HAGAHA MACLUUMAADKA BILOWGA AH | Adeegyada baxnaaninta ah ee loogu talagalay dadka xaaladaha argagaxa leh ay ku soo maaxdaan (KITU)
Somalinkielinen ensitiedon opas, Traumakuntoutus (KITU)
Somalinkielinen ensitiedon opas, Traumakuntoutus (KITU)
- TAGS
- odl
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Warbixin <strong>ku</strong><br />
saabsan saameynta<br />
qofka dhibaatada<br />
<strong>soo</strong> gaadh<strong>ay</strong> <strong>ay</strong> <strong>ku</strong><br />
l<strong>ee</strong>d<strong>ah</strong><strong>ay</strong> jirka iyo<br />
niyadda<br />
<strong>HAG<strong>AH</strong>A</strong> <strong>MACLUUMAADKA</strong> <strong>BILOWGA</strong> <strong>AH</strong><br />
<strong>Ad<strong>ee</strong>gyada</strong> <strong>baxnaaninta</strong> <strong>ah</strong> <strong>ee</strong> <strong>loogu</strong> <strong>talagal<strong>ay</strong></strong> <strong>dadka</strong><br />
xaalad<strong>ah</strong>a <strong>argagaxa</strong> <strong>leh</strong> <strong>ay</strong> <strong>ku</strong> <strong>soo</strong> <strong>maaxdaan</strong> (<strong>KITU</strong>)
Hordhac<br />
<strong>Ad<strong>ee</strong>gyada</strong> <strong>baxnaaninta</strong> <strong>ah</strong> <strong>ee</strong> <strong>loogu</strong> <strong>talagal<strong>ay</strong></strong> <strong>dadka</strong> xaalad<strong>ah</strong>a <strong>argagaxa</strong> <strong>leh</strong> <strong>ay</strong> <strong>ku</strong><br />
<strong>soo</strong> <strong>maaxdaan</strong> waxaa <strong>loogu</strong> talogal<strong>ay</strong> <strong>dadka</strong> dhibbane u noqd<strong>ay</strong> jirdil <strong>ee</strong> da’doodu ka<br />
weyn t<strong>ah</strong><strong>ay</strong> 16-sano iyo <strong>dadka</strong> dalka u <strong>soo</strong> guurey <strong>ee</strong> la siiy<strong>ay</strong> sharciga daganaanshada.<br />
Ad<strong>ee</strong>gga <strong>baxnaaninta</strong> <strong>ah</strong> <strong>ee</strong> qaab shaqsi <strong>ah</strong> iyo qaab koox koox <strong>ah</strong>ba waxaa loo<br />
ad<strong>ee</strong>gsan<strong>ay</strong>aa kobcinta awoodda waxqabadka, horumarinta dal la qabsiga iyo ka hor<br />
tagga takoorka.<br />
Dhibka qofka <strong>soo</strong> gaar<strong>ay</strong> wuxuu ka qaadi karaa dar<strong>ee</strong>nka <strong>ah</strong> in uu naftiisa isagu<br />
maamulo. Marka uu qof<strong>ku</strong> ka r<strong>ay</strong>san<strong>ay</strong>o dhibaatadaas waxaa carqalad <strong>ku</strong> <strong>ah</strong> in uu dib u<br />
<strong>soo</strong> ceshado jirkiisa iyo niyaddiisa. Waxa<strong>ay</strong> taas macn<strong>ah</strong><strong>ee</strong>du t<strong>ah</strong><strong>ay</strong> xorriyadda uu qof<strong>ku</strong><br />
<strong>ku</strong> ogaan<strong>ay</strong>o waxa uu ogy<strong>ah</strong><strong>ay</strong> iyo waxa uu dar<strong>ee</strong>m<strong>ay</strong>o isaga oo anan<br />
argagaxin, xanaaqin ama inuu c<strong>ee</strong>b<strong>ay</strong>sany<strong>ah</strong><strong>ay</strong> dar<strong>ee</strong>min.<br />
In uu qof<strong>ku</strong> naftiisa maamulo waxa<strong>ay</strong> <strong>ku</strong> salleysant<strong>ah</strong><strong>ay</strong><br />
