22.02.2023 Views

HAGAHA MACLUUMAADKA BILOWGA AH | Adeegyada baxnaaninta ah ee loogu talagalay dadka xaaladaha argagaxa leh ay ku soo maaxdaan (KITU)

Somalinkielinen ensitiedon opas, Traumakuntoutus (KITU)

Somalinkielinen ensitiedon opas, Traumakuntoutus (KITU)

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Warbixin <strong>ku</strong><br />

saabsan saameynta<br />

qofka dhibaatada<br />

<strong>soo</strong> gaadh<strong>ay</strong> <strong>ay</strong> <strong>ku</strong><br />

l<strong>ee</strong>d<strong>ah</strong><strong>ay</strong> jirka iyo<br />

niyadda<br />

<strong>HAG<strong>AH</strong>A</strong> <strong>MACLUUMAADKA</strong> <strong>BILOWGA</strong> <strong>AH</strong><br />

<strong>Ad<strong>ee</strong>gyada</strong> <strong>baxnaaninta</strong> <strong>ah</strong> <strong>ee</strong> <strong>loogu</strong> <strong>talagal<strong>ay</strong></strong> <strong>dadka</strong><br />

xaalad<strong>ah</strong>a <strong>argagaxa</strong> <strong>leh</strong> <strong>ay</strong> <strong>ku</strong> <strong>soo</strong> <strong>maaxdaan</strong> (<strong>KITU</strong>)


Hordhac<br />

<strong>Ad<strong>ee</strong>gyada</strong> <strong>baxnaaninta</strong> <strong>ah</strong> <strong>ee</strong> <strong>loogu</strong> <strong>talagal<strong>ay</strong></strong> <strong>dadka</strong> xaalad<strong>ah</strong>a <strong>argagaxa</strong> <strong>leh</strong> <strong>ay</strong> <strong>ku</strong><br />

<strong>soo</strong> <strong>maaxdaan</strong> waxaa <strong>loogu</strong> talogal<strong>ay</strong> <strong>dadka</strong> dhibbane u noqd<strong>ay</strong> jirdil <strong>ee</strong> da’doodu ka<br />

weyn t<strong>ah</strong><strong>ay</strong> 16-sano iyo <strong>dadka</strong> dalka u <strong>soo</strong> guurey <strong>ee</strong> la siiy<strong>ay</strong> sharciga daganaanshada.<br />

Ad<strong>ee</strong>gga <strong>baxnaaninta</strong> <strong>ah</strong> <strong>ee</strong> qaab shaqsi <strong>ah</strong> iyo qaab koox koox <strong>ah</strong>ba waxaa loo<br />

ad<strong>ee</strong>gsan<strong>ay</strong>aa kobcinta awoodda waxqabadka, horumarinta dal la qabsiga iyo ka hor<br />

tagga takoorka.<br />

Dhibka qofka <strong>soo</strong> gaar<strong>ay</strong> wuxuu ka qaadi karaa dar<strong>ee</strong>nka <strong>ah</strong> in uu naftiisa isagu<br />

maamulo. Marka uu qof<strong>ku</strong> ka r<strong>ay</strong>san<strong>ay</strong>o dhibaatadaas waxaa carqalad <strong>ku</strong> <strong>ah</strong> in uu dib u<br />

<strong>soo</strong> ceshado jirkiisa iyo niyaddiisa. Waxa<strong>ay</strong> taas macn<strong>ah</strong><strong>ee</strong>du t<strong>ah</strong><strong>ay</strong> xorriyadda uu qof<strong>ku</strong><br />

<strong>ku</strong> ogaan<strong>ay</strong>o waxa uu ogy<strong>ah</strong><strong>ay</strong> iyo waxa uu dar<strong>ee</strong>m<strong>ay</strong>o isaga oo anan<br />

argagaxin, xanaaqin ama inuu c<strong>ee</strong>b<strong>ay</strong>sany<strong>ah</strong><strong>ay</strong> dar<strong>ee</strong>min.<br />

In uu qof<strong>ku</strong> naftiisa maamulo waxa<strong>ay</strong> <strong>ku</strong> salleysant<strong>ah</strong><strong>ay</strong><br />

