klos_12

Autorski Program Aktywizacji Zawodowej www.tpn.org.pl kwartalnik nr 4 (12) grudzień 2008 

ISSN 1896-9925 

Aktywizacja zawodowa 

– nowy projekt APAZ 

Spotkaliśmy się 

w Manufakturze 

– relacja z kampanii 

„Schizofrenia 

– Otwórzcie Drzwi” 

Jak czerpać 

z Kapitału Ludzkiego

Spis treści 

AKTUALNOŚCI APAZ 

3 APAZ szansą na podniesienie kwalifikacji zawodowych – opis 

realizowanego przez TPN projektu związanego z aktywizacją 

zawodową 

6 Jak czerpać z Kapitału Ludzkiego? – co powinniśmy wiedzieć 

o programie zasilającym zadania społeczne – Andrzej Ogrodowczyk 

ROZMOWY 

3 Rozmowa z Beatą Kurczewską – koordynatorem projektu APAZ 

6 Wyciągnąć rękę – rozmowa z uczestnikami happeningu 

w Manufakturze – Iwona Szkudelska 

ARTYKUŁY 

8 Grunt to zdrowie – opowiadanie nagrodzone, II miejsce 

w ogólnopolskim konkursie „Nasze Kreacje” 

RELACJE 

12 Tym razem spotkaliśmy się w Manufakturze – relacja z obchodów 

VII edycji kampanii „Schizofrenia – Otwórzcie Drzwi” 

15 III Bieg Solidarności w Arturówku – relacja z wydarzenia 

towarzyszącego kampanii 

7 III Bieg Solidarności w Arturówku – wyniki 

FOTOREPORTAŻ 

10 Fotoreportaż z VII edycji kampanii „Schizofrenia – Otwórzcie Drzwi” 

OKŁADKA 

1 Zdjęcie z VII edycji kampanii „Schizofrenia – Otwórzcie Drzwi” 

w Manufakturze w Łodzi 

32 Firma społeczna – Ośrodek Szkoleniowy „Kłos” w podłódzkich 

Jedliczach 

OD REDAKCJI 

Od czasu ukazania się poprzedniego numeru 

magazynu KŁOS (czerwiec 2008) 

minęło kilka miesięcy. Od tego czasu wiele 

się zmieniło. Przede wszystkim zakończył 

się sam projekt KŁOS, po którym pozostały 

na szczęście jego rezultaty w postaci 

firmy społecznej jaką jest funkcjonujący 

w Jedliczach Ośrodek Szkoleniowy Kłos. 

Od lipca tego roku realizowany jest 

nowy projekt, który nosi nazwę Autorski 

Program Aktywizacji Zawodowej, w skrócie 

APAZ i dotyczy aktywizacji zawodowej 

osób chorujących psychicznie oraz długotrwale 

bezrobotnych. Można powiedzieć, 

że APAZ jest kontynuacją Kłosa, zarówno 

poprzez jego tematykę jak i poprzez miejsce 

realizacji, którym jest właśnie Ośrodek 

Szkoleniowy w Jedliczach. 

Przez kolejne numery magazynu, zaplanowane 

są cztery wydania w okresie 

do czerwca 2009, będziemy informowali 

Państwa o wszystkich ważnych i ciekawych 

wydarzeniach związanych z realizacją 

APAZ-u. 

Redakcja 

Magazyn wydawany w ramach projektu APAZ – Autorski 

Program Aktywizacji Zawodowej 

Projekt Autorski Program Aktywizacji Zawodowej 

współfinansowany przez Unię Europejską ze środków 

Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach 

Poddziałania 7.2.1 Programu Operacyjnego Kapitał 

Ludzki 

Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze 

środków Europejskiego Funduszu Społecznego 

Publikacja dystrybuowana jest bezpłatnie 

Firma społeczna w projekcie ustawy 

Firma społeczna to nowa forma prawna prowadzenia działalności gospodarczej oferująca nowatorskie spojrzenie 

na zatrudnienie osób wykluczonych społecznie. Uwzględnia z jednej strony rachunek ekonomiczny z drugiej 

cel społeczny jakim jest tworzenie miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, w tym chorujących psychicznie, 

bezrobotnych. Firmy takie od wielu lat funkcjonują w innych krajach europejskich. 

Choć w Polsce podjęto już starania uruchomienia tego typu przedsięwzięć to w obecnie obowiązującym 

systemie prawnym brakuje takiej formy, która umożliwiałaby ich skuteczne prowadzenie. Do tej opory udało 

się jedynie opracować projekt ustawy o firmie społecznej. Projekt jest gotowy, przetestowany i od przeszło 

roku czeka na możliwość realizacji. Poniżej prezentujemy jego założenia i najważniejsze fragmenty. 

Założenia projektu i trochę statystyki 

Celem wprowadzenia przepisów wdrażających specyficzną formę prowadzenia 

działalności gospodarczej, jaką jest firma społeczna, jest wspieranie tworzenia 

nowych miejsc pracy przede wszystkim dla osób niepełnosprawnych oraz osób 

chorujących psychicznie, a także zachęcanie do podejmowania przez nie zatrudnienia. 

Wymienione osoby stanowią znaczny odsetek polskiego społeczeństwa. 

Według statystyk wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań, 

przeprowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny w 2002 r., liczba osób 

niepełnosprawnych w Polsce wynosiła w momencie badania 5.457 tys. osób, 

przy czym prawne potwierdzenie niepełnosprawności posiadało 4.450 tys. osób, 

w tym 4.326 tys. w wieku 15 lat i więcej. Osoby z chorobą psychiczną stanowią 

około 8 % zbiorowości osób niepełnosprawnych. Wśród tej grupy tylko około 

15 % osób jest aktywna zawodowo (współczynnik aktywności zawodowej 

danej grupy osób w wieku produkcyjnym wynosi niewiele więcej, bo około 22 

%), natomiast około 13 % podjęło zatrudnienie. Natomiast brak jest statystyk 

określających aktywność zawodową osób chorych psychicznie, które nie posiadają 

prawnie potwierdzonej niepełnosprawności. Z doświadczeń organizacji pozarządowych 

wynika, że większość z nich nie podejmuje zatrudnienia. Ma na to 

wpływ wiele czynników, leżących zarówno po stronie pracodawców, jak i po 

stronie samych osób niepełnosprawnych. Niechęć niektórych pracodawców do 

zatrudniania wymienionych osób wynika często z niewiedzy o ich potencjale zawodowym 

oraz z przekonania o trudnych do zrekompensowania zwiększonych 

kosztach ich zatrudnienia. Wobec czego osoby niepełnosprawne napotykają na 

trudności w znalezieniu odpowiedniej pracy. Szczególnie ludzie młodzi, wchodzący 

dopiero na rynek pracy, wstrzymują się z decyzją o podjęciu zatrudnienia, 

obawiając się reakcji pracodawców oraz współpracowników na ich schorzenia 

oraz niezrozumienie dla ich indywidualnego trybu pracy, często uzależnionego 

od nawrotu choroby (szczególnie w przypadku osób z chorobami psychicznymi). 

Niewykorzystany potencjał oraz pozbawienie kontaktu z ludźmi i środowiskiem 

pracy może powodować wyobcowanie i pogłębienie się choroby. Zaproponowana 

w projekcie ustawy nowa forma prawna prowadzenia działalności gospodarczej 

– firma społeczna – wychodzi naprzeciw oczekiwaniom tej grupy osób, szczególnie 

ludzi młodych, którzy nie mając orzeczonej niepełnosprawności nie są atrakcyjnymi pracownikami 

dla pracodawców liczących wyłącznie na uzyskanie środków finansowych m.in. na dofinansowanie do 

ich wynagrodzeń, czy też refundację składek. 

Na podstawie wyników badania stanu zdrowia przeprowadzonego przez GUS w 2004 r. 

Badanie BAEL GUS 

Agnieszka Niedźwiedzka – Prezes Towarzystwa 

Przyjaciół Niepełnosprawnych, współtwórca 

projektu 

Celem projektu ustawy jest wprowadzenie 

do polskiego systemu prawnego instytucji 

firmy społecznej - jednego z wypracowanych 

przez kraje Unii Europejskiej efektywnych 

narzędzi prowadzenia działalności gospodarczej 

realizującego misję społeczną. U podstaw 

projektu legły doświadczenia, które łódzkie 

Towarzystwo Przyjaciół Niepełnosprawnych 

zdobywało w ciągu wielu lat działań na polu 

reintegracji społecznej( w tym zawodowej) 

osób chorujących psychicznie, min, jako pracodawca 

zatrudniający na stanowiskach chronionych, 

tworzonych w strukturach stowarzyszenia.

