UMUMIY PSIXOLOGIYA

idrok etish, olamni anglash, narsa va hodisalarni ajratish kabi xususiyatlarga ega
ekan ligi haqida o‘ziga-o‘zi hisob beradi. Inson olamni qabul qilibgina qolmay,
unda harakat qiladi, o‘z faolligini namoyon etadi, qaror qabul qiladi, maqsadga
intiladi, qiyinchiliklarga duch kelganida qat’iyatlilik va irodaviy sifatlarni
namoyon qiladi.
Inson biror bir jihati bilan boshqalardan farq qiladi: kimdir texnikaga
qiziqadi, boshqa birov musiqaga, yana kimdir sportga, kimdadir qobiliyatlar,
boshqada she’r yozish, uchinchisida texnik qobiliyatlar mavjud, kimdir
harakatchan, boshqa birov bosiq, befarq, uchnchisi – dilkash, chaqqon, birov
mehnatsevar va kamsuqum va hokazo.
Bilish psixologiyasi bizning idrokimizni, harakatlarimizni va ma’lumotlarni qanday eslab
qolish yo‘llarini o‘rganadi. Bilish ilmi ko‘p sohani qamrab oladigan o‘rganish bo‘lib, miya
topshiriqlarida yashiringan aqliy faoliyatlar haqidagi tushunnchalarimizni boyitadi. Bilish
jarayoni bizga o‘zimizni tushunishning yangi yo‘llarini o‘rgatadi va depressiya kabi noqulay
vaziyatlarda o‘zini qanday tutushni ko‘rsatib beradi. Ko‘zga tashlanadigan xulq-atvor haqidagi
psixologlarning havotirlarini o‘z ichiga olgan holda biz bugun psixologiyani xulq-atvor va aqliy
faoliyatlar ilmi deb tariflaymiz. Keling bu ta’rifni aniqlashtiramiz. Xulq-atvor organizm qila
oladigan hamma narsa va biz uni kuzata olamiz, baqirmoq, jilmaymoq, gapirmoq, savol bermoq-
bularning hammasi ko‘z ilg‘aydigan harakatlar. Aqliy jarayonlar esa ichki bo‘lib, ular xulqatvordan
farq qiladi. Masalan, his-tuyg‘u, orzular, o‘y-xayollar, ishonch-etiqodlar kabi.
Psixologiya tarifining kalit so‘zi bu – ilm. Psixologiya bu kitobda ko‘plab savollarga
javob beradi. Mening maqsadim shunchaki natijalarni aytish emas balki, psixologlar qanday
o‘yinlar o‘ynashini ko‘rsatib berish hamdir. Siz tadqiqotchilarning bahsli fikr va g‘oyalarni
qanday baholashlarini ko‘rishingiz mumkin.
Manba. David G. Myers. Psychology. Tenth Edition // Hope College Holland, Michigan. – NY.:
Worth Publishers, 2013. – P. 6
Axir barcha narsalar kabi psixik hodisalar ham ma’lum qonuniyatlarga
bo‘ysunadi. Psixologiya shu qonuniyatlarni ochishga, ularning tarkib topishi va
rivojlanishini ochishga qaratilgandir. Ushbu qonuniyatlarni bilish, ularni
boshqarish, tashkil etish, ta’lim-tarbiya jarayonlarini to‘g‘ri olib borishga yordam
beradi.
Ilmiy psixologiyaning predmeti deyilganda avvalo psixik hayotning konkret
27