ظهور موج جدید نمایشنامه‌نویسان سیاسی

ظهور موج جدید نمایشنامه نویسان سیاسی
‏دیوید ادگار
رئیس انجمن صنفی نویسندگان بریتانیا
‏ترجمه شیرین میرزانژاد

لیدیا آدِتانجی،‏ جک تورن،‏
بولا آگباجی،‏ آلیا بانو،‏ آدام
بریس،‏ لوسی کرك وود و…‏
به گفته ي دیوید ادگار،‏
نمایشنامه نویس باسابقه،‏
نسل جدیدي از
نمایشنامه نویسان سیاسی
به سنت غنی
نمایشنامه نویسی بریتانیا
پیوسته اند.‏ اینک
نمایشنامه نویسان جوان و
مشتاق از انگیزه ي خود در کارشان می گویند.‏
گاهی فکر می کنم که همه ي عمرم را در آن میزگردِ‏ در بلک باکسِ‏ بالاي آن کافه نشسته ام و در این باره
بحث کرده ام که ‏«آیا تئاتر سیاسی انگلستان آینده اي دارد؟»‏ صرفِ‏ زمانی چنین دراز براي اندیشیدن در
این مورد پاسخ به این پرسش را نیز همراه دارد.‏ نزدیک به چهل سال از سال هاي پرشور اوایل
1

دهه ي‎1970‎‏،‏ که کارم را آغاز کردم،‏ می گذرد و با این حال نسل جدیدي از نمایشنامه نویسان سیاسی در
آستانه ي ظهورند تا پیش بینی هاي شوم را نقض کنند!‏
چرا این فرم غالباً‏ نامعمول این گونه مقاوم بوده است؟ این،‏ به هیچ وجه امري بدیهی و مُسَلّم نبوده است.‏
در سال هاي دهه ي 1950 جرج دواین می توانست موقعیت حرفه اي خود در را تئاتر رویال کورت به جاي
آثار نمایشی جان آزبرن،‏ آرنولد وِسکر و جان آردن وقف پوچ گرایی اروپایی کند.‏ بدون لغو سانسور تئاتر،‏
نسل نمایشنامه نویسانِ‏ پس از سال 1968 به تلویزیون می رفتند.‏ در سال هاي دهه ي 1970 پیتر هال و
ترِوِر نان به هیچ وجه مجبور نبودند درهاي تئاتر ملی و کمپانی رویال شکسپیر را به روي
نمایشنامه نویسانی که فعالیت شان را وقف تخریب نهادهاي بورژوازي کرده بودند،‏ بگشایند.‏ اگر مکس
استافورد-کلارك به پِی رَوي از پدرش وارد حوزه ي روانپزشکی شده بود،‏ فعالیت حرفه اي هاوارد برنتون،‏
کرول چرچیل،‏ مارك ریونهیل و بسیاري دیگر را راه اندازي و یا تثبیت نمی کرد.‏ این کارگردانان محیطی
ایجاد کردند که تئاتر سیاسی می توانست در آن شکوفا شود.‏ اما،‏ پرداختن به موضوعاتی که براي
مخاطبانش مهم و جالب توجه بود نیز به این شکوفایی کمک کرد.‏ بر همین پایه آزبرن،‏ وسکر،‏ آردن و
ادوارد باند به موضوع دموکراتیزه کردن جامعه ي بریتانیاي پس از جنگ پرداختند.‏ نسل بعدي،‏ که در
زمان شورش دانشجویان در اواخر دهه ي 1960 شکل گرفت،‏ فروپاشی سیاسی و اجتماعی بریتانیاي پس
از جنگ را تحلیل و بررسی کرد:‏ از ‏«شکوه»‏ هاوارد برنتون ‏(درباره ي بریگاد خشمگین)‏ و ‏«فراوان»‏ دیوید
هیر ‏(درباره ي دیپلمات ها)‏ تا ‏«سرنوشت خودم»‏ ‏(درباره ي ظهور حزب جبهه ملی).‏ در دهه ي 1980
میلادي برخی از مفسران که متقاعد شده بودند که نام نمایشنامه نویسان سیاسی الزاماً‏ باید هاوارد یا
2