• awoodda uu is<strong>ku</strong> dajin<strong>ay</strong>o <strong>ee</strong> uu wax ugu <strong>soo</strong> j<strong>ee</strong>dsan<strong>ay</strong>o<br />
• awoodda uu qof<strong>ku</strong> u degganaan<strong>ay</strong>o marka niyaddiisa <strong>ay</strong> <strong>ku</strong> <strong>soo</strong> dhacaan sawiro,<br />
fikrado, codad ama dar<strong>ee</strong>n jismi <strong>ah</strong> oo xasuusin<strong>ay</strong>a taariikhdiisii hore<br />
• awoodda uu xaaladda imika jirta xaadir ugu <strong>ah</strong>aan<strong>ay</strong>o iyo qaabka uu <strong>dadka</strong> ula<br />
falgal<strong>ay</strong>o<br />
• awoodda uunan naftiisa uga qarin<strong>ay</strong>nin waxyaab<strong>ah</strong>a <strong>ku</strong> caawiy<strong>ay</strong> in uu dhibka ka<br />
<strong>soo</strong> baxo<br />
In uu qof<strong>ku</strong> r<strong>ay</strong>sto wuxuu u maraa saddex waddo oo aasaasi <strong>ah</strong><br />
• kor mid ka <strong>soo</strong> bilaabm<strong>ay</strong>a oo hoos u <strong>soo</strong> dag<strong>ay</strong>a, oo <strong>ay</strong> <strong>ku</strong> jirto inuu hadlo, in uu la<br />
xidhiidho <strong>dadka</strong> kale iyo in uu f<strong>ah</strong>mo nolosha gudihiisa ka jirta<br />
• in uu isticmaalo daawooyinka ka damin<strong>ay</strong>a falcelinta jirkiisa <strong>ee</strong> digtoonida galin<strong>ay</strong>a<br />
<strong>ee</strong> anan loo ba<strong>ah</strong>n<strong>ay</strong>n iyo in uu ad<strong>ee</strong>gsado teknolojiyad<strong>ah</strong>a wax ka baddala qaabka<br />
<strong>ay</strong> maskaxdu u falanq<strong>ay</strong>so xogta <strong>soo</strong> gash<strong>ay</strong> iyo<br />
• mid hoos ka <strong>soo</strong> bilaabm<strong>ay</strong>a oo kor iman<strong>ay</strong>a oo <strong>ku</strong> salleysan dar<strong>ee</strong>nka jirka <strong>ee</strong> si<br />
buuxda lid ugu <strong>ah</strong> dhibka dhibka <strong>soo</strong> mar<strong>ay</strong> uu <strong>ku</strong> k<strong>ee</strong>n<strong>ay</strong> <strong>ee</strong> uu qof<strong>ku</strong> dar<strong>ee</strong>m<strong>ay</strong>o<br />
inaanu wax qabsan karin, in uu xanaaqsany<strong>ah</strong><strong>ay</strong> ama in uu xaalad joogsi <strong>ah</strong> <strong>ku</strong> jiro<br />
In uu <strong>ku</strong>waas barto waa bros<strong>ee</strong>s mar wada dhaca oo isbarbar socda waxyaab<strong>ah</strong>a<br />
qaarkoodna waxa<strong>ay</strong> noqon karaan <strong>ku</strong>wo waxyaab<strong>ah</strong>a kale ka adag oo xaalad<strong>ah</strong>a gaarka<br />
<strong>ah</strong> <strong>ay</strong> k<strong>ee</strong>n<strong>ee</strong>n.<br />
Waraaqdan waxaad ka hel<strong>ay</strong>saa macluumaad <strong>ku</strong><br />
saabsan:<br />
• dhibka qofka <strong>argagaxa</strong> <strong>ku</strong> r<strong>ee</strong>ba<br />
• calaamad<strong>ah</strong>a<br />
• dary<strong>ee</strong>lka iyo <strong>baxnaaninta</strong> lagu bixiyo ad<strong>ee</strong>gyada<br />
<strong>baxnaaninta</strong> <strong>ah</strong> <strong>ee</strong> <strong>loogu</strong> <strong>talagal<strong>ay</strong></strong> <strong>dadka</strong> xaalad<strong>ah</strong>a<br />
