Mæna 2014

7
Rafbækur
pappírinn og hvernig hann er inn bundinn, en undirstaða
rafbókanna er lesarinn og les forritið sem textinn er lesinn
í. Að yfirfæra hlut eins og bók yfir á annan miðil er vanda -
samt. Bókin á 500 ára sögu í menningu okkar. Bók er í eðli
sínu nánast full komin hönnun sem virkar (athugið að hér
birtist ekki hlutlaust viðhorf). Það fer þó að sjálfsögðu
eftir getu og kunnáttu bóka hönnuðarins hvort þetta full -
komna form gengur upp með hönnun þess. Val og meðferð
á letri, pappír, upp bygging blaðsíðunnar, flæði textans,
stað setning á blaðsíðu tölum og fyrirsagnir eru þættir sem
þurfa að spila saman svo fullkominn sam hljómur eigi sér
stað. Lesforritin og þeir möguleikar sem þau bjóða upp
á slá taktinn þegar kemur að hönnun rafbóka og hönnuðir
þurfa að aðlaga sig að þeim.
Mistökin og möguleikarnir Krafan um að bækurnar –
skrárnar – virki í mismunandi miðlum; af tölvuskjá yfir
á Kyndil yfir á símann gerir það að verkum að ekki er
hægt að stjórna hönnunarlegum þáttum í letur með ferð
og uppsetningu texta. Einnig vill notandinn geta stækkað
textann og breytt um bakgrunnslit, t.d. lesið hvítt á svörtu,
sem hefur sína kosti og hefur m.a. sýnt sig að slíkt hentar
lesblindum vel.
Hvað með letrið? Þeir sem hafa áhuga á letri og er
umhugað um meðferð á texta hryllir stundum við þegar
talað er um raf bækur. Vald ið á letur með ferð inni og meira
að segja vali á letri hefur flust frá hönnu ðinum yfir til notandans,
þ.e lesforritin gefa notandanum val um að breyta
letr inu á textanum. Apple iBooks hefur verið leið andi í að
gefa hönnuðum frekara val um hvaða letur hægt er að nota
í raf bókum, og í upp færslu iBooks 1.5 sem kom út árið 2011
var val um nú tíma leg letur frá minni, sjálf stæðum leturfyrirtækum.³
Forritið fyrir Kindle bauð í kjölfarið upp
á fleiri mögu leika í leturvali. Þó að þeir möguleikar séu
ekki eins fjölbreyttir og framsæknir og hjá Apple þá gefst
hönnuðinum tækifæri til að stjórna leturvalinu enn frekar.⁴
Að þessu sögðu er það alltaf not andinn
sem hefur valið á endanum og
getur skipt um letur, en það er mikilvægt
að hönnuðir hafi meira val og
geti sett tóninn þegar raf bókin er
fyrst opnuð. [Mynd 1]
Hlutverk bókakápunnar í rafbókum
Bókarkápan er annar sjón rænn þáttur
sem hefur hlut verk og missir vægi sitt
þegar bók færist yfir á rafrænt form:
Hún er auglýsing eða sölutæki jafn -
framt því að hafa notagildi sem hlíf.
Saga bókarkápunnar sem sölutækis
er ekki löng miðað við sögu bókarinnar.
Ýmsar hefðir hafa þó skapast
í sambandi um hvernig kápur líta út,
út frá því í hverslags grein inni hald
bókarinnar fellur og neyt endur sjá
á svipstundu hvort um er að ræða
rómantíska ástarsögu eða glæpasögu.
Eftir að sala bóka tók að færast
meira yfir á netið hefur þurft að
laga bóka rkápur að nýjum leik reglum.
Efniskennd, áferð, nákvæmnisatriði
og aðrir þættir sem allir (hönn uðir)
elska komast ekki til skila í 2 x 2 cm
smámynd á skjánum. Aðdráttarafl hins
áþreifanlega, sem dregur tilvonandi
lesanda að ákveð inni bók. Fær hann
til að taka hana upp, lesa á bakhliðina,
lykta af henni og vonandi kaupa, missir
áhrif sín. Hönnuðir hafa þurft að laga
sig að þessum nýju leikreglum og taka
til greina hvernig kápa kemur fyrir
sjónir í smámynd á skjá. Það er
³ Stephen Coles, „Apple iBooks 1.5“,
Fonts in Use, september 2012, sótt
11. desember 2013, fontsinuse.com/
uses/2082/apple-ibooks-1-5
⁴ Stephen Coles, „Kindle Paperwhite“,
Fonts in Use, september 2012, sótt 11.
desember 2013, fontsinuse.com/
uses/2079/kindle-paperwhite