دیوید باشد،‏ از ظهور گروهی از نمایشنامه نویسان شاخص با نام هایی چون کرول،‏ شارلوت ‏(کیتلی)‏ و کلیر
‏(مک اینتایر)‏ غافل ماندند.‏ نمایشنامه نویسانی که مخاطبان جدید و فمینیست را مورد خطاب قرار
می دادند و این ایده را،‏ که تئاتر سیاسی باید پشت در ورودي بماند،‏ به چالش می کشیدند.‏ نسلی که آن را
نمایشنامه نویسان بی پرده می نامند در اوایل دهه ي 1990 پدیدار شد.‏ تجزیه ي طبیعی تئاتر بی پرده و در
نهایت تبدیل شدن آن به نمایش هایی درباره ي جوانانی که در آپارتمان هاي جنوب لندن تیراندازي
می کردند،‏ تمایل داشت که نشان دهد نمایش ‏«لعنتی»‏ سارا کین،‏ درباره ي جنگ بوسنی و ‏«راهِ‏ گاگارین»‏
گرگوري برك،‏ درباره ي معترضان ضدسرمایه داري بوده است.‏ موضوع بزرگ مارك ریونهیل مرثیه اي
نیشدار براي بدیهیاتِ‏ از دست رفته ي سیاسی است.‏ همان گونه که یکی از شخصیت ها در نمایش ‏«چند
پولاروید شفاف»‏ او می گوید،‏ ‏«من کمونیسم و آپارتاید را می خواهم!‏ من انگشت را بر ماشه ي سلاح
هسته اي می خواهم!‏ من طاعون همجنسگرایی را می خواهم!‏ من می خواهم بدانم کجا هستم!»‏
تئاتر سیاسی بین سال هاي 2000 تا 2009 با حادثه ي یازده سپتامبر و جنگ عراق رقم خورد،‏ خصوصاً‏ به
این خاطر که این حوادث به مردم یاد آوري می کرد که سیاست مهم است،‏ چون می کُشد!‏ واکنش هاي
تئاتري شکل مستند به خود گرفت.‏ از تئاتر مستند محض مانند بازسازي کلمه به کلمه ي بازجویی ها در
تئاتر ترایسیکل،‏ از طریق نمایش هاي مصاحبه محور،‏ مانند ‏«گوانتانامو»‏ اثر ویکتوریا بریتین،‏ و گیلیان
اسلوو و ‏«کتاب آشپزي عرب-اسرائیلی»‏ اثر رابین سوانس،‏ تا آثار دراماتیزه شده ي آزادتر از حوادث
واقعی مانند نمایش ‏«پیش می آید دیگر»‏ اثر دیوید هیر با موضوع اشغال عراق.‏ این کار،‏ هم به عنوان
تئاتر و هم به عنوان ژورنالیسم حائز اهمیت است.‏ اما در نهایت تئاترِ‏ حقیقت محور به نوعی کناره گیري
3