• awoodda uu is<strong>ku</strong> dajin<strong>ay</strong>o <strong>ee</strong> uu wax ugu <strong>soo</strong> j<strong>ee</strong>dsan<strong>ay</strong>o<br />

• awoodda uu qof<strong>ku</strong> u degganaan<strong>ay</strong>o marka niyaddiisa <strong>ay</strong> <strong>ku</strong> <strong>soo</strong> dhacaan sawiro,<br />

fikrado, codad ama dar<strong>ee</strong>n jismi <strong>ah</strong> oo xasuusin<strong>ay</strong>a taariikhdiisii hore<br />

• awoodda uu xaaladda imika jirta xaadir ugu <strong>ah</strong>aan<strong>ay</strong>o iyo qaabka uu <strong>dadka</strong> ula<br />

falgal<strong>ay</strong>o<br />

• awoodda uunan naftiisa uga qarin<strong>ay</strong>nin waxyaab<strong>ah</strong>a <strong>ku</strong> caawiy<strong>ay</strong> in uu dhibka ka<br />

<strong>soo</strong> baxo<br />

In uu qof<strong>ku</strong> r<strong>ay</strong>sto wuxuu u maraa saddex waddo oo aasaasi <strong>ah</strong><br />

• kor mid ka <strong>soo</strong> bilaabm<strong>ay</strong>a oo hoos u <strong>soo</strong> dag<strong>ay</strong>a, oo <strong>ay</strong> <strong>ku</strong> jirto inuu hadlo, in uu la<br />

xidhiidho <strong>dadka</strong> kale iyo in uu f<strong>ah</strong>mo nolosha gudihiisa ka jirta<br />

• in uu isticmaalo daawooyinka ka damin<strong>ay</strong>a falcelinta jirkiisa <strong>ee</strong> digtoonida galin<strong>ay</strong>a<br />

<strong>ee</strong> anan loo ba<strong>ah</strong>n<strong>ay</strong>n iyo in uu ad<strong>ee</strong>gsado teknolojiyad<strong>ah</strong>a wax ka baddala qaabka<br />

<strong>ay</strong> maskaxdu u falanq<strong>ay</strong>so xogta <strong>soo</strong> gash<strong>ay</strong> iyo<br />

• mid hoos ka <strong>soo</strong> bilaabm<strong>ay</strong>a oo kor iman<strong>ay</strong>a oo <strong>ku</strong> salleysan dar<strong>ee</strong>nka jirka <strong>ee</strong> si<br />

buuxda lid ugu <strong>ah</strong> dhibka dhibka <strong>soo</strong> mar<strong>ay</strong> uu <strong>ku</strong> k<strong>ee</strong>n<strong>ay</strong> <strong>ee</strong> uu qof<strong>ku</strong> dar<strong>ee</strong>m<strong>ay</strong>o<br />

inaanu wax qabsan karin, in uu xanaaqsany<strong>ah</strong><strong>ay</strong> ama in uu xaalad joogsi <strong>ah</strong> <strong>ku</strong> jiro<br />

In uu <strong>ku</strong>waas barto waa bros<strong>ee</strong>s mar wada dhaca oo isbarbar socda waxyaab<strong>ah</strong>a<br />

qaarkoodna waxa<strong>ay</strong> noqon karaan <strong>ku</strong>wo waxyaab<strong>ah</strong>a kale ka adag oo xaalad<strong>ah</strong>a gaarka<br />

<strong>ah</strong> <strong>ay</strong> k<strong>ee</strong>n<strong>ee</strong>n.<br />

Waraaqdan waxaad ka hel<strong>ay</strong>saa macluumaad <strong>ku</strong><br />

saabsan:<br />

• dhibka qofka <strong>argagaxa</strong> <strong>ku</strong> r<strong>ee</strong>ba<br />

• calaamad<strong>ah</strong>a<br />

• dary<strong>ee</strong>lka iyo <strong>baxnaaninta</strong> lagu bixiyo ad<strong>ee</strong>gyada<br />

<strong>baxnaaninta</strong> <strong>ah</strong> <strong>ee</strong> <strong>loogu</strong> <strong>talagal<strong>ay</strong></strong> <strong>dadka</strong> xaalad<strong>ah</strong>a<br />

<strong>argagaxa</strong> <strong>leh</strong> <strong>ay</strong> <strong>ku</strong> <strong>soo</strong> <strong>maaxdaan</strong> (<strong>KITU</strong>)<br />