Przyjazne środowisko pracy 

Jednym z warunków funkcjonowania firmy społecznej jest stworzenie przez 

nią przyjaznego środowiska pracy dla osób niepełnosprawnych, uwzględniając 

ich potrzeby oraz wspierając w indywidualnym rozwoju zawodowym. Firmy 

społeczne muszą wypełniać wyznaczone prawem wymogi, czyli spełniać 

określone standardy funkcjonowania oraz ściśle określone warunki umożliwiające 

im uzyskanie i utrzymanie statusu firmy społecznej: m. in. wymóg 

zatrudniania co najmniej 30 % osób niepełnosprawnych oraz osób chorych 

psychicznie, obowiązek wprowadzenia procedur mających na celu rozwój 

pracowników (zarówno pod względem osobowym, jak i zawodowym), a 

także konieczność przeznaczania nadwyżki z działalności gospodarczej na 

działalność. W zamian za dodatkowe obowiązki może ona jednak korzystać 

ze specyficznych przywilejów: finansowego wsparcia oraz doradztwa zarówno 

na etapie przygotowywania do utworzenia firmy społecznej, jak i w trakcie 

prowadzenia przez nią działalności gospodarczej, a także korzystania ze 

zwolnień podatkowych oraz niektórych opłat. Czyli firma społeczna realizując 

zarówno cele społeczne (umożliwiając reintegrację społeczną zawodową 

osób niepełnosprawnych), jak i cele komercyjne (wytwarzając dobra i usługi, 

inwestując w rozwój firmy społecznej) wpisuje się w założenia „ekonomii 

społecznej”. 

Inne formy zatrudnienia i regulacje prawne 

W obowiązujących przepisach istnieje szereg regulacji prawnych mających 

za zadanie aktywizację zawodową osób niepełnosprawnych, m.in. poprzez 

zachęcenie pracodawców do ich zatrudnienia lub stworzenie podstaw prawnych 

do tworzenia podmiotów, których zadaniem jest przygotowanie do 

podjęcia zatrudnienia. 

Zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej 

oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, Dz. U. z 2008 r. Nr 14, 

poz. 92) pracodawcy mają możliwość uzyskania środków z Państwowego 

Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) na dofinansowanie 

do wynagrodzenia niepełnosprawnych pracowników, refundację ich 

składek oraz zwrot kosztów zatrudnienia pracowników pomagających pracownikowi 

niepełnosprawnemu w pracy. Natomiast jeżeli zatrudnią oni osoby 

niepełnosprawne zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy, jako osoby 

bezrobotne lub poszukujące pracy, niepozostające w zatrudnieniu, mogą 

uzyskać (na podstawie porozumienia zawartego ze starostą) zwrot kosztów 

wyposażenia, przystosowania stanowiska pracy, czy też zwrot 60% ich wynagrodzenia 

i obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne. 

Większość pracodawców koncentruje się jednak na działalności komercyjnej, 

nastawionej wyłącznie na osiąganie zysku. Działalność, której nadrzędnym 

celem jest reintegracja społeczna i zawodowa (głównie działalność społeczna), 

prowadzą m. in. zakłady aktywności zawodowej, centra integracji 

społecznej oraz spółdzielnie 

socjalne. Każdy 

z powyższych podmiotów 

pomimo aktywnego 

działania na rzecz integracji 

zawodowej osób 

niepełnosprawnych, nie 

tworzy jednak odpowiednich 

ram do prowadzenia 

działalności gospodarczej 

(traktując ją jako 

działalność marginalną). 

Inspiracjami i punktami odniesienia projektu 

ustawy były: 

brytyjskie rozwiązania na polu ekonomii 

społecznej, z którymi Towarzystwo 

Przyjaciół Niepełnosprawnych zapoznało 

się podczas współpracy ze szkocką 

organizacją Forth Sector, specjalizującą 

się w zakładaniu firm społecznych 

standardy przyjęte przez organizację 

Confederation of European Social 

Firms, Employment Initiatives and 

Social Cooperatives CEFEC 

Bezpośrednim impulsem do przygotowania 

tekstu projektu były doświadczenia zdobyte 

przez TPN podczas realizacji EQUALowskiego 

projektu Koalicja Łamania Oporów 

Społecznych „KŁOS” (2005-2008).W 

trakcie trwania Projektu powołano do życia 

i z sukcesem przetestowano pierwszą w 

regionie łódzkim firmę społeczną- Ośrodek 

szkoleniowy „KŁOS” w Jedliczu A /k Łodzi. 

Działanie Koalicji i Ośrodka pozwoliły 

wypracować polski model firmy społecznej. 

Obecnie w Ośrodku realizowany jest 

projekt APAZ, który kontynuuje wypracowane 

rezultaty. 

Zarówno działalność prowadzona przez centra 

integracji społecznej (ustawa z dnia 13 czerwca 

2003 r. o zatrudnieniu socjalnym [Dz. U. Nr 122, 

poz. 1143, z późn. zm.]), jak i przez zakłady aktywności 

zawodowej (ustawa z dnia 27 sierpnia 

1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej 

oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych [Dz. 

U. z 2008 r., Nr 14, poz. 92)]) nie stanowią działalności 

gospodarczej. Natomiast prowadzenie 

spółdzielni socjalnych (ustawa z dnia 27 kwietnia 

2006 r. o spółdzielniach socjalnych, [Dz. U. Nr 94, 

poz. 651]), pomimo tego, że ich podstawowym 

celem jest reintegracja zawodowa członków spółdzielni, 

wymaga znajomości zasad jakimi rządzą 

się przedsiębiorstwa komercyjne, których zazwyczaj 

nie znają osoby z grup wykluczonych społecznie, 

uczące się wypełniania ról społecznych w 

miejscu pracy. Prowadzenie spółdzielni, czyli tak 

naprawdę firmy, która musi się utrzymać, związane 

jest ze stresem wynikającym z obawy o kolejne 

zlecenia, które pozwolą firmie przetrwać. To 

powoduje, ze rozwiązanie w postaci spółdzielni 

socjalnych nie jest najlepszym z możliwych rozwiązań 

zwłaszcza dal osób chorujących psychicznie. 

Pewnym rozwiązaniem Działalność społeczna 

może być także prowadzona przez spółki z 

ograniczoną odpowiedzialnością (not for profit). 

Przepisy Kodeksu Spółek Handlowych nie zakazują 

tworzenia takich „niegospodarczych” spółek 

z o.o. Barierę dla ich utworzenia w wielu przypadkach 

jest obowiązek wniesienia kapitału zakładowego w wysokości 50 tysięcy 

złotych. Również stowarzyszenia i fundacje mogą prowadzić działalność 

gospodarczą, jednak stanowi ona ich działalność uboczną, ponieważ podstawowym 

zadaniem jest realizacja celów statutowych (dochód z działalności 

gospodarczej stowarzyszenia służy realizacji celów statutowych i nie może 

być przeznaczony do podziału między jego członków). Podmioty te mogą 

prowadzić działalność gospodarczą osobiście lub w oparciu o inne podmioty 

(np. takie jak wymieniona wcześniej spółka z o.o.). 

W obecnie obowiązującym stanie prawnym brakuje takiej formy prawnej, 

która umożliwiałaby prowadzenie działalności gospodarczej, ukierunkowanej 

na realizację celów statutowych organizacji społecznej, ale organizacyjnie 

od niej wyodrębnionej, posiadającej osobny: majątek, organy i 

zasady działania. Proponowana w projekcie ustawy forma prowadzenia 

działalności gospodarczej, jaką jest firma społeczna bardzo dobrze tą lukę 

wypełnia. Firma społeczna utworzona przez organ założycielski (stowarzyszenie, 

fundację) poza działaniem społecznym może prowadzić działalność 

gospodarczą oraz podlegać regułom rynku i zasadom konkurencji, podobnie 

jak inni przedsiębiorcy. Firma społeczna poza wypełnianiem swoich celów 

statutowych (i misji społecznej), prowadząc działalność gospodarczą, może 

także sprzyjać rozwojowi lokalnemu oraz wzmacnianiu tworzenia społeczeństwa 

obywatelskiego, zwiększając aktywność trzeciego sektora oraz wpływać 

na przełamywanie stereotypów dotyczących osób niepełnosprawnych. Działania 

na rzecz lokalnej społeczności mogą przejawiać się poprzez m. in.: oferowanie 

nowych miejsc pracy, wypełnianie nisz gospodarczych - dostarczając 

produkty czy też usługi (np. w sferze usług socjalnych, komunalnych), którymi 

nie są zainteresowane podmioty nastawione na większy zysk. 

Ponadto należy wskazać, że projektowana ustawa o firmie społecznej jest 

zgodna z rekomendacjami Konfederacji Europejskich Firm Społecznych, Inicjatyw 

Zatrudnieniowych oraz Spółdzielni Socjalnych (Confederation of European 

Social Firms, Employment initiatives and Social Cooperatives –CEFEC), której 

głównym celem działania jest zawodowa integracja osób z zaburzeniami 

psychicznymi oraz osób z innych marginalizowanych grup. Rekomendacje 

zostały zaprezentowane podczas konferencji z okazji 20-lecia powstania tej 

organizacji. Wskazano w nich, iż od Unii Europejskiej jako całości i od rządów 

wszystkich poszczególnych krajów członkowskich oczekuje się m.in.: 

zapewnienia wsparcia finansowego firmom społecznym (w szczególności 

zakładanych przez organizacje pozarządowe), ze względu na niemożność 

udźwignięcia kosztów związanych z inwestycjami, a także zapewnienia im 

profesjonalnego wsparcia, tak na etapie ich zakładania, jak i dalszej działalności 

(m.in. poprzez szkolenia menagerów i monitorowanie działalności). 

