No Title for this magazine
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
การบริหารยาฉีด
สู ้ว้อยยยย!!!!!
แนวปฏิบัติการบริหารยาฉีด<br />
• 1. อ่านค าสั่งการรักษาของแพทย์อย่างระมัดระวัง หากมีข้อสงสัยควรตรวจสอบก่อน<br />
• 2. ตรวจสอบค าสั่งการรักษาของแพทย์กับใบบันทึกการบริหารยา<br />
• 3. อ่านเอกสารแนบ เอกสารแนบจะอยู่ในกล่องยาซึ ่งมีรายละเอียดเกี่ยวกับการยาที่ ผู้เตรียมยาควร<br />
ทราบ เช่น ชื่อทางการค้าของยา ชื่อสามัญของยา ปริมาณยาใน 1 ขวด ทางที่ให้ วิธีการเตรียมยา<br />
วันหมดอายุของยา วันหมดอายุของยาหลังผสม การเก็บรักษายา ข้อห้ามใช้ ข้อควรระวัง อาการไม่<br />
พึงประสงค์จากการใช้ยา ปฏิกิริยาระหว่างกันของยา เป็ นต้น<br />
• 4. ปฏิบัติตามหลัก 10 R ในบริหารยาฉีดอย่างเคร่งครัด<br />
• 5. ผู้เตรียมยากับผู้ฉีดยาต้องเป็ นคนเดียวกัน
แนวปฏิบัติการบริหารยาฉีด<br />
6. การเตรียมอุปกรณ์เหมาะสมกับทางที่ให้ยา อายุผู้ป่ วย ขนาดยา และความหนืดของยา<br />
7. การวัดต าแหน่งฉีดถูกต้อง<br />
8. การตรวจสอบสภาพผิวหนัง การเตรียมผิวหนัง และองศาของการปักเข็มให้ถูกต้อง<br />
9. การปฏิบัติทุกขั ้นตอนตั ้งแต่เริ่มเตรียมยาจนเสร็จสิ้นการฉีดยาต้องกระท าโดยยึด หลักการคง<br />
ความปราศจากเชื ้ออย่างเคร่งครัด เพื่อป้องกันการน าเชื ้อโรคเข้าสู่ร่างกายผู้ป่ วย<br />
10. การอ่านชื่อยาจากขวดยา/ หลอดยา ต้องอ่านอย่างน้อย 3 ครั ้ง คือ ก่อนหยิบขวดยา ขณะเตรียมยา<br />
และเมื่อเตรียมยาเสร็จเรียบร้อย
NEE<br />
DLE
SYRIN<br />
GE
การเลือกขนาดของ NEEDLE และ SYRINGE<br />
Intradermal , ID 26 G 26 G 1 ml. / tuberculin<br />
Subcutaneous, SQ<br />
25-27 G<br />
3/8 – 5/8 นิ้ว<br />
25-27 G 1 ml.<br />
Intramuscular, IM 21-25 G 25 G Adult 2-5 ml.<br />
Child 1 ml.
ขวดบรรจุยาตามค าสั่งการรักษา (ชนิดขวดยาหรือหลอดยา)<br />
AMPULE / VIAL
วิธีการหัก AMPULE ยา
อุปกรณ์ที่ใช้ในการฉีดยา
วิธีการฉีดยา<br />
1. ล้างมือให้สะอาด เช็ดให้แห้ง<br />
2. การปฏิบัติทุกขั ้นตอนให้ค านึงถึงวิธีปราศจากเชื ้อ<br />
3. เตรียมยาที่จะฉีด โดยดูดยาเข้ากระบอกฉีดยา ไล่ฟองอากาศออกจนหมด เปลี่ยนเข็มฉีดยา<br />
4. เลือกบริเวณที่จะฉีดยา ได้แก่ ต้นแขนด้านนอก ต้นขาด้านหน้า หน้าท้อง เลือกบริเวณที่ไม่มีผื่นแผล อักเสบ และ<br />
บริเวณส่วนนูนของกระดูก<br />
5. ในกรณีที่เป็ นเด็กเล็ก ให้ผู้ช่วยจับหรือท าการห่อตัวเด็กให้อยู่นิ่ง<br />
6. ท าความสะอาดผิวหนังด้วยยาฆ่าเชื ้อ รอให้แห้ง<br />
