Gacovic Od romanskog stanovnistva do Rumuna Timocana (VII-XVI vek) knjiga III (1)

Autor 

dr Slavoljub Gacovié 

Recenzenti 

dr Sofija Petkovi¢ 

dr Ljiljana Gavrilovi¢ 

Prof. dr Marina Puia Badescu 

SLAVOLJUB GACOVIC 

Jedavači 

Muzej rudarstva i metalurgije Bor 

19210 Bor, Moše Pijade 19 

muzej5@open.telekom 

+381.30.422.145 

Ariadnae filum – Drustvo za kulturu Vlaha-Rumuna ROMANIZACIJA 

riadnaetilum@gmail oo I ROMANSKO STANOVNISTVO 

Za izdavače TIMOCKE ZONE OD I DO XVI VEKA 

severoistoéne Srbije (Bor) 

Sladana Durdekanovi¢-Miri¢ 

Zavisa Zurz 

Urednik 

Mr Dejan Krstić 

Lektor i korektor 

dr Ljubiša Rajkovi¢ KoZeljac 

KNJIGA 

III 

Kompjuterska priprema 

dr Slavoljub Gacović 

Registre 

Darinka Gacović 

Korice i grafika 

Zoran Pejović 

Šlampa i povez 

TERCIJA DOO 

19210 Bor, 7. juli 58 

+381.30.432.244 

tercijabor@yahoo.com 

Tiraz 

500 prii k 

primeraia 

Objavijivanje ove knjige omoguéili 

su: 

MUZEJ RUDARSTVA I 

Ministarstvo kulture Republike Srbije, | ARIADNAE FILUM 

Muzej rudarstva i metalurgije Bor, ! 

Ariadnae filum – Drustvo za kulturu Viaha-Rumuna severoistočne Srbije || BOR 2012 

METALURGIJE BOR

· ODROMANSKOG STANQVNIŠTVA 

DO RUMUNA TIMOCANA 

(VII-XVI vek)

VI Nastanak i razvoj romanskog/rumunskog jezika 

i (supstratni) leksički ostaci ovog u prizrensko-timo&¢kom 

dijalektu kao pokazatelji kontinuiteta Vlaha/Rumuna na 

prostoru Timočke zone 

VI 1. Jezik Vlaha/Rumuna Timočke zone - 

uvodne napomene 

__ ___ 

Proslost teritorije Timok – Osogovo — Sara i naroda koji na njoj Zive, 

uključujući i Vlahe/Rumune, nije moguée objektivno i celovito sagledati bez 

naučno zasnovanog promisljanja o uticaju latinskog, odnosno romanskog i 

rumunskog, jezika na ostale jezike, posebno na srpski i bugarski jezik. Dugo 

istorijsko razdoblje od dolaska Rimljana i formiranja provincije Mezije do 

dolaska slovenskih plemena je ujedno i razdoblje romanizacije trackih 

plemena, tj. formiranja Romana i romanskog, koji su na spomenutom 

prostoru pretee Rumuna i rumunskog. 

Ambicija Autora je da čitaocu pruzi skicu istorije nastajanja 

rumunskog naroda i njegovog jezika na prostoru Timočke zone, jer je 

nastajanje Vlaha/Rumuna Timodana svakako plod, kao što rekosmo, 

viSevekovne romanizacije srednjobalkanskih, uglavnom tragkih plemena, a 

jezik je u osnovi nastao iz podunavskog latiniteta sa ne tako malim fondom 

reči sačuvanih iz supstrata obogaéen grékom, slovenskom, turskom i drugom 

leksikom posebno u razdoblju njegovog srednjovekovnog razvoja. 

Ovo poglavlje je i plod višegodišnjih autorovih napora da prikaze 

rumunski jezik sa prostora Timočke zone u korelaciji, gde je to bilo mogude, 

sa drugim romanskim jezicima, i posebno da ukaZe na jezik, koji je isti s 

onim koji se čuje severno od Dunava, u Banatu i Rumuniji, kao i da istorija 

njegovog nastanka iz latinskog jezika u ničemu nije drugačija od one koju je 

imao rumunski jezik na levoj obali Dunava, npr. u Olteniji i Transilvaniji, 

manje-više sve do polovine XIX veka. 

ViSevekovna simbioza Vlaha/Rumuna Timočana sa srpskim i 

bugarskim narodom i njihova zajedni¢ka istorija uspona i padova na prostoru 

Timok — Osogovo — Sara, dovela je i do uzajamnih jezitkih preplitanja, što 

je u ovoj knjizi, nadam se uspesno, prikazano pod naslovom Balkanizmi i 

leksicki ostaci rumunskog jezika u prizrensko-timockom dijalektu i argoima 

na prostoru Timok-Osogovo-Sara, kao i neposredno prisustvo 

Vlaha/Rumuna Timočana na navedenom prostoru prikazano etimologijom 

pojedinih toponima rumunskih osnova pod naslovom Romansko/Rumunsko i 

drugo stanovnistvo Timocke zone u svetlu toponomastike. 

Tekst koji je stavljen na uvid čitalačkoj, struénoj i naučnoj javnosti je 

plod ne samo mojih napora ve¢ i plejade onih autora, da ne pominjem imena,

?—— 

8 Slavoljub Gacović 

koji su se decenijama unazad bavili šatrovačkim govorima, odnosno 

argoima, stočarskom leksikom i uopšte balkanizmima koji su na prostoru 

Timok — Osogovo ~ Šara nastali kao plod uzajamnih jezičkih preplitanja 

između romanskog/rumunskog i slovenskog, tj. srpskog i bugarskog 

stanovništva. 

VI 2. Istorijski izvori o podunavskom latinitetu 

i nastanku rumunskog jezika 

Saznali smo u latinskom izvoru XVI zanimljive impresije dva 

italijanska anonimna putnika o jeziku i poreklu Vlaha. Naime, oni iznose da 

wovaj narod ... iako je grčke veroispovesti, ipak je prijatelj romanskog 

imena, koliko zbog iskvarenog jezika latinskog toliko i zbog misljenja koje 

imaju da potiču od Romana i romanskim imenom se međusobno nazivaju“ i 

da, pored ostalog „smafraju uvredom naziv Viah i ne vole da budu nazvani 

drugom rečju osim Romani“ i da se oni međusobno „na svom jeziku (...) nazivaju 

romani“, što bi na rumunskom rekli romđni, a „kada se susreću s tuđincima, 

koji pokušavaju da razgovaraju (s njima), pitaju (ih) ako znaju da 

govore romana“, što bismo na rumunskom rekli (limba) romdnd. Taj tzv. jezik 

„romana“ kojim govore Vlasi nije mogao biti neki sveopšti romanski jezik 

(lingua romana), jer se on već odavna raspao na italijanski, francuski i 

druge romanske jezike u zapadnoj Romaniji, a u istočnoj je on postao prarumunski. 

Tako je jezik „romana“ kojim su govorili Vlasi XV-XVI veka svakako 

preteča današnjeg rumunskog jezika. Flavio Biondo iznosi da se oni 

sluze „prostom gramatikom koja podseéa na latinsku®, a Rinaldo degli Albizzi, 

belezi ,,Viahe, koji imaju jezik Rimljana“. Samo na osnovu ovih navoda 

jasno je da su Vlasi, makar oni XV-XVI veka, a ne vidim prepreku da su i 

oni koji se u izvorima pominju ranije, bili Romani, odnosno današnji romdni 

(= Rumuni), kao i to, da je njihov jezik nastao iz latinskog, odnosno iz jezika 

kojim su govorili Rimljani. 

Jasno je svima, da ne postoji ni jedan jezik koji je sasvim homogen, posebno 

kada je re¢ o jednom rasprostranjenom idiomu, kao što je latinski. Pored 

supstrata, latinski klasiéni jezik se sa vremenom, kao što je rečeno, i vulgarizovao, 

a „vulgarni latinitet” treba smatrati jezikom primitivne zajednice, 

u kojem dijalekatske razlike ne postoje, osim nekih specifi¢nosti.' Ova teo- 

' H. Mihžescu, Limba latind in provinciile dundrene ale imperiului Roman, Bucuresti, 

1960, 47 (= Mihaescu, Limba latin atina literard n-a fost deci decit o parte a latinei vorbite 

(srp. prevod: KnjiZevni latinski. bio je dakle samo deo govornoga latiniteta); 49: ‘Latina 

Ppopulard’ a fost ... limba comund a Romei, limba vie, limba nereglamentatd si necatalogatd 

de gramatici, limba de conversafie a maselor largi populare (stp. prevod: 'Narodni latinitet' 

bio je ... zajednicki jezik Rima, živ jezik što ga gramatidari nisu ispravijali ni katalogizirali, 

govor širokih narodnih masa); 49: ... in realitate latina clasica a fost numai o parte, o 'select- 

Romanizacija i romansko stanovnitvo Timocke zone (I-XVI vek) 9 

rijska polazna osnova o nepostojanju dijalektalnih razlika je potvrdena u antickim 

izvorima i u ovom smislu često se navodi Kvintilijanov spis Institutio 

oratoria (1, 5, 29) iz druge polovine I veka nove ere.? 

Kvintilijanova konstatacija da dijalekatskih razlika nema u latinskom 

jeziku, dovela je do zanosne formule o ,,jedinstvenom vulgarnom latinitetu”, 

o kojem Mihaesku kaZe: „Taj jezik (tj. svakida$nji jezik, kovv?|) sluzio je 

kao sredstvo sporazumevanja na vrlo Sirokom području i svi su ga razume- 

1i”,? zato što su „(...) funkcioneri, čete, trgovci, robovi, kolonisti i ideje mogli 

(...) nesmetano kruziti s kraja na kraj imperije”,’ a po svedoZanstvu koje je 

ostavio Prisk 472. godine, sluzbeni i privatni jezik od Jadrana do Crnog mora 

bio je latinski,” odnosno Rimljani su uspeli romanizovati veéi deo stanovniStva 

na severnom delu Balkanskog poluostrva, koje je zatim pro3arano stanovništvom 

razlicitog porekla iz raznih krajeva Rimske imperije – ex pro foto 

orbe Romano® — i nametnuti mu latinski jezik i kulturu. 

Tek nakon VI veka, kada je politicko jedinstvo nestalo i kada su migracije 

naroda dovele do nesigurnosti, pojedine latinofone grupe su raspriene i 

sa njima je nestala jedinstvenost latinskog govora, a jedinstvena norma nije 

viSe imala moguénosti da se nametne. Medutim, jedinstvo latinskog jezika je 

nestajalo i pre nestajanja politickog jedinstva koje je trajalo do VI veka. Ne 

zaboravimo napade varvara koji su počeli u III veku i Aurelianus-a (270- 

275), polititkog i vojnog obnoVitelja Imperije, koji je s administracijom i 

vojskom napustio Dacia Traiana i prešao na desnu obalu Dunava formiraju- 

¢i provinciju Dacia Nova ili Dacia Aureliana, kasnije Dacia Ripensis, na 

prostoru današnje istoéne Srbije i zapadne Bugarske. Uostalom, i ceo IV vek 

je obelezen borbama s mnogobrojnim migrativnim narodima, a 395. godine 

imperator Theodosius je sluzbeno podelio Rimsku imperiju u dve Imperije, s 

dve prestonice, Roma i Constantinopolis, pa bi se moglo reéi da je jo§ u ovo 

ie' a limbi vorbite (stp. prevod: ... u stvari, klasicni latinitet je bio samo deo, 'izbor' govornoga 

jezika) ili 49: Limba clasicd a fost deci numai un aspect al limbii latine in genere (stp. 

prevod: Klasiéni jezik je bio dakle samo jedan aspekt latinskoga jezika uopste). 

Fischer, Latina dundreand, Introducere in istoria limbii roméne, Bucuresti, Editura stiintifica 

si enciclopedica, 1985, 50-51 (= Fischer, Latina dundreand): „Poštovanje ovoga [= 

knjizevne upotrebe] je teze kod Grka, budući da oni imaju više načina govora, koje nazivaju 

dijalektima, i ono §to je na jednom mestu pogresno, ispravno je u isto vreme na drugom me- 

stu; kod nas je pravilo veoma jednostavno” (cuius difficilior apud Graecos obseruatio est, quia 

plura illis loguendi genera, quas dialectus uocant, et quod alias uitiosum, interim alias rectum 

est; apud nos uerum breuissima ratio). 

3 Mihescu, Limba lating, 52: (aceastd limba /adica limba comund, xowi a slujit ca mij- 

loc de comunicare pe un spatiu foarte intins §i a fost infeleasa de tofi. 

* Mihžescu, Limba latind, 51: (... funcfionarii, armatele, negustorii, sclavii, colonistii, ideile 

au putut circula in mod nestingherit de la un capat la altul al imperiului). 

5 W. Tomaschek, Die alten Thraker, Sitzungsberichte der Akademie der Wissenschaften, 

Band 128, Wien, Tom I, 78. 

* Eutropius VIII, 6; N. lorga, Geschichte der Rumaenen und ihrer Kultur, Sibiu, 1929, 36.


vreme norma jedinstvenog latiniteta počela da nestaje.7 Ipak, Istoéna Romanija 

(= Vizantija) nastavlja Rimsku imperiju tako što joj je sluzbeni jezik komunikacije 

latinski, odrzavajuéi vezu sa svim provincijama, čak i sa onima 

koje je napustila rimska admlmstracua, dok u zapadnom delu Impen_]e nijedan 

drugi jezik civilizacije nije uspeo da zameni latinski pre IX veka,” naprotiv, 

latinski ne samo da je ostao jezik zapadne crkve, nego i najnovijih autoriteta 

germanske politike. 

Ipak, nestajanje jedinstva latinskog jezika, koje je odredilo romansku 

podelu, ne moZe biti datirano pre, već samo nakon VI veka. Do tada ne postoje 

dijalekatske inovacije, zato što je delovanje norme vodilo do njihovog 

gadenja. Medutim, i nakon VI, pa sve do VIII veka, dijalekatske razlike nisu 

mogle biti velike, posebno izmedu starih regija, one ne prekoračuju, kako izgleda, 

one razlike koje danas nalazimo npr. izmedu banatskog govora tzv. 

Ungureana i muntenskog govora tzv. Carana istočne Srbije. Navešćemo ovde 

Lofstedt-a, koji svoje misljenje o latinsko-romanskoj granici izrazava sledeéim 

rečima: „(...) završetak Sestoga veka oznacava jednu od velikih pre- 

7 Fischer, Latina dundreand, 52. Nesto drugagije misljenje iznosi o ovom problemu B. E. 

Vidos, Manuale di linguistica romanza, Firenze, 1959, 278 (= Vidos, Manuale), koji fazu vulgarnog 

latiniteta stavlja u period izmedu 476. godine i IX veka. 

8 Tek su 534. godine prestali izbori konzula u Rimu, koji su počeli još od početka Republike. 

? Karolinska renesansa značila je u izvesnoj meri povratak na čisti latinski jezik, pa je taj 

restaurirani latinski jezik uvela i Crkva. Posledice nisu mogle izostati. Ako je prethodni „notarski” 

latinski narod još nekako razumevao, obnovljeni klasi¢ni latinski narodne mase gotovo 

uopšte više nisu razumevale, pa 813. godine koncil u Turu (= Tours u Francuskoj) donosi odluku: 

Visum est unanimitati nostrae ut quilibet episcopus habeat omelias continentes necessarias 

ammonitiones, quibus subiecti erudiantur ... Et ut easdem omelias quisque aperte transferre 

studeat in rusticam Romanam linguam aut Thiotiscam, quo facilius cuncti possint inteligere 

quae dicuntur (Citirano po: Vidos, Manuale, 269), odnosno, da se s latinskoga treba 

prevoditi na ,rustica romana lingua” zato da bi narod mogao lakše razumeti šta se govori, i 

time je bilo sluzbeno priznato da postoji ,,seoski” jezik, što ga narod jedino govori i zaista razume. 

Nece pro¢i mnogo od koncila u Turu i pojavice se tzv. Strazburške zakletve (franc. Serments 

de Strasbourg). Naime, da bi okonéali medusobne rasprave sa svojim bratom Lotarom 

(Luther), Karlo Celavi i Luj Germanski, sinovi Luja PoboZnog, a unuci Karla Velikog, sastali 

su se u blizini Strazbura 14. februara 842. godine i sklopili ugovor o imnom pomaganiju, 

pri čemu su se zakleli da će postovati zadanu reč. Da bi ih njihovi vojnici razumeli, Luj Germanski 

je izgovorio zakletvu na romanskom (lingua romana), a Karlo na germanskom jeziku 

(lingua teudisca). Takode su, ali svako na svom jeziku, položili zakletvu i njihovi vojnici, tj. 

Lujevi vojnici na germanskom, a Karlovi na romanskom. Dakle, odluku koncila iz Tura možemo 

smatrati „službenim” početkom romanskih jezika, tj. „rodnim listom” pojedinih rusticae 

romanae linguae. Tekstove ovih zakletvi hronicar Nithard (790-843) uneo je u svoju Istoriju 

o sinovima Luja Poboznog (Historia)rum libri tres). Godinu dana kasnije, tzv. Verdenskim 

sporazumom (843), podeljeno je carstvo Karla Velikog na tri drave. 

1 

T At e SRS AN 


s 

lommca u istoriji”, jer „kasnolatinski” (/ate latin)'"® traje otprilike do 600. godine."" 

Komentarisuéi misljenje Norberga, koji na temelju merovinskih dokumenata 

iznosi miSljenje da se do 600. godine moZe govoriti o latinskom, a 

od 800. godine dalje o romanskom, Lofstedt kaZe da ,,za period izmedu tih 

granica mogu posluZiti oba naziva, pod uslovom da imamo na pameti da nikakva 

vr‘ezmenska granica ne deli govorni latinski od najranijeg romanskog 

Jedan dokument koji po većem broju istraživača potiče iz IV veka, a po 

manjem broju iz VII veka, jeste tzv. Appendix Probi, koji se nalazi na kraju 

jednog manuskripta jedne rasprave o gramatici, koju je izgleda napisao izvesni 

Probus, i koja predstavlja jednu vrstu ortoepskog i ortografskog priručnika 

sa 227 reči bez ikakvog reda, u kojem se najpre daju ispravni oblici latinskih 

reči, a potom kude pogrešni. Na taj način njegov autor, ustvari, potvrđuje 

kako se u narodu doista govorilo. Navešću nekoliko primera pogrešnih oblika 

koji su se održali u svim ili u skoro svim romanskim jezicima, a rumunske 

oblike navodim u zagradi: 

uetulus non ueclus (rum. vechi), 

tristis non tristus (rum. trisf), 

auris non oricla (rum. ureche), 

palumbes non palumbus (rum. porumb), 

oculus non oclus (rum. ochi), 

socrus non socra (rum. soeru), 

uiridis non uirdis (rum. verde)."” 

Evo i nekoliko fragmenata iz dela nazvanog Re¢i iz Rajhenaua (Reichenau), 

koje je bilo redigovano u VIII veku i smatra se uglavnom kao izvor 

za latinski jezik Galije. Medutim, mnoge inovacije potvrdene u Recniku iz 

Rajhenaua nalazimo u velikom broju i u latinskom sa prostora podunavskog 

latiniteta, da ne govorimo o primerima u kojima rumunski jezik ima jedan 

poseban poloZaj u odnosu na francuski i u kojem je rumunski jezik, a ne 

francuski, onaj koji bastini inovacije posvedočene u Reéniku iz Rajhenaua. 

Ovde iznosim nekoliko primera, tako što navodim latinsku reč razjasnjenu 

drugom, a potom odgovarajuéu rumunsku i francusku: 

femur : coxa (rum. coapsd, fran. cuisse), 

!? Kasnolatinski se naziva još i Spittein, latin tardif, latino tardo, latino notarile, das latin, 

basso latino, latin arromanzado, latinum circa romangum, latino ,,circa romangum” i rustica 

romana ligua. 

! E. Lofstedt, Late Latin, Oslo, 1959, 9,11 (= Lofstedt, Late Latin): (...) the end of the 

sixth century marks one of the great watersheds in history. 

? Lofstedt, Late Latin, 2: „For the i intervening period either name will serve, provided that 

we bear in mind the fact that no firm frontier in time separates spoken Latin from the earliest 

Romance idiom.* 

'3 Lofstedt, Late Latin, 55; W. Meyer-Liibke, Romanisches etymologisches Werterbuch, 

Heidelberg, 1935%, 8133.


seuit : seminauit (u perfektu, rum. semdna, fran. semer), 

emit : comparauit (u perfektu, rum. cumpdra, a fran. acheter iz *accaptare, 

koji potiče od comparare i nalazi se na jugu Galije), 

Jlare : suflare (rum. sufla, fran. souffler), 

concidit : taliauit (u perfektu, rum. tčia, fran. tailler), 

iecore : ficato (rum. ficat/e/, fran. foie), 

catulus : catellus (rum. cdfdl, st.-fran. chael), 

uocaui : clamaui (u perfektu, rum. chema, a franc. appeler iz appellare), 

detegere : discooperire (rum. descoperi, fran. decouvrir), 

]?sšura - crepatura (rum. crdpdturd, st.-fran. creveure mozda dolazi 

odatle). 

Karakteristične fonetske promene u latinskom jeziku koje su zabeležene 

u Prokopijevim delima, a potom zapažene u romanskim jezicima, posebno 

u rumunskom, jesu: 

vokal a izgovoren kao & i đ (upor. Žrćvec - Stenas, rum. stancd; Zdveg 

- Zanes, rum. zdne), 

vokal o izgovoren kao u (TeeAAopdvrec / Tepeddopodvrec - Gemellomunte, 

rum. munte), 

konsonant s u g i // u /(KaoteAAdve, - Castellona, rum. casla), 

konsonant ¢ u ¢ (Mouvt{imepe - Mutipara), 

konsonant g u ¢ (T'éppag - Germas, rum. Sermd), 

konsonant r (¢ ili Tč) u / (Mévtlag - Pontzas, rum. Punti), 

konsonant d u z kod Prokopija (Diana > Zdveg - Zanes, upor. dies > 

zi), 

konsonant s u § (KQOODAG - casula, rum. casuld, upor. KogovAav 

GOTO 1 Aativev qoovfi kedobor ‘Popaiol »Romeji je nazivaju u latinskom 

govoru KaooDAo“), itd. 

Pored Prokopija u &ijim delima se mogu naći latinske reči, naveo bih 

najpre Jordanesa, koji je bio čovek kulture i koji je pretendovao da pise klasi¢nim 

jezikom Cicerona i Vergilija. Medutim, jezik kojim je pisao bio je jako 

blizak vulgarom (narodnom) latinskom govoru. Navešću i nekoliko primera 

iz njegovog dela Getica, koje je nastalo sredinom VI veka, u kojima se 

vidi koliko je evoluirao latinski jezik i kako se lišen deklinacija pripremao 

njegov put ka romanskim jezicima: 

Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XVI vek) 13 

bus, 

Romano iurae umesto iure, 

utriusque generi umesto generis, 

foedus inito umesto initum, 

cum paucis satellitibus et Romanos umesto Romanis, 

a Lupicino Maximoque Romanorum ducum umesto Romanorum duci- 

ob decorem umesto ob decus, 

ob nimium frigorem umesto frigus, 

gaudium feliciorem umesto felicius, 

desinet umesto desinit, 

dolum guod umesto qui, 

fluvium quod umesto qui, 

flumine gui umesto quod, 

in Ravena umesto Ravennae, 

omnisque genera tormentorum umesto omnia genera, 

longo per tempore umesto longum per tempus, 

de origine actusque Getarum umesto actibusque Getarum, 

dum umesto cum, 

pos umesto post, itd.!5 

U hronici Teofilakta Simokate s početka VII veka, koja je pisana grčkim, 

takode, sreéemo dosta uobičajenih latinskih reči (provolens — provolens, 

carta — charta, cavalariig cabalarii, itd.), a ja ću izneti samo nekoliko 

onih iz vulgarnog (narodnog) latinskog govora: 

"Petdpve, (torna) Emywpie T yAdTTy 

OKOUAKOJ — sculca T moTpie VA 

ToDAŠov – tuldum fj črixop{o (ovfi 

okp{Bovo - scribon (scribum) fj Aoviv{(6i qovi'ć 

diotpia – distria – mšcjuci +fi ' Popor(ov govi 

'KAgiOOUpQ — clausura Tf a Tp(o) ov itd. 

U grčkom tekstu hroničara Teofana iz VIII veka, pored reči forna i fratre 

iz vulgarnog (narodnog) latinskog govora, nalazimo i re&i klasičnog latinskog 

jezika: 

campos – campus (rum. cimp), 

laccos ~ lacus (rum. lac), 

manicia – manicae (rum. minici/minic), 

muston – mustum (rum. must), 

" Fischer, Latina dundreand, 53-54. Bez sumnje da se u VIII veku latinski diferencirao, 

ali su autori Rechika pribegavali, zbog objasnjenja, i knjiskim primerima, prevodeci uzastopno 

teze latinske primere latinskim, medu kojima svakako postoje i forme koje mogu biti interpretirane 

kao specificnosti severne Francuske, medu kojima su mnoge germanskoga porekla, 

kao npr. dem : donem (,daju se” fran. donner, a rum. da), opilio : [...] berbicarius (fran. berger, 

a rum. pdcurar iz pecorarius). 

! Vidi detalje u Mon. Ger. Hist. lordanes, ed. Mommsen i u Pauly-Wissowa, Real Encycl., 

u studiji Kappelmacher-a, kao i u Font. hist. Daco-Rom., vol. XIV, 9; G. Popa-Lisseanu, Limba 

roménd in izvoarele istorice medievale, Memoriile sectiuni literare, seria 111, tomul IX, 

mem. 10, Bucuresti, 1940, 266. 

' Theophylactus, Hist., p. 323, ed. Bonn: Niži slojevi stanovništva po običaju kazu: scribona.

I 


numeros — numerus (rum. numdr), 

palos – palus (rum. par), 

scala – scala (rum. scard), 

Sfurca – furca (rum. furcd), 

corda — corda (ram. coardd), 

porta – porta (rum. poartd), itd." 

Pojedine latinske reči koje su ispisane grékim u delima imperatora 

Konstantina Porfirogenita sredinom X veka (De administrando imperio, De 

thematibus i De caerimoniis), takode ukazuju na gubljenje gramatickih normi 

latinskog jezika, pa su na taj način bliZe izgovoru rumunskog jezika, kao 

npr: 

corte – cohors (rum. curte/curce), 

mesa — mensa (ram. masd), 

loc — locus (rum. loc), 

inger – angelus (ram. inger/inger), 

frintza – frondes (rum. frunzd), 

tablia – tabula (rum. tabld), 

fusaton — fossatum (rum. sat), itd.!š 

U delu Alexiada Ane Komnene, spisateljice koja je Zivela u XI veku, 

sreéemo takode veći broj latinskih reči ubačenih u njen tekst ispisan na grékom 

jeziku: 

bucina – bucina (ram. bucind/bucind), 

porta – porta (rum. poartd), 

fossaton – fossatum (rum. sat), 

turmae – turma (rum. turmd), itd. 

Ana Komnena govori (mart 1091) u svom delu Adlexiada i o jednom 

vulgarnom (narodnom) jeziku, bilo da pod tim ona podrazumeva gréki ili latinski 

jezik. Naime, Aleksije I Komnen je naredio cezaru Nikiforu Melisenu 

da mobiliSe radi borbe s Pečenezima „koliko mu god više ljudi stoji na raspolaganju, 

ne od onih ko%i su već bili pridruženi vojsci — jer ¢e ove rasturiti 

svuda u gradove Zapada” (...) – već da mobiliše ... nove regrute i među Bugarima 

(BovAydpwv) i među onima koji imaju živof nomada (vopdSo 

Biov) — ove na narodnom jeziku nazivaju Viasima (BAdxoug toWtOUG 1 

xowvi) kakeiv oide SidAextog) . 

Latinske reči i tehni¢ki termini u delima ispisanim grčkim jezikom sa 

vremenom su zamenjeni odgovarajuéim grékim rečima, kao što je npr. u delu 

Tactica, koje je posveéeno imperatoru Mauricius-u, termin povddte - 

!” Theophanes, Chronographia I, p. 286, ed. De Boor. 

'® Phorphyrogenitus, De caerim., p. 385, ed. Boon; Phorphyrogenitus, De adm. imp., p. 

152, ed. Boon. 

!? Pod Zapadom se podrazumevaju evropski predeli Vizantije/Romanije. 

—) Izvoarele istoriei Romdniei 111, 108-109. 

Romanizacija i romansko stanovništvo Timočke zone (I-XVI vek) 15 

mandata zamenjen terminom T:pooT&Y}GTQ, ELTETOC – impetus terminom 

'oroopobi|, oDATiHOG - uitimus terminom čoydov, TPIBOGVY - tribuno 

terminom k6pm?1, itd.?' 

Latinitet je nestankom romanijske/vizantijske vlasti sa prostora Podunavlja 

nestajao iz romanijskih/vizantijskih izvora, a narodni latiski govor je 

evoluirao u prarumunski, odakle i dakorumunski dijalekt današnjeg rumunskog 

jezika na prostoru severoistone Srbije. 

Sve §to je izneto o podunavskom latinitetu, pomaZe u relativnoj i apsolutnoj 

hronologiji nastajanja nekih lingvistickih fenomena, a samim tim i odredivanju 

vremenskog razdoblja u kojem je mogao nastati rumunski jezik na 

prostoru Podunavlja. 

VI 3. Leksika Vlaha/Rumuna Timočke zone 

Najpre ¢emo navesti supstratne elemente, zatim elemente koji ujedinjuju 

sve romanske jezike, pa one specifi¢ne, inovativne elemente, kao i one 

koji ukazuju na latinsko-greki suzivot, elemente slovenske intracije, turske i 

druge specifične elemente o ekonomiji, čuvanju stoke i pastirstvu, socijalnoj 

organizaciji, elemente iz podrudja intelektualne i duhovne sfere, hri§¢anstva 

itd. koji se podjednako koriste medu Rumunima u Rumuniji i Vlasima/Rumunima 

Timocke zone. 

VI 3. 1. §ta se od leksike iz supstrata sačuvalo u jeziku 

Vlaha/Rumuna Timočke zone? 

Dolaskom na Balkan, Rimljani su, osim na civilizovane Helene, naisli 

na mnoga ilirska i tračka plemena koja su se vremenom romanizovala. Prihvatajući 

jezik osvajača, Tračani i Iliri su sačuvali izvestan broj svojih leksema 

koje danas bastini rumunski jezik i koje donekle mogu rasvetliti proslost 

na prostoru kasnije formirane provincije Mezije. 

Taj romanizovani sloj stanovniStva predstavlja u etnickom smislu konstituitivni 

elemenat u formiranju rumunskog naroda, koji je, kao i u drugim 

oblastima Imperije, na prostoru Balkana sačuvao nekih 80 do 100 leksema 

kojima se imenuju specifi¢ne realije u vezi s prirodom, konfiguracijom terena, 

vodom, vegetacijom, faunom, stočarstvom i produktima pojedinih profesija. 

Identifikovati te supstratne lekseme koje se danas nalaze u rumunskom 

jeziku, veoma je težak zadatak za istraZivace u oblasti trakologije, romanistike 

i uopšte indoevropeistike, a postupci kojima se one mogu izdvojiti su: 

' Zachariae von Lingenthal, Wissenschaft und Recht, Byzantinische Zeizschrift, li 

(1894), 446.


komparacija rumunskih leksema s albanskim i rekonstrukcija pojedinih tračkih 

elemenata u komparaciji sa nekim starim indoevropskim jezicima. 

Prvim postupkom, odnosno komparacijom rumunskih i albanskih leksema 

bavili su se Fr. Miklosich, G. Weigand, C. Treimer, Kr. Sandfeld, S. 

Puscariu, A. Philippide, Al. Rosetti, Gr. Brancusi i drugi. Treba naglasiti da 

među njima ima neslaganja oko nekih reči. 

U prvu grupu rumunskih i albanskih leksema iz supstrata Al. Rosetti izdvaja 

86, a Gr. Brancusi izdvaja 89 sigurnih i 43 verovatnih, kao npr. rum. 

buzd = alb. buzé „usna“, calbeaza/chelbeazd/gdlbeazi/kelbjazid = kčlbazč 

wmetilj“,” ciucd/éuca = quké „čuka“, koje, po mišljenju Al Rosetti-a, ne po- 

tiču iz rumunskog ili albanskog, već iz tračkog jezika, koji je bio u upotrebi 

na Balkanskom poluostrvu i koji je ujedno supstrat i rumunskog i albanskog 

Jjezika. 

Druga grupa je konstituisana od sliénih reči koje se nalaze u oba jezika 

bez obzira što im forma i/ili znagenje nije identi¢no. ZapaZeno je da jednom 

albanskom glasu odgovara u rumunskom više glasova, kao npr. alb. t4, odgovara 

u rumunskom s (tharbét = searbdd „/pokvareno/ mleko bez ukusa“), 

t (thark = farc „ograđen prostor /pasnjak, posed/; tor, trljak; zabran“), ¢ 

(thump = ciump/éump „deo, parče“), f (thérrime = Jfarima ,/iz/mrviti; zdrobiti“), 

ili npr. alb. sh odgovara u rumunskom § (moshé = mos „deda“), s 

(shkrumb = scrum „pepeo“), č (shut = ciut/cut „šut, bez rogova*), itd > 

Drugim postupkom kojim su se koristili A. Philippide, G. Pascu, Th. 

Capidan, G. Giuglea, L. . Russu, G. Reichenkron, A. Vraciu, G. Ivinescu i 

C. Poghirc jeste metoda rekonstrukcije, koja polazi od leksema nasledenih u 

albanskom jeziku. Vršene su komparacije i sa starobalkanskim jezicima (makedonskim 

/jezik Aleksandra Velikog/, ilirskim i starogrékim), baltickim (litvanskim) 

i jermenskim, kao i sa indoevropskim jezicima, starim ili savremenim, 

iz kojih rumunski nije mogao imati ni direktnih ni indirektnih pozajmica. 

Ovom metodom bile su identifikovane od 80,do 100 leksema iz supstrata. 

Najviše rumunskih termina, razume se, tratkoga porekla ima u vezi s 

prirodom, konfiguracijom terena (ciucd/éucd „čuka; vriak planine /okruglog 

oblika/“, curma ,usecati, prodirati (u meso)“; curmdturd „deo zemlje (na 

planini)“; curmezis/curmezis „popreko“; groapd „jama; rov; grob“, mal 

„Obala“, magurd „brežuljak, humak“, noian/nojan „mnoštvo, gomila, masa“), 

vodom (bilc „močvarna livada“, piriu „mala tekuća voda, potok“), vegetacijom 

(brad „jela“, bunget „gusta šuma“, copac „drvo“, druete „kolac, 

Žl Najčešće oboli stoka koja u proleće pase na močvarnom terenu. 

* Sala, De la lating, 83. 


toljaga, batina; curpen/curpin /= alb. kuljpér/ „lijana, Clematis vitalba 

itd.“; mdzdre „grašak, Pisum sativam; pasulj; bob, Lens culinaris”,* mđrar/marari 

„Anethum graveolens; mirodija®; spinz ,Helleborus purpurascens* 

/mozda iz lat. spongial, gorun ,hrast /luznjak/*, brusture ,Veronica 

Beccabunga®, leurdd/lurdd „beli luk /divlji/, Allium ursinum®, spinz „Helleborus 

purpurascens®; ciump/cump „deo biljke /bez vrha/“, coacdza „ribizla 

/plod/, vrsta /divljeg/ grozda, Vibumum Lantana“ /= alb. kokjé „zmo“/; 

ghimpe „Pyrrhula europaea®, mugur „pupoljak“ /mozda iz lat. *muculus/ 

simbure „jezgro“, strugure „grožđe“ /mozda iz lat. *1rugus/’’) i faunom (mdgar/magard 

„magarac“, minz/at/ „Zdrebe/june“, muscoi/muscoj „mazga, mula“, 

fap „jarac“; viezure/vjezure „jazavac“; baligd/baligd „balega“, cdlbeazd/kelbeazd 

„bolest ovaca i goveda “, ciwt/čut „šut, bez rogova“, murg 

„mrk“, stird „neplodna, jalova“; balaur (bđilaur) „zmaj, natprirodno čudovište, 

jak čovek, sazvežđe Drakona, velika zmija”, ndpircd „poskok“, sopir/đ 

„gBušterica“; strepede „mlečni crv, larva Piophila casei“; rarči „plovka“; barzd 

„roda“, cioard/Coard „vrana“, pupdzd „pupavac“; cioc/čoc „ikljun; vrh, ši-. 

ljak“).2* Po mišljenju Gr. Brancusi-ja, lista navedenih leksema iz supstrata 

može se proširiti sledećim terminima: bolovan „veliki kamen“; megura/negurč 

„mrak”; codru „najbolje parče hleba, zemlje, polja, šume”; pdstaie/postaje 

„mahuna/paprika”, scorburd „duplja, šupljina”; bal „beo”; cref 

„kovrdža; lokna; nabor; faltna”, sterp/stdrp „jalov, nerodan, neplodan, sterilan”; 

murči „kupina”; brincd.$ruka” (može biti i iz lat. branca)”; fluture 

„leptir”, itd. Ovim terminima možemo pridodati i druge, kao što su: cea- 

Ja/čafč potiljak, zatiljak”, ciuf/juf „čuperak; sova“, grumaj „vrat”, gusči „guša”, 

rdnzđi „želudac (ptica)”, koji su prvobitno morali biti povezani s telom 

životinja, zatim one termine u vezi s oblačenjem, kao npr. briu „p(oj)as, opasač; 

struk”, cdciuld/caculd „šubara, kapa; šešir (pečurke)”, saricči „dugi seljački 

ogrtač” (može biti i iz lat. sarica),”® cdmage/camage/kimiasd „košulja”, 

itd., kao i one u vezi sa primitivnim sezonskim stanovima u planini, poput 

catun „stočarsko naselje”, varrd „ognjište, dom”, gard „ograda“ ili onim ter- 

* A. Cioršnescu, Dictionarul etimologic al limbi romdne, Bucuresti, 2001, 303 (= Cioršnescu, 

Dictionarul etimologic). 

* Cioranescu, Dictionarul etimologic, 498. Identifikovana je s dačkom leksemom 

pofovAe kod Dioscorides-a. 

* Cioranescu, Dictionarul etimologic, 527. 

! Cioranescu, Dictionarul etimologic, 754. 

** H. A. Kanyxcxas, llareoGaranciue penukmbi 6 co6pevennbix Gankanckux ssbikax (K 

npobnieme pyMbIHO-anGaHckHX NEKCHYECKHX Hapajumeeii), Mockea, Unzpuk, 2001, 7191, 

91-93, 105-118, 118-122, 130-138, 139-142, 142-144 (= Kanyscxas, [laneobarxanckue pe- 

AuKmot). 

* V. Breban, Dictionar general al limbii romđne, Bucuresti, 1991, 116 (= Breban, Dicfionar). 

% Breban, Dicfionar, 910.

nsıs— r — 


minima u vezi s prehrambenim proizvodima, kao: brinzd „sir“, zard/zar „kisela 

beličasta tečnost koja ostaje nakon vađenja masla iz pavlake; surutka“; 

bulz „grumen (zemlje); parče kačamaka“, arichitd „surutka; serum” ili iz 

poljoprivrede: grapa „drljača”, gresie/greasd „brus”, itd.?1 

Ako govorimo o prehrambenim proizvodima koji su proizašli iz odgoja 

ovaca, potvrđujemo da su termini u generalnom smislu nasleđeni iz latinskog: 

rum. lapte/lapée „mleko“ < lat. lactem, cas „kačkavalj“ < lat. caseum, 

a specijalizovani su iz supstrata: zard ,,obrano mleko“, brinzđ „sir“, urdd 

„trop od mleka, sličan siru“. Takode je searbdd sinonim za acru „kiselo“ < 

lat. acrus, ali se koristi samo u vezi s mlekom ili čorbom, ili strepede/strepeđe 

„crv u siru, larva Piophila casei“ je samo delimično sinonim za 

vierme/verme „crv“ < lat. uermis. Termini koji se odnose na osobu koja se 

bavi Cuvanjem stoke su latinski: pdstor „pastir“ < lat. pastorem ili pdcurar/pdcurari 

„čobanin“ < lat. pecorarius, a iz supstrata se sačuvao poznati 

termin za pastira, ¢obanina: baci/bac „starešina čobana“. Dakle, po misljenju 

E. Coseriu-a, novi termin je obeleZen u korelaciji sa starim terminom. Na 

primer, osnovnim terminima latinskog porekla tipa /ac „jezero; močvara“ (< 

lat. lacus), apd „voda“ (< lat. agua), os „kost“ (< lat. ossum), arbore „drvo“ 

(< lat. arbor), ai/aj „beli luk“ (< lat. alium); sarpe/serpe „zmija“ (< lat. serpens), 

viperd ,,poskok; mala zmija“ (< lat. uipera), cal „konj“ (< lat. caballus), 

aprinde/aprinde ,(za)pali“ (< lat. apprendere), Ičinči „vuna“ (< lat. lana), 

riu „reka“ (< lat. rivus) odgovaraju termini iz supstrata čije se značenje · 

specijalizovalo: baltd ,bar(ic)a, močvara, mesto stajace vode, veštačko jezero, 

ribnjak, bilc „močvara livada“, simbure „koštica, jezgro*, copac „drvo“, 

leurdd/l'urda „beli (divlji) luk“, balaur/balaure ,zmaj, aždaha; velika 

zmija“, ndpircd „zmija (otrovnica); poskok“, mugscoi/muscoj „mula, mazga“, 

scapdra „kresati, iskriti, varničiti“, brascd ,,vuna®, piriu „mala tekuéa voda, 

potok“.3ž 

U vokabularu Vlaha/Rumuna Timočana, poréd već navedene leksike 

preuzete iz tračkog jezika, navešćemo i sledeće: abur „para“, bucurie/bucurije 

„radost“, brincd „(zarazna) bolest“, briu „pojas“, buzd „usne“, 

copil „dete“, farima „drobi“, fluier/flujer „frula“, fluiera/flujera „svirati (frulom)“, 

traistd/trajstd ,,dZak sa gajtanima koji se nosi preko ramena“, bir „uzvik 

kojim se teraju ovce“, ciupi/čupi ,kljucati; uštinuti (kljunom)“, daltd 

„dleto“, ddrima „(raz)rušiti, razarati“, darimdwurd „ruševina“, farimd(turd) 

„mrv(ic)a“, gata „završeno“, grumj „grumen (soli)“, jumdtate/jumdtace „polovina“, 

mosnean/mosnan „slobodan seljak; baštinik“, spuzd „žeravica, pe- 

' Sala, De la latind, 85. 

3? Sala, De la lating, 86. 


peo“, strungd ,,SuZenje tora gde se muzu ovce“, feapd/tap „kolac”, zgardč 

„ogrlica“, itd.* 

Oblasti u delovanju supstrata su one gde se poznavanje latinskih termina 

od strane domorodaca suočilo s teškoćama, kao što smo videli u flori i fauni 

u prvom redu, ali i u oblicima reljefa malih dimenzija, u veoma specijalizovanim 

elementima pojedinih profesija, posebno u stočarstvu“ itd. Tako je 

spomenuti apelativ mal „obala“, često zabeleZen u antickim i ranovizantij- 

-skim izvorima na prostoru Balkana (4d Malum, Dimallon, Trimalia, Malua 

= Mlava, Malontum -— Maluntum = Molunat, Malata, Malauicum, 

KandpaArPa, Malontina, Maletum, Maleventum, zatim Dacia Maluensis = 

Dacia Ripensis),”” koji Aleksandar Loma nalazi u oronimu Maljen, &ji naziv 

nastaje od imena municipium Maluesatium u zapadnoj Srbiji, mada ga drugačije 

tumači, Nedeljko Bogdanovi¢ u ojkonimu Maléa® kod Niša, a ja ga 

nalazim u hidronimu Mlava < *Malva i oronimu Maljenik u severoistočnoj 

Srbiji. Zatim, poreklom autohtona re¢ kao §to je mdturd „metla“ ima sli¢nu 

strukturu sa rečju lingurd/lingurd „kašika“, koja potice iz lat. lingula, zatim 

brinza/brinda „sir“ i rinzd/rindd „želudac“ sa osinzd „salo“ koja potice iz lat. 

axungia, kao i viezure/vjezure „jazavac“, koja ima istu strukturu sa iepureljepure 

„zec“ iz lat. leporem, itd.*®; terminologija u vezi sa stočarstvom: 

caier/cajer „svežanj (vune)“, strungd ,ogradeno mesto za ovce, tor, obor; 

uzak prolaz iz tora gde se muzu ovce“; delovi tela: burtd „trbuh“ (posebno 

nastaje od lat. pantex > pintect/pincece „želudac“ i uenter > vintre „trbuh“, 

sa evoluiranim znagenjem), itd.” 

3 Sala, De la latind, 87. 

3 Ivié, Srpski narod, 27: Karakteristicno je i to da u romanskim elementima albanskog je- 

zika ima mnogo specifiénih spona sa rumunskim, a da su u oba jezika prisutni mnogi izrazi 

pastirske terminologije koji ocigledno vode poreklo iz nekog starog predrimskog balkanskog 

Jezika... preci Rumuna primajuci latinski jezik zadržali [su] iz svog ranijeg jezika upravo one 

izraze koji su bili najprisniji njihovom nacinu života i za koje u latinskom mozda nije ni bilo 

dobrih ekvivalenata. 

35 Kanywckas, [Tareobankanckue penukmbi, 125-129. 

% A. Loma, Imenski par Maljen : Povlen, Onomatoloski prilozi 1il, Beograd, 1982, 155- 

167 (= Loma, Imenski par Maljen : Povlen). Ovde Loma navodi i oronim Mel (XIV vek) > 

Mlić severno od Tuzle, oronim Mafić u Bosni i ime sela u Hrvatskoj, oronim Mali¢ iznad sela 

Draksin u uZitkoj Crmoj Gori i u selu Dobrače na levoj obali Moravice, oronim Maljevac u 

Polimlju i Pesteru, oronim Malovan (planina u Bosni, brdo u Hrvatskoj, vis Kosmaja, brdo u 

Levču), itd. 

37 N. Bogdanovié, Mikrotoponimija Svrljiga, Onomatoloski prilozi XVIII, Beograd, 2005, 

102, a u napomeni 49 upućuje na rad Z. Pavlovié, Hidronimski sistem sliva Južne Morave, Biblioteka 

Juznoslovenski filolog X, Beograd, 1994, 88: Malcanska reka. 

Densusianu, Histoire de la langue roumaine, 33-60. 

* Fischer, Latina dundreand, 138-142; Rosetti, Histoire de la langue roumaine, 253-265, 

301-328.



U balkanski supstrat ubrajamo i ilir. (?) BdAiog, Ba:Ai6c = trač, () 

BdAoc = alb. balash, balosh = rum. bal, balan „svetli, plavi”,*® koje nalazimo 

i u poznolatinskom izrazu balane, izraženom u de equo badeo et balane 

iz Enodijevih epigrama (oko 500. godine n.e.) i st.fran. pridevu balanie, koji 

se nalazi u fragmentu teksta on roncin bron, la teste balanie (i354. godine).“! 

Ovu germansku hipotezu je izneo Zuhir“, a podržao Roseti® i Levi“, 

koji je smatrao ovaj izraz primerom ranih pozajmica u latinski jezik iz balkanskogermanskog. 

Razume se, navedena leksika nije ni izbliza sva leksika koju nalazimo 

u govoru Vlaha/Rumuna Timočke zone. 

VI 3. 2. Leksika nasledena iz latinskog jezika 

Fond latinskih reči koje nalazimo u rumunskom jeziku je impozantan i 

podjednako se koristi na levoj i desnoj obali Dunava, odnosno leksika je 

podjednako zastupljena među Vlasima/Rumunima Timočke zone, Moldavi- 

Je, Rumunije, itd., mada smo u ovom radu posebno obraćali pažnju samo na 

onu Ieksiku koja se koristi u govoru Vlaha/Rumuna Timočke zone.“ 

Ta bogata leksika čije se osnove nalaze u klasičnom i vulgarnom 

latinskom jeziku Klasifikovana je radi bolje preglednosti u preko dvadeset 

celina: 1) svetlost, nebo, atmosfera i temperatura (klima); 2) prostor, vreme, 

kvantitet i kvalitet; 3) zemlja, reljef, minerali, metali i voda; 4) flora 

(divlja); 5) fauna (osim domacih Zivotinja); 6) delovi ljudskog tela; 7) 

radanje, Zivot, smrt i vitalne funkcije; 8) čula i funkcije čulnih organa, utisci, 

boje, oblici i aspekti; 9) intelekt, oseéanja, volja, jezik i karakter; 10) hrana, 

pice i posude; 11) odeca, obuéa, nakit i higijena; 12) dom, tj. grejanje i 

osvetljenje; 13) poljoprivreda i uzgoj; 14) pastirski zivot, lov i p&elarstvo; 

15) zanati; 16) porodica, rodbina, vaspitanje i obrazovanje; 17) društveni 

* A. Cioranescu, Dictionarul etimologic, 71-72. 

Kanyxckas, [lareobarxanckue penukmbi, 98. 

2 H. Suchier, Chlothars des II. Sachsenkrieg und die Anfiinge des Franzésischen Volksepos, 

ZrPh XVIII (1894), 189. 

* A. Rosetti, Istoria limbii romđne de la origine pind in sec. al XVIil-lea, Bucuresti, 1978, 

242 (= Rosetti, Istoria limbi roméne). 

““ R. Loewe, Aligermanische Elemente der Balkansprachen, KZ XXXIX (1904), 299-302. 

Š O leksici smo koristili sledece studije: 1. Fischer, Latina dundreand, Introducere in istoria 

limbii roméne, Bucuresti, Editura stiintifica si enciclopedica, 1985, 130-134, 146-152 (= 

Fischer, Latina dundreand); M. Sala, De la latind la romdnd, Bucuresti, Institutul de lingvistica 

lorgu lordan-Al Rosetti (univers enciclopedic), 20062, 37-81 (= Sala, De la lating); C. Tagliavini, 

Storia di parole pagane e cristiane attraverso i tempi, Brescia, 1963, 512-514; G. 

Rohlfs, Romanische Sprachgeographie, Miinchen, 1971, 192-196; O. Densusianu, Histoire de 

la langue roumaine (1 – Les origines, Il – Le seizieme siecle), Bucuresti. 1997, 327, 391417, 

586, 588, 590, 601, 603, 604, 605, 613, 619, 793-801; A. D. Xenopol, Teoria lui Roesler. Studii 

asupra staruinjei romđnilor in Dacia Traiana, Bucuresti, 1998, 105, 

zivot, kultura i zabava; 18) transport, trgovinske razmene i ekou'omija} 19) 

javna uprava i pravo; 20) odbrana, oružje i ratovanje; 21) magija, religija, 

praznici i kalendar. . 

Unutar svake pomenute celine prvo je navedena leksika zabeležena na 

prostoru Timočke zone po međunarodnom APHI standardu, a zatim su u 

zagradi radi komparacije navedeni ekvivalenti iz literarnog dakorumunskog 

(dr., st.dr.), arumunskog (ar.), meglenorumunskog (mgl.) i ist.roruynunslA(ogA 

(ir.) dijalekta rumunskog jezika. Gde je bilo potrebno navedeni su i leksicki 

ekvivalenti iz italijanskog (it.), francuskog (fr.), španskog (§p.), portugalskog 

(pg.), provansalskog (prov.), katalonskog (kat.), oksitanskog (oks.), 

albanskog (alb.), dalmatskog (d.), friulskog (friul.) i toskanskog (tosk.) 

jezika, a nakon zagrade, data je latinska (lat.), rede latinska vulgarna (lat. 

vulg.) forma odakle potite navedena leksika banatskog i mumenskoj 

oltenskog narečja dakorumunskog dijalekta kojim govore Vlasi/Rumuni 

Timocke zone. 

Svetlost, nebo, atmosfera, temperatura (klima). Leksičku gradu ove 

celine nalazimo u slede¢im primerima: lume s.f. „svet“ (dr. /ume) < lat. 

lumen; luminš s.f. „svetlost“ (dr. lumind) < lat. *luminina; luminare s.f. 

„Sveća“ (dr. luminare) < lat. luminare; lumina vb. intranz. ,(za)sijati; 

(o)svetliti (dr. lumina/re/) < lat. luminare; luminos adj. ,.svetlosni; svetao, 

sjajan“ (dr. luminos) < lat. luminosus; strilufi(re) s.f., vb. intranz. 

„blistanje“ (dr. straluci/re/) & lat. *extralucire; skinéeje s.f. „iskra“ (dr. 

scinteie) < lat. *scantilia < scintilla + excandescere; sanin adj. ,,vedar, čist“ 

(dr. senin) < lat. serenus, serenitas; limpede adj. ,bistar, jasan, čist, vedar“ 

(ar. limpide, dr. limpede) < lat. limpidus; limpezire s.f. „bistroća, čistroća“ 

(dr. limpezire); limpezime s.f. „prozračnost“ (dr. limpezime); umbri s.f. 

whlad(ovina), sen“ (dr. umbrd) < lat. umbrare; umbros adj. „senovit“ (dr. 

umbros) < lat. umbrosus; intuneric s.f. ,pomrina, tama, mrak“ (dr. 

intuneric) < lat. tenebricus; intuiieca-re vb. tranz., refl. „zamračiti; smračiti 

se“ (dr. intunerecare) < lat. intonecare; innopta-re vb. intranz., refl. 

„noći(va)ti; smrkavati se“ (dr. innopta-re) < lat. *innoct(icjre; čeri s.f. 

„nebo“ (dr. cer) < lat. caclum; soare s.m. „sunce“ (dr. soare) < lat. sol, 

solem; luni s.f. „mesec“ (dr. fund) < lat. luna; lunaéic, -š adj. „mesečar“ 

(dr. lunatic) < lat. lunaticus; sćaua s.f. „zvezda“ (dr. steaua) < lat. stella; 

luafir s.m. „zornjača, (zvezda) Danica, Venera“ (dr. luceafir) < lat. lucifer 

(pwopdpog) < lux, lucis; raza s.f. „zrak“ (dr. razd) < lat. radia f. < radius 

m,;* risiri(re) vb. intranz. „nicati, klijati; svanuti“ (dr. rdsdri/re/) < lat. 

“ Balgarski etimologicen recnik. Sastavili V1. Georgiev, Iv. Galabov, J. Zaimov, St. ličev, 

Sofija, 1971, 1, p. 655 (= BER); P. Skok, Etimologijski rjecnik hrvatskoga ili srpskoga jezika. 

Uredili akademici Mirko Deanovi¢ i Ljudevit Jonke, Suradivao u predradnjama i priredio za 

tisak Valentin Putanec, 111, Zagreb, JAZU, 1973, 660-661 (= SER).

2 Slavoljub Gacovié 

*resalire < salire; inšlta vb. tranz., refl. ,,uzdignuti se; podiéi se, podizati’ 

(dr. indla) < lat. *malnare scšpžta-re vb. intranz. „zalaziti (sunce)“ (dr. 

scčipčta-re) < lat. excapitare; 7 apune vb. intranz. „zaći, zalaziti“ (dr. 

apune) < lat. apponere; alb, -š adj. ,be/l/o* (dr. alb) < lat. albus; albit, -š 

adj. „(iz)beljen“ (dr. albat) < lat. albatus;*® ajer s. 

n. „vazduh, atmosvera; la 

— napolju® (dr., mgl., ir. aer) < lat. aer, aeri;” vint s.n. „vetar“ (dr. vint, 

mgl., ir. vinf) < lat. ventus; zvintura vb. refl,, intranz. „ići tamo-amo; 

(pro)3etati (se); (pro)susiti na vetru“ (dr. zvintura) < lat. *exventulare; zvinta 

vb. tranz. refl. „(o)sušiti se (na vazduhu)“ (dr. zvinta) < lat. *exventare; 

cald, -ž adj. „topao, vrué; svež (hleb)“ (dr. cald) < lat. caldus;® cilduri s.f. 

„toplota“ (dr. caldurd) < lat. caldura; incdlzi vb. tranz., refl. ,(za)grejati 

(se), ugrejati (se), otopliti (dr. incalzi) < lat. incalesco, -ere; rite adv. 

„hladno“ (dr. rece) < lat. recens, -entis;” ricoare s.f. „svežina“ (dr. 

rdcoare) < lat. *recor, recorem; frig s.n. ,hladno(¢a), zima“ (dr., ar., mgl. 

Jrig) < lat. frigus; friguros, -oasš adj. ,.hladan, zimogroaljiv* (dr. / _gw 05) 

< lat. frigorosus;” roaui s.f. „rosa“ (dr. roud) < lat. ros (ak. rorem);” api 

s.f. ,,voda“ (dr. apd) < lat. aqua; apitos, -oasš adj. ,,voden, vodnjikav* (dr. 

apatos, -oasd) < lat. aquatosus; ud, -š adj. ,,vlazan, mokar* (dr. ud) < lat. 

udus; uda vb. tranz. ,,(na)kvasiti; polivati“ (dr. udare) < lat. udare; umid, - 

š adj. „vlažan“ (dr. umed) < lat. humidus; sic, -eaci adj. „suv“ (dr. sec) < 

lat. siccus; sateta s.f. 

„suša“ (dr. secerd) < lat. siccitas (*siccita); sica vb. 

tranz., intranz. ,,(i)susiti, osusiti (se)“ (dr. seca) < lat. siccare; čatš s.f. 

„magla“ (dr. ceatd) < lat. caecia ,,caligo oculorum“ (saluvana samo u rumunskom) 

< caecus; negurd s.f. „mrak“ (dr. negurd) < lat. *negula < 

nebula; neguros, -oasš adj. „mračan“ (dr. neguros) < lat. *negulosus < 

nebulosus;”® noore s.m. „oblak“ (dr., ar. nor) < lat. nubilum < nubes;* 

noora vb. intranz., refl. „oblačiti (se)“ (dr. inoora) < lat. *negulare < 

nebulare; moorjazd vb. intranz. „(na)oblačiti“ (ar. nuoreadzd) < lat. 

*negulare < nebulare; innoora vb. Intranz., refl. „(na)oblačiti (se), 

natustiti se“ (dr. fnnora) < lat. innubilare;” ploaje s.f. „kiša“ (dr. ploaie) < 


lat. *plovia (< pluvia, lat. vulg. imber);®* ploinée adv. „kišovito“ (dr. 

plointe) < lat. plovenrem, ploja vb. intranz. „padati kiša, kišiti“ (dr. ploua) < 

lat. *plavare, tuna vb. intranz. imp. „grmeti“ (dr. funa, ar., mgl tund) < 

lat. fonare;" fulger s.n. „munja“ (dr. fulger) < lat. fulgur, -erem;' fu[gera 

vb. intranz. „sevati“ (dr. fulgera) < lat. vulg. *fuls šerare < exfulgerare;” 

ger s.n. „mraz, hladnoća“ (dr. ger) < lat. gelu;” fefera vb. intranz. 

„(s)mrznuti (se), promrznuti“ (dr. degera) < lat. đegela;e giatž s.f. „led“ (dr. 

gheatd, ar. gleatd) < lat. glacia (= glaczes), ingeta vb. intranz. 

„(za)mrznuti (se), (s)lediti (se)“ (dr. ingheta) < lat. *inglaciare; đejgeta vb. 

refl. „odmrznuti se; (o)topiti se“ (dr. dezgheta) < lat. disglaciare, hinže vb. 

intranz. tranz. „vejati, padati (sneg)“ (dr. ninge) < lat. ningit,”* itd. 

Prostor, vreme, kvantitet, kvalitet. Ovo su termini koji su se očuvali 

u banatskom i oltensko-muntenskom narečju dakorumunskog dijalekta na 

prostoru Timocke zone: lat, -š adj. „širok, obiman“ (dr., ar. laf) < lat. latus; 

Ižfime s.f. „širina“ (dr. lafime) < lat. *latimus < latus; larg, -š adj. „širok, 

prostran® (dr. larg) < lat. largus; 1argi vb. tranz., refl. ,(pro)siriti (se); 

rastezati (se)“ (dr. ldrgi) < lat. largire; Vargime s.f. „širina, prostranstvo“ (dr. 

largime) < lat. *largimus;® ingust, -š adj. „uzan, uzak; tesan“ (dr. fngust, 

ar. angustu) < lat. angustus; ingusta vb. tranz., refl. ,suziti (se), stesniti 

(se)“ (dr. ingusta) < lat. angustare; lung, -š adj. „dug“ (dr. lung) < lat. 

longus; prialung, -š adj. ,,du%lljast izdužen“ (dr. prelung) < lat. perlongus; 

scurt, -š adj. „kratak“ (dr. scurf) < lat. *excurtus; scurta vb. tranz., refl. 

„Skratiti (se), (pre)kratiti (se)“ (dr. scurta) < lat. excurtare;" adinc, -š adj. 

„dubok“ (dr. adinc) < lat. *adancus < aduncus, adinca/adinči vb. tranz., 

refl. „(pro)dubiti (se), izdubiti, dupsti“ (dr. adinci) < lat. *adancare < 

aduncare; adincat, -3 adj. „produbljen“ (dr. adincat, -d) < aduncatus; fund 

s.n. „dno, poklopac“ (dr. fund) < lat. fundus; afunda vb. tranz., refl. 

„Zagnjuriti se; nevidljiv“ (dr. afunda) < lat. *affundare < adfundare; 

scufunda vb. refl., tranz. ,, zagnjuriti (se), gnjuriti (se), (za)roniti; (u)tonuti“ 

(dr. cufunda) < lat. *exconfundare; strimt, -a adj. „uzan, tesan“ (dr. strimf) 

7 Mihaescu, Lg. lat., p. 26. 

8 T. Papahagi, Dictionarul dialectului aromdn general si etimologic, Bucuresti, 1974, p. 

133 (= DDA). 

? S. Puscariu, Studii istroromdne, Bucuresti, 1926, I11, p. 100 (= Puscariu, St. istr.). 

* Mihaescu, Lg. lat., p. 177. 

*! Ibid., p. 275. 

*2 W. Meyer-Liibke, Romanisches etymologisches Werterbuch, 3 Aufl., Heidelberg, 1935, 

3512 (=REW). 

% DDA, p. 228. 

** Dictionarul limbi romdne, Bucuresti, 11, 1, p. 723; VIL, 1, p. 249 (= DA); DDA, p. 889. 

3 DDA, p. 889. 

% Dictionarul limbi romdne, Serie nous, Bucarest, 1971, VII, 1, p. 482484 (= DLR). 

5 DDA, p. 900. 


® I — A. Candrea si Gh. Adamescu, Dicfionarul enciclopedic ilustrat ,Cartea 

Romdneasca”, Bucuresti, 1931, p. 1413 (= CADE); DDA, p. 1001 

DDA, p. 1203; DLR, XI, 3, p. 709-710. 

*! DDA, 1079. 

2 DDA, 1079. 

% Mihaescu, Lg. lat., p. 278. 

% Th, Capidan, Meglenoromanii, Bucuresti, 1936, 111, p. 141 (= Capidan, Megl.); DDA, p. 

591 

Mihaescu, La romanite, 182. 

% DA, 11, 2, p. 102-103; Capidan, Meg., I1L, p. 166; DDA, p. 730. 

" DDA, p. 1073, 1147, 1148.




Romanizacija i romansko stanovništvo Timočke zone (I-XYI vek) 27 

crista, coamži s.f. „griva, (planinski) greben“ (dr., ar., mgl. coamđ) < lat. 

coma (< gr. k6um); ripš s.f. „provalija, urvina; jaruga“ (dr. ripd) < lat. ripa; 

gaur3 s.f. „rup(čag)a, otvor“ (dr., mgl. gaurd, ar. gavrd) < lat. cavula, -am 

(cavus, -a, -um);®* srupa/surupa vb. refl., tranz. „(s)rušiti (se), potkopati 

(se), obronjavati (se)“ (dr. surpa, st. dr. surupa) < lat. *subrupare (< rupes); 

vale s.f. „dolina“ (dr., ar. vale) < lat. vallis; vilča s.f. „dolinica“ (dr. 

vilcea/včicea) < lat. *vallicella; pidure „šuma; močvara; lug“ < lat.vulg. 

padulem < paludem (< palus, -udis „baruština, močvara“); codru s.m. 

„komad (hleba), gora“ (dr., ar., mgl., ir. codru) < lat. *codrum = quadrum 

(quodratus, codra/tus/, codrato, codra), spulbura vb. tranz., refl. 

„(raz)vejati (se), rasuti (se), rasprštati (se)“ (dr. spu/bera) < lat. expulberare; 

pjatrš s.f. „kamen“ (dr. piatrd) < lat. petra (nétpw); lut s.n. „prljavština 

(uha); glina“ (dr. fwć) < lat. lutum; carbune s.m. „ćumur, ugalj“ (dr., ar. 

cdrbune) < lat. carbo, -onem; pučos, -oasi adj. „smrdljiv“ (dr. /pop./ 

pucios) < lat. *puteosus, -a, -um;*® marmure s.f. „mermer, mramor“ (dr. 

/arh., reg./, ar. marmure) < lat. marmor, -orem; aur s.n. „zlato“ (dr., ir., st. 

prov. aur) < lat. qurum; ar@int s.n. ,srebro; argintu viu - živa(k)“ (dr. 

argint) < lat. argentum; fier s.n. „gvožđe“ (dr., fr. fier) < lat. ferrum; otal 

s.n. (dr. ofe/) < lat. lat. aciale; plump s.n. ,,0lovo, plomba (na paketima)“ 

(dr. plumb) < lat. plumbum; rugind s.f. ,/h/rda* (dr. rugind) < lat. *aerugina 

(aerugo, -inem); zguri s.f. (dr. zgurd) < lat. scoria; arami s.f. „bakar“ (dr., 

ar. aramd „mesing“) < lat. vulg. *aramen < lat. aeramen (aes, aeris); mire 

s.f. „more“ (dr., it. mare) < lat. mare; undi s.f. ,talas, val (kad provri 

mleko)“ (dr., ar. undd) < lat. unda; unda vb. tranz. „zatalasati“ (dr. unda) < 

lat. undare; spumai s.f. „pena (mleka)* (dr., ar., mgl. spumd) < lat. spuma; 

inspuma vb. tranz., refl. ,(za)penuati (se)* (dr. inspuma) < lat. in + 

spumare; lac s.n. ,jezero; fig. (mnogo) vode; lak (boja)“ (dr., ar., mgl., ir., 

fr., prov. lac) < lat. lacus; riu s.n. „reka“ (dr. riu) < lat. vulg. rius < lat. 

rivus; albije s.f. ,,(drveno) korito (i reke)“ (dr. albie) < lat. vulg. albea < lat. 

alveus; vad s.m. „kanal (za vodu u bašti), vad“ (dr. vad) < lat. vadum; imos, 

-oasš adj. „prljav“ (dr. imos) < lat. limosus; curd vb. tranz. „isteći“ (dr. 

cure/curge) < lat. curo, -ere; curs s.n. „kurs, tok; put; kurs (novca); 

predavanje (dr. curs) < lat. cursus; scurd vb. refl., tranz. „(is)teći, 

(is)curiti® (dr. /arh., reg./ scure/scurge) < lat. excurrere; incura vb. tranz. 

„goniti (konje); trčati“ (dr. incurd) < lat. vulg. *incurrare; viuari/vioari s.f. 

wviolina® (dr. vioard) < lat. *vivula (< vivus); inviora vb. tranz., refl. 

»0Ziveti, osveziti (se)“ (dr. inviord) < lat. *invivulare, itd. 

# REW, 1795; DELR, 720; SDE, p. 84; DDA, p. 581; Capidan, Megl., 111, p. 137. 

% Mihgescu, Lg. lar., p. 279; DER, p. 681; DLR, VIIL 5, p. 1721-1722, 1860; SDE, p. 

343; DDA, p. 150; Capidan, Megl., 111, p. 243. 

TEA AT 

Flora (divlja). Bogata leksika divlje flore podeljena je na opšte 

pojmove; sastavne delove biljaka; male biljke; žbunje i drveće: inverzi vb. 

intranz., tranz. „(o)zeleneti, pozeleneti; (o)listati* (dr. fmverzi) < lat. 

*invirdire, tufd s.f. „lisnata grana, šumarak“ (dr. fufd) < lat. wfa 

(germanskog porekla);” lemn s.n. „drvo“ (dr., ar. lemn) < lat. lignum; 

rždščinš s.f. „koren“ (dr. rđdčicimć) < lat. radicina (< radix);" trunci 

s.n.„deblo, stablo, truo/ac/; panj“ (dr. trunchi) < lat. trunculus (< truncus); 

scoartd s.f. „kor(ic)a“ (dr. scoartd) < lat. scortea; dirima vb. tranz., refl. 

„oboriti; (s)rusiti (se)* (dr. darima) < lat. *deramare; foaje s.f. „list“ (dr. 

foaie) < lat. folia; foal'e s.f. „meh“ (ar. foale „list“) < lat. folia; fojos, -oasi 

„lisnat“ (dr. foios) < lat. foliosus; frunzi s.f. „list (drveta)* (dr. frunzd) < 

lat. frondia (< frons, frondis); frunzos, -oasi adj. „lisnat“ (dr. frunzos) < lat. 

frondosus; infrunzi vb. intranz. ,,(o)listati, ozeleneti“ (dr. infrunzi) < lat. 

*infrondesco, -ere (< frondesco);® floare s.f. „cvet“ (dr. floare) < lat. Slos, - 

orem; inflori vb. intranz., tranz. „(pro)cvetati“ (dr. inflori) < lat. inflorire;”* 

neginš s.f. „kukolj“ (dr. neghind) < lat. *nig(e)llina (< nigella); bolbori 

bot. s.f. „poponac“ (dr. volburd) < lat. *volvula (< volvo; volvulus);”* vioria 

s.f. „ljubičica“ (dr. viorea) < lat. viola; pitligan s.f. bot. „paradajs“ (dr. 

patlaging „bokvica“) < lat. plantago, -inem (< planta);” jederi s.f. 

„bršljan“ (dr. iederd) < lat. hedera; čicoare s.f. „cikorija“ (dr. cicoare) < lat. 

cichoria (pl. od cichoreum /-iym/) < gr. xuxépiov; liptucd s.f. „ločika, 

maslacak, mleč“ (dr., ar., mgl. ldptucd) < lat. lactuca (< lac, lactis); fragd 

s.f. „šumska jagoda (plod)“ (dr. fragd, ven. fraga) < lat. fraga, -orum;* 

cucuti s.f. , kukuta; trubeljika® (dr., ar. cucutd) < lat. cucuta (= cicuta) na 

natpisima u Pompeji;” jarbi s.f. „trava“ (dr., ar., mgl. iarbd) < lat. herba; 

jerbos, -oasš adj. „travnat“ (dr. ierbos) < lat. herbosus;”® spin s.m. bot. 

„trn“ (dr., mgl. spin) < lat. spinus „divlja šljiva“; spin „trn, zasiljen vrh“ (dr. 

spin)< lat. spina; spinos, -oasi adj. „tmovit“ (dr. spinos) < lat. spinosus; 

mžrščine s.m. bot. ( dr. mdrdcine) „glog, drača (kupine), Crataegus; crni trn 

(drvo), Prunus spinosa“ < lat. *marrucina ili *marricina; soc s.m. bot. 

„zova“ (dr. soc) < lat. sabucus (= sambucus);’’ alun s.m. bot. „leska“ (dr., 

" DEEL, p. 706. 

% Mihaescu, Lg. lat., p. 29,277. 

% DDA, p. 559; Mihaescu, La romanité, p. 194. 

% Mihaescu, La romanité, p. 194. 

' Mihaescu, Lg. lat. p. 27. 

% PEW, 1916; DELL, p. 752. 

* DELL, p. 512. 

% DELL, p. 251. 

% Mihaescu, Lg. lat., p. 176. 

% Mihžescu, Lg. lat., p. 277. 

" Mihdescu, La romanité, p. 196.


ar. alun) < lat. *abellona < abellana; aluni s.f. „lešnik“ (dr., ar. alund) < lat. 

*abellona;”* murš s.f. bot. „kupina“ (dr. murd) < lat. mora; fag s.m. bot. 

„bukva“ (dr., ar., mgl. fag) < lat. fagus; carpin s.m. bot. „grab“ (dr. carpen, 

ar., mgl. carpin) < lat. carpinus; frasin s.m. bot. „jasen“ (dr., mgl. frasin) < 

lat. fraxinus; frashiet s.m. ,jasenovik, jasenova šuma“ (dr. frdsinet) < lat. 

fraxinetum:?® figet „bukovik, bukova šuma“ (dr. fager) < lat. fagetum;' 

jugastru s.m. bot. „klen“ (dr., mgl. jugastru) < lat. *jugaster, -trum (< 

Jjugum);'® ulm s.m. bot. „brest“ (dr. ulm) < lat. ulmus; čeri s.m. bot. „cer“ 

(dr. cer) < lat. cerrus; ginda s.f. „žir“ (dr. ghindd) < lat. *glanda (< glans, 

glandis);' ćij s.m. bot. „lipa“ (dr. #ei) < lat. tilia (tilius);'® 

mastacin/mistiuci/mastican s.m. bot. „breza, Betula alba“ (dr. mastacan, 

mdstdcdn, mesteacdn) < lat. mastichinus (< puou’xwoc);"” plop s.m. bot. 

„topola“ (dr., ar. plop) < lat. *ploppus (< populus);'” aiin, pl. -uri s.m. bot. 

„jova“ (dr., ar. anin, arin, mgl. rin) < lat. *alninus (< alnus);'*® paléin s.m. 

bot. ,platan, Acer pseudoplatanus® (dr., ar. paltin) < lat. *platinus < 

platanus (gr. platsmos);'07 salca s.f. bot. „vrba“ (dr. salce) < lat. salix, -icem; 

sšičet s.n. „vrbak“ (dr. sdlcef) < lat. salicetum; Kesten s.n. ,kesten < srp. 

kesten < lat. castaneus, itd. 

Fauna (osim domaéih Zivotinja). Još jednom ćemo izneti bogatu i 

raznovrsnu terminologiju, &iji elementi pokrivaju sledece podgrupe — insekti; 

reptili, ribe; ptice; divlje Zivotinje: padujke s.m. „vaš(ka), Pediculus capitis 

(panromanska)“ (dr. pdduche; ar., mgl. ir. purec) < lat. peduc(u)lus (< 

pedis);'® pidujkjos, -oasš adj. „vašljiv“ (dr. pdduchios, -oasd) < lat. 

peduculosus;'® purec s.m. „buva“ (dr. purice; ar., mgl., ir. purec) < lat. 

pulex, -ice; hinđen s.f. „gnjida“ (dr., ar., mgl. lindind) < lat. lendine (< lens, 

lendis); car(eée) s.m. „drvotočina“ (dr. car/iu/) < lat. carius;'"® musc s.f. 

„muva, musica® (dr., ar., mgl. muscd) < lat. musca; gintari s.m. „komarac; 

Cincar/in/, Aromun“ (dr. finfar) < lat. vulg. tzintzalario (< zinzalus, 

% REW, 17; Th. Hristea, Probleme de etimologie, Bucuresti, 1968, p. 68 (= Hristea, 

Probleme). 

? Mihaescu, Lg. lat., p. 239. 

1% Mihaescu, Lg. lat., p. 239. 

!! DELL, p. 327. 

192 DELL, p. 276. 

19 Mihgescu, Lg. lat., p. 277. 

!% DLR, VI, p. 427. 

195 Mihgescu, Lg. lat., p. 277. 

1% Capidan, Megl., 111, p. 249. 

197 Capidan, Megl., 11, p. 255. 

1% Mihaescu, Lg. lat., p. 176, 278. 

' Mihaescu, Lg. lat., p. 278. 

"0 Mihaescu, Lg. lat., p. 66,278. 

Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XV1 vek) 29 

cincalus);""' tiune s.m. „obad, Tabanus bovinus* (dr., ar., mgl. taun/e/) < 

lat. vulg. tabo, -onem (= tabanus) (vulgarna forma *tabonem);'? viespe s.f. 

„Osa“ (dr. viespe) < lat. *vespis (= vespa); furiigi s.f. „mrav“ (dr., ar., mgl. 

furnicd, furnigd, ir. flu/rniga) < lat. formica; furfigos, -oasi adj. 

„mravičast, pun mrava“ (dr. furnicos) < lat. formicosus; furiigarl s.n. 

„mravinjak“ (dr. furnicar) < lat. *formicarium; grejer(e) s.m. „cvrčak“ (dr. 

greier) < lat. *grylliolus (< gryllus);' fluture s.m. „loptir“ (dr., alb. 

Sflutur/el”'*) < lat. *flu(c)tulus; flutura vb. intranz., tranz. „lepršati se, 

lelujati se“ (dr. flutura) < lat. *fluctulare < fluctuare < fluctus;'"> vierm s.m. 

„crv“ (dr., it., 3p., pg. vierme) < lat. vermis; vierm(iin)os, -oasš adj. „crvljiv, 

pokvaren (voće)“ (dr. viermdnos) < lat. verminosus; rima vb. intranz. 

„ri(lja)ti* (dr. rima) < lat. rimare (< rima); rimš s.f. „glista“ (dr. rimd) < 

lat. rimare (< rima);''® limbric s.m. „dečja glista, crevni parazit“ (dr., ar. 

limbric) < lat. lumbricus; serpe s.f. „zmija“ (dr., ar. sarpe) < lat. serpis, -em; 

broasci s.f. „žaba“ (dr., ar., mgl. broascd) < lat. *brosca; pesée s.m. „riba“ 

(dr. peste) < lat. piscis, -em; pescari s.m. „ribolovac, ribar, alas“ (dr. pescar) 

< lat. piscarius; pescos, -oasš adj. „ribljiv“ (dr. /arh., reg./ pescos) < lat. 

piscosus; pasirel s.m. „vrabac“ (dr. pasdre) < lat. passar, -arem;'!! zbura 

vb. intranz., tranz. ,,(po)leteti, izleteti, preleteti (dr. zbura) < lat. *exvolare 

(< advolare);""® arpije s.f. „krilo (ptice)* (dr., ar. aripd) < lat. alipes (< 

*alipa < alapa);'" pani s.f. ppero (o peradi)“ (dr. pand) < lat. pinna;'® 

cujb(ard) s.n. „gnezdo“ (dr., ar. mgl. cuib/u/) < lat. *cubium (< cubare);"*' 

uou s.n. „jaje“ (dr. ow, mgl. uou) < lat. ovum; pujfit s.m. ,pile/nce, 

mladunče“ (dr. pui) < lat. vulg. *pulleus'” (< pullus); piuji vb. intranz. 

pijukati, cijukati (dr. piui) < lat. piulare; cirdi vb. intranz. „kreštati“ (dr. 

girdi, girfi, gardi) < lat. garrire;' vultur s.m. „orao“ (dr., ar. vultur) < lat. 

vultur (< voltur) ,jastreb*;'** corb(u) s.m. „gavran“ (dr., mgl. corb, ar., ir. 

corb/u/) < lat. corvus; cuc(u) s.m. „kukavica“ (dr., ar., mgl. cuc) < lat. 

cuc(cus (= cuculus); merlž s.f. „kos“ (dr. mierld) < lat. merula; graure 

!!! Mihgescu, Lg. lat., p. 278. 

"2 Mihescu, Lg. lat., p. 278. 

'3 DELR, 755; DER, p. 378. 

' Fjalor i gjuhes se sotme shqipe, Pirana, 1980, p. 490. 

!5 DELR, 610. 

!% DLR, IX, p. 458. 

" DELL, p. 486. 

!% Mihaescu, Lg. lat., p. 26. 

!? DDA, p. 199. 

! DLR, VIII, 1, p. 52-55; Capidan, Megl., 111, p. 218-219; Puscariu, St. istr., 111, p. 126. 

"2 DELR, p. 68; Capidan, Megl., 111, p. 84. 

!? DELR, 1454; DLR, VIII, 5, p. 1734-1737; DER, p. 675. 

'3 DELL, p. 267. 

12 DDA, p. 1281; Capidan, Megl., 111, p. 322.


s.m. „čvorak“ (dr. graur) < lat. graulus (= graculus);”5 grangure s.m. zool. 

„žuja, zlatica, Oriolus galbula“ (dr. grangur) < lat. galgulus (= *galbulus < 

galbus); sturz s.m. „drozd, Turdus musicus, Turdus viscivorus“ (dr., ar. 

sturz) < lat. furdus, preficitoarje/privigitoare s.f. „slavuj“ (dr. 

privighetoare, priveghia) < lat. *pervigilatoria (< pervigilare); strigš (risu 

đin pždure) s. f. „Tyto alba guttata“ (dr., ar. strigd) < lat. vulg. striga (= 

strix, strigis);"* cocoj s.n. „kvrga, čvoruga; ćuba“ (dr. cucui, ar. cuculy, 

mgl. cucul) < lat. *cucullius (= cucullus);'”’ turturicš/turturea s.f. „grlica“ 

(dr. turturea, dr., ar. turtureaud, turlureauam) < lat. turturella (< turtur, - 

em); rindurici/rindurea s.f. „lasta(vica)“ (dr. rindurea, rindunicd) < lat. 

*hirundula (< hirundo, hirundinem);'” codalbiti s.f. zool. „belorepa“ (dr. 

codalbd < coadd + albd) < lat. cauda + albico (< albus); golumb s.m. 

„golub“ (dr. porumbel) < lat. columbus; sirbaéic, -š adj. „divlji“ (dr., mgl. 

salbatic) < lat. vulg. silvaticus < salvaticus; coada s.f. „rep“ (dr., ar., mgl. 

coadd) < lat. coda (< cauda, coda); cornut, -š adj. ,rogat/a, rogata 

životinja“ (dr., prov., cat. cornuf) < lat. cornutus; brinca s.f. „kolena, 

laktovi“ (dr. brinca pl. brinci) < lat. branca;"*® morsica vb. tranz. „, 

muljati, gnječiti“ (dr. /pop., reg./ murseca) < lat. morsicare (< morsus ,,ujed, 

ugriz“); arič s.m. „jež“ (dr., mgl. arici) < lat. ericius; jepure s.m. „zec“ (dr. 

iepur/e/) < lat. lepus, -orem; roade vb. tranz. ,glodati, (iz)gristi; muéiti, 

kinjiti“ (dr. roade) < lat. rodere; vulpije s.f. „lisica“ (dr., ar. vulpe) < lat. 

vulpis (acc. vulpem); lup s.m. „vuk“ (dr., ar., mgl., ir. lup) < lat. lupus; urla 

vb. intranz., tranz. ,url(ik)ati, zavijati; fijukati (dr., friul. wrla) < lat. 

*ur(u)lare < ululare; urlitori, -oare adj. „onaj koji zavija, urliče; potok 

koji huče“ (dr. urldtor) < lat. *ululator; urs/u/ s.m „medved“ (dr., mgl., ir., 

ar. urs/u/) < lat. ursus; ursi s.f. „medvedica“ (dr. ursd) < lat. ursa; ursoajci 

(ursoaicd) „medvedica“ < lat. ursa; ciprior s.m. „srndać“ (dr., ar. cdprior) 

< lat. capreolus (< caper, -pri); caprioari „sma“ < lat. capriola, itd. 

Delovi ljudskog tela. Leksi¢ki materijal obuhvata sledeća 

potpoglavlja: opšti pojmovi; glava; ruke i noge; trup: os s.n. „kost“ (dr., ar., 

mgl., ir. os, vos) < lat. ossum; osos, -oasš adj. „koščat“ (dr. osos) < lat. 

ossuosus; frint, -š adj. „(po)lomljen“ (dr. fiinf) < lat. *franctura < fractura, 

frinturd s.f. ,prelom, odlomak“ (dr. frintura, mgl. frantdturd) < lat. 

fractura; fringe vb. tranz. „(s)lomiti“ (dr. fringe) < lat. frangere; moduvš 

s.f. „srž, moždina“ (dr. mdduva) < lat. medulla; vini s.f. „vena“ (dr. vind) < 

135 DELL, p. 266. 

1% DELL, p. 656; Mihdescu, Lg. lat., p. 217. 

!? DELR, p. 419; DER, p. 257; DDA, p. 393; Capidan, Megl., III, p. 83. 

1 DER, p. 868; DLR, XL, 3, p. 748-749; DDA, p. 1207-1208; Capidan, Megl., IIL, p. 291. 

' DELL, p. 296; DLR, IX, p. 474-475; DER, p. 700. 

1% DELL, p. 75; Mihiescu, Lg. /at., p. 280. 


lat. vena; vinos, -oasš adj. „snažan, jak, Zilav* (dr. vinos) < lat. venosus; 

muski s.m. „mišić“ (dr., mgl. mugchi) < lat. musculus; singe s.n. „krv“ (dr. 

singe) < lat. sanguis, sanguem; singera vb. intranz. tranz. ,,(is)krvariti, biti 

ranjen; raniti, raskrvariti (dr. singera) < lat. sanguinare; singeros, -oasi 

adj. ,zakrvavljen, krvoločan, svirep“ (dr. singeros, -oasd) < lat. 

sanguinosus; crunt, - adj. „krvav; užasan“ (dr. crunf) < lat. cruentus (< 

cruor, -oris); crunta vb. refl. „zakrvavi (se)“ (dr. crunta) < lat. cruentare; 

incrunta vb. refl, tranz. ,popreko, ljutito gledati (dr. incrunta) < lat. 

*incruentare (cf. incruentatus);"' carie s.f. „meso“ (dr., ar., ir. carne) < lat. 

caro, carnem; cirios, -oasi adj. „mesnat“ (dr., ar., mgl. cdrnos) < lat. 

carnosus; pćele s.f. „koža“ (dr. piele) < lat. pellis, pellem; par s.m. ,kosa, 

dlaka“ (dr. pdr) < lat. pilus; piros, -oasi adj. ,kosat, dlakav“ (dr. pdros) < 

lat. pilosus; cap s.n. ,glava; vrh; pocetak, kraj“ (dr., ar., mgl. cap) < lat. 

caput; cipitini s.f. pejor. „glav(ic)a (luka, kupusa)* (dr., ar. cdpdfind) < lat. 

vulg. capitina;' cipitinos, -oasi adj. „glavat; fig. tvrdoglav“ (dr. 

cdpatinos) < lat. capatinosus; frunée s.f. „čelo“ (dr., ar., ir. frunte) < lat. 

Jfrons, -ontem; timpld s.f. „slepoočnica“ (dr. fimpld) < lat. *templa = 

tempora; urejke s.f. „uvo“ (dr. ureche) < lat. vulg. uricla (< auricula); nas 

s.n. „nos“ (dr., ar., mgl., prov., cat. nas) < lat. nasus; nare s.f. „nozdrva“ 

(dr., ar. nard, nare) < lat. nares; ojki s.n. „oko; okno“ (dr. ochi) < lat. vulg. 

oclu(s) < lat. oculus;”* gani s.f. „trepavica“ (dr. geand, ir. zane') < lat. 

*gennae = genae;" sprinčanš s.f. „obrva, veđa“ (dr. sprinceand) < lat. 

*supergenna (= *supercenna) < supercilia + *genna; fata s.f. „lice“ (dr., 

ar., mgl. fatd) < lat. facia (< facies);"*’ buci s.f. ,obraz, zalogaj“ (dr., ar., 

mgl. bucd) < lat. bucca; bucos, -oasš adj. ,,veliki obrazi“ (dr. bucos) < lat. 

buccosus;'” bucati s.f. „komad, deo (hleba)* (dr. bucatd) < lat. buccata;'® 

imbuca vb. tranz. „(za)gristi, gutati, zderati“ (dr. fmbuca) < lat. 

*imbuccare; gurš s.f. „usta“ (dr., ar., mgl. gurd) < lat. gula"! (grbiz. 

goula); rost s.n., adj. „smisao, red, cilj, namena; opravdanje; način (Zivota); 

UDELR, 414-416; DA, 1, 2, p. 932-933. 

"2 Mihéescu, Lg. lat., p. 28, 280; DA, 1, 2, p. 100; DDA, p. 338, 340; Capidan, Megl., 111, 

p. 58. 


'3 DELL, p. 120; REW, 8459; Dicfionarul explicativ al limbii romdne, Bucuresti, 1975, 

885 (= DEX); DER, 8102. 

"% DELL, p. 269; REW, 3727. 

1% DDA, p. 1079, 1130-1131. 

!7 Mihžescu, Lg. at., p. 227. 

!% DELL, p. 77; Mihéescu, Lg. /at., p. 280. 

" DELL, p. 77. 

MO H. Mihdescu, E indreptdfitd reconstituirea 

Bucuresti, 1965, p. 568 (= Mihšescu, Reconst.). 

?, in Omagiu lui Alexandru Rosetti, 

!! DELL, p. 284-285; Mihdescu, Lg. /at., p. 280.



(utvrdeni) red; začepljen, zapušen“ (dr. rost) < lat. rostrum (< rodo); đinće 

s.m. „zub/ac/“ (dr., ar., ir. dinte) < lat. dens, -entem; gingeje s.f. „desni“ (dr. 

gingie) < lat. gingiva; misa/ua s.f. „kutnjak“ (dr. mdsea, ar., mgl. mdseaua) 

< lat. maxilla; falcš s.f. ,vilica* (dr., ar., mgl. faled) < lat. falx, falcem; 

filcos, -oasš adj. „čovek velikih vilica“ (dr. falcos) < lat. falcosus; 'imbi 

s.f. „jezik“ (dr., ar., mgl. limbd) < lat. lingua; barbi s.f. „brada“ (dr., ar., 

mgl. barbd) < lat. barba; mustati s.f. „brk(ovi)“ (dr. musteatd, ar., mgl. 

mustatd) < lat. *mustacia (< *mustacium < gr. pvotdxiov < piotef);'? 

umir/umere s.m. „rame“ (dr. umdr) < lat. humerus; spaée s.n. „leđa“ (dr. 

spate, ar. spatd) (panromanska; u latinskom vojni termin mac; semantitka 

promena u rumunskom pojavljuje se i u drugim romanskim jezicima u deminutivu 

spatula > fran. épaule) < lat. spatha (< gr. ond0n); suptuari s.f. 

„pazuho, miška“ (dr. subsuoard) < lat. subtus + ala;'* brat s.n. „naručje“ 

(dr., ar., mgl. braf) < lat. brachium ,podlaktica; ruka“; cot s.n. ,lakat; 

krivina“ (dr., ar. cof) < lat. cubitus; mind s.f. „ruka“ (dr., ar. mind) < lat. 

manus; palmi s.f. ,dlan“ (dr., ar., mgl. palmd) < lat. palma; pumn s.m. 

„pesnica“ (dr. pumn) < lat. pugnus; desé s.n. „prst“ (dr. degef) < lat. digitus; 

ungije s.f. „nokat“ (dr. unghie) < lat. ungula (< unguis); pičor s.n. „noga“ 

(dr. picior, mgl. ir. pičor/u/) (deminutiv od pes „noga“ sačuvan u drugim romanskim 

jezicima sa značenjem „peteljka“) < lat. peciolus (petiolus);'* 

genuncl s.m. „koleno“ (dr. genuchi, /arh/ genunchi) < lat. genuculum (= 

geniculum); ingenuncia vb. intranz. „klečati, kolentiti, fig. pokoriti“ (dr. 

ingenuchea, larh./ ingenunchea) < lat. ingenuculare;'** pulpš s.f. „list (na 

nozi), but/ina/* (dr. pulpd) < lat. pulpa; pulpos, -oasi adj. „butinast“ (dr., ar. 

pulpos) < lat. pulposus; calcdj/cilchiu s.n. „peta“ (dr. caleii) < lat. 

calcaneum, -neus (< calx, calcis); sting(u), stingd adj., s.f. ,levi; levica“ 

(dr. sting) (semanticki razvoj iz rumunskog postoji i u ital. mano stanca „leva 

ruka“) < lat. *stancus/*stangus „umoran“ (= stanticus); drept/dirept, 

dreapta/direapta adj., s.n. ,,desni; pravi; desnica; uspravan“ (dr. drept, ar. 

direptu, mgl. direpf) < lat. directus; pjept s.n. „grudi“ (dr. piept) < lat. 

pectus; sin s.n. „nedra, dojke, sise, prsa“ (dr. sin) < lat. sanus; titd s.f. „sisa, 

vimen; Zenske grudi“ (dr. fifd) < lat. titia; dos s.n. ,,poledina; nalije; pe ~ 

naopako; šuma na osojnoj strani * (dr., prov., cat. dos) < lat. dossum (< 

dorsum); spinare s.f. „leđa, kičma, rtenjača“ (dr. spinare) < lat. spinalis (< 

92 DELR, 1187; DLR, VI, P. 1032-1034; DER, p. 549-550; H. Mihdescu, Influenta 

greceasca asupra limbii romdne pind in secolul al XV-lea, Bucuresti, 1966, p. 55 (= 

Mihšescu, Infl. gr.). 

!9 DELL, p. 19; Mihaescu, Lg. lat., p. 280; DDA, p. 1101, 1134, 1135. 

! DELL, p. 491; Mihaescu, Lg. /ar., p. 280; DLR, VIII, 2, p. 536-541; Capidan, Megl., 

11, p. 224-225. 

15 Mihaescu, Lg. lat., p. 27, 280. 

e R R A N 

spina);"“’ coastii/cuasti s.f. „kost, rebro, slabina; uzbrdica; prevoj; planinska 

kosa“ (dr., ar., mgl. coastd) < lat. costa; inima s.f. „srce; jezgro, srž“ (dr. 

inimd) < lat. anima; inimos, -oasd adj. „sr(da)čan“ (dr. inimos) < lat. 

animosus; pinćeče s.f. ,,abdomen, stomak“ (dr. pintece, pintice, pintic) < lat. 

pantex, -icem; pinéecos, -oasš adj. „trbušast“ (dr. pintecos, ar. pinticos) < 

lat. panticosus; foal'e s.n. ,,meh, mešina“ (dr. foale, mgl. foali, ir. fole) < lat. 

follis, -em; buric s.n. „pupak“ (dr. buric) < lat. *umbulicus (< umbilicus < 

umbo); ficaée s.m. ,jetra, crna džigerica“ (dr. ficaf) < lat. ficatum (< 

Jicus);'"! féere s.f. „žuč“ (dr. fiere) < lat. *fele (< fel, fellis); spina s.f. biol. 

„Slezina, dalak® (dr., ar., mgl. splind) < lat. splen, -enem; mat s.n. „crevo“ 

(dr., mgl. may) < lat. mattia; maruntale s.f. „iznutrice“ (dr. mdruntaie) < lat. 

minutalia (< minutus < minuo);'*® ršrunci s.n. „bubreg“ (dr. rdrunchi; ima 

je u sardskom i dijalektalno u-francuskom) < lat. *renunculus; besicš s.f. 

„bešika, mehur (dr. bdsicd, reg. besicd) < lat. *bessica < vessica; cur s.f. 

vulg. „dupe“ (dr. /pop., vulg./, ar., mgl., ir. cur) < lat. culus;"* puli s.f. vulg. 

„pennis“ (dr. puld) < lat. pulla (< pullus „mladunče“); putd s.m. „penis; 

momak iljokuran® (dr. /pop./, ar., mgl. putd, ir. pute') < lat. *putium 

(regresivni oblik od praeputium) ili *putea, put(u)la (< putus „dečak, 

klinac“);"! noadi s.f. „trtica; noada curuluj - trtica“ (dr. /pop./, ar. noadd) < 

lat. *noda (pl. nodum);'* coj s.m. vulg. „testis“ (dr. /pop., vulg./ coi) < lat. 

coleus;' lindic s.n. vulg. „clitoris“ (dr. /pop., vulg./ lindic, st. fr. landie) < 

lat. landica,"* itd. -5 

Radanje, Zivot, smrt, vitalne funkcije. Izobilje termina omogucava 

sledeću klasifikaciju: radanje, Zivot, smrt; pol, starost; zdravlje, bolest; 

psihicki nedostaci; vitalne funkcije; kretanje i nepokretnost: nasće vb. tranz. 

„{(po)roditi (se); radati (se)* (dr. nagte) nastao od lat. nascere (= nascor); fi 

vb. tranz. „biti“ (dr., ir. fi) < lat. *fire (< fieri);'** via vb. intranz. „živeti“ 

(dr. vie, via) < lat. vivere;"* invija vb. intranz., tranz. „oživeti, vaskrsnuti* 

6 DELL, p. 642; Mihescu, Lg. lat., p. 237; DDA, p. 1098. 

7 Mihaescu, Lg. lat., p. 280; DELL, p. 232. 

148 Mihgescu, Lg. lat., p. 237-280. 

14 REW, 2384; DELR,450; DA, 1, 2, p. 1003-1004; Capidan, Megl., III, p. 88; Puscariu, 

St. istr., 111, p. 108. 

150 Capidan, Megl., 111, p. 243; Puscariu, St. istr., 111, p. 129. 

"' PEW, 1416. 

2 DELR, 1236. 

'3 DELR, 385; DA, 1, 2, p. 639-640. 

!54 REW, 4886; DELR, 995; DER, p. 479-480. 

15 REW, 3288; DELL, p. 209; DELR, 581; DA, II, 1, p. 113; DER, p. 326; DDA, p. 659- 

660; Capidan, Megl., I11, p. 157; Puscariu, St. istr., I1L, p. 112. 

156 Ov. Densusianu, Histoire de la langue roumaine, 1-11, Paris, 1901-1938 (voir aussi 

Densusianu, ILR, dans Ovid Densusianu, Opere, 1I, Bucuresti, 1975), p. 801, 858-859 (= 

Densusianu, ZLR); Rosetti, /LR, p. 593; DA, II, 1, p. 869; DDA, p. 165.


'Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XVI vek) 35 

(dr. invia) < lat. invivere; viu, -ie adj. „živ(ahan)“ (dr. viu) < lat. vivus; 

vijatš s.f. „život“ (dr. vigtd) < lat. *vivitia (< vivus + —itia); cresće vb. 

intranz. tranz. „(na)rasti; razvi(ja)ti se; vaspitati; nadolaziti (voda)* (dr., ir. 

cregte) < lat. crescere; muri vb. intranz. ,umreti, preminuti; umirati* (dr., 

ir. muri) < lat. morire (= mori); mort, -oarti adj. „mrtav, umro; pokojni“ 

(dr., mgl., ir. morf) < lat. mortuus; moarće s.f. „smrt“ (dr., ar. moarte) < lat. 

mors, mortem; mortičinž s.f. „strvina“ (dr. /arh./ mortčcinđ) < lat. 

morticina; mortžčune s.f. „crkotina, strvina“ (dr. morfđciune) < lat, 

morticina; amurti vb. intranz. „ukočiti (se), postati neotesan; malaksati; 

prezimiti (životinje)“ (dr. amori, ar. amurfdscu) < lat. vulg. *ammortire (< 

lat. *admortire < ad „kod, prema“ + mortuus „smrti“); riposa vb. 

intranz.„umreti“ (dr. rdpdosa) < lat. repausare „odmarati se, spavati“;!5? 

pjeri vb. intranz. „umreti, nestati“ (dr. pieri) < lat. perire; učis, -š adj. 

„Zgnječen“ (dr. ucide) < lat. occidere; fieca vb. refl., tranz. ,,(u)daviti (se), 

utopiti (se)“ (dr. ineca, /arh./ neca) < lat. necare, enecare, itd. Om/uom s.m. 

„čovek“ (dr., ar., ir. om, mgl. uom) < lat. homo; omehit/omenesc, -š adj. 

„očovečen, uljuđen, human, učtiv“ (dr. omenesc, ar. uminitate) < lat. 

humanitas, -atem; birbat s.m. „muškarac, muž“ (dr., ar., mgl. barbat) < lat. 

barbatus; mujere s.f. „žena, supruga“ (dr muiere) < lat. mulier, -erem; 

fameje s.f. „žena, supruga“ (dr. femeie, dr. /arh./ famdn) < lat. femina;'*® fat 

s.m. „zametak“ (dr. fat) < lat. fetus; fičor s.m. „sin“ (dr. fecior, /reg./ ficior, 

ir. fecior) < lat. *fetiolus (< fetus);'" fatš s.f. „ćerka, devojka“ (dr /atđ) < 

lat. feta; fičoarš s.f. „ćerka“ (dr. fecioard) < lat. *fetiola, fita vb. tranz. 

Hroditi; oteliti, oždrebiti, ojagnjiti, ošteniti“ (dr. fita) < lat. feta; ćinžr s.m. 

„mladić, momak“ (dr. findr) < lat. tener, *fenerus (forma imperijalne epohe 

je teneri, -orum); juhe, junš s.m i f. „mlad(ić)“ (dr., mgl. june, -0) < lat. 

iuvenis; bžtrin, -ž adj. subst. „(za)star(eo); fig. prevaziđen“ (postoji i u drugim 

romanskim jezicima; smisao u rumunskom je posvedočen i u latinskim 

tekstovima) (dr. bdtrin) < lat. betranus (= veteranus), itd. Sšnžtos, -oasi 

adj. „zdrav“ (dr., ar. mgl. sdndtos) < lat. sanitosus; sinitaée s.f. „Zdravlje“ 

(dr., ar. sdndtate) < lat. sanitas, -atem; vindeca vb. refl., tranz. „(iz)lečiti 

(se), ozdraviti; zatvoriti (se) (rana)“ (dr. vindeca) < lat. vindicare; tusš s.f. 

„kašalj“ (dr., ar. tuse) < lat. tussis, -em; tusi vb. intranz. „kašljati“ (dr. fusi, 

ar. fugescu) < lat. tussire; git s.n. „vrat, guša, grlo“ (dr. gif) < lat. guttur; 

cufuri vb. refl. „imati proliv; usrati se od straha“ (dr. cufiri, ar. cufurescu) < 

lat. conforire (< forire < foria, -ae);'* cufureala s.f. „proliv, diarea“ (dr. 

cufureald, ar. cufoare) < lat. *confi:riaé”" cufuričos, -š adj. „govnjiv“ (dr. 

cufuricios) < lat. *conforiciosus; frigurl s.n. „hladnoća“ (dr. /pop./ friguri) < 

lat. frigora, -ae; fiorl s.m. „jeza“ (dr. fior) < lat. febris, -em; infiora vb. 

tranz., refl. ,,(na)jeZiti (se), uzbuditi (se); (u)plasiti se“ (dr. inflora) < lat. in 

+ febris, -em; muc, pl. mué s.n. ,slinac, sekret iz nosa“ (dr., ar. muc/i/, mgl. 

muc) < lat. mucii (< mucus); mucos, -š adj. „slinav“ (dr., ar., mgl. mucos) < 

lat. mucosus; mucoare s.f. „memla“ (dr. reg., ar. mucoare) < lat. mucor, - 

orem; petingini s.f. med. „lišaj“ (dr. pecingine) < lat. petigo, -inem; rije s.f. 

„šuga“ (dr. riie) < lat. aranea; rijos, -oasd adj. „šugav“ (dr. riios) < lat. 

araneosus; heBel s.m. „mldež, bradavica“ (dr. neg) < lat. naevus; puroj s.n. 

„gnoj“ (dr. puroi) < lat. *puronium (< pus, -is); zgajba s.f. „krasta“ (dr. 

2gaibd) < lat. *scabia (< scabies); čumš s.f. „čuma“ (dr., ar., mgl. ciumd) 

lat. cyma (< gr. kbpe),'® itd. Orb/uorb, oarbi adj. „slep“ (dr., ir. orb, mgl. 

uorb) < lat. orbus; surd, -š adj. „gluv“ (dr., mgl., ir. surd) < lat. surdus; 

asurzi, asurzisc vb. intranz. tranz. ,ogluveti, zaglusiti; onesvestiti (se)* 

(dr. asurzi) < lat. *assurdire (< surdescere); surzi vb. intranz., tranz. 

wogluveti, zaglušiti“ (dr. surzi) < lat. *(ad) surdire; mut, -š adj. „nem“ (dr., 

ar., mgl., ir. muf) < lat. mutus; amufi (amutisc) vb. intranz. ,,(za)nemeti; 

Jig. utati (kao zaliven)“ (dr. amuti) < lat. *ammutire (< ad + mutus ,mutav, 

nem“); scjop, -oapš adj. ,.Copav, hrom“ (dr. gchiop) < lat. *excloppus, 

scloppus (cloppus); sciopa vb. intranz. „oćopaveti“ (dr. /reg., arh./ schiopa) 

< lat. *excloppare, *scloppart; sciopita vb. intranz. „ohrometi“ (dr. 

schiopata) < lat. *excloppitare, *scloppitare,'® itd. Minca vb. tranz. refl. 

„(po)jesti, gristi (se); svrbeti; fig. Ziveti (od nedega) (dr. minca) < lat. 

manduccare; dumica vb. tranz. „(u)drobiti“ (dr. demica, /ath./ dimica, 

/pop./ dumica) < lat. *demicare (< mica);'®* satura vb. refl., tranz. , zasititi 

(se), zadovoljiti (se)“ (dr. sdtura) < lat. saturare (< satur); situl, -š adj. „sit, 

zasicen; fig. zadovoljan® (dr. sdtul) < lat. satullus; foame s.f. „glad“ (dr., ar. 

foame) < lat. fames, -em; foamece s.f. „gladovanje“ (dr. foamete) < lat. 

fames, *-item; flimind, -š adj. „gladan“ (dr. fldmind, mgl. flamund, ir. 

flamund) < lat. *lamdund < lat. *flammabundus (< flamma; cf. 

gaudibundus, palpabundus);'®® bja vb. tranz. intranz. „(na)piti (se), gutati; 

haréiti novac (na piće); pop. pusiti (dr. bea) < lat. bibere; biat, -š adj. 

„pijan, naljoskan® (dr., mgl. beaf) < lat. bibitus; beutori s.m. ,pijanica, 

!27 Mihaescu, Lg. /at., p. 282; DER, p. 688. 

!5 Mihaescu, La romanité, p. 216. 

!” Mihescu, Lg. lar., p. 259; REW, 3273; DELL, p. 231; DELR, 560, 561; DA, II, 1, p. 

74-75; DER, p. 321, 323; Al Graur, Etimologii romdnesti, Bucuresti, 1963, p. 94 (= Graur, 

Etimologii). 

1 Mihdescu, Lg. lat., p. 278. 

16! DLR, 1, 2, p. 953; Capidan, Megl., 111, p. 83-84. 

!% REW, 2438; DELR, 363; DA, 1, 2, p. 503-505; DER, p. 200-201; DEX, p. 156; DDA, 

p. 449-450; Capidan, Megl., 11, p. 101. 

1 Mihaescu, Lg, lat., p. 278. 

1% REW, 2551; DELR, 402; Rosetti, /LR, p. 191; DER, p. 306. 

15 REW, 3351; DELR, 603; Rosetti, LR, p. 191; Capidan, Megl., I1I, p. 128; Puscariu, Sr. 

istr., l, p. 112


pijanac“ (dr. bautor) < lat. bibitor; betiu s.f. „pijan, opijen“ (dr. befiv, /reg./ 

beffu) < lat. *bibitivus; beuturš s.f. „piće (alkoholno)“ (dr. bduturd, /reg./ 

beuturd) < lat. bibitura; sorbi vb.tranz. „srkati, ispiti“ (dr. sorbi) < lat. 

sorbire, sorbere; suge vb. tranz., refl. „(i)sisati, dojiti; (is)cediti (se)“ (dr. 

suge) < lat. sugere; linge vb. tranz., refl. „liznuti, o(b)liz(iv)ati (se), liznuti, 

polizati“ (dr. linge, mgl. ling, ir. linže) < lat. lingere; siée s.f. „žeđ, fig. 

žudnja“ (dr., it. sefe) < lat. sitis; sitos, -oasš adj. „žedan“ (dr. sefos) < lat. 

sitosus; caca vb. intranz. „(u)srati (se)“ (dr. /pop./ cdca, ar., mgl. cac, ir. 

cacd) < lat. cacare;'® cicat s.m. „govno“ (dr. cdcaf) < lat. cacatus; cžcžčos, 

-oasš adj. ,,usran; nemoćan“ (dr. cdcdcios) < lat. cacatosus; screme vb. refl. 

„napti se, naprezati se“ (dr. screme) < lat. exprimere;' besi vb. tranz. 

„prđiti“ (dr. bdsi) < lat. bissire (< vissire); besind s.f. „prdac“ (dr. bdsind, 

besind) < lat. *bissina (< *vissina);'® besinos, -oasi adj. „prdljiv“ (dr. 

beginos) < lat. *bissinosus; pisa vb. refl. „upišati se“ (dr. /pop./, ir. pisa, 

mgl. pis) < lat. *pissiare;'® fuće vb. tranz. „jebati, imati snošaj“ (dr. /pop., 

vulg./, ir. fute, ar., mgl. fur) < lat. fut(were, itd. Adurmi vb. intranz. 

tranz. ,,zaspati, usnuti; uspavati (se)“ (dr. adormi, adurmi) < lat. addormire; 

somn s.n. „san“ (dr. somn) < lat. somnus; somnuros, -oasi adj. „pospan“ 

(dr. somnoros) < lat. somnosus; vis s.n. „san(jarenje)“ (dr., mgl., ir. vis) < 

lat. visum; visa vb. tranz., intranz. ,sanja(ri)ti; nadati se“ (dr. visa) < lat. 

visare; sufla vb. intranz., tranz. ,(o)duvati“ (dr. sufla) < lat. sufflare; 

risufla vb. tranz., intranz., refl. ,disati; odahnuti, odmoriti se; popuštati“ 

(dr. rasufla) < lat. *resufflare; sufl'et s.n. „duh, duša; srce“ (dr. suflef) < 

*sufflitus (< sufflare); cisca vb. tranz., intranz. ,zinuti, zabezeknuti (se); 

zevati; otvoriti (se), otskrinuti (dr. cdsca, ar. cascu, mgl. casc) < lat. 

*cascare (< gr. XGOKOQ); ! scjupja vb. tranz. „(o)pljunuti“ (dr. scuipa, 

scuipi, mgl. scup) < lat. *scuppire;' balš s.f. „bala, Zvala (u Zivotinje); – de 

cirie - pseca bala, – de copil - dečja bala“ (dr., ar. bald) < lat. bellua; sugit 

S.n. „štucanje“ (dr. sughif) < lat. singultus (= sugglutius, subgluttius); sugita 

vb. intranz. „štucati“ (dr. sughifa) < lat. singultare (= subgluttiare),!” itd. 

Sta vb. intranz. ,,(za)stati; ostati; stanovati, Ziveti“ (dr. sta, ar. stau /stare/) 

< lat. stare; zi€a vb. intranz. ,bolovati, biti bolestan; mugiti se (nalaziti se) 

- % REW, 1443; DELR, 206; DER, p. 122; DDA, p. 302; Capidan, Megl., IIl, p. 53; 

Puscariu, St. istr., 111, p. 105. 

'’ REW, 3057; DER, p. 739; DDA, p. 1108-1109. 

' DELR, 138; DER, p. 70; DDA, p. 269. 

' REW, 6544; DDA, p. 718; Capidan, Megl., III, p. 223; Puscariu, St. istr., III, p. 128. 

' REW, 3622; DER, p. 739; DDA, p. 577; DELR, 707; Capidan, Megl., III, p. 134; 


! REW, 1733; DELR, 282; DER, p. 146; DDA, p. 318; Mihzescu, Infl. gr., p. 52; 

Capidan, Megl., III, p. 63. 

!? DER, p. 741; DEX, p. 842; Capidan, Megl., III, p. 261-262. 

'3 Mihaescu, Lg. lat., 279; DER, p. 807. 


u zatvoru; leZati, odmarati; počivati“ (dr. zdcea) < lat. jacere; seda vb. 

intranz. „sedeti, sesti; stanovati; boraviti“ (dr. sedea) < lat. sedere; aseza, 

agez vb. refl., tranz. „sesti; posaditi (se), smestiti (se), namestiti; smiriti se; 

pritisnuti; splasnuti (dr. aseza) < lat. *gssediare; culca vb. refl., tranz. 

„legnuti, leéi; prostirati se; savi(ja)ti se“ (dr. culca) < lat. collocare; scula 

vb. refl., tranz. ,probuditi se, ustati, diéi se; pobuniti se“ (dr. scula) < lat. 

*excub(u)lare; cida vb. intranz. ,(s)pasti, padati“ (dr. cddea) < lat. cadere; 

aluneca vb. intranz. ,skliznuti (se), okliznuti (se), pasti; provući se“ (dr. 

aluneca) < lat. ad + lubricare (< lubricus); merge vb. intranz. „ići, hodati; 

kretati se; 7pro(:i, prolaziti; pohadati (školu)“ (dr. merge) < lat. vulg. mergere 

= mergi;' pas s.m. „korak“ (dr., ar. pas) < lat. passus; pisi, pasesc vb. 

intranz. ,(za)koragiti, koradati; poéi; prekoračiti“ (dr. pdsi, pdsesc) < lat. 

*passare (< passus); umbla vb. intranz. „ići, kretati se“ (dr. umbla) < lat. 

ambulare; plimba vb. refl., tranz. „(pro)šetati (se)“ (dr. plimba) < lat. 

perambulare (per + ambulare); preumbla vb. refl. „(pro)šetati (se)“ (dr. 

reg. preumbla) < lat. perambulare (per + ambulare); urdina vb. intranz. 

„ići tamo-amo® (dr. urdina) < lat. ordinare; fugi vb. intranz. , tréati, juriti; 

bezati; uteći“ (dr. fugi) < lat. fugire (= fugere); fugž s.f. „trčanje, trk(a); 

bezanje, beekstvo“ (dr., ar., mgl. fugd) < lat. fuga, -am; alerga vb. intranz., 

tranz. ,(pro)juriti; goniti; bežati, trati, Zuriti; lunjati (dr. alerga) < lat. 

*allargare (ad + largare < largus); intra vb., intranz.,,ulaziti (dr. intra) < 

lat. intrare; jesi vb. intranz. ,,iZaéi; pojaviti se; rasti; uspeti“ (dr., ir. iegi) < 

lat. exire; sui vb. intranz., refl., tranz. ,,(po)peti se, penjati se; ići napred; 

(po)diéi (se); povisiti“ (dr., mgl. sui) < lat. subire (< ire); veni vb. intranz. 

„doći, prilaziti, stiéi; posetiti; (pro)iz(i)laziti (dr. veni) < lat. venire; 

apropija vb. refl. „približiti (se), doći; (do)nositi; dostići“ (dr. apropia) < 

lat. appropiare (< ad + propio < propius);""® apropijat, -š adj. ,blizak, 

intiman® (dr. apropiat, -&) < lat. appropiatus; ajunga vb. intranz., tranz. 

„(do)stići, (do)ziveti; prostirati se; prostirati se; (su)sresti (se); ispuniti; 

posta(ja)ti“ (dr. ajunge) < lat. adiungere; apl'eca vb. tranz., refl. ,,(na)kriviti 

(se), sagnuti se; savijati (se)“ (dr. apleca) < lat. applicare;'77 indopleca vb. 

tranz. „sagnutri, pognuti“ (dr. indupleca) < lat. induplicare, scipa vb. 

intranz., tranz., refl. „izbeći, spas(i)ti se; (is)pustiti; osloboditi se“ (dr. 

scdpa) < lat. *excappare (< cappa); rštači vb. refl., intranz. „izgubiti se, 

zalutati, skitati“ (dr. ratdci) < lat. *erraticire (= *erraticare < erraticus < 

! Mihžeescu, Lg. lat., 284; DER, p. 516. 

173 Rosetti, ILR, p. 156, 504, 506. 

7 Mihžescu, Lg. lat., 65. 

!! Mihaescu, Lg. lat., 25; DELR, p. 1402, 1403; DER, p. 29, 636.


erro, -are);* chlca vb. intranz. „(z)gaziti se, ugaziti“ (dr. calea) < lat. 

calcare (< calx, calcis); treče vb. intranz., tranz. „proći, preći“ (dr. trece, 

ar., mgl. trec, ir. trece) < lat. treicere (= traicere); siri vb.intranz., tranz. 

„(od)skočiti, (u)skakati; upasti; preskogiti; iskočiti“ (dr. sari) < lat. salire; 

sšlta vb. intranz., refl., tranz. „skočiti; dici se; rasti“ (dr. sdlta) < lat. 

saltare; innota vb. intranz. ,(pre)plivati (dr. inota, innota) < lat. *innotare 

(= innatare);'” prinde vb. tranz., refl. ,hvatati, (2)grabiti; prihvatiti (se)“ 

(dr. prinde) < lat. pre(he)ndere; cuprinde vb. tranz., refl. „obuhvatiti; 

zagrliti (se); zauzeti“ (dr. cuprinde) < lat. compre(he)ndere; apuca vb. 

tranz., refl., intranz. ,hvatati, uzeti; (pri)kaiti (se); zahvatiti; doziveti, 

(po)krenuti, ići“ (dr. apuca, ar. apuc, apucare) < lat. aucupare (= capere);'® 

atinge vb. tranz., refl. ,,(do)taknuti, doticati; udariti, (za)interesovati (se); 

(do)stici; fig. (o)štetiti“ (dr. atinge) < lat. attingere; trage vb. tranz., 

intranz., refl. „(po)vući (se); poticati, voditi poreklo“ (dr. trage, ar., mgl. 

frag, ir. traze) < lat. tragere, trahere;' fihe/tihea vb. tranz., intranz. 

»(0)drZati (se); zadrzati se“ (dr. fine/a/, tine/a/) < lat. tenere; arunca vb. 

tranz. „(do)baciti, izbaciti; gurati (u nesto), skoéiti; posejati“ (dr. arunca, ar. 

aruncu)


musat) < lat. *informosiatus;'*® urit, - adj. „ružan, gnusan“ (dr. urif) < lat. 

horritus; uri vb. tranz. refl. „mrzeti; gnušati se; dosađivati se“ (dr. uri) < 

lat. vulg. *horrire = horrere; ingrisa vb. refl., tranz. „(u)gojiti (se), 

(u)toviti (se)“ (dr. ingrdsa) < lat. *ingrassiare; fraget, -š adj. ,,mlad; presan; 

nezreo“ (dr. fraget) < lat. *fragidus (< fracidus, utiče na fragilis); crud, -3 

adj. „zelen; nezreo“ (dr. crud, -0) < lat. crudus; muéed, -š adj. „buđav“ (dr. 

muced) < lat. mucidus, itd. 

Intelekt, oseéanja, volja, jezik, karakter. Nije mnogobrojna, ali je 

veoma razudena leksika iz oblasti intelekta, ose¢anja, volje, posebno jezika i 

karaktera: minée s.f. „pamet“ (dr., ar. minte) < lat. mens (ak. mentem) 

(tenere mente > fin/e/ minée „pamti“), pričepe vb. tranz., refl. ,razumeti 

(se), shvatiti, pozna(va)ti“ (dr. pricepe) < lat. percipere (= capere); intilege 

vb. tranz., refl. „razume(va)ti (se), shvatiti; slagati se“ (dr. infelege) < lat. 

intelligere (< interligere); prepufie/propuiie vb. tranz. „naložiti (kome)“ 

(dr. prepune/propune) < lat. praeponere; pare vb. intranz. refl. „izgledati, 

(pri)činiti se; smatrati“ (dr. pdrea) < lat. parere; impšra vb. tranz. „zakoliti, 

ograditi koljem; zabosti (na kolac)“ (dr. impdra) < lat. *impalare (in + 

palare);” cunoasće vb. tranz. „(po)zna(va)ti, (u)poznati (se); 

identifikovati“ (dr. cunoaste) < lat. connoscere (= cognoscere); sćij vb. 

tranz. intranz. refl. ,,znati, umeti; poznavati; zna se, poznato je“ (dr., ir. sfi, 

ar., mgl. stiu) < lat. scire; ujta vb. tranz., intranz., refl. ,zaboraviti; 

obazreti se, pogledati (dr. wifa) < lat. *oblitare (< oblitus); adžvšr s.n. 

„istina“ (dr. adevdr) < lat. *ad de verum; adživšrat, -š adj. (adevarat) „istina“ 

< lat. *ad(de)ueram; minčunš s.f. „laž“ (dr., ar., mgl. minciund) < lat. 

mentionem (= mendacium); minfi vb. intranz. tranz. ,(s)lagati; zavesti, 

prevariti (dr. minfi) < lat. mentire (= mentior), itd. Simfi vb. tranz., refl. 

„OSećati (se); primetiti (dr., ar. simfi/ire/) < lat. sentire; pla&a vb. intranz., 

tranz. „dopasti se, dopadati se; svidati se“ (dr. plicea) < lat. placere; dor 

s.n. „čežnja, Zudnja; ljubav(ni jad); Zalost, tuga“ (dr., ar., mgl. dor) < lat. 

dolus (= dolor); durja vb. tranz. ,boleti, osecati bol“ (dr. durea) < lat. 

dolere; supšra vb. tranz., refl. ,(na)ljutiti (se), (na)jediti (se)“ (dr. supdra) 

< lat. superare; intšrita(re) vb. tranz. „(raz)dražiti, podbadati, 

podstrekivati“ (dr. intdrita/re/) < lat. vulg. interritare; intrista vb. tranz., 

refl. „(o)žalostiti (se)“ (dr. /arh., reg./ intrista) < lat. vulg. tristare (= 

tristor);' stimpšra vb. refl. tranz. „smiriti; ugasiti (vatru)* (dr. stimpdra, 

"% REW, 3450; DELL, p. 247; DELR, 655, 656; DDA, II, 1, p. 179, 671, 672; SDE, p. 

462; Densusianu, ILR, p. 455, 797; Rosetti, ILR, p. 592; Dictionarul elementelor romanesti 

din documentele slavo-romdne (1374-1600), Bucuresti, 1981, p. 84, 150 (= DELROM); 

DDA, p. 840, Capidan, Megl., 111, p. 199. 

"' DELR, 1325; DA, II, 1, p. 494; DDA, p. 149; Capidan, Megl., 11, p. 12. 

% Mihžescu, Lg. lat., p. 307; DLR, XI, 3, p. 623-624; DER, p. 860; SDE, p. 421. 


astimpdra) < lat. extempero, extemperare (< ex + *teinpe]tšx;re); minhije s.f. 

„ljutnja; srdzba, gnev“ (dr. minie) < lat. mania (gr. pavie); |,ri vb. tranz., 

refl. „mrzeti; gaditi se, gnušati se“ (dr. wrf) < lat. vulg. *horrire = horrere; 

uričos, -oasš adj. „neptijatan, ružan, gadan“ (dr. uricios) < lat. vulg. 

*horritosus, tulbura vb. tranz., refl. „(za)mutiti; uznemiriti (se)* (dr. 

tulbura, turbura) < lat. vulg. turbulare (< turba); tulbure s.f. „mutan; nerazumljiv“ 

< lat. *furbu/us tulburos, -oasž adj. „mutan“ (dr. tulburos) < lat. 

vulg. turbulosus; turba vb. intranz. „pobesneti“ (dr. turba) < lat. turbare; 

spirios, -oasi adj. „strašljiv, uplašen“ (dr. s;?grios, -qa:y{ž)


cdpata) < lat. *capitare (< captare); cućeza vb. tranz. „smeti, osmeliti se, 

usuditi se“ (dr., ir. cuteza, ar. cutedzu, mgl. cutez) < lat. cottizare (< 

'orT(Čeiv);" fače vb. tranz. „činiti, (na)praviti“ (dr. face) < lat. facere; 

puća vb. tranz. „(s)moći, imati mogućnosti“ (dr. putea) < lat. potere (= 

posse); pućere s.f. „mo(gu)ć(nost), snaga, moć“ (dr. putingd) < lat. potentia; 

virtos, -oasš adj. „snažan, jak, žilav“ (dr. virtos) < lat. virtuosus; alefe vb. 

tranz. refl. „(iz)birati, delegirati; rešiti (se); (pro)čistiti; imati (neku) korist; 

tkati (vez na ćilimu); razdeliti (kosu na razdeljak)“ (dr. alege) < lat, allegere; 

abaée vb. tranz. refl. ,doterati; navratiti, doći; skrenuti (s pravca), poéi 

(krivim putem), sklanjati (se u stranu)“ (dr. abate) < lat. abbatere; lisa/lasa 

vb. tranz., refl. ,ostaviti, napustiti; (s)pustiti (se) (dr. ldsa, lasa u 

Moldaviji) < lat. laxare; asćepta vb. tranz. refl. „(sa)čekati, dodekati, 

pricekati; ustezati se; zadrza(va)ti se; nadati se; verovati (dr. astepta) < lat. 

*astectare (< *aspectare < ad-spectare); inčepe vb. intranz., tranz. 

„(za)početi, (za)potinjati; (na)stupiti (dr. incepe) < lat. incipere, itd. 

Ziče/diše vb. tranz. „reći, kazati; tvrditi“ (dr. zice) < lat. dicere; spuiie vb. 

tranz. „(iz)reći, kazati; iskazati“ (dr. spune) < lat. exponere; cuvint s.n. 

„Treč; govor; beseda“ (dr. cuvint) < lat. couventus, -um; cuvinta vb. tranz., 

intranz. „govoriti; re¢i; kzati; odrzati govor* (dr. cuvinta) < lat. couventare; 

vorbi s.f. „reč, (raz)govor” (dr. vorbd) < lat. verbum; intreba vb. tranz., 

refl. „(u)pitati (se), zapitati (se); informisati se“ (dr. intreba) < lat. 

interrogare; riaspunde vb. intranz., tranz. »odgovoriti, odgovarati; snositi 

odgovornost; uzvratiti; odzvanjati, odjeknuti; odgovarati (na ispitu)“ (dr. 

rdspunde) < lat. respondere; rispuns s.n. „odgovor“ (dr. rdspuns) < lat. 

responsum, -i; kema vb. tranz. refl. ,(po)zvati; narediti; zvati se“ (dr. 

chema) < lat. clamare; striga vb. intranz., tranz. wvikati, kričati, derati se, 

urlati; vapiti, zapomagati, dozivati; zvati, dozivati, pozivati“ (dr. striga) < 

lat. *strigare (< striga = strix „sova“); nume/lume s.n. ,,ime, nadimak“ (dr., 

ar. nume, ir. lume) < lat. nomen, -inem; injura. vb. tranz., intranz. 