Projekt ustawy określa procedury tworzenia firmy społecznej, obligatoryjne 

warunki jakie musi spełniać w celu uzyskania statusu, zasady prowadzenia 

przez nią działalności (określając organy firmy społecznej, źródła finansowania 

zarządzania finansami, warunki łączenia i dzielenia firm społecznych), a 

także zagadnienia związane z jej kontrolą, nadzorem nad działalnością oraz 

likwidacją i upadłością. 

Firma społeczna 

Firma społeczna, zgodnie z przepisami projektowanej ustawy, jest przedsiębiorcą 

posiadającym osobowość prawną, prowadzącym działalność gospodarczą 

i realizującym cele społeczne (art. 2 ust. 1). Tworzona jest przez 

stowarzyszenia posiadające osobowość prawną lub fundacje, w zakresie prowadzonej 

przez nie działalności statutowej (dla których został utworzony 

The Linz Appeal “Why There Should be More Social Firms for Disabled and Disadvantaged 

People in Europe”, CEFEC Conference in Linz, Austria, 11–13 th October 2007. 

w projekcie ustawy skrót „organ założycielski”- 

art. 2 ust. 3). Podmioty te w najlepszy sposób 

zapewnią realizację celów firmy społecznej, 

ponieważ w swym założeniu (zakresie określonym 

statutem) działają na rzecz osób niepełnosprawnych 

i znają ich potrzeby oraz oczekiwania. 

W lepszym stopniu, niż podmioty typowo 

komercyjne (nastawione na maksymalizację zysku) 

są w stanie dostosować swoje działania celem 

rzeczywistego wsparcia beneficjentów. Firma 

społeczna tworzona jest przede wszystkim dla 

osób niepełnosprawnych, w rozumieniu ustawy o 

rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu 

osób niepełnosprawnych oraz osób chorych 

psychicznie, w rozumieniu ustawy o ochronie 

zdrowia psychicznego (art. 2 ust. 2). Pracownicy 

ci powinni stanowić co najmniej 30% ogółu 

zatrudnionych. 

Firma społeczna powinna spełniać określone w 

ustawie standardy (art.19), które nie obowiązują 

podmiotów komercyjnych. Ma za zadanie przede 

wszystkim wspierać osoby niepełnosprawne oraz 

osoby chorujące psychicznie poprzez podejmowanie 

działań mających na celu stworzenie przyjaznej 

atmosfery pracy oraz maksymalizować ich 

zdolności i potencjał m.in. dostosowując warunki 

pracy do indywidualnych potrzeb każdego 

pracownika. Kontrola spełniania ww. standardów 

powierzona zosatła regionalnemu ośrodkowi gospodarki 

społecznej. 

Firma społeczna w celu rozpoczęcia działalności 

gospodarczej ma obowiązek postępować zgodnie 

z wyznaczoną procedurą, powinna: 

przeprowadzić postępowanie przygotowawcze, 

które ma na celu zbadanie 

i dokonanie oceny i potrzeb oraz warunków 

utworzenia firmy społecznej, 

podjąć uchwałę o utworzeniu firmy społecznej,

przygotować wniosek o przyznanie statusu utworzenia firmy 

społecznej, który składa marszałkowi województwa, 

uzyskać decyzję marszałka województwa o nadaniu 

statutu firmy społecznej, 

sporządzić akt założycielski w formie aktu notarialnego, 

uzyskać wpis do Krajowego Rejestru Sądowego. 

Procedura utworzenia firmy społecznej 

Utworzenie firmy społecznej poprzedza postępowanie przygotowawcze mające 

na celu zbadanie i ocenę potrzeby oraz warunków utworzenia firmy 

społecznej (art. 5 ust. 1). W ramach tego postępowania organ założycielski 

występuje z wnioskiem do marszałka województwa o dotację na zlecenie 

przygotowania i opracowania dokumentów niezbędnych do utworzenia 

firmy społecznej, tj. projektu aktu założycielskiego, założeń ekonomicznoorganizacyjnych 

firmy społecznej wraz z projektami procedur prowadzącymi 

do spełnienia standardów zatrudnienia w firmie społecznej, jak i do 

jej sprawnego funkcjonowania. Zlecenia te realizują podmioty posiadające 

akredytację marszałka, a specjalizujące się w usługach z zakresu doradztwa 

biznesowego. Doradztwo tych podmiotów stanowi duże wsparcie dla „organu 

założycielskiego”, zazwyczaj nie prowadzącego dotychczas działalności 

gospodarczej i nie mającego wystarczającego przygotowania biznesowego. 

Dotacja przyznawana jest przez marszałka województwa w oparciu o pozytywną 

opinię regionalnego środka gospodarki społecznej po przedłożeniu 

wstępnych założeń ekonomiczno-organizacyjnych. 

Postępowanie przygotowawcze kończy się uchwałą organu założycielskiego 

o utworzeniu firmy społecznej. Po zakończeniu postępowania przygotowawczego 

organ założycielski składa marszałkowi województwa za pośrednictwem 

regionalnego ośrodka gospodarki społecznej (jednostki działającej na 

zlecenie i w imieniu marszałka województwa) wniosek o nadanie statusu firmy 

społecznej, który weryfikuje go pod względem formalnym, merytorycznym 

oraz założeń ekonomiczno-organizacyjnych. Marszałek województwa 

wydaje decyzję o przyznaniu statusu firmy społecznej w oparciu o analizę i 

ocenę wniosku dokonane przez regionalny ośrodek gospodarki społecznej. 

Status firmy społecznej przyznawany jest na czas nieokreślony. Organem 

wyższego stopnia w postępowaniu dotyczącym wydawania decyzji o nadaniu 

statusu firmy społecznej jest minister właściwy do spraw zabezpieczenia 

społecznego. 

Po uzyskaniu statusu firmy społecznej organ założycielski sporządza akt założycielski 

w formie aktu notarialnego (art. 8 ust.1). Firma społeczna podlega 

obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Z chwilą uzyskania 

wpisu nabywa ona osobowość prawną. Zgodnie z projektem ustawy firma 

społeczna jest zwolniona z opłat w sprawach z zakresu działania Krajowego 

Rejestru Sądowego. 

Utrata statusu firmy społecznej następuje na podstawie decyzji marszałka w 

sytuacji nierealizowania przez firmę społeczną danych zawartych we wniosku 

o nadanie statusu lub stwierdzenia nieprawidłowości rozliczeń finansowych 

(art. 45). 

Zasady prowadzenia działalności: 

Organy 

Organami firmy społecznej sa: dyrektor (menadżer, profesjonalista) oraz 

społeczna rada nadzorcza. Dyrektor powoływany jest w drodze konkursu 

przez organ założycielski (również przez ten organ może zostać odwołany). 

Podstwowym zadaniem dyrektora jest zarządznie firmą społeczną i reprezentowanie 

jej na zewnątrz (art. 12 ust. 1). Społeczną radę nadzorczą również 

powołuje organ założycielski. Zadaniem społecznej rady nadzorczej jest 

stały nadzór i kontrola nad działalnością firmy społecznej oraz zatwierdzanie 

jej sprawozdań finansowych (art. 17 ust. 1). 

Kompetencje i liczbę członków społecznej rady 

nadzorczej określa organ założycielski w akcie 

założycielskim. 

W firmie społecznej działa również pracownicza 

rada programowa, która powoływana jest 

przez zebranie pracownicze, zwoływane 

na wniosek społecznej rady nadzorczej (art. 

21). Dzięki niej pracownicy mają możliwość 

czynnego uczestnictwa w procesie decyzyjnym 

firmy społecznej. W skład pracowniczej rady 

programowej firmy społecznej wchodzą: dyrektor 

oraz do dziesięciu pracowników, w tym od 1 do 

5 osób niepełnosprawnych oraz osób chorych 

psychicznie (art. 20). 

Pracownicza rada programowa współdecyduje 

o przeznaczaniu środków nadwyżki bilansowej 

firmy społecznej: 

określa w formie uchwały zadania na które 

rozdysponowane są środki nadwyżki bilansowej 

przeznaczane na fundusz osobowy, 

decyduje o przekazaniu nadwyżki bilansowej 

na rehabilitację zawodową, 

leczniczą i społeczną stażystów oraz 

wolontariuszy firmy społecznej, 

zatwierdza przygotowany przez dyrektora 

firmy społecznej zakładowy regulamin wykorzystania 

środków nadwyżki bilansowej, 

decyduje o przeznaczeniu (na okres przejściowy, 

nie dłuższy niż 6 m-cy) 70% 

środków nadwyżki bilansowej na spłatę 

zobowiązań firmy społecznej w celu 

utrzymania zagrożonych likwidacją miejsc 

pracy (w przypadku zagrożenia utraty 

płynności finansowej firmy społecznej). 