<strong>argagaxa</strong> <strong>leh</strong> <strong>ay</strong> <strong>ku</strong> <strong>soo</strong> <strong>maaxdaan</strong> (<strong>KITU</strong>)<br />
Xigasho: Bessel van der Kolk; Jäljet kehossa b. 249–250<br />
2 3
Waa max<strong>ay</strong><br />
dhibka <strong>argagaxa</strong><br />
qofka <strong>ku</strong> r<strong>ee</strong>ba?<br />
Calaamad<strong>ah</strong>a jirka iyo <strong>ku</strong>wa nafsiga <strong>ah</strong> waa<br />
<strong>ku</strong>wo caadi u <strong>ah</strong> qaabka jirka iyo niyadda<br />
qof<strong>ku</strong> uga falceliyaan dhacdooyinka <strong>soo</strong> mara.<br />
• Waxaa dhibkaas lagu q<strong>ee</strong>xi karaa in • Marxaladda qofka lagu silciy<strong>ay</strong> waxa<strong>ay</strong><br />
uu y<strong>ah</strong><strong>ay</strong> nabur nafsi <strong>ah</strong> oo uu k<strong>ee</strong>n<strong>ay</strong> qofka <strong>ku</strong> k<strong>ee</strong>ni kartaa calaamado badan<br />
dhacdo argagax qofka <strong>ku</strong> r<strong>ee</strong>bt<strong>ay</strong>.<br />
oo kala duwan.<br />
• Xaaladda qofka <strong>argagaxa</strong> <strong>ku</strong> r<strong>ee</strong>bt<strong>ay</strong> • Calaamad<strong>ah</strong>a u horr<strong>ee</strong>ya <strong>ee</strong> dhibkaas<br />
waa mid halis <strong>ah</strong> oo <strong>ku</strong> k<strong>ee</strong>nt<strong>ay</strong> qofka waxa<strong>ay</strong> qofka <strong>ku</strong> iman karaan sida<br />
cabsi xooggan iyo dar<strong>ee</strong>n <strong>ah</strong> inaanu<br />
caadiga <strong>ah</strong> waxyar marka <strong>ay</strong> dhacdada<br />
qof<strong>ku</strong> naftiisa wax u qabsan karin.<br />
ka <strong>soo</strong> war<strong>ee</strong>gto. Calaamad<strong>ah</strong>a qaarna<br />
Marxaladda qofka lagu silciy<strong>ay</strong> waa<br />
waxa<strong>ay</strong> sameysmaan wakhti marka uu<br />
dhacdo argagax <strong>ku</strong> r<strong>ee</strong>bi karta.<br />
ka <strong>soo</strong> gudbo.<br />
Khibrad<strong>ah</strong>a nafsiga <strong>ah</strong><br />
Miyaad is<strong>ku</strong> aragt<strong>ay</strong> waxyaab<strong>ah</strong>a hoos <strong>ku</strong> qoran qaar ka mid <strong>ah</strong>?<br />
Ku calaamadi waxyaab<strong>ah</strong>a ad adigu la <strong>ku</strong>lant<strong>ay</strong> xarafka x.<br />
haa m<strong>ay</strong>a<br />
Dar<strong>ee</strong>n <strong>ah</strong> qof<strong>ku</strong> inaanu wax qabsan karin, rajo la’aan<br />
Foojignaan dh<strong>ee</strong>raad <strong>ah</strong> - qofka oo dar<strong>ee</strong>m<strong>ay</strong>a in uu markasta<br />
foojiggany<strong>ah</strong><strong>ay</strong><br />
Isbadbadalada niyadda: in uu qof<strong>ku</strong> iska xanaaqo, in uu c<strong>ee</strong>b<strong>ay</strong>sany<strong>ah</strong><strong>ay</strong><br />
inuu dar<strong>ee</strong>mo<br />
In dulqaadkiisa cul<strong>ay</strong>syadu uu yaraado<br />
Hurdada oo uu la dhibaatoodo iyo riyooyin xun<br />
In qof<strong>ku</strong> uu saso, in uu diiqad dar<strong>ee</strong>mo, xaalad cabsi <strong>ah</strong> in uu galo<br />
