نقد نباید دستورالعمل اخلاقی داشته باشد

نقد نباید دستورالعمل اخلافىقفىی داشته باشد
برنامه برای ابجیبججاد ‏مجممججموعه ی قواعد اخلافىقفىی نقد پرسش های جالبىببىی را برمی انگبریبرزد،‏ اما
مایل نیستم ‏بجتبجحقق آن را ببینم
اندرو هیدن ‏(منتقد گاردین)‏
ترجمججممه ی گروه تئاتر ا گزیت‐‏ شبریبررین مبریبررزانژاد

آیا کسی باید بتواند به منتقدان تئاتر بگوید که چه را می توانند بنویسند و چه را
‏بمنبممی توانند؟ یکی از جالب ترین ایده هابىیبىی که در نشست این هفته ی منتقدان جوان
ابجنبججمن جهابىنبىی منتقدان تئاتر مطرح شد،‏ طرح پیشنهادی کنوبىنبىی برای ‏مجممججموعه ی قواعد
اخلافىقفىی که منتقدان تئاتر به آن متعهد شوند بود.‏ ‏مجممججموعه ی قواعد ابجنبججمن جهابىنبىی
منتقدان هنوز در مراحل اولیه ی پیش نویس و مورد ‏بجببجحث است،‏ اما این امر مسبوق به
سابقه است.‏
ابجنبججمن منتقدان تئاتر کانادا در حال حاضر یک ‏مجممججموعه ی قواعد اخلافىقفىی دارد که با
افتخار بر روی وبسایت شان ‏بمنبممایش داده شده است.‏ می توانید تصور کنید که آن را در
اینجا مطرح می کردند؟ شاید فقط مسئله ‏بىببىی اعتمادی ذابىتبىی من به قوانبنیبنن باشد‐‏ مثلاً‏ هر
چه نباشد بریتانیا به امتناع دابمئبممش از داشبنتبنن قانون اساسی مدون مشهور است،‏ پس
‏بجببجخشی از آن احتمالاً‏ فرهنگی است‐‏ اما مطالعه ی بسیار ناخوشایندی به دست
می دهد.‏ به علاوه ، به نظر ‏بمنبممی رسد که هیچ یک از منتقدان ما در چهارچوب فرهنگ
نقد کانادا بگنجند.‏
درست است که ‏همھهممانند بسیاری مسائل از این قبیل،‏ این ‏مجممججموعه ی قواعد اخلافىقفىی بر
مبنای میل نیکخواهانه ای برای ابجنبججام کار درست قرار دارد.‏ جرات می کنم بگو ‏بمیبمم که
تعدادی از قراردادهایش،‏ قوانبنیبنن نانوشته ی این سوی آب های اطلس نبریبرز هست.‏ اما
تفاوت حیابىتبىی در ‏همھهممبنیبنن است،‏ اینجا قوانبنیبنن نوشته نشده اند.‏ تفاهمھهممات و توافقابىتبىی هستند که
می توانند مورد ‏بجببجحث قرار گبریبررند و ‏بهببههبرتبرر شوند،‏ یا ا گر منتقدی بر آن شود که قراردادی
صرفاً‏ نادرست است،‏ دور ربجیبجخته شوند.‏
برای مثال،‏ سطر پایابىنبىی پارا گراف مقدمه را در نظر بگبریبررید:«عضویت در ابجنبججمن منتقدان
تئاتر کانادا اجازه ی توهبنیبنن،‏ ‏بمتبممسخر یا ‏بجتبجحقبریبرر هبرنبررمندابىنبىی را که در کار خود جدی هستند
‏بمنبممی دهد.»‏ عبارت مبهمی است و در واقع ‏بمنبممی گوید که منتقدان ‏بمنبممی توانند توهبنیبنن،‏ ‏بمتبممسخر
یا ‏بجتبجحقبریبرر ‏بمنبممایند و از آبجنبججا که حبىتبىی در کانادا توهبنیبنن کردن نیازی به اجازه ندارد،‏ کاملاً‏
‏بىببىی معناست.‏ با این حال،‏ مطمئناً‏ ترجیح بر آن است که بر مبنای وجدان شخصی از ‏بجتبجحقبریبرر
هبرنبررمندان پرهبریبرز شود.‏ منتقدان بریتانیابىیبىی به جای آن که تشویق شوند حرف
توهبنیبنن آمبریبرزی نزنند،‏ می بایست مسئولیت آبجنبجچه می گویند را بپذیرند.‏ یقیناً‏ بالغانه تر است
که نقد مذا کره ای میان بزرگسالان باشد،‏ تا ‏مجممججموعه ای از قوانیبىنبىی که ‏بهنبههایتاً‏ هبرنبررمند و