نویسنده به عنوان راوي ‏(در مقابل گردآوري مدارك مستند و دعوت تماشاگران براي مشاهده و برداشت)‏
به نظر می رسد.‏ شاید تعجبی ندارد که تئاتري تا این حد مستند در روندي نزولی،‏ به فرامتن گرویده است:‏
کمتر درباره ي موضوعاتی است که به آن می پردازد و بیشتر کار گردآوري مستندات است.‏ دنیس کلی
نمایشنامه نویس در یک مورد به شکلی متقاعدکننده و کنایه آمیز مخاطبانش را فریب داد که نمایش
داستانی اش درباره ي زنی متهم به قتل نوزادش،‏ یک نمایش مستند واقعی است!‏
بر خلاف آنچه که برخی از تحلیل گران با خوشحالی پیش بینی کرده بودند آنچه رواج یافته است پیروزي
نهایی اجراي تئاتر غیرمتن محور و منحصر به مکانِ‏ ساخته ي دست بازیگران نیست.‏ پژوهش هاي اخیرِ‏
شوراي هنر نشان می دهد که سال هاي 2000 تا 2009 تئاترهاي دریافت کننده ي سوبسید نویسندگان
بسیاري را به خود دیده است ‏(از کمتر از ٪20 به بیش از ٪40 در همه ي رپرتوارها).‏ بخش بزرگی از
اجراهاي جدید از آثار نویسندگان جوان اغلب آنان آسیایی-بریتانیایی،‏ یا آفریقایی-کارائیبی،‏
بسیاري از آنها زن است،‏ که در دنیاهایی خیالی یا نیمه خیالی اتفاق می افتد.‏ در این دوره آنان
برجسته ترین آثار سیاسی پنجاه سال اخیر را خلق کرده اند.‏ برخی از این آثار بر اساس واقعیت اما با
برداشتی آزاد شکل گرفته اند ‏(اِنرون اثر لوسی پربل درباره ي انرون است،‏ اما تئاتر مستند نیست).‏ ‏[ت.م:‏
انرون یک شرکت انرژي آمریکایی بود که در سال 2001 به دنبال آشکار شدن تقلب در گزارش هاي
مالی اش،‏ اعلام ورشکستگی کرد.‏ پرونده ي ورشکستگی این شرکت یکی از پیچیده ترین موارد
ورشکستگی در تاریخ ایالات متحده و نیز بزرگ ترین مورد ورشکستگی در آمریکا،‏ تا آن زمان به شمار
می رفت.]‏ بیشتر آن خیالی است که در همسایگی واقعیت قرار گرفته است.‏ همانند اعضاي کمپین
4

انتخاباتی خیالی جک تورن ‏«در دوم مه 1997» یا پولدارهاي دانشگاه خیالی اما قابل شناسایی لارا وید
در نمایش ‏«لوکس».‏ بسیاري از این دست نمایشنامه ها هستند که در کشورهاي آفریقایی تا اندازه ي
زیادي ملموس هستند،‏ از جمله ‏«دلال»‏ اثر لیدیا آدِتانجی،‏ که شخصیت هاي خیالی را در کنار خط لوله ي
نفت مورد مجادله،‏ به طور مشخص در نیجریه قرار می دهد.‏ سپس می رسیم به نمایشنامه هاي مسئله محور
که در آن نویسندگانی چون بولا آگباجی و لوسی کرك وود موقعیت هایی خیالی را خلق می کنند تا
هزینه هاي انسانی کنترل مهاجرت و قاچاق کارگران جنسی را بررسی کنند.‏ آدام بریس در ‏«دودکش»‏ و
استیو تامسون در ‏«تجارت خروشان»‏ شرکت کنندگان خیالی را در جنگ واقعی عراق و بحران اقتصادي
خلق می کنند،‏ ‏«پوزش رسمی»‏ اثر الکسی کی کمپبل و ‏«رویاهاي خشونت»‏ اثر استلا فیلی،‏ تندرَوي
نسل هاي گذشته را هدف گرفته و به چالش می کشد.‏ بر پایه ي موج هاي پیشین،‏ تئاتر سیاسیِ‏ دوران پس
از یازده سپتامبر آماده ي خیزشی دوباره شده است.‏ در واقع،‏ این تئاتر به دست نویسندگانی جوان با
پیشینه هایی کاملاً‏ متفاوت بازسازي و احیا می شود.‏ نویسندگانی که تَلقّی شان از رویدادهاي معاصر را با
بازگشت به پیچیدگی و عمق که تنها از شخصیت هاي ساختگی برمی آید غنا می بخشند.‏
در ادامه به شش نفر از درخشان ترین ستارگان تئاتر سیاسی انگلستان می پردازیم:‏
5