„(o)psovati“ (dr. injura) < lat. iniurare (< iniuria); jurimint s.n. „Zakletva“ 

(dr. juramint) < lat. juramentum; Ižuda vb. tranz., refl. »(po)hvaliti (se); 

praviti se važan“ (dr. lduda) < lat. laudare; iiudžčune s.f. „hvalisanje“ (dr. 

lduddciune) < lat. laudatio, -onem; čerta vb. refl., tranz. »(po)svadati se“ 

(dr. certa) < lat. certare; mustruja vb. tranz., refl. »(Wkoriti, prekorevati; 

prebaci(va)ti sebi“ (dr. mustra) < lat. monstrare,* itd. Plipind, -š adj. 

„slabačak, nejak“ (dr. pldpind) < lat. palpandus ili palpabundus; lin/alin, -3 

adj. , tih, miran, spokojan; blag“ (dr. /in) < lat. lenus (= lenis); alina vb. 

b 


tranz. refl. „(u)tešiti, ublaziti, utihnuti ; smiriti (se), rasteretiti (se); zakačiti 

(se)“ (dr. alina) < lat. *allenare (= *adlenare < ad + lenare = lenire);'* 

blind, -š adj. „blag, dobar, dobroćudan“ (dr. blind, -0) < lat. blandus; blinzi 

vb. tranz. ,,umiljavati se, činiti dobro“ (dr. /arh./ blinzi) < lat. blandire; bun, 

-š adj., adv. s.m. i f. ,dobro, da, tako; dobar, valjan, dobronameran, 

ljubazan; prijatan, lep; spreman; bun de guri - hvalisav“ (dr., ar., mgl. bun) 

< lat. bonus, -a, -um; bunitace s.f. „dobrota, ljubaznost, dobročinstvo“ (dr., 

ar. bundtate) < lat. bonitas, -atem; riu adv. „zlo, rdavo, loše“ (dr. rdu) < lat. 

reus; riutaée s.f. „zloba, pakost“ (dr. rdutate) < lat. reutas, -atem; rusine 

s.f. „stid, sram; skromnost* (dr. rugine) < lat. *rosio, -onem (< roseus), itd. 

Hrana, piće, posude. Leksicka grada sa prostora Timogke zone koja 

je posvecena terminologiji hrane, piéa i posuda biée navedena slede¢im 

redosledom: obroci; namirnice i jela, njihova priprema; pića i posude: prinz 

s.n. „ručak, obed“ (dr. prinz) < lat. prandium; prinzi vb. intranz. 

„ruča(va)ti, obedovati® (dr. prinzi) < lat. *prandire < prandere; činš s.f. 

„večera“ (dr. cind) < lat. cena; čina vb. intranz., tranz. „večera(va)ti“ (dr. 

cina) < lat. cenare; fžinš s.f. „bračno“ (dr. fdind) < lat. farina; fiinos, -oasi 

adj. „brašnjav“ (dr. fdinos) < lat. farinosus; aloat/aluat pl. —uri s.n. 

„kvasac“ (dr., ar., ir. aluat, aloat) < lat. allevatum (< ad + Ievo);'96 friminta 

vb. tranz. „gnječiti, mesiti; usitniti (dr. frdminta) < lat. fermentare (< 

Sfermentum);"” coate vb. tranz., refl. ,,(sa)zre(va)ti (dr. coace) < lat. cocere 

(= coguere); copturi s.f. „gnšj“ (dr. copturd) < lat. coctura; ameséeca vb. 

tranz. refl. „(u)mešati (se), izmeSati, pomesati“ (dr. amesteca) < lat. 

ammixticare (< */ad/misticare); mesćeca vb. tranz. „(iz)mešati; 

(iz)drobiti“ (dr. /pop., reg./ mesteca) < lat. masticare (= mixticare); pitie s.f. 

„hleb“ (dr. piine, /reg./ pine) < lat. panis, -em; plainti s.f. „kolač (od jaja i 

sira uvijeno testom i przeno na ulju ili masti )“ (dr. pldcintd „burek, kolač“, 

ar., mgl. pldfintd) < lat. placenta (gr. nAaxodc, obvrog); turtš s.f. „lepinja“ 

(adr., ar., mgl. turtd) < lat. turta (= torta); virzirije s.f. „kupusište“ (dr. 

varzare „kolač s kupusom“) < lat. vir(i)diaria; varza s.f. „kupus“ (u starom 

rum. jeziku verzele f. pl. kaže se još i zdrzdvaturi) < *uir(i)dia n.pl. „zeleniš 

(= viridia, -iume /< vireo/)”; sare s.f. „so“ (dr., ar. sare) < lat. sale, -em; 

sira vb. tranz. ,(po)soliti“ (dr. sdra) < lat. (in)salare; sarituri s.f. 

„slanoća“ (dr. sdrdturd) < lat. salatura; salimurš s.f. „raso“ (dr. sdlamurd 

„kiseljak“, ven. salamora, ngr. caAwpovpa, srp., bg. salamura) < lat. sale + 

' Mihaescu, Lg. lat., p. 66, 239; Mihaescu, Infl. gr., P. 54; DELR, 467; DER, p. 271; 

SDE, p. 220; DDA, p. 424; Capidan, Megl., 11l p. 91; Puscariu, St. istr., H, p. 307. 

DELR, p. 523; DA, II, 1, p. 646-647; Densusianu, /LR, p. 677, 796; Rosetti, LR, p. 

592. 

"% DELL, p. 351; Mihaescu, Lg. /at., p. 307; DELR, 989, 990; DER, p. 20; SDE, p. 24. 

!% Mihžescu, Lg. lat., p. 290; DELR, p. 1008; DA, I, 1, p. 127-128; DDA, p. 138; SDE, p. 

25; Capidan, Megi., HI, p. 173. 

"' DELR, p. 632; DA, II, 1, p. 164-165; DER, p. 340; DEX, p. 351; SDE, p. 463; DDA, p. 

563; Capidan, Megl., I1I, p. 131; L Fischer, SCL, XXX, 1978, p. 533.


*moria (= muria = muries „stavljen u salamuru“);”* cirnat s.m. „kobasica“ 

(dr. /lit./ cirnat, /pop./ cirnaf) < lat. carnaceus, carnaceum (< caro, carnis); 

sšu s.n. „salo“ (dr. sew, squ) < lat. sebum; fjerbe vb. intranz., tranz. 

„ključati, vreti; kuvati, variti“ (dr. flerbe) < lat. fervere; zama s.f. „čorba“ 

(dr. zeamd, freg./ zamad) < lat. zema (< gr. {épa);'® frige vb. tranz., refl. 

„(is)peći, (i)(s)pržiti; (is)peći se, opeći se“ (dr. frige) < lat. frigere; fripturi 

s.f. „pečenje“ (dr., ar. fripturd) < lat. frictura;" pisa vb. tranz. „(z)drobiti, 

(u)gnječiti“ (dr. pisa) < lat. pi(n)sare; lapée s.f. „mleko“ (dr., ar. lapte) < lat. 

lacte (= lac); vin s.n. „vino“ (dr., mgl. vin) < lat. vinum; must s.n. „šira“ (dr. 

must) < lat. mustum; vas s.n. „(po)sud(a) (za jelo); pl. sudovi“ (dr. vas) < lat. 

vasum; cildare s.f. „kotao“ (dr., ar. caldare) < lat. caldaria; gilati s.f. 

„kofa, vedro“ (dr., ar.,, mgl. gdleatd) < lat. galleta;”® butoj/as s.n. 

„bure/nce“ (dr., ar, bute) < lat. buttis, -em (cf. gr. biz. bouttis);* džoagš s.f. 

„duga“ (dr., ar., mgl. doagd) < lat. doga (< gr. dox1i);" čep s.n. „čep“ (dr., 

ar. cep, srp. čep) < lat. cippus; oalž s.f. „lonac“ (dr., ar. oald) < lat. olla; 

olčicš s.f. „lončić“ (dr. ulcea, ulcicd, ulcelusd, ulcelufd) < lat. ollicella, -am; 

určor s.n. „krčag, testija; vir, vrtlog“ (dr., ar. urcior, ulcior) < lat. urceolus, 

urceolum (< urceus); tist s.n. „crepulja, sač“ (dr. fes/, fdst) < lat. *festum 

(testa), itd. 

Odeća; obuća; nakit; higijena. Leksika odeće i obuće, zatim nazivi 

materijala koji su upotrebljavani za izradu odeće, odevnih elementata, 

pojedinih radnji koji čine proces njihove izrade, alat ili sastavni delovi alata 

koji se koristi u tim radnjama, zatim nmakif i na posletku higijena: linš s.f. 

„vuna“ (dr., ar. /ind) < lat. lana; in s.n. „lan“ (dr., ar., mgl. in) < lat. linum; 

cinepš s.f. „konoplja“ (dr., ar. cinepd, cinipd, srp. konoplja) < lat. cannapis 

(= cannabis) (*canepis, -em, *canepa, -em, canapa, -am) < gr. K&vvoBic;2% 

scšarmžna vb. tranz. „grebenati, (vunu) češljati“ (dr. scdrmdna) < lat. 

*excarminare (< carminare); floc s.n. „čuperak (kose), pramen (vune, 

svile); stidna dlaka (žene i muškarca)“ (dr. floc) < lat. floccus; flocul s.n. 

% Mihaescu, Lg. lar., p. 291; Mihžescu, Reconst., p. 570; DELR, 1151; DER, p. 533, 722, 

723; SDE, p. 262, 372. 

1% Mihaescu, Infl. gr., p. 56; Mihdescu, Lg. lat., p. 291; DER, p. 913; DEX, p. 1042; SDE, 

p. 147, DDA, p. 518-520. 

2% Mihaescu, Lg. lat., p. 291; DELR, 642, 645; DER, p. 342; DEX, p.352, 353; SDE, p. 

462; DDA, p. 562, 563. 

' DELL, p. 266; Mihšescu, Lg. lat., p. 291; DELR, 715; DER, p. 352; DDA, p. 584; 

Capidan, Megl., 111, p. 135. 

22 Mihdescu, /nfl. gr., p. 54; DELR, 202; DA, I, 1, p. 710; DER, p. 118; SDE, p. 64; 

DDA, p. 299; Capidan, Meg/., 111, p. 51. 

% DELL, p. 181; Mihaescu, Lg. lat., p. 288; DELR, 501; DER, p. 294; SDE, p. 117; 

DDA, p. 496. 

* DELL, p. 93; Mihescu, Lg. /ar., p. 34, 171, 276; DELR, 346; DA, I, 2, p. 79; 

DELROM, p. 45; DER, p. 182; SDE, p. 221; DDA, p. 360; Capidan, Megl, III, p. 76. 

i 


„pramenčić (vune, svile), mali čuperak (kose, stidnih dlaka)“ (dr. flocul) < 

lat. flocculus; flocos, -oasš „gusta i meka vuna; Covek/Zena sa gustom 

stidnom dlakom; pramenast, čuperast“ (dr. flocos) < lat. floccosus; fujor s.n. 

„SVvežanj“ (dr. fuior) < lat. *folliolus (< follis); cajer s.n. ,povesmo; preda, 

predivo“ (dr. caier, ar., mgl. cair) < lat. *caiulus (< caia, -ae „batina“);?05 

toarče vb. tranz., intranz. ,presti (vunu), prede (macka kada se nekome 

želi umiliti)* (dr. toarce) < lat. *torquere (= torquére); fus s.n. „vreteno“ 

(dr., ar., mgl., ir., prov., cat. fus) < lat. fusus; tort s.n. „vlakno ., končić m.“ 

(dr., mgl., prov. tort) < lat. tortus; fir s.n. „nit, vlakno, konac“ (dr. fir) < lat. 

Silum; raskija vb. tranz., refl. ,(u)mota(va)ti (se)“ (dr. rdschia) < lat. 

*rasclare;”* incurca vb. tranz. refl. ,(za)mrsiti, zapetljati (se), zbuniti se“ 

(dr. incurca) < lat. *incolicare (< in + colicare); descurca vb. tranz., refl. 

„ispetljati (se), razmrsiti (se)“ (dr. descurca) < lat. *descolicare (des + 

colicare);?® tisa vb. tranz., refl. „tkati“ (dr. fese) < lat. texere; urzalš s.f. 

„potka“ (dr. wrziturd) < lat. orditura; it(š) s.f. „drndalo“ (dr. if, itd) < lat. 

licium; canuri s.f. „vlakna vune nakon grebenanja “ (dr., ar. canurd, Srp. 

kanura) < lat. cannula (< canna); spatš s.f. ,brdilo (na razboju)* (dr. 

/arh./, ar. mgl. spatd) < lat. spatha (< gr. or&0m); sul s.n. „valjak“ (dr., ar., 

mgl. sul)

s 


petur) < lat. *pittula (< pitta);2!* pinzi s.f. „platno“ (dr. pinzd, ar. pindzđ, ir. 

pčinze) < lat. *pandia, -am (< pandere);"* cimage/kimjasi s.f. „košulja“ 

(dr. cdmagd, dr. /reg./, ar., mgl. cameagd, ir. camese, gr. biz. kau{oiov) < 

lat. camisia;”* fhsije s.f. „povoj, pelena“ (dr., ar., mgl. fasd, fase) < lat. 

fascia; fagioari s.f. dem. ,,povojnica, pelenica“ (dr. fdsioard) < lat. fasciola; 

infasija vb. tranz. ,,povi(ja)ti (u pelene), (za)motati (dr. fdsa, infdisa) < lat. 

*(in)fasciare (< fascia); infasura vb. tranz. refl. „uviti (se), zamotati (se); 

obmotati (se), obuhvatiti“ (dr. infdsura) < lat. *infasciolare (< fasciola); 

desfdsija vb. tranz. ,odmotati pelene“ (dr. desfdsa) < lat. *disfaciare; 

desfisura vb. tranz., refl. ,,odmotavati (se); odvijati (se)“ (dr. desfdisura) < 

lat. *disfaciolare; imbrica vb. tranz. refl. „odevati (se); obući (se), oblačiti 

(se)“ (dr. imbrdca) < lat. *imbracare; imbricat, -š adj. „obučen“ (dr. 

imbrdcat) < lat. *im + bracatus „u pantalonama“; dezbrica vb. tranz., refl. 

„SVući (se), svlačiti (se); skinuti (se)“ (dr. dezbrdca, desbrica) < lat. 

*disbracare; imbricaminée s.f. „odelo, odeća“* (dr. imbrdcaminte) < lat. 

*imbracamentum; bržčiri s.n. „pojas“ (dr. brdcire, brdcile, brdcele) < lat. 

bracile; mihecš s.f. „rukav“ (dr. minecd, ar. minicd, gr. biz. pdvike) < lat. 

manica (< manus, -us); in€inge vb. tranz., refl. ,(u)grejati (se); opasati 

(se)“ (dr. incinge) < lat. (in)cingere; cura/curaua s.f. „kaiš“ (dr. curea, ar., 

mgl. cureaud) < lat. corrigia; nasture s.m. „dugme“ (dr. nasture, ar. nastur) 

< lat. *nastulus;’” keutoare s.n. „rupica (haljine, revera)* (dr. cheotoare, 

cheutoare, chiotoare) < lat. *clautoria (< *clautus = clavatus);*'® inkjotora 

vb. tranz. ,zakopéati (bluzu itd.) < lat. *inclautoria; beéa/becalil/ s.f. 

„pojas (od vune u Zenskoj narodnoj nošnji s tkanim ukrasima, perlama, 

resama itd. 2-4 m dužine)“ (dr. batd, beteald) < lat. *bitta < vitta; incilta vb. 

tranz., refl. „obuvati“ (dr. incdlta) < lat. (in)calciare; descilta/desculta vb. 

refl,, tranz. „izu(va)ti (se)* (dr. descalfa) < lat. discalciare; descult, -š 

„bos(onog)“ (dr. descult, freg./ discult, dascul, ar. discultu, mgl. disculf) < 

lat. disculcius;”’ inciltiminée s.f. „obuća“ (dr. incalminte) < lat. 

(in)calciamentum;, insura vb. refl. „(o)ženiti se, udomiti se* (dr. fnsura) < 

lat. insolare (< sola); inel s.n. „prsten“ (dr. inel) < lat. anellus; čerčel s.n. 

„minđuša“ (dr. cercel) < lat. circellus (< circus); mirga/mirgaui s.f. 

22 DELR, 1357, 1358; DLR, VIIL 1, p. 346; SDE, p. 306; DDA, p. 970. 

% DER, p. 625; SDE, p. 344; DDA, p. 989; Capidan, Megl., 111, p. 228; Puscariu, St. istr., 

1L p. 127; DLR, VIII, 3, p. 714; DEX, p. 698; Rosetti, ILR, p. 188. 

-M Mihaescu, Lg. /at., p. 32, 289; DELR, 235; DA, I, 2, p. 65-66; DER, p. 132; SDE, p. 

224; DDA, p. 334; Capidan, Megl., 111, p. 57; Puscariu, St. istr., IIL, p. 105. 

15 Mihzescu, Lg. lar., p. 289; DELR, 1209; Rosetti, ILR, p. 243, 245; DER, p. 558; DLR, 

VIL 1, p. 31-32; DEX, p. 583. 

21 DELR, 326; DA, 1, 2, p. 333- 334; DER, p. 173-174; SDE, p. 180. 

21 Mihaescu, Lg. lat., p. 290; DELR, 226, 227; SDE, p. 106; DDA, p. 480-481; Capidan, 

Megl., 111, p. 112; Puscariu, Sr. istr., 111, p. 109. 


„perla“ (dr. mdrgea, /reg./ margeaud ) < lat. margella; spila vb. tranz., refl. 

„{o)prati (se)“ < lat. lauare (*ex-per-lavare, *expellauare ili superlauare); 

scilda vb. tranz., refl. „(o)kupati (se)“ (dr. scdlda) < lat. excaldare; Tesije 

s.f. „ceđ“ (dr. lesie) < lat. lixivia; Tesija vb. tranz. ,oprati kosu ceđem“ (dr. 

legia) < lat. lixiviare; pjepéefie s.m. „češalj“ (dr. pieptene) < lat. pecten, - 

inem; pjepćena vb. tranz., refl. „(o)češljati (se)“ (dr. pieptdna) < lat. 

pectinare (< pecten), itd. 

Dom, grejanje, osvetljenje. Termini kuce, pomoénih zgrada i 

pokuéstva su: casž s.f. „kuća“ (dr., ar. mgl. casđ, ir. case) < lat. casa;*'® 

pitul s.n. „ambar, koš (za Zitarice)* (dr. pdtul) < lat. *patubulum (= 

patibulum); vicirjati s.f. ,staja za krave“ (dr., ar. vdcdreatd) < lat. 

vaccaricia;’"® par s.m. „kolac“ (dr., ar., mgl., ir. par) < lat. palus; tandžrš 

s.f. ,cepanica; daska“ (dr., ar. scindurd) < lat. scandula; pireée s.m. „zid“ 

(dr. perete /reg./ pdrete) < lat. paries, -(i)etem; ćindž s.f. „trem, balkon, 

tenda“ (dr. tindd) < lat. tenda „Šator“; poarti s.f. „kapija“ (dr., ar., mgl. 

poartd) < lat. porta, -am; use s.f. „vrata“ (dr. mgl. usd, dr. /reg/, ar. use) < 

lat. ustium, ustia (= ostium ostia); titina s.f. „šarka (na vratima), baglama; 

koren (čira)“ (dr. fifind) < lat. titina (< titia);"*® ferjasti s.f. „prozor“ (dr. 

Jereastrd, ferestd) < lat. fenestra, -am; keje s.f. „ključ“ (dr. cheie) < lat. 

clavis, - em; inkide vb. tranz., refl. ,zatvoriti (se); zakljuéati (se)* (dr. 

inchide) < lat. includere; deskide/diskide vb. tranz., refl. „otvoriti (se), 

otkljucati (se)“ (dr. deschide, dr. /reg./ deschide, ddschide) < lat. discludere; 

cuj/cuni s.n. „klin, tegljač“ (dr. cui, ar., ir. chv i u Banatu, alb. kunj, kuj) < 

lat. cuneus, -um; incuja vb. tranz. „zaključati, zabraviti* (dr. incuia) < lat. 

*incuneare (in + cuneare); descuja/discuiia vb. tranz. „otključati, otvoriti“ 

(dr. descuia) < lat. *discuneare; strat s.n. „leja; sloj“ (dr. /arh./, ar. straf) < 

lat. stratum; ciipitij /cApatin s.n. „jastuk“ (dr. cdpdtii) < lat. capitaneum (< 

caput, -itis); agéeriie, asćern vb. tranz. refl. ,.prost(i)r(a)ti (se), razastrti; 

rastaviti (dr., ir. asterne) < lat. asternere < adsternere; asćernut s.m. 

„prostiranje, pokrivač, prostirka“ (dr., ar. astermut, agtirnuf) < lat. 

adsternutum; masi s.f. „sofra“ (dr. masd) < lat. mensa; scaun/scamn s.n. 

„stolica“ (dr. scaun, /reg./ scamn u Banatu i istočnoj Srbiji) < lat. scammnum, 

itd, dok su termini l'emn < /ignum, pjatrš < petra i lut < Jutum prikazani u 

prethodnim poglavljima. 

Termini u vezi s grejanjem i osvetljenjem su: despica vb. tranz. 

wrazdvojiti (klas žita)“ (dr. despica ,odvojiti; rascepiti) < lat. vulg. 

% DELL, p. 103; Mihaescu, Lg. /at., p. 285; DELR, 279; DER, p. 146; SDE, p. 177; 

DDA, p. 318; Capidan, Megl., 111, p. 63; Puscariu, St. istr., I, p. 106, 306. 

2% Mihaescu, Lg. Lat., p. 30; CADE, p.1396; DDA, p. 1255. 

2 Mihaescu, Reconst., p. 570; Mihžescu, Lg. lat., p. 29; DEX, p. 989.

1 


despicare;z“ askije s.f. „iver/ak/“ (dr. aschie, ar. aascle, mgl. iasc/đ, prov., 

cat. ascla) < lat. ascla (= astula); aprinde vb. tranz. refl. „(za)paliti (se), 

upaliti (se); (za)sijati“ (dr., ir. a/prinde) < lat. apprefhejndere (ad + 

prehendere); jascš s.f. „trud (vrsta gljive koja služi za potpalu vatre s ocilom)“ 

(dr., ar., mgl. iascd) < lat. esca (< edo); amnari s.n. „kresivo, ognjilo“ 

(dr. amnar, Ireg./ amdnar, aminar, ar. amnare, mgl. mđnar) < a + minar[e] 

(< lat. ad + manuale); Š foc s.n. „vatra, oganj“ (dr., ar., mgl., ir. foc) < lat. 

Jocus, fum s.n. „dim“ (dr., ar., mgl. fum) < lat. fumus; fuma vb. tranz., 

intranz. „dimiti, pušiti“ (dr. fuma) < lat. fumare; afuma vb. tranz. refl. 

„(za)dimiti; (za)crniti (se)“ (dr. afuma, ar. afum /afumare/) < lat. *affumare 

(ad + fumare); arđe vb. intranz. tranz. refl. „(iz)goreti, (za)paliti; uništiti; 

(is)peći (se); prevariti (se)“ (dr., ir. arde) < lat. ardčre umesto ardére; 

arsuri s.f. „opekotina“ (dr. arsurd) < lat. arsura, -am (< arsum); inčinta vb. 

tranz., refl. „(raz)goreti (se); (u)grejati (se)“ (dr. incinge) < lat. incendere (< 

-cando); tščuhe s.m. „ugarak“ (dr., ar. tdciune) < lat. titio, -onem; atita vb. 

tranz. refl. „džarati (vatru); potpaliti (vatru), (uz)joguniti (se); podsticati, 

dražiti“ (dr. afifa) < lat. *attitiare (ad + titio); skinćeje s.f. „varnica, iskra“ 

(dr. scinteie, ar. scinteale) < lat. *scantilia, *excantilia, scantelia (= 

scintilla);?®* čenuse s.f. „pepeo“ (dr. cenugd, cenuge, ar. činuse, mgl. ččinusči, 

činuse) < lat. *cinusia (< cinus, cineris);* spuzi s.f. „žeravica, pepeo sa 

žarom“ (dr., ar., mgl. spuzd, alb. shpuzé) < lat. vulg. *spudzd < * spudzia < 

lat. *spudia (= spodium);”* fuhingini s.f. „čađd, gar“ (dr. funingine) < lat. 

Juligo, -inem; faclije s.f. „baklja; luca; velika sveca (od voska)* (dr. /arh., 

reg./ fachie, facld, flacdrd) < lat. *flaccula (= facula);” stinge vb. tranz., 

refl. ,(u)gasiti; (o)slabiti; ugasiti se, umreti“ (dr. stinge) < lat. stinguere, 

extinguere, itd. 

Poljoprivreda; uzgoj. U okviru 3irokog semantitkog polja ove 

ljudske delatnosti izdvojeno je sledećih osam oblasti, s posebnim nazivima: 

Zitarice, krmno bilje; povrée; vocke, vinova loza; poljoprivredni poslovi; 

domace Zivotinje; Zivina, koje smo prikazali u pet pasusa. 


Navešćemo sledece termine Zitarica i krmnog bilja: griu s.n. „pšenica, 

žito“ (dr. griu, ar. grin, mgl. grdu) < lat. granum; grife s.f. pl. „žitna polja; 

žitarice“ (dr., ar. grine „Žito, Zitarice®) < lat. vulg. granae (gen. granarum); 

gržunće s.m. „zrno, zrnce; bobica“ (dr. graunte, grinufu, mgl. garauf) < lat. 

*granuceum; sicard s.f. „raž“ (dr. secard, ar., mgl. sicard) < lat. vulg. 

secala < lat. secale; orz/ord s.n. „ječam“ (dr., ir. orz) < lat. hordeum; mej 

s.n. „proso“ (dr. mei) < lat. milium; spic s.n. „klas“ (dr., mgl. spic) < lat. 

spicum; spica vb. intranz. „klasati“ (dr. spica) < lat. spicula (< spica); 

inspica vb. intranz. „klasati (pšenica)“ (dr. inspica) < lat. inspicare (< 

spica); fin s.n. „seno“ (dr. fin) < lat. fenum; finat s.n. „livada (senovita)* (dr. 

Jinaf) < lat. *fenacium, -a, -um; paj(e) s.n. „slamka“ (dr. paile/) < lat. palea i 

pali s.f. „naramak (drva, sena, slame)“ (dr. pald) < lat. palea, itd., dok su 

termini. 

Nastavljamo sa terminologijom povréa: fegume s.f. „povrće; hrana“ 

(dr. legumd, pl. legume) < lat. legumen; čapš s.f. „crni luk“ (dr. ceapd) < lat. 

cepa;, aj s.m. dijal. „beli luk“ (dr. ai) < lat. allium, ali je u srednjovekovnom 

periodu, tačnije u XVI-XVII veku na dakorumunskom prostoru postao 

aktuelan sinonim usturoj s.m. (dr. usturoi) „beli luk“ koji se objasnjava dr. 

ustura vb. tranz. ,jizazvati, (pro)uzrokovati (ljutinu u oima, pečenje u 

ustima“ < lat. @stalare + o /oi/;” linée s.f. „sočivo“ (dr., ar. linte) < lat. 

lens, lentem; fisuj s.m. „pasulj“ (dr. fdsui, fasule) < lat. faseolus (= 

phaseolus); fasulita s.f. „grašak“ < lat. faseolus (= phaseolus); pepene s.m. 

„dinja“ (dr. pepene) < lat. pepo, *-inem (< pepo, -onem);” curcubiti s.f. 

„(roze) cvet“ (dr. cucurbatd „tikva (ludaja)“, ar. curcubetd) < lat. cucurbita 

(cucurbitea); ! map s.n. „bela repa” < napus; patligan (pdtlagind) 

wparadajz* < plantago; ridikije s.f. (dr. ridiche) „rotkv(ic)a” < radic(u)la, 

itd. 

Terminologija pomikulture, vicikulture i apikulture je sledeca: pom 

s.m. ,,vocka (stablo) (dr., ar., mgl. pom) < lat. pomus; poamš s.f. „voćka 

(plod)* (dr. poamad) < lat. pomum; pomit s.n. „voćnjak“ (dr., mgl. pomet, 

! Mihaescu, Lg. lat., p. 66, 186; DELR, 500; CADE, p. 405; DDA, p. 482-483; DER, p. 

287; SDE, p. 107. 

2 REW, 736; Mihdiescu, Lg. lat., p. 65, 197, 240-241; PEW, 136; DELR, 94; DA, 1, 1, p. 

289-290; DER, p. 42; DDA, p. 235; Capidan, Megl., 111, p. 153. 

23 DELL, p. 307-308; Mihaescu, Lg. /at., p. 288; DELR, 1123; DA, 1, 1, p. 150-151; 

DER, p. 24; SDE, p. 27; DDA, p. 149, 778, 812; Capidan, Megl., 11, p. 181. 

24 CADE, p. 1117; DER, p. 734; SDE, p. 386. 

5 Mihžescu, Lg. at., p. 226; DELR, 302; DER, p. 159; SDE, p. 484; DDA, p. 438-439; 

Capidan, Megl., III, p. 94; Puscariu, , St. istr., 111, p. 106. 

6 CADE, p. 1192; DEX, p. 886; SDE, p. 396; DDA, p. 1111; Capidan, Megl., III, p. 273. 

27 Mihaescu, Lg. lat., p. 288; DELR, 539; DA, II, 1, p. 23-24, 133; DER, p. 315, 332-33; 

SDE, p. 451,458. 

2% Mihaescu, Lg. lat., p. 170; CADE, p. 1131; DER, p. 745; SDE, p. 374; DDA, p. 1081- 

1082; Capidan, Megl., III, p. 264. 

9 DELR, 25; DA, I, 1, p. 78; SDE, p. 21; S. Puscariu, Limba roménd, t. I (ed. Ilie Dan), 

Bucuresti, 1976, p. 332 (= Puscariu, LR); DDA, p. 140; Capidan, Megl., III, p. 9; Puscariu, Sr. 

istr., 111, p. 100; CADE, p. 1392; DER, p. 879-880; SDE, p. 450. 

% DELL, p. 497; DELR, 1366; SDE, p. 309; DDA, p. 966. 

B! Floarje balgije care cresée pin griie cu fiegina — cvet roze boje koji nice u Zitnom 

polju s kukoljem; Stih.: cuurcubdu, bđu, scoace singe rdu, curcubitd, bitd, scoace singerifd 

(cind e bircdj in nas cu curcubid si-f cure singili al rđu) — dugo, dugo, vadi zlu krv, 

kurkubico, bico vadi sukrvicu (kada kukurbicom dira§ nozdrve da ti procuri zla krv).


pomdt) < lat. pometum (< pomus);” mžir s.m. „jabuka (stablo)“ (dr. mžr, 

ar., mgl., ir. mer) < lat. melus; marš s.n. „jabuka (plod)“ (dr. meard) < lat. 

melum;"%5 pšr s.m. „kruška (stablo)“ (dr., ir. pdr) < lat. pirus; parš s.f. 

„kruška (plod)* (dr. pard) < lat. pirum; prun s.m. „šljiva (stablo)“ (dr., ar. 

mgl. prun) < lat. prunus; prunš s.f. „šljiva (plod)“ (dr., ar., mgl. prunđ) < 

lat. pruna (pl. prunum); piersic s.m. ,breskva (stablo)* (dr. piersic) < lat. 

persicus; pjarsica s.f. „breskva (plod)“ (dr. piersicd) < lat. persica 

(pessica); čires s.m. „trešnja (stablo)* (dr., ar., mgl. cires/u/) < lat. *ceresius 

(< *ceresus = cerasus); ¥irjasi s.f. „trešnja (plod)* (dr., ar., mgl. cireagd) < 

lat. ceresea, ceresia, cerasea (< *ceresus, ceraxus);m gutuj s.m. „dunja 

(stablo)“ (dr. gutui, ar. guturiu, mgl. gčidun) < lat. *gotoneus, *gotaneus (= 

/malum/ cotoneum < gr. piidov Kvddviov „pomme dc Kydon-Créte®); 

gutuje s.f. „dunja (plod)“ (dr. gutuie, guturie, mgl. gutunči) < lat. *gotonea, 

*gotanea (= /mala/ cotonea);”” nuc s.m. „orah (stablo)* (dr., ar, mgl., ir. 

nuc) < lat. *nucus (= nux); nuci s.f. „orah (plod)“ (dr., ar. nucd) < lat. *nuca 

(< nux, nucem); nuéet s.m „mesto zasadeno orasima“ (dr. nucet, gr. biz. top. 

Néyero) < lat. < nux, nucim; corn s.n. „dren (stablo); lovacki rog; rog 

(Zivotinjski)* (dr., mgl., ir., prov., cat. corn) < lat. cornu, -us; coarni s.f. 

wdren (plod)“ (dr., ar., mgl. coarnd) < lat. < corna; vije s.f. „vinograd“ (dr. 

vie) < lat. vinea (< vinum); vita s.f. ,(vinova) loza“ (dr., mgl. vitd, gr. viz. 

Bitow) < lat. vitea (f. od viteus < /vitis/); vijeri s.m. „Vinogradar“ (dr. vier, 

prov. vinier) < lat. vinearius;”** aui s.f. „grozd, grožđe“ < uva; strugure 

s.m. „grozd“ < fryga, itd. 

Navešćemo i nekoliko termina u vezi s apikulturom: albinš s.f. 

„pčela“ (dr., mgl. albind) < lat. alvina (< alveus); čarš s.f. „vosak“ (dr. 

ceard) < lat. cera; miere s.f. „med“ (dr. miere, ar. fieare) < lat. mel, 

*melem;® fag/faguri s.m. „košnica za med od voska“ (dr. fag, fagur, 

2 DELL, p. 520; DELR, 1419, 1420; SDE, p. 320, 324; DDA, p. 1004, 1028; Capidan, 

Megl., 11l, p. 228, 

—9 DELL, p. 381; Mihdescu, Lg. /at., p. 171; DELR, 1045; DER, p. 502; SDE, p. 272; 

DDA, p. 794; Capidan, Megl., III, p. 187-188; Puscariu, St. istr., III, p. 121. 

P DELL, p. 114; Mihaescu, Lg. lat, p. 171; DELR, 358; DER, p. 193; SDE, p. 488; 

DDA, p. 442; Capidan, Megl, III, p. 98. 

—9 Mihaescu, Infl. gr., p. 54-55, 64, 185; CADE, p. 56; DER, p. 386; SDE, p. 93; DDA, p. 

606; BER, 1, p. 469. 

% DELL, p. 741; CADE, p. 1480; DER, p. 899-900; SDE, p. 77; DDA, p. 119, 625; 


7 A. D. Xenopol, Teoria lui Roesler. Studii asupra stdruintei roménilor in Dacia 

Traiana, Bucuresti, 1998, 105. 

R 


fagure) < lat. *favulus (< Javus) i stup s.m. „košnica, trmka“ (ar. stup) < 

lat. (podunavski) *stupus (< gr. orUnoc). ¥ 

Sačuvana je i terminologija poljoprivrednih poslova (poloZaji, oruda, 

aktivnosti i pomoéni elementi): cimp s.n. „polje, poljana, usevi“ (dr., ar. 

cimp/u/) < lat. campus, -um; ara vb. tranz. ,,(uz)orati, poorati“ (dr., ir. ara) 

< lat. arare; arat s.n. „oranje“ (dr. /arh./, ar., mgl. araf) < lat. aratrum; 

araturid s.f. ,oranje, (izorana) njiva “ (dr. ardturd) < lat. aratura (< aro); 

sapš s.f. „motika“ (dr., ar., mgl. sapd) < lat. sappa, -am; sdpa vb. tranz., 

intranz. ,,(o)kopa(va)ti, ikopavati; potkopavati* (dr. sdpa) < lat. sappare (< 

sappa);"0 sipaturi s.f. (dr. sdpdturd) < lat. sappatura; siminituri s.f. 

Lusev, (zasejano) polje“ (dr. semdndturd) < lat. seminatura; siminta s.f. 

„seme, potpmstvo“ (dr. sdmintd) < lat. sementia; tija vb. tranz., intranz., 

refl. „(od)seći; preseći; klati; skratiti; krojiti; iseći (se); ubiti (se)“ (dr. tdia) < 

lat. taliare (< talia); sščerš s.f. „srp“ (dr. secerd) < lat. sicilis, -em; sščera 

vb. tranz. „Žžnjeti“ (dr. secera) < lat. siciliare; scoaée vb. tranz. „izvući, 

izuti (cipele)“ (dr. scoate) < lat. excotere (= excutere); scutura vb. tranz., 

refl. „(o)tresti (se), prodrmati; istresti (se); opasti (lišće)“ (dr. scutura) < lat. 

*excutulare (= excutere); cul'ege/re s.f. ,s(a)kupljanje, branje“ (dr. 

culege/re) < lat. colligere; aduna vb. tranz. refl. ,,(s)kupiti (se), sabirati, 

pribirati; (na)gomilati (se)“ (dr., ar. adun/afre, mgl. dun, dunari) < lat. 

adunare (ad + unare < unus, -a, -um);**' astringa vb. tranz. ,sakupiti, 

skupiti (na gomilu)“ (dr. astringe) < lat. ad-stringere; stringe vb. tranz., 

refl. „skupiti (se), stegnuti (se)“ (dr. stringe) < lat. stringere; l'ega vb. 

tranz., refl. ,(s)vezati (se), privezati (se), zavezati (se)* (dr. lega) < lat. 

ligare; dezl'ega vb. tranz. „odvezati, razvezati, (o)drešiti“ (dr. dezlega) < 

lat. disligare; legžturš s.f. ,vez(iv)a(nje), sveZanj; povoj, zavoj“ (dr. 

legatura, ar., mgl. ligčturč) < lat. ligatura; furci s.f. ,preslica; vile 

(rogulje)* (dr., ar. mgl. furcd) < lat. furca; ari(i)e s.f. ,gumno, guvno, 

area/l/* (dr., ar. /arh./ arie) < lat. area (aria); trijera vb. tranz. „(o)vršiti“ 

(dr. treiera) < lat. tribulare (< tribulum); vintura vb. tranz. ,vejati 

(zmevlje)“ (dr. vintura) < lat. ventulare (= ventilare); moari s.f. ,/d/vizarka, 

ovca (dvogodišnja)“ (dr., ar. mgl. moard) < lat. mola; mitina vb. tranz., 

refl. ,(sa)mleti; (raz)drobiti* (dr. mdcina) < lat. mac(h)inare (< machina); 

falce s.f. „srp, kosa” < falx; černe vb. tranz. (dr. cerne) ,,proseja(va)ti < 

cernere; arom. arat(ru) s.m. „plug“ < aratrum; siminta s.f. „seme“ < 

28 DELL, p. 222; DELR, 541; CADE, p. 475-476; DER, p. 316; SDE, p. 451. 

2 CADE, p. 1222; Mihžescu, Infl. gr., p. 61, 65; DEX, p. 902; SDE, p. 403; DDA, p. 

1127, 

20 DELL, p. 594; Mihaescu, Reconst., p. 570; DDA, p. 1051; Capidan, Megl., Iil, p. 256- 

257; Puscariu, St. istr., 1IL, p. 131. 

! DELL, p.748; Mihžescu, Lg. Lat., p. 296; Da, 1, 1, p. 50-51; DER, p. 9; SDE, p. 20; 

DDA, p. 109-110; Capidan, MegL., 111, p. 120-121.


o | 

Romanizacija i romansko stanovništvo Timocke zone (I-XVI vek) 53 

sementia; cute s.f. „kremen“ < cos, cofis; piud s.f. „stupa, avan“ < pil(l)a; 

ciur(el) s.n. „rešeto“ (dr. ciur)< cribrum; cipastru s.m. (dr. cdpistere s.f) 

„malo korito u kojem se prosejava brašno“ < capisterium; jug s.n. „jaram“ < 

iugium; agru s.m. (staro i regionalno) „njiva, oranica“ < ager; ogor s.n 

„polje, njiva, ugar“ < agrum, itd.>* 

Veoma su zastupljeni termini domaéih Zivotinja i Zivine: vitd s.f. 

„Stoka, marva“ (dr., mgl. vitd) < lat. vita; cifie s.m. „pas, pseto“ (dr. /reg/, 

ar. cine, dr. /lit/ ciine, ir. cdre, it. cane) < lat. canis, -em;® catal s.m. 

„kuče“ (dr. catel) < lat. catellus, -um; cita s.f. „kučka“ (dr. cdfea) < lat. 

catella, -am; alitra vb. intranz., tranz. ,,(za)lajati, vikati“ (dr. ldtra) < lat. 

*adlatrare (< ad + latrare); cal s.m. „konj“ (dr., ar, mgl. cal) < lat. 

caballus; armisari s.m. „pastuv, neuskopljen konj“ (dr. armdsar, dr. /arh./ 

cal armdsar < lat. equus admissarius ,,(konj) za priplod“) < lat. armissarius 

(= admissarius < admitto); iapš s.f. „kobila“ (dr., ar., mgl. iapd) < lat. equa 

(< equus); rinkeza vb. refl., intranz. „njištati“ (dr. rincheza, ven., veron. 

ronkezalrl) < lat. *rhonchizare (= poyyilewv) < roncus = péyyoc;?* asin 

s.m. „magarac“ (dr. asin) < lat. asinus; mula s.f. „mula“ (dr. muld) < lat. 

mula f. od mulus; vacš s.f. „krava“ (dr., ar., mgl. vacd) < lat. vacca; bou 

s.m. „vo“ (dr., ar., mgl. bow) < lat. /pop./ varijanta bovus, -um (bos, bovem); 

vitšl s.f. „tele“ (dr. vife/) < lat. vitellus (< vitulus); vita s.f. „junica“ (dr. 

vifea) < lat. vitella < vitula; uger s.n. „vime“ (dr. uger) < lat. uber, -erem; 

mugi vb. intranz. (3. sg. mugesée) „riknuti (o volovima)“ (dr. mugi, 3. sg. 

mugeste) < lat. mugire; rigi vb. intranz. „mukati“ (dr. rage) < lat. ragere;*® 

rumega vb. intranz., tranz. „preživati (sa)žvakati“ (dr. rumega, mgl. 

rumig) < lat. rumigare;*** porc s.m. „svinja, vepar“ (dr., mgl., ir. porc) < lat. 

porcus; poarci s.f. „svinja“ (dr., ar., mgl. poarcd) < lat. porca; scroafi s.f. 

„krmača“ (dr. scroafd) < lat. scrofa; noaten s.m. „jednogodac“ < annotinus 

„lanjski, jednogodac”; mascur s.m. „(uškopljena) svinja“ (dr. /arh., reg./ 

mascur) < lat. masculus (< mas); vder s.m. „nerast“ (dr. vier) < lat. verres; 

purčel s.m. „prase“ (dr. purcel) < lat. porcellus (= porculus); puréa/ua s.f. 

wsvinja koja je sazrela za vepra“ (dr. purcea) < lat. porcella (= porcula); 

porcari s.m. „svinjar“ (dr. porcar) < lat. porcarius; porcirjata s.f. „svinjac, 

kotina (za Cuvanje svinja)“ (dr. /pop./ porcdreatd, dr., ar. purcdreafd) < lat. 

porcaricia; giind s.f. „kokoška“ (dr. gdind) < lat. gallina (< gallus „petao, 

pevac“); piun s.m. „paun“ (dr., ar., mgl. pdun) < lat. pavo, -onem, itd. 

“ |. Fischer, Latina dundreand, 148-149. 

29 DELR; 336; DER, p. 179; SDE, p. 221; DDA, p. 360; Capidan, Megl., 111, p. 75; 


2 DELL, p. 577; CADE, p. 1072; DLR, IX, p. 462-463; SDE, p. 364. 

2 Mihaescu, Lg. Lat., p. 278; DLR, IX, p. 18-19; SDE, p. 349, 

—“ Mihdescu, Lg. Lat., p. 278; DLR, IX, p. 613; SDE, p. 362-363; DDA, p. 207-208, 1043; 


Pastirski zivot. Termini u vezi s pastirskim životom, nazivima stoke i 

njihovim proizvodima su sledeći: turmi s.f. „krdo, stado“ (dr., ar. urmd, 

alb. turmé, gr. biz. roUuppo;) < lat. f#arma;" pžcurari s.m. „stočar, čobanin“ 

(dr. /reg./ pdcurar) < lat. pecorarius (< pecora); pasće vb. intranz., tranz. 

„pasti, (na)pasati (stoku)“ (dr. paste) < lat. pasco, -ere; pšsume s.f. 

„paš(nj)a(k)“ (dr., ar. pdsune) < lat. pastio, -onem; stržmurare s.f. /pop./ 

„ftanak, dugačak i fleksibilan prut (kojim se tera stoka)“ (dr. stramurare, ar. 

strimurare) < lat. *stimularia (< stimulus);* staul s.m. „staja, štala, tor, 

obor” (u ovom domenu doprinos substrata je značajniji: burduf „mešina, 

meh“, strungd „ograđeno mesto za ovce, tor, obor; uzak prolaz iz tora gde se 

muzu ovce“ /možda potiče iz lat. stringol, farc „ograđen prostor, pašnjak“) < 

stab(u)lum; mina vb. tranz. „(o)terati, požuriti, (iz)goniti“ (dr. mina, ar. 

min, minare, ir. mira) < lat. minare (< minae, -arum);z"9 adipa vb. tranz. 

refl. „(na)pojiti, (na)piti (se)“ (dr. addpa) < lat. adaquare; oaje/uaje s.f. 

„Ovca“ (dr., ar. oaie) < lat. ovis, -em; berbec s.m. „ovan“ (dr. berbec) < lat. 

berbex, -ecem (= vervex); areće s.m. „ovan (za priplod)“ (dr. /reg./, ar. 

areate, mgl. /a/reati, ir. arete) < lat. aries, -etem;2 miiel s.m. „ja/g/nje“ (dr. 

miel) < lat. agnellus (< agnus); mhior s.m. „(odraslo) jagnje“ (dr. /reg./ 

mior) < lat. *agnelliolus (< agnellus); mWioarš s.f. „(mlada) ovca“ (dr. 

mioard) < lat. agnella/' tirziu s.m. „kasno ojagnjeno jagnje“ (dr. mie/) < 

lat. tardivus; sugari s.m. „Sugare, jagnje sisanče (kod Vuka)” (dr. sugar) < 

lat. *sugarius (< sugare „sisati“); caprš s.f. „koza“ (dr., ar. mgl. caprd) < 

lat. capra; jed s.m. „jare“ (dr., ar., mgl., ir. ied) < lat. haedus (korespondira s 

rumunskim fap „jarac“ koji egzistira u nekoliko italijanskih centralnih 

dijalekata, zzapo, u dalmatskom zapo, u albanskom zap, u novogrčkom 

dijalektu sa Epira, todno¢: mogao bi biti jedan originalni trački element); 

mulge vb. tranz. „(po)musti“ (dr. mulge, ar. mulgy, muldzire, mgl. mulg, 

mulziri) < lat. mulgere (= mulgčre);”* vžrsa Vb. tranz. „prosuti, proli(va)ti; 

7 DELL, p. 708; CADE, p. 1347; DER, p. 867; SDE, p. 440; DLR, IX, 2, p. 736-737; 

DDA, p. 1206. 

% CADE, p. 1212; DER, p. 798; DEX, p. 897; SDE, p. 404; DDA, p. 1122, 1123, 1125. 

- DELL, p. 403; Mihžescu, Lg. Lat., p. 285; DELR, 1119; DER, p. 524; SDE, p. 270; 

DDA, p. 146, 798; Puscariu, S, istr., lIL, p. 120, 315. 

9 B. Petriceicu-Hasdeu, Etymologicum Magnum Romaniae (Dicfionarul limbei istorice i 

poporane a romanilor). Editie ingrijita si studiu introductiv de Grigore Brancus, 2, p. 301-303 

(= HEM); DELR, 81; DA, I, 1, p. 238-239; Puscariu, LR, 1, p. 364; DER, p. 75; SDE, p. 34; 

DDA, p. 195; Capidan, Megl., III, p. 27, 249; Puscariu, S, istr., IIL, p. 102; Teofil Teaha, 

Elemente de continuitate in graiurile din Oltenia, Arhivele Oltenici, Serie Nous, 2, 1983, p. 

157-158. 

' DELL, p. 15; DELR, 1100, 1101; SDE, p. 253, 260; DDA, p. 798, 818, 923-024; 

Capidan, Megl., 111, p. 189-190; Puscariu, St. istr. 111, p. 123. 

5 Mihdescu, Lg. Lat., p. 232; DELR, 1164; SDE, p. 268; DDA, p. 829; Capidan, Megl., 

1L, p. 197.


povraćati“ (dr. vdrsa, ar. versu, virsare, it. versare, prov., šp. versar) < lat. 

versare; ) stricura vb. tranz., refl. „(pro)cediti, iscediti, filtrirati (dr. 

strecura) < lat. *extracolare (extra + colare /colum/); stoarče vb. tranz. 

„iscediti, stegnuti“ (dr. stoarce) < lat, extorquere (ex + torquere); corasti 

s.f. „kulastra, prvo mleko posle porođaja“ (dr. coras/đ, corast/r/, ar., mgl. 

culastrd) < lat. *colastra (= colostra); cjag s.n. „sirište“ (dr. cheag) < lat. 

vulg. *clagum < *caglum (= coag/u/lum); cas s.n. „kaš, (sladak) sir“ (dr., 

mgl., ir. cas) < lat. caseus; zir s.n. „surutka“ (dr. zer) < lat. serum; unge vb. 

tranz., refl. „(na)mazati“ (dr. unge, mgl. ung) < lat. uber, -erem „vime, sisa 

(životinjska)“; unt s.n. ,maslac, buter (dr., mgl., ir. unf) < lat. unctum; 

tunde vb. tranz. „(o)šišati“ (dr. funde, ar. tundu, tundire, mgl. tund, tundiri, 

st. it. tondere) < lat. tondere (= tondére);”*" ingina vb. tranz. ,podrazavati, 

imitirati“ (dr. ingina, ar., mgl. angan, anganare) < lat. *ingannare, itd. 

Leksicka grada u vezi s lovom je malobrojna: vinat s.n. „(u)lov“ (dr. 

vinat) < lat. venatus, -us (< venor); vinitori s.m. „lovac“ (dr. vindtor, ar. 

avinator) < lat. venaticus;"* lat s.n. „omča“ (dr., mgl. laf) < lat. vulg. 

*laceus (< laqueus); pjedecd s.f. ,prepreka, zapreka“ (dr. piedicd, mgl. 

peadicd) < lat. pedica (< pes, pedis); impedeca vb. tranz., refl. ,,spotaknuti 

(se), saplesti (se)“ (dr. impiedica) < lat. impedicare, itd. 

Zanati. Nazivi razlicitih zanata su u veéini slučajeva izvedeni oblici, 

pocevsi od naziva sirovina ili od naziva gotovog proizvoda pomoéu sufiksa 

poimeni¢enog prideva muskog roda -arius: lemnari s.m. „drvodelja“ (dr. 

lemnar, ar., mgl. limnar) < lat. lignarius (< lignum); dogari s.m. „bačvar“ 

(dr. dogar) < lat. dogarius (< doga); roati s.f. „točak“ (dr. roatd) < lat. rota; 

rotari s.m. „kolar“ (dr. rotar) < rotarius (< rota); sicuri s.f. „sekira“ (dr. 

secure) < lat. securis, -em (< seco); sarš s.f. „šaran“ (dr. sard, alb. sharré) < 

serra; maj s.m. „malj, drveni čekić“ (dr. mai) < lat. malleus; fereca vb. 

tranz. „obložiti (gvozdem)“ (dr. fereca) < lat. fabricare; fjerari s.m. 

„gvožđar“ (dr. fierar) < lat. ferrarius;®®’ cžldžrari s.m. „bakračar“ (dr. 

calddrar) < lat. calidarius; sul s.n. „valjak, svitak (papira)* (dr., ar., mgl. 

suld) < lat. (in)sub(u)lum (< subula); ascuti vb. tranz. refl. „(iz)oštriti (se), 

naostriti (se); (za)giljiti, zarezati; (iz)brusiti (dr. ascufi) < lat. *ascutiare (< 

25 Mihdescu, Lg. Lat., p. 276; CADE, p. 1403; DER, p. 885; SDE, p. 81-82; DDA, p. 

1261-1262. 

? Mihdescu, Lg. Lat., p. 232; CADE, . 1334; DER, p: 866; SDE, p. 439; DLR, XI, 3, p. 

712:713; DDA, p. 1203; Capidan, Megl., I11, p. 303. 

255 Mihšescu, Lg. Lat., p. 27; DELR, 861; DA, II, 1, p. 682-683; SDE, p. 507; DDA, p. 

161; Capidan, Megl, III, p. 18. i 

- CADE, p. 1433; DER, p. 895; SDE, p. 80; DDA, p. 244-245. 

” DELR, 569, 571; DA, il, 1, p. 86, 98-99; SDE, p. 453, 455; G. Mihaila, Dicfionar al 

limbi romđne vechi (sfirgitul sec. al X-lea — inceputul sec. al XIV-lea), Bucuresti, 1974, 99 (= 

DLRV); DELROM, p. 77; DDA, p. 541-542, 544; Capidan, Megl., I, p. 125-126. 

Romanizacija i romansko stanovništvo Timočke zone (I-XV] vek) 55 

acutus „naoštren“), odakle potiču istovetne reči u it., fr., šp., port., ili od 

*excotire (< cos, cotis „tocilo, brusni kamen“); cufit s.n. „nož“ (dr. cufif) < 

lat. cotitus (< *cotire < cos, cotis); olari s.m. „grnčar“ (dr. olar) < lat. 

ollarius (< olla); cuptori s.n. „furuna; jul/i/ (mesec), peć“ (dr., ar. cuptor) < 

lat. coctorium (< coquo); furni s.m. „furuna“ (ar. furnu) < lat. furnus i 

furnari s.m. ,,majstor za zidanje furuna“ (ar. furnar, gr. biz. qoupvćptoc) < 

lat. furnarius (< furnus). 

Porodica; rodbina; vaspitanje i obrazovanje. Leksicka grada o 

porodici, rodbini, vaspitanju i obrazovanju iz latinskog u dakorumunskom 

dijalektu bice prikazana sledeé¢im terminima: familija s.f. „porodica“ (dr. 

familie) < lat. familia (< famulus); fimeje s.f. „žena“ (dr. /reg./ fimeie) < lat. 

famula; mujere s.f. „supruga, žena“ (dr. muiere) < lat. mulier, -erem; tatš 

s.m. „otac“ (dr., ar., mgl. fafđ, it., šp., port. fata) < lat. tata; mumi s.f. 

„majka, mama“ (dr. mumd) < lat. mamma; mami s.f. „baba, majkina majka“ 

(dr., ar., mgl. mamd, mumd) < lat. mama, -anis; parinée s.m. ,roditelj, otac* 

(dr. pdrinte) < lat. parens, -entem; fiu s.m. „sin“ (dr. fiu) < lat. filius; fici s.f. 

„ćerka“ (dr. fle, fiicd) < lat. filia (adj. poss. fie-ta, fie-sa, itd.); fraće s.m. 

„brat“ (dr., ar., ir. frate) < lat. frater, -trem; sori s.f. „sestra“ (dr., ar., mgl. 

sord, ir. sora) < lat. soror, -oris;’* fiepot s.m. „unuk; sinovac, neéak, brati¢, 

sestri¢, bratučed“ (dr. nepot, ar., mgl. nipof) < lat. nepos, -otem; fiepoati s.f. 

„unuka, bratanica, sestri¢ina; mecak/inj/a, sinovica“ (dr. nepoatd, ar., mgl. 

nipoatd) < lat. pop. nipota; ) unci s.m. „stric, ujak; čika, čiča“ (dr. unchi) < 

lat. avunculus; mitusi s.f. „tetka, strina“ (dr. mdtusd) < lat. amita + -ugd; 

všr, varš s.m i f. „brat i sestra od strica ili tetke“ (dr. vdr, vard, ar., mgl. 

ver) < lat. verus, vera;”®' cumnat s.m. „šurak“ (dr., ar., mgl., ir. cumnat) < 

lat. cognatus?® cumnati s.f. „šurakinja“ (dr. cumnatd) < lat. cognata; 

socru s.m. „svekat, tast“ (dr., ar., mgl. socru) < lat. socer, socrus; soacri s.f. 

„SVvekrva; tadta, punica“ (dr., ar., mgl. soacrd) < lat. socra; cuscru s.m. 

„prijatelj“ (dr., ar., mgl. cuscru, ir. cuscri) < lat. consocer, consocrus; cuscri 

% DELL, p. 215; DELR, p. 575; DA, II, 1, p. 95-96; DER, p. 324; SDE, p. 454; 

Densusianu, ILR, p. 746; Rosetti, ILR, p. 598; DDA, p. 543, 571; Capidan, Megl., III, p. 125. 

* CADE, p. 1176-1177; DER, p. 776; SDE, p. 392; DDA, p. 1103; Capidan, Megl., I1l, p. 

270; Puscariu, St. istr., 111, p. 197. 

20 Mihzescu, Lg. lat., p. 217, 293; DELR, 1225; DER, p. 562; SDE, p. 278; DLRV, p. 

128-129; DELROM, p. 155; DDA, p. 896; Capidan, Megl., 111, p. 206. 

! CADE, p. 1402; DER, p. 884-885; SDE, p. 81; DDA, p. 1261; Capidan, Megl., III, p. 

325, 

22 DELL, p. 430; Mihžescu, Lg. lat., p. 292; DELR, 438; DA, I, 2, p. 978; Graur, 

Etimologii, p. 81-82; SDE, p. 216; DLRV, p. 93; DELROM, p. 61; DDA, p. 405; Capidan, 

Megl., 11L, p. 108; Puscariu, S, istr-, 111, p. 108.


s.f. „prija“ (dr., ar., mgl. cuscrd) < lat. consocera; ' Binere s.m. „zet“ (dr. 

ginere) < lat. gener, -erum; norš/nurorš s.f. „snaha, snaja“ (dr., ar, mgl. 

nord, dr. /ath./ nurord) < lat. norus (adj. poss. sing. nor-mja < noru-mea, 

nor-ta < noru-ta, nor-sa < noru-sa);"* vitreg, -š adj. „siroče“ (dr. vifreg, – 

d, alb. viterk) < lat. vitricus, vitrica, spuriu s.,m. „kopile, 

nelegitimno/nezakonito dete, vanbračno dete“ (dr. spur/spur) < lat. spurius, - 

a, -um; inpefi vb. tranz. „(za)prositi“ (dr. inpefi) < lat. *inpetire; nunti s.f. 

„Svadba, svatovi“ (dr., ar., mgl. nuntd, ir. nuny/i/) < lat. nuptiae (< nubo);?5 

insura vb. refl. „(o)ženiti se, udomiti se“ (dr. fnsura, ar. nsor, ir. /d/nsura) < 

lat. *inuxorare (< in + uxorare < uxor);' mirita vb. tranz., refl. 

„uda(va)ti se, udomiti se“ (dr. mdrita) < lat. maritare (< maritus); fin s.m. 

„kum(če)* (dr. fin m., find f.) < lat. filianus (< filius);**’ nas s.m. „kum“ (dr. 

nas m, nagd f.) < lat. nascor; sot/sotii s.m. „suprug, muž“ (dr. sof) < lat. 

socius; sotije s.f. „supruga, žena“ (dr. sofie, soatd) < lat. socia;® cisitori 

s:m. „čovek (sa kucom), domaćin“ (dr. cdsdtoriu „kućevan“) < lat. *casatorius 

(< casa); cisitori vb. refl. tranz. „skućiti (se)* (dr. cdsdtori) < lat. 

casarire; cresée vb. intranz., tranz. ,(na)rasti, izrasti; razvi(ja)ti se“ (dr. 

creste) < lat. crescere; legiina vb. tranz., refl. „ljuljati (se), (u)ljuljkivati 

(se), ljuljuskati (se); klatiti (se)“ (dr. legdna, ar., mgl. leagdn, liganare) < lat. 

*liginare (ligare),® itd. 

Drustveni Zivot; kultura; zabava. O drustvenom Zivotu, kulturi i 

zabavi očuvali su se termini koji se još uvek koriste u rumunskim nare&jima 

Timotke zone: večin s.m. „sused, komšija“ (dr. vecin) < lat. vicinus (< 

vicus); večinštaće s.f. ,,susedstvo, komšiluk“ (dr. vecindtate) < lat. vicinitas, 

-atem; strin s.m. „stranac“ (dr. strdin) < lat. *extra(n)inus (< extraneus);" 

striniitace s.f. „inostranstvo, tuđina“ (dr. strdindtate) < lat. *exra(n)initas; 

2% DELL, p. 630-631; Mihéiescu, Lg. lat., p. 174, 221, 242, 293; CADE, p. 1168, 1171; 

DER, p. 269, 272; SDE, p. 219, 389-390; DDA, p. 421, 110, 1102; Capidan, MegL., III, p. 90, 

269; Puscariu, St. istr., 111, p. 108, 133,325. 

-% DELL, p. 452; Mihaescu, Lg. lat., p. 217, 293; DLR, VII, 1, p. 484-485; DER, p. 566; 

SDE, p. 280; DDA, p. 905; Capidan, Megl., IHI, p. 208. 

2 Mihšescu, Lg. /ar., p. 294; DELR, 1260; DER, p. 568; SDE, p. 281; DDA, p. 916; 

Capidan, Megl., 111, p. 209; Puscariu, St. istr., I1l, p. 125. 

% DELL, p. 758; Mihaescu, Lg. /at., p. 294; DELR, 870; SDE, p. 510; DDA, p. 907; 

Capidan, Megl., 11l, p. 20; Puscariu, St. istr., 111, p. 117, 303, 317. 

-% DELL, p. 234; Mihgescu, Lg. lor . n. 292; DELR, 601; DER, p. 329; SDE, p. 457; 

DDA, p. 656; SER, II, p. 658. 

** DELL, p. 387; Mihžescu, Lg. lat., p. 294; DELR, 1050, 1051; Densusianu, ILR, p. 789, 

798; Rosetti, ILR, p. 593; DLR, VI, p. 279; DER, p. 505, 777; SDE, p. 272, 392; DDA, p. 

782; Capidan, Megl., 111, p. 183; Puscariu, St. istr., HI, p. 121. 

— DELR, 973 (< lat. *leviginare < levis + aginare); DA, 1I, 2, p. 137-138; Rosetti, /LR, 

p. 192; DEX, p. 493; SDE, p. 232; DDA, p. 733; Capidan, Megl., ill, p. 168. 

" Densusianu, ILR, p. 468-469; 476; Rosetti, ILR, p. 187; DER, p. 797; SDE, p. 404. 


. 

sšruta vb. tranz., refl. ,,(po)ljubiti (se)* (dr., mgl. sdrut/a) < lat. salutare;" 

pupa vb. tranz., refl. fam. ,(po“ljubiti (se) (dr. pupa) < lat. *puppare (< 

puppa);” ajuta vb. tranz., refl., intranz. „(pri)pomoći (se), (po)služiti (se); 

biti od pomoći“ (dr. ajuta) < lat. adjutare; ajutori, -oarle s.m. i f. 

„pomoćnik“ (dr. gjutor, -oare) < lat. adiutorium; invita vb. tranz., refl. 

„lučiti“ (dr. invdta) < *inuitiare ,,dobiti ili nadahnuti loSe navike (= witium)*; 

carće/carćije s.f. (dr., ar. carte) „pismo; knjiga“ < charta (< gr. X&pTnc); 

viers s.m. (viers) ,melodija“ < wersus ,napisani red, stih®; četerž s.f. 

(ceterd) „violina“ (stari i regionalni naziv) < cithera ,gitara“; scrije vb. 

intranz., tranz., refl. ,,(na)pisati, sastaviti; opisati (dr. scrie) < lat. scribere; 

cint s.n. „pevam“ < cantus; cinta vb. intranz., tranz., refl. ,(ot)pevati, 

cvrkutati; svirati; oplak(iv)ati (nekoga)“ (dr. cinta) < lat. cantare; cinéec s.n. 

„pesma, pevanje, cvrkutanje (sačuvan samo u rumunskom i albanskom)* (dr. 

cintec) < lat. canticum; petreče/petrečere vb. tranz., refl., intranz.; s.f. 

„provoditi (se); odvijati se; ispratiti (dr. petrece; petrecere) < lat. 

*pertraicere (per + traicio < iacio);?” coardi s.f. ,struna, žica (gudatkog 

instrumenta)* (dr., ar. coardd) < lat. chorda (< opd1);"" bučinš s.f. „rog“ 

(dr. bucind) < lat. bucina; bučin/bučum s.m. ,rog, pastirski duvački 

instrument sačinjen od kore lipe“ (dr. bucin) < lat. bucinum; suna vb. 

intranz., tranz. ,(za)zvoniti, (za)jecati; odzvanjati, odjekivati* (dr. suna) < 

lat. sonare; sunšt/sunet s.n. „zvuk; odjek, eho“ (dr. sunef) < lat. sonitus;* 

sujera vb. intranz. , fijukati, zvizdati“ (dr. suiera) < lat. sibilare, *subilare; 

joc s.n. „igra(nje), razonoda; kolo* (dr., mgl. joc) < lat. iocus; juca vb. refl., 

tranz., intranz. „igrati (se), zabavljati se; igrati (u kolu) * (dr. juca) < lat. 

iocare (= iocor), itd. 

Transport; trgovinske razmene; ekonomija. Transport, trgovina i 

ekonomija su delatnosti kojima su se osim stočarstva bavili i srednjovekovni 

romanizovani Vlasi Balkanskog poluostrva pa otuda i danas dosta latinskih 

termina u rumunskim narečjima dakorumunskog dijalekta na prostoru 

Timočke zone: cal'e s.f. „staza, put“ (dr., ar., ir. cale) < lat. ca/lis, -em;* 

cšrare s.f. „staza, razdeljak“ (dr., ar. cdrare) < lat. carraria (< carrus); car 

"' Puscariu, LR, 1, p. 107; CADE, p. 1105; Densusianu, ILR, p. 778; Rosetti, /LR, p. 598; 

DER, p. 724; SDE, p. 416; Capidan, Megl., III, p. 258. 

? DELR, 1475; DER, p. 677-678; DEX, p. 762; SDE, p. 342. 

Mihžescu, Lg. lat., p. 284; DER, p. 618; DLR, VIIL, 2, p. 506-511; SDE, p. 312; DDA, 

p. 985-986. 

Mihaescu, Infl. gr., p. 52, 64; DELR, 380; DA, 1, 2, p. 590-595; DER, p. 212; DEX, p. 

166; SDE, p. 187, DDA, p. 375; Cpidan, Megl., III, p. 74. 

5 Densusianu, /LR, p. 801; DER, p. 810; SDE, p. 409; DDA, p. 234. 

% DELL, p. 87; Mihšescu, Lg. lat., p. 297; DELR, 234; Rosetti, /LR, p. 197; DELROM, 

p. 31; DER, p. 129; SDE, p. 170; DDA, p. 307-308; Capidan, MegL, 111, p. 56; Puscariu, St. 

istr., 11, p. 116.

i 


s.n. „kola (volovska)“ (dr., ar., mgl. car) < lat. carrum (carrws);"" ešra vb. 

tranz., refl. „(pre)voziti (se)“ (dr. cdra) < lat. carrare (< carrum); incšrca 

vb. tranz., refl. „(na)tovariti; (na)puniti (se)“ (dr. incdrca) < lat. incarricare; 

desciirca vb. tranz., refl. „istovariti; isprazniti (se); sručiti“ (dr. descdrca, 

ar. discdrca, mgl. discarc) < lat. discarricare;”” jug s.n. „jaram, ig“ (dr., 

mgl. ir. jug) < lat. jugum; injuga vb. tranz., refl. „podjarmiti, upregnuti (u 

jaram)“ (dr. fnjuga) < lat. injugare; incil'eca vb. tranz. „uzjahati“ (dr. 

incdleca) < lat. incaballicare (in + caballicare < caballus); descileca vb. 

intranz. „sjahati“ (dr. descdleca) < lat. *discaballicare; cilare adj. „jašući“ 

(dr. cdlare) < lat. caballaris, -em; cilaret s.m. „jahač“ (dr. cdldriu, caldref, 

caldrag, ar. caldrefu) < lat. caballaricius, -a, -um;?” saualsa s.f. „sedlo“ (dr. 

$a, saua, yeaua) < lat. sella (< sedeo); friu/frini s.f. ,uzde, dizgine* (dr. 

friu, dr. farh./ fiind) < lat. frenum; infrina vb. tranz. „ zauzdati“ (dr. infrina) 

< lat. infrenare; desfrina vb. tranz. „Tazuzda(va)ti“ (dr. desfrina, prov., cat., 

8p. desfrenar) < lat. disfrenare;*® cipstru s.n. „ham; ular“ (dr. capdstru) < 

lat. capistrum; luntrije s.f. „čamac“ (dr. luntre) < lat. lunter, -trem; duče vb. 

tranz. ,(pre)nositi, poneti, (ot)i¢i, odlaziti“ (dr. duce) < lat. ducere; aduče 

vb. tranz. intranz. ,doneti, donositi; ličiti; (s)pomenuti; setiti se“ (dr. 

aduce) < lat. adducere; muta vb. tranz., refl. „premestiti (se)“ (dr. muta) < 

lat. mutare; strimuta vb. tranz., refl. ,,(pre)seliti (se), promeniti (se)“ (dr. 

stramuta) < lat. *extramutare (= transmutare); trimeée vb. tranz. 

„(ot)poslati, odaslati; uputiti* (dr. /arh./ trimite) < lat. tramittere (< mittere); 

torna vb. tranz. „(iz)liti, uliti, sipati“ (dr. furna) < lat. tornare (< tornus); 

ristorna vb. tranz. „prevrnuti, preturiti, razbacati“ (dr. rdsturna) < lat. 

restornare; vinde vb. tranz., refl. ,proda(va)ti (se)“ (dr. ir. vinde) < lat. 

vendere; cumpšra vb. tranz., refl. ,,(na)kupovati, (ot)kupiti“ (dr. cumpdira) 

< lat. comparare (< paro); ditorl, -oarie adj. „dužan, obavezan“ (dr. dator) 

< lat. *debitorius, debitor, -orem; inditora vb. tranz., refl. „zadužiti (se), 

obavezati (se)“ (dr. indatora) < lat. vulg. *indebitare; pjerde vb. tranz., 

refl. | (iz)gubiti (se); zbuniti se* (dr. pierde) < lat. perdere; skimba vb. 

tranz., refl. „zameniti (se), promeniti (se)“ (dr. schimba, mgl. schimb) < lat. 

? DELL, p. 102; Mihžescu, Lg. lat., p. 297; DELR, 254; Rosetti, ILR, p. 197; DELROM, 

P- 35; DER, p. 142; SDE, p. 226; DDA, p. 342. 

? DELL, p. 102; Mihdiescu, Lg. /at., p. 66, 285; DELR, 253, 255-258; SDE, p. 106-174, 

226, 510; DDA, p. 314, 316, 478, 857-858; Capidan, Megl, 1L, p. 15, 19, 111; Puseriu, St 

istr., 11, p. 116. 

7 DELL, P. 80; Mihdescu, Lg. lat., p. 29, 302; DELR, 210-214; DA, 1, 2, p. 32-33, 34,10, 

L, p. 560-561; SDE, p. 106, 223, 224, 509; DDA, p. 327, 328, 478, 857; Capidan, Megl., 111, 

p. 14,15, 111, 

% DELL, p. 253; Mihdescu, Lg. lat., p. 26; DELR, 652, 654; DA, II, 1, p. 172, 668-669; 

DER, p. 343; SDE, p. 108, 463, 513. R 

|| 

| 


excambiare (ex + cambiare);! pungi s.f. „novčanik; kesa, vreć(ic)a“ (dr. 

pungž) < lat. *punga; da vb. tranz. „da(va)ti, pružiti; pold«_:·niti·“·(dr., u· da, 

ar., mgl. dau) < lat. dare; imprumuta vb. tranz. ,,(po)zajm(}j)i(va)ti (czlš·; 

imprumuta, ar. mprumut) < lat. impromutare (< in + promutuor < muto);*** 

lua vb. tranz., refl. „(od)uzrti (se), (od)uzimati (se); zauzeti; preuzeti“ (dr. 

lua, ar. loare, mgl. leau) < lat. levare,” itd. 

Javne uprave; prave. Leksicka grada o javnoj, odnosno 

administrativnoj upravi i pravu u rumunskim narečjima Timočke zone mije 

zanemarljiva: sat s.n. „selo“ (dr. saf, dr. /arh./ fsat XVI Vf:k, gr. biz. 

(poo0GTov - VI vek, alb. fshaf) < lat. fossatum „vojna fonifikarfija“ (< fodio, 

Jodere, fodi, fossum); četaće s.f. „gtrad sa gradszlgm područjem, tvrđava“ 

(dr., ir. cetate, ar., mgl. fitate) < lat. civitas, -atis; ” tžrina s.f. „(isitnjena) 

zemlja“ (dr. fdrina) < lat. *terrina; domn s.m. „gospodin, gospodar“ (dr., 

ar., mgl., ir. domn/u/) < lat. domnus (= dominus); doamnš s.f. „gosp(c·đ)_af“ 

(dr., ar. doamnd) < lat. domna (= domina);”* drege vb. tra·nz. „popraviti, 

namestiti; ispraviti“ (dr. drege) < lat. dirigere; impšrat s.m. „imperator, car“ 

(dr. impčrat) < lat. imperator, curće s.f. „dvorište; dvorac, konak“ (dr., ar. 

curte) < lat. curtis, -em (= cohors, -zfem);m misel s.m. „podlac, nitkov; mali 

klip kukuruza“ (dr. migel) < lat. misellus (< miser); avja pl. —-am vb. tranz. 

„imati, posedovati; sastojati (se), sadrzati (dr. avea, part. avut) < lat. 

habere;"" calitori s.m. ,jahag, konjanik; putnik“ (dr. cardtor) < lat. calator 

(< calo); rumin s.m. „Rumun“ (dr. rumin, romdn, ar. rdmdn, rumdn, 

¥/ii/man, armin „Arumun“, ir. rumdr „Rumun“, gr. viz. Popaiog = 

romanus) < lat. romanus;”® girc s.m „Grk“ (dr., ar. grec) < lat. graecus; 

franc s.m. „Franak“ (dr. frinc, gr. biz. @pddyxoc) < lat. francus;® Iege s.f. 

! Mihaescu, Lg. lat., p. 298; DER, p. 734; SDE, p. 382; Capidan, Megl., 111, p. 260. 

2 DELL, p. 426; Mihaescu, Lg. lat., p. 27; DELR, 827; SDE, p. 505; DDA, p. 824. – 

29 Mihgescu, Lg. lat., p. 228; DELR, 1007; SDE, p. 240; DDA, p. 758-759; Cpidan, 

Megl,, 111, p. 168. . 

DELL, p. 243; Mihaescu, Lg. lat., p. 304-305; CADE, p. 1105; Densusianu, ILR, p. 

407, 483; Rosetti, LR, p. 196, 537; Puscariu, LR, 1, p. 356; DEX, p. 827; SDE, p. 372; DDA, 

. 567, 577. · 

M KI DELL, p. 124; Mihžescu, Lg. lat., p. 300; DELR, 322; DA, I, 2, p. 310; Densusianu, 

ILR, p. 856-857; DER, p. 163; SDE, p. 485; DELROM, p. 39; DDA, p. 1224; Capidan, Megl., 

1L, p. 309. 

& DELL, p. 183; Mihšescu, Lg. /ar., p. 296; DELR, 505; DLRV, p. 96; DELROM, p. 69; 

DDA, p. 497-498; Capidan, Megl., 111, p. 115; Puscariu, S, istr., Iil, p. 110. 

*7 DELL, p. 131; Mihžescu, Lg. /at., p. 286; DELR, 464; DA, I, 2, p. 1034-1035; SDE, p. 

219; DDA; p. 420. 

28 DELL. p. 407; DELR, 1076, 1078; DLR, VI, p. 337, 423, 424, 631-632; DER, p. 517; 

SDE, p. 155; Densusianu, ILR, p. 428, 429; Rosetti, /LR, p. 593. 

2 Mihescu, Lg. lat., p. 301; CADE, p. 1078-1079; DER, p. 705; SDE, p. 351; V. 

Arvinte, Romdn, romdnesc, Romdnia. Studiu filologic, Bucuresti, 1983, p. 35-96. 

0 DEX, p. 353; SDE, p. 462.

W D i — 


„Zakon(itost)“ (dr. Jege) < lat. lex, legem; legšmint s.n. „Sporazum, 

pogodba“ (dr. legdmint) < lat. ligamentum (< ligo); judeca vb. tranz., refl. 

»(0)suditi (se); presuditi“ (dr. judeca) < lat. iudicare; judecimint s.m. 

wsudenje (dr. judecdmint) < lat. iudicamentum; judecat, -3 adj. „osuđen“ 

(dr. judecatd) < lat. iudicatum, iudicata; martor(e) s.m. „svedok“ (dr. /arh./ 

martor, martir) < lat. martor, -orem (= martyr < gr. pdptug, -upoc),;”! jerta 

vb. tranz. „oprostiti, pratati; izviniti** (dr. ierta, ar. fertu, mgl. fert) < lat. 

libertare (< libertus < liber);” fura vb. tranz. „(u)krasti, pokrasti“ (dr. 

Jura) < lat. furare (< furari < fur, -ris); furit s.n. „krađa, lopovluk“ (dr., 

mgl. furt) < lat. furtum (< fur, -ris); furščune s.f. „krađa, lopoviuk“ < lat, 

*furacionem, itd. 

Odbrana, oružje, ratovanje. Odbrana, oružje i umeće ratovanja bilo 

je potrebno kako u odbrani svojih tako i u osvajanju tuđih teritorija. Zato su 

latinski termini u rumunskim narečjima Timočke zone o odbrani, oružju i 

ratovanju očuvani do danas na zavidnom nivou, što ukazuje da je romansko 

stanovništvo na Balkanskom poluostrvu imalo potrebe za tom leksikom i u 

srednjovekovnom periodu: pače s.f. „mir, tišina“ (dr., it. pace) < lat. pax, 

pacem; impšca vb. refl. „(po)miriti (se); složiti (se), nagiditi se; sviknuti se“ 

(dr. impčca) < lat. impacare (< pax, pacis);:"* apžra vb. tranz., refl. 

„braniti, štititi; (od)braniti (se)* (dr., ar, apčra/re/) < lat. apparare (< 

parare); lupti s.f. „borba“ (dr., ar. luptd) < lat. lucta (< luctor); lupta vb. 

intranz., refl. „boriti se, tući se; vojevati“ (dr. lupta) < lat. luctare (= 

luctari); arma vb. tranz. „(na)oružati“ (dr. arma) < lat. armare; armat, -š 

adj. „naoružan“ (dr. armat) < lat. armatus, -a, -um; armi s.f. „oružje“ (dr., 

ar. armd) < lat. arma; inarma vb. tranz., refl. „(na)oružati (se)“ (dr. 

inarma) < lat. inarmare; mžčucš s.f. „kvrga, budža, toljaga“ (dr., ar., mgl. 

mdđciucđ) < lat. *matteuca (*mattia);"" arc pl. —uri s.n. „luk (oružje); luk 

(deo kruga)“ (dr. arc) < lat. arcus; sifati s.f. „strela“ (dr. sdgeard) < lat. 

sagitta; sigeta vb. tranz. ,ustreliti, udariti (gromom)* (dr. sdgeta) < lat. 

sagittare; ćacž s.f. „futrola; mahuna (pasulja, graška)“ (dr., ar., mgl. teacd) < 

lat. theca (< gr. Onkn);” seut s.n. „Štit“ (dr. scur) < lat, scutum;**® 

' DELL, p. 388; Mihdescu, Lg. /ar, p. 181, 183, 311; Mihdescu, Infl. gr., p. 47-48; 

DLRV, p. 119; DELROM, p. 134; DDA, p. 771. 

— DELL, p. 355; Mihdescu, Lg. /ar., p. 297; DELR, 811; DA, II, 1, p. 455-456; DER, p. 

415; SDE, p. 135; DDA, p. 759-760; Capidan, Megl., III, p. 176. 

2 DELL. p. 472; Mihaescu, Reconst., p. 569; DELR, 1297, 1298; DA, 11, 1, p. 489-490; 

DLR, VIIL 1, p. 216; DER, p. 419, 590; SDE, p. 307, 505. 

— DELL, p. 390; DELR, 1036;.DLR, VI, p. 211; DEX, p. 529; SDE, p. 273; DDA, p. 

774; Capidan, Megl., 111, p. 186. 

DELL; p. 690; Mihaescu, Infl. 8r., p. 46; CADE, p. 1282; DER, p. 829; SDE, p. 444; 

DDA, p. 1174; Capidan, Megl., I, p. 292. 

— DELL, p. 607; Mihaescu, Lg. lat., p. 32; CADE, p. 1128; DER, p. 742; SDE, p. 385. 


zaua/zalš s.f. „beočug; lanac“ (dr. za/zaua, gr. biz. Č&4Ba) < lat. zava (= 

š 

lorica);”! adšipost s.n. „sklonište“ (dr. addpost) < lat. *addepositum (ad + 

depositum < depono); feresće vb. imp. „sačuvaj“ (dr. feri vb. tranz. 

| 

„čuvati“) < lat. *auferire (= auferre);”* infrunta vb. tranz. ,suprotstaviti 

se“ (dr. infrunta) < lat. *infrontare (< frons, frontis); infige vb. tranz., refl. 

„Zabi(ja)ti (se), zabosti (se)“ (dr. infige) < lat. infigere; ‘impnugew\;b. trxfnz., 

refl. „(u)bosti (se), podbadati“ (dr. impunge) < lat. impungere;”? impinge 

vb. tranz., refl. „gurnuti, gurati (se)“ (dr. impinge) < lat. impingere; pštruns 

adv. „mera; agdsit omu pe pčirunsu jej — našla je čoveka po svojoj meri“ 

(dr. pđiruns, -G < pdtrunde) < lat. pertundere (< tundere); infringe vb. 

| 

tranz. „slomiti, pobediti“ (dr. infringe) < lat. infrangere; invinge vb. tranz., 

| 

intranz. „pobediti, pobefivati (dr. invinge) < lat. *invincere; cučeri vb. 

tranz., refl. „okupirati, osvojiti; zauzeti, pokoriti (se)“ (dr. cuceri) < lat. 

*canquaerire,m itd. 

Magija, religija, praznici, calendar. Mnogobrojna je i leksika iz 

oblasti magije, religije, verskih praznika i kalendara: migije s.f. „magija“ 

(dr. magie) < lat. magia < gr. payeia;”' fermeče pl. s.n. „bajanje, vračanje“ 

(dr. fermec) < lat. *pharmacum (< gr. @dppaxov); fermeca vb. m";žž 

„bajati, vračati“ (dr. fermeca) < lat. *pharmacare (< *pharmacum); 

descinta vb. intranz., tranz. „vračati, (od)bajati (dr. descinta, ar. 

discintare) < lat. *discantare €< cantare); zinš s.f. „vila“ (dr. zim?, §t. tc·sk.z 

st. prov. jana, log. yana „vračara, čarobnica“) < lat. Diana „boginja lova i 

vegetacije“; 2 pžgin s.m. „pagan/in/, bezbožnik“ (dr. pagin) < lat. paganus 

(< pagus „selo“); pingšni vb. tranz. „(o)poganiti“ (d.r. ;'zirfg'dni) < lat. 

paganire; crede vb. tranz., intranz., refl. ,verovati; misliti, &initi se; 

imati versko ubeđenje“ (dr., ar., ir. cred/e/) < lat. credere; credere s.f. „vera, 

" Mihaescu, Lg. lat., p. 32, 305; Mihžescu, Infl. gr., p. 115-116; CADE, p. 1453; DER, p. 

907; SDE, p. 147; DDA, p. 1289. 

” CADE, p. 487; SDE, p. 455; DA, II, 1, p. 102; Puscariu, LR, I, p. 211-212 (< lat. 

Jerire); DER, p. 325 (< lat. ferire); DDA, p. 113, 351; Capidan, Megl., L, p. 127. 

— DELL, p. 545-546; Mihescu, Lg. lat., p. 27; DELR, 1469, 1470, 1473; DDA, p. 1120; 


% DELL, p. 550; Densusianu, /LR, p. 740; DER, p. 257; DEX, p. 776; DDA, p. 183. 

' Mihdescu, Infl. gr., p. 54; Mihžescu, Lg. lat., p. 71, 308; DELR, 52; DA, I, 1, p. 

131.132; DER, p. 22; SDE, p. 28. 

302 Mihzescu, nfl. gr., p. 51; DELR, 551, 552; DA, II, 1, p. 64-65, 104-105; SDE, p. 453, 

455; Graur, Etimologii, p. 93; DDA, p. 540, 544, 672. 

% DELL, p. 171-172; Mihaescu, Lg. /at., p. 309; CADE; p. 1456, 1465; DER, p. 915-916; 

SDE, p. 153, 154; DDA, p. P. 525. 

% DELL, p. 475; Mihšescu, Lg. /at., p. 312; DELR, 1308, 1309; DLR, VIII, 1, p. 235- 

236,237, V111, 2, p. 707; SDE, p. 345; DDA, p. 990.

—— 

|| 

i 

B 


religija; uverenje; poverenje“ (dr. credintd) < lat. credentia;"* cređint3 s.f. 

„vera“ (dr. credintd), cređinčos „vernik“ < lat. credentia (potvrđen u kasnom 

latinitetu); cruče s.f. „krst“ (dr. cruce) < lat. crux, crucem; altari s.n. 

„oltar“ (dr., ar., mgl. altar) < lat. alfarium;"% Dumieziu s.m. „Bog, 

Gospod-bog“ (dr. Dumnezdu, Dumnezeu, ar. Dumnidza/u/) < lat. Domine 

deus (< Dominus deus); zau/dšu int. „bogami, bogati, bogme, veremi “ (dr. 

zdu, zeu) < lat. deus;’ inkina vb. tranz., refl. „krstiti se“ (dr. inchina) < lat. 

inclinare (in + clinare); inkinščuhe s.f. ,molitva, poklonjenje“ (dr. 

imchindciune) < lat. inclinatio, -onis; boéeza vb. tranz. refl. „ikrstiti (se), 

kumovati; nadenuti ime“ (dr. boteza, ar. pdtedzu, mgl. batiz) < lat. baptizare 

(< gr. Pantilw);’® inger s.m. „anđeo“ (dr. inger) < lat. angelus (< gr. 

&yyerog);® bisericd s.f. „crkva“ (dr. bisericd, ar., mgl. bdsearicd, ir. 

baserica) (satuvan u dalmatskom i u nekim severno-italijanskim dijalektima, 

kao i u retoromanskom; francuski ima pored lat. ecclesia > église i basilica 

> basoche) < lat. basilica (< gr. Pucihixi) otod);*' picat s.n. „krivica, 

greh; šteta; Zalost, nesreća“ (dr. pdcat, ar., mgl. picat, ir. pecat) < lat. 

peccatum;" picitos, -oasd adj. „grešan, nesrećan“ (dr. pecdtos) < lat, 

peccatosus; ajun pl. —uri s.n. „Badnji dan; dan ranije (uoči praznika); post“ 

(dr. 4jun) < lat. *aiunare (Meyer, Philippide, Pascu), eiunare (Puscariu, 

Candrea-Dens, REW, DAR) ili od *ieiunare (Cipariu) < lat. igiunus 

(rekonstruisana forma kod Plauta); ajuna vb. intranz. ,postiti, gladovati“ 

(dr. ajuna) < lat. *aiunare (= ieiunare);*? cirel'agi s.f. „karneval; zabrana 

jedenja mesa; posni dani od Božića do Mrsnih poklada kada se ne jede 

mrsno, tj. meso“ (dr. /pop./ cirneleagd) < lat. carne(m)-liga(t); cisl'ag, s.n. 

(pl. cisleg) „mrsni dan/i/“ (dr. cislegi pl., ar. cisleagd) < lat. caseu(m)-liga(t) 

š 


(cf. lat. med. casleu „mesec Novembar*);25 preot, -ti s.m. „sveštenik“ (dr. 

preot) < lat. praebiter, -terum;*"* sirbitoare s.f. „(religiozni) praznik“ (dr., 

ar., mgl. sdrbdtoare) < lat. *servatoria;?* sin s.m. „sveti; dojka“ (dr., ar. sfn, 

sint, simt, sum) < lat. sanctus (= ČYVoc); Sim@i vb. tranz. si s.n. „praznik“ 

(dr. Simfi). Praznuje se 9. marta 40 sevastijskih mučenika; Sinti-Mirija 

„Sveta Marija“ (dr. S/i/ntd-Maria) < lat. Sancta Maria; Sin-Zord „Sv. 

Đorđe, 6. maja“ (dr. Sin-Gior/d/s) < lat. Sanctus Georgius; Sinzijehe 

„lIvandan“ (dr. Sinziene) < lat. Sanctus loannes praznuje se 7. jula. Po mom 

dubokom uverenju naziv ovog praznika je nastao od prideva sin < lat. sancta 

„Sveta“ + naziva zijana < lat. boginje prirode Diana;* Simedru „Sv. 

Dimitrije“ (dr. Simedru, Sumedru, ar. Sinmedru, Sumedru) < lat. Sanctus 

Demetrius praznuje se 8. novembra; Sin(n)icoard ,Sv. Nikola“ (dr. 

Sin/nficoard, Sim/nficoard) < lat. Sanctus *Nicolas praznuje se 19. 

decembra; Simpetru „Sv. Petar (dr. /pop./ Simpetru, ar. Simketru, 

Sumbketru) < lat. Sanctus Petrus, praznuje 12. jula; Sintoader ,,Sv. Todor* 

(dr. Sintoader) < lat. Sanctus Theodorus, praznuje se 1. marta;’!? sinzijanš 

s.f. bot. broćika“ (dr. sinziana) < lat. sancta Diana; cununš s.f. „Venac, 

kruna“ (dr. cunund) < lat. corona (< gr. xop&vn) ; cununa vb. refl., tranz. 

„(o)vensati (se), kumovati; udati, ženiti (nekoga)“ (dr. cunung) < lat. 

coronare; Paséi(li) „Uskrs“ (dr., ar., ir. pagfi) < lat. pascha (< gr. 

ITIćoxo);"* Cržčun „Božić“ (dr, ar., mgl. Crdciun) < lat. creatio, -onem;*"® 

Rusal'e „hrišćanski praznik koji pada 50-og dana posle Uskrsa“ (dr. Rusalie, 

/reg./ Rusale, ar. Arusale, gr. biz. povadAre „Sv. Trojstvo“) < lat. Rosalia 

(< rosa);”! cumind s.n. „žrtva, daća; pomana dé cumind — daća sa žrtvama“ 

(dr. arh. comind) < lat. commandar (= commendare); cuminda vb. tranz. 

25 DELL, P. 148; Mihdescu, Lg. /at., p. 238, 311; DELR, 404, 405; DA, 1, 2, p. 886-889, 

891-893, 11, 1, p. 604-605; SDE, p. 209, 210; Densusianu, /LR, p. 426, 442, 502; Rosetti, /LR, 

p. 506-507. 

> DELL, p. 24; Mihdescu, Lg. lat., p. 34; DELR, 49; DA, 1, 1, p. 124; VII, 2, p. 193-194; 

DER, p. 21; SDE, p. 25; DDA, p. 138; Capidan, Megl., II, p. 11. 

20 Mihaescu, Lg. lat., p. 310; CADE, p. 442-443; Densusianu, LR, p. 856; DDA, p. 507- 

508. 

**® DELL, p. 66; Mihžescu, Lg. lat., p. 310; Mihdescu, Infl. gr., p. 56; DELR, 168; DA, ], 

1, p. 629-630; DER, p. 100; SDE, p. 57; DDA, p. 964; Capidan, Megl., IIl, p. 36. 

% DELL, P. 32; Mihaescu, Lg. lat., p. 310; Mihaescu, . gr., p. 56; DELR, 859; DA, I, 

1, p. 685; DER, p. 431; SDE, p. 508. 

> Mihaescu, Lg. lat., p. 172, 310, 311; Mihdescu, Infl. gr., p. 56-57; DELR, 161; DA, 1, 

L, p. 568-569; DER, p. 85; SDE, p. 52; DDA, p. 625; Capidan, Megl., III, p. 35; Puscariu, S. 

istr., 11, p. 104. 

>!! Mihšescu, Lg. /at., p. 312; DELR, 1296; DLR, VIIL 1, p. 216-219; DER, p. 590; SDE, 

P- 845; DDA, p. 971; Capidan, Megl., 11, p. 220; Puscariu, St. istr., IIL, p. 126. 

30 DELR, 31 (< lat. *ajunare = ejunare + jajunare); DA, 1, 1, p. 80; CADE, p.27 (


„žrtvovati; posvetiti (dr. cominda, /arh./ cuminda, ar. cumindu) < lat. 

commandare (= commendare);"! mormint s.n. „spomenik; grob(nica)“ (dr. 

mormint, ar., mgl. murmint/u) < lat. monumentum; drac s.m. „đavo“ (dr., 

ar., mgl. drac) < lat. draco, dracus (< gr. 8pdxwv); an' adv. „prošle godine“ 

(dr. an') < lat. anno; an? s.m. „godina; — de — svake godine“ (dr., ar., mgl., 

ir. an®) < lat. annus; lunš s.f. „mesec (u godini; nebesko telo)* (dr., ar. /unđ) 

< lat. luna;® s(šp)timinš s.f. „nedelja, sedmica“ (dr. saptdmind, ar. 

stamind) < lat. septimana (= hebdomas);" dumihec s.f. „nedelja“ (dr., ar., 

mgl. duminicd, it. domenica) < lat. (dies)dominica; lun s.f. „ponedeljak“ 

(dr., ar., mgl. Juni) < lat. lunnis (dies) < lunae dies; mart s.f. „utorak“ (dr. 

marti, ar., mgl. marf) < lat. Martis (dies); miercuri s.f. „sreda“ (dr. 

miercuri, reg./ mnercuri) < lat. Mercuri(i) (dies); joj s.f. „četvrtak“ (dr., 

mgl. joi) < lat. Jovis (dies); viheri s.f. „petak“ (dr. vineri) < lat. Veneris 

(dies); simbiti s.f. „subota“ (dr., ar. simbdtd) < lat. vulg. sambata (II vek) < 

lat. sabbatum (= sambatum)(< gr. o6BPatov);’> cšlindari s.m. „kalendar“ 

(dr. /arh./ cdrindar) < lat. calendarius, -a, -um; fšurari s.m. „februar“ (dr. 

/pop./ faurar) < lat. febr(u)arius; mart s.m. „mart“ (dr. /arh., pop./ marf) < 

lat. martius (mensis); prior s.m. „april“ (dr. prier) < lat. aprilis; maj s.m. 

„maj“ (dr. mai) < lat. maius; gustori s.m. „avgust; degustator“ (dr. agusf) < 

lat. a(u)gustus; điminatš s.f. „jutro“ (dr., ar. dim/i/neafči, mgl. dimineatsa) < 

lat. dis + *manitia;"* sarš s.f. „veče“ (dr. sard, seard) < lat. sera; tirziu 

adv. „kasno“ (dr. firziu, ar. firdziu) < lat. *tardivus (< tardus); ćimpuriu, -ie 

adv. „pre(ran), prevremen“ (dr. timpuriu) < lat. *temporivus (< tempus, - 

oris),”! itd. 

Leksika Vlaha/Rumuna Timočke zone koja nije prikazana unutar 

navedenih celina, a potiče iz klasičnog ili vulgarnog podunavskog latiniteta, 

navedena je u nastavku abecednim redosledom. Boldirana leksika je ona 

** DELL, p. 382; Mihžescu, Lg. /at., p. 313; DELR, 286; DA, 1, 2, p. 674-675; DER, p. 

224; SDE, p. 195; DDA, p. 405. 

22 Mihžescu, Lg. lat., p. 182, 215, 313, 314; DELR, 1153; DLR, VI, p. 874-875; DER, p. 

538; SDE, p. 265; DDA, p. 783, 816, 836; Capidan, Meg/., III, p. 199. 

> Za godinu i mesec vidi: DELL, p. 373; Mihžescu, Lg. /ar., p. 282; DELR, 1018; DER, 

p. 489; SDE, p. 241; DLRV, p. 117; DELROM, p. 128. 

— DELL, p. 615; Mihaescu, Lg. lat., p. 282; CADE, p. 1101; DER, p. 721; SDE, p. 415; 

DDA, p. 1090, 1113, 1118. 

** O nazivima dana u sedmici vidi: DELL, P. 585; Mihšescu, Lg. lat., p. 66; DER, p. 757; 

SDE, p. 414; DDA, p. 104. . 

— DELL, p. 383; Mihaescu, Lg. lat., p. 265; DELR, p. 1116-1118; DLR, VI, p. 686-687; 

SDE, p. 270; Densusianu, /LR, p. 443, 473; DDA, p. 470, 471; Capidan, Megl., 111, p. 109, 

181; Puscariu, St. istr., 111, p. 110. 

— DELL, p. 682; CADE, p. 1298; A. Graur, Corections roumaines au REW, dans BL, V, 

1937, p. 115 (= Graur, Corrections REW); DER, p. 839; SDE, p. 425; DLR, XI, 2, p. 265- 

266; DDA, p. 1180; Capidan, Megl., 111, p. 294, 


koja se javlja u dakorumunskim naretjima na prostoru Timotke zone i 

zabeleZena je medunarodnom fonetskom ortografijom (APHI), a u zagradi 

su zabeleZeni literarni oblici ortografijom knjizevnog rumunskog jezika. 

Ukoliko su ta dva oblika u načinu zapisivanja, tj. ortografski istovetna, onda 

je dakorumunski literarni oblik u zagradi izostavljen. 

A 

apsida (absidd) „apsida“ < lat. absida; apsolut (absolut) „apsolutan“ < lat. 

absolutus; apsurd (absurd) „apsurdno“ < lat. absurdus; acipira (acapard) 

»zalog; kaparisati < lat. caparra; administrator „upravljač“ < lat. administrator; 

adresa ,adresirati < lat. *directiare < directus „pravo“; aer „vazduh“ 

< lat. aer; afari „napolje“ < lat. ad foras; afla „saznati“ < lat. afflare; 

agent „agent“ < lat. agens, -fis < agere „činiti“; agitatie „komešanje, nemir* 

< lat. agitatio; agresor „zavojevač, napadač“ < lat. aggressor; ai (regionalno) 

„beli luk” < lat. alium; ajunge (ajunge) „stići, dosezati“ < lat. aliungere 

(adiungere „ujediniti, zalepiti“); aliturl (aldturi) ,pored nečega ili nekoga“ 

< lat. ad + lature; album „spomenar (slika)“ < lat. album; altari (altar) „oltar“ 

< lat. altare (termin korišćen i u paganskom kultu), alunga (alunga) 

»goniti, juriti“ < lat. *a/longare (< ad- + longus); am „imam“ < lat. habeo; 

amarš „gorko“ < lat. amarus; ambitie „častoljublje, slavoljublje“ < lat. ambitio 

(< ambire „častoljubiv“); ambitios, -oasš „častoljubiv, slavoljubiv“ < 

lat. ambitiosus; ambulantš „ustanova (za pružanje prve i hitne pomoći“ < · 

lat. ambulans; micu (amic) „prijatelj“ < lat. amicus; anginžš (anghind) „gušobolja“ 

< lat. angina (< angere „stezati /prlo/“); antenž „antena“ < lat. antenna; 

aparat „sprava“ < lat. apparatus; apžisa „pritisnuti (svom snagom na 

posao)“ < lat. appensare; aperitiv „piće“ < lat. aperitivus (< aperire „otvoriti“); 

argument „dokaz“ < lat. argumentum; armžtura „(gvozdena) konstrukcija“ 

< lat. armatura; aromš „miris“ < lat. aroma; ascultštori (ascultdtor) 

„poslušnik; slušalac“ < lat. a(u)scultatorius; ascunde (ascunde) 

„(sa)kriti“ < lat. abscondere; asimina (asemdna) „{(po)sejati“ < lat. assimilare; 

asfalt „asfalt“ < lat. asphaltus; atare ,takav, sličan“ < eccum-talem; 

atš „konac“ < lat. acia; automobil ,,automobil“ < gré. autos „prisvojiti; steći“ 

+ lat. mobilis ,,pokretan; avion „avion“ (gran. avion) < lat. avis „ptica“, 

itd. 

B 

bajerš (baierd) „gajta, traka“ < lat. baiula; baće (bate) „tući, (pre)biti“ (panromanska) 

< lat. battuere; bžjat (bdiat) „dečak, mladié, momak“ (najverovatnije 

iz latinskog, sa mnogo etimoloskih rasprava); bitaje (bdtaie) „bitka, 

borba, boj* < lat. battalia; bititor „malj“ < lat. batt(u)atorium; bine (bine) 

„dobro“ < lat. bene; bombš „bomba“ < lat. bombus „Zaglušujuća buka; buor/bour 

„bivol“ < lat. bubalus; bršačiri (braciri) „pojas“ < lat. bacile;


broaćec (broatec) „gatalinka (= žaba zelene boje); (fig.) komad* < lat. brotachus; 

brumi „slana“ < lat. bruma; bureée (burete), burefi „pečurka“ < 

lat. boletus, itd. 

c 

cad „padam“ < lat. cado; calculatie „obračun“ < lat. calculatio, cald „foplo“ 

< lat. calidus; canal „kanal, jaruga“ < lat. canalis; candidat „kandidat“ < lat. 

candidatus (< candidus „beo“ budući da su kandidati za javne funkcije u Rimu 

bili obučeni u belo); capit „kraj, svršetak“ < lat, capita, cirpštori 

„lopar“ < lat. co(o)pertorium; cžca „srati“ (panromanska) < lat. cacare; cšmasa, 

kimjasa „košulja“ < lat. camisia; cirpitori (cdrpdtor) „lopata (za 

hleb)“ < lat. coopertorium; cistiga (cistiga) „dobiti, zaraditi* < lat. castigare; 

coperidmint „pokrivač” < lat. cooperimentum; copt, coaptd „pečen, -a“ < 

lat. coctus; corb ,gavran < lat. corbus; corp „telo“ nije se sačuvala u Vlaha/Rumuna 

Timočana < lat. corpus; cripa „puknuti“ < lat. crepare; cripiturd 

,,pukotina, napuklina“ < lat. crepatura; criastš (creastd) ,kresta; gre- 

ben, vrh“ < lat. crista; cred »verujem® < lat. credo; crejeri (| creier) „mozak“ 

(i u drugim romanskim jezicima) < lat. cerebellum ili cerebrum; cresc „rastem“ 

< lat. cresco; crestin „hrišćanin“ < lat. christianus ne nalazimo u 

upotrebi kod Vlaha/Rumuna Timočana; crit/cret „kovrdža, lokna; nabor; 

faltna (isp. crdfan ,suknja sa faltnama“)“ < lat. cricius (< cricus < gré. 

KP1KOG „krug“); cubic „kubik“ < lat. cubicus; cucu „kukavica“ < lat. cucus; 

cucurbeée (cucurbetd) (regionalno) ,tikva” < lat. cucurbita krastavac*; 

culeg (culeg) „berem“ < lat. colligo; culmina , kulminirati < lat. culminare; 

culturid „kultura“ < lat. cultura; cumineca „pričestiti se” (sa starim derivaci- 

Jjama cuminecditurd, a u starim tekstovima cuminecdciune) < lat. communicare 

(postao comminicare); cunostintš „poznanstvo“ < lat. cognoscens; cura! 

„Očistiti“ < lat. curare ,brinuti (o bolesniku)*; cura® (curge) „curiti“ < lat. 

currere; cutroape (acoperi) „pokriti“ < lat. co(o)perire, itd. 

č 

čarcšin (cearcdn) „podočnjak“ (upor. carcdn pingd ofel) < lat. circinus; čeri. 

(cer) „nebo“ < lat. caelum; čer (cer) „tražim“ < lat. quaero; čerb (cerb), šerb 

„jelen“ < lat. ceruus; čerbiče (cerbice) „potiljak, zatiljak; vrat“ < lat. ceruix; 

čerčeta (cerceta) „ispitivati“ (samo u rumunskom) < lat. circitare; činč (cinci) 

„pet“ < lat. quinque; čucure (ciucure) „kićanka, kita“ < lat. cicculum (< 

ciccum „grozd“, up. nadimak Cicu /w Poma, s. Halovo); čurel (ciur/el/) „rešeto“ 

< lat. cribrum, itd. 

Ć 

ćej (tei) „lipa“ < lat. filium; ćimp (timp) „vreme“ < lat. tempus, itd. 

- 

| 


D 

damasc „platno (iz Damaska)“ < lat. (a)damascus; damna (damnd) „(o)suditi, 

kazniti“ < lat. dammare (isp. il indamnd dracu ,davo ga tera, 

kažnjava“); datori ( dator) „dužan“ < lat. debitor; dau „dajem“ < lat. do; 

doftor „lekar“ < lat. doctor; domn „posednik, vlasnik, gospodar; domaćin” 

< lat. dom(i)nus; durmi (dormi) „spavati, počivati“ (panromanska) < lat. 

dormire; duc „idem“ < lat. duco; duminicš (duminicd) „nedelja“ < lat. /dies] 

dominica, Dumhezeu/Dumnedžu < lat. dom(i)ne deus „Gospode Bože” 

(Deus > Deus > Zeus „Gospod-Bog“, zau/dau „bogami“/), dur „tvrd“ < lat. 

durus (upor. Dur, dur, durujan, dupd casa lu Stojan, ale mič pin urzič, ale 

mari pin lastarL..); dureros, -š „bolan; izaz(i)vati bol“ < lat. dolorosus, itd. 

Đ 

đeparće (departe) „daleko“ < lat. de + pars, partes; đes (des) „gust, čest“ 

(sačuvana i u dalmato-romanskom) < lat. densus; descileca (descdrca) „istovari(va)ti“ 

< lat. discarricare, deséinge (descinge) „oslobađa se kaiša“ < 

lat. descemdere; đescoperi (descoperi) „otkri(va)ti“ < lat. discoperire; 

đesfače (desface) „otvoriti, razvezati, rastaviti“ < lat. disfacere; 

desfira/disfira (desfira) „razmrsiti (konce)“ < lat. disfilare; đesfunda (desfunda) 

„otčepiti, izbiti dno“ < lat. des + fundus „dno“;, đesela (desela) „slomiti 

leda (kome)“ < lat. de + sella „leđa“; đesira (degira) „rastrviti“ < lat. 

diserrare; đesćepta (destepta) „(pro)buditi se, razbuditi se; opametiti se“ < 

lat. de-excitare, itd. 

F 

fac „pravim, činim“ < lat. facio; far „automobilski reflektor“ < lat. pharus 

(< Pharos, ime ostrva blizu Aleksandrije); fereast(r)š „prozor” < lat. fenestra; 

ferice „sreća“ (sačuvana je samo u rumunskom) < lat. Jelicem; fi „biti, 

postojati“ < lat. fieri; fiarš (fiard) „(reg.) zamka (gvozdena za divljač“ < lat. 

Jera, fjerbinće (ferbinte) „vreo, kipući“ < lat. fervens, -ntis; fesa (fiesa) 

„ćerka“ < lat. filia; fir „konac“ < lat. filum; fire „priroda; narav; karakter“ 

(upor. face fire – fire la obraz de rusine „menja boju u obrazima od stida“) < 

lat. fieri; fintinš „izvor“ < lat. fontana; floc „stidna dlaka oko genitalija“ < 

lat. flocus; fržica „trljati“ (panromanska) < lat. fricare; fricitura „trljanje“ < 

lat. fricatura fringie (fringhie) ,konopac, uže“ < lat. fimbria; fug „bežim“ < 

lat. fugio; fumos „zadimljen“ < lat. fumosus; fundiment (fundament) „temelj, 

osnova“ < lat. fundamentum; fuhiie (funie) ,ular; konopac, uže“ < lat. 

Junis; fur(iturs) „krađa, lopovluk“ < lat. fur, furis; furiiiga (furnica) „vrveti 

(od mrava)* < lat. formicare; furhigarl „mravinjak“ < formicarius; fur(š)t 

„krađa“ < lat. furtum; fiséejca (fuste/icd) „koplje“ < lat. Sustis; futil , bezvredan“ 

< lat. futilis, itd.


G 

gras „gojazan, debeo“ (panromanska) < lat. grassus; gržsun „punačak“ < 

lat. grassonem; greu „teško“ < lat. grevis (= grauis); gusi „guša“


N 

negot/šl (negof) „trgovina“ < lat. negotium; negustori (negustor) „trgovac“ 

< lat. negotiator; khećed (neted) „gladak“ < lat. nitidus; 

o 

oaje (oaie) „ovca“ < lat. ouis; oamen (oameni) „ljudi“ < lat. homines; oarš 

„put“ (upor. de cdte ori „koliko puta“) < lat. hora; opt „osam“ < lat. octo; 

orš (hord) „kolo“ < lat. hora; orman „vitrina (za sude) < lat. armarium 

„mesto odlaganja oružja“; ou/uou „jaje“ (dr. ou) < lat. ovum, itd. 

P 

palatš „palata“ < lat. palatium; palit (palid) „uavenuo“ < lat. pallidus; parš 

„kruška (plod)“ < lat. pira; pareće (parete) „zid” < lat. paries; pisire(l) 

„ivrabac; ptica“ < lat. passer; pasćili (pasti) „Uskrs“ (panromanski naziv) < 

lat. pascha jevrejskog porekla; patru „četiri“ < lat. quattuor; patrusprée 

(patrusprezdce) „četrnaest“ < lat. quattuor + per + decem; patruzšč (patruzeci) 

„četrdeset“ < lat. quattuor+ decem; pšpusš „lutka“ < lat. pupa; pšresimi 

(staro i regionalno) „Uskršnji post” (novijeg datuma patruzdcili = 

patruddsili ,Cetrdesetodnevni pomen” u Rumuna Timočke zone) < lat. quadragesima 

(postao quaresima) „četrdesetodnevica”; pšringa ,,motka kojom 

se prenosi (seno)“ < lat. phalangae; pisa , brinuti se, mariti“ < lat. pensare; 

pšstori (pdstor) ,pastit < lat. pastor; pasiturd (pdsturd) „ispaša“ < lat. 

pastura; platagan/pitligan (pdildging) „paradajz“ < lat. plantago; piti 

„patiti“ (postoji u italijanskom i 3panskom) < lat. patire (= pati); parejke 

(pereche) „par“ < lat. peric(u)la; pećec (petec) „parče (tkanine)“ < lat. pittacium; 

peti (peti) ,,(za)prositi (ruku), brak“ < lat. pefere; plac(e) „ukus“ < lat. 

placeo; plicea „ukusno“ (panromanska) < lat. placere; plamin „pluća“ < lat. 

plumonem; pleca (pleca) „otići, odlaziti“ < lat. plicare; ploja (ploia) „kišiti, 

pada kiša“ < lat. plovere; plojos (ploios) „kišovit“ < lat. pluviosus; port „nošnja“ 

< lat. porto; porumb „kukuruz“ < lat. palumbus; pret ,cena* < lat. 

pretium; priméavari „proleće“ < lat. primavera; privegi/priveiki (priveghi) 

„priveg; kultna vatra (za vreme belih poklada)* < lat. pervigilare; pulbiri 

(pulbere) „prašina“ < lat. pulvis, - eris; pun „stavljam“ (perfekt potui > putui 

„mogao sam“, prezent rum. pot „mogu“) < lat. pono; pune (pune) „stavi-. 

ti“ (panromanska) < lat. ponere; punée/punéije (punte) ,uzani most, 

most(ić)“ < lat. pons, -tis; purica ,,(is)trebiti (buve)“ < lat. pulicare; purta 

„Nnositi“ < lat. portare; putred , truo, gnjio“ < lat. putridus, itd. 

R 

rade (rade) ,,brijati; strugati* (panromanska) < lat. radere; rapiti „repica“ < 

lat. rapa; ribda „trpeti, podnositi; tolerisati* (verovatno latinska leksema sa 

mnogo etimoloskih rešenja); raminde (rdmine) „ostaje“ < lat. remanere; 


ripede (rdpede, -zi) „brz(i)“ < lat. rapidus; rarunki (rinichi) „bubreg“ < lat. 

reniculus; rispund „odgovaram“ < lat. respondeo; riisuna ,odjekivati < 

lat. resonare; riu, r(e)a „zao, rdav, loš“ < lat. reus (u Rumuna Timocana 

označava i davola umesto leksike drac); renmaéiz/rimiéiz (reumatism/renmatiz) 

„kostobolja“ < lat. rheumatismus; ridica/ridica/ardica (ridica) „podizati; 

ustati“ (sigurno latinska leksema sa mnogo etimoloskih rešenja) < lat. 

eradicare „iskoreniti“; ridikije (ridichie) ,rotkv(ic)a” < lat. radicula; ripa 

„Urvina, jaruga“ < lat. ripa; rug „kupina (stablo)“ < lat. rubus; ruga ,moliti, 

tražiti“ < lat. rogare; rugžščune (rugdciune) „molitva“ < lat. rogatio, -onis; 

ruina ,,(po)rusiti, razrusiti“ < lat. ruinare; ruind „ruševina“ < lat. ruina; 

rumén „Rumun“ < lat. Romanum; rupe ,(ras)kidati, (po)cepati** (panromanska) 

< lat. rumpere, itd. 

s 

sac „vreća, džak“ < lat. saccus; salt „skok“ < lat. saltus; sipun „sapun“ < 

lat. sapo, -onis; satrap „čovek grube naravi“ < lat. satrapes; satura „zasititi“ 

< lat. saturare; sšpun „sapun“ (panromanska) < lat. saponem; sira 

„(po)soliti“ < lat. salare; scirpina „češati se“ (postoji u italijanskim i retoromanskim 

dijalektima) < lat. scarpinare; scilčija (scidlcia) „iskriviti petu (na 

obući)“ < lat. calx, calcis „peta“; scinduri „daska“ < lat. scandula; scura 

„(is)cediti, (is)teći“ < lat. excurrere; sarš (seard) „veče“ < lat. sera; secarš 

„raž“ < lat. secale; sicure (secure) „sekira“ < lat. securis, samžina (semdnaz) 

„ličiti“ < lat. similare; serfios „ozbiljan“ < lat. seriosus; sic „tako“ (kada 

deca u igri protivureče jedno drugom) < lat. sic; sint „sveti“ < lat. sanctus; 

singe (singe) „krv“ (panromanska) < lat. sanguem (sanguis); sirbaćic 

(sirbatic) „divlji“ < lat. silvaticus; soartš „sudbina“ (sačuvana samo u rumunskom) 

< lat. exorta (sors, sortis); socoći (socoti) „(pro)računati; oceniti, 

smatrati“ < lat. succutere; socru „svekar, tast, punac“ (panromanska) < lat. 

socer; sparge (sparge) „cepati, rastaviti“ < lat. spargere; splinš „slezina“ < 

splinem; spulbšra (spulbera) „kovitlati; razvejati“ < lat. expulberare; (spune) 

„reći, kazati“ < lat. exponere; spurca „ukaljati, uprljati“ < lat. spurcare; 

sća (stea) „zvezda“ < lat. stella, strat „mesto uređeno za spavanje; leja (u 

bašti)” < lat. stratus; strica (strica) „(po)kvariti“ < lat. exfricare; strimb 

„kriv, savijen, grbav“ < lat. strambus; stzrinfe (stringe) „stezati, zatezati, 

stisnuti“ < lat. stringere; suptuoarš (subfioard) „pazuh“ (sačuvana samo u 

rumunskom) < lat. subala; subtire (subfire) „tanak, vitak“ < lat. subtilis; suferi 

„patiti, stradati“ < lat. sufferire; sulid „šilo“ < lat. subula; sumeće (sumete) 

„zavmuti (rukav)“ < lat. summittere; suspina „uzdisati, čeznuti“ < lat. suspirare; 

susura „curiti“ < lat. susurrare, itd.


$ 

sele (sale) „slabine, krsta, leđa“ < lat. sella; sapée (septe) „sedam“ < lat. 

septem; sasš (sase) „šest“ < lat. sex; sed „sedim“ < lat. sedeo; serb „rob“ < 

lat. servus; séerge (sterge) „brisati“ < lat. extergere, itd. 

T 

talari (talar) „dugi muski kaput “ (upor. u rajskim pesmama: talari si talaritd) 

< lat. talaria; tare „tvrd“ < lat. talis; taur „bik (nekastriran)“ < lat. fav 

rus; tšča (tdcea) „Ćutati“ < lat. tacere; toarče (toarce) „prede“ < lat. torquere 

„navi(ja)ti“; toartš „drška“ < lat. forta; torturi „muka, kazna“ < lat. fortura; 

tot, toatš „sav, sva“ < lat. fotus; trij (trei) „tri“ < lat. tres; tremura 

„ddrhtati, (po)tresti se* (panromanska) < lat. tremulare; trist „tužan, Zalostan® 

< lat. tristis, itd. 

T 

tarinš (izvedenica) ,usitnjena zemlja” < lat. ferra; timent (ciment) „cement“ 

< lat. caementum „parče kamena za zidanje“; teastd „lobanja“ < lat. 

testa; teatire „naut, lebleblija, bamlje” < lat. cicer; tintš (fintd) „pol(ovin)a“ 

(up. a /esif o fintd de cacat „do pola sam se pokakio“)“ < lat. quinta; thiie 

(tine) „držati, ne(pro)puštati“ (panromanska) < lat. tenere, itd. 

U 

umfla „nadu(va)ti; (na)pumpati” < lat. inflare; umaditaée (umiditate) „vlažnost, 

vlaga” < lat. humiditas, -atis, unu, una ,jedan” < lat. unus, una; unturd 

„mast“ < lat. unctura; ureza (ura) „(po)želeti (dobro)” < lat. orare; 

urščune (urdciune) „mržnja“ < lat. oratio; uri „(na)mrziti“ < lat. horire < 

horrescere; urma „trag“ < lat. urma; urzi (urzi) „snovati, navijati < lat. ordire; 

urzicš (urzicd) „kopriva“ < lat. urtica; usca „sušiti“ < lat. exsucare; 

usd „vrata” < lat. ostium; usura „olakšati“ < lat. usura „lživanje“, itd. 

V 

vad „rečno korito“ < lat. vadum; vaj (vai) „jao“ < lat. vae; val „veo“ < lat. 

velum; valit (valid) „zdrav (radno)sposoban; uvijen“ < lat. validus; vargš 

„prut, šiba“ < lat. virga; všcari (vicar) „kravar” < lat. uaccarius; vaduv, -š 

„udovac, udovica“ (panromanska) < lat. viduus/vidua; vipor „parobrod“ < 

lat. vapor „para“; vir, vari ,bratanac, bratanica“ < lat, [consobrinus] verus, 

[consobrinus] vera; vitima „(na)škoditi, (o)štetiti“ (samo u rumunskom) < 

lat. victimare; veiin (venin) „otrov (Zivotinjski); (fig.) jed, Zug, pakost, gorčina“ 

< lat. venenum; vespe „osa“ < lat. vespa; vin „dolazim“ < lat. venio; 

vioard® „ljubičica“ < lat. viola; vorba „reč“ < lat. verbum, itd. 

Z 

zžče/zžše (zece) „deset“ < lat. decem; zic/dic (zic) „kažem“ < lat. dico. 

1 

| 


VI 3. 3. Rekonstruisana leksika latinskog jezika 

Postoji rekonstruisana leksika latinskog jezika koja je potvrđena samo 

u rumunskom jeziku. Boldirana leksika je ona koja se Javlja u dakorumunskim 

govorima na prostoru Timočke zone i pzabeležena je 

međunarodnom fonetskom ortografijom (APHI), a u zagradi su navedeni 

oblici ortografijom književnog rumunskog jezika. Ukoliko su ta dva oblika u 

načinu zapisivanja, tj. ortografski istovetna, onda je dakorumunski literarni 

oblik u zagradi izostavljen. 

A 

actim „sad, ovog časa”, arum. afi, megl. (a)sto, istr. acmo{(te) < lat. *eccum 

hitc modo'*; afinat „rastresit (o zemlji)“ < lat. *affenare; alac „krupnik 

(pSenica)* < lat. alica”; aliér, aridr, aidr „vrsta biljke koja u korenu i listovima 

ima otrovnog mleča, Euphorbia cyparisias L.”"" < lat. aureolus „zlaćan, 

zlatan; krasan””! ili od lat. helleborus ili *aliolum; ameti (ameti) 

onesvestiti < lat. *ammattire; amortiza, amortizez „amortizovati“ < lat. 

*admortire (< mors, mortis „smrt“), arita »pokazati < lat. *arrectare; 

arikitd (arichitd) ,,surutka; serum” < lat. deminutiva *aricula (< lat. alica 

„krupnik /p3enica/)*; astupa „Zapušiti, zalepiti < lat. *asstupare; atipi 

(atipi) „(za)dremati“ < lat. *atgepire, itd. 

B 

baje (baie) „banja“ < lat. *banneam; betit (betir) „pijan“ < lat. *bibiticius; 

blistima (blestema) „đavolisati“ < lat. *blastimare, itd. i 

c 

carimb „motka“ < lat. *calamulus (< calamus); cufunda »(za)gnjuruti se; 

(za)roniti < lat. *confundare, itd. 

Đ 

descult (descwl}) „bos(onog)“ < lat, *disculceus; đesculta (desculfa) 

„izu(va)ti“ < lat. *disculciare; đesćepta (destepta) „(pro)buditi se, razbuditi 

38 S, Puscariu, Etymologisches Worterbuch der rumčinischen Sprache, 1. Lateinisches Element, 

Heidelberg, 1905, 18 (= Puscariu, Etymologisches); Philippide, Originea roménilor H, 

695. 

*® Cioranescu, Diccionario, 16. 

29 Philippide, Originea romdnilor 11, 696. 

51 . A. Candrea, Grai si suffet 111, 423. 

2 Hasdeu, Etymologicum magnum Romaniae 1, 892. 

29 G. Meyer, Etymologisches Werterbuch der albanesischen Scprahe, StraBburg, 1891, 

366 (= Meyer, Etymologisches Worterbuch). 

Hasdeu, Etymologicum magnum Romaniae 11, 351.



se“ < lat. *deexcitare (dispectare); đezvšta (dezvdta) „odučiti“ < lat. *de-invitiare; 

diminata (dimineatd) „jutro“ < lat. de + (*mineatd) *manitia, itd. 

E 

ece/joce/jaci/jacita//iacitare „gle, evo, eto” (arum. ahtare) < lat. ecce „gle, 

evo, eto”. 335 

F 

fereca(t) „okovan; (fig.) osoba vezana činima“ < lat. *felicare (< Jfabricare); 

floaciin „pramen vune“ < lat. *floccinus; friminta ,/za/mesiti; usitniti” < 

lat. *fragmentare (< frumentum); fiséel (fuscel) „prut(ić); komad(ić)“ < lat. 

*fusticellus, itd. 

G 

gioc/giotel (ghioc/el) „ljuštura; puževa kuéica; visibaba“ < lat. *cloca (= 

cochlea); griati (greatd) „muka, gađenje“ < lat. *grevitia, itd. 

i 

imbšta „napiti, opiti se“ < lat. *imbibitare; inčepia (inchepea) „stati, imati 

mesta“ < lat. *incapere; inđemna (indemna) „pobuditi, podsticati“ < lat. 

*indeminare; infoja (infoia) „rasprostrti, rasplinuti, vinuti se“ < lat. *infolliare 

(< in + folis „meh“); infrumusa „prolepšati“ < lat. *im/ormosiare; 

intij/intin (infii) „najpre“ < lat. *antaneus; intimpla „dogoditi se“ < lat. *intemplare, 

itd. 

J 

jungejeturš (junghieturd) „mesto pripajanja glave i tela“ (upor. iugulare > 

jungija (junghia) „žiganje, probadanja usled reume“) < lat. *iugulatura. 

L 

lapada „baciti“ (nijedan od navedenih latinskih etimona nije prenesen u druge 

romanske jezike) < lat. *liguidare (*lepidare ili lapidare); Išturi (ldturi) 

„pomije“ < lat. */lavaturae (< lavare „isprati“), itd. 

L 

lesina (legina) ,,onesvestiti se“ (samo u rumunskom) < lat. */aesionare, itd. 

55 B, P. Hasdeu, Etymologicum magnum Romaniae, Dictionarul limbii istorice si poporane 

a romanilor I, Bucuresti, 1972, s.v. (= Hasdeu, Etymologicum magnum Romaniae); A. 

Philippide, Originea romnilor, I Ce spun izvoarele istorice, lasi, 1925, Il: Ce spun limbile 

roména si albanezd, lasi, 1928, 625 (= Philippide, Originea romdnilor 11); A. Cioranescu, 

Diccionario etimoldgico rumano, Tenerif-Madrid, 1958-1966, 3-4 (= Ciorinescu, Diccionario). 