Finansowanie 

Podstawowym źródłem utrzymania firmy społecznej 

jest dochód z prowadzonej przez nią działalność 

gospodarczej. Cała nadwyżka bilansowa 

przeznaczana jest wyłącznie na dzialalność firmy 

społecznej i podlega podziałowi na fundusze: osobowy, 

inwestycyjny, zasobowy), do których utworzenia 

zobligował firmę społeczną projekt ustawy 

(art. 33). Nie mniej niż 30% nadwyżki bilansowej 

przeznaczane jest na fundusz osobowy. Pozostała 

jej część zostaje rozdysponowana między dwa pozostałe 

fundusze: zasobowy i inwestycyjny (decyzję 

w tym zakresie podejmuje dyrektor w uzgodnieniu 

ze społeczną radą nadzorczą i zgodnie z 

uchwałą pracowniczej rady programowej). Na 

uwagę zasługują cele na jakie przeznacza się 60 

% środków nadwyżki bilansowej zgromadzonych 

w funduszu osobowym. Służą one finansowaniu 

m. in. indywidualnych programów aktywizacji 

zawodowej, pośrednictwa pracy i poradnictwa 

zawodowego, szkoleń zawodowych, zaopatrzenia 

w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze, a 

także kosztów uczestnictwa pracowników w turnusach rehabilitacyjnych (art. 

25). Pozostała część środków z funduszu osobowego można wydatkować na 

kształtowanie w społeczeństwie właściwych postaw i zachowań sprzyjających 

zatrudnianiu pracowników w firmach społecznych oraz wynagrodzenia 

pracowników firmy społecznej, premie i pochodne od tych wynagrodzeń. 

W związku z ponoszeniem przez firmę społeczną większych nakładów (w porównaniu 

do innych przedsiębiorców) na dostosowywanie miejsc pracy do 

potrzeb osób niepełnosprawnych, przewiduje się dla nich dodatkowe wsparcie. 

Mogą one uzyskać, za pośrednictwem marszałka województwa, dotacje z 

nowoutworzonego Funduszu dla Firm (art. 36). Fundusz nie posiada osobowości 

prawnej. Jego dysponentem jest minister właściwy do spraw zabezpieczenia 

społecznego. Środki Funduszu są corocznie zabezpieczane w ustawach 

budżetowych państwa i rozdysponowane do wojewódzkich samorządów terytorialnych. 

Wsparciem finansowym z Funduszu jest przede wszystkim: 

1/ dotacja na adaptację pomieszczeń i pierwsze 

wyposażenie stanowisk (art. 38); 

2/ stałe dofinansowanie do prowadzonej działalności (art. 39). 

Ponadto firma społeczna może być finansowana w szczególności z: 

1/ działalności gospodarczej; 

2/ środków pochodzących z Funduszu dla Firm; 

3/ środków budżetu państwa lub budżetu jednostki 

samorządu terytorialnego; 

4/ środków Unii Europejskiej. 

Może skorzystać ze zwolnień z: 

1/ opłat w sprawach z zakresu działania Krajowego Rejestru Sądowego; 

2/ opłaty skarbowej; 

3/ podatku dochodowego dochodów wydatkowanych w 

roku podatkowym na cele związane z reinwestycją w kapitał 

osobowy, infrastrukturę i kapitał zasobowy; 

4/ podatku od nieruchomości gruntów, budowli i budynków, 

których właścicielem i użytkownikiem wieczystym 

jest firma społeczna lub, które służą prowadzeniu działalności 

gospodarczej na podstawie umów cywilnych; 

5/ obowiązku stosowania przez organ założycielki ustawy o zamówieniach 

publicznych w przypadku nabywania dostaw, 

usług lub robót budowlanych od swojej firmy społecznej. 

Kontrola i nadzór 

Nadzór i kontrolę nad firmą społeczną na zasadach 

i zakresie przewidzianym w ustawie sprawują: 

społeczna rada nadzorcza firmy społecznej 

oraz marszałek województwa (art. 41). Nadzór 

i kontrolę firmy społecznej, w imieniu i z upoważnienia 

marszałka województwa, przeprowadza 

regionalny ośrodek gospodarki społecznej w 

okresach wyznaczonych w projekcie ustawy. Regionalny 

ośrodek gospodarki społecznej jest jednostką 

wyłanianą na czas nieokreślony w drodze 

konkursu przez marszałka województwa spośród 

podmiotów specjalizujących się w ekonomii społecznej. 

Do zadań regionalnego ośrodka gospodarki społecznej 

należy: 

1) prowadzenie działalności konsultingowo-doradczo-szkoleniowej 

w zakresie 

ekonomicznego i społecznego 

funkcjonowania firm społecznych; 

2) określanie wskaźników monitorowania 

i monitorowanie na zlecenie marszałka 

firm społecznych działających w zakresie 

jego właściwości miejscowej; 

3) dokonywanie analizy i oceny składanych 

przez organy założycielskie 

wniosków o nadanie statusu; 

4) kontrola w zakresie przewidzianym przez 

ustawę działalności firm społecznych, a w 

szczególności spełniania przez nie standardów, 

5) podejmowanie interwencji kryzysowej, 

6) pilotowanie procesu łączenia, podziału 

i likwidacji firm społecznych.

Statuetki „Złoty Kłos” rozdane 

29.10.2008 r. w Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina w Łodzi odbyła się uroczysta Gala 

Przedsiębiorczości Społecznej. Wydarzenie to, finansowane ze środków EFS w ramach Programu 

Operacyjnego Kapitał Ludzki oraz ze środków MPiPS w ramach Programu Fundusz Inicjatyw 

Obywatelskich, miało na celu promocję idei ekonomii społecznej oraz podmiotów gospodarki 

społecznej z terenów województwa łódzkiego. Honorowy patronat nad imprezą objęli Marszałek 

Województwa Łódzkiego, Włodzimierz Fisiak, Minister Rozwoju Regionalnego, Elżbieta Bieńkowska, 

oraz Minister Pracy i Polityki Społecznej, Jolanta Fedak. Patronem medialnym była TVP Łódź. 

likwidacja, podZiał 

i upadłość 

Firmy społeczne mają możliwość łączenia się lub 

podziału (art. 46). Decydują o tym organy założycielskie 

z własnej inicjatywy lub za zgodą społecznej 

rady nadzorczej. Przed dokonaniem podziału 

lub połączenia organ założycielski powołuje zespół 

w celu odniesienia się do tej propozycji pod 

kątem celu, potrzeb warunków zamierzonych 

zmian. 

Likwidacja firmy społecznej następuje, gdy prowadzi 

ona działalność gospodarczą ze stratą w 

okresie wyznaczonym ustawą lub utraciła status 

na podstawie prawomocnej decyzji marszałka 

(art. 48). Z chwilą postawienia firmy społecznej 

w stan likwidacji organ założycielski odwołuje 

dyrektora firmy społecznej i wyznacza likwidatora, 

natomiast społeczna rada nadzorcza z mocy 

prawa ulega rozwiązaniu, a jej kompetencje - zatwierdzanie 

rocznych sprawozdań finansowych 

firmy społecznej - wykonuje organ założycielski. 

Firma społeczna może również zostać postawiona 

w stan upadłości (art. 54). Z dniem ogłoszenia 

upadłości firmy społecznej jednostka powołująca 

odwołuje dyrektora firmy społecznej i wyznacza 

reprezentanta upadłego, oraz ulega rozwiązaniu z 

mocy prawa społeczna rada nadzorcza firmy społecznej. 

Wynagrodzenie reprezentanta upadłego 

ustala sędzia komisarz, na wniosek organu założycielskiego, 

zgodnie z przepisami prawa upadłościowego. 

Przepisy projektu ustawy w sprawach 

nieuregulowanych odsyłają do przepisów prawa 

upadłościowego. 

podsumowanie: 

Przewiduje się, że projektowana ustawa będzie 

miała pozytywny wpływ na aktywizację zawodową 

osób niepełnosprawnych oraz osób z chorobą 

psychiczną, którzy znajdą zatrudnienie w nowopowstałych 

firmach społecznych. 

Może się również zwiększyć zatrudnienie w firmach 

specjalizujących się usługach z zakresu doradztwa 

biznesowego, które otrzymają akredytacje 

marszałka województwa w zakresie doradzania 

firmom społecznym. 

Przedstawiony projekt o firmach społecznych jest 

zgodny z prawem Unii Europejskiej. 

ZAŁOŻENIA DO PROJEKTU USTAWY O 

FIRMIE SPOŁECZNEJ INSPIROWANE SĄ 

DOŚWIADCZENIAMI: 

Social Firms UK, Social Firms Scotland 

i Forth Sector w Edynburgu, 

firm społecznych skupionych wokół 

organizacji doradczej FAF w Niemczech, 

standardami wypracowanymi przez 

CEFEC (Konfederację Europejskich Firm 

Społecznych, Inicjatyw Zatrudnieniowych 

oraz Spółdzielni Społecznych), 

utworzonego i testowanego – w ramach 

Projektu KŁOS PIW EQUAL – Ośrodka 

Szkoleniowego Hotel „KŁOS” opartego 

na dualnym modelu firmy społecznej. 

