Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ANG PINAGBUTING PAMAMARAAN NG PAG-AALAGA NG<br />
NATIVE NA MANOK<br />
Ang pag-aalaga ng<br />
katutubong <strong>manok</strong> o <strong><strong>na</strong>tive</strong><br />
chicken ay karaniwang gi<strong>na</strong>gawa<br />
ng ating mga mamamayan lalonglalo<br />
<strong>na</strong> ng mga magsasaka. Ang<br />
katutubong <strong>manok</strong> <strong>na</strong> i<strong>na</strong>alagaan<br />
sa bakuran ay kadalasang iilan<br />
lamang o kaya’y maaaring<br />
umaabot sa dalawang dose<strong>na</strong>ng<br />
i<strong>na</strong>hin para sa produksyon ng itlog<br />
o maaari ring mag-alaga ng ilan<br />
para sa karne, para pamalit (o<br />
barter), o pang-benta <strong>na</strong><br />
makakatulong sa mga gugulin sa<br />
bahay.<br />
Dahil sa kahalagahanng<br />
gi<strong>na</strong>gampa<strong>na</strong>n ng pag-aalaga ng<br />
<strong>manok</strong> sa ating ekonomiya at sa<br />
kalusugan, ito ay pi<strong>na</strong>bubuti at<br />
binibigyang pansin ngayon ng<br />
ating pamahalaan<br />
ANG KATUTUBONG MANOK<br />
Ang ating katutubong<br />
<strong>manok</strong> ay hindi maituturing <strong>na</strong><br />
isang “breed” o lahi dahil ito ay<br />
walang tiyak <strong>na</strong> kulay o<br />
pagkakaayos ng balahibo at hugis<br />
ng katawan. Ang ating <strong><strong>na</strong>tive</strong><br />
chicken ay maaaring magkakaibaiba<br />
an gang anyo sang-ayon sa<br />
lugar <strong>na</strong> pi<strong>na</strong>gmulan nito.<br />
Halimbawa, ang mga <strong><strong>na</strong>tive</strong> <strong>na</strong><br />
<strong>na</strong>kikita sa Cebu ay mapapansing<br />
may malapad <strong>na</strong> dibdib, malaman,<br />
malapad ang balikat, at kapansinpansing<br />
lakas ng pakpak. Ang<br />
balahibo nito ay masinsin kaya’t<br />
ang timbang nito ay higit <strong>na</strong><br />
mabigat kaysa kung ang laki<br />
lamang ang pagbabatayan. Ang<br />
<strong><strong>na</strong>tive</strong> ng Cebu ay karaniwang<br />
kulay itim. Ang mga ito ay<br />
malalakas at hindi madaling<br />
dapuan ng sakit at karaniwang<br />
mailap.<br />
Ang Mga Uri ng Katutubong<br />
Manok Ayon sa Kulay at Anyo ng<br />
Balahibo<br />
1. Dalusapi at Mayahin –<br />
Ang kulay ng <strong>manok</strong> <strong>na</strong><br />
ito ay mamula-mulang<br />
kape <strong>na</strong> maihintulad sa<br />
labuyo. Ang binti ng<br />
dalusapi ay dilaw o puti<br />
samantalang ang sa<br />
mayahin ay itim o<br />
abuhin.<br />
2. Talisayin - Ang balahibo<br />
ng <strong>manok</strong> <strong>na</strong> ito ay<br />
mangasul-ngasul <strong>na</strong><br />
berde <strong>na</strong> may halong<br />
kulay pilak. Ang binti<br />
nito ay dilaw, puti, itim o<br />
abuhin.<br />
3. Bulik – Ito ay may<br />
balahibong salitan ang<br />
kulay: itim, abo at puti,<br />
at kung minsan ay may<br />
salit ding mamulamulang<br />
kape. Ang binti
nito ay dilaw, abuhin o<br />
puti.<br />
4. Puti – Ang katawan ng<br />
<strong>manok</strong> <strong>na</strong> ito ay purong<br />
