22 тамыз, 2019 жыл №95 (15415)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
САРЫАРҚА САМАЛЫ<br />
Өмірге адам болып туған соң, өмір жолы бір күні аяқталатынын, үзілетінін<br />
бәріміз білеміз. Табиғи заңдылық солай. Айырмасы - өлім біреуге ерте,<br />
біреуге кеш келеді. Бұл жағы енді Жаратушы бір Аллаға ғана аян.<br />
Асылы, тіршілікте бір-бірімізге<br />
мейірімді, кешірімді болғанға не<br />
жетсін?! Қамшының сабындай<br />
қысқа ғұмырда адам баласы<br />
алдына мақсат қойып, соған<br />
жетуге асығады. Жанталасады.<br />
Кейде діттеген жеріне жетер,<br />
кейде... Ал өмірден өтіп кеткен соң,<br />
<strong>жыл</strong>ап-сықтаймыз, жоқтаймыз. Ол<br />
да уақытша, алдамшы дүниенің,<br />
тіршіліктің белгісі.<br />
Тағдыры талайлардың түгесілді,<br />
Арманға қол созымдай қалған<br />
кезде...<br />
Шынымды айтсам, қолға<br />
қалам алғаныммен, не жазарымды,<br />
жо-жоқ қалай жазарымды<br />
білмей жабырқау күй<br />
кешіп отырған жайым бар. Біздің<br />
халқымыз ерекше данышпан ғой.<br />
«Атам-ай деп зарлатсаң да,<br />
ботам-ай деп боздата көрме», -<br />
деп тілейді үлкендеріміз. Өкінішке<br />
қарай, бір кем дүние де үнемі<br />
біз ойлағандай бола бермейді<br />
екен. Тағдыр дәмі таусылған күні<br />
өрендей жастарымыз да кәрілікте<br />
мінетін кемеге отырып, асығып,<br />
арамыздан алыстай береді екен.<br />
Тірі адам көнбеске лаж жоқ.<br />
Осыдан тура бір <strong>жыл</strong> бұрын ет<br />
пен сүйектен жаратылған пенденің<br />
жан дүниесін түршіктіріп арамыздан<br />
алашымның арда азаматы, жігер<br />
оты жалындап тұрған жап-жас<br />
жігіт, рухтас бауырым Ардақты,<br />
адамның бетіне тура келмейтін<br />
инабатты қарындас, өзгеден дара<br />
туған озат шәкіртім Данараны,<br />
тәп-тәтті күлкісімен енді өмір<br />
босағансын аттаған періштеміз<br />
Нұржолды бізге көпсінген сыңай<br />
танытып, арамыздан алып кетті.<br />
Жоқтау айтып <strong>жыл</strong>адық, бірақ<br />
арамызға қайтарып ала алмадық.<br />
Ақ көгершін<br />
Алладан иманын салауат ет деп<br />
тіледік. Енді міне, өзекті өртеп,<br />
өзімді қинап естелік айтудан<br />
басқа амал жоқ екеніне тағы бір<br />
мәрте көз жетіп отыр. Көнбей көр<br />
Жарылқаушы Алланың әміріне...<br />
Данараның шыр етіп жарық<br />
дүниеге келгенінен бастап, танымайтын<br />
елдегі мәңгілік мекеніне<br />
аттанғанына дейінгі өмірі көз<br />
алдымда өтті. «Жылтырағанның<br />
бәрі алтын емес». Бәлкім, сұлулық<br />
екінің бірінде бар шығар. Ал<br />
ішкі жан дүниесінің сұлу болуы,<br />
жүзінен нұр шашуы - адамның<br />
бойында жиі кездесе бермейтін<br />
қасиет. Чеховша айтқанда, «адам<br />
бойындағының бәрі де – бет<br />
пішіні де, киім киісі де, жан<br />
дүниесі де, ақыл-ойы да сұлу<br />