M 

mitd „kratka vuna (strigana sa jagnjeta)* < lat. *agnicius, -a; mingija 

(mingiia) „milovati“ < lat. *manganeare, itd. 

P 

papuri „rogoz“ < lat. *papura; pždučel (pdducel) ,,Crateagus oxyacantha® 

< lat. *peducellus; prunc „odojče, malo dete* < lat. *puerunculus; puéini 

(putind) „bačva“ < lat. *putina, itd. 

R 

riiskija (rdschia) „motanje (pređe)“ < lat. 

s 

*rasclare. 

sšcuj (sdcui) „torba“ < lat. *sacculeus (< sacculus); scida (scčidea) ,,smanjiti, 

umanjiti“ < lat. *excadere; sciipa „pobeći, umaći; izbaviti se“ < lat, 

*excappare, scufunda „potopiti, zagnjuriti“ (kalab. skuffundare) < lat. *excon-fundare; 

scurma „(iz)orati, (pre)kopati, riti, prevrtati (zemlju)“ < lat. 

*excorrimare; smulše (smulge) „(is)čupati; izmoliti < lat. *exmulgere; 

spajmš (spaimd) „preplašenost, strah“ < lat. *expavinem; spinćeca (spinteca) 

„rasporiti (trbuh)“ < lat. *expanticare; spinzura „obesiti“ < lat. *expendiolare; 

stinpira „ugasiti“ < lat. *extemperare; stripezi (strepezi) . tmuti (o 

zubima kada se konzumira kiselo voée) < lat. *extorpidire (torpidus), itd. 

s 

Scjupja (schiupea) „pljunuti“ < lat. *scupire, itd. 

T 

timije (tdmiie) „tamnjan“ < lat. *thimanea; toamnš „jesen“ < lat. *automna 

(< autumnus); toca „seckati“ < lat. *foccare; trjaptš (treaptd) „prečanka 

(reg.)“ < lat. *traiecta; tugli „cigla“ < lat. tegula, itd. 

U 

urdoare „krmelj; sekret očiju žute boje“ < lat. 

v 

*horridor, -oris (= horridus). 

vargš (vergea) „prut(ić), štapić, šiba“ < lat. *virgella; vested ,uve(nu)o* < 

lat.*wescidus;"* vioarš' , tekuéa voda® < lat. *vivula, itd. 

Z 

zbaće (zbate) „otimati se, koprcati se“ < lat. *exbattuere, itd. 

* Ibid, 137.


Razume se, ima i rekonstruisane leksike u rumunskom jeziku koja je 

potvrđena i u drugim romanskim jezicima ili dijalektima. I ovde je boldirana 

leksika ona koja se javlja u dakorumunskim govorima na prostoru Timočke 

zone, a u zagradi su navedeni dakorumunski literarni oblici. 

s 

starp (sterp) „jalov, neplodan, nerodan“ (sačuvana u italijanskom i retoromanskom) 

< lat. *extirpus; smul@e (smulge) „(is)čupati, izmoliti“ (u italijanskom 

i španskom sa različitim značenjima) < lat. *exmulgere. 

Uočeno je prisustvo nekih reči u banatskom i oltenskom narečju rumunskog 

jezika na prostoru Timočke zone, koje su drugde nestale, kao i nekih 

sa drevnom semantikom: fiastru, durjare, fintinš, cun, djamne, a ačera, 

arete/areće, mascur, itd. Uz to ova narečja pokazuju inovacije, bilo paralelne 

sa zastarelim severno-dunavskim narečjma: ft'er, vd'er, ojki, urejke, 

strankinž, g anž, itd., bilo sa prostorno udaljenim narečjima kao što su maramureški 

(tvrd karakter afrikata i velarizacija prethodnih vokala u oblicima 

kao Činč itd). Rezultati istraživanja ukazuju na veoma značajne momente u 

istoriji rumunskog jezika pošto obelodanjuju jedan veoma snažan sloj jezika 

koji pretpostavlja kontinuitet rumunskog jezika kao i njegovih korisnika 

Vlaha/Rumuna na prostoru istočne Srbije.”’ 

Navedeni pridevi, imenice, zamenice, brojevi, glagoli itd. baštinjeni iz 

latinskog u jezik Vlaha/Rumuna Timočke zone nisu navedeni u celosti. Svakako, 

nisu navedeni svi derivati koji su nastali u rumunskom jeziku, a koji u 

osnovi potiču iz latinskog. Ovde je npr. dat pridev cald „topao“ < lat. calidus, 

a nije derivat incžizi/incžlzi „utopliti“, data je imenica čerb/cerb „jelen“ 

< lat. cerbus, a nije derivat čerboaješ/cerboaicš „srna“; data je imenica 

čerčel/cercel „minđuša“ < lat. circellus, a nije derivat čerčelus/cercelus 

„minđušica“; data je imenica čerc/cerc „krug; obruč“ < lat. circus, a nisu derivati 

Eercul'et/cerculet „obručić“ i Eercui/cercui „opasati obručem“; dat je 

glagol čere/cere „tražiti“ < lat. guaerere, a nije derivat čerere/cerere „molba“; 

data je imenica fraće/frate „brat“ < lat. frafer, a nisu derivati 

fritije/fritie „bratstvo, pobratimstvo“, frž{žsc/frštesc · „bratski“, 

fritijor/fritior „bratić“; data je imenica frunzš „list“ < lat. frondia, a 

- Rezultati naučnog istraživanja govora rumunske populacije, koja je do danas skoro u 

celini ostala neistražena, ne samo po pitanju jezika, već i u drugim disciplinama, biće, nadam 

se, krajem 2013. ili tokom 2014. godine objavljeni u izdanju Instituta za rumunski jezik (Cluj- 

Napoca) Rumunske akademije. Prilikom istraživanja dijalekatske lingvističke građe koja su 

obavili poznati lingvisti iz oblasti dijalektologije i lingvističke geografije Petru Neiescu, 

Eugen Beltechi i Nicolae Mocanu, sa kojima sam delimično radio u selima Zaječarske opštine, 

korišćena je metodologija identična onoj kojom je rađen Veliki lingvistički atlas subdijalekata 

(muntenski, moldavski, banatski, krišanski i maramureški) dakorumunskog dijalekta rumunskog 

jezika na prostoru Rumunije. 

nisu 


npr. derivati frunzarj/frunzar „lisnik“, frunzis/frunzis „lišće“, frunzos ,,lisnat“, 

frunzulita/frunzulitž „listić“, itd. 

VI 3. 4. Specifina leksika podunavskog latiniteta 

u rumunskom jeziku 

Lekseme koje predstavljaju situaciju iz faze podunavskog latiniteta su 

npr. latinski izrazi pafer i mater, koji imenuju „oca” i „majku”, a u isto vreme 

drugi par takvih izraza koji dolaze iz dečijeg govora je fafa i mamma. U 

vremenu koje ne može biti određeno, podunavski latinitet ili njegova romanska 

faza izgubila je par pater i mater, konzervirajući samo par fafa i mamma 

(tata je sačuvan i u dijalektima srednje i južne Italije, u dalmatoromanskom i 

prelazi u albanski i slovenske jezike Balkana). 

Takode, izraz „plačem” u latinskom je fleo, sa ekspresivnim sinonimima 

ploro ,jadikujem, urličem” i plango „žalim, jaučem, udaram se u grudi u 

znaku žalosti”. Izraz fleo je bio eliminisan iz svih regija, a oba sinonima su 

bila posebno odabrana za romanske jezike: ploro se održao u zapadnim romanskim 

jezicima, a plango dobivši značenje izraza fleo u sardskom, italijanskom 

i rumunskom pling „plačem“. 

Da bi označio radnje vezane za mlevenje žitarica, latinski ima jedan veoma 

komplikovan sistem: mo/o „meljem”, jedan stari imenski derivat bez sufiksa, 

mola „stupa, mlin”, a „mlinar” se nazivao pistor od pinso „meljem, 

drobim” > rum. pisšz „drobim”. U kasnijem periodu iz mola dolazi pridev 

molinus, poimeničen u molinum „mlin”, a odatle molinarius „mlinar”. Podunavski 

latinitet ne sudeluje u ovom restrukturiranju, već se čuva izraz mola > 

moarš „mlin“, iz kojeg proizilazi, u jednoj nedeterminisanoj epohi, izraz kojim 

se imenuje zanatlija *molarius > morar „mlinar“, a glagol molo očuvan 

u preostaloj Romaniji je zamenjen starom grčkom pozajmicom machino(r) 

„radim s jednom mašinom” > rum. macin ,,meljem”*** 

Podunavski latinitet čuva stare reči u vreme kada drugi regioni pokazuju 

novine. Tiče se običnih reči, a njihovo nestajanje na Zapadu, ukoliko im 

se ne nađe traga u nekom neistraženom govoru, može se pripisati slučaju koji 

može biti značajan u istoriji lingvistike, kao npr. scio > sći/sti „znaš“, sačuvan 

i u sardskom, koji je inače svugde zamenjen sa sapio (autentično 

„imao je ukus”), agilis „brz, agilan” > ager „okretan, brz”, canticum > 

cinćec/cintec „pesma“, felix > ferice „sreća“, hospitium „odnos prema gostoprimljivosti” 

> ospžt/oaspet „gost“ (reč postoji i u modernom grčkom 

„kuća”), iudicium > judet „sud, razum, zaključak” (stari smisao), lingula > 

% Fischer, Latina dundreand, 135.


Tingura/lingurš „kašika“, ovis > oaje/oaie „ovca“, perambulo > primblu > 

plimb/plimb „šetam“, itd.5 

Sa druge strane, mnoge obične reči u latinskom koje su sačuvane u 

svim drugim romanskim jezicima nisu potvrđene u rumunskom jeziku. Sigurno 

je da nisu sve nestale još u vreme podunavskog latiniteta, mada precizna 

datacija njihovog nestanka nije moguća, a za neke od njih može se govoriti 

o njihovom ranom nestajanju iz govorne upotrebe. Nalazimo se, dakle, 

pred jednom inovacijom specijalnog tipa, konstatujuéi karakterističnu zamenu 

nekih reči njihovim bliskim latinskim derivatima samo u podunavskom 

latinitetu. Tako deminutivi nadomeštaju neke stare reči, kao npr.: muscus 

„mišić” (biljka) je zamenjena sa musculus > mugchi/mugki „mišić“; poimeničeni 

pridevi su pretpostavljene imenicama od kojih proizilazi npr: radix sa 

radicina > rždžčinš/rždžcinš „koren“, itd.“0 

Svakako da su se neke reči očuvale u latinskom, a nestale u podunavskom 

latinitetu, u zavisnosti od onoga čime se stanovništvo bavilo ina kojim 

prostorima je živelo nakon dolaska mnogih varvarskih plemena. Navigacioni 

termini se nisu održali, osim npr. /unfer (literarno linter) > luntre „čamac“, 

od termina vodenih životinja održao se samo termin opšteg karaktera piscis 

> pesće/peste „riba“, a sve ostale reči, u prvom redu morska terminologija, 

uglavnom je nestala (ancora > ancorš „Sidro”, nauis „lađa, brod”, portus > 

port „luka“, ballaena > balenš, ostreum ,,ostriga, kamenica” itd.) kao i ona 

iz oblasti crkvene organizacije.““1 

VI 3. 5. Učestalost leksike nasleđene iz latinskog jezika'” 

Puskariu (Sextil Pugcariu) je konsultovao knjigu Kosbuka (G. Cosbuc) 

Balade si idile i, na jednoj strani slutajnog uzorka, od 117 reči koje postoje, 

102, tj. 88%, bejahu latinske provenijencije. Našao je identi¢nu situaciju na 

jednoj stranici i u knjizi Ispireskua (P. Ispirescu) ‘Legendele sau basmele 

roménilor, gde od 363 reči samo 30, tj. 9%, bejahu strane, kao i na jednoj 

stranici u knjizi Kreangua (I. Creangž) Povesti, gde od 233 reči samo 18, tj. 

8%, ne bejahu latinske. 

Potvrdiéemo zakljucke do kojih je došao Puskariu prvom strofom iz 

poznate Emineskuove (M. Eminescu) pesme Somnoroase pasdrele: 

Somnoroase pdsdrele 

Pe la-cuiburi se adund, 

Se ascund in ramurele. 

3 Ibid, 136. 

0 Ibid, 136. 

! Ibid, 137. 

2 Sala, De la latind, 64-66. 

Pospane ptice se 

Pored gnezda okupljaju, 

Pritaje se na grancicama. 


Noapte buna! 

Dobra noé (= Laku nod)! 

Da li ove reči potiču iz latinskog ili su nastale u rumunskom od nasledenih 

latinskih reci? 

Reč somnoros „pospan“ nastala od somn „spavanje; san“ < lat. somnus 

preuzet u svim romanskim jezicima sa lat. suf. —osus > rum. —os, isto 

kao kod reči frunzos „lisnat“ nastale od frunzi , list“ < lat. frondia; 

pšsšrele „ptice“, plural deminutiva pisirea od pasire ,ptica“ < lat. 

passer, sačuvan u svim romanskim jezicima. Značenje latinske reči passer 

„Vrabac“ saduvano je u dijalektu u Transilvaniji, a u rumunskim narečjima 

Vlaha/Rumuna Timočke zone ima značenje ptica. Sufiks —ea (-e/) je takođe 

iz lat. —ellus, —ella, kao npr. u reči purcel — purcea „prase — prasica“. Morfološki 

element —le je takođe iz latinskog, kao npr. u stea — stele „zvezda — 

zvezde“; 

pe „na“ < lat. per (panromanska); 

la „kod“ < lat. illac ad, 

. cuiburi „gnezda“, plural sa morfološkim elementom —uri < lat. —ora 

(ranije -ure) reči cuib „gnezdo“ < lat. cubium, termin sačuvan u rumunskom 

i u italijanskim i retoromanskim dijalektima, formiran od lat. cubare „leći, 

spavati“. Drugi romanski jezici čuvaju kontinuitet reči nidus „gnezdo“; 

se „se“ < lat. se (panromanska); 

aduna „okupljati“ < lat. gdunare, preuzet i u drugim romanskim jezicima, 

italijanskom, starofrancušlgom, katalonskom, španskom i portugalskom; 

ascunde „(sa)kriti“ < lat. abscondere (panromanska); 

in „u“ < lat. in (panromanska); 

rimurele „grančice“, plural od rimurea, deminutiv od ramurš „grana“, 

koja može biti lat. ramula „grančica“ ili jedna slična formacija singulara 

ol«.(ia \)Jlurala ramuri „grane“ od ram ,,grana“ < lat. ramus ,,grana“ (panroman- 

ska); 

noapte „noć“ < lat. noctem (panromanska); 

bunii „dobra“ < lat. bona (panromanska). 

Zanimljivost ove strofe jeste i u &injenici da od 13 reči postoje samo 

dve (la, cuib) koje nisu panromanske. 

VI 3. 6. Semantika leksike nasledene iz latinskog jezika** 

Zanimljive opservacije koje se odnose na leksiku, mogu biti i u pogledu 

njihove semanticke strukture: u kojoj meri semantitka struktura romanske, 

pa i rumunske leksike, nastavlja strukturu iz latinskog ili je pretrpela izvesne 

modifikacije. 

3 Sala, De la latind, 66-75.

? 


. 

i u 

Poznato je da je u narodnom latinskom jeziku, koji se nalazi u osnovi 

romanskih jezika došlo do mnogih semantičkih modifikacija. One čine deo 

spektakulamih promena u latinskom klasičnom vokabularu na putu ka romanskim 

jezicima. O. Densusianu u svojoj poznatoj Histoire de la langue 

roumaine, vol. 1, Paris, 1901 (Istorija rumunskog jezika) iznosi mnoštvo primera 

koji se mogu podeliti u dve kategorije: a) promene koje se povremeno 

nalaze i u radovima pojedinih pisaca klasičnog latiniteta; b) promene koje su 

se pojavile u narodnom latinitetu budući da se nalaze u različitim romanskim 

jezicima. U sledećim primerima prikazaćemo interni semantički razvoj: 

a) apprehendere, koji u klasičnom latinitetu znači a prinde/a pringe, a 

apuca „uhvatiti, dohvatiti“, poprimio je još u narodnom latinitetu značenje a 

aprinde/a apringe ,(za)paliti, upaliti“; semantički razvoj u dr. aprinde/apringe 

„(za)paliti, upaliti“ srećemo i u dalmato-romanskom, italijanskim 

dijalektima i u starofrancuskom jeziku; 

caballus, upotrebljen u radovima klasičnih autora u značenju cal „konj 

(niskih kvaliteta); mrcina“, nalazi se kod pojedinih latinskih pisaca (Lucilius, 

Horatius) i u opštem značenju cal „konj“, koji postoji u svim romanskim jezicima; 

caballus sa novim značenjem nadomestio je equus, stari latinski termin 

za konja (upor. nem. Pferd „konj“ < lat. paraveredus, koji je na početku 

označavao konja koji je upregnut s leve ili desne strane); 

cernere „odvojiti, razdvojiti“ ima specijalizovano značenje a cerne/a 

černe „proseja(va)ti (brašno)“ još kod Katona i Ovidija, značenje koje danas 

ima u rumunskom, španskom i portugalskom; 

currere znači a fugi/a fugi „pobeći“; u klasičnom latinskom, kod Ovidija 

i Vergilija, poprima i značenje a curge/curš „curiti, (is)teći“, značenje 

koje danas postoji u retoromanskom, italijanskom, starofrancuskom i rumunskom 

curge/curi „curi“, i to u vreme kada drugi romanski jezici čuvaju originalno 

značenje a fugi/a fufi „pobeći“ (upor. rum. incura „trčatit; goniti“ < 

lat. *incurrare /= currere/); 

mamma, sinonim za lat. mater „mati, majka“. Postoji kod Varona i 

Marciala kao termin iz dečijeg govora, u vreme kada je u klasičnom latinskom 

mamma imala značenje „sisa, dojka“. 

b) afflare je u klasičnom latinskom imala samo značenje a sufla „duvati, 

disati“, a u nekim romanskim jezicima, među kojima i rumunski, ima značenje 

afla „naći; saznati“. Zahvaljujući rasprostranjenju, ovo novo značenje 

u više romanskih idioma treba pretpostaviti da je ono zaštićeno u lat. afflare 

još u narodnom latinskom (odgovarajući razvoj je potvrđen u leksemama iz 

XI veka); 

carrus > car „kola“ poprimio je u vulgarnom latinskom i znacenje Ursa 

„Usud“, sazvezde Carul-Mic ,Mala kola“, Carul-Mare „Velika kola“, egzistirajuéi 

§panskom, portugalskom, francuskom i u italijanskim dijalektima; 


cognatus „rod“ ima suženo znaCenje u narodnom latinskom, a u rumunskom 

je dalo cumnat „dever, šurak“, što dokazuju kontinuante reci i u 

italijanskom, starosardskom, provansalskom, katalonskom, španskom i portugalskom; 

collocare „Smestiti, namestiti; posesti“ ima saZeto znalenje a (se/sd) 

culca „(po)leći“, koje postoji u italijanskom, francuskom, provansalskom, 

katalonskom i §panskom; 

costa ,planinski obronak, brežuljak“ nalazimo u dakorumunskom 

coasti, ali i u italijanskom, francuskom, provansalskom, katalonskom, španskom 

i portugalskom sa istom semantikom. 

leuare „(po)dići, dizati; olakšati“ promenjeno je značenje još u narodnom 

latinskom gde označava ,,uhvatiti, uzeti“ (upor. dr. lua „uzeti“) kako 

dokazuju neki romanski jezici, italijanski, francuski, provansalski, španski i 

portugalski; staro značenje &uva se u pojedinim situacijama, kao md duc la 

tard ca sd md mai iau „idem u zemlju da se olakšam, da se rasteretim briga“; 

orbus „koji je lišen (nečega)“ ima promenjeno znacenje u dakorumunskom 

orb „slep“, retoromanskom, italijanskom, starofrancuskom; novi smisao 

je zabelezen u II veku kod Apuleius-a, a klasi¢an termin za orb „slep“ 

caecus je sačuvan u iberoromanskim jezicima; 

stratus „rasprostranjen; rastavljen®, particip glagola sternere (upor. 

sternere lectus > agsterne patu „namešta krevet) u narodnom latinskom ima 

značenje pat „krevet“, dok je zEaéenje u rum. strat ,,posteljina“ kao i u drugim 

romanskim jezicima. i i 

Navedeni su malobroni primeri po kojima se vidi da neujednačenost 

značenja između jedne romanske leksike nasleđene iz latinskog i klasičnog 

latinskog nije uvek motiv zbog kojeg se odbacuje ideja jednog internog romanskog 

semanti¢kog razvoja, koji mozda ima poreklo opet u narodnom latinskom 

jeziku. 

Pored navedenih primera evolutivnih semantickih promena pojedinih 

rumunskih leksema nasledenih iz latinskog jezika koje se mogu uporediti sa 

promenama u drugim romanskim jezicima, postoje evolutivne semanticke 

promene, koje, osim u rumunskom, nisu poznate u drugim romanskim jezicima. 

O leksemama ove vrste govore u svojim radovima S. Puscariu, Al. Rosetti, 

l. Fischer i M. Sala i sva njihova nova znagenja su ramunske inovacije: 

albastru < lat. albaster „beo“ ima u dijalektima srednje Italije znace- 

nje „beo i crn“; 

birbat < lat. barbatus ,bradat čovek“ ima znacenje „čovek, suprug“ 

samo u rumunskom, dok drugi romanski jezici čuvaju originalno znacenje; 

buci „obraz“ < lat. bucca, sauvano u inicijalnom znacenju „gutljaj“ u 

zapadnim romanskim jezicima, a u značenju „usta“ u nekim francuskim i 

provansalskim dijalektima; znagenje „obraz“ postoji tu i tamo i u vulgarnom 

latinskom, na natpisima;


inima/inimš < lat. anima „duša; dah, disanje“, sačuvano u svim romanskim 

jezicima sa istim značenjem; staro značenje dusa postoji u izvedenici 

inimos „onaj koji radi srcem, srčat“ i u izrazima kao npr. om fa@rd inimđ, 

nu-fi face inimd rea „čovek bpz duse, ne može te sekirati*; 

sat, arom. fusat < lat. fossatum „opkoljen šančevima“; na početku je 

znacenje u rumunskom bilo ,,utvrdeno mesto®; 

scillda < lat. excaldare ,,(po)staviti u toplu vodu* prešao u zapadne romanske 

jezike s etimoloskim znaGenjem, dok je u rumunskom dobilo znagenje 

„okupati“; 

tare < lat. talis je u rumunskom dobilo znaenje „moćan“, koje je veoma 

udaljeno od lat. talis ,jednak, isti, nalik, slian* u vreme kada su drugi 

romanski jezici sačuvali etimolosko značenje koje postoji u fran. fel; 

tinžr/ćinšr < lat. tener „svež, jedar“ sačuvano sa istim značenjem u zapadnim 

romanskim jezicima (upor. fran. fendre), a u rumunskom je dobilo i 

značenje „mlad“; 

vindeca/vindeca „izlečio se; zacelila rana“ < lat. uindicare „ponovo izlečiti, 

spasiti, izbaviti“, a korespondentne zapadno-romanske lekseme imaju 

značenje „(o)svetiti se“. 

Nova značenja latinskih etimona prezentuju pojedine lekseme samo u 

rumunskom jeziku i stoga je razumljivo da u ovim slučajevima nema komparacije 

s drugim romanskim jezicima: 

Jereste „Bože sačuvaj“) čije je prvo značenje bilo „skloniti sa strane“, sa razvojem 

koji se lako može objasniti; 

hospitium „gostoljublje, gostoprimstvo“ > rum. espit „gozba“ sa razvojem 

koji se lako može objasniti; 

mas, maris „mužjak“ > rum. mare „veliki, -a, -o“. 

Ovde su prikazane lekseme nasleđene iz latinskog čija se značenja ne 

slažu s onima iz klasičnog latinskog i može se doći do zaključka da se često 

nalaze u kasnolatinskim tekstovima, a veoma retko u delima klasičnih autora. 

Postoje latinske lekseme čija su značenja promenjena kod hrišćanskih 

autora: 

communicare „(raspo)deliti, udružiti se“ u hrišćanskoj epohi dobilo je 

značenje a cumineca „saopštiti (blagu vest), pričestiti se, komkati“ rašireno 

u skoro svim romanskim jezicima. Treba podvući da je u mnogim romanskim 

jezicima hrišćanski smisao „uzeti učešća; podeliti s kim svete tajne“ 

nasleđen, kao što upravo pokazuju oblici leksema koje predstavljaju jedan 

istovetan aspekt fonetskih pravila romanskih jezika (fran. communier, prov. 

comengar, špan. comulgar, port. commungar, dr. cumineca). Leksema je naknadno 

bila pozajmljena iz latinskog zbog njenog izvornog smisla a comu- 


nica „saopštiti, javiti; druziti se, biti u vezi (s nečim)“ (fran. communiquer, 

prov. comunicar, špan. comunicar, port. comungar, dr. comunica); 

dominica u dies dominica ima prvobitno značenje dan Gospodnji, a u 

epohi hriséanstva dobija smisao duminicd/dumiiici „nedelja“ koje je sveopste 

značenje u svim romanskim jezicima; 

paganus, u početku „meštanin jednog sela (= pagus)*, a u hrišćanskoj 

epohi značenje se menja u pigin „paganin“, pojava koja ima više 

objašnjenja; 

quadragesima „četrdesetodnevica“, a pod uticajem hrišćanstva dobila 

je ova leksema značenje „Uskršnji post od šest nedelja“ u svim romanskim 

jezicima; u dakorumunskom se sačuvala forma pšresimi, a u francuskom 

carčme). 

Postoje lekseme samo u rumunskom jeziku čiji smisao duguju hrišćanstvu: 

draco, na početku ima smisao dragona (zmaja), mitske zmije koju je 

utelovio zli duh; nalazi se samo u rumunskom i albanskom gde označava davola. 

Zanimljivo je da se na terenu gde se govori rumunski, ne koristi grčki 

termin diabolus „đavo“; 

creatio „stvaranje“ se verovatno nalazi u osnovi dr. Cršciun/Crščun 

„Božić“; 

calendae, u jednini calenda, dobilo je značenje u dr. colindž/colindš, 

štap i pesma koju nose i pevajuicolindrefti „koledari“ dan u oči Božića; 

inclinare „sagnuti (glavu)“ ima u rum. inchina/inkina religiozno značenje, 

dok se u drugim romanskim jezicima sačuvalo staro značenje. 

U rumunskom jeziku postoje lekseme koje su doživele semantičku evoluciju 

u vreme kada su balkanske provincije bile napuštene od rimske vojke. 

V. Pérvan je objasnio razvoj lat. pavimentum „kaldrma, pločnik, mozaik“ u 

rum. pimint „zemlja“ činjenicom da je gradsko stanovništvo bilo prinuđeno, 

nakon razaranja gradskog života, da živi u naseljima koja nisu bila sređena 

po rimskom modelu i koje je moralo u nuždi primeniti gradsku terminologiju 

na seosku stvarnost. S obzirom na to da je lat. pavimentum dobilo značenje 

pdmint „zemlja“, lat. ferra je u rumunskom dobilo suženo značenje farš „zemlja, 

država“, odakle i izvedenica tžrinš „usitnjena zemlja“, 

Istorijsko-socijalni uslovi u oblastima u kojima je bio u upotrebi rumunski 

jezik bile su često spomenute od S. Puscariu-a kako bi objasnio pojedina 

značenja u rumunskom: 

pons „most“, postala je punte/punće „uzani most preko jaruge načinjen 

od jedne grede“ u rumunskom, za razliku od svih drugih romanskih jezika 

koji čuvaju značenje „most“ (fran. pont, špan. puente); objašnjava se &injenicom 

da u planinama gde su živeli preci Rumuna nisu tekle velike vode, 

preko kojih je trebalo graditi mostove, već potoci preko kojih se prelazilo ta-


ko što se obori neko stablo sa jedne obale na drugu po kojem se prelazilo (= 

puntea/punća); 

paludem koja označava baruštinu, močvaru je u rumunskom označavala, 

kako pokazuje B. P. Hasdeu, padure „mesto pokriveno stablima, šuma“ 

nastalo verovatno u podunavskim provincijama gde se i danas nalaze velike 

Sumske povrsine; 

mergere ,(za)gnjuriti se; (za)roniti se; potapati se“ stigla je do dr. merge/merge 

„ići, hodati. 

Ovde je prikazano nešto leksike nasledene iz latinskog u rumunskom i 

drugim romanskim jezicima, leksike koje su imale mnoga zna&enja koja nisu 

postojala u latinskom jeziku. 

VI 4. Formiranje leksike - Izvedene ili nasledene leksike ** 

Izmedu vokabulara i gramatičke strukture nalazi se domen formiranja 

leksema, bilo da su imenice bilo da su glagoli. Izvedene lekseme kao i one 

bastinjene, mogu biti izvedene s prefiksima i sufiksima. Koje kriterijume treba 

imati da bismo mogli razjasniti izvedenicu bastinjenu iz latinskog? U zavisnosti 

od situacije, kada je reč o terminima kod kojih postoji fonetska i semanticka 

podudarnost izmedu latinskih i rumunskih oblika, obraéam paZnju 

na druga dva kriterijuma, tj. na rasprostranjenje reči u romanskim jezicima i 

na njihovu potvrdu u latinskom. U vezi sa ova dva kriterijuma, izvedenice 

nasledene iz latinskog mogu biti pouzdane i možda nasledene, tj. nepouzdane. 

Prema tome, arfitura < lat. aratura, arboret < lat. arboretum, arma < 

lat. armare, koje su u osnovi potvrdene u latinskom i u kontinuitetu se nalaze 

u više romanskih jezika, mogu biti pouzdano bastinjene iz latinskog. U suprotnom, 

lekseme potvrdene u latinskom koje postoje samo u rumunskom, 

kao npr. cepar/Cepar < lat. ceparius i curšturž < lat. curatura, manje su 

pouzdane. Ovde mogu navesti primere koji bi hipoteticki mogli biti bastinjeni 

iz latinskog, a potvrdeni su u romanskim jezicima, kao npr. ingrisa < lat. 

*ingrassiare ili nepotvrdeni termini u latinskom i slabo potvrdeni na romanskim 

prostorima, kao npr. pidures < lat. *padulosus, albeatd < lat. *albitia, 

itd. 

VI 4. 1. Izvedenice sa prefiksima. Spajanjem sa predlozima i prefiksima 

ab, ad, con-, de, dis-, ex, extra, in, per, prae, r-, sub, i trans, glagoli 

stiču valentnost, intenzitete, kvalitativne stepene i nove nijanse; sledi da je 

izvodenje bio aktivan i efikasan postupak bogacenja i promena jezika. Ovi 

predlozi su izraZavali otprilike sledece pojmove i ideje: ab „polazna tatka u 

prostoru i vremenu“; ad ,blizina u prostoru i vremenu®; con-, (com-) 

¥ Sala, De la lating, 103-112; Fischer, Latina dundreand, 155-190; M. Avram, Formarea 

cuvintelor in limba romdna, vol. 11, Bucuresti, 1978, 300-304. 

|| 


„spajanje, koncentracija“; de „poreklo, uzrok, kvalititativni skok“; dis- 

„razdvajanje, odvajanje”; ex „izlaz, iscrpljenost“, extra „intenzitet, 

preteranost“; in „odnosi u prostoru i u vremenu, položaj, pokret, pravac, 

obim“; per „probijanje, usavršavanje, obnova“; prae- ,prethodni®; re- 

„ponavljanje, repriza“; sub „zavisnost, slaganje, nasleđivanje“; trans 

„prelazak s jednog mesta na drugo, preobražaj“. Neke od ovih izvedenica 

bile su retke i izdvojene, ali bilo je i drugih (u vrsti suprotnog para dis-in) sa 

skoro neograničenim područjem upotrebe. Numeričkii odnos kod glagola 

sačuvanih u rumunskom je sledeći (brojke označavaju ukupan broj latinskih 

elemenata koji imaju svoje odgovarajuće elemente u rumunskom koji je 

prikazan u boldu): 

ab-: abbatere -— abate-re/abaće-re, ablongare — alunga-re, 

abstergare — sterge-re | algéerge-re, abscondere — ascunde-re/ascunđe-re, 

*auferire — ar. afirire = 4, 

ad-: adducere – aduce-re/aduče-re, adparare – apira-re, adplicare — 

apleca-re/apleca-re, ad-trahere – atrage-re/atrage-re, itd. = 30; 

con-, com-: colligere — culege-re/cul'ege-re, comprehendere - 

cuprinde-re (cuprinde-re), contremolare — cutremura-re, contribulare — 

cutreiera-re (cutrijera-re), itd. = 12; 

de-: degelare - degera-re/gefera-re, depannare — depinare/depana-re, 

deponare – depune-re/depune-re, deprehendere — deprlm‘lt.L 

re/deprinde-re, itd. = 28; 

t 

dis-: discaballicare — descileca-re/descileca-re, dlscamcaze - 

descirca-re/descirca-re, discludere — deschide-re/deskide-re, disfaciolare 

— desfasura-re/desfasura-re, itd. =38; 

ex-: excadere – scide-re/scade-re, exmulgere – smulge-re/smulge-re, 

*experlavare — spila-re/spala-re, extorquere — stoarce-re/stoarce-re, itd. 

41; 

extra-: extracolare — strecura-re/stricura-re, extramutare — 

strimuta-re, extrapungere — stripinge-re/stripunge-re = 3; 

in-: incaballicare – incileca-re/incil'eca-re, incarricare – inciirca-re, 

includere – inchide-re/inkide-re, infrenare — infrina-re, itd. 147; 

per-: perambulare — primbla-re/preumbla-re, pervigilare - 

priveghe-re/priveg, privejki, priviegi ,,vatra /u vreme belih poklada/*), itd. 

=14; 

prae-: praecognoscere — pre-cunoaste-re, praeponere — prepunere/propuiie-re, 

praevidere — ar. privideare, dr. (preveda) — 3; 

re-: remanere — rimine-re/riminge-re, resonare — risuna-re, 

resufflare – rasufla-re, itd. = 10; 

sub-: subire — sui-re, sufflare — sufla-re, subponere — supune-re 

(supunie-re), suspirare – suspina-re, itd. = 15;


trans-: transmittere – trimite-re/trimićere, itd. 2. 

Veoma aktivna u latinskom je opozicija in — dis- i ex: ponere – punere/putie-re, 

adponere – apune-re/apuiie-re, exponere – spune-re/spulte-re, 

praeponere — prepune-re/prepune-re, subponere — supune-re/supune-re; 

prehendere — prinde-re/prinđe-re, adprehendere — aprinde-re/aprinđere), 

comprehendere — cuprinde-re/cuprifide-re; forquere — toarcere/toarče-re, 

extorquere — stoarce-re/stoarče-re, inforquere — intoarcere/intoarče-re. 

Velike transformacije na prelazu iz latinskog u romanske jezike postojale 

su i u domenu formiranja leksike. Sa tačke gledišta leksike zanimljivo je 

šta se dogodilo sa sistemom latinskih prefiksa koji su najčešće korišćeni u 

formiranju glagola za koje se može reći da su panromanski: 

ad-: dr. a- adormi/adurmi, apleca/apleca, ital. a(d)- (adombrare), 

fran. a- (allonger), špan. a- (abordar), port. a- (abastecer); 

de-: dr. de(s/z)- desface/defade, dezlega/dezl'ega, ital. dis- (disonorare), 

špan. des- (descalbagar), port. des- (desabrigar); 

ex-: dr. s/z scufunda, zbate/zbace, ital. s- (scontento), fran. é- (élancer), 

3pan. es- (esbarar), port. es- (escabelar); 

in-: dr. in- /im- impšrti, ital. in- / im- (imbocare), fran. en- / em- (emballer), 

špan. en- / n- (encaminar), port. em- / en- (encalicar); 

re-: dr. rd- ripune/ripuie, ital. ri- (visentire), fran. re- (reprendre), 

špan. re- (recargar), port. re- (recatar); 

trans-: dr. trđ- trada, ital. tra(s)- (trasandare), fran. tré-, tres- (tressaillir), 

špan. tras- (trasbalsar), port. tras- (trasmontar).>* 

Rumunski jezik ima prefikse koji su nestali u drugim romanskim jezicima, 

kao npr. extra- dr. striibate/stibaée, ital. stravecchio, odsutan u francuskom) 

i sub- dr. supune/supune, ital. sorridere, ali odsutan u francuskom, 

gde je bio zamenjen sa subtus-). Medu priblizno 100 latinskih leksema nasledenih 

u svim romanskim jezicima samo u rumunskom postoji preko 20 prefiksalnih 

oblika, najvise sa a- *addepositum > adipost, adsternere > agterne/asćerne, 

*attepire > atipi itd.; ex- *expauimen > spiminta, *extemperare 

> stimpšra itd. i in- *intemplare > intimpla, *intenuare > intina itd., a 

medu priblizno 200 panromanskih leksika nestalih iz rumunskog imaju veoma 

malo prefiksalnih oblika, kao npr. infans, praestare, transversus. Nešto 

jednostavnih leksema bilo je zastupljeno u rumunskom sa svojim proizaslim 

prefiksima: tingere: intingere > fintinge/inéinge; wicere: inuincere > 

fnvinge/invinge. > 

Treba podvuéi da postoje i prefiksi kojih nije bilo u romanskim jezicima, 

ali su kasnije pozajmljeni iz latinskog, kao npr. ab- dr. abjudeca, ital. 

5 L. Vasiliu, Enciclopedia limbilor romanice, Bucuresti, 1989, 250-252. 

6 M. Avram, Formarea cuvintelor in limba romdnd, vol. Il, Bucuresti, 1978, 300-304. 


abnegazione, fran. abjurer, Span. abjurar, port. abnegar; circum- dr. circumscrie, 

ital. circo/n/scrivere, fran. circonlocution, špan. circunscribir. 

Katkad su pozamljeni prefiksi upravo u jezicima u kojima su bili nasledeni, 

stvarajuci tako etimoloske dublete, odnosno pozajmljeni prefiksi imaju drugi 

oblik u odnosu na one nasledene: rum. con- / cu-: complicea — cuprinde/cuprinde, 

dr. extra- / stra-: extraplat – strabun, itd > 

Navešću i nesto prefiksa grékoga porekla koji su veoma produktivni u 

romanskim knjiZevnim jezicima, kao npr. dr. arhi-: arhidiacon/arhidacon, 

ital. arc(h)i- (arcangelo), fran. arc(hi)- (archeveque), Span. arc(h)i- (arcipreste) 

ili dr. hiper-: hipersensibil, ital. iper- (ipercritico), fran. hyper- (hypersensible), 

špan. hiper- (hipercritico) i koji su veoma korišćeni u nauénoj i 

tehničkoj terminologiji, a kojih nema u govoru Vlaha/Rumuna Timogana **®* 

Rumunski jezik je pozajmio prefikse i iz staroslovenskog ili iz modernih 

slovenskih jezika, mada su neproduktivni ili slabo produktivni i imaju 

neliterami karakter, kao npr. do-: dofierbe/dofjerbe, zd-: ziuita/ziujta itd., 

ali njih ima u govoru Viaha/Rumuna Timo&ana. Najprisutniji slovenski prefiksi 

su oni koji su pretrpeli uticaj od strane latinskih prefiksa: ne-: neadormit/fieadurmit, 

neacinsti preplavljeni s latinskom leksikom koja ima prefiks 

ne-: nemici; prea-: preabun/prjabun, preaslivi < lat. per- i prae- itd. 

Moguće je da i prefiks rdz- pozajmljen iz staroslovenskog rdz-: rizboli, po 

mnogim lingvistima (A. Philippide, O. Densusianu, I. Iordan, Al. Graur) ima 

dvojno poreklo, kao npr. lat. re- > rum. rd-: ržiscoc, rizbat učvršćen kasnije 

slovenskim prefiksom.** 

VI 4. 2. Izvedenice sa sufiksima. Jednostavna sagledavanja mogu se 

uginiti i u vezi sa sistemom sufiksa, koji su u sustini nasledeni iz latinskog i 

pored toga što su obogaceni tokom vekova serijom pozajmljenih sufiksa iz 

jezika sa kojima je rumunski imao dodira. Pojedini sufiksi su nastali u kasnom 

latinskom jeziku i svejedno su postali panromanski, kao §to éemo videti 

na slede¢im primerima: 

—ar: fierar < ferrarius je učvršćen staroslovenskim suf. —ari pindar, 

ali i putem latinsko-romanskog uticaja u leksemama, kao 3to je bibliotecar. 

—arius: dr. —ar argintar/ardintari „srebrar“ < argentarius, ital. —aio 

(calzolaio), fran. —ier (argentier), špan. —ero (carbonero), port. —eiro (carvoeiro). 

-aceus: fenaceus (campus) — finat ,livada®; gallinaceum (stercus) — 

gšinat „(ptičji) izmet“, itd. = 8; 

-alis: battualia — bitaie/bitaje „bitka, borba“, spinalis — spinare 

leda, kičma“ 

— Sala, De la latind, 108-109. 

% Ibid, 109. 

+ Ibid, 109.

| 

i 


-aneus: *antaneus — ar. ntivu, dr. freg./ intin(u), dr. intii/intij „najpre“; 

calcaneum — ar. calcind, dr. /reg/ calcin(i), dr. cžlci/cžlešj „peta“, 

capitaneum — ar. capitivid, dr. cApatii/cApatij „jastuk“, itd. = 4; 

-anus: fontana — fintinš „česma, izvor“; paganus — ar. pingin, dr. 

pšgin „nevernik, paganin“; veferanus – bitrin „ded, star(ac)“, itd. = 8; 

-aris: caballaris – cilare „jašući“, pollicarius — ar. plicar, dr. policar 

„palac“ = 2; 

-arius: caldaria — cildare „kofa“; pecorarius — ar. picurar, dr. 

pšcurar/pšcurari „pastir“, itd. = 50; 

-aster: *albaster — albastru „plav(ičast)“, *iugaster — ar., dr. reg. 

giugastru, dr. jugastru ,klen“, itd. = 3; 

-aticus: hibernaticus — ar. arnatic, dr. iernatic/jernaéic „zimovnik“; 

lunaticus — lunatic/lunacic) „mesečar; roden istog meseca s pokojnikom (u 

familiji)*; silvaticus – dr. silbatic/sirbaéic „divlji (o životinji)“, itd. = 5; 

-atus: iudicata — ar. giundicati, dr. judecatd/judecatd ,sudenje; 

osudena®; manuata ~ ar., dr. minatd „upošljena; poslta®, itd. = 18; 

—arius: dr. —ar argintar/ardintari ,srebrar < argentarius, ital. —aio 

(calzolaio), fran. —ier (argentier), špan. —ero (carbonero), port. —eiro (carvoeiro). 

-bundus: *chascabundus -— dr. ciscaun(d)/ciscind „zevajući“;, 

flammabundus – fidmind „gladan“; palpabundus — plipind ,,pitom; nejak“ 

=3; 

—cellus > dr. el munticel/mun¢icel ,/mala/ planina“ < monticellus; 

—ellus > dr. —el degetel (dedetal) „prstić“ < digitellus; cercel/čerčel 

wnausnica* < circellus; ar., dr. /reg./ fiel, dr. miel/miel „jagnje“ < agnellus; 

ar. purfea, dr. purcel/pur&el „prase“ < porcellus, (itd. = 34), ital. —ello (asinello), 

fran. —eau, -elle (serpenteau; ruelle). $pan. —illo (asnillo); 

—eolus, iolus > dr. —ior fritior/fraijor „bratić“,.ital. —(w)olo (poesiolo), 

fran. —euil (chevreuil), špan. —uelo (abejuela); dr. ciprior ,smdaé* < 

capriolus; ar. arcior, dr. ulcior/uréor „testija“ < hordeolus; dr. picior/pitor 

„noga“ < peciolus, itd. = 14; mžior „čekić“ < malleolus; mioari ,/neojagnjena/ 

ovca“ < *agnelliola, fuior/fujor „pramen“ < *folliolus, fecior „sin“ < 

*etiolus; 

—(e)tum > dr. —et afinet; nucet „mesto sa zasadenim orasima“ < nucetum, 

pomet/pomat „voćnjak“ < pometum, frisinet/frasifet „brestak“ < fiaxinetum, 

ital. —eto (pineto), fran. —aie sauvan samo u Zenskom rodu (prunaie), 

špan. —edo (avellanedo), port. —edo (arvoredo); 

—ia > dr. —ie fratie/fritije, omenie/omenije, ital. —ia allegria), fran. — 

ie (courtoisie), špan. —ia (falsia); 

—ittia > dr. —eatd negreati/fiegrjati „crnina“), ital. —ezza (bellezza), 

fran. —esse (jeunesse), špan. eza (alteza); 

! 

i 

|| 

\ 


-icar: adlubricare — dr. aluneca-re/aluneca-re ,klizi, klizalište“; 

*mixticare — dr. mesteca-re/mesćeca-re „mešati, mešanje“; morsicare — dr. 

murseca-re (morsica-re) „muljati, muljanje“, itd. 31; 

-icia: caballaricius — ar. cčlčrefi, dr. caldret „jahač“; *grevitia — ar. > 

dr., mgl. greati/griati „muka, gađenje“, itd. = 24; 

-icus: canticum — cintec/cinćec „pesma“; dominica — ar. duminicd, dr. 

duminicš/dumihicš „nedelja“; *oestriculus — dr. streche/strejkie „obad“, 

itd.=5; 

-idus: muccidus — dr. muced/mučed „plesniv, buđav“; putridus — ar., 

mgl. putrid, dr. putred „truo; gnjio“, itd. = 11; 

-inus: carpinus — ar. carpin, mgl. carpini, dr. carpen/carpin „grab“; 

galbinus – ar., mgl. galbin, dr. galben/galbin, itd. = 9; 

-io, -ionis: inclinationem | — ar. nclindciune, dr. 

inchindciune/inkina¢uie ,,molitva®, itd. = 23; 

. 

-ivus: *tardivus — ar. tirdziu, dr. tirziu/tirziu „kasan, pozan®; 

*temporivus — ar., mgl., dr. timpuriu/¢impuriu ,,prevremen, preuranjem®, 

itd. =3; 

—ina je prikljucen latinskom u gallus „petao, pevac“, koji je doveo do 

gallina > ar., mgl. galind, ir. galira, dr. giind „kokoška“ (itd. = 26), ital., 

Span. gallina, port. galinha (u francuskom poule je davalo prvenstvo imenici 

gallina), ali, koji u romanskimgezicima ne stvara izvedenice. 

—iccus je sačuvan samo u dakorumunskom -icđ: mžturicž, špan. i port. 

(-ico); 

-ura > dr. —urd cilduri < *caldura, koji je produktivan još u španskom 

i portugalskom; 

—itia bio je u rum. —efe suplete, u ital. —izzia, igia (grandigia), u fran. — 

ice (avarice); 

—issa: dr. -easd impiriteasd/imparicasa „princeza“, ital. —essa (duchessa), 

fran. —esse (madtresse), špan. —esa (alcaldesa), port. —eza (princeza), 

—mentum > dr. -mint juramint „zakletva“ < iuramentum —, ital. _mento 

(movimento), fran. —ment (aboiment), ar. pimintu, dr. piamint „zemlja, 

njiva, tlo“ < pavimentum, itd. = 10; 

—men > dr. —ime brostime/brosćime „žabljak, mesto sa puno žaba“), 

ital. —a /i/ ume (bestiame), fran. —ain / -in (fretin), špan. —imbre (urdimbre), 

port. —ame (balame); 

—oria, orium: adiutorium — ar., dr. reg. agiutor, dr. —or ajutor/ajutori 

„pomagač“; *servatoria — ar., dr. -oare sirbitoare/sirbitoare „praznik“, 

itd.=26; 

-osis: animosus > ar., dr. —os inimos/inimos, mgl. indmos „prljav, 

štrokav“; montuosus — ar., dr., mgl. muntos/munćos „planinski, brdovit“; 

virtuosus — ar., dr. virtes „snažan, jak“, itd. = 44.


—tas > dr. –ate, tate bunitate/bunitace „dobrota“ < bonitatem, ital. — 

ita (bonita), fran. —ete (bonete), špan. —dad (bondad); circellus > cercel, ar. 

fitate, dr. cetate/četaće „utvrđenje“ < civitatem; legalitate < legalitas ili bunitate/bunitate 

< bonitas, plinštate/plinitaće < plenitas, 

sinitate/sinitace „zdravlje“ < sanitatem, fran. —ité (légalité), Span. —idad 

(civilidad), itd. = 13; 

~tor: iudicatorius — ar. giudicdtor, dr. judecitor/judeciitori „sudija“, 

itd. =12; 

—(t)ura > dr. —turd albiturš „belina“, ital. —urd (ossatura), fran. —ure 

(shevelure), špan. —dura (cabelladura), port. —dura (dentadura); 

—(u)lus je još u latinskom izgubio deminutivnu vrednost postavsi sinonim 

baznih leksema, koje su vremenom eliminisane: ar. vec/y, dr. vechi/veki 

„Star(ostavan)“ < lat. vet(u)lus (koja je eliminisala vetus), dr. ureche/urejke 

„uvo“ (na mesto auris) < oricla < auricula, ar. ungle, dr. unghie/ungije 

„nokat“ < ungula; st. dr., dr. reg. verguri/vargi ,prut, Siba“ < virgula; dr 

genu(n)chi/genuncl „koleno“ < genuculum (koja je eliminisala genu), misellus 

> misel ,,podao, nizak, kukavicki; /oguljeni/ klip /kukuruza/* (zadrzavsi 

miser), itd. = 50; 

~ura > dr. —urd arsuri „izgorevina, paljevina“ < arsura, ital. —ura (arsura), 

fran. —ure (blessure), $pan. —dura (cocedura), port. —dura (rompedura); 

ar., dr., mgl. ariturd/araturi „oranje, oranica“ < aratura; ar. ligéturd, 

dr. legatura/legituri ,,vez(iv)a(nje); svezanj < ligatura; ar., dr. unturi 

„mast“ < unctura, itd. = 36; 

-utus: canutus — ar. cdnut, dr. carunt ,,(pro)sed, osedeo“; cornutus — 

ar. curnut, dr. cornut „rogat“, itd. = 5. 

Ovim poslednjim primerom dosli smo do konstatacije da je, kao i u 

vokabularu, broj sufiksa nasledenih i pozajmljenih iz latinskog relativno veliki. 

Sistem izvedenica sufiksima je bogatiji u rumunskom nego u drugim ro- 

manskim jezicima. Pored nasledenih i preuzetih sufiksa treba pomenuti sufikse 

sastavljene na terenu rumunskog jezika tipa -4 koji je naslednik lat. — 

arius dulcegirie + ie; 

Postoje rekonstruisane reči koje su potvrdene samo u rumunskom, 

kao npr.: deminutivi *drepanella > dr. drepnea iz drepanis, *folliolum > 

fuior/fujor „pramen lana ili konoplje“ iz follis, oblici banalnih prideva 

*antaneus > inti/intij „najpre“, *uescidus > vested „uve(nu)o“, 

poimeničeni glagol *dismerdo > dezmierd ,milovanje, mazenje®, itd.3%0 

Ovde ¢emo navesti još nekoliko primera: lat. *eccum hiic modo > dr. actim 

3 Ibid, 137. 


„Sad, ovog časa“, arum. ati, megl. (a)sto, istr. acmo(te)**'; lat. aureolus 

„Zlaćan, zlatan; krasan“**? > dr. aliér, ariér, aiér „vrsta biljke koja u korenu 

i listovima ima otrovnog mleča, Euphorbia cyparisias L.** ili od lat. 

helleborus ili *aliolum; lat. alica „krupnik (pSenica)” > deminutiv 

*aricula > dr. arichitd ,surutka; serum*>S; lat, ecce »gle, evo, eto“ > 

(Dacd- u (i)acšta(re) „%le, evo, eto“, arum. ahtare’’; lat. acinari > dr. a 

acer4 „čekati, nadati se; lat. alica > dr. aldc „krupnik (pšenica)";"" 

VI 5. 

Morfologija rumunskog jezika 

Rumunski jezik ima šest vrsta promenljivih reči (članovi, imenice, 

zamenice, pridevi, brojevi i glagoli) i četiri vrste nepromenljivih (prilozi, 

predlozi, veznici i uzvici). 

VI 5. 1. Članovi. Članovi stoje uz imenice, zamenice, prideve i brojeve. 

Postoji određeni član, koji može stajati ispred ili iza reči čiji smisao određuje 

i neodređeni član koji se nalazi samo ispred reči i ne određuje precizno 

o čemu ili o kome se radi. Menjaju se po rodu, broju i padežu. 

Odredeni član u rumunskom je nastao od latinske zamenice ille što se 

može videti na sledećim primerima: 

muški rod 

ženski rod 

jednina množina jednina množina 

lat. ille illi illa illae 

rom. illu illos illa illas 

rum. Lle i a le 

'S, Puscariu, Etymologisches Waérterbuch der ruménischen Sprache, 1. Lateinisches 

Element, Heidelberg, 1905, 18 (= S. Puscariu, Etymologisches); A. Philippide, Originea 

romdnilor 11, 695. 

321 A. Candrea, Grai si suflet I11, 423. 

33 A, Philippide, Originea romanilor 11, 696. 

% B. P. Hasdeu, Etymologicum magnum Romaniae, Dictionarul limbii istorice si 

poporoane a romšnilor I, Bucuresti, 1972, 892 (= B. P. Hasdeu, Etymologicum magnum 

Romaniae ). 

25 G. Meyer, Etymologisches Warterbuch der albanesischen Scprahe, StraBburg, 1891, 

366 (= G. Meyer, Etymologisches Worterbuch). 

¢ B. P. Hasdeu, Etymologicum magnum Romaniae 11, 351. 

7 B, P. Hasdeu, Etymologicum magnum Romaniae, Dictionarul limbii istorice si 

poporoane a romanilor I%, Bucuresti, 1972, s.v. (= B. P. Hasdeu, Etymologicum magnum 

Romaniae); A. Philippide, Originea romdnilor, I: Ce spun izvoarele istorice, lasi, 1925, 11: Ce 

spun limbile romdnd i albanezd, lasi, 1928, 625 (= A. Philippide, Originea romanilor 1I); A. 

Cioranescu, Diccionario etimoldgico rumano, Tenerif-Madrid, 1958-1966, 34 (A. 

Cioranescu, Diccionario etimolgico rumano). 

3% . Cioranescu, Diccionario etimologico rumano, 5. 

5 Ibid, 16.


Rumunski jezik je očuvao i izvesne padežne oblike, a potpun padežni 

sistem određenog člana u rumunskom izgleda ovako: 

muški rod ženski rod 


nom./ak. l,le i a le 

gen./dat. lui lor ei lor 

U rumunskom jeziku odredeni &lan je postponiran. Evo nekoliko primera 

njegove promene u sastavu s imenicom (domnul „gospodin“ i fratele 

„brat“): 


nom. domnul domnii Jratele Jrafii 

gen. domnului domnilor Jratelui Jratilor 

dat. domnului domnilor Jratelui Jratilor 

ak. domnul domnii Sratele Jrafii 

Neodredeni član u rumunskom jeziku nastaje na sledeći način: 

muški rod ženski rod 


rom. unu unos una unas 

rum. un m‘;tem' o nigte 

Padežni sistem neodredenog &lana u rumunskom jeziku videce se iz 

dva sledeća primera (bdrbat „muškarac“ i vulpe „lisica“): 

jednina mnoZina jednina mnoZina 

nom. un barbat niste barbati o vulpe niste vulpi 

gen unui bčrbat a niste barbati unei vilpi a niste vulpi 

dat. unui bđrbat · niste bčrbati unei vulpi niste vulpi 

ak. un bđrbat niste barbati o vulpe nigte vulpi 

VI 5. 2. Imenice. Imenice se u rumunskom dele na zajedničke ili opšte, 

koje označavaju mnoštvo bića iste vrste (om, pui/puj, porc, foaie/foaje, 

piatrd/piatrd) ili opšte osobine (dreptate/dreptace, libertate/libertace, dragoste/dragosce), 

i na vlastite imenice, koje su imena ličnosti ili odredenih 

objekata (Dumitrasco, Marioncu, lordachifa, Gherdacioaia, Buor, Deli- 

Iovan). Postoje imenice Zenskog roda na -d, mn. -e: casa — casd „kuća“, 

casae — case (cds); domina — doamnd „gospođa“, dominae — doamne 

(doamne) „gospođe“; muskog i srednjeg roda na -u i na suglasnik, mn. -i, -e, 

360 prema dosadasnjem shvatanju, oblik potice od lat. nescio, odnosno od njegovog 3. lica 

sing. prez. nescit. 


-uri; socrus — socru „svekar, tast“, socri — socri ,,svekrovi, tastovi“; dominus 

— domn ,,gospodin®, domini — domni (domn) „gospoda“; scamnum — scaun 

„stolica“, scamna — scaune (scaure) „Sstolice“; tempus — timp (Cimp) 

„vreme“, tempora — timpuri (¢impurd) „vremena“, Muski, Zenski i srednji 

rod na -e, mn. -i, -e: juvenis — june (june) „mladić“, iuvenes — juni (jur) 

„mladići“; legem — leage, lege (lege) „zakon“, leges — legi (leg) „zakoni“; 

nomen — nume (nume, lume) „ime, naslov®, nomina — st. dr. numere 

„imena“. Nastavak -ora je postao -uri i u njemu je ostala jedna od 

karakteristika srednjeg roda: frigora – friguri (frigur „hladnoće“, pectora — 

piepturi (pjepturj) ,grudi, tempora — timpuri (Gimpur)) „vremena“. 

Množine srednjeg roda na -a su presle u kategoriju Zenskog roda na -ae, a ne 

u kategoriju imenica muskog roda na -i: dauna — daune (daure) „štete“, 

scamna — scaune (scaure i scamrie) „stolice“. Neke imenice su preradile 

svoje oblike u jednini polaze¢i od mnoZine: glandes — ghinde (ginz), sg. 

ghindd (gindd) ,7it“; grandines — grindine, sg. grindind ,.grad, krupa“; 

mattia — mafe (mafd), sg. maf „crevo“; nuptiae — nunfi (nuny), sg. nuntd 

svadba®. Dok su druge imenice saduvale isto tako oblike jednine, kao i 

mnoZine: caput — cap „glava“, capita – capete (capeée) „glave“; homo – om 

„čovek“, homines — oameni (oamen) „ljudi“; soror — sord „sestra“, sorores — 

surori (surord „sestre“. Oblik genitiva jednine je opstao u nekoliko 

izolovanih slučajeva: Lunae(dies) ili Lunis — luni (Iur)) „ponedeljak“, Martis 

— marfi (marf) „utorak“, Mercuri — miercuri (mnercuri) „sreda“, Jovis — j. 

(joj) „četvrtak“, Veneris — vineri (virierd) „petak“, Sanctus dies loannis — 

Sinziene (Sinzijene) „dan Svetog Jovana Krstitelja 24. VI“. Nastavak na -e je 

i danas još uvek jedno snažno sredstvo za izražavanje vokativa: domine — 

doamne (doamne) „Gospode“, vicine — vecine (večin) „komšije, susedi“. 

Latinski vokativi dews i domine deus su prenešeni u rumunski u obrascu 

zakletve zdu, kada je neophodno pojačati afirmaciju „zaklinjem se Bogom“, 

kao i u zajedničkoj imenici dumnezeu (dumrezdu) „Bog“. Imenice Zenskog 

roda na -a su zadržale dva oblika u jednini, jedan za nominativ — akuzativ, 

drugi za genitiv — dativ: o (< una) casa „kuća“ — unei case „jedna kuća“. 

Takođe, postojali su i oblici tipa tata, tatani, mama, mamani, tatd „tata“, dat. 

tčfini-meu „mom tati mamd (mumd) „mama“, dat. (mči)mini-ta „tvojoj 

mami“. Podjednako je značajna postojanost nominativa u nekim imenicama 

koje oznalavaju živa bića: imperator — impdrat „imperator“, pl. impđrafi 

(impđrafi) „imperatori“; iudex — jude „sudlac/“, pl. juzi (juzi) „Sudije“ ; 

presbyter – preot „sveštenik“, pl. preofi (preofi) „sveštenici“. 

Promena imenica po padežima vrši se uz pomoć neodređenog ili određenog 

člana, i, kao što je već rečeno, neodređeni član je ispred imenice, a 

određeni je u samom završetku imenice. Pet vrsta latinske deklinacije svedeno 

je na tri deklinacije u rumunskom jeziku.



Prva deklinacija — promena imenica ženskog roda koje se završavaju 

na: g, ea, a, i, a kao primer dajemo imenicu casa „kuća“ (< lat. casa). 

nom. casa casile o casd niste cdsi 

gen. casei cdgilor unei casi unor cdsi 

dat. casei cdsilor unei cdgi unor cdsi 

ak. casa cdgile o casd nigte cdgsi 

vok. casd cagilor casd cdasi 

Druga deklinacija – promena imenica muskog i srednjeg roda koje se 

završavaju suglasnikom ili samoglanikom u, i, a kao primer dajemo imenicu 

lup(ul) „vuk“ (< lat. lupus). 

nom. lupul lupii un lup niste lupi 

gen. lupului lupilor unui lup unor lupi 

dat. lupului Iupilor unui lup unor lupi 

ak. Tupul lupii un lup niste lupi 

vok. lupule lupilor lup lupi 

Imenica fiu „sin“ s neodređenim članom glasi isto u svim padežima 

jednine, a u svim padežima množine glasi /7i, dok se s određenim članom u 

Jednini menja: fiul, fiului, fiului, fiul, fiule, odnosno u množini: Jiii, fiilor, fiilor, 

fiii, fiilor. 

Treća deklinacija — promena imenica muškog, ženskog i srednjeg roda 

koje se završavaju na e, a kao primer dajemo imenicu iepure m. „zec“ (

? 


odredeni član: *illu dixit — dr. el (jel) zise (zisd) „on reče“, ali ne ille homo — 

fr. I’homme, homo *illu — dr. omul „čovek“, ar. omlu. U jakoj poziciji od 

ecce *illu, ecce-illa, ecce-illi, ecce-illae rumunski je stvorio svoju pokaznu 

zamenicu: dr. acel (acel), acea (ačea), acei (ačej), acele (acele) „taj, onaj; 

ta, ona; ti, oni; te, one“; ar. afel’, afea, afei, af(e)ale; af(e)ali; umesto toga, ta 

ista pokazna zamenica u slabom položaju je postala rumunski proklitički 

član; on se upotrebljava ispred prideva, brojeva i predloga: ecce *illu bonus 

— dr. cel (čel) bun „dobar“, ecce illi decem homines — dr. cei (čej) zece (zače) 

oameni (oamehn) „tih deset ljudi“; ecce illa de aurocea de aur „pozlaćeni“. 

Od *illu, illa, illi, illae u slabom položaju je rođen zamenički član: *illu 

meus — dr. al meu „moj“; illa tua — dr. a ta „tvoja“; illi nostri — dr. ai (aj) 

nostri (nosći) „naši“; illae vostre — dr. ale (ale) voastre (voasće) „vaše“, U 

jakoj pozi utvrđujemo opstanak zamenice *ipsu, ipsa, ipsi, ipsae — dr. 

ins, insđ, ingi (ing), inse (insd) „sam, sama, sami, same (po sebi)“, ar. mis, 

nisd, nigi, nise (st.dr. nus, nusd, nugi, nuse). U dakorumunskom, s obzirom 

na nesigurnu situaciju, dobio je podrsku ranijeg predloga de: de *ipsu *illu — 

dr. dinsul „gospodin“, de ipsa illa — dr. dinsa „gospođa“, de ipsi illi — dr. 

dingii (dingi) „gospoda“, de ipsae illae — dr. dinsele (dinsili, dinsili) 

„gospođe“. Ova zamenica istiGe ideju identiteta i ima smisao ,,on sam, 

jedini“. Drugi način da pruzimo podršku za ins, insd, obezbeden je 

stapanjem s oblicima dativa -mi, -f, -gi, -ne, -vd, si: eu insumi, tu insufi, noi 

ingine, voi insivd, ei ingisi ,,(ja, ti, on, ona) lično“. Na jednom udaljenijem 

stepenu od acel (acel), acea (acea), acei (ace)), acele (acele) „taj, onaj; ta, 

ona; ti, oni; te, one“ nalaze se oblici celdlalt (Celdlalt), celalalti (Celalaltd), 

ceilalfi (Ceflalalfi), celelalte (Celelalée) „on, drugi; ona, druga; oni, drugi; 

one, druge* proizisli od ecce *illu alter, itd. Pokazna zamenica *istu, ista, 

isti, istae je ostavila samo slabe dijalekticke tragove u dr. /reg./ dst/a/, dgti 

(dsca), isti (asci), astd (asta), aste/a/ (adséa) „ovaj, ova, ovi, ove“, ar. 

aist/u/, aestu, aigti, aegti, aistd (aisti), aestd (aesti); umesto toga ecce *istu, 

ecce ista, ecce isti, ecce istae iskorišćena je bolja vrsta: dr. acest (acest), 

aceastd (acastd), acesti (acesé), aceste (adeséa) ,,0vaj, ova, ovi, ove®, ar. 

afestu, afeastd, afesti, afeaste. Latinske zamenice hic i is nisu opstale u 

rumunskom. 

Relativne, upitne i neodredene zamenice: qualis — care „ko“, quem — 

cine (čine) „koji“, quid – ce (če) „šta“, quantum — cit „koliko“, alter, -a — alt, 

-đ „drugi“, neminem — nime/ni/ (nima) „niko“, totus — tot „sve“, eccumtantus 

— ar. ah(t)intu, -a, ah(t)infi, ah(t)inte, dr. atit, -č, atifi (ati}), atite 

(atića) „toliko“; eccum talem — ar. ahtare, dr. atare (ata/re/), cutare ,takav; 

ovaj, onaj“. Takođe ima i složenih sa volet: oarecare, oricare (orcare), 

oarecine, oricine (orčine) „bilo ko, bilo koji“, oarece, orice (orče) „bilo šta“, 

oarecind, oricind (orcind) „bilo kad“, oriunde (orunđe) „bilo gde“ i obrnuto: 

Romanizacija i romansko stanovništvo Timočke zone (I{-XY!I vek) 97 

careva, cineva (Citeva) „nek(oj)i, bilo ko“, ceva (čeva) „nešto“, cindva 

(cindva, cinva) „nekada“, undeva (unđeva) „negde“; složenih sa velit: dr. 

vreun (vrun, vro) „neki“, ar. virnu, virnd, mgl. vrin, vrind „neki, neka“; 

složenih sa fiat: fiecare (fijecare), fiecine (fijecirie) „bilo ko, bilo koji“, Jiece 

(fiječe) „bilo šta“, fiecum (fijecum) „bilo kako“; složenih sa mescit: nescit 

qualis — niscare (niscar), niscai (fiscaj) „neke, neki“, nescit quantum — ar. 

nmiscintu „nekoliko“, mescit quid ~ dr. nigte (higéa) „neki, neke, neka“. 

Latinska imenica mica „sredina hleba, mrvica“ je ostala u neodređenoj 

zamenici nimic, -4 (himic, -a) „ništa“; u imenicama mimic (Himic) (pl. 

nimicuri fimicurd) i nimicd (himica) „sitnica“ i verovatno u pridevu dr. mic, 

-č „mali“, ar. #ic, -d. 

Lične zamenice i pridevi su nasledili neke elemente razligitih oblika 

ille: alter, -a — dr. alt, -Š „drugi, druga®, dat. altui (altw), altei (aléep) 

„drugoga, druge“, dat. pl. altor < altorum illorum;®' u arumunskom i u 

starom dakorumunskom zamenice su predstavljene bez odredenog člana; 

neque unus, neque una > ar. nife/nifi un, nife/nifi una, dr. nici un (#ic-un), 

nici o (#ic-0) „nijedan, nijedna“ sa odredenim &lanom dr. nici unul (niči 

unu), nici una (#ici una) „niti jedan, niti jedna“, fofus, -a > dr. tot, foatč 

„SVe, sva“, dat. sg. fofului (fotuluj), ar. totalui (ar. di-cu-totalui, st.dr., dr. 

freg./ cu totului /totuluy/ tot „potpuno, sasvim“), dat. pl. ar. a tutulor, dr. 

tutulor (dr.freg./ tutulor) < toterum illorum; unus, -a — un/unu, und (una) 

„jedan, neki; jedna, neka“, pl. unii (uri) „jedni, neki“, unele (urifi) „jedne, 

neke“, dat. pl. unor. 

VI 5. 4. Pridevi. U rumunskom su nestali oblici organskog komparativnog 

prideva tipa altior, altissimus, melior, optimus, itd. Sadašnji rumunski 

je zadržao samo analitičke oblike sa mai (mdj) ,naj < magis i Joarte 

(oarće) „veoma“ < forte. Npr: inalt (nalt) „visok“, mai inalt (mđi nalt) 

„Višlji“, foarte inalt (foarće nalt) „najvišlji, veoma visok“, bun „dobar“, mai 

bun (mdj bun) „bolji“, foarte bun (foarće bun) „najbolji“, 

Pridevi ukazuju na svojstva, osobine ili odnose stvari o kojima se govori, 

kao npr. ruptd „pocepana“, negru „crno“, cald „toplo“, gaunos „truo“, 

salbatic/sdrbatic „divlji“, nou „nov“ itd. 

Pridevi su muškog i ženskog roda, zavisno od konteksta imenice koju 

određuju, kao npr. galben — ga/benči „žut“, acru — acrđ „kiseo“, greu – grea 

„težak“, rđu — rea „rđav“, frumos — frumoasd „lep“, sdrac — saracd „siroma– 

šan“, fricos – fricoasd „plašljiv“, mčirunt – maruntd „sitan“, itd. 

Pridevi su, što se tiče broja, u jednini ili u množini i zavise od imenice 

ili druge reči koju određuju, kao npr. mare — mari „iveliki“, mic — mici „ma- 

% Oblik altuja (mujere, copil) upotrebljava se i umesto a /u cufare i prevodomo. gasa 

„(žena, dete) toga, onoga“

— 



li“, tare — tari „tvrd“, verde — verzi „zelen“, alb — albi „beo“, dulce — dulci 

„slatko“, itd. za jedninu i množinu muškoga roda, a pridevi ženskoga roda 

jednine i množine su npr. albd — albe „bela – bele“, rea/ra — rele/rčile „zla - 

zle“, neagrd — negre „crna – crne“, rosie — rosii „crvena - crvene“, maricicd 

— mđricele „velika - velike“, itd. 

Komparacija prideva pokazuje kao i u srpskom dva stupnja: komparativ 

i superlativ. Glavni način na koji se obrazovao komparativ u latinskom 

potisnut je u rumunskom latinskom perifrazom magis > mai „još (teži)“, a 

relativni superlativ se u rumunskom postiže preponiranjem partikule cel, cea 

„naj(teži)“ ili foarte „veoma (težak)“, kao u sledećim primerima (greu „te- 

Zak®, frumos „lep“, mare „veliki“, bun „dobar“, putin „malo“): 

nom. greu-— mai greu — cel mai greu 

grea mai grea cea mai grea 

ili foarte greu, -ea 

Određeni član ide ili uz pridev ili uz imenicu, pa ako član ide uz pridev, 

onda se imenica u mnoZini ne menja, a ako ide uz imenicu, onda se ne menja 

pridev. Pridev s imenicom prieten bun m. „dobar prijatelj menja se s neodredenim 

i odredenim &lanom, kao npr.: 

nom. un prieten niste prieteni prietenul bun prieteni buni 

bun 

buni 

gen. unuiprieten unor prieteni 

bun 

buni 

prietenului bun prietenilor buni 

dat. wunuiprieten unor prieteni 

bun 

buni 

Prietenului bun prietenilor buni 

ak. un prieten nigte prieteni 

bun 

buni 

prietenul bun prieteni buni 

vok. prieten prieteni buni 

bun 

prietene bun prietenilor buni 

gen. JFumos – frumoasd mai frumos — cel mai frumos 

mai frumoasd cea mai frumosa 

dat. mare mai mare ili foarte frumos, -G 

cel mai mare 

cea mai mare 

ak. ili foarte mare 

bun — mai bun — cel mai bun 

bunč mai bunč cea mai bunč 

vok. putin ~ putinč mai pufin — ili foarte bun, -G 

cel mai pufin 

mai putind cea mai pufinč 

ili foarte pufin, -đ 

Pridev frumos — frumoase „lep — lepe“ po pravilu stoji iza imenice, 

osim ako je naročito naglašen, pa se zato stavlja ispred, od čega zavisi i njegova 

promena, kao u sledećem primeru: 

nom. frumoasd Jač Sfrumoasele fete fetele frumoase 

Jatč Jrumoasč 

gen. jfrumoasei Jetei JFumoaselor fete jetelorffumoase 

Jete Jrumoase 

dat. /umoasei Sfetei Sete frumoase 

Sfrumoaselor fete fetelor frumoase 

ak. frumoasa Jata Jfrumoasele fete fetele frumoase 

Jatč Jrumoasč 

vok. frumoasd Jata JFumoaselor fete jetelor frumoase 

Jata Sfrumoasd 

VI 5. 5. Brojevi. Brojeve delimo na osnovne i redne. Osnovni brojevi 

izrazavaju koli¢inu ili veličinu nečega o čemu se govori i blize odreduju 

imenice, kao npr. = om ,jedan čovek“, doud femei (doo famej) „dve žene“, 

trei fete (tri feće) „tri devojke“ i mogu se navoditi do u beskonačno, jer nema 

broja kojem se ne može dodati nova jedinica. Sistem brojeva iz latinskog 

je vidno pojednostavljen u rumunskom, tj. sačuvao je smanjen broj starih 

elemenata u odnosu na Zapad. Za doi (doy), doud (doo),,dvojica, dvoje, dve“ 

odgovara da se za polaznu tagku uzmu latinski oblici dos, doa potvrdeni na 

lokalnim natpisima. Sto se tiče objasnjenja drugih brojeva, nema poteskoca: 

tres — trei (trij) „tri“, quat(t)uor – patru „četiri“, cinque — cinci (činč) „pet“, 

sex – gase (sasd) „šest“, septem — sapte (sapće) „sedam“, octo — opt „osam“, 

novem — noud (noo) „devet“, decem — zece (zdce) „deset“, Analitički 

postupak prebrojavanja dodavanjem (unus super decem — unsprezece 

(unsprazčiče) „jedanaest“, dos super decem — doisprezece (doisprazače) 

„dvanaest“, itd. nije bio privilegija Slovena, Rumuna i Albanaca, jer su je 

Grei*” takode upotrebljavali. Kao što vidimo latinski predlog super dalo je u 

rumunskom spre/spra (upor. srp. jedanaest < jedan + na + deset). Dakle, 

rumunski sistem nije rezultat monogeneze, već više poligeneze, odnosno, to 

podrazumeva proces koji se pojavio nezavisno, u više tačaka. Latinski viginti 

„dvadeset“ je ostao samo u arumunskom (7/}inf); za ostalo, svi dijalekti su 

prihvatili kao polaznu tačku oblik zece (zđče) „deset“, smatrajući ga za 

imenicu ženskog roda: doudzeci (doozđć) „dvadeset“, treizeci (trizac) 

„trideset“, patruzeci (patruzac) „četrdeset“, itd. Latinski oblik centum „iSto“ 

se izgubio i zamenjen je slovenskim oblikom sutd (< cx'ro), ženskog roda . 

*2 H. Mihaescu, La langue latine dans le Sud-Est de I'Europe, Bucares-Paris, 1978, p. 230 

(= Mihaescu, Lg. Lat).


Nastavljajući nabrajanje doud sute (doo suće) „dvesta“, trei sute (trij suće) 

„irista“, patru sute (patru suce) „četristo“, itd. Latinski milia „hiljadu“ je 

postao Zenski rod jednine mie (mije), nastavljajući doud mii (doo mij) „dve 

hiljade®, trei mii (trij mij) „tri hiljade®, itd. Izraz mii de mii (mif de mij) 

„hiljade i hiljade“ označava beskonačan broj. Oblik ambi za ambo se 

potvrduje u narodnom latinskom®®; ostao je samo u staro-rumunskom: imbf. 

Nasuprot tome ambi dui, ambae douae koristi bolju vrstu: dr. amindoi 

(amindoj), amindoud (amindoo) ,obojica, oboje, obe“, dat. aminduror 

(amindurorj). 

Redni brojevi su obrazovani od kardinalnih brojeva, sa izvedenicama 

iz pokaznih zamenica, tj. od prostih brojeva uz pomoć člana i partikule a i 

uvek stoje posle imenice. Npr. *illu: *illu dos *illu — omul al doilea (omul 

al dojfa) „drugi čovek“, illa doa illa — femeia a doua (fameja a doo) „druga 

žena“; *illu tres *illu — omul al treilea (omul al trila) „treći čovek“, illa tres 

illa — femeia a treia (fimeja a trija) ,treca žena“, itd. Njihova promena po 

padeZima vrši se za muski rod uz pomoć izraza cel de (cel de-al doilea / čel 

d-al dojla „onaj drugi®; cel de-al treilea / čel d-al trila), a za Zenski rod uz 

pomoć izraza cea de (cea de-a doua /"¢a d-a doud „ona druga“; cea de-a trea 

/če d-a trij). 

Pored latinizma primul u rumunskom na prostoru severoistočne Srbije 

zastupljen je samo oblik intfi (intij) „najpre; pre svih“ i intfiul (intiju), intiia 

(intija) „prvi, prva“ koji je izveden od lat. ante preko *antaneus, *antanea. 

Latinski oblici mogu se objasniti sa ante, „gde je -e bilo shvaceno kao 

nastavak koji se ukida“, uporedite antarius ,koji je ispred”, directe — 

directaneus, sponte – spontaneus. Latinska reč se verovatno najpre pojavila 

u jeziku vojnika, u kom je, onaj koji se nalazio ili se kretao na &elu vojne 

obuke, takode bio prvi ili šef tzv. obuke. 

Kao izraze za brojeve spomenimo razlomke: o jumdtate/jumdtaée 

„polovina“, trei jumdtati / trij jumdtdy „tri polovine, un sfert ili un firtal’ 

„četvrtina“, itd., zatim izrazi cite doi / ciće doj „po dva“, cite zece / ciće zdce 

„po deset“, itd. nazivaju se distributivnim brojevima, izrazi odatd ,jedanput“, 

de doud ori /de doud orj „dvaput“, de trei ori / de trij orj „triput“, itd., 

a izrazi mulfi/mulff „mnogi“, pufini/pufin „malo“, cifiva/citdva „nekoliko“ za 

muški rod i izrazi multe/mulée „mnoge“, pufine/pufine „malo*, citeva/cićeva 

„nekoliko“ za ženski rod nazivaju se neodredeni brojevi. 

VI 5. 6. Glagoli. Sistem četiri latinske konjugacije se održao veoma 

dobro, sa premestanjima iz jedne u drugu konjugaciju, naročito u slucaju 

druge i treće konjugacije: portare — purta/re/ „nošenje“, videre — vedea 

383 Thesaurus linguae Latinae, Heidelberg, 1, 1863-1866 (= ThLL). 


u 

(veda) „videti“, vedere (vedere) „vid“, vendere — vindelve/ (vinde/re/) 

„prodati, prodaja“, dormire — dormi/re/ (durmifre/) ,spavati, spavanje®. 

Deponenti su se uvrstili u glavni sistem jos od vulgarnog latinskog, isto tako 

glagoli posse i velle: potere – putea (puéa) „moći“, putere (pucere) „moć“, 

volere — vrea (vrja) „hteti“, vrere „htenje“. Inkoativni (pocetni) glagoli su 

izgubili svoju specifiénu vrednost uključujući smisao „početi u —. Nastavak 

iz grékog na —izare je podjednako prihvaéen kod nekih glagola na —are: 

baptizo — botez (bocez) „krštenje“, ali takode angusto — ingustez (inguscez) 

„Sužavam“., itd. Dubleti tipa dr. aud ili auz „čujem ili čuješ“, dr. pot ili pociu 

(pocit) „mogu ili unakažen“ < poteo, dr. vin ili viu „dolazim ili živ“ < venio 

svedoci su dugotrajne i uspešne teZnje obnavljanja i prilagodavanja u 

sistemu. Oblici daw, dai (daj) „dajem, daješ“, stau, stai (staj) „stojim, stojiš“ 

nastavljaju latinske oblike za futur dabao, dabis, stabo, stabis: počevši od 

njih obnovljeni su hipoteticki oblici *dao, *dais, *stao, *stais iz vulgarnog 

latinskog. 

Oblici za ponavljanje nisu u potpunosti nestali: dedi — st. dr. dediu, 

dedu, st. dr. dedei (daddi) „ljuljati“, ali, u savremenom rumunskom, više 

dddui (damui) „ljuljati“.Utvrđeni perfekti su se postepeno smanjili u prilog 

perfekata na -ui: bibi — dr. bauf (béuj, beuj) „pio sam“; feci — st. dr. feciu, u 

savremenom dr. facui (facuj) „činio sam“; vidi – vdzui (vđzuj) ,,video sam“. 

Za razliku. od drugih romanskih jezika, rumunski obrazuje svoj 

pluskvamperfekat indikativa pomoéu oblika za pluskvamperfekat 

subZonktiva: portaviset — purtase (purtasd) „bejaše (iz)nosio“, habuisset — 

avuse (avusd) „bejaše imao“, responsisset – rdspunsese (rdspunsdsd) „bejaše 

odgovorio®, audivisset – auzise (auzisd) „bejaše čuo“. 

Za organizaciju analitickih oblika futura rumunski upotrebljava iz 

prezenta glagola volere: dr. voi (vog), vei (vel), va, vom, veti (vet), vor + 

infinitiv. 

Arumunski i stari dakorumunski izvode svoje oblike prezenta 

kondicionala od perfektnih veznika upotrebljenih u latinskom: intraverim, 

intraveris, intraverit, intraverimus, intraveritis, intraverint — st. dr. intrare, - 

ari, -are, -arem, -aref, -are; ar. s 'intrarim, s’intrarigi, s'intrari, s 'intrarim, 

s'intrarit, s 'intrari. Umesto toga, modernom dakorumunskom, neki oblici 

kondicionala čuvaju nekoliko izdvojenih oblika glagola volere u imperfektu: 

volebam, volebas, volebat, volebamus, volebatis, volebant + facere — as, ai 

{aj}, ar, am, afi (ay), ar + face (face) „napravio bih, ...“ 

Ablativ gerundiva je istrajao: portando — purtind „noseći“, habendo — 

avind „imajući“, ducendo — ducind „odlazeći“, fugiendo — fugind (fugind) 

„bežeći“. 

Za particip prošli na -atus, -itus, -utus odgovarajući oblici su na -s i -f: 

lat. laudatus — ldudat „hvaljen“, exitus — iegit (fesit) „onaj koji je izašao“,


habutus — avut (avut, avufije) „imanje“, absconsus — ascuns „s(a)kriven“, 

*frnctus – frint „(po)lomljen“. 

Latinski imperativi su bili sačuvani: lat. dic — zi (zi) „reci“, duc — du 

„nosi“, fac — fi „(na)pravi“. Isto tako i za one koji imaju negativan oblik 

imperativa: non dicere — nu zice (ziče) „ne reci“; non dicitis — nu zicefi 

(zičef) „ne recite“. 

Paradigme pomoćnog glagola: lat. fieri > dr. /fi/re/ „biti“ je dokaz 

neprekidne sklonosti ka izboru, obnavljanju i organizaciji sistema. 

Prezent: lat. sum, fio — st.dr. sint; sdntu — dr. -s is, sint; lat. es, fis — st. 

dr. esfi — dr. esti (jegé); lat. est, fit — st. dr. iaste — dr. e, -i, este (jesce); lat. 

sumus, fimus — st. dr. sem < simus — dr. sintem (sinéem); lat. estis, fitis — st. 

dr. sefi < sitis — dr. sintefi (sinćef); lat. sunt, fiunt — st. dr. sint/u/, sčint/u/ — 

dr. sint „jesam, jesi, jeste, jesmo, jeste, jesu“. 

Perfekat: lat. /i« — st. dr. fuiii — dr. ful, fusei (fusdj); lat. fuisti — st. dr. 

Jusesi — dr. fusi, fusesi (fusds); lat. fuit — st. dr. fu — dr. fu, fuse (fu, fusd); lat. 

Juimus — st. dr. fumii — dr. furdm, fuserčm (fusdrdm); lat. fuistis — st. dr. 

Jusetii — dr. furdfi, fuserdfi (fusdrdy); lat. fuerunt — st. dr. furči — dr. furd, 

Juserđ (furd, fusdrd) „bio sam, bio si, bio je, bili smo, bili ste, bili su“. 

Imperfekat: st. dr. era, dr. eram (jeram) „bejah“;, perfekat: dr. am fost 

„bio sam“; pluskvamperfekat: dr. fusesem (fusasam) „bejah bio“; futur: dr. 

voi fi „ću budem, biću“; kondicional prezenta: dr. as fi „bio bih“; 

kondicional imperfekta: dr. ag /i fost; imperativ: dr. fii, fifi (fif) „budite“; 

particip prošli: dr. fost, -d; gerundiv: dr. ffind „bivajući“. 

Mnogo više jedinstvena se pokazuje paradigma glagola ar. aveare, dr. 

avea (avia), avere „imaše, imanje < habere, to jest: prezent: ar., dr. avem 

„imamo“ < habemus; imperfekat: ar. a(v)eam, dr. aveam (aviam) „imah“ < 

habebamus; odredena proslost: ar. avum < habuimus, dr. avurdm „imasmo“; 

neodredena proglost: ar. avem avutd, dr. am avut „imao sam"; 

pluskvamperfekat: ar. avuseasim, dr. avusesem (avusdsdm) „imao sam“; 

futur: ar. va avem, dr. vom avea „imaću“; kondicional prezenta: ar. siavearim, 

dr. am avea „imao bih“; kondicional imperfekta: ar. si-avurim, dr. 

am fi avut „imao bih“; imperativ: ar. si ai, si avef, dr. ai (aj), avefi (avep) 

„imaš, imate“; particip prosli: ar. avutd, dr. avut, -č; gerundiv: ar. 

avinda/lui/, dr. avind „imajući“. 

Ima više sličnosti izmedu dva glavna dijalekta, arumunskog i 

dakorumunskog, u slučaju paradigme glagola ar. vreare, dr. vrea (vria), 

vrere „hoće, htenje“ < volere, kao što sledi; prezent: ar. voi < voleo, dr. 

vreau (vriau), voi (voj) „hoću, Zelim“; imperfekt: ar., dr. vream (vriam) 

„htedoh“ < volebam,; odredena proslost: ar., dr. vrui (vruj) ,hteo sam“ < 

volui; pluskvamperfekat: dr. vrusem (vrusdm) „htedoh“ < voluissem, ar. 

aveam vrutd; futur: ar. va s vol, dr. voi vrea (voi vrja) „hteću“; kondicional 


prezenta: ar. si vrearim, dr. as vrea (vria) „hteo bih“; kondicional 

imperfekta: ar. s 'vrurim, dr. as fi vrut; imperativ: ar. si vrei, si vref, dr. vrei, 

vref (vrei, vriat) „hoćeš, hoćete“; particip prošli: ar. vrutd, dr. vrut, voit, -G 

„željen, voljen“; gerundiv: ar. vrinda/lui/, dr. vrind „htijući“. Oblici 

indikativa prezenta glagola habere i volere daju dr. are „ima“ i a daf „dao“; 

vreau (vriau), vrei (vre)), vrea (vria), vrem, vreti (vriat), vreau (vriau) „hoću, 

hoćeš, hoce, hoéemo, hoéete, hoće“, ali voi, vei, va, vom, vefi, vor + da 

„daću, daćeš, dace, daćemo, dacete, daće“ 

VI 5. 7. Prilozi. S obzirom na njihovu ulogu, a to je ona koja izrazava 

kako različite tako i složene odnose beskrajnih procesa ljudske delatnosti, 

prosti prilozi privlače u svoje područje druge priloge, zatim predloge, 

veznike, imenice, prideve ili zamenice. Iz njihovog sjedinjavanja sa 

različitim oblicima, neprekidno se, u istorijskoj evoluciji pojavljuju druga 

sredstva izražavanja, koja u sebi nose veću tačnost i istančanost, kao i 

iznijansiranost. Evo jednog ubedljivog primera u tom pogledu: latinski f#4m, 

zatim func < tum + ce, vulgarni latinski ad tunc, dr. atunci (atunč) „tada“ < 

ad + tum + -ce + ce-“ Ovo nastajanje je ilustrovano u sledećoj tabeli: adcasam 

— ar., dr. acasd „kući, kod kuće“, ad-de-ipso — dr. (ekspresija) din 

adins (den ađins) „namerno, u inat“, ad-de-quod — dr. adicd (adicd) 

„dakle/m“, ad-de-verum — dr. adevdr (adavdr) „istina“, ad-foras — dr. afard 

„napolje“, ad-heri — dr. ieri (_1'9{.9 „juče“, ad-prope — ar., dr. aproape „blizu“, 

ad-vix – dr. abia (abja) „jedva“, bene — dr. bine (bire) „dobro“, currendo — 

ar. curundu, dr. curind „uskoro“, de-ad-supra — dr. deasupra (desupra) 

„iznad“, de-in-ante — dr. dinainte (đinainće) „spreda“, de-inde-retro — dr. 

dindčrđt (dinddrat) „(od)pozadi, (od/o)strag/a/“, deorsum, iossum — dr. jos 

„dole“, de-quantum — dr. decit (đecit) „samo“, eccam — dr. iacd (jacd, 

Jacatd) „evo“, ecce-hic — ar. afia, dr. aci (ači, ačija) „tu“, eccum-hoc-illoc — 

dr. acolo „tamo“, eccum-sic — ar. acsi, dr. asa „tako“, heri — dr. ieri (jer4) 

„juče“, in-ab-ante — dr. inainte (inainće) „(u)napred, ispred“, in-ad-intro — 

ar. nđuntru, dr. inauntru „unutra, unutar“, in-ad-post — ar. nđpol, dr. inapoi 

(indpoj) „nazad, pozadi“, in-contra-ubi — dr. incotro „kuda“, in-de-retro — 

dr. inddrdt „nazad“, in-eccum-hoc(ce) — dr. incoa/ce/ (incoa, incoača) 

„(na)ovamo“, in-eccum-illoc — dr. incolo „tamo, onamo“., in-illac-intro – dr. 

inlčuntru (inčuntru) „Mumnutra“, in-per-unam — dr. impreuna ujedno, 

zajedno“, ista-die — dr. astdzi (astčiz) „danas“, magis — ar. ma, dr. mai (mđi) 

„naj, još“, non-magis — dr. numai, numa (mumai, numa) ,samo, jedino, 

isključivo“, post — dr. pdi (pdj) „pa“, quando — ar. cindu, dr. cind „kad“, 

34 Beitrige zur Kenntnis der tum, tunc-Partikeln, Buletinul Institutului de filologie 

roména „Alexandru Philippide“ (= BIFR), lasi (1937), IV, p. 1-51.

'P_ 


quomodo — dr. cum „kako“, susu = sursum — ar., dr. sus „gore, naviše“, 

unde – dr. unde (unđe) „gde“ (de unđe, pe unđe „odakle, gde“), itd. 

VI 5. 8. Predlozi i veznici. Ova sklonost spajanja sa drugim partikulama 

ispoljava se još izraženije u oblasti predloga i veznika: contra — ar. 

cdtrd, dr. cdtre (cdtrd) ,ka, prema“, cum — ar., dr. cu „sa“, de — dr. de (đe) 

00", de-in – ar., dr. din (din) „iz“, de-inter — dr. dintre (dintrd) „(iz)među, 

od“, de-in-spre — dr. dinspre (dispre) „prema, s(a)“, de-post — ar., dr. dupči 

„posle, iza“, de-super – dr. despre (despre) „u vezi sa, o, sa“, de-suptus — dr. 

desupt (đesupt) „ispod, pod, niže; odozdo“, foras — ar., dr. fard „bez“, illacad 

– ar., dr. la „kod“, in — dr. in „u“, inter — ar., dr. intre (intra) „(iz)među“, 

lungo — dr. lingd „pored, do“, paene-ad — dr. pinči „dok“, per – dr. pe, st.dr. 

pre, ar. pri „na, o, per-extra — dr. peste (pisće), st.dr. preste, ar. priste 

„preko“, per-in — dr. prin (pin), ar. prin „kroz“, per-inter — dr. printre 

(pintrd) „između. kroz“, per-intro — ar. printru, dr. pentru (pčntru) „Zbog“, 

per-super — dr. peste (pisće) „preko, iznad“, per-de-super — dr. pedesupra 

(piđesupra) „(iz)nad, odozgo(re)“, de-de-super — dr. didesupra (didesupra) 

wispod, odozdo(le), subtus — dr. subt (supt) „(is)pod“, itd. 

Još vazniji broj veznika je nastao u sferi rumunskog jezika, no neki od 

njih su već bili operativni u vulgarnom latinskom: de-hora — dr. doar (dor) 

„možda“ (dor d-o fi bun — mozda će biti dobar), de-quod — dr. dacd „ako; 

ukoliko®, ea-re — dr. iar (jar/d@/) „opet, ponovo“, in-quantum — dr. incit 

wukoliko®, neque — dr. nici (#ic) „niti“, per-quomodo — dr. precum (pecum) 

„kao 3to, kao i“, quam — dr. ca „kao“, quia se — dr. ca sd (cd sd) „da bi“, sic 

— dr. si „i“, unquam — dr. incd „još“, ori — dr. or „ili“, itd. . 

VI 6. Grčke pozajmice u latinskom i rumunskom jeziku 

Pored napred navedenog supstrata, jezik Balkanskog poluostrva koji 

je sasvim sigurno imao veliki uticaj na latinski jezik, jeste grčki. Taj uticaj 

potiče iz najstarijih vremena i veoma je snažan u svim domenima leksike na 

celom prostoru Romanije. Pored grčkog iz Velike Greke (Magna Graecia), 

koji je bio u dodiru s latinskim na Apeninskom poluostrvu i uveliko uticao 

na albanski jezik preko Otranskih vrata, urbana i ruralna latinofona sredina u 

Podunavlju bila je u dodiru sa helenofonom zonom koja je išla linijom od Ja- 

dranskog mora u Albaniji, pa juzno od Skoplja i kroz okolinu Custendila i 

Sofije na planinu Balkan i dalje ka crnomorskom primorju.’*® Zato mozemo 

ocekivati u ramunskom jeziku s obe strane Dunava neke specifične pozajmice 

koje se mogu analogno prezentovati sa onima koje su saduvane u srednjovekovnim 

italijanskim govorima ili u albanskom. Izmedu ostalog, postoje reči 

koje korespondiraju sa navedenim o&ekivanjima i koje, svojom formom i 

| 


znacenjem, svedoce o usmenim kontaktima naroda, o gréko-latinskim jezičkim 

kontaktima, a i o gréko-rumunskim kontaktima na podrugju istoéne i jugoistočne 

Srbije tokom XI-XII veka. Ti kontakti su najéeée ostavili traga u 

nomenklaturi biljaka i Zivotinja: 

Bpdraxoc (dijalekatska varijanta uobitajenog naziva Pdtpaxog > 

rum. broascd „žaba”) > lat. *broticus > rum. broatec „žaba gatalinka” (upor. 

kalab. vroticu, lukan. vrotica), 

peotixivog (prid.) „od mastike” > lat. mastic(h)inus > rum. mesteacdn/mdstduc 

,breza”, 

TETUPOG ,,papirus” > lat. papyrus (sa y izgovaran u, po narodnom običaju, 

a po učenom izgovoru bio je #) > rum. papurd „rogoz”, 

0TUTOG „trupac; stablo” > lat. stupus > rum. stup „košnica”, 

Takode, kontakti su o¢igledno ostavili traga i u nomenklaturi poljoprivrednih 

i stogarskih termina: 

mac(h)ino(r) „meljem”, derivat od machina „mašina, dizalica” < gré. 

dorski poyavd (u atitkom dijalektu pnyavi) ili potiče direktno iz gré. glagola 

payavdopo „fabrikovati, proizvoditi” odakle dolazi rum. mdcina 

»(sa)mleti” (upor. iransku pozajmicu mééan „mlin”), 

Tr{v > lat. *puting > rum. putind/puéing „bačva, kaca” (upor. friulanski 

pddine), 

XUAGG „sok” > lat. *c(h)¥1us > rum. cir „žitka masa od kukuruznog 

brašna za kačamak” (upor. alb. gull „sok”). 

Na kraju ću navesti nekoliko primera iz uobičajenog rečnika: 

*ammagire formiran iz grč. pdyog „mag, vradar, bajalnik” sa lat. pref. 

ad- > rum. amdgi ,,obmanjivati se” (upor. sard. ammajare „očarati, omadija- 

), 

YUpoc „krug” > lat. gyrus > rum. jur „oko, (una)okolo” (sačuvan u italijanskom 

i provansalskom, ali sa kasnim izgovorom y u i: ital. giro), 

pdptup ,svedok” > lat. martyr > rum. martur/martor(e) i marturia 

„Svedočenje“ (u drugim romanskim jezicima značenje je hrišćanski „svedok”, 

a grč. y izgovora se i), 

HIK(K)GG, narodna i dijalektalna varijanta od pikpdg „malo” > lat, 

*mic(c)us > rum. mic „mali” (upor. sicil. nicw), 

mpdoqo:toc > lat. *prospitus (sa latinskim starim i narodnim izgovorom 

p umesto grč. q i sa zatvaranjem kratkog neinicijalnog vokala) > rum. 

proaspđt „svež” (upor. pdne proaspdtd „svež hleb®), 

otdAog „kolona, stubac” > lat. *stylus > rum. stur „ledenjak, ledenica; 

rese” (sa izgovorom y u ; upor. alb. shiyl, shtillé „sStub”)?66, 

% Ivic, Srpski narod, 24. 

% Fischer, Latina dundreand, 142-144.

- 


y6yYuUAoc „okrugao“ (gunguluni „velike okrugle stene zaravnjene na 

onim mestima gde se gazi“ i južnoital. ngongulu „grumo di 6Šasta“ na Korču- 

1i)**” > rum. gogoldi/gogoloj „mali objekat sferične forme“308, 

Ovde mogu navesti i grčku leksiku vizantijske i novovekovne epohe: 

Gyovičo (č&yov({Čooti) > agonisire/agonisire „mukom stečeni dobitak“, 

&pydTmc > argat „(seoski) sluga, nadničar“, 

&ppov (&ppoeovac) > arvund „predujam, avans“, 

'&artoc > camdtd/cdmatd „kamata“, 

'đjnAoc > camild „kamila“, 

kepapide > cdrdmidd „ćeramida, crep“, 

KovŠuAt > condei/condei „pisaljka, držalje (pera)“, 

'xdpTic (k6prm) > Cort „šator“, kpivov > crin „ljiljan“, 

KOUKOUPOV > cucurd „torba (za strele)“, 

'KoTTICO) > cufezare/cućezare „smelost“, 

d1ddKxiwv > desagi/bisagi „bisazi“, 

g#00uvfic > ie/fin/iefčin „jeftino“, 

OqeAoc > folos „dobit, korist“, 

©pikn > fricd „strah“, 

Xopd6c > hora/orč „kolo“, Aeinw > lipsire/lipsdre „nemaština, siroma- 

·štvo“, 

pavie > mđnie/mđnie „ljutnja“, 

jHup{čo) > mirosire/mirosđre „mirisanje“, 

o H(Šac > omidđ „gusenica“, - 

TOPEAW > pdrdsire/pdrdsdre „napuštanje“, 

mi{0nkoc > pitic/picic „nizak“, 

OoTpđktvoc > strachind/stranchind „činija, tanjir“, 

Oepériog > femei/teme!' „temelj“, || 

Tiyavov > figaie/ćigaie „tiganj“, 

TGYytiotpov > traistd „torba“, itd.* 

Navedeni primeri ne obuhvataju sve gréke pozajmice već samo one koje 

se nalaze u podunavskom latinitetu iz kojeg je proistekao današnji rumunski 

jezik, koji se, osim u Rumuniji, govori i na prostoru Timočke zone, od 

Morave u Srbiji do Cibrice u Bugarskoj, a odatle uz levu obalu Dunava u 

uskom pojasu do Crnog mora. 

37V Vinja, Le grec et le dalmate, ZfBalk V/2, 1967, 203-223. 

> Gh. Bulgar, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dicfionar, 122. 

39 Rosetti, Histoire de la langue roumaine, 266-270; Densusianu, Histoire de la langue 

roumaine, 332-336, 837-842. Tu je i rum. fustanel/fistan < ngrč. fustanella, rum. fustč/fista < 

ngré. fusta itd. 


VI 7. Slovenske pozajmice u latinskom 

i rumunskom jeziku i obratno 

Postojao je i slovenski uticaj na podunavski latinitet koji datira iz vremena 

prvih kontakata slovenskih plemena i romanizovane populacije sa prostora 

Timočke zone krajem VI i početkom VII veka. Samo jedna re¢ van 

sumnje ukazuje na veoma rane kontakte, ali ne pretpostavlja neizostavno direktni 

lingvisticki kontakt, a to je naziv Slovena, lat. sclauus > rum. schiau 

(svi drugi romanski jezici zadrZali su reč sa značenjem ,,rob”, a albanski sa 

značenjem ,,Bugarin”). Zanimljivo je navesti nekoliko slovenskih regi bastinjenih 

iz latinskog jezika: 

calendae „prvi dani u mesecu” > st.-slov. koleda „Nova godina”, odakle 

docnije rum. colindd; 

communicare „pričestiti se” > st.-slov. komvkati (priz.-tim. dijalekt 

komkanje); lat. paganus „pagan” > slov. poganin», kao i one latinske, odakle 

potiču rumunske koje su bastinjene iz slovenskog: 

*čupan» (opsti naziv) > lat. *g ‘upanus > rum. jupdn „župan”, 

*stepamn > lat. *stepanus > rum. stdpdn ,,gazda, posednik”, 

*stana > lat. *stana > rum. stdnd ,,obor, batija (za ovce)”, 

*sbmetana > lat. *smentana > rum. smantdnd „(kisela) pavlaka, sko- 

rub”, itd.370 

j staroslovenskih reči u rumunskom jeziku je veliki i nalaze se u 

im semantičkim područjima. Mnoge reči imaju važno mesto u rumunskoj 

leksici, a 233 reči postoje čak i u reprezentativnom vokabularu rumunskog 

jezika: bici „bič“, boald „bolest“, bolnav „bolestan“, bogat „bogat“, 

brazdd „brazda“, ceatd „četa“, ciocan „čekić“, citi „čitati“, cladi 

„(sa)graditi“, clei „lepak, tutkalo“, clegfe „klešta“, clipi „trepnuti“, coajči 

„koža“, cobori „silaziti“, cocos „petao“, comoard „komora“, cosi „kositi“, 

cos „koš“, croi „(is)krojiti“, cumpdnd „đeram, ravnoteža“, drag „drag“, iubi 

„ljubiti“, nevastd „nevesta“, clacd „klaka, moba“, rdzmeritd „razmirica“, rds 

„smeh“, lebdda „labud“, prilej „prilika“, pricinč „uzrok, povod“, vrajbđ „nesloga, 

razdor“, pravild „pravilo“, stolnic „onaj koji stoluje = vlada (srednjovekovna 

dvorska titula)“, vornic „dvornik“, zapisc „zapis (sveto drvo), miro“, 

slanind/slanind „slanina“, hrand „hrana“, nisip/nđsip „nasip“, besčdui 

„besediti“, /č/mwi „tajno govoriti“, blagodarenie „blagodarenije“, b/lđzni 

„iblazniti“, cadi „kaditi“, cadild/candild „kadilo“, ciudi/čuđi „čuditi se“, comornic 

„komornik (srednjovekovna dvorska titula)“, crov „krov“, dosadč 

„dosada“, jupan „Župan“, mđhđi „mahati“, ndmesti/ndmesé¢i „namestiti“, 

obori „oboriti“, pocrov „pokrov (na licu pokojnika)“, pristani/pristani „pristati“, 

Rimlean „Rimljanin“, sablaznd „sablazan“, viddui „vladati“ itd. U no- 

3 Fischer, Latina dundreand, 144.



vije vreme sve češće čujemo srpske reči koje Rumuni Timočani koriste u 

svakodnevnoj međusobnoj komunikaciji, a koje nastaju dodavanjem rumunskih 

prefiksa i sufiksa. 

Medutim, zanimljivo je navesti primedbu Puskariua (Sextil Puscariu), 

koji je ukazao na pozajmljene imenice slovenskog porekla, kao što su: plug 

„plug“, sitd „sito“, rdzboi (de fesut) „razboj (za tkanje)*, brici „britva“, dok 

se u isto vreme upotrebljavaju odgovarajuci rumunski glagoli: ara „orati“, 

cerne „proseja(va)ti“, fese „tkati“, rade „brijati“ latinskog porekla. Puskariu 

iznosi još jednu zanimljivu primedbu ukazujuéi da su, ukoliko se uporeduje 

molitva Ocenas na rumunskom sa onom na francuskom, sve lekseme u francuskoj 

molitvi bastinjene iz latinskog, kao npr. sanctifier ,,(po)svetiti®, volonté 

„volja“, offense „greh“, tentation „iskušenje“, délivrer „izbaviti“, dok 

su u rumunskoj molitvi termini slovenskog porekla: sfinfi „(po)svetiti“, voie 

„volja“, gregeald „greh“, ispitd „iskušenje“, izbavi „izbaviti“, ili termini kao 

što su: iad ,jad, pakao“, duh „duh“, rai „raj“, sfant „svetac“, calugar 

„kaluger“ i icoand takode korišćeni u ispovedanju hri§¢anstva, ali i termini 

iz oblasti kulture bucoavnd, zbornic, zatim opsti termini: vdzduh ,,vazduh®, 

nđduf „znoj“, praf „prah“, vđrf „vrh“, puf „paperje“, zdduf „vrućina“, savdrsi 

„SVIŠi“, prilej, pricind, vrajbamocirld, mlastind, gorun, gdrnifđ, možda i 

stejar, podbeal, stir, bujor, pelin, rds, lebadd, itd. Ovde se mogu navesti i 

termini iubi, drag, scump „govoriti“, nevastd koji se mogu objasniti slovenorumunskim 

bilingvizmom i putem ženidbeno-udadbenih odnosa ili termini 

feudalizma boier „boljar, veleposednik“, ceatd „četa“, clacd „moba“, 

rđzmerifđ „svađa, razmirica“, i tako možemo navesti 233 (9%) reči koje su 

zastupljene u rumunskom, a potiču iz staroslovenskog i slovenskog 

vokabulara.?”! 

VI 8. Turske pozajmice u rumunskom jeziku 

Posebno valja proučiti više etapnu intraciju turskih leksema u vokabular 

Rumuna Timočana. Najstariji sloj iz XV-XVII veka su nazivi biljaka: arbagic, 

dud, pčtičgean, salcdm, nazivi životinja: catdr, termini u vezi s kućom 

i pokućstvom: odaie, tavan, saltea, dulap, odećom: basma, ciorap/cerapi, 

fotd, ishranom: ciorbd, halva, sarma, zanatima: dulgerj/duigher i trgovinom: 

amanet, cdntar! ili termini kao što su: cazan, cheflkef, cioban/Goban, 

geam/gam ,prozorsko staklo“, para, perda/perdea, sobd, tutun „duvan“, 

abras, adet/adet „običaj“, agia/agia (familija a lu Agiu, s. Halovo), aferim 

„bravo“, aiduc/ajduc, aigir/ajgir „ždrebac, pastuv“, aivar/ajvar „hajvar“, ald 

„hala, mitologko čudovište srodno azdaji i zmaju“, 4laman „Nemac; Eovek 

koji mnogo jede“, alapace/alapace ,brbljiva Zena“, alat ,orude, sprave, 

" Sala, De la latindg, 88-97. 

instrumenti“, alcd „alka (na lancu)“, alvd ,halva®, ambar/ambari „silos“, 

apsd „zatvor“, argat ,sluga; kuluk“, Arnaut ,Albanac, Arbanas®, arsin 

„Stara mera za dužinu“, ofar „hatar“, avan ,,posuda u kojoj se tuca paprika®, 

avlie/avlije „dvorište“, babdlic „očevina, imanje; rodaci®, bddavgije 

„neradnik“, baga „izraslina (guta) na vratu (up. nadimak Baga imala je Prva 

Cucurigovié, s. Halovo)“, bdgldmja ,gvozdena spojnica kojom se vrata i 

prozorska krila pričvršćuju za drvene okove“, baiaghi/bajagi „tobože“, 

baclavd „slatka pita od kora s orasima“, bacsuz (pers.-tur.) ,zlosreéan 

čovek“, balta ,sekira“, banda ,muzitka druZina sastavljena od duvačkih 

instrumenata, trube i saksofona“, bdrem „makar“, bdrdbari „uporedo“, 

bardac „zemljani sud za vodu ili rakiju“, bdschie/bdskije „grubo otesano 

tanko stablo“, basmd „Šarena pamuénsa tkanina od koje se prave Zenske 

haljine®, bag „glava; upravo, zaista®, bdséaua ,basta, vrt“, bdsca „odvojeno, 

rastavljeno®, pazar „pijaca“ (isp. pdzdris čeva „jesi li kupio nešto“), bre 

„more“ (isp. auz bre „čuj more“), beker/ ,neZenja, samac“, beg „plemić“ 

(up. porodi¢ni naziv aj lu Begu „Begucovići“, s. Halovo), pdhar/par „čaša“, 

becriu „pijanica“ (up. porodični naziv aj Becriji „Bekrijini“, s. Halovo), 

belja „nesreća, nevolja, napast“ (up.porodiéni naziv A5 lu Bela lu Toader), 

belkim (ar.-pers.) ,,valjda, verovatno* (porodični naziv aj Belki „Belkini“, s. 

Halovo), bereket ,obilan rod“, bricag/brisag „nož“, bickije „ručna pila, 

testera®, bilmez ,neznalica, protuva, lenduga®, bojagiu „farbar, čovek koji 

farba vunu“ (isp. porodiéni naziv Bojagiu /u Tobd „Bojadžija, sin Tobovica, 

s. Halovo®), bocloc „đubre“, bostan ,lubenice i dinje“, bozd „osvežavajuće 

piće od projinog brasna“, bobreg ,bubreg“, budac „tmokop“, budald 

„glupak“, bulmac ,jelo od brašna“, bunar „bunar; kamenom ozidana rupa iz 

koje se vadi pijaća voda“, burek „pita od kora i sira ili sitno iseckanog 

mesa“, burgiu „svrdlo, busilica®, buzdovan ,topuz; glupak“, cekije „džepni 

nožić“, calmd ,vrsta turske kape, platno omotano oko fesa“, čamaf 

„plovilo“, ¢amovind ,drvo četinara“, denac ,drvena zdela, tanjir“, cantd 

„tašna od koze“, cerapicorapl „čarape“, cersav „posteljina“, cekmega 

„ladica u stolu ili trpezarijskoj vitrini®, cecirc ,,sprava za dizanje tereta u 

visinu namotavanjem uZeta na kolo“, ¢i/tbija „gospodin“ (up. top. Cilibija, 

s. Halovo), ki/ipir „korist“, ¢ingild ,mesarska gvozdena kuka®, cergd 

„Vuneni pokrivač“, dergar{ „Ciganin koji Zivi pod šatrom“, čegmja „česma, 

izvor“ (up. top. Fintina la Cesmja, s. Halovo), čebuc „vrsta lule“ (up. naziv 

familije aj /w Čebuc, prez. Čebuković, s. Gradskovo), ceflic „imanje, 

dedovina“, Činije „porcelanski tanjir“, éiviluc „vešalica“, civije „klin (drveni 

ili gvozdeni)“, éivit „plava boja“ (up. nadimak Jovan a lw Čivit, prez. 

Čivitović, s. Halovo), éizmd „čizma“, čoban „pastir“, čumag „toljaga“, čorbđ 

„Supa“, čorbđlic „dublja zdela“, cuturd „ploska za piće“, kef „nasada,


uživanje“, ke/ „ćelav“, Čerkez „Čerkez, pripadnik naroda turskog porekla 

(up. porodični naziv 4/ lu Cerkezu, s. Halovo)“, kisđr ,vrsta čekića s 

oštricom kojom se seče ili teše drvo“, chesd/kesd „kesa“, cribit „šibica“, cjor 

„Slep, ćorav“, cjutuc „panj, klada“, ćumez „mala neuredna kuća, udžerica“, 

ciumur „ugalj“, dadči „svaka rođaka ili starija sestra“, dalac „otok slezene, 

lat. tumor lienis“, dedd „deda“, dirvis „siromah“ (isp. porodični naziv aj lu 

Dirvis „Derviševi“ 47 lu Dirvisoanki „Drviševići“, s. Halovo i Šipikovo), 

dibidus „potpuno, dokraja“, dulap „ormar s policama“, tdmdzlic „domaća 

životinja za priplod“, drdagoman „tumač, prevodilac“, dugaje „đdućan“, dud 

„dud“, dulum „meza za površinu zemljišta = 10 ari“, durbin „dvogled“, 

dugec „madrac“, gaba „besplatno“, gemddan „muški zatvoreni prsluk“, 

gambas „preprodavalac konja“, ćep „džep“, gida „koplje“, gubja „odora, 

zubun“, gion „đon, potplata za cipele“, ferierd „fenjer“, fes „kupasta kapa bez 

oboda“, fira „rasap, otpadak od robe“ (up. a lu Fira, „Firović“, s. Grljan), 

Jistan „suknja“, fisec „papirnata kesica konusnog oblika“, /fifi/ „pamučni 

gajtan u petroleske lampe“, fucije „drvena posuda, slična burencetu, u kojoj 

se drži voda“, fistic „badem, Pistacia vera“, furnd „zidana zemljana peć, 

furuna“, fistd „pregača ili kecelja naborana kao tergal“, gajtan „pamučna ili 

svilena upredena ili pletena vrpca koja služi za porubljivanje i ukrašavanje 

odeće“, galamd „dreka“, galdmjesée „galamiti“, gilgare „ispiranje usta i grla 

grgljanjem“ (< tur. gargara < arap. gargara < grč. gargara), aide/ajđe 

„pođimo“, diducije „odmetništvo“, djducesc „odmetnički“, alcd „karika“, 

alva „halva“, arambasu „hajdučki četovođa“, avan „posuda od bakra u kojoj 

se tucaju prehrambeni artikli“, @7 „hej“, urdd „maslo“, urdoarje „krmelj“, 

urmđ „datulja, urma“, kinđije „vreme između podneva i zalaska sunca“, inat 

„kapric, prkos“, epinga „kišna kabanica; ogrtas od debelog sukna“, jerugd 

„brazgotina koju bujica izruje“, jatagan „dugi krivi nož poput sablje“, i/ec 

„prsluk“, joc „ne“, jorgan „posteljni pokrivač“, cabadahia „nasilnik“, cabzd 

„kapisla“, cddir „sposoban“, cđdefja „kadifa“, cddalic „mnoštvo rođaka“, 

cadind „kaduna, ugledna gospođa“, cafand „kafana, restoran“, caftan „duga 

gornja haljina, bez postave od čohe“, cafea/cafja „kafa“, cafegiu „kafedžija“, 

caimac/cajmac „skorub“, calaj „kositar“, caldisit „kalaisan“, calduz „ključ 

koji otvara mnoge brave“, calddrdma „kamenom popločan put“ (< tur. 

kaldirim < grč. kalds drOmos „lep put“*), calcan „balkon“, calpazan 

„prevarant“, calip „kalup“, camč „dvosekli bodež“, cdnatd (pl. candfifi) 

„loitre“, cantd „kanta, limena posuda“, cinfar4 „kantar, sprava za merenje 

težine“, cdpac „poklopac“, caramfil (grč.) „karanfil“ (< tur. karanfil < grč. 

karndfilon), carauld „karaula, stražarnica“, cdrdvan „karavan, povorka 

robom natovarenih kola“, cdsap „mesar“ (up. porodični naziv a/ /w Cčisapu, 

s. Halovo), cosffurči „bajonet“ (< tur. kasafura < it. cacciatore „lovac /koji 


lovi nožem/“), cdtdrdma „zauzdati“ (< tur. katarma „uzda, povodac“), 

catran „katran, crna tečnost koja se dobija kuvanjem borove smole“, 

cdtrangiu „katrandžija“, cčtrđnisa „katranisati“, cdtir „mazga“, caval 

„kaval, svirala“, cavgđ ,kavga, svađa“, cdvgdgiu „kavgadžija, svađalica“, 

cavurmd „kavurma“, cdzan „bakreni kotao za pečenje rakije“, cazma 

„tmokop, pijuk“, kesd „kesa, vreća“, kifog „lepo odeven čovek“, kilđ 

„kilogram“, kin(uiald) „muka, teror, patnja“, kirigiu „onaj koji prenosi robu 

s konjima i kolima uz nagradu“, kirije „zakup (stana)“, cismet „sreća“, 

cocie/cočije „(madž.) zatvorena kola“ (< tur. kogu < madž. kocsi), cočijas 

„čovek koji tera kočije“, cofd „kofa; sud za zahvatanje vode iz bunara; sud 

za nošenje vode“, colam „jednostruki ženski pojas“, comsiu „komšija, 

sused“, comac „prenoćište“, copče „kopča; sveza“, incopca „Zakopčati“, 

corbač „korbač; bič od ispletenog koznog remenja“, circđ/e „jedi“ (up. 

circdje tu mujcd si tač „jedi ti sinko i ćuti, tj. ne brini za ostale“), culd „kula; 

utvrda u tvrđavi“, culuc „kuluk, besplatan lični fizički rad za državu“, 

cundac „kundak; drveni deo puške“, curdisdsée „naviti (sat)“, curtafisasće 

„Spasiti (se), izbaviti (se)“, cusur ,kusur; sitni novac koji se vraća onome 

koji nešto plaća“, cući/e „kutija; kartonska, drvena ili limena posuda sa 

poklopcem“ (< tur. kutu < grč. konti), |amba/lampči „petrolejska svetiljka“ (< 

tur. lamba, lampa < ngrč. lampa), ligen/legen „lavor“ (< tur. lečen < pers. 

legen < grč. lechdnt), lamije „limun“ (< tur. limon < pers. limin), mala 

„mahala; deo grada ili sela; zašelak“, maja „kvas, kvasac“ (< tur. maya < 

pers. maye), majdan „radnik“, mdjmun „majmun“ (< tur. maymun), macar 

„iako, barem“, macara „makara; mosur sa namotanim koncem“, manddird 

„mlekara; ispostava za mleko“ (< tur. mandra < gré. mandra), mđngup 

»mangup; vragolan; lola; besposličar“, mdstraf „alt; mastrafa = čaša za 

Serbet; alatka*, matrac „matrak; muski polni organ“ (up. če matrac je adsta 

„koji je ovo kurac*), megdan „dvoboj“, melez/melez „mešanac“, merac 

„merak; naslada, uživanje“, marga ,,perla, koral“ (up. naziv s. Merdselat kod 

Svrljiga), miraz „miraz; nasledstvo, imovina koju devojka donosi mužu 

prilikom udaje“, mistrije ,mistrija; zidarska alatka®, mosor ,mosur; Suplji 

drveni valjak na koji se namotava konac“, mufte „mufte; džabe, besplatno“, 

musafir ,,musafir; gost“, musemd „mušema; plastificirano platno, stolnjak®, 

mogmoand „mušmula, Mespilus germanica L* (< tur. musmula < gré. 

méspilon), mugterije ,,musterija; kupac, klijent“, nafid „nafta“ (< tur. me/f), 

odaje „odaja; soba“, ogac „odžak; dimnjak*, of „uh“, oca „oka; stara mera 

za tezinu (1,283 kg)“, oluc (pl. olucur)) ,oluk; odvodna limena cev*, ortac 

„Ortak; kompanjon, drug u kakvom poslu“, paceriz „onaj koji štetu nanosi 

(up. naziv familije a/ lu Pacerizu, prez. Pacerizovié, s. Halovo), pacavrd 

(pers.) ,krpetina, komad starog platna“, pofiale (pers.) „kopče na ženskim 

pojasevima od srebra ili mesinga®, pajtas (pers.) ,drug, drugar, prijatelj,


saputnik“, palamari (grč.) „debelo uže kojim se brod veže za obalu“, 

pčnčgjur (grč.) „vašar“, pčpuč (pers.) „cipele“ < tur. papuc „papuče“ koje se 

nose po kući, pard (pers.) „stoti deo dinara“, pirmac (tur.) „šestoprsti“ (up. 

naziv familije a7 /w Pirmac, s. Halovo), pđstrčma (tur.) „suvo (ponekad i 

dimljeno) meso“, pe/ivon (pers.) „glupak“, pecmez (pers.) „uvareni sok od 

bilo kog voća“, pengetd „potplate za cipele“, pengetuja „popraviti cipele 

pendžetama“, perddsi „glačati malter na zidu“, perga/pergaua (pers.) 

„Zavesa“, pervaz (pers.) „okvir za vrata ili prozor“, piféij (pers.) „pihtije“, 

pirlit „utkane šare na platnu otkanom na razboju; napirlitan, nagizdan“, pitd 

(grč.) „pita od jabuka, sira, mesa itd.“, apsd „zatvor“, rabagiu (tur.) „kočijaš, 

kolar“, raft (ar.) „pregrada u ormaru“, ratluk (ar.-tur.) „rahatluk, poslastica“, 

rakiu (ar.) „alkoholno piće dobiveno destilacijom, rakija“, rospije (pers.) 

„prostitutka“, rusvaj (pers.) „metež“, sačmđ (tur.) „usitnjena izmešana hrana 

za stoku“, Sađic (ar) „musl. Musl. muško ime“ (up. musu Bada a lu Sađic, s. 

Halovo), sacat (ar.) „bogalj, invalid, uništen“, sdciz (bre) (tur.) „nazivaju se 

mala deca u šali“, sandale (ar.) „sandale, letnja obuća“, sdndalije (ar.) 

„stolica“, sdndic (ar.) „drveni kovčeg“, sdpece, sdpet (pers.) „kotarica, 

košara“, samit (lat. ili sanskrt.?) „vrsta prepečenog tvrdog hleba“, sangir 

(pers.) „lanac“, skeld (lat. scala) „grede i daske oko kuće prilikom zidanja; 

grede i daske preko potoka“, scdm/ije (< tur. iskemle < lat. scammellum) 

„Stolica“, soju (tur.) ,rod; poreklo, sorta“, Sopditu (lu Tobž) „nadimak 

Tobovića, s. Halovo“ (< tur. sopa „motka“), sirmd (tur.) „srebrena Zica 

kojom se vežu prsluci“, sunger (tur.) „sunđer, Spomgia“, suat (tur.) 

„planinske livade koje se ne kose“ (up. top. Rajco suat – Halovo), sal (pers.) 

„Vuneni ili pamučni šal“, sagav (tur.) „luckast“, satrd (pers.) „natkrivena 

tezga na vašarima“, gegirt (pers.) „učenik u zanatu, učenik u privredi“, serbef 

(ar.) „Skuvana i dobro zaslađena voda“, sifrd (ar.) „tajni znak, ugovoreni 

znakovi za sporazumevanje“, simgir (pers.) „biljka Buxus sompervivens“, 

sindra (tur.) „jelove ili hrastove daske kojim se kuće pokrivaju“, fabac (ar.) 

„list, arak papira“, tabdr (tur.) „stroj, grupa“, taman (ar.) „potpuno, upravo“, 

tđmđdnit (ar.) „sređen“, tamburd (pers.) „udarni žičani instrument“, tamburag 

(pers.) „svirač tambure“, tandara-mandara (tur.) „zbrda-zdola, bez veze i 

smisla“, darac (tur.) „grebeno“, farifž (ar.) „cenovnik“, faze (pers.) „svež“, 

ćengerđ (tur.) „duboka posuda bez drške sa strane“, éipsije (tur.) „plitak 

okrugli sud za pečenje pita i gibanica, tepsija“, firfič (tur.) „ženske papuče“, 

tezgd (pers.) „pult, banak u dućanu“, éigaje (grč.) „tava, tiganj“ (< tur. tigan 

< grč. teganon), fojagd (tur.) „batina, debeli štap“, fucmac (tur.) „glupak, 

tokmak“, fop (tur.) „top, artiljerijsko oružje“, fobgiu (tur.) „artiljerac“, fur/ak 

(tur.) „onaj koji se hvali, koji se razmeće, torlak“, fov (pers.) „gojiti stoku za 

prodaju“, fovit (pers.) „ugojen, utovljen“, #rampđ (tal.) „zamena“ (tur. 

trampa < ital. tramuta), tu¢ (tur.) „bronza“, fur (tur.) „deo čakšira ispod 


zadnjice“, Turc (ar.) „Turčin“, Turcoajcd „Turkinja“, tursije (pers.) 

„Ukiseljeno povrće“, tutcal (tur.) „lepak koji upotrebljavaju stolari“, tutcd/it 

„zalepljen“, tutun (tur.) „duvan“, fufungiu (tur.) „pušač duvana“, va/ (pers.) 

„jaoj“, veresife (tur.) „uzajmljivanje, kupovina na poček“, vilajet (ar.) „svet“ 

(up. Cit o fi vilajetu đe mare „koliko je veliki svet“), visind (pers.) „višnja, 

Prunus oerasus L.“, zđićin (ar.) „ulje, zejtin“, zdrzavaturi (pers.) „povrće, 

zeleniš“, zor (pers.) „žestina, brzina“* baldisit „pasti u nesvest“, bacrač 

„kotao od bakra“, barabd „mangup, neradnik“, burazer „brat“, Cekmega 

„ladica“, ¢ingild „gvozdena vešalica“, čocan „mala staklena flagica iz koje 

se pije rakija“, gubja „gornja haljina od crne čohe“, filurgiu (filurgij) „pioniri 

u turskoj vojsci® (U jednom se bosansko-turskom zakonu kaze da su vlaške 

narodnosti i da se prema srpskom običaju oporezuju).?” 