Utworzony i testowany – w ramach Projektu KŁOS PIW 

EQUAL – Ośrodek Szkoleniowy Hotel „KŁOS” oparty na 

dualnym modelu firmy społecznej. Doświadczenia zdobyte 

podczas prowadzenia Ośrodka zostały wykorzystane 

w projekcie ustawy. 

Marzena 

Bednarkiewicz 

– psycholog, 

wiceprezes TPN 

w Łodzi : 

Jednym z warunków 

funkcjonowania 

firmy społecznej 

jest stworzenie 

przez nią przyjaznego 

środowiska 

pracy dla osób niepełnosprawnych, 

uwzględniając 

ich potrzeby oraz 

wspierając w indywidualnym 

rozwoju 

zawodowym. 

Galę uświetnili swoją obecnością przedstawiciele 

Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa 

Rozwoju Regionalnego, łódzkich władz, 

świata nauki, biznesu, reprezentanci organizacji 

pozarządowych oraz środowisk działających na 

polu ekonomii społecznej: pracownicy krajowych 

Ośrodków Wspierania Spółdzielczości Socjalnej 

i przedsiębiorstw społecznych. Podczas uroczystości 

obecni byli również podopieczni Stowarzyszenia 

Wsparcie Społeczne „Ja-Ty-My” oraz 

Towarzystwa Przyjaciół Niepełnosprawnych. Nie 

zabrakło także przedstawicieli mediów. 

W trakcie Gali nastąpiło długo oczekiwane ogłoszenie 

wyników tegorocznej edycji konkursu 

„Przełamujemy bariery” oraz wręczenie nagród 

laureatom. 

Zgodnie z wolą przedstawicieli trzeciego sektora 

tytuł „Urzędnik przyjazny organizacjom pozarządowym 

w roku 2008” otrzymała pani Barbara 

Sidor Pietras, wicedyrektor RCPS w Łodzi. 

Zwyciężczyni z rąk Przewodniczącego Rady Organizacji 

pozarządowych Województwa Łódzkiego, 

Włodzimierza Magina, oraz Jolanty Woźnickiej, 

reprezentującej Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw 

Obywatelskich OPUS, otrzymała pamiątkowy 

dyplom oraz statuetkę „Złoty Kłos”. 

Głosy oddane przez mieszkańców naszego województwa 

pozwoliły na wyłonienie zwycięzcy w 

kategorii „Firma wspierająca integrację społeczną”. 

Po dwuetapowym głosowaniu ten zaszczytny 

i ze wszech miar zasłużony tytuł, dyplom oraz 

statuetkę „Złoty Kłos” otrzymała Wyższa Szkoła 

Pedagogiczna w Łodzi, placówka realizująca 

szeroko zakrojony program edukacyjny dla osób 

niepełnosprawnych (ze szczególnym uwzględnieniem 

osób niesłyszących). Kancelrz WSP, mgr 

Małgorzata Cyperling odebrała nagrody wręczone 

przez Prorektor ds. studenckich i kontaktów 

oświatowych, dr Dorotę Podgórską Jachnik, oraz 

Dyrektora Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Łodzi, 

Marcina Łabędzkiego. 

Decyzją Forum Gospodarki Społecznej laureatami 

w kategorii „Najlepsze przedsiębiorstwo społeczne 

w regionie łódzkim” zostały trzy nowo 

powstałe spółdzielnie socjalne: Spółdzielnia Socjalna 

Ksero Zawisza z siedzibą w Łodzi przy ul. 

Zawiszy Czarnego 22, Wielobranżowa Socjalna 

Spółdzielnia Pracy Konsultant z siedzibą w Łodzi 

przy ul. Wólczańskiej 12 oraz Spółdzielnia 

Socjalna Monter z siedzibą w Łodzi przy ul. Kilińskiego 

87. Okolicznościowe dyplomy, statuetki 

„Złoty Kłos” oraz specjalne wizytówki wykonane 

przez pracowników Zakładu Aktywności 

Zawodowej Caritas Archidiecezji Łódzkiej z rąk 

wiceprezes Towarzystwa Przyjaciół Niepełnosprawnych, 

Marzeny Bednarkiewicz oraz Prezesa 

Stowarzyszenia Wsparcie Społeczne „Ja-Ty-My”, 

Tomasza Musielskiego. zobacz 

W pamięci uczestników - oprócz emocji związanych 

z ogłoszeniem wyników konkursu oraz postaci 

laureatów — zapisali się profesjonalni oraz 

dowcipni konferansjerzy: Agata Młynarska i Mikołaj 

Gurdała. Niepowtarzalną atmosferę stworzył 

Stanisław Sojka, którego koncert uświetnił 

Galę. 

Organizatorzy wierzą, że Gala Przedsiębiorczości 

Społecznej — jako cykliczna impreza integrująca 

środowiska działające na rzecz ekonomii 

społecznej, promująca jej ideę oraz prezentująca 

szerokiemu gronu uczestników dokonania jej podmiotów 

— stanie się ważnym elementem strategii 

zmierzającej do tworzenia nowych miejsc pracy w 

obszarze gospodarki społecznej na terenie województwa 

łódzkiego, co przyczyni się do poprawy 

jakości życia mieszkańców naszego regionu. 

8 9

II Gala Przedsiębiorczości Społecznej 

Konkurs Przełamujemy Bariery 

Filharmonia Łódzka 

29 października 2008 

10 11

Wkładam wiele serca 

w swoją pracę 

Rozmowa z Barbarą Sidor Pietras - wicedyrektor RCPS w 

Łodzi, laureatką konkursu „Przełamujemy bariery” 

Czym jest dla pani ta nagroda? 

Dla mnie to honor i wzruszenie wynikają one z 

tego, że wkładam wiele serca i emocji w swoją pracę, 

zwłaszcza w obszar współpracy z organizacjami pozarządowymi. 

Co sprawia, że warto pomagać? 

Moja motywacja do pomocy osobom niepełnosprawnym 

jest silna z uwagi na to, że moja droga zawodowa 

i działalność społeczna sprawiła, że wiem ile trudu, 

pracy, wolnego czasu wymaga utworzenie i prowadzenie 

organizacji pozarządowej, oraz świadczenie przez 

nią pomocy na rzecz drugiego człowieka. Jestem przekonana 

o słuszności powoływania nowych organizacji 

i likwidacji w tym sektorze tak zwanych białych 

plam. 

Czy pomoc osobom niepełnosprawnym pomaga lepiej poznać i zrozumieć ich 

potrzeby i wyjść im naprzeciw? 

Zamknięta formuła domów pomocy społecznej nie jest dobra. W pełni popieram 

natomiast środowiskowe domy samopomocy, które pomagają lepiej 

istnieć i funkcjonować choremu we własnym środowisku. Mają one sens 

nie tylko ze względu na otwartą formę zorganizowania, ale też dlatego, że 

gromadzą wokół siebie grupę fachowców, którzy potrafią aktywnie wspierać 

i obejmują opieką osobę niepełnosprawną i jej rodzinę. Dzięki temu żyje się 

lepiej całym rodzinom. Domy samopomocy uwrażliwiają na problemy osób 

niepełnosprawnych wszystkich wokół. Umożliwiają asymilację ze środowiskiem 

lokalnym, co chroni osoby objęte wsparciem przed wyalienowaniem. 

Także osoba niepełnosprawna może czuć się potrzebna w społeczeństwie. 

Na czym polega szczególny charakter pracy urzędnika, który jest przyjazny organizacjom 

pozarządowym? 

Jeśli trafi do mnie człowiek, który chce stworzyć jakąś organizację i pyta 

mnie czym powinien się zająć, jakie problemy nurtują nasze województwo 

to ja sięgam do diagnoz, które Regionalne Centrum opracowuje, do bilansu 

potrzeb i środków i wtedy staram się wspólnie z tą osobą znaleźć obszar, w 

którym rzeczywiście istnieje potrzeba utworzenia organizacji pozarządowej. 

Pomaga Pani też pokonać trudności formalne organizacjom pozarządowym. 

Jak ocenia Pani nasz system czy jest dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych 

czy jest elastyczny i skuteczny jako aparat pomocy? Bo są ludzie, są 

chęci ale czy istnieją możliwości by wykorzystać tkwiący w nich potencjał? 

Są zapisy w ustawach, które porządkują pewne sprawy, ale są też takie, które 

ograniczają urzędnika. Można rozmawiać, uzgadniać, podpowiadać inne 

rozwiązania. Wiele się dzieje dobrych, ale i złych rzeczy, ale mówiąc, zmieniając 

wrażliwość społeczną poprawiamy jakość życia nas wszystkich, przełamujemy 

bariery i to chyba jest najważniejsze. 

Spółdzielnia „Ksero 

Zawisza” wśród 

laureatów konkursu 

„Przełamujemy Bariery” 

Mikołaj Gurowski – prezes nagrodzonej spółdzielni 

„Ksero Zawiszy” 

W pracy się wzajemnie uzupełniamy, stanowimy 

zgrany zespół, łączy nas wspólny cel i obowiązki. 