‏مجممجخاطب را به یک مبریبرزان متحبریبرر بافىقفىی بگذارد که منتقد چه می خواسته بگوید.‏ چنبنیبنن
مشکلابىتبىی اینجا وجود ندارد.‏
به ‏همھهممان ترتیب:«نظرات بر روی اجراهای گذشته یا اشارات به ویژگی های جسمی
بازیگران فقط و فقط در صوربىتبىی موجه است که منتقد بتواند ارتباطی مستقیم با ‏بمنبممایش
مورد نظر برقرار کند».‏ در اینجا ‏«ارتباط مستقیم»‏ است که عباربىتبىی چندبهپبههلو است.‏ برای
منتقد دشوار نیست که استدلال کند ا گر فکری در حبنیبنن ‏بمتبمماشا و نوشبنتبنن درباره ی یک
‏بمنبممایش به ذهنش خطور کند،‏ پس مرتبط است،‏ دست کم در حدی که این فکر به
عنوان ‏بجببجخشی از ‏بجتبججربه اش از اثر شکل گرفته است.‏ از سوی دیگر،‏ به ‏همھهممان اندازه برای
هبرنبررمندان آسان است که به این قاعده استناد کنند و استدلال ‏بمنبممایند که این نکته در
واقع نامربوط است.‏ چنان که پیش تر اشاره کردم،‏ مسئله ی اینکه درباره ی ویژگی های
بدبىنبىی بازیگر چه باید یا نباید گفت،‏ دشوار است.‏ اما آیا اطمینان ‏بجببجخش تر نیست که بدانیم
منتقد می تواند هر آبجنبجچه را که ‏بجببجخواهد بگوید؟ هر چه نباشد،‏ شهرت و اعتبار منتقدان
تقریباً‏ به طور کامل به نوشتار،‏ قضاوت و شخصیت شان است.‏ آبهنبهها به معنای واقعی کلمه
به ‏همھهممان اندازه ای در معرض ‏بمنبممایش هستند که پسر جادوگر عریان در وست لند.‏
خوانندگان به ‏همھهممان اندازه منتقدان را قضاوت می کنند که منتقدان ‏بمنبممایش ها را.‏
برخی دیگر از الزامات صرفاً‏ عجیب هستند:«منتقد باید توجه و ملاحظه ی کامل نسبت به
‏بمتبممام عناصر یک ‏بمنبممایش داشته باشد.‏ کار بازیگران مکمل،‏ طراحان،‏ نوازندگان،‏ و
تکنیسبنیبنن ها به ‏همھهممان اندازه ی بازیگران اصلی،‏ کارگردان و نویسنده اهمھهممیت دارد.»‏ بله،‏ کار
عوامل فبىنبىی و طراحان اغلب مغفول می ماند،‏ با این حال ‏جمججممله ی فوق متضمن این نیست که
با ‏«در نظر گرفبنتبنن کامل»‏ ‏بمتبممام عناصر،‏ لازم است که درباره ی ‏بمتبممامی آبهنبهها نوشته شود.‏ چرا که
در یک نقد ٢۵٠ کلمه ای،‏ حبىتبىی نام بردن از نیمی از گروه اجرابىیبىی حد نصاب را کامل
می کند.‏ گاهی نیاز است که انتخاب شود و این انتخاب معمولاً‏ متمرکز بر وجوه شاخص
‏بمنبممایش است.‏ بله،‏ نورپردازی،‏ صدا و ‏بجببجخش های کوچک تر هم حیابىتبىی هستند،‏ اما اغلب دلیل
مردم برای ‏بمتبمماشای یک ‏بمنبممایش نیستند.‏
جابىیبىی که من پیش بیبىنبىی می کنم تلاش های ابجنبججمن جهابىنبىی منتقدان تئاتر برای ابجیبججاد یک ‏مجممججموعه
قواعد اخلافىقفىی واقعاً‏ به مشکل برخورد کند مسئله ی تفاوت های فرهنگی حل ناشدبىنبىی جهابىنبىی
است.‏ به عنوان مثال،‏ کانادابىیبىی ها استدلال می کنند:«انتظار می رود که منتقدان تا جابىیبىی که