VI 9. Druge leksičke pozajmice 

Pored tračkoga supstrata i grékog i staroslovenskog adstrata koji sam 

naveo, leksicki uticaj na latinofone grupe Timočke zone od strane nelatinofonih 

i kontakti Romana/Rumuna, &iji se jezik formira već u VI-VII veku, sa 

drugim narodima, doveli su i do prihvatanja nevelikog broja reči od Petenega 

i Kumana, kao npr. dusman „neprijatelj, protivnik® i beci ili ime Basarab 

kumanskoga porekla, zatim od Madara, kao npr. cheltui/keltui „potrošiti“, 

ciocan/Cocan, ciocanel/Cocdriel k čekić“, fel „vrsta“, gind „misao“, (h)otar 

„međa“, ogas/ogdasel „potok/potočić“, oras/ordsel „grad, gradi¢; varoš“, itd. 

preko 150 primera. 

Modemi slovenski jezici takode ostavljaju veliki trag u vokabularu Rumuna 

timo&ana, i to najviSe bugarski i srpski, putem škole, medija i štampe, 

kao i modemi romanski jezici, italijanski, kao npr. papagald „papagaj“ < 

pappagallo i francuski ili germanski i anglosaksonski, nemački i engleski, 

koji na govor Rumuna Timočana najčešće utiču posredno, preko srpskog i 

bugarskog jezika. U oblasti leksike, osobito kada je reč o elementima koji 

pripadaju administrativnoj ili sluZbenoj terminologiji, pribegava se terminima 

srpskog porekla, kao što su dom kulture, sud, sudija, svedok, porez, raz- 

3 A. Škaljić, Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku, Sarajevo, „Svjetlost“, 1989%, 65-658; P. 

Skok, Prilozi proucavanju turcizama u srp.-hrv. jeziku, Slavia ~ Casopis pro slovanskou 

filologii, Rediguji O. Hujer a M. Murko, Praha, 1938, 179-190, 336-366, 481-505. 

77 P, Skok, Prilozi proucavanju turcizama u srp.-hrv. jeziku, Slavia — Casopis pro 

slovanskou filologii, Rediguji O. Hujer a M. Murko, Praha, 1938, 347 (filuridzije); C. 

Truhelka , Agrarno pitanje, p. 47.


red (u školi), bir, birov, ostrov, bolnav, ciudat, cloci, crac, grijč, grozav, 

itd.374 

VI Fonetika rumunskog 

jezika 

Latinski Dakije i Mezije je, u mnogim aspektima, pratio analognu 

evoluciju u odnosu na evoluciju govornog latinskog u ostatku Rimske 

imperije: otvoreni i zatvoreni samoglasnici e su se spojili dajući zatvoreno e; 

otvoreni samoglasnik e dao je dvoglas ie; otvoreno u se nije pretvorilo u o, 

kao na Zapadu, ali se stopio sa zatvorenim #. Napomenimo tim povodom 

početak izdvajanja i istovremeno razlikovanja u odnosu na Rimsku imperiju; 

medutim, ista pojava se desila istovremeno i u južnoj Italiji. Kasnije, u 

nekim specifičnim uslovima, u nekim bilo jakim bilo naglašenim 

položajima, primećujemo opštu tendenciju ka zatvorenosti vokala, to jest: e 

postaje i, o postaje , dok se a transformišući se u zatvoreniji samoglasnik 

danas obeležava sa d, srednji nezaobljeni samoglasnik (lat. casa > casd). 

Samoglasnik 4 se pojavljuje i nakon upliva slabog ili jakog consonanta r 

umesto e, i (lat. reus > st.rum. rdu, lat. riuus > st.rum. *rau > riu, lat. melum 

> mdr). Ovaj samoglasnik se danas pojavljuje u svim rumunskim dijalektima 

(dakorumunski, arumunski, meglenorumunski, istrorumunski) i nameće se 

pre diferencijacije ovih poslednjih. Posle toga, novi samoglasnik 4, narogito 

pod uticajem nazala u nekim slučajevima, doveo je do još zatvorenije 

pojave, koja se sada označava sa 4 ili 7 (lat. canem > strum. cone > 

ciine/cirie, lat. cantat > st.rum. cantd > cintd, lat. campus > st.rum. campu > 

cimp). Da li u sluéaju samoglasnika d, imamo posla s uticajem supstrata i da 

li se u sluéaju samoglasnika d(%), radi o slovenskom uticaju, ili su oba slučaja 

delo autonomne evolucije? Pridružićemo se mišljenju Al. Graur-a, koji kaže 

da su „vokalna smenjivanja balkanskih jezika prouzrokovana paralelnim i 

nezavisnim promenama, pod uticajem jakog akcenta za intenzitet 3" 

Suprotna težnja, ka otvorenosti, olakšaće, u izvesnim slučajevima, 

pojavljivanje diftonga ea, gu: lat. gena — dr. geand (gand) „trepavica“, pinna 

— dial. peand (pand) „pero (ptica)“, porfa – poartd „kapija“, noctem — noapte 

(noapée) „noć“, 

Samoglasnik i naglašen ili u završnom slogu ili nenaglaen, kao /(< i 

nenaglasen pracen drugim samoglasnikom) daju povoda nekim posebnim 

pojavama, na sledeci način: palatalizuje / koje mu prethodi, transformige u 

affikate, konsonante /, d i u šuštavi strujni s, pojave koje vrlo malo 

prepoznajemo u zapadnim romanskim jezicima. Evo nekoliko primera: lat. 

" P. Neiescu, E. Beltechi, N. Mocanu, Arlas Lingvistic al Regiunii Valea Timocului — 

Contribuii la atlasul lingvistic al graiurilor roménesti dintre Morava, Dundre si Timoc, Cluj- 

Napoca, 2006, 9-80, harta A-B, harta 1-49. 

355 Al. Graur, Coup d'oeil sur la linguistique balkanigue, BL 4 (1936), p. 38. 

Romanizacija i romansko stanovni§tvo Timocke zone (I-XVI vek) 115 

u 

u 

licia — ar. [itd — dr. „potka“, lat. linum — ar. /in — dr. in „lan“, lat. terra — 

*fierra — st.dr. feard — tard „zemlja, drzava®, lat. tibi — fie (fije) „tebi“, lat. 

titia — fitd „sisa“, lat. decem — *diece — ar. dzdfi, dr. /reg./ dzdci -- zece (zdce) 

„deset“, lat. dicere — ar. dzitire, dziteare, dr. /reg./ dzice/re/ — zice/re/ (zicere) 

„kaže/kazanje“, lat. dies — ar. dzuud, st.dr. /reg./ dzuud, dr. /reg./ dziud 

(zdua) — zi (21) „dan“, lat. sibilare — suiera/re/ (sujera-re) „svira/nje/“. 

Kasnije, labijalni p, b, /. v, m praceni istim samoglasnicima, morali su 

da dovedu do fonetskih sekvenci p&i, bgi, fi, mn, predodredeni da ostanu 

dijalekatski (pre svega poznati u ar. i govornom moldavskom iz dr.): lat. 

alvina — dr. albind „pčela“ — ar. albging, lat. filium — dr. fir „konac“ — ar. 

fiir, lat. petra — *pietra — dr. pietrd (pjatrd) „kamen“ — ar. pKatrd — Katrd, 

itd. 

Sinkopa kratkih interkonsonantskih samoglasnika je ostvarljiva za 

neke reči, tamo gde je fenomen star i raširen po celoj teritoriji Carstva: 

caldus, virdis, genuclum, ungla, ali se ne de§ava u mnogim drugim rečima: 

fraxinus — frasin (frasdn) „jasen“, hedere — iederd (federd) „bršljan“, 

singulus – singur (singur) „sam“, itd.2% H. Mihdescu je proučavao 50 sli¢nih 

primera, sačuvanih u rumunskom jeziku. Odnos izmedu te dve kategorije je 

po njemu 25:25. Samo &etiri poslednje reči skoro da nemaju odgovarajuée na 

Zapadu : lingula – lingurd (lingurd) „kašika“, masculus — mascur „vepar“, 

*scorbula (= *scrobula < scrobis) — scorburd „šupljina u drvetu®, 

codobatula — codobaturd zool* „bela pliska“. Prema tome, latinski Dakije i 

Mezije je uopste reflektovao stadijum tog jezika u celom Carstvu, ne 

označavajući nikakvu sklonost ka izdvajanju u tom odnosu. 

Kada je neka latinska reč bila, ili postala jednoslozna i samoglasnik 

sloga u pitanju se menjao u suglasnik, zahtevala je vokalski oslonac. Potpora 

nove foneme đ (zatim i) daje ono što se u ovom slučaju zove implicitni 

samoglasnik: est — e, T > i, di; mihi – mi, mi > imi (im); illi – i, > fi. 

Diftong au je dao razlicite rezultate u dva glavna dijalekta: laudo — dr. 

laudd, ar. alavdu; audit — dr. aude (aude) „čuje“, ar. avde. Ovaj diftong se 

takode odrzao u dalmatskom, sicilijanskom, friulskom, oksitanskom i 

katalonskom. Veoma raznolik način &iji se diftong odrazavao u četiri 

dijalekta i kom njegovi govornici dokazuju da je rumunski u celini, uvek 

tezio da izbegne taj diftong u predkonsonantskom polozaju. Ono što se 

dogodilo arumunskom dijalektu predstavlja ilustraciju jedne od 

7 1. Fischier, Traits spécifiques du latin ‘danubien’, in: Studii clasice, 21 (1983), p. 67- 

91, cf. 76. Vise detalja u studiji 1. Siadbei, Sur la syncope de la voyelle pénultiéme atone dans 

les langues romanes, BL 10 (1942), p. 67-75. Autor je zaključio sledece: „Iz naših 

razmatranja proizilazi da su skraceni oblici istovremeno postojali s onima koji nisu 

sinkopirani do VI veka; sinkopa zavisi od ‘tempa’ izgovora. Tako se obja$njava postojanje 

dvostrukih oblika u romanskim jezicima, do savremenog doba.“


mnogobrojnih mogućnosti za rešavanje problema, dakle, u tom slučaju, nije 

u pitanju uticaj grékog.””’ 

Ako ispitamo nekoliko slučajnih podudarnosti između latinskog 

Dakije i Mezije s jedne strane i rumunskog i nekoliko drugih aktuelnih 

romanskih jezika s druge zapazićemo da su tokom vekova nastali novi 

konsonanti, kojih nema u klasičnom latinskom, na primer: *a/fiare — ar. 

altare, dr. inalfare „(uz)dizanje“, it. alzare, šp. alzar, pg. alcar; hordeum — 

ar. ordzu, dr. orz „ječam“, it. orzo, fr. orge; iugium — ar. giug, dr. jug 

„jaram“, d. zauk, it. giogo, fr. joug. Pojavljivanje novih suglasnika č, s, & 

dz, š, ž, koji su potvrđeni i na Zapadu, neki stručnjaci objašnjavaju uticajem 

trako-datkog supstrata. Ponekad, su išli još dalje sugerišući vraćanje 

konsonantizma dakijskog jezika počev od tih inovacija. Ali, očigledno je da 

čineći to rizikujemo da se upustimo u začarani krug koji bi još više 

komplikovao stvari. Naime, reč je o nezavisnim organskim promenama, 

kako na istoku tako i na zapadu. Neke razlike dokazuju da je svaki jezik 

izabrao sopstveni put ili da se njegov razvoj u tom smislu zaustavio na tom i 

tom stepenu: brachium — ar. brafu, dr. braf „naručje“, it. braccio, šp. brazo, 

pg. braco; titionem — ar., dr. tdciune (tčičune) „ugarak“, it. tizzone, šp. tizon, 

pg. ficđo. Slična razlika je uočljiva u domenu rumunskog, što se tiče 

evolucije c + e, c + i: cera – dr. ceard (¢ard) „vosak“, ar. féard, it. cera, Šp., 

pg. cera; cingo — dr. incing (inčing) „opasujem“, ar. fingu, it. cingo. 

Predloženo je više objašnjenja za tu pojavu. Na primer, P. Skok je mislio da 

bi /s iz arumunskog umesto ¢ iz dako-rumunskog moglo da bude 

prouzrokovano uticajem grekog® — malo verovatna Einjenica, jer se #s 

nalazi samo sporadiéno u srednjovekovnom i modernom grékom, skoro 

uvek, u slučaju kada su reči unete iz drugog jezika. O. Densusianu, sa svoje 

strane, bio je misljenja da je ¢ prethodilo #s, dok je njegov sledbenik, T. 

Papahagi, s obzirom na još arhaicniji stepen iz oksitanskog (sa #s) u odnosu 

na francuski (sa ¢) viSe naginjao suprotnom mi jenju.’ Analogije sa 

Zapadom otkrivaju složenu situaciju, zahtevajuéi promi3ljenost: ipak, 

paralelizmi dz-g-%, bi mogli da utiču na postojanje paralelnog vezivanja fs-¢š. 

Medutim, Heinrich Lausberg se opredeljuje u prilog sledecih hronoloskih 

stupnjeva: k-č-ć-#s, koji bi mogli da znače da #s iz arumunskog predstavljaju 

noviju pojavu.** 

R eg BA Bk dn la 


Zapazićemo još istaknutiju sličnost sa Zapadom u paru dz-g: deorsum 

> deosum > iosu > dr. gios, jos „dole“ (čitaj: Zos); st.it. gioso, oks. jos (čitaj: 

Z0s); baptidiare — ar. pčtedzare, dr. botezare (boćezare) „krštenje“, st.it. 

bapteggiare, oks. batejar; adiungere — ar. agiundzire, dr. ajungere 

(ajungere) „dostignuće“, it. aggiungere, oks. ajonher. 

Par qu-gu je evoluirao ka c-g, ali takođe i ka p-b, kao u Sardiniji: 

quatuor — dr. patru „četiri“, sard. battoro; cinque — ar. finfi, dr. cinci (činč) 

„pet“, sard. kimbe; lingua – dr. limbd (Iimbd) „jezik“, sard. limba. Ta pojava 

se nezavisno razvila u svakom jeziku ponaosob. 

U romanskim jezicima, grupa cf je evoluirala u smislu xt posle 

velarnih samoglasnika i u pravcu ct posle palatalnih samoglasnika, zatim ka 

J pt, tt ili ¢, odnosno jt*®*' Za jugoistok Evrope otkrivamo tragove šest 

razli¢itih etapa : a) kf: traiecto — hrv. trakta „povući“ u susedstvu Cavtata u 

Dalmaciji*®; b) Jt: coctorium — alb. koftor; c) pt(ć): coctus — ar. coptu, dr. 

copt „pečen“; lacte – ar., dr. lapte (lapće) „mleko“; pectus — dr. piept (pjept) 

„grudi“; ar. Kieptu; d) ht: flecta — hrv. plahta „čaršav“, e) t: fructus — alb. 

Jfryt; f) jit: directus : alb. i drejté. Ista vrsta s jedne strane podrazumeva jedan 

dovoljno Sirok prostor, s druge strane, evoluciju koja pokriva više vekova; 

najpoucnija je, kada je re o pravilnom shvatanju fenomena, u svim 

romanskim jezicima. 

Naglaseni samoglasnici u nazalnom poloZaju su postali zatvoreniji, 

dok su isti nazali ponekad nestli: a > &, i; o > u; e > i: eccum tantum — atit 

„toliko“, lana — lind ,vuna“; montem — munte (munce) „planina“, 

comprehendo — cuprind „obuhvatam“; bene — bine (bine) „dobro“, plenus — 

plin (plin) „pun“. Transfer nazalnosti drugog reda je prouzrokovao fenomen 

nazvan rotacija: *canutus — carunt „(pro)sed“, minutus — mčirunt ,sitan®, 

renunculi – rdrunchi (rdrunki) „bubrezi“. Ova dva fenomena, kao i onaj koji 

se odnosi na transformaciju r > n manifestovali su se samo u rumunskom i 

oni su posebni u ovom jeziku: corona — cunund „venac“, farina — fanind > 

fdind „brašno“, lubricare – lunecare (luriecare) „klizanje“. 

VIII Balkanizmi i leksicki ostaci rumunskog jezika 

u prizrensko-timo¢kom dijalektu i argoima 

na prostoru Timok-Osogovo-Sara 

37 philippide, Or, 2, 26-29. 

3% Zeitschrift fiir romanische Philologie, hgg. V. Gustav Grober, Halle, 48 (1928), p. 410 

(=ZRPh) 

3% Al Rosetti, Istoria limbi romdne, 1 (De la origini pina in secolul al XVI-lea). Bucarest, 

1978, p. 376-381 (= Rosetti, ILR). 

39 H. Mihaescu, La romanité dns le Sud-Est de I'Europe, Editura academiei Roméne, 

Bucuresti, 1993, p. 164 (= Mihaescu, La romanité) 

Pored iznetih zakljutaka moglo se jo§ dosta reéi o formiranju reči, 

odnosno o sufiksima, o formiranju naziva, o formiranju glagola, o sistemu 

prefiksa, o sloZenim rečima u podunavskom latinitetu §to svakako pomaze u 

relativnoj i apsolutnoj hronologiji nastajanja nekih lingvistickih fenomena, a 

": Mihžescu, La romanité, p. 164. 

% P. Skok, ZRPh, 54 (1934), p. 427.


samim tim i određivanju vremenskog razdoblja u kojem je mogao nastati 

rumunski jezik, ali bi nas to i suviše udaljilo od naslova. Umesto toga, 

iznećemo nešto materijala iz prizrensko-timočkog dijalekta, smeštenog na 

prosotru Timok — Osogovo — Šara, prostoru koji inače mnogi istraživači 

smatraju kolevkom protorumunskog/rumunskog naroda. Taj materijal potiče 

iz rumunskog jezika koji je nastao iz podunavskog latiniteta, a koji je 

pretrpeo veliki uticaj balkanskog supstrata. Primeri nadeni u prizrenskotimockom 

dijalektu u nauci se &esto nazivaju balkanizmima. 

Odakle balkanizmi? Rimljani su, pokoravajuéi Balkan, u prvom redu 

romanizovali jadransko primorje, ali se romanizacija u većoj ili manjoj meri 

girila i u zapadnobalkanskom kopnu, a kad je nestalo rimske vlasti, za njom 

je zaostalo niz romanskih jezika, koji su u kontaktu s juznoslovenskim 

jezicima, posebno nakon VI-VII veka, davali nove forme koje nazivamo 

balkanizmima. 

Ivan Popovi¢ iznosi, kao što smo već rekli, da su u kontinentu 

„romanizovana tračka plemena formirala začetak danaSnjeg rumunskog 

Jjezika* pa nastavlja da se danas „u nauci uglavnom smatra da je rumunski 

Jjezik formiran na sadasnjoj teritoriji istočne Srbije, zapadne Bugarske i 

možda severne Makedonije... na tome terenu, pre dolaska Slovena, a mozda i 

izvesno vreme posle toga romanizovani balkanski stanovnici govorili su 

*prarumunskim’ jezikom, koji se tek docnije raspao na dakorumunsku i 

3 Od romanskih jezika izdvajamo na jadranskom primorju od Kvarnera do albanske 

obale dalmatski romanski, koji se može deliti na jufnodalmatski, tzv. raguzejski, koji se 

govorio u Dubrovniku do sredine XV veka, srednjodalmatski od Splita do Raba, koji je 

prilično rano nestao iz upotrebe, krajem XII veka, krcki ili veljorski, koji se govorio na Krku 

do 10. juna 1898. godine, kada je umro u 6 sati i 30 minuta njegov poslednji govornik Tone 

Udina Burbur i istriotski, koji se zadrzao do danas u zapadnoj Istri juzno od Rovinja, posebno 

u gradiima Vodnjanu, Fazani, Balama, Galezanu i Sisnjanu (P. Simunovi¢, Istocnojadranska 

toponimija, Split, 1986, 19). Na ove govore nastavljali su se sevemije i zapadnije 

retoromanski i furlanski govori, koji pripadaju tzv. zapadnoj Romaniji, a u unutrasnjosti 

Balkana formirao se zacetak danalnjeg rumunskog jezika uglavnom na prostoru 

romanizovanih trackih plemena. Po Skoku je od VII do IX veka bila faza stvaranja 

dalmatskog jezika iz balkanskog latiniteta (Proucavanjem ovih romanskih jezika, osim 

rumunskih naučnika, bavili su se italijanski lingvisti M. G. Bartoli, Das Dalmatische, 

Schrifien der Balkancommission, Lingu. Abt. IV /Wien, 1906, [-11/; H. Bari¢, O uzajamnim 

odnosima balkanskih jezika 1, Bibl. Arhiva za arb. starinu, jezik i etnologiju IV, svezak 1 

/Beograd, 1937/, P Skok, Slavenstvo i romanstvo na jadranskim otocima |-II, Zagreb, 1950; 

M. Deanovié, Aviamento allo studio del Jialtto di Rovigno d' Istria, Zagreb, 1954, a takode 

i nemacki naucnici, B. Meyer-Libke, G. Weigand i drugi. O problemima romanske 

stratigrafije, osim P. Skoka, pisali su V. Vinja, Romanski elementi u govorima i toponomastici 

otoka Korcule, Zagreb, 1951 /disertacija/; Z. Muljačić, Dalmatski elementi u mletacki pisanim 

dubrovackim dokumentima XIV st, Rad JAZU, 327 /1962/, 237-280; P. Tekavčić, O 

kriterijima stratifikacije i regionalne diferencijacije jugoslovenskog romanstva u svjetlu 

toponomastike, ~Onomastica jugoslavica, VI /Zagreb, 1976/, 35-56), ·a 

protorumunski/rumunski, po mišljenju 1. Fisera, iz tzv. podunavskog latiniteta. 


makedonskorumunsku grupu.“*** Ove Rumune — nastavlja 1. Popović — 

„Srpske srednjovekovne povelje pominju... u Metohiji: bilo ih je i u Crnoj 

Gori, prosli su kroz Bosnu, Dalmaciju, i — zajedno sa Hrvatima otišli da 

nastane neka sela u Istri. I danas još u brdima Cicarije iznad Rijeke postoji 

nekoliko rumunskih sela... druga jedna grupa Rumuna — verovatno iz duboke 

starine jo§ — naselila je velike oblasti Makedonije i Grčke.“ Njih zovu 

„Aromuni ili Makedonski Rumuni“ i na kraju „glavna grupa Rumuna je, 

izgleda, tokom Srednjeg veka, prešla na levu obalu Dunava i bm; 

mmanigpw:]lg slovensku Dakiju. To je teritorija uglavnom današnje 

Rumunije.” Medutim, pored Rumuna ,valja i prvobitno boraviite 

Arbanasq tražiti takođe negde u istočnoj Srbiji i južnije odatle, u Makedoniji. 

Moguće je. da su oni živeli npr. u okolini Niša, jer baš u toponimu Niš od 

Naissus nikako se š od s(s) ne bi moglo shvatiti bez arbanaskog 

posrc?dovauja (upor. arb. koshéré od slov. kosorb, shum od lat. summus itd.). 

U tim krajevima, dakle, treba tražiti staru postojbinu i Arbanasa i 

Rumuna,**® 

Da bi potkrepio svoje misljenje, Ivan Popovié kaže da su „Starog, 

romax?sk_og (obično balkanskoromanskog') porekla... npr. slovenački 

toponimi Oglej = 4quileia, Čedad = Civitate-m... srpskohrv. Cavtat (takođe 

od Civitatem), kod Splita Pojud (močvarno mesto) = palude-m, na ostrvima 

Kim;_; = campu-m, Košlun = castellione-m... Rumunskog porekla je ime 

planmg Plašića (Stbija), Romdnije (Bosna), Durmitora (lat. dormitorium 

’plandiste’ – Crna Gora)... U istočnoj Srbiji ostala su mnoga rumunska 

geog'raf;ka imena kao Barbatovo (bdrbat), Korbevec (corb), Romanovce, 

Vlaova i dr.; tako i u zapadnoj Bugarskoj: Valelunga (vale + lunga), Ursula\: 

dol (ursu-I "medved’), Picor (ficior)* i dr.3% i 

Pp iznetim primerima, „očigledno je da je romansko stanovništvo, 

nastanjeno u relativno kompaktnim masama u centralnim balkanskim 

oblastima, u današnjoj istočnoj i južnoj Srbiji (Pirot-Niš-Vranje), zapadnoj 

Bug@rskuj (Vidin-Sofija-Custendil-Rodopi) i u Makedoniji (Skoplje i dr.) 

razbilo včae? od početka južnoslovenske talase na zapadnu i istočnu struju... 

Tak? se i jezgro npr. srpske države formiralo daleko na zapadu od Morave 

(Ra_ska 1 Zeta), a jezgro bugarske države, opet, daleko na istok od moravske 

doline“388, 

U n?vedenoj oblasti ili još bolje u istočnoj i južnoj Srbiji i zapadnoj 

Bugarskoj, „na prostoru Zaječar — Rtanj — Stalać — Prokuplje — Kosovo — 

w L. Popović, ___ Istorija srpskohrvatskog jezika, Novi Sad, Matica srpska, 

Popović, 

1955, 

Istorija 

19 (= 

srpskohrvatskog 

L 

jezika). j i 

1. Popović, Istorija srpskohrvatskog jezika, 20-21 

6 Ibid, 23, W 

7 Ibid, 24. 

Š8 Ibid, 59.


Tetovo — Kratovo — Kočane — Ćustendil — Sofija - Belogračik — Vidin — 

Zaječar“ i Makedonije, susrećemo se sa pitanjem lingvističke pripadnosti 

Sopluka, odnosno idu li Šopluk i Makedonija u zapadnu sa srpskim, 

hrvatskim i slovenačkim govorima ili u istočnu sa staroslovenskim i 

bugarskim govorima? , 

Bilo je, a i danas ima, naučnika koji Sopluk i Makedoniju u 

lingvističkom smislu računaju kao bugarsku teritoriju zbog niza jezičkih 

pojava kojih ima u šopskim i makedonskim govorima i bugarskom jeziku, a 

koje nazivamo balkanizmima. 

Ti balkanizmi u Sopskim govorima su: skracivanje dugih vokala, 

redukcije nenaglasenih vokala; zatim gubljenje padežnih oblika, udvajanje 

liéne zamenice u recenici, gubljenje infinitiva, pojava člana, a takvih pojava 

ima puno, narogito u sintaksi. Verovaino je „da se najveci deo ovih pojava 

duguje onome starom romanskom sloju koji je nekada Ziveo u istočnoj i 

juznoj Srbiji i susednim oblastima“.** 

U šopskim govorima postoji „upotreba jednog istog, - nekada 

akuzativnog, padeznog oblika za sve kose padeže (casus obliquus generalis): 

od majku, sbs ruku, sbs nož itd., zatim ,,udvajanje lične zamenice u rečenici: 

da mu kazes njemu, vidi ga njega”. Takode dolazi do ,potpune zamene 

infinitivnog oblika prezentom sa svezom da: moram da dojdem, oću da 

vidim” kao i do ,,delimiéne upotrebe postpozitivnog ¢lana: čovek-bt, Zena-ta, 

dete-to” ili do ,skradivanja svih drugih vokala: miéko, déte, glava" itd. 

Doslo je i do „delimične ili potpune redukcije (skracivanja) neakcentovanih 

vokala: dvoni (zvoni), sr’motd, des‘tinu, gvzdd (< gazda), zabrdvi (< 

zaboravi)“ itd. Makedonski jezik ima iste pojave: „od Zena, sos raka, sos 

noz; féera ja vidof onaja devojka, mene ne mi se banjat; dojde da vidi, nek’e 

da jade; covek-ot, Zena-ta, dete-to; rdka, brdda itd.; gospudin®® i dr. 

Rumuni su isto tako uneli fonemu 3 u prizrensko-timockim govorima na 

prostoru Sopluka: 3inguléa, 3voni itd. Karakteristi¢no je takode mešanje 

akuzativa sa instrumentalom i lokativom, §to je opet rumunski uticaj, kao 

npr. driu mleko u ladnu vodu, bil sam sa ženu; došo u Kikindi; Krle je bio sa 

mnom u opstinu i tome sli¢no. Zanimljive su inversije u recenicama koje 

nalazimo u Primorju i u nekim srpskim govorima na istoku Banata koje se 

„javljaju pod rumunskim uticajem*, ali istu pojavu nalazimo i kod Rumuna 

Timočke zone koji govore srskim jezikom, kao npr. sam krpila carape 

(banalan prevod sa rum. am cirpit cerapi), su radili i su kosili (= a lucrat si a 

3 Ibid, 60. 

% 1bid, 134. 

1 Ibid, 61 (u napomeni): „Akcenat označava kratak izgovor, sličan srpskohrvatskome 

kratkom silaznom akcentu ili 'evropskome” kratkom akcentu (npr. u franc. femme, borne; u 

nem. Wort, fiinf itd.)". 

— Ibid, 61. 


cosit), se opije pa ni ne večera (= sd-mbatd si nici nu manincd), ne se muču 

(= nu sd ndcdjesc), /mene/ mi se čini (= /miie/ mi se pare) itd. 

Ove pojave, kao što rekosmo, nazvane su balkanizmima zbog toga što 

se javljaju u svim ostalim, neslovenskim, balkanskim jezicima, kao što je, na 

primer, &lan u rumunskom jeziku: fecior „dečak“ — feciorul „taj dečak“, u 

arbanaskom: mik „prijatelj“ — miku ,taj prijatelj, u bugarskom: priatel — 

priatelet, u grékom jeziku postoji član, ali nije postpozitivan: 6 &deppdg 

„brat”, 1) XGpo „zemlja“ i sl. Isto se tako u svim ovim jezicima javlja i 

udvojena lična zamenica: rum. mama md ceartd pe mine (doslovno) ,,mama 

me grdi mene“, arb. mdma mč gérton mua (isto značenje), bug. mene mi se 

struva (doslovno) „meni mi se &ini“, novogreki: čačvo pe @aivetar (isto 

znatenje). Infinitiv je u ovim jezicima potpuno ili gotovo potpuno iščezao i 

zamenjen je prezentom: rum. dd-mi sč beau „daj mi da pijem“ umesto ,,daj 

mi piti“, arb. a-mč /č pi (isto značenje), bug. daii mi da pim, novogré. 

ČOG pov vA md (isto značenje). Gube se i padeZni oblici sa redukcijom 

nenaglaSenih vokala: rum. pddure < palude; arb. mbret < imperator; bug. 

vudd < voda, guspudin < gospodin; novogré. odut < OOUOGuHL, PTPE < 

popé i sliéno, pored drugih pojava.”” 

Poreklo ovih balkanizama je manje ili više razjašnjeno zahvaljujuéi 

radovima K. Sanfelda i drugih koji kaZu da je podsticaj za ovaj razvitak 

potekao iz neslovenskih balkanskih jezika, iz novogrékog i „iz rumunskog 

jezika i iz onog narodskog latifiskog jezika (= vulgarnog latiniteta — S.G) iz 

kojeg se rumunski kasnije razvio. Uostalom, još pre dolaska Juznih Slovena 

na istoéni Balkan nalazimo ovakve pojave u latinskim tekstovima.** 

N. van Vejk smatra da su Sopovi „nekadašnji Rumuni, koji su se u 

doba $irenja srpske srednjevekovne drZave na istok (XIV veku) srbizirali i 

primili srpskohrvatski jezik, ali mu nametnuli balkanizme* o kojima je bilo 

reéi. Medutim, zbog opravdanih primedbi koje iznosi Margulies, srbizacija 

šopskih krajeva je mogla biti „baš u vreme kad oni nisu bili u sastavu srpske 

feudalne drzave, dakle najdalje do XII-XIII veka“, ali „mišljenje van Vejka, 

i ne samo njega, o romanskoj podlozi ovoga srpskohrvatskog dijalekta ostaje 

sasvim prihvatljivo“.**® Balkanizmi su i po misljenju Aleksandra Belica 

„neslovenskog porekla, i došli su u ove govore... od Romana.®”’ Dakle, 

srpski jezik se progirio „još u Srednjem veku... i na račun neslovenskih 

5 Ibid, 61. 

4 1bid, 61-62. 

35 A. Margulies, Historische Grundlagen der siidslawischen Sprachgliederung, Arch. fur 

slav. Phil. XL (1925), 202-212. 

3% |, Popovié, Istorija srpskohrvatskog jezika, 65, 91, 92; N. van Wijk, Taalkundige en 

historiese gegenvens betreffende de oudste betrekkingen tussen Serven en Bulgaren, 

Amsterdam, 1923. 

„ |, Popovié, Istorija srpskohrvatskog jezika, 62.


jezika“, odnosno „do XII ili najdalje do XIII veka — srpskohrvatski jezik se u 

istočnoj i južnoj Srbiji raširio na račun rumunskog jezika*,”Š što bi ujedno 

trebalo da predstavlja i sam početak bilingvizma među Rumunima na ovim 

prostorima. 

Od značaja za početk bilingvizma kod Vlaha na prostoru Balkana valja 

navesti Jirečekovo mišljenje da se tokom XV veka srpski jezik menja. 

Umesto dotadašnjih tipično slovenskih nastavaka —ec, dolazi novi, tvrđi 

nastavak —ac. Zatim, umesto mekih vokala dolaze tvrdi, a kod tvrdih vokala 

još tvrđi, kao npr. Bujana umesto Bojana, Vulahusa umesto Vlahuša, itd. 

Jireček se pitao odakle još krajem XIV veka ekavski naziv Zvezda za vis 

iznad Dubrovnika, a kasnije i danas ijekavski naziv Zvijezda. Te promene u 

jeziku nastaju upravo zato što su dotad romanofoni Plasi počeli da govore i 

slovenski, dakle postaju bilingva/ni. 

To se, po mišljenju Svetozara Georgijevića, dogodilo onda kada su 

romanofoni Vlasi prihvatili i slovenski jezik koji u vidu žargona vraćaju 

nazad Slovenima, pa su tako nastali govori, poput onih u prizrenskotimockoj 

oblasti, gde umesto sedam padeza imamo svega tri ili Cetiri.”* 

Romanofoni Vlasi su, dakle, primili slovenski jezik, ali su tom jeziku 

nesto i dali. Karakteristi¢ni, po labilnosti, slovenski vokal jaf oni su odredili 

kao ije umesto starijih verzija e u ekavici ili i u ikavici. Ijekavice i danas ima 

samo tamo gde je u većoj meri bilo romanofonog Zivlja koje se vremenom 

slovenizovalo. Pretvaranje e u ie tipiéno je romanska karakteristika u mladim 

romanskim jezicima ne samo u susednoj Italiji nego i u Spaniji. Pored toga 

što su raniji slovenski jezik durizirali, bilingvalni Vlasi su uneli jo§ neke 

osobine, tako da izmenjeni slovenski jezik gotovo nema glasa A, 

karakteristi¢nog naročito za Zapadne Slovene, dok se glas / na kraju reči 

pretapa u p, kao i u novijem italijanskom. Sa bilingvalnim Vlasima 

postavljen je na dnevni red i problem diftonga, koji nisu karakteristiéni za 

slovenske jezike i koje mnogi lingvisti osporavaju čak i u modernom 

srpskom i hrvatskom jeziku, medutim, diftong je svaki sš·oj u participu 

(radnom pridevu), gde je o zamenilo tipično slovensko / itd.“0 

Kako smo u prvom delu rada izneli dosta jezičkih primera kao dokaz 

da je i na prostoru Timočke zone nastao rumunski narod čiji se jezik do XII- 

XIII, eventualno do kraja XIV veka utopio u srpske govore na području 

Šopluka stvarajući na taj način balkanizme, u drugom delu ćemo ukazati na 

romanske/rumunske pozajmice u rečniku srpskoga jezika sa šireg područja 

Timočke zone čime ćemo ukazati na viševekovni suživot Romana/Rumuna i 

-5 Ibid, 103. 

%S, Georgijević, Etimologija imena mesta SR Srbije, Niš, 1985, 12-15. 

% B, Hrabak (Diskusija), Radovi, knj. LXXIII, Odeljenje druatvenih nauka, 

Sarajevo, 1983, 159-160. 

knj. 22, 


Slovena, poslovenjenih Bugara i Srba koji se odvija do danasnjih dana na 

ovim prostorima. 

Tipi¢na je rumunska pojava prelaza meduvokalskog -/- > -r- u epohi 

koju ne možemo vremenski odrediti i nalazimo je u slede¢im primerima: lat. 

sole(m) > rum. soare, lat. mel, sa gen. mellis > rum. miere, lat. masculus > 

rum. mascur. Zatim, u okolini Sarajeva srp. zarica ,vrsta sira“ < rum. zard 

(< arb. dhallé), u Dalmaciji glindura „otečena Zlezda u stoke“ < rum. dial. 

glindurd = lat. glandula®" ali i srp. čutura (slovenač. čutara, čotara) < rum. 

ciuturd = lat. *cytola, kanura ,,drvo na koje se namotava preda“ < canurd = 

lat. cannula „trščica“, sugare ,jagnje sisanče“ kod Vuka < rum. sugar = lat. 

sugale itd. Rumunski dijalekatski prelaz -n- > -y- nalazimo u srpskom i 

hrvatskom ker ,,(lovacki) pas“ < rum. dijalektalno cdre (knjiZ. rum. cdne = 

lat. cane, a rumunsku promenu lat. x > ps nalazimo u dubrov. kopsa „ovčiji 

but“ < rum. co(@)psd = lat. coxa, itd.* 

U unutra$njosti Srbije, Bosne i Hrvatske ima raSirenih romanskih 

pozajmica koje su balkanako – romanske, odnosno mogu podjednako poteci 

iz dalmato-romanskog ili rumunskog, jer se i u jednom i u drugom jeziku 

čuva -5-, kao npr. rusalije, rusalje = lat. rosaliae; duplo = lat. duplu gde se i 

u jednom i u drugom jeziku čuva -pl- nasuprot italijanskom pi: doppio, itd.“3 

Svi se naučnici slazu u jednom da su u srpski jezik ,,pastirski termini 

ulazili... iz rumunskog jezika: besika < bdsicd = vessica... furka *preslica’ < 

Jurcč“ itd. i da su ,neki arbapaski pastirski termini dosli... rumunskim 

posredstvom: st.-dubr. brinza, rum. (banat.) brinza 'sir < brinza (H. Barié je 

pokazao da je re¢ poreklom albansko-tratka: *brondja ’ono što je 

uskisnulo’; barza 'bela ovca” < barzd /arb. bardh/)“, itd. Takode srp. čuma < 

rum. ciumd, u Banatu i istočnoj Srbiji buse < rum. bu(d)zd (< arb. buzé) 

»usna®, u isto&noj Srbiji sten „bačija“ < rum. stind, itd.%4 

Ogromna većina imena ovaca i koza govori o boji, kvalitetu, dužini 

runa i dlake, o delovima tela, kao i o razlikovanju naziva ovaca prema 

uzrastu, odnosno da li je brav oplođen u pravo vreme, pre vremena ili sa 

zakašnjenjem, itd. U vezi sa takvim i drugim nazivima brava, koji su 

romanskog/rumunskog porekla, iznećemo nešto podataka u što je moguće 

sažetijem obliku. 

Jedan od mnogih naziva koji nalazimo u rečnicima na bugarskom i 

bivšem jugoslovenskom prostoru je šiljeg — šilježe. U Pirotu šilježe, a u 

Budžaku (opština Kalna) i šile „mlado muško jagnje“, dok se među 

Albancima na jugu Srbije ovaj naziv može čuti kao šilog. Oblikom ilje 

obeležio je L. Zore „ovcu koja se još nije ojagnjila“ u Rječniku JAZU, a 

! |. Fischer, Latina dunđreanđ, 193. 

2 Ibid, 147. 

9 [. Popović, Istorija srpskohrvatskog jezika, 147. 

% Ibid, 147.


oblikom Siljeg (pl. šiljegi) imenuje se „muško jagnje, mlad ovan“, dok se 

oblikom šiljegovica u Poljicama u Dalmaciji imenuje „svaka ovca prije nego 

počme kotit“, kao i šiljegica „mlada ovca od jedne godine“ („Meso od 

šiljegvice“ — Poljički statut iz XVI veka)*® a Vuk u Rječniku odvaja šiljeg 

„mlađi ovan“ od šiljegvica „mlada ovca“ i šiljež „mlado jagnje“**, dok se u 

Stulićevom Rječniku pominje šiljegvica i žilježica „pecora d’un anno, ovis 

anicula“’”’. Gliša Elezović na Kosmetu beleži šiljeg (šileg) „lanjsko muško 

jagnje“, a šilježe (šileže) „uopšte bez obzira na rod lanjsko jagnje“.“ U 

Banatu je šilježe „ovca do jedne godine, jagnje od šest meseci“, u Slavoniji 

šilježče je „ovca u drugoj godini“, okolina Prnjavora u Bosni šilježe i 

šiljegnica je „jagnje od šest meseci do jedne godine“, dok je u nekim 

delovima Srbije, u okolini Prokuplja ši/ježe „mlada ovca, ovca“ itd. pa je na 

osnovu iznetih primera „jasno da je SiljeZe jagnje ostavljeno za priplod“. 

Svi navedeni oblici su veoma stari, poznati možda već u XIII veku, a u 

XIV veku osnovni oblici šiljeg - šilježe potvrđeni su u jednom prezimenu i 

jednom toponimu. Naime, u Rječniku JAZU nalazimo da je još u staroj 

srpskoj državi postojalo prezime Vlaha Siljegovac, kao i Vlasi Šiljegovbci 

(Osnivanje crkve u Drenči, Žiča 1382. godine) i prezime Siljegovié u 

Dubrovniku (XIV vek). Činjenica je da se ovo prezime vezuje uz 

srednjovekovne Vlahe (upor. Surdul, Kopil...) i da su to nazivi u svojoj 

osnovi rugalice, jer prezime Siljegovac upućuje da se naziv šiljeg valja 

vezati ne samo uz Vlahe već i uz njihov romanski jezik. 

U Srbiji postoje sela s nazivom Siljegovac (Veliki Šiljegovac i Mali 

Šiljegovac u Rasinskom srezu Kruševačkog okruga) jugoistočno od 

Kruševca i pod planinom Jastrebac. Ali i pored starine koju pokazuje oblik 

šiljeg oblik sileže sa fonemima s i / koje nalazimo na prostoru istočne Srbije, 

u selu Krupcu i njegovoj okolini ukazuje na izvorniji i stariji oblik *sileg 

koji pretpostavlja starije *seleg, a potiče od lat. selecfum, jer je to 

najverovatniji fonetski i morfološki izvorni oblik reči siljeg, šilježe, ali i 

oblik silježe (gen. silježeta) zabeležen u Lici od Hefela, ' u značenju 

„Jednogodišnje jagnje, jagnje bliznače“ i silež kao zbirnu imenicu ,janjci, 

45 M. Mesić, Poljički statut, Arkiv za pov. jug. V, 225-318, in: Rječnik hrvatskoga ili 

srpskoga jezika, sv. 73, Zagreb, JAZU, 1962, 593-594: Šiljeg je i lični nadimak u Lici 

(Hrvatska), prezime u selu VaSarovi¢ima mostarskog okružja u Hercegovini, zatim 

Šiljegarište Crnobarsko kao ime vrha na planini Ozren u aleksinačkom okrugu u Srbiji, 

Šiljegarnik je naziv gorske kose u vranjskom okrugu u Srbiji (nastalo je od jaganjaca 

šiljezinja, koje su preko Šiljegamika gonili planinci u sela Vranjske Pčinje), kao i naziv njiva 

sela Smilovića i Vine u Vranjskom okrugu u Srbiji. 

49 Srpski rječnik, Beograd, 1969, 839. 

473, Stulić, Rječosložje... Hlir.-ital.-lat., 1-11, Dubrovnik, 1806. 

% G, Elezovi¢, Recnik Kosovsko-metrohijskog dijalekta, 11, 281. 

4% F. Hefele je bio učitelj u Sisku. Od njega je mnogo skuplienih reči po Hrvatskoj (1900) 

i bio je tzv. „prinosnik” za Rjecnik hrvatskoga ili srpskoga jezika JAZU. 


vidi selece i šlježe“ zabelezeno u severnoj Dalmaciji, u Bukovici, iz pera V1. 

Ardalića. T na kraju, kao što se #rze od rum. firziu „kasno“ u 

severozapadnom delu bivieg jugoslovenskog prostora u krajnjoj liniji svodi 

na lat. agnus tardivus „kasno jagnje®,""" tako ši/jeg i šilježe može se svesti na 

lat. agnus selectus „odabrano (za rasplod) jagnje*. Etimoloskih i semantigkih 

problema u tumacenju nema: lat. selectum > *seleg > *sileg je moglo nastati 

tako §to je cf dalo c(=k), a ovo g,*'? dok se oblik seletak — selece „ono jare 

(mladi jarac) odabrano za priplod“ koje se javlja u bivioj Gornjoj, tj. 

Senjskoj i Petrinjskoj Krajini“ u Hrvatskoj i u okolini Grmeča i Sanskog 

Mosta u Bosni, oblikovalo pod uticajem Zapadne Romanije.*” Prelaz s > š, 

ali i / > |j moZe se pripisati jednoj eposi koja uključuje blizu vezu Rumuna 

sa Albancima,“ iako početno s i u srpskom jeziku može dati ,' dok je lat. 

e – e dalo i — e. Dakle, oblik šiljeg i SiljeZe nalazimo u isto&noj Srbiji, 

Makedoniji i zapadnoj Bugarskoj, a trze u severozapadnom delu bivieg 

jugoslovenskog prostora. 

Zanimljiva re¢ iz terminologije stočarstva romanskog porekla je i 

sugare (predstavlja sinonim za trze), koju je Glisa Elezovi¢ zabeleZio u 

410 VI, Ardali¢, Zbomik za narodni Zivot i običaje juznih Slavena, 7, 2, 266. 

41 O prostiranju reči trze (trza, trzak, trzan, trzeta, trzonja, trzne, pridev trzimacni, glagol 

trziti se itd) ,jagnje kasno ojagnjeno*, koje se upotrebljava u selu Vodici u Istri, u Poljicama u 

Dalmaciji, ali i u severnoj Dalmaciji, okp Grmeča, Sanskog Mosta i Zmijanju, kao i u okolini 

Doboja, Banjaluke, Duvna i Pmjavora u Bosni, u Popovom polju u Hercegovini, u Pivi i 

Drobnjacima u Crnoj Gori, ali i u juznoj Italiji (u provincijama Molisi i Kampolasu) kamo su 

se odselili polovinom XV veka ljudi sa jugoslovenskih prostora, vidi S. Georgijevié, 

Balkanoloske studije 11, Niš, 1967, 77-79. ZabeleZena je ponajvise u zapadnim krajevima 

bivieg jugoslovenskog prostora. S. Puškariu za frze kaže da je pastirska reč i stavlja je u 

spisak autentiénih rumunskih reči u srpskom i hrvatskom jeziku: rum. rdrziu, a u 

Etimoloskom rečniku latinskih reči u rumunskom pod dakorum. rirziu (tdrziu) „kasni” od lat. 

tardivus, -a, -um „kasni” (S. Puscariu, Efymologisches Worterbuch der rumanischen Sprache, 

Heidelberg, 1905). 

412 Za prelaz ¢ (= k) u g imamo u Istoénoj Romaniji sigur prema sicur u Zapadnoj 

Romaniji, kao i alb. kéngé od lat. canticu(m). Ovde valja navesti prez. Pikule u Hercegovini, u 

Dabasrskom polju, prema imenu Pigulj kod Vlaha u nemanjickoj Srbiji i prez. Pigulovié u 

danasnje vreme u 

Srbiji. 

413 S, Georgijevi¢, Balkanoloske studije 11, Nis, 1967, 77 (= S. Georgijevi¢, Balkanoloske 

studije 1I): „Ova ogranicena area nase reči obavezuje nas da je odvojimo od drugih koje 

pripadaju predstavnicima jugoslovenskih naroda, kao što je to bio slučaj sa Siljegom. Zato je 

možemo pripisati sasvim ogranicenoj, maloj grupi Viahorumuna, kao §to su one , karavlaske” 

u Bosni (npr. u predelu Majevice)... Zato bi seletak valjalo da predstavlja jedno capreolus 

selectus (odn. agnus selectus).” 

4 U rumunskom jeziku inicijalno š može nastati od lat. s, kao npr. sic > si „i”, sede > 

siede > sade itd. (P. Skok, Osnovi romanske lingvistike, Zagreb, 1940, 1, 56), dok u 

albanskom jeziku inicijalno š u 

toponimima odgovara izvomom lat. s, kao npr. Astibos > Stip, 

Scupi > Skopi, Naissus > Niš, pa to ukazuje na moguénost da su i u srpskom nazivu bile 

delotvome stare balkanske fonetske osobine. 

1% Uporedi Simon ~ Simun ; suša — šuša u zapadnim Stokavskim govorima.

. 


i 

i 

svom Rečniku Kosovsko-metohijskog dijalekta sa značenjem „pozno jagnje 

ili jare, jagnje koje se ojagni pozno u leto*'® U Srbiji, na desnoj obali 

Morave, po istočnoj, kao i u južnoj Srbiji, svuda se upotrebljava sugare, dok 

se u zapadnim i severozapadnim krajevima Srbije, u Župi i Toplici, ne čuje. 

Dakle, u jugoistočnoj Srbiji sugare kao „pozno jagnje“ javlja se u Lužnici, u 

okolini Aleksinca, Leskovca (D. Lokošnica), u Pustoj Reci (G. i D. Brijanje, 

Stubla, Kacabać, Kosančić, Obilić, Granica), u Jovcu i okolini, u okolini 

Džepa, u Ćukovcu kod 'Vučja, u Zaplanju, Dobriču, tj. u selima Pejkovcu i 

Žitorađi, u Lokošnici, Vranju, Prištini, ” u Izvoru kod Svrljiga, okolini 

Minićeva, Debelici Malom Izvoru kod Minićeva i u Rgotini kod Zaječara. 

U istočnoj Srbiji, u Zaplanju postoji naziv sugarac (sugbrbc) „muško 

jagnje pozno ojagnjeno“ i sugarence „žensko jagnje pozno ojagnjeno“, a u 

Ostrovici i Stublu uz Južnu Moravu sugarica je „poslednje jagnje“. Pored 

navedenog, u istočnoj Srbiji poznat je i pridev sugaran, npr. u Lužnici 

„sugaran kukuruz“ ili u selima Supovcu i Sečanici oko Niša „ostalo jedno 

parče za ogrćanje, bija mi je sugaren kukuruz“, a u okolini Pirota se i za 

papriku u bašti kaže da može biti „sugarna“ i prilog sugarno, npr. u Nišu 

označava nešto što je „kasno“ itd.''* Iz dosadašnjeg razmatranja možemo 

zaključiti da se reč sugare koristi na istočnobalkanskim i 

jugoistočnobalkanskim slovenskim terenima i sigurno je da se ne čuje na 

prostorima gde se upotrebljava reč trze. 

Na Solti postoji nadimak Sungar, zacelo od sugar, a na Pagu prezime 

Sugar potiče iz Istre nakon doseljenja u XVIII veku, zatim prezime Sugari¢ 

u Istri, prezime Sugarac u selu Marganci u Vranjskoj P&inji. U Rječniku 

JAZU pominje se ime naselja Sugari u Vodnjanskom i Puljskom kotaru u 

Istri, zatim Sugari u Gospiéskom kotaru u Lici u Hrvatskoj, pa ime kraja u 

Dobrinju na Krku (1630), naziv Sugarca morskog zatona u Gospickom 

kotaru u Lici, kao i ime naselju istoga kraja. Predeo i selo jugoistotno .od 

sela Lukova Sugarja u Gospićkom kotaru u Lici naziva se takode Sugarje, 

zatim ime gorskoj kosi na Velebitu, Sugarska Duliba i dr.“? 

Sekstil Pugkariu je uneo sugare (sugar) medu reči u svom radu o 

Istrorumunima primljene od Rumuna. Sugare neposredno upućuje na lat. 

sugo (-are, -xi, -ctum) ,sisati” i istrorum. sugu, sugt ,sisati“. U Istri postoji 

glagol sugati,” sugan, pored suglien „Ssisati“, sugavica „narcis“ zbog 

slatkog soka kojeg deca sisu.*?' Ogigledno je kako je od rum. osnove sug- 

„Sišem“ dodavanjem nastavka —ar < lat. —arius nastalo sugar- kojem je 

416 G, Elezovié, Recnik Kosovsko-metrohijskog dijalekta, 11 (1932), 281. 

!? Na Kosovu, u selu Gračanici, čuje se i za dete od milja ,,mamino sugare”. 

“8 S, Georgijevié, Balkanoloske studije 11, 80. 

419 Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, sv. 74, Zagreb, JAZU, 1962, 864. 

20 S. Georgijevié, Balkanoloske studije 11, 81, nap. 29. 

1 Ibid, 81, nap. 30. 


dodato srp. —e, a 

fonema š u Sugare moze se ?ripisati opet jednoj eposi koja 

ukljuuje blizu vezu Rumuna sa Albancima.“” 

Jasno je da da su se Vlasi na prostorima Srbije (top. Sugar) sluzili i sa 

sugar(e), Sugar(e) „dojenče“, pa je termin posluZio kao i iljeg za toponime, 

za mesta gde su čuvali „dojenčad“ i ononime, prvobitno za one koji su &uvali 

sugarce „dojenčad“ (upor. bug. Silegar, -ka ,onaj ili ona koja čuva 

šilježad“). Za javljanje reči sugare važno je uzeti u obzir i dalmato-romanski 

materijal koji je objavio Bartoli u svojoj knjizi, gde nalazimo sugol 

„agnello“ (Bartoli II, 124 i 228),*” gde nema rotacizma, dok sugare upravo 

pokazuje da pripada jednom rumunskom balkanskom dijalektu koji poznaje 

rotacizam. 

Medu reči rumunsko-balkanskog porekla nalazimo i Spure (Spurica, 

Spurka; glagol: spuriti se oteliti se, ojagnjiti se“, nadimci: Spurijan 

„nezakoniti sin”, Spuronja i Spurota) koje sreéemo u zapadnim i 

severozapadnim krajevima, Hercegovini, Bosni, Dalmaciji, Lici i na 

dalmatinskim ostrvima i ima znacenje ,,nezakonito musko dete; ono jagnje 

ili kozle koje je preljetilo i oplodilo se; ranije ojagnjena ovca ili oteljena 

Jjunica; svfl(‘o mlado u koze, ovce, krave i kobile koje je na svet došlo pre 

vremena“, — dok se u istočnom i jugoistočnom delu bivšeg jugoslovenskog 

prostora, u Dalmaciji (Poljica), Bosni (okolina Jajca), Heregovini (okopiliti 

se „krava koja se otelila rano, od dve godine“), 5 Crnoj Gori (u Kučima),“* 

istočnoj Srbiji (okolina Svrligaž, Pasjači, Gajtanu na Radanu koristi termin 

kopilica „krava, ovca ili koza koja je pre vremena skotna ili se pre prirodnog 

roka omladi“. U istočnoj Srbiji se čuje i pojam kopiljak „vanbračno dete“, u 

Ostrovici i u Stublu čuje se reč kopilarka za „ovcu koja se pre vremena 

ojagnji“. U selu Mužincu, okolina Aleksinca za „jagnje koje se ojagnjilo 

posle prve godine“ čuje se izraz kopile, a oko Bele Palanke i u Zaplanju 

kopile je „jagnje koje je okopilila kopilica*. U Štubiku u Negotinskoj krajini 

kopilica je „kad se šilježe ojagnji“, a u Bučumu i Belom Potoku iskofil se 

oznalava „iscvetao struk luka, ne jede se nego ostaje 'za seme’.**’ Od 

ostalih termina s osnovom kopil interesantno je jo§ navesti kopiljaca 

„devojka koja rodi kopile“ itd. 

G. Meyer zastupa romansko poreklo reči copil od lat. copilis „dete koje 

je rodila krémarica” (lat. copa)® Reč je opstebalkanska: novogréka, 

4> 

P Skok, Osnovi romanske lingvistike l, Zagreb, 1940, 56. 

____3 Bartoli se u Nachtrag-u svoje knjige (o. c. II, 432) pita da li nije sugo/ od *sugalis, kako 

je pretpostavljao S. Puškariu. 

4 Sv. Georgijević, Balkanoloske studije 11, 82-83. 

25 Srpski etnografski zbornik 65, 29, pag. 33. 

1 SL. Dučić, Zivot i običaji plemena Kuca, Stpski etnografski zbornik 48, 20, pag. 12. 

, N- Bogdanovi¢, Govor Bučuma i Belog Potoka, SDZb XXV, Beograd, 1979, 1-178. 

' G. Meyer, Etymologisches Worterbuch der albanischen Sprache, 198.

— 


albanska, a po Puškariu nalazi se u rumunskim dijalektima na jugu od 

Dunava, tj. u balkanskih Vlaha (upor. kod Rumuna u Pomorvlju, Homolju i 

Timočkoj krajini copil „dete“ bez pejorativnog značenja) i navodi ime Vlaha 

u nemanjićkoj Srbiji Kopil, po kome se sudi da je reč rumunska.“” S. 

Georgijević kaže „znamo da je u dakorumunskom i u naših Rumuna u 

istočnoj Srbiji kopil 'dete'... Reč kopile ne bi valjalo odvojiti od brojnih 

toponima sa osnovom kopilj- i kobilj: Kopiljak, Kobiljak, Kovilja, Kovilje 

kojima su nazvani razni tereni, često oronimi, a čisto stočarskog. značaja... 

Uz pomenute toponime valja uključiti i one koje nose naziv kopito sa 

značenjem 'poreklo? (upor. Kopito Petroviéa, selo u Crnoj Gori), kopititi se, 

koptisati 'razmnožiti se’ (Hercegovina, selo Rastovača), kojima se uopšte 

iskazuje razmnožavanje životinja i bilja, a onda i Ljudi.“** U toponime iste 

osnove valja ubrajati Kopilica, deo grada Splita (Hrvatska), oronim Kapilija, 

atar sela Niševca, opština Svrljig i ojkonim Kopilovce 1466. godine u nahiji 

Krivina u Vidinskom sandžaku, kao i prezime Kopilović (1417).“! Svetozar 

Georgijević je o ovoj reči izrazio mišljenje da je „romanskog porekla, ali da 

je od glagola coepio (coepi, coeptum) „počeo sam“, %2 a P. Skok, V. E. Oreli 

Bernštajn - Klepikova iznose da je osnova kopil ilirotračka, koja se očuvala u 

originalnom obliku u albanskom glagolu pjell „rađam“ s pref. ko- = snskrt. 

ka- „rđavo“, pa prema tome *ko- + *pe/nos „rđavorođeni“, odakle je u doba 

vlagko-albanskog nomadstva po katunima u balkanskim planinama 

prenesena u ostale balkanske jezike,”® dok je u Etimoloskom recniku 

slovenskih jezika (OCCH 11) izneta pretpostavka da je *kopylv / *kopyls 

ratarska praslovenska izvedenica od glagola kopati obrazovana od osnove 

kop- i nastavka -yl / -yl s prvobitnim značenjem „suvišni izdanak*“® koji 

ima paralelu u Elezoviéevom kosovsko-metohijskom primeru kapišjit se 

„puštati iz stabljike sitne izdanke, množiti se iz Zila na korenu“ 5 i 

“ M. Grkovié, Recnik imena Banjskog, Decanskog i Prizrenskog viastelinstva u XIV 

veku, Beograd, 1986, 105. 

90 5, Georgijevi¢, Balkanoloske studije 11, 84-85. 

91 Miscellanea 2, 1478-81, 153; S. Gacovi¢, Etimologija neslovenskih osnova, 75, nap. 

415. 

23 Georgijević, Balkanoloske studije 11, 84. 

33 p. Skok, Erimologijski rječnik 11, 147-148; B. 3, Open, Bankancxue smusonozuu 2-4 

(ioxcHocnas. *bačb, * urda, *kopil-), CnaBaWckoe M GankaHckOe H3biKO3HaHHe, Mocksa, 

1983, 213-215; C. B. Bepuwreiin — T. IL Knenwkoma, Bocmounopomaickoe anusWue 6 

nekcuko-ceanmuueckoii cpepe sWympu u swe GankaWcKozo a3biko6ozO colO3a (BAC), 

Marepuanst K VI MeyHapojHOMy KOHTpeCCy HO H3yueHHIO CTpaH IOrO-BOCTOuHOi 

Epponbit, Mocksa, 1989, 79-80. 

4V, Stanišić, O nekim prizrensko-timočkim primerima srpsko-albanskih leksičkih 

odnosa, Govori prizrensko-timočke oblasti i susednih dijalekata, Niš, 1994, 470-471 (= V. 

Stanišić, O nekim prizrensko-timočkim primerima). 

55 G, Elezović, Rečnik kosovsko-metohijskog dijalekta 11, SDZb IV-V, 1932-1935 (kopiljit 

se) 


Rečniku SANU u starom ratarskom značenju kopile „zakržljali klasić 

kukuruza“ i kopiljan „sitno grožđe sa pobočnog sporednog izdanka, zaperka, 

obično loše, sitno grozde®.**® S, Puškariu ima obe reči u pomenutoj studiji o 

Istrorumunima (špure kao spuriu < grč. spurios „bastar, kopile”, a kopile i 

kopilica kao kopil „dete“). 

Na prostoru istočne Srbije u stočarsku leksiku rumunskog porekla 

očuvanu u prizrensko-timočkom dijalektu ubrajamo i sledeće: dviz-e (dvizak, 

dvizac, dviska, dvizica, dvizorka, dvizarka, dviska, diska, zviskla i ziska) 

„Ovca, žensko šilježe, mlada ovca u drugoj godini, mlada ovca koja se nije 

ojagnjila“ od *duise < lat. duis „dvaput“ gde je prelaz s u z u skladu sa 

ilirskim osobinama.”’ 

Termin strpla „mlada ovca počevši od drugog proleća, neplodna od 

ranog proleća do rane jeseni“ zabeležen je u Istri i potiče od rum. stdrp < lat. 

lat. extirpus „sterilan“, a prema S. Puškariu istrorum. pridev sterp, ste’rpa, 

dakorum. starp „neplodan”, arum. i meglen. stirpar „pastir neplodnih 

ovaca”, venet. anjela sterpa „pecora vergine... che non ha fruttato”, potiče 

od predpostavljenog oblika *sterpula kao neposredan oblik iz kojeg je 

nastao termin strpla posle nestanka nenaglaenog u u ula. 

Termin $tira, štirkinja „žena nerotkinja; jalova krava® ili glagol ostureti 

potvrden u istočnoj Srbiji u kletvi osturelo ga, da Bog da potiče od rum. 

stir(@) „neplodna Zena ili Zivotinja“, odnosno u krajnjem od lat. sterillis ili 

grč, otepdc. 

t 

Tu su još i sledeći trmini: pikurar (staro dubrovačko prez. 

Pikurarevići) od rum. picurar < lat. pecurar „čobanin“; bara „ime kozi 

crno-bele dlake“, barza „koza crno-bele dlake“, birka, birova < lat. billis 

„žuč“, a prelaz / > r ukazuje na jedan rumunski dijalekat u kome je postojao 

rotacizam. Ime biza „ovca koja blizni“ u istočnoj Srbiji (Donja Kamenica 

kod Knjaževca, Koprivnica kod Zaječara, u Budžaku itd.) može se dovesti u 

vezu sa vižle koje potiče od lat. vighitor „čuvar“. Naziv čora, džora „krava 

ili ovca koja visoko drži glavu; žensko dete (Crna Gora); žensko nekršteno 

dete (Pukovac kod Niša)“ potiče od rum. ficiora, /icioara „devojka, ćerka“. 

Coka je ovca sa malim ušima, što upućuje na ital. ciocco „kljast“, ali će pre 

biti od rum. cioc „kljun“, kao i naziv ¢ulja „ovca sa malenim ušima“ iz grč. 

K1iAAGG „odrezanog vrha“ i rum. ciul, ciuli ili naziv laba, ljaba „potpuno 

bela ovca“ iz lat. albus „beo“. 

U ove i slične termine ubrajamo i nigusa „ovca (u Poljicama ima i top. 

Nigoševice)”, a pošto je kraj čisto ikavski, možda je u pitanju neguša (e — 

jat), pa se može povezati s rum. negru < lat. niger „crn”, jer sa osnovom 

neg- postoje na Pagu iz XVI veka porodice Neguli¢ i Nigris, kao i Njeguli¢ 

4 Retnik SANU X, 210. 

7 H. Bari¢, llirske jezicke studije, Zagreb, 1958, 7 i d.


iz XVII veka, a u Mijaka u Makedoniji top. Negrovci, dok su u 

srednjovekovnoj Srbiji Negota i Njegota imena Vlaha, a Negotin i Negotino 

— gradovi u istočnoj Srbiji i Makedoniji, u vezi su s imenom Negota, što se 

može videti po top. Negotin stan.*® 

Naziv pika „bela ovca s crnim tatkama na glavi” od rum. pic „kap 

(nečega)” < lat. pico ,namazati smolom“, a Vakli (vaka, vakle, vakesa, 

vaklusa) ovce ili ovnovi se pominju u istočnoj Srbiji (Novo Korito kod 

KnjaZevca) i označavaju one Zivotinje koje imaju „crno oko očiju“. Ove reči 

nalazimo i u stčeš. vakeša i svakako je u &eski usla preko Vlaha, a potiče iz 

lat. ochi preko vaches (upor. dalmatorom. vaklo „oko (čovečje)“, vakli „oči“: 

el vaklo kativ = ital. il mal occhio.* 

Kulastra (kulostra u plemenu Kuča) ,prvo mleko od ovaca posle 

jagnjeta“ po istočnoj Srbiji (po Srednjem Visoku) potiče iz rum. curastra, 

arum. culastra te valja pretpostaviti colast(r)a od lat. colestra ili colostrum. 

Takode i re¢ sera (sjera „mast vune, ovčiji znoj*) „neprana vuna“ (Kalna) 

potiče od lat. serum „surutka“, ital. siero „surutka“, rum. ser, zer „surutka; 

tekući ostatak posto se istisne sir“.*® 

U nazive mesta na kojima se drži stoka na prostoru istočne Srbije 

ubrajamo mandra grčkoga porekla i označava stan, bačiju itd. Reč je veoma 

stara i ima je u rum. manddrd „mesto ili koliba gde se leti muzu ovce; 

mlekara“ i u srednjelatinskom, a potvrden je na Korčuli u XIII veku 

(Korgulanski statut 1242. godine), zatim reč kaser „kačkavalj“ za koju J. 

Erdeljanovi¢ upucuje na rum. cagarie „fromagerie“, na arum. cagare 

„Schafhiirde“ — caseria ,Kasehiirde (Kasehutte),*' kao i reč struga „tor, 

obor, vratnice na kojima se muzu ovce (Srednji Visok)* od rum. strungd 

„SuŽene vratnice kroz koje prolazi svaka ovca za mužu“ (upor. rum. stringe 

„Steže“), koju H. Bari¢ izvodi iz alb. $trungé (st'rz):zrnge)"“2 ili reč vurda 

(urda) „trop od mleka, sličan siru“ (Timok i Budžak) koji ostaje iza 

spravljanja masla i kačkavalja ili „gusti ostaci surutke“ (Pusta reka oko 

Leskovca). 

Po mišljenju Svetislava Prvanovića, ” romanizama koji ukazuju na asimilaciju 

Romana/Rumuna tokom srednjega veka ima širom naše zemlje, ali 

su oni u „timočkim krajevima sačuvani i za pojmove iz svakodnevnog Zivota. 

Najviše ih je sa latinskim, ali ih ima i sa rumunskim korenom”, pa pored 

top. Aldinac, Bandol, Bučum, Kandalica, Merdželat, Midžor, Svrljig, Šarb- 

% S, Gacović, Etimologija neslovenskih osnova, 81 (Negotin 153-35, 1560, 1586). 

93, Georgijevi¢, Balkanoloske studije 11, 103-104. 

0 1bid, 107-108. 

! J. Erdeljanovié, Stara Crna Gora, Beograd, 1978, 525. 

2 H. Barié, Lingvisticke studije, Sarajevo, 1959, 110. 

+9 S, Prvanovié, Timocke starine i jezik, Zaječar, 1973, 79-80. 


anovac, Timok, Tumba, Tumbar, Urdes, Ursulica i Vinisor, navodi i sledeće 

lekseme: 

alis „slično; kao da je to, ali malo drugagije” < lat. alias; 

valiga , plitka dolinica“** < lat. vallis (upor. fran. vallée, eng. valley); 

vardim „čuvam, straZarim, pazim“ < lat. gvardia; 

vdša „komad isečene suve kože“ < rum. fasa“5; 

vurdd „vrsta posnog sira“ < rum. urda“; 

viirka „najprostija preslica“ < rum. furca“”; 

žvglđ ,zavoranj“** < *jugula < lat. jugium; 

Jurija „zajednička seoska zemlja, utrina“ < lat. area; 

komin „odžak“ < lat. communis „opšti, javni“; 

komka „pričešće“ < lat. communion; 

kondildt „ko ima jake, nezgrapne noge, osobito u zglobovima“ < lat. 

condilatus „zglob“; 

kondildna „kondilata žena“ < lat. condilatus „Zglob“; 

kérmim „otvaram nožem stomak neke životinje radi vađenja utrobe““9 

< lat. cor „srce, pluća“; 

kuldstra „prvo mleko posle porođaja“ < lat. colostrum®®; 

maražljika „bolest, oronulost, uvelost“ < lat. marasmus, 

moroputina „tragovi negdasnjeg puta“ < lat. morfus „mrtav“; 

parasina „zemljište zaraslo u korov***' < lat. parasitus „parazit, got- 

ovan' 

. 

& 

. Sugaré »malo jagnje, ojagnjeno kasno, čak u proleće“ < rum. sugar „jagnje; 

spdstrim ,sklanjam, čuvam““5 < lat, pastor „čuvar, čobanin“; 

m Valuga je pre mogla nastati iz rum. vd/e „dolina“. 

Pravilnije je féisd. 

Pravilnije je iirda. 

7 pravilnije je fiircd. 

:9 Zvgla je pre mogla nastati iz rum. jigul „jaram“. 

. Kol'mnfl je pre mogla nastati iz rum. corm < grč. kormos „stablo, deblo; trup (telo)“ ili 

1Z rum. cormdnd < mađ. kormdny „deo pluga koji okreće brazdu“ (upor. rum. cormđinazči bra- 

Za mdi bine „okreni bolje brazdu“; nu si cormanesće brazda bine „ne okreće se dobro brala**). 

U U nastavku Prvanović navodi rum. kulasta, a pravilno je trebalo navesti cordsla li dijalektalno 

cordsta < lat. *colastra „kravlje mleko pomuzeno prvih dana nakon teljenja koje nije 

dobro za upotrebu“, 

_ Parasina je pre mogla nastati iz rum. pardsit ili dijalektalno pardsit „napušteni ljudi; 

napuštena mesta, kuće“, j 

*2 Na žalost, u rumunskim rečnicima koje imam na raspolaganju nisam našao reč sugar, 

koju Prvanović nalazi, osim prid. sugdr, -a, sugari, -e < rum. suge < lat. sugere „sisati (majčino 

mleko)“,



tumbér „humka, mogila“ < lat. tuber „grba, kvrga“ (upor. fran. fombelle 

„grobna humka“),“ itd. 

Timočani imaju s Rumunima još dosta zajedničkih reči (bale, bačija, 

burdelj, guša, kanura, ker, čuma, čutura) i ličnih imena sa rumunskim nastavkom 

—ul (Radul, Prvul, Zivul) – nastavlja Prvanović — a da bi se istaklo „da 

je nešto iste vrste, ali raznoliko, upotrebljava se rumunski nastavak —or: 

ženštdr (žene), pilistor (pilići), dečdr (deca), ciganstér (Cigani)“.*> Ovome 

bih dodao oronim Glavicor (okolina Čačka, Srbija) i toponim Glavicorka 

(Istra), &iji suf. —icor (ukoliko se analizira Glavicor) ili ~(j)or (ukoliko se analizira 

Glav-ic-or) ne može biti razjašnjen osim kao pozajmica iz rum. —icior 

(upor. rum. mullicior, bolndvicior) ili —ior (upor. rum. bdnicior < bčnifč 

„gibanica“).“** Još uverljivije primere zbirnih imenica navešću iz govora sela 

Makocevo u okolini Sofije, koje se formiraju suf. —or, o kojem je govorio 

Prvanovi¢: slamor (< slama), plevor (< pleva), klecor (kletka), slivor (< 

sliva), cirepor (< čirep), apasor (< apas), hwslakor (< h»šlak) itd. i, kao što 

se vidi, nijedna imenica nije pozajmljena iz rumunskog, ali se suf. —or, 

svejedno, objasnjava rum. suf. —uri (za oblik plurala).*”” 

Sto se tiče ličnih imena sa nastavkom —ul, o kojem je govorio 

Prvanovié, prikazujuéi hrvatska i srpska li¢na imena formirana suf. -/, -ulo, 

-ula, Tomo Mareti¢ primecuje još 1886. godine da se ovi sufiksi ne nalaze ni 

u jednom slovenskom jeziku osim u bugarskom i povodom toga zaklju¢uje 

da su ovi sufiksi bili pozajmljeni iz rumunskog jezika.*”® Kada smo kod 

sufiksa, spomenuo bih i Hasdeu-a, koji slov. suf. -aš, -iš, -wš smatra 

pozajmljenim iz rum. -ag, -is, -us, a ove opet objasnjava rekonstruisanim lat. 

suf. *-asceus, *-isceus, *-usceus = -ascus, -iscus, -uscus, bez navodenja 

ubedljivih argumenata. Skok je opet rumunsko poreklo, sa više opravdanja, 

pripisao srp. suf. -enda uporedivši ga s rum. -andru, -eandru,’” a po 

misljenju Puskariua, srp. suf. -(i)Sor je nastao od rum. -isor, dok je -el i -ul, 

prisutan u pojedi-nim li¢nim imenima, nastao od rum. -ul 

453 Spdstrim je pre moglo nastati iz rum, (@) pastram „da čuvamo“ < rum. (prelaznog gl.) 

pastra „čuvati“. Umesto lat. reči pastor Prvanovi¢ je mogao navesti rum. pdstor, ali se od ove 

reči ne može objasniti inicijalno s u reči spdstrim. 

54 Svi ovde navedeni primeri preuzeti su iz knjige S. Prvanovića, Timočke starine i jezik, 

Zaječar, 1973, 79-80. 

355 S, Prvanović, Timočke starine i jezik, Zaječar, 1973, 81. 

456 p_ Skok, Etimologijski rječnik 1, 567 (s.v. gldva); D. Gamulescu, Influente romđnegti in 

limbile slave de sud, Bucuresti, 1983, 94 (= Gamulescu, Influente romđnesti). 

57 C, Croguon, 7 pavamuka Ha 6vačapckus knudicosen esuk, Coms, 1980%, 192-193. 

358 T., Maretić, O narodnim imenima i prezimenima u Hrvata i Srba, Rad JAZU, 81 (1886), 

127. 

+9 Gamulescu, Influente romdnegti, 95. 

403 Puscariu, Studii istroromdne, 11, 1926, 274-296; Al. Rosetti, Istoria limbii romdne de 

la origini pind in secolul XVI-lea, E, Bucuresti, 1968, 447. 

Vratimo se ponovo terminologiji. Niz pastirskih termina sa prostora 

Torlaka i Sop(ov)a „koji su u srpski, bugarski i makedonski jezik ulazili (...) 

iz rumunskog jezika“, takode ukazuje na rumunsko stanovnistvo: 

barza „bela ovca“ < rum. barzd (< alb. i bardh „beo“);“! 

busge „usne“ < rum. bu(d)zd (< alb. buzé);** 

Na prostoru istoéne Srbije u stolarsku leksiku rumunskog porekla 

očuvanu u prizrensko-timogkom dijalektu ubrajamo*® i sledece lekseme: 

bara „ime kozi crno-bele dlake“;44 

barza „koza crno-bele dlake“;45 

birka, birova „ovca kudrave vune“ < lat. billis „žuč“, a prelaz / > r uk- ' 

azuje na jedan rumunski ili bolje re¢i dakorumunski dijalekat u kojem je p- 

ostojao rotacizam;“6 

biza „ovca koja blizni; koza dugackog tela; golicava ovca, koja ne trpi 

mužu“ (s. Donja Kamenica kod KnjaZevca, s. Koprivnica, BudZak) može se 

dovesti u vezu sa vizle koje potice od lat. vighitor „čuvar“;“” 

čora, džora „krava ili ovca koja visoko drZi glavu; Zensko dete; Zensko 

nl(ekrš;tšno dete“ (istočna Srbija) koje potiče od rum. fecioara „devojka, ćerka“; 

čoka „ovca sa malim ušima“, što upućuje na ital. ciocco „kljast”, ali će 

pre biti od rum. cioc „kljun“;49 

čulja „ovca sa malenim ušima“ (Lika - Hrvatska), čulj „čovek bez uha“ 

(Negotin) < grč. KuA.6c „odrdzanog vrha“ i rum. ciul, ciuli;*® 

" Izl‘;a, ljaba ,,potpuno bela ovca“ (u Kučima — Crna Gora) potiče iz lat. 

albus; 

murgesa, murga (murgast, murgovast) „ime kravi ili volu“ (BudZak - 

Srbija) < rum. murg „mrk, murgast*;*” 

grusavina „prvo mleko (upor. kulastra, sjera)” < rum. ingrosa ,,zgusnuti, 

zgusnjavati se“ (upor. progrusati se, ugrusati se);*” 

! Tbid, 147. 

““ Ibid, 147. 

463 N, Jocić, Stocarska terminologija u recniku timockog govora, in: Dijalektolo3ka istraZivanja 

II, Niš, 2007, 65: baretina, barla, vardi, vardiste, privardi, privarkue, klasnje, klasnjen, - 

a, -0, kulastra, mratinjak, nakara, nakarue, prokara, ukarue, pujka, pujsk, ćeruša, bisade, bisazi, 

disazi, brabonka, vaša, sugare, sugaran, sugarence, pakanica, pakanina, kantulj itd.; Z. Bošnjaković, 

Pastirska terminologija Srema, Novi Sad, 1985, 1-174. 

% Ibid, 98. 

“6 Ibid, 98. 

6 Ibid, 99. 

% Ibid, 99. 

8 Ibid, 99. 

“ Ibid, 100. 

7 Ibid, 100. 

'I 1bid, 101. 

972 Ibid, 101-102.


pričeti „začeti (o životinjama)“ < rum. pricepe (priceput) „umešan (u 

nešto), biti vest*;* 

vurda (urda) „trop od mleka, sličan siru; gusti ostaci surutke“ (okolina 

Kalnz,s Budžak, s. Pusta Reka kod Leskovca) < rum. urdd autohtonog por- 

ekla, ” itd. + 

Rumunske pozajmice na teritoriji jugoistočne Srbije u prizrensko-timočkoj 

zoni srpskoga jezika mogu se, imajući u vidu etimološke potrebe, raslojiti 

na prave pozajmice, zabeležene u oblastima u kojima danas ne postoji 

direktan kontakt govornika dva jezika, rasute „u široj oblasti istočne Srbije, u 

obliku klina, zbog izuzetno velike koncentracije rumunskih toponima, po teoriji 

Van Vejka*”® koja 71:m=.t1:vosv,avlja prisustvo rumunskog stanovništva u - 

anom srednjem veku“" ” i recentne lokalne pozajmice na prostoru današnjeg 

direktnog kontakta dva jezika (npr. u istočnoj Srbiji, Banatu, Istri). 

Pozajmicama iz ove dve grupe, po mišljenju Biljane Sikimić, odgovarali bi 

recimo: varzarija „mesto gde se sadi kupus, kupusnica, kupusara®;*® kracan 

(crafan) kratka ženska vunena suknja, sitno nabrana, koju su preko duge 

košulje nosile Vlahinje**” itd. 

Rumunske pozajmice na teritoriji jugoistočne Srbije u prizrensko- 

timočkoj zoni srpskoga jezika mogu se, imajući u vidu etimološke potrebe, 

raslojiti na prave pozajmice, zabeležene u oblastima u kojima danas ne 

postoji direktan kontakt govornika dva jezika, rasute „u široj oblasti istočne 

Srbije, u obliku klina, zbog izuzetno velike koncentracije rumunskih 

toponima, po teoriji Van Vejka"" koja pretpostavlja prisustvo rumunskog 

stanovništva u ranom srednjem veku“| i recentne lokalne pozajmice na 

prostoru današnjeg, direktnog kontakta dva jezika (npr. u istočnoj Srbiji, 

Banatu, Istri). Pozajmicama iz ove dve grupe po mišljenju B. Sikimić 

odgovarali bi sledeći termini: maračin „ograda od trnja“*, malaj „vrsta jela 

od kukuruznog brašna, kačamak; proja“*®, batatura ,dvor**, varzarija 

3, Georgijević, Balkanoloske studije, 111. 

7 1bid, 111-112. Georgijevié iznosi misljenje da je re¢ „čisto srpskohrvatska®, 

45 Ibid, 113-114. 

476 p_ Ivić, Srpski narod, 26. 

471 B, Sikimić, Slojevi rumunskih pozajmijenica u jugoistoénoj Srbiji, Govori prizrenskotimotke 

oblasti i susednih dijalekata, Nis, 1994, 458 (= B. Sikimić, Slojevi). 

48 Negotinska krajina i Klju¢, Stpski etnografski zbomik LV, Prvo odeljenje, Naselja i 

poreklo stanovništva, Beograd, SKA, 1940, 44 (= K. Jovanovié, Negotinska krajina i Ključ). 

¥ M. Markovi¢, Recnik narodnog govora u Crnoj Reci, Srpski dijalektoloski zbomik 

XXXIL Beograd, 349 (= M. Marković, Recnik); B. Cirié, Plaška i srpska nosnja u Boru i okolini, 

Razvitak 3, Zaječar, 1963, 50, navodi krecan „kratka vunena futarka, sitno plisirana” kao 

deo vlaške narodne nosnje. 

0 P. Ivić, Srpski narod i njegov jezik, Beograd, 1971, 26. 

“1 B, Sikimić, Slojevi, 458. 

“ Rečnik SANU XII, 120. Uporedi ovde i prezime Maračin. 

¥ Ibid, 13. 


„mesto gde se sadi kupus, kupusnica, kupusara“, krlig (stp. krljug) 

„ovčarska tojaga s kukom“*, rakanel „žaba kreketuša, hyla viridis, 

Laubfrosch* (Z::ljeéar),487 ljagana „drvena dečja nosiljka (kolevka) koju žene 

vlaškog dela crnorečkog življa nose na leđima (...), pošto srpski živalj ne 

upotrebljava ovu vrstu nosiljke, reč ljagana je ušla u crnorečki govor iz 

vlaškog jezika...," ljaganuš „kanate u obliku velikog pravougaonog koša, 

isprepletenog od jakog vrbovog pruća..“ u Cmoj Reci, a u Banatu 

Taganus „ljuljaška“,” pomana „daća, parastos kod Vlaha”,"! kajcunje 

„čarape od belog sukna“,”? krcan „kratka ženska vunena suknja, sitno 

nabrana, koju su preko duge košulje nosile 'Vlahinje“, ? šesfor (šistor) 

„tkanice, pojas“ u Crnoj Reci,” mada je u vlaškoj nošnji u okolini Bora 

potvrđeno šišfor „isto“,”5 a u Banatu ima gistori pl. „bržciri late pe din 

jos“,"* patul „plast sena ili šaše ili lisnik sadenuti na drvetu“,” ” potvrđen u 

Boljetinu „plast sena odignut od zemlje“, u Šipikovu „koš“ i u Negotinskoj 

Krajini u značenju „najobičnija zgrada ’ko¥’, koga ima skoro u svakom 

dvoru...“”5, kukunješće,”? 7ok,® skronfica „vrsta ptice koja gradi gnezdo u 

kamenu“ u Crnoj Reci®” koja je potvrđena u Banatu kao scrofifd 

% K. Jovanović, Negotinska krajina i Ključ, 34. 

55 Ibid, 44. 

% ponzapcku emusonozuen peudu, 111, Codus, 1986, 209 (xopnua). 

3487 P, Skok, Etimologijski rjecnik 111, 102. 

“8 M. Marković, Rečnik, 358. 

% Ibid, 358. 

% R. Flora, Rumunski banatski govori u svetlu lingvisticke geografije, Beograd, 1969, 

275. 

91 |, Popovié, Contribufie la studierea cuvintelor romdnesti in limba sirbo-croatd, Lumina 

IX/3-4, PanZevo, 1955, 80; S. Nijš-Armas i dr., L'influence roumane sur le lexique des 

langues slaves, Romanoslavica XVI, Bucurest, 1968, 94. 

52 M. Markovié, Recnik, 335; O etimologiji i raSirenosti rumunskog calfuni „vrsta 

čizama“ v. Z. Mihail, Terminologia portului popular romdnesc, Bucuresti, 1978, 153-154. 

493 M. Markovié, Recnik, 349; B. Ciri¢, Vlaska i srpska nosnja u Boru i okolini, Razvitak 

3, Zaječar, 1963, 50, navodi krecan „kratka vunena futarka, sitno plisirana“ kao deo vlaske 

narodne nošnje. 

% M. Markovi¢, Recnik, 488. 

495 B Ciri¢, Vlaska i srpska nosnja u Boru i okolini, Razvitak 3, Zajetar, 1963, 48. 

% |, Costin, Graiul banafean, Timisoara, 1926, 193. 

97 M. Markovié, Recnik, 396. 

98 K. Jovanovié, Negotinska krajina i Kljuc, 41. 

49 p. Tekavčić, O rijeci kukunjesée, Jezik XVU5, Zagreb, 1969, 148-151. 

51, Popovié, Contributie la studierea cuvintelor romanesti in limba sirbo-croata, Lumina 

IX/3-4, PanZevo, 1955, 83; S. Nifa-Armas i dr., L ’influence roumane sur le lexique des 

langues slaves, Romanoslavica XVI, Bucuresti, 1968, 88; E. Scarlatoiu-Mihaila, Emprunts 

roumains dans le lexique serbo-croate, Revue des études sud-est européennes, XI/2, 

Bucuresti, 1973, 341. 

501 M. Markovié, Recnik, 443.

.—~ 

— 


„Grasmiicke“.” Još jedno polje na kome su Rumuni ostavili zanimljive 

tragove u srpskom jeziku su basme koje je zabeležio Lj. Radenković" u 

kojima se pominje i naziv bolesti spurkat „bolest jetre, dalak“ (potvrde iz 

Brestovačke banje, Planinice, Vrbovca, Knjaževca, Zaječara i Jagodine), 

faka ,stara, mršava krava“ iz Crne Reke," paralija „stari šešir koji je već 

izgubio oblik“ iz Timoka’® U gradi za Rečnik SANU u srpskom 

dijalekatskom potvrdeno je tizul „imenjak“ u Planinici i Vrbovcu, dok je u 

Homolju zabeleženo éizul „pašenog“,”* vicorak (-orka) m. pokr. „malo 

muško dete, mališan“ (selo Rupje u Zaplanju)," makedonsko ficur 

„OVvčarski pomoćnik“ (Debar i Mijaci) ili fečur „mladi pastir“ i srpsko ficor 

„momak koji sluša i čisti posuđe“ (Vranje) može pretpostaviti arumunsko 

poreklo, mada može biti i rumunsko ficior „sin“. Termini za rumunske 

bogataše, kao čokoj „spahija iz Vlaške“, bojer/bujer „isto“, mošija „imanje 

od starine, dedovina“ može se pretpostaviti da su uneti putem pečalbarenja 

po Rumuniji, mada su oni sa istom semantikom u upotrebi i kod Rumuna 

Timočke zone (upor. familiju Čokojonji iz Homolja i prezime Čokojević iz 

Halova kod Zajegara).**® Posebno valja istražiti apelative rumunskog porekla 

u prizrensko-timo&koj zoni, kao što su burdelj (bordej, burdej), carina, dos, 

arsica, itd. Još jedno polje na kojem su Rumuni ostavili zanimjive tragove u 

stpskom jeziku su basme koje je zabeleZio Ljubinko Radenkovic sa 

prostora Timočke zone u kojima se pominju i nazivi bolesti. 

O rumunskim pozajmicama sa teritorija juznoslovenskih zemalja piše i 

Dorin Gamulesku®'’, Elena Mihaila-Skarlateiu,!! G. Pascu,! Ivan Pop- 

M2 B. Sikimić, Slojevi, 461. 

393 1 j. Radenkovi¢, Narodne basme i bajanja, Ni§-Pristina-Kragujevac, 1982, 174. 

3 M, Markovié, Recnik, 472; O etimologiji v. J. Vlaji¢-Popovié, B. Sikimié, Some 

additional facts about lexical contacts between the Balkan Languages, Balcanica XXI, 

Beograd, 1990, 253. . 

3% J. Dinić, Recnik timockog govora, rpski dijalektološki zbornik XXXIV, Bweograd, 

1988, 194. U gradi za Rečnik SANU zabelezen je oblik paralija „šešir” u Pirotu, i palarija 

„šešir kad se govori u podsmehu” u Negotinskoj Krajini. Inate Rumuni Timotke zone od 

Morave do Timoka koriste i danas naziv palariie za ,3€Sir". 

%% S. Milosavljevi¢, Obicaji srpskog naroda iz sreza homoljskog, Stpski etnografski 

zbornik XIX, Beograd, 1913, 311. 

397 Rečnik SANU II, 681. 

%8 p_ Simi¢, Grada o narodnom Zivotu, jeziku i obicajima u Homolju i nekim drugim 

predelima istocne Srbije, Arhiv SANU, E 405. 

5991 j. Radenkovi¢, Narodne basme i haianja, Nis-Pristina-Kragujevac, 1982, 174. 

' D, Gamulescu, fmprumuturi romdnesti si aromdnegti in argourile sud-slave, SCL XVI 

(1965), nr. 4, 531-540; D. Gamulescu, Elemente de origine sirbocroatd ale vocabularului 

dacoromdn, Bucuresti-Pancevo, 1974; D. Gamulescu, Influenfe romdnegti in limbile slave de 

sud, Bucuresti, 1983 (= D. Gamulescu, Influente roménesti). 

51 E, Miaila-Scérlateiu, Emprunts roumains dans le lexique serbo-croate, Revue des études 

sud-est européennes, X (Bucuresti, 1972), nr. 1,99-101. 

512 G. Pascu, Rumdnische Elemente in den Balkansprachen, Geneva, 1924. 

Romanizacija i romansko stanovništvo Timočke zone (I-ŽP! vek) 137 

ović,?” Radu Flora,"* P. Tekav&i¢,”"® Emil Petrovi¢ i drugi, iz čijih ćemo 

radova navesti nešto primera: 

bačija „locus et casa mulgendis aestate ovibus“ < rum. baci;"’ 

bacuga „toljaga koja na jednom kraju ima budzu*"® je po misljenju 

Gamuleskua istovetna sa srp. macuga, mocuga budza*®’’ < rum. maciucd 

(< lat. *matteuca).” Inicijalno b- u bacuga je mozda nastalo: 1) kontaminacijom 

srp. macuga (b- umesto m-) i sinoma batina, baketa, buc i u tom slučaju 

srp. bacuga bi bila varijanta nastala na srpskom terenu, a srp. macuga 

bila bi pozajmljena iz rumunskog; 2) oblik s inicijalnim b-je moguée postojao 

u rumunskim govorima, odakle je bio pozajmljen srpskim govorima, 

kao varijanta umesto one gde je normalno m- (upor. rum. bdciulie < rum. m- 

dciulie).”® Ukoliko prihvatimo objasnjenje g•od brojem 2), onda je poreklo i 

osnovno značenje reči rum. dial. *bđciucči;"" 

bdda „termin kojim žena imenuje mlađe muškarce u ku¢i“*** potiče od 

rum. bade „termin iz milja kojim se žene obraćaju muževi-ma“;”5 

bale < rum. bale (< lat. *baba); " 

baluca „dobro crmo negotinsko vino**?’. U Rečniku SANU sugeriše se 

komparacija sa stp. balej „vrsta vina nazvanog po brdu Balej kraj Negotina“, 

koji se, opet, dovodi u vezu sa vrstom vina pod nazivom baluca, balucan 

sa istog područja i potidu, po mišljenju Gamuleskua, od rum. balutd,” dok 

bi, po mom misljenju, ovaj termin mogao doći od onih koji konzumirajuéi 

3 

51 |. Popovié, Geschichte der serbokroatischen Sprache, Wiesbaden, 1960, 477-482. 

51 R. Flora, Relatiile sirbo-romdne. Noi contribufii, Panciova, 1968. 

515 p_ Tekavčić, Due voci romene in un dialetto serbo-croato dell’isola di Veglia, Studia 

romanica et anglica Zagrebiensis, 7 (1959), 35-38. 

516 B Petrovici, Cuvinte argotice sud-slave de origine roméneascd, DR VII (1931-1933), 

175-176. 

S D, Gamulescu, Influente romđnegti, 34. 

518 Rečnik SANU I, 350. Ova reč je preuzeta u Rečnik SANU iz L. Grđić-Bjelokosić, 

Zbirka reci iz Bosne i Hercegovine, 1896. 

519 Rečnik SANU 11, 332. 

59 | "influence roumaine sur le lexique des langues slaves, Rsl, XVI, Bucuresti, 1968, 90 

(= L'influence roumaine); Dicfionarul limbii romdne moderne, Bucuresti, 1958, 484 (= 

DLRM). 

32! Rečnik SANU 11, 332 (s.v. budza). 

2 Dictionarul limbii romdne, Bucuresti, Academia romana, tom. I, deo I-a (A-B), 1913, 

410 (= Dictionarul limbii romdne). 

53 D, Gamulescu, Influente romdnesti, 71. 

324 Rečnik SANU I, 232. 

32 Dictionarul limbii romđne 1, 412-413. 

5% D, Gamulescu, Influente romđnegti, 34. 

527 Rečnik SANU 1, 277: „Ako je neko učitelj u Krajini, pa zaboravi doneti [načalniku] bar 

jednu petačku Baluce (najbolje krajinsko vino), ... taj ... neka se ne nada klasi“. 

% Rečnik SANU I, 271. 

3 D, Gamulescu, Influenfe romdnegti, 72


kvalitetno negotinsko crno vino u većim količinama počnu da baluckaju (< 

baluckati „peniti“) u pijanom stanju (upor. baluckao ne baluckao, kupio sam 

te za sir, po-jeséu te kao sir u priči o seljaku koji je u gradskom duéanu k- 

upio beli sapun misleéi da je feta sira); 

berbatovka „naziv kola koje se nekada igralo i u Nigu“* je ter-min očigledno 

nastao od imenice berbat- + suf. —ov (koji formira po-sesivni pridev) 

+ suf. —ka (koji se koristi u formiranju imenica Zen-skoga roda). Gamulesku 

smatra da srp. radikal berbat verno oponasa rum. bdrbat i da naziv kola berbatovka 

potiče od: 1) antroponima Berba < rum. Barbar, koje se pominje 

kao li¢no ime nekog Vlaha već u XI veku, pa bi u tom smislu berbatovka 

bilo ,,Berbatovo/Barbatovo kolo®. Ovo je prihvatljivo tim više što je u 

XIX veku zabeleZeno ime neke osobe Berbatovi¢ (< stp. Berbat = rum. 

Barbat), koja je po profesiji svirač, muzikant, violinista. 2) U objašnjenju n- 

aziva kola berbatovka moze se poéi od srp. Berbatovo (< rum. Birbat) „selo 

u Srbiji blizu Niša“, pa bi u tom smislu bilo „kolo koje se igra u Berbatovu“. 

3) Treéa moguénost nastanka naziva kola berbatovka je od rum. prid. barbdtesc, 

fem. barbdteasca ,,(kolo) za muskarce®. Srpska forma berbatovka je r- 

ezultat morfoloske adaptacije rum. prideva pozajmljenog u srpskom i imao 

bi znagenje „živahno kolo; kolo za muškarce“;53 

bčrbeč „malj kojim se zabijaju kolčevi, stubovi“ na području Timoka i 

srpskog, Banata® < rum. berbéce „mehanička ili ručno izrađena naprava od 

jednog teškog komada drveta koja deluje padom, a koristi se u zabijanju stupova, 

nabijanju zemlje, lomljenju velikih komada tuča ili gvožđa, itd“ < lat. 

berbex, -ecis (= vervex).* 

bracir, brasir „tkana (pojas) traka s gornje strane pregače“ (okolina B- 

oljevca – istočna Srbija)** < rum. brđciri „uzani pojas tkan od vune kojim se 

muškarci i žene opasuju“. Srpski oblik brašir"! je nastao od jedne rumunske 

subdijalektalne banatske varijante brašir4 i identičan je s bracir. Rumunsko 

poreklo i jednog i drugog oblika je potvrđeno činjenicom da su navedeni pojmovi 

nastali iz lat. bracile;5% 


brazar, bizak, bfzar, brzdar, brznar, brnzar „mešina od $tavljene kozje 

ili jagnjeée koze u kojoj čobani ili kiridZije nose sir, smetanu i dr.“** je objašnjeno 

u Rečniku SANU ital. borsa „torba“. Medutim u srpskom jeziku p- 

ostoji i termin brnza „sir“““? < dr. brinza®", a značenje svih navedenih termina 

jeste meSina u kojoj se čuva sir (= brnza). Srpski termin branzar < rum. 

*brinzar „mešina za Suvanje sira“ je verovatno postojao u govoru srednjovekovnih 

rumunskih pastira na Balkanskom poluostrvu, a mogao je nastati od 

rum. brinzd „sir“ + suf. —ar < lat. —arius tim više što je na prostoru Rumunije 

zabeleZen termin brinzar „fromager; onaj koji pravi sir ili ono u čemu se 

čuva ili prodaje sir“ i u tom slu¢aju mogli bismo objasniti prvo —a— u 

branzar kao rezultat jedne fonetske adaptacije (- > —a-), dok bi drugi primeri, 

b/zak (-ak umesto —ar i ispadanjem —n-), b/zar (ispadanjem —n-) i 

brzdar (< epentetično —d-), pretrpeli fonetske adaptacije tipa rum. —rd— > 

srp. vokalno ——, osim forme brznar koja je nastala metatezom od brnzar;’® 

burag ,stomak u Zivotinje* < rum. buric ,,pupak, pupéana vrpca“ (potvrden 

u meglenorumunskom sa znaenjem trbuh, Zeludac, stomak) < lat. u- 

mbulicus (= umbilicus). Termin sadrZi rum. —r— umesto lat. =/~ i rum. -a— 

ume;t;) lat. —u~/~i-, &ime se dokazuje jedna stara pozajmica pre X-XII v- 

eka; 

burfan „proždrljiv dovek“** U srpskom ne postoji suf. —fan, kao ni 

osnova burf-, pa se srp. termin burfan treba pripisati rum. burduhan „panse, 

gros ventre, estomac, entrailles, gripe; burag, prvi Zeludac u preZivara, mešina, 

trbusina, škembe, utroba“, ” burduf „veliki Zeludac u čoveka; veliki t- 

rbuh“*“ i|i, još preciznije, kod varijante burfan navodi se i burduhdni, osim 

varijante bor/čni „ćventrer“, izvedene evidentno od imenice *borfan koja još 

nije potvrđena, a semantička evolucija od „čoveka s velikim stomakom“ do 

„halapljivog čoveka“ je lako objasnjiva;* 

burta „veliki trouh***® < rum. burtd „stomak“, burtice pl. (reg.) ,,rubovi 

na govedem Zelucu® (okolina Negotina)** takode potiče od rum. burtd, a le- 

530 Rečnik SANU 1,471. 

53! Rečnik SANU I, 471. 

592 Bđrbat je bilo pozajmljeno u srpskom kao top. i lično ime Barbat, selo u Srbiji Barbatovci 

i Barbatovo, kao i selo Berbatovo blizu Niša, itd. 

33 D, Gamulescu, /n/fuenfe romdnegti, 73-75. 


35 DLRM 77; Gamulescu, Influente romdnesti, 75. 


7 Rečnik SANU I1, 126. 

8 D. Gamulescu, Influene romdnesti, 80-81. 

9 Rečnik SANU 11, 105, 156, 157, 158; Lj. Miliéevié, Zivot i obicaji Popovaca, SEZ, 

LXV, Beograd, 1952, 65; 

30 Rečnik SANU I1, 191. 

341 | 'influence roumaine, 16-77. 

32 D, Gamulescu, Influente romdnesti, 81-82. 

5% bid, 35. 


5 Dictionarul limbii romdne 1, 698. 

6 Dictionarul limbii romđne 1, 697. 



4 Ibid, 308.


ksika burtati „bosti rogom“ (Koza me je burtala – Hvar, Hrvatska),”" biće i- 

zvedenica od srp. burta i trebalo bi označavati „ubosti u stomak“;”' 

butorka „drvo prevršeno, okresano i obično šuplje što nije ni za kakvu 

građu“ (Okrug Krajinski)*? < rum. butoarcd „panj“. 

butuk „trup, direk“ (srednji Timok) < rum. butuc „isečeno stablo očišćeno 

od granja i kore“ nepoznatog porekla;*5 

butura!, buturnica „zatvor, hapsana“ (Lika) < rum. buturd „rupa“;”5 

buturka, buturika „stabljika od kukuruza, suncokreta, duvana i slično“ 

(Leskovac, Pčinja, Vranje)* je leksema dobijena kontaminacijom prvog sloga 

rum. butoarcd i drugog sloga rum. reg. boturi pl. „stabljike“ + suf. —ka. 

čutura „drvena ploska (za vino)“ < rum. ciuturd < lat. *cytola. Srpsko 

s T- umsto Jat. —-/-o-, — (intervokalno) ukazuje na rumunske osobine; 

frula < rum. fluier (upor. alb. /Ioere grč. @AOLePLOU); 

gurica „rupa na svirali“ (Timok) je u Re¢niku obja$njena rum. gaura 

„rupa“, ali ée pre biti od rum. dem. guritd „ustašca; otvor na nekom objektu* 

ili rum. dem. gauritd ,rupica“*®® gde rum. —du- daje srp. —u- fonetskom adaptacijom; 

ugrusati se „ugrušalo se (mleko)“ < rum. se (in)gro;a Po mišljenju Th. 

Capidana, pozajmica je veoma stara, jer srp. u- iz svršenog glagola predstavlja 

rum. pref. in- prikazan nazalom , koji je posle X veka prešao u u; 559 

guša < rum. gusči < lat. geusiae; 560 

kanura „drvo na koje se namotava pređa” < canurd < lat. cannula „tl'SClCfl” 

561 

katun „naselje stočara“ < rum. cdtun. 1 pored toga što je etimologija r- 

umunske reči diskutabilna, njena rasprostranjenost na Balkanskom poluostrvu 

je, i pored toga što je nalazimo u srpskom, bugarsg(om i grčkom, povezana 

sa kretanjem srednjovekovnih rumunskih pastira; 

550 Ibid, 308. 

51 D. Gamulescu, Influenfe romdnesti, 83-84. 

2 Rečnik SANU II, 317. 

553 Ibid, 84. 

54 Rečnik SANU 11, 318, 319. 

555 Ibid, 318, 319. 

356 1. Popovié, Istorija, 147; D. Gamulescu, Influente roménesti, 35. 

37 D, Gamulescu, /nfluente romdnegti, 35. 

55 Ibid, 84-85. 

3 Ibid, 35. 

60 1bid, 35. 

1 1. Popovié, Istorija, 147; D. Gamulescu, Influenfe romdnesti, 36. 

62 E, Mihaila-Scarlatoiu, Emprunts roumains dans le lexique serbo-croate, Revue des études 

sud-est européennes, XI (Bucuresti, 1973), 327. 

557 


ker „(lovački) pas“ je reč rasprostranjena u Vojvodini, Srbiji, Dalmaciji 

i Bosni i pretpostavlja izvornu rotacizovanu formu < rum. (dijalektalno) cdre 

(knjiz. rum. cdine) < lat. cane (< lat. canis);** 

krecav „kovrdžav, naboran® je reč koja se najčešće koristi u vezi sa v- 

unom od rum. cref < lat. cricius = cricus < gré. KpLKog „krug“; 364 

urlati (urlikati) „zavijati“ < rum. (a) urla < lat. ululare. 

Kao što je već naglašeno svi gore navdeni termini su u tesnoj vezi sa z- 

ivotom pastira, tačnije u vezi s odgajanjem stoke. U ovoj oblasti nalazimo 

mnoge pozajmice koje ne pripadaju domenu srpskog književnog jezika, a p- 

otiču iz rumunskog. Evo najkarakterističnijih koje su grupisane po semaziološkim 

kriterijumima: 

a) termini u vezi s građevinarstvom i pokućstvom; burdelj „vrsta zemunice“ 

(Srbija, Bosna) < rum. bordei (upor. kastel BoUpoonec, 

Boupšdpiva, Bovpditapa s osnovom bord/burd); 

kustura „nožina, culter, vilis culter, convicium in cultrum“ < rum. custurd 

(< cuiturd < cutit „nož“); 

mačuga, bačuga „pastirski štap“ (Srbija, Kosovo, Crna Gora) < rum. 

mdciucd (< lat. *matteuca); 

566 

stina „stado“ (srpski Banat) < rum. stdnd (autohtona rec); 

b) Zivotinje i njihova svojstva: barzast „ni beo, ni šaren (o kozama)“ < 

rum. barz (autohtona reč); 

blanda ,blaga, dobroćudn4, mila (o ovcama)“ < rum. bldndd (S lat. 

blandus); 

kočan, kocenica „imena ovaca“ < rum. coacin „ime ovce s crvenom 

njuškom“; 

laje „krava sa žutim šarama oko očiju; ime ovce“ < rum. /ai (autohtona 

reč); 

(h)rnkaš „bik rdavo kastriran“ < rum. rđncaci, 

c) patologija (životinja): brnka „gljivično oboljenje na pregibima između 

nogu (ovaca)“ < rum. brdncd (< lat. branca); 

guntura, gunturac ,virusno oboljenje grla“ < rum. gutunar (< lat. *gutturali-um);*® 

d) delovn tela: berikat ,.grkljan, larynx* (Crna Gora), berikata (Istra) < 

rum. beregatd, dial. bericatd; 

kopsa „ovčiji but” (Dubrovnik) < rum. co(a)psa < lat. coxa;”® 

fl: 

ti, 19782, 445—447 


7 Ibid, 37. 

68 1, Popovié, Istorija, 147; D. Gamulescu, Influenfe romdnesti, 37.

—_ 


e) mlečni i drugi proizvodi: brence „sir“ (od XV veka) < rum. brđnzđ; 

kaš (u Podunavlju i srpskom Banatu) < rum. cag (< lat. caseus); 

kulizdra „običan sir“, kunuzdra „prvo mleko u majke, colostrum“ (Cma 

Gora), konastra, kunastra (zapadna Srbija, Crna Gora, Lika, Dalmacija) 

< rum. colastrd (= coasld, corastd < lat. *colastra); 

mamaliga, mamaljuga „kačamak, pura, palenta“ < rum. mamdligč, 

strgljata „usireno mleko“ (na planini Velebit) < rum. dial. striglata (< 

lat. extragulata); 

zarica „sir iz kojeg nije iscedena surutka“ (okolina Sarajeva) < rum. 

zard/zdr „surutka“ (< arb. dhallé) + stp. suf. —ica;’® 

f) geografski termini: karara , staza, putanja“ (Hrvatska) < rum. cdrare 

(

11 


barba „brada“ (u argou muzičara)”” ili „tata“ (u argou zidara iz Slegova)”” 

< rum. barba (prvo značenje), a od ital. barba , stariji čovek“ (drugo 

značenje)”* pozajmlgeno iu srpskom jeziku*”; 

barbos, brbos® „stariji čovek“ < rum. ili arum. bđrbos „bradat“ sa 

adaptacijom -dr- u makedonskom fonetskom sistemu -r- (vokalno); 

biserka „crkva“ u zidarskom argou iz Sirinića (Sar-planina)® < rum. 

bisericd „crkva“ < lat. basilica, 

brnza, briza, brndza „sir“ je veoma frekventan termin u argou konopljara, 

lončara i trgovaca jugoistočne Sx·bijemo i u argoima makedonskih zanatlija 

(Kriva Palanka, Šlegovo, Bracigovo)® < rum. brdnza „sir“ (dial. 

brđndza - H. Barić je pokazao da je reč poreklom albansko-tračka: *brondja 

?ono što je uskisnulo?); 

burta „želudac“””” < rum. burtd „trbuh, stomak“; 

cujka „rakija“ u argou makedonskih zanatlija iz Krive Palanke i zidara 

iz Slegova® od rum. uicd „rakija“ nepoznatog porekla; 

čapa „crni luk“ u argou iz Vukovara® od rum. ceapđ „crni luk“ < lat. 

caepa, 

čerešar „maj (mesec)“ u argou zanatlija iz Smilova®® < rum. ciresar 

„maj i jun (mesec)“ i dolazi odatle što maja i juna meseca dozrevaju trešnje 

(rum. cireasd „trešnja“). 

čomaga „štap“ u argou drvodelja® od rum. dial. ciumag ili od arum. c- 

iumaga (< tur. tchomac); 

Jakatura „glava“ u argou muzikanata®” od rum. fdcdturd „činje-nica, f- 

akat; delo“ možda kontaminacijom sa fdpturd , lice, obraz“; 

3% A. Aprupos, K Gbazapckume maiinu esuyu, CGOpHUK Ha BnrapcKOTO KHIKOBHO 

apyxectso, 1 (1901), 30 (= Aprupos, Kear 6bnzapckume mainu esuyu). 

%5 B. Mapxos, J7pioz kon maiinume s3uyu, Makenoucka asux, V1 (1955), ku. 1, 15 (= 

Mapxos, lTpuaoe I1). 

9 C. Battisti, G. Alessio, Dizionario etimologico italiano, 1, Firenze, 1950, 229-230 (= C. 

Battisti, G. Alessio, Dizionario). 


-% B, Mapko, [Tpuroz 11, 15 

% 7. Petkovié, Jezik nasih Satrovaca, Beograd, 1928, 33 (= Z. Petkovic, Jezik). 

0 M. Đ. Miliéevi¢, Dr Vatroslav Jagié u Srbiji i u Soffji, Godisnjica Nikole Cupica, XV, 

Beograd, 1895, 88 (= Milievié, Dr Vatrosiav Jagic). 

0 5, Mapkon, /7punoz kon maiinume n3uiju, Makenoncka aauk, V (1954), ku. 2, 218, 224 

(= Mapkos, /Tpuroz 1). 

21 Popovié, Valacho-serbica, 102. 

€95 B, Mapxos, [punoz 1, 229. 

601 7. Petković, Jezik, 26. 

95 J1. KoncraHrHHop, Taiien s3uk na cAtunoscku nevanbapu, Tpunoss, H. 1, Hayuno apyurrao, 

Burona, 1960, 35. 

% I1. T6iiya, Ipunoc k. Gvazapckume maiinu esuyu, CSHY, XVI-XVII (1900), 870 (= 

Ts6iiya, ITpunoc). 

7 A. Aprupos, Ko 6bazapckume maiinu e3uiju, 36. 


fliaska „prostituisana“ u argou $pekulanata iz Beograda®® od rum. fleased 

korišćeno u Banatu i Timoku sa značenjem ,,nepristojna Zena, kurva“; 

fntulja „prostituisana“ u argou Ipekulanata iz Beograda® od rum. 

frant, -š „polomljen, —a; zgaZen, -a; probusen, -a“ + srp. suf. -ulja; 

galben, galbin, galban „dukat“ (poznato u mnogim argoima) < rum. 

galbin (Timok), galbdn, galbin „dukat“, a moZe biti objasnjeno preko cig. 

galbenoé"'; 

_jarba „trava“ u argou slepih u Vukovaru'"! od rum. iarbđ „trava“; 

kal „konj“ i kalica „kobila“ u argou drvodelja iz Bracigovam od rum. 

ili arum. cal „konj“ < lat. caballus, a nazivi kaljan,*" kaljac „konj“ i kaljče 

„ždrebe““!“ < alb. ka7 „konj““5; 

kamaša „košulja“ u argou zidara iz Krive Palankeć!6 

ošulja“ (upor. alb. kémiché); 

kandovam „čitam“ u argosu zanatlija iz Bracigova"” od rum. a cinfa 

„pevati“, možda aludira na crkveno čitanje = pevanje (upor. spevam „kažem“, 

spevala „usta“ u argou zidara iz Slegova®® od (s)pevam „pevam“); 

karne „meso“ je rasprostranjen šatrovački termin zabeležen u mnogo v- 

arijanata: karnja, karnjie u argou lončara i trgovaca iz Aleksinca," ? karnje u 

šatrovačkim govorima severo-istočne Stbije* i dolazi od rum. carne „meso“ 

(dial. u Timoku care); 

kasarina „kuća“ u argou zanatlija iz severo-istočne Srbije' ! od rum. c- 

asd „kuća“ + srp. augmentativn_iisuf. —arina; 

kreulja „polica, (vuéena) menica, obveznica® u argou zanatlija iz Para¢ina® 

od rum. cargulie „knjižurina“ (< carte „knjiga“) sa adaptacijom -cr- 

> -r- (vokalno); 

eko“; 

lapte „mleko“ u 

argou slepih iz Bitolja® 

od rum. ili 


lingura „kašika“ u argou zidara iz Krive Palanke i slepih iz Bit- 

alja,'5 lingurka u argou zidara iz Slegova® i Krive Palanke,”" ljongarka 

„kašika; lopata“ u argou zanatlija iz Bracigova,m lingur „hrana“ u argou 

prosjaka iz Prilepa potiče od rum. i arum. /ingurd „kašika“, a termin 

ljanga „hrana, gozba“ u argou drvodelja iz Bracigova potie od alb. /'uge + 

rum. lingurd; 

Jjuvam „ženim se, udajem se“ u argou zanatlija iz Bracigova® ima kao 

etimon verovatno rum. ili arum. leau (/eau) ,.gradevinski objekat“ korišćen i 

sa značenjem „skućiti se“, ali bi se pre moglo dovesti u vezu s rum. (ne) 

Iluvam „uzimamo se; stupamo u brak“; 

mamaljuga „kačamak“ u argou zidara iz Krive Palanke®' 

mamaliga „kačamak“; 

muska „supruga“ u argou drvodelja iz Bracigova' 

muscd „muva“ s pejorativnim konotacijom; 

nafiraca „košulja“ u argou iz Krive Palanke potiče od slov. pref. na- 

+ rum. fir „nit, konac* + rum. afa „nit, konac, vlakno* (odnosno konac na 

konac) imajuéi u vidu odeéu koja se Cesto krpi; 

okuj „govori“ u argou trgovaca iz Skoplja® treba povezati s 

rumunskim izrazom „namignuti“, odnosno u argou „govori (migom)“; 

panje, panja, panjota, pana,®® pan,®" pantik® „hleb“ < rum. pdine 

„hleb“ (pdre — Banat u Vojvodini i Krajina), dok su u argou ucenika iz 

Zagreba® zabelezeni termini panja ,hrana; komad hleba®, panjati „jesti“, 

panjoka ,hleb tezine jednog kilograma* < rum. pdrie + stp. oka ,,1,250-1,280 

grama (< tur. okka)“090; 

633 

od 

rum. 

%2 od rum. ili arum. 

3 [|. Yynes, Taiinusm esux na crenyume 6 Bumoacko, C6HY, XVI-XVII (1900), 876- 

878 (= Tl. uncs, Taitnusm e3ux). 

3 B, Mapos, /Tpiioz 1, 226. 

5 11. Upnen, Taitmusm esur, 876-878. 

26 B. Mapkos, [puoz 11, 18. 

637 B. Mapkos, /7piaoz 1, 226. 

6% A, Apripos, Ka.u Guazapckume maiinu esuyu, 18. 

9 [|. Lienenkos, Taen npocnuku paszosop. C6HY, XIII (1896), 271-273 (= Lienenkos, 

Taen npocnuku pa3čosop). 

630 A. Apripos, Keyr 6bazapckume maiinu esuu, 18. 

6! B. Mapkos, /7pinoz 1, 218. 

632 Naš jug, god. I (Skoplje, 1929), br. 4, 9. 

633 5. Mapkos, [Tpuroz 1, 227. 

1 X, [loneHakoBnk, Yuume Oaa npunoza Kon MakedoHcku maiinu H3uiju, MakenoHckH 

m3uk, 11, (1951), noM. 9-10, 210. 

3 Ta6iiya, /fpunoc, 864. 

636 Ž. Petković, Jezik, 33. 

67 []. LieneHkon, Taen npocnuku pasz060p, 271-273. 

% D, Gamulescu, Influente romđnegti, 68. 

je-tri o govoru, 247. 

0 M. Šahinović, Rjecnik, 24. 


pene „pero kojim se svira violina* u argou muzikanata iz Bracigova®' 

od rum. pand (pl. pene „pera“); 

pordek „pas“ u argou zanatlija iz Para¢ina® od rum. porcdecdine „podao; 

podlac, nitkov, hulja“** promenivsi znacenje zbog pogresnog razumevanja; 

porkam se „opijati se“ u viSe Satro-govora jugoistotne Srbije, Makedonije 

i zapadne Bugarske®* od rum. porc „svinja“ izveden iz izraza „Opio se 

kao svinja“; 

i 

skutura „krasti“ u argou kazandžija iz Prizrena® od arum. scutur ili 

rum. a scutura „istresti“ (upor. kod Rumuna Timočana /-a scuturat dđn izmearie 

„otres”o ga iz gaća“ tj. „pokrao ga do gole kože“); 

sokotela „račun(ica), obračun; mišljenje“ u argou zidara iz Krive Palanke* 

od rum. socoteald „račun(ica); sprava“ (upor. sokoéalo „neka dotrajala 

sprava“ u govoru Torlaka i Šopova)*”; 

varza „pop“ u argou slepih®® od rum. varzđ „kupus“ u metaforičkom 

izražavanju, itd. 

Svi navedeni termini uglavnom su zabeleženi u šatrovačkim govorima 

sa prostora Timok-Osogovo-Šara, odnosno sa prostora Torlaka i Šop(ov)a, 

gde smo i u toponimiji obradili dosta rumunskih termina i izraza koji nisu t- 

ako česti na drugim prostorima bivše Jugoslavije što opet ukazuje na rumunsko 

stanovništvo koje je obitavalo na ovim prostorima.*’ 

3 

S Aprupos, Ko 6baeapckume maiinu esugu, 35. 

2 M. Đ. Milievi¢, Dr Vatroslav Jagié, 91. 

% DLRM, 643. 

4D, Gamulescu, Influente romanesti, 69. 

53 Trojanovi¢, Prilog tajnim jezicima, Juznoslovenski filolog, V (1925-1926), 225. 

% B, Mapkos, /7puzoz 1, 228. 

7 Zahvaljujem se kolegi Ljubisi Rajkoviéu Kozeljcu na ovoj informaciji. 

“® Fr. S. Kuhac, Prilog za povjest glasbe juznoslavenske, Rad JAZU, tom 38 (1877), 37. 

U materijalu koji je naveden izdvojio bih nekoliko pojava. Najpre, tipičnu rumunsku 

pojavu prelaza meduvokalskog -/~ > -r- koju smo napred pomenuli u epohi koja se ne moze 

vremenski odrediti: lat. sole(m) > rum. soare, lat. masculus > rum. mascur. Zatim, u okolini 

Sarajeva srp. zarica „vrsta sira” < rum. zard (< arb. dhallé), u Dalmaciji glindura „otečena 

Zlezda u stoke < rum. dial. glindurd < lat. glandula ali i stp. cutura (slovenaé. cutara, cotara) 

< rum. ciuturd < lat. *cytola, kanura „drvo na koje se namotava preda” < rum. canurd < 

lat. cannula „trščica”, sugare „jagnje sisanče” kod Vuka < rum. sugar < lat. sugale itd. 

Rumunski dijalekatski prelaz -n– > -r- nalazimo u srpskom i hrvatskom ker „(lovački) pas 

< rum. dijalektalno cdre (knjiz. rum. cdne < lat. cane, a rumunsku promenu lat. x > ps nalazimo 

u dubrov. kopsa „ovčiji but” < rum. co(a)psa < lat. coxa, itd. 

Ima rasirenih romanskih pozajmica u unutrasnjosti Srbije, Bosne i Hrvatske koje su balkansko—romanske, 

odnosno mogu podjednako poteći iz dalmato-romanskog ili rumunskog, 

jer se i u jednom i u drugom jeziku čuva -s-, kao npr. rusalije, rusalje < lat. rosaliae; duplo < 

lat. duplu gde se i u jednom i u drugom jeziku čuva -pl- nasuprot italijanskom pi: doppio, itd. 

Na kraju valja reci da se svi naucnici slazu u jednom da su u srpski jezik ,,pastirski termini 

ulazili... iz rumunskog jezika: besika < bdsicd < vessica... furka preslica’ < furca” itd. i da su


Što se tiče rumunskih pozajmica sa prostora jugoistočne i isžg•očne Srbije 

posebno je zanimljiv i rad Gordane Dragin, Žarka Bognjakoviéa,”®® Nadezde 

Petrovié,”' Maje Vukić,”* Dragoljuba Petrovica® i dr. 

IX Onomastika Vlaha kao pokazatelj romaniteta na Balkanu sa 

posebnim osvrtom na Timočku zonu 

Interes istraZivanja slovensko-vlaskih (slovensko-istoénoromanskih) 

uzajamnih odnosa u srednjem veku, izuavanja slovenskih istorijskih izvora 

i svedočanstava o balkanskim Vlasima tog vremena više puta je bio prisutan 

u literaturi.%* Potpuno je razumljivo, da pri rešavanju tog pitanja veoma 

vazno mesto pripada srpskim srednjovekovnim pisanim izvorima XII-XV 

veka. 

Kao što je poznato, srpske povelje nisu samo satuvale dragocena 

svedotanstva o raseljavanju Vlaha na odredenoj teritoriji, o njihovom 

konkretnom socijalno-ekonomskom poloZaju u okviru feudalnog sistema 

nego su udinile moguéim izučavanje etnickih aspekata istorije Vlaha u 

srednjovekovnoj Srbiji. Poimeni¢no nabrajanje na stotine crkvenih i 

manastirskih Vlaha u tim poveljama dozvoljava nam u izvesnoj meri da 

pratimo slovensko — vlaske etničke kontakte na teritoriji srednjovekovne 

Srbije, zatim stepen uticaja srpskih Vlaha na proces formiranja starosrpske 

narodnosti i kako se pokazao krajnji rezultat slovensko-vlaske simbioze u 

XIII-XV veku.® 

„neki arbanaski pastirski termini došli... rumunskim posredstvom: st.-dubr. brinza, rum. (banat.) 

bringa „Sir” < rum. brinzd (H. Barić je pokazao da je re¢ poreklom albansko-tratka: 

*brondja 'ono što je uskisnulo’); barza 'bela ovca' < barzd „roda“ (< alb. bardh)”; buge u 

Banatu i istočnoj Srbiji od rum. bu(d)zd (< arb. buzč) „usta”, itd. 

9 G, Dragin, Z. Bosnjakovi¢, Lingvogeografski pogled na ratarsku leksiku jugoistocne 

Srbije, Govori prizrensko-timogke oblasti i susednih dijalekata, Nis, 1994, 377-404. 

Š N, Petrovié, Romanizmi u pirotskom govoru, U svetlu carskih gradova, Ni3, 1994, 64- 

72. 

2 M, Vukié, Romanizmi u „Rečniku timockog govora” Jakše Dinica, U svetlu carskih 

gradova, Niš, 1994, 73-84. 

63 D, Petrovié, O nekim karpato-balkanskim leksickim reliktima u srpsko-hrvatskim 

dijalektima, Govori prizrensko-timotke oblasti i susednih dijalekata, Ni3, 1994, 415-424. 

64 B. JL Kopomiok, K uccredosanusst a obracmu 9mHožeHe3a cCha6H U GOCmOMHbIX 

povanyes, Bonpocbi STHOTeHe3a H 3THHYECKOH HCTOpHH CJaBHH H BOCTOYHBIX POMAHLEB, 

Mocksa, 1976; Ibid., Tepeveryenue caaes 6 Modynasse u na Bankaubi : (Crasame u §o10xu 

6 VI – cepedune YI a.), Coserckoe cnansHomeneHne, 6, (1976); E. I1. Haymos, Bonowcxas 

npobaesa 6 cospeMeHHoii iozociagckoli ucmopuozpaguu, McropWorpaQueckMe acneKTbI 

cnapaHo-BonouckHX CBH3CH, KnurHcn, 1973; ibid., Crasso-gonowckue can3u, Kuumes, 

1978. 

%5 E. IL. Haymos, Baskauckue Baaxu u gopsuposanue Opeeuecep6ckoii RapoOHocmu (K 

ananuzy anauuckux uen u3 cepOckux zpavom XIII 6.), Orawweckan HCTODHA BOCTOMHBIX 


Problemi balkanske etničke istorije do danas ostaju još nedovoljno 

proučeni i u mnogim segmentima sporni, bez obzira na izvore, koji, počevši 

od XIII veka, daju obiman materijal vlaške onomastike. Naš izbor u cilju 

istraživanja vlaške antroponimije iz srpskih povelja XIII-XIV veka uslovljen 

je time što je u tom periodu, prvi put, zabeleženo toliko mnogo imena Vlaha. 