болуы тиіс». Біздің Данара осы<br />
тізбектегеніміздің қай-қайсысына<br />
да бай еді. Айта берсек көп<br />
әңгіме. Сол себепті, тек бір<br />
эпизодқа ғана тоқталсам деп<br />
отырмын.<br />
Бесінші сыныптан бастап<br />
мектеп тәмамдағанға дейін мен<br />
оның сынып жетекшісі болдым.<br />
Тоқсаныншы <strong>жыл</strong>дардың аяғындағы<br />
елдегі экономикалық жағдайдың<br />
қиындығына байланысты соңғы<br />
қоңырау мен мектеп бітіру кешіне<br />
дайындықты бір <strong>жыл</strong> бұрын<br />
бастадық. Қарекетімізді ауыл<br />
тұрғындары үшін шағын дәмхана<br />
ұйымдастырып, қаражат жинаудан<br />
бастадық. Сол тұста тиыннан<br />
теңге құрап, оны берекелі ұқсату<br />
үшін коммерциялық директор<br />
тағайындау керек болды. Таңдау<br />
ойланбастан Данараға түсті.<br />
Сыныптағы әр оқушының өз<br />
міндеті болды. Бірі ас мәзіріне<br />
жауапты болса, бірі ыдыс-аяқтың<br />
тағзым <strong>22</strong> <strong>тамыз</strong>, бейсенбі, <strong>2019</strong> <strong>жыл</strong> 15<br />
санитарлық жағдайын бақылауда<br />
ұстады. Апта сайын өткізген<br />
жәрмеңкеміз тағы бар. Осылайша<br />
түлектер кешіне қомақты қаржы<br />
жинадық. Бұған дейінгілер білім<br />
ордасына қабырға сағатын, картина<br />
сыйласа, біз алғашқы болып<br />
сол кездегі өлшеммен заманауи<br />
үлгідегі түрлі түсті қымбат фотоаппаратты<br />
тарту еттік. Осының<br />
бәрі коммерциялық директордың<br />
іскерлігі, қолда барды құнттай<br />
білуі мен ұқыптылығының дәлелі<br />
емес пе?!<br />
...Ертең соңғы қоңырау деген<br />
күні кешкісін жаныма Данараның<br />
Айдос, Дулат, Ерлан сынды сыныптастарын<br />
ертіп кеңшардың мал<br />
қорасына бет алдық. Ондағы<br />
мақсат тағы сол, шарамызды<br />
бұрынғы түлектерге қарағанда<br />
басқа форматта ұйымдастырып,<br />
бір ерекшелік енгізу еді. Сөйтіп,<br />
мектеп бітірушілерге арнап он<br />
сегіз көгершін ауладық. Оларды<br />
арнайы торға қамап, таңертеңге<br />
дейін ұстадық. Соңғы қоңырауды<br />
жүргізушілер аты-жөнін атап<br />
шақырған тұста мектептен<br />
қолдарына бір-бір көгершін ұстап<br />
шыққан түлектер армандарын<br />
жетектетіп көгершіндерін көкке<br />
ұшырды. Аманат арқалап аспандап<br />
бара жатқан көп көгершіннің<br />
ішінде жалғыз біреуі ғана аппақ<br />
еді. Өз ортасында аса сыйлы<br />
болған Данараға бұйырғаны да<br />
сол-тұғын...<br />
Жалған дүние-ай, сол ақ<br />
көгершін көп ұзамай сенің аппақ<br />
періштедей ғазиз жаныңды ертіп<br />
әкететінін кім білген?!<br />
Жұмабек Сманов.<br />
1999 <strong>жыл</strong>дың жазы. Мемлекет<br />
алғашқы грант пен кредит жүйесіне<br />
ауысқан кезде оқуға тегін түскенімізге<br />
қуанышымызда шек болмады. Біз<br />
деп айтқаным, грантқа ілінгендердің<br />
қатарында Ардақ Райымбеков,<br />