بولا آگباجی،‏ 29 سال
نمایش نامه هاي آگباجی به جرائم چاقوکشی،‏ مواد مخدر و مسائل مهاجرت می پردازد،‏ اما این لندنی جوان
خود را ‏«شخصی رویاپرداز و علاقمند به پایان هاي خوش»‏ توصیف می کند که عاشق شوهاي تلویزیونی
پرزق وبرق تلویزیونی آمریکایی مانند Glee و Ugly Betty است که قربانیان و محرومان را پشتیبانی
می کند.‏ در 24 سالگی در پی رویاي نمایشنامه نویس
شدن،‏ در گوگل دوره هاي نویسندگی را جستجو کرد
و سر از برنامه ي نویسندگان جوان رویال کورت در
آورد و اولین نمایشنامه اش را طی چهار هفته نوشت.‏
نمایشنامه ي او به نام ‏«از حد گذشته»‏ که زاده ي
سرخوردگی ناشی از کمبود شخصیت هاي پیچیده و
موثر سیاهپوست است،‏ به مسئله ي نژاد و هویت با
تمرکز بر دو جوان سیاهپوست ساکن مجتمع هاي
مسکونی عمومی می پردازد.‏ ‏[ت.م:‏ مجتمع هاي
مسکونی عمومی در محله هاي بسیاري از شهرهاي بزرگ با هدف فراهم کردن مسکن ارزان براي همه،‏
توسط بخش دولتی یا خصوصی ساخته شده است.‏ این مجتمع ها عموماً‏ خانه هایی یکسان دارند و بنا به
شرایط اقتصادي-اجتماعیِ‏ حاکم بر آن،‏ داراي فرهنگ مختص به خود است.]‏ این نمایشنامه برنده ي
6

جایزه ي الیویر شد و به خاطر خشونت و در عین حال خنده دار و امیدوارکننده بودنش مورد توجه و
تحسین قرار گرفت.‏ اگر گوردون براون دعوت کتبی او را می پذیرفت و به دیدن این نمایش می رفت،‏
نشان از خردمندي اش می داشت.‏ آگباجی معتقد است که این نمایش می توانست به درك او از جرائم
جوانان کمک کند.‏ ‏«فکر می کردم دست کم یک پیام تشکر دریافت می کنم.‏ من چندان طرفدارش نیستم.‏
فکر می کنم از دنیاي من هیچ خبر ندارد.»‏
سومین نمایشنامه ي آگباجی دوباره به مجتمع هاي مسکونی عمومی سر می زند،‏ موضوعی بسیار نزدیک
به خودش:‏ او مامور مسکن عمومی در شرق لندن است و خود نیز در محله ي بدنام پکهام شمالی،‏ که
دامیلولا تیلور در آن به قتل رسید،‏ بزرگ شده است.‏ او می گوید:‏ ‏«من زندگی در آنجا را دوست داشتم.‏ به
این محلات انگ زده می شود که ساکنان آن همه موادفروش می شوند و بچه هاي سیاهپوست به جایی
نمی رسند.‏ اما محیط زندگی ام مرا محدود نکرد.»‏ امروز او با جدیت درباره ي جوانانی که مورد سوءتفاهم
قرار گرفته اند می نویسد و سعی می کند الگوي خوبی باشد.‏
تعجبی ندارد که او معتقد است مثبت اندیشی کلید برانگیختن تغییر است.‏ او می گوید:‏ ‏«اگر ما همه چیز
را به شکلی اهریمنی و پُرملال ببینیم دست از اهمیت دادن بر خواهیم داشت.‏ کار روزانه ي من باعث
می شود که برایم دشوار باشد نسبت به چگونگی اداره ي این کشور دیدگاهی سیاسی نداشته باشم.»‏ اما
جدا از نمایشنامه ي ‏«توقیف عدالت»‏ او،‏ با موضوع مهاجرت و وضعیت سیاهپوستان بریتانیا،‏ که در تئاتر
7

ترایسیکل به روي صحنه می رود،‏ او معمولاً‏ دست به آغاز مباحثه ي سیاسی نمی زند.‏ ‏«من امیدوارم
آینه اي در برابر اجتماع قرار دهم و بحث را برانگیزم.‏ من ادعاي داشتن پاسخ ها را ندارم.»‏
آدام بریس،‏ 29 ساله
او سال گذشته کارش را با ‏«دودکش»،‏ نمایشی منحصر به مکان درباره ي جنگ بر ضد ترور،‏ آغاز کرد،‏ که
در تئاتر هاي تاید با همکاري تئاتر ملی و تئاتر بوش به نمایش درآمد.‏ در حال حاضر مشغول نوشتن
نمایشنامه اي براي تئاتر ملی درباره ي مردم آفریقاي مرکزي در لندن است.‏
هر گاه در حال نوشتن نمایشنامه اي است که
می ترسد به وعظ و خطابه یا گفتن بدیهیات برسد،‏
توصیه ي مفیدي دارد:‏ ‏«من عوضیِ‏ درونم را به یاد
می آورم.‏ هر تماشاگري آن را دارد!‏ می پرسم آیا
این را قبلاً‏ دیده ام؟ یا آیا اداي بزرگ ترها را در
می آورم؟»‏ نمایشنامه ي ‏«دودکش»‏ او در سال 2009
درباره ي پیمانکاران خصوصی ارتش فعال در عراق
بود که در یک زیرزمینِ‏ بِتُنی به نمایش درآمد،‏ در
یکی از روزنامه ها دهمین نمایش برتر دهه ي
8