Formiranje jedinstvene srpske države na čelu sa Stefanom Nemanjom i 

dinastijom Nemanjića, koju je on osnovao, formiranje novog, feudalnog 

staleža i socijalnog sistema, formiranje samostalne srpske crkve, odnosno 

autokefalne arhiepiskopije 1219. godine, ustanovljavanje novih jedinstvenih 

propisa srpskog zakonodavstva, bez sumnje, odigrali su važnu ulogu i u 

procesu etničke i socijalne konsolidacije slovenskog i vlaškog stanovništva u 

okviru jedinstvene feudalne srpske države.“56 

Aspekti slovensko-vlaške simbioze u Srbiji XIII veka, prvenstveno na 

materijalu žičke povelje,”” izazvali su primetna razilaženja u ocenama 

mnogih naučnika. Stoga ćemo najpre pomenuti članak Vlasi i Moroviasi u 

dubrovačkim spomenicima (1879) poznatog medivialiste K. Jirečeka, u 

kojem, analizirajući značenje termina Plah u srednjovekovnim srpskim 

dokumentima, iznosi da je to romansko stanovništvo vlaške kneževine, da su 

to rumunski stočari Balkanskog poluostrva i stanovnici dalmatinskih 

gradova, Romani po svom poreklu (tako je nazivao, pre svega, Dubrovčane). 

Jireček o tome kaže: „Da je drugo značenje (tog termina — S.G.) bilo 

zasnovano na rumunskoj nadodnosti stočara, dokazuju mnogobrojna, 

nesumnjivo rumunska imena tih stočara“. Pri tome Jireček insistira na 

romanskim imenima Vlaha iz povelje o osnivanju manastira Žiče (1222- 

1228), gde se javljaju „Bun (bonus), Singur (singulus), Bukor (pulcher)“, kao 

poMaHues, JipeBHocrb H cpejiHHe Beka, AKaneMHa Hayk CCCP, MHCTHTYT cnaBaHoBeneHHsy H 

GankaHHcTHKH, Mocksa, 1979, 18 (= E. I1. Haymos, Barkanckue Bnaxu). 

% E, IL Haymos, I'ocnodcmeyiouguil knace u zocydapcmsennan nacmy 6 CepGuu XIILXV 

66, Mocksa, 1975, 52. 

7 Imena iz Zicke povelje (151 ime, 208 osoba): Bala, Batina, Berilo 3, Berislav, Bogdan 

2, Bozaja, Bozica, Braja, Brajen, Brapa, Bratan, Braten, Brates 2, Bratesa, Bratilo 2, 

Bratimir, Bratin, Bratina, Bratmir, Bratoneg, Bratoslav 3, Bratohna, Brzej, Budin, Budislav, 

Bukor 5, Bun 3, Bunilo 2, Buta, Buckat, Bu¢, Begota, Bezan, Belota, Vasil, Velimir 2, Plad 2, 

Vikoslav, Viksan, Vokosav, Vojila, Vojilo, Voj(i)mir, Vojin, Poj(i)neg, Vojislav 2, Vojihna 2, 

Vratisa, Vusin, Gostilo 3, Gostimir 2, Gostisa, Grgur, Grd, Grdan, Grdos 2, Gripan, Gugota, 

Gunja, Daj(i)sa, Desilo, Desimir, Desislav, Dobrisa, Dobromir 2, Dobroslav, Dobr'c, Doda, 

Draga, Dragan, Drag'nj, Dragoman, Dragomir 3, Dragoslav 3, Dragos, Dragun, Dragut, 

Dragus 8, Drag(i)san, Drazihna, Ded, Dedol, Zlata 2, Zlina, llija, Krasimir, Kulin, Kuman 2, 

Kupljen 2, Lucan, Lev, Ljubota, Mik, Milobrat, Mil'c, Miros 2, Mrdela, Muzilo, Nanota, 

Nerad, Nikola, Neg, Negoslav, Negota 2, Negus, Než, Pacemil, Pacen, Plen, Povrien, 

Poligrad, Poneg, Prvoslav, Prodan 2, Pruzin, Predilo, Predimir, Predihna, Rad 3, Radis, 

Radomir, Radoslav, Radota 2, Radus, Rud, Sina, Singur, Skoromir, Slavko, Sracin, Srast'n, 

Stan 7, Stanimir 2, Tesemir, Tihomir 4, Tihoslav, Tikoc, Tol'k, Trusen, Tudor 2, Turjak, Tus, 

Hodi3a, Hrelja, Cnomuž, Cvrnega, Crnota, Cué, Sarban.



i u povelji o osnivanju crkve sv. Aranđela (I) u Prizrenu (1348), gde je 

zabeleženo „mnoštvo vlaških imena sa rumunskim sufiksom ul: Surdul 

(surdus), Ursul (ursus), Dragul, Rajul itd“, kao i „jedan Marko Fečor (fecior 

rum. filius), jedan Drazul Mrčina (mrečina, lat. crataegus) i jedan Dragoslav 

Dročinja (mrum. /!/ arbutus unedo)“.** O „romanskoj narodnosti stpskih 

Vlaha (u XIII-XIV veku) Jireček piSe i u uvodnom delu svog ¢lanka, gde 

kaže da su se romanski stočari Balkanskog poluostrva ,postepeno 

slovenizirali*, pa je zbog toga re¢ Vlah u XVI-XVII v. (kod dubrovackih 

pesnika) postala sinonim za stočara uopšte, a ne termin etnitke 

pripadnosti. 

St. Novakovi¢ u monografiji Selo (1891), posveéujuéi mnogo mesta 

analizi srednjovekovnih svedočanstava o polozaju Vlaha u njihovim 

opstinama, tj. katunima, o nastanjenim i nomadskim Vlasima, o tragovima 

vlagkih naselja u toponomastici itd., pri oceni njihovog etnitkog oblika u 

feudalnoj Srbiji jasno postavlja svoju tezu da su Vlasi romanskog imena 

slovenske narodnosti. Insistirajuéi na socijalnom tumagenju termina Viah 

Novakovi¢ je nastojao potkrepiti svoje stanoviste osvrtom na vlaška imena iz 

povelja XIII i XIV veka.*® 

Govoreéi o mnogobrojnosti vlaskih imena u tim spomenicima, 

Novakovi¢ prosuduje da „u tim imenima vidimo mahom čista srpska imena, 

sa pogdekojim vlaskim imenom®, i da su, po njegovom misljenju, medu 

nomadskim Vlasima tog vremena bili predstavnici ,,ne samo od romanskoga 

plemena nego i od slovenskoga“ i dodaje, „bilo da su to bili Sloveni od 

iskoni ili da su se prvašnji Romani poslovenili“‘' Po njegovim rečima, 

nomadski Zivot samo su ,,produZili ljudi romanske narodnosti®, dok su ga 

„Sloveni ili poslovenjeni Rumuni sasvim ostavili, nastanivsi se konačno.“60; 

Takve su osnovne teze S. Novakovića u vezi sa etničkom pripadnošću 

Vlaha feudalne Srbije. Razmotrimo kakva je argumentacija prema problemu 

vlaške onomastike tog perioda. U svojoj napomeni pod brojem 35 

Novakovié navodi: ,,Primera radi evo nekoliko &isto vlaških imena iz starih 

spomenika®, izmedu ostalog iz žičke povelje: „Bum (više njih pod tim 

imenom), Mrgela, Bunilo (više njih pod tim imenom), Bukor, Tus, Griponj, 

Sarban, Singur itd.“ Navodeći ta imena, ali ne dajuéi konkretan broj odnosa 

viaskih i srpskih imena, nastavlja sa nabrajanjem imena iz Detanske 

hrisovulje: „Barbat, Balšić, Sarban, Radul, Baldovin, Bunović, Altoman, 

% K, Jireček, Plasi i Mavrovlasi u dubrovačkim spomenicima, Zbomik Konstantina 

Jirečeka I, SAN, Posebna izdanja CCCXXVI, Odeljenje društvenih nauka, Nova serija 33, 

Beograd, 1959, 193 (= K. Jireček, Plasi i Mavrovlasi). 

9K Jireček, Plasi i Mavrovlasi, 193. 

660 S. Novaković, Se/o, Beograd, 1965, 19, 29-30 (= S. Novaković, Selo). 

! S. Novaković, Selo, 27. 

2 Ibid, 27. 

o 

Krecul’®, Sisman, Motul, Marin, Alen, Lumsa, Kaparm, Buckat itd.“ Zatim 

nabraja imena Vlaha iz DuSanove Arhandelovske hrisovulje: ,,Ursulovié, 

Baldovin, Altoman, Hrajul, Dajul, Dojul, Balda,"® Negul, Hranul, Sisman, 

Stajul, Vladul, Roman (Rajul Roman s bratijom), Rasul, Sarban, Surdul, 

Ursulovié, Drazul, Gradul, Sarbanovié, Karpos, Bunislav, Hinat, Leo Dagul 

itd* i dolazi do zaključka, da svi ti ljudi sa &isto vlaskim imenima, 

„pomenuti u gomili imena može se uzeti da ... ni onda ve¢, u pocetku XIII i 

polovini XIV veka, nisu bili Romani, ali im je u imenima nesumnjiv trag 

toga romanskog porekla.“**® 

Sasvim je razumljivo da primetna povrnost takve argumentacije 

zakljugaka St. Novakovi¢a nije promakla paznji drugog stpskog istoricara, 

predstavnika kriticke Skole srpske istoriografije l. Ruvarca. Zanimljivo je da 

se Ruvarac, istupajuéi protiv nacionalisti¢kih pretenzija srpskih autora, tj. 

protiv njihovih nastojanja da imenuju u svoje srodnike Skenderbega i 

Hunjadija, dotiče i vlaske onomastike srpskih povelja. 

Tako u &lanku Poreklo Sibinjanin-Janka (1901) Ruvarac piše da se u 

hrisovuljama srpskih kraljeva i careva, Zi¢koj, svetostefanskoj, de¢anskoj i 

svetoarhangelskoj spominju Vlasi i vlaski katuni, a u tim vlaškim katunima i 

medu Vlasima, ljudi s vlaskim imenima: Bun, Bunilo, Bukor, Barbat, Balda, 

Baldovin, Buckat, Altman, Dajul, Vladul, Negul, Motul, Krecul, Radul, 

Rasul, Surdul, Hrajul, Kapor, Fecor,*” Singur, Sisman, Sarban i jo§ mnoga 

druga, ali pored njih medu Vlasima i vlaskim katunima u srpskim zemljama 

spominje se Cetiri-pet puta vise drugih sa Cisto slovenskim, ili, ako hocete, 

srpskim imenima. Bez ikakve je sumnje da je Ruvarac u datom slu¢aju imao 

nameru da nam predstavi zakljucke Novakovica, prema kojima se on 

odnosio veoma kriti¢ki. Ruvarac se zato pita moZe li se verovati da su medu 

onima koji se nazivaju Vlasi i koji su Ziveli u vlaskim katunima, bili Viasi 

romanskog porekla, samo oni koji nose vlaska imena, a svi ostali sa 

slovensko-srpskim imenima nisu bili romanskog porekla, nego srpskog?®*® 

Novakovi¢ se u svom osvrtu Nekoliko teskih pitanja srpske istorije 

(1912), napisanom povodom Jirečekove Istorije Srba, ponovo vratio 

problemu narodnosti u srednjovekovnoj Srbiji. Ipak i pri tom on se izjasnio 

protiv „preuveličavanja” stepena romanizacije podataka u rejonu Balkanskog 

poluostrva, tvrdeći da je, već u momentu naseljavanja Balkana Slovenima 

znadenje termina Vlasi, bilo prvenstveno ekonomskog, a ne etnickog 

karaktera. S tim u vezi Novakovié se opet poziva na žičku povelju s početka 

3 Ime Krecul izvodi se od rum. cret „kovrđav, kovrda(va kosa)” 

¢4 [me Kapor izvodi se od rum. cap „glava“ (Usp. dalmatorom. kapur-al „sarma; glavica” 

5 Ime Balda izvodi se od Baldovin. 

% S, Novakovié, Selo, 189. 

%7 Ime Fecor izvodi se od rum. fecior „mladić, momak; sin”. 

68 Zbornik Ilariona Ruvarca, Beograd, 1934, sv. I, 520.


XIII veka i njen s‘?isak Vlaha, ukazujuéi da, osim nekolicine, svi oni nose 

slovenska imena.® 

Novakovié i ovom prilikom ne daje pribliZan broj (kao kod Ruvarca) 

romanskih i slovenskih imena u pogledu Vlaha iz žičke povelje. Insistirajuci 

na svom obja$njenju termina Vlasi samo kao stocari, on dalje piše da ima, 

istina, mnogo pokazatelja da su medu njima ponekad bili i Romani i 

Albanci, ali je uvek moguée navesti deset puta vise takvih o kojima se ne 

može sumnjati da su oni, tj. Vlasi zapravo Sloveni. Na toj osnovi Novakovié 

je tvrdio da je re¢ Vlah u staroj Srbiji već u XIII veku oznacavala pre svega 

društveni sloj, a ne narodnost.*” 

U srpskoj medievalistici pojavio se &lanak St. Stanojevića o vlaskoj 

onomastici XIV veka i, bez obzira na to što se ovde Stanojevi¢ nije direktno 

dotakao materijala XIII veka, to reSenje koje je on predloZio kao da se 

doticalo i odgovarajuéeg materijala prvih povelja, odbacujuci u nauci veé 

odreden pravac istrazivanja srednjovekovne onomastike. 

U ovom malom ¢&lanku Licna imena i narodnost u srednjovekovnoj 

Srbiji Stanojevié resko istupa protiv takvog kriterija ocenjivanja etničke 

pripadnosti, kojima su se rukovodili, na primer, Jire¢ek i Novakovié. Po 

rečima Stanojeviéa, „netačno i pogrešno“ je ono misljenje „da lična imena u 

našim poveljama srednjega veka obeleZavaju i narodnost dotične osobe“. 

Stanojevi¢ kategoritki poriče rasprostranjenu u literaturi, pre svega u 

radovima K. Jirečeka (ali ne i Novakovica), tvrdnju, „da je svaki čovek sa 

vlaskim imenom u našim starim dokumentima i po narodnosti Vlah, svaki 

čovek sa arnautskim imenom Arnautin®.*"' 

Sa svoje strane Stanojevi¢ je smatrao dovoljnim za opovrgavanje 

iznetih teza dalji onomasticki materijal, koji on navodi, gde je posebno 

odabrao primere neslaganja u imenima, tj. kada je otac imao nesrpsko ime, a 

sin srpsko, ili obratno; nadalje takvih primera ,,nesaglasnosti” u imenu dede, 

oca i sinova, ili razne brace itd. Primeti¢emo da je sve te primere imena uzeo 

iz I dečanske povelje (1330), a drugi onomasticki materijali, u ovom slučaju, 

iz Žičke povelje XIII veka, nisu bili koriséeni " 

Stanojevi¢ je izneo kategoricki zakljudak da je, „na osanovu iznetog 

materijala, jasno i sigurno: lična imena u naSim srednjevekovnim 

spomenicima ne mogu se ni u kom slučaju uzeti kao podaci na osnovu kojih 

se može pouzdano obeleziti narodnost dotične osobe*, i time je praktično 

učinio kraj konkretnom izu¢avanju vlaskih imena. 


Kao izuzetak moguce je navesti kratak prikaz vlaskih imena iz žičke 

povelje, u ¢lanku R. Gruica, posveéenog crkvenom posedu u feudalnoj 

Srbiji, ali detaljnije o zapaZanjima Gruiéa govori¢emo dalje. Potpuno je 

razumljivo da se uočava vidno razilaZenje u ocenama jugoslovenskih 

naučnika u vezi sa etnickom pripadnošću Vlaha, mogučnošću koriséenja za 

to onomastickih podataka itd. 

U jednom članku M. Filipovi¢ ponavlja bez pogovora kao ,jedinstven i 

opravdan® gore navedeni opšti zakljutak Stanojeviéa. Filipovié, govoreći o 

slovenizaciji Vlaha na Balkanu, smatra da je moguée iskoristiti vlaška imena 

dokazujuéi slovenski etnicki oblik ovog romanskog stanovnistva. Filipovi¢ 

piSe: „Vlasi koji se pominju od kraja 12. veka u srpskim i hrvatskim 

zemljama, a narotito u državi Nemanjiéa, tj. veé od prve svoje pojave, ne 

razlikuju se u pisanim izvorima od svoje slovenske okoline: oni nose (ve¢ u 

žičkoj povelji iz 1220) ogromnom veéinom srpska, odnosno hrvatska imena 

(kao npr. Smilj, Hranislav, Bogdan, DraZan, Dobrogost itd.) i nazivi za 

srodstvo su im srpskohrvatski...“ Ne dajuéi tačan broj slovenskih i 

romanskih imena, M. Filipovi¢ je priznao da „među obi&nim seljacima koji 

se u spomenicima zovu Srbljima, bilo ... s romanskim imenima, istim kao 

kod vlaha: Bukur, Sarul, Bun, Drokun, Dminko, Ruda“, a zatim iznosi i 

misljenje P. Skoka, koji je ,verovao da se onde gde se radi o &isto 

rumunskim imenima sa pouzdano$éu može zakljuéiti o precima rumunske 

narodnosti, a gde su imena slovénska, onde se mora zakljugiti da su vlasi s 

takvim imenima ve¢ poslovenjeni ili da su u saobraéaju dvojezični...“.75 

ZapaZen je nedostatak konkretnih istraZivanja te problematike i u 

radovima savremenih jugoslovenskih lingvista, kod kojih se imena 

srednjovekovnih Vlaha spominju, ali odgovarajuéi onomasti¢ki materijal, 

ofuvan na drevnim spomenicima, nije sakupljen i nije proanaliziran na 

odgovarajuéi nadin. Tako u Recnik licnih imena kod Srba M. Grkovié, 

postojeca svedočanstva srpskih povelja ubelezena su do 1321. godine, a od 

kasnijih svedoZanstava iskorišćene su samo Dečanske povelje. Kao rezultat 

korišćenja povelja, autor je propustio neka romanska imena, medu kojima i 

nekoliko imena ve¢ uveden u radovima Novakoviéa i drugih. Simptomati¢no 

je da u novom izdanju Dečanskih povelja M. Grkovi¢ daje neodredenu 

ocenu tih spomenika i njihovog veoma bogatog registra srednjovekovnih 

imena, ocenjuju¢i njihovo značenje kao veoma važno za rekonstrukciju 

%9 S. Novaković, Iz srpske ist. Beograd, 1966, 87 (= S. Novaković, /z srpske istorije). 

70'S, Novaković, Iz srpske istorije, 86-87, 88. 

7S, Stanojevié, Licna imena i narodnost u Srbiji srednjega veka, Juznoslovenski filolog, 

VIIL (1928-1929), 151 (= S. Stanojević, Lična imena). 

723, Stanojevi¢, Licna imena, 151-154. 

% Ibid, 154. 

R. Grujić, Eparhijska viastelinstva u srednjevekovnoj Srbiji, Bogoslovlje, godina VII, 

sv. 2, 105-106 (= R. Grujić, Eparhijska viastelinstva). 

% M. S. Filipovi¢, Struktura i organizacija srednjovekovnih katuna, Simpozijum o 

srednjovekovnom katunu, Sarajevo, 1963, 52-53.


srednjovekovne etničke slike i u isto vreme pozivajući se ovde na rad 

Stanojevića.6 

Karakteristično je takođe da u radovima jugoslovenskih naučnika 

vlaška onomastika srednjovekovnih srpskih povelja nije još dovoljno 

rasvetljena, da bi mogla okarakterisati drevne etničke procese. Na primer, u 

svom delu Etnogeneza Južnih Slovena T. Vukanović govori o ulozi 

„nomadskih stočara Arbanasa, Vlaha i Srba i župskih srpskih sela, koja ... 

daju crnogorsko-hercegovačka plemena, koja su nove etničke tvorevine“, 

kao i o crnogorsko-hercegovackoj plemenskoj organizaciji koju „temelji ... 

na stapanju pastirske starobalkanske nomadske krvi Vlaha, Arbanasa i Srba - 

Crnogoraca“®”’ Na žalost, on koristi samo imena rodova i plemena, 

pribegavaju¢i delimiéno i pomoéi toponomastike, ali ne analizira 

antroponimijski materijal Žičke i drugih srpskih povelja. 

U izvesnoj meri problemi istorije vlaškog stanovnistva srednjovekovne 

Srbije dotaknuti su i u rumunskoj literaturi, posvecenoj proslosti 

istočnoromanskog etnosa na Balkanu, medutim, u datom slučaju, specijalna 

analiza vlaških imena, kao pokazatelja etničke istorije feudalne Srbije, nije 

bila uradena. Tako su balkanski Vlasi epohe srednjeg veka bili predmet 

nekih istraZivanja Silviu Dragomir-a, i kao rezultat pojavila se njegova 

knjiga Vlasi sa severa Balkanskog poluostrva u srednjem veku (Viahii din 

nordul Peninsulei Balcanice in Evul Mediu). Potpuno je razumljivo da se 

Dragomir, analizirajuéi sačuvane materijale o Vlasima u Bugarskoj, Srbiji, 

Hrvatskoj, osvrće i na toponimiju i onomastiku Srbije, izmedu ostalog i napodatke 

srpskih povelja XIII veka (Zicke, stonske i humske). 

U vezi s tim on se detaljnije zaustavlja na vlaskim imenima iz žičke 

povelje. Po njegovom misljenju, Vlasi Zitkog manastira nisu imali 

„Specifična“ romanska imena, pa u tu grupu imena on svrstava sledeca: 

Bukor, Bun, Dedol, Mik, Mrgela (?), Singur, Sarban, Gunja. Ta kategorija, 

smatra on, može biti uveéana na radun nekih drugih imena, koja u njemu 

izazivaju neke sumnje, a koja glase: Bala, Buckat, Dragusia, Rug, verovatno 

i Lukan, Grd, Stan i Vlad. S. Dragomir ocenjuje nadalje da je kategorija 

tipi¢nih grékih, tj. kalendarskih ili hrišćanskih imena u tom spisku žičkih 

Vlaha takode mala, jer tu spadaju samo imena Vasil, Tudor, Sina, Andrija i 

1lija. Mnogo više ima ovde slovenskih imena Vlaha, kao npr. Berilo, Braen, 

Dajsa, Ded, Grdan, Hodisa, Kuplen, Negus, Negoslav, Pacemil, Plen, 

% M. Grković, Recnik ličnih imena kod Srba, Beograd, 1977; P. Ivić, M. Grkovié, 

Deéanske hrisovulje, Novi Sad, 1976, 16, nap. 15. 

7 T, P. Vukanovié, Emogeneza Juznih Slovena, Vranjski glasnik, X (1976), 228. 

| 

\ 

·[ 

i 


Sracen i druga, što je on procenio kao dokaz „jakog srpskog uticaja“ i jedne 

„početne faze asimilacije“ Vlaha.*”* 

U sovjetskoj nauci, bez obzira na Zivo interesovanje za pitanje 

onomastike®” jedino su u radovima E. P. Naumova, vlaška imena srpskih 

izvora postala predmet posebnih istraživanja na etnogenetskom planu.®® 

Korisni su i neki opšti zaključci i dostignuca sovjetskih naucnika (istoricara, 

etnografa, lingvista i dr.), dobijeni analizom materijala o drugim nacijama 

drugih regiona. Raspravljajući o značaju antroponimijskog materijala, 

sovjetski naučnik A. M. ReSetov iznosi sledece: „Prezime i ime Coveka 

obi¢no nose u sebi odredenu etničku nijansu, a etnička specifiénost 

antroponima je dovoljno stabilna.“®' Sa svoje strane V. A. Nikonov, 

pozivajući se na rad L. Zgustija i S. Rosponda, primeéuje da ,,antroponimija 

moze posluziti kao dragocen istorijski pokazatelj koji pomaZe razjasniti 

nekadagnji etnicki sastav i migraciju stanovništva u proglosti.“® Kako nam 

se &ini, te opšte postavke se odnose i na vlaška imena zabeleZena u srpskim 

poveljama XIII-XIV veka. 

Njihovu analizu mi éemo pogeti kratkom karakteristikom postojeéih 

izvora, u prvom redu Žičke povelje s početka XIII veka (1220), u kojoj je 

zabelezeno 219 vlaških imena, od kojih je prvo navedeno ime vlaskog kneza 

Grda. Po svoj prilici, on je predvodio tu vlašku opstinu, odnosno katun, ili, 

što je verovatnije „sudstvo“ — po analogiji sa vlaškim ,sudstvima“ iz 

hilandarske povelje Stefana Némanje. U povelji su navedeni samo muskarci 

— Vlasi, pri čemu je izuzetak ime udovice Draguse, a druga Vlahinja se 

imenuje kao ,,Gostimira mati“. U ovoj povelji nema ni jednog imena po ocu, 

a sama imena ne ukazuju na stepen srodstva (npr. otac, njegov sin, njegov 

ded), što je Stanojevié koristio u ranije navedenom delu. Uopste, registar 

vlaskih imena Zicke povelje odlikuje se krajnjom suvoparnošću i škrtošću 

8 S. Dragomir, Vlahii din nordul Peninsulei Balcanice in Evul Mediu, lasi, 2001, 19; P. 

Skok, /z rumunske literature o balkanskim Viasima, Glasnik Skopskog naucnog drustva, III 

(1928), 293-308. 

Onostacmuxa, Mocksa, 1969; 4Anmpononuvuka, Mocksa, 1970; dmuozpagus usen, 

Mockea, 1971; Ouoxacmuka u Hopma, Mocksa, 1976; H. M. )KeneaHak, K ucmopuu 

cep6oxopsamckux namponususeckux (bop.u XII-XV es., Jocninxenns 3 MoBO3HaBcTBa, Kuis, 

AH YPCP, 1963; Ibid, [aeni cepGoxopeamceki eidemnonisiuni anmponowoisti, 

Tepuropianbunu nianekrn i BnacHi nassw, Kuin, 1965. 

E. 1. HayMon, Baakanckue Braxu u ghopsuiposariue Opeanecepockoii Hapodwocmu (K 

ananusy anauckux WMeM u3 cepČckux zpasiom XII a.), ĐDraWweckan WCTOpH3 BOCTOHHBIX 

pomanues, JlpeBHocTb H cpe/nHHe Beka, Akanemus Hayk CCCP, MHHcruryr cnaBgHoBencHHs H 

GankaHicrHkH, Mocksa, 1979, 18-60 (= E. I1. Haywmos, Baakawckue Baaxu). 

% A. M. Peweros, 4wmponoHu\tuueckue mpancopayuu 6 uHoWaljuonanHoi cpede, 

Srorpadus HMeH, Mockea, 1971, 59. 

2B A. HuxoHoB, 3adavu u Memodst ahmponoHu\niku, JIH4Hble MMEHA B OPOLLOM..., 

47,51,


podataka. U njemu je npr. o starešini Grd-u rečeno samo „knez“, i 

spomenuta su dva sveštenika, pop Pačenj i pop Mik. 

U daljem pmučavanju oslonićemo se na Jirečekove sistematizovane 

matenja!e o slovenskim i romanskim imenima i prezimenima sačuvanim u 

spomenicima Dalmacije,“ a biće od koristi i srednjovekovne srpske povelje 

koje je publikovao St. Novaković, mada je u objavljenim tekstovima obično 

ispuštao većinu vlaških imena, ostavljajući samo najvažnije (npr. u Žičkoj 

povelji – „Grd knez i s decom itd. preko 200 imena“).84 

Analizirajući Žičku povelju Jireček i Novaković u svojim delima 

govore o vlaškim i slovenskim (srpskim) imenima, a Grujić u svom delu 

izdvaja, pored slovenskih i „neslovenskih” (vlaških), i kalendarska 

(hrišćanska) imena, mada i on zbog nečega ne beleži neka vlaška imena, kao 

npr. Singur, Gela i druga. Grujić zaključuje, da je među žičkim Vlasima 

samo neznatan broj nosio kalendarska imena, tj. samo osam Vlaha je dobilo 

imena iz kalendara oficijelne pravoslavne crkve, i to: Andrija, Vasil, Grgur 

itd.'5 Po mišljenju Grujića u Žičkoj povelji su zabeležena samo 24 

neslovenska (vlaška?) imena, ne računajući gore spomenutih osam 

kalendarskih, dok su sva ostala čisto slovenska ®*¢ 

Najlakše je izračunati imena najmalobrojnije, tj. Kalendarske, grupe, 

koja je uključila samo 10 ili 11 Vlaha. Tako je Gruić ubrojio ovde imena 

Lucan (Luka?), propustivši ime Sima (Simeon?), a nije potpuno jasno i ime 

vlaškog popa Mik, koje je moguće uporediti sa Jirečekovim navedenim 

varijantama hrišćanskog imena Mihail (Mika, Miko, Mkus)m. 

Ovde je važno razmišljati o razlozima malobrojnih (oko 5% od 

ukupnog broja) kalendarskih imena među žičkim Vlasima. Možda je to zbog 

otežane i usporene hristijanizacije Vlaha na Balkanu,“* ali i zbog sistema 

dvojnih imena, u srednjovekovnoj Srbiji, kao §to je to bilo i na drugim 

prostorima. Drugim rečima, mali broj kalendarskih imena u Zickoj povelji, 

kao što su: Andrija, Vasil, Grgur, llija, Lev, Nikola; Sima i Tudor 3, daje 

nam povoda da pretpostavimo, da su i neka druga imena žičke povelje, npr. 

iz slovenske grupe, u stvarnosti bila druga oficijelna imena nekih Vlaha. Na 

mešanja imena i nadimaka u povelji, ukazuju imena dva vlaska svestenika: 

3 K. Jireček, Romani u gradovima Dalmacije tokom srednjega veka, Zbomik Konstantina 

Jirečeka, II, SANU, Posebna izdanja, CCCLVI, Odeljenje drustvenih nauka, Nova serija, 42, 

Beograd, 1962, 1-366 (= K. Jireček, Romani). 

% St, Novakovi¢, Zakonski spomenici srpskih driava srednjega veka, Srpska kraljevska 

akademija, Peta knjiga, Beograd, 1912, 572 (= St. 

KNEGR H 36 AbTHIO. 

% R. Grujié, Eparhijska viastelinstva, 105. 

% Ibid, 105. 

7K. Jiretek, Romani, 185. 

Novakovi¢, Zakonski spomenici): Tyuaw 

%8 T. T. JinranpmH, Braxu eusanmuiickux ucmounuxos X-XII es., HOro-Boctounas 

Espona B cpenuHHe Beka, KauiiHea, 1976, 136 (=T. T. Jlutaspus, Braxu). 


Mik (Mihail?) i Pačen, koja su po rečima Grujića, slovenska imena, tj. 

nekalendarska, iako bi mi trebali očekivati u oba slučaja kalendarska imena. 

Ovu okolnost, po našem mišljenju, veoma je važno uzeti u obzir pri 

analizi imena koja se odnose na tri sledeće grupe: vlašku (ili romanskovlašku), 

srpsko-vlašku i slovensku ili srpsku. Kako pokazuje temeljna 

analiza teksta Žičke povelje, Grujić je dosta smanjio broj u grupl romanskovlaskih 

imena, odnosno on navodi samo 24 imena. Ipak, u njegovom spisku 

nema imena, npr. Bun, Singur, Bu¢, Mrgela, nesumnjivo romanskog porekla 

i koja su ve¢ obradena u literaturi, odnosno u delima Jirečeka, Novakovica, 

Filipovi¢a i drugih, kao romanska. Pored toga, objavljivanje samo grupe 

. neslovenskih, tj. Vlaskih, imena nedovoljno je, pošto je dugi period 

slovensko-vlaskih kontakata i simbioze mogao dovesti do pojave takvih 

antroponima koji su etimoloski bliski ili slični slovenskim korenima i 

imenima, a, isto tako, bili su rasprostranjeni i medu Vlasima.“99 

Novu kategoriju srednjovekovnih srpsko-vlagkih imena, za razliku od 

romansko-vlaskih, predlaze Naumov. Potpuno je razumljivo da su u nekim 

slu¢ajevima granice romansko-vlaskih i srpsko-vlaskih grupa, s jedne strane, 

i srpsko-vlaških i slovenskih, s druge, još dosta nepouzdane, nestabilne, i 

zato ponekad opredeljenje ovih ili onih imena ostaje jo§ uvek sporno. 

Razume se da je broj tih grupa (romansko-vlagke i srpsko-vlaske) 

nejednak. Tako uzimajuéi u obzir učestalost nekih imena, možemo primetiti 

da je romansko-vlaska imena npsilo 36 ili 38 Vlaha, medu kojima ubrajamo 

Bala, Bun 3, Bukor 5, Buta, Buckat, Buč, Vusin, Gela, Gripon, Dedol, Doda, 

Dragoman, Kulin, Kuman 3, Lucan, Mrgelea, Pacen, Poligrad, Pruzin, Rug, 

Sina 2, Singur, Trusen, Turjak, Tus, Čuč i Sarban, a moze biti i Mik, kao i 

Brapa, tj. priblizno 15-16% od ukupnog broja Vlaha, navedenih u Zitkoj 

povelji. Broj antroponima srpsko-vlaske grupe bio je po misljenju Naumova 

ipak nesto veéi: Batina, Budin, Bunilo, Velen, Viad 2, Vrates, Pratiša, 

Gostilo, Grd, Grdan, Gugota, Gunja, Grdoš 2, Dragos, Dragus 8, Dragusa 

(= Dragusla ?), Dragun, Dragšan, Zlina, Miro§ 3, Nanota, Neg6 ', 

Negoslav, Negota 2, Negus, Nez, Poneg, Predilo, Radota 2, Radis, Radus 2, 

Sijan (moZe biti varijanta imena Siljan ?) i Hodisa,” a u treéu srpsko-viasku 

grupu imena, po Naumovu, neophodno treba ukljugiti ona, koja su u drugim 

spomenicima nosili Vlasi (Rumuni), a koja nisu nosili ili su nosili u malom 

broju predstavnici nastanjenog, zemljoradni¢kog slovenskog stanovnistva. 

% E_ IL Haymos, baaxanckue Bnaxu, 33. 

0 Ibid, 33-34. 

! Ime Neg kod Vlaha u Zitkoj i Hilandarskoj povelji kao i mnoga druga imena, npr. 

Negoje, Negot, Negota, Negouk Negu, Negul, Negun, Negoslav, Negomir, Negosal-ić, ali i 

Po-i neg, možda Než itd. nastalo je od rum. neg „bradavica, mladež” i određenih sufiksa. 

* E. I1. Hayon, Baakawckue Bnaxu, 34, nap. 44; 34, nap. 45.


u 

Zaslužuje pažnju npr. činjenica da ime Negos/av nije nosio samo jedan 

od Vlaha žičkog manastira, nego i Vlah, tačnije vlaški starešina katuna 

Komaini, zabeležen u povelji srpskog manastira Gračanice oko 1316 godine. 

Takva imena čine čitav kompleks, kao što je već navedeno, npr. Dragoš, 

Draguš, Dragšan, Neg, Negota, Neguš, Než, itd. Dovoljno je spomenuti da u 

radu Jirečeka o Romanima u Dalmaciji, imena Drago i Dragus, koja 

možemo uporediti sa slovenskim korenom „drag“, istovremeno figuriraju i u 

spisku slovenskih antroponima i u spisku romanskih, grčkih i dr. 

neslovenskih prezimena i imena.®® Zanimljivo je ukazati na činjenicu da se 

vojvoda Drago§ u starim moldavskim letopisima pojavljuje kao 

rodonačelnik vlaškog (rumunskog) stanovništva u Moldaviji i kao osnivač 

moldavske državnosti sredinom XIV veka.“%4 

Govoreći o broju te tri grupe antroponima, ne smemo zaboraviti 

četvrtu, najmnogobrojniju grupu imena — slovensku (srpsku) koja uključuje 

antroponime 120 Vlaha (od ukupnog broja 219, tj. približno 55%). Ističući tu 

mnogobrojnost slovenskih imena, neophodno je u isto vreme uzeti u obzir 

mogućnost da neki od antroponima te grupe, npr. Berilo, Vojilo, Dragomir 

itd. mogu spadati u srpsko-vlašku grupu, isto kao i neophodnost preciziranja 

i ispravljanja u literaturi ve¢ postojećih zaključaka i pretpostavki o ulozi 

slovenskih imena među Vlasima u srednjovekovnoj Srbiji.“5 

Ako uzmemo u obzir uzajamnu vezu navedenih grupa, naravno i svu 

nestabilnost načina klasifikacije, i rasprostranjenosti imena, može se reći da 

teza koja se susreće u istoriografiji, radovima Novakovića i Filipovića, o 

“ogromnoj” većini i preovladavanju slovenskih imena nema oslonca u 

materijalima žičke povelje, jer kalendarska i romansko-vlaška imena čine 

ovde približno 18-19% od ukupnog broja, a srpsko vlaška grupa oko 23%, 

što smanjuje udeo četvrte slovenske (srpske) grupe antroponima, koju čini 

nešto više od polovine sa spiska žičkih Vlaha s početka XIII veka.“%5 

Za rasvetljavanje ove problematike važno je ukazati na neosnovanost 

tumačenja vlaških imena iz humske povelje, koja je dao Grujić. Navodeći 

imena Vlaha (u povelji je navedeno 39 muškaraca), Grujić zaključuje da su 

sva imena — srpska, osim imena Sarban i nadimka Gagul. Ipak analizom tog 

spiska mogu se izvesti drugačiji zaključci. Recimo, jedan od humskih Vlaha 

zvao se Lepčin Bratotić, a jedan Vlah (starešina ?) katuna Pinušinci u južnoj 

Srbiji iz XIV veka zvao se Lepčin. Isto tako pri oceni imena Negoslav (tako 

su se zvala trojica humskih Vlaha) treba se setiti, da su to ime nosili Plasi, 

@3 K. Jireček, Romani, 165, 223, 278. 

%4 B. M. Tauak, 9. A. PRkMaH, Jezenda o /lpazoue u ompasicenue 6 neii cpeOeaekoaoit 

ommuseckoii cumyayuu 6 6ocmouHo\i IIpukapnambe, iHWMeckas HCTOPHA W (bonbknOp, 

Mocksa, 1977, 212. 

95 E, I1. Haymos, Baaskauckue Baaxu, 35. 

% Ibid, 35. 


spomenuti u Zickoj i gracanickoj povelji. Zanimljivo je da ovde praktično ne 

postoji kalendarska grupa imena, jer u nju sa izvesnom sumnjom mozemo 

ubrajati samo jedno ime - Lupko, koje moZemo uporediti sa 

starohri¢anskim imenom Lup, Lupus®’, dok u sastav romansko-vlaske 

grupe ulaze imena osam Vlaha. Jedan od njih figurira samo sa patronimikom 

— Ruganović, i pri tome je neophodno registrovati patronimik Dragoslav 

Glotanovi¢ jednog od Vlaha četvrte grupe. U broj imena treée, tj. srpskovlaske 

grupe ¢ini nam se potpuno pravilno ubrajati ne samo antroponime, 

koji su se upotrebljavali često ili češće u vlaskoj sredini, kao npr. Negos/av, 

nego i ona imena, koja prate nadimci ili neka druga imena koja su tipi¢no 

romanska. Ta činjenica, da su u povelji navedeni Radoje Bukolaj i 

Dragoslav Gagul, sluzi kao ¢vrst dokaz ve¢ pomenute pretpostavke, da je 

medu srpskim Vlasima XIII veka bio rasprostranjen sistem dvojnih imena, 

kada je jedno ime bilo slovensko, a drugo romansko, vlasko. Ta pojava bila 

je tipoloski sli¢na sa poznatim sistemom dvojnih imena, kada su u Srbiji i 

drugim zemljama egzistirala oficijelna hri§éanska imena i, istovremeno, 

narodna slovenska.®® 

Bez evidentiranja ovakvih pojava bilo bi neprihvatljivo dati’ocenu 

prezimena Vlaha koja se susreéu u toj povelji, na način kako je to učinio S. 

Stanojevi¢ u svojoj tezi o haotitnoj izmeSanosti imena unutar pojedinih 

vlaskih porodica. U sustini, ponavljaju¢i njegovu metodiku, mi odmah 

otkrivamo nesaglasnost i pgstojanje vlaskih imena sa slovenskim 

patronimima, Bana Dobroslavi¢, Lepcin Bratoti¢ i Negoslav Tihojevi¢ i, 

nasuprot, slovenska imena sa viaskim patronimima, Dragoslav Glotanovié i 

Dobrihna Grdomancié. Dovoljno je upozoriti na sistem dvojnih imena, da se 

shvati da se sin Dragoslava Gagula u oficijalnom aktu srpskih vlasti, po svoj 

prilici, imenovao samo Dragoslav, a to, sa svoje strane, može stvoriti 

netaénu predstavu o preovladavanju slovenskih antroponima medu srpskim 

Vlasima na teritoriji Srbije tokom X1II veka.*” 

Raniji kompleksi vlaskih opstina — katuna ili tzv. ,vlaske zemlje” 

(terra Blachorum) — unutar drzave Nemanji¢a nestajali su zato što su 

stpski kneZevi i kraljevi darovali Vlahe raznim feudalcima, duhovnim i 

svetovnim, a to je dovelo do procesa postepenog, ali kontinuiranog, 

7K. Jireček, Romani, 179. 

% E. 1. Haywos, Sazkanckue Braxu, 37. 

? Ibid, 38. 

B. J Kopomok, Tepatuitt «Bonotuckan 3eMAA» 6 PAHHECPEOHESEKORBIX nuCb\eHHbIX 

ucmouHukax, OrHMuecka MCTODHA BOCTOUHbIX poMaHueB, JipeBHocTb H cpemHHe Beka, 

Axanemus Hayk CCCP, Hucruryr cnannHoneneHH# H GankaHHcrHkH, Mockna, 1979, 5-17; E. 

IL Haymos, K eonpocy o 3WaueWuu mepsuna «Bnaxun» 6 XpoHuke mak Ha3biaeM0O20 

Ancbepma, OrHWuecka HMCTOPHA BOCTOMHbIX poMaHueB, [[PEBHOCTs H CDEHHE BeKa, 

Akanemus Hayk CCCP, UHCTHTYT cnaBsHoBenenus H GamkaHHcTHKH, Mocksa, 1979, 191- 

203; E. TI. Haymos, Baskanckue Baaxu, 40.


naseljavanja Vlaha u župskim predelima, gde su konačno prešli na 

zemljoradnju.”" Takođe je proces unutrašnje i spoljne trgovine sve više 

uvlačilo Vlahe, kao isporučioce svoje robe i kao prevoznike, u sistem 

društvene podele rada, u sistem mnogostranih veza između sela i 

srednjovekovnih trgova i gradova. 

Zanimljivi su spiskovi humskih velmoža, koje nalazimo u povelji 

humskog velikog kneza Andrije (1247-1249)" i njegovog sina, a 

Radoslava, s Dubrovnikom (22. maja 1254 godine)."” U tim spiskovima 

humskih velmoža primećujemo mali broj kalendarskih (hrišćanskih) imena, 

što je karakteristika i ranije analiziranih spiskova Vlaha žičkog manastira i 

humske eparhije. Veoma je značajno, da među 22 ili 23 uticajna i moćna 

Humljana, samo je jedan, Foma Cupetié, nosio hriséansko ime, a imena 

druge dvojice, Hrelko Stepkovié i Strezimir Adamovié, pradena su imenima 

po ocu, nastalih od ovih kalendarskih imena. Zatim, ne nalazimo uopšte ona 

imena iz romansko-vlaske i srpsko-vlaške grupe, koja su nosili Vlasi žičke i 

humske povelje. Samo u izvesnoj meri u srpsko-vlašku grupu mozemo 

ubrajati i imena Ceprna, Bigren, Galc i patronimik Berivojevi¢. 

Napomenimo, uzgred, da je u poznatim “Savefima i pricama” Kekaumenosa 

spomenut Vlah Berivoj, jedan od učesnika ustanka 1066 godine u Tesaliji.® 

U sauvanim dvema poveljama bosanskog bana Mateja Ninoslava 

(1240-1249), u spiskovima njegovih vazala i suseda, samo jedno ime moze 

biti kalendarsko, a to je Simeon, brat velmoze Radona, dok se imenima 

srpsko-vlaske grupe mogu pridodati samo imena Grdomil, Grubesa, prezime 

Gunetic i Banic, iako je poslednje, verovatno, vise romanskog porekla.® 

Neka od slovenskih imena dubrovagkih upravitelja (sudija, članova 

saveta i drugih predstavnika administracije) navedenih u ugovoru izmedu 

Dubrovnika i bugarskog cara Mihaila Asena od 15. juna 1253. godine, kao 

npr. Bubana, Grubesa, takode Bocin, verovatno se mogu ubrajati u grupu 

' O naseljavanju Vlaha u zupne predele, odnosno u stpskim ratarskim selima na Kosovu 

i Metohiji vidi rad V. Jaki¢-Cestari¢, Raspored i onomasticko susjedstvo kalendarskih imena 

u predjelima decanskog viastelinstva pri njegovu osnutku, Zbomik Seste jugoslovenske 

onomasticke konferencije (Donji Milanovac, 9-12. oktobar 1985), SANU, Naučni skupovi, 

XXXVII, Odeljenje jezika i knjizevnosti, 7, Beograd, 1987, 351-369 (= V. Jakié-Cestarié, 

Raspored). 

%% Lj. Stojanovié, Stare srpske povelje i pisma, Beograd – Sremski Karlovei, 1929, kn. 1, 

5-6 (= L. Stojanovi¢, Stare srpske povelje i pisma). 

L. Stojanovié, Stare srpske povelje i pisma, 28. 

Cogembi u pacckaswi Kexaavena: (Couunenue susanmuiicozo nowosodya XI s.), 

TloaroToska Tekcra, BBeaeHHE, NEPEBOA H KOMeEHTapHii T.. T. JIutanpuua, Mocksa, 1972, 257; 

Kekaumenos, Sfaturi i povestiri, 7, Izvoarele istoriei Romanici, IHI, Scriitori bizantini (sec., 

X1 - X1V), Bucuresti, 1975, 31. G. Mumu, Istoria romanilor din Pind, Viahia Mare 980- 

1259, Studiu istoric dupd izvoare bizantine, Bucuresti, 1913, 86-87. 

Lj. Stojanovi¢, Stare srpske povelje i pisma, 7, 8, 10. 


srpsko-vlaske antroponimije.” Istovremeno je unimljivo u tom opširnom 

spisku odsustvo tipičnih romansko-vlaških imena tipa Singur, Bun, ‘Bana, 

itd. Neki od satuvanih dokumenata te vrste iz dubrovagkog arhiva su 

analizirani u pomenutom &lanku K. Jirečeka, Vlasi i Moroviasi u 

dubrovackim spomenicima. Podatke iz JireSekovog dela koji se tiču vlaske 

antroponimije iskoristiéemo kasnije radi uporedivanja sa daleko brojnijim 

spiskom vlaskih imena iz hilandarske povelje srpskog kralja Stefana Uroša II 

Milutina. 

Taj dokument je bio sastavljen u kraljevskoj kancelariji krajem XIII 

veka, tačnije po mislienju S. Novakovica 1282-1298. godine,”” a po 

miljenju V. A. Mosina 1283. godine.”® Datacija te povelje je neposredno 

povezana i sa problemom porekla ovde popisanih Vlaha, i u celini, sa 

širokim kompleksom srpsko-vlaskih uzajamnih odnosa i sa migracijom 

Vlaha po raznim zemljama Balkanskog poluostrva u XIII-XIV veku. 

U prvom spisku Vlaha iz tog dokumenta, posle imena Miren i Bratan 

postoje veoma značajne reči: koje je iz gréke doveo, tj. koje je kralj Milutin 

doveo sebi iz Vizantije.””” Razume se da ne možemo tačno znati na koga se 

odnose reči koje je iz gréke doveo i šta su ovde podrazumevali sastavljači 

povelje, odnosno, da li se navedene re&i odnose samo na napred navedenog 

Mirena i Bratana ili na sve Vlahe počinjući od kneza Voikne, čija su imena 

zapisana u povelji do te slučajne, ali, za nas, veoma vaZne napomene. 

Moramo obratiti pažnju šna činjenicu, da u kasnijoj takozvanoj 

zajedničkoj darovnici Milutina Hilandaru, koja u početku ponavlja tekst 

povelje iz 1282-1298. (1283) godine, postoje imena Vlaha, Balosin, Voin, 

Stanislav, Grd, Hranilo, Bukor i Dod, koje je otigledno, pisac slučajno 

premestio pišući dokument — manastirski duplikat originalne povelje 

Milutina."" Postoji, izmedu ostalog, odredena neusaglasenost u imenima 

Viaha. Na primer, u povelji iz 1282-1298. (1283) godine, naveden je neki 

Dobroslav, a u tzv. zajednickoj darovnici s poetka XIV veka koja: je 

mestimiéno bolje satuvala poetni tekst spiska Vlaha, na tom mestu je 

zapisano ime Dobrav. 

Razume se, za analizu slovensko-vlaskih uzajamnih odnosa tog perioda 

mnogo je vaznija činjenica da u tom spomeniku mi nalazimo odredene, iako 

Sture, podatke o poreklu tih hilandarskih Vlaha, o njihovom raseljavanju na 

teritoriju Srbije sa vizantijske teritorije i, takode, iz Bugarske. Veé smo se u 

gomjem tekstu kratko osvrnuli na prevodenje nekih Vlaha, prema datoj 

K. Jiretek, Romani, 152. 

7 St. Novaković, Zakonski spomenici, 389. 

" V. A. Mošin, Povelje kralja Milutina – diplomaticka analiza, Istorijski časopis, XVIII 

(1971), 59, 60. 

7% Busanruiickuii spementn, XIX (1915), 474. 

0 Ibid, 395, 475.



povelji, iz Grčke, tj. iz Romanije/Vizantije. Zanimljivi su i drugi onomas!ičlfi 

materijali tog spomenika. Na primer, u prvom spisku figurira neki plemić 

Krajislav — „Petralit s decom“. U datom slučaju treba napomenuti poznatu 

romanijsku/vizantijsku porodicu Petralit iz Tesalije.!! To poređenje čini 

nam se ispravno zato što je ime Petralit smešteno u povelji do navedene 

napomene o prevođenju iz Romanije/Vizantije. Drugim rečima, samo na 

osnovu imena sledi zaključak da je taj Vlah zaista mogao biti preveden u 

Srbiju iz balkanskih oblasti Romanije/Vizantije, kao rezultat nekog pohoda 

kralja Milutina. 

Između ostalog, u prvom spisku vlaških imena Hilandarske povelje 

(1282-1298. ili 1283) naveden je neki pop Bugarin s decom, gde se Bugarin 

razume kao nadimak, i drugi Vlah Gurg, tj. Georgije Kalimanić."* Kako je 

poznato, ime Kaliman je bilo rašireno u Bugarskoj, tačnije, medu 

predstavnicima carske dinastije Asena, koji je poreklom Vlah."? Ukoliko je 

reč, u datom slučaju, o konkretnoj pripadnosti nekog imena, u ovom slučaju 

Georgija Kalimanića, možemo preći na svrstavanje vlaških imena na četiri, 

ranije navedene, grupe. 

Počećemo analizu međusobnih odnosa tih grupa na osnovu 

onomastičkih materijala iz prvog spiska Vlaha te povelje. Značajno je da 

ovde, kao i u humskoj povelji, skoro odsustvuje kalendarska grupa. Tu 

svrstavamo samo imena Jan i Gurg Kalimanié. Istina, u drugom spisku veći 

je udeo kalendarske grupe, pošto od 30 Vlaha dvojica, Kosta i Manojlo, nose 

hrišćanska imena. Zanimljiva je i činjenica da je Kosta — sin popa Rada, 

vlaškog sveštenika. Na osnovu toga se može zapaziti uticaj pravoslavne 

crkve na vlašku antroponimiju.”!“ 

Sačuvan je i značajan udeo slovenskih imena. Po računanju Naumova, 

imena slovenske, najmnogobrojnije, grupe sadrže 60% Vlaha Hilandara iz 

prvog spiska i 59% Vlaha Hilandara iz drugog spiska. Napomenućemo da su 

;rupe bile približno iste po broju, u žičkoj 55 % i. u humskoj povelji 59 

' I romansko-vlaška grupa imena, kao npr. Bailo, Balinovici (tri brata), 

Balosin, Bač, Bobaja, Bukor, Bunilo, Dod, Dud, Kulin, Kundedat, udovica 

Taina, Šerban (2) u prvom spisku i Balica, Kumanic, Lala (2), Liman u 

drugom spisku, prisutna u hilandarskoj povelji iz 1282-1298. (1283) godine 

približno je ista po broju kao u žičkoj i humskoj povelji. Ovde je njen udeo 

približno 15%, kao i u srpskim poveljama prethodnog perioda. Razumljivo 

je da u podudarnosti raspodele imena po slovenskoj, kalendarskoj i 

slovensko-vlaškoj grupi deo poslednje grupe je ovde približno 18%, u prvom 

te 

%. 

"' Micropnas Bu3aurnu, 3, Mocksa, 1967, 29, 464. 

T2 Bjgaruiicknii BpeMeHiHk, XIX (1915), 475. 

"3 K. Jireček, Romani, 257. 

7 Bysanuiickuii BpeMeHHHk, XIX (1915), 475. 

75 E, I1. Haywmos, Sarkarckue Baaxu, 50, nap. 104. 

spisku, Bodin, Voisil, Grd (3), Grdus, Dragus, Kraeta, Miren, Neg, 

Negoslav, Negotik, Rad (3), Radota i Stanilo i 21%, u drugom spisku, Braja, 

Muzilo, Negovan, Rad (3) i Radota. 

Zaista, ako bismo se osvrnuli na podatke o rodbinskim vezama 

hilandarskih Vlaha, odmah je moguće videti mnoge primere velike zbrke i 

isprepletenosti slovenskih i romanskih imena u jednoj te istoj porodici, o 

kojoj je pisao Stanojevié. Tako se u prvom spisku spominju braca Predimir i 

Sarban, braca Vojislav i Bodin, Dragomir i njegov sin Bunilo itd. 

Istovremeno, vidimo takode i primere doslednog &uvanja imena u nekim 

porodicama romansko-vlaske i srpsko-vlagke grupe. Možemo navesti Vlaha 

Kundedata, &iji se sin zvao Dragus, dalje u spisku postoje braća Negoslav i 

Rad, pa sin Sarbana, Negotik, itd.”"’ 

Odnos četiri grupe vlaskih imena u navedenim istorijskim izvorima, 

ako sumiramo sve spomenute onomastičke materijale, otprilike je isti kao i 

veé analizirani materijal u srpskim poveljama. Po podacima Naumova, 

imena slovenske grupe &ine oko 54% ukupnog broja, od kalendarskih imena 

susreli smo samo dva, Petar i Ivan. Deo romanske grupe prelazi nešto preko 

20%, a deo srpsko-vlaske je oko 17%. Interesantno je da su ponekad ovde 

navedeni Vlasi zabelezeni sa patronimicima, kao npr. Gruboje Berzovié, 

Miloslav Glejavi¢ itd., a u drugim slu¢ajevima sa nadimkom, kao npr. 

Bogdan Morgasa.""® 

Cini nam se da analizay antroponima srpsko-vlaske grupe imena 

predstavlja veliku zanimljivost i u vezi sa procenom o etni¢kom poreklu 

predstavnika feudalne klase, medu kojima je bilo i nekoliko viaskih 

feudalaca. Možemo pretpostaviti da medu tim vlaškim feudalcima nije samo 

pomenuti veliki Dragos s kraja XIII veka, koji se pominje medu imenima 

prebrojanih predstavnika srpske gospode u Vranjinskoj povelji. Medu 

velika$ima romanskog porekla, ako je suditi po njihovim imenima, svakako 

moZemo navesti i kneza Baldovina, MaljuSata, Nikolu Bagasa Baldovina, 

Viatka Paskaciéa, Aleksija Raula, Brajana,” Nikolu Kosijera,” Olivera 

'Kosijera, 5 Malogu Mikulina i druge. 

" Ibid, 50-51, nap. 105. 

!? Brsauruiickiit Bpemennnk, XIX (1915), 474, 475. 

" E. IL Haymos, Barkanciue Bnaxu, 52. 

79 K. Jireček, Istorija Srba, 1, Beograd, 1978, 192; Đ. Sp. Radojičić, Feudalna poroidica 

Bagas iz Vranja (XIV i pocetak XV veka), Vranjski zbomik, 1, Vranje, 1965, 20. 

% Medu imenima u srpsko-vlasku grupu, po misljenju Bogumila Hrabaka, spada i 

primiur Brajan Radonjin, koji je bio na čelu dva sela pod vlašću vrhovnog kneza Malote u 

rudnikoj oblasti 1476. godine (Vidi: B. Hrabak, Viasi starinci i doseljenici u porečju 

Zapadne Morave /do 1570. godine/, Zbomik radova Narodnog muzeja XX /Čačak, 1990/, 16- 

17). Ispred popisa Malotine oblasti nalazi se Vlaski zakon o čemu vidi u poglavlju ove knjige: 

V 4. Zakoni Viaha srednjovekovnog i turskog perioda.


Analiza onomastičkog materijala srpskih povelja XIII veka, koje sgdrže 

imena Vlaha sa poseda žičke i humske eparhije, zahteva upore·đwame sa 

antroponimijom Vlaha koja je sačuvana u srpskim povequma krajem š(III - 

potetkom XIV veka. Ovde imamo u vidu i ona imena koja su zapelezena u 

Dečanskim hrisovuljama (I-III), koja obraduje Vesna Jakić-Cestarić u svome 

radu jednim, rekao bih, novim heurističkim zahvatom, kao i imena Vlaha 

u radu Mitra Pešikana, ” koji se koristi i turskim popisnim defterima X\{– 

XVI veka, da bi nastavili sa zabeleženom antroponimijom iz tm·_skx·h 

katastarskih popisa nekih područja zapadne Srbije XV i XVI veka koje je 

priredio Ahmed S. Aličić,”” odnosno antroponimijom Vlaha Smederevskog 

sandžaka XV i XVI veka u radu Bogumila Hrabaka, antroponimijom 

Vlaha Braničevskog subašiluka XV veka koju je priredio M. Stojaković i 

zabeleženom antroponimijom u Fragmentima opširmnog popisa Vidinskog 

sandžaka iz 1478-81. godine koju je priredila Dušanka Bojanić. 

Koristeći se podacima koje je iznela M. Grković u SVOj?j knjizi 

Dečanske hrisovulje (1983), Vesna Jakić-Cestarić piše da „većeg vala 

hristijanizacije onomastikona u Srbiji (...) sudeći prema pf;·dacl.ma DH ('= 

Deganskih hrisovulja — S.G), do početka XIV st. i nije bilo, jer je 

kalendarskih imena po selima vlastelinstva pri njegovu osnutku 1330. g(.:d‘ 

bilo tek 7%, uz 90% slavenskih i 3% ostalih“, pa nastavlja da je „nešto vise 

! D, Madas, Srebrni prsten rudnickog vlastelina Nikole Kosjera, Saopstenja (Republicki 

zavod za zaštitu spomenika kulture SR Srbije) XXII-XXIII (1990-1991), 177-181. · 

"2 Imena Oliver i Brajan su i kod Vlaha Lepenice oko Trstenika pomodna kaže Bogumil 

Hrabak (Vidi: Vlasi starinci i doseljenici u porecju Zapadne Morave (do 1570. godine), 

Zbomik radova Narodnog muzeja XX /Čačak, 1990/, 21.) 

3 M. J. Dinić, Za istoriju rudarstva u srednjevekovnoj Srbiji i Bosani, 11 deo, Beograd, 

62,14. 

% B. Hrabak, Viasi starinci i doseljenici u porecju Zapadne Morave (do 1570. godine), 

Zbornik radova Narodnog muzeja XX (Cagak, 1990), 24. 

73y, Jakié-Cestari¢, Raspored, 351-369. . 

6 M. Pešikan, Zetsko-humsko-raska imena na pocetku turskoga doba (prvi deo), 

Onomatoloski prilozi 1lI, SANU, Odeljenje jezika i knjizevnosti, Odbor za onomastiku, 

Beograd, 1982, 1-120 (= M. Pešikan, Zetsko-humsko-rasa imena). E 

7 Turski katastrski popisi nekih područja zapadne Srbije XV i XVI vek, 1 (Detaljni popis 

Smederevskog sandžaka iz 1476. godine; Detaljni popis Smederevskog sandžaka iz 1516. 

godine; Sumarni popis Smederevskog sandžaka iz 1525. godine), Čačak, 1984, 7-640, II 

(Poimenični popis Vlaha Smederevskog sandžaka iz 1528. godine), Čačak, 1985, 29-231, 1Il 

(Detaljni popis sandžaka Smederevo iz 1559/60. godine), Čačak, 1985, 7-556 (Priredio 

dS. Aličić). 

a KJ B. Hmbak), Viasi starinci i doseljenici u porečju zapadne Morave (do 1570. godine), 

Zbomik radova Narodnog muzeja, XX, Čačak, 1990, 5-45 (= B. Hrabak, Plasi starinci i 

enici). E 

i M. S)tojakovié. Branicevski tefter, Istorijski institut, Zbornik za istočnjačku istorijsku i 

jiževnu gradu, 3, Beograd, 1987, 1-305. . 

j D. %Ž;anić, Fnžlanemi opširnog popisa Vidinskog sandžaka iz 1478-81. godine, 

Mešovita građa (Miscellanea), 2, Istorijski institut, Građa, 11, Beograd, 1973, 79-177. 


kalendarskih imena bilo u vlaškim katunima: nešto preko 9% kalendarskih 

uz isto toliko ostalih neslavenskih (supstratnih, rumunjskih i nepoznata 

podrijetla) i oko 81% slavenskih*" U srpskim selima Decanskog 

vlastelinstva V. Jaki¢-Cestari¢ nalazi da „ukupan broj neslavenskih imena 

iznosi tek 10%, od toga kalendarskih 7% i ostalih 3%, zatim navodi 

kalendarska imena koja nalazi u „vlaškim katunima: Dimiter, Pursd, Ivan, 

Kostadin, Nikola, Petor, Stepan i Pilip s visekratnom primenom, pa zatim 

Manojlo, Marin, Tudoric, Srd, Vasilj, Mihajlo“, a od ,neslavenskih imena s 

kojima se u vlaškim obiteljima kalendarska nalaze u sprezi zanimljivo je 

istaknuti ime, Hrs, Staver, Altoman, Lale, Bač, Buckat, sva s više potvrda, pa 

cijeli niz imena s po jednom potvrdom, ali se neka od njih nalaze kao imena 

Viaha u Banjskoj i Prizrenskoj povelji. Takva su Lumsa, Krecul, Bukur, 

Dudos, Mutul, Sarban, Ban, Bun, Bolin, Hinat, Dosa, Vosa i dl’ugaf‘732 

Raspravljaju¢i u svome radu o Vlasima koji su bili doseljeni u pojedina 

ratarska sela DeZanskog vlastelinstva V. Jakié-Cestari¢ navodi jo§ neka 

imena Vlaha, pa tako u gomjem Polimlju” u selu Velika, imena Đurođ, 

Ilija i Ivanko ubraja u vlaška zato §to je to selo „bilo okruzeno planinama što 

ih je kralj Milutin dao svojoj zaduzbini u Banji, pa im je sigurno bila 

751 V. Jakié-Cestarié, Raspored, 353. 

32 Ibid, 356. 

7 Imena iz gomjeg Polimlja u Dedanskoj hrisovulji II (250 imena, 545 osoba): Andreja, 

Beri¢, Berihna, Beroje 2, Bogdan 5, Bogdasa, Bogilo, Bogiša 3, Bogoje 24, Bogoslav 5, 

Bogta, Bogulin 2, Bogun, Bogut 3, Bogsa, Bozin 2, Bojko, Boloje 5, Boljeslav 2, Boljko, 

Borika, Borilo, Boroje 2, Brajak, Brajan, Brajen 2, Brajko 5, Brajun, Branoje, Bratilo, 

Bratislav, Bratoslav, Bratuj 2, Bratus, Braten, Velimir, Velko, Veloje, Vidoje, 

Vitan, Vitoje, 

Viadoje, Vikoje 2, Vikoslav 3, Vojislav, Vojihna 2, Vojmil 2, Vranislav, Gojak, Gojislav 3, 

Gojko, Golub 2, Grada, Gradihna, Gradoje 4, Grdomil, Gruban, Grubsa 2, Gurdes, Dabiziv 2, 

Dabisa, Daboje, Dejko 3, Desislav Dmitr, Dobras, Dobrenko, Dobretin 3, Dobretko 3, 

Dobresko 3, Dobrilo, Dobrin 2, Dobrislav, Dobrihna, Dobrovoj, Dobromisl, Dobroslav 10, 

Dobréin 2, Dobrej 2, Dom, Dragij, Dragija, Dragovan, Dragoje 2, Dragojlo, Dragoman 2, 

Dragomil 2, Dragoslav 13, Dragos 7, Draguj, Dragéuj 4, Drazeta, Drazko, Dražoje, Drazut, 

Drazimir, Drzko, DrZoje, Druguj, DruZoje 3, Đin, Dura, Dur'd 11, Duroje 7, Ivan 11, Ivanko, 

Hija, Jaroslav, Krajislav, Kréelej, Kudelin, Lazar, Lazor, Lalko, Liljan, Lihomil, Luka, 

Martin, Medoje 3, Medo3, Mekinja, Miladin 2, Milatko, Milagin, Milas 2, Milgost, Mildrag 4, 

Mile 2, Mileta Miles 3, Milesa, Milko 7, Milkun, Milovan 6, Miloje 3, Milosla 4, Milota 4, 

Miloš 8, Milten, Miltos, Mil'c, Milčin, Miljak, Miresa, Mirko, Miroje 3, Miroslav 2, Mirotva, 

Mirut, Mihal, Mojko, Mojša 3, Nenoje, Nikola 6, Ninos, Novak, Negoje, Negomir, Negoslav 

3, Obrad 9, Obrad'c, Ozrilo, Ozroje, Okoje, Pav'l, Pegrštan, Petr 2, Petronja, Plnoš, Pobrat, 

Poznan 2, Pomen, Porucen, Prvko, Prvoje 2, Prvoslav, Priboje 12, Prib'c, Predislav, Predoje, 

Preljub, Rade, Radelja 2, Radeta 2, Radetko, Radesko, Radilo, Radin 3, Radić, Radit, Radis, 

Radko, Radmuz, Radovan 8, Radovin 6, Radomir 3, Radoslav 18, Radosta 3, Radota 2, Radoš 

4, Raduj 3, Radulin, Radun, Radej, Raj, Rajan 2, Rajko 9, Rajša, Rako, Rastoje, Rahoje, 

Siloje, Sirak, Skorovoj, Skoroje, Slavko, Slavomir, Sladko, Sladoje 2, Smil 3, Smoljan 2, 

Srdan, Srd, Staja, Stajko, Stajsa, Stepan, Tanus, Tvrdoje 2, Tisan, Tolislav 2, Toloje 3, 

Triloljko, Tripun, Trošan 2, Curko, UteSa, Utesen, Hvaloje, Hiap 2, Hodan, Hodislav 2, 

Hodoje 2, Hranimir 2, Hranislav 8, Hranko 4, Hranoje 6 Hranta, Hran'c, Sleman.


namjena da tamo Vlasi napasaju manastirsku stok·u. Otuda su oni 

pojedina¢no mogli prijeci i u Veliku.* U selu Trčbči ko_|e· se 'smestllo „poq 

samom planinom Visitor“ pored ve¢ navedenih vlaških imena navodi 

sledeée: Hranko Dmitrovié, Luka, Đuroje, Sređ i Derman, zatim u selu 

Grnéarevu: Sljeman, u selu Vrmosi: Petronja i Prvoje Đurišević, u selu 

Ribari u Plavu: Gjurgb i Negoje Vigbnb, ime „koje se naslo i u 

hercegovackih i u hrvatskih Vlaha srednjega vijeka“.” U selu Dobra Reka 

izdvaja ime: „Dmifbr Lepčinović, s krarakteristikama viaske antroponimije, 

jer se slavensko ime Lepcin javlja isključivo u vlaskim katurgnma, u 

dečanskima u tri. Svetostefanski (banjski) katun Smud7i3|;og nalazio se u 

neposrednoj blizini Dobre Reke, a u njemu jedan Lepčin.“' . 

U altinskom selu Trébopolju ,kalendarskih imena koja su tipiéna za 

dečanske Vlahe ... nema, ali ako je ime Prosals (čitaj Vrsalj) nastalo od 

Ursus, onda je i vlaski utjecaj prisutan, a vidljiv je i preko ime%% Hrelja i 

Lalvko, potvrdenima kod Viaha izvan decanskog podrugja.“”" U se:lu 

Babjane u Altinu izdvajaju se kalendarsko ime Đurbđ Mquayić, zatim 

Doleko i njegov sin Dmitor, kao i pop Bogoje i njegovi sinovi fvanko i 

Đurko. Ovome selu u neposrednoj okolini bio je i „dečanski vlaški katun 

Sremljane, odnosno prethodno dva katuna Vlaha Đuraševskih, u kojima su 

bila i imena Ivan i Ivansc, Pursd 3x i Đuroje, pa bi se obitelj popa Bogoja 

mogla i Vlasima pripisati.""" Od vlaških imena koja u dosadašnja nisu 

navedena nalazimo u altinskom selu Šipčani: TroSan i Teperig, u selu 

Bunjane: „Dobrilo Burlet; Kalota a sin mu Njegoje i Miloš i Bogdan f' dčd 

im Teperig","% zatim u selu Krastavljani: „Tudor i Stépan vlaškoga 

ishodišta, pa još jedan Bagreš i Rajko Bulat i Droča sa sinom Laloš-em 

istoga“ vlaškoga porekla, dok su u selu Buljubi imena koja se koriste među 

Vlasima: Nikolic, Vasilj, kao i ,Kalodursd i Kalojan... vlaško-grčkoga 

postanja (KeAog, lijep), pa Bagreš i Bukur izrazito vlaškoga.“”59 · 

Usred „Dečanskog vlastelinstva, u primanastirskom metohu i ostalim 

mjestima u SAP Kosovo, vidan je utjecaj antroponimije V}aha“, jer se na 

„tome području nalaze i stanista vlagkih katuna RatiSevaca i Sušičana, a po 

svoj prilici i neubiciranih Vardistana i Lepcinovaca®, pa se npr. u se!u 

Lučani nalazi ime Aladin, koje je zabelezeno kod Vlaha, pored vlagkih 

Drokun i Pegroje i patronimika „Šlčmanović, po imenu germanskog 

7 Hanz Frankopan u svojoj povelji rotvrduje stare povlastice Vlasima u Cetini 1436. 

godine, R. Lopašić, Hrvatski urbari, Mon. hist. jur. Slav. merid., 5, JAZU, Zagreb, 1894, Urb. 

8. 

5y, Jakié-Cestari¢, Raspored, 359. 

% Ibid, 360-361. 

7 Ibid, 361. 

738 Ibid, 362. 

75 Ibid, 362. 


podrijetla koje se naslo u jednog Vlaha Banjskog vlastelinstva“, ” odakle je 

moglo stiéi i u dečansko selo Grnčarevo u gornjem Polimlju. U selu Istinici, 

pored mnogih kalendarskih imena koja se nalaze kod Vlaha, spomenu¢emo 

imena, Damijan i Kostic, a od rumunskih ¢emo navesti Bukur, Mežura, 

Drokun i Bulin, a u selu Prapracani bio je ,jedan Kalojan, kao vlaško-grčki 

kompozit“.” U Dečanskoj hrisovulji II na Ljubisi nisu zapisana kalendarska 

imena, ali zato postoje vlaska imena Hinat, TroSan, u selu Ljuboli¢i pored 

veé navedenih kalendarskih imena zabelezeno je vlaško ime Sisman i Hinat 

Nikoli¢, a u selu Hrastovici i njegovim zaseocima, Prilepima i Prekome Lugu 

pored veé poznatih kalendarskih i vlaskih imena navedena su slede¢a imena 

Vlaha: Kostadin, Altoman Prédislalji¢, Kumanic, Lazar, Trošan Purčić, 

Milovan Stul¢ié i Baldovin, dok su u selu Babe imena Vlaha Buncat i 

Buckatovié. U selu Grmočelu pored ostalih, prvi put se pominje Mojséj, 

Altoman, Durica, Šapran, David, Kudelin, Hrs i Žud, a u selu Rzinići od 

novih imena je jedino Drokun, kao i u selu Brodlići gde se pominje vlaški 

0 Ibid, 363; Imena iz Banjske hrisovulje pisane 1313-1318. godine (298 imena, 541 

osoba): Baldovin 2, Bale, Balin 4, Baloje, Bardonja, Berivoj, Berislav, Beroje 2, Berče, Bobe, 

Bogdan 15, Bogde, Bogdul, Bogoje, Bogoslav, Bogoš, Božić, Boj, Bojan, Boljan, Boljeslav 6, 

Boljilo, Boljin, Bored, Borislav 3, Boriša 2, Boroje, Botoljan, Brajen 2, Brajislav, Brako 2, 

Bratan 2, Bratejin, Bratešan 2, Bratilo, Bratina, Bratica, Bratko, Bratoje, Bratosin 2, 

Bratoslav 6, Bratula, Brathan, Braten, Brz, Brnjan, Budilo, Budislav 6, Budica, Budoje, 

Bujan, Bukor, Bunilo, Bunislav 4, Bunoje, B'kr, Bežan, Beladin, Belgun, Belmuž, Beloslav 4, 

Beloš, Belčin, Velimir 4, Vitan, Plad 7, Vlade, Vladimir, Vlaja, Viah, Vikoslav 2, Vikoš, 

Pčemil, Vojin 2, Vojislav 3, Poj(i)neg, Voj(i)sil 1, Voj(i)teh, Vojina 14, Visinel, Gvozdij, 

Gojislav, Go(i)ša, Gostimir 2, 

Grade, Gradilo, Gradoje, Grubaš, Guber, Dabiživ 2, Dabihna, 

Dade, Daroslav, Dvore, Dejilo, Des, Desimir, Desislav 2, Deho, Dmitr, Dobre 5, Dobrešin, 

Dobreško 2, Dobribrat, Dobrin, Dobrovoj, Dobrodev, Dobromir 6, Dobroslav 8, Dobrota, 

Dobrčin 2, Dobrej, Dragan, Drage, Dragija, Dragoje 2, Dragomir 2, Dagosin, Dragoslav 5, 

Dragoš, Dragt, Drađa, Draže, Drazko, Dražoje, Druže 3, Dubrav'c, Dude, Dunav, Dedoje 2, 

Đur'đ 4, Đuroje, Žaž, Zoran, Zorica, Ivan 5, Ignat, Ilija, Inoslav 6, Janj, Kalana, Kalopa, 

'Kalota, Kaštevara, Koman, Kopil, Kosta 4, Kostadin 3, Kraguj, Krajimir, Krajislav, Kraj(i)ša, 

Krkoje, Kumanic, Kustodija, Lazar, Litrokos, Lihomil, Lukar, Lul, Lepčin 2, Ljuba, Ljuben, 

Ljubomir, Ljuboje 4, Ljubslav, Ljub'c, Mađer, Mana, Mane, Marko, Martin, Mačkat, Mikul, 

Milan, Milatko, Mildrag, Mile 2, Miloslav 5, Milta, Milten 3, Milča, Milša 2, Miles 2, Minuta, 

Mira, Miroslav 2, Mihail, Miho, Mojan, Mojša 2, Mrša, Mužbrat 2, Muzac, Nadihna, Nikola 

2, Nine, Ninoje, Nega, Negovan 2, Negoje 2, Negoslav 6, Negota, Negul 3, Nežilo, Obrad 2, 

Ozrislav, Opriša, Ostožje, Parkač, Paja, Pelegrin, Pilej, Prvoje 2, Prvoslav 2, Prvoš, Priban, 

Pribe 2, Pribil, Pribislav, Pribo 2, Priboje, Prib'c, Prodan 3, Prede 2, Predilo, Predislav, 

Prejislav, Prej(i)ša, Rad 8, Rade 3, Radeš, Radilo 3, Radkula, Radnij, Radovan, Radomir 8, 

Radoslav 11, Radosta, Radota 4, Radul 2, Raden, Raja, Rajan 2, Rajko 3, Rajul 2, Rub'c, 

Rud'l, Runko, Rutoš, Senj, Skoriša, Skorota, Slavoje, Smil, Smoljan 2, Sramko 2, Srdan 4, 

Staver, Stan 3, Stanilo 2, Stanimir 2, Stanislav 4, Stanko, Stanoje 3, Stefan 6, Stojan 2, 

Strahina, Strojilo 4, Strojislav, Stroj(i)ša, Stepko, Tvrde, Tvrdislav, Tehoje, Titen, Tihan, 

Tolislav, Toloje, Tolčin, Halapa, Haracug, Hlap 7, Hlap'c, Hrana 2, Hrane 6, Hranislav 6, 

Hranoje, Hranča, Hrvatin, Hrs 6, Cerov'c, Sarban 3, Sevel, Siska, Sleman, Solica. 

! Tbid, 363-364.

T- 


patronimik Srrojislaljić, Hranoje Ukopan a sin mu Barbe, Radoslav Plah i 

Hvaloje. Selo Seroš se nalazi u neposrednoj blizini katuna Vlaha Sušičana, 

pa se pretpostavlja da u njemu od 387 odraslih muškaraca 43 koja nose 

hrišćanska i ostala neslovenska imena dolaze iz tog katuna. V. Jakić-Cestarić 

kaže da je u ovom selu „Šantor, vlaško ime, pa još nekoliko imena koja su u 

tipično vlaškoj upotrebi: Baldovin, Hrs, Bač, Staver“, a od kalendarskih do 

sada nenavedenih imena zabeležena su Sava, Đuroje, Semijun, Kuzma i 

druga, dok u selu Zerzevo, &iji naziv „ima vlašku formu kalendarskog 

grekog imena Teopytoc“, ima „više kalendarskih i ostalih nesl. imena 

negoli u drugim selima SAP Kosovo, 69,23%* pa se zbog naziva veruje da 

su „u selu Zivjeli Vlasi koji su napustili katunski način Zivota®.’* Ovde 

izdvajamo sledeca imena Vlaha: Purdic, Ivan$a i patronim Tudorovié. 

Selo Čabić u slivu Kline bilo je nedaleko od dečanskog katuna Vlaha 

TudoriGevaca, koji se nalazio desetak kilometara severno od njega, a juzno 

od njega je „bio predio §to ga je kralj Milutin u Banjskoj povelji nazvao 

Viaska zemlja, koji se naziv po svoj prilici protezao na zemljiste svih 10 

katuna (2 banjska, 1 decanski i 7 arhandelovskih) što su se nasli u kvadratu 

od dvadesetak kilometara.“ U dva slučaja je ,,direktan spomen nastanjenih 

Vlaha u Cabitu: Bogdan a sin mu Radoslav a déd mu Viah, pa onda Viah 

Dobromir* itd. Pored još mnogih kalendarskih imena, vlaška koja nalazimo 

u ovom selu su: „Kopi/, Sapran 2x, Bebej i više drugih nejasnih: Magol, 

Cecel, Hejmi¢, Dud’l, Hunjer, Dumic koja po svoj prilici treba pripisati 

Vlasima u Cabiéu®,” a u Srednjem Selu u Drenici sreéemo nekoliko vlaskih 

imena, kao što su Lun, Ivan Gobinovié, Pilip Kalimanié, Dragoslav 

Batavala, Lagos Dragomirovié i patronimik Kalotic.* 

U svojim zaključnim razmatranjima V. Jaki¢-Cestari¢ podvlači da su 

kalendarska imena ušla u srpska sela Dečanskog vlastelinstva na području 

oko gornjeg Lima, u Altinu, na Kosovu i Metohiji, u delu oko reke Kline i u 

Drenici najveéim delom, da ne kažemo i iskljucivo, iz vlaske sredine, a 

unosila su ih tamo naseljeni Vlasi, pa su, dakle, ta imena, pored onih čisto 

rumunskih, bila njihova antroponimijska specifi¢nost i odrednica u odnosu 

na srpsko stanovnistvo slovenske antroponimije u prvoj polovini XIV veka. 

Prikazujuéi &isto rumunska i kalendarska imena koja su u srpska sela ušla sa 

Vlasima posredno je prikazano i sve bogatstvo vlaske antroponimije koja se 

nalazila u vlaškim katunima na Kosovu i Metohiji, na tzv. Plaškoj zemlji, 

koju pominje kralj Milutin u Banjskoj povelji 

Kada M. Pesikan govori o aztroponimiji Vlaha, u svom radu piše da 

„Spiskovi imena svedoče da je jezitka slavizacija Vlaha bila daleko odmakla 

2 M. Grković, Imena u Deč. hris., 21. 

79 V. Jakié-Cestarié, Raspored, 366. 

Ibid, 366. 


već u doba prvh sacuvanih starosrpskih popisa“ i da „nema nikakve sumnje 

da je prvi, glavni ili osnovni jezik Zickih Vlaha bio srpski“, o čemu, po 

njegovom misljenju, „svedoči ne prosto brojna premo¢ slovenskih imena, 

nego nadasve izvanredno Ziva i raznovrsna tvorba imena slovenskim 

jezičkim sredstvima, koja pokazuje da je dominiralo slovensko jezi&ko 

m i š lj e nj e“, a malo zatim piše da imena rumunske osnove nalazimo „i u 

starosrpskim popisima (i to ne samo u katunima koji se imenuju kao viaski, 

nego i u ratarskim selima®, što je u svom radu V. Jakić-Cestarić i 

dokazala, ali je to ređa pojava, po mišljenju M. Pešikana. Zatim nastavlja da 

su to „imena čije se poreklo sigurno objašnjava“ elementima „balkanskog 

jezičkog nasleđa, koji su do nas po pravilu doprli posredstvom zatečenih 

Romana, Vlaha“, i nastavlja navodeći imena Vlaha iz Žičke i Limske povelje 

i iz Banjske i Dečanske hrisovulje 1I: „Bala, Bale, Baldovin, Bana, 

Bardonja, Batina, Botoljan, Brapa, Bukor, Bukulaj, Bun, Buta, Buckat, Buc, 

Beokr, Gripan, Guber, Gurdes, Gunja, Janj, Kalana, Kalopa, Kastevara, 

Koman, Kopil, Kréelej, Kudelin, Kulin, Kuman, Kumanic, Kustodija, Lukar, 

Lucan, Lev, Mader, Mana, Mane, Mackat, Mik, Mikul, Mrdela, Muzac, 

Opriša, Parkaé, Pegristan, Pelegrin, Petronja, Pilej, Rudel, Senj, Sina, 

Singur, Sracin, Staver, Titen, Tus, Halapa, Haracug, Hrelja, Sarban, Sevel, 

Sleman — gde pored nejasnih likova (koji se ponegde mogu dovoditi u vezu i 

sa slovenskim osnovam, ali nesigurno) i pored refleksa poznatih imena 

uotavamo i reflekse apelativngh reči iz balkanskih jezika (up. rum. bun 

,dobar’, bucur ,radovati se’, copil ,dete’, mic ,mali’, mdrgea ,biser’, opresc 

„Stati, prekinuti’, singur ,sam usamljen’, viasko meglensko mdcikat ,velik’, 

grč. kalos „lep', stauros „krst, alb. bardh ,beo’® ali i rum. bdrbat 

„muškarac, čovek, muž“ (Berbat), botul „njuška“ (Botoljan), cas „ovči, 

mladi sir“ (Kastevara), buca „zalogaj“ (Bukulaj), buci „zalogaji“ (Buč), 

circel „uvojak, kovrdža“ (Krčelej), gur(d) + d(@) + suf. -es „onaj koji nudi 

svoja usta“ (Gurdeš), coamad ,.griva, greben“ (Koman), tusč „kašalj“ (Tus), 

Serb „jelen“ (Sarban) čime se nedvosmisleno može dokazati da „neki 

popisi... nešto određenije potkrepljuju pretpostavku da u datim (vlaškim — 

S.G.) sredinama još nije bio zaboravljen vlaški govor. U katunu 

Sinajinaca (svetoarhanđelskom) jedan katunar se zove Oparitul i objašnjeno 

je rum. oparit „ošuren, oparen“ ili u prenosnom smislu „smeten, zbunjen“, 

što u stvari znači da ovo „nije pravo ime nego nadimak, a on se mogao dati 

samo ako je bilo poznato njegovo značenje, što opet upućuje na čuvanje 

vlaške jezičke svesti“’** — zaključuje M. Pešikan. On navodi i „imena sa 

udvajanjem formanata (Gagul, Gugota, Doda, Dedol, Lula, Nanota), do čega 

5 M. Pešikan, Zetsko-humsko-raska imena, 25. 

% ibid, 25-26. 

7 Ibid, 26. 

738 Ibid, 27.


može dolaziti u svakom jeziku, ali se ipak verovatno može reći da su bila 

manje karakteristična za slovensku tvorbu (koja je išla uglavnom u pravcu 

sufiksacije), a više za supstrat“, sa čime valja usporediti slične likove u 

toponomastičkom nasleđu: Piperi, Cecuni, Cuce, Dide, Dodoši, a uz to je, 

kaže M. Pešikan, za ,balkanske starince bio karakterističan i veéi udeo 

imena iz hrišćanske i antičke tradicije nego kod Slovena.*’ 

Medu arbanaskim imenima koje donosi M. Pešikan iz 1485. godine 

nalazimo neka imena koja su i danas prisutna u antroponimiji Vlaha istoéne 

Srbije. Navešćemo nekoliko primera arbanaskih, a zatim rumunskih: Goga — 

Goga, Gjorgj - Glorgie, Gjin - Gjind, Leka – Leca, Marin – Marin, Marku – 

Marcu, Nika – Nicd, Cika — Cicd, zatim arbanaSka imena iz 1571. godine, 

pored onih koja se ponavljaju kao u prethodno navedenom uzorku, su: Gac — 

Gat(u), Dida – Didoj, Doda — Doda, Lika – Licd, Nika ~ Nicd, Pal – Pala, 

Peka – Peca,”® Bardonja – Bardon, itd. 

Kada se u nauci govori o antroponimiji Vlaha, postoje dva misljenja: 

jedno kojem se, pored mnogih srpskih istori¢ara i lingvista, priklanja i M. 

Pesikan u svome radu, da je „jezička asimilacija Vlaha na srpskom prostoru 

išla brze nego gadenje njihove etnografsko-socijalne posebnosti, jer se na 

temelju nekada$njih njihovih narodnosnih (etno-jezičkih) zajednica 

konstituisao jedan društveni staleZ, staleZ stočara... i tako se dolazi do 

svima poznatog zakljutka da se ,stodari (kad nisu Arbanasi) nazivaju 

Viasima, a ratari (pored grecizma ,meropsi’) Srb(lj)ima.”" 

Sledećom rečenicom M. Pesikan pokuSava ublaZiti svoj stav koji je 

teško odrziv pa kaZe da ,,nije ipak realno misliti da je to razlikovanje znatilo 

nekakvu strogu segregaciju. Potom ipak nastavlja da se u poveljama 

„ponavlja vladarska naredba: ,Srbin da se ne Zeni u Vlaseh’, ali to nije 

čuvanje etnickih posebnosti, nego nastojanje feudalaca da sprece beZanje 

kmetova sa zemlje, jer se odmah dodaje: ,ako li se oZeni, da ju vede u 

merophe’, a uz to da i potomstvo mora ostati ratarsko“,”? odnosno Srpsko, 

ako je verovati M. Pešikanu da su ratari (meropsi) isto što i Srb(lj)i. To su, 

po misljenu M. Pesikana, kao i po misljenju mnogih, preduzete mere zato 

„da se odrzi staleski poredak®, a u sledećoj rečenici primecuje da „nema 

recipročne zabrane (da se Vlah ne ženi u Srba)“* čime je pobio svoju 

konstataciju koju je naveo u prethodnoj rečenici „da se održi staleški 

poredak“.”5 Zabrane da se Vlah ne ženi u Srba, nema, jer je to bio jedan od 

vidova ,jezitke asimilacije“ Vlaha, i to M. Pešikan ne spori, već, naprotiv, 

kaže da je „proces jezičke asimilacije... temeljno sproveden” ali je to, po 

74 Ibid, 26. 

% Ibid, 31-32. 

' Ibid, 24. 

32 Ibid, 24. 

753 Ibid, 24. 


njemu, učinjeno ,,spontano, jer se nigde u spomenicima ne vidi da je bilo ma 

Kakvog pritiska da se prihvati srpski jezik“./54 

U Zelji da potkrepi svoju tezu o stalezu stocara koji se nazivaju Viasi, 

M. Pesikan pominje da je sa dolaskom Turaka vlaski status bio nesto 

povoljniji pa su „sigurno pojedine ratarske naseobine nastojale da se ukljuce 

u Vlahe, u viaski zakon“, a da bi ojačao svoju tezu, on iznosi &injenicu da je 

medu ,banjskim katunima jedan blgarski“ koji, po njegovom miSljenju, 

„Svedoči da stodarski Zivot nije bio ,monopolski’ vezan za balkanske 

starince®,* a tu je, po misljenju B. Hrabaka, „reč samo o Vlasima, onima sa 

Stare Planine, koji su slavizovani u krugu Bugara, pa su ih, zbog bugarskog 

jezika i dm%ih bugarskih karakteristika, u nebugarskoj sredini nazivali 

Bugarima“.” 

Po nasem miljenju, katun s „etničkom“ odrednicom bugarski iz 

vremena 1313-1318. godine ukazuje, s jedne strane, da se pod pojmom Vlah 

ne podrazumeva stocar, jer je očigledno da katuna ima arbanaskih, viaskih, 

pa i bugarskih ukoliko dolaze sa prostora Bugarske, a ne zato što oni govore 

bugarskim jezikom. Postoje mnogi vizantijski izvori koji na prostoru 

Bugarske navode Vlahe od XI do XV veka, koji govore istim jezikom sa 

onima u Tesaliji ili sa onima u današnjoj Rumuniji, odnosno govore 

rumunskim jezikom ili nekim drugim romanskim dijalektom koji je svakako 

za vizantijske i druge autore bio blizak rumunskom ili čak italijanskom, ali 

ne bugarskom ili srpskom jeziku”” (Vidi poglavije: IV 2. 4 O socijalnoj ili 

etnickoj kategoriji Viaha). 

Drugo misljenje, kada se govori o antroponimiji Vlaha i ujedno i 

suprotno navedenom, koje zastupa manji broj naugnika, izne¢emo rečima B. 

Hrabaka iz njegove zapaZene studije o Vlasima u pore¢ju Zapadne Morave, 

odnosno Smederevskog sandžaka, &ime mi, u naSem razmatranju 

antroponimije, prelazimo sa prostora jugoistočne, južne i jugozapadne Srbije 

na prostor severozapadne Srbije, da bismo na kraju završili sa 

antroponimijom Vlaha severoistoéne Stbije. 

Započevši svoju raspravu o antroponimiji Vlaha, B. Hrabak u uvodnom 

delu studije govori o Vlasima starosedeocima u severozapadnoj Srbiji od 

XIII veka, gde iznosi da se raspored Vlaha ,,posebno u podruéju Zapadne 

Morave, ne moZe... odrediti, jer o tome, uostalom kao i za druge oblasti 

srpske srednjovekovne drzave do XIII veka, nema izvornih podataka“, pa 

nastavlja da su Vlasi u severozapadnoj Srbiji ,,pripadali Vlasima Posavine i 

754 Ibid, 24. 

-55 1bid, 24. 

% B. Hrabak, Vlasi starinci i doseljenici, 12. 

57 Laonici Chalcocondylae, Historiarum demonstrationes adfidem codicum recensuit, 

emendavit annotationibusque criticis instruxit Eugenius Darko, I-1I, Budapesta, 1922-1927, 

31D (1), 35 B; 67 D (I), 71 D (1), 72 B, 77 B, in: Izvoarele istoriei Romdniei, IV, 452-455.

_ _ 

T 


Podunavlja, koji su se iz raznih razloga, a pre svega zbog pritiska ugarske 

države, nalazili u stadiju raseljavanja“ pa se zato u dečanskoj povelji 

pominju „dva katuna đuraševskih Vlaha u selu Rzinićima, koji su se nazivali 

Viasi Sremljani, tj, panonski“, a zatim kaže, da je Vlaha Sremljana u prvoj 

polovini XV veka bilo i u „Hercegovini, što znači da su se selili iz Posavine 

preko porečja Zapadne Morave u Metohiju, a potom... u Hercegovinu“, a mi 

dodajemo, da su se jednim delom Vlasi Sremljani doselili i u porečje Crne 

Reke u istočnoj Srbiji gde je 1454. i 1466. godine zabeležen ojkonim 

Sremljan. Vlasi se u porečju Zapadne Morave pominju i 1428. godine, kad je 

despot Đurađ Branković potvrdio baštinu čelniku Radiču Postupoviću, 

priznavši mu selo Plaha Radivojci i selo Plaha Vojkovci u kačerskom srezu 

podno Rudnika.® 

U drugom delu svoje studije B. Hrabak iznosi da je u ,,drugoj desetini 

otomanske vlasti u severnoj Srbiji talas Vlaha prekrio celi Smederevski 

sandžak, u kome je već 1476. bilo 7.600 vlaskih domova“, što je 

predstavljalo 33,63% celokupnog stanovniStva. Zatim po€inje da iznosi 

karakteristi¢nu srpsko-vladku antroponimiju, naglasavajuéi na jednom mestu 

da su ,,najtipi¢nija neslovenska imena bila... Oliver i Brajan, koja su, mozda, 

stvar mode a nisu pokazivala tradiciju u porodici romanskog porekla*’ i da 

su porodi¢na imena (prezimena) retko navedena, „no, ona, kao starija, vrlo 

su Cesto neslovenska“ nastavljajuéi da se ,vlaiko-romanska preinaka 

slovenskih imena, koja je svakako nametala criva (kurziv podvukao S. 

G.), vidi... po nastavcima“. Pored klasiénog, odnosno , tipino vlaškog -ul” u 

imenima Bogul, Bratul, Dancul, Bodul, Bogul, Branul, Bratul, Carul, Cucul, 

Dancul, Danul, Dobrul, Dragul, Drakul, Frtul, Gragul, Hranul, Krnul, 

758 J. Mijuskovié, Opis rudnickog okruga, Glasnik SUD, 41, Beograd, 1875, 198. 

79 B, Hrabak, Viasi starinci i doseljenici, 17. . 

" Usudio bi se reći da Srpska pravoslavna crkva nije nikada prestala da vrši srbizaciju, 

pored ostalog, i nametanjem antroponimije vlaškom ili rumunskom stanovništvu na 

prostorima gde on živi i danas. Govoreći o manastiru Lukovo u selu Lukovu kod Boljevca 

Feliks Kanic nas obaveštava da u selu „žive pomesani Srbi i Vlasi", a da se „selo ne bi 

potpuno rumunizovlo, srpski pop već duže neće da venčava mladiće koji se žene Viahinjama®. 

Pored ovog očiglednog primera navedimo još jedan. U Letopisu Timočke eparhije, godina VI, 

Niš, 1928, na strani 72-73 oštampana je preporuka parosima Timocke eparhije pod naslovom, 

Upisivanje narodnosti u crkvenim protokolima (E[parhijski] Br. 1784 od 23. novembra 

1927.) u kojoj piše: „Povodom slučajeva da su pojedini sveštenici naročito ruski, koji su u 

službi naše Eparhije, ne poznavajući narodnosne odnose stavljali u crkvene protokole 

narodnost rumunsku za pojedine rođene, venčane i umrle ili maternji jezik rumunski, a s 

obzirom na to što u našoj Eparhiji ne postoji niti ima stanovništva koje govori isključivo 

stranim jezikom nego naprotiv srpskim jezikom a u nekim krajevima naše Eparhije pored 

srpskog i kakvim domacim dialektom zbog svojih istorijskih pograničnih veza, preporučuje se 

svemu sveštenstvu: da u buduće u crkvenim protokolima i listićima za državnu statistiku 

stavlja u odnosnim rubrikama da je dotična osoba srpske narodnosti i srpskog materinskog 

jezika”. 


u 

Manul, Martul, Obratul, Obrul, Perul, Pragul, Prvitul, Radul, Robul, Sekul, 

Tohul, Pladul, Žigul, tu treba pribrojati i -il, Bačil, Baćil, Bogumil, Branil, 

Brčil, Dobril, Hatil, Lisimil, Manil, Mihail, Momčil, Pribil, Radil, Radmil, 

Sumil, Vasil), pa i -al zato što je slovensko -v na kraju reči u ovim imenima 

često pretvarano u -I, kao npr. Bogosal, Hrebisal, Radisal, Radosal, 

Branisal, Besisal, Dragal, Grubal, Vidosal, Milisal, Berisal, Bojisal, Brahal, 

Budisal, Busal, Dobrisal, Dobrosal, Gojsal, Hranisal, Hrisal, Mazal, 

Mišosal, Mital, Momčisal, Obšal, Pačal, Parval, Petrisal, Pribisal, Rugisal, 

Sajdal?, Stanisal, Stroisal, Tihosal, Pladisal, Vojisal, Vukosal, Leškosal/ić/, 

pa i brdal — brdar, što podseća na hercegovačke Vlahe, a slovensko -/ na 

kraju imena je već počelo da prelazi u -0, kao npr. Bogmio, Primio, Radmio, 

Radomio, Rumio, Vukmio. Poznate su i „vlaške skraćenice na -đ i -/a/ć 

(Vlad, Hlađ, Pukać, Braisać, Branisać)”"*! zbog romanskog izgovora, kao i 

Blad, Božgovađ, Mlad, Rađ, Srd, možda i Đurađ, Miosać, Trbosać, Bursać, 

itd. u popisu srpsko-vlaških imena na prostoru Smederevskog sandžaka XV i 

XVI veka, što opet podseća na odliku imena iz jugoistočne Hercegovine. Sve 

navedene specifičnosti antroponimije u slivu Zapadne Morave ukazuju na 

pravac kretanja Vlaha iz jugoistočne Hercegovine ka severu. 

Nižući potom knežine i nahije, u svakoj ponaosob nabraja 

karakteristična srpsko-vlaška imena koja nose Vlasi, a koji su, po mišljenju 

B. Hrabaka, već „primili srpski jezik kao jedini govorni jezik i mogu se 

potpuno smatrati Srbima“, ” dolsu, po mišljenju sovjetskog istoričara E. M. 

Naumova, Vlasi srpsko-vlaških imena „bili Romani®)® što se može 

zaključiti na osnovu nekih rumunskih apelativa, izgovora i nastavaka u 

antroponimiji u popisima Smederevskog sandžaka iz 1476, 1528 i 1560. 

godine. 

Imenima srpsko-vlaske grupe smatraju se i ona sa hri§¢anskom ili 

srpskom osnovom, ali sa vlaskim nastavcima -ul, -us, -oj, -aš, a postoji 

misljenje da je i stari nastavak -oe u stvari vlaški. Tu nisu ubrajana imena na 

-$a kao §to su Brani$a, Dobruša, Miliša, Staniša i sli¢na, ali su pomenutu 

grupu srpsko-vlaskih imena na -$a koja su više bila udomaćena u oblastima 

blize Arbanasima, ali ih ima i medu Vlasima, uvritena neka koja su retka, 

kao npr. Dubisa, Girisa, Gilisa, Mirusa, itd., kao i imena na -il, Dragojil, - 

ila (Cabila), -ilo (Basarilo), -ol (Stokol), -ola (Obripola), -alj (Prtalj, 

Petraval)), -elj (Pudelj, Hrevelj, Hrpelj, Mišelj), -elja (Hrebelja, Mielja), - 

ilj (Bosilj, Osilj, Radasilj, Radilj, Vasilj), -ilja (Vukilja), -olj (Toholj), a 

76! B. Hrabak, Vlasi starinci i doseljenici, 17. 

"% Ibid, 13. 

7% Srpsko-vlaška imena su po Naumovu bila: Batina, Budin, Bunilo, Velen, Vlad 2, 

Vrates, Vratisa, Godisa, Gostilo, Grd, Grdez, Gugota, Gunja, Grdos 2, Dragoš, Dragus 8, 

Dragman, Zlina, Miroš 3, Nanota, Neg 2, Negoslav, Negota 2, Nez, Poneg, Predilo, Radota 2, 

Radiš, Radus 2, Sijan.


karakteristična su i imena na -ar, kao Bikar, Brdar, Cabar, Češljar, 

Cudar(?), Grupar, Lukar, Pestar, Prebegar, Pribkar, Prinkar, Priikar’ 

Pudar, Strtlar, Strugar, Sudar, Surmar(?) kao i imena sa nastavkom -er) 

Bojviter(?), Cudler, Duser, Korider, Pester, Svider, Zlember, zatim -ir’ 

Kalvir, Kalavir, takode -or, Mastor, Mrahor(?), Sator, Zor, kao i -ur’ 

Acipur(?), Grgur, Grinkur, Kostur, Pretur, i još -ra, Kesura i -ta, Boz’etu, 

Boguta, _Bolela, Dukata, Duleta, Hrlata, Maleta, Mirčeta, Oguta, Sopora: 

Vigata, itd., koja takode spadaju u srpsko-viasku grupu imena. Postojala je 

t,(end'encija da se imena srbizuju dodavanjem čestog nastavka -ko muskim 

imenima, kao npr. Jan-ko, Sopot-ko, Mesar-ko, Bac-ko, Čigut–ko, Duc-ko, 

Hraé—ko, Jon-ko, Mac-ko, Omen-ko, Pores-ko, mozda i Duko, Siko, Uko, a 

čest je kaze B. Hrabak i „vlaški nastavak -oje”, na primer: Kostoje, Vukoje, 

Gruboje, Mitoje, Nikoje, Predoje, Sakoje, Cicoje, Rahoje, Staroje, Bahoje, 

Dadoj_e, Stopoje, Cvetoje, Vitoje, Plehoje, Plahoje, Tuhoje, i nastavak -oj u 

sledećim imenima: Blagoj, Boboj, Bogoj, Boloj, Bratoj, Dokoj, Dostoj, 

Dragoj, Dukoj, Đuroj, Hrapoj, Kaloj, Kostoj, Krasoj, Krstoj, Mikoj, Miroj, 

Okoj, Omoj, Ostrohoj, Petoj, Petrivoj, Potoj, Poživoj, Priboj, Pristoj, Radoj, 

Rahoj, Skorivoj, Sladoj, Slavoj, Stanoj, Sarivoj, Susoj, Todoj, Vitoj, Viadoj i 

_Vugoj, koja nalazimo u popisu Smederevskog sandžaka iz 1476. godine, kao 

i nastavak -aj, u imenu Babaj, Mrljaj ili -ij, u imenu Belišij, Hodovij, 

Kostori j, Petrij, Prikokovij, i -ija, u imenu Petrija (knez), kao i -uj, u Boguj, 

itd. Ipak, najčešća su „imena sa nastavkom -am, takođe romanskim”, kat; 

npr. Baban, Bačinjan, Belišan, Beran, Bogan, Bojsan, Boljan, Bošnjan. 

Božan, Brajan, Brezan, Brđan, Čiran, Čušman, Damjan, Dejan, Derman) 

Dobroljan, Drman, Dudman, Dulan, Ilan, Kaliman, Karan, Kordanm, 

Lestan, Poliman, Pustan, Rajkan, itd.”, sa nastavkom -en, Čipren, Kulen’ 

Komnen, Viden, -in, Bacin, Barin, Berasin, Biladin, Bogcin, Boin, Bokasin’ 

Bolasin, Borin, Bosnjanin, Bugašin, Curin, Cvejin, Dimitrašin, Dabrašin, 

Dojéin, Dovedin, Dragin, Dragošin Dujin, Durain, Petrajin, Petras'in, 

Durasin, Morin, Nikasin, Opasin, Prvojin, i nastavkom -un, npr. Bogun: 

"‘“ Ime Karan nastalo je od gré. k&pavoc ,glava, poglavica, vrhovni vojvoda (Usp. 

Kmpav?c „četovođa najamnicke Zete, posle hiparh u vojsci Aleksandra Velikog”) i u Zestoj je 

upotrebi kod srednjovekovnih Vizha (usp. naziv grada Karanovac). Vidi: S. Senc, Grékohrvatski 

rječnik, Zagreb, roprint 1988, 475. j 

"6 Ime Kordan nastalo je od rum. cord „sree” i dodatka —ar, pa bi lice koje nosi ovo ime 

bilo u srpskom jeziku Srčan. 

" U ovu grupu imena ubrajamo i Dušman, Dževan, Đuran, Durkan, Đurman, Gigan 

Grljan, Gajan, Gučan, Guman, Harman, Hrebljan, ldran, lvisan, Janovan, Kaliman, Kojan, 

'Kozam, Krasan, Lugam, Mijoman, Mikan, Mioman, Mirčan, Mirkojan, Mišljan, Mrđan, 

Mikan, Muman, Ohran, Omam, Oran, Pilan, Povržan, Požaran, Prijan, Radan "Radman, 

Rajan, Resan, Roman, Rudan, Rumam, Ružman, Selisan, Smoljan, Strban, Sudan, Sušan, 

Svitan, Šaran, Šarovan, Sisan, Šišman, Šuran, Šušman, Trtan, Vidan, Vigan, Viran, Visan, 

Vitan, Vrdan, Prman, Pukman, Vuksan, Zudan i Žužan. O 

Romanizacija i romansko stanovništvo Timočke zone (I-XV1 vek) 175 

Bojun, Bolun, Ivasun, Krdun, Lapun, Mičun, Mijun, Milun, Nikun, Ovrsun, 

Radun, Rahun, Rogun, Srdun, Sodun, Viadun, ali i nastavkom -na, Baljina, 

Ducina, itd"®”. Tu spadaju i imena na -aš, recimo: Dragas, Đuraš, Glavas, 

Hrabas, Hrankaš, Mrgas, Murgas, Petras, Paskas, Potas, Srcas, Tomas, 

Vitas, Vrtas, na -eš, Budeš, Males, Tules, Vranes, Vranjes, na -is, npr. Ivanis, 

Jovanis, Kutis, Mihovis(?), Milomanis, Tovaris, ili na -oš, Mijos, takode na - 

uš: Batuš, Bogus, Branu$, Bratus, Derus, Golus, Lanus, Marus, Matus, 

Mijotus, Miotus, Miruš, Mitus, Nenus, Nikuš, Petus, Pritus, Radus, Stepus, 

Trkus, Vitus, Vranus, Vutus, zatim imena na -alg, kao što je Herak®, koji je 

vrlo čest, ali i druga: BoZmak, Brajak, Brezak, Cirjak, Dujak, Durak, Girjak, 

Gojak, Grabak, Grbak, Grijak, Grujak, Hrabak, Jelesak, Kerak, Kriéak, 

Krzdrak, Milak, Milijak, Mrljak, Nejak, Netjak, Novak, Oljak, Opak, 

Petrinjak, Poljak, Prijak, Radak, Ržak, Selak, Stojak, Sirak, Tvrdak, Vrnjak, 

kao i imena na -ek, Vrnjek, na -ik, Rožnik, na -ok, Mijok, Miok, Stopok ili na 

-uk, Bunduk. Navešćemo i imena na -ac, Rahac, Bunac Kesurac, Klapac, 

Lazac, Ostrolac Poplanac, Poresac, Rahovac, Ratac, Sasovac, Sivorac, 

Stanac, Suvorac, Tasovac, Todijevac, na -ač, Buljaé, Gojaé, Gojsac, Grbac, 

Grubac, Kopačm, 'Kućelopač, Lukač, Mihač, Misad, Nikad, Paskac, 

Pribač, Rahaé, Rugac, Tomac, Vidaé, na -oč, Bakoc, Mioc, Miloč, Radoc, 

Vio¢, na -ué, Raduč, Vituc, itd. Romanski je nastavak -af, Celat(?), Durbat, 

Gunjat, Mihat, Milat, Nikat, Pilat, Rahat, Sisat, Sobat, Usat, kao i -et, Ivet, 

Siset ili -ot, Sopot, zatim -ut, Bogut, Krlut, Macut, Nekut, i nastavak —a u 

sledeéim imenima: Bogufa, Boleta, Dragota, Duleta, Krvota, Maleta, 

7§ ovu grupu imena ubrajamo i Dubin, Dujin, Debin, Durasin, Durin, Godasin, 

Gumasin, Hrebešin, Kajcin, Hripcanin, Hrvatin, Ivasin, Komasin, Lalin, Lugarin, Majin, 

Mijocin, Milasin, Mirasin, Mircin, Mitajin, Mitocin, Nikasin, Nikatin, Obrin, Ocasin, 

Odmajin, Poliéanin, Prvogin, Radasin, ReSpetin, Ruvin, Stadin, Starin, Stracin, Stupin, 

Sagutin, Sain, Sajin, Sarain, Ugrin i Vucerin. 

68 1me Herak može biti od grč. 7ipws, lat. heros „junak” i suf. —ak. 

79 Ime Kopač nastalo je od rum. copac „drvo” i dodatka —ač (Usp. top. Kopaj Košara 

1455, 1478-81, 1560, danas selo Kopajkošara, opština Svrljig), a lice koje nosi ovo ime je isto 

što i Drman < grč. Špujv „šuma” (Usp. top. Drmnik 1455, 1466, 1560, nahija Timok, danas 

selo Drvnik, opština Knjaževac; Drmljak 1455, 1466, 1560, nahija Cma Reka; Vičidrm 1560, 

nahija Polomje, danas selo Vičedrm blizu Vidina). 

9 U selu Halovu i danas postoji familija alu Misoj < rum. (regionalno) misd „žena lakog 

morala” ili od imena Misa-ilo < hebr. Miša'el „izmoljen od Boga”. Ako je suditi po ovomi 

još dosta starih hebrejskih imena koje nalazimo kod srednjovekovnih, ali i današnjih, Vlaha 

„Fimočke zone, kao npr. alu 4ron, alu Makavei, alu Pascu, itd. onda je može biti u pravu 

Rabin Benjamin iz Tudele, koji kaže da Vlasi u oblasti Lamia (Zeituni) u Grčkoj, „svojoj deci 

daju židovska imena“ (Romdni de la sud de Dundre : Documente, Coordonata de prof. univ. 

dr. Stelian Brezeanu; dr. Gheorghe Zbuchea, Bucuresti, 1997, 113). 

711 e Nikač nastalo je od rum. imena Nicd ili Nicu < Nikola i dodatka —ač. 

T Ime Paskač kao i Paskaš nastalo je od rum. imena Pascu < pasha (hebr. pesah) 

„blagdan u Jevreja koji se slavi u proleće (14. nisana)” i dodatka —ač ili —aš (Usp. ime 

Paskoje, koje nosi čelnik despota Đurđa, spomenuto 1447. godine).


Milčeta, Milota, Mirčuta, Oguta, Sobota, Sopota, Šakota, Sobota, Radota, 

Raleta, Ružeta, Plahota, itd. Niz drugih imena nisu slovenska, kao npr. 

Bukara, Pator, Baglav, Rgud, Mrčo, Ruše, Hrnje, Dugno, Nuša, Mešter, 

Krđa, Prhut, Svider, Mirčinja, Basara, Miokus, Plah, Maloga itd. 

Zanimljiva su imena po ocu ili patronimici koji su izvedeni slovenskim 

(srpskim) nastavcima -ov, -ko, -ev, -ić, u vreme kada su imena njihovih 

nosioca bila već slovenizovana (srbizirana) tokom XV-XVI veka, a 

oduzimanjem tih nastavaka dobijamo srpsko-vlaška imena. Zbog uštede 

prostora navešćemo patronime tako što ćemo povlakom odvojiti imena od 

nastavaka: Bak-ić, Barosal-ić, Bezdra-ić, Bilaš-ić, Bilat-ović, Biot-ović, 

Bogač-ević, Bogil-ić, Bogilj-ić, Bogun-ić, Bolašt-ović, Bolut-ović, Borui 

ović, Borut-ović, Bratoš-ević, Bratuš-ević, Brdal-ić, Buč-ić, Bud(a) 

Bunač-ković, Bunar-ić, Ćelun-ović, Cvet-ić, Cvet-ković, Dan-ić, Dokrin-ić, 

Dolaš-ević, Dorlan-ović, Drakul-ović, Duć-ević, Duč-ić, Đurđ-ević, Đuričić, 

Gambr-ić, Gojsal-ić, Grman-ić, Gučan-ović, Hodin-ić, Hod-ović, 

Hramp-ović, Hum-ić, Ivan-ié, Ivaš-ić, Ivet-ovié, Kalin-ić, Kaluđerđ-ević, 

Katuš-ić, Kobil-ić, Kobil-ović, Kočil-ović, Kokur-avić, Korohot-ić, Korutović, 

Kosač-ić, Kosar-ić, Košut-ić, Kotumil-ovié, Kotur-ović, Kotuš-ević, 

Kožuž-ović, Krajin-ović, Krasot-ić, Krhor-ić, Krun-ović, Krunuš-ić, 

Kusmut-ović, Lukar-ić, Marinč(a)+ić, Mihud-ović, Mijanč(a)+ić, Mijoč-ić, 

Mijok-ović, M; . Miloč-avić, Milosal-ić, Mioč-ić, Miok-ović, 

Mirč(a)+ić, Miriloš-ić, Miril-ović, Mirin-ić, Miron-ić, Miton-ić, Mitoš-ić, 

Mitulen-ković, Mitul-ović, Mituš-ković, Moman-ić, Mrgaš-ević, Mrn(u)+ić, 

Mumer-i¢, Murgaš-ević, Negosal-ić, Nenuš-ić, Nikosal-ić, Niks(a)+i¢, Nilišić, 

Novisal-ić, Obrul-ović, Omiš-ević, Opakolar-ić, Oplaz-ić, Orom-ić, Osatić, 

Osup-ović, Pajsij(e)+evi¢, Paskaš-ević, Petr-ić, Plaj-ković, Pol-ić, 

Poljan-ović, Prgut-ić, Rah(o)č+ević, Rapaj-ić, Saramar-ić, Skakin-ić, 

_S:korosal-ić, Stogin-ić, Stop-avić, Strokaš-ić, Sudet-ović, Sikiš-ić, 

Sakot(a)+i¢, Šijok-ović, Šilog-ović, Šuš(u)+ović, Tašal-ović, Tihosal-ić, 

Tomaš-ić, Treboš-ević, Tur-ović, Tusak-ović, Umšil-ović, Urg(u)tovié, 

Velisal-i¢, Pladisal-ić, Viah-ovié, Vlaš-ić, Vlas(i)n-ić, Pojsal-ić, Zač(u)-ić, 

Zanun-ovié, Žiž(u)-ović, Žud(u)-ović, Žug(u)-ić, itd. 

" Imena kao što su Sobota, Sopota, Sobota, Šoputa i slična nastala su od novogrčkog 

sopotos „vrelo, potok” i vrlo su česta kod Vlaha. Vlasi Soputi su u prvoj polovini XV veka 

bili naseljeni između Bileća i Nikšića, odakle su ih Turci deportovali u dalmatinsku Zagoru, a 

potom oko Korenice, gde se danas prezivaju Suput (B. Hrabak, Razgranjavanje katuna i 

stvaranje grupe katuna odnosno plemena u nekadašnjoj Hercegovini IXIII-XV vek/, Predmet 

i metod izučavanja patrijarhalnih zajednica u Jugoslaviji, Titograd, SANU, 1981, 185). 

7 Ime Maloga nastalo je od rum. ma/ „breg” i dodatka —oga (-uga), kao npr. ime 

Dologan < srp. dol ~ogan ili rum. mdciugd, svirlugđ, itd. Uporedi rum. lična imena sa suf. — 

og, -oga, -oagd, -ogan, -ogea, kao npr. Finog, Mirciog, Handoga, Manfoga, Bécioaga, 

Cirlioagd i Mincioaga (N. A. Constantinescu, Dicfionar, LXIII). 


Pored srpsko-vlaške grupe imena kod Vlaha Smederevskog sandzaka 

ili severozapadne Srbije XV-XVI veka, u upotrebi je i mnostvo kalendarskih 

imena: Aleksije, Andrija, Avram, David, Dimitrije, Dorde, Đura, Purica, 

Burka, Durko, Đuro, Diora, Ilija, Ivan, Ivanko, Ivko, Jovan, Jovanko, 

Jovasin, Kosta, Kostadin, Kosto, Kuzma, Lalica, Lazar, Marin, Marko, 

Matija, Matijas, Matko, Miho, Nika, Niko, Nikola, Nikša, Oliver, Peran, 

Perasin, Perojin, Petar, Petri, Petrijak, Petrin, Petriša, Simun, Stepan, 

Stepasin, Stepko, Stepo, Todor, Toman, Tomin, itd. Razume se da su mnoga 

imena zbog arapske ortografije koja ne poznaje samoglasnike mogu čitati 

drugacije, kao npr. Niko - Niku, Marko - Marku, Nika - Nikd, Miho - Mihu, 

Todor - Tudor, itd. što ih još više stavlja u red onih kalendarskih imena 

korišćenih medu Vlasima. 

Svoju studiju B. Hrabk završava zaključkom da je na osnovu turskih 

popisnih deftera stvoren pogresan zaključak da su Vlasi u severnu Srbiju 

došli masovno tek dolaskom Turaka, i to poglavito iz Novopazarskog 

sandzaka, medutim ,,Vlaha je i u severnoj Srbiji bilo mnogo ranije“. Pitanje 

Vlaha u severnoj Srbiji pomera se ,na vreme pre podetka XIII veka, 

ulazenjem u problematiku panonsko-peripanonskih Vlaha, koji su se pod 

pritiskom Madara selili na jug ili iz Male Vlaske, a možda i iz istočnog 

Banata i severoistotne Srbije osamdesetih godina XIII veka u Moldaviju.” 

Ostaci sremskih Viaha su, po mišljenju B. Hrabaka, koje u potpunosti 

prihvatamo, ,,Vlasi Sremljani, ké)jih je u XV veku bilo i u Hercegovini, a jo§ 

početkom XVI veka bilo ih je 1 u njihovoj staroj postojbini.””* Razume se 

da je katun Vlaha Sremljana i pre 1330. godine morao postojati na Kosovu i 

Metohiji, ali je tek tada prvi put zabeleZen. Svakako da je i pre 1455. godine 

Vlaha Sremljana bilo u severoistonoj Srbiji, ali je tek tada prvi put u 

turskim posnim defterima zabelezen ojkonim Sremlan u Crnorečkoj nahiji, i 

to uz ojkonim Zarvince takode u Crnorečkoj nahiji Vidinskog sandzaka, što 

podseca na katrun Plaha Zarvince, koji je prvi put zabelezen 1381. godine 

takode na Kosovu i Metohiji. Po miSljenju B. Hrabaka, i danas u 

severoistočnoj Srbiji ,,ima više vrsta Vlaha: ,Caran(i)’ su kasni doseljenici iz 

Male Vlaske (1815-39) i oni govore jezikom koji je sasvim blizak 

savremenom rumunskom jeziku, jer su uéestvovali u etnogenezi Vlaške...“5 

Dakle, po miSljenju B. Hrabaka, tzv. Vlasi Carani su dosli iz Male Vlaske 

tek za vreme Drugog srpskog ustanka, što je sasvim neprihvatljivo, jer se oni 

pominju na ovim prostorima prvi put za vreme turske vladavine jo§ 1411. 

godine na prostoru izmedu Golupca i Stare planine u vojsci koju šalje Mirča 

Stari u pomoć Musi protiv njegove braće. ” Zatim, u vezi sa „dugim ratom 

775 B. Hrabak, Plasi starinci i doseljenici, 39. 

776 Ibid, 39. 

J. Bogdan, Ein Beitrag zur Bulgarischen und Serbischen Geschichtschreibung, Archiv 

fur slavische Philologie, XIII, Berlin, 1891, 535; P. P. Pnaitescu, Mircea cel Batrén,


1593-1606. godine u Vlaškoj je zavladala glad, koja je navela veći broj 

seljaka da se isele i nastane u turskom Podunavlju... O prilivu rumunskog 

življa govore dva dokumenta osmanske centralne vlasti, oba izdata 28. X. 

1605. godine a upućena sandžak-begovima i kadijama u Podunavlju, od 

Braile do Fethislama... Mnogi janjičari i drugi pripdnici vladareve stajaće 

vojske pnvukll su ih (Rumune — S.G.) na svoje ¢ifluke, te je Vlaška ostala 

prazna.“ š Dakle, Vlasi Carani na prostoru severoistočne Srbije potvrdeni su 

po drugi put krajem XVI i početkom XVII veka, a vlaška, tj. rumunska 

antroponimija tzv. Vlaha Carana potvrđena je u popisu Krajine i Ključa 

1741. godine, tj. polovinom XVIII veka, pa neosnovana teorija o tek 

doseljenim Rumunima 1815-39. godine iz Male Vlaške na prostoru 

severoistočne Srbije nije ničim potvrđena u istorijskim izvorima, a tačno je 

da su se Rumuni poslednji put doselili na prostor severoistočne Srbije krajem 

Čaušeskove vladavine i nakon njenog pada, što ne znači da su se svi Rumuni 

istočne Srbije doselili tek u vreme Čaušeskove vladavine. 

Drugu kategoriju Vlaha na prostoru severoistočne Srbije, po mišljenju 

B. Hrabaka, „čine Vlasi ,Grei’, doseljeni svakako iz Tesalije, koji govore 

dosta različito od ,Carana’, pa se jedva razumeju“. Vlasi, tzv. „Grci“ se često 

pominju i kao „Heleni“ u dolini Morave i Mlave, ” ali to, da se „jedva 

razumeju“, na navedenim prostorima nemamo izvornih podataka, niti je u 

literaturi o tome pisano. 

Treću kategoriju Vlaha „predstavljaju Vlasi ,Ugri’, došli ne samo iz 

Transflvanue (Erdelja) nego i 1z ostallh ugarskih krajeva“, a zatim nastavlja: 

„pa svakako i Vlasi Sreml]am %0 podrazumevajuéi ih verovatno kao &etvrtu 

kategoriju. Na kraju se B. Hrabak pita: ,,Ako je tako u severoistočnoj Srbiji, 

zašto bi se u severozapadnoj Srbiji Vlasi morali doseliti tek u drugoj 

polovini XV veka, i to poglavito iz SandZaka i sa Drine? Doseljenih Viaha 

prema turskim defterima za drugu polovinu XV veka bilo je u Srbiji oko 

12.000%, pa se u vezi sa tim pita: ,,Odakle da se toliki svet naseli u kratkom 

vremenu?®, i to samo iz juzne Hercegovine, tj. iz nahije Donjih Vlaha, oko 

Stoca, Ljubinja i Ljubomira, iz Drobnjaka, sa Morače (Kri¢ci) i durmitorskih 


predela kao što misli B. Purdev. ! Poziciju B. Purdeva je tesko braniti, paje 

otuda i D. Bos;amc uvela u diskusiju i pitanje Vlaha kao krajiskih vojnika u 

Desputovnm 

IX 1. Lična imena Branievskog subašiluka 1467. godine 

Nas ovde viSe zanima kakva je antroponimija u istom periodu na 

prostoru Brani¢evskog subašiluka i Vidinskog sandZaka, odnosno u 

Timockoj zoni. U Branievskom defteru iz 1467. godine zabeleZeno je 

nekoliko sela u kojima se izri¢ito kaže da Zive Vlasi i u kojima su poimence 

zabeleZeni. 

To je, kako piše u defteru, selo Neligovinje, u nahiji Resava, koje je 

bilo ,nastanjeno Vlasima koji Zive u katunu”. Nakon zabeleZenog sela u 

defteru je zabelezen Zakon za Plahe (jus valachicum), koji bi mogao biti isto 

što i Adet-i eflaki, tj. viaski obicaj, census Valachorum ili vigesima ovium, o 

čemu ¢emo nesto više reći kada budemo govorili o vlaskim zakonima, da bi 

u nastavku bio zabelezen primic¢ur Ivanis, viah, a zatim ostala 13 imena koja 

smo, radi boljeg uvida, svrstali u grupu romansko-viaskih (Kulmag, 

Marinko, Murgas, Oliver = 4, odnosno 10,8%), srpsko-viaskih (Brajan, 

Rades, Radi¢, Rahoje, Rajkat, Raznat, Tajsil, Velejovanis = 8, odnosno 

21,6%), kalendarskih (Dimitrij, Pordi, Grgur, Ivanis, Ivko (< Ivan), Jovan 2, 

Lukac, Mayko, Nikola, Pavli, S‘epko =13, odnosno 35,1%) i srpskih imena 

(Brajko 2, Novak, Radohna 2, Radoš, Radovac, Radovan, Viajko, Vicerin, 

Vikasin, Vukmir = 12, odnosno 32,4%). 

Kako je zapisano u defteru, bilo je i onih Vlaha koji su nedavno 

nastanjeni u selima Neresnica, Cerovo, Sevica, BoZane, Kruševica, u nahiji 

Zvižd, zatim u selima Krivac, Jašikovica, Radulovac, Novac, Kušljevo i 

Novac drugi u nahiji Ždrelo. 

Sa već navedenim Vlasima iz sela Neligovinja u navedenim selima 

zabeležen je 221 anu-opomm od kojih izdvajamo 13 (5, 88%) romanskovlaških 

imena: Bacy, Dancul, Drman primiéur, Kulmag 

Bucuresti, 1944, 314-315, 317-319; R. Agatonovié, Odnosaji izmedju Srbije Bulgarske od XII 

do XV veka, Istorijska Rasprava, Beograd, 1894. 