puti. Ang binti ay<br />
maaaring dilaw, puti o<br />
abuhin.<br />
5. Abuhin – Ang <strong>manok</strong> <strong>na</strong><br />
ito ay kulay abo kaya<br />
<strong>na</strong>taguriang abuhin.<br />
6. Lasak – Ito ay uri <strong>na</strong><br />
may batik-batik <strong>na</strong> puti<br />
sa katawang kulay kape<br />
a abuhin.<br />
7. Itim – ito ay purong itim<br />
at ang binti ay itim o<br />
dilaw.<br />
Ang mga katutubong <strong>manok</strong><br />
sa Pilipi<strong>na</strong>say maaaring<br />
mapalaki sa payak o<br />
simpleng pamamaraan. Ang<br />
mga ito ay hi<strong>na</strong>hayaang<br />
alpas sa lupa at sa mga puno<br />
humahapon kung gabi.<br />
Hindi nila kailangan ang<br />
masusing pansin dahil ang<br />
mga ito ay mahuhusay<br />
mangalap ng pagkain sa<br />
bakuran. Ang ibang<br />
magsasaka <strong>na</strong>man ay<br />
<strong>na</strong>gbibigay ng mga<br />
pagkaing karaniwan sa lugar<br />
tulad ng darak, tahup, paly<br />
at mais, at paminsanminsan,<br />
ng gi<strong>na</strong>dgad o<br />
ti<strong>na</strong>dtad <strong>na</strong> niyog.<br />
Kung ahahambing <strong>na</strong>tin an<br />
gating <strong><strong>na</strong>tive</strong> chicken sa<br />
ibang i<strong>na</strong>ngkat <strong>na</strong> lahi ng<br />
<strong>manok</strong> tulad ng “White<br />
Leghorn”, “White<br />
Cornish”, at “New<br />
Hampshire”, ang <strong><strong>na</strong>tive</strong><br />
chicken ay masasabing<br />
mababang uri sa tema ng<br />
produksyon ng itlog at<br />
gayon <strong>na</strong> rin sa laman.<br />
PAMAMARAAN UPANG<br />
MAPAGBUTI ANG
PERFOMANCE NG<br />
KATUTUBONG MANOK<br />
Pagpili ng Magagandang I<strong>na</strong>hinin<br />
Mga gabay:<br />
1. Maraming mangitlog;<br />
2. Maagap mangitlog (5<br />
buwan);<br />
3. May mga katangiang:<br />
a. malaki, mapula at<br />
madulas ang palong;<br />
b. mamuti-muti o<br />
maputla ang paligid<br />
ng mata at tuka;<br />
c. malambot at makinis<br />
ang lambi;<br />
d. malaki, tabas-itlog,<br />
mamasa-masa at<br />
mamuti-muti ang<br />
puwit;<br />
e. malambot at malayo<br />
ang agwat ng sipitsipitan.<br />
f. Malusaog, maliksi at<br />
magandang<br />
pangangatawan;<br />
g. Malapad ang likod,<br />
malalim at mahabang<br />
katawan,<br />
katamtamang haba ng<br />
leeg at binti;<br />
h. Malaking butsi, tuwid<br />
at mahabang tuka;<br />
i. Malamanh dibdib;<br />
j. Tuwid <strong>na</strong> buto sa<br />
dibdib;<br />
k. Malambot <strong>na</strong> tiyan; at<br />
l. Malabulak <strong>na</strong><br />
balahiba nito.<br />
4. U<strong>na</strong>ng lumalabas ng bahay<strong>manok</strong><br />
at huling<br />
humahapon;<br />
5. Pudpod ang mga kuko <strong>na</strong><br />
<strong>na</strong>gpapakitang ito ay aktibo<br />
at malihsi;<br />
6. Matagal ding magpalit ng<br />
balahibo; at<br />
7. Sa mga <strong>manok</strong> <strong>na</strong> dilaw ang<br />
tuka at paa, mapapansin <strong>na</strong><br />
ang mga ito ay halos kupas<br />
o puti <strong>na</strong>.<br />
Pagpili ng Magandang Tandang<br />
Mga gabay;<br />