گذشته و ‏«یکی از متقاعدکننده ترین برداشت ها از جنگ پایان ناپذیر قرن 21 علیه ترور»‏ شناخته شد.‏
آدام بریس،‏ که علاقه ي زیادي به سفر دارد،‏ بیشتر شخصیت هاي آثارش الهام گرفته از کسانی است که
در خارج از کشور ملاقات می کند.‏ او می گوید:‏ ‏«هرجا که زندگی کنید،‏ هرگز خانه تان نیست که شما را
وادار می کند به مسائل متفاوت نگاه کنید!‏ لوئیس مک نیس در یکی از اشعارش می گوید:‏ ‏"دنیا دیوانه تر و
بسیار سرشارتر از آن چیزي است که ما فکر می کنیم،‏ و به شکلی تغییرناپذیري،‏ گوناگون!"‏ این بسیار
درست است.»‏ کار او به بررسی فعل وانفعال بین بریتانیا و جهان در قرن 21 می پردازد.‏ او در حال حاضر در
حال نوشتن درباره ي مردمانی از آفریقاي مرکزي است که در لندن زندگی می کنند.‏ ‏«یک انسان واقعی که
اهمیت می دهد و همه ي این ها»‏ که در تئاتر آرکولا به نمایش درآمد،‏ داستان سه نویسنده ي بریتانیایی را
روایت می کند که شاهد اعدام در یک کشور آسیاي میانه بوده اند.‏ ‏«اروپاي غربی در مقایسه با مناطق
دیگر جهان مانند یک مهمانی تمام وقت در باغ است.‏ من با بسیاري از کارهایی که اینجا به روي صحنه
می رود که می گوید:‏ واي،‏ روابط چقدر سخت هستند!‏ مشکل دارم.»‏
بریس معتقد است مهم ترین ویژگی اش به عنوان یک نویسنده نادانی اش بوده است.‏ ‏«من تازه نفس وارد
این کار شدم و درباره ي همه چیز با دقت تحقیق کردم.‏ من هم دیدگاه هاي افراطی چپ گرا و هم
دیدگاه هاي افراطی راست گرا دارم.‏ اغلب بهترین نمایشنامه ها زمانی نوشته می شوند که واقعاً‏ درباره ي
یک موضوع دچار تضاد هستید!»‏
9

آلیا بانو،‏ 28 ساله
او به خاطر اولین نمایشنامه اش ‏«سایه ها»،‏ که در رویال کورت به نمایش درآمد،‏ هم در ایونینگ استاندارد
2009 و هم در مراسم جایزه ي تئاتر محفل منتقدان به عنوان آینده دارترین نمایشنامه نویس شناخته شد.‏
آلیا بانو خلاءهاي بسیاري را در تئاتر بریتانیا درباره ي مسلمانان جوان این کشور پُر کرد.‏ نمایشنامه ي او،‏
که به گفته ي یکی از منتقدان مشتاق،‏ ‏«خاطرات بریجت جونز مسلمان»‏ است،‏ به مسئله ي میزان بُردباري
اسلامی در رابطه با موضوعاتی همچون زنان و
همجنسگرایی می پردازد و نقدهاي مثبتی نیز
دریافت کرده است.‏ او جایزه ي آینده دارترین
نمایشنامه نویس را در سال 2009 دریافت کرد،‏ اما او
خود را یک پیشگام فرهنگی نمی داند.‏ او می گوید:‏
‏«کمی اضطراب آور است.‏ حس می کنم که…‏ فقط
همین یک نمایش بوده.‏ واقعاً‏ دوست دارم که در
آینده به عنوان نمایشنامه نویس سیاسی شناخته
شوم.‏ اما در حال حاضر احساس می کنم اطلاعات
لازم براي آن را ندارم.‏ آلن بنت می گوید:‏ من مدت ها احساس نویسنده بودن را نداشتم.‏ شاید براي من
10