Xigasho: Bessel van der Kolk; Jäljet kehossa b. 249–250<br />

2 3


Waa max<strong>ay</strong><br />

dhibka <strong>argagaxa</strong><br />

qofka <strong>ku</strong> r<strong>ee</strong>ba?<br />

Calaamad<strong>ah</strong>a jirka iyo <strong>ku</strong>wa nafsiga <strong>ah</strong> waa<br />

<strong>ku</strong>wo caadi u <strong>ah</strong> qaabka jirka iyo niyadda<br />

qof<strong>ku</strong> uga falceliyaan dhacdooyinka <strong>soo</strong> mara.<br />

• Waxaa dhibkaas lagu q<strong>ee</strong>xi karaa in • Marxaladda qofka lagu silciy<strong>ay</strong> waxa<strong>ay</strong><br />

uu y<strong>ah</strong><strong>ay</strong> nabur nafsi <strong>ah</strong> oo uu k<strong>ee</strong>n<strong>ay</strong> qofka <strong>ku</strong> k<strong>ee</strong>ni kartaa calaamado badan<br />

dhacdo argagax qofka <strong>ku</strong> r<strong>ee</strong>bt<strong>ay</strong>.<br />

oo kala duwan.<br />

• Xaaladda qofka <strong>argagaxa</strong> <strong>ku</strong> r<strong>ee</strong>bt<strong>ay</strong> • Calaamad<strong>ah</strong>a u horr<strong>ee</strong>ya <strong>ee</strong> dhibkaas<br />

waa mid halis <strong>ah</strong> oo <strong>ku</strong> k<strong>ee</strong>nt<strong>ay</strong> qofka waxa<strong>ay</strong> qofka <strong>ku</strong> iman karaan sida<br />

cabsi xooggan iyo dar<strong>ee</strong>n <strong>ah</strong> inaanu<br />

caadiga <strong>ah</strong> waxyar marka <strong>ay</strong> dhacdada<br />

qof<strong>ku</strong> naftiisa wax u qabsan karin.<br />

ka <strong>soo</strong> war<strong>ee</strong>gto. Calaamad<strong>ah</strong>a qaarna<br />

Marxaladda qofka lagu silciy<strong>ay</strong> waa<br />

waxa<strong>ay</strong> sameysmaan wakhti marka uu<br />

dhacdo argagax <strong>ku</strong> r<strong>ee</strong>bi karta.<br />

ka <strong>soo</strong> gudbo.<br />

Khibrad<strong>ah</strong>a nafsiga <strong>ah</strong><br />

Miyaad is<strong>ku</strong> aragt<strong>ay</strong> waxyaab<strong>ah</strong>a hoos <strong>ku</strong> qoran qaar ka mid <strong>ah</strong>?<br />

Ku calaamadi waxyaab<strong>ah</strong>a ad adigu la <strong>ku</strong>lant<strong>ay</strong> xarafka x.<br />

haa m<strong>ay</strong>a<br />

Dar<strong>ee</strong>n <strong>ah</strong> qof<strong>ku</strong> inaanu wax qabsan karin, rajo la’aan<br />

Foojignaan dh<strong>ee</strong>raad <strong>ah</strong> - qofka oo dar<strong>ee</strong>m<strong>ay</strong>a in uu markasta<br />

foojiggany<strong>ah</strong><strong>ay</strong><br />

Isbadbadalada niyadda: in uu qof<strong>ku</strong> iska xanaaqo, in uu c<strong>ee</strong>b<strong>ay</strong>sany<strong>ah</strong><strong>ay</strong><br />

inuu dar<strong>ee</strong>mo<br />

In dulqaadkiisa cul<strong>ay</strong>syadu uu yaraado<br />

Hurdada oo uu la dhibaatoodo iyo riyooyin xun<br />

In qof<strong>ku</strong> uu saso, in uu diiqad dar<strong>ee</strong>mo, xaalad cabsi <strong>ah</strong> in uu galo<br />

In uu oohin fudud y<strong>ee</strong>sho, in uu niyad jab y<strong>ee</strong>sho, in uu aad u daalo<br />