7. แทงเข็มให้เร็ว การท ามุมขึ ้นกับความหนาของไขมันใต้ชั ้นผิวหนัง อาจยกผิวหนังและชั ้นใต้ผิวหนังขึ ้นเพื่อ<br />
หลีกเลี่ยงการฉีดลึกเข้าไปในชั ้นกล้ามเนื ้อ ดูดตรวจสอบว่าได้เลือดหรือไม่ ถ้าได้เลือดให้ดึงเข็มออก แล้วเริ่มต้น<br />
ใหม่<br />
8. ถ้าไม่มีเลือด ให้ฉีดยาช้าๆ ดึงเข็มออก<br />
9. กดนวดเบาๆ บริเวณที่ฉีด<br />
10. ล้างมือ
ทางที่ฉีดยา<br />
การฉีดยาเข้าสู่ร่างกายที่อยู่ในบทบาทหน้าที่ มีด้วยกัน 4 ทาง ได้แก่<br />
• การฉีดยา เข้าชั ้นผิวหนัง (intradermal injection; ID)<br />
• การฉีดยาเข้าชั ้นใต้ผิวหนัง (subcutaneous injections; SQ)<br />
• การฉีดยาเข้าชั ้นกล้ามเนื ้อ (intramuscular injection; IM)
การฉีดวัคซีนเข้าในผิวหนัง (INTRADERMAL)<br />
• การฉีดยาเข้าชั ้นผิวหนัง เป็ นการฉีดยาผ่านเข้าไปเพียงแค่ในหนังเท่านั ้น<br />
• ใช้ส าหรับการทดสอบการแพ้ (skin testing) เช่น allergy tests, tuberculin screening เป็ นต้น<br />
• สารหรือยาที่ฉีดเข้าชั ้นผิวหนังใช้ปริมาณเล็กน้อย (0.02 mL)<br />
• เทคนิคการฉีดควรดึงหนังบริเวณที่ฉีดให้ตึง ค่อย ๆ แทงเข็มลงไปท ามุมประมาณ 15 องศา แล้วดัน<br />
วัคซีนเข้าไป<br />
• ถ้าเทคนิคถูกต้องจะเห็นว่าเมื่อดันวัคซีนเข้าไปจะมีตุ่มนูนขึ ้นมาให้เห็นชัด
การฉีดยาเข้าใต้ชั ้นผิวหนัง (SUBCUTANEOUS)<br />
• เป็ นการฉีดยาเข้าต าแหน่ง fatty tissue อยู่ใต้ชั ้นผิวหนังและอยู่เหนือชั ้นกล้ามเนื ้อ ต าแหน่งนี ้มี<br />
เลือดมาเลี ้ยงน้อยกว่าชั ้นกล้ามเนื ้อ ดังนั ้นการดูดซึมของยาจึงช้ากว่าการฉีดยาเข้าชั ้นกล้ามเนื ้อ<br />
• ส าหรับเด็กเล็ก บริเวณที่นิยมให้วัคซีน คือ บริเวณหน้าขา<br />
• ถ้าเป็ นเด็กโตหรือผู้ใหญ่ก็จะใช้บริเวณ upper outer triceps ของแขน
• ใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี ้ดึงผิวหนังขึ ้นมา<br />
จะรู้สึกได้ว่าจับในส่วนของชั ้นไขมันขึ ้นมา<br />
• แทงเข็มและดันวัคซีนเข้าไป<br />
การฉีดยาเข้าใต้ชั ้นผิวหนัง (SUBCUTANEOUS)
• บริเวณที่ใช้ฉีดยาเข้าชั ้นใต้ผิวหนัง<br />
(Subcutaneous Injection)<br />
1. บริเวณหน้าท้องรอบๆ สะดือ<br />
(umbilicus)<br />
2. บริเวณต้นแขน จุดกึ ่งกลางของ<br />
กล้ามเนื ้อ deltoid<br />
3. บริเวณต้นขาด้านหน้า (Rectus<br />
femoris)<br />
4. สะโพกส่วนบน (upper ventral or<br />
dorsal gluteal areas)<br />
5. ด้านหลังส่วนบน
้<br />
• ยาที่ฉีดเข้าชั ้นใต้ผิวหนังส่วนใหญ่เป็ น heparin<br />
และ insulin<br />
• หากเป็ น heparin ให้ฉีดที่หน้าท้องห่างจาก<br />