Nasza praca polega przede wszystkim na kserowaniu, 

laminowaniu i bindowaniu dokumentów 

ale ciągle myślimy o rozszerzeniu działalności. 

Nagroda „Złoty Kłos” jest naszą pierwszą nagrodą 

jaką zdobyliśmy i stanowi wyraz uznania dla 

naszej działalności. Myślę, że doda nam wiary w 

siebie. 

Krzysztof Pach – pracownik spółdzielni 

Nagroda jest dla mnie przede wszystkim miłym 

zaskoczeniem i powodem do dumy. Praca daje mi 

satysfakcję i poczucie przydatności dla społeczeństwa 

poprzez możliwość świadczenia usług. Liczy 

się także aspekt finansowy, który jest skromny. 

Darek Olczak – pracownik spółdzielni „Ksero 

Zawiszy” 

Początkowo nie byłem przekonany do pomysłu 

zakładania spółdzielni. Miałem obawy czy zdołamy 

się utrzymać się na rynku. Początki są zawsze 

najtrudniejsze. Mieliśmy trochę szczęścia. 

Nam pomogła większa organizacja jaką jest Towarzystwo 

Przyjaciół Niepełnosprawnych, które 

użyczyło nam pomieszczenia. Na założenie działalności 

uzyskaliśmy grant finansowy. Wspierała 

nas Honorata Wasiak i po pół roku działalności 

okazało się że jesteśmy potrzebni. 

Na z a k o ń c z e n i e ro k u po d h a s ł e m 

„R o d z i n a p a r t n e re m w l e c z e n i u ” 

Ostatnie lata to wyraźna ewolucja myślenia na temat miejsca i roli rodziny 

w leczeniu schizofrenii. Pomimo wzrastającej liczby argumentów przemawiających 

za biologicznym podłożem w etiologii schizofrenii, wzrasta znaczenie 

współpracy z rodziną w procesie oddziaływań psychospołecznych. 

Jeszcze do niedawna uznawano rodzinę jako 

współodpowiedzialną za powstanie i rozwój choroby. 

Obecnie współpracę z rodziną chorego uważa 

się za wręcz konieczną. 

Przemawia za tym wiele argumentów: 

• Rodzina może mieć wpływ na przebieg 

schizofrenii ( częstość rehospitalizacji, długość 

czasu spędzonego w szpitalu, poziom 

funkcjonowania psychospołecznego) 

• Farmakoterapia (aczkolwiek nieodzowna) 

ma swoje ograniczenia, jest leczeniem 

objawowym, a działania 

uboczne leków bywają uciążliwe. 

• Nastąpił rozwój psychiatrii środowiskowej, 

wyraźna tendencja do skracania 

czasu hospitalizacji; 

• Przesuwanie ciężaru opieki nad chorym na 

różne formy opieki środowiskowej; wraz 

z rozwojem nowoczesnej farmakoterapii i 

psychiatrii środowiskowej chorzy spędzają z 

rodzinami coraz więcej czasu pozostając w 

stałej interakcji, której charakter może być 

satysfakcjonujący, ale może być też dla obu 

stron niezwykle emocjonalnie obciążający. 

• Oczywiste staje się, że choroba także wpływa 

na rodzinę wywołując cierpienie, wzbudzając 

poczucie winy, dezorganizując codzienne 

funkcjonowanie choć także może wzbudzać 

i mobilizować ukryte zasoby rodziny. 

Następuje wzrost zainteresowania 

rodziną: 

• jako podstawowym źródłem 

oparcia dla chorego. 

• jako naturalnym sojusznikiem i partnerem 

w realizacji programów rehabilitacyjnych. 

Rodzina jest trzecim istotnym 

punktem w trójkącie terapeutycznym: 

Pacjent – System leczący – Rodzina 

Obecnie rodzinę uważa się jako potencjalne źródło 

pomocy i wsparcia dla chorego. 

Rodzina traktowana jest jako samodzielny podmiot 

oddziaływań. Uznaje się, że rodzina nie jest 

przyczyną wystąpienia zaburzeń, natomiast sama 

odczuwa skutki pojawienia się choroby psychicznej 

u jednego z jej członków i także wymaga 

pomocy w wypracowaniu skutecznych strategii 

radzenia sobie. Rodzina może także mieć istotny 

wpływ na przebieg choroby i skuteczność oddziaływań 

leczniczo – rehabilitacyjnych. 

Historyczne zmiany myślenia na temat miejsca 

rodziny w leczeniu schizofrenii doprowadziły do 

systemowego widzenia pacjenta w kontekście: 

• Jego rodziny 

• Sieci społecznej 

• Systemu leczniczego 

Diagnoza systemu jakim jest rodzina, coraz częściej 

jest uznawana za nieodzowny element działań 

diagnostycznych, niezależnie od tego, czy 

chodzi o chorobę somatyczną, zaburzenia zachowania 

czy chorobę z kręgu schizofrenii. 

Systemowa praca z rodziną pozwala na indywidualizację 

programów terapeutycznych uwzględniając: 

• Możliwości zmiany 

• Strukturę rodziny 

• Relacje wewnątrzrodzinne 

• Zasoby rodziny 

• Stopień izolacji społecznej 

12 1

Rodzina jako 

partner w leczeniu 

Wycieczka do 

Murzasichle 

Zapiski z kroniki wyjazdu 

integracyjno-szkoleniowego 

projektu APAZ 

Ujęcie systemowe ułatwia przejście od języka medycznego do podejścia interakcyjnego 

w psychoterapii. 

Widzenie rodziny razem z osobą chorą w kryzysie psychicznym uzupełnia 

biologiczną naturę choroby. 

Co się dzieje w rodzinie, jakie skutki w rodzinie powoduje pojawienie się 

przewlekłej, przebiegającej z zaostrzeniami i nawrotami choroby psychicznej? 

Obciążenia w ostrej fazie choroby – niepewność jak postępować, bezradność, 

konieczność pogodzenia się z faktem choroby, załamanie planów i marzeń, 

brak kontaktu z chorym, agresja chorego. 

Obciążenia w fazie „nieostrej” – lęk o przyszłość, odpowiedzialność za stałą 

opiekę, niemożność swobodnego życia rodziców, lęk przed nawrotem, brak 

pracy, brak perspektyw. 

Możliwości rodziny 

Rodzina istnieje i jest naturalnym zapleczem. 

Programy psychoedukacyjne i edukacyjne zostały uznane za istotne uzupełnienie 

farmakoterapii i różnych form oddziaływań psychospołecznych w leczeniu 

schizofrenii. 

Założenia programów edukacyjnych: 

• Schizofrenia jest traktowana jako choroba. 

• Rodzina nie jest przyczyną zachorowania. 

• Rodzina stanowi jedno z podstawowych źródeł oparcia dla pacjenta. 

• Interwencje rodzinne są ważnym elementem terapii i stanowią ważne 

uzupełnienie oddziaływań biologicznych i psychospołecznych. 

Realizacja programów psychoedukacyjnych pozwala na 

osiągnięcie następujących celów: 

Cele bezpośrednie: 

1. Nabywanie przez rodziny wiedzy i kompetencji w sprawowaniu 

skutecznej opieki nad chorym. 

2. Poprawa komunikacji w rodzinie. 

3. Budowa sieci oparcia społecznego i aktywizacji 

członków rodziny m.in.dla złagodzenia takich 

cech, jak stygmatyzacja i izolacja społeczna 

4. Zmniejszenie wskaźnika EE ( Wskaźnik 

Ujawnianych Emocji) i naduwikłania w tych 

rodzinach, w których występują te zjawiska. 

Cele pośrednie: 

1. Poprawa współpracy z pacjentem. 

2. Zmniejszenie ryzyka nawrotów. 

3. Poprawa skuteczności oddziaływań rehabilitacyjnych 

w odniesieniu do osób chorych a 

zwłaszcza w odniesieniu do chorych a zwłaszcza 

poprawa funkcjonowania społecznego. 

Bibliografia: 

Opracowanie: mgr Elżbieta Sońta 

1. I. Namysłowska – Rola rodziny w procesie 

leczenia schizofrenii. W:Red. J.Meder,M. 

Sawicka – Psychoterapia schizofrenii, Biblioteka 

Psychiatrii Polskiej. Kraków 2006. 

2. red. J Meder, Rehabilitacja przewlekle 

chorych psychicznie, Biblioteka chorych 

psychicznie, Kraków 2000. 

3. red.B.de Barbaro, Schizofrenia w rodzinie, 

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1999. 

4. B.de Barbaro, Pacjent w swojej 

rodzinie, Springer PWN 1997. 

5. red.J. Bomba, Schizofrenia. Różne 

konteksty, różne terapie. Biblioteka 

Psychiatrii Polskiej. Kraków 2000. 

Pierwszym środowiskiem przygotowującym do prawidłowego pełnienia 

ról społecznych jest rodzina na czym polega uspołeczniająca rola 

rodziny? 

Pierwszym i najważniejszym zadaniem rodziny jest wspieranie przez miłość, 

dawanie miłości, wsparcia i pełnej akceptacji przez najbliższe znaczące osoby. 