‏ممممممکن است ‏بىببىی طرف باشند تا به نقدی متعادل دست یابند.»‏ نه،‏ در انگلستان چنبنیبنن انتظاری
‏بمنبممی رود.‏ اینجا منتقد وا کنشی کاملاً‏ شخصی به یک اثر نشان می دهد.‏
ایده آل خوانش یک مبنتبنن جدید پیش از ‏بمتبمماشای ‏بمنبممایش نبریبرز در اینجا مورد ‏بجببجحث است.‏ گسبرتبرره ی
وا کنش ها به نوشته ی آخر من یا مشخصاً‏ این موضوع،‏ ابمیبممیل های بسیار جالبىببىی را از
نویسندگان گونا گون جلب کرد که ‏بجببجخش عمده شان با در نظر گرفبنتبنن ‏بمتبممام جوانب به اتفاق
ترجیح می دادند ‏بمنبممایش جدیدشان پیش از ‏بمتبمماشا خوانده نشود.‏
با اینکه علاقه و احبرتبررام زیادی نسبت به قواعد و قراردادهای اخلافىقفىی دیگر فرهنگ های
نقد دارم،‏ این وضع را می پسندم که نقد تئاتر بریتانیا به نظر می رسد آزادی و ‏بجتبجحرک خاصی
را در این زمینه داراست.‏ بله،‏ به عنوان یک رشته مسائل و موضوعابىتبىی رویاروی آن است،‏
اما خوشبختانه فهرست باید و نبایدها یکی از آبهنبهها نیست.‏ هنوز نه.‏
منبع:‏ گاردین
٢٣ ژوئن ٢٠٠٨
•
ضمیمه:‏
‏مجممججموعه ی قواعد اخلافىقفىی
ابجنبججمن منتقدان تئاتر کانادا
قواعد اخلافىقفىی منتقدان مبتبىنبىی بر ملاحظه ی دیگران است،‏ ‏همھهممچون هر ‏مجممججموعه ی قواعد رفتار
متمدنانه.‏
ابجنبججمن منتقدان تئاتر کانادا این اساس را می پذیرد که اعضایش با آثاری برای عموم مردم از
سوی هبرنبررمندان و تکنیسبنیبنن هابىیبىی سروکار دارند که به سخبىتبىی و به مدت طولابىنبىی بر روی اثر
ارائه شده ی خود کار کرده اند.‏ بنابراین پذیرفته شده است که گرچه چنبنیبنن ملاحظابىتبىی نباید
منتقد را از هیچ ارزیابىببىی صادقانه ای بازدارد،‏ احبرتبررام به تلاش دست اندکاران اثر مسلم
است.‏ عضویت در ابجنبججمن منتقدان تئاتر کانادا اجازه ی توهبنیبنن،‏ ‏بمتبممسخر یا ‏بجتبجحقبریبرر هبرنبررمندابىنبىی را که
در کار خود جدی هستند ‏بمنبممی دهد.‏
انتظار می رود که منتقدان تا جابىیبىی که ‏ممممممکن است ‏بىببىی طرف باشند تا به نقدی متعادل دست
یابند.‏ نظرات بر روی اجراهای گذشته یا اشارات به ویژگی های جسمی بازیگران فقط و

•
•
•
•
•
فقط در صوربىتبىی موجه است که منتقد بتواند ارتباطی مستقیم با ‏بمنبممایش مورد نظر برای
توصیف،‏ تفسبریبرر،‏ ‏بجتبجحلیل و برآورد برقرار کند.‏ ‏بمنبممایشی که دیده می شود باید ‏بمنبممایشی باشد که
نقد می شود.‏
منتقد باید هر زمان که ‏ممممممکن است،‏ از پیش برای ‏بمنبممایش آماده شود.‏ این شامل خواندن
‏بمتبممام برنامه و مواد ارائه شده توسط گروه اجرابىیبىی می شود.‏ خواندن ‏بمنبممایشنامه ی جدید پیش
از ‏بمتبمماشای آن اختیاری است اما توصیه می شود.‏
منتقد می بایست در ‏بمتبممام طول ‏بمنبممایش مورد نقد حضور داشته باشد.‏ ا گر منتقدی ‏مجممججبور
باشد که اجرا را به خاطر ضرب الاجل کاری ترک کند،‏ این موضوع باید در نقد ذکر شود.‏
منتقد باید بدون جلب توجه رفتار کند و حواس ‏بمتبمماشا گران و بازیگران ‏بمنبممایش را پرت
نکند.‏ ترتیب دادن ‏مجممجحل مناسب استقرار منتقد باید به طور خصوصی و با نزا کت ابجنبججام
شود.‏
منتقد باید توجه و ملاحظه ی کامل نسبت به ‏بمتبممام عناصر یک ‏بمنبممایش داشته باشد.‏ کار
بازیگران مکمل،‏ طراحان،‏ نوازندگان،‏ و تکنیسبنیبنن ها به ‏همھهممان اندازه ی بازیگران اصلی،‏
کارگردان و نویسنده اهمھهممیت دارد.‏
منتقد ‏بجتبجحت هیچ شرایطی نباید از موقعیت خود سوءاستفاده ‏بمنبمماید.‏
ما به عنوان سازمان ‏جمحجممایبىتبىی برای ‏بمتبممام منتقدان کانادابىیبىی،‏ به شدت توصیه می کنیم که ‏بمتبممام
نویسندگان صرف نظر از مدیوم یا چهارچوب کاری،‏ از این قواعد اخلافىقفىی پبریبرروی کنند.‏