Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
1/2/2015 Τραγούδι α <strong>της</strong> ξενι τι άς | Δι σκογραφί α | Δόμνα Σαμί ου<br />
<strong>τραγούδια</strong>, υπήρξε αντικείμενο διαφόρων φιλολογικών ερευνών γιά τις ομοιότητες με την αναγνώριση του<br />
Οδυσσέα από την Πηνελόπη στην Οδύσσεια, αλλά και με ομόθεμα <strong>τραγούδια</strong> άλλων ευρωπαϊκών λαών<br />
καθώς και παλιά ρώσσικα λαϊκά κείμενα (Ν. Πολί<strong>της</strong>, Σαμουέλ Μπω-Μποβύ, Στ. Κυριακίδης, Κ. Ρωμαίος, Ι. Θ.<br />
Κακριδής, Δ. Μαρωνί<strong>της</strong>).<br />
Ο μετανάσ<strong>της</strong> γυρίζει «μεταμφιεσμένος», όπως και ο Οδυσσέας σύμφωνα με την υπόδειξη του μαντείου, γιά<br />
να διαπιστώσει την πίστη <strong>της</strong> γυναίκας του. Αυτή δεν τον καταλαβαίνει, φυσικό αποτέλεσμα <strong>της</strong> πολύχρονης<br />
απουσίας που αλλοιώνει τα χαρακτηριστικά, όπως συχνά σημειώνεται στα <strong>τραγούδια</strong> («πηγαίνω στη μανούλα<br />
μου, με βλέπει και τραβιέται / πηγαίνω στη γυναίκα μου κι αυτή δε με γνωρίζει»). Τα αποδεικτικά σημάδια<br />
παραμένουν τα ίδια όπως και τα ομηρικά: οι καρποί <strong>της</strong> γονιμότητας (μήλο και σταφύλι), ο ιδιαίτερος χώρος<br />
του σπιτιού (η κρεβατοκάμαρα) και τα χαρακτηριστικά του κορμιού. Επίσης όμοιες λέξεις, ταυτόσημοι στίχοι<br />
και παράλληλα εκφραστικά σχήματα πείθουν γιά την άποψη του Ι. Κακριδή ότι «ανάμεσα στην Οδύσσεια και<br />
το τραγούδι του Ξενιτεμένου υπάρχει στενός εσωτερικός σύνδεσμος».<br />
Οι μπαλλάντες αυτού του τύπου (παραλογές), με τη μορφή που τις γνωρίζουμε, ανάγονται στον 9ο μ.Χ. αι.<br />
και ο τόπος καταγωγής τους τοποθετείται στη Μικρά Ασία. Με έντονα τα «θεατρικά» στοιχεία (σκηνικό,<br />
διάλογος) έλκουν την ονομασία τους από το αρχαίο δράμα και την παρακαταλογή, «μουσική απαγγελία<br />
παθητικών μερών <strong>της</strong> τραγωδίας, με συνοδεία από μουσικό όργανο».<br />
Στην εκτέλεση του δίσκου (βλ. τραγούδι Μια κόρη Tρικεριώτισσα) τραγουδιούνται γιά πρώτη φορά στη<br />
δισκογραφία όλοι οι στίχοι ως το σημείο όπου καταλήγουν οι περισσότερες παραλλαγές: την αναγνώριση.<br />
Αξίζει να σημειώσουμε όμως και μιάν άλλην εκδοχή του τραγουδιού. Συνεχίζει πιό τολμηρά, με τη συνεύρεση<br />
του ζευγαριού, που κάνει ακόμη πιό έντονη η μακρόχρονη εωτική στέρηση: «Εσείς οι βάγιες στρώσετε τη<br />
νυφική μας κλίνη». / Τρία στρώματα ράισαν ως να χαράξει η μέρα / κι άλλα τρία ραϊσανε ώστε να βγεί ο<br />
ήλιος. / «Χριστέ μη κράξει ο πετεινός και μη χαράξ’ η μέρα / γιατ’ έχω στην αγκάλη μου την άσπρη<br />
περιστέρα».<br />
«Ξέρω <strong>τραγούδια</strong> θάλασσα και τον ήχο διαλέγω»<br />