To miłość daje możliwość i śmiałość do „wyruszenia” w role społeczne. 

Z powodu choroby cierpi osoba dotknięta nią, ale również jej bliscy. Aby 

pomóc trzeba więc oddziaływać równolegle na osobę chorą, jej rodzinę i 

społeczeństwo. Jakiego rodzaju działań to wymaga? 

Należy przede wszystkim powiedzieć, że w Łodzi co miesiąc odbywają się 

spotkania Stowarzyszenia Rodzin działającego przy w ośrodku TPN na Zawiszy 

Czarnego 22. Gromadzą one członków rodzin osób dotkniętych problemem 

choroby psychicznej. Pod opieką psychologa mogą oni porozmawiać 

o mechanizmach jakie występują podczas choroby, dzięki czemu mogą stanowić 

później oparcie dla osoby cierpiącej i lepiej ją rozumieć. 

Podobne są cele psychoedukacji prowadzonej podczas hospitalizacji. Również 

rodziny osób chorych poddaje się psychoedukacji by pomóc im rozmową, 

fachowymi informacjami i przygotowanymi materiałami. 

Osoby chore aktywizuje się zawodowo z czasem wracają one z powodzeniem 

do dawnych zajęć. 

Popularne jest też oddziaływanie terapią poprzez sztukę. 

Podejmowanie takich kompleksowych działań wymaga współdziałania 

różnych środowisk w jaki sposób w tę współpracę włączają się lekarze? 

Wymaga to od lekarzy dodatkowego wysiłku. Namawiają, stymulują osobę 

chorą i jej rodzinę do udziału w stowarzyszeniach, kierują na warsztaty, informują 

o możliwych formach terapii. 

Wspierają ponadto osobę cierpiącą, oraz wspierają i edukują jej najbliższych. 

Jaką drogę musi przejść osoba chora by wyjść z izolacji? 

Niezwykle istotna jest akceptacja i tolerancja po chorobie. Po pierwszym czy 

drugim rzucie jest trudno wrócić do dobrego funkcjonowania, nierzadko jest 

to inne funkcjonowanie niż dawniej. Rola rodziny polega na pogodzeniu się 

z chorobą osoby bliskiej i jest dość trudna, bo oczekiwania są dawne, więc 

zawyżone. Zrozumienie ograniczeń i zgoda na inne funkcjonowanie chorej 

osoby to ważny krok w rodzinie. 

Podczas 24 letniej praktyki psychiatrycznej jako lekarz akademicki obserwowałam 

osoby, które wracały do zadawalającego stanu i takie, którym się to 

nie udawało. Przebieg tej drogi bywa różny, ale równie ważnym, jak dobre 

leki i szybka reakcja środowiska - sposobem radzenia sobie z chorobą jest 

wsparcie rodziny. 

Z dr Joanną Soczyńską-Baranowską 

rozmawiała Magdalena Śliwińska 

Podróż - z dziennika Grupy I, w składzie: 

Karolina, Marzena, Adam, Darek, Grzesiek, 

Michał, Łukasz 

Z Ośrodka „Zacisze” w Jedliczach wyruszyliśmy 

w listopadowy poranek. Naszą docelową 

miejscowością było Murzasichle – podhalańska 

wioska położona niedaleko Zakopanego. Podróż 

upłynęła nam na rozmowach, podziwianiu 

widoków za oknem autokaru i konsumowaniu 

suchego prowiantu Po kilku godzinach 

jazdy górska wieś przywitała nas słońcem i 

śniegiem, a na miejscu czekała obiadokolacja. 

Rozlokowaliśmy się w pokojach, których standard 

bardzo pozytywnie nas zaskoczył Byliśmy 

zmęczeni podróżą, więc szybko zasnęliśmy tej 

nocy, tym bardziej, że kolejny dzień zapowiadał 

się bardzo intensywnie… 

Dzień pierwszy (wtorek) - z dziennika Grupy 

II, w składzie: Anastazja, Kasia, trzech 

Marków, Adam 

Około godz. 9.00 wszyscy byli już na nogach 

i zajmowali miejsca przy stołach bo to czas 

śniadania. Po krótkiej przerwie po śniadaniu 

całe towarzystwo zapakowało się do autokaru 

i wyruszyliśmy zdobywać górskie szczyty. Na 

pierwszą wędrówkę wybraliśmy się do Doliny 

Strążyskiej i wodospadu Wielka Siklawa. 

Poznając najbliższą okolicę podziwialiśmy 

piękne widoki, zażywaliśmy zdrowego ruchu 

wdychając ostre górskie powietrze. Zgodnie z 

zasadami turystyki, tempo marszu dostosowane 

było do najwolniejszego piechura. Nie wszyscy 

byli z tego zadowoleni: Anastazja i Marek 

woleliby iść szybciej i więcej zwiedzić – jednak 

bardzo grzecznie podporządkowali się grupie 

W drodze powrotnej przystanęliśmy przy 

kapliczce zaprojektowanej przez Stanisława 

Ignacego Witkiewicza - niezwykłego malarza 

i pisarza, zafascynowanego Zakopanem i 

Tatrami. Popołudnie wypełniły nam warsztaty 

z psychologiem. Szczególnie podobała się nam 

gra dotycząca typowania zawodów. Uczestnicy 

zachęceni przez panią psycholog trafnie oceniali 

i typowali nowy zawód dla kolegów i koleżanek. 

Wieczorem zebraliśmy się wszyscy w świetlicy. 

Cała grupa wraz z kadrą spędziła czas opowiadając 

1 15

dowcipy, anegdoty i śpiewając skoczne piosenki. 

Tym miłym akcentem zakończyliśmy dzień. 

Dzień drugi (środa) - z dziennika Grupy III, 

w składzie: Agnieszka, Beata, Jan, Jurek, 

Krzysiek, Maciek, Tomek 

Pobudka nastąpiła o godz. 7.15, ponieważ 

od godziny 7.30 pan Olek każdego dnia 

prowadził gimnastykę. Hmm… cieszyła się 

ona umiarkowanym powodzeniem Do 

dziewiątej zjedliśmy śniadanie, a o godzinie 9.30 

wyjechaliśmy na wycieczkę, której celem tym 

razem była Dolina Kościeliska. Wyprawa zajęła 

nam pięć i pół godziny łącznie z przerwą w 

schronisku na Hali Ornak. Odpoczywaliśmy tam 

około pół godziny popijając herbatkę z cytrynką. 

Po wyjściu ze schroniska uwieczniliśmy pobyt w 

tym miejscu grupową fotografią. Droga powrotna 

zajęła nam mniej czasu, ponieważ schodziliśmy 

z góry. Było dosyć 

ślisko, więc niektórzy 

mieli problemy 

z utrzymaniem 

równowagi, co 

dostarczyło nam sporo 

uciechy. Po powrocie 

do ośrodka zmęczeni i 

głodni z przyjemnością 

zjedliśmy obiad, po 

którym większość 

uczestników udała się na 

odpoczynek. Od godziny 

17.00 pracowaliśmy 

na 

warsztatach 

psychologicznych nad 

zagadnieniem cech pracowników najbardziej 

pożądanych przez pracodawców. Na zakończenie 

spotkania dostaliśmy „pracę domową”: mieliśmy 

zastanowić się jak zminimalizować nasze słabsze 

strony w roli pracowników. Atrakcją tego wieczoru 

była przygotowana przez gaździnę bardzo 

smaczna kolacja. Niektórzy z nas mieli nawet 

potem niejakie problemy natury gastrycznej 

Wieczorem fani futbolu, głównie panowie, 

zgromadzili się przed telewizorem by obejrzeć 

transmisję meczu piłkarskiego Polska – Irlandia. 

Panie, pod kierunkiem pani Danusi, spędziły 

miły wieczór na wspólnych śpiewach i grach 

słownych. 

Dzień trzeci (czwartek) - z dziennika Grupy 

IV: dwie Anie, Ewa, Grzesiek, Janek, Włodek 

W czwartek rano mieliśmy zaplanowaną 

wycieczkę do Zakopanego i wjazd na Gubałówkę. 

Już o godzinie 10.00 zapakowaliśmy się do 

autokaru. W Zakopanem udaliśmy się do dolnej 

stacji kolei prowadzącej na szczyt Gubałówki. 

Tym razem pogoda nam nie dopisała: padał 

deszcz i wiał porywisty wiatr. Grzesiek – jeden z 

uczestników - miał trochę obaw przed wjazdem na szczyt, ponieważ pierwszy 

raz miał być tak wysoko. Ze szczytu Gubałówki roztaczał się piękny, pomimo 

brzydkiej pogody, widok na Tatry i na Zakopane. Na szczycie Gubałówki 

Marzenka i Adaś niepohamowanym śmiechem chyba trochę przestraszyli, 

pozujących do zdjęć z turystami ludzi, w przebraniach Owieczki i Misia Po 

zjeździe z Gubałówki każdy miał chwilę czasu by kupić sobie jakieś pamiątki. 