สะดือประมาณ 2 นิ้ว เพื่อป้องกันการฉีดเข้าถึง<br />
ชั ้นกล้ามเนื ้อ<br />
• ส่วน insulin ซึ ่งผู้ป่ วยมักจะต้องฉีดอย่าง<br />
ต่อเนื่อง จึงควรหมุนเวียนต าแหน่งฉีดทั ้งนี<br />
เพื่อให้ยาดูดซึม ได้อย่างมีประสิทธิภาพ<br />
• หากยาที่ฉีดเข้าไปไม่ดูดซึมจะเป็ นตุ่มลักษณะ<br />
แข็ง กดเจ็บ
บริเวณที่เหมาะสมในการฉีดยาเข้าชั ้นใต้<br />
ผิวหนังมากที่สุด คือ บริเวณหน้าท้อง<br />
เนื่องจากบริเวณต้นแขนและต้นขา เมื่อผู้ป่ วยที่<br />
ท ากิจกรรมต่างๆ เช่น เดิน ใช้แขนหรือมือ<br />
ท างานมากๆ อาจท าให้ยาที่ฉีดออกฤทธิ ์ เร็ว<br />
เกินไป
การฉีดยาเข้าชั ้นกล้ามเนื้อ (INTRAMUSCULAR)<br />
• การฉีดยาเข้าชั ้นกล้ามเนื ้อ ยาจะถูกดูดซึมเร็วเพราะมีเลือด<br />
มาเลี ้ยงมาก แต่อาจจะเกิดอันตรายต่อเส้นประสาทหรือฉีด<br />
เข้าหลอดเลือดได้<br />
• เนื่องจากกล้ามเนื ้อเป็ นเนื ้อเยื่อที่ทนต่อการระคายเคืองได้ดี<br />
ยาที่มีความเหนียวข้น และระคายเคืองต่อเนื ้อเยื่อ หรือมี<br />
ส่วนผสมของน ้ามันก็สามารถฉีดเข้ากล้ามเนื ้อได้
้<br />
บริเวณส าหรับฉีดยาเข้ากล้ามเนื ้อมีดังนี<br />
1. Dettoid muscle (กล้ามเนื ้อต้นแขน)<br />
2. Gluteal muscle (กล้ามเนื ้อสะโพก)<br />
- Ventrogluteal muscle (กล้ามเนื ้อสะโพกส่วนหน้า)<br />
- Dorsogluteal muscle (กล้ามเนื ้อสะโพกส่วนหลัง<br />
3. Vastus lateralis muscle (กล้ามเนื ้อหน้าขา)
วิธีหาบริเวณฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อต้นแขน (Deltoid muscle)<br />
วัดโดยวางนิ้วชี ้ตรงต าแหน่ง acromion process 2 FB คือ ใช้นิ้วชี ้ นิ้วกลาง และนิ้วนาง (วางให้ชิดกัน)<br />
จะเป็ นบริเวณที่มีกล้ามเนื ้อมาก ควรฉีดบริเวณส่วนกลางของกล้ามเนื ้อ deltoid ซึ ่งมีขอบเขตเป็ นรูป<br />
สามเหลี่ยม
วิธีหาบริเวณฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อสะโพก<br />
(Glutens muscle)<br />
วิธีที่ 1 แบ่งสะโพกออกเป็ น 3 ส่วน<br />
ใช้ landmark 2 แห่ง คือ anterior superior<br />
iliac spine และ coccyx ลากเส้นสมมุติระหว่าง 2 จุด<br />
แบ่งเส้นสมมุติออกเป็ น 3 ส่วนเท่า ๆ กัน ต าแหน่งที่<br />
ฉีดยาได้คือส่วนแรกนับจาก anterior superior iliac<br />
spine โดยฉีดต ่ากว่าระดับของ iliaccrest ประมาณ<br />
2-3 นิ้วมือ
้<br />
วิธีที่ 2 แบ่งสะโพกออกเป็ น 4 ส่วน โดยมี<br />
ขอบเขตดังนี<br />
- ด้านบน มีขอบเขตตามแนวของ iliac<br />
crest<br />
- ด้านล่าง มีขอบเขตตามแนวของก้น<br />
ย้อย (glutealfold)<br />