هم همین باشد.‏ هنوز احساس نویسنده بودن را ندارم.‏ من بسیار پیش تر از نویسندگی معلم بوده ام و
برایم راحت تر است که خودم را معلم بدانم.»‏
او در میدلند غربی بزرگ شد و براي تحصیل به پایتخت آمد تا در دانشگاه کوئین مري زبان انگلیسی
بخواند.‏ او اعتراف می کند:‏ ‏«من می خواستم هر کاري که در بیرمنگهام انجام نداده بودم را انجام دهم.‏
هنوز آن قدر بزرگ نشده بودم که سخت تلاش کنم!»‏ پس از فارغ التحصیلی وارد برنامه ي نویسندگان
ج وان در رویال کورت ش د.‏ ‏«سایه ها»‏ در اوایل سال گ ذش ته ب ه روي صحنه رفت.‏ ب رغ م م وفقیت این نمایش،‏
بانوي 28 سال ه همچنان در لندن ب ه عنوان معلم مدرس ه فعالیت می کند.‏ نقشی دوگان ه است که می تواند ب ه
کارش اصالت ببخشد.‏ او می گوید:‏ ‏«من به شانزده ساله ها درس می دهم.‏ آن ها می توانند پاسخ بدهند و
می توانیم با هم رابطه داشته باشیم.»‏
با وجود این که کار او توسط رسانه هاي بین المللی کالبدشکافی می شود،‏ آلیا بانو بیشتر تحت تاثیر
منتقدان نزدیک تر به خانه اش قرار دارد.‏ ‏«من پنج خواهر و دو برادر دارم.‏ من هفتمی هستم.‏ اگر خواهر
بزرگ ترم بگوید نمایشت مزخرف است و باید تغییر کند،‏ من به قضاوت او اعتماد می کنم.»‏
11

جک تورن،‏ 31 ساله
تورن که سناریست تلویزیون است،‏ براي صحنه نیز می نویسد.‏ آخرین نمایشنامه ي او درباره ي پیروزي
حزب کارگر در انتخابات 1997 است که سال گذشته در تئاتر بوش به روي صحنه رفت.‏ از پروژه هاي
آینده ي او نمایشی ضد سلاح هاي هسته اي براي تئاتر ملی است.‏
جک تورن اعتراف می کند که در کودکی می خواست سیاست مدار بشود.‏ او از اعضاي بسیار جوان حزب
کارگر بود و به گفته ي خودش پیروزي حزب در دوم
مه 1997 در 18 سالگی او مهم ترین شب زندگی اش
بوده است.‏ دوم مه 1997 عنوان نمایشنامه ي او
درباره ي این پیروزي چشمگیر نیز هست که سال
گذشته در تئاتر بوش اجرا و با نقدهاي
تحسین آمیزي نیز روبرو شد.‏
او می گوید:«من فکر می کردم بلر دنیا را تغییر
می دهد.‏ من همچنان افتخار می کنم که حزب کارگر
طریقه ي اداره ي وضعیت رفاه عمومی در این کشور
را تغییر داد.‏ اشتباهات بسیاري داشتند،‏ اما همچنان فکر می کنم که خیلی بهتر می شد اگر قدرت در
دست آن حزب بود.‏
12