"% D. Bojanić-Lukač, Zajecar i Crna Reka u vreme turske viadavine (XV-XVIII vek), 

GEM, 42, Beograd, 1978, 70. 

7 S. Gacovi¢, Putevi istine : Polemika o vrednosti jednog naucnog rada, Zajear, 1999, 

101-109; S. Gacovié, The term of the ethnos Greeks as an identifier of the Viach ethnos in the 

Balkans, Macedonian folklore, god. XXX, br. 61, Skapje, 2002, 5-10. Antroponimija Vlaha iz 

Tesalije u selima severoistočnc Stbije do danas nije ozbiljnije istrazena. Imena koja se 

najčešće sreéu su: Gogd, Maganoatd, lordachi (lordacioaia f.), Anason i dr. 

"8 B. Hrabak, Viasi starinci i doseljenici, 39, V, nap. 1, gde navodi sledecu bibliografsku 

jedinicu: 1. Mužić, Podrijetlo Hrvata, Zagreb, 1989. (citirano pismo dole potpisanog od 24. 

maja 1989). 

B. Purdev, O naseljavanju Viaha stocara u sjevernu Srbiju u drugoj polovini XV 

vijeka, Godisnjak društva istoričara BiH, XXXV, Sarajevo, 1984, 9-32. 

2 D). Bojanié, Radovi ANU BiH, knj. 73, Odeljenje drustvenih nauka, knj. 22, Sarajevo, 

1983, 163 i dalje. 

Ime Bačuj kao i Bacin nastalo je od rum. baci (izgovor bac) ,pastir, čoban, planinar , 

glavar pastirskog stana u planini”, odatle bacilo u Makedoniji „obor, stan, mesto gde se muze 

i pravi sir u planini”, bacija u Srbiji „muženje ovaca; mesto gde to biva”, kao i oblast Bačka. 

Reč baci balkanskog je, tratkog, porekla kao i reč stopanin. 

Ime Drman < gré. 8pvuév „šuma” i dodatka —an je takode ime Vlaha u Deanskoj 

hrisovulji, kao i ime jednog od dvojice velikaša (Drman i Kudelin – takode ime Vlaha u selu 

Grmotel na Kosovu) Braniteva XIII veka za koje se drZi da su kumanskoga (?) porekla, a 

danas postoji familija alu Drmon u rumunskom selu Gradskovu, opština Zajecar.



Macurat, Marinko, Murgašm, Oliver 4, Šerun vlah i Šojan, zatim 61 

(27,60%) ime iz srpsko-vlaške grupe: Brajan, Balačko, Bežan, Biljan vlah, 

Bogil, Bogoj, Bogoj(e), Bojil, Brajak, Brajil, Brajilo’, Brajoš, Crjen, 

Dobril, Dragaš 2, Dragoj 2, Dragojil, Dragoš, Grujak 2, Leka (< 

Aleksandar), Lomas, Milaš(in), Milošat, Mirčan, Mojimil, Moman, Momčil, 

Ostojan primićur, Pejan, Prodan, Račan, Rad 2, Radan, Radeš, Radeš(in) 2, 

Radič 4, Radič vlah, Radika vlah, Radina primićur, Radoje 3, Rahan, 

Rahoje, Rajak, Rajkat, Ražnat, Ruhac vlah, Sladoj, Stamil, Tajsil, 

Velejovanis, Vitan zlatar, kao i 56 (25,34%) kalendarskih imena: Dimitar 

2, Dimitar primićur, Dimitrij, Đorđi, Đuraš, Đuraš primićur 2, Džuraš 2, 

Đurašin, Džurdž, Džurič, Grgur, Ivan, Ivaniš, Ivanis vlah (primićur), vko (< 

Ivan) 2, Jakov, Jovan 6, Kosta, Kostadin, Lukač, Marko 7, Matej primićur, 

Miha, Mihail, Nikola 2, Pavli, Petar 2, Petrij, Stepan 6, Stepan vlah 2, 

Stepko, Stevan, Todor i znatno više srpskih imena (91 — 41,2%): Brajko 2, 

Bajčo, Bila 2, Bogavac, Bogdan 3, Bogdan primicur, Bogdan vlah, Bogoslav 

2, Bogovac, Bogovac primićur, Borivoj 2, Boža, Božidar 4, Braja, Brajin 2, 

Brajko 2, Bran, Branislav 3, Branko, Cvetko, Dibka, Dobrivoj, Dobromir, 

Dobroslav 3, Dragoslav, Draža, Duda, Dujka, Grbič, Hran, Hvalisav, 

Milanko, Milko, Milojin, Milovac, Milovac vlah, Milovan, Novak 2, Obrad, 

Ostoja 2, Ostojša vlah, Pamtivoj, Petko, Pokrajac, Prestupko, Priba, Puniša, 

Račič 2, Radenko, Radina, Radislav 2, Radislav primićur, Radivoj 9, 

Radivoje, Radohna 4, Radohna vlah, Radojko došlac, Radonja, Radoš 3, 

Radoslav 4, Radovac 2, Radovan 7, Radovan primićur, Rahovac, Raja, 

Rajča, Raša, Ruža 2, Sajko, Staniša primićur, Stanko 2, Starina, Stoja, 

Trubić, Uglješa, Vitomir, Vladislav, Vladislav vlah, Viajko 5, Viatko 

primiéur, Vicerin, Vik, Vikasin 6, Vikosav, Vojihna, Vukmir, Vukoslav 2, §to 

ukazuje na to da je antroponimija Vlaha Branicevskog subašiluka 1467. 

5 Ime Kulmag nastalo je od rum. culmea „vrh; vrhunac” + -ug. 

% Ime Macurat treba uporediti s ienom Macut zabeležen u popisu Smederevskog 

sandzaka iz 1476. godine. Uporedi s ovim ime Mackat u Banjskoj hrisovulji (1313-1318) i 

top. Mackat (Macukat) od rum. mdciuca ,pastirski Stap” < lat. *matteuca (st.-port. masuca, 

fran. massue, pikard. machugue) na Zlatiboru, u gomjem slivu Zapadne Morave. Sufiks —ur 

(Usp. ojkonim Busur) i —ut u imenu Macut potice od_lat, —utus (A. Cioranescu, Dicfionarul 

etimologic al limbi romane, Bucuresti, 2001, 481). - 

7 Kalendarsko ime Marin nastalo je od lat. Marinus i često se nalazi u antroponimiji 

srednjovekovnih Vlaha (Usp. danas ime Marin i prezime Marinovié — Maririeséi u 

rumunskom s. Halovu). . 

78 Ime Murgas nastalo je od rum. murg „mrk” + -ag i valja ga uporediti s rum. li. Murg, 

Murgu, Murgas, Murgan, Murgđganu, Murgulef, Murgulefu, Murginul, Murgociu, 

Murgucesti, Murgoceni, itd. Vidi, N. A. Constantinescu, Dicfionar onomastic rominesc, 

Bucuresti, 1963, 329 (= N. A. Constantinescu, Dicfionar). · 

8 Ime Brajilo usp. s imenom Braila u selo Niševce iz 1478/81. godine kao i s ličnim 

imenom Braillo u Dalmaciji (Zbormik Konstantina Jirečeka 1I, 216) i s nazivom 

Justinijanovog kasnoantičkog kastela Bpe:{oAa u regiji Aquis. 

godine već bila poprilično slovenizovana (srbizovana) pod uticajem Srpske 

pravoslavne crkve. 

To nam i dalje ne govori o etničkom nestajanju Vlaha na prostoru 

Braničeva, jer su mnoga imena vojnuka, raje i drugog stanovništva 

romansko-vlaška: Bratul 2, Dančul 6, Dojčul 2, Dragul, Mičul, Mikul"", 

Milul, Radul 25, Radul - knežev sin, Rajkul, zatim Alavanda', Altoman, 

Bač-ila, Bač-kat, Bala 4, Balina 4, Balša 2, Balta 5, Balja, Batrin, 

Bono, Bon-i¢, Bun-ojas 4, Brenja 2, Bucin, Bucina, Drman 4, Drman 

primicur, Hrebelja 2, Jon-as", Kalina 4, Kalman, Kaloper, Koporan, 

Kulam, Kulmagm, Las, Lun-er, Man(u)il, Marin 6, Marin-ko 8, Markos, 

Ime Mikul nastalo je od rum. mic „mali” + -ul i valja ga uporediti s rum. ličnim 

imenima Mic (u ugarskim lat. dokumentima Micus), Micu, Micul (Vlah X1l veka, Viah u 

Srbiji iz 1348. ), Miclescu, Miclesti, Miculfescu, Micullesti, Micut, Micus, itd. (N. A. 

Constantinescu, Dicfionar, 321). 

Ime Alavanda je tipa Alavanja, ukoliko nije nastalo od rum. a /w Vanda (< 

Vandal/achi), kao npr. imena Josim Albuga(r)as (< a lu Bugaras), Petre Abugar (< a lu 

Bugar/w), Prvul Albugarul (< a lu Bugarul), Jon Alterjanca Stančo (< a lu Teriancea Stanco), 

Marin Alpop (< a lu Pop/a/), Dimitrasko Albules (< a lu Bules), Stojan Alvuc (< a lu Vuf8), 

Dragiš ljon (< a lu lon), Nikola Alfirj (< a lu Firoi), Jankul Apredej (< a lu Predei), Jon 

Fecorujon (< fecioru /a w/ lon), Kalofir Aljon (< a lu lon), Nikuca Anedeljej (< a lu Nedelei), 

Janja Aljon (< a lu lon), Marin Almakdej (< a lu Macavei), Đorđe Aldorej (< a lu Dorei), itd. 

(R. Trickovié, Popis haraca Krajine igKljuca za 1153. godinu po hidžri i Katastarski popis 

Krajine i Kljuca iz 1741. godine, Mešovita grada /Miscellanea/, knj. 2, Beograd, 1973, 201- 

241, 271-323). 

72 Ime Altoman potice od germ. ald „star” sa germ. suf. —mann, kao npr. Aldoman. Sufiks 

~mann je veoma produktivan u rum. onomastikonu i formira imena poput Beldiman, 

Cotroman, Petriman, Nicoman, Todorman itd. (N. A. Constantinescu, Dicfionar, LXIII) 

Ime Balta nastalo je od Baltazar, hebr. Bélsasar < Bel-sar-ussur „neka Bog pomogne 

caru”, biblijsko ime vavilonskog cara. 

Ime Batrin potiče od rum. batrin „star” (Usp. srpsku paralelu imena Starac i prezime 

Starcevié). 

5 Ime Bono kao i Bon-ic valja uporediti s rum. Bonea, Bonag i lat. imenom Bonos < lat. 

Bonifatius ili Bonifacius < lat. bonifatus „sa srećnom sudbinom” (N. A. Constantinescu, 

Dicfionar, 25). 

Ime Jonas potice o rum. imena lon < foan, odnosno od kal. imena 'Twavvixiog 

„nosilac svete blagodeti” ili od hebrejskog imena /ohanan „bog se smilovao” i deminutivnog 

suf. —as kao u copilas ili ukazuje na profesiju kao u caldras, ostas (Usp. Dumitras, Mirtinas, 

Grigoras, Cimpoias, Fluieras, Puscas Mindras, Lungas, Albas, itd. - N. A. Constantinescu, 

Dicionar, LVI). 

Ime Kulmag potiče od rum. culmea i deminutivni suf. -ag = eag(@) kao u imenu 

Toleagd (N. A. Constantinescu, Dicfionar, LVIII) 

8 Ime Laš potice kao i ime Lasa od hebrejskog imena Lazar *El‘azar „pomaše bog” ili 

od imena Laus < mad. Lajos < germ. Hiutwig (M. Grkovié, Recnik licnih imena kod Srba, 

Beograd, 1977, 117, 118). 

" Ime Lunet potice od imena Lun, koje se pominje kao ime Viaha u Deganskoj hrisovulji 

(oyns) i istog je porekla kao rum. ime Luni < rum. luni „ponedeljak” (N. A. Constantinescu, 

Dicfionar, 97) i lat. suf. —et.



Masta, Mataj, Matej 20, Matej primićur, Mihal 8, Mihan 6, Mihat 2, Mina, 

Mirila, Mirilo®, Misa, Murgaš, Mona, Murga 3, Musa, Negot, Negun, 

Nikoj 4, Nikšeta, Oli\y'egoz, Oton®®, Perisa, Peros, Petran Ginaw, Petrarws, 

Rahela®®, Roman®’ 2, Rusif*®, Ruvin®®, Stavrof® 10 Stavrota, Stepoš 8, 

Strika®"', Sumarin®?, Tade, Todos, itd., i srpsko-vlaška: Brdan, Danoj: 

Dejan 23, Dejan-ko 3, Demeskg‘/‘m, Dima® 2, Diman 4, Dimirasin, Dimjan 

3, Đuroj, Džordžij, Dzorkan, Đurman, Džuran, Džuril, Gujogovil, Krstjan 2, 

Lališ, Mataj, Pitač, Vitak, Vitalj, Vitan 11, Vitoj, Vito§ 2, Bosnjak, Brajak 5, 

Pribak, Ruvak, Selak, Tucak, Vidak, Bojisal 3, Borisal, Gojisal 6, Kojisal, 

Miltosal, Pojisal, Radisal 2, Vukal, Zuval®"®, Tajsil, Bogaj, Draj, Radej 8, 

Slavej, Dobrij 2, Batoj 2, Bogoj 12, Bratoj 3, Dragoj 7, Duhoj, Dukoj, Dusoj 

* Ime Mirilo dovodimo u vezu s rum. imenom Mirdlai, s grč, Miralis (L Iordan, 

Dictionar al numelor de familie romđnegti, Bucuresti, 1983, 308 /= 1. lordan, Dicfionarl) i s 

rum. Mirala (s. Brekunovo, 1478/81.) ili s imenom Vlaha Miriloviéa u Hercegovini koji se 

poéaeo(‘kom XV veka, pored ostalog, doseliše i na prostoru Braničeva. 

Ime Musa izvedeno je od rum. imena A/ugafu (1. lordan, Dicfionar, 321) < arum. mugat 

„lep” (Usp. s. Musat, sada Kirilovo u nahiji Zagorje u Vidinskom sandžaku iz 1454/55, 1466, 

1454/79, 1560). 

%2 Ime Olivje je dobiveno od fran. Olivier (Došlo je u srednjem veku preko priča o Karlu 

Velikom) od Oliver < lat. ofivifer „onaj koji daje masline” (M. Grković, Rečnik, 151). 

3 Ime Oron potiče od lat. imena Orho (Usp. Oton, Marko Silvije, rimski imperator 69.), a 

posxtgšl irum. ime Oton-oaga. 

Ime Gina potiče od rum. Ghin ili Ghinea (Usp. rum. ime Ghinu, Ghinoiu, Ghinut, itd.) 

ili od Geor-gind < nem. georgine „naziv cveta” preuzet za lično ime. 

05 Ime Petrar potiče od kal. imena Petar (< gré. IIćcpoc „kmen, stena) i lat. suf. —arius 

(Usp. ime Petrar-ka) ili od rum. radne imenice petrar(i) „onaj koji se bavi kamenom; 

kamenar”. j 

, Ime Rahela potiče od hebr. imena Rahel „ovca” (M. Grković, Rečnik, 299). 

, Ime Roman potiče od lat. Romanus „Rimljanin” ili od emičke odrenice Romdn. 

. Ime Rusit potiče od rum. a rusit „pocrveneo je”, i predstavlja pre nadimak nego lično 

ime. i 

Ž'I*: Ime Ruvin je varijanta lat. imena Rufinus < rufus „zlatno žut”, 

Ime Stavrot, kao i Stavrota, potiče od grč. otaupdc „krst” i suf. —of, —otd (Usp. 

kalendarska imena Gogotd, Lomotd, Marcotd, Manota, Pancotd, Palotd, Pascotd, kao i rum. 

imena Albotd, Balotd, Barbotd, Basotd, Calotd, Cocotd, lapotd, itd. ~ N. A. Constantinescu, 

Dictionar, LXIV-LXV). 

! Ime Strika potice od rum. strica „krade“, pa bi pre moglo biti nadimak čoveka koji 

krade, nego lično ime. 

" Ime Sumarin je slozeno ime od lat. sanctus ,sveti* i lat. imena Marinus „morski“ (Usp. 

ime Sumarin, s. NiSevac 1478/81. i ojkoniz= Szmarin, 1454/55, 1466, nahija Zagorje, danas s. 

Marinovac kod Knjazevea i ojkonim Sumarinovce, 1483, danas s. Samarinovac kod Negotina) 

i valja ga uporediti sa rum. imenom Sumedru (1. lordan, Dictionar, 430), odakle ime gradu 

Smederevu. 

::: Ime Tadet je varijanta imena Tadija (< grč. @xd8xiog < hebr. Tadde) i lat. suf, —et. 

Ime Demeskij je možda varijanta imena Damaskin. 

a6 Ime Dima je istovetno s fran. imenom Dima. 

Ime Zuval je istovetno s franc. imenom Zuval. 

2, Mikoj, Miloj 3, Mudroj, Nikoj, Ostroj, Radoj 35, Rahoj 20, Rakoj, Sladoj, 

Vidoj 2, Dragas 13, Korobas, Lomas, Milaš 10, Varkas®", Dolesa, Beros 2, 

Dragos 17, Garos, Goro$, Jandros, Janeros, Jeldos, Kukos, Mijos T, Miltoš 

8, Mioto§ 3, Mugoš, Peros, Prudos, Makus®®, Baskat, Bilat, Bozat, Komat, 

Mihat, Mijat, Milošat, Mojat, Poljat 2, Rahat, Rajat, Rajkat 6, Raznat, Zrnat, 

Maret, Radet x 2, Tinet, Brazut, Krlut, Okrut, kao i Havijar®”, Ribar, 

Rucular, Strelar, Torobar, Malocer, Bogadir*®, Cudor, itd. ili ona koja 

imaju odrednicu vlah: Bogdan viah, Boja viah, Ivanis vlah (primicur), 

Milovac viah, Radič viah, Radik viah, Radohna viah, Radoje viah, Radoslav 

viah, Radota viah, Radovan vlah, Ruhac vlah, Stepan viah 2, Serun viah, 

Viadislav viah, itd., pa čak i kalendarska®, koja se, videli smo i u 

darovnicama srednjovekovne Srbije XIII i XIV veka, mnogo češće nalaze u 

vlaskim katunima i medu Vlasima koji se naseljavaju u selima Zupskih 

87 Ime Varkas je izmenjeni oblik mad. imena i prezimena Farkas < mad. farkas „vuk”. 

818 Ime Makus potiče od rum. Mž (Usp. ime familije a lu Macd, s. Halovo kod Zajesara 

< grč. Maxdprog ,blazeni”) i suf. —ug (Usp. rum. Anghelus, Andrus, Burcus, Dobrus, 

Lepadus, Pielmus, Trepddus — N. A. Constantinescu, Dictionar, LXVI). 

819 Ime Havijar valja uporediti sa $pan. imenom Haviar (Usp. Haviar Solana, portparol 

Evropske unije) 

320 Ime Malocer je varijanta imena planine i oblasti Milocer. 

82 Ime Bogadir je tipa brigadir. 3 

¥2 4ndra, Andreta, Andrija 13, Damjan 42, Damjan knez, Danijel, David 12, Dimitar 68, 

Dimitar primicur, Dimitragin 9, Dimitri 37, Dimitrij 12, Dimitrije, Đorđi 19, Đorđi knez, 

Đorđij 16, Dordilo, Đura 6, Đurac, Purad 17, Buradin, Đuraš 21, Đuraš primicur 2, Durasin 

7, Durd 3, Đurđe 2, Duresin 3, Đurić, Đurič 2, Purin, Durisa, Đurko 15, Džura 86, Džura - 

sin Batotanina, Džura Ciganin, Dzurac 4, Džuradž 11, Džuraš 10, Diurasin 3, Džurdž, 

Džurdža 5, Džurdže 39, Džurdže Kotlovac, Diure, Diuresin, Džurić, Džurič 4, Džurica, 

Diurija, Dzurina, Déurk, Džurka 8, Džurko 9, Diurman 2, Grgur 3, Ihvan 3, Ivanko 4, Ilija 

18, Ivahan 9, Ivan 20, Ivan iz Kučeva, Ivaniš 28, Ivanis Bogovčić, Ivaniš vlah — primicur, 

Ivanka, Ivanko 31, Ivanša 2, Ivaš 7, Ivasin, Ivas Smilj, Hvič, Ivko 34, Ivo, Ivos 2, Iva 23, Ivia 

knez, Jaka 3, Jakos, Jakov 23, Jakov Nikola, Jovadin, Jovan 305, Jovan Senicanin, Jovan 

Basi¢, Jovan Bosnjanin, Jovan Damjan, Jovan Diva, Jovan lagator, Jovan Miomir, Jovanko 

2, Jovas 2, Jovéa 5, Jovota, Kain, Kajin 2, Konstandin, Konstantin 3, Kosta 5, Kostadin 16, 

Kostié 2, Kuzma 39, Kuzmié, Lazar 24, Leka 3, Luka, Lukać 9, Makarij, Marko 107, Marko 

knez, Marko vlah, Markoš, Marta, Marti, Martin 9, Matej 20, Matej primicur, Matko 2, 

Miha 4, Mihail 72, Mita(r) 2, Mitr(u), Nika 7, Nikasin, Niko 26, Nikoj 4, Nikola 226, Nikola 

Dimitar, Nikola Stemac, Nikola - lagator, Nikolin, Nikon 5, Nikša 11, Nikseta, Oliver 97, 

Oliver - sin vlaha, Oliver knez, Oliver Petar - knez, Olivera 2, Oljac, Oljacko, Oljak 3, Oljan, 

Oljko, Pantelej, Pavek, Pavel 9, Pavil, Pavli 2, Pavlij, Pavlo 2, Pero 2, Petar 89, Petar 

Dejan, Petar lagator, Petar - sin kneza, Petar - sin vlaha, Peterka, Peterko, Petoj, Petre 6, 

Petri 10, Petrič, Petrij 3, Petrilo, Petro 2, Petrovac, Pilat, Simon 3, Stavra, Stavrot(a), Stefan, 

Stepa, Stepain, Stepam, Stepan 274, Stepan vlah 2, Stepan Bojil, Stepan Bosnjanin, Stepan 

Domazet, Stepan Jakov, Stepan Marko Matej, Stepan ciganin, Stepan - sin vlaha, Stepana, 

Stepanis 3, Stepasin 6, Stepca, Stepka, Stepko 29, Stepko Vidač, Tanasko, Tanos, Todor 86, 

Todor Amaut, Todor ciganin, Todor Jovan, Todor Kuzga, Todor Vasil, Todos, Toma, Tomac, 

Tomas 10, Tometin, Toša, Vasil 9, Vasil-ko.

j 


predela Dečanskog vlastelinstva, što je u svome radu dokazala V. Jakić- 

Cestarić. 

Svakako na Vlahe ukazuju i kalendarska ili čak srpska imena s 

patronimicima koji su romansko-vlaške ili srpsko-vlaške provenijencije: 

Dimitar Radan, Dimitri Ledan, Dimitri Vitaé, Đurađ Češera, Jovan Bogoj, 

Jovan Grud, Jovan Ledan, Jovan Otin, Jovan Ivanis, Jovan Stepaj(ic), Jovan 

Vasil, Jovan Zaroj(i¢), Kajin Bogun, Mihail Seleš, Mihail Ugrin, Nikola 

Domoca, Nikola Kuc-evac*®, Oliver Beglun(ić), Oliver Bogit(ic), Oliver 

Petroj, Oliver Radič Kajin®, Petri Crepan, Stepan Bojil, Todor Bojos, 

Bogdan Strika®, Bozidar Bucin®, Miladin Brajil, Milman Ilija Stepan, 

Radi¢ Makar*, Radi¢ Murga, Radin Bucina, Radivoj Bucina, Radivoj 

Mačuraf", Radohna Dologan®, Radohna Stancil, Radivoj Povikura, 

Radoslav Mrčel"!, Radovan Glados, Peterka Petre 3, Todor Kuzga, itd. 

O oblastima sa kojih je bilo doseljavanja Vlaha u oblasti Braničeva 

dosta rečito govore i pojedina li¢na imena po ocu, odnosno patronimi, kao 

npr. Bogdan Batocanin, Bojoš Madar, Branko Bugarin, Brajan Smederevac, 

Dimitri Ledan, Dobrivoj Kucevac, Jovan Senicanin, Mihail Ugrin, Todor 

Arnaut, Nikola Domoéa, Nikola Sremac, Novak Nosnjanin, Radi& 

Korostrocanin, Radevan iz Macve, Radi¢ Bosnjanin, Radoš Lučanin, itd. 

¥ Osnova kuč u patronimu Kucevac „čovek iz oblasti Kučeva” u istočnoj Stbiji ili „čovek 

iz oblasti cmogoprskog plemena Kuči” potiče od lat. cocceus „skrletan” iz balkanskog 

latiniteta. 

4 Ime Kajin potiče od hebr. imena Cain. 

® Ime ili prezime Strika potiče od rum. strica vt. „(po)kvariti”, a osoba koja nosi ovo ime 

je „iskvarena”, pa bi pre moglo biti nadimak. 

2 Vlasko ime Bucin i Bucina potiče od rum. bucind (bucium) s.n. „rog (za sviranje)” < 

lat. buccinum. Stari duvatki muzicki instrument duge forme sačinjen od lipove kore ili od 

drveta. Njega najčešće koriste &obani radi dozivanja po planinskim masivima. 

U vlaskom selu Halovu, opstina Zaječar i danas postoji familija af Makar-ini (Makarinović) 

< Makar-ije, gré. Maxdptog „blaženi”, ime hris¢anskog svetitelja. 

5 Vlasko ime Murga, danas u Vlaha nnstoji još kao nadimak Murga od rum. murg adj. 

„mrk”. Autohtona je reč, a u imenovanju ljudi oznatava čoveka mrkog pogleda ili 

crnokestenjaste kose i isto je što i srpsko ime Mrksa. 

2 Vidi objasnje imena Macurat na prethodnim stranicama. 

¥ Ime Dologan nastalo je od stp. do/ i dodatka ~oga (~uga : méciugd, svirlugd ) —an, kao 

i ime Maloga ili ime familije Boloagd u s. Halovu, opština Zajezar. 

1 Ime Mrcel valja dovesti u vezu s imenom Marcelo zabelezeno u Dalmaciji i kod 

Rumuna u Banatu. 

_E 

s 


IX 1. 1. Registar frekventnosti romansko-vlaskih, srpsko-vlaskih, 

kalendarskih i srpskih imena u vlaškim selima 

Brani€evskog subasiluka 1467. godine 

Neligovinje® (Resava). Vlasi Zive u katunima. Romansko-vlagka: 

Kulmag, Marinko, Murgas, Oliver = 4 (10,8%); srpsko-vla¥ka: Brajan, 

Rades, Radic, Rahoje, Rajkat, Raznat, Tajsil, Velejovanis = 8 (21,6%); 

kalendarska: Dimitrij, Dordi, Grgur, Ivanis, Ivanis vlah - primiéur, vko (< 

Ivan), Jovan 2, Lukaé, Marko, Nikola, Pavli, Stepko = 13 (35,1%); srpska: 

Brajko 2, Novak, Radohna 2, Radoš, Radovac, Radovan, Vlajko, Vičerin, 

'Vikašin, Vukmir = 12 (32,4%). 

Neresnica® (Zvizd). Nedavno nastanjeni Vlasima. Srpsko-vlaska: 

Brajil, Brajilo, Brajos, Dragaš, Dragoj, Radesin, Rajak = 6 (40%); 

kalendarska: Duras, Duras primibur, Petrij = 3 (20%); srpska: Boza, 

Dobrivoj, Prestupko, Radivoj, Vlkasin 2 = 6 (40%). 

Cerovo (Zvizd). ~ Srpsko-viatka: Balacko = 1 (11,1%); 

kalendarska: Miha = 1 (11,1%); srpska: Bogdan 

· primi¢ur, Borivoj, 

Dobroslav, Stanko, Ugljesa, Vik, Vojihna = 7 (77,8%). 

Sevica (Zvizd). Romansko-vlaska: Dancul = 1 (6,7%); srpskovlaška: 

Dragoj, Miréan, Mojimil = 3 (20%); kalendarska: Puras primiéur, 

Ivan, Stepan = 3 (20%); srpska: Bajčo, Bogavac, Braja, Dobromir, 

Dragoslav, Milanko, Radoslav, Mikosav = 8 (53,3%). 

Bozane® (Zvizd). Srpsko-vlaška: Milosat, Moman, Prodan, Sladoj = 

4 (28,5%); kalendarska: Jakov, Marko 2, Matej primicur, Stepan = 5 

(35,7%); srpska: Bogdan, Bozidar, Branko, Radonja, Raša, Vukoslay = 6 

(42,8%). 

KruSevica' (Zvizd). Srpsko-vlaska: Biljan vlah, Bojil, Dragas, 

Dragojil, Dragos, Leka (< Aleksandar), Radič = 7 (19,5%); kalendarska: 

Jovan 3, Marko, Mihail, Stepan 3 = 8 (22,2%); srpska: Bogoslav, Bogovac, 

Bogovac primicur, Bran, Branislav, Dibka, Hvalisav, Milko, Milovac, 

Milovac vlah, Radenko, Radivoj, Radohna, Radovan, Radovan primiéur, 

Rajéa, Ruza, Stanko, Trubié, Vlajko, Vlatko primicur = 21 (58,3). 

Krivac (Zdrelo). Izvan deftera, kasnije nastanjeno Vlasima. 

Romansko-vla¥ka: Bacuj, Drman primićur, Macurat, Oliver, Serun vlah = 5 

837 

2 B. Purdev čita ovo selo kao Neligovina, D. Bojanić-Lukač kao Negonina, a M. 

Stojakovi¢ kao Neligovinje. Danas ne postoji, a satuvan je top. Njegomjim u ataru sela 

Troponje (Tropolje). 

29 Selo Neresnica postoji i danas u opštini Kuevo. 

8 Verovatno je to današnje selo Cerovica, opština Kučevo. 

£ Selo Sevica postoji i danas, opština Kučevo. 

* Danas nepoznato. 

7 Selo je bilo smešteno na mestu današnjeg Kučeva. Pomenuto i u Ravaničkoj povelji. 

'E Bilo je smešteno pri ušću Stamničke reke u Mlavu. Danas nepoznato.


(9,8%); srpsko-vlaška: Bogil, Bogoj(e), Dobril, Grujak 2, Rad, Radič, Radič 

vlah, Radoje, Rahan, Ruhac vlah, Vitan zlatar = 12 (23,6%); kalendarska: 

Dimitar, Džurdž, Jovan, Marko, Stepan vlah 2, Stevan = 7 (13,8%); srpska: 

Bila 2, Bogoslav, Božidar, Branislav 2, Dobroslav, Hran, Milovan, Noyak, 

Ostojša vlah, Pamtivoj, Priba, Puniša, Radislav, Radislav, Radlvo_|' 3, 

Radivoje, Radohna, Radoje, Radojko do3lac, Radoš, Radovan, RuZa, Starina, 

Stoja, Vladislav, Vikasin = 30 (58,8%). 

JaSikovica®® (Zdrelo). Srpsko-vla¥ka: BeZan, Milasin, Rad, 

Radesin, Radina primiéur, Radoje 2 = 7 (22,6%); kalendarska: Dimitar, 

Durasin, Marko, Petar, Stepan = 5 (16,1%); srpska: Bogdan 2, Bogdan 

vlah, Borivoj, Brajin, Brajko 2, Cvetko, Duda, Milojin, Račič, Radivoj, 

Radovan, Raja, Vladislav vlah, Vlajko 2, Vikašin, Vukoslav = 19 (61,3%). 

Radulovac®® (Zdrelo). Romansko-vlaska: Oliver 2, Sojan = 3 

(16,7%); srpsko-vla¥ka: Momcil, Ostojan primiéur, Radič = 3 (17,7%); 

kalendarska: Ivko (< Ivan), Marko = 2 (11,1%); srpska: Bogovac, Božidar, 

Dobroslav, Draza, Grbič, Radivoj, Radoslav, Radovan = 10 (55,5%). 

Novac“! (Zdrelo). Srpsko-vlaska: Crjen, Lomas, Pejan, Racan, 

Radan, Radika vlah = 6 (24%); kalendarska: Dzuras 2, Džurič, Kostadin, 

Nikola = 5 (20%); srpska: BoZidar, Brajin, Ostoja, Pokrajac, Račič, Radina, 

Radohna vlah, Radoslav, Rado$, Radovac, Rahovac, Staniša primicur, 

Vlajko, Vikašin = 14 (56%). 

KuSljeve®” (Zdrelo). Kalendarska: Kosta, Petar = 2 (25%); srpska: 

Dujka, Radislav primićur, Radovan 2, Sajko, Vitomir = 6 (75%). 

Novac, drugi®® (Zdrelo). Srpsko-vlaska: Bogoj, Brajak, Stamil = 3 

(25%); kalendarska: Dimitar primiéur, Todor = 2 (16,7%); srpska: 

Bogovac, Obrad, Ostoja, Petko, Radivoj 2, Radoslav = 7 (58,3%). 

Dakle, u dvanaest vlaskih naselja Zive 284 Vlaha od kojih sa 

romansko-vlaskim imenima 12 (4,23%), srpsko-vlaskim 60 (21,13%), 

kalendarskim 56 (19,72%) i srpskim 156 (54,92%), pa se na osnovu iznetih 

podataka moZe konstatovati jaka slavizacija antroponima na prostoru 

Branigevskog subasiluka. 

3 Ime ovog srednjovekovnog naselja je verovatno sačuvano u top. Jasikovac, koji se 

nalazi u ataru Gornjaka. 

40 Moze se čitati kao Radulovce. Danas postoji toponim i hidronim u ataru sela 

Stzamnica. 

N 

8! Danas ne postoji. Navedeno je u povelji manastira Zdrela („na reci Izvoru selo 

Novaci”, Monumenta serbica, 194). Selo pod imenom Novac nalazilo se verovatno u potesu 

danasnjeg Novačkog polja, u ataru sela Bistrica, i postojalo je do XIX veka, kada je, za vreme 

prve vlade kneza Miloša, stanovništvo raseljeno u okolna mesta. 

32 Danas postoji top. Kusljevo izmedu Mlave i Bistricke reke. 

#3 Vidi napomenu o ojkonimu Novac. 


IX 2. Lična imena Vidinskog sandZaka 

po popisu iz 1478/81. godine 

Na prostoru Vidinskog sandZaka po popisu iz 1478/81. godine koji 

naZalost nije u potpunosti sačuvan, u GetrdesetSest naselja, koja se po 

turskom fiskalnom sistemu ne vode kao vlaska, žive 2989 Zitelja od kojih, 

sudeći po romansko-vlatkim imenima, kao što su: Alan®, Aldin®®, 

Baldovin®®, Boldovan®”', Brad*®, Bratul, Bun(a)**, Buniga®', Dig(a)*?, 

Digu, Digan, Dilga, Dimitr()*®, Dina®*, Dond®*, Doniga, Duč(a)", 

Ducin®", Dorg(u), Durju, Diurg(u)*®, Genar®®, Gria®®, Hris*', Janu, 

4 Moze biti: a) Lat. Alanus, “etnik Alan”, ime hrisé. svetitelja (Sveti otac Alano — 

Rječnik JAZU 1, 62); b). Keltsko poreklo, nejasno značenje. — Usp. flaans i flnanosirks (S. 

Novakovié, Srpski pomenici od XV-XVIII veka, Glasnik SUD, 42, Beograd, 1875, 40 /= S. 

Novakovié, Srpski pomenicif). 

5 Ime Aldin sin Davida (s. Lalince) i Marka (s. Hrsovee) valja usporediti s rum. 4/d, 

Alde, Aldes, Aldisor od germ. Aldo (N. A. Constantinescu, Dictionar, 180-181; Z. Pavlovié, 

Analiza imena reka u slivovima Srbije u kojima je vidan rumunski uticaj, Onomatoloski 

prilozi X1 (1990), 81 /= Z. Pavlovié, Analiza imena rekal) < germ. ald „star”, 

8 Ime Baldovin izvodi se od nem. imena Baldwin. 

*7 Ime Boldovan (usp. Braovan, Moldovan – 1. lordan, Dictionar, 71, 315) je ili varianta 

imena Baldovin ili se može izvesti kontaminacijom rum. bold „(zašiljeni) vrh; fig. podstrek“ i 

rum. bolovan „veliki kamen, oblutak”, pa se namete miljenje da je ovo pre nadimak nego 

ligno ime za krupnog čoveka nezgodne giaravi. 

% Ime Brad potice od rum. brad „jela” (usp. srpko ime Jelica). 

Ime Bratul valja usporediti s top. Bratul u Rumuniji (1. lordan, Dictionar, 78) i ličnim 

imenom Bratulin (K. Jireček, Romani, 217) s lat. nastavkom —ulinus (K. Jireček, Romani, 

223). 

50 Ime Bun(a) je nastalo od rum. bun(a) „dobar, -a“ i valja ga uporediti s rum. imenom 

Bun fil. lordan, Dictionar, 87). 

#! Ime Buniga usporediti s rum. Bun i suf. ~iga latinsko-grékoga porekla (lat. nenaglaseni 

~icus = grč. —1x6c) kojeg nalazimo u rum. imenima Durliga, Cotliga (L. lordan, Dicfionar, 

152, 187) ili u romanskim imenima Dalmacije srednjega veka, kao npr. Bisiga, Bissiga, 

Cavarnigo (K. Jireček, Romani, 247, 262, 356). 

%2 Ime Dig(a), Digu i Digan valja dovesti u vezu s rum. imenima Digu, Digul(escu) (1. 

lordan, Dicfionar, 172) i suf. -an. 

3 Ime Dimitr(u) potiče od gré. Anu?itptoc „rod zemljin”, ime hriséanskog svetitelja, a 

nastalo je od imena Demetre, boginje zemljoradnje i plodnosti u grékoj mitologiji. 

Ime Dina valja usporediti s romanskim imenom Dina u Dalmaciji (K. Jirezek, Romani, 

162, 276), s rum. rodom Dina u s. Grabovici i rum. imenom u s. Koprivnici (Naselja i poreklo 

stanovnistva, knj. 29, Beograd, 1940, 102, 144, 260 /= NPS 29/), s imenom Dinul u s. 

Mokranju i Dušanovcu (NPS 29, 172, 236) kao i s rum. imenom Dinu() i prez. Dinulovié u s. 

Halovu. 

3 Ime Dona valja usporediti s rum. Dona (L. lordan, Dictionar, 178) i s romanskim 

Donno u Dalmaciji (K. Jireček, Romani, 277), kao i me Doniga, koje potice od rum. imena 

Dona ili romanskog Donno i suf. ~iga (usp. ovde ime Buniga). 

55 Ime Duca valja usp. s rum. imenom Ducea (1. lordan, Dicfionar, 184) < lat. dux, ducis 

„knez” (usp. prez. Ducié i srpske paralele imena Knez i prez. Knezevic). 

*7 Ime Ducin valja usporediti s rum. Ducind (. lordan, Dicfionar, 184).


Likul(@)*®, Manko®®, Mastura®, Mijaku®®, Mirca®®, Mirču"", Negul®®, 

Oliver, Petru, Rad'ju, Rangul, Rasul, Stajcu, Stancu, Stancul®, Stanul, 

Velul®", Bratul, Stavul*”, Stunga®, Sumarin®, Tenku, Tigu, Vigu, Viad"” i 

58 Imena Đorg, Đurju i Džurg valja dovesti u vezu s romanskim Zorgi, Zurg, Zorg(olus) 

(K. Jiretek, Romani, 170), s grekim Giorga, Girgas (L. lordan, Dicfionar, 259) i s imenom 

Tiogrs, koje je zabelezeno u Prizrenskoj povelji, u katunu Golubovac (kaToyun [eaoysosus), i 

koje je medu srednjovekovnim Vlasima moglo biti izgovoreno Giorg, odnosno Porg ili Purg, 

a u turskom defteru ili u interpretaciji D. Bojani¢ zapisano kao Porg, Durju ili Dzurg. 

9 Ime Radul je istovetno s rum. Radul (Vidi Radul cel Mare, rumunski vladar ~ L. lordan, 

Dictionar, 386) i romanskim Radula u Dubrovniku potvrdeno 1358, kao i kod Rumuna u 

Timotkoj zoni, npr. u Halovu, Srbovu, Maloj Jasikovi itd. (NPS 29, 363). 

0 Ime Grku potice od etnitkog imena Grk(u) i možda ukazuje na Vlaha koji je došao sa 

prostora Grčke. 

! Ime Hris je ktetik grč. imena Xpig-r6čov\oc , Hristov sluga” ili Xpto-togépoc „onaj 

koji nosi Hrista”. Medu Rumunima Timotke zone stece se i danas ime Hristea i prezime 

Hristovié. 

#62 Ime Likul(a) potiče od romanskog Lica (K. Jiretek, Romani, 296) i suf. —ul(a)- 

% Ime Manko potiče od rum. imena Man, Manu ili grč. Manu, Manos (1. lordan, 

Dictionar, 289) i suf. ko, a za usporedbu je i s romanskim Mancino, Manacea (K. Jiretek, 

Romani, 301). Ime Manco (s. Sipikovo) i rod Manegti (s. Korbovo ~ NPS 29, 342) zabelezeno 

je i danas medu Timočkim Rumunima. 

84 Ime Mastura kao i ime Masta u Braničevskom subailuku potiče od rum. imena Mastu 

(1. lordan, Dicfionar, 294) i suf. ~urd (N. A. Constantinescu, Dicfionar, LXVI). 

#5 Ime Mijaku valja usporediti s imenom plemena Mijaci u Crnoj Gori. 

% Ime Mirca kao i ime Mirčan u Branitevskom subailuku je rum. ime Mircea (1. lordan, 

Dictionar, 308) i suf. —an. 

Š Ime Mircu kao i ime Mircuta u Smederevskom sandzaku nastali su od rum. imena 

Mircea (Vidi Mircea cel Batrin, rumunski viadar — . lordan, Dicfionar, 308) i suf. -uta. 

% Ime Negul i Negulin nastaju od rum. Neg i Negul (L lordan, Dictionar, 329,330) i 

identino je s romanskim imenom Negula na Krku zabelezeno u ispravi iz 1198. godine (K. 

Jiretek, Romani, 228). 

% B. Hrabak (Vlasi starinci i doseljenici, 17) kaze da su ,,najtipi¢nija neslovenska imena 

bila... Oliver i Brajan, koja su, mozda, stvar mode a nisu pokazivala tradiciju u porodici 

romanskog porekla”. 

¥ Ime Stancul je zapravo rum. ime Stanciul (I. lordan, Dicfionar, 423). U Rumuna 

Timocke zone ima rod a lu Stanciu i prez. Stanculovié. 

¥ Ime Velul valja dovesti u vezu s rum. imenom Velu, gré. Velu, Velos (L. lordan, 

Dicfionar, 483) i suf. ul. 

872 Ime Stavul potice od grč. orup6c „krst” i suf. —ul (Vidi rum. ime Stavild — 1. lordan, 

Dictionar, 424) i ime Staver kod Vlaha u srpskim srednjovekovnim poveljama. 

7 Ime Stunga je identično s rum. Stinga (usp. Stingd, Stingeoiu, Stangaci, Stingaciu — N. 

A. Constantinescu, Dicfionar, 376). U s. Brestovcu kod Bora postoji rod Stingasild kao i 

prezime Stangacilovic. 

7% Vidi napred objasnjenje imena Sumarin zabelezeno nešto ranije i u Branievskom 

subasiluku, tj. 1467. godine. 

5 Ime Vlad je identiéno s rum. imenom Vlad (usp.- Plad Tepes, rumunski vladar), Pladt, 

koja su zabeleZena i kod manastirskih stotara Fogaraša i Marmaro$a u Rumuniji (I. lordan, 

Dictionar, 488; S. Georgijevic, Balkanoloske studije VII-VIIL, Niš, 1985, 4 /= S. Georgijevié, 

Balkanoloske studije VII-VIII). 


Vremec®, kao i po stpsko-vlaskim imenima na —an, Baban, Brajan, Dejan, 

Dragoman, Dušman, Puran, Gruban, Kuman®", Prodan, Radjan, Rajan, 

Smolan, Sisman, Sulan®, Uliman®, Vitan, na -en, Jarmen, na -in, Babin, 

Berin, Dradlin, Dragin, Drajin, Dudin®®, Purin, Haratin, Kradin, Ne%ul(in), 

Radin, Ralin, Rasin, Serain(a)®®, Ugrin, Velul(in), na -ič, Domanic¢**?, na - 

at, Milat, Stamaf®, na -et, Milet, Momčet, Petret, na -ta, Bratota, Marota, 

Radota, Subota®, na -al, Denal®®, Miral(a)m, na -el, Miš(e)!m, Pavel, 

Prisel, na -il, Bogil, Bučil, Črnil, Kovil, Manuil"!, Momčil, Nagilw, 

Pribil, na -ej, Pantelej, na -ij, Dragij, Durdij, Jorgij”", Pavlij, Petrij, na -oj, 

¥ Ime Vremec se, mozda, moZe dovesti u vezu s rum. imenom Vermice (1. lordan, 

Dicfionar, 483) < lat. vermic(alus) „crvenkast“. 

7 Ime Kuman, Kumanic i Kumanice potiče od romanskog imena Cumanus kojeg sreéemo 

u srednjovekovnoj Dalmaciji (K. Jireček, Romani, 273) i rum. imenom Kuman (Vidi danas 

prezime Kuman u Zadru) i Kumanic medu Vlasima u srpskim srednjovekovnim poveljama 

(M. Pesikan, Zetsko-humsko-raska imena na pocetku turskoga doba, Onomatoloski prilozi 111, 

Beograd, 1982, 26 /= M. Pesikan, Zetsko-humsko-raska imenal). Kuman je inače emonim 

uzeto za li¢no ime. Kumani su narod ugrofinskog porekla koji je u srednjem veku prodro na 

Balkan. 

#78 Ime Sulan potiče od rum. imena Sula < mad. sula „uvrnut” (1. Tordan, Dicfionar, 438) i 

suf. —an što ukazuje da bi moglo biti nadimak čoveku uvmute naravi. 

7 Ime Uliman je istovetan s rum. Ulman (N. A. Constantinescu, Dicfionar, 400) < germ. 

Ulmann. 

t 

9 ime Dudan je zabeleZeno medu Vlasima na Balkanu (N. A. Constantinescu, Dictionar, 

268; S. Dragomir, Viahi din Pen. Balcanica čn evul mediu, Bucuresti, 1959). 

! Ime Serain(a) je modifikovano ispadanjem konsonanta c ili f u rum. imenu Sera(c)in 

ili Sera(f)in (1. Yordan, Dictionar, 412) < Serafim < hebr. s 'érafim „šestokrili anđeo”. 

2 Ime Domanic je stvoreno po ugledu na rum. ime Doman (1. lordan, Dicfionar, 177) ili 

romansko Doman(ei) (K. Jireček, Romani, 277) i suf. 

3 Ime Stamat od grč. imena Ztopding. 

¥ Ime Perret potiče od rum. imena Petre (. lordan, Dictionar, 363) < grč. Hétpog 

„kamen, stena” i suf. —et(e), kao npr. u rum. imenima lonete, Marculete, Nicorete, Sulete, itd. 

(N. A. Constantinescu, Dicfionar, LIX). U popisu Vidinskog sandzaka iz 1478/81. godine 

srecu se i sledeći oblici: Petre, Petri i Petrij. 

5 Ime Subota je naziv dana, uzet za lično zaštitno ime kao Utornik, a može biti i prevod 

bibljskog imena Šabbčta/. 

6 Ime Denal potiče od rum. imena Dena (1. Iordan, Dictionar, 170) i suf. —al. 

7 Ime Miral(a) usporedi s rum. imenom Mirdlai i gré. Miralis (L. lorda, Dictionar, 308), 

kao mi“s imenom hercegovačkih Vlaha Mirilovića. 

% Ime Kovil je rum. ime Covilđ < rum. covild „kobilica”. 

8 Ime Manuil je prema rum. imenu Manuild (L. lordan, Dicfionar, 290) < grč. 

'Epgavoum < hebr. *Immžnu”či „bog je s nama”. 

! Ime Nagil valja usporediti s rum. Naghi < mad. nagy „veliki” (I. lordan, Dicfionar, 

323) i suf. —ild (N. A. Constantinescu, Dicfionar, LXI). 

2 Ime Jorgij potiče od rum. imena /orga < grč. Georga(s)(l. lordan, Dicfonar, 259) i suf. 

—ij i treba ga dovesti u vezu s romanskim imenom Jorgolo na Krku u Jadranskom moru, s 

grékim imenom Jorgakis (P. Skok, Etimologijski rjecnik hrvatskoga ili srpskoga jezika,


Bogoj, Bratoj, Desoj, Miloj, Nego, na -oje, Bogoje, na -uj, Dobruj, 

Pavluj, Raduj, na -aš, Dragaš, Džuraš, Tomaš, na -eš, Beleš, Braneš, 

Dudes, Mileš, Radeš, Ugleš, na -iš, Ivanis, Jovaniš, na -oš, Dragoš, i na - 

ša, Popsa® obitavaju 353 (11,82%) Zitelja romanske provenijencije. Ako 

ovoj kategoriji stanovništva pridodamo 622 (20,80%) žitelja s kalendarskim 

imenima, kao što su: Andrija, Damjan, David, Dimitri, Dimitrije, Đurđo, 

Đura, Đurđe, Đurica, Džura, Filišv, Genarij, Ignad, Ilija, Irina, Ivan, Jako, 

Jakov, Jovan, Jovanko, Kostadin®®, Kuzma', Lala, Lazar, Luka, Marko, 

Mihail, Nikola, Pavli, Pavlo, Pero, Petar, Petre, Petri, Petro, Simion®®, 

Stepan, Todor i Vasil, a koja se inače nalaze u srpskim srednjovekovnim 

vlaškim katunima, dakle kao imena Vlaha, dobiéemo sveukupno 975 

stanovnika čija su imena romansko-vlaska, srpsko-vlaška i 

kalendarska koja 

se koriste medu Vlasima, a to je na uzorku koji imamo više od trecine 

stanovnika Vidinskog sandZaka, tatnije 32,62%. 

Kada tome pridodamo niz drugih imena koja se &esto srecu kod Vlaha, 

kao npr. Bala, Baljja, Ban-ca, Blad(inić)"!, Bobig(i¢), Bosud, Brajla"2, 

Zagreb, 1971, 559 /= P. Skok, Etimologijski rjecniki) i s imenom Jorgo kod Karavlaha blizu 

Leskovea (Glasnik Etnografskog muzeja 15, 165). 

3 Ime Negoj je nastao od rum. imena Neg (1. lordan, Dictionar, 329) i suf. —oje (N. A. 

Constantinescu, Dicfionar, LXIII). 

% Ime Dudeš potite od rum. dudž „cev” i suf. —eš, u prenesenom značenju označava 

pijanicu, pa bi mogao biti i nadimak. 

5 Ime Popša moglo je nastati od rum. imena Popsa < rum. popđ i suf. —sa albanskog 

porekla po mišljenju S. Puscariu-a kao u 

sledećim primerima Balsa, Bocsa (Usp. top. Bokša, 

atar s. Sipikova), Capsa, Dumga, Focsa, Lupsa, Micga, Popga, itd. (N. A, Constantinescu, 

Dictionar, LXVI). 

3% Ime Kostadin je identi¢no s rum. imenom Kosta(n)din (1. lordan, Dicsionar, 150) i 

Kostadin, praded roda Buronja i Lazaronja u s. Glogovici i čukunded roda Popovića u s. 

Kobignici (NPS 29, 336), kao i roda Kostadin-esti u s. Vratni. 

7 Ime Kuzma valja uporediti s rum. imenom Cusma (1. lordan, Dicfionar, 162) ili Kuzma 

među Timočkim Rumunima, inače je to kalendarsko ime Koopég „svet, ukras”. 

8 Ime Simion je identično s rum. imenom Simion (1. lordan, Dicfionar, 415). 

9 Ime Bala usporediti s rum. imenom Bala (1. lordan, Dictionar, 44) i s romanskim Bala, 

Balli, Ballius (K. lireček, Romani, 209, 242). 

0 Ime Baf'ja potiče od pastirskog termina balja „mrlja na čelu”, a area svih izraza s 

osnovom balja upuéuje na zajednicki izvor, na balkansko pastirstvo ilirotrackoga porekla, ali 

postoji i izvan Balkana u Galiji, stfran. baille „šaren”. Starogreki faArdc „šaren” je dalo ime 

konju BerAfo, a u Makedoniji se ova reč ukrstila s tračkom *balios. Đ. Daničić je imao pravo 

kad je pridev baljast vezao s ie. korenom bhd- „sjati”. Osnovno tratko bala bez pridevskog 

suf. -jo potvrdeno je kod Prokopija. 

" Ime Blad(ini¢) valja usporediti s rum. imenom Blad (S. Georgijevi¢, Balkanoloske 

studije VII-VIIL, 4) 

2 Ime Brajla valja usporediti s romanskim imenom Braillo (K. Jireček, Romani, 216) ili s 

nazivom Justinijanovog kastela Bpafoda u regiji Aquis (usp. grad Braila u Rumuniji). 


Bratonja, Brija, Bukanac®®, Buko®®, Deléica, Dilga, Donéa®®, Dumca, 

Dragija, Purinac, Dzurica, Jand®®, Kalibaba, Kumanic, Kumanic, Lala"", 

Lalinac, Rad, Radič, Ranga®®, Rareva®®, Sainac®, Tenka, Ving ", Vind®'?, 

Vinik, itd. pored Cinjenice da je postojala ista tendencija da se u 

antroponimiji Vidinskog sandZaka, kao i u Smederevskom, ,,imena srbizuju 

dodavanjem &estog nastavka -ko muskim imenima”, kao npr. Bal-ko, Backo®", 

Din-ko, Doj-ko, Don-ko, Jan-ko, Man-ko, itd. možemo posumnjati da 

je broj, odnosno procenat, onih imena koja sreéemo kod srednjovekovnih 

balkanskih Vlaha, ali i današnjih stanovnika Rumunije, bio daleko veéi na 

prostoru Vidinskog sandZaka tokom XV veka. 

Mnoga imena uz etničku odrednicu Srbin, kao što su npr. Stepan Srbin 

(Kopaj Kogara), Dzurg sin Srbina (Pozvizda), Bogdan Srbin (Burci), 

Radohna Srbin (Gulihan - Streziste), Pop Srbin (Dudevlad — Davidovce), 

Radoslav Srbim (Lozana), Radoslav Srb (Hrsovac), Bozidar Srbin 

(Brekunovo), Stale Srbin (Okoliste), Radohan Srbin (Okoliste), Velko Srbin 

(Okoliste), Radohna Srbin (Okruglica), Miloš sin Srbina (Izvor), Radoslav 

Srbin (Zidna), Stojan Srbin (Lalince), Stanislav Srbin (Lalince), Stepan 

Srbin (Lalince), Lala Srbin (Burdin), Nikola Srbin (Gujsavce), Radivoj Srbin 

(Boruznica - Poruznica), Radota Srbin (Diverac), Radi¢ Srbin (Gujbuce), 

Petak Srbin (Gujbuce), Radota Srbin (KruSevo), Vitan Srbin (Krusevo), 

Radota Srbin (Krusevo), Prijezda Srbin (Prest — Brest, nahija Banja), 

Radovan Srbin (Prest — Brest, nahija Banja), Radoš Srbin (Gorna Catuna - 

Čučunje), Rado§ Srbin (Gorna Čačuna - Cudunje), Novak Srbin (Orahovica) 

itd. jo§ više ukazuju na stanovniitvo koje u njihovom neposrednom 

% Ime Bukanac valja usp. s rum. Bucan < rum. bucd „obraz(ina)” (< lat. bucca) (L. 

lordan, Dicionar, 82) i suf. —ac. 

Ime Buko valja dovesti u vezu s rum. imenom Bucos < rum. bucos „buckast” (1. lordan, 

Dicfionar, 83) i Buca (NPS 29, 308) u s. Vajugi kod Negotina. 

% 5 Ime Donca je dobiveno po ugledu na istovetno rum. ime Doncea (1. lordan, Dictionar, 

°°_° Ime Jana je istovetno s rum. imenom /ana (). U rumunskoj narodnoj pesmi sa Timoka 

pominje se Mesec pod imenom Jana Sinziiana. 

Ime Lala i Lalinac valja usporediti s rum. imenima Lala i Lalin (I. lordan, Dicfionar, 

272) i suf. ~ac. 

0 Ime Ranga i Rangul istovetno je s rum. imenima Ranga, Rangu i top. Rangul u 

Rumuniji (I. lordan, Dictionar, 387). 

a Ime Rareva je nastalo od rum. Raru (1. lordan, Dicfionar, 390) i suf. -eva. 

Ime Sainac ima za osnovu rum. ime Saim (L lordan, Dictionar, 432) i suf. —ac. 

Usporedi naziv Saini stotarskog naziva na ostrvu Pagu (P. Simunovié, Istoénojadranska 

toponimija, Split, 1986, 87). 

"! Ime Viga potice od rum. imena Viga, Vigu, Vigas (I. lordan, Dicfionar, 485). Usp. ime 

Vigan i Vigata u Smederevskom sandzaku iz 1476. godine. 

!? Ime Vina je s rum. imenom Vinea (1. lordan, Dicfionar, 485) ili s romanskim Vinea u 

srednjovekovnoj Dalmaciji (K. Jiretek, Romani, 352). 

*'% Ime Backo potite od rum. baci „stanar, planinar, glavar pastirskog stana” i suf. ~ko.


okruženju nije srpsko. Verujemo da je zbog opreke prema vlaškom 

stanovništvu postojala potreba za dodavanjem etničke odrednice Srbin ili 

Srb. Takvu tezu možemo potkrepiti sa doduše malo primera dodavanjem 

drugih etničkih odrednica uz imena, kao što su, npr. Balda Ciganin (Svrljig), 

Stanislav sin Grka (Kali Baba - Galibaba), Damjan sin Kumana (Belahuna - 

Beloinje), Radovan Bigarin (Belahuna - Beloinje), ali i one etnicke 

odrednice koje su zadrZane u imenima, kao što su, npr. Stojée sin Kumanice 

(Podgrad), Bogdan sin Kumanice (Nidevce), Doniga sin Kumanice 

(Niševce), Branko sin Vaje (Davidovce), Backo sin Vlgje (Davidovce), Boja 

sin Vlgjinca (Pozvizda), Udovica Vigja 3 (Gujsavce, Krusevo), Radin sin 

Ugrina (Lozana) i Stojan brat Ugrina (Lozana). 

Svakako, i pored svega §to smo izneli, u ovom uzorku imena imamo 

2011 lica sa slovenskim ili srpskim muskim imenima, odnosno 67,28%, kao 

i tri lica s muslimanskim imenima koja Zive u nekoliko od četrdesetšest sela 

koja smo naveli niZe u Registru, što se svodi na neznatnih 0,10% od ukupnih 

2989 stanovnika, osim onih muslimana posadnika tvrdave Svrljig koji 

uZivaju timare, zatim one zajednice srodnika, rodaka i podloznika posadnika 

pomenute tvrdave Svrljig, koji stanuju u tvrdavi, kao i druge dve zajednice 

spahijskih srodnika koji Zive u Seheru u području tvrdave Svrljig, a koje 

nismo uzeli u sistem obradunavanja imena. 

IX 2. 1. Registar frekventnosti kalendarskih, 

romansko-vlagkih i srpsko-vladkih imena po selima 

u popisu Vidinskog sandZaka iz 1478/81. godine 

Kali Baba (Galibaba)®'*: Bucil, Pura, Jovan 2, Jovanko, Lazar, 

Marko 3, Mihail, Nikola 3, Oliver 2, Petar, Radul, Stepan 3. 

Periš'": Bratul, Brija, Damjan, Diga 2, Digu, Dilga, Dimitri, Dinko, 

Jovan 5, Jovanko, Lala, Laléa 2, Luka, Mir¢a, Nikola 3, Petar, Ranga, 

Tenka, Todor, Velul, Viga. 

Boravica’'®: Baldovin, Ilija, Jovan 2, Nikola, Pavlij, Sinadin, Stepan, 

Todor 2. 

Grbavče””: Jovan 

Belahuna (Beloinje)’'®: Bratul, Damjan, Donko, Dudin, Purju, Jovan 

3, Jovanis, Kuman 2, Negoj, Nikola 3, Pantelej, Stepan, Tiga. 

' Danas selo Galibabinac ili Galibabinci, severozapadno od mesta Svrljiga. 

915 Danas selo Periš jugoistono od mesta Svrljiga. 

916 Boravica ili Boroica danas ne postoji kao selo. U blizini sela Manojlice u Svrljigu 

nalazi se top. Borovac, koji je, možda, ostatak od ovog sela. 

7 Danas selo Grbavée zapadno od mesta Svrljiga. 

°'% Danas selo Beloinje jugoistoéno od mesta Svrljiga. 


Alanince (Vel'je Bole - Velje Polje)’"®: Bala, Dimitri 2, Pura, Jana, 

Jovan 4, Marko, Mijaku, Mirca, Nikola 2, Pavel, Pavlyj, Petar 3, Petrij, 

Petro, Radul 3, Stancul, Stepan 3, Sisman, Todor 2. 

Boluzina (Pluzina)®: Buniga, Digan, Donéa, Đura 2, Jova, Jovan 6, 

Lazar, Marko, Mihail, Nikola 4, Stepan, Voca. 

NiSevee': Bladinié, Brajla, Buniga 2, Dimitri, Domanica, Doniga 2, 

Duča, Dudin, Pura 2, Durica, Jovan 2, Kumanica 2, Lazar, Nikola 2, Petar, 

Petrij, Petro, Sumarin, Todor 3, Vasil. 

Kopaj Ko$ara: Dorg(u), Jovan 2, Marko, Oliver 2, Stepan 3, Todor. 

Pozvizda ”: Baba, Balinca, Brija, Buniga, Damjan, Dimitri, Doniga, 

Dučin, Đurđe, Purica, Džurg(u) 2, Jovan 7, Lala, Miréa, Nikola 6, Pavel, 

Petar 2, Petro, Radul 2, Serajin, Simion, Stepan 3, Sulan, Todor, Tomas. 

Podgrad: Balko, Damjan 2, Dimitri, Jovan 2, Jovanko, Kumanica, 

Likula, Nikola 3, Radul, Stepan. 

Purci®: Buniga, Dimitri, Jovan, Nikola 2, Stepan. 

Gulihan: Brad, Damjan, Doniga, Genarije, Ilija, Jova, Jovan 3, 

Jovanko, Lazar, Marota, Mihail 3, Miréa, Nikola 2, Radul, Ranga, Rasul, 

Rasul, Sane, Stepan 2, Todor 3, Uliman. 

Davidovee””: Backo 2, Duca, Jovan 2, Mihail, Nikola, Raduj. 

Dudevlad: Banca, Borna, Donca, Jovan 3, Jovanko, Lalinac 2, 

Lazar, Oliver. 

Rajac: Baban, Babin, Bimitri, Dina. 

Lozan”": Jovanko, Mihail 2. 

Hrsovac": Buko, Dimitri, Dimitrij, Jovan 6, Lazar, marko 3, Nikola 5, 

Stepan 4, Todor 5, Pilič, Vinko. 

Brekunove: Balja, David, Dmitri, Đurin 2, Jako, Jovan 3, Lale, 

Mirala 2, Nikola 3, Oliver 2, Pavli, Pavlo, Petri, Popsa, Stepan, Todor 4. 

°' Danas deo sela Beloinja jugoistocno od mesta Svrljiga. 

2 Danas selo Pluzina u Svrljigu. 

2! Danas selo Niševac na Svrljiskom Timoku, južno od srednjevekovnog Svrljig-grada. 

2 Danas selo Kopajkosara severozapadno od mesta Svrljiga. 

3 Selo Pozvizda pominje se u svim popisima druge polovine XV veka. U drugoj polovini 

XVI veka obavljalo je dervendzijsku sluzbu, što znači da se nalazilo na tesko prolaznom 

mestu. Drugih podataka o postojanju ovog sela nema. 

24 Kao što se vidi iz popisa, selo Podgrad istovremeno je bilo “samo mesto Svrljig”, a 

nalazilo se u podgradu svrljiskog grada, što proizilazi iz imena ovog sela. 

25 Selo Durci danasnje je selo Đurinci u Svrljigu. 

26 Danas selo Gulijan u podnozju Gulijanske planine u Svrljigu. 

7 Danas selo Davidovac u blizini sela Galibabinac u Svrljigu. 

% Nije utvrdeno gde se nalazilo selo Dudev Lad ili Dudolad. Prema popisu, to selo 

pripadalo je oblasti Zagorju. 

9 Selo Rajac verovatno se takode nalazilo u Zagorju. Nismo mogli da ga blize odredimo. 

0 Danas selo Lozan u Svrljigu. 

! Danas selo Rsovci u Sviljigu.



Rašanica ”: Beles, Donča, Đura, Đuran, Đurđe, Đurica, Džurko, 

Jovan 2, Jovanko, Lazar, Mariča, Nikola, Radul. 

Okolidte: Dona 2, Dudeš 2, Dujča, Jovan 10, Jovanča, Jovanko 2, 

Mihail, Nikola, Pavel, Petar, Rango, Rangul, Stepan, Todor. 

Okruglica: Dimitri, Duča, Duče, Jovan 6, Kostadin 2, Lalinac, 

Manko 2, Mastura, Mirča, Nikola 3, Radul 2, Stepan, Todor 2. 

Beli Potok: Andrija, Dimitr(u), Dimitri 3, Donča, Donko, Dušman, 

Đura, Filip, Jovan 2, Jovaniš, Kostadin, Marko, Mirča, Nikola 3, Petri 2, 

Radul 2, Rareva 2, Stepan 2, Šainac, Todor 2, Vinik. 

Glogovee: Stanul 

Radmirovee: Dimitri, Dura, Jovan 4, Marko, Mihail, Pavel, Petro, 

Stepan. 

Drajince: Haratin 3, llija 2, Jovan 5, Lala, Lazar 2, Marko 2, Mihail 

3, Nikola 2, Oliver, Petar, Radul 2, Stepan 2, Todor 3. 

Radenkovee: Dimitri 2, Dujča, Dusa, Dusman, Pordo, Jovan, 

Lazar, Marko, Oliver, Petar, Stepan 2, Subota. 

Tzvor': Balco, Dimitrije, Dujca, Ilija, Jovan 5, Marko, Pavel, Stepan 

2, Todor 3. 

Stitar: Damjan, Duca, Jovan 3, Mihail. 

Slivik’: Boldovan, Bošud, Duca, Dusman, Purica, Diura, Genar, 

Irina 3, Jana, Jovan 10, Jovanko 2, Kovil, Lazar 3, Mihail 2, Mirca, Nikola 

6, Radju, Radul 3, Stepan 2, Todor, Vitan, Viad. 

Zidne®: dlan 4, Andrija, Buniga 2, Damjan, Dimitri 2, Dradlin, 

Dura, Durdij, Purica, Hris, Jako 2, Jovan 1, Jovan-ko 2, Lazar, Marko 2, 

Mirca 2, Negul 2, Oliver 4, Pavel, Pavlo, Rad'ju, Radul 8, Stavul, Stepan 2, 

Stunga, Todor 3. 

% O selu Brekunovo ili Berkunovo nema podataka. 

%3 Selo Rašanica sada ne postoji. Lokalitet Raginac nalazi se izmedu sela Pirkovac i 

manastira Sv. Arandeo. 

4 Danas selo Okoliste u Svrljigu. 

35 Danas selo Okruglica u Svrljigu. 

% Danas selo Beli Potok u Svrljigu. 

%37 Danas selo Glogovac zapadno od Knjaževca. 

** Danas selo Radmirovac u Svrljigu. 

% Danas selo Drajinci u Svrljigu. 

Danas selo Radenkovac u Svrljigu. 

! Danas selo Izvor u Sveljigu, na Izvorskoj reci. 

% Danas na geografskim kartama nema traga o postojanju sela Sitar u Svrljigu. U popisu 

iz 1586. imalo je svega 4 domaéinstva , iz čega bi se moglo zaključiti da je iščezlo kao selo 

krajem XVI ili početkom X VII veka. 

> Danas selo Slivovik u Svrljigu. 

¥ Selo Zidne ili Zidina je nepoznato. 

Lalince®: 4ldin, Berin 3, Brija, Buna 2, Buniga 2, David, Dona, Pura 

3, Filip 2, Ignad 2, Jana, Jovan 8, Jovanis, Jovanko, Kostadin, Lala, Lazar 

3, Marko, Mircéa 3, Nikola 8, Pavel 2, Petar, Radul, Sani, Stepan 3, Todor 3. 

Burdin®®: Damjan, Dimitri, Dimitrije, Doniga 2, Dusman, Ivan, 

Lalinac, Lazar, Manuil, Negulin, Nikola x 2, Petri, Ranga, Stepan. 

Gujsavee”: Andrija, Damjan 2, Dimitri, Dimitrije, Dončo 2, Dusman, 

Durinac, Dzura, Jakov, Jovan 3, Kuzma, Marko, Nikola, Petar, Radul, 

Stunga, Vinik, Vitan 2, Viadju. 

Boruznica (Poruznica)®®: Purko, Jovan 2, Nikola, Petar, Stepan, 

Todor. 

Muzince®”: Filip, Jakov, Jovan 4, Lala, Marko 3, Nikola 4, Pavel 2, 

Petar 3, Stepan, Todor, Vitan. 

Diverac: Jovan 3, Lazar, Nikola. 

Trbusnica®": Dimitri, Ignad, Jovan, Petar, Petri, Radul. 

Gujbuce’: Bukanac, Diuras, Diurica, Ivan, Ivanis 2, Jovan 4, 

Kuzma, Marko 2, Stepan, Todor. 

KruSevo®: dlan, Damjan 2, Deléica, Donka, Jovan, Petar, Petre, 

Petret, Stepan. 

Sredna Vrmza®*: Dimitri 2, Jakov, Jana, Jovan 4, Nikola, Oliver, 

Stepan, Todor. 

Resnik®: Damjan, Dimitr, Jakov, Jovan, Marko, Nikola, Oliver. 

Brest (Prest)®: Bala, Dimitri, Duméa, Jakov, Jovan 2, Kostadin, 

Marko, Nagil, Nikola 4, Oliver, Pavel, Petar, Stepan, Vasil. 

%45 Danas selo Lalinac u Svrljigu, na istoimenoj reci. 

%46 Danas selo Burdimo u Svrljigu. 

%7 Verovatno danasnje selo Gusevac u Svrljigu. 

5 Danas selo Poruznica na istoimenoj reci u oblasti Banja (P. S. Jovanovié, Banja, 

Naselja i poreklo stanovnistva, knj. 17, Beograd, 1924, 93-95 /= P. S. Jovanovié, Banja/). 

¥ Danas selo Muzinac u oblasti Banja (P. S. Jovanovi¢, Banja, 81-82). 

90 Selo Diverac je nepoznato. U popisima XVI veka ovo selo vodilo se kao seliste u 

oblasti Banja. 

5! Selo Trbušnica ili Trebosnica, nepoznato. Spada u nahiju Banja. 

92 Selo Gujbuce nepoznato. U fragmentu zbirnog popisa vidinskog sandzaka ime ovog 

sela napisano je tako da se moZe &itati Kumince. Sada postoji Kumin Potok, mesto sa njivama 

kod sela Trgovista i Zuckovac u Banji (P. S. Jovanovi¢, Banja, 86, 88). Kumina dolina uneta 

je na seke. Boljevac, 1 : 75.000. 

%53 Selo Kruševo ne postoji u toponimiji Banje. Možda je trag od ovog istezlog sela 

Krusje, mesto na kome su njive sela Josanice (P. S. Jovanovié, Banja, 75). 

954 Sada selo Vrmdza u Bani (P. S. Jovanovic, Banja, 78-80). 

955 Selo Resnik u oblasti Banja (P. S. Jovanovié, Banja, 90-93). 

9% Selo Brest u oblasti Banja nismo mogli da odredimo. Sada postoje dva lokaliteta, 

Bresjanska Kosa i Brestansko, koji očevidno imaju neke veze sa ovim selom. Pretpostavljamo 

da je Brestansko ostatak sela Brest, je jer se u njemu, po narodnoj tradiciji, nekada nalazilo 

selo Trubarevac. To znači da u Brestanskom ima dovoljno prostora za postojanje sela. U 

Brestanskom su letnje pojate seljana s. Poruznica (P. S. Jovanovic, Banja, 68, 93).


Gorna Čučuna””: Dimitri, Đorg, Đura, Jovan 5, Marko, Mišl, Nikola, 

Oliver, Radul, Stepan 2. 

Orahovica®: Andrija, Dimitri, Đura, Đurin, Jovan 4, Kalibaba, 

Kostadin, Nikola, Pantelej, Pero, Petri, Radul, Todor, Vitan 2. 

Gorni Vladan”*: Balka, Đenal, Dimitri, Jorgij, Jovan 3, Lazar, Marko 

2, Nikola 4, Pavel 2, Pavlo, Petri, Stamat. 

Pored navedenih romansko-vlaških i srpsko-vlaških imena koje smo 

naveli po fragmentima opšimog popisa Vidinskog sandžaka iz 1478/81. 

godine, zanimljiva su imena koja nalazimo u osnovi mnogih ojkonima svih 

turskih popisnih deftera XV i XVI veka, koja su najbolji pokazatelj da su 

srednjovekovni etnički Vlasi na prostoru Timoka živeli i pre dolaska Turaka 

(1396), a koja danas nalazimo u antroponimiji Rumuna, kao npr. Babadifa 

(Baba Dita), Bagaceanu, Bazdr, Baint, Balan (< rum. bdl „plav, svetao”), 

Bala (Balu), Bobos, Bocsa, Bunild, Baz, Veza, Velu, Vetrin, Vines, Vinte, 

Vermice (ili Vrancea), Ginga (< rum. gingd „mucav čovek”), Dala, Costita, 

Crusila (< rum. crugi „crveni”), Calan (< mad. kalan „kašika”), Calota (< 

rum. calotd ,kalota; kapica, ćelepuš”), Calu (rum. cal ,konj”), Cachitd, 

Chipcea, Chilea (< rum. chilie „sobica”), Chilom ?, Clesu, Cloata, Covila (< 

rum. covild ,kobilica, krivina”), Coiman, Conete, Cogara (< rum. cogara 

„ograda od pruéa za stoku), Corbaci (rum. corbaci „bič isprepleten od vise 

kaiševa”), Corbea, Corici, Creoleanu?, Cubeica, Crusevan Cucera, 

Ciungary (< rum. ciungur „čovek bez jedne ruke ili noge”), Chipcea, 

Lopugsan, Musatu, Necald, Orsea, Otul, Peris, Priciu (< rum. prici ,.krevet za 

jednu upotrebu), Pal, Panita, Plesa, Rez, Rosul, Rusanu (< rum. a rugi 

scrveni”), Saracu (rum. sdrac „siromašan, ubog”), Secula (< rum. sec „suv; 

fig. glup), Sibana, Sica, Sara, Trand, Trestian, Ulmanu, Haldan (rum. 

haldan „zasad konoplje izmedu redova kukuruza”), Hinea, Humda i Hutu. 

Sledeći turski popisni defteri sa mnoštvo rumunskih imena potiču tek iz 

1741. godine što svakako iskate iz zadatih vremenskih okvira. 

X Romansko/Rumunsko i drugo stanovni$tve Timočke zone 

u svetlu toponomastike 

U antičko doba na prostoru Timočke zone Zivela su mnoga plemena, 

medu kojima Dardanci, Tribali, Mezi, Besi, Serdi, Kavi, Remi, Timahi, 

Pikenzi, Trikornenzi, Skordisci, Celegeri, Dako-Geti i druga manje poznata 

7 Selo Cutunje nalazilo se izmedu Resnika i Sokobanje. Po naredbi kneza Miloša ovo 

selo moralo se preseliti u Resnik. Sada postoji Čučunjska reka, pritoka Moravice, istoéno od 

s. Resnik (P. S. Jovanovi¢, Banja, 21, 23, 90, 91). Sada je Čučunje deo naselja u Sokobanji. 

%% Selo Orahovica danas ne postoji. Medutim postoji selo Oresac na Orešačkom potoku, 

za koje pretpostavljamo da se prvobitno zvalo Orahovica (P. S. Jovanovié, Banja, 112-114). 

5 Selo Gorni Vladan, nepoznato. 


tračka i ilirska plemena. Ona su u vreme Tiberijevog dolaska na vlast, oko 

14. godine nove ere, usla u sastav novoosnovane provincije Mezije (Moesia), 

koja je obuhvatala prostor od reke Cibrice na istoku do reke Morave na 

zapadu, a od Dunava na severu do linije koja je išla južno od Skoplja. Dakle, 

na prostoru gde je nepunih četrnaest vekova kasnije od Turaka-Osmanlija 

formirano više teritorijalnih jedinica, medu kojima i Vidinski sandZak. 

U doba rimske dominacije i prosperiteta zapogela je gradnja dobrih 

puteva i kastela na dunavskom limesu i u unutrašnjosti za što bolju odbranu 

od raznorodnih varvarskih plemena, Gota (Ostrogota i Vizigota), Alana, 

Karpa ili Karpodačana, Sarmata, Roksolana, Tajfala, Greutunga, Herula, 

Gepida, Vandala, Astinga, Pevka, Borana, Bastarna i drugih, koja su tek 

sredinom III veka n.e. zapolela ozbilinije upade u srednjobalkanske i 

istoénobalkanske provincija Rimske Imperije. To je vreme povlačenja 

rimske vlasti iz provincije Dakije, a sa njom svakako i dobar deo 

romanizovanih Dagana, odnosno Dako-Geta. 

Stiču se, dakle, na prostoru kasnije formiranog Vidinskog sandzaka, 

mnoga plemena i narodi o kojima svedoči mnoštvo objavljenog 

onomasti¢kog materijala iz Arčara (Ratiaria),’® Bele Palanke (Remesiana), 

90 U natpisu iz Bononie stoji uz ime Amme nationis utrisque Dardaniae. Valja re¢i da ime 

Ammia nije retko u Makedoniji, a posvedočeno je i u Delfima kao 'Apu{q, o yévol 

'IMvpd. Lično ime Andia (okolina Naissus-a) i Andio (Remesiana = Bela Palanka), 

posvedocena su samo na teritoriji Dardanije i ilirskog su porekla, u vezi su sa imenom Andes, 

-ntis zabelezenim u Dalmaciji. Od istog je korena i ime boZanstva Andinus iz Kacanika (CIL 

111, 8184) koje je domace, dardansko. U okolini Naissus-a je zabelezeno i ime Annus i Atta 

(Ni§, CIL 11I, 8249). Moscy smatra da su svi nosioci ovog imena pre Marka Aurelija bili 

Kelti. Medutim, jedan nosilac imena Atta je Azal, a trojica su sa teritorije Eraviska, pa im je, 

prema tome, okolina ilirska. Veoma poznata i rasprostranjena tracka imena su AUAovnopic 

(okolina Naissus-a), Auluzon (Remesina) i Bithus (okolina Naissus-a i Timacum Minus), dok 

Celsus (Timacum Minus) moze biti i tračko i ilirsko ime. Naime, Mateescu identifikuje 

Celsus, Kéraog sa KépEog, Cerzus i navodi mnoge primere iz Trakije, poput KćAgou (x 4), 

Kéhroag i Kédoog. Valja uporediti Dines Celsi iz kosmajskih oblasti i Kédavog iz sofijske 

oblasti. Vlahov smatra ova imena tračkim, dok Vuli¢ ne vidi razlog da su ova imena 

isključivo tratka, te navodi u srednjodalmatskom podru&ju ime Celso Statica Bubantis 

liberta, a u juznom Noricum-u, nedaleko od Zidanog Mosta, sre¢emo Celsilla Maximi, što je 

(Timacum Minus) s lat. suf. izvedeno od poznatog tratkog imena Dines, -ntis, koje je 

posvedogeno i u Moesia Superior. Nadalje, Dolens i Doles (Remesiana), kao i Dizo, -onis 

(Naissus i okolina Naissus-a, CIL VI, 32937) poput imena Dizas koja su tracka po Detschewu. 

Kod Tračana i kod Kelta se javlja ime Cocaius (Naissus, CIL III, 155), koje je prema 

Detschew-u prosireno ime Coca, a medu najobiénija ilirska imena spadaju Dasius (okolina 

Naissus-a) i Dassius (Remesiana i Timacum Minus). Obiéno tračko ime je i Entouxéving 

(Eptaikenthos — okolina Naissus-a) koje je po Detschew-u isto što i Ettela, Eptelu 

(dokumentovano u Serdica = Sofija), Eptala (dokumentovano u Panoniji) i u vezi je s 

korenom epta-.


Vidina (Bononia), Ravne (Timacum Minus), Prahova (Aquis), Brze Palanke 

(Egeta), Niša (Naissus-a) i njegove okoline.”®' 

X 1. Pored onomastitkog materijala, o raznorodnom etnosastavu do 

kraja VI veka n.e. neposredno govore i imena naselja koja su izgradena od I 

veka n.e. do u vreme Justinijanovih obnovljenih i novopodignutih kastela u 

oblasti grada Naisus-a (Neicoog, Neioooumodic) i regije Aquis-a 

(' Axvic). Medu onim imenima naselja (ojkonimi) koja najneposrednije 

ukazuju na etnosastav, a koja nisu zabeleena u turskim popisnim defterima 

XV i XVI veka, ili jo§ bolje, koja se nisu odrzala do današnjih dana, 

ubrajamo i ona imena koja se u antičkim izvorima pominju kao imena etnika 

(etnonimi). Medu takvim imenima naselja koji najneposrednije govore o 

%! Lično ime Mestrius (Naissus, CIL 1V, 1682) koje nalazimo i u Makedoniji i koje bi 

moglo biti rimsko, opovrgava ime Mćo+ptoc koje je u istoj provinciji zabeleženo i kao 

kognomen, što svakako ukazuje na njegovo domace poreklo. Onda ime Moca (x 2, okolina 

Naissus-a i Remesiana) kao i Mucatralfis) (Remesiana) spadaju medu najrasprostranjenija 

sloZena tratka imena s osnovom muca-, a često je zabeleZeno i prosto ime Muca ili Moca. 

Plannius (Naissus), a s jednim „”” ime Planius je posvedoeno kod datkih Pirusta i u 

Nauportu, po Mayer-u, a u vezi je s ilirskim imenom Plana, Planus, koje se javlja u 

srednjodalmatskoj onomastici po Katičiću. Lično ime ZorkeA(?)eriovg (okolina Naissus-a) 

valja uporediti sa Baix107c, za koje Detschew smatra da potice od Zov1dévlng, Zecapor i 

da su trackog porekla. Surus (Remesiana) je rasprostranjeno u svim balkanskim zemljama i 

moZe se s podjednakim pravom smatrati tračkim ili ilirskim, ali i keltskim, dok je ime Teres 

(okolina Naissus-a) veoma rasprostranjeno tracko ime po Detschew-u, a slično ilirsko ime 

javlja se u srednjodalmatskom onomastitkom podrugju kao Terent- po Katiiéu. Lično ime 

Tzitzis (Naissus, CIL 111, 1688) je bez analogije u antičkom periodu (danas kod Rumuna 

istočne Srbije nalaze se imena Titu, Titoiu i prezime Tifoievici), dok je Varanus, ime čiji je 

nosilac iz Naissus-a (CIL III 8251) bio otac jednog vojnika dardanske kohorte. Nadalje, 

epigrafski spomenici iz Singidunum-a II - III veka n.e. donose sledeci onomastički materijal: 

keltska lična imena su Cufia, Cufius, Soso Nunius < Nunnio + ius i Ediuna < kelt. imena Edia 

+ ilir. suf. -una, kao i ilir. ime Daizo /- U Racijariji imamo iz III - IV veka n.e. sa epigrafskih 

spomenika sledeći onomastički materijal: kelt. ime Gallio, Gallicus, tračko-dač. ime Dolens, 

kao i trač. ime Aulutralis, Dizo, Gezulacu Bitus, Valerius Giiti, Ulpius Surio, Surilla, Sura (x 

2), Surianus, Myrcianus (varijante su Myrcianos, Myrcinia — danas rumunsko ime Mircea), 

onda Dudis, Bessus, Dinilianus, pa neidentifikovana pripadnost imena Atadis Dorani 

(Atezzissa, * Atadwv, ' Atdoac), Romus (upor. Roime-, Ryme-), durelius Bili, Ronele, Sisia 

(upor. Sisus, rum. 1. ime Sisoi i prezime Sisoievici, s. Halovo, Srbija) i ‘maloazijsko ime Matia. 

U kastel Timacum Minus-u na epigrafskim spomenicima II - III veka n.e. zabeleZena su 

sledeca imena, poput trackih ili ilirskih Surus, Surilla, Mucianus, Dinentila, Dassius, Pupa, 

Musa (upor. Mbow), Ennio (upor. Ennius), Bithus i supemomen Aespte, dok su u Aquis-u u 

11T veku zabelezena tratka imena Bitus Biti, Conus Coni, Aurelius Tara, kao i ilir. imena 

Tato Postumi i Dassianus, te neidentifikovane pripadnosti ime Thaperna. Mnoga jo§ 

zabeleZena keltska, tračka i ilirska imena govore o etno sastavu sve do kraja V veka nove ere, 

kada se pod uticajem ranog hriséanstva, na zalost, prestaju navoditi imena na lapidarnim 

spomenicima. 


etnitkom sastavu ubrajamo Tipanovm nastalo od imena trackog .plem'ena 

Timachi®® ili od naziva reke Timacus. Beoonapo se može SYŠS” na istu 

osnovu s imenima gradova, Beotave i Beoaive’ u Darda'm_n po imenu 

tratkog plemena Besi (Beooot, Bnooo(). Aeup\đg će u i'SFOJ oblasti kao i 

AdApates (upor. kastel Delminium u Dalmaciji nd xll{skog plemena 

Dalmata/Delmata /< ilir. delma/dalma „ovca”/), biti naziv 2 enklax{u 

stanovni§tva preseljenog na istok Dardanije, verovatno radi n{darsklh 

radova, iz rimske provincije Dalmacije, gde je u antici poznato i pleme 

Deuri®® Aapddmape je verovatno iste osnove s istoimenim kastelgoé;n u 

Dardaniji po imenu plemena Dardanci (Adpdavor),” a Remesiana po 

imenu keltskog plemena Remi (' Prikot). Vicus Cavadinus (danas.mozda 

naziv Kavadarci) je ojkonim zabeležen u nadggrfigbnnm natpisu otk\:wenom 

kod mesta Kavgalija blizu Skoplja, &iji izdavač . u@;e na mogućnost da 

se ovaj naziv izvede od korena Cav-, koji postoji u imenu ilirskog _plemepa 

Cavii”” i sufiksa —ad, inus ili da se u njemu vidi hibridni kompozit s istim 

radikalom u prvom delu reči i korenom din- ufig\{gom, kla'o u nazivu 

dardanskog kastela Dinion (Aiviov). Singidunum — je sudeći na osnovu 

keltske reči —dunum ,,oppidum”, bilo keltsko utvrdenje pre dolafika R'|ml4a\"na, 

ali zbog elementa Singi- u prvom delu hibridnog lsogr;Ponta koje se Javl_):.a'x u 

nazivu naselja Singidava u zapadnom delu Dakije verovatno je starije i 

može se vezati za dako-getske govore, odnosno za naziv dal_(o-getskc% 

plemena Singi. Singi- je tumačeno”” od indoevropskog korena singo „beo' 

92 Ptol, IHII, 9, 4; Tab. Peut. VII 4: Timaco Minori i Timaco Maiori; Rav. 191, 14, 11: 

III, 149: Timachi; P. Petrović, Rimljani na Timoku, Arheologija istočne 

Srbije (Naučni skup Arheologija istočne Srbije Beograd – Donji Milanovac, decembar 1995), 

Beograd, 1997, 119 (= P. Petrović, Rimljani). 

% Proc. De aedif. IV 4. . “ 

%5 A. Loma, Jezička prošlost jugoistočne Srbije u svetlu toponomstike, Govori prizrenskotimočke 

oblasti i susednih dijalekata, Niš, 1994, 112 (= A. Loma, Jezička prošlost). 

96 Festi Brev. VII 5: Dardanos; Eutrop. 6, 2: Dardanos; App. ill.5: Adpdavor. i 

%7 Itin. Ant. 155, 1; Tab. Peut. segm. VII 4: Romesiana; ltin. Hieros. 566,'6: mansio 

Romansiana; Hierocl. Synecd. 654,7: 'Pepeciavd; Proc. De aedif. IV 4: 'Ev Xopa 

‘Pepiowavioi 

%8 B, Josifovska, Ziva Antika 16 (1966), 266 i d. 

99 Liv. XLIV, 30; Plin. 111, 143. · 

ii %”·,_)Ž»';i._ \3/11 1: Singiduno; lord. get. LV 4: Singidunum; Proc. De aedif. 1V 5; Proc. 

Bell. Goth. 1 15, p- 82,10-25; 11 15, p. 219; 111 33, p. 444: žuyyiBdvov; Hierocl. Synecd. 657; 

Menandr. f. 63; Theoph. Sim. Hist. VIII 11. 

*" Gostar, Singidunum si Singidava, SCIV IX (1958), 413-419. i 

°" Singidunum se tumači kao keltsko-tračka složenica u delima, A. Holder, 4/rceltischer 

Sprachschatz II, 1570; W. Tomaschek, Die alten Thraker I, 90; D. Detschew, Die thrakische 

Sprachreste, 444, dok A. Mayer, Die sprache der alten Illyrier 1, 305.


ili „mesto prema ušću reke” ili od naziva plemena Sindoi, koje je nekada 

Zivelo na mestu Singidunuma, tj. gde se Dunav deli na dva kraka, kod velike 

Laurionske ravnice, o kojem govori Apolonije Rodanin.’” Naziv naselja 

Tavpiorov, u kojem se rodio imperator Justinian i koje je docnije izgradeno 

u velelepni grad Tustiniana Prima (danas lokalitet Cari¢in Grad kod Lebana), 

nastalo je po imenu krimskog plemena Tauri (Tadpot), kao i naselje 

Zdppateo, koje je dobilo ime po plemenu Sarmati, koje je Konstantin 334. 

godine naselio na rimsku zemlju. Serdica (Sapdikr),” u srednjem veku 

Sredec ili Triadica, a danas Sofija, je naziv grada nastao po imenu tratkog 

plemena Serdi, Tricornio (Tpikdpviov, Tricornium)” po imenu keltskog 

plemena Tricornensi, ubicirano kod današnjeg Ritopeka, Pincum 

(Ivyxotc)” ili Punicum”” po imenu plemena Pincensi, Medlova® (Brzi 

Brod) po imenu dačkog plemena Medi (Moičou),?? a Tdpkeg (danas s. 

Grkinja, opstina Gadzin Han) i Tpaikog (danas mahala Grei s. Burdima, 

opstina Svrljig) po imenu plemena Tpaiio, Dpoikot. Sirijsko stanovnistvo 

dovodi se u vezu s nazivom kastela Epépvnc, odnosno Zmirnae®, po 

imenu grada Cpvpve iz Male Azije i Tovoiave,” čije se ime dovodi u 

vezu s gradom i oblašću u Persiji sličnog imena,”” a u Notitia dignitatis u 

vezi s imenom ovog kastela pominje se i Ala prima Ulpia Dacorum, 

Suissa’ Tu je zabeleeno i ime naselja "Iovddiog, koje ukazuje na 

osnivade, odnosno zitelje, od lat. Judaei „Židovi”, koje je zabeleženo 1560. 

godine u turskim popisnim defterima kao ojkonim-kontinuanta Židaik 

(nahija Polomje, Vidinski sandžak). 

X 2. Pored navedenih etnonima koji direktno ukazuju na etnički sastav 

u vreme njihovog nastanka, dakle, pre dolaska Rimljana, ali možda i u vreme 

zapisa imena, zabeleženi su ojkonimi koji indirektno ukazuju na etnički 

sastav stanovništva takođe u vreme kada su nastali ili kada su zabeleženi. U 


takve ojkonime koji su zabelezeni u rimski_r_n, ‘kas‘noant!ék;(m 1:1 

ranovizantijskim pisanim izvorima s nazivima {(ogl't.usu. iz latms'og 11} 

grčkog vokabulara, a koji najéesée ukazuju na tracki, ilirski ili keltsk; Žtha_] 

koji je tu obitavao pre Rimljana, ubra:i{:mo Dorfigon, Ad M{lum,vlie erata, 

Taliata, Egeta, Gerulata, Clenora ili Clevora‘ i druge, koru, nažalost, nisu 

zabeleženi u kasnijim turskim popisnim de&en_msi 'm:tkar i s promenjenim 

grafijama niti se danas mogu naći \l.; ltf)%onxnujx, što, dakle, govori o 

i inui vnistva na desnoj obali Dunava. . 

dISkOnMn;;\iŽ:, Sti::: i onih pred:irrfskih reliktinih osnova ;abeleignlh u 

Ptolemeja i drugih antičkih autora do Prokopija, koje su nastaylle da zlvg sve 

do turskih vremena, kada su i zabeleZene, §to donekle govori o kom!nu!tetu 

prenosa naziva ojkonima, odnosno o kakvom»tak‘{om kuntmmtet_u 

stanovništva do kraja XVI veka, pa i do danas: Medu takvim os‘novama‘ko_!e 

su zabeleZene u ojkonimiji na Sirem prostoru timočkog p_odnebl_]a od ar.ztlčklh 

do turskih vremena nalazimo Ptolemejev naziv r‘eke Kiabros 

(Ki&Ppov motapov, Kuufpw nowpf-)),”'s po kojem je v‘!d’mrgko:; 

popisnom defteru 1560. godine nazvan o_llfoglm Cibre u nahiji Vidin, dani 

selo Dolni Cibar’ ili naziv Jusnm_wqovog%7 kastela Mutzipara 

(Mouvrčinopoc) iz oblasti Aquis (' AKUEVIOLIO), nastao i kao hl·bndgl 

kompozit od tračkog nomena ili ilirskog koggf)mena Muci(anus) i trač. 

morpo: ,bara”,”® po kojem je zabeležen naziv selišta s osnovom Muc(kovee), 

1560. godine u nahiji Crna Rekat* i __ 

Kontinuante kasnoantičkih naziva Nawoun?)ng i Naiooog su 

današnji nazivi naselja Niš i Niševce, kqje je zabeggzeno ·1·459šn' 147·8–81.} 

1560. godine u turskim popisnim teft%gma u fl.}:fl_}l Svrl_l'xg. Nf:fssus je 

zabeležen u mnogim antičkim izvorima s različitim gx?fuama, fi·ll je si·t_mo 

Prokopije iz Cezareje negde sredinom VI veka zabelššlo u svojim Ele ima 

istovremeno dve grafije, Naiooog i NaioovnoAig,” kao što je učinio s 

7 Apol. Rod. 4rg. IV 321-326: obt'obv Tpavkévior, ob0'oi nepi Aadptov #ion / 

živčoi épnuaiov mediov péya veuetdovreg / abrap émel ' “Ayyoupov Spog kai 

anwlev šdvra / 'Ayyovpov Čpeoc oxémedov nđpe KoquAvickoio / & nćpi ) oxičov 

"Iotpog péov čv0Oo xon čvBa / BđAAeu ČAuc, neo{ov te 76 Aavpiov fpeiPavro... 

" Proc. De acdif. IV 1. 

%75 Tab, Peut. VII 1. 

% Proc. De aedif. IV 6.1. 

” Tab. Peut, VII 3. 

% Amm. Marc, XXVI 5,1. 

7 App. III 5 

%0 Proc. De aedif. IV 6.5, 

! Not. dign. or. XLI 37. 

'? Proc. De aedif. 1V 6.18. 

9 Đ. Jankovié, Podunavski deo oblasti Akvisa u VI i pocetkom VII veka, Beograd, 1981, 

pag. 31 (= Đ. Jankovi¢, Akvis). 

E Not. dign. or. XXXVIII 23. 

985 Ptol, 111 9,3; Glasnik SUD XLV, 45: Varo§ Cebrus. 

98 J1. Bosumu-Jlykau, Budun u eudunckusm candxcax npes 15-16 sex, Codus, 1975, 218 

= I, Bostmy-Jlykad, Budux). o 

¢ }91” Vizamijsmzvnri za istoriju naroda Jugoslavije 1, Beograd, 1955, 65 (= Vizantijski 

.z"‘Z,CQ'F_ Papazoglu, Srednjobalkanska plemena u predrimsko doba, ANUBiH, Djela xxž, 

Centar za balkanološka ispitivanja 1, Sarajevo, 1969, 197 (= F. Papazoglu, Srednjobalkanska 

plemena). dtw 107. 

BogHHu-Jiykau, Buoun, . 

990 };1\ Bosnns-Jlykad, Budun, 77, 135; Miscellanea II, 1478-81, str. 126. – 

1 Itinerarum Antonini, ltinerarum Burdigalense ili Hierosolymitanum, Tabula 

Peutingeriana, Geograf Ravenatus, Hieroklov Synecdemus, Prokopijev De aed·(_'lcus i Bell:m 

Gothicum, Descriptio totius mundi, Notitia Dignitatum, Codex Theodosianus, Codex 

Lustinianus. Zabelezio ga je Ammianus Marcellinus, Jordanes, Zosimus, Priscus, Olimpiodor 

i mnogi drugi. 

%2 Procop. Bell. Goth. 11 40



grafijama kastela Ogočopo i ©Ocodopovmodic iz oblasti Akvisa. 

Smatramo da grafija Naioooc nipošto ne može biti skraćenica grafije 

NaioovmoAig, kao što @eoddpa nije skraćenica grafije OsoŠopovnoAuc. 

Ako se osvmemo na istoriju Naissus-a nepunih stotinak godina pre 

pojave Prokopijevih dela, spoznaćemo razloge zbog kojih je pisac morao 

praviti distinkciju ovih dveju grafija. Poznati istoričar Amijan Marcelin 

zabeležio je u svom delu da je grad Naissus bio „veoma bogat grad“ 

(copiosum oppidum), koji je u svojoj dugoj istoriji bio „više puta opsedan, 

ali da se nikada nije predao niti bio osvojen“ (..circumcessum quidem 

aliquotiens numquam tamen excissam aut deditam...). Prva katastrofalna 

razaranja grad Naissus doZivljava 441. godine po Marcelinovoj hronici, kada 

su „Hunski kraljevi sa hiljadama svojih vojnika provalili u Ilirik i opustosili 

Naissus, Singidunum i mnoge druge gradove i utvrdenja u Iliriku“ 

(Hunnorum reges numerosis suorum cum milibus Ilyricum irruerunt 

Naisum, Singidunum „aliasque ~civitates oppidaque Illyrici plurima 

exciderunt), a onda, po žitiju sv. Hipatija, to isto učiniše Huni 447. godine na 

čelu sa Atilom, te 471. godine Goti na čelu sa Tjudimerom, sve dok ih 

Teodorih 488. godine ne odvede u Panoniju, a potom u Italiju protiv 

Odoakra. Dobar deo stanovništva je, za vreme pedesetak nesigurnih i 

pustolovnih godina, bežeći organizovano pred varvarima, uteklo u zbegove 

po, tada šumovitim, klancima Svrljiških planina, kada su, po svoj prilici, 

podigli sebi naselje na ušću Svrljiškog Timoka i reke Belice severoistočno 

od brda Kapilije, u podnožju litica na kojima je kasnije podignut 

srednjovekovni grad Svrljig, prozvavši ga Nqioooc po imenu grada odakle 

su ovamo izbegli. Početkom VI veka, u vreme Anastazija I (513-518), kada 

je započeta intezivna delatnost na utvrđivanju gradova u Iliriku, utvrđeno jei 

ovo naselje bivših stanovnika Naissus-a zidinama čije ostatke danas 

razotkriva reka Belica."5 Sredinom VI veka, u vreme Justinijana I (527- 

565), kada su preduzeti opsežni radovi na obnovi antičkog grada Naissus-a i 

izgradnji četrdesetak novih kastela u njegovoj oblasti, Prokopije je prilikom 

navođenja imena tih kastela imao dobar razlog za distinkciju u nazivu 

novosazidanog kastela, kojem su, njegovi stanovnici nadenuli ime Nqioooc, 

odakle potiče i potonji naziv sela Niševce,”* i obnovljenih zidina antičkog, 

% Procop. De aedif. IV 1 

! Proc. De aedif. IV 6.15, 18 

% Rekognosciranjem terena viđeni su ostaci zidina koji obiluju u kasnoantičkom i 

ranovizantijskom materijalu, dok su površinski nalazi sa ovog lokaliteta hronološki datirani u 

VI veku i poznijem vremenu; prilikom regulacije toka reke Belice pre 20-tak i više godina 

nađen je jedan lapidami latinski natpis u nekoj prostoriji-kosturnici koji je naknadno prebačen 

u Niški muzej 

5 Osnova ktetika Nisov-bskyj koja se istovremeno javlja u VII poglavlju dela Zivot sv. 

Simeona Stefana Prvovenčanog (prid. Nišav - bskyj; oblast nyssveskuj) i u jednom zapisu iz 

grada Naissus-a, kojeg je prozvao NaicoumoAig „Nyšb gradb” (upor. 

paralelu Skepb/ grade = Skoplje) da bi ga izdvojio od ostalih kastela. 

Oko etimologije kasnoantitkih naziva Noioooc i NaicovmoAig 

etimolozi se dele na one koji se opredeljuju za praie. *nav-,”” koradikalno s 

prajezickom reči za ladu *ndus (grč. ndus, stind. nauh, lat. navis), i na one 

koji svode Nav-isso- na ie. koren *sndu- (stind. snduti ,kaplje, ispušta 

tečnost“, grč. jon. neis < *snavis „potočna ili izvorska nimfa, Najada“, ndma 

< *snavema „tečnost, izvor“ itd.). Ova etimologija, koju je predlozio 

Detschew,”® prihvatili su Russu, ” Georgiev'® i Schramm.'" Ime Naissus 

(< Na/v/isso) Holder proglašava keltskim, koga Tomaschek dopunjuje 

ukazujuéi i na druge keltske tragove u toponimiji (Remisiana, Meldia), 

Mladenov i Detschew'®” tračkim, jer su uvereni da je tratko starije od 

keltske najezde u III veku pre Hrista, Georgiev dakomezijskim, a Skok'®® i 

Meyer' ilirskim. Fazmerovo'® poredenje imena Nig, Nisava sa luznickim 

hidronimom Nisa > nem. Neife otpada, buduéi da polazi od sličnosti 

današnjeg oblika, a ne od anti¢kog. Résler je, tumačeći fragmente Priskove 

Istorije koji govore o Naissus-u, izneo da se Nišava doista zvala Danuba, a 

A. Loma je dokazao da ona potiče od ie. sintagme *danus naviia „reka preko 

koje se prevozi čunom ili splavom“ (upor. staroiran. danus naviia „reka koja 

se prelazi plovilom), kao i to da se poreklo naziva Naissus može dovesti u 

vezu s nazivom hidronima Nevlja (stariji oblik Navlja), gde iznosi orginalno 

i do sada najprihvatljivije rešenje u diskusiji oko porekla imena Naissus." 

U mnostvu ojkonima sa prostora kasnije formiranog Vidinskog 

sandZaka, u nahiji Fetislam, Krivina, Crna Reka, Banja, Timok, Svrljig, 

Polomje, Zagorje i Vidin, zabeleZenih u turskim popisnim defterima XV i 

1202 (Cmapu cpncku sanucu u kamnucu 1, Beorpan, 1982, N? 7: nySeveskimi prčd/e/ly)" i 

koja docnije sasvim preovladuje: pri jep(i)s(ko)pé nisevescéme u jednom izvoru iz 1279. 

godine (Cmapu cpncku sanucu u #amnucu 1, Beorpan, 1982, N? 25) daje oblik *Nisevsci > 

Niševci “Nisevljani”,*® odakle današnji oblik ojkonima Nisevac. 

%7 A. Holder, Alt-celtischer Sprachschatz 11, 693; W. Tomaschek, Die alten Thraker 11 2, 

69; St. Mladenov, Zeitschrift fur Ortsnamenforschung 3, 138. 

%8 JI Heues, Tpaxuiicku naseanus na nawu pexu, Vssectus na Mucrayr 3a Brarapck 

e3uk 3, 267. 

%1, |. Russu, Limba traco-dacilor, Bucuresti, 1959, 72. 

100 Byr, Teoprites, Bbazapcka emumonozus u oHoacmuka, Codus, 1960, 35. 

19! G, Schramm, Eriberer und Eingesessene. Geographische Lehnnamen als Zeugen der 

Geschichte Sudosteuropas im ersten Jahr tausend n. Chr., Stuttgart, 1981, 307. 

192 D, Detschew, Die thrakischen Sprachreste, Wien, 1957, 326. 

1% p_ Skok, Studije iz ilirske toponomastike, Glasnik Zemaljskog muzeja 32, Sarajevo, 

1920, 3. 

194 A Meyer, Die Sprache der alten lllyrier 1, Wien, 1957, 237. 

1995 M, Vasmer, Schriften zur slavischer Altertumskunde und Namenkund 11, Berlin, 1971, 

544. 

1906 A, Loma, Oamnaest vekova u tri slova, U svetlu carskih gradova, Niš, 1994, 7-26.


i 

XVI veka, čuvaju se mnogi drevni, paleobalkanski i drugi nazivi, koji su 

prepoznatljivi kao fragmenti jezika nestalih naroda, Tračana, Ilira, Kelta i 

drugih, od kojih ćemo nekoliko navesti. 

Baraleva, 1455. = Paralovo, 1454-79. = Paralevo, 1466. = Paraleva, 

1560. (nahija Crna Reka = hidr. Paralevo, atar s. Valakonje, opština 

Boljevac)!” od ilir. Bape (trač. meper) „potok, bara“ < ie. *bora i osnove — 

leva (upor. mnoštvo hidr. Leva reka), koja je nastala od ie. *a/b(h)- 

„belo“ ' promenom kratkog vokala a > e ispred dva konsonanta (upor. 

germ. hidr. Albis > Elbe i litv. hidr. Albenta /XVI vek/ > Elbentas „Belica, 

Bistrica“),! metatezom likvida (upor. antički top. 4/bona > Labin u Istri) i 

promenom konsonanta b > v (upor. antički top. Albenta > Lavin kod 

Trogira). Veoma je značajno za upoređenje ojkonim Paralovo jugoistočno 

od Prištine, na putu prema Gnjilanu, što ukazuje na mogućnost migracije 

-stanovni§tva sa Kosova na prostor crnorečke nahije krajem XIV i tokom XV 

veka. 

Brakinova, 1455. = Brekunovo, 1478-81. (nahija Svrljig = top. 

Brekinje ?, atar s. Manojlice, opština Svrljig)!"! od predie. leksičkog relikta 

brak- koji se osim u romanskim jezicima, ital. brago „glib“ dalm.-rom. brak 

„močvara“, stfran. brai, prov. i katal. brac < gal. *bracum, nalazi u alb. 

1007 11. Bosunu-Jlykau, Budun, 70, 119; U3sopu 3a 6bnrapckara ucropus XIIH (1966), 125 

(= HBH XIII); Dusanka Bojani¢, Fragmenti iz zbirnog popisa vidinskog sandzaka iz 1466. 

godine, MeSovita grada (Miscellanea) 11, Istorijski institut, Grada, knj. 11, Beograd, 1973, 23 

(= Missellanea 11, 1466). Ostatak od sela Paralevo je potok Paralevo koji se uliva u Crni 

Timok istotno od sela Bogovine (upor. Stevan Macaj). 

1%% Svi nazivi hidronima LEVA Reka u Istočnoj Stbiji nastali su od ie. *alb(h)- „belo” što 

u prevodu doslovce znače BELA Reka. U ojkonimu BARALEVA (nahija Crna Reka) valja 

prepoznati katun Vlaha BARALEVbSKI (danasnja gora Barel na području alb. sela Bajgoré 

kod Kosovske Mitrovice - o ubikaciji ovog katuna vidi prilog S. Gashi, 0 ubikaciji katuna 

Barelev'ski iz Svetostefanske hrisovulje 1313-1318. godine, Onomastica lugoslavica VII, 

1977.) što posredno govori o migraciji Vlaha sa juga krajem XIV i početkom XV veka na 

prostoru Vidinskog sandzaka. 

199 S. Gashi, O ubikaciji katuna Barelev'ski iz Svetostefanske hrisovulje 1313-1318. 

godine, Onomastika Tugoslavica VII (1977), 313-319 (= S. Gashi, 0 ubikaciji); F. Papazoglu, 

Srednjobalkanska plemena, 198; |. Duridanov, lllyrische Flussnamen in Serbien, LB 6, 

(1963), 10 (= 1. Duridanov, /llyrische Flussnamen); Bn. T'eoprues, Tpaxuiickama dysa ITAPA 

u noxoObm Ha Anexcandvp Maxedoncku KbM Hcmpoc, Vissectns 3a GbnrapckM eaHK 1X 

(1962), 3 (= Bn. eoprues, Tpakuiickama Oywa); Vizantijski izvori 1, 63. Trackih hidronima i 

ojkonima sa osnovom ie. *bora (ilir. B&po = trač. para) „potok, bara” sreéemo u 

Remezijanskoj oblasti ZovPapag, u lliriji ZvPepog, u Brutiji (Italija) ZoPapig, kod 

Temisvara ZovpoPape i blizu Istrosa (Dunava), Longinopara (u prevodu Au/y/ytvoc 

ToTapog), u oblasti Serdike (Sofije) Bpinapo. 

19 . Bosmmu-Jlykau, Buduw, 78; Miscellanea I, 1478-81, 138, nap. 58 (čita se i 

Berkunovo). 


brak, bérak i grč. Bodyoc ,motvara“'®" i suf. -in + ova, dok bi se grafija 

Brekunovo mogla smatrati greškom turskih pisara ili pogrešnom 

interpretacijom Dušanke Bojani¢. 

Brenice, 1455. = Berenica, 1466, = Brenica, 1454-79. = Brenice, 1560. 

(nahija Svrljig = s. Brenica, opstina Niš)”!” od osnove bren-/brin- „ariš, 

vrsta &etinara Larix europea f. Abietaceae* iliro-keltskog porekla i suf. -ica 

(upor. s istim znaCenjem *brenia na iberskom poluostrvu, b/e/reun-io 

„borovica, ariš“ u alpskim romanskim krajevima, Breno i Subbrenum kod 

Dubrovnika, Brenna u Alpama, hidr. Brenno u Lukmanieru u Svajcarskoj, 

top. Brinje u Lici itd., onda na slovena&kom brin „borovica“ i brinje, naziv 

drveta „na alpinskom i lickom brdovitom teritorg‘u“"’”). Iste su osnove i 

ojkonimi Brenice, 1455. = Brenica, 1466. (nahija Belgrad = s. Brenica, 

Vraéanski okrug, Bugarska),'”'* Brenice, seliste 1478-81. = Brince, selište 

1560. (nahija Svrljig),'"* Brince, seliste 1560. (nahija Timok = verovatno 

top. Baranica sa ostacima ranovizantijskog kastela, opstina Knjazevac)'®'® i 

Brnce, 1455. (nahija Banja = top. Prince, atar s. Jo3anice i Vrmdže, opstina 

Sokobanja).'®"” 

Naziv ojkonima Kravje, 1455 = Dolne Kravje, 1560. (Svrljig = s. 

Kravlje, opština Ni§)'*'® nastao je od mediteranske (kelt.-ilir.) reči grav(a) 

„kamen“ (Juzno nadomak s. Kravlja nalazi se poveći kameniti brezuljak u 

obliku dela na čijem platou se nalaze ostaci ranovizantijskog kastela regije 

NoiogonoAio! )) i prid. suf: Šje, s prisutnom pojavom prelaza g > k kao 

npr. starije Sfrljig > Esferlik itd. Iste su osnove i nazivi Gorne Kravje, 

1455, 1560. (Svrljig)'® (Pripoveda se da je u ataru s. Jezera bilo nekada s. 

11 P. Skok, Etimologijski rjecnik hrvatskoga ili srpskoga jezika I, 197 (brak*) (= P. Skok, 

Etimologijski rjecnik). 

192 11 "Bosmmu-Jlykau, Buoun, 81; Miscellanea I, 1466, 25; HBM XIII, 131. 

1013 P. Skok, Etimologijski rjecnik 1, 211 (brinje). 

1014 1. Bostnu-Jlykau, Budun, 87; Miscellanea II, 1466, 54, nap. 205. 

15 1. Bosnuy-Jlykau, Budun, 157; Miscellanea 1I, 1478-81, 136; Valja uzeti u obzir rad 

M. Garaanin, Iz istorije Kelta u Srbiji, Istorijski glasnik 3-4 (1953), 3-15. Valja naglasiti da 

se ojkonimi s osnovom bren-/brin- nalaze na prostoru izmedu Svrljiga, Niša i Bele Palanke 

gde su se nekada nalazila keltska plemena (Oblik Navissus Tomaschek I, 2, 95, smatra 

keltskim; Oblik Remesiana Tomaschek 11, 2, 69, dovodi u vezu s imenom keltskog plemena 

Pept kao i Meldis, stanicu izmedu Remezijane i Serdike) kao i arheoloski nalazi sa istog 

terena, tacnije sa lokaliteta Bela Palanka, Gradac kod Zlokucana-Leskovca, Brod kod 

Jelašnice-Niš, Hisar kod Leskovea i Mali Stol kod Stola-Luznice kao i mnogi ojkonimi sve do 

KnjaZevea koji se spominju u turskim defterima XV i XVI veka. 

1916 1. Boswny-Tykau, Buoun, 131. 

197 bid, 83. 

1918 Ibid, 81, 150. 

!? Hodoloskim istraZivanjem terena 1990. godine ubicirali smo kod s. Kravlja ostatke 

ranovizantijskog kastela ['po@@eg (Groffes), koji je u VI veku pripadao regiji grada Niša. 

1920 11, Bosmuy-Jyxad, Budun, 82, 136, 152.


Kravje, opština Sokobanja),m' Male Gorne Kravje, 1560, 1586. 

(Svrljig)'® i Kravun, selište 1560. (Zagorje)!”” sa suf. —un (upor. imenice 

goriin „vrsta hrasta”, iglun „vrsta igle“, bogatun „bogataš“ itd.). 

Osnova ojkonima Gružavec, 1530-35, 1560, = Gružavac, 1586. (nahija 

Krivina = top. Grujinac'®, atar s. Brusnika, opština Zaječar)!”* od slov. 

prid. gruzav „krševit, kamenit” nastao je od imenice gruž „kamenjar, 

krševito zemljiste®,' koja potiče od mediteranske (kelt.-ilir.) reči grava 

„kamen“ i suf. —ac, -ec, poput toponima Gruž „severozapadno predgrade 

Dubrovnika s pristaništem postavljeno na stenovitom terenu“,! koji se na 

italijanskom naziva Gravosa od predslovenske (i predrimske) izvedenice na 

-usium (upor. Brundusium > Brundisi, Italija) < Gravosium'®® (dubrovagkorom. 

i > o, acrumine > Lacruma-Lokrum/) koje je preko vlat. *gravaria 

(poimeni¢en pridev femininuma)'® nastao od predslovenskog (i 

predrimskog) gravosium, koji takode potiče od mediteranske (kelt.-ilir.) reči 

grava „kamen“ = yp&Pe (u novogrékom naredju u Zakoniji, Peloponez) 

„izdubljena-izbrazdana stena“.! Ribezzo naziva ovu reč grande izoglossa 

mediteranea, a Skok tvrdi da mediteransko grava obasiže veliki pojas, koji 

se proteže od sjeverne Španjolske, Francuske, Italije, Dalmacije sve do 

Peloponeza.' Na teritoriji istočne Srbije s istom osnovom identifikovali 

smo top. Gravište u ataru s. Sikole i s. Trgovišta (u oba slučaja teren je 

veoma kamanit),"m top. Grov, na kome su ubicirani ostaci antičkog i 

ranovizantijskog perioda,' top. Cravul Pojeli, stenoviti greben, koji se 

uzdiže iznad Timoka u ataru s. Gradskova, gde se inače nalazi kemenolom i 

!21 Spomenica Timočke eparhije 1834-1934, Sremski Karlovci, 1934, 164 (= Spomenica). 

192 1 Bosuuy-Jykau, Budun, 152. 

1923 Ibid, 118, 

1924 Rječnik JAZU 10, 480; Pesrk CAHY 3, 704: zpyja® „odlomljeno parče stene”. 

1925 L BosHHu-JIykau, Budun, 101; D. Bojanié — Lukač, Negotinska krajina u vreme 

turske viadavine, Glasnik Etografskog muzeja, 31-32, Beograd, 1968-1969, 81 (= D. Bojanić 

— Lukat, Negotinska krajina). 

1926 Veoma je zanimljiv ornitoloski termin u Srbiji griža „vrsta drozda, Turdus”; ova vrsta 

drozda vije gnezdo u 

kamenjaru na veoma nepristupatnom terenu. Gruz se moze povezati sa 

osnovom greza „ncobrađen, neotesan kamen”; Peunnk CAHY 3, 703: U srpskom jeziku 

imamo rijeci gru i grusje, koje znace isto što i kršje; Pewmux CAHY 3, 714: grugje 

„kamenjar” potice od gruh „krševito zemljiste, kamenjar” (Peunux CAHY 3, 712) i kršje, 

zbirna imenica od krš , kamenjar” (Peunux CAHY 10, 731) 

1920 Zbornik Konstantina Jireceka 1, 218, 223, 346. 

1028 p, Skok, Etimologijski rjecnik 1, 610. 

1 1bid, 610. 

1% 1bid, 610. 

1931 1bid, 610. 

1932 Topografska karta Sikole 101-4-1 i Topografska karta Knjazevac 119-4-3 (1 : 25000). 

Hodoloskim istraZivanjem terena potvrdeni podaci sa navedenih topografskih karata. 

193 Katalog za izlozbu arheologije knjaZevackog kraja 2.1X 1988, Knjazevac, 1988, [6] (= 

Katalog). 


top. Cravul Cetdi, stenovita čuka, na kojoj se nalaze ostaci ranovizantijskog 

Kastela regije Aquis,' takode u ataru s. Gradskova. 

Ojkonim Ibrovee, 1455. = Ubrevce, 1466. = Obrovce, 1483. 

(Vidin)!” je, u prvoj grafiji, izveden od ie. osnove *ibr- (upor. baskički 

apelativ ibar „dolina“, ibai „reka“; antički naziv Spanske reke Ebrus, Ebro, 

“IBnp /Steph. Byz., reka/, "Invppa. - etnik Iberi = gré. “IBnp „Gruzijanci“, 

odatle rus. Iverija,'* Iberija „Španija“, hidr. Ibr u Volinju, pritok Tetereva u 

Rusiji'®’) koju možemo identifikovati i u osnovi hidronima Ibar, Ibrovo 

vrelo „mesto gde Ibar izvire“, odatle Ibrovac „čovek iz Ibra“ i ojk. Ibarac u 

istočnoj Crnoj Gori i suf. —ov + ce. Varijacije grafija Ibrovce = Ubrevce = 

Obrovce predstavljaju samo pisarske nepreciznosti (upor. grafije ojkonima 

Ustobol = Ostobil = Istubla), jer je inicijalni vokal u grafiji Ubrevce = 

Obrovce samo turska proteza, a varijacije 0 - U samo interpretacija Dusanke 

Bojani¢ zato što arabica ne razlikuje ova dva vokala,'® pa dve zavrine 

grafije valja Citati kao Obrovce, te bismo ih onda mogli protumatiti od slov. 

obrov- „jama, jarak, opkop, fovea®, §to je semanticki veoma blisko s 

indoevropskom osnovom *ibr-. 

Ojkonim Klivje, 1455. (nahija Klivje = Kelvije = Gelvije, od 1530. 

nahija Crna Reka) = Krivir, 1560. = Krivi Vir, 1586 (nahija Crna Reka = s. 

Krivi Vir, opstina Boljevac)' potie od osnove Kliv-, Kelv-, Gelv- < tra&. 

gvel „izvor, vrelo“ < ie. *glelna „izvor, vrelo (upor, nem. Quelle „izvor, 

vrelo*)'® i prid. suf. —je, odalle je rotacizmom doglo / > !! pa je od 

osnove kliv- nastao slov. prid. kriv(i) + vir, a odatle je disimilacijom v-v > g- 

v došlo do grafije Krivir, da bi dvadesetak godina kasnije došlo do grafije 

Krivi Vir u nazivu sela koje se odrzalo do danas.'? 

1% Hodoloskim istrazivanjem terena 1990. godine ubicirani su ostaci ranovizantijskog 

Kastela (pym. Cetafi < lat. civitas, -atis, f grad, opstina). 

155 11 "Bosumy-lykas, Budun, 74, 202; Miscellanea I1, 1466, 45. 

0 p_Skok, Etimologijski rjecnik 1, 704(Ibar). 

!7 V1. Mazurani¢, Prilozi za hrvatski pravno-povijesni rjecnik, Zagreb, reprint izd. 1975, 

421 (= V1. Mazurani, Prilozi). 

!% Po misljenju Mitra Pesikana koji je naveo kao primer ojk. Stub’l u nahiji Timok 

(event. Stubla ili sl.) moze se čitati: /:estwbwl „Ustobol“ 1454 = mwstwhal „Ostobil“ 1466 = 

astwbla, Istubla“ 1560. M. Pešikanu se najsrdacnije zahvaljujemo. 

1% | Bosnuy-Tlyxas, Budun, 105; D. Bojanié-Lukag, Zaječar i Crna Reka u vreme turske 

viadavine (XV-XVIII vek), Glasnik Etnografskog muzeja, 42, Beograd, 1978, 30, 51-53 (= D. 

Bojanić-Lukač, Zajecar i Crna Reka). 

!0 S, Gacović, Prilog toponomastickoj etimologiji na tlu Timocke krajine, Razvitak 3 

(1985), 99. 

!i S. Georgijevit, Balkanoloske studije 11, Nis, 1967, 99 (= S. Georgijevié, Balkanoloske 

studije). 

' Valja napomenuti da su sve tri oblasti Klivje, Vinisnica i Cma Reka dobile svoj naziv 

prema imenima naselja Klivje koje se u obliku Krivi Vir odrzalo do danas, Vinisnica koja se


i U osnovi ojkonima Labce, 1455. = Labince, može se čitati Labinac, 

1466. (Klivje) = Lilince, 1560.* (Crna Reka)!' 5 nalazi se slov. osnova labdobivena 

metatezom likvida od iendoevropske osnove *a/b(h)- „belo mat, 

bledo, sur, siv“ i suf. —ce (upor. „etnik L'abi, jednog albanskog plemena u 

Epiru, nastaje slovenskim posredstvom od Albi... Ima živih svedoka u 

Ohridu koji znaju da su L'abi, a tako su bili nazvani i Vlasi u Epiru, po 

tradiciji dolazili sa svojim stadima na planinu Galičicu i Babu kraj 

Bitolja.“)!04 - 

U ojkonime s predrimskim osnovama ubrajamo i Tergoviste, 1455, 

1560. (Timok = s.Trgoviste, opština Knjazevac)' od ilir. terg- ,,negotium, 

trgovacki poslovi“ i suf. -ište < este. Vazna je Cinjenica da Albanci kao 

balkanski starosedeoci nisu preuzeli juznoslov. freg nego su zadrzali svoj 

predslov. oblik egč /- ,trg“.'"* Valja istaknuti da se na natpisima jo§ u 

rimsko doba lat. negotiator „trgovac“ prevodi ilirskom rečju tergitio, što 

nam daje uporiste da ojk. Tergoviste kao i top. Tergeste > *Trzst „tržište” > 

Trst, tumadimo kao izvedenice od ilir. ferg- (upor. nazive gradova, 

Tergolape, Opitergium i Tergilam). Po mišljenju Ribezza *terga u alb. tergé 

je mediteranska reč. Prasloveni su do ove mediteranske reci, kako 

pretpostavlja Skok, dosli preuzimanjem balkansko-lat. ferg- u V veku na 

dunavskom limesu.'® U ojkonime iste osnove navešćemo jo§ Trgoviste, 

zabelezeno 1455 i 1560. u nahiji Banja, danas s. Trgoviste u opstini 

Sokobanja'® i Trgoviste, zabelezeno 1455, 1466. u nahiji Belgrad, odnosno 

1560. u nahiji Polomje, danas s. Trgoviste u Vidinskom okrugu,'® kao i 

ojkonim Trgoviste, zabelezeno 1560. godine u nahiji Zagorje.'” 

Godine 1530-35. i 1586. zabeleZen je ojkonim s pogresnom grafijom 

Falovo, koji je 1560. zabeleZen s pravilnom grafijom Halova u nahiji 

Krivina, koji se do danas očuvao s nazivom Halovo, u opštini Zajear. !% U 

selu danas Zivi rumunsko stanovnistvo, koje ovo selo naziva Alova. Osnova 

ovog ojkonima potiče od trač. ala „tečnost, potok“ < ie. *ola < ie. korena 

po mišljenju nekih autora odrzala u top. Visnjar i Crna Reka koja se do danas odrzala u top. 

Crna Reka u ataru s. Donje Bele Reke. 

1943 11, Bosmuu-Jlykay, Budun, 67, 129; Miscellanea 11, 1466, 22, nap. 30. 

!% S. Gashi, 0 ubikaciji, 317. 