Στην επιλογή των τραγουδιών αυτής <strong>της</strong> συλλογής έγινε προσπάθεια ώστε - πέρα από το ιστορικό και<br />
θεματικό περιεχόμενο - ν’ αντιπροσωπευτούν όσο το δυνατόν περισσότερα μουσικά ιδιώματα απ’ όλες τις<br />
περιοχές <strong>της</strong> Ελλάδας. Τα δύο τραγουδια <strong>της</strong> Προποντίδας (βλ. <strong>τραγούδια</strong> Όλους τους μήνες τους<br />
θέλω και Κοράσιον ετραγούδαγε), προέρχονται από τη συλλογή του «Συλλόγου προς Διάδοσιν <strong>της</strong> Εθνικής<br />
Μουσικής» του Σίμωνα Καρά, ενώ οι μελωδίες των Ο Γιωργαλάκης και Μια κόρη<br />
Tρικεριώτισσαηχογραφήθηκαν από την Δόμνα Σαμίου στο Κεραμίδι και το Τρίκερι Μαγνησίας αντίστοιχα.<br />
Τα υπόλοιπα προέρχονται από διάφορες συλλογές και προσωπικά αρχεία, ενώ έγινε προσπάθεια γιά<br />
διασταύρωση των στίχων μέσα από διάφορες παραλλαγές του ίδιου τραγουδιού. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε<br />
στην αντιπροσωπευτική ποικιλία κλιμάκων, στροφικών σχημάτων, ρυθμών και μουσικών οργάνων.<br />
Οι κλίμακες <strong>της</strong> ελληνικής λαϊκής μουσικής (τροπικές) διαφέρουν ριζικά απ’ αυτές <strong>της</strong> Δύσης (διατονικές) και<br />
χαρακτηρίζονται από τη χρήση «μικροτόνων» (διαστήματα μικρότερα του ημιτονίου) και από διαφορετική<br />
διάταξη των διαστημάτων απ’ ό,τι στις μείζονες κι ελάσσονες δυτικές κλίμακες. Συνδέονται με τις αρμονίες<br />
<strong>της</strong> αρχαίας Ελλάδας, τους ήχους <strong>της</strong> βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής και τις κλίμακες των ανατολικών<br />
μουσικών συστημάτων (τα αραβικά μακάμ - δρόμοι, τα περσικά ντάστγκα και τα ινδικά ράγκας). Οι πρακτικοί<br />
λαϊκοί μουσικοί χρησιμοποιούν γιά τις κλίμακες τους αραβικούς - τούρκικους όρους. Σημειώνουμε όμως στη<br />
συνέχεια, γιά τα <strong>τραγούδια</strong> του δίσκου, τις αντιστοιχίες με τους βυζαντινούς ήχους:<br />
Ουσάκ - ήχος πρώτος (βλ. <strong>τραγούδια</strong> Όλους τους μήνες τους θέλω, Διώχνεις με μάνα, διώχνεις με, Να 'μαν<br />
πουλί να πέταγα), Χουσεϊνί - πλάγιος του πρώτου (βλ. <strong>τραγούδια</strong> Μάνα πολλά μαλώνεις με, Ένα καράβι<br />
κρητικό, Κοράσιον ετραγούδαγε), Ράστ - πλάγιος του τετάρτου (βλ. τραγούδι Θάλασσα απ’ όλα τα νερά),<br />
Νιγκρίζ - πλάγιος του τετάρτου χρωματικός (βλ. τραγούδι Άσπρα μου περιστέρια), Χιτζάζ - πλάγιος του<br />
δευτέρου (βλ. τραγούδι Σαν πας στα ξένα), Κιουρντί ((βλ. τραγούδι Μια κόρη Tρικεριώτισσα).<br />
Σε δύο από τα <strong>τραγούδια</strong> έχουμε ταυτόχρονη χρήση δύο διαφορετικών κλιμάκων: από χιτζάζ σε ουσάκ (βλ.<br />
τραγούδι Ο Γιωργαλάκης) και από χουσεϊνί σε ουσάκ (βλ. τραγούδι Συρματικό).<br />
http://www.domnasamiou.gr/?i=portal.el.albums&id=16&t=t 7/11
Change language