In uu oohin fudud y<strong>ee</strong>sho, in uu niyad jab y<strong>ee</strong>sho, in uu aad u daalo<br />
Dhibaatooyinka xasuusta iyo u <strong>soo</strong> j<strong>ee</strong>dsiga waxa uu qaban<strong>ay</strong>o la xidhiidha<br />
Fikrad<strong>ah</strong>a dhimashada la xidhiidha, fikrad<strong>ah</strong>a isdilka<br />
In uu qof<strong>ku</strong> dar<strong>ee</strong>mo inaanu qiime l<strong>ah</strong><strong>ay</strong>n, in uu naftiisa <strong>ee</strong>d<strong>ee</strong>yo<br />
In <strong>ay</strong> <strong>ku</strong> adkaato in uu dar<strong>ee</strong>n bositif <strong>ah</strong> y<strong>ee</strong>sho<br />
Waxyaab<strong>ah</strong>a caadiga <strong>ah</strong> <strong>ay</strong>aa xataa cul<strong>ay</strong>s la noqon<strong>ay</strong>a<br />
In uu dar<strong>ee</strong>mo in <strong>ay</strong> wax kharibm<strong>ee</strong>n ama ka xumaad<strong>ee</strong>n<br />
4<br />
5
Dhaawacyada jismiga <strong>ah</strong> iyo calaamad<strong>ah</strong>a<br />
Miyaad is<strong>ku</strong> aragt<strong>ay</strong> waxyaab<strong>ah</strong>a hoos <strong>ku</strong> qoran qaar ka mid <strong>ah</strong>?<br />
Ku calaamadi waxyaab<strong>ah</strong>a ad adigu la <strong>ku</strong>lant<strong>ay</strong> xarafka x.<br />
Dar<strong>ee</strong>mo xun oo kala duwan sida calool xanuun, madax xanuun<br />
xabadka oo qofka laga qabto<br />
Xanuunka oo <strong>ku</strong> dh<strong>ee</strong>raada<br />
In uu dar<strong>ee</strong>n<strong>ku</strong> ka tago q<strong>ay</strong>bo ka mid <strong>ah</strong> jirkiisa<br />
In dar<strong>ee</strong>m<strong>ah</strong>a jirkiisu <strong>ay</strong> nuglaadaan<br />
Jabitaanka, kala dhaqaaqa laabatooyinka<br />
Naburada jirka<br />
Dhaawacyada xubn<strong>ah</strong>a taranka<br />
haa<br />
m<strong>ay</strong>a<br />
Waa la saameyn<br />
karaa falcelinta jirka<br />
iyo niyadda<br />
Hiigsiga baxnaanintu waa in la yar<strong>ee</strong>yo diiqadda nafsiga <strong>ah</strong> iyo xaaladda<br />
cabsida <strong>ah</strong> <strong>ee</strong> aad u badan Marba marka ka dambeysa s<strong>ee</strong>xashada qof<strong>ku</strong><br />
xattaa w<strong>ay</strong> u fududaan<strong>ay</strong>saa. Baxnaaninta waxaad <strong>ku</strong> baran<strong>ay</strong>saa<br />
dhibaatooyinka dhibka qofka <strong>ku</strong> yimidd<strong>ay</strong> <strong>ay</strong> u saameyso nolosha<br />
maalinl<strong>ah</strong>a <strong>ah</strong>.<br />
Cawaaqibta bulshada<br />
Kulamada <strong>baxnaaninta</strong><br />
Miyaad is<strong>ku</strong> aragt<strong>ay</strong> waxyaab<strong>ah</strong>a hoos <strong>ku</strong> qoran qaar ka mid <strong>ah</strong>?<br />
Ku calaamadi waxyaab<strong>ah</strong>a ad adigu la <strong>ku</strong>lant<strong>ay</strong> xarafka x.<br />
Ka fogaansh<strong>ah</strong>a xaalad<strong>ah</strong>a qaarkood iyo <strong>dadka</strong> qaarkood<br />
Gooni is<strong>ku</strong> <strong>soo</strong>ca<br />
Dhibaatooyinka waxbarashada iyo shaqada<br />
Caqabad<strong>ah</strong>a xiriirka <strong>dadka</strong> lala y<strong>ee</strong>lan<strong>ay</strong>o iyo nolosha qoyska<br />