мен және тағы бір-екі бала бар<br />
болатын. Ұпайымыз Ардақпен<br />
бірдей еді. 82 ұпай. Әрине, ол<br />
кезде мектептегі мұғалімдерімізден<br />
грантқа «жалғыз ғана адам өте<br />
алады» деген талай алып-қашпа<br />
әңгімені де естіп едік. Содан болар,<br />
Ардақты бәсекелес деп қарадым.<br />
Алайда біз тапсырған мамандыққа<br />
82 ұпай жинағандардың барлығы<br />
өтті. Көп ұзамай университетте<br />
практика да басталды. Бір-бірімен<br />
әлі таныс емес, сырттай есімдерін<br />
ғана білген ауыл, қала балалары<br />
университеттің төртінші қабатында<br />
алғаш рет кездесті. Қазақ филологиясы<br />
кафедрасына кіргенімде<br />
қолдарына шелек ұстаған, көздерінде<br />
от жанып тұрған 10-15 баланың ішінде<br />
Ардақ Райымбеков пен Ақылбек<br />
Сатыбалдинді кезіктірдім. Уақыт<br />
өте келе осы екі жігіт менің жан<br />
досыма айналды.<br />
Ардақ әрқашан әр нәрсеге<br />
оптимистік көзбен қарайтын еді.<br />
Бір күні бірінші курста жатақхана<br />
іздеп жүргенде Ардақ маған «эпосжырларды,<br />
қазақ классиктерінің<br />
романдарын оқы, кафедрамыздың<br />
меңгерушісі, профессор Қуандық<br />
Пазылұлы Жүсіптен емтихан тапсыру<br />
қиын болады» дегені есімде. Сөйтіп,<br />
бір <strong>жыл</strong>да Ардақ екеуіміз екі<br />
жатақханада бір бөлмеде тұрған<br />
жайымыз бар. Барлығын бөлістік,<br />
кей уақыттарда киетін киіміміз де<br />
біреу болатын. Ардақпен қазақша да<br />
сөйлеуге дағдыландым. Ал онымен<br />
танысардың алдында қазақша таза<br />
сөйлеуге қиналған едім.<br />
Ұлтшылдығы басым еді<br />
Қобыланды жырын<br />
жатқа айтатын<br />
Ардақпен университетке оқуға түскен кезде таныстық.<br />
Студенттік шақ естен кетпейтін өмірдегі ең жарқын<br />
парақтардың бірі ғой. Әуелі сол <strong>жыл</strong>дарға тоқтағым<br />
келеді.<br />
Емтиханға дұғамен «қаруланып»<br />
барғанымыз да - бір бөлек әңгіме.<br />
Бөлмемізден шығарда еденге<br />
отырып, Ардақ емтихан жеңіл әрі<br />
нәтижелі болсын деп Құранның<br />
сүресінен аяттар оқыған. Ерекше<br />
сәттер еді!<br />
Ардақ көне батырлар жырлары<br />
мен эпостарын жатқа білетін. Бір<br />
күні туған ауылы Шәмшіге барғанда<br />
«Қобыланды батыр» жырын жатқа<br />
айтқанда не деген жады, не деген<br />
талант деп іштей таңқалатынмын.<br />
Ерекше, дара еді. Ауылдас балаларымен<br />
кездескенде Ардақ өзіне-өзі<br />
сенімді, басшылық жасауға құмар, өте<br />
ұйымшыл, сөздері де өте байсалды<br />
еді. Орталарында қандай да бір<br />
жоспар құрып отырған кезде өзінің<br />
көзқарасын білдіріп, анализ жасап<br />
отыратын.<br />
Ардақ сан қасиеттерді бойына<br />
дарытқан жан еді. Табиғат берген<br />
көшбасшылық, белсенділік, оптимистік<br />
көзқарас, өжеттілікпен бірге<br />
ұлтжандылық және еңбексүйгіштік<br />