1. Malausog, maliksi;<br />
2. A<strong>na</strong>k ng i<strong>na</strong>hin at tandang<br />
<strong>na</strong> malusog at may mataas<br />
<strong>na</strong> produksyon;<br />
3. May mataas <strong>na</strong> produksyon<br />
din ang mga kapatid <strong>na</strong><br />
babae;<br />
4. Bata, aktibo, maganda ang<br />
pangangatawan at<br />
<strong>na</strong>gtatalaglay ng mag<br />
katangiang likas sa lahi nito;<br />
5. Karaniwang ang 7 buwang<br />
gulang <strong>na</strong> tandang ay maaari<br />
<strong>na</strong>ng gamitin sa<br />
pagpapalahi. Ang palong<br />
nito ay mapula at malaki <strong>na</strong>.<br />
Ang mga uri ng i<strong>na</strong>ngkat <strong>na</strong><br />
<strong>manok</strong> at <strong>na</strong>ng sa gayon ay<br />
maitaas din ang produksyon<br />
nito ay ang “White Leghorn”,<br />
“White Cornish”, “New<br />
Hampshire” at maging ang
“commercial broiler”. Nagamit<br />
<strong>na</strong> rin ang “Black Orpington”<br />
At ang “Cantonese” sa<br />
pagpapalahi ng katutubong<br />
<strong>manok</strong>. Sa gi<strong>na</strong>wang pag-aaral<br />
noong 1993-1995 ukol sa<br />
pi<strong>na</strong>gbuting pamamaraan sa<br />
pag-aalaga ng <strong><strong>na</strong>tive</strong> <strong>na</strong> <strong>manok</strong><br />
sa ilalim ng niyugan,<br />
<strong>na</strong>patu<strong>na</strong>yan <strong>na</strong> magandang<br />
gumamit ng tandang <strong>na</strong> “Black<br />
Australorp”.<br />
Pagpapalahi<br />
Upang maitaas ang uri<br />
ngmga a<strong>na</strong>k, ang mga i<strong>na</strong>hing<br />
<strong><strong>na</strong>tive</strong> <strong>na</strong> <strong>manok</strong> ay maaring<br />
palahian sa isang purong tandang<br />
tulad nga ng Black Australorp.<br />
Ang bilang ay 7-10 babae bawat<br />
isang tandang. Ang higit sa isang<br />
tandang ay magdudulot ng<br />
pagkakagulo at pag-aaway.<br />
Naagawan din ng p[agkain ang<br />
mga i<strong>na</strong>hin <strong>na</strong> magagamit nila<br />
upang mangitlog ng marami.<br />
Apat <strong>na</strong> buwan mula u<strong>na</strong>ng<br />
pangingitlog, palahian ang mga<br />
<strong>na</strong>piling i<strong>na</strong>hinin. Pagsamahin ang<br />
mga <strong>na</strong>piling babaeng <strong>manok</strong> at<br />
<strong>na</strong>piling tandang. Magpalipas ng<br />
isang lingo upang sila ay masa<strong>na</strong>y<br />
<strong>na</strong> magkasama. I<strong>na</strong>asahang<br />
matapos ang pa<strong>na</strong>hong ito,<br />
mangingitlog <strong>na</strong> ang mga i<strong>na</strong>hin<br />
ng “fertile eggs” o itlog <strong>na</strong> may<br />
semilya.<br />
Paglilikom ng mga Itlog<br />
Upang mahikayat <strong>na</strong><br />
mangitlog <strong>na</strong>ng marami, nililikom<br />
ang mga itlog araw-araw. Sa<br />
ganitong paraan din, maiiwasan <strong>na</strong><br />
marumihan ang mga itlog sa<br />
pamamagitan ng mga paa,<br />
balahibo at ipot <strong>na</strong> <strong>na</strong>iiwan sa<br />
pugad at <strong>na</strong>iiwasan ang<br />
pagkabulok. Ang mga ito ay<br />