Dhibaatooyinka xasuusta iyo u <strong>soo</strong> j<strong>ee</strong>dsiga waxa uu qaban<strong>ay</strong>o la xidhiidha<br />

Fikrad<strong>ah</strong>a dhimashada la xidhiidha, fikrad<strong>ah</strong>a isdilka<br />

In uu qof<strong>ku</strong> dar<strong>ee</strong>mo inaanu qiime l<strong>ah</strong><strong>ay</strong>n, in uu naftiisa <strong>ee</strong>d<strong>ee</strong>yo<br />

In <strong>ay</strong> <strong>ku</strong> adkaato in uu dar<strong>ee</strong>n bositif <strong>ah</strong> y<strong>ee</strong>sho<br />

Waxyaab<strong>ah</strong>a caadiga <strong>ah</strong> <strong>ay</strong>aa xataa cul<strong>ay</strong>s la noqon<strong>ay</strong>a<br />

In uu dar<strong>ee</strong>mo in <strong>ay</strong> wax kharibm<strong>ee</strong>n ama ka xumaad<strong>ee</strong>n<br />

4<br />

5


Dhaawacyada jismiga <strong>ah</strong> iyo calaamad<strong>ah</strong>a<br />

Miyaad is<strong>ku</strong> aragt<strong>ay</strong> waxyaab<strong>ah</strong>a hoos <strong>ku</strong> qoran qaar ka mid <strong>ah</strong>?<br />

Ku calaamadi waxyaab<strong>ah</strong>a ad adigu la <strong>ku</strong>lant<strong>ay</strong> xarafka x.<br />

Dar<strong>ee</strong>mo xun oo kala duwan sida calool xanuun, madax xanuun<br />

xabadka oo qofka laga qabto<br />

Xanuunka oo <strong>ku</strong> dh<strong>ee</strong>raada<br />

In uu dar<strong>ee</strong>n<strong>ku</strong> ka tago q<strong>ay</strong>bo ka mid <strong>ah</strong> jirkiisa<br />

In dar<strong>ee</strong>m<strong>ah</strong>a jirkiisu <strong>ay</strong> nuglaadaan<br />

Jabitaanka, kala dhaqaaqa laabatooyinka<br />

Naburada jirka<br />

Dhaawacyada xubn<strong>ah</strong>a taranka<br />

haa<br />

m<strong>ay</strong>a<br />

Waa la saameyn<br />

karaa falcelinta jirka<br />

iyo niyadda<br />

Hiigsiga baxnaanintu waa in la yar<strong>ee</strong>yo diiqadda nafsiga <strong>ah</strong> iyo xaaladda<br />

cabsida <strong>ah</strong> <strong>ee</strong> aad u badan Marba marka ka dambeysa s<strong>ee</strong>xashada qof<strong>ku</strong><br />

xattaa w<strong>ay</strong> u fududaan<strong>ay</strong>saa. Baxnaaninta waxaad <strong>ku</strong> baran<strong>ay</strong>saa<br />

dhibaatooyinka dhibka qofka <strong>ku</strong> yimidd<strong>ay</strong> <strong>ay</strong> u saameyso nolosha<br />

maalinl<strong>ah</strong>a <strong>ah</strong>.<br />

Cawaaqibta bulshada<br />

Kulamada <strong>baxnaaninta</strong><br />

Miyaad is<strong>ku</strong> aragt<strong>ay</strong> waxyaab<strong>ah</strong>a hoos <strong>ku</strong> qoran qaar ka mid <strong>ah</strong>?<br />

Ku calaamadi waxyaab<strong>ah</strong>a ad adigu la <strong>ku</strong>lant<strong>ay</strong> xarafka x.<br />

Ka fogaansh<strong>ah</strong>a xaalad<strong>ah</strong>a qaarkood iyo <strong>dadka</strong> qaarkood<br />

Gooni is<strong>ku</strong> <strong>soo</strong>ca<br />

Dhibaatooyinka waxbarashada iyo shaqada<br />

Caqabad<strong>ah</strong>a xiriirka <strong>dadka</strong> lala y<strong>ee</strong>lan<strong>ay</strong>o iyo nolosha qoyska<br />

haa<br />

m<strong>ay</strong>a<br />

• Kulamadu waxa<strong>ay</strong> kaa caawin<strong>ay</strong>aan in<br />

marba marka ka dambeysa ad hesho<br />

qaabab ad nolosha maalinl<strong>ah</strong>a <strong>ah</strong> xaalad<strong>ah</strong>a<br />