- ด้านใน (medial) มีขอบเขตตามแนว<br />
แบ่งครึ ่ งจากกระดูก Coccyx ขึ ้นไปตามแนว<br />
แบ่งครึ ่ งของกระดูก sacrum<br />
- ด้านนอก (lateral) มีขอบเขตตามแนว<br />
ด้านข้างของต้นขาและสะโพก
กล้ามเนื้อ Vastus lateralis<br />
- เป็ นกล้ามเนื ้อต้นขาด้านข้าง ที่มีขนาดใหญ่มัด<br />
หนึ ่ง เหมาะส าหรับฉีดยาเข้ากล้ามเนื ้อทั ้งใน<br />
ผู้ใหญ่และในเด็กเพราะไม่มีหลอดเลือด หรือ<br />
เส้นประสาทพาดผ่าน ยาดูดซึมได้เร็ว<br />
- การวัดต าแหน่งฉีดยาส าหรับผู้ใหญ่กระท าโดย<br />
ก าหนดเส้น ขอบเขต 2 เส้น เส้นบนลากผ่านต้น<br />
ขาตรงขาหนีบ เส้นล่างลากผ่านขอบหัวเข่า<br />
ด้านบน ต าแหน่งที่ฉีด คือ กึ ่งกลางของเส้น<br />
ขอบเขตทั ้ง 2 เส้น หรือต าแหน่งที่อยู่ระหว่าง<br />
เหนือหัวเข่า 1 ฝ่ ามือ และต ่ากว่าขา หนีบ 1 ฝ่ ามือ
• Rectus femoris นี ้เป็ นกล้ามเนื ้อด้านหน้า<br />
ตรงกลางต้นขา วิธีวัดต าแหน่งฉีดยา<br />
เช่นเดียวกับการวัดต าแหน่งกล้ามเนื ้อ<br />
Vastus lateralis และฉีดที่ด้านหน้าตรง<br />
กลางต้นขา<br />
• ข้อควรระวังคือ ห้ามฉีดยาเข้าด้านในต้นขา<br />
เพราะมีหลอดเลือดเส้นประสาทมาเลี ้ยง<br />
หากฉีดยาลงไปจะก่อให้ เกิดอันตรายต่อ<br />
ผู้ป่ วยได
• ส าหรับเด็กเล็ก ตั ้งแต่แรกเกิด หรือถึงก่อนเข้าวัยเรียน สามารถฉีดยาบริเวณกล้ามเนื ้อต้นขาส่วนหน้า( vastus lateralis)<br />
ซึ ่งจะอยู่บริเวณต้นขาหน้าขาด้านนอกก่อนฉีดจะต้องท าการวัดก่อน โดยแบ่งบริเวณตั ้งแต่ปุ ่ มกระดูกใหญ่ของกระดูก<br />
ต้นขา (greater tronchanter of femur) ถึง ปุ ่ มกระดูกบริเวณหัวเข่า (lateral femoral condyle) เป็ น 3 ส่วน ฉีดส่วนที่ 2<br />
• ส าหรับเด็กโตและผู ้ใหญ่ การฉีดยาเข้าชั ้นกล้ามเนื ้อ มักจะฉีดเข้าบริเวณกล้ามเนื ้อ ต้นแขน (deltoid)<br />
• ขนาดเข็มและความยาวของเข็ม : ใช้เข็มเบอร์ 25 ความยาว 1 – 1.5 นิ้ว ขึ ้นกับความหนาของผิวหนังและชั ้นไขมัน<br />
• เทคนิค : กดบริเวณที่ฉีดให้ตึง แทงเข็มท ามุม 90° และดันวัคซีนเข้าไป (ควรทดสอบก่อนดันวัคซีนเข้าไปทุกครั ้ ง) การ<br />
ฉีดเข้าชั ้นกล้ามเนื ้อต้องพิจารณาขนาดความยาวของเข็มให้แน่ใจว่าเข้าถึงชั ้นกล้ามเนื ้อจริง ๆ ดังนั ้นการพิจารณาจะ<br />
ขึ ้นอยู่กับขนาดรูปร่างของผู้รับวัคซีน เมื่อ ฉีดวัคซีนเสร็จใช้ส าลีแห้งกดบริเวณที่ฉีด หรือใช้พลาสเตอร์ปิ ดโดยกด<br />
เล็กน้อย<br />
• จ านวนยาฉีดเข้ากล้ามเนื ้อสะโพก หรือหน้าขาแต่ละครั ้งได้ไม่เกิน 5 cc. ถ้าฉีดเข้ากล้ามเนื ้อต้นแขน ฉีดครั ้งหนึ ่งไม่<br />
เกิน 2 cc.