او چگونگی علاقمند شدنش به سیاست را اینگونه توضیح می دهد:‏ ‏«پدر و مادرم اجازه می دادند بیدار
بمانم و اخبار ساعت 10 را ببینم.‏ من وارد سیاست شدم چون عاشق تلویزیون بودم!»‏
تورن هنوز هم تلویزیون را دوست دارد و قسمت هایی از سریال ‏«اسکینز»‏ و برنامه هاي دیگر را هم نوشته
است.‏ او اخیراً‏ جایزه ي بهترین تازه وارد بریتانیایی را در فستیوال موسسه فیلم بریتانیا براي سناریوي
‏«راهنماي پیشاهنگی براي پسران»‏ دریافت کرده است.‏ پس با این فرض که تلویزیون بسیار پولسازتر
است،‏ چرا براي تئاتر می نویسد؟
‏«تلویزیون بسیار کمتر از تئاتر جامع است.‏ در تئاتر شما می نشینید و تلاش می کنید فکر کنید.‏ بفهمید
دیگران در اطراف شما چه فکر می کنند.‏ پس جزئی از چیزي هستید.‏ جزئی از آن رویداد هستید.»‏
او در حال حاضر مشغول کار روي نمایشنامه اي براي تئاتر ملی است که آن را این گونه توصیف می کند:‏
‏«صریح ترین نمایش سیاسی که تاکنون نوشته ام…‏ علیه سلاح هاي هسته اي است.‏ نه در مورد
خرابی هایی که می تواند به بار بیاورد،‏ بلکه در این مورد که هیچ دلیلی ندارد که ما کلاهک هسته اي
داشته باشیم!‏ این نوع تئاتر سیاسی است که برایم جالب است،‏ وقتی چیزي براي گفتن دارد که مردم
لزوماً‏ از پیش به آن فکر نکرده باشند.»‏
آیا او نگران است که نسلش از نظر سیاسی کمتر درگیر است؟ ‏«خوب،‏ بیشتر برایم جالب است که اصلاً‏
سیاست چیست.‏ فکر می کنم نمایشنامه نویسی سیاسی ما یک جنبه ي نسلی دارد.‏ مادر و پدرم به
راهپیمایی می رفتند.‏ مادرم براي کمپین خلع سلاح هسته اي به زندان افتاد.‏ آنها از نظر سیاسی بسیار
فعال بودند،‏ اما مرزهاي موضوعات سیاسی بسیار تغییر کرده است:‏ من امروز به عنوان یک مصرف کننده
13

می توانم سیاسی باشم.‏ مثلاً‏ آنچه را می خورم تغییر دهم.‏ نمایشنامه نویسان جوان بیشتر تمایل به طرح
سوال دارند.‏ من می خواهم چیزهایی بنویسم هنوز هم ننوشته ام که بگوید مشکل این است،‏ پاسخ
را هم لزوماً‏ نمی دانم.»‏
لیدیا آدِتانجی،‏ 30 ساله
پس از به پایان رساندن دوره ي رویال کورت و استودیوي تئاتر ملی،‏ لیدیا آدِتانجی اولین نمایشنامه ي
خود،‏ ‏«دلال»‏ را در فستیوال هاي تاید در سافولک به روي صحنه برد.‏ نمایش درباره ي مردي نیجریه اي
است که بین شرکت هاي چندملیتی،‏ شورشیان داخلی،‏ و روزنامه نگاران غربی گیر افتاده است.‏ موضوع
پیچیده و مناسبی براي این روزنامه نگار سابق که خود را تقریباً‏ کوچ نشین می داند.‏ او در استاك پورت به
دنیا آمده و پیش از بازگشت به بریتانیا در نیجریه بزرگ شده است.‏ پس از فارغ التحصیلی از کمبریج در
زبان چینی،‏ مدت شش سال در فایننشال تایمز مشغول به کار بوده است.‏
او می گوید:‏ ‏«من هرگز به عمد سیاسی نمی شوم.‏ موضوع بیشتر کنجکاوي درباره ي جهان اطرافم است.‏
هنگامی که از نیجریه به اینجا آمدم،‏ در اطراف شهر ساکن شدم و این کمی ناراحت کننده بود.‏ کمی
احساس غریبگی می کردم و این باقی ماند.‏ انگار گاهی فقط مشاهده گرم.‏ این یکی از دلایل نویسنده
شدنم است.»‏
14