pi<strong>na</strong>pu<strong>na</strong>san ng tuyong basahan o<br />
damit at iniipon sa isang malinis<br />
<strong>na</strong> lalagyan. Kung may<br />
refrigerator sa lugar, ang mga<br />
itlog ay isa-isang bi<strong>na</strong>balot ng<br />
papel o lumang diyaryo at<br />
inilalagay sa vegetable<br />
compartment. Ang mga itlog <strong>na</strong><br />
<strong>na</strong>pili upang palimliman ay<br />
pinupu<strong>na</strong>sanng mabuti ng tuyong<br />
basahan o hi<strong>na</strong>hayaang <strong>na</strong>kalantad<br />
sa hangin upang matuyo,<br />
pagkatapos ay inilalagay sa pugad<br />
o incubator.<br />
Pagpipili ng mga Palimlimang<br />
Itlog<br />
Ang maingat <strong>na</strong> pagpili ng<br />
itlog <strong>na</strong> palilimliman ay<br />
<strong>na</strong>paka<strong>na</strong>laga dahilan sa isa itong<br />
bagay <strong>na</strong> magpapasya kung onong<br />
uri ng sisiw ang mapipisa. Kung<br />
maganda ang palilimliman itlog,<br />
maganda rin ang mga sisiw <strong>na</strong><br />
mapipisa.<br />
Pa<strong>na</strong>tilihing malinis ang<br />
pugad. Pagkaitlog <strong>na</strong> pagkaitlog,<br />
kunin at suriin kaagad ang mga<br />
itlog. Alisin ang mga itlog <strong>na</strong> may<br />
basag, kasing bilog ng bola, hindi
pantay ang hipo ng balat at pareho<br />
ang hugis ng dalawang dulo.<br />
Palimliman lamang ang mga itlog<br />
<strong>na</strong> tama ang laki, walang basag at<br />
may tamang anyo.<br />
Isulat ang petsa sa itlog<br />
upang malaman ang gulang nito<br />
saka itabi. Tiyaking hindi hihigit<br />
sa 12 araw ang itlog sa taguan.<br />
Pagpapalimlim<br />
Isa sa katangian ng<br />
katutubong <strong>manok</strong>, <strong>na</strong><br />
nkapagpapababa ng produksyon ay<br />
ang likas nitong maglimlim. Ito ay<br />
ugali ng <strong>manok</strong> <strong>na</strong> yumupyop sa<br />
itlog hanggang ito ay mapisa.<br />
Isaayos ang paglimlim sa<br />
pamamagitan ng sumusunog:<br />
1. Pumili ng i<strong>na</strong>hin <strong>na</strong> handa<br />
<strong>na</strong>ng lumimlim. Ito ay<br />
tumitigil sa sa pangingitlog.<br />
2. Maglagay lamang ng 10-12<br />
itlog sa isang pugad.<br />
3. /ang dami ng itlog <strong>na</strong><br />
pililimliman ay ayon sa laki<br />
ng i<strong>na</strong>hin <strong>na</strong> lilimlim.<br />
4. Kung magpapapisa <strong>na</strong>ng<br />
maramihan, maaring<br />
gumamit ng artipisyal <strong>na</strong><br />
papisaan o incubator.<br />
Kung labis ang dami ng i<strong>na</strong>hin<br />
<strong>na</strong> maaring lumimlim, alisin<br />
ang likas <strong>na</strong> paglimlim ng iba at<br />
<strong>na</strong>ng sa gayon ay makabalik <strong>na</strong><br />
sila sa pangingitlog kaagad.<br />
Ang mga paraan:<br />
1. Ikulong ang hiwalay ang<br />
i<strong>na</strong>hin sa loob ng 5 araw sa<br />
lugar <strong>na</strong> maliwa<strong>na</strong>g at<br />
mahangin. Huwag lalagyan<br />
ng pugad ang kulungan at<br />
lakihan ang puwang ng<br />
sahig upang maalis ang<br />
kagustuhan nitong umupo.<br />