<strong>ku</strong> jira <strong>ee</strong> diiqadda nafsiga <strong>ah</strong> <strong>ku</strong>gu<br />

k<strong>ee</strong>n<strong>ay</strong>a ad ugaga dabaalan l<strong>ah</strong><strong>ay</strong>d.<br />

• Kulamada waxaa lagu tababaran<strong>ay</strong>aa<br />

qaabab kala duwan oo uu qof<strong>ku</strong> <strong>ku</strong><br />

dajjin karo naftiisa oo uu <strong>ku</strong> yareyn karo<br />

dar<strong>ee</strong>nka naxdinta <strong>ah</strong> <strong>ee</strong> badan. Jimicsiga<br />

<strong>ku</strong> habboon qofka iyo fisioterabiyaduba<br />

badanaa faa’ido <strong>ay</strong>a<strong>ay</strong> qofka u l<strong>ee</strong>yihiin<br />

waxa<strong>ay</strong>na ka caawiyaan maareynta<br />

calaamad<strong>ah</strong>a.<br />

• Kulamada waxaan kaga sh<strong>ee</strong>k<strong>ay</strong>san kartaa<br />

khibrad<strong>ah</strong>a <strong>argagaxa</strong> qofka <strong>ku</strong> r<strong>ee</strong>b<strong>ay</strong><br />

iyo fikrad<strong>ah</strong>a iyo dar<strong>ee</strong>nka arrim<strong>ah</strong>aas la<br />

xidhiidha. Wad<strong>ah</strong>adaladu waa <strong>ku</strong>wo laga<br />

yaabo in marxalad<strong>ah</strong>a qaar ad ka dar<strong>ee</strong>nto<br />

diiqad oo sii siyaadin kara calaamad<strong>ah</strong>a,<br />

laakiin muddada dh<strong>ee</strong>r waa <strong>ku</strong>wo <strong>ku</strong><br />

caawin kara.<br />

• Qaadashada daawooyinka waxaa lagu<br />

yar<strong>ay</strong>n karaa amaba lagu joojin karaa<br />

calaamad<strong>ah</strong>a uu <strong>argagaxa</strong> qaarkii qofka<br />

<strong>ku</strong> k<strong>ee</strong>no. Dary<strong>ee</strong>lkaas daawooyinka<br />

waxaa ka mas’uul <strong>ah</strong> dhakhtarkaaga<br />

jooga ad<strong>ee</strong>gga <strong>baxnaaninta</strong>. Isbaddalada<br />

dary<strong>ee</strong>lka daawooyinka iyo waxyaab<strong>ah</strong>a<br />

<strong>ay</strong> daawooyin<strong>ku</strong> <strong>ku</strong>gu k<strong>ee</strong>n<strong>ee</strong>n <strong>ee</strong> macquulka<br />

<strong>ah</strong> waa inaad kala sh<strong>ee</strong>k<strong>ay</strong>staa<br />

dhakhtarkaaga <strong>ku</strong> dary<strong>ee</strong>l<strong>ay</strong>a.<br />

6 7


Jaranjarada<br />

<strong>baxnaaninta</strong><br />

Muddada <strong>ay</strong> baxnaanintu qaadan<strong>ay</strong>so waa wax<br />

markasta <strong>ku</strong> xidhan shaqsiga waxa <strong>ku</strong> guda-jirana<br />

waxaa loo qorsh<strong>ee</strong>yaa qaab macaamiil kasta gaar<br />

ugu habboon.<br />

CABIRAADDA <strong>BILOWGA</strong><br />

(2–4 toddobaad)<br />

MUDDADA SHAQADA XOOGGAN<br />

(2–4 toddobaad)<br />

MUDDADA BAXNAANINTA<br />

Waxaad <strong>ku</strong>la<br />

<strong>ku</strong>lant<strong>ay</strong><br />

noloshaada xaalad<br />

argagax <strong>ku</strong>gu<br />

r<strong>ee</strong>bt<strong>ay</strong> oo ad<br />

baxnaanin ugu<br />

ba<strong>ah</strong>at<strong>ay</strong>.<br />

Wuxuu dhakhtar<strong>ku</strong><br />

<strong>ku</strong>u dir<strong>ay</strong> <strong>Ad<strong>ee</strong>gyada</strong><br />