آدِتانجی روزنامه را ترك کرد تا به صورت تمام وقت
به نویسندگی خلاق بپردازد.‏ چند نمایشنامه آماده
دارد که یکی از آنها درباره ي زندگی یک کارگر زن
است.‏ ‏«من هنوز هم به قدرت ژورنالیسم باور دارم.‏
اما برایم جالب است که بدانم چه چیزي در
ژورنالیسم بهتر جواب می دهد و چه چیزي در تئاتر.‏
احساس می کنم تئاتر گاهی می تواند بهتر حق
مطلب را ادا کند.‏ آزادي بیشتري در تئاتر وجود دارد
و هیچ نیازي به رعایت تعادل نیست.‏ من هیجان
حضور مخاطب در برابرم و احساسات زنده ي انسانی را دوست دارم.‏ این،‏ بسیار بی واسطه تر است.»‏
لوسی کرك وود،‏ 26 ساله
لوسی کرك وود در پی دیدار از نمایشگاهی با موضوع قاچاق کارگران جنسی در میدان ترافالگار در سال
2006 بلافاصله الهام گرفت.‏ ‏«اتاق یک روسپی بود،‏ با ملافه هایی سوخته از سیگار،‏ و تختی مکانیکی که
بالا و پایین می رفت.»‏ لوسی موریسون از تئاتر کلین برك که با زنان زندانی و مجرمان سابق کار می کند
نیز همراه او بود.‏ کرك وود که نمایشنامه نویس کلین برك بود،‏ به موریسون گفت:‏ ‏«این نمایشِ‏ ماست،‏ نه؟
15

من می خواهم بدانم در این اتاق چه می گذرد.‏ تنها چیزي که از قلم افتاده دختر ساکن این اتاق است.»‏ به
دنبال مجموعه اي از مصاحبه ها با زنانی که قربانی قاچاق شده بودند،‏ آن دختر دیانا شد؛ دختري زیبا،‏
بلندپرواز،‏ و بامزه،‏ اهل کرواسی که عاشقش او را
فریب داده و به روسپی گري کشانده بود.‏ زمانی که
نمایش در آرکولا در شمال لندن به روي صحنه
رفت،‏ برخی از حال رفتند و برخی دیگر ایمیل هاي
پراحساسی برایش فرستادند.‏ همه ي منتقدان به
وجد آمده بودند.‏ همه جز یکی:‏ ‏«یکی از آن ها به
خاطر قسمت هاي خنده دارش عصبانی بود.‏ اما
تئاتر باید سرگرمی باشد،‏ نه سخنرانی.‏ باید از تمام
ابزارها استفاده کرد تا بتوان مسائل جدي را به
موثرترین شکل ممکن بررسی کرد.»‏
کرك وود که از کودکی مسحور تئاتر بود،‏ توسط مل کنیون در دانشگاه ادینبورگ کشف شد.‏ او در کنار
نمایشنامه نویسی براي تلویزیون نیز فیلمنامه هایی مثل ‏«اسکینز»‏ را نوشته است و علاقه ي بسیاري به
خلق شخصیت هاي زنِ‏ قدرتمند دارد.‏ او می گوید:‏ ‏«گفتن داستان ها به دلایل بسیاري آخرین سنگر
مبارزه با تعصب و افراطی گري در تبعیض جنسیتی است.‏ اخیراً‏ شنیده ام که هلن بکسندل ‏(بازیگر)‏ گفته
است همین که به 35 سالگی رسیدید دیگر کار نیست.‏ باید صبر کنید تا نقش پیرزن ها از راه برسد!»‏
16

پروژه ي فعلی کرك وود شامل نمایشی درباره ي روابط بین المللی چینی-آمریکایی است که الهام گرفته از
تصویر مشهور مرد جلوي تانک در میدان تیان آن من است.‏ اما او به مبارزه با قاچاق کارگران جنسی
وفادار مانده است و نمایش خود در این باره را در اسکاتلندیارد و کنفرانس سازمان ملل نشان داده است.‏
‏«فوق العاده است که پلیس با تئاتر درگیر می شود.‏ آسان است که از این موضوع با آمار و نمودار صحبت
کنیم و فراموش کنیم که به زنی در اتاقی تجاوز شده است.‏ سال 2010 است و نمایشی درباره ي برده داري
هنوز هم بِروز و بموقع و مطرح است.‏ چطور ممکن است؟!‏
مصاحبه کنندگان:‏
ایموجین کارتر و هرمیون هابی
منبع:‏ روزنامه گاردین
17