2. Ilubog ang katawan ng<br />
i<strong>na</strong>hin sa tubig sa loob ng 5<br />
minuto bago ito alpasan sa<br />
pangkat ng mga <strong>manok</strong>.<br />
Lagyan din ng asin ang<br />
puwit ng <strong>manok</strong> matapos<br />
paliguan. Wala <strong>na</strong> ang<br />
paglimlim pagkatapos ng<br />
tatlong araw.<br />
Pag-aalaga ng mga Sisiw<br />
Ang pagkalinga sa<br />
bagong pisang sisiw ay<br />
<strong>na</strong>pakahalaga. Ang<br />
pi<strong>na</strong>kamaselang pa<strong>na</strong>hon sa<br />
kanilang buhay ay mula isang<br />
araw hanggang sa isang buwan.<br />
Ito ay yugto <strong>na</strong> marami ang<br />
<strong>na</strong>mamatay. Kailangan ng mga<br />
sisiw ang pangangalaga ng<br />
i<strong>na</strong>hin, upang maiiwas sila sa<br />
masamang pa<strong>na</strong>hon,<br />
maipagtanggol sa ibang hayop<br />
at makatulong sa paghaha<strong>na</strong>p<br />
ng pagkain. Hindi rin lahat ng<br />
i<strong>na</strong>hing <strong>manok</strong> ay mabuting<br />
mangalaga ng sisiw at upang<br />
mapadali ang muling<br />
pangingitlog ng i<strong>na</strong>hin, mabuti
<strong>na</strong> iwalay kaagad ang mga<br />
sisiw at ilipat sa brooder house.<br />
Palakihan ng mga Sisiw<br />
(Brooder House)<br />
Ito ay isang kulungan ng<br />
mga sisiw mula pagkapisa<br />
hanggang sa gulang <strong>na</strong> maaari<br />
<strong>na</strong> silang mabuhay <strong>na</strong>ng walang<br />
dagdag <strong>na</strong> init. Dito<br />
pi<strong>na</strong>ngangalagaan ang mga<br />
sisiw laban sa ulan, malakas <strong>na</strong><br />
hangin, pabago-bagong<br />
pa<strong>na</strong>hon at mag hayop <strong>na</strong><br />
maaaring makapinsala sa<br />
kanila. Dito pi<strong>na</strong>parisan ng tao<br />
ang uri ng pangangalaga ng<br />
i<strong>na</strong>hing <strong>manok</strong> sa kanyang mga<br />
sisiw.<br />
Ang brooder house ay<br />
kailangang maluwang at at<br />
madaling l;inisin. Ito ay<br />
maaaring gawa sa kawayan,<br />
coco lumber, nipa, kogon,<br />
sawali, yantok at iba pang<br />
materyales <strong>na</strong> karaniwan sa<br />
lugar. Maari ring ito ay gawa sa<br />
kahoy, yero at chiken wire.<br />
Ang brooder house ay<br />
katamtaman ang laki, isang<br />
metro ang kuwadrado (1 sq<br />
meter) bawat 35-36 <strong>na</strong> sisiw<br />
hanggang ang sisiw ay 3-4 <strong>na</strong><br />
lingo ang gulang. Ito ay<br />
maaaring ilagay sa silong ng<br />
bahay o lugar <strong>na</strong> maginhawa<br />
para sa mga sisiw.<br />
Ki<strong>na</strong>kailangang may<br />
tamang init sa loob ng brooder<br />
house sa pa<strong>na</strong>hong hiwalay ang<br />
mga sisiw sa i<strong>na</strong>hin. Maaaring<br />
gumamit ng mga sumusunod:<br />
1. Ilawang gaas <strong>na</strong> may<br />
bakod (guard) <strong>na</strong><br />
alambre pang huwag<br />
mapaso ang mga<br />
sisiw. Ilagay sa<br />
patungang matatag<br />
upang hindi ito<br />
matumba.<br />
2. Ang isang<br />
bombilyang 25-watt<br />
ay sapat <strong>na</strong> para sa<br />
30 bagong pisang<br />
sisiw.<br />
Paghahanda ng Brooder House<br />