Powodzeniem cieszyły się oscypki, niektóre można było nawet kupić gorące, 

podawane wprost z patelni. 

Poszliśmy potem na spacer po Krupówkach - sławnym zakopiańskim deptaku, 

gdzie, jak stwierdził Marek, ceny są wyższe od otaczających Zakopane gór 

Po drodze zwiedziliśmy muzeum Tatrzańskie ukazujące historię regionu w tym 

m.in. życie dawnych mieszkańców podhalańskich wiosek oraz tatrzańską 

przyrodę. Najbardziej podobały się nam wypchane okazy niedźwiedzi z 

Tatrzańskiego Parku Narodowego. Po zwiedzaniu muzeum mieliśmy jeszcze 

„małą” godzinkę na wysłanie pocztówek, herbatę, kawę i już musieliśmy 

wracać do naszej willi, gdzie czekał na nas, jak zwykle pyszny, obiad. Po 

obiedzie mieliśmy zajęcia z psychologiem, podczas których dalej 

omawialiśmy nasze 

cechy i zadania w 

rolach pracowników. Po 

zajęciach odpoczęliśmy 

z godzinkę lub dwie i 

pieszo poszliśmy do 

Izby Regionalnej na 

góralskie bajania, 

czyli spotkanie z 

prawdziwym góralskim 

g a w ę d z i a r z e m , 

który opowiadał 

nam legendy i 

historie prawdziwe z 

Zakopanego i okolic. 

Na przysłuchiwaniu się dowcipnym opowieściom o 

zbójnikach, myśliwych i zakonnikach - czas minął nam bardzo szybko i 

miło. Na koniec zostaliśmy poczęstowani smażonym oscypkiem z żurawiną 

- oryginalnym - w odróżnieniu od tych sprzedawanych „z ulicy”, które, 

jak mówił gospodarz spotkania, są „bejcowanymi” naparem z herbaty 

(dla uzyskania zmiany koloru) podróbkami. W drodze powrotnej z Izby 

Regionalnej towarzyszył nam szczeniaczek Leon – pies naszego gawędziarza, 

musiał nas bardzo polubić Wrócił potem bezpiecznie do domu odniesiony 

przez naszą panią doktor. 

Dzień czwarty (piątek) - z dziennika Grupy I, w składzie: Karolina, 

Adam, Darek, Grzesiek, Michał, Łukasz 

To nasz ostatni dzień w górach. Wstaliśmy jak zawsze przed godz. 

8.00, zaczęliśmy się pakować, odebraliśmy suchy prowiant na drogę, 

podziękowaliśmy pięknie za gościnę i ruszyliśmy w drogę powrotną. 

Wyjeżdżając wszyscy podkreślali, że było wspaniale i że chcieliby zostać 

dłużej. Podczas podróży, jadąc przez okolice Jury Krakowsko-Częstochowskiej 

zatrzymaliśmy się w Pieskowej Skale, gdzie zwiedziliśmy zamek i muzeum. 

Była okazja do „rozprostowania” nóg, gdyż na basztę zamku prowadziły 

długie kręcone schody. Wspinając się po nich można było niemal „wyzionąć 

ducha” Cała podróż minęła spokojnie i, chociaż bardzo popsuła się aura, 

po kilku godzinach szczęśliwie dotarliśmy do Jedlicz. Przeżyliśmy bardzo 

fajne chwile, które z pewnością utrwalą się nam wszystkim w pamięci na 

zawsze. Bywały wprawdzie momenty, kiedy niektórzy z nas popadali w 

ponury nastrój, ale staraliśmy się ich rozbawić i podnieść na duchu – co 

zawsze się udawało 

Ośrodek Szkoleniowy „KŁOS” zimą 

16 17

Choruję na schizofrenię i podobnie jak wiele 

innych osób chorujących psychicznie, mam 

wielki problem by znaleźć pracę. Dlaczego tak 

jest? 

Po pierwsze: Wiele osób cierpiących na schizofrenię, 

tak jak ja, nie zdążyło zdobyć wykształcenia. 

Więcej niż połowa zachorowań na schizofrenię 

ma miejsce przed 30 rokiem życia, czyli 

przed zdobyciem pełnych kwalifikacji i doświadczenia 

zawodowego. 

Zdaniem beneficjentów: 

zamierza poszukiwać pracy 

na wolnym rynku 

Po drugie: Osoba chorująca psychicznie wciąż 

budzi nieuzasadnioną niechęć i lęk. Stereotypy 

i uprzedzenia, piętnujące chorych psychicznie 

jako niezdolnych do pracy i niepoczytalnych wykluczają 

nas z życia społecznego i zawodowego. 

To bardzo niesprawiedliwe. 

Po trzecie: Pracodawcom 

łatwiej zaakceptować 

osobę niepełnosprawną 

fizycznie niż chorującą 

psychicznie. Mam za 

sobą takie przykre doświadczenia. 

Ale ja pomimo 

choroby psychicznej 

naprawdę chcę i potrafię 

dobrze pracować. 

Wiele osób chorujących 

psychicznie 

ma duży potencjał 

i wiele talentów, które 

mogliby wykorzystać 

w pracy. 

Kiedy biorę leki, 

mam pracę i czuję 

oparcie innych ludzi to 

wiem, że moje życie ma sens 

Autorski Program Aktywizacji 

Zawodowej 

powrót na rynek pracy osób 

chorujących psychicznie (APAZ) 

jest projektem finansowanym ze 

środków pochodzących z Europejskiego 

Funduszu Społecznego (EFS) 

w ramach Programu Operacyjnego 

Kapitał Ludzki. 

Celem projektu 

jest zwiększenie dostępu do rynku 

pracy chorującym psychicznie 

i długotrwale bezrobotnym poprzez 

organizację staży zawodowych 

i szkoleń. 

Realizatorami projektu są 

Towarzystwo Przyjaciół Niepełnosprawnych, 

które jest liderem projektu, oraz 

Spółka z o.o. „Kłos” - firma społeczna, 

której misją jest readaptacja społeczno-zawodowa 

osób wykluczo- 

Uczestnikami projektu mogą być osoby 

chorujące psychicznie i długotrwale 

bezrobotne. 

Biuro projektu APAZ: 


uczestników projektu uznało, 

że udział w nim pomoże 

im podnieść kwalifikacje 

zawodowe 


ul. Zawiszy Czarnego 22, 91-824 Łódź 

Tel/fax: 042 616 06 20 

e-mail:siedziba@tpn.org 


prowadzi dodatkowy nabór do projektu 

„Autorski Program Aktywizacji Zawodowej 

– powrót na rynek pracy osób chorujących psychicznie”, 

którego celem jest zwiększenie dostępu do rynku pracy osób chorych 

psychicznie i długotrwale bezrobotnych 

Instytucja Pośrednicząca 

2 stopnia 

Obecnie prowadzimy nabór osób: 

DŁUGOTRWALE BEZROBOTNYCH 

(warunek: osoby zarejestrowane w urzędzie pracy łącznie przez okres 12 miesięcy 

w ciągu ostatnich 2 lat), zamieszkałych na terenie województwa łódzkiego 

W ramach projektu uczestnicy wezmą udział w stażach zawodowych (płatnych) 

Udział w projekcie umożliwi: 

· podniesienie poziomu i nabycie nowych kwalifikacji zawodowych 

· praktyczną naukę zawodu 

· powrót na rynek pracy 

Projekt jest realizowany w Ośrodku Rehabilitacyjno-Wypoczynkowym „Zacisze” 

w Jedliczu A k/Grotnik oraz w Ośrodku Szkoleniowym KŁOS w Jedliczu A k/ 

Grotnik. 

Wszystkie zainteresowane osoby prosimy o kontakt 

z p. Dorotą Koroną pod n-rem tel.: (0 42) 717 91 67 

Magazyn wydawany w ramach programu 

APAZ – Autorski Program Aktywizacji 

Zawodowej 

Projekt Autorski Program Aktywizacji 

Zawodowej współfinansowany przez 

Unię Europejską ze środków Europejskiego 

Funduszu Społecznego w ramach Podziałania 

7.2.1 Programu Operacyjnego Kapitał 

Ludzki 

Wydawca 


Biuro Projektu APAZ: 


ul. Zawiszy Czarnego 8/10 

91-82 Łódź 

tel/fax: 02 657 02 25 

e-mail:siedziba@tpn.org.pl 


wierzy, że uda im się znaleźć 

pracę na otwartym rynku 

Zespół Redakcyjny: 

Redakcja magazynu: 

Beata Kurczewska, Piotr Chuchler 

e-mail: pchuchler@tpn.org.pl 

Opracowanie graficzne i skład 

Agencja Reklamowa i Wydawnicza K-ART-A 

www.k-art-a.com 

Publikacja dystrybuowana jest bezpłatnie 

18

Projekt Autorski Program Aktywizacji Zawodowej współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego 

Funduszu Społecznego w ramach Podziałania 7.2.1 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 

choych 

itał 

znie 

jest 

acja 

g 

Instytucja Pośrednicząca 

2 stopnia 

Realizator projektu

klos_12

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?