haa<br />
m<strong>ay</strong>a<br />
• Kulamadu waxa<strong>ay</strong> kaa caawin<strong>ay</strong>aan in<br />
marba marka ka dambeysa ad hesho<br />
qaabab ad nolosha maalinl<strong>ah</strong>a <strong>ah</strong> xaalad<strong>ah</strong>a<br />
<strong>ku</strong> jira <strong>ee</strong> diiqadda nafsiga <strong>ah</strong> <strong>ku</strong>gu<br />
k<strong>ee</strong>n<strong>ay</strong>a ad ugaga dabaalan l<strong>ah</strong><strong>ay</strong>d.<br />
• Kulamada waxaa lagu tababaran<strong>ay</strong>aa<br />
qaabab kala duwan oo uu qof<strong>ku</strong> <strong>ku</strong><br />
dajjin karo naftiisa oo uu <strong>ku</strong> yareyn karo<br />
dar<strong>ee</strong>nka naxdinta <strong>ah</strong> <strong>ee</strong> badan. Jimicsiga<br />
<strong>ku</strong> habboon qofka iyo fisioterabiyaduba<br />
badanaa faa’ido <strong>ay</strong>a<strong>ay</strong> qofka u l<strong>ee</strong>yihiin<br />
waxa<strong>ay</strong>na ka caawiyaan maareynta<br />
calaamad<strong>ah</strong>a.<br />
• Kulamada waxaan kaga sh<strong>ee</strong>k<strong>ay</strong>san kartaa<br />
khibrad<strong>ah</strong>a <strong>argagaxa</strong> qofka <strong>ku</strong> r<strong>ee</strong>b<strong>ay</strong><br />
iyo fikrad<strong>ah</strong>a iyo dar<strong>ee</strong>nka arrim<strong>ah</strong>aas la<br />
xidhiidha. Wad<strong>ah</strong>adaladu waa <strong>ku</strong>wo laga<br />
yaabo in marxalad<strong>ah</strong>a qaar ad ka dar<strong>ee</strong>nto<br />
diiqad oo sii siyaadin kara calaamad<strong>ah</strong>a,<br />
laakiin muddada dh<strong>ee</strong>r waa <strong>ku</strong>wo <strong>ku</strong><br />
caawin kara.<br />
• Qaadashada daawooyinka waxaa lagu<br />
yar<strong>ay</strong>n karaa amaba lagu joojin karaa<br />
calaamad<strong>ah</strong>a uu <strong>argagaxa</strong> qaarkii qofka<br />
<strong>ku</strong> k<strong>ee</strong>no. Dary<strong>ee</strong>lkaas daawooyinka<br />
waxaa ka mas’uul <strong>ah</strong> dhakhtarkaaga<br />
jooga ad<strong>ee</strong>gga <strong>baxnaaninta</strong>. Isbaddalada<br />
dary<strong>ee</strong>lka daawooyinka iyo waxyaab<strong>ah</strong>a<br />
<strong>ay</strong> daawooyin<strong>ku</strong> <strong>ku</strong>gu k<strong>ee</strong>n<strong>ee</strong>n <strong>ee</strong> macquulka<br />
<strong>ah</strong> waa inaad kala sh<strong>ee</strong>k<strong>ay</strong>staa<br />
dhakhtarkaaga <strong>ku</strong> dary<strong>ee</strong>l<strong>ay</strong>a.<br />
6 7
Jaranjarada<br />
<strong>baxnaaninta</strong><br />
Muddada <strong>ay</strong> baxnaanintu qaadan<strong>ay</strong>so waa wax<br />
markasta <strong>ku</strong> xidhan shaqsiga waxa <strong>ku</strong> guda-jirana<br />
waxaa loo qorsh<strong>ee</strong>yaa qaab macaamiil kasta gaar<br />
ugu habboon.<br />
CABIRAADDA <strong>BILOWGA</strong><br />
(2–4 toddobaad)<br />
MUDDADA SHAQADA XOOGGAN<br />
(2–4 toddobaad)<br />
MUDDADA BAXNAANINTA<br />
Waxaad <strong>ku</strong>la<br />
<strong>ku</strong>lant<strong>ay</strong><br />
noloshaada xaalad<br />
argagax <strong>ku</strong>gu<br />