1945 11. Bosmuu-Jlykay, Budun, 77, 144. 

1046 V. Mazuranié, Prilozi, 1464 (trg). G. Meyer iznosi misljenje da je reč TERGA, ilirska, 

što svakako podrazumeva da su onda Albanci potomci llira, što je u literaturi kasnije 

opovrgnuto. 

107 P. Skok, Etimologijski rječnik 111, 498-499 (trg); P. Skok, Etimologijski rjecnik 111, 510 

(Trst®). Grafija ovde navedenog ojkonima bez slov. pridevskog suf. -ov imala bi oblik Terziste 

(upor. Tržić), a suf. -iste dolazi od ilir. -este. 

1948 JI Bosuu-Jlykas, Budun, 87, 132. 

!% Ibid, 89, 122; Miscellanea I1, 1466, 57, nap. 57. 

190 1. Bosnuu-Jlykas, Budun, 123. 

195! Ibid, 101; D. Bojanić – Lukač, Negotinska krajina, 81, 107. 


*e|-: *ol- „tečnost“,!' što je doista moguée ako je verovati da se kult 

tračkog bozanstva AAAd1Bpievor,' čije se ime navodi kao epitet 

bozanskom paru, Zeusu i Heri, na natpisima u Bugarskoj, poStovao, uz 

prinoSenje Zrtava paljenica i levanica, na mo&varnim mestima bogatim 

vodom, što se do danas odrzalo kod s. Halova u paganskom obredu ,,davanja 

pomane Alama“ na močvamom mestu zvanom Lacu lu Gigd. Valja reći i to 

da se danas oko s. Halova nalazi jo§ dvanaest poluisuSenih močvara. 

X 3. Nazivi naselja Timotke zone u antičkim i ranovizantijskim izvorima 

s praistorijskom tradicijom i ona koja su izgradena u vreme rimske 

vlasti dobijaju jednu novu nomenklaturu, najčešće latinsku, koja uveliko 

ukazuje na etnosastav, a koja, na Zalost, nisu zabeležena u turskim popisnim 

defterima, kao na primer: Margum'®* po hidronimu Mdpyoc od ie. 

*meregh- „kvasiti, orositi, zuboriti*'®®® odakle i lat. mergo „roniti, uroniti, 

potopiti“; vico Canisco'®® &iji naziv dolazi od lat. canis „pas“; Ad 

Scrofulas'®’ je, po svoj prilici istog porekla kao i naziv za put kroz klisuru 

Perdapa, iter Scrofularum,'® od lat. scrofulae „tesnac, tesan prolaz“!09; 

Aquae'® dolazi od lat. aguae „vode, izvori; Diana' (Zaveg) je 

naziv kastela koji potiče od imena rimske boginje ljubavi i lova, Diana. Kult 

ovog boZanstva bio je rasiren medu legionarima, što je dokaz i naziv naselja 

u Africi, Diana veteranorum'®; Romuliana'® (' Popviiava'®) dolazi 

3 

1052 1 Nypnanos, Esurcem wa Tpaxume, Cotpus, 1976, 29 i 72. 

1953 VI, 1. Duridanov, Die trakischen Gétternamen : Ein Beitrag zur Religion der Thraker, 

Balkansko ezikoznanie XVIII 1, Sofia, 1975, 20 (= VL. I. Duridanov, Die trakischen 

Gétternamen). 

1054 Tab, Peut. VII; Eutrop. IX 20; Ennod. pan. loc. cit. 48; lord. Rom. 295 (ed. Mommsen, 

MGH AA V-1 ed. nova 1963); Cassiod. sen. Chron. (ed. Mommsen MGH AA IX, Chronica 

minora II 149); SHA Carinus 18,2; Prosp. Tironis Chron. (ed. Mommsen, MGH AA IX, 

Chron. minora I 445); Marcum (sa g > c; oblik March su sačuvali Nemci) – Sex Aur. Victor, 

De Caes. 39,11. 

1955 C, poghire, LB, 6, 1963, 97. 

1056 CIL VI 2730 ... vico C{a}nisco. 

1957 Tab, Peut. VIL. 

1958 CIL 111 8267. 

1059 Kent, Rev. arch. 111, ser. XXVII, 1895, 328. 

1960 Tab, Peut. VI: Aguas; ltin. Anton. 218, 4: Aquis; CIL II 14215, 11 (Prahovo): D(acia) 

r(i)p(ensis) Aquis; CIL III 14215 (Vidin): Aquis Dafcia) R(ipensis); Na crkvenom saboru u 

Serdici 343. g. prisutan je episkop Vitalis e Dacia Ripensi de Aquis; Hierocl. Synecd. 655, 4: 

"Axugg, "Akotivec; Cod. lust. novellae, XI 5 (ed. Kroll, Berolini 1895): Aguis; Theoph. 

Sim., Hist. 1 8 (585-586 prilikom pada u avarske ruke): "Axug; Procop., De aedif. IV 6, 19 

("ev ydpo Akugvio(o) IV 4). 

!%I CIL 111 14215, 12: DA/cia/ Rfipensis/ DIANA. 

1%2 Proc, De aedif. IV 6. 

1963 1tin. Ant. 35; P. Skok, De I'importance des listes toponomastique de Procope pour la 

connaissance de la latinité balkanique, RIEB 111 (1937), 54.


od imena Galerijeve majke, Romule'*; Mep{čto!"" čiji naziv potiče od lat. 

meridto „plandovati“; KamottBoeg'® (Trans-dierna,® Dpr. Dierna, 

Tierna,""" Zernis,""" Zćpvno ') čiji se naziv može lako izvesti iz lat, 

caput bovis „glava bika“; KooTpa Maptic'® čiji naziv potiče od lat. 

castrum „tvrđava, kula“ i od imena rimskog boga rata, Mars; Aovkénpatov 

1% čiji se naziv tumači od lat. ducis pratum „kneževa livada®; Tidvinv!”* 

(Transdrobeta') „mostovi“ dolazi od lat. pons „most“; Appdra'®” čiji 

naziv potiče od lat. armatus „oružan, opremljen“; Tipéva'® je od lat. gl. 

timeo „brinuti se“; TovpiBeg' nosi naziv od lat. tures „kula“ i mogao bi se 

identifikovati sa stanicom Turres; IIčrpec"" od lat. pe/ra „stena, kamen“; 

Bivčui{oAw"! je po tumačenju Beševlijeva „Mali inograd“; 

'KaoaoreAA6vopBo"? je složenica i tumači se od lat. castellum „grad“ i lat. 

nove „novo, rieobično“; Mepiémovtede' je slozenica od lat. meridio 

„plandovati“ i lat. ponte (rum. punte) „most“; TpedetetiAfoug' &iji naziv 

potiče od lat. sloZenice tredete (lat. tredecim) „trinaest“ i filius „lipa“; 

BikdvoBo' čiji naziv potiče od lat. složenice vicus „selo, dvorac“ i nove 

„novo, neobično“; Kovptiave'® (Gerulatis'®) čiji se naziv tumači od lat. 

"' Aur. Victor, Epit. 40, 15: Galerius autem fuit ortus parentibus agraris, pastor 

armentarum unde ei cognomen Armentarius fuit; ortus Dacia Ripensi, ibique sepultus est; 

quem locum Romulianum ex vocabulo Romulae matris apellaret. 

1%5 proc. De aedif. IV 6. 

1966 Aur. Victor, Epit. 40, 15. 

% Proc. De aedif,, IV 4, ed. Haury, 124 — 22; lust., Nov. XI anno 535: sed Meridianus 

(episcopus) quidem manet in Meridio, nulla ei communione cum Aquis servanda. 

1% proc. De aedif. IV 6. 

1% Not, dign. or. XLII 29. 

1970 Tab, Peut. VI. 

197! Not. dign. or. XLII 37. 

192 proc. De aedif. IV 6. 5. 

197 Proc. De aedif. IV 6; Hierocl. Synecd. 655. 

1% Proc. De aedif. IV 6 

1% proc. De aedif. IV 6 

19% Not. dign. or. XV1, 24, 35 

17 proc. De aedif. IV 6, 18 



1% proc. De aedif. IV 4, ed. Haury 123, 47, Ad petras 

198! proc. De aedif. IV 4, ed. Haury, 123, 49 

"%2 Proc, De aedif. IV 4, ed. Haury, 123, 49 

198 proc. De aedif. IV 4, ed. Haury, 124,23 

1% Proc, De aedif. IV 4, ed. Haury, 124, 24 

'%5 Proc, De aedif. IV 4, ed. Haury, 124, 27 

1% Proc. De aedif. IV 4, ed. Haury, 124, 28 

197 Tab. Peut. segm. V1 


slozenice ad quartam horam ,,0d četiri sata®; 'I6vAr6Baddon'® &iji naziv 

se izvodi od lat. slozenice Iulio Valle „Juliev nasip“; IévtEag čiji se 

naziv tumači od lat. pontias „naselje uz Pontes“, kao i mnogi drugi nazivi 

naselja poput Viminacium-a,' Aureus Mons-a Transluco-a, 

' Apyovéridi-a, ITGvtec-a i drugi. Navedeni nazivi naselja i kastela potvrda 

su najneposrednijeg kontinuiteta (romanskog) stanovni§tva na prostoru 

Timocke zone do kraja VI veka, a medu njima nalazimo manji broj onih 

naziva iz Prokopijevog dela De aedificiis i turskih popisnih deftera koji 

ukazuju na kontinuitet stanovnistva sve do XVI veka, a na jo§ manji broj 

naziva koji su se odrzali do danas u toponimiji, hidronimiji itd. i koji 

posredno ukazuju na nosioce tih jezickih reliktnih ostataka prohujalih 

vekova na prostoru Timocke zone. 

X 4. Nazivi naselja zabeleZeni u rimskim, kasnoantickim i ranovizantijskim 

izvorima sa latinskom ili drugom nomenklaturom, a koji su, s 

izmenjenom grafijom, zabeleZeni i u turskim popisnim defterima XV i XVI 

veka, ali se nisu očuvali do danas, mogu biti dokaz kontinuiteta romanskog 

stanovništva do kraja XVI veka. 

Takav naziv je npr. Novae,!”! koji je zabeležen u turskim popisnim 

defterima s grafijom Nova 1560. i s grafijom Novo, derven, 1586. u nahiji 

Fetislam'®? i potiče od lat. priloga nove „novo, neobično“, a locira se na 

ušću reke Čezave u Dunav. 

t 

Kastel Bpdpxedov, čiji naziv ima odraza u korenu ojkonima koji je u 

turskom popisnom defteru zabeležen 1454/55. s grafijom Brakinova, a 

1478/81. s grafijom Brekunovo (Svrljig = top. Brekinje, atar s. Manojlice, 

opština Svrljig). % Koren u nazivu kastela Brarkedon - ojkonima Brakinova 

je preindoevropski leksički · relikt koji se nalazi u arb. brak, bčrak 

1 Proc, De aedif. IV 4, ed. Haury, 124,29 

1989 broc. De aedif. IV 4, ed. Haury, 124, 30 

0% p. Skok, Beitrdge zur trakisch-illyrischen Ortsnamenkunde, Zeitschr. fuar 

Ortsnamenforschungeb VII (1931), 35, nap. 2. On smatra da je naziv latinski i dovodi ga u 

vezu s vimen „vrba”. Naziv bi u tom slučaju bio u vezi s pleterom, koji je primenjivan u ranoj 

arhitekturi. Bez obzira §to se osnovni element srece u toponomastici teritorije naseljene 

Keltima, kao hidronim Vimen, pagus Viminaeus u Galiji, Viminacium u Spaniji koje nabraja 

Holder ne zaboravimo da su i navedeni nazivi nastali na prostoru Rimske Imperije i da su i 

oni mogli nastati od lat. vimen bez obzira na keltski nastavak —acium. 

1991 4d Novas, Tab. Peut., segm. VII; Novas, Itin. Anton. 218, 1; Auxilium Novense, Not. 

dign. or. XLI 23, 34; Nofag, Proc. De aedif. IV 6; Theoph. Simoc. Hist. VIII 34, 11; 

Theoph. Chron. p. 281. 

192 J, BoaHu-JIykau, Budun, 110; D. Bojanié-Lukag, Negotinska krajina, 104-105. 

193" L Bosmmu-Jlykau, Budun, 78; Dušanka Bojanié, Fragmenti opSirnog popisa 

Vidinskog sandzaka iz 1478-81. godine, MeSovita grada (Missellapea), 2, Beograd, Istorijski 

institut, Grada, 11, Beograd, 1973, 138, nap. 58 (čita se i Brekunovo) (= Missellanea II, 1478~ 

81).


„močvara“. Može se pretpostaviti da je u arbanaški jezik stigao preko stgrč. 

Bpayog „močvara“, ali se ne može odbaciti srodnost s keltskim korenom 

brag- „bara, močvara“ ili pak srodnost s gal. *bracum od koga nastaje u XII 

veku stfran. brai, prov. i katal. brac „bara, mo&vara®."" Posve je sigumo da 

se od osnove Brark- reduplikacijom r-r > r-g dobija osnova ojkonima Brak-, 

kojoj je pridodat složeni suf. -inova. 

Naziv Justinijanovog kastela Bepkdd10v u oblasti grada Neiooog!'® u 

prvom delu složenice nastao je od sred.-lat. berc (rum. berka) „breg, glavica 

(brda), brežuljak“,!”* a u drugom delu verovatno nastao prema imenu grada 

Afov u Bubeji, na Atosu i u Makedoniji, u podnožju Olimpa,'®’ od grč, 

hipokoristika Afov < Ai”ćvuooc, i ima kontinuantu u ojkonimu Berkovce, 

zabeleženog 1455, koji je zatim zabeležen s grafijom Perkovica, 1466. i 

Pirkovce, 1560. godine u nahiji Svrljig, danas s. Pirkovac, opština Svrljig.!% 

Ako je kojim slučajem inicialno B- pogrešno zabeleženo umesto -, onda je 

originalni naziv kastela mogao glasiti *IIepkdčiov, pa je naziv kastela 

mogao nastati od tračkog imena boga IIepko) (dativ) (< ie. *perk"o- = lat. 

quercus „hrast”, koji valja uporediti sa stlitv. perk(unas) „bog nevremena, 

sevanja“ kome je posvećen hrast)'® i grč. imena A{ov (< Aiévuoog). 

X S. Razume se, ako je snaga bilo kojeg jezika ne samo da stvara svoj 

autohtoni ojkonimijski fond nego i da stvara moguénosti primanja tudih 

osnova u nazivima naselja koja su mu potrebna za orijentaciju u prostoru, 

onda je na prostoru Sracimirove vidinske kneZevine, odnosno na prostoru 

Vidinskog sandZaka, takva snaga i potvrdena u slojevitoj ojkonimiji koja se 

zadržala u turskim defterima, do kraja XVI veka, a negde, u ojkonimiji, 

toponimiji, hidronimiji ili oronimiji do danasnjeg dana. Tako, ukoliko smo 

uspeli nešto od ojkonimije Vidinskog sandZaka objasniti autohtonim 

balkanskim nasledem, dolaskom Rimljana i uspostavljanjem njihove vlasti, 

mnoga autohtona balkanska naselja, buduéi preimenovana, sačuvala su 

194 p_ Skok, Etimologijski ik, 1,197. 

' Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, 1, SANU, Posebna izdanja, CCXLI, 

Vizantoloski institut, 3, Beograd, 1955, 62 (= Vizantijski izvori I). 

1% Lexicon latinitatis medii aevi lugoslaviae, fasc. L, Zagrabiae, MCMLXIX, 115 (berc)(= 

Lexicon latinitatis). 

197 S, Senc, Greko-hrvatski rjecnik, Zagreb, 1988 (reprint), 218: Aiov (= S. Senc, Grékohrvaiski 

rjeénik); V1. 1. Duridanov, Die trakischen Gotternamen, 30. Uporedi ime boga Avv 

,Zeus” u samotrackom natpisu, prednji član trackih dvosloznih Li. Dini-bales, ALve - d1vig, 

Awt - Eneng, Atvi - Kevoc, Dini-Lanis, Dini-nithus, odnosno-bithus, Dini-/tra/lis ili 

hipokoristike Auveg, Dines, Atvvug, Awvieg, Atvvov. 

1 1. Bosmms-Tlykay, Budun, 82, 136; Miscellanea I1, 1466, 44. 

"% V1. L. Duridanov, Die trakischen Gétternamen, 46: Ovo tumačenje se potkrepljuje 

imenom mesta IIepkn, starog imena Trakije, lepx@tn, grad izmedu Abidosa i Lampsake. 

Uporedi postovanje svetog hrasta u Dodoni. 


potom vekovima latinske osnove u svojim nazivima, §t9 pr?dstavlja dokaz 

više o kontinuitetu romanskog stanovništva na prostoru Tlm.ocllffio zone. 

U takve primere moZe se navesti antitka Ratiaria, koja je u 

defterima zabeležena s grafijom AldZar, 1455. if?rčar, !478, 1560. u n?lllll ; 

Zagorje, danas s. Arcar (Bugarska).'"® Holder je ubraja u keltske reči,!!' 

Krahe smatra da je mogla pripadati ilirskim govorima, jer se suf. -aria Ssreće 

u ilirskim toponimima,"® a Tomaschek dovodi naziv u vezu s lat. ratiarius 

„splavar“ i ratiaria ,splav*,"'" što prihvata i Detschew, ' dok Besev‘l‘lg\{ 

drži da je Ratiaria nesumnjivo latinska reč,'!06 nasltlžša od lat. ratis „brod“ ili 

od lat. ratiaria „ona koja je u vezi sa brodovima“. . 

Stanica Almus''® može se locirati kod grada Loma u Bugarskoj, na 

ušću istoimene reke, koja u turskim popisnim defterima ima grafu\.\_ Gom{ 

Lom 1454/55, 1560. (danas s. Gorni Lorn),"09 Dolne Lom 1454/55. i Dolni 

Lom 1560. (danas s. Dolni Lom),!!!? kao i Lom 1454/55, 1560. (danas grad 

Lom) u nahiji Polomje'"" tesko je reći. Ukoliko se prihvati ponudena 

lokacija naziv ove stanice pripada, takode, latinsko_! nomfinklatun od lat. 

almus „rodan, plodan®, §to svakako odgovara plodnoj zemlji pored Dunava, 

mada ima i drugih miSljenja,"""? a grafije u defterima su nastale metatezom 

likvida anti¢kog naziva Almus i promenom lat. (mmžnskog) a> slovensko o, 

pojava koja je bila završena do kraja VIII veka (upor. hidr. 4/mo kod 

100 Tab, Peut., segm.VIL; Itin. Ant. 218; Ptol. I11 9, 4; Cod. lust. IV 33,5 (VI 59,8; VII 60, 

3; VI 14, 21); Počep{o, Dio Cass. LI 25, 8; ‘Pataplag, Prisc. gr. 3 (FHG IV p. 73; fr. 8 

p. 93); "Peepia, Hierocl. Synecd. 655; Patiapiag, Procqp., De aedif. IV 6; Patnpiav, 

Teoph. Symoc. Hist. I 8, 10; Teophan Chron. 257, 13 u Not. dign. or. XLII 43. 

1101 [. Bosmuu-Jlyxay, Budun, 90, 117; Hseopu sa 6onzapckama ucmopus, XIII, Codus, 

1966, 111 (= Hzeopu XIII). - 

102 A Holder, Alt celtischer Sprachschatz I-IHH, Leipzig, 1896-1914 (= A. Holder, Alt 

celtischer). i 

1103 H.)l(.rahe, Die alten balkanillyrischen geographischen Namen (= H. Krahe, Die alten 

balkanillyrischen). · 

0 “Š' Tomaschek, Die alten Thraker 11, 2, 69 (= W. Tomaschek, Die alten Thraker). 

105 D, Detschew, Die thrakischen sprachreste, Wien, 1957, 391 (= D. Detschew, Die 

thrakischen). 

110 B, Beenmues, Jlamunckume secmuu usena 6 Musus u Tpamb;, C6opHHk B uecr T. 

M. Kauaposa I, Coua, 1955, 283-284 (= B. Beiuennues, amunciume). _ 

i Ml ;1 Mirković, Rimski gradovi na Dunavu u Gornjoj Meziji, Beograd, 1968, 74-81 (= 

M. Mirković, Rimski gradovi). 

1198 Tab, Peut. segm. VII 

1199 11 Bostumy-Jlykay, Budun, 89, 113. 

119 1bid, 89, 122. 

' Jpid, 50, 112. NIO · 

M H. Barić, Istorija arbanaškog jezika, Naučno društvo NR BiH, Djela, knj. XII, 

Balkanološki institut, knj. 1, Sararajevo, 1959, 35: „trački naziv reke dlmus (y Moessia 

inferior = danas Lom), ligur. 4/ma,...* (= Henrik Barić, Istorija arbanaskog jezika). . 

15 P. Šimunović, /stočnojadranska toponimija, Split, 1986, 66 (= P. Šimunović, 

Jstočnojadranska toponimija).


Ri ma'm). 

Prema podacima na Tabuli Peutingeriani i Geografa Ravenatusa, na 

šesnaest milja zapadno od Ratiarie nalazila se stanica Ad Malum,!!* a 

Itinerar Antonini na približno istom mestu beleži kastel s nazivom 

Bononia.!!!' U pitanju je naselje s dva naziva, trako-dačkim Malum i 

rimskim Bononia, odakle potiče i današnji naziv Vidin, koji se javlja u 

turskim popisnim defterima Vidinskog sandžaka 1454/55. i 1560. godine. 

Pored već navedene stanice Ad Malum elemenat mal- je potvrđen u 

nazivu rimske provincije Dacia Malvensis (obuhvata deo zapadnog Banata i 

deo Oltenije) čiji ekvivalent je rimski naziv provincije Dacia Ripensis 

formirane u bivšoj provinciji Moesia. U drevnoj toponimiji Balkana element 

mal- nalazimo u toponimu Dimallum (Av-p&An), danas Dimale „Dve šume“ 

elrlil_Li,“” zatim stolni grad Malva u Dacia Malvensis, Malianda u 

R MaAieig, MmAu”ic - narod u Tesaliji, u rejonu kéAmog 

Maraxdc,'""® MaAnvn - grad u Miziji, MaAw - grad u Kariji, MoAiguc - 

likijski Demos, MaAog, MaAlog - kilikijsko-pisidijski grad! i ilir. 

Malontum, Maluntum (dana$nji Molunat) juzno od Dubrovnika, Malata — 

tvrdava u Panoniji, takode ostrvo u severnoj Dalmaciji (danasnji Molunat), 

Malavicum — naziv mesta u Dalmaciji, Malvus,"*' Kané-paiBo - tvrdava u 

Dardaniji,"* naziv mesta Maletum u Veneciji, Maleventum u Samniji, 

Molusia, mons Malusinus u Noriku, hidronim Malontina u Karintiji i 

*Malva (danas Mlava) u istočnoj Srbiji, lično ime Maltinius u Dalmaciji i 

Malobanus u Istri!!” itd. 

Elemenat mal- u nazivu 4d Malum nalazimo u rum. mal, -uri n. 

„uzvišenje, breg”,"* koji je veoma zastupljen u rumunskoj toponimiji.''* 

Nalazi se i u arom. mal ,breg”"'%, istrorum. mol „brdo, brezuljak, hum“!!?? j 


s . ; .. 2 . 

alb. mal m. „površina uzvišene zemlje, brdo, breg®,"” „šuma“.!!?? Medutim, 

Rimljani, ne znajuéi pravo znadenje reci, doveli su naziv Ad Malum u vezu 

sa latinskim malum „zlo“ i iz sujevernih razloga promene ga u Bononia, kao 

što je Malata u Panoniji iz istog razloga promenila naziv u Bononia, ili kao 

što je Epidamnum na Jadranskom moru u rimskim izvorima nazvan 

Dyrrachion.' 10 

Iz latinskog naziva Bononia, po misljenju K. Jire¢eka, formirana je, 

usled glasovnih promena slovenskog jezika, srednjovekovna forma szaun, 

odakle potiče danasnji naziv grada Vidin.""*' St. Mladenov izvodi grafiju od 

stbug. B5AIN5 < Bodonia < kelt. Bononia usled disimilacije n – n > d-ma 

St. Romanski izvodi Vidin < B5AIH% < Budinia < Bodonia (disimilacijom n 

—n > d- n) < Bononia.!* V. Mikov, smatra da je današnje ime Vidin grčki 

izgovor stbug. forme saAuNz < lat. Bononia, dok V1. Georgijev smatra da je 

ime Vidin nastalo od stbug. forme *BSA%IHk koja predstavlja pozajmicu od 

kasnolat. (prarumunsko) Budiinia, koja s disimilacijom n — n > d – n 

predstavlja pravilnu izmenu kelt. Bomomia u lokalnom kasnolatinskom 

dijalektu.!133 

Pored navedenih etimologilja današnjeg, naziva Vidin od lat. Bononia, 

postoji etimologija Sismanova,' po kojoj je ovaj naziv mogao nastati od 

slov. BRAMH, a zbližavanjem s glagolom BA'kru obrazovala se grčko-turska 

forma BRARIN% koja je dala konačnu grafiju Vidin. Tu je i etimologija 

Nikolove koja u osnovi imend grada Vidin, nalazi tračko ime *Panddin / 

*Bandun „močvarno zemljiste, blatnjavo mesto, grad postavljen na blatistu 

(Blatnograd)” gde iznosi mnoga imena kastela iz kasnoantitkog i 

ranovizantijskog perioda, koji su se nalazili nedaleko ili na samoj obali 

Dunava. Njena rasprava se, ukratko, može prikazati na sledeci način: trač. 

""" M. Divkovié, Latinsko-hrvatski rjecnik, Zagreb, reprint 1987, 73 (almus) (= M. 

Divkovié, Latinsko-hrvatski rjecnik). 

15 Tab, Peut. VII; Geogr. Rav. 190. 

116 Itin, Ant. 218. 

!!! E. Cabej, Unele probleme ale istoriei limbii albaneze, Studii si cercetari lingvistice X 

1, Bucuresti, 1959, 559. 

18 plin, N.h. 5, 143. 

:'; Strab. 1, 1, 17; 7, 32; St. B 429, 19 d. 

-0 D. Detschew, Die thrakischen Sprachreste, Wien, 19762, 283. 

"2 A_ Mayer, Die Sprache der alten llivrier 1, 1957, 217-218. 

!22 Proc. De aedif. 1V 4; 1. Duridanov, Thrakisch-Dakische Studien, Die Thrakisch und 

Dakisch-Baltischen Sprachbeziehungen, Linguistique balcanique XVIIL, 2, Sofia, 1969, 45. 

.:2: H. Krahe, Lexikon Altillyrischer Personennamen, Heidelberg, 1929, 71. 

12y Dictionarul limbii romđne V1-1, 59-61 (publicat de Academia Romanz). 

a2 l. lordan, Toponimia romdneascd, Bucuresti, 1963, 32 (= |. Iordan, Toponimia). 

T. Papahagi, Dictionarul dialectului aromin general si etimologic, Bucuresti, 1963 

(mal). 

27 A Byhan, Istrorumdnischen Glossar, Jahresbericht der Instituts fir ruménische 

Sprache VI, Leipzig, 1899, 280. 

V2 Fjalor i gjuhčs sč sotme shqipe, Tirané, 1980, 1052. 

1129 Mirdita, Dialectologia shqiptare IV, 111. 

1130 M, Mirkovié, Rimski gradovi, 82. 

1131 K. Hpeuek, Hemopus Ha Benzapume, Codus, reprint 1973, 123. 

1132 Cr, Mnanenos, Mvenama na ceOau 6bnzapcku cmonnunu, Ipecnas, Cpedey, Boden, 

Oxpud, Tsproso, Budun, IInog0ua, Benr. Mucen. VII-VIIL (1927), 485-494 (= Cr. Mnazeros, 

Hvyenama); Cr. MnaneHos, Hemopus na Gwrzapexu esux, Copus, 1979, 200, 201 (= Cr. 

Mnanetios, Hemopus); Cr. Pomasicku, Menama a dea kpaiidynascku zpada: 1. Budun. 2. 

Cunucmpa, CGopHMK B uect Ha mpod. JI. Munerus 3a cefamjeceT rojMuiHHHaTa OT 

poxenuero y (1863-1933), Codus, 1933, 654-656. 

153 B MukoB, [Tpousxod u 3uavenue Ha UMeHAmMA HA Hawume 2padose, cena, pexi, 

mmawuWu u mecma, Codus, 1943, 54, 59; Bn. Teoprues, Bunpocu a Guneapcama 

emuonozus, Cous, 1958, 60, 61. 

3 Vs, Illnmmanos, [puHoc Kby Gwneapckama napoowa emusonozus, CBHY IX, 

Cotpus, 1983, 575, 576.


*Panddn 

/ *Bandun > Stbug. *soyAm NG / *BRAŽIHA > *BBABING > *BA'BIN > 

*BAHH > grč. Bio(vnc > novobug. Pidin"" žšto je, po našem mišljenju više 

plod spekulacije, jer autorka potpuno zapostavlja već postojeći tračko-dački 

naziv grada Ad Malum. Postoji još jedna originalna etimologija koju iznosi 

'Valov, po kojoj se srednjovekovna forma BRARIHk ne vezuje s antičkim 

imenom Bononia, već je nastala od slov. BAAH, BAABHh „drveni sudovi s 

cilindričnom formom; kace, bačve“, pretpostavljajući da, dolaskom na 

Balkan, Sloveni nisu imali u svom jeziku reč za kule koje su bile 

najupečatljivije u zidinama ranovizantijske Bononije, a koje su im po formi 

ličile na drvene sudove (V. Valov vrši uporedenje imena s. BR&AHHo, sada s. 

Badino kao da je dubletna forma za ime sxazms)."* Ova etimologija se 

najpre bazira na pretpostavci da Sloveni nisu imali u svom jeziku reč za 

kule, a zatim i na asocijativnom nadevanju imena antičkom utvrdenju na 

osnovu kula koje su prozvane kace ili bačve. Takav primer ostaje usamjen u 

istoriji, pa samim tim i nedovoljno potkrepljen. Sloveni, uostalom, dolaze u 

kontakt sa istim ili sliénim kulama drugih gradova, najpre na donjem 

Dunavu pa bi se takvo asocijativno imenovanje gradova pre moglo očekivati 

u provinciji Moesia Secunda, a ne u Dacia Ripensis. 

O visevekovnom kontinuitetu (romanskog) stanovnistva govore i 

sledeci antički i rano-vizntijski nazivi naselja: ®Awpevriove!, koji se 

izvodi od lat. Li. Florentius, a locira kod danasnjeg sela Florentin u 

Bugarskoj koje je u turskim popisnim defterima 1454/55. zabeleZeno kao 

utvrdenje s grafijom Filurdin u nahiji Vidin'"* čija je osnova izmenjena 

zbog turske ortografije i ditografije turskih pisara. 

Naziv Prokopijevog kastela *AASovec potiče od germ. Li. 

Ald(erm)ann i očuvao se u nazivu ojkonima koji je u turskim defterima 

takode zabeleZen 1454/55. s izmenjenom grafijom Haldance od rum. 1.i. 

Haldan (< rum. haldan „izdanak konoplje zasaden izmedu redova 

kukuruza“!'), 1560. s grafijom Haldince od rum. li. /H/aldin'*® (upor. 

rum. Li. Ald, Alde, Aldea, Aldes, Aldisor i toponime Magura Aldei, Radiul 

Aldea u Rumuniji i top. Aldea u gradu Jasi; u Srbiji top. Aldabucinica, 

- ___ __ ___ 

' M. Hukonosa, /ćav 6bnpoca 3a usemo Ha 2pad BuOu, Ussecns a mysente B 

Ceseposanazsa Barapis 14 (1988), 77-0 

it B. Buios, Ms ucmopusma a Ceseposanadna Bureapus npes pannomo 

cpednesexosue, Masecran Ha my3eute B Ceseposananna Buirapus 8 (1983), 135-137. 

7 Proc, De aedif,, 1V 4. 

"5 11, BoaHHu-JIykau, Budun, 76, 81, 82, 85. 

""" lorgu lordan, Dicfiomar al numelor de familie romdnegti, Bucuresti, 1983, 235 

(Haldan) (= lorgu lordan, Dictionar). 

" Miscellanea 11, 1478-81, 159. , Aldin sin Davida. 


inski i ojkonim Aldina Reka, te hidronim Aldinacka }'?eka.”“"·), u 

:;:Ii;lis}“liirg:l](.:‘gj Danas je to s. Aldinac gde su inače ubicirani materijalni 

i navedenog kastela. · | 

Dsmm]\l:;lzviv kastgela Bovpdomneg očuvan je u ojkonimu s gačjnm Buru_z_ivmo3 

1454/55, 1560 i Burdin, 1478/81. (danas selo ?urdzmo u svrlfusko_y 

opstini) " zabeležen u turskim defterima. Poznato je mnogo to.pgmrlx(\a": 

istočnoj Srbiji s osnovom burd- i bord-, ka'o Burdelj, Bf)r·delj iz koji 

proističu oblici Burdej, Bordej, što na Ssmp. i bug. u svojoj osnovi ima 

značenje „koliba“. Osnova burd-, bord- u istom značenju nalazi se Jqš u r;n:i 

bordei, burđij i burđej, u mad. bordely (Sikulci i Čango-MaQan) ·10 ol 

erdeljskih Sasa. Ako se uzme da je rum. bordei (prema plu‘r‘alu) 1d§n§1cno Ž 

bordel na Siciliji i stfran. bordel iz XII veka ,,nastan;nba_, pozajmica o 

gotskog, a ne franackog bord-, na Balkanu, a u bug. i srp. flo danas (‘J;i/: 

osnova nema metateze likvida, onda je prob!em rešen u kor!st romanskih 

jezika!! i kontinuitetu romanskog stano]le:slštva. U Remezianskoj ;egul 

poznat je kastel Burdomina (Boupddpive), au Ga}m kastel Burdzgq' ens; 

grad Gala“, danasnji grad Bordo u Francuskoj, zatim kastel u Traklux ko 

i”ilipopolisa (danasnji Plovdiv < trač. Pulpudeva), f]u]:žiipara (Boupčdmyo·tpu) 

ili Burdipta opet s osnovom burd- ,,graclt tvrđava“, " Po svemu su le(:m, xia 

dobrom smo putu da dokažemo kako je osnova bu»id- u nazivu kastela 

Burdopes isto što i osnova burd- u nazivu kastela Burdzgglgn{e, s °SP°V'1""Č 

značenjem „grad, tvrđava“, dok Bruga osnova -opes u našoj smtag-n:x nli(z azi 

od traé. op, ap ,voda, potok, izvor“ (\{Ro·r. rum.. apd ··"*?Š?_ L oN i 

Justinijanov kastel Kdoo-wmneg u Makedom_;{ i Agupti-onec u Iliriji ~ ). \ F 

osnovu toga, kastel Burdopes bi rrebaq blt: grad pored neke vode ili 

i 1148 žto je i potvrdeno rekognosciranjem terena. . 

lzvoniI!)okaz oJkorKinuitetu je i naziv kastela Kli\'filk.ap očuvan u ojkonimu 

koji je u turskim defterima zabeležen 1454/55. s grafijom {(an·dalqe, a 1?20: 

s grafijom Kandilice, u nahiji Timok, danas selo Kandalica u knjaževačkoj 

144 3. Gacović, Erimologija neslovenskih osnova u ojkonimiji vidinskog sandžaka XV i 

XVI veka, Zaječar, 1993, 91 (= S. Gacović, Erimologija neslovenskih osnova). 

112 L Boniu-JIykau, Budun, 80, 108 . ” . 

la IlLid, 5;32, 136}:KDu§anka Bojanić, Fragmenti iz zbirnog popisa v,dmskggl.;angžaka iz 

1466. godine, Mešovita grada (Miscellanea) 1I, Istorijski institut, Grada, knj. 1, Beograd, 

1973, 161 (= Miscellanea 11, 1466). 

1144 P. Skok, Etimologijski rjecnik 1, 239. 

15 Vizantijski izvori 1, 44. LO 

1146 Zbornik Konstantina Jirečeka 1, 80. i . · 

147 F.fll:::)azogln, Srednjobalkanska plemena u predrimsko doba, ANUBih, Djela, k;]u. 

XXX, Centar za balkanoloska ispitivanja, knj. 1, Sarajevo, 1969, 60 (= Fanula Papazoglu, 

jobalkanska plemena). BE . 

Sm'i"gon Pa:azoglu, Srednjobalkanska plemena, 60; S. Gacović, Etimologija neslovenskih 

osnova, 34, nap. 124.

i 


opštini. Naziv ovog kastela može se uporediti sa nazivom kastela 

Kandarai (Kavdapal) na gornjem Strimonu, u oblasti grada Germane i 

može biti protumačen tračkim (?) sekundarnim imenima (nadimcima) boga 

Aresa, Kovoaioc, Kavddwv, koje iznosi Georgijev!!*" ili makedonskom 

rečju kdvdapog &vDpoč i Kavdaiog što je na ilirsko-peonskom bog Ares, 

po tumačenju Tomaschek-a.!*! Detschew stavlja krst ispred naziva tvrđave 

Kandilar, uz objašnjenje da je to isto što i lat. can-de/a(be)r.!!* Koristeći se 

metodom uporedne lingvistike, a u vezi s imenom kastela Kandilar, koji se 

nalazi „u okolini grada Naisopolisa“ (Unb moAv 66 Noiogovćo), 

priklanjamo se mišljenju Detschew-a i pri tom bismo dodali sledeće: može 

biti od lat. candelabrum, gde je lat. -é- dalo vulgarnolat. -e- koje se može 

zameniti sa -i- kao u našem primeru, mada oblici sa -i- mogu biti i iz 

srednjegrčkog, odnosno vizantijskog, odakle je preuzeto u stcslov. kao 

kanbdilo „svetiljka, voštana sveća, svećnica“,!! 

U nazivu kastela Bpdt{iote grčka ‘beta’ stoji za b, a ceo 

vulgarnolatinski oblik VI veka je nastao slivanjem skraćenog zapisa na karti 

Bragi sta „stanica na rečnom rukavcu“. Prvi član ove sintagme je 

vulgarnolatinski lokativ od reči bracchium, koji se očuvao u imenu sela 

Bračin, zabeleženo i u turskom defteru XVI veka na Velikoj Moravi.!!5 

Naziv kastela KaAAig očuvao se u nazivu ojkonima Kalna u 

istoimenoj opštini, ali nije zabeležen u turskim defterima XV i XVI veka. 

Naziv kastela potiče od lat. callis „uzani prolaz, usek, putanja, gorska 

< 1153 što je doista potvrdeno i rekognosciranjem terena. Visevekovnim 

kontinuitetom stanovni§tva na ovom prostoru doslo je do homonimije lat. 

callis ,uzani prolaz“ (upor. rum. cale „put“, rum. caldtor putnik, 

konjanik®, naziv kala = calle „ulica“ karakteristiéna za Dalmaciju, Istru i 

Mletke)!!* s tur. cala ,tvrdava“. Na oronimu Latinsko (Tursko) Kale iznad 

Kalne, naišli smo na ostatke zidina poligonalnog oblika, koherentne s 

konfiguracijom terena,'"*’ 

Naziv kastela Mouvt{iavikdoteAdov je prepoznatljiv u ojkonimu 

Mučibaba u knjaževačkoj opštini, koji nije zabeleen u turskim popisnim 

defterima. Naziv ovog kastela upoređujemo s nazivom kastela Mutzipara 

199 J, Bosunu-Jlyxau, Buoun, 61, 121. 

"5 VI, L. Georgiev, Die trakischen Gotternamen: Ein Beitrag zur Religion der Thraker, 

Balkansko Ezikoznanie, XVIII/I (1975), 38 (= V1. L. Georgiev, Die trakischen Gotternamen). 

"3 F. Papazoglu, Srednjobalkanska plemena, 197; Vizantijski izvori, 1, 61; S. Gacovic, 

Etimologija neslovenskih osnova, 25-26, nap. 65. 

'3 F. Papazoglu, Srednjobalkanska plemena, 197. 

!153 P. Skok, Etimologijski rjecnik 11, 33. 

154 A, Loma, Jezicka proslost, 112. 

!!55 M. Divkovi¢, Latinsko-hrvatski rjecnik, 159. 

!!% p_Skok, Etimologijski rjecnik 11, 19-20. 

!5 D. i M. Garašanin, Arheoloska nalazista u Srbiji, Bograd, 1951, 205. 


(Mourčui-napq) u Akviskoj regiji, koji je zabeleZen u turskom popisnom 

defteru 1560. kao seliste Muckovce, u nahiji Crna Reka.""*® Naziv kastela 

Maucianicastellon je sintagma od iliro-trač. l.i. Mucianus' i lat. castellum 

„kula, tvrdavica, bedem, stan na brezuljku, utoiste.""® Naziv sela 

Mučibaba je kontinuanta naziva navedenog kastela. Prvi deo sintagme Muciu 

ojkonimu Mugi-baba potiče od iliro-trač. Li. Mucianus, a drugi deo - 

baba"® je kalk lat. castellum. Dokaz zato je naziv tvrđave Baba Vida 

„tvrđava Vidin“ (Bugarska), naziv nekadasnje Hajduk Veljkove kule u 

Negotinu, Baba Finka''® i lokalitet Baba ,grad Orlovića Pavla“, 10 km 

istoéno od Paraéina, selo Visibaba u blizini Užičke PoZege, gde je postojao 

rimski grad koji treba da se zvao Maluesa, Maluesium, posredno ukazuje na 

semanticku vrednost babe, koja je osnovni materijal u gradnji fortifikacionih 

objekata. Osnova baba se nalazi i u nazivu ranovizantijskog Béeg (Babas) 

s prostora Makedonije (Macedonia Prima i Macedonia Secunda), koji se 

pominje u Prokopijevom delu De aedificiis. 

Naziv Justinijanovog obnovljenog kastela ZétAoteg može se tumaciti 

vulgarnolat. grafijom Siculétae''® od vlat. sicla, / „kovnica /novca/“, vlat. 

siclus, f. „vrsta novea“'® i otuvano je u ojkonimu Izlače, koji je zabeleZen 

1455. i 1560, odnosno, Zlade, 1466. (Crna Reka = top. Zlaée, deo naselja u 

Zlotu, opština Bor)."'® Grafija Siculétae mogla je dati vlat. (lok. pl.) Setlotes 

promenom 7 > e, sinkopom kratkog nenaglaSenog # i prelazom tako nastale 

grupe ¢/ > tl. Prve dve grupe suopsteromanskog karaktera, a treća ¢/ > / 

potvrdena je samo kod nekih zapadnoromanskih govora,"* uostalom u 

ZétAoteg prvo r mesto K može biti greska. Uporedi hidronim Sglat Flusses 

na Epselvicovoj karti''®" gde je -g- došlo umesto -c- u grafiji Sicu/drae.1168 

115 1. Bosuuu-Jykad, Budus, 107. 

1159 F. Papazoglu, Srednjobalkansk 

110 M, Divkovié, Latinsko-hrvatski rjecni . 

1161 Naziv kamena baba, bebljak (u pirotskom govoru) ili bebek (zapadna Bugarska) za 

e Stena Babakaj na Dunavu u Đerdapskoj klisuri, koja se do izgradnje hidro-elektrane 

Đerdap mogla videti prilikom niskog vodostaja, hibridni je kompozit od pers. baba “kamen, 

stena” koja je u našim primerima preuzela funkciju lat. casfe//um “tvrđava, kula” sagradenog 

od kamena i tur. kaya “hrid, stena, kamen”. Vidi: P. Skok, Etimologijski rjecnik, II, 15 (kaja)i 

A. Škaljić, Turcizmi u srp.-hrv. jeziku, Sarajevo, 1989, 383. 

116 Pizantijski izvori 1, 65; A. Loma, Toponomastika i arheologija, 30, nap. 238. 

!% exicon | latinitatis, fasc. V1, 1086 (sicla, siclus). i 

165 I, Bosmuy-Jlykay, Budun, 71, 106; Miscellanea 11, 1466, str. 25. 

166 W, Meyer-Liibke, Grammaire des langues romanes, 1 (francuski prevod E. Rabiet), 

Paris, 1980, 439 (= W. Meyer-Libke, Grammaire). 

167 D, Panteli¢, Popis pogranicnih nahija Srbije posle Pozarevackog mira, Spomenik 

SAN XCVI, Drugi razred 75 (1948), Tafel I b. 

Y168 A. Loma, Toponomastika i arheologija, Onomatoloski prilozi X (1989), 30, nap. 239: 

Ako podemo od potvrdenog oblika Serléte (nom. mn. sa -ae > vlat. -¢), on u slovenskim


Grafija Setléte (nom. pl. sa -ae > vlat. -¢) u slovenskom izgovoru 

zakonomerno daje *Seloté (sa južnoslovenskim uprošćenjem # > / i 

interpretacijom završetka -e kao slov. nastavka lok. sing. -č), odakle je u 

rumunskom izgovoru, promenom s > z (upor. Slap > Zlapia, Zlap, *Slatina > 

Zlatina itd.)!! i o > oa (upor. lat. rodo > roađe „nagriza“ itd.),!!! došlo do 

oblika Zlodt, a omekšavanjem fonema ¢ > ¢, odnosno ¢ (upor. lat. pontis > 

rum. punéije „most“)!!! u rumunskom izgovoru s prot. I- (upor. I-psoder, I- 

sfrlig itd)! zabeležena je grafija Izl(o)ace. Grafija Zl(o)ade je nastala 

jednačenjem krajnjeg bezvučnog suglasnika u zvučni suglasnik d!!” koji, 

omekšavanjem u rumunskom izgovoru prelazi u 4. Obe grafije navedenog 

ojkonima, u turskim popisnim defterima XV i XVI veka, zabeležene su u 

izgovoru zlotskih Rumuna, a uspostavom srpske administrativne vlasti 

zabeležen je oblik Zlot, koji se i danas nalazi u upotrebi. 

Naime, poznato je da se u predelu Zlota u antici organizovano vadila 

ruda bakra, zlata, srebra i gvozda," a od vajkada se na Zlotskoj reci 

ispiralo zlato, koje se, svakako u manjoj meri, ispire i danas.'” Naime, 

poznato je da su Liđani na reci IaktwAdc, koja je sobom nosila zlatni 

pesak, poštovali boga Paktola,"' pa verujemo da su i Tračani, odnosno 

ustima zakonomerno daje *Sb/oič (sa južnoslovenskim uprošćenjem #/ > / i interpretacijom 

završetka -e kao slov. nastavka lokativa jednine. -č). Odatle izveden nominativ **Sblofb > 

*Slot mogao je dati Z/of u 

vlaškom izgovoru, up. takvo ozvučenje kod slovenskog toponima 

Slap > Zlapia, Zlap (1. lordan, Toponimia romineascč, Bucuresti, 1963, 58), možda i oronim 

Zlatina zapadno od Negotina (po topogr. karti sekc. Negotin 3) od *Slatina (?). Zlotski Vlasi 

tumače toponim Zlor time što je navodno jedan od prvih doseljenika kupio njivu za zo/ofu (M. 

. Milićević, Kneževina Srbija, Beograd, 1876, 11, 922-3): taj naziv za monetu u rumunskom 

glasi, prema poljskom izgovoru i zlor; to može biti sekundarno umetanje guturala u grupu s/- 

> zl-, up. 2l > *žgl- u juznosl. žlčbs – rum. jghiab (P. Skok, Erimologijski rječnik III 683), ali 

i refleks prvobitnog -k- u Siculofae; u tom slučaju, valjalo bi Prokopijev oblik toponima 

popraviti u *}čxAotec. Za antičko rudarstvo u predelu Zlota up. Sl. Dušanić, Organizacija 

rimskog rudarstva u Noriku, Panoniji, Dalmaciji i Gornjoj Meziji, Istorijski glasnik 1-2 

(1980), 33 (bakar, zlato, srebro, gvožđe); i M. Đ. Milićvić, Kneževina Srbija I, 877 beleži, da 

tu ima gvozdene rude, a na str. 880. i da se na brdu Mikulji više sela Zlota nalaze razvaline 

starog gradića — koji bi mogao biti kod Prokopija upisani Justinijanov kastel. 

"% Jordan, Toponimia romineascd, Bucuresti, 1963, 58 (= L. lordan, Toponimia). 

"0 M. Divkovié, Latinsko-hrvatski rjecnik, 932 (rodo). 

""" Ibid, 808 (pons). 

172 1t Bosunu-Jlyxau, Budun, 204. 

" Pravopis srpskohrvatskog knjizevnog jezika sa pravopisnim recnikom, Novi Sad — 

Zagreb, 1960, 62 (= Pravopis). 

' S1. Dusani¢, Organizacija rimskog rudarstva u Noriku, Panoniji, Dalmaciji i Gornjoj 

Meziji, Istorijski glasnik 1-2 (1980), 33. 

' Na Zlotskoj reci i reci Pek se i danas zlato ispire ovčijom kozom gde se u vuni 

zadrzava čak i zlatna praSina. 

176 M. Divkovié, Rjecnik, 745. 


Tribali, na Zlotskoj reci''” postovali boga ZaAdnvoic.'' Dolaskom 

rimskih osvajada na mnogim tračkim, odnosno tribalskim,"” nastambama 

podizu se kasteli koji su bili organizovani u sistem odbrane limesa. Tako je 

kontinuitet života nastavljen, kao §to je M. Mirkovi¢ dokazala'® za neke 

druge nastambe, i u kastelu ZétAoteg koji je Justinijan obnovio verovatno 

povise danainjeg sela Zlota,"®' koliko za potrebe odbrane limesa od 

prodiranja Avara, Slovena i drugih varvarskih plemena, toliko za potrebe što 

sigurnijeg eksploatisanja plemenitih metala sa ovoga područja. 

U grupu latinskih osnova u nazivima kastela ubrajamo I'ovpBikov od 

lat. curvus „krivina”!”. danas lokalitet Kurvin-grad na 11 km jugoistoéno 

177 Vrhovno tratko bozanstvo koje se poštovalo na rekama, pored izvora i močvamih 

mesta je Zeus Allai. Vidi: V1. 1. Georgiev, Die trakischen Gotternamen : Ein Beitrag zur 

Reli?ion der Thraker, Balkansko ezikoznanie XVIII 1, 20. 

1% Nije iskljutena mogućnost da ojkonim Izlače/Zlađe potiče od tratkog boZanskog 

epiteta grékih bogova Asklepija, Asklepija i Artemide, Asklepija i Higije, i Silvana, koji je 

zabelezen na votivnim spomenicima u više grafija: ZaAdnvo, ZaAdnvoig, ZoAdnvoig 

(Etnik od imena mesta *SoAd ili od trač. oaAdo, coAdnv „pozlatiti” < ie. *g*olt-ano), 

ZaAdokeAnve (Etnik od ZaAdo-keAn „zlatni-izvor"), ZaAdoovioonvo, ZeAdouionvo, 

SaAdooonve, Saitopuon/vw, /ž}o/AqToDooonvo, BaidoPuanvo, ZoAdopoosnve (Etnik 

od imena mesta /imena reke, imena izvora/ ZeAt/So-ovo/o/n- ,zlatna-voda”), 

(Sal)daecapute(no) i Saltecapu(teno) (Etnik od delimi¢no latiniziranog iniena mesta /ime 

izvora/ *Salt/dlale — saput ,zlami-izyor”). Grafija navedenog tratkog bozanskog epiteta s 

osnovom Salte- (SeAto-) metatezom likvida (Salte- > Slate) i promenom s > z (upor. Slap > 

Zlapija, Zlap), te omekšavanjem 7 > ¢, odnosno č (upor. lat. mortis > rum. molalrce, s. Halovo 

itd.) pod uticajem rumunskog izgovora, s prot. I- (upor. I-stopanje, I-sfilig itd.) dale su, u 

obelodanjenim turskim popisnim defterima iz 1455. i 1560., oblik IZLACE, dok su grafije s 

osnovom Saldae, ZaA6n- (ZoAdn-, ZaAdo-) metatezom likvida i promenorm s > z te 

omek3avanjem d > d (upor. lat. delus > rum. deal „brdo”) pod uticajem rumunskog izgovora 

dale, u turskom popisnom defteru iz 1466., oblik ZLADE. Verovatno tek nakon XVI veka, 

pod uticajem slovenskog stanovnistva, u grafijama (I)ZLAČE i ZLABE dolazi do promene 

fonema a > o (upor. castellum > Kostol itd.), a uspostavom srpske administrativne vlasti, 

nakon oslobodenja ovih krajeva od Turaka, u prvim popisima zabelezen je 

oblik Zlot (kod 

Rumuna istoéne Srbije čuje se izgovor Zlodr) koji se i danas nalazi u opticaju (S. Gacovié, 

Etimologija neslovenskih osnova u ojkonimiji Vidinskog sandzaka XV i XVI veka, Zajetar, 

1993, 22-23). 

!'? F. papazoglu, Srednjobalkanska plemena, 11-69. 

!% M. Mirkovié, Rimski gradovi, 37, 50, 55, 75 i 79. gde „Imena Laderata, Cuppae, 

Pincum, Taliata, Egeta i sl. nerimskog porekla, pokazuju da su naselja postojala i pre dolaska 

Rimljana.” 

!% M, . Milicvié, Knezevina Srbija 11, 880 (= M. Đ. Mili¢vié, KneZevina): „Baute cena 

3nora, ...3anamHO 01 3ajevapa, Ha jEAHOM KaMCHOM BHCY, HMajy pa3BalMHE OJL CTapor 

rpanuha koju ce 3oBe*'ceockH Kpm”. Ha 6pay MukyJbH, suwe 3nora, ctapu je rpan...”. Jedan 

od ova dva, navedena, lokaliteta bi mogao biti Justinijanov kastel koji je zabelezio Prokopije 

u svom De aedificiis. 

182 S, Gacovié, Razgranicenje naisopoliske (niske) i akviske (prahovske) regije s 

ubikacijom gradova iz VI veka, Zaječar, 1997, 29-30, 32, 35-39, 39-42, 42-43 (= S. Gacovi¢, 

Razgranicenje).


od Niša, zatim AovAiapeg (Doliares) ,Kod Bačvara”, Tiodykwva (4d 

Anconam) ,Kod krivine*, Noysto (Nucetum) „Kod orahovog drveća“, 

'Epapia (deraria, ad Aerariam) od lat. aerarius „koji se tiče bakra; rudni“, 

dakle naziv koji se odnosi na rudnike ili kakve poslove u vezi s metalom 

(proizvodnja, obrada ili prodaja metala) i BikobAew (Vikulia) od lat. viculus, 

dem. od lat. vicus „zaselak“. Zatim naziv kastela MiAAdpeka, koji nije bio 

stran u slovenskoj hidronimiji (upor. Mili potok, danas pritoka Rasine kod 

Kruševca i Mila voda, vis u zapadnoj Bosni kod Drvara), se, veé i zbog 

geminate, ubedljivije tumagi iz latinskog, kao < statio ad > milliarem XXI: 

po prihvatljivoj pretpostavci BeSevlieva, imenu je prilepljen završni slog x& 

koji je, ustvari, grčka grafija za broj 21. Dakle naziv kastela MiAAdpexo 

nosi naziv prema broju milja, rastojanju od veéeg grada, u ovom sluéaju od 

Naissus-a, kao što je mutatio ad Sextum ,zamena na šestoj milji“, mutatio 

ad Nonum „zamena na devetoj milji“, mutatio ad Octavum ,zamena na 

osmoj milji i sliéno. Na primeru naziva kastela MilAdpexo se, po 

mišljenju A. Lome,"® vidi, da su svi napori da se u unutra$njosti Balkana 

identifikuju slovenski toponimi još u Justinijanovo doba jalovi i da se pre 

dokazuje suprotno, odnosno, da sredinom VI veka na tom prostoru jo§ nema 

kompaktnije slovenske populacije i da su Sloveni blizu, na levoj obali 

Dunava, ali njihova masovna seoba na jug Evrope tek predstoji tokom prvih 

decenija VII veka. 

OgrađuJući se od mase nekriičkih „slovenskih” etimologija 

Georgijeva,' Gindin'"® je pokušao da spase nekoliko njih koje procenjuje 

kao moguće, a koje su skoncentrisane upravo na jugoistoku današnje Srbije, 

dakle, u južnom delu prostora gde se pretpostavlja pradomovina Protorumuna, 

i to u oblasti Naissusa (današnjeg Niša) Bpđičiote i I'piPo, na 

području Remesiane (današnje Bele Palanke) Agupiđc i TČeprČevoviČac, u 

Dardaniji AovpfovAievd, ali se iz navedenih zapisa ne daju isčitati 

formacije i fonetski likovi verovatni za pozni praslovenski jezik VI veka, a 

pojedini nazivi se, kao što smo već izneli, ubedljivo tumače iz latinskog i 

vulgarnolatinskog jezika. 

U latinsko-greke nazive kastela ubrajamo jos KaotéAAiov (Castellum) 

„Utvrđenje”, “EpxovAa (Ercula) po imenu grékog junaka Hercules-a (upor. 

danas Bdile Herculane, Rumunija), ®peppapie (Freraria), Ztévec 

183 A Loma, Jezicka proslost, 113. 

!% By Teoprites, Haii-cmapume caaesncxu wsena na Bankanckus noayocmpos u 

MAXHOMO SHaUeHUE HA HaW e3uk U Hawama ucmopus, Benrapcky e3u VIII (1958), 4-5, 

"' JE A. Tunann, K Xpononozuu u Kapamepy crassuusauuu Kapnamo-Gaikanckozo 

npocmpancmea (no nunzeucmeneckust u dunonozuueckuv Oanwsiy) IL Chassuckue 

monoHuMbi y JIpokonun Kecapuiickozo, ErHoreHe3 HapomoB BankaH H cesepHOro 

TipnuepHoMopba, Mocksa, 1984, 43 i d. 


(Stenes), XmeAGyke (Speluka), MNovnoqovidva · (Lupofontana), 

Tipečovp{ec (Pretzuries), Tleptlevobtlag (Tzertzenutzas), a možda i 

Kobag (Kuas). 

Svi nazivi kastela koji se završavaju na —iana kao što su Tipfeve 

(Timiana), OvpPBpiave (Urbriana), Aapmoviave (Lamponiana), 

Tpwiave (Primiana), Aoyyiave (Logiand), Bedepiave i Mediave 

(Mediana), ukoliko nije po imenu dačkog plemena Medi (MoiŠot), a mozda 

i KaABevtia (Calventia) načinjeni su od latinskih liénih imena. 

X 6. Na prostoru Timočke zone, odnosno u istonoj i jugoistotnoj 

Srbiji i zapadnoj Bugarskoj postoji sloj rumunskih toponima kao Rnjos, 

Nikšor (1576, danas NiSor), MidZor, MerdZelat, Batej, Bučum, Bučumet, 

Valuniš, Surdul, Surdulica, Mačkatica, Berbatovo, Bukurovac, Korbevac, 

MarZini, Tumba, DZepa i mnogi drugi rumunskog porekla kao 3to su 

Banaiz, BaniSora, Bov, Vakarel, Gavnos, Pasarel i Ursul,''’® koji 

„nesumnjivo dokazuje nekadaSnje brojno prisustvo Rumuna u ovim 

” predelima, ali ne daje osnove da se ono hronolo3ki opredeli; većina tih imena 

nije zabeleZena pre ranog turskog doba (kraj XV-XVI v.), a u njihovom 

obliku nema crta koje bi odavale duboku starinu nastanka i slavizacije, tako 

da ona sama za sebe ne moraju predstavljati supstrat u odnosu na tamošnje 

slovenske govore i svedočanstvo o rumunskoj pradomovini, nego se mogu 

uzeti i za pozniji adstrat, za togonomastitke tragove nomadskih Vlaha iz 

punog srednjeg veka, kakvih ima i drugde po srpskim krajevima...”"'®" 

Medutim, ukoliko bi se sumnja o supstratu koju iznosi A. Loma dokazala, 

onda se moZe reći da su Vlasi, koji su na ovo podrugje dosli krajem XIV i 

tokom XV-XVI veka sa juga Srbije, Makedonije i Bugarske i koji se 

pominju u turskim popisnim defterima, bili jo§ uvek Rumuni i da su svakako 

morali govoriti rumunskim jezikom (dakorumunski ili aromunski dijalekat), 

a ne, kako se najčešće tvrdi u radovima srpskih i bugarskih istoricara, da su 

oni po svemu već bili slovenizovani. Ukoliko bi se sumnja o adstratu A. 

Lome opovrgla, onda bi se moglo reći da navedeni toponimi potiču iz 

supstrata koji ukazuje na pradomovinu Rumuna, koji su i do kraja XIV veka 

obitavali na prostorima jugoistočne i isto&ne Srbije i jugozapadne Bugarske. 

Takode, na prostoru belogragitko-breznickih govora u jugozapadnom 

delu Bugarske duZ granice sa Srbijom, a i šire, Romanski, koriste¢i se radovima 

Vajganda i Jirečeka, navodi toponime: BaniSor, Bukurovci, Bukor, 

Vakarel, Gurguljat, Krecul, Mošino, Murgaš, Pasarel, Pelifat, Petrlas, 

Picor, Purčenica, Cercel, kao i nekoliko oronima: Cer&elat, Murgaš, Moša, 

Kornica, Ursulica, Cerbul, Dlboki Val, Merul, Gurgulejka, 

1186 p_Skok, Etimologijski rječnik, 1, 226 (Bitčum); Ivić, Srpski narod, 29-30. 

187 A. Loma, Jezicka proslost, 110.


Magurišta, Fenac i Čungulj, i još nekoliko njemu sumnjivih toponima: 

Jarbata, Erul, Erišorski dol, Krnul, Lupovski, Pašunci, Cincovci, itd., 

kao siguran dokaz o prisustvu Vlaha/Rumuna srednjovekovnog perioda na 

prostoru Timok — Osogovo — Šara.!!š8 

Pogledajmo izbliza jedan od navedenih rumunskih toponima, a to je 

oronim Midžor (Midžur, Mindžur'"; Midžur'"; Mindur'"), koji 

predstavlja najviši vrh Stare planine (Haemus). Njegov naziv je svakako 

romanskoga porekla i potiče iz duboke starine, pa se o njemu kao adstratu ne 

može govoriti. U Oglednoj svesci Etimološkog rečnika srpskog jezika 

(ERSJ) akademik Pavle Ivi¢ iznosi da je ovaj oronim „verovatno 

romanskoga porekla, od *Mazdr < vlat. (monte) maiore 'veće (brdo)', up. 

ital. Montemaggiore planina Učka u Istri, furl. Montmaiér = Matajur planina 

na slovenačko-italijanskoj granici, Monte Mayor brdo blizu Valensije u 

Spaniji“''®* Nakon svoje argumentovane eksplikacije, Ivić donosi niz 

primera geografskih naziva sa romanskog Mediterana, kao npr. Insula major 

(1289) = Dugi otok kod Zadra i top. Remaur < Rivus major na Krku, koje 

preuzima od Skoka!” i top. Valmaggia < Vallis maior u Toskani, koji 

preuzima od Finke""", kao i vrh Puig Mayor na Majorki i samo ime Malorca 

„Veće ostrvo” prema susednom Menorca „manje ostrvo“ itd. Nastavljajući, 

Ivić iznosi da „toponomastički tragovi romanskih stočara nisu retki u sh. 

visokoplaninskim područjima“ i, navodeći kao primere Durmitor (< lat. 

dormitorium „plandište“ — Crna Gora) i Visitor (< rum. visžtorie „mesto 

snivanja“),!!* kamo valja navesti i Cipitor (< rum. afipifor „dremalo“),!!% 

nastavlja: „a posebno su brojni u ist. Srbiji i zap. Bugarskoj,""”’ pitajući se 

118 Cr. Povancku, Bnacume u yusiapume eb Bvnzapus (Rumanen und Aromunen in Bulgarien. 

Mit 16 Bildem und einer Karte von Prof. Dr. G. Weigand. Leipzig. 1907. 8. VIII, 

104), Tepronuuko cnHcaHue, ka. LXIX, CoQua, 1908, 12. 

1189 M. Đ. Milićević, Kraljevina Srbija, Beograd, 1884, 167. 

1% A. Sobolev, Sprachatlas Ostserbiens und Westbulgariens 111, Marburg an der Lahn 

(Habilitationsschrift), 1995, 223. 

"V Rjecnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, sv. 28 (micati — 1. mjesto), Jugoslovenska 

akademija znanosti i umjetnosti, Zagreb, 1909, 716: „Pančić mi piše, da se tako zove brdo u 

Srbiji izmedu Pirota i Ciprovea (na karti Medza). . Daničić. Vidi Bendur, Migur.” Vidi ovde 

i Mindure, £. pl. zaselak u Bosni u okruzju sarajevskom. 

"2 Ogledna sveska, Institut za srpski jezik SANU, Etimoloski 'odsek Instituta za srpski 

jezik SANU, Biblioteka juznoslovenskog filologa, Nova serija, knj. 15, Beograd, 1998, 57 (= 

Ogledna sveska). 

!% p. Skok, Etimologijski rjecnik, 11, 358. 

!% B, Finka, Porijeklo naziva Citorij, Radovi instituta Jugoslovenske akademije znanosti i 

umjetnosti u Zadru, I (1955), 407. 

195 Naziv planine Visitor može biti od rum. visztor „sanjar, onaj koji sanja“ u Cmoj Gori. 

!% S. Georgijevi¢, Vlasi u srednjovekovnoj srpskoj drzavi, Niski zbomik, 6 (1978), 126 

(=Georgijevié, Vlasi). 

"7 P. Ivić, Jezik i njegov razvoj do druge polovine XII veka, Istorija srpskoga naroda, 1, 

Beograd, 1981, 137. 

Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XYI vek) 225 

da li ovamo pripada i ,homonimni antroponim Midsor, nadimak'*® i 

prezime,"® up. i mtop. Midzorov kr§ kod Petrovea na moru... oronim 

Kamidzora *kamenito brdo na utoku Ibra u Moravu’, koji Loma poredi sa 

rum. toponimom Céimnicioard slov. osnove.“1200 

Rekli bismo da je na navedenim prostorima u toponimiji koju ćemo 

navesti bilo i supstrata i adstrata, odnosno bilo je i pre i posle XIV veka 

rumunskih apelativa i antroponima u toponimiji Timočke zone, odnosno 

istotne i jugoistotne Srbije i zapadne Bugarske. Kao ranu potvrdu 

rumunskog supstrata moZemo navesti toponim Svrljig s početka XI veka 

ako bismo za njega prihvatili uvreZenu etimologiju od rum. zvirlugid 

„jegulja“, ali je ona sama po sebi, kako kaže A. Loma, u ,nedostatku 

paralela i semantitke motivacije, neuverljiva, a pobija je upravo najraniji 

pomen imena iz 1019, Sfeligovos — bez -r-, — na osnovu kojeg se može 

predloziti slovenska etimologija (up. polj. toponim Swielugowo < li¢nog 

imena Swielug, oboje potvrdeno u XV veku) ili izvodenje iz imena 

Justinijanove tvrdave u oblasti Remesiane Spelénka (lat. spelunka 

„pećina“)“,” ! a pod ruševinama svrljiskog grada doista ima velika pecina. 

Ako je tako, u navedenom toponimu teško moZemo dokazati rurnunsko 

posrednistvo od latinskog do slovenskog naziva. 

Rumunski razvoj anti¢kih toponima nalazimo u gornjoj Moravi, u istoj 

povelji iz 1019. godine, kod rano pomenutog naziva Binétzes = Binbčb, 

danas Binač, takode Binča Morava (od oko 1400), koji bez ubedljive 

slovenske etimologije, stoji u vezi sa drugim ¢lanom imena antičkog naselja 

pomenutog u II veku kod Ptolemeja Arri-bantion, koje se lokalizuje na 

istom mestu. Prelaz -bantio- u binč-, pretpostavlja, pored palatalizacije t > 

č, zatamnjenje glasa a pred nazalom u vokal boje i, pojavu karakteristi¢nu za 

rumunski, gde lat. an daje in. Sloveni su preuzeto *byné- osmislili kao 

padesku. osnovu sa ispalim slabim poluglasom prisvojnog prideva na -jb od 

osnove sa sufiksom -bk- ili -bc-, tip Borač, f. Borča od borbcb ili ličnog 

imena Borbkb (up. praslov. *koldezs > kladenscs).” Nadalje, u turskim 

popisima XVI veka potvrden je top. Zina u Grdelitkoj klisuri, koji se 

poklapa s rumunskim mitoloskim nazivom zinš od latinskog teonima 

Diana.' Iste je osnove i porekla naziv Zan zabelezen tokom XVIII veka 

1'% B, Mihailovi¢, Slovo dž u pastrovskim dokumentima XVIII vijeka, PKJIF XX1U1-2, 

129. 

W19 Recnik srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika, XIL (makven - mozurica), 

Beograd, SANU, 1984, 660. 

Ogledna sveska, 58; Zabelezeno je i prezime KamidZorac, in: Rečnik SANU IX 

(1975),173. 

!% A Loma, Jezicka proslost, 110. 

122 Ibid, 111. 

9 Ibid, 111.


kao ime danas potopljenog ostrva Demir-Kapija na Dunavu, čiji je 

vulgarnolatinski oblik Zanes (upor. rum. zšane „vile”) posvedočen kod 

Prokopija u VI veku na Dunavu blizu današnjeg Karataša. Svi navedeni 

primeri imaju tipičan rumunski razvoj, a zapadno, na Kosovu, Priština bi 

mogla biti lat. *Prisciana (varijanta latinsko-tratkog hibrida Priskupera 

potvrđeno oko 550. godine kao naziv utvrđenja u Dardaniji) opet u 

rumunskom glasovnom ruhu.® Uostalom, na celom ovom prostoru, po 

misljenju A. Lome, ima slu¢ajeva gde je takav doslovenski razvoj a pred n 

izostao (upor. Ulpiana > Lepljans XIII vek = danas Lipljan), a jugoistotno 

od Pirota istovetnu formaciju *Prisciana (pogrešno zavbelezen kod 

Prokopija Triskiana: P/T) Sloveni su čuli u klasi¢nom latinskom obliku i 

preuzeli kao *Priscbjan», a odatle disimilacijom Pristjan (tako i 1576), 

docnije Prisjan sa dijalektalnim stj > sj kao npr. list(s)je > lisje.””* 

X 7. Nazivi naselja srednjovekovnog razdoblja s rumunskim osnovama 

zabeleZenih u turskim popisnim defterima koji se nisu očuvali u 

ojkonimiji, toponimiji, hidronimiji i oronimiji Timočke zone ukazuju na onaj 

sloj romanskog stanovnistva, poznat u srednjovekovnim izvorima i turskim 

popisnim defterima pod opštim imenom Vlasi (tur. Eflak, Iflak), koji su bili 

viéni balkanskom transhumanskom stoGarstvu. Nazive njihovih naselja ne 

moZemo identifikovati u toponimiji upravo stoga što su ona bila pokretna 

srednjovekovna katunska naselja verovatno kratkoga veka. Navešćemo 

nekoliko primera ovih is€ezlih ojkonima; 

Babadice, 1455, 1483. (Zagorje)' od rum. l. imena Babadifa < 1. 

imena Babad < babad „acorus calamus, idirot“ tudeg nepoznatog 

porekla.'’ 

Balkovce, 1560. (Zagorje)'® od rum. Li. Bal(a@) + kovce. 

Banovce, 1455, 1560. (Zagorje)' od rum. Li. Ban(a)'"® + ovce. 

Bartusovee, 1560. (Zagorje)'?'' od rum. li. Bartus (upor. rum. Li. 

Bartugica sa suf. -ica)!?!? + ovce. j 

Bačilovce, 1560. (Zagorje)! ? od rum. Li. Bécild + ovce (upor. rum. Li. 

Backo)'. 

% Ibid, 111. 

129 Ibid, 111. 

1206 JI Bosniy-Jlykas, Buour, 6. 

1207 [. lordan, Dictionar al numelor de familie romdnesti, Bucuresti, 1983, 42 (= 1. lordan, 

Dictionar). 

1208 11 BogHwu-JIykau, Budun, 113. 

1 1bid, 100. 

1210 M. Pešikan, Zetsko-humsko-raska imena na pocetku turskoga doba, Onomatoloski 

prilozi, 111, Beograd, 1982, 26 (= M. Pešikan, Zetsko-humsko-raska imena). 

1 Bosuny-Jlykas, Budun, 128. 

12121 Jordan, Dicfionar, 49. 

1213 11 Bosnuu-Jlykau, Budu, 100. 


Batince, 1530-35, 1560. (Krivina)!!* od rum. Li. Batin(a)'*'® + ce. 

BoboSovee,1530-35, 1560, 1586. (Krivina)'*'’ od rum. Li. Bobos < 

rum. bobos „šaren“ + ovce (upor. rum. Li. Bobosicd, s. Sipikovo, opština 

Zajecar). , 

Guberovce, 1466, 1560. (Timok = iseljeno u Šumadiji krajem XVIII 

veka)'?'® od rum. Li. Guber"" + ovce. 

G. i D. Galbince, 1586. (Fetislam)!"? od rum. prid. galbin „žut“ < lat. 

galbinus (upor. galben „dukat“ u šatrovačkom govoru)'' + ce. Naziv 

navedenog ojk. je verovatno došao od njegovih stanovnika, Plaha dukatnika, 

koji su do 1586. godine plaćali filuriju. 

1222 

Dragulovce, selište 1560. (Svrljig) — od rum. Li. Dragul + ovce. 

Jorgovo selce, 1466. (Belgrad) od rum. li. Jorg(a)* (Jorbga 

muško ime ili žensko ime /Novaković/, kod Rumuna prezime odakle 

deminutiv Jorgolo na Krku i grč. deminutiv Jorgakis)' koje je varijanta 

hrišćanskog imena sveca Georgije + ovo i deminutiv selce „seoce“ < selo 

„pagus“. 

Kokornica, selište 1466. = Kokornice, selište 1560. (Zagorje)* od 

rum. Li. Cocor < rum. zoonima cocor „divlja guska“ + nica (upor. rum. Li. 

Cocor, Cocora, patr. Kokorić, top. Kokorina i Kokorići!””; rum. Li. i top. 

Cocora i Cocorul u Rumuniji!?*), 

t 

M . Jordan, Dicfionar, 51; N. Bogdanović, Jezik i govor, Kultuma istorija Svrljiga, Jezik, 

kultura i civilizacija, IL, Niš – Svrljig, 1987, 329 (= N. Bogdanović, Jezik i govor). 

1215 11 Bosmmu-Jlykau, Budun, 188; D. Bojanić — Lukač, Negotinska krajina u vreme 

turske viadavine, Glasnik Etnografskog muzeja, 31-32, Beograd, 1968-1969, 81 (= D. Bojani¢ 

— Lukač, Negotinska krajina). 

1216 M. Pešikan, Zetsko-humsko-raska imena, 26. 

1217 1 Bosmus-Tlyxas, Budux, 103; TEM 31-32, 81, 109. 

1218 1. Bogagu-JIykau, Budun, 143. 

!219 M. Pešikan, Zetsko-humsko-raska imena, 26. 

120 D, Bojani¢ – Luka, Negotinska krajina, 103, 105. 

121 P. Skok, Etimologijski rjecnik, 1, 546. (galben). 

122 1 Bosuny-Jlykad, Budun, 200. 

1223 Miscellanea 11, 1466, 58. 

124 Naziv navedenog ojkonima ne treba dovoditi u vezu s turcizmom jorga < tur. Yorga 

„konj kasač koji podiže u jedan mah obe desne ili leve noge”. Vidi Rjecnik JAZU 4, 568. 

125 p_ Skok, Etimologijski rjecnik, 1, 559 (Georgije). Glasnik Etnografskog muzeja 15, 

165. „JOPTO, so6aHH, Koji 3a na ce POAHO Ha 3HMOBHHKy Herze OKO JleckoBua, anH He 

3Ha y KojeM ceny”. 

1226 1T BogHHu-JIykau, Budun, 145; Miscellanea 11, 1466, 4. 

127 M. Grkovié, Recnik imena Banjskog, Decanskog i Prizrenskog viastelinstva u XIV 

veku, Beograd, 1986, 105. 

128 [ lordan, Dictionar, 138.


Kračulovce, 1560. (Timok)"” od rum. Li. Cracul + ovce (upor. top. 

Kračul, Mihajlovgradski okrug, Bugarska i lično „ime Krač, skraćeno od 

'Kračun, potiče iz balkanskoromanskog nasleđa“!230), 

Kréurevce, 1560. (Vidin)'*' od nepotvrdenog rum”. Li. Crčur < rum?. 

crčur „kovrdža, lokna“ (upor. top. Kréolj u Vražogrncu, opština Zaječar) + 

evce. 

Kršatovce, 1530-35, 1560. (Krivina)!! od rum®. prid. crg(i)at 

„Zakovrdžan, uvijen, zakrivljen“ + ovce. 

Megurice, 1530-35, 1560, 1586. (Fetislam = blizu s. Radujevca, 

opština Negotin)! od rum. magura (megura) „brdo, brežuljak, šumoviti 

proplanak® (upor. top. Megura, Megora, Magura, Magora, Mogura, Migora, 

Magurica, Maguricea, Maguricei, Magurecea, Magurka i Magorka u 

Rumuniji"* i više top. Magura u Srbiji i Hercegovini! ) + ice. 

Minulovee, seliste 1455. (Svrljig ?)!'* od rum. Li. Minul (upor. ime 

hrigéanskog svetitelja Mnvdg)'>’ < rum. minđ „rudnik (rudarsko okno)“ + 

ovee. 

Mirila, 1530-35. = Mirla, 1560. = Mirila, 1586. (Krivina)'**® od rum. 

Li. Mirila (upor. rum. li. Mirild kao i naziv katuna Miriloviéi 

hercegovatkih Donjih Vlaha). 

Mirior, seliste 1478-81. (Svrljig)!!! od rum. mirior (dial. mereor) 

Flur-name, lieu-dit, odmoriste, zastanak“. 

Mojnice, seliste 1466. (Belgrad)" od rum. Li. Moind, tipa Doind 

(upor. bug. Mojna) < rum. moind „slabina“ + ice. 

1229 L Boqnu-JIykau, Buoun, 108. 

10 N, Gosié, Bogumilska licna imena u zapisima bosanskih srednjovjekovnih rukopisnih 

knjiga i u drugim istorijskim izvorima, Zbomik šeste jugoslovenske onomasticke 

konferencije, SANU, Naučni skupovi, XXXVII, Odeljenje jezika i knjizevnosti, 7, Beograd, 

1987, 308; P. Skok, Etimologijski rječnik, 11, 125. 

121 11 Bosmmy-Jlykad, Budun, 118. 

1232 Ibid, 101; D. Bojanić – Lukat, Negotinska krajina, 81. 

1333 11 Bosmmu-Jlykay, Budun, 110; D. Bojanié – Lukač, Negotinska krajina, 104, 79. 

1794 N, Draganu, Romdnii in veacurile IX-XIV pe baza toponimie si a onomasticei, 

Bucuresti, 1933, 203. 

1235 p_Skok, ZRPh, XXXVIII, 533; Slavia VIIL, 621. 

1236 11 Bosmnu-Jlykay, Budun, 64. 

137 M. Grković, Reénik licnih imena kod Srba, Beogrd, 1977, 136 (= M. Grkovié, Recnik 

licnih imena kod Srba). 

1338 11 BoaBnu-Jiykau, Budun, 102. ima grafiju MIRILA; D. Bojanić – Lukaé, Negotinska 

krajina, 81, 108. 

1239 peynuk CAHY XII, 603. 

1240 Miscellanea 11, 1478-81, 139. 

1241 Miscellanea 11, 1478-81, 46. „Selište MERIVER ili MIRIOR, kako bi se jo§ moglo 

čitati, ne postoji na raspolozivim kartama”. 

122 Miscellanea I1, 1466, 57. 

Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XVI vek) 229 - 

Neguriče, 1530-35. (Fetislam = nalazilo se blizu s. Radujevca, opstina 

Negotin)'** od rum. Li. Negurifd < rum. negurd „mračan“ + ia, 

Nekalice, 1560. (Crna Reka)'*** od rum. li. Necald (tipa Pdcald) + ice. 

Otulovee, 1560. (Polomje)* od rum. Li. Hotul (upor. „Vlaško ime 

Hotul navodi se u ‘hrisovulji cara Dusana’, a kao top. Otulje zabeleZeno je u 

*okrugu vranjskom’*'2") < rum. kot „razbojnik” (upor. „ ...plemensko ime 

Hoti dovodi se u vezu sa rumunskom rijeéu Aot — razbojnik /sing. Nacinjen 

prema pluralu.../ ') gubljenjem inicijalnog H-, kao na primeru toponima 

Otulje iz vranjskog okruga (moguée je doseljenje vlaSkog stanovnistva iz 

okoline Vranja, jer se u katalozima Ohridske Arhiepiskopije pominje vlagko 

vladičanstvo u Vranju, koju je zajedno sa donjom Moravom Stefan Nemanja 

pripojio srpskoj drzavi. Vlaski episkop se posle toga nigde ne spominje. 

Javlja se tek „g. 1335. sa sedištem u Hierinu ili Prilepu. Cini se, da mu je 

vizantijsko gospodstvo bilo sklonije, jer ga nakon srpskog osvajanja nestaje 

sasvim®.'**) + ovce. 

Porkar, selište 1466. (?)!' od rum. porcar „svinjar“. 

Radulovee, 1530-35, 1560, 1586. (Krivina)!"*! od rum. Li. Radu/!?% + 

ovce (upor. vlaški vojvoda Radul u narodnoj pesmi Ženidbe Vlašića Radula. 

To je Radul-beg, koji je iz Karavlaške, a oženio je sinovicu Ivana Crnojevića 

iz Crne Gore).! U Svetostefanskoj hrisovulji katun Ursulovica (rum. ursul 

„medved“) promenio je ime u Radul (upor. Radula f. u Dubrovniku 1348, 

odatle veoma rašireno prez. Raqulovié i u Rumuna istočne Srbije).' 

Postoje još top. Radulovce na Kosmetu, Radlovac < Radulovac u Osijeku 

1697 i Radloviéi < Raduloviéi u Bosanskom Petrovcu!”*, 

Rugovo, 1530-35. = Rugova, 1560. = Rugovo, 1586. (Kriviml)lzss od 

rum. Li. Rug koje je spomenuto u Dečanskoj hrisovulji 1330. i u Žičkoj 

129 D, Bojanić – Lukač, Negotinska krajina, 79-80. 

12441 lordan, Dicfionar, 330. 

1245 1 Boggwu-Jlykau, BuOuw, 104. 

1246 Ibid, 116. 

1247 P. Skok, Pregled literature, Iz rumunske literature o balkanskim Viasima, Glasnik 

Skopskog Naučnog društva, 1, 1-2 (1928), 301 (~ P. Skok, Pregled literature). 

28 O etnogenezi Crnogoraca, Titograd, 1980, 40. 

29 p_Skok, Pregled literature, 308. 

1250 Miscellanea 11, 1466, 47. 

151 1 Eomuuu-Jlykaw, Budun, 101; D. Bojanić — Lukač, Negotinska krajina, 81, 107. 

1252 Miscellanea II, 1478-81, 119, 123, 124, 139, itd. 

1253 p_Skok, Etimologijski rjecnik, 11, 540-541 (-ul). 

1254 Miscellanea II, 1478-81, 119, zabeleZeno je ime RADUL sin Radohne u Galibabincu; 

Miscellanea I1, 1741, 195, zabelezeno je prezime RADULIC. 

1255 p_Skok, Etimologijski rjecnik, 111, 540-541 (-ul). 

125 It BonHHu-jlykau, Budun, 102; D. Bojanié – Lukač, Negotinska krajina, 81, 108.


povelji Stefana Prvovenčanog gde su upisani stanovnici vlaških katuna!?? 

(upor. rum. Li. Rug, Ruga, Rugag; prez. Ruga u Zadru 1314."%; u povelji 

sastavljenoj 1090. spominje se Li. Ruga-ta">, mjesto Zenskog svetalkog 

imena Rogata, dolazi dva puta“, odnosno ,,mesto gde se čovek moli“) < rum. 

rug „kupina; trnje, drača“ < lat. rug(a) „nabor, kovrdza, mrežotina“ (upor. 

lat. „rugas coégit, namrgodio se“'**®) + ovo (-ova). 

Sumarin, 1455, 1466. = Sumarinovac, pusto seliste 1483. (Zagorje = 

nalazilo se kod s. Stubal koji je danas zaselak s. Marinovca, opština 

Zaječar)!”! od rum. Li. Sumarin'®? koji je nastao od sanktorema Sumarin (< 

korelativa Su < lat. prid. sanctus „sveti” + lat. Li. Marinus) (upor. Sveta 

Marina < Sveta Marija,1263 kao i sanktoreme Subriana, Suéekla, Suéuraj, 

Sufilip, Supetar, Superka, Sutrojica, Suvid, Sutilija, itd.'”*) kome je u 

vremenskom periodu od 1466-1483. pridodat suf. —ovac. 

Turmak, 1560, 1586. (Crna Reka)"?*® od rum. furmak ,mladi bivol 

koji trči sa stadom” < rum. turmd „krdo, stado“ (sgré. rodjpua ,malo 

konjicko odeljenje“, alb. furmé „mnoštvo, gomila“, srp-hrv. tyrma 

„karavana, povorka®, bug. turma „gomila“)!”“ < lat. furma „deo konjani3tva, 

deseti deo ale (32 momka), četa“ . (upor. trački bozanski epitet grčke 

boginje Here, koji je zabeleZen na votivnom spomeniku iz Trnova u 

Bugarskoj, Toupur „trkačica“. 'Reč turmale/ koja se često pojavijuje kao 

zadnji član tračkih dvosloznih Li. Bov-touvppe, Aapouv-tovppe, Doroturma 

f, Dotu-turma, Rescu-turme [Poicko-tovppe, Proko-topury/, 

Zpopdo-toppog, Ti-rupjioc potide mozda iz ie. *drmo-s „trka“. Ovaj epitet 


odgovara vise Hpn, sluskinji bogova, ili 'Ipic, glasnici bogova i valja ga 

uporediti s grékim nadimkom Hermesa 4pdutog.).”* 

X 8. Naselja srednjevekovnog razdoblja Timotke zone &iji nazivi imaju 

rumunske osnove zabeleZeni su, naZalost, samo u turskim defterima XV i 

XVI veka i otuvali se u ojkonimiji, toponimiji, hidronimiji i oronimiji 

ukazuju na rumunsko stanovnistvo koje se najčešće bavilo vojnitkom 

sluzbom u turskoj vojsci (vojnuci), čuvanjem klanaca (derbendZije) i 

zemljoradnjom o čemu svedoče mnogi turski zakoni i zakonski propisi. ** 

Za razliku od prethodnih ojkonima, ovi se uglavnom nalaze na potesima 

danas postojeéih naselja. 

To su na primer: Alboten, 1455. (Šehirkej = s. Jalbotina, opstina 

Pirot)' od rum. 1.i. Albotean'"". 

Albotin, 1530-35. = Altovin, 1560. (Krivina = top. Albotin, atar s. 

Delajne, Mihajlovgradski okrug)!?”* od rum. Li. Albotin." 

Barbas, 1530-35. = Barbasovce, 1560. = Barbasevo, 1586. (Krivina = 

top. Barbagevo, atar s. Mokranje, opština Negotin)*’* od rum. Li. Barbag < 

rum. barba „brada“ + ag (upor. Codas < coadd „rep“ + as).”” 

Beri§, 1455. = Periš, 1478-81, 1560. (Svrljig = s. Peri§, opitinaa 

Svrljig)!”* od rum. peris „krušar, teren obrastao kruškama“ < rum. pdr < lat. 

pirus „kruška“ (upor. top. Peris u Prliti, tipa alunis ,leskovik, leskovača“, 

calinig „šuma gde raste kalina“, petris ,kamenit teren“, itd.)!” ili, što je 

verovatnije, od rum. peris ,teren gdč voda ponire“ < rum. pere ,,ponire, gubi 

se (nešto)“ < lat. perdo „izgubiti, proliti tim više što u ataru s. Peri§ na 

17 M. Grkovi¢, O toponimu Rugova, Onomatoloski prilozi, I1I, Beograd, 1982, 187-188 

(=M. Grković, O foponimu Rugova). 

o M. Grković, O toponimu Rugova, 188. 

M. Simundié, Znacenje nekolikih starih osobnih imena tudega podrijetla, 

Onomatoloski prilozi, I, Beograd, 1981, 121. ) 

1260 K. Jireček, Trgovacki putevi i rudnici Srbije i Bosne u srednjem vijeku,Zbornik 

Konstantina Jirečeka, I, Beograd, 1959, 217 (= K. Jiretek, Trgovacki putevi), spominje 

naseobinu RoZat od Ragatum u srednjevekovnim poveljama koje je nastalo od Rogiatto < lat. 

rosetum „divlje ruze, ruza od Sipuraka, ružičnjak”; M. Divković, Latinsko-hrvatski rjecnik, 

Zagreb, reprint 1980, 935. (ruga)(= M. Divkovie, Larinsko-hrvarski rječnik). 

oy JL Bosms-Jlysars, Budur, 65, 216; Miscellanea II, 1466, 29. 

|2 Miscellanea [, 147881, 127. 

V. Putanec, Refleksi starodalmatskog pridjeva sanctus u onomastici obalne Hrvatske, 

Slovo XIII (1963),137-175 (= V. Putanec, Rejieksi). 

!% Subriana < *SutCubriana < sancuts Cypianus, Suéekla < Su + Tekla, Sudurad < Su + 

Đurađ, Sufilip < Su + Filip, Supetar < Su + Petar, Superka < Su + Perka (hipokoristik od 

Petronila), Sutrojice < Su + Trojice (< Trinitas), Suvid < Su + Vid (slov. bog Svantovid), 

Sutilija < Sut + Ilija, itd. 

::: JL Bostuns-Tlykay, Budun, 105. 

P. Skok, Etimologijski rjecnik, 11L, 527 (tirma). 

1267 M. Divkovi¢, Latinsko-hrvatski rjecnik, 1095 (turma). 

1288 VI, 1, Georgiev, Die trakischen Gotternamen, 9 i 55. 

!%9 Dušanka Bojanié, Turski zakoni i zakonski propisi iz XV i XVI veka za smderevsku, 

krusevacku i vidinsku oblast, Zbomik za istočnjačku. istorijsku i knjizevnu gradu, knj. 2, 

Beograd, Istorijski institut, 1974 (= Dusanka Bojani¢, Turski zakoni). 

110 1\ BoqHnu-JIykaa, Budu, 66. 

1278 | Jordan, Dicfionar, 24. 

272 1 Bosuuu-Jlykad, Budus, 103; D. Bojanić – Lukač, Negotinska krajina, 76. 

17 1. Jordan, Dicfionar, 24; Ukoliko je grafija ALTOVIN pravilna mogla bi biti 

kontinuanta imena kastela (Boupyou) dAtov (Procop. De aedif. IV 6, 21) < lat. prid.. altus 

„visok” + ovin. 

1274 1T BogHuu-Jlykau, Budu, 101; D. Bojanić – Lukač, Negotinska krajina, 81, 106. 

1215 [. lordan, Dicfionar, 48; Uporedi naziv Prokopijevog kastela BupBapieg u delu „De 

aedificiis”. Svakako ovom ranovizantijskom primeru valja pridodati ojkonime koji se danas 

nalaze na prostoru Jugoslavije, kao npr. Barbaros, Barbaras, Barbarici, Barbarevo, Barbace, 

Barbarusince, itd. zabelezenih u Imenik naseljenih mesta u SFRJ, Beograd, 1985, 15 (= 

Imenik naseljenih mesta). 

1276 1t Bosumu-Jlykau, Buoun, 77; Miscellanea I, 1478-81, 120. 

1277 Fitonimi su jo§ Peris u ataru Donjeg Milanovca, Dusanovca, Jabukovea, Malog 

Jasenovea, itd., Frasenis na Miro¢ planini i na Kuaj planini, Gorunis u ataru Milatovea, 

Plopis u ataru KlokoGevea, Cracu Vunturis u ataru Majdanpeka, itd.


mestu zvanom Pandiralo gouire Svrljiski Timok i nakon nepunih hiljadu 

metara isti ponovo izvire!?”Š, 

. Brdževdže, 1455. = Bll·izt_;:fvce, 1466. = Pričevce, 1560. (Timok = s. 

ričevac, opština Knjaževac) ” od rum. Li. Prici(u) < rum. prici ) 

jednu upotrebu“!"" + evce. 0 Prici „krevet za 

Budžum, 1455, 1560. (Svrljig = s. Bučum, opština Svrljie!281 

apelativa bucium „panj“,!282 >opstina Svrig) od rum. 

Falkovce, » 1455, » 1466, » 1560 . (Polomje = bivse s. · Falkov ec, sada 

mahala s. Janovec, Mihajlovgradski okrug)®® od rum. Li. Falc'®®


i top. Krabula, Krabulin dol i hidr. Krabulska voda u Makedoniji)!%? + 

ovee. 

Korbovo, 1530-35. = Korbova, 1560. = Korbovo, 1586. (Fetislam = s. 

Korbovo /i ostrvo Korbovo naspram s. Korbova na Dunavw/, opština 

Kladovo)”” od rum. Li. Corbea® (upor. rum. li. Corbu/l/, Corbeu, 

Corbescu, Corbuleanu, Corbulet, Corbut itd.)!* < lat. Li. Corvinus ili od 

ihtioloskog termina lat. corvus (Plinije) „riba drugorazredne kvalitete, crne 

boje“ (upor. vlat. Korbet (Krtole/ „riba koja Zivi u osekama®, korba /Budva/ 

„riba koja #ivi uz kraj“, alb. kérb /Ulcinj/ „riba koja se lovi popunicama“)!306 

što je, zapravo, prenos kopnenog izraza lat. corvus „gavran“, poput 

ihtioloskog termina oslić ,riba drugorazredne kvalitete od lat. aselus 

„magarac“ i tome sliéno (upor. ojk. Korbevac kod Vranja, Korbul kod 

Vranja, Korbulié kod Kaganika'"’; top. Ripa Corbi i Fintina Corbi, Corbul, 

Corbi, Corbeni, itd.). Samo naselje Korbovo, koje je smeSteno na obali 

Dunava, i ostrvo s identiénim imenom dovoljno ukazuje da se ovi nazivi 

mogu izvesti od lat. corvus „riba drugorazredne kvalitete, crne boje“ < lat. 

corvus „gavran“ tim više što su se meStani ovog naselja, kao i drugi uz 

Dunav, odvajkada bavili pretezno ribolovom.!%8 

Kopaj Košar, 1455. = Kopaj Kogara, 1478-81, 1560. (Svrljig = s. 

Kopajkosara, opstina Svrljig)"*” je hibridni kompozit od rum. copaii „pokrio 

krošnjom drveta“ (upor. rum. copaiit „pokriven“, copaci ,,skupljeno seno u 

obliku malog konusa®, itd; rum. Li. Copac < rum. copac „drvo“)!!? i slov. 

kosara ,staja za stoku; primitivna zgrada od granja, isprepletenog pruca 

(obiéno oblepljenog blatom)“ što ukazuje na izvesnu simbiozu Vlaha i Srba 

na ovom prostoru u XV i XVI veku koja je inače počela veoma rano u 

nemanji¢koj Srbiji (upor. selo Ruizvor < rum. riu ,,potok, izvor“ + slov. 

izvor koji je car Dušan u XIV veku dao crkvi Arhiljevici *!!; Caka Kuka < 

rum. coac „kuka“ i slov. kuka; Bunibrod < rum. bun „dobar“ + slov. brod 

102 P. Hr. Ilievski, Nekolku toponimi i hidronimi od osnovata *alb(h)- vo Makedonija, 

Onomastica lugoslavica , 10 (1982), 63 (= P. Hr. llievski, Nekolku toponimi). 

1303 11 Bosmuu-Jlykau, Budun, 109; D. Bojanié – Lukaé, Negotinska krajina, 78, 103. 

1384 Lično ime Corbea spominje se kao ime hajdučkog vode u rumunskoj istoimenoj pesmi 

sa prostora Timoka. 

13951 Jordan, Dictionar, 146. 

3% p_Skok, Etimologijski rjecnik, 11, 184 (krb). 

7 Imenik naseljenih mesta, 162. 

1998 Dušanka Bojanić, Turski zakoni, 66-77: Haume, cBH CTaHOBHHLM Hacesba y3 JlyHaB cy 

ce Gasiia pHGONOBOM KaO OCHOBHOM MIlH JI0/IATHOM TpaHoM npHBpeljHBatba. 

1399 1 Bosuuy-JTykau, Budun, 78, 134; Miscellanea 11, 1478-81, crp. 127. 

1310 gy, Georgijevi¢, Etimologija imena mesta SR Srbije, Balkanoloske sveske, VII-VIII, 

Niš, 1985, 55 (= Sv. Georgijevié, Etimologija); N. Bogdanovié, Govor i jezik, 11, 336. 

11 P. Skok, Etimologijski rjecnik, 111, 167-168; Ruizvors je kompozit od rivvus < rum. riu 

„izvor, reka”, a ako je tako top. je tipa kao na Siciliji top. Linguaglossa tj. drugi deo slozenice 

tumači prvi u drugom jeziku. 


„prelaz preko reke“; Secareka < rum. sec „suh“ + slov. reka; Laškobare < 

Vlasko + bare; Potkomje < slov. pod + rum. coamd ,planinski greben®; 

Obajgora < rum. hobai „uska dolina“ + slov. gora). 

Kormar, selište 1466."°'* (Timok = top. Kormata kod Knjaževca)!33 

od rum. a curma „razdrobiti“ < vlat. *corrimare, part. pas. corrimatus (pref. 

co- + rima)!3M + ar < lat. -arius, odnosno navedeni ojkonim je radna imen. 

kormar gradena od imperfektne glagolske osnove kormi-ti sa suf. -ar §to 

označava vršioca one radnje što ih izraZava glagol (upor. u slov. rudar, 

pekar, pisar, itd.)"®"*. Na prostoru istotne Srbije zabeleZeni su i rumunski 

top. Cormatura kod Požarevca, Cormati del kod s. Lalinca, Cormaros kod 

Bora i kod s. Halova (upor. kéram ,trbuh”, korémen i korémast „trbušast“, 

alb. kurm „trup, telo“, ngré. koppt , trup, telo“)!316, 

Kotiga, 1455, 1560. (Vidin = top. Kotiga, izmedu s. Rajanovci, Rupci, 

Malali i Gradec, Mihajlovgradski okrug)'*'” od rum. Li. Cotigd < rum. cotigd 

„karuca za konje s dva točka“. 

Kuéerovce, 1455. = Kucerovce, 1466. Belgrad = s. Kugerovci, kolibe 

severozapadno od s. Salas, Mihajlovgradski okrug)"®'® od rum. Li. Cucera < 

ukr. kucer „kočijaš, voza, fijakerista“!?!? + ovce (upor. prez. Kucera"?). 

Lijiljakovee, 1560. (Crna Reka = hidr. Ljiiljakovačka reka = Lasovačka 

reka, opština Zaječar)!! od rum. Li. Liliac"?* < rum. botaničkog termina 

liliac „jorgovan, suringa vulgaris“ iz botaničke terminologije balkanskog i 

evropskog turcizma persijskog iporekla < tur. leylak < arap. lilak < pers. 

lilag"® + ovce. 

Mušat, 1455, 1466, 1454-79. = Mušad, 1560. (Zagorje = s. Mušat, 

sada s. Kirilovo, Vračanski okrug)” ' od rum. Li. Mugatu < arum. musat 

132 odnosno od augmentativa musad „magarad, mazgad*.** 

1312 Miscellanea 1, 1466, 33. 

33 P, Skok, Etimologijski rjecnik, 11, 157 (Kornat). 

1314 1bid, H, 157 (Kornat); J. Dini¢, Recnik Timockog govora, 

zbomik, XXXIV (1988), 126 (= 1. Dinié, Recnik Timockog govora). 

Srpski dijalektoloski 

315 p_Skok, Etimologijski rjecnik, 1, 50 (-ar’). 

96 Ibid, 1, 152 (kdram). 

7 1, Boguuu-JIykau, Budun, 63, 112. 

1318 1hid, 88; Miscellanea 11, 1466, 59, nap. 236. 

13191 Jordan, Dicfionar, 159. 

1320 peynuk CAHY XI, 129. 

132 1t Bosumu-Jlykad, Budun, 104. 

132 ‘Tordan, Dicfionar, 280 

1923 P. Skok, Etimologijski rjecnik, 11, 337 (Jjiljak). 

1324 1. Bostmy-Jlykau, Budun, 69, 125; Miscellanea 11, 1466, 36; H3eopu 3a Gbrzapckama 

ucmopua, X111, Coibnn, 1966, 127. 

1351 Jorđan, Dicfionar, 321 (Mugatu). 

1326 Rječnik JAZU 30, 168 (musad).


Lipovce, 1455. = Lupovce, 1466. = Lipovce, 1560. (Vidin = bivše s. 

Lupovec, Lupovsko hanče ili top. Lupovec, atar s. Gamade, Mihajlovgradski 

okrug)!” ” od rum. Li. Lup(ul) < rum. zoonima /up „vuk, kurjak“ < lat. lupus 

+ ovce (upor. s. Lupac /BiH/, Lupinica /Slovenija/, Lupinjak /Hrvatska/, 

Lupište /Makedonija/, koja bi mogla imati osnovu od rum. /p „vuk”) ili od 

Li. Lup(o) < lat. Li. Lupus (ime hrišćanskog svetitelja)"**® < lat. /upuys „vuk“. 

Makreš, selište 1466. (Zagorje) = Makreš, 1560. (Vidin = s. Makreš, 

Mihajlov-gradski okrug)” ” od rum. macris „kiseliš, kiseljak“, a verovatno 

ukazuje na migraciju sa Kosova gde i danas postoji s. Makresh.!50 

Milajnica, 1530-35. = Milajnice, 1560. = Milajnica, 1586. (Fetislam = 

s. Malajnica, opština Negotin)'**' od rum. malai „hmelj, kukuruzno brašno, 

proja“, nejiasnc•g porekla? (upor. top. Malaiste više puta potvrđen u 

Rumuniji!”?) + nica. 

Negotin, 1530-35. = Nekotin, 1560. = Negotin, 1586. (Fetislam = grad 

Negotin)”* od rum. Li. Negot(a) + in („u srednjovekovnoj Srbiji, Njegora i 

Negota su imena Vlaha“"%; spominje se Trandafil Negotin u Popisu harača 

Krajine i Ključa 1741. godine; prezimena Neguli¢ i Njeguli¢ u XVIi 

XVII veku na ostrvu Pagu'’; ojk. Negorince u oblasti Peka 1467. godine'**® 

i Negotino u Makedoniji, odakle je i moguća migracija stanovništva krajem 

XIV i tokom XV veka koje je sobom ponelo imena svojih naselja, ,,Njegotinselo 

blizu Fundine“"? u podgoričkoj Malesiji koja se proteže duž državne 

jugoslovensko-albanske granice kao i top. Negotin stan i dr.). 

Nik3or, 1455, 1560. (Zagorje = hidr. NiSora, atar s. Bojnice, 

Mihajlovgradski okrug)** od rum. Li. Nic(i)sor (upor. s. Niksor kod Pirota 

527 11 Bosnuy-Jlykas, Buoun, 59, 118; Miscellanea I1, 1466, 45. 

; 1328 P, Skok, Etimologijski rječnik, 11, 332. prez. Lupulović, očito od rum. Lupul< lup< lat. 

lupus. 

1329 1 BoaHHu-Jlykau, Budun, 141; Miscellanea I1, 1466, 26, nap. 57. 

129 S. Gashia, Albansko-viaska simbioza, 56, nap. 4. 

133 1. Bosuu-Jlykas, Budun, 111; D. Bojanié – Lukač, Negotinska krajina, 79, 105. 

1992 [. Jordan, Dictionar, 485. 

13331 Jordan, Toponimia romineascd, Bucuresti, 1963, 443 (= 1. lordan, Toponimia). 

1334 1. Bosumu-Jlyxau, Buoun, 111; D. Bojanić – Lukač, Negotinska krajina, 79, 105. 

1335 Sv, Georgijevi¢, Balkanoloske sveske, I1, 102. 

133 Miscellanea 11, 1741, 224. 

137 Sv, Georgijevi¢, Balkanoloske sveske, 11, 102. 

:3 M: Stojkovié, Branicevski tefter, Beograd, 1987, 58, 152. 

M. Camaj, O slovenskim toponimima u Titogradskoj Malesiji, Zbomik šeste 

jugoslovenske onomasticke konferencije, SANU, Nauéni skupovi, XXXVII, Odeljenje jezika 

i knjizevnosti, 7, Beograd, 1987, 541. 

1340 11 Bosumu-Tykau, Budun, 66, 124. 


‘u XV veku, s. Srbisor u XV veku u Lici, top. BaniSor kod Sofije u 

Bugarskoj, onda rum. Li. Petrigor, Banisor, Popsor, Stanisor i tome sl.). 4 

Nikolice, 1455. (Banja = s. Nikolinac, opstina Sokobanja)'** od rum. 

Li. Nicolitd m. (upor. l.i. tesalskog Vlaha, Nicolifa m, kod Rumuna istoéne 

Srbije hipokoristici od Li. Nicola su Niculitd m., Niculasa f, Nacu/ll., Nicd 

m., Colita f. /Coli¢a seu Nicoleta, 1348. godine u Zadrw/** < kalendarskog 

Li. < Nikola od gré. < NikéAoog „narodni pobednik® < gré. viké „pobeda“ 

+ A0oo „narod“). Ime tesalskog Vlaha, Nikolica, isto je što i Nikulica = 

Nikolice f. pl. ,,dan sv. Nikole“ u Lici, verovatno pod uticajem velebitskih 

Vlaha. Naziv Nikolice, kao dan sv. Nikole identi¢an je s grafijom 

navedenog ojkonima u turskom popisnom defteru, pa tim više da je u prvo 

vreme navedeni ojk. verovatno dobio svoj naziv po hrišćanskom prazniku 

Nikolice ,,dan sv. Nikole* pod uticajem vidinskih Vlaha, jer se u ataru s. 

Nikolice 1560. godine spominje manastir Isveti Nikola"**. 

Nikolice, 1455. = Nikoli¢evce, 1560. (Crna Reka = s. Nikolicevo, 

opština Zaječar)!” ” od rum. li. Nicolitd, odnosno od rum. Li. Nicoliča (upor. 

Li. Nikoli¢a Starac medu Rumunima sa Velikog Ostrova zabeleZeno u pismu 

koje su naslovili Knezu Milošu 8. februara 1831. godine) + evce. 

1348 

Sumrakovce, 1560. (Crna Reka = s. Sumrakovac, opstina Boljevac) 

od korelativa su- < lat. sanctus „sveti“ + lat. Li. (apostolsko) Marc(us) 

(Marko), odakle metatezom likvida imamo grafiju Mrak (potvrdeno kao 

prezime),"® te dobijemo sanktorem Sumrak (Su + mrak- < Mark) + ovce 

(upor. s. Mrakovo, opština Jablanica, BiH; s. Mrakovo, opstina Ilijaš, BiH; s. 

Mrakodol optina Bosanski Novi, BiH; s. Mrakovi, opstina Kiseljak, BiH%0; 

top. Mrakovac, ostrvo Krk, Hrvatska; prez. Mraković i Mrakovčić; top. s 

metatezom likvida Sumratin < Su + Martin kod Dubrovnika, Hrvatska; 

Stomrata < Suto + Martha u Biaćima kod Trogira, Hrvatska; s. Sumratin < 

1341 Rumunsko l.i. Nikd je nastalo iod Nikola; Srbišor < etnikuma Srbi, pl. + šor; Banišor < 

l.i. Bane + šor; Perrišor < 'etar + šor, itd. 

1342 11 BonHuu-JIykau, Budun, 83. 

33 K, Jireček, Romani u gradovima Dalmacije tokom srednjega veka, Zbomik 

Konstantina Jirečeka, SANU, Posebna izdanja, CCCLVI, Odeljenje drustvenih nauka, Nova 

serija, 42, Beogrd, 1962, 187 (= K. Jiretek, Romani): „Colica seu Nicoleta, uxor quondam 

Cressii de Grubogna”. 

4 M. Simundi¢, Znacenje nekolikih starih osobnih imena tudega podrijetla, 

Onomatoloski prilozi, 11, Beograd, 1981, 114. 

15 p_Skok, Etimologijski rjecnik, 11, 518 (Nikola). 

1346 D.. Bojanić, Turski zakoni, 15, 80. 

1347 11, Bosmy-Jlykad, Budun, 73, 106. 

13 Ibid, 105. 

1349 P. Skok, Etimologijski rjecnik, 11,376 (Marak). 

3% Imenik naseljenih mesta u SFRJ, 221.


Su + Martin na ostrvu Brač, Hrvatska, itd.'**"). U ataru s. Sumrakovca 

„nalaze se ruševine neke stare crkve, za koju misle da je jedna od onih devet 

starih crkava u Crnoj Reci“,%% koja je verovatno bila posvećena apostolu 

sv. Marku, što posredno govori o starosti ovog sanktorema, koji je iz 

vremena prvog hrišćanstva, zajednički Istoku i Zapadu, kao, uostalom, i 

sanktorem Sumarin i G. Sumarin. j 

Tudorča, 1530-35. = Todorče, 1560. (Krivina = top. Tudorča, atar s. 

Velike Jasikove gde se izoravanjem i danas nalaze ostaci materijalne 

kulture, opština Zaječar)” ? od rum. Li. Tudoréa m. (od milja izgovorenog) 

< grč. (·)f:ćčcopoa (ime hrišćanskog svetitelja)*** (upor. u selu ,Krastavljanima 

je ...po jedan Ivan, Tudor i Stepan vlaskoga ishodista...*%; Selo 

wTudoricevci, TWDRYCWCY u popisu Skadarskog sandzaka 1485. godine, 

a sad s redukcijama: Turičevac“!35), ’ 

Š_arbanovce, 1560. (Timok = s. Šarbanovac, opština Knjaževac)!? od 

rum. Li. Sarban (upor. Lično ime Sarban koje se u Dečanskim hriso-vuljama 

nalazi u vlaškim katunima; kao ime „Vlaha u Banjskoj i Prizrenskoj povelji. 

Takya imena su Lumša, Krecul, Bukur, Dudoš, Mutul, Šarban, Ban, Bun. 

Bolin, Hinat, Doša, Voša i druga.“)!* + ovce (upor. s. Sharban-i na 

Kosovu!”; rum. Li. IIAggank!30), 

· Rgmunskj nazivi naselja zabeleženi u poveljama srpskih vladara, 

migracijom preneseni na prostor Vidinske kneževine krajem XIV i tokom 

XV·XV{_ yeka, popisani su u turskim popisnim defterima i očuvali se u 

ojkonimiji, toponimiji, hidronimiji i oronimiji, kao npr. Zarvince, 1455. 

1466. = Zirvince, 1560. (Banja = hidr. Zarvina i top. Zarvin kamen izmedl; 

_' _“ P. Skok, Etimologijski rječnik, 11, 376 (Marak); V. Putanec, Refleksi starodalmatskog 

pridjeva sanctus u onomastici obalne Hrvatske, Slovo XIII (1963), 140, 142, 145 (= V. 

Putanec, Reflksi. . j j 

g Spomenica Timocke eparhije 1834-1934, Sremski Karlovci, i, 1934, 1934, 145 (= (= Spomenica i 


planine Rtnja i Slemena)”' od katuna „Vlahb Zarbvinbce“ koga Jovan 

Ugljesa daruje Hilandaru 1381. godine, a koji se verovatno krajem XIV veka 

preselio u područje Banje, na padinama planine Rinja i Slemena.”*® Ta je 

migracija mogla biti, najverovatnije, nakon Maritke (1371.) ili Kosovske 

bitke (1389.), ali svakako pre nego je oblast Banja potpala pod tursku vlast 

1396. godine. Koliko je nama poznato katun Vlaha Zarvince se više ne 

spominje u svojoj matičnoj oblasti. 

Ipsoder, 1560. (Zašoxje = s. Psoderci, danas s. Kosta Perčevo, 

Mihajlovgradski okrug)®® prema imenu Vlaha Pesodersci, koje daruje 

Stefan Nemanja crkvi sv. Nikolaja u Vranji, gde se, kako saznajemo u 

katalozima Ohridske Arhiepiskopije, pominje vlaško vladičanstvo. Kasnije u 

svojoj hrisovulji Stefan Prvovenčani podvrgava sve Vlahe svoje kraljevine, 

pa i Vlahe Pbsodereci, pod jurisdikciju srpskog arhiepiskopa u Žiči, nakon 

čega se oni sele. Dobar deo ovih Vlaha ostaje jer se spominje s. Pasoderbci u 

okolini Vranja u XIV veku, danas s. Soderci/Suderci”® u, po njima 

prozvano, selo Pisoder blizu Hlerina gde se, u poveljama zadnji put, 1335. 

godine spominje sedište vlaškog, episkopa.* Odatle se pod naletom Turaka, 

najverovatnije, krajem XIV veka, doseliše u kasnije formiranu nahiju 

Zagorje u Vidinskom sandžaku. 

'ičikovce, 1455, 1466, 1483. (Gelvije, od 1530. Crna Reka ) = 

Čičikovce, 1560. (Crna Reka = top. Cigikovee®, atar s. Marinovca, opstina 

Zaječar)!? od imena etnikumaiCici < istrorom. ce < lat. quid „što“ (upor. 

Cakavci < ča „što“, Kajkavei < kaj „što“, Stokavci < što „quid“, slovenački 

Prleki < prie „pre“, makedonski Mijaci < mije „mi“) + kovce ili od rum. Li. 

Cicic < cicic „ime jednog crvenog cveta“*®®) + ovce. To je, zapravo, naziv 

etnika što ga daju istarski Hrvati tzv. ,,Istrorumunjima koji su se sami zvali u 

svom jeziku Rumdr (upor. Rumeri, naziv koji je zapisao za njih Ireneo della 

Croce, 1627-1713) < Romani < Roma, danas tzv. Vlasi“.”® Prema Skoku 

ey JL Boaunu-Jlykau, Budun, 102; D. Bojanié – Lukat, Negotinska krajina, 81. 

N BM. G‘rjkolvglg.‘s R·lzg·;gilz imena Banjskog, Dečanskog i Prizrenskog vlastelinstva u XIV 

U‘ec:rgf, veku, Beograd, gO 1986, 180 (= M. Grković, Recnik imena Banjskog); P. P. Skok, Etimologijski 

V. Jakić-Cestarić, Raspored i onomastičko susjedstvo kalendarskih imena u predjelima 

Dzćanskog viastelinstva pr{' njegovu osnutku, Zbornik Seste jugoslovenske onomasticke 

konferencije, SANU, Naučni skupovi, XXXVII, Odeljenje jezika i knjizevnosti, 7, Beograd, 

1987, 362 (= V. Jakié-Cestarié, Raspored). ) 

s M. Pesikan, X Zetsko-humsko-raska imena na pocetku tursko ga doba, Onomatoloski i 

prilozi, III (1982), 51 (= M. Pešikan, Zetsko-humsko-raska imena). 

1387 7L Bosns-Tyxau, Budun, 107. 

13 V. Jakić-Cestarić, Raspored, 356. 

1. Gashia, dlbansko-viaska simbioza, 56. 

M. Grković, Rečnik imena Banjskog, 193. 

136! 11 Bosunu-Jlyxay, Budun, 84, 133; Miscellanea 1, 1466, 66. 

1382 S, Novakovic, Zakonskispomenici, 446. 

B8 L Bosuuu-Jlykad, Buoun, 123. 

1364'p. Skok, Iz rumunske literature o balkanskim viasima, rnacaak Skopskog naučnog 

društva, 11, 1-2 (1928), 301 (= P. Skok, /z rumunske literature). 

1365 p_Skok, Iz rumunske literature, 308. 

136 Mozda potiče od nepotvrdenog rum. l.i. Cicik. 

1367 11 Bosuuu-Jlykau, Budun, 73, 154, 219; Miscellanea 11, 1466, 41. 

1388 | Jordan, Dictionar al numelor de familie romđnegti, Bucuresti, 1983, 121 (= 1. lordan, 

Dicfionar al numelor). 

139 p_Skok, Etimologijski rjecnik, 1,327 (Ciribiri).


severoistočno od Vlasenice u Bosni, gde beleži top. Sarebire, i sa područja 

današnje Rumunije.” Buduéi se Čiči ili Ćići, prvi put, spominju 1463. 

godine u hrvatskom psaaltiru,””" a nešto ranije, 1455. godine spominje se 

ojk. Čičikovce u Vidinskom sandžaku, u čijoj osnovi prepoznajemo ime tzv. 

Istroromanskih Čiča, smatramo da su se u istočnu Srbiju i jugozapadni deo 

Hrvatske doselili krajem XIV i početkom XV veka.!?7 

Sremlan, 1455, 1466 = Siremljan, 1560. (Crna Reka = mahala 

Sremljana, deo s. Podgorca, opština Boljevac)” » jeste ojk. koji se može 

protumačiti imenom katuna Viaha Cykmamwe (= Đuraševski Vlasi = 

Kostadinovei + Gojilovei)' „Sremci“, koji je spomenut u Deganskoj 

hrisovulji 1330. godine, u oblasti Altina,"” juzno od Dakovice na Kosovu i 

Metohiji.” U imenu katuna Vlaha Sremljana Suflay vidi visevekovno, s 

uspehom, ofuvano ime Srema, nastalo metatezom likvida od 

poznoantitke” i vizantijske grafije’* Sermium, odakle su oni, zapravo, i 

doseljeni gde se u izvorima pominju Sermisiani /Sepunoravoi/ ili 

"% N. Draganu, Romdnii in veacurile IX-XIV pe baza toponimie si a onomasticei, 

Bucuresti, 1933. Karta sa rumunskim toponimima je data na kraju monografije. 

7' P. Skok, Etimologijski rjecnik, 1, 327 (Či 

"7 S. Dragomir, Plahii si Morlacii, Studiu din istoria romanismului balcanic, Cluj, 1924, 

4+134+2 (= S. Dragomir, Vlahii si Morlacii); P. Skok, Iz rumunske literature, 297-313. 

P 1. Bosum-Jlykas, Budun, 71, 105; Miscellanea 11, 1466, 25, nap. 4. 

19 M. Pesikan, Iz istorijske toponimije Podrimlja, Onomatoloski prilozi, 11 (1981), 6, 15 

(=M. Pesikan, Iz istorijske toponimije Podrimlja). 

"7 A. Loma, Sloveni i Albanci do XII veka u svetlu ioponomastike, Zbomnik naučnog skupa 

. Stanovnistvo slovenskog porijekla u Albaniji“, Titograd, 1991 (= Loma, Sloveni i Albanci), 

319-321: U Dečanskoj hrisovulji na podrutju Altina zabelezeni su Baacn Gymamne (M. 

Pesikan, Iz istorijske toponimije Podrimlja, Onomatoloski prilozi 11, Beograd, 1981, 2; Ibid, 

Stara imena iz donjeg Podrimlja, Onomatoloki prilozi VII, Beograd, 1986, 41) čiji naziv 

wznati doslovee Romani iz Sirmija, a u antitko doba je u današnjem Sremu, oblasti rimske 

metropole Sirmija na mestu danasnje Sremske Mitrovice, bilo mesto Altina, koje se locira 

oko ušća potoka Suréina u Savu (A. Mayer, Die Sprache der alten liiyrier 1-II, Schriften der 

Balkankommission 15-16, Wien, 1957-59, I 40). Posredi je latinsko (altus „visok“?) ili mo- 

2da keltsko topografsko nazvanje, karakteristiéno za antičko Podunavlje: postojala je još jedna 

Altina u Donjoj Meziji na Dunavu, koju belezi Prokopije de aed. 1V 11, i jedan Altinum u 

Gornjoj Panoniji. No oblasno ime Altin na tlu poznoantičke Prevalitane, koja se tu javlja tek 

od srednjeg veka, najbolje se objasnjava prenosom imena donjopanonske — sremske Altine, s 

obzirom na dokumentovano prisustvo Romana doseljenih iz Srema u Altinu.* 

!7 S.. Gashi, Albansko-vlaska simbioza u svetlu onomastike, Onomastica lugoslavica 10 

(1982), 49. 

7 SERMIUM (Polemije Silvije), SERMIENSIUM CIVITAS (Enodije), itd. što je 

metatezom dalo danasnji naziv SREM. 

% SERMIO (Jordanis), Zéoutov (Hijerokle), SERMENSIS (u natpisu iz 612. godine iz 

Salone), Zgpuiov (Konstantin Porfirogenit) što je metatezom takode dalo danasnje Srem 

(Vidi: F. Papazoglu, Srednjobalkanska plemena, 59), a zabelezene su i mnoge druge 

srednjovekovne slovenske grafije (Vidi: Zbomik Konstantina Jirezeka I, 165-166). 

775 S, Gaschi, Serbét dhe Shqiptarét, Prishting, 1968, 168. 


Sermani ,.Sremci)*®. Ali, jesu li Vlasi Sremljani bili autohtoni na podrugju 

dana3njega Srema i, ukoliko to nisu bili, ko su i odakle su? (Vidi poglavlj 

IV 2. 1 Odnos romanskog stanovnistva s doseljenim slovenskim, srpskim i 

bugarskim plemenima i razvojni put Romana do balkanskih Viaha i Viahija) 

X 9. Nazivi etno-ojkonima zableZeni u turskim popisnim defterima koji 

ukazuju na kontinuitet starosedelackih Vlaha-Rumuna i novopridoglih 

Vlaha-Aromuna kao i starosedelagkih i novopridoslih Srba i koji svojom 

starinom ukazuju na kontinuitet Zivota rumunskog starosedelatkog i 

novopridoSlog aromunskog stanovnistva, jesu: Bukova, naziva se i 

Efljak, 

1455. = LfabJukovo (< Ef[lliak + [Blukova),® 1466. (Svrljig = s. 

Labukovo, opština Svrljig) od tur. Eflak, naziv za Rumune,? odnosno 

drugo ime je od slov. prid. bukova „koji se odnosi na bukvu, koji pripada 

bukvi“ < slov. fitonima bukva. 

Efljakova, 1455. = Vlahovo, selište 1478-81. (Svrljig = s. Vlahovo, 

opština Svrljig)*® od tur. Eflak „naziv za Rumune“"* + ova, odnosno od 

etnonima Vlah „pastir romanske narodnosti, koji Zivi u katunima“'*** + ovo. 

Vlahovo, 1466. = Vlahova, seliste 1454-79. (Timok)"** od etn. Plah + 

ovo (upor. Vlaj Istar, Vlaški potok, Bukova = Efljak, Efljakova 

= Vlahovo, 

Efljakovce = Vlahovce = Vlahovik, Ivlaški = Ivlaska Pole). 

Vlaška, seliste 1454-79. (Gelvije, od 1530. Crna Reka)”” od slov. 

prid. viaska ,koji se odnosi na Ylahe, koji pripada Vlasima“. 

Efljakovee, 1455. = Vlahovci, 1454-79. = Vlahovik, 1560. (Zagorje = 

bivše s. Vlahovi¢, danas s. Podgore, Mihajlovgradsski okrug)'*®® od tur. 

"% F. Papazoglu, Srednjobalkanska plemena u predrimsko doba, ANUBIH, Djela, knj. 

XXX, Centar za balkanoloska ispitivanja, knj. 1, Sarajevo, 1969, 59; P. Lemerle, Les plus anciens 

recueils des Miracles de Saint Démétrius et la pénétration des Slaves dans les Balkans, 

1, Le texte, Paris, 1979, 284-287; V. Mosin, Ljetopis popa Dukljanina, Zagreb, 1950, 72. 

"8 OL BogHnu-Jlyxau, Buoun, 82; Miscellanea I1, 1466, 44, nap. 153. gde stoji: „Ovo selo 

u popisu 1455. godine ima i drugo ime Eflak. Od Eflak-Bukovo odnosno od Viah-Bukovo 

danas se zove Labukovo..“. Nedeljko Bogdanovi¢ u KIS I, str. 335. detaljno objasnjava 

etimologiju s. Labukova. Naveli bismo i izvor Labukovake reke pod nazivom Buk ispod 

Latinskog vr'a gde se nalaze ruševine kasnoantitkog i ranovizantijskog utvrdenja po kome bi, 

druši deo složenice, Labukovo nastalo. 

282 P, Skok, Etimologijski rječnik, 111, 606 (Vlah); D. Bojanié-Lukat, Negotinska krajina, 

68 (ryp. eflaklar „Bnacu”). 

8 11 Boggnu-Jlykau, Budun, 78; Miscellanea 11, 1478-81, 136. 

% Rečnik SANU II, 716 (Vlah); P. Skok, Etimologijski rječnik, 11I, 606 (Viah); D. 

Bojanić-Lukač, Negorinska krajina, 68 (tur. eflaklar „Vlasi”). 

1385 P. Skok, Etimologijski rječnik, i1, 606 (Plah). 

"% Miscellanea IL, 1466, 34, nap. 103. „Možda selo Vlahovo kod sela Sesti Gabar u 

Zaglavku“, 

38 HHsgopu sa 6onzapckama ucmopus, XIII (1966), 131. 

"% L BogHWu-JIHyxau, Budu, 60, 100; Hseopu 3a Gbnzapckama ucmopus, X111 (1966), 

123.


Eflak „naziv za Rumune“ + ovce, odnosno od etn. Plah „pastir romanske 

narodnosti koji živi u katunima“ + ov + ce (-ov + ik). 