қатар жүретін. Қазақы құндылықтың<br />
не екенін жақсы білген. Өзінің<br />
туған ауылына қамқорлығын аяған<br />
емес. Бойында мұндай қасиеттер<br />
болмаса, басшылық қызметтерде<br />
жүрер ме еді?!<br />
Мен үшін Ардақ осындай. Ол<br />
туралы өткен шақта сөйлеу оңай<br />
емес, себебі ол өзінің толық<br />
потенциалын ашып үлгермеді.<br />
«Болғым келеді, істегім келеді»<br />
деген арман-мақсаттары көп еді.<br />
Жасамай кеткен жасын артында<br />
қалған ұрпақтарына берсін!<br />
Ламбриан Топузов,<br />
досы,<br />
Нью-Йорк штатынан.<br />
Ардақ Тәттімбекұлы 2013 <strong>жыл</strong>дың<br />
<strong>тамыз</strong> айының соңына<br />
қарай біздің бөлімге басшы<br />
болып келді.<br />
Бір кездескенде: «Мейрам Төлегенұлы, өзіңіз<br />
білесіз, мәдениет секторының мамандары -<br />
жаңадан келген жастар, жұмыс ыңғайын<br />
біле қоймайды. Сондықтан кейбір күрделі<br />
мәселелерді шешуге сіздің көмегіңіз қажет<br />
болады. Осы бөлімде ұзақ уақыт жұмыс<br />
істеп келесіз. Көмек қолын созудан қаша<br />
қоймайтын шығарсыз», деп өтініш білдірді.<br />
Содан бастап қандай мәселе болса да<br />
бірге ақылдасып шешетін болдық. Мен<br />
бастықпын деп ол кеудесін керген жоқ,<br />
жасымның үлкендігін есінен шығармай, үнемі<br />
сыйластықпен қарады. Жалғыз маған емес,<br />
қарамағындағы барлық қызметкерлерге<br />
кішіпейіл мінез көрсетті.<br />
Жалпы, Ардақ екеуіміз бір саланың<br />
маманы болғандықтан болар, тез тіл<br />
табыстық. Бірталай уақыт әріптестіктен<br />
кейін ақыл-ойдағы замандастық екеуімізді<br />
бірлесіп жұмыс істеуге әкелді. Ол бастықпын<br />
деген жоқ, білмейтінін ақылдасатын. Мұндай<br />
дегдарлықты бұйрық раймен өмір сүруді<br />
машық еткен бүгінгі мемлекеттік қызмет<br />
болмысынан жолықтыру сирек.<br />
Ардақ марқұм ашуға берілмей, ақылға<br />
салып шешуге тырысатын. Әрине, ол да -<br />
жұмыр басты пенде, кейде ашуланып кетеді.<br />
Біздің келіспейтін тұстарымыз көбіне ұлттық<br />
мәселе тұрғысында болатын. Мен кез келген<br />
мәселені <strong>жыл</strong>дам әрі шама келсе тізе салып<br />
шешу керек деймін. Ол болса, асықпай<br />
ақылға салып, жан-жақты зерделеп шешуді<br />
ұсынады.<br />
2015 <strong>жыл</strong> туған уақыт. Бір күні мені<br />
кабинетіне шақырды. Барсам, жалғыз отыр<br />
екен. «Келіңіз, отырыңыз. Ақылдасатын шаруа<br />
бар - деді. - Өзіңіз білесіз, биыл Жеңістің<br />
70 <strong>жыл</strong>дығы, осының құрметіне қала көшелеріне<br />
Кеңес Одағының батырларының есімін беру<br />
туралы нұсқау түсті. Осыны пайдаланып<br />
біраз көшелерді өзгертіп алайық». Мен бұл<br />
жақсы жаңалықты қолдайтынымды білдіріп,<br />
көптен көкейде жүрген ұсыныстарымды айта<br />
бастадым. Ол мені мұқият тыңдап алып,<br />