<strong>baxnaaninta</strong> <strong>ah</strong> <strong>ee</strong><br />

<strong>loogu</strong> <strong>talagal<strong>ay</strong></strong> <strong>dadka</strong><br />

xaalad<strong>ah</strong>a <strong>argagaxa</strong><br />

<strong>leh</strong> <strong>ay</strong> <strong>ku</strong> <strong>soo</strong> <strong>maaxdaan</strong><br />

Waxaad la <strong>ku</strong>lant<strong>ay</strong> dhakhtarka iyo<br />

kalkaalisada cilmu-nafsiga <strong>ah</strong>,<br />

fisioterabis<strong>ah</strong>a iyo terabist<strong>ah</strong>a<br />

cilmu-nafsiga ama terabiiste.<br />

Waxaad hesh<strong>ay</strong> macluumaad <strong>ku</strong> saabsan<br />

fursad<strong>ah</strong>a <strong>baxnaaninta</strong> <strong>ee</strong> xaaladdaada iyo<br />

waraaq<strong>ah</strong>a lagu bandhig<strong>ay</strong>o iyo <strong>soo</strong> j<strong>ee</strong>din<br />

<strong>ku</strong> saabsan ad<strong>ee</strong>gga <strong>KITU</strong>.<br />

Waxaad la <strong>ku</strong>lant<strong>ay</strong> dhakhtarka iyo<br />

kalkaalisada cilmu-nafsiga <strong>ah</strong>, fisioterabis<strong>ah</strong>a<br />

iyo terabist<strong>ah</strong>a cilmu-nafsiga ama<br />

terabiist<strong>ah</strong>a.<br />

Waxaad baran<strong>ay</strong>saa shaqaal<strong>ah</strong>a <strong>baxnaaninta</strong>.<br />

Waxaad hel<strong>ay</strong>saa xog <strong>ku</strong> saabsan dhibaatada<br />

<strong>argagaxa</strong> k<strong>ee</strong>nta iyo qaababka la is<strong>ku</strong> dajjiyo.<br />

Haddii ad rabto waxaad ka q<strong>ay</strong>bqaadan<br />

kartaa maalm<strong>ah</strong>a qoyska, dalxiisyada,<br />

koox<strong>ah</strong>a waxqabadka iyo koox<strong>ah</strong>a khibrad<br />

isla wadaagga <strong>ah</strong>.<br />

Waxaad la <strong>ku</strong>lant<strong>ay</strong> dhakhtarka iyo<br />

kalkaalisada cilmu-nafsiga <strong>ah</strong>,<br />

fisioterabis<strong>ah</strong>a iyo terabist<strong>ah</strong>a<br />

cilmu-nafsiga ama terabiist<strong>ah</strong>a.<br />

Haddii ad rabto waxaad ka q<strong>ay</strong>bqaadan<br />

kartaa maalm<strong>ah</strong>a qoyska, dalxiisyada,<br />

koox<strong>ah</strong>a waxqabadka iyo koox<strong>ah</strong>a<br />

khibrad isla wadaagga <strong>ah</strong>.<br />

8 9


Koox<strong>ah</strong>a baxnaanintu waa <strong>ku</strong>wo waxqabad <strong>leh</strong> oo cilmu-nafsi iyo jismi<br />

is<strong>ku</strong>gu jira. Waxaa koox<strong>ah</strong>a laga helaa taagero khibraddaada <strong>ku</strong> habboon<br />

iyo dhiirranaan <strong>dadka</strong> kale lagula dhaqmo iyo waxqabad noloshaada<br />

maalinl<strong>ah</strong>a <strong>ah</strong>.<br />

• Kooxuhu waxa<strong>ay</strong> noqon karaan tusaale<br />

<strong>ah</strong>aan <strong>ku</strong>wo wadash<strong>ee</strong>k<strong>ay</strong>si, farshaxan,<br />