Isang lingo bago lagyan ng<br />
mga sisiw, linisin ay ayusin ang<br />
brooder house. Lagyan ng kurti<strong>na</strong><br />
o tabing ang kulungan upang hindi<br />
mapasok ng lamig at hangin. Isang<br />
araw bago ilagay ang mga sisiw,<br />
tiyakin <strong>na</strong> ang brooder house ay<br />
magkakaroon ng tamang init para<br />
sa mga sisiw. Latagan din ng papel<br />
o mga lumang pahayagan ang<br />
sahig ng kulungan upang<br />
makulong ang init. Ang mga papel<br />
<strong>na</strong> ito, <strong>na</strong> kadalasan ay 5 o higit<br />
pang pahi<strong>na</strong>ng magkapatong ay<br />
maaari ring patukaan ng mga sisiw<br />
hanggang sa ika-5 araw. Kung<br />
malaki ang brooder house,<br />
maglagay ng pi<strong>na</strong>kabakod upang
ang mga sisiw ay huwag mawala o<br />
maligaw at hindi matagpuan ang<br />
mainit <strong>na</strong> lugar. Tiyaking<br />
mayroong tubig at patuka <strong>na</strong><br />
madaling matagpuan ng mga sisiw.<br />
Mabuti <strong>na</strong> makatuka at makainom<br />
kaagad sila pagkalipat sa brooder<br />
house.<br />
Pagtantya ng Tamang Init sa Loob<br />
ng Brooder House<br />
Ang pagtantya ng init sa<br />
loob ng brooder house ay sa<br />
pamamagitan ng sumusunod:<br />
1. Tama ang init sa loob ng<br />
kulungan kung ang mga<br />
sisiw ay <strong>na</strong>kakalat;<br />
2. Labis ang init <strong>na</strong><br />
<strong>na</strong>nggagaling sa loob kung<br />
hi<strong>na</strong>hapo, ibinubuka ang<br />
tuka at mga pakpak ng mga<br />
sisiw at lumalayo sila sa<br />
pi<strong>na</strong>gmumulan ng init.<br />
3. Malamig sa loob ng<br />
kulungan kung ang mga<br />
sisiw ay <strong>na</strong>g-iingay at<br />
<strong>na</strong>gtitipon-tipon sa<br />
pi<strong>na</strong>gmumulan ng init.<br />
Kung tag-init, maaaring sa<br />
gabi <strong>na</strong> lamang mag-ilaw<br />
pagkalipas ng isang lingo.<br />
Kapag <strong>na</strong>pu<strong>na</strong> <strong>na</strong> labis sa<br />
<strong>na</strong>iinitan ang mga sisiw,<br />
ilayo ang bombilya o kaya<br />
ay palitan ng higit <strong>na</strong><br />
mababa ang bigay <strong>na</strong> init at<br />
kung ilawang gaas <strong>na</strong>man,<br />
iklian ang mitsa nito. Maaari<br />
ring ibaba ang tabing <strong>na</strong><br />
kurti<strong>na</strong> kung malamig ang<br />
pa<strong>na</strong>hon at itaas ito kung<br />
mainit.<br />
Pagpapatuka ng mga Sisiw<br />
Ang pi<strong>na</strong>gpatungpatong<br />
<strong>na</strong> lumang diyaryo<br />
ay isi<strong>na</strong>sapin sa kulungan 3<br />
hanggang 5 araw. Dito<br />
inilalagay ang patuka.<br />
Ti<strong>na</strong>tanggal ang ibabaw <strong>na</strong><br />
papel araw-araw. Pagkaraan<br />
ng 3 hanggang 5 araw, alisin<br />
ang sapin at maglagay ng<br />
mababaw <strong>na</strong> patukaan tulad<br />
ng biniyak <strong>na</strong> kawayan,<br />
plastic, disenyong kahoy,<br />
yero o galbanisado.<br />
Painuman para sa mga Sisiw<br />
Maaaring painuman ang<br />
isang basyong lata <strong>na</strong><br />