осының бәрін жинақтап қағазға түсіріңіз,<br />
мен әкімге апарып, алдынан өтіп келейін<br />
деді. Сөйтіп, екеуіміз қалада он <strong>жыл</strong>ға жуық<br />
уақытқа тоқтап қалған ономастика жұмысын<br />
қайта бастадық. Дерибас көшесіне Кеңес<br />
Одағының батыры Құдайберген Сұрағановтың<br />
есімі берілді. Ұмытпасам, 5 мамыр күні Алматыдан<br />
келген батырдың отбасы мүшелерінің<br />
қатысуымен көшенің ресми түрде ашылуы<br />
өтті.<br />
2015 <strong>жыл</strong>дың жазы еді. Әр істің жобасын<br />
сызып, жоспарын құру арқылы кемеліне<br />
жеткізіп, түбірімен тындыруды жетік меңгерген<br />
ол қала орталығының таңбасын ауыстыруды<br />
қолға алды. Павлодар қаласының<br />
кеңестік дәуірден қалған қызыл таңбасынан<br />
құтылып, ұлттық ділімізге тән, рухымызға<br />
жақын таңбаны әзірлеу керек деген Ардақ сол<br />
кездегі шаһар басшысы Болат Бақауовтың<br />
келісімін алып, конкурстың комиссиясын<br />
құрып, істі бастап та жіберді.<br />
Ә дегеннен облыстық газеттердің<br />
беттерінде конкурстың ережесі де жарияланып,<br />
жүлде қоры белгіленді. Конкурсқа<br />
қатысқысы келетін азаматтардың жасына<br />
да шектеу қойылмады. Жиырма сегізінші<br />
маусымда жарияланған байқауға жіберілген<br />
конкурс жұмыстары бөлімнің электронды<br />
поштасына түсіп жатты. Жұмыстарын<br />
бөлімге өз аяғымен келіп тапсырған<br />
азаматтардың қатары да көбейді. Уақыт<br />
өткен сайын конкурсқа қатысуға ұсынылған<br />
жұмыстардың көптеп түсуіне байланысты<br />
әрі халықтың сұрауы бойынша конкурстың<br />
мерзімін тағы да ұзарту туралы шешім<br />
қабылданып, жұмыстар <strong>тамыз</strong>дың онына<br />
дейін қабылданатын болды.<br />
Сонымен, байқауға түскен алпысқа жуық<br />
автордың 130 жұмысының ішінен жеңімпазды<br />
таңдау қиынға соқты. Комиссия мүшелері<br />
ұзақ уақыт дауласа келе, көңілге қонымды<br />
деген екі нұсқаны біріктіру туралы шешім<br />
қабылдады.<br />
Қала таңбасының дизайнына, көркемдік<br />
мағынасына қатысты шағымдар сол кезде<br />
де түсіп жатты. Комиссия мүшелері мен<br />
Ардақ Тәттімбекұлының жеке басына<br />
қатысты тоқтаусыз түскен арыздар жүйкені<br />
тоздырғанмен, басталған істі аяғына жеткізуде<br />
Ардақ бауырым табандылық танытты.<br />
Сөйтіп еліміз тәуелсіздік алғалы ширек<br />
ғасырға жуық уақыт өтсе де, кеңестен<br />
қалған таңбамен келе жатқан Кереку<br />
шаһарының жаңа елтаңбасы осылайша<br />
қабылданған болатын. Айтуға оңай, ал<br />
шаруасы шаш-етектен болған сол бір шешуші<br />
шақта тасада қалмай, арпалысып, небір<br />
қиыншылықтарды бастан кешіре отырып,<br />
жаңа таңбаны қабылдауға ересен еңбек<br />
еткен Ардақ бауырымыз еді.<br />
Мейрам Нұғыман,<br />
Қазақстан Республикасының<br />
Мәдениет қайраткері.
Change language