r<strong>ee</strong>bt<strong>ay</strong> oo ad<br />
baxnaanin ugu<br />
ba<strong>ah</strong>at<strong>ay</strong>.<br />
Wuxuu dhakhtar<strong>ku</strong><br />
<strong>ku</strong>u dir<strong>ay</strong> <strong>Ad<strong>ee</strong>gyada</strong><br />
<strong>baxnaaninta</strong> <strong>ah</strong> <strong>ee</strong><br />
<strong>loogu</strong> <strong>talagal<strong>ay</strong></strong> <strong>dadka</strong><br />
xaalad<strong>ah</strong>a <strong>argagaxa</strong><br />
<strong>leh</strong> <strong>ay</strong> <strong>ku</strong> <strong>soo</strong> <strong>maaxdaan</strong><br />
Waxaad la <strong>ku</strong>lant<strong>ay</strong> dhakhtarka iyo<br />
kalkaalisada cilmu-nafsiga <strong>ah</strong>,<br />
fisioterabis<strong>ah</strong>a iyo terabist<strong>ah</strong>a<br />
cilmu-nafsiga ama terabiiste.<br />
Waxaad hesh<strong>ay</strong> macluumaad <strong>ku</strong> saabsan<br />
fursad<strong>ah</strong>a <strong>baxnaaninta</strong> <strong>ee</strong> xaaladdaada iyo<br />
waraaq<strong>ah</strong>a lagu bandhig<strong>ay</strong>o iyo <strong>soo</strong> j<strong>ee</strong>din<br />
<strong>ku</strong> saabsan ad<strong>ee</strong>gga <strong>KITU</strong>.<br />
Waxaad la <strong>ku</strong>lant<strong>ay</strong> dhakhtarka iyo<br />
kalkaalisada cilmu-nafsiga <strong>ah</strong>, fisioterabis<strong>ah</strong>a<br />
iyo terabist<strong>ah</strong>a cilmu-nafsiga ama<br />
terabiist<strong>ah</strong>a.<br />
Waxaad baran<strong>ay</strong>saa shaqaal<strong>ah</strong>a <strong>baxnaaninta</strong>.<br />
Waxaad hel<strong>ay</strong>saa xog <strong>ku</strong> saabsan dhibaatada<br />
<strong>argagaxa</strong> k<strong>ee</strong>nta iyo qaababka la is<strong>ku</strong> dajjiyo.<br />
Haddii ad rabto waxaad ka q<strong>ay</strong>bqaadan<br />
kartaa maalm<strong>ah</strong>a qoyska, dalxiisyada,<br />
koox<strong>ah</strong>a waxqabadka iyo koox<strong>ah</strong>a khibrad<br />
isla wadaagga <strong>ah</strong>.<br />
Waxaad la <strong>ku</strong>lant<strong>ay</strong> dhakhtarka iyo<br />
kalkaalisada cilmu-nafsiga <strong>ah</strong>,<br />
fisioterabis<strong>ah</strong>a iyo terabist<strong>ah</strong>a<br />
cilmu-nafsiga ama terabiist<strong>ah</strong>a.<br />
Haddii ad rabto waxaad ka q<strong>ay</strong>bqaadan<br />
kartaa maalm<strong>ah</strong>a qoyska, dalxiisyada,<br />
koox<strong>ah</strong>a waxqabadka iyo koox<strong>ah</strong>a<br />
khibrad isla wadaagga <strong>ah</strong>.<br />
8 9
Koox<strong>ah</strong>a baxnaanintu waa <strong>ku</strong>wo waxqabad <strong>leh</strong> oo cilmu-nafsi iyo jismi<br />
is<strong>ku</strong>gu jira. Waxaa koox<strong>ah</strong>a laga helaa taagero khibraddaada <strong>ku</strong> habboon<br />
iyo dhiirranaan <strong>dadka</strong> kale lagula dhaqmo iyo waxqabad noloshaada<br />
maalinl<strong>ah</strong>a <strong>ah</strong>.<br />
• Kooxuhu waxa<strong>ay</strong> noqon karaan tusaale<br />
<strong>ah</strong>aan <strong>ku</strong>wo wadash<strong>ee</strong>k<strong>ay</strong>si, farshaxan,<br />
muusiko, jimicsi iyo cuntokaris <strong>ah</strong>.<br />