ati<strong>na</strong>ob sa pinggan. Lagyan<br />
ito ng butas. Tiyakin <strong>na</strong><br />
tama lamang ang laki at<br />
pagkakalagay ng butas para<br />
hindi mabasa ang mga sisiw.<br />
Maari ring gumamit ng<br />
palangga<strong>na</strong> <strong>na</strong> nilagyan ng<br />
maliit <strong>na</strong> bato o bakuran ng<br />
tinilad <strong>na</strong> kawayan. Madali<br />
itong linisin. Hindi rin<br />
umaasim ang tubig dito.<br />
Pabahay para sa Palakihin at<br />
I<strong>na</strong>hin
Pagkaraan ng isan<br />
buwan, maaari <strong>na</strong>ng alisin<br />
ang mga sisiw sa brooder<br />
house. Ang mga ito ay<br />
inililipat sa isang higit <strong>na</strong><br />
malaking kulangan kung<br />
saan sapat ang luwang para<br />
sa kanilang paglaki.<br />
Pi<strong>na</strong>glalaa<strong>na</strong>n din sila ng<br />
galaan o range or yard<br />
upang makaha<strong>na</strong>p ng<br />
dagdag <strong>na</strong> pagkain.<br />
Ang bahay <strong>manok</strong> <strong>na</strong><br />
yari sa lokal <strong>na</strong> materyal<br />
tulad ng kawayan,<br />
kakawate, coco lumber, buli<br />
o palapa ng niyog ay<br />
maaaring gawing kulungan<br />
ng mga <strong>manok</strong> upang sila ay<br />
maayos <strong>na</strong> mabuhay, huwag<br />
mabasa ng ulan at<br />
magkaroon ng pahingahan<br />
kung saan may saga<strong>na</strong> at<br />
sariwang hangin at sikat ng<br />
araw. Ang mga lumang<br />
lambat ay maaari ring<br />
gamitin <strong>na</strong> kulangan at<br />
pambakod ng lugar galaan<br />
ng <strong>manok</strong>.<br />
Para sa palakihin at<br />
i<strong>na</strong>hin, maglaan ng 0.15<br />
metro kuwadrado bawat<br />
<strong>manok</strong> sa kulungan at 0.20<br />
metro kuwadrado bawat<br />
<strong>manok</strong> sa lupa.<br />
Bago magsimulang<br />
mangitlog ang mga <strong>manok</strong>,<br />
maglagay ng pugad sa<br />
kulungan. Ito ay maaaring<br />
yari sa lokal materyal. Ang<br />
mga dahon ng kakawate o<br />
alagaw ay isi<strong>na</strong>sapin sa mga<br />
pugad upang mapuksa o<br />
maiwasan ang mga kuto ay<br />
hanip ng <strong>manok</strong>. Maglagay<br />
din ng hapu<strong>na</strong>n o roosts <strong>na</strong><br />
kawayan, coco lumber o<br />
kakawate. Kailangan ang<br />
mga ito lalo <strong>na</strong> sa pa<strong>na</strong>hon<br />
ng tag-ulan.<br />
Huwag pagsasamahin<br />
sa kulungan ang mga <strong>manok</strong><br />
<strong>na</strong> iba’t-iba ang edad upang<br />
maiwasan ang pagtutukaan.<br />
Patukaan at Painuman<br />
Ang magi to ay<br />
maaari ring tulad sa mga<br />
sisiw.<br />
Patuka<br />
Sisiw. Higit <strong>na</strong><br />
mabuti kung bibigyan mu<strong>na</strong><br />
ang mga ito ng commercial<br />
starter feeds mukla<br />
pagkapisa hanggang sa<br />
gulang <strong>na</strong> husto <strong>na</strong> ang<br />
kanilang katawan at<br />
balahibo. Ang 15 gramo<br />
bawat sisiw ay<br />
inirerekomenda. Katumbas<br />
ito ng 1.5 kilo bawat 100 olo
sa bawataraw. Ang putting<br />
a<strong>na</strong>y <strong>na</strong> <strong>na</strong>kakaha sa paligid<br />