muusiko, jimicsi iyo cuntokaris <strong>ah</strong>.<br />

• Koox<strong>ah</strong>a cilmu-nafsiga iyo jismiga <strong>ah</strong><br />

waxaa lagu tababaran<strong>ay</strong>aa oo lagu<br />

qaban<strong>ay</strong>aa waxqabadyo jismi <strong>ah</strong> oo q<strong>ay</strong>b<br />

ka <strong>ah</strong> waxqabadka kooxda.<br />

• Koox<strong>ah</strong>a sida caadiga <strong>ah</strong> turjumaad looma<br />

isitcmaalo e af Finnish <strong>ay</strong>aa lagu hadlaa.<br />

Haddii loo ba<strong>ah</strong>do waxaa la ad<strong>ee</strong>gsadaa<br />

qaabab caawimaad <strong>ah</strong> oo sawirro <strong>ah</strong>.<br />

• Intaas waxaa dh<strong>ee</strong>r in la qabanqaabiyo<br />

maalmo waxqabad iyo dalxiisyo<br />

macaamiisha iyo qoysaska iyo <strong>dadka</strong> u<br />

dhow macaamiisha <strong>loogu</strong> talo gal<strong>ay</strong>.<br />

• Dadka koox<strong>ah</strong>a ka <strong>soo</strong> q<strong>ay</strong>bgal<strong>ay</strong>ana w<strong>ay</strong><br />

<strong>soo</strong> j<strong>ee</strong>din karaan rajooyinkooda gaarka <strong>ah</strong><br />

<strong>ee</strong> <strong>ku</strong> saabsan kooxda.<br />

Shaqaal<strong>ah</strong>a <strong>baxnaaninta</strong>adu waa:<br />

Afkaarta waxqabadka<br />

• Fiiro gaar <strong>ah</strong> u y<strong>ee</strong>lo in ad<strong>ee</strong>gga<br />

baxnaanintu uu <strong>ku</strong> shaq<strong>ee</strong>yo qaab<br />

ballanqabshasho <strong>ah</strong> oo arrim<strong>ah</strong>a lagu<br />

xalliyo <strong>ku</strong>lamada. Waxaa muhiim <strong>ah</strong><br />

inaad timaado ballanta laguu qabt<strong>ay</strong>.<br />

• Arrim<strong>ah</strong>a degdegga <strong>ah</strong> <strong>ee</strong> caafimaadka<br />

halista <strong>ku</strong> k<strong>ee</strong>ni kara waxaa lagu<br />

dary<strong>ee</strong>l<strong>ay</strong>aa h<strong>ee</strong>ganka degmadaada.<br />

• <strong>Ad<strong>ee</strong>gyada</strong> baxnaanintu waxa<strong>ay</strong><br />

furanyihiin maalm<strong>ah</strong>a shaqada. Fiiro gaar<br />

<strong>ah</strong> u y<strong>ee</strong>lo in shaqaal<strong>ah</strong>a la heli karo<br />

wakhtiga shaqada.<br />

• Kulamada qaabilaadda iyo warbixinta<br />

waxqabadka waxaa laguugu <strong>soo</strong> dir<strong>ay</strong>aa<br />

warqad <strong>ah</strong>aan. Farriin xasuusin <strong>ah</strong> <strong>ay</strong>aa<br />

<strong>ku</strong>lanka lagaaga <strong>soo</strong> dir<strong>ay</strong>aa maalin k<strong>ah</strong>or.<br />

• Haddii anad <strong>ku</strong>lanka iman karin, na <strong>soo</strong><br />

wac ama farriin noogu <strong>soo</strong> sh<strong>ee</strong>g sida ugu<br />

dhakhs<strong>ah</strong>a badan.<br />

Xigashada loo ad<strong>ee</strong>gsad<strong>ay</strong> qoraalka hagi<br />

taanka <strong>ah</strong> waxaad ka hel<strong>ay</strong>saa cinwaanka:<br />

odl.fi/kitu<br />

10 11


12<br />

<strong>Ad<strong>ee</strong>gyada</strong> <strong>baxnaaninta</strong> <strong>ah</strong> <strong>ee</strong> <strong>loogu</strong> <strong>talagal<strong>ay</strong></strong><br />

<strong>dadka</strong> la <strong>soo</strong> silciy<strong>ay</strong> (<strong>KITU</strong>)<br />

Isokatu 47, 90100 Oulu odl.fi

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!