• Koox<strong>ah</strong>a cilmu-nafsiga iyo jismiga <strong>ah</strong><br />
waxaa lagu tababaran<strong>ay</strong>aa oo lagu<br />
qaban<strong>ay</strong>aa waxqabadyo jismi <strong>ah</strong> oo q<strong>ay</strong>b<br />
ka <strong>ah</strong> waxqabadka kooxda.<br />
• Koox<strong>ah</strong>a sida caadiga <strong>ah</strong> turjumaad looma<br />
isitcmaalo e af Finnish <strong>ay</strong>aa lagu hadlaa.<br />
Haddii loo ba<strong>ah</strong>do waxaa la ad<strong>ee</strong>gsadaa<br />
qaabab caawimaad <strong>ah</strong> oo sawirro <strong>ah</strong>.<br />
• Intaas waxaa dh<strong>ee</strong>r in la qabanqaabiyo<br />
maalmo waxqabad iyo dalxiisyo<br />
macaamiisha iyo qoysaska iyo <strong>dadka</strong> u<br />
dhow macaamiisha <strong>loogu</strong> talo gal<strong>ay</strong>.<br />
• Dadka koox<strong>ah</strong>a ka <strong>soo</strong> q<strong>ay</strong>bgal<strong>ay</strong>ana w<strong>ay</strong><br />
<strong>soo</strong> j<strong>ee</strong>din karaan rajooyinkooda gaarka <strong>ah</strong><br />
<strong>ee</strong> <strong>ku</strong> saabsan kooxda.<br />
Shaqaal<strong>ah</strong>a <strong>baxnaaninta</strong>adu waa:<br />
Afkaarta waxqabadka<br />
• Fiiro gaar <strong>ah</strong> u y<strong>ee</strong>lo in ad<strong>ee</strong>gga<br />
baxnaanintu uu <strong>ku</strong> shaq<strong>ee</strong>yo qaab<br />
ballanqabshasho <strong>ah</strong> oo arrim<strong>ah</strong>a lagu<br />
xalliyo <strong>ku</strong>lamada. Waxaa muhiim <strong>ah</strong><br />
inaad timaado ballanta laguu qabt<strong>ay</strong>.<br />
• Arrim<strong>ah</strong>a degdegga <strong>ah</strong> <strong>ee</strong> caafimaadka<br />
halista <strong>ku</strong> k<strong>ee</strong>ni kara waxaa lagu<br />
dary<strong>ee</strong>l<strong>ay</strong>aa h<strong>ee</strong>ganka degmadaada.<br />
• <strong>Ad<strong>ee</strong>gyada</strong> baxnaanintu waxa<strong>ay</strong><br />
furanyihiin maalm<strong>ah</strong>a shaqada. Fiiro gaar<br />
<strong>ah</strong> u y<strong>ee</strong>lo in shaqaal<strong>ah</strong>a la heli karo<br />
wakhtiga shaqada.<br />
• Kulamada qaabilaadda iyo warbixinta<br />
waxqabadka waxaa laguugu <strong>soo</strong> dir<strong>ay</strong>aa<br />
warqad <strong>ah</strong>aan. Farriin xasuusin <strong>ah</strong> <strong>ay</strong>aa<br />
<strong>ku</strong>lanka lagaaga <strong>soo</strong> dir<strong>ay</strong>aa maalin k<strong>ah</strong>or.<br />
• Haddii anad <strong>ku</strong>lanka iman karin, na <strong>soo</strong><br />
wac ama farriin noogu <strong>soo</strong> sh<strong>ee</strong>g sida ugu<br />
dhakhs<strong>ah</strong>a badan.<br />
Xigashada loo ad<strong>ee</strong>gsad<strong>ay</strong> qoraalka hagi<br />
taanka <strong>ah</strong> waxaad ka hel<strong>ay</strong>saa cinwaanka:<br />
odl.fi/kitu<br />
10 11
12<br />
<strong>Ad<strong>ee</strong>gyada</strong> <strong>baxnaaninta</strong> <strong>ah</strong> <strong>ee</strong> <strong>loogu</strong> <strong>talagal<strong>ay</strong></strong><br />
<strong>dadka</strong> la <strong>soo</strong> silciy<strong>ay</strong> (<strong>KITU</strong>)<br />
Isokatu 47, 90100 Oulu odl.fi