ay <strong>na</strong>tuklasan din <strong>na</strong><br />
mabuting patuka sa mga<br />
sisiw.<br />
Sa gulang <strong>na</strong> 3-4<br />
linggo, maaari <strong>na</strong>ng untiunting<br />
palitan ang ibibigay<br />
<strong>na</strong> patuka. Bawasan ang<br />
dami ng commercial feeds at<br />
dagdagan ang dami ng mga<br />
karaniwang patuka. Sa<strong>na</strong>yin<br />
<strong>na</strong> rin ang mga <strong>manok</strong> <strong>na</strong><br />
magha<strong>na</strong>p ng pagkain sa<br />
bakuran.<br />
Palakihin,<br />
Nangingitlog at I<strong>na</strong>hin.<br />
Maaaring magbigay ng<br />
karaniwang patuka tulad ng<br />
giniling <strong>na</strong> mais, darak<br />
palyat, binlid at tahup, tiring<br />
pagkain sa kusi<strong>na</strong> tulad ng<br />
kanin, ti<strong>na</strong>pay, sepal ng<br />
niyag, bi<strong>na</strong>tog at iba pa.<br />
maaari ring maghalo ng<br />
alinman sa sumusunod:<br />
Rasyon 1 75% ng<br />
<strong>na</strong>sabing<br />
patuka + 25%<br />
commercial<br />
feeds<br />
Rasyon 2 30% ipa + 30%<br />
niyog + 20%<br />
mais + 20%<br />
commercial<br />
feeds.<br />
Ang dami ay 30-50<br />
gramo/ulo/araw o 3-5 kilong<br />
pi<strong>na</strong>ghalong sangkap sa 100<br />
ulo/araw. Para sa palakihain,<br />
maaaring itaas ang dami ng<br />
palyat o niyog.<br />
Sa gi<strong>na</strong>wang pag-aaral,<br />
maaari ring magpatuka ng 1<br />
bahaging dinurog <strong>na</strong> golden kuhol:<br />
1 bahaging ipa:1 bahaging niyog.<br />
Kung <strong>na</strong>kakulong nga mga <strong>manok</strong>,<br />
ang sariwang damo ay binibigkis<br />
at isi<strong>na</strong>sabit sa loob ng kulungan<br />
upang maging salad ng mga<br />
<strong>manok</strong>. Ibinibigay din ang mga<br />
dahon ng gulay at hinog <strong>na</strong><br />
bungang-kahoy <strong>na</strong> iti<strong>na</strong>tapon mula<br />
sa mga palengke. Maaari ring<br />
magtanin ng damo tulad ng manimanian<br />
(Arachis pintoi). Kapag<br />
lumalabas ng kulungan,<br />
<strong>na</strong>sisiyahan ang mga <strong>manok</strong> <strong>na</strong><br />
kumain ng damo at kulisap.<br />
Pangangalaga sa Kalusugan ng<br />
Manok<br />
Ang sumusunod ay gabay<br />
upang maiwasan ang pagkakasakit<br />
ng mga <strong>manok</strong>:<br />
1. maglaan ng malinis, tuyo at<br />
maginhawang kulungan.<br />
Linising mabuti ang<br />
kulungan, patukaan,
painuman at iba pang gamit<br />
bago maglagay ng<br />
panibagong pangkat ng<br />
<strong>manok</strong>.<br />
2. patukain ang mga <strong>manok</strong> ng<br />
sapat at masustansyang.<br />
Ang talatakdaan ng pagbabaku<strong>na</strong><br />
ay ang mga sumusunod:<br />
3. pagkain upang maging<br />
matibay ang mga ito laban<br />
sa sakit.<br />
baku<strong>na</strong>han ang mga <strong>manok</strong><br />
laban sa peste o Avian Pest at<br />
bulutong
![Quick Guide-Yellow Corn Final 2-tagalog [Compatibility Mode]](https://img.yumpu.com/42848209/1/190x134/quick-guide-yellow-corn-final-2-tagalog-compatibility-mode.jpg?quality=85)
Change language