UMUMIY PSIXOLOGIYA

tuzilishi qanchalik qiyinligini yoki olingach ma’lumotlarni qayta ishlash, ularni
to‘g‘ri sharhlash naqadar qiyin ekanligini tasavvur qilmaydi. Kiritilgan savollar
mazmuniga ko‘ra anketa ochiq va yopiq turlarga bo‘linadi. Ochiq anketa
respondentdan o‘z fikrini erkin bayon etishni talab qiladi, yopiq shakldagi anketa
savollarining esa javoblari oldindan berilgan bo‘lib, tekshiriluvchi o‘ziga ma’qul
bo‘lgan, o‘zining qarashlari, fikrlari bilan mos kelgan javobni belgilab beradi.
Ochiq savollarning kamchiligi – respondentlarning har doim ham qo‘yilgan
vazifaga yetarli darajada – mas’uliyat bilan qaramasliklari hamda berilgan
javoblarni statistik jihatdan ishlov berishdagi qiyinchiliklar bo‘lsa, yopiq anketada
respondentga tekshiriluvchi tomonidan o‘z fikriga ergashtirishga o‘xshash holat
yoki har doim ham hamma savolning barcha javob variantlarini topib
bo‘lmaslikdir.
Shuning uchun oxirgi paytda yarim yopiq savaollardan iborat anketalar
tuzilmoqdaki, ularda javob varinatlaridan tashqari, yana fikr bildirish uchun
qo‘shimcha qatorlar qoldiriladi.
Odatda anketa tuzilishi jihatdan uch qismga bo‘linadi:
Kirish qismi yoki “respondentga murojaat”. Bu qismda odatda tadqiqot
maqsadlari va ularning qanday foydasi borligi, tekshiriluvchining shaxsiy ishtiroki
nima berishi, olingan ma’lumotlarning umumlashtirilgan holda ishlatilishi
(anonimlik), anketaning to‘ldirish yo‘llari va boshqalar yoziladi. Yo‘riqnoma –
murojaatning qanchalik yaxshi yozilganligi bevosita tekshiriluvchining ishga
bo‘lgan munosabatiga bog‘liqdir.
Asosiy qism. Bunga savollar kiritiladi.
Yakuniy qism yoki “pasportichka”. Bu qism respondentning shaxsiy
sifatidagi ob’ektiv ma’lumotlarni olishga qaratilgan bo‘lib, unda tekshiriluvchining
jinsi, yoshi, oilaviy ahvoli, kasb-kori va boshqalar so‘raladi.
Bu usul ham ko‘pchilik fikrini qisqa muddatlarda aniqlash zarurati
tug‘ilganda ishlatiladi. Anketaning pochta, pressa orqali va bevosita tarqatish
turlari mavjud bo‘lib, bizda oxirgi yillarda asosan bevosita tekshiruvchi bilan
43