Ivlaški, selište 1455. = Ivlaška Pole, 1560. (Timok = s. Vlaško Polje, 

opština Knjaževac)””” je ojk. izveden, u prvoj grafiji, od prot. I + prid. vlaški 

(upor. ıı Dečanskoj hrisovulji katun vlašbki, 1476. viaski knez, sud, zakon, 

1321. zemlja u staroj hrvatskoj državi, viaskijeh sedam kraljevina /narodna 

pesma/, top. Plaški grad, Plaška Kula /Lika/, ime kraja Plaška „Rumunjska“, 

Mala Viaska /1702. oko Pakraca/, Plaška u Rumuniji, itd.)!? < etnonima 

Viah „pastir romanske narodnosti, koji živi u katunima“.!”! Zadnja, ovde 

navedena grafija, nastala je od prot. I + prid. vlaška „valachicus“ i imen. 

per „campus“ (upor. ojk. Vlaj Istar, Vlaški Potok, Efljak Bukova, 

Efljakova = Vlahovo, Efljakovce = Vlahovci = Vlahovik i Srbovlah = Srb 

Efljak, svi u Vidinskom sandžaku). 

Vlaski Potok, drugo ime Dolne Ljubnice, 1560. = Vlaški Potok, 1586. 

(Crna Reka = top. Vlaška Strana, atar s. Lubnice, opština Zaječar)!”? od 

slov: prid. vlaški „koji se odnosi na Vlahe, koji pripada Vlasima®, §to govori 

o prisustvu Vlaha (u selu Lubnici i danas Zive tzv. Vlasi, odnosno Rumuni) i 

slov. potok , rivus; convalis, selo u potoku“ dok je drugo ime nastalo od slov. 

prid. dolnje i imen. lubnice ,kolibe pokrivene korom drveta < slov. /wb 

„Spoljašnji omotač drveta, kora“ koje popriliéno liče na bacije Vlaha 

(Cincara) sa Kopaonika'>*>. 

Romanja, 1530-35. = Romane = Romanja, 1586. (Krivina = top. 

Romanov most, atar s. Mokranje, opstina Negotin)'** od etnonima Romdne 

(Romdrie), f. pl. „Vlajne” (upor. s. Romani, m.pl. ,tako nazvano jamačno po 

svojem neko¢ romanskom /vlaskom/ stanovnidtvu”'*; ...u nekim starijim 

pqtvrdama ime Vlasi nasleduje Porfirogenitove Romane i primenjuje se na 

prgnorjk; gradane, konkretno Dubrovčane; ‘I da ne jemlje Srbin Vlaha bez 

suda’ /oko 1205. godine, Stefan Prvovendani, jo§ j 

Dubrovčanima/...”“š“). taš 2 još Župan, povelja 

. 1 na kraju etno-ojkonim Vlaj Istar, 1560. (Timok = top. Vlajne; hidr. 

'Vlajinska Reka, atar s. Zorunovca, opština Knjaževac)””” predstavlja 

složenicu izvedenu od etnonima Plaj < Plah"? i slov. prid. star „veteranus, 

:Š: . Boagnu-Jlykau, Budun, 61, 131. 

2 . Skok, Etimologijski rječnik, 1L, 606 (Viah). 

! Rečnik SANU I, 716 (Viah). 

:ŠZ; J Bosinu-JIykau, Buoun, 104, 57, 103, 127, 124. 

2 Glasnik Etnografskog muzeja 15, 165-168. 

, & Bostus-Jlykas, Budun, 102; D. Bojanić-Lukač, Negotinska krajina, 81, 108. 

laž Rječnik JAZU 59, 150-151. 

a M. Pesikan, Zetsko-humsko-raska imena, 33-34. 

lyJ Bonmu-Jlyas, Buduun, 108. 

i P. Skok, Etimologijski rječnik, 111, 606: Etnonim Vlah je praslovenska posuđenica /?/ 

iz got. *walhs /stvnem. walah, walh, nvnem. welsch/."® U germanske jezike ušla je ta reč od 


mator“ s protoničkim /- (upor. protoničko I- u ojk. I-skrovnice, I-slivie, I- 

zlače, I-stopanje itd.), koju možemo prevesti kao „naselje starosedelačkih 

Plaha“. Ovaj etno-ojkonim direktno ukazuje da je na prostoru Timočke zone 

oduvek bilo starosedelatkog rumunskog i novopridošlog rumunskog i 

arumunskog stanovništva krajem XIV i početkom XV veka. Kao opreka 

rumunskom stanovništvu je srpsko stanovništvo koje se može videti u 

ojkonimu S»rbovce Staro (= S»rbovce-i Kadim/””, 1560. /Crna Reka). 

Složenica je izvedena od etnonima Srb® + ovce i slov. prid. staro 

„veteranus, mator“, koju moZemo prevesti kao ,naselje starosedelačkih 

Srba“ još iz romanijskog perioda u odnosu na one Srbe koji se, bežeći pred 

Turcima doseliše s juga takođe krajem XIV i početkom XV veka. 

X 10. Pored ovog sumarnog prikaza naziva naseljenih mesta u 

izvorima sa prostora Timočke zone, mogu se navesti mnogobrojni hidronimi 

i toponimi koji ukazuju na kontinuitet i gustinu romanskog/rumunskog 

stanovništava. Prihvatanje rumunskih leksema i antroponima u srpskom 

govoru vršeno je tako što su antroponimi očuvani u srpskom onomastričkom 

fondu, zatim sačuvani rumunski antroponimi su podlegli derivaciji srpskim 

sufiksima posesivnosti i postajali prisvojna imena ili uz imeničke sufikse 

dali samostalne hidronime ili toponime. Apelativi u građi koju su naveli Z. 

Pavlović!"'! i D. Gamulesku'*® su ili neizmenjeni ili zabeleženi sa srpskim 

imena keltskog naroda Volce /C·ze.mr/,Š (OuUd4xat /Strabon, Ptolomej/, a u slovenske jezike je 

došla po svoj prilici iz balkansko-gotskoga /Ulfilal na donjem Dunavu, gde su Sloveni prvi 

put između IV i V veka upoznali Romane-Vlahe na donjodunavskom limesu. 

3% 11 BosHnu-JIykau, Budun, 128. 

1490 Što se tiče etimologije etnonima Srb u nauci nema saglasnosti. A. Briickner dovodi 

etnonim u vezu s poljskim pasierb „pastorak”, ukr. i rus. nacep6 „pastorak” koji sadrži pref. 

pa- „nepravi” i ie. i baltoslov. koren onomatopejskog porekla *serbh-, *srebh-, *surbh-, 

*srbh- „srknuti”, ofuvan kod nas u slovenatkom srbati „srknuti” (upor. rum. sorb < lat. 

sorbus „srkati”). Po tumačenju P. Skoka praslov. *Srbb» u prasrodstvu je sa sebrs „rusticus, 

kmet, slobodan seljak” što je, zapravo, nazalizirani oblik *sebr. Ali je gola pretpostavka 

metateze odatle u *Srsbs. Masing dovodi Srbin i servus u vezu sa starim nazivom Serbi kod 

Plinija Starijeg iz I veka našee ere i sa ZEpfo1, Zipfot kod Ptolemeja iz II veka naše ere, koji 

su dovodeni i prodavani kao sluge i robovi. Rudlev u svojim razmatranjima zaključuje da su 

osnove serv i hrv ,svetlost, sunce, narod koji je poklonik sunca”, jedno isto, odnosno jedan 

deo plemena Serv nazvan je Hrv (Horv) na osnovu sarmatskog izgovora slovenskog imena 

Serv koje je, po Vles (Volos) knjizi, bilo mnogoljudno. 

14917, Pavlović, Analiza imena reka, 13-89. 

492 D, Gamulescu, Toponimi rumunskog porekla u Crnoj Reci, ZbFL 19/2, Novi Sad, 

1976, 128-238. O toponimiji rumunskog porckla u Cmoj Reci pisao je, kako je već rečeno, 

Dorin Gamulescu, ali kako se u svom radu oslanjao na rad Ljubiše Rajkovica 

(Mikrotoponomastika i patronimika u Crnoj Reci, Prilozi prouavanju jezika, VIII, Novi Sad, 

1972, 95-120), koji zapravo predstavlja Registar naziva u Crnoj Reci iz rukopisa Marinka 

Stanojevica naslovljenog Crna Reka, koji je priredio za Stampu isti Ljubisa Rajkovi¢ KoZeljac 

(Crna Reka, Antropogeografska grada iz zaostavtine Marinka Stanojevica, priredio Ljubiša 

Rajkovié Kozeljac, Zajegar, 1975, 129-171) s dodatkom grade „iz savremenih mapa koje


sufiksima, bilo da su u samostalnoj upotrebi ili u okviru sintagme, a 

prisustvo „morfema karakterističnih za rumunski jezik, u nekoliko slučajeva 

stari romanski elementi, ukazuju na uticaj toga jezika koji je izvršilo vlaško 

srednjovekovno stanovništvo na našem tlu...«1403 

U zaključku svoga rada Zvezdana Pavlović iznosi da „na velikoj 

teritoriji koju zahvataju slivovi reka Zapadne i Južne Morave, što znači 

veliki deo Srbije od zapada prema istoku do bugarske granice, sa svim 

rekama koje utiču sa severa u Nišavu, nalazi se u imenima reka stari vlaški 

sloj (podvukao S.G.). Taj vlaški sloj su poglavito antroponimi sačuvani u 

toponimiji, pa preko nje se i danas čuvaju u hidronimiji. Svi ti antroponimi 

žive i danas u fondu ličnih imena Rumuna.“1404 

Iz iznetog zaključka stiče se utisak da „stari vlaški sloj“ zahvata sliv 

Južne i Zapadne Morave i Nišave poglavito zbog antroponima sačuvanih u 

toponimiji, pa preko nje u hidronimiji, a koji i danas žive u „fondu ličnih 

imena Rumuna“, ali da ne zahvata sliv Velike Morave, Resave, Mlave, 

Porečke Reke, Belog i Crnog Timoka i Timoka, valjda zato što u njima, po 

mišljenju Zvezdane Pavlović, ne živi isti fond rumunskih antroponima koji i 

danas nalazimo u „fondu ličnih imena Rumuna“. Na žalost, u svom radu 

Zvezdana Pavlović nije iznela kriterijume po kojima se fond rumunskih 

antroponima koji se i danas nalazi u živoj upotrebi kod Rumuna razlikuje u 

slivovima navedenih reka. Po mišljenju Zvezdane Pavlović, ti antroponimi 

„verovatno nisu isti, valjda zato što u slivovima Velike Morave, Timoka i 

drugih živi i danas rumunsko stanovništvo, koje je, kako piše u srpskoj 

istoriografiji, doseljeno u novije vreme iz Rumunije, po mnogima tek u 

XVIII-XIX veku. Da je to jedini kriterij na osnovu kojeg Zvezdana Pavlović 

ističe antroponimijsku razliku hidronima koji pripadaju slivu Južne i 

Zapadne Morave od onih u slivovima Velike Morave, Resave, Mlave, Peka i 

Timoka, vidimo na osnovu uvodnih razmatranja u njenom radu, pod 

naslovom: Nešto o rumunskim elementima u imenima reka sa terena 

Srbije,*” gde iznosi: „Potamonimi u čijem sklopu se nalaze rumunske 

jezičke crte, a pripadaju slivu Južne Morave, razlikuju se od takvih 

potamonima u slivovima Mlave i Peka, a još više od imena voda u slivu 

Timoka“. Zatim nastavlja da su „te razlike primetne pa se na osnovu njih 

Enciklopedija Jugoslavije, 1, 1955, objavljuje...” i nešto starije grade koju je preuzeo ... iz 

Austrijske topografske mape 1:200.000 koju je 1914. izdao u Beču: Militirgeographisches 

Institut i iz Srpske topografske mape 1:75.000 (bez godine, ali svakako pre 1909, kad se već 

nalazila u biblioteci seminara za geografiju Univerziteta u Bukureštu)” u privremenom 

izdanju „Geografskog odeljenja Glavnog Generalštaba”! 2 to svakako nije mogao biti 

obuhvaćen prostor Timočke zone u celosti. 

149 7. Pavlović, Analiza imena, 87-88. 

P Ibid, 86. 

145 7. Pavlović, Nesto o rumunskim elementima u imenima reka sa terena Srbije, ANU 

BiH, Posebna izdanja, knj. LXX, Odeljenje drustvenih nauka, knj. 13, 1985, 109-111. 


mogu utvrditi tri zone u kojima su, po strukturi, raznorodni rumunski 

elementi“. Tu strukturu u jednu od tih zona, u tzv. južnoj zoni,"*" objašnjava 

time da su „u pitanju stara vlaška imena“ dok su, po njenom mišljenju, 

„rumunski jezički elementi u imenima voda Istočne Srbije novijeg datuma” 

dajući obrazloženje, da su „oni iz govornog fonda rumunsko-vlaškog življa 

ovoga kraja ili rezultat uticaja rumunskog govomrnog jezika pogranične 

zone.“ Nastavljajući Z. Pavlović iznosi da „dok su potamonimi u južnoj zoni 

kontinuanta vlaških srednjovekovnih antroponima, u ovoj zoni su derivati 

raznorodnih leksema. Zona o kojoj govorimo obuhvata sliv Timoka“, ne 

trudeći da objasni koja je razlika između antroponima korišćenih u 

hidronimiji tzv. južne i istočne zone kada se antroponimi južne i istočne zone 

i danas podjednako koriste u antroponimiji Rumunije. To što se u tzv. 

istočnoj zoni nalaze i derivati raznorodnih rumunskih leksema, samo govori 

o tome da se srednjovekovno vlaško, tj. autohtono rumunsko stanovništvo 

Timočke zone tokom čestih migracija izmešalo sa rumunskim stanovništvom 

srednjovekovne Vlaške, posebno u vreme i nakon ratova vođenih protivu 

Turaka na ovom prostoru od strane Mirčea Starog 1408-1410. godine, u 

vreme „dugog rata“ 1593-1605. godine, u vreme i nakon austrijske vladavine 

1718-1739. godine, nakon 1833. godine, tj. nakon oslobođenja Timočke 

krajine od Turaka i njenog pripajanja Kneževini Srbiji, pa sve do pada 

Čaušeskuovog režima, kada po ko zna koji put dolazi do velikog priliva 

stanovništva Rumunije na prostbru Istočne Srbije. Uostalom, Z. Pavlović 

prilikom donošenja svojih ishitrenih zaključaka nema u vidu mnoge nazive 

naselja rumunske antroponimske osnove sa prostora Timočke zone, koje 

smo ovde naveli iz turskih popisnih deftera 1454/55, 1466, 1478/81, 

1530/35. i 1560. godine. 

Razume se da takvi zaključci Zvezdane Pavlovi¢ ne poéivaju na 

validnim argumentima, ve¢ na unapred formiranim tezama u srpskoj 

istoriografiji druge polovine XIX i tokom XX veka, koja se, na Zalost, često 

preuzima bez svestranijih multidisciplinarnih istraZivanja i detaljnijih analiza 

faktografskih podataka sa prostora Timočke zone, kao i bez dubljih analiza 

možda malobrojnih i rudimentarnih, ali postojecih i validnih, istorijskih 

1zvora. 

X 11. Dokaz više da zaključci Zvezdane Pavlovi¢ o „tzv. juznoj zoni“, 

gde se hidronimi mogu objasniti „starim vlaškim imenima“ za razliku od 

onih u istočnoj Srbiji koji potiču „iz govornog fonda rumunsko-vlaškog, 

življa“ novijeg datuma, ne počivaju na argumentima koji se nude na prostoru 

Timok — Osogovo — Šara, jer se u Onomastici Timoka Ljubiše Rajkovića 

1496 Z. Pavlović, Hidronimski sistem sliva Južne Morave, Beograd, Institut za srpski jezik 

SANU, Biblioteka južnoslovenskog filologa, Nova serija, knj. 10, 1994, 9-205.


Koželjca! nalaze mnogi toponimi koji u isto vreme mogu biti, uslovno 

rečeno, i srednjovekovnog vlaškog i novovekovnog rumunskog porekla, kao 

npr. Aluđe (< rum. /v/ale „dolina“ + srp. lug „gaj /obično na nižem ili podvodnom 

zemljitu®),'”® Bal4nica (< rum. bal, bžlšn „beo, svetao, sjajan“; 

upor. alb. balash, balosh, trač. Pélac, ilir. BdArog, PaAidc),*” Baltina 

padina (< rum. imena Balcea), “ Baljin kamen (< rum. imena Balea), Batéj 

(< rum. batii ,,bitke, bojevi“),“!! Bradi¥ (< rum. reg. bradis „mesto zasadeno 

jelama® < rum. brad ,jela“),''? Burdelji, Bučansko, Bii¢ina (< rum. 

bicind „panj“ < lat. bucinum), Cerik (< lat. cerrus ,hrast“), Cuciirina 

žljebira (< rum. imena Tutura'*" < rum. tutur/fir-tur „mlaz vode; ledenica“ 

i srp, Zleb + rum. suf. —ura"*"® < lat. ura''® „udubljenje, ulegnuée, 

usek u zemlji ili na nekoj drugoj podlozi, jarak, rov“), Cucirina padina, 

Cičk6vac < rum. imena Cicic < cicic ,,ime jednog crvenog cveta“!” /= ojk. 

Cigikovee XV-XVI vek/), Cungursée bare (< rum. imena Ciungaru < rum. 

dial. ciung/ar ,,stablo bez vrha ili sa slomljenim vrhom*'*"® /= ojk. Cungurus 

XV-XVI vek/), Čungursći kraj, Ciika (< rum. ciucd „vršak; kljun®),'""® 

Cukar, Cukér, Cuturilo (< rum. ciuturi ,,drvena ploska za vino i rakiju® < 

Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XYI vek) 247 

lat. cotyla"? < gré. k6tvAog),"**! Cuéér, Čučulj (< rum. ciuciul „mućak“ /= 

ojk. Gornji i Dolnji Cucule/Cucil XV-XVI vek/), Dandulovi bukovei (< 

rum. imena Dandul),'** Dandulovséi kladenac, Dél (< rum. deal „breg“ < 

lat. delus),"” Drmanska preslap (< rum. ime Dirman ili rum. džrim4 „odron/iti),"*** 

Drmdlj (< rum. darima „odron/iti“ + rum. suf. —olj formiran od 

glagolskog zavrietka -oli),"”* Duk4č (< rum. imena Duca < gré.-viz. d6vke; 

akuzativ < lat. dux „vojvoda“ + ač), ““ Glama (/veliko brdo/ < glama „čukast 

osamljen vrh“ /kod KnjaZevca/ < rum. glamnie), ” Gramade (< rum. 

gramad ,,gomila, hrpa kamenja“ < lat. grimus),'” Grbulovac (< rum. imena 

Grbul), Képitovo (< rum. reg. capité/copité ,.glavica/kupica sena®), 

Kapovie (< rum. cap/ul/ „glava“),!? KrdoSovséi kladenac (< rum. cardas 

„ortak“ /Ortacki kladenac/), *** Katariiga (< rum. reg. catir „mula“ turskoga 

porekla + rum. suf. -ugž),! Klisiira (< vlat. clausura ,usek, uzani prolaz“), 

Kérbulova padina (< rum. imena Corbul < corbul „gavran“), Kordanovsći 

kladanac (< rum. imena Cordan'?? < cord „sablja“ + rum. suf. -an < lat. - 

anus),'** Krćiš (< rum. reg. créis „mesto gde krtica mnogo radi* slovenskoga 

porekla), Mandarinséi poték (< rum. mandré „tor, obor, bačija“ / rum. 

14907 1 5. Rajkovié KoZeljac, Onomastika Timoka, Onomatoloski prilozi XI, Beograd, 1990, 

109-363. 

1408 Rečnik SANU X1, 598-599; Georgijevié, Balkanoloske studije, 54. 

149 1 A. Kanyxcxas, [lareobarkanckue penukmbt, 22, 96-104. 

1410 svom radu Onomastika Zaglavka Jaksa Dini¢ daje objasnjenje top. Bdlca padina od 

„tračke pastirske reči *balios®, koji je pre mogao nastati od rum. imena Balcea (= izgovor 

Balca). 

! Upor. u srpskim govorima istočne Srbije lekseme balo/butlo, btlak, bétur, baturika, 

buturika, butiirka koje imaju izvesne sli¢nosti s osnovom bat- koju sreéemo u rumunskom je- 

ziku: bat < lat. battuo, bite < batt(u)ere, batitator < batt(u)atorium, itd. Vidi: D. Petrovié, O 

nekim karpato-balkanskim leksickim reliktima u srpsko-hrvatskim dijalektima, Govori prizrensko-timotke 

oblasti i susednih dijalekata, Nis, 1994, 420 (= Petrovié, O nekim karpatobalkanskim 

leksickim reliktima); 1. lordan, Toponimia, 306 (Bataia, Bdtaia Mare, Batdioasa, 

Bétdiosului, Batalia u Rumuniji). 

121 Yordan, Toponimia, 61: Brad(ul), Braduri, Brazi, Bradafelul, Bradetul, Bradetii, 

Bradisorul, Braditul, Brédulejul, Brad, Bradegti td. u Rumuniji 

1413 N, A, Constantinescu, Dictionar, 399. 

14 Gh. Bulgar, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dicfionar, 512; V. Breban, Dictionar, 

1088. Uporedi rumunski naziv &esme Tufur na putu Zaječar — Halovo, koju na srpskom imenuju 

Ledena voda. 

1415 NJ A. Constantinescu, Dicfionar, L*1, 

416 M. Sala, De la lating, 110. 

171 Yordan, Dictionar, 121. 

1418 1bid, 131. 

19 Apelativ cuka i drugi oblici koji se odatle izvode je po misljenju Pavla Ivića verovatno 

starobalkanskog porekla (P. Ivić, Jezik i njegov razvoj do druge polovine XII veka, Istorija 

stpskog naroda I, Beograd, 1981, 130), a Petar Skok smatra da je mediteranskog porekla 

(Skok, Etimologijski 1, 340). Upor. slov. paralelu top. Kljun vis (s. Radiceva) u Timoku. 

!20 piecnik JAZU 5 (četa-dali), 111: Cuturilo, m. mjesto u Srbiji u okrugu knjaževačkom; 

Čuturilo, m. prezime u naše vrijeme. 

!21 P. Skok, Etimologijski rjzc'nixf‘ 11, 248 (kutal): „Posuđenica iz balkanskog latiniteta 

cotylus < gr. xoTbA0G, egejskoga podrijetla. Ta riječ postojala je i u metatezi cytulus sa y > 

_, odatle rum. ciuturd, koja zbog kretanja srednjovjekovnih nomadskih Viaha postade svebalkanska 

riječ...“. 

22 Sa ovim imenom valja uporediti ime mletačkog dužda-pisca Andrije Dandola (r. 1307- 

10 — u. 1354) i naslov njegovog dela Annales (Chronicon Danduli). 

23 [ [ordan, Toponimia, 26. Upor. top. Deal(ul), kao i Dal, Djal (= Đal), Dala, Dallen, 

Dallia, Dzjal itd. 

1924 |. Jordan, Dicfionar, 174; Breban, Dictionar, 247 (ddrdmd, dérdmatiird). 

125 L Jordan, Dicfionar, 174; Constantinescu, Dictionar, LXIV (npr. parjoli). 

1426 N A. Constantinescu, Dicfionar, 267. Upor. imperator Ducas (1059-1067). 

1927 3. Georgijević, Plasi, 127; Petrović, O nekim karpato-balkanskim leksičkim reliktima, 

419. 

198 Uporedi gramazuica (Rumuni istočne Srbije), gramazo (Romani na Krku), gčrmadhč 

(Albanci), grumade (kod kočevaljskih Nemaca), grumada (Mleci), grumade (Furlanci), sve u 

značenju „hrpa, gomila, pogranični kamen“ (Skok, Etimologijski rječnik I, 606). 

1997 lordan, Toponimia, 19-20 (Capul, Capul Cimpului, Capul-Coastei, Capul-Codrului, 

Capul-Corbului, Capul-Dealului, Capul Dracului, Capul Grédinii, Capul ladului, Capul 

Luncii, Capul Mielului, Capul Mogiei, Capul Muncelului, Capul Pédurii, Capul Piscului, 

Capul Plaiului, Capil Satului itd. w Rumuniji). 

190 Gh, Bulgar, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dicfionar, 36. 

191 V. Breban, Dicfionar 1, 145. 

14921 lordan, Dictionar, 146. 

1433 ibid, 389 (Corduna, Chea Cordunuluiy; Gh. Bulgar, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dictionar, 

76.

| 

| 

| 

i 


reg. mandara „mlekara“ grčkoga porekla),"** Marđitino (< rum. hipokoristika 

Margit < lat. margarita, grč. popyepitng „biser“ ili rum. mšrgarit „sitan 

kamenjar®),'** Marinovac (/selo/ < rum. imena Marin < lat. Marinus /= 

ojk. Sumarin XV vek/), Martinica (< rum. imena Martin < lat. Martinus),'**¢ 

Mikolica (< rum. mic „malen“ + rum. -ol < lat. olus + ica), Miniš6r, Mirćjina 

(< rum. imena Mirei), Ošljane (/selo/ < stslov. ocka% < lat. aselus „magarac“ 

+ jane /= ojk. Osljan/Oslan/Ošljan XV-XVI vek/),!”! Ošljanska reka, 

Paljin breg (< rum. imena Palea), “* Ppngarsći kladanac (< rum. imena 

Pingar /= familija Ppngarci u timočkom s. Jelašnici/ < rum. pingar „prljavština“),! 

Pešulinsći rt (< rum. imena Pesul), Petruša (/selo/ < rum. imena 

Patrusu ili rum. pietrds „pesak pomešan §ljunkom“'*® /= ojk. Petrus/Petruša 

XV-XVI vek/),!! PIjoš (< rum. plostinš „lug, rit; pašnjak /na podvodnom 

zemljistw),"* Popuša (< rum. papusš/popusžš „lutka“),!2 Previlne (< 

rum. pre + vale „podolje; udolina“), Pripér (< rum. prip6r „uspon; zimsko 

sklonište za ovce sagrađeno od pletera pokriveno slamom“),!““ Pričel (< 

prici „krevet za jednu upotrebu“!“5 + rum. suf. -el), Prporovac (< rum. reg. 

pirpér „pripek; vatra od slame“), “ Radulov dol (< rum. imena Radul), 

Radulova padina, Rpinje (< rum. ripi pl. „urvine“),!” Soguljan (< rum. sugul 

+ jan „sisavče“), Sérbino (< rum. imena Serb/w/ < serb „kmet, sebar, 

rob“)!“* §kédrino polje (< alb. Shkodér < lat. Scodra ,,Skadar®),"*® Tételja 

"4 1. lordan, Dicfionar, 289 (imena Mandrea, Mandriu, Mandru). Upor. top. Mdndra < 

mandrađ „tor, obor, bačija“ u ataru sela Dejanovca. 

1435 Ch, lonescu, Micd enciclopedie onomasticd, Bucuresti, 1975, 199-200 (= lonescu, Micd 

enciclopedie onomasticd). 

14361 Jordan, Dictionar, 294; Constantinescu, Dictionar, 103. 

147 3. Gacović, Etimologija neslovenskih osnova, 44-45; Upor. top. Ošljane, Oslari i slov. 

ekvivalent top. Magdrica (s. Brlog - Gomji Visok kod Pirota) i Magdre (s. O¥ljane kod 

Knjazevea). 

1438 Upor. prez. ai lu Pal'a u selu Sipikovu kod Zaječara. 

? Gh, Bulgar, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dicfionar, 260. 

40 Gh, Bulgar, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dicfionar de arhaisme si regionalisme, 

Bucuresti, 2000, 274 (= Gh. Bulgar, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dicfionar). Upor. top. Petross 

— Petrara (XIV vek) na Braču (P. Simunovié, Toponimija otoka Brača, 136). 

1413, Gacović, Etimologija neslovenskih osnova, 45. 

!2 Gh, Bulgar, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dictionar, 289. 

43 Upor. slov. (bug.) paralelu top. Kukla (s. Boljevdol), Kukla (s. Dolnji Krivodol), Kukla 

(s. Izatovei), Kukla (s. Kamenica), Kukla (s. Senokos), Kukla (s. Gostuša), Mala i Golema Ku- 

Kla (s. Nišor), itd. 

144 Gh. Bulgar, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dicfionar, 333. 

15 | Jorđan, Dicionar, 379. 

1446 Gh. Bulgar, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dictionar, 262. 

!7 L lordan, Toponimia, 42-43 (Ripa, Ripa Caramizi, Ripa Sori, Ripa Leului, Ripa Fetei, 

Ripa lepei, Ripa de Jos, Ripa de Sus, Ripa de Lupoaia itd., La Ripd, Ripi, Ripile, Ripas, 

Ripanegti itd. u Rumuni 

1“8 [. lordan, Dictionar, 433; Gh. Bulgar, Gh. -Dobridor, Dicfionar, 462. 

||} 


(/vinogrdi, njive, bašte/ < rum. téate-ela „svega /ima/; svašta /ima/“), 

Trénski potok (< rum. imena Tran),"® Tranci, Tugle (< rum. tugle pl. 

„cigle“ < lat. tegula), Thdorica (< rum. imena Tudoritz),'**! Tadorovski potok 

(rum. imena Tudor < gré. Te66wpog), Timba (< lat. tuber ,,grba, kvr- 

2a*),"* Tumbér, Valevac (selo), Valévsko (< rum. vale , dolina®), Valiga 

(< rum. vale „dolina“ + srp. lug ,,gaj /obično na nižem ili podvodnom zemlji- 

§tw/),"” Vallide, Vardiste (< stp. dial. vardi „čuva“ < ital. gvardia ,,straža“), 

Vini$6r (< rum. vinisor ,,dobro vino, vince*),'** Zaplainje (< srp. /i/za 

+ rum. plai „proplanak“),!5 i Zokbnjski Ipćtok (< rum. joacéfie „igrajmo“ 

/upor. iacšne „evo nas“/ < joc „igra, ples“),1456 

U Toponimiji sliva Grliske reke Jakše Dinića (Vratarnica, Vrbovac, Grlište, 

Zagrađe, Lasovo, Lenovac, Leskovac, Planinica), takođe ima toponima 

rumunskog porekla, koji se ne mogu izdvojiti na one koji potiču „iz 

govornog fonda srednjovekovnih Vlaha“ sa ovog prostora i na one koji 

potiču „iz govornog fonda rumunsko-vlaškog življa“ novijeg datuma.!457 

"% A. Loma, Sloveni i Albanci, 283, 284, 285, 286-287. Ovaj top. je nastao još u vreme 

suživota Vlaha i Albanaca na planinskim prevojima Timok — Osogovo — Šara. Upor. prez. 

Škodrić u Velikom Selu kod Beograda. 

!450 1. lordan, Dictionar, 459; Upor. prezime ai /u 7ranđ (Tranović – s. Halovo kod Zaječara). 

145! M. Grković, Recnik imena Banjskog, 182. 

125, Prvanovic, Timocke starine i jezik, Zaječar, 1973, 80. 

1453 Rečnik SANU X1, 598-599; Georgijevi, Balkanoloske studije, 54. 

% Gh. Bulgšr, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dicfionar, 519. 

55 Toponim Zaplainje mogao bi se prevesti iza proplanka (upor. naziv oblasti Zaplanje < 

plana ,neplodna zaravan®). Pored reči plana na Bratu su zabeležene i reči planjevje , proplanak" 

i plaj „strmina“ (Simunovié, Toponimija otoka Braca, 277) posve sigumo pod uticajem 

Dalmatoromana; 1. lordan, Toponimia, 42 (Plai/ul/, Plaiul Btrin, Plaiul Birgului, Plaiul 

Cimpinei, Plaiul Cornului, Plaiul Lung, Plaiul Mare, Plaiul Nucului itd., Plaiuri, PIčierul, 

Pldisorul, Pldiuy, Plai ili Suplai, tj. ispod plai-a, u Rumuniji). 

15 1. ordan, Dictionar, 268, 269. Upor. top. Recinovo drište (s. Bežište kod Bele Palanke) 

< gré. (h)oro , kolo, igra“ + iste. 

"7 J. Dinić, Toponimija sliva Grliske reke, Onomatoloski prilozi XVIII, Beograd, 2005, 

181-275: Aldina padina, Aninsci kamen, Aninséi Kladenac, Aninska reka, Bdčevska reka, 

Bacija, Bacijiste, Baciste x 5, Badin breg, Bdljin jaz, Bdljina vodenica, Bdrdin kladanac, 

Bardnovac x 2, BojadZijska Aluga x 5, Boturdk, Cdrina, Cdrine, Cerdk x 5, Cérje/Cérovi, 

Ciganelovci, Cambira, Čuka x 10, Čukdr x 8, Dél x 16, Donciilovséi éukdr, Diirmanovica, 

Friinsée kolibe, Ganinsci breg, Ganinséi cukdr, Gdninska padina, Ganinsko brdo, Garda, 

Gldma x 9, Grapindel, Grapindélski potok, Grgiirica, Grmdda, Grmddski kamen, Gurlica, 

Jéncin keavarnik, Jonov Cukdr, Jotin cukdr, Kapula x 2, Klisira x 5, Kopita, Kračunovica, 

Kréis, Kiirvin grad, Kiirvin kraj, Kiirvin potok, Latinska kula, Latinska lavica, Latinsko, 

Linka, Mdnovséi dol, Mdnovsko imanje, Mdrina padina, Marinova glémica x 2, Mdvrova padina, 

Mdvrovsći dol, Miindrin kamen, Pljev breg, Pdljev kamen, Pdljev potok, Pdljev šumak, 

Periš, Piskdvica, Planinica, Planinicka jaz, Planinicka reka, Radulov vr, Rddulovo, Ramdnséi 

vr X 2, Rugiilj, Sandtor, Sokuldnsko, Stankov cerdk, Sugarilovo, Vidséi dol, Vidska granica, 

Vidska strana, Vldski kamen, Vldški kladanac, Zividova vodenica.


Na isti način se treba sagledati i Onomastika Zaglavka Jakše Dinića, 458 

koja je bogata toponimima rumunskoga porekla, odakle izdvajamo sledeće: 

Albatovei (< rum. imena Albat < al lui Bata < slov. sats „tata“), Aldinac 

(/selo/ < rum. imena Ald/ea),“ Aldin potok, Aldina kosa, Aldina reka, 

Aldinok6s, Aldinsći dél, Balinsko branište,“! Balinac (/selo/ < rum. imena 

Balin),"* Balinska reka, Balinci, Baltina livada (< rum. imena Balta!3 

< rum. baltš „mesto stajaće vode, bara”),' Baljik4rci (/mahala/ < rum. 

baligš),!““* Baljča (< rum. imena Balcea), Bar4nica (< rum. imena Baran < 

rus. baran ,,ovan“),”“ Barna padina (< rum. imena Bama, Barnea < mad. 

barna „bivol, bubalus*),'*’ Barni do, Barnice, Basara (< rum. imena Basara),"*® 

Batéj (< rum. batai pl. „bitke, borbe“), Beććš (< rum. reg. betes /fig./ 

mesto iskréene šume“ < betes/ug/ ,,bolest; ozleda, telesna povreda“), Biljor 

(< srp. bilje + rum. suf. -or), ” Bokatica (< rum. bucati ,usevi, hrana®), 

Bota (< rum. bot „vrh; njuška“), Binséi dél (< rum. bun „dobar“), 

Burdimé, Burdimskd, Cérina (< rum. tžrinš ,njiva, oranica, ziratna zemlja“ 

< tard ,zemlja“ < lat. terra), Cér, Cerik, Cérje, Ciika, Cukir, 

1458 J. Dinié, Onomastika Zaglavka, Onomatološki prilozi X V11, Beograd, 2004, 5-402. 

1459 N, A. Constantinescu, Dictionar, 192 (Bat), kao npr. ime Albala < al lui Bald (str. 

187), Alupei < al lui Lupu ili Alvoicii < al lui Voicu, itd.. 

1460 N, A. Constantinescu, Dictionar, 180; . lordan, Dicfionar, 24. Upor. u turskom popisnom 

defteru iz 1478/81. godine liéno ime Aldin sin Davida (s. Lalince) i Aldin sin Marka (s. 

Hrsovce). 

146 Vidi objašnjenje top. Balanica u Timoku. 

1462 N, A. Constantinescu, Dicfionar, 188. 

14 Ibid, 189. 

1464 |. Yordan, Toponimia, 52: Balta, Balta Albd, Balta, Neagrd, Balta Verde, Balta Vie, 

Cetatea de Baltd, Baltele, Bdlfile, Baltacul, Baltina, Bdltana, Baltani, Baltanul, Baltagi, 

Baltdcaciul, Baltdria, Baltoaicd itd. u Rumuniji. 

1465 Na 36 strani Onomastike Zaglavka Jakša Dinić daje objasnjenje top. Baljikdrci (mahala) 

i Baljikdrska vodenica od „tračke pastirske reci *balios" oslanjajuéi se na Skokovo objašnjenje 

(P. Skok, Etimologijski 1, 103-104). Jednostavnije bi bilo objasnjenje top. Baljikdrci 

(mahala) i Baljikdrska vodenica od rum. bdlig ,dubre® (arum. baligd, meglenorum. baligd, 

istrorum. /amibalig, alb. bdjgč, bdigč, bdgči, bdigč „đubre“, ital. bagola, bagula „kozji izmet“), 

pa bi odatle naziv mahale bio Baljigdrci, tj. oni koji su poznati po dubrenju svojih njiva 

(Vidi: H. A. Kanyxckas, [Tareobarkanckue penukmbi, 21). 

1466 N, A. Constantinescu, Dicfionar, 191. 

Y71, Yordan, Dictionar, 49. 

1468 7. Pavlovi¢, Onomatoloski prilozi XI, 74: , BASARA p. = BASARSKI DOL p. (...) 

Oronim se zove isto tako Basara, a po njemu mikrotoponim Basarski Dol (...). Onimi su od 

vlaskog ličnog imena Basara (...) Upor. r. l. i. Basarab®. Constantinescu, Dicfionar, 192: Ime 

je zabelezeno još u XIII veku u jugo-zapadnom Ardealu. Preuzela ga je dinastija Basaraba iz 

Muntenije. D. Onciul iznosi hipotezu ovog imena od trač. Bessapara, a O. Densusianu od 

kum. bas + aru „najbolji“ + aba „tata“, 

1469 N. A. Constantinescu, Dicfionar, LXII: Albisor, Badisor, Bunisor, Onisor, Petrisor, 

Rddigor, Stanigor, Stancigor, ali rum. suf. —or nalazimo i u srpskim rečima kao što su: Zenstor, 

pilistor, decor, ciganstor itd. na području Timoka. 


Cukarci, Cuéér, Cutaci (< rum. reg. chiutuc „panj“ ),'" Déskalov rt (< 

rum. dascal ,uditeli < grč. S18&okaroc),'”" Diskalova padina, Dél, 

Dinina sloga (< rum. hipok. Dinu < Co/n/standin/w/),' Džamenje (< rum. 

reg. gamene/geamefie f. š)l. „račve; bliznakinje*),'"”” Gramadje, Grgulica 

(< rum. imena Grgul)," Gr6t (< rum. grotž „pećina“), Guljarséi dći (< 

rum. imena Guler < rum. guler „okovratnik“ < lat. collarium „okovratnik“),!"* 

Gurla (< rum. imena Gurlž < Gurlinš < gurš linš „blaga usta; blago 

Ždrelo, usée®),“’® Girle, Jidnkulov trap (< rum. imena lancul), 

Jordanova koliba (< rum. imena Iordan < hebr. Jardén — naziv reke u Pale- 

stini koja se pominje u Bibliji), “” Kandalica (/selo/ < lat. candelaber „svećnjak“ 

/= KdvčiAep VI vek = ojk. Kandalce/Kandalice/ XV-XVI vek),!48 

'Kalšmkovsko bučje (< lat. calamus „trska“),!” Kalindćrci (< imena Calinderu 

< grč. Ka·lendel·is),wm Karanštac (< rum. imena Caran + rum. suf. -at 

latinskog porekla),"' Karapilovei (/mahala/ < rum. imena Carapul, koje 

predstavlja tautološku složenicu od tur. kžra „crn“ + lat. pullus „Crn“*), Š8 

Klisarica, Kurtulinovci (/mahala/ < rum. imena Curtul < rum. curt < lat. 

curtus , kratak® ili tur. kurt „vuk“ + rum. suf. -ul),"*®® Liséndrijina vodenica 

(< rum. ime Lisandru < Alecsandru),"** Maglj (< rum. imena Mag + rum. 

suf. —olj formiran od glagolskog zavrietka -oli),"*** Mandtica (/pasnjak prema 

s. Šarbanovcu/ < rum. minat ,oteran, gonjen“), Mangisi (/mahala/ < 

Iy 

+ 

199 Uporedi u Timoku naziv éuruklije za starosedelačko stanovništvo. 

171 |. Jordan, Toponimia, 241. Upor. top. Dascdlul, Dascčlul-Creaja, Piscul Dascalul, 

Poiana-Dascalifa, Dascalesti u Rumuniji. 

4121 lorđan, Dicfionar, 173. 

173 Upor. ime a /u Geamđnu (s. Halovo). 

1474 Uporedi top. Gurgumeu < gurgu(s) meu(s) „moja zemlja“ (s. Halovo), Gurgul, Ogasu 

Gurgului (s. Krivelj) i gargum de Gamayla, gurgelus Favilus, gurgus Favilus, gurgus de Coltelo 

i gurgus de Fane na ostrvu Krku (Hrvatska). U rumunskom jeziku imamo i gurgui „vrh 

brda ili planine“ < lat. gurgulio „grkljan“ (V. Breban, Dicfionar, 424). 

1975 [. Jordan, Dicfionar, 232; Breban, Dicfionar I, 423. 

476 N, A. Constantinescu, Dictionar, 290. 

177 |. Jordan, Dicfionar, 259; M. Grković, Rečnik, 108. 

1% P, Skok, Erimologijski rječnik 11, 33 (kandel); S. Gacović, Etimologija neslovenskih 

osnova, 25-26. 

17 Upor. prez. Kalamković (s. Avramica kod Zaječara). 

90 1 ‘lordan, Dicfionar, 96. | 

181 Upor. top. Karanovac (= Kraljevo), s. Karan i hagionim Karanovačka crkva, kao i 

imena Karan, među Vlasima Hercegovine i onih sa Zapadne Morave. Hrabak, Plasi, 30 (primićur 

Vučihna Karanov), 31 (Karan). NE 

1482 A. Škaljić, Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku, Sarajevo, 1989, 394; M. Žepić, Latinsko-hrvatskosrpski 

rjecnik, Zagreb, 1961, 290. 

1483 N A. Constantinescu, Dicfionar, 254. · 

1484 Ime Pisandru (< Aleksandar) ili prezime Lisandrofii (Aleksandrović) zabeleženo je 

kod Vlaha/Rumuna u selu Malajnica kod Negotina. 

185 N, A. Constantinescu, Dicfionar, LXIV (npr. pirjoli), 314 (Mag).

| 

252 Slavoljub Gacovié¢ 

rum. imena Mangu < rum. mangd ,tvrdoglav/jogunast čovek“),486 

Mandarica (< rum. reg. mandžrš ,mlekara“), Mandaričći potok/rt, 

Mandra (< rum. mandra , tor, obor, bačija“),!487 Mara‘)litine (< moroputina 

„tragovi nekadašnjeg puta“ < lat. mortus ,mrtav*),"**® Matak (< rum. 

maducd/maciuci „štap, motka“)," Narédin (< rum. imena Naréd < rum. 

reg. nréd „lud, blesav“; up. prezime Narodović, s. Šipikovo), ? Péljin potok 

(rum. imena Pal'a/Palea /= &itaj Palja/),'*"' Perkas (< rum. imena Perca + 

rum. dem. suf. -as),'** Pip6r (< rum. prip6r „uspon /na brdu/; zimsko sklonište 

za ovce sagradeno od pletera pokriveno slamom®),"*” Pljoštine (< 

rum. plostinš „lug, rit“), Prvulov bair (rum. imena Prvul), Prévalac (


na Butul + an),”* Buza (< rum. imena Buzš < buzš „usna; ušće“, a u 

toponimiji ovaj naziv predstavlja ivicu, kraj ili rub nečega), ““ Buzina ornica, 

Carina (< rum. tarind „njiva, oranica, ziratna zemlja“ < tarš „zemlja“ < 

lat. terra), Cer, Cerak, Cerje, Cerova glava, Cerova padina, Cerova poljana, 

Cerska strana, Ćućulija (< rum. imena Ciuciul < rum. ćuću/čuču/ciuciu 

„mladunče šarana“ + ul),”! Čabura/Čobura (/izvor/ < srp. čub- nastalo 

metatezom od početnog sloga rum. buci/um/ = buč/um/ „deblo ili koren stabla“ 

+ rum. suf. -urd),”' Čigrej (stena), Čordarovo (< rum. imena *Ciordar/u 

< rum. čordi/ciordi „krasti sitnice“ < cig. cior /sa participom ciordiom/ 

+ suf. —ar + ovo), Čuka x 26, Čukalica, Čukar, Čuker, Čukin kladanac, 

Del x 71, Dinino kamenče (< rum. hišaok. Din/u < Co/n/standin/w/),"*" Dodina 

padina (< rum. imena Doda),"” Dolnja planina,!**! Durlan (< rum. 

imena Durlan < rum. reg. durlan „momak, mladić“),*? Đigos, Gandići (< 

rum. imena Gandi indijskoga porekla /Gandhi/),”* Ganija (< rum. Ganš), 

” Golokordina (< srp. golo + rum. cord4 „padati na gomilu /o stablima/“),!*5 

Gornja planina, Gramada (< rum. gramadš „gomila, hrpa kamenja“), 

Grujina valuga, Gusti čukar, Jankula (< rum. imena Jancul), Jerdan, 

Kalanderov grob (< rum. imena Calander < rum. calandru ili srp. kalandar 

„mašina za valjanje tkanine; valjavica, valjarica® < fran. calandre),"** Kapilija 

(< rum. copil „dete“ /mesto gde su se najčešće kopilile = poradale 

ovce),” Kormati del (< rum. a curma ,razdrobiti < vlat. *corrimare 

1515 [. Jordan, Dictionar, 91 (top. Butulan u Rumuniji). 

1516 [. lordan, Toponimia, 19. Upor. top. Buza, Buza-Bogolinului, Buza-Piscului, Buza- 

Plaiului, Buza-Sarbei, Buza-Toplicioarei, Buza-Turcului itd. u Rumuniji; Uporedi familiju ai 

lu Buzd al Mustafi (s. Halovo), ai lu Buzan (Zajetar) ili nadimak Buzatu al Patri iz familije ai 

lu Cioboti (prez. Cobotovic – s. Halovo). 

!517 Gh. Bulgdr, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dicfionar, 61. 

118 S, Georgijevi¢, Etimologija imena mesta SR Srbije, Niš, 1985, 41. 

157 . Jordan, Dictionar, 173. . 

1520 Uporedi ime Dodd a lu Radu Cioboti (s. Halovo) i ime Doda (B. Hrabak, Viasi starinci 

i doseljenici u porecju Zapadne Morave /do 1570. godine/, Zbomik radova narodnog muzeja, 

XX, Catak, 1990, 42, n. 21 /= Hrabak, Plasi/). 

1321 Vidi rešenje ojk. Planinice zabelezeno u turskim popisnim defterima XV-XVI veka. 

1321 lordan, Dictionar, 187; Gh. Bulgar, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dictionar, 99. 

133 1. lordan, Dictionar, 214. U vlaskom selu Halovu kod Zaječara Gandi je nadimak za 

čoveka izuzetno tamne puti i neuhranjenog izgleda. 

1524 [. lordan, Dicfionar, 214. Upor. porodično ime ai lu Gand (prez. Popović – s. Halovo); 

Iordan, Toponimie, 179: li¢no ime Ganea. 

1525 Gh. Bulgir, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dicfionar, 76; S. Georgijevié, Viasi, 34 

(Kordan). 

1326y Breban, Dicfionar, 127. 

1527 5. Georgijevié, Plasi, 126 (kopilica „ovca ojagnjena pre vremena®). Upor. top. Kopilišće 

i Kopila koji su navedeni u Povaljskoj listini 1184 (prepis 1250) na Braču, a potvrdeni su 

1270. godine Splitu: ferram positam ad Copeliste i 1350. godine u nekadasnjoj Vrbaskoj županiji 

Kopeelaaz i 1216. godine: inter montes Copile pole. U Istri kopila i kopilisée znate 


Jcorrimatus/),"*?® Klisura (< vlat. clausura ,,usek, uzani prolaz; tesnac, sutjeska*), 

Kokojina/Kokorina glava (< rum. imena Cocoi/u/ < rum. reg. cocoi 

„čvoruga;”” /fig./ uzdignuce terena“ ili Cocor/u/ < rum. cocor „divlja guska“), 

Komin, Kopajko$ara, Kopajska reka (< rum. copži ,,pokriti krošnjom“ 

< copac „stablo“), Kordina padina, Kostol (/stenovit predeo na planinskoj 

kosi/ < rum. coasti ,,uzbrdica; prevoj, rebro* 153 Kostolov kamen, 

Kovilov del (< rum. imena Covila < rum. covild , kobilica /za vodu/“), Krivo 

cerje, Kučavac, Labukovo (< Vlah + buk ,slap, brzak),'*' Labukovsko, 

Latinska grobista, Madile, Magdalenin kamen, Magdin trap (< rum. hipok. 

Magda < Magdalena), Magile, Magovac, Maksimov breg (< rum. imena 

Macsim < lat. Maximus „najveći“), Mala aluga, Mala Vlava (= Vlahova), 

Marina padina (< rum. imena Marin < lat. Marinus ,,morski*),"** Marine 

granice, Marinkovo trnje, Matejovo (< rum. imena Matei < lat. 

Mathaeus < hebr. matitiahti, matitiah- „dar boga Jehove*),"** Mateova stružina, 

MerdZanova bara/MerdZanovo blato (< rum. imena Mergea + augm.- 

pej. suf. -an < lat. —anus ili srp. MerdZan < tur. mercan < arap. margan „koral; 

perla®),'* Merdzelat (< rum. reg. mirgelat „ukrašen; obavijen ogrlicom 

od perli* < rum. margel „đinđuva, ogrlica“ turskoga porekla), Mikulov 

del (< rum. imena Micul < rum. mic „malen“),!%* Mirosandino (< rum. složenog 

imena Mirosand/u/ < Miros < miros „miris“ + Sandu < Aleksand/r/u), 

Mirosin cer (rum. imena Miros < rum. miros „miris“),% MurdZin potok 

& 

,stog trave, zemlje ili kamenja blizu kuée®; to znacenje navodi i Rječnik JAZU V, 298, s napomenom 

da se govori u juznoj Dalmaciji. Kopilu je Skok doveo u vezu s lat. capelia s promenom 

protonickog a u o, ali je takvu vezu tesko prihvatiti — kaze Petar Šimunović — jer je 

capella do nas došla prilično kasno (P. Simunovié, Toponimija otoka Braca, 238). Simunovié 

navodi Kopilisée „proplanak“ i Kopila „brdo s grékom gomilom“ (str. 238). 

1538 p_Skok, Etimologijski rjecnik 11, 157; Skok, Etimologijski rjecnik 1, 50, 152; Dinić, 

Recnik, 126. 

15291 [ordan, Dictionar, 138. Upor. top. Cocorul u Rumuniji. Pre ée biti da je po sredi oronimski 

naziv od rum. cocoj ,(fig) uzdignuce terena®, koji se može dovesti u vezu s kukla „golo 

kamenito brdo“ (Visok kod Pirota), kukulj „ćuba“, ćuču/jbk „ćuba“ < lat. cucullus, cuculla 

„glavica“ = glama „čukast osamljen vrh“ (kod Knjaževca) < rum. glamnie. Vidi: D. Petrovié, 

O nekim karpato-balkanskim leksickim reliktima, 419. Upor. top. Kukuljka u oblasti Sokobaja. 

1530} Jordan, Toponimia, 49: Coasta Afinisului. 

151 N. Bogdanovié, Jezik i govor, Kulturna istorija Svrljiga II, Niš — Svrljig, 1992, 335 (= 

Bogdanovic, Jezik): Viah-Bukova > Viabukova > Labukova. 

%32 Mozda je nekada tu bio zapis posvećen Sv. Marini. Upor. top. Marina glavica (bio zapis) 

u oblasti Sokobanje. 

1533 M. Grkovi¢, Recnik, 128. 

15 [. Jorđan, Dicfionar, 303; Grkovi¢, Recnik, 130. 

1535 M. Grkovié, Rečnik, 131; M. Grkovi¢, Recnik imena Banjskog, 120 (Upor. top. Mikulovee). 

"2‘ 1. Iordan, Dictionar, 309 (Mirosi i polj. ime Mirosz).


(rum. imena Murga/Murgea /čitaj: Murdža/ < rum. murg „mrk“),!” Murdžinci 

(zaselak), Mutino branište (< rum. imena Mut/u/ < rum. mut „nem“), 

Na čukar, Nada Ci rej, Nestorova padina (< rum. kal. imena Nestor 

starogrékog porekla), *** Nikuljac (rum. imena Nicul < Nicu + ul), % Paljin 

potok (< rum. imena Pala/Palea = čitaj Palja),”*"" Paljino, Parastura (< 

rum. parasit/pérdsit ,,napusten, /zap/ostavljen; zapusten, zanemaren“ + rum. 

suf. -ura), Pasarelo (rum. pasirel „ptičica“), Peris, PeriSanka, Perišći krs, 

Perivoj (< gré. nepiBodog ,basta“),""' Planenica/Planinica, Planina, Poda 

Čigrej, Pribulovac, Prostruga (Golema, Mala), Prvulov trap, Prvulova 

padina, Radulov kamen, Radulov kladanac, Radulov trljak, Radulov trnjak, 

Radulovac, Radulovo, Ramniste,"* Rand¥ulova vodenica, Ravna 

planina, Sajtarski potok (< vlat. saettarius „strelac“ < vlat. saetta „iStrela“ > 

Zaječar), ” Sandina padina, Smederevo polje (< rum. imena Simedrea < 

lat. Sanctus Demetrius „Sveti Dimitrije*),'* Stara struga (< rum. strungi = 

alb. shtrungč „tor za mužu ovaca“), ? Svinak (/žumica/ < rum. reg. svifiac 

„grab“), Svrljig, Šarbanovac, Šiljegar (< šiljeg — šilježe < lat. selectum 

/upor. agnus selectus „odabrano — za rasplod – jagnje”/),'* Šiljegarnik (pašnjak), 

Sljegarnik/Šljegarnik, Trendevilova vodenica (< rum. Trandafil < 

ngré. trantafyllon „vrsta ruže“),!* ? Tribulovac (< rum. imena Tribul < grč. 

Trib/os/ + ul), Tudorova šuma (< rum. imena Tudor < grč. Oe6Boppoc),!548 

Tumba, Valuga/Valuđe,* Valuge, Vasuljica/Vasiljica (< rum. fasui < 

777 1bid, 320. 

'8 lordan, Dicfionar, 332. 

1539 1bid, 334, 

:’:“‘ Ibid, 350; N. A. Constantinescu, Dictionar, 341 (Pal/a/). 

l, , P- Skok, Etimologijski 11, 640. Upor. arum. ojk. Perivole (Epir – Grčka). 

. M2 Fonema m u Ramniste = Ravniste je pod rumunskim uticajem kao npr. 

nice, 

pimnice 

glamnja 

= piv- 

(< rum. glamnie) = glavnja, glama = glava, gumno = guvno, 

D. Bojanic-Luka¢, Zajecar i Crna Reka u vreme turske viadavine 

GEM 

(XV-XVIII 

42 (1978), 

vek), 

40; V. Mažuranić, Prinosi za hrvatsku pravnopovijesni rječnik, Zagreb, 

1908-1922, 1280 (s.v. sactta). 

i 5 1. lordan, Dicfionar, 301 (s.v. Medrea); N. A. Constantinescu, Dicfionar, 42 (s.v. Dimitrie 

/*Simedru < Sinmedru napisan i Smederevo – 43/). 

A. Loma, Sloveni i Albanci, 108: (...) toponim Stronges, zabeležen sredinom 

oblasti 

VI 

Remesijane, 

veka u 

današnje Bele Palanke, najstarija je zabelezena starobalkanska 

vezana za nomadsko 

leksema 

stočarenje koja spaja rumunski i albanski, pa bi se odatle 

Prt;m)rumuna 

pradomovine 

i Protoalbanaca morale nalaziti jedna do druge, u nekoj visokoplaninskoj oblasti 

(..., 

:::j S. Georgijevi¢, Balkanoloske studije, 75-76. 

o )v, Breban, Dictionar 11, 1063; 1. lordan, Dicfionar, 460 (rum. Triandafil 

lafillis). 

< grč. Trian- 

:::: 1. lordan, Dictionar, 158-159; N. A. Constantinescu, Dictionar, 158. 

Vidi objašnjenje ojk. Valuga zabelezeno u turskim popisnim defterima XV-XVI veka. 


ngrč. qoo6Ai ,pasulj),” Vital, Vlahovo (< etn. Vlah), Vlašći dol l, o 

Vlaška dubrava, Vlaško polje, Vlava (narodski naziv sela Vlahova), 

Vlavica, Vunija, Žljebure (< slov. žleb „ manja jaruga“ + rum. suf. — 

ura).' 55 Kako u toponimiji Svrljiga tako i u Mikrotoponimiji Sokobanjske 

kotline Vilotija Vukadinovića izdvajamo one toponime rumunskog porekla 

koji se manje-više ponavljaju.!55%4 

Navešćemo i nešto toponima rumunskoga porekla iz Onomastike belopalanačkog 

kraja Ljubisava Ćirića,'*5 kao što su: Akalova struga (< rum. 

strunga „ograđeno mesto za ovce, tor, obor; uzak prolaz iz tora gde se muzu 

ovce“), Aluga, Arnj6sa, Astrika (< rum. a strica „/po/kvariti“), Avramulka 

(< rum. imena Avramul /grč. 'ADpduioc/ < hebr. 'Abram + ul),!556 

Biédulica (< rum. imena Badul < rum. bade' „brat“ + rum. suf. -ul),!558 

Badulov del (< rum. imena Badul < bade „termin koji na selu žene upućuju 

!590 J, Servini-Perišić, Rečnik srpsko-grčki – grčko-srpski sa izgovorom i priručnikom za 

furiste, Beograd, 1995, 84, 334 (= J. Servini-Perišić, Rečnik). 

1551 Upor. top. Vlajća punta, Vlaška, Vlaško strona na Braču (P. Šimunović, Toponimija 

otoka Braca, 223). 

1552 . Bogdanovié, Jezik i govor, 335: Vla-h-ova > Viaova > Viava. 

155 Upor. na Braču ž/ibovi „omanje jaruge na strminama“ (P. Simunovié, Toponimija otoka 

Braca, 277). 

!54 V. Vukadinovi¢, MikrotoponimijatSokobanjske kotline, Onomatološki prilozi X1, Beograd, 

1990, 367-396: Baciste x 3, Bacviste, Baran, Barane, Blendija (/selo/ < rum. bldnd 

„blag“), Burdelj x 2, Burdelji, Cerak x 2, Cerina, Cerje x 3, Cerovac x 2, Cerovacka reka, 

Cerovacki potok, Cincarska Mala, Cuculjaja, Cambura x 4 (izvor), Cuka, Cukar x 5, Curganovica, 

Cutora, Dea x 8 (brdo izmedu dva sela), De'a, Deja, Del x 14, Delnica, Delnice, Dinin 

potok, Donina bučina, Duples, Durmin, Glamej (Georgijevié, Viasi, 127: Glama /Novo 

Korito, Bela Palanka, Gornja Bela Reka/, Glamski del /Crvenčevo/, s. Donja Glama), Golemi 

dela (< rum. deal m.), Golemi del, Jarmin (< grč. Ep/m/pe „pustinjačka naseobina®), Jodin 

bunar, Kalinova, Katunske kočine (obori za svinje), Klisura x 3, Komariste, Komin potok, 

Kornet, Kukuljka (< kukulj „ćuba“, čučuljek „ćuba“ /kod Knjaževca/ < lat. cucullus, cuculla 

„glavica“), Kurvaja (deo sela), Lagusevac x 2, Latin grad, Latinski grad, Latkovska vodenica, 

Levterija (Svodi se, nepostedno ili preko licnog imema, na ime svetitelja 

6 čytoc "EAevBéprog, mučenika pod Septimijem Severom, koga pravoslavna crkva slavi 

15. decembra), Liiljace (/pecina/ < rum. reg. /i/ac „slepi miš koji živi u pecinama®), Marina 

glavica (bio zapis), Marinkovo, Motrunja (izvor), Mucea (/kamenjar/ < rum. munée/munte 

„planina“), Petruska (/kamenjar/ < rum. petrus/petris „kamenjar“), Prevalac x 4, Radulovaca, 

Salkova čuka, Saramandin kamen, Smederevski potok, Sarbanovac, Sarbanovacka reka, Šljegariste 

x 2, Tumba, Urdes, Vardiste, Vasiljevac (pašnjaci), Vasina, Vlaska mala (zaselak), 

Viasko polie, Vlasko Selo (zaselak), Prmdža (selo). 

5 Lj. Ćirić, Onomastika belopalanackog kraja, Onomatološki prilozi XIII, Beograd, 

1997, 41-271. 

!55 M. Grković, Rečnik, 27. 

55 Srp, bdda „termin kojim neveste dozivaju mlađe muškarce u kući“ (Rečnik SANU 1, 

232) je pozajmica iz rum. bade „termin prijateljskog poštovanja kojim žene dozivaju supru- 

155 M, Grković, Recnik, 32. 

1551


voljenom“ + ul),””? B4ndulica (< rum. imena Bandu + ul),"*® Bandulska 

padina, Basarevo lozje, Basarica, Batćj, Bobokanina (< rum. imena Bobocan 

< boboc „pupoljak; gušče“ + an < lat. -anus), Botin trap (< rum. imena 

Boatž < boatš „pastirski štap sa loptastim zadebljanjem na kraju“),*! Bubulinsći 

rid (rum. imena Bubul < lat. bubalus „bivol“),!*? Budurova pojata (< 

rum. imena Budur < rum. reg. budur „velika stena“), * Bukurovac (/selo/ < 

rum. imena Bucur®® < bucurie „radost“), Bukurovsći del, Bunavica (< 

rum. imena Bun < bun „dobar“),!"* Bunišćvac (< rum. imena Bunisa < rum. 

bun „dobar“ + suf. -is), Buzalp*k (< rum. buzi „usne; ušće“), Carina (/ledina/ 

(< rum. tžranš „usitnjena zemlja; obradena zemlja“ < tara < lat. terra), 

Cér, Cerak, Cerje, Cerovik, Crvulska padina (< rum. cerbul „jelen“ < lat. 

cervus), Cunculija (< rum. imena Tutulea < grč. Tsutsulis),”® Ciika, 

Cukir, Cukirje, Cuméga (< rum. Cumag/ciumag ), Cungari (< rum. 

ciung/ar „stablo bez vrha ili sa slomljenim vrhom“),” Ciiée (< rum. ciuci 

pl. „čuke“), Cuéér, Danculica (< rum. imena Danciul),"**® Dan&ulovsko pojatiste, 

Dél, Délnice, Dinov kamen, DZadZulov del, Glamsći ošlji dol, Golema/Mala 

žljebura, Gornja/Donja Glama, Gornji BalaSevac (< rum. imena 

Balas), Gornji/Donji Kostelj (/kamenjar/ < rum. coastd ,uzbrdica; prevoj, 

rebro“ + -elj < lat. -ellus), Grmade, Jonino braniite (< rum. imena 

Iona/loana f. < gré. "Twdvve),”® Jénka (< rum. imena Ion < Ioan + ca),!57 

Jordanova vrtača, Jordanovica (/izvor/ < rum. imena Iordan < hebr. Jarden 

— naziv reke u Palestini koja se pominje u Bibliji),'”' Kaldmkovica, Kalankovi 

oresi (< rum. imena Calan/Calona),””” Kamenita struga, Kape§ (< 

rum. cap „glava“), Klimenta (< rum. imena Climente < gr&. KArjuevtog < 

Iat. Clemens „milostiv“),””” Klistirka, Klisurséi put, Komatina čuka (< 

55 [. lordan, Dictionar, 43 (Badea); V. Breban, Dictionar, 86 (bade). 

1380 [. Jordan, Dictionar, 47 (top. Bandu u Ardealu/Erdelju - Rumunija). 

138! Uporedi Toader a lu Boatd (s. Sipikovo kod Zajecara). · 

1362 Uporedi prez. Bubalo u Srbiji. 

1563 Gh. Bulgdr, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dicfionar, 30. 

15 M. Grkovi¢, Recnik imena Banjskog, 48. Uporedi naziv familije al Bucuroai i hidronim 

Fantdna Bucuroai (s. Halovo). 

1565 M. Grkovié, Recnik imena Banjskog, 49. 

1% |, Jorđan, Dicfionar, 473. 

167 [. Jordan, Dictionar, 131. 

!% Uporedi ime rumunskog vojvode Danciul zabelezeno u Pšinjskom pomeniku i ime 

Dancul medu Vlasima u porecju Zapadne Morave (B. Hrabak, Plasi starinci i doseljenici u 

porecju Zapadne Morave do 1570. godine, Zbomik radova narodnog muzeja, XX, Čačak, 

1990, 23). 

!59 M. Grkovié, Recnik, 107, 262, 263. 

170 Uporedi lično ime loanci (s. Halovo). 

!57 [. lordan, Dictionar, 259; Grkovié, Recnik, 108. 

152 M. Grkovié, Reénik imena Banjskog, 103 (Kanana). 

153 1. lordan, Dictionar, 135; Grkovié, Recnik, 111. 


rum. imena Comata < grč. Komatas), ” Komin (/utrina/ < lat. communis 

„zajednički, opšti“), Kopila§ (< rum. copilas ,.detence*), Kopilov dol (< 

rum. copil ,,dete“),""s Kopita g/pašnjak/ < srp. kopito „poreklo“ < lat. coepi, 

coepisse, cocptus „začeti“), ' Kordina dolina (< rum. imena Corda < grč. 

Kordas),”*”” Késtol (/kamenjar, velika stena/ < rum. coastš „uzbrdica; prevoj, 

rebro“ + suf. -ol < lat. -olus), Kost6l (/pašnjak, stena/), Kučevac (< kuč 

,.crveno grožđe“ < lat. cocceus „skrletan“ + suf. —ev + ac), ””* Latinska vrvina 

(< etn. Latin < Latinus „Rumun ili dubrovački kolonista“ u unutrašnjosti 

Balkana),*” Latinska grobišta, Latinjéina duvka, Leptćrovac (svodi se, 

neposredno ili preko ličnog imena, na ime svetitelja 6 čytoc 'EAevBéproc, 

mučenika pod Septimijem Severom, koga pravoslavna crkva slavi 15. decembra), 

Magura, Magurska ornica, Makovac (< rum. imena Mžcš < 

grč. Maxdpuog „blaženi“),"%! Midtočina (< rum. mžtžcinš „matičnjak“), 

Matrtina (< rum. motrun „vrsta kruške /plodonosna voćka/“),!82 Mérila (< 

rum. mérla „kos“), Mirdine (< rum. imena Murđa/Murgea < murg „mrk“ + 

prisv. suf. -iueš,'Sn Mušina padina (< arum. imena Musa < arum. Musat < 

musat ,,lep“),'s “ Mušino braniste, Mušina vrvina, Négra (< rum. negru/neagri 

,taman/tamna, crn/cma“), NiSér, Osljanac, Ošlji dol (< stslov. ockaz 

„magarac“ < lat. aselus „magarac“),* PajeZ (/selo/ < rum. paie „slama“ + 

ež), Paješka reka/kamen/potok, Panajotova livada (< arum. imena Panaiot 

< grč. Havagtng „presveti“),”"% Paralovo (< priz.-tim. dial. paralija „trpei 


!555 M. Grkovi¢, Recnik imena Banjskog, 105. 

15% 8. Georgijevié, Balkanoloske studije, 84: Objasnjavajuéi re¢ copil < lat. coepio, coepi, 

coeptum „počeo sam“ Georgijevié navodi i reč kopifo „poreklo“ i uporeduje s top. Kopito Petrovica, 

selo u Cmoj Gori, potom gl. kopititi se, koptisati „razmnožiti se“ (Hercegovina, s. 

Rastovača), kojima se uopšte iskazuje razmnoZavanje Zivotinja i bilja, a onda ljudi. Upor. na 

Braču top. Kopita, Kopitovica i Kopitlje brdo (P. Simunovi¢, Toponimija otoka Braca, 55, 

218, 222, 223), zatim u timočkom govoru okopiti se „oporaviti se“, itd. 

1577 1. Yordan, Dictionar, 146. 

157 p_Skok, Etimologijski rjecnik 11, 219: Ovamo ide ime crogorskog plemena Kuc. 

157 p, Skok, Etimologijski rječnik 11, 275. U Cmoj Gori, Bosni i drugde u zapadnim stranama 

ovim etnonimom je imenovan covek rimskoga zakona, katolika. Ovaj etnonim je narod- 

ni naziv za Istroromane u Rovinju, Vodnjanu, Balama, GaleZanu i Sezanu. 

150 Zamolivši Aleksandra Lomu, da mi pomogne u rešavanju etimologije navedenog topo- 

nima, dobio sam navedeni odgovor, pa mu se i ovom prilikom najtoplije zahvaljujem. 

138 M. Grkovié, Recnik, 125. Upor. a lu Mécd. 

1582 Yordan, Dictionar, 318. 

1583 |. lordan, Dicfionar, 320. Ovom top. kao da nedostaje imenica, npr. livade (Murdine 

livade) ili tome slično. 

158 L Jordan, Dictionar, 321. 

!555 Ovaj toponim bi se mogao prevesti kao Magareci dol. 

15% 1. lordan, Dicfionar, 351; M. Grkovié, Reénik, 154; Upor. ime Panaiotu a lu Cioboti 

(s. Halovo).


za; /fig/ izdužena zaravan na planini“'*®’ < grč, naqpoaA{a „ono što je uz 

more, priobalje“), Parasina (< rum. parasi ,,na?usti/ti, zanemari/ti“ < lat. parasitus), 

Pasarélo (< rum. pasirél ,,pti/ci/ca),'** Pasarelska dolina, Pasarelska 

mrtvina, Pasarélci, Periška padina, Piskavica (< rum. pisc/ul/ „uzbrdica; 

zasiljeni kameniti vrh planine; vis“),"*® Planinica (/pasnjak/ < rum. 

plan „ravan“ < ilir.-mesap. plana ,visoravan za ispašu, pašnjak“ + in + 

ica),” Plj¢stina (< rum. reg. plostind „vlažan teren; močvara, barustina*),”' 

Pogane ivore (< rum. reg. pogan „loš /Sovek/; prljav“ < lat. paganus 

„neznabožac, nevernik, mnogobozac®), Pérta (< rum. pdarta „kapija“ < 

mépra „vrata“),!”? Potina parasina, Prévalac, Priplat, Pripor, Puljine vrtače, 

Piinče (< rum. plnce/punte „most/ić/“), Ravna planina, Révulica (< 

rum. imena Ravul < lat. Rabula ,brbljivac*),* Radulovac (< rum. imena 

Radul), Réjéulovac (rum. imena Raiciul),”®* Réman (/Gomji, Donji/ < 

rum. imena Roman < etn. Romén „Rumun“< lat. Romanus „Rimljanin“),!595 

Roškan (/šuma, pasnjak/ < rum. roscan „crvenkast, rumen®),'®® Sardino (< 

rum. imena Sardu < grč. Sardu + prisv. suf. —ino),"”’ Stara struga, Stružni 

del, Su padina (/v. pod padina/ < rum. sub/supt „/is/pod“ < lat. sub), Svrlig 

(< rum. zvirluga ,jegulja),"*® Svrliska čuka, Sarbutovica (< rum. imena 

Serbu < serb „kmet, rob“ + ut + ov + ica),"” Sundrin del (< rum. imena 

*Sundrea),"” Sundrina padina, Tabanov del, Tribulovac (< rum. imena 

Tribul < lat. tribulus „babini zubi /biljka/), Tuderova bara (< rum. imena 

Tudor < gré. Oe63wpog),'*” Timba, Turuléja (< rum. imena Tur/u/ < gré. 

Turos + ul + ej),!* ? Urma (< rum. urma „trag, ostatak /nečega/), Ursulica (< 

1587 Po kazivanju kolege Dragoljuba Zlatkoviéa, paralija „trpeza; /fig./ izdužena zaravan 

na planini® zabeleZena je u selima Gomjeg Visoka na Staroj planini kod Pirota. 

138 p_ Ivić, Srpski, 29-30: top. Pasarel. 

1389} lordan, Toponimia, 39, 310 (Piscul, Piscul Calului, Piscul Ciinelui, Piscul Corbului, 

Piscul cu Nisip, Piscul de Cimpie, Piscul Dracului, Piscul Holmul, Piscul Inalt, Piscul 

Tutuiat, Piscul Lat, Piscul Zaverei itd., zatim Pisculeni, Pisculesti, Piscurile, Pisculeful, 

Pisculifa itd. u Rumuniji). 

1%0'S. Georgijevi¢, Balkanoloske studije, 21; Z. Pavlovi¢, Onomatoloski prilozi XI, 77: 

„Latinska reč planus "ravan, zaravnjen* usla je preko romanizovanog sloja Vlaha, kao pastirski 

termin, u naš jezik.“; Rječnik JAZU 42, 957. 

"% Gh. Bulgar, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dictionar, 289. 

1% Uporedi top. Vratnica (s. Kosmovac). 

1% M, Grković, Recnik, 164. 

IŽŽZ L. lordan, Dictionar, 386. Uporedi top. Valea Raiciului u Rumuniji. 

M. Grkovi¢, Recnik, 173; 1. lordan, Dicionar, 397. 

1% lordan, Dictionar, 399. 

15 1bid, 405. 

1% A. Loma, Jezicka proslost, 110. 


1990 Ibid, 438 (Sundreac). 

1% Ibid, 463. 

192 1bid, 464. 


rum. ursul/ita ,,medved/ica;‘o), Valuga, Valide, Vital (< lat. imena Vitalis), 

Vitel (< rum. vitel „tele“),* 2 Vunija, Vunije (< rum. funie „levak; pletenica 

/belog ili crnog luka/“ < lat. funis), Virnjište (< rum. furna „peć“ < lat. furnus) 

i Žljebara.'%4 

Zahvaljujući Dragoljubu Zlatkoviću, Jovanu Vasiću i drugim zapisivačima, 

mogu navesti i nešto toponima rumunskoga porekla pirotskoga kraja, 

odnosno sa Stare Planine, iz sliva Temštice i Toplodolske reke,'*” Visočice 

— Srednji Visok'® i Gornji Visok (od Slavinje do Vladikine ploče i od Braćevaca 

do Vikovije i Sugrin),'®” kao i sa desne obale Nisave'®: Aldina 

gradina (rum. imena Aldea < germ. Aldo), Arbino branište, Arbinje (/pašnjak/ 

< rum. jarbž/iarbš „trava“), Badijina čuka (< rum. imena Badea), Balabdcov 

vrtop (< rum. slož. imena Balabuta /< Bala < bal „beo“ + Buta < 

mađ. butsa „vuk“/),'” Balaviirov kamik (< rum. imena Balaur < rum. balaur/e/ 

„zmija“),'*! Balaviirova padina, Bialta (< rum. balt „livada; močvara, 

blato“ slovenskog porekla), Baltač (livade), Baltćj, Baltin del (< rum. imena 

Baltš < baltš „livada; močvara, blato“),'*!! Baléina luka, Balj (< rum. 

imena Bal),'> Baljin dol (< rum. imena Balin),'"® Baljina gradina, Basšra 

(< rum. imena Basara),''* Basarska korita, Basdrska livida, Basirsko 

163 1bid, 486. 

164 Autor daje sledeée objasnjenje, da je to „uzan planinski put, prozvan po useku, kao 

Zlebu, kojim se prolazi®, ali je zato rum.. šuf. —ura. 

1905 Mikrotoponimija sliva Temstice i Toplodolske reke, Pirotski zbornik 22, Pirot, 1996, 

119-123 (s. Bazovik – zapisao Ivko Jovanovié), 125-134 (s. Zaskovci — zapisao Nikola V. Nikolić), 

137-139 (s. Kumanovo ~ zapisao Caslav Ristié), 141-143 (s. Mirkovci – zapisao Gojko 

Petrovic), 145-148 (s. Oreovica — zapisali: Predrag Manić, Ivko Jovanovic), 149-154 (s. Ragodeš 

— zapisali: Kaja Pangié-Milenkovié, Dušan Zivkovié), 155-164 (s. Rudinje — zapisao 

Drgoljub Zlatkovié), 165-170 (zapisao Ivko Jovanovié), 171-181 (s. Topli Do — zapisao Zvonimir 

Nikoli¢), 183-189 (s. Cerova – zapisao Ivko Jovanovic). 

199 D, Zlatkovi¢, Mikrotoponimija sliva Visocice – Srednji Visok, Pirotski zbornik 23-24, 

Pirot, 1998, 185-246. 

1607 D, Zlatkovié, J. Vasié, Mikrotoponimija sliva Visocice — Gornji Visok od Slavinje do 

Viadikine ploce, Pirotski zbornik 25-26, Pirot, 2000, 107-168; D. Zlatkovi¢, Mikrotoponimija 

Stare planine – Gornji Visok od Bradevaca do Vikovije i Sugrin, Pirotski zbornik 27-28, Pirot, 

2003, 113-157. 

1698 D, Zlatkovié, Mikrotoponimija desne obale Nisave od Milojkovca i Obrenovea do 

Gradasnice i Nisora, Pirotski zbornik 31, Pirot, 2006, 126-205. 

1699 |. Jordan, Dictionar, 44 (Bala), 92 (Bufd). 

1610\ A. Constantinescu, Dicfionar, 188. Za fonemski par vu 

karauliste. 

1611 Ibjd, 189. 

1612 Ibid, 187. 

1613 [bid, 187. 

1614 7. Pavlovié, Onomatoloski prilozi XI, 74: ,BASARA p. = BASARSKI DOL p. (...) 

Oronim se zove isto tako Basara, a po njemu mikrotoponim Basarski do/ (...). Oronimi su od 

vlaskog ličnog imena Basara (...) Upor. r. |. i. Basarab®. Constantinescu, Dicfionar, 192: Ime 

je zabelezeno još u XIII veku u jugozapadnom Erdelju. Preuzela ga je dinastija Basaraba iz

__ i 

26! 2 Slavoljub Gacovié 

virče, }ša?šrsći dol, Basarsći put, Basarsći rid, Batšj (< ši i 

ket bo;evtf‘), _Batéin dol (/,,Tam su bila ajducka skloili(§tal"‘l/m


„vuk“), Lupura (/često se viđaju vukovi/ < rum. pl. lupuri „vukovi“ < lup + 

rum. suf. -ura), Madin jaretarnik (< rum. imena Mžda < lat. Madius), 

Madin jaréarnik, Madina bara, Madina livida, Madino vrelo, Mali 

durmi§ (< rum. durmis „mesto za spavanje”), Mali kornét, Manikovo 

braniste (< arum. imena Manaki < grč. Mavdknc), Mandarina padina (< 

rum. reg. mandard „mlekara“), Mandarska vodenica, Mérgaret (< rum. 

imena Margaret < lat. margarita, gré. papyapitng „biser“ ili rum. margarit 

„Sitan kamenjar),'** Mardina 6grenja (/na gornjem kraju sela/ < rum. 

margina/margind ,kraj /netega/, meda; periferija” < lat. margo, -inis), 

Martinéin grob (< rum. imena/nadimka Mérunt < marunt ,,sitan; fig. nizak, 

mali“), Mačuklin (< rum. maciucš „štap, motka“ + srp. klin), Minikév trap 

(< rum. imena/nadimka Minicu < rum. arh. minic'®’ „mališa“ < mic „mali“), 

Midžur/Midžor (/Mindzur'®®; Midzur'**; Minđur'*"/ < vlat. /monte/ maiore 

„veće /brdo/”),!! Momeélj (pasnjak), Moroputina (< srp. moroputina 

„tragovi nekadasnjeg puta“ < lat. mortus „mrtav“),' ? Murdin kladensc, 

Murdina &ika, Murdža (< rum. imena Murga/Murgea < rum. murg , taman“),! 

9 Mitija (< rum. imena/nadimka Mutu < rum. mut „nem“*),!64d 

Mugati vrtop (< arum. musat „lep“),!* Muskat (< rum. muscat „jujeden“), 

1% Ch, lonescu, Micd enciclopedie onomasticd, 199. 

!% Izrazom minic nazivaju se svi psi malog rasta. U selu Halovu je zabelezen nadimak 

Vand (< lovan) a lu Mini(n)chi iz familije Badulegti (prez. Hristović), koji je nadenut zbog 

niskog rasta. 

1% M. Đ. Milicevié, Kraljevina Srbija, Beograd, 1884, 167. 

1% A. Sobolev, Sprachatlas Ostserbiens und Westbulgariens 111, Marburg an der Lahn 

(Habilitationsschrift), 1995, 223. 

0 Rjecnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, sv. 28 (micati — 1. mjesto), Jugoslovenska akademija 

znanosti i umjetnosti, Zagreb, 1909, 716: „Pančić mi piše, da se tako zove brdo u Srbiji 

izmedu Pirota i Ciprovea (na karti Medza). . Daničić. Vidi Bendur, Migur.” Vidi ovde i 

Mindure, f. pl. zaselak u Bosni u okružju sarajevskom. 

'8! Uporedi ital. Montemaggiore planina Učka u lstri, furl. Montmaiér = Matajur planina 

na slovenacko-italijanskoj granici, Monte Mayor brdo blizu Valensije u Španiji”.!“!! Nakon 

svoje eksplikacije, Pavle Ivić (Ogledna sveska, Institut za srpski jezik SANU, Etimoloski odsek 

Instituta za srpski jezik SANU, Biblioteka juznoslovenskog filologa, Nova serija, knj. 15, 

Beograd, 1998, 57 /= Ogledna sveskal) donosi niz primera geografskih naziva sa romanskog 

terena, kao npr. Insula major (1289) = Dugi otok kod Zadra i top. Remaur < Rivus major na 

Krku, koje preuzima od Skoka (P. Skok, Etimologijski rjecnik 11, 358) i top. Valmaggia < 

Vallis maior u Toskani, koji preuzima od 7*.:: (B. Finka, Porijeklo naziva Citorij, Radovi instituta 

Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti u Zadru, 11 /1955/, 407), kao i vrh Puig 

Mayor na Majorki i samo ime Malorca „veće ostrvo” prema susednom Menorca „manje ostrvo” 

itd. 

12 S, Prvanović, Timocke starine i jezik, Zajetar, 1973, 80. 

1643 1. {ordan, Dicfionar, 320. 

% |. jordan, Toponimia, 318 (Mutul, Mufesti, Piriul Mutulichi). 

1% M. Grković, Recnik, 142 (Musat). 


Nadgura (< srp. nad „iznad“ + rum. gurd „rupa, ušće, drelo®),'**® Na-planin, 

Pilmanica, Paltina/Piltinje (< rum. paltinš ,,mesto stajaée vode, bara“ 

+ ina),'®"” Péltinje, P4ljin breg, Paljina padina, Parali, Paralijlg“f priz.- 

tim. dial. paralija „trpeza; /fig./ izduZena zaravan na planini“'*® < gré. 

mopaAie „ono što je uz more, priobalje“), Paramiinica (< stsrp. nagamoyHs 

„straža“ < grč. mepapévn),' Paraminka, Paramiinska čuka, Parasina 

(< rum. pardsi „napusti/ti, zanemari/ti“ < lat. parasitus), Pnrasipéa 

Parasinka (pašnjak), Parasinje, Pérta (< rum. partea „strana“), 

Paskašisći del (< rum. imena Pascas < lat. Paschalis < hebr. pasah /grč. 

nđoxXa/ „svetkovina Isusove osude na smrt),'" Periš (< rum. peris „krušar, 

mesto zasadeno kruškama“), Periška livada, PetrIa4ško (< rum. imena 

Petrlas), Peškopćj (/zaselak/ < alb. ojk. Peshkopia u podnožju planine Korab 

na pritoci Crnog Drima u Albaniji),'” Peškopćjsko polje, Pinét (< rum. 

Teg. pinet'®® „borova šuma, borik“ < pin „bor“ < lat. pinus + et < lat. - 

etum),!““ Piskulka (< rum. reg. pisc/ul/ „uzbrdica“), Pisći dol (< pisc „uzbr- 

164 |. lordan, Toponimia, 318 (Gurani).Top. Nddgura bi u prevodu označavalo mesto iznad 

ždrela, ušća ili rupe. 

17 I Iordan, Toponimie, 85 (Paltin, Paltina, Paltini, Paltin/ul/, Paltenul, Virful 

Paltinului, Péltinasul, Neagra Paltinagului, Paltinata, Pdltinata de Jos, Paltinata de Sus, 

Paltinetul, Paltinig(ul), Péltinifa, Paltinoasa itd. u Rumuniji). || 

1648 Po kazivanju Dragoljuba Zlatkovića, garalija „trpeza; /fig./ izdužena zaravan na planini“ 

je zabeležena u selima Gornjeg Visoka na Staroj planini kod Pirota. BE 

1%9 Upor. selo Paramun u prisoju planine Povlen (1346 m) u zapadnoj Srbiji (Loma, 

Imenski par Maljen : Povlen, 167). Toponimi Paramiinica, Paramiinka, Paramiinska čuka 

ukazuju na ime grada koji je morao čuvati kakav značajniji put wkcrg X_I-Xll vcsz, najverovatnije 

via militaris, jer se i anticka stanica Turris (Turibas), današnji Pirot, nalazila na tom 

strateskom putu koji je spajao Istok i Zapad. · 

169 Upor. slov. paralele top. Duganova strana (s. Temska) i Brnska strana (s. Topli Do) u 

Pirotskom kraju. ii 

1651 M. Grković, Recnik imena Banjskog, 141; 1. lordan, Dictionar, 354. Uporedi ime Pascu 

lu Mađu (s. Šipikovo). - 

1652 Top. Škddrino polje u Timoku, Peskopéj (zaselak) i Peskopéjsko polje u Pirotu i top. 

Špaj u okolini Bele Palanke sigurno ukazuju na prisustvo albanskog stanovništva koje treba 

dovesti u vezu sa transhumanskim stočarstvom Vlaha, Aromuna i Rumuna, na prostoru 

istočne i jugoistočne Srbije. Lj. Rajković Koželjac u delu Mucno svitanje (str. 14, nap. 19) navodi 

da je mesto dobilo ime po skadarskom Mustafi Skodra-pasi. . 

1653 Gh, Bulgšr, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dictionar de arhaisme si regionalisme, 

Bucuresti, 2000, 275 (= Gh. Bulgar, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dicfionar: pinigor, pinos, 

pinuf); lordan, Toponimie, 92 (Pinet, Pinul, Dealul Pinului, Piriul Pinului, Vatra Schitului- 

Pinul, Pini, Virful Pinilor, Virful Pinisorului itd. u Rumuniji). . 

1654 Rumunskih top. na —er < lat. —efum ima i u zapadnoj Srbiji: Kornet na više mesta, 

e Požege, Gruset u Guči (Gornje Dragačevo), Prijot u selu Dljinu (Donje 

Dragatevo), ali i drimonima (5pupds „šuma” + Jvope „ime”) na —ef < lat. —etum izveden_iI! 

od slovenskih naziva za vrste drveéa, kao što su: Brezet u oblasti Zlatibora, Vrbet u_s_elu Viči 

(Gornje Dragačevo), Jelet u selu Krivoj Reci (Kačer), Lipef u selu Kozelju (Kačer) ili Vrbeta 

u Gruži, Rebreta u selu Cerju i Grošeta (Groxeta 30-tih godina XV veka, danas Groše/o) u


dica“), Planina (pašnjaci), Planinica (pašnjak), Pogačanovo (< rum. pogice 

„lepinja“ < ital. foccacia), Poréjiste (< alb. poroj „vododerina“ < alb. pérroi 

„potok“),'” Pértica (< rum. portitd ,vratnice, kapijica*),'*®® Poskurica 

(/pasnjak/ < rum. pascurš ,,napasati*),'"”” Pétkostolje (/Ispod stene Kostol/ < 

rum. coastd ,,uzbrdica; prevoj, rebro“ + -ol < lat. -olus), Pripér (< rum. 

pripér „uspon /na brdu/; zimsko skloniste za ovce sagradeno od pletera pokriveno 

slamom“), Priul/Privul (< rum. imena Prvul), Prékar (/pasnjak/ < 

rum. porcar „svinjar“ /upor. ojk. Porkar u Vidinskom sandzaku – XV vek/), 

Piljanica, Puturds (< rum. puturos „smrdljiv“, verovatno zbog sumporovite 

vode),'*® Piicul (< rum. imena Puta < rum. reg. putd „mladić; muski polni 

organ“ + ul),!% Puéés (/pojila/ < rum. pucios /= &itaj puč6s/ „smrdljiv; sumpor/ovit 

izvor/),'® Puéuviljée, Pbskašisko polie, Romanija (< rum. 

Roménia ,,Rumunija“), Riigovac (/Obrok svetom Nikoli/ < rum. ruga „moliti“)!*!. 

Rinka (< rum. runc „njiva ili livada dobivena krčenjem; kréevina, 

laz),'*? Rankul, Riinkula, Rinkulj, Rinéula, Reor (< rum. riori/riuri pl. 

selu Dragancu, koji „potiču iz meSovitog vlasko-slovenskog govora Vlaha u ovom delu 

Srbije, nastalog u razdoblju koje je prethodilo njihovom potpunom i konačnom postbljenju.” 

(Vidi: A. Loma, Jezicka proslost, 110-112). Uporedi i slovenske paralele, top. Bor (s. Zavoj), 

Smreka (s. Spaj), naselje Borik (Zadar – Hrvatska). 

1655 P. Skok, Toponomasticki problemi, Istorijski &asopis, 111, Beograd, 1952, 12. Uporedi 

hidronim Poroj kod Skočivira u Makedoniji; J. Dinié, Recnik timockog govora, SDZ, 

XXXIV, Beograd, 1988, 217: , poroj m bujica, plahi potok koji pravi nanose“; A. Azami – M. 

Bardhi – S. 

Drini – L. Mulaku – G. Luboteni —S. Imami, Fjalor serbokroatisht shqip = Srp- 

skohrvatsko albanski recnik, Prishtine, 1989, 593. Iste osnove je rum. naroj „blato, kaljuga® 

(< na + rgj) i neroj ,,potok nastao za jakih kiša“ i nerati „teći“ na Bracu (P. Simunovi¢, Toponimija 

otoka Braca, 217); V. Stanisié, Srpsko-albanski jezicki odnosi, Beograd, 1955, 36: 

(...) istarski toponim Peroj, koji su osnovali cmogorski preseljenici iz Crmnice 1657, predstavlja 

vezu sa starobalkanskim nazivom za *potok’ očuvanim u istocnim oblastima Balkanskog 

poluostrva (upor. mnogobrojne Poroje, Poroista i Poroistata u makedonskoj toponimiji 

[Q. Murati, Mbi #č folmen shigipe tč rrethinés sč Tuhinit té Kércovés 1, Gja 9, 1979 (1980), 

247-273; Elementet e gjuhés shgipe nč gjuhét slive jugore (Prishtin 1990)], kao i istoznačne 

bugarske i rumunske apelative nopoti i pardu, koji po Skoku predstavlja odredeni vid albanskog 

apelativ pérrua (: pérroi pored pérroni ) 'potok" [P. Skok, Arhiv 11, 1924, 27] — mada ée 

pre biti da albanski odredeni vid predstavlja samo oblik Préni, koji u pomenutom značenju 

Glisa Elezovi¢ belezi u imenima nekih potesa u arbanaskim opstinama na Kosovu (upor. Proni 

mas *Veliki potok’, Proni voglj *Mali potok’, Proni Radovanit *Radovanov potok’ [SDZb 

1% Upor. slov. paralelu s. Vratarnica kod Zaječara i top. Vratnica (/uzani prolaz u steni/ s. 

Kosmovac) kod Pirota. 

1657 Top. Poskurica se može prevesti kao „pašnjak, mesto ispase®. 

1658 | jordan, Toponimia, 332 (/zvorul Puturos). Uporedi slov. paralelu top. Smrdan. 

1659 1. Jordan, Dictionar, 384. 

1669 Upor. slov. paralelu top. Srpiste (< rum. surupis) (s. Drenovac) u Timoku. 

16! Dragoljub Zlatkovié nas obavestava da je ovde postavljen Obrok svetom Nikoli. 

1662 | lordan, Dictionar, 400 (top. Runc u Erdelju – Rumunija); K. Jiretek, Romani, 106: 

„runchus na Krku u XIV veka, 'valicellam a sorbo cum suo runcho usque ad lactellum* 

1318. i d. (...) U Dikanza runchus: senticetum, rubetum.“ 

Romanizacija i romansko stanovnistvo Timočke zone (I-XVI vek) 267 

„reke” < riu < lat. rivus), Sadikoviea (< rum. imena Sadic/w/ albanskog porekla),'*® 

Sandin vir (< rum. hipok. Sandu < Aleksandru),'®® Sandin lug, 

Simijénove pojate (< rum. imena Simiion),!“5 Skapét (< rum. scapa „upa- 

sti; skliznuti; umaći“ + et < lat. -etum),“ Skrakuljća, Staniilov dol (< rum. 

imena Stanul), Stanulov trap, Strmbul (< rum. stramb/ul/ „iskrivljen; savijen; 

grbav“), Strmélj, Sugarbc (< rum. sugar „sisavac“), Sllgl···l'bc,'s·l'lk?s\;; 

sko prudište (< rum. imena Sucu < suc „reč kojom se mame Jagqn]c}‘f), 

Surupata (< rum. reg. surupat/d/ ,survan/a, odronjen/a /zemlja ili kamen/),'*® 

Surupétséi dol, Surupf§ (< rum. reg. surupis ,,strmo mesto gde 

se roni zemlja ili kamen*),'®” Siitina padina (< rum. imena Sutu < sut „bez 

rogova), ' TodorA¢ina pojta (< arum. imena Todoraki < gré. Theodorakis), 

Tadorova dupka (< rum. imena Tudor < gré. Oe6dwpog), Tun?ba, 

Tiimber, Umos (/izvor/ < rum. reg. umos „vlažno“ < um/ed/ < lat. humidus 

+05),"”" Surdil (verovatno od alb. shurdh /čitaj: Surd/ Lgluve'® ili od rum. 

surd „gluv“ < lat. surdus),' Vagul, Vakléste dupce (za Kaminu), Vilode, 

Valtga, Vali$a, Viindzine padine, Viindzine pojate, Vunija (< rum. funie 

„levak“), Vunije, Vurdén (/pasnjak/ < vurda < rum. urdé ,trop od mleka, 

sličan siru®), Virdina padina, Virnja (< rum. furna „Peć“), Vembul (< 

rum. imena Vamvu < gré. Vamvos + ul čitanjem b/v),!“ “ Žljebura, itd. 

Spomenućemo i rad Jovana V. Cirića Naselja Gornjeg Poniiav‘{ia‘l 

Lužnice, u kojem, pored drugih, pominje nazive naselja iz turskih popisnih 

deftera XV i XVI veka rumunbkoga porekla, kao npr. Aluša/Aljulš:;š 

Alvaneš, Berul, Bunaja, Del, Gska, Klokoteš, Komil, Magura, Ropot, 

a onda pominje i nazive pojedinih predela, kao: Burel — predeona celina u 

slivu Gaberske reke i Derekul – manja predeona celina u području Jerme. Po 

1653 Poznata je u selu Halovu porodica ai lu Badea lu Sadic. 

1664 Uporedi top. Fantdna lu Sanda (s. Halovo kod Zaječara). 

1665 Uporedi ai lu Simijon (s. Halovo). . - 

1666 To je liskun koji se roni, i veoma je nepovoljan za čuvanje stoke zbog klizišta. 

1667 |. Jordan, Dicfionar, 429; Gh. Bulgšr, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dicfionar, 449. 

1668 Gh. Bulgžr, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dicfionar, 456: surpdcios „koji se lako survava®, 

surpezeald, surpéturd, itd. Uporedi slovenske paralele, top. Sipalf „Stena, kamenjar, sitan 

odron kamena“ (s. Rsovci), Sipište „kamenjar“ (s. Viosočka Ržana), itd. 

169 Gh. Bulgar, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dicfionar, 456: surpis. Upor. slov. paralelu 

top. Sipdk (stena, sitan odron kamena) u Pirotskom kraju, top. Sipak (/kamenjar/ s. Rsovci) u 

sokobanjskom kraju i top. Sipiste (/kamenjar/ s. Visočka Ržana) u Pirotskom kraju. 

197 Uporedi ai lu Sutu (prez. Šutović - s. Halovo). i i . 

1671 Uporedi umezds < umedos „vlažan (o zidovima)“. Nije isključena mogućnost da top. 

Umos potiče od slov. uma „ilovača“ < grč. x@pe i rum. prid. suf. —05. 

167 V, Stanišić, Srpsko-albanski jezički odnosi, Beograd, 1995, 117 (šurlšn/šarla). 

1673 Uporedi rum. surdicd „gluva žena“ (Gh. Bulgšr, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dicfionar, 

455) i prez. Šurdilović. 

164 | ‘lordan, Dictionar, 479. 

165 § . Ćirić, Naselja Gornjeg Ponišavlja i Luznice, Pirotski zbomik 8-9 (1979), 125.


mišljepju Cirića „nije isključiva ... vlaško-rumunska zasnovanost naziva“ i 

navodi K. Jirečeka koji kaže da je već od sela Vlasi viđao „svuda lepe 

žens}(e tipove, visoke, crnooke, romanskog karaktera ... Veliki deo ovih 

planinaca ... su najverovatnije samo poslovenjeni Vlasi, na šta ukazuju i 

mnogobrojni mesni nazivi®, pa „takav jedan naziv možda je i Derekul“ kaze 

u nastavku Ćirić.!67% 

Pored ovih naziva, pominje se u Sofijskom defteru iz 1525-26. godine i 

Bgrilovac, prigradsko naselje istočno od Pirota, pod Prčevcem, koje je po 

fmšljenju Svetozara Georgijevića nastalo na vlaško-rumunskoj osnovi.!” Tu 

je naveden i naziv sela Bonjince (Veliko i Malo) u gornjem Zaplanju, koji je 

nastao od rum. li. Bonea, ' Valni§ zabelezeno 1576-77. godine, a po 

mišljenju Cirića „naziv upućuje na.vlaško-rumunsku osnovu“, pa Valniška 

reka koja se uliva u Murgovicu „čiji je naziv takođe vlaško-rumunskog, 

porekla od rumunskog murg (tamne boje, crnomanjast, murgav)“ pa 

nastavlja da „postoji planina i selo Murgaš u zapadnoj Bugarskoj (Godečki 

kraj), u Rumuniji selo Murgašul (oblast Krajova), Murgaš i Murgaševo u 

Makedoniji“,!* ? zatim nazivi sela Vlasi „mesto gde su boravili Vlasi, stočari 

vlz_\ško-rumunskog porekla®,'® možda i selo Grapa, koje se pominje „u 

spls!cu timara iz 1446-1455. godine*, a čiji naziv potiče od rum. grapd/grapa 

„drhačg/gdrljati“, kao i Jalbotina, čiji naziv je nastao od rum. osnove a/b- 

„beo“,' ! Nišor u spisku dželepkeških dažbina iz 1576-77. godine s 

nastavkom —or koji je karakterističan u rumunskom jeziku,“" Pasjača 

upisano kao Dolne Pastača u spisku dzelepkeskih dazbina 1576-77. godine, 

a „naziv jAe mogao proizaéi iz ličnog imena Paskac(a), promenom k u j (U 

selu Psači /u P&inji/ postoji ... predanje da je selo dobilo ime po knezu 

Pask·ač·i'm)“'684 rumunskoga porekla, Paskašija u kazi Šehirćoj (= Pirot) 

pominje se u spisku dZelepkeskih dazbina 1576-77. godine i potie od rum. 

Li. Paskas,"®® Planinica od ilir.-mesap. plana „visoravan za ispasu, pa- 

§nJal


okoline, Inogosta, Preševske Moravice""? i ceo hidronimski sistem 

sliva Južne Morave'® u kojima nalazimo vidan rumunski uticaj, ali o tome 

više na drugom mestu.' 

Proučavanje ojkonima i mikrotoponima vlaškog/rumunskog, porekla 

može se nastaviti i po planinskim predelima Prokletija, Šar-planine, Mokre 

Gore, Čičavice i Kopaonika, kao i u okolini današnjih gradova: Peći, 

Đakovice, Prizrena, Suve Reke, Kline, Srbice, Istoka, Yučitma i Prištine na 

Kosovu. Tu se nalaze ojkonimi i mikrotoponimi kao Saptej (< rum. sapte 

„sedam“ /upor. lat. Septimus/; kod Dečana), Štira (< rum. stirš „neplodna, 

sterilna“; kod Dečana), Bonošući (< rum. Li. Bonos /upor. Katun Bunuševci 

kod Vranja/; kod Đakovice), Dabšor (< slov. l.i. Daba + rum. suf. —sor; kod 

Prizrena), Pagaruša (< lat.-rom. Li. Pagar + rum. suf. —us; kod Suve Reke), 

Nišor (< slov. hipokoristik Niša < Nikola + rum. suf. —sor; kod Suve Reke), 

Papulova Rupa (< rum. Li. Papul; kod Suve Reke), Bubujevci (< rum. L.i. 

Bubul; kod Kline), Bulc (rum. bulc < rum. bulzi pl. < rum. bulid < 

vulgarnolat. *bulidus; kod Kline), Tudorievei (< rum. Li. Tudor < grč. 

Theodoros; kod Srbice), Causa (< rum. caus < lat. caucus; kod Istoka) i dr. 

Vlaska/rumunska jezitka pripadnost nekih danasnjih ojkonima i imena 

bratstava kod Albanaca na Kosovu pokazuje da je Vlaha bilo i u gorovitim 

predelima Pristine, Glogovea, Gnjilana i Kamenice. To su sela: Čučuljaga 

(< rum. Li. Čučul = Ciuciul), Kopilig (< rum. Li. Kopil = Copil), Magura (< 

rum. magurš „brdo“), Makres (< rum. macrig ,,kiseljg “), Negrovei (< rum. 

Li. Negru), Kirezi (< rum. cireasa „trešnja“), Šarbani (< rum. l.. 

ponimija grada Vranja, Poseban otisak iz Priloga proučavanju jezika, 12, Novi Sad, 1976, 

87-93; Ibid, Mikrotoponimi Vranjske kotline (Naselja u slivu Kleničke reke), Poseban otisak iz 

Priloga proučavanju jezika, 16, Novi Sad, 1980, 39-58; Ibid, Mikrotoponimija Vranjske kotline 

(Naselja u slivu Banjske reke), Poseban otisak iz Priloga proucavanju jezika, 18, Novi 

Sad, 1982, 109-123; Ibid, Mikrotoponimija Vranjske kotline, Poseban otisak iz Priloga proučavanju 

jezika (Naselja u slivu Preobrazanjske i TrebeSinjske reke), 21, Novi Sad, 1985, 83- 

95; J. Marinković, Mikrotoponimija Vranja i okoline, Onomatološki prilozi X, 1989, 67-164. 

19 R. Žugić, Mikrotoponimija sliva donjeg toka Jablanice motivisani prirodnim oblikom, 

položajem i izgledom tla (semanticki aspekt), Onomatoloski prilozi XV, Beograd, 2002, 215- 

1699 M. Zlatanovi¢, Toponimi Poljanice, Poseban otisak iz Priloga proucavanju jezika 10, 

Novi Sad, 1974, 109-140. 

100 ) "Marinkovié, Mikrotoponimija bujanovackog i presevskog kraja, Onomatoloski prilozi 

XV, Beograd, 2002, 35-75. 

170U M, Zlatanovié, Mikrotoponimija Inogosta, Poseban otisak iz Priloga proucavanju jezika 

19, Novi Sad, 1983, 179-194; M. Zlatanovi, Mikrotoponimija osam naselja u Inogostu, 

Poseban otisak iz Priloga proucavanju jezika 20, Novi Sad, 1984, 157-169. 

02 M. Zlatanovié, Toponimija PreSevske Moravice, Poseban otisak iz Vranjskog glasnika 

XX, Vranje, 1987, 115-137. 

1103 Z. Pavlović, Hidronimski sistem sliva Južne Morave, Institut za stpski jezik SANU, 

Biblioteka Juznoslovenskog filologa, Nova serija, 10, Beograd, 1994, 1-195. 

704 pripremamo studiju o romanskoj toponimiji na prostoru prizrensko-timotkih govora. 

r 


ban), Surduli (< rum. 1.i. Surdul) i dr. kod P\"i§tine i Glogovca, 

z::il:na“/t?:lrfl'oto)poninfi kao Stubeja (< rum. $tub§i :,\zvor“ slqvenskog 

porekla), Karanoci (< rum. Li. Karan/(?aran), Nekšori (< alb. Li. I\Alek + 

rum. suf. —sor), Stanisturi (< rum. staplsoara), Kan?ula (< rum. cimpul 

„polje“), Fratiši (< rum. frates „bratski“), Bukurd_?lzll (

ZAKLJUČAK 

Romanizacija srednjobalkanskih plemena je započela, takoreći, od 

prvih kontakata s rimskom vojskom, posebno od uspostavljanja rimske vlasti 

i formiranja provincije Moesiaa, i bila je dovršena sredinom III veka, , mada 

je u pojedinim segmentima trajala i do kraja VI — početka VII veka, kada 

definitivno prestaje doseljavanjem slovenskih plemena. Romanizovane 

starosedeoce Timočke zone, koji se u srednjovekovnim izvorima nazivaju 

opštim imenom Vlasi, a u novijoj literaturi Rumuni Timočani, pratimo u 

kontinuitetu kroz sva istorijska zbivanja do kraja XVI veka. 

Romanizatorska delatnost prvih formacija rimske vojske osećala se 

najpre nad Dardancima, a onda Mezima, Tribalima i Skordiscima, 

plemenima koja su dočekala i nužno prihvatila rimsku vlast i na području 

Timočke zone. Na osnovu sačuvanih izvora i natpisa prikazali smo, u 

najkraćim crtama, prostor njihovog obitavanja i etničku pripadnost, koja je, u 

slobodnoj interpretaciji, ilirska, tračka i keltska, i koja u procesu 

romanizacije do kraja antičkog perioda uglavnom nestaje. 

Formiranje provincije Moesia, kao i formiranje Moesia Superior 

nakon početka rata sa Dačanima i smeštaj rimskih vojnih formacija u njoj, 

dovelo je do pojačane romanizacije domorodačkog stanovništva na limesu, a 

i u unutrašnjosti provincije. Stalnž logori prvih mezijskih trupa pre i posle 

formiranja provincije Moesia Superior su, po svoj prilici, bili u Singidunumu 

(Simgidunum, IV Scythica, IV Flavia) ili Viminacijumu (Viminacium, IV 

Scythica, VIII Augusta, VII Claudia), Margumu (IP Flavia), Eskusu (V 

Macedonica), Novama (VIII Augusta) i Raciariji (XIII Gemina). Pored 

legija, u utvrdenjima Gornje Mezije bili su stacionirani i pomoćni odredi, ale 

ikohorte. 

Vojni logor za pomoéno odeljenje domace milicije, pod nazivom 

auxilium Margense, ili za odeljenja dunavske flote, koja nosi naziv classis 

Stradensis et Germensis bio je smešten u Margumu, zatim je jedan cuneus 

equitum promotorum bio smešten u Viminaciumu, a kohorta II Hispanorum, 

I Cretum i ala I Pannoniorum, kao i dva odreda, cuneus equitum 

sagittariorum i milites Vincentienses, regrutovana verovatno u obliZznjem 

mestu Vinceia, nalazili su se u Lederati. Sedište komande dva odreda, 

cuneus equitum Constantiacorum i cuneus equitum Dalmatarum bilo je 

smesteno u kastelu Pincum, dok se u vicus Cuppae nalazila cohors I Flavia 

Hispanorum i verovatno cohors P Hispanorum kao i cuneus ecuitum 

Dalmatarum, auxilium Cupense i cohors II Campestris. Pored već 

navedenih, mnogi pomoćni odredi nalazili su se u obliznjim manjim 

utvrdenjima duž limesa, kao što su 7Taliata, Transdierna, Pontes, Egetae, 

Novae, Smornae (Zmirnae), Ad Scrofulas i mnoga druga.

v 


Tako su sveopštoj romanizaciji domorodačkog stanovništva Moesiae 

Superior doprineli mnogi legionari poreklom iz romanizovanih zapadnih 

provincija, koji su dolazili u kontakt sa domorocima za vreme vršenja 

službe, koja je trajala i do dvadeset godina, a još više su procesu 

romanizacije doprineli navedeni pomoćni odredi, koji su najčešće bili 

regrutovani u obližnjim naseljima. Mnogi logori stacioniranih legija i 

velikog broja pomoćnih odreda, ala i kohorti u provinciji Moesia Superior, 

bili su izgrađeni upravo od samih vojnika, o kojima raspravljamo na osnovu 

njihovih imena sa lapidarnih natpisa. Naseljavanja legijskih veterana i drugih 

isluženih vojnika vršena su pojedinačno i bez učešća imperatora sve do 

početka II veka. Znamo sa lapidarnih natpisa veoma pouzdano da dedukcije 

jednog dela veterana potiču od legija 77 Flavia i VII Claudia, koji nisu stariji 

od kraja I i početka II, a nalazimo ih sve do III veka, i još nekoliko natpisa 

legije XIII Gemina premeštene 270. godine na teritoriju Gornje Mezije 

nakon povlačenja administracije, vojske i većeg dela romanizovanog, 

stanovništva Trajanove Dakije. 

Poreklo veterana naseljenih na području provincije Moesia Superior u 

I veku je iz zapadnih romanizovanih područja Imperije. To su, pre svega, 

veterani koji potiču sa područja Italije, Narbonske Galije, Hispanije 

Taraconensis, sa područja Liburnije u Dalmaciji itd, a u II veku regrutovanje 

veterana je bilo prošireno na Afriku i Malu Aziju, a i na potomke prvih 

rimskih doseljenika sa područja Ratiarije, Viminaciuma, Remesiane iz 

redova peregrinog stanovništva Moesiae Superior. Poreklo legionara legije 

VII Claudia regrutovanih 169. a otpuštenih iz službe 195. godine se 

promenilo tako što 100 legionara od ukupno 139 sačuvanih imena potiču iz 

gradova Gornje Mezije, 8 iz Donje Panonije, 6 iz Dakije, 2 iz Donje Mezije, 

12 iz Trakije, 3 iz Makedonije, po 1 iz Bitinije i Ponta i 1 iz Male Azije. Ovi 

podaci rečito govore da je mnoštvo legionara gornjomezijskih legija u drugoj 

polovini II veka regrutovano među romanizovanim domorocima u 

gornjomezijskim naseljima, vikusima i kanabama. Potvrdu za to imamo u 

imenima njihovih porodica, braće i sestara, očeva i majki sa lapidarnih 

natpisa, a koja su domorodatkog porekla, tracka, ilirska, keltska i druga. 

Imena isluZenih legionara na natpisima II veka ukazuju da su oni bili 

stanovnici gradova Moesia Superior, a u vreme dinastije Severa (193-235) 

oni su sa svojim porodicama naseljeni u kanabama uz vojne logore, 3to je 

dovelo do brisanja razlika izmedu civilnih i vojnih stanovnika na limesu već 

u prvoj polovini III veka, odnosno stanovnistvo je u potpunosti bilo 

romanizovano i upotrebljavalo je jezik Latina. 

U privrednom pogledu to je dovelo do velikih promena, jer su aktivni 

vojnici dobijali od drzave zemlju u pograni¢nim oblastima, stoku i robove. 

Kada ovome pridodamo znameniti edikt Constitutio Antoniniana imperatora 

Karakale iz 212. godine, možemo samo zamisliti do kojih je promena doslo 


kod gradskog i peregrinog romanizovanog stanovništva u balkanskim 

provincijama. 

Na osnovu iznetih lapidarnih natpisa datiranih u II i III veku, može se 

u velikom broju odrediti poreklo pripadnika legija, ala i kohorti stacioniranih 

na limesu i u unutra$njosti Gornje Mezije i ustanoviti da je najveći broj njih 

poticao iz šire i dalje okoline gornjomezijskih logora i nešto iz susednih 

balkanskih provincija, odnosno, da je ,veliki deo stanovnika gradskih i 

drugih naselja na limesu u II-III veku bio poreklom iz dunavskih zemalja, 

često iz sloja romanizovanih starosedelaca”. Doduse, domorodacka imena se 

retko javljaju, mada se za lica regrutovana u okolini vojnih logora može reci 

da su bila tračkog ili ilirskog porekla. Ovi domoroci, pripadnici pomoénih 

odreda, naseljavajuéi se u okolini vojnih logora pojacavali su ,,romanizovani 

sloj u provinciji”, a „krajem II i početkom III veka bilo je sinova veterana 

kohorti koji su sluzili u legijama”. Na osnovu vojnih diploma, kojima se 

dodeljivalo rimsko gradansko pravo isluZenim pripadnicima pomoćrih 

odreda i članovima njihovih porodica, koji potiču iz peregrinog stanovnistva, 

stiGe se utisak da su kontakti ove vrste poceli relativno rano. 

Po Eutropijevom kazivanju, ,,provinciju Dakiju, koju je Trajan s one 

strane Dunava sačinio, [Aurelian] je napustio, ne nadaju¢i se njenom 

otuvanju... i evakuisao je Rimljane iz gradova i sa polja Dakije, smestivsi ih 

posred Mezije, s desne strane Dunava..”, pa se zato moZe govoriti o 

rimskom stanovnistvu koje je gvojevremeno u Dakiju bilo dovedeno i o 

romanizovanim Daganima, koji su pospesili proces romanizacije u provinciji 

Moesia Superior, odnosno u novoformiranim provincijama Moesia Prima i 

Dacia Nova. 

I onomastika Zena iz perioda nakon reformi Aleksandra Severa u III 

veku, govori da su veze vojnika s civilnim naseljem bile ogranicene na 

romanizovani sloj, odnosno, njihove Zene nose gréka i latinska imena ili 

imena po carevima I i II veka i potiu, verovatno, iz sloja rano doseljenog 

romanskog stanovnistva na Dunavu. Neke Zene imaju gentilna imena Aelia i 

Aurelia i posvedočena su na natpisima vojnika, koji i sami nose gentilno ime 

Aurelius i svakako potiču iz redova rimskih gradana, koji su stekli rimsko 

grdansko pravo u vreme imperatora II-III veka, a Zene veterana s latinskim i 

grčkim imenima takode potiču iz sloja romanizovanog stanovnistva. Sve to 

ukazuje da je u vreme provale germanskih i sarmatskih plemena tokom III 

veka stanovnistvo provincija Moesia Prima i Dacia Nova bilo već 

romanizovano. 

Visedecenijske borbe s germanskim i drugim plemenima tokom III-IV 

veka dovele su do formiranja prefekture Ilirik, mada formiranje i nije išlo 

tako jednostavno, jer je proces nastajanja tekao od 379. do 395. godine. U 

novoformiranoj prefekturi Ilirik, pored uobičajenih pograničnih odreda, 

kojima komanduju dux Moesiae Prima i dux Daciae Ripensis, zbog uéestalih


borbi s varvarima, uspostavljena je posebna komanda, na čijem čelu se 

nalazi magister militum per Illyricum sa jednom legio palatina, osam 

„pokretnih” legio comitatensis, devet legio pseudocomitatensis, šest odreda 

zvanih auxilia palatina i dva posebna konjička odreda vexillatio 

comitatensis, čime je bila ostvarena upadljivo veća koncentracija vojnih 

snaga, nego u ostalim regionima Rimske Imperije. Ako tome pridodamo 

veliki broj utvrđenja, koja su verovatno u ovo vreme iznova podignuta na 

dunavskom limesu, a koja je Justinijan obnavljao krajem prve polovine VI 

veka, stiče se utisak da su provincije Moesia Prima i Dacia Ripensis bile 

gusto naseljene s dovedenim rimskim i autohtonim romanizovanim 

stanovništvom, koje je u kontaktu s populacijom gotskih federata, koji su i 

sami bili u fazi romanizacije krajem IV veka, dalo jednu specijalnu 

zajednicu u kojoj su tekovine rimske civilizacije izmešane sa elementima 

kulture Černjahov — Sintana de Mureš na današnjem prostoru timočke zone. 

Pored odbrane limesa od varvara, jedan od prvih zadataka legija i 

pomoćnih odreda u Moesia Superior, a kasnije u Moesia Prima i Dacia 

Ripensis, bio je izgradnja magistralnih i lokalnih puteva (viae vicinales), 

vojnih logora i naselja. Na magistralnim putevima (via milifaris, via publica, 

agger publicus ili strata) nastao je i razvijao se veći broj usputnih stanica i 

naselja (mensiones, stationes) između većih gradova i na mestima koja su 

obezbeđivala pravovremeno prihvatanje putnika. 

Imena ovih stanica delom objašnjavaju njihovu namenu, tako su 

mansiones služile za okrepljenje putnika, stationes za prihvatanje i smeštaj, 

mutatio za zamenu konjske zaprege ili kola, kao npr. mutatio ad Sextum, 

mutatio ad Nonum, mutatio ad Octavum, mutatio Tricornia, mutatio Vingeio 

i slično, castella ili praesidia su, kao npr. Praesidium Pompei i Praesidium 

Dasmini, sa vojnim teritorijalnim posadama čuvali putnike, trgovce i ostale 

dobronamernike od mnogih otpadnika, a pojedinačne kule stražare (turres) 

su, kao što je npr. Turres (Turibas) kod današnjeg Pirota, služile za dojavu 

kretanja raznih razbojničkih bandi. Ove stanice na putevima takođe ukazuju 

na svakovrsnu komunikaciju domorodaca s rimskim stanovništvom, što je 

svakako doprinelo sveopštoj romanizaciji i lainizaciji provincije. 

Pored navedenih usputnih stanica, postojali su i drugi objekti koji su 

služili putnicima, kao što su štale i magacini za trgovce. Sa vremenom su se, 

oko ovih stanica, razvila mala naselja, ponegde i latifundije, a s njima su 

nikli i drugi objekti koji su služili kako putnicima tako i stalno naseljenim 

meštanima, kao što su bunari (ad putea, DpUoic), na šta ukazuje mutatio 

Urisio kod Bergule, javna kupatila (thermae), gostionice (tabernae), 

odmorišta za vojna i drZavna lica na službenim putovanjima (praetoria) ili 

zanatske radionice (fabrica, officina), zatim akvedukti i objekti s 

prostorijama za smestaj i preradu poljoprivrednih proizvoda (villa rustica 

Sfructuaria), kao i za stanovanje s luksuznim podnim mozaicima i fresko 


slikarstvom na zidovima i skulpturama (villa rustica habitatoria). Naročito 

vidan napredak je bio kod onih naselja gde su prirodni resursi bili izda3ni, pa 

se, recimo, razvijaju banje (balneum), gde ima toplih izvora i, rudnici 

(metallum), gde su se iskori§tavala rudna bogatstva. Sve je to doprinelo 

boljem razvoju priviede kako na glavnim putnim pravcima tako i na 

sporednim. Mestani ovih naselja bili su u kontaktu s mestanima obliznjih 

domorodackih naselja zbog obostrane koristi u razmeni dobara i tako 

doprineli opštoj romanizaciji i latinizaciji provincije Moesia Superior, 

odnosno Moesia Prima i Dacia Ripensis u vreme kasne antike. 

Kod arheoloski dobro istraZenih anti¢kih naselja na Balkanskom 

poluostrvu uočeno je da se rimski vojni logori obično podizu u blizini 

domorodagkih sela (vicus), a oko vojnih logora, tj. utvrdenja, nastaju civilna 

naselja, medu kojima neka dobijaju status municipija i kolonija, što je 

razumljivo, ako se ima u vidu da je snabdevanje logora hranom, vodom i 

drugim potrebama bilo organizovano najpre iz neposredne okoline. MoZe se, 

manje-viSe, re¢i da su svi gradovi s domorodackim imenima (tračkim, 

ilirskim, keltskim) nastali pored, ili na mestu, bivših domorodackih naselja, 

§to svakako još jednom ukazuje na sveopštu romanizaciju domorodatkog 

stanovnistva. 

Sveopšta romanizacija i latinizacija antičkog i kasnoantitkog 

stanovništva nastupa i razvojem privrednih delatnosti. Po otpuštanju iz 

vojske veterani legija su u II i III yeku dobijali znatne količine novca koje su 

ulagali u poljoprivredu, na šta posebno ukazuju posvete poljoprivrednim 

božanstvima u Singidunumu, Raciariji, Trikornijumu itd, u trgovinu, u 

mestima gde su se naseljavali, na šta posredno ukazuju carski ukazi iz V 

veka, koji znaju za njihove preduzete aktivnosti u trgovačkim poslovima ili 

zanatstvu preko oslobođenika. Da su neki od veterana bili dobrostojeći, vidi 

se po tome što su imali robove, kupljene ili odgajane u sopstvenoj kući i 

oslobodenike, po ulaganjima u izvođenju javnih radova, npr. u 

Viminacijumu, Singidunumu, Ratiariji i drugde, a i po velikom broju 

spomenika, na kojima se navode naslednici (hedes). 

„Romanizovano gradsko stanovništvo tokom gonjenja, znatnim 

brojem mučenika pokazuje svoju privrženost hrišćanstvu” i u Dačkoj 

dijecezi, odnosno u Moesia Prima, Dacia Ripensis i Dacia Mediterranea, 

gde su veći gradovi imali svoje episkopije, a seosko stanovništvo tek nakon 

Milanskog edikta (313) tokom IV veka počinje masovnije primati 

hrišćanstvo. Kao dokaz da je stanovništvo prefekture Ilirik bilo romansko, 

može biti i to da je na ovom prostoru služilo latinsko sveštenstvo nakon 

formiranja Tesaloničkog vikarijata krajem IV i početkom V veka, koje je 

bilo pod okriljem Rimske kurije sve do sredine VIII veka. Hrišćanstvo se 

jezikom Latina prenosilo i neposrednim kontaktom, kada kršteni muž 

pripoveda o blagoj vesti spasenja u Hristu svojoj još nekrštenoj ženi, rob


svome gospodaru ili gospodar slugama svojim, trgovci kupcima, a lekari 

bolesnicima, itd. Pravci širenja hrišćanstva bili su i pravci komunikacija 

kojima se odvijala trgovina, najčešće sa italičkog i galskog podneblja, kuda 

se kretala vojska i obavljala administrativna i državna rimska vlast, koja je u 

službenoj upotrebi koristila latinski jezik. Severni deo Ilirika, osobito 

planinsko područje koje je udaljeno od transbalkanskih putnih pravaca, 

sporije je i znatno kasnije hristijanizovano, tek u IV i V veku, da bi već u 

prvoj polovini VI veka Justinijan svojim novelama (XI i CXXXII) iz 535. i 

545. godine formirao za oblast Ilirika posebnu crkvenu oblast pod okriljem 

Rimske kurije, koju je zadržao u administrativnom okviru Istočnog rimskog 

carstva. 

Provalom Huna u prvoj polovini V veka, a zatim upadima bugarskih, 

slovenskih i drugih plemena u prvoj polovini VI veka, rimska vlast u Dagkoj 

dijecezi nije bila ozbiljno uzdrmana, jer, da jeste, ko bi polovinom VI veka 

gradio nove i dogradivao stare kastele, a i za koje bi se stanovni§tvo gradilo 

ako ne za romansko? Manji gradovi su padali u ruke neprijatelja retko i 

iskljucivo privremeno. Može se reći da je Dačka dijeceza imala centralno 

mesto u Justinijanovoj koncepciji odbrane Balkana, a graditeljska aktivnost i 

pohvale koje je Justinijanu izrekao Prokopije u De aedificiis više su okrenute 

obnavljanju zapustenog nego stvaranju novog. Naravno, romejska uprava u 

Dačkoj dijecezi je zavisila više od obima i Zestine provala samih varvara 

nego od sopstvenih odbrambenih moguénosti, pa zato nije čudno §to vojnici 

poreklom iz Ilirika dezertiraju 554/55. godine sa ratista u Italiji, zabrinuti 

vestima da njihovu domovinu neometano pustose „Huni”, tj. Bugari. 

O mnogo vecoj snazi varvara od odbrane koja je postojala u Iliriku i 

Trakiji, saznajemo iz Velizarovog pisma upucenog Justinijanu, u kojem se 

kaže da je i ono malo vojske koja postoji u provincijama na Balkanu bez 

iskustva. U takvim okolnostima odbrana gradova i uopste ekonomskih 

dobara Trakije i Ilirika prepustena je, kao što pokazuju mnogobrojna 

svedocanstva, najčešće i u potpunosti, lokalnom romanskom stanovnistvu, 

koje je u više navrata bilo zarobljeno i odvedeno na levu obalu Dunava, a 

zatim otkupom bilo vraceno u oblasti Dacke dijeceze, odakle su i odvedeni. 

Po svemu sudeéi, utvrdeni limes na Dunavu, a posebno u Priobalnoj Dakiji i 

Prvoj Meziji, izgubio je svoj smisao, jer više nije, izgleda, branio 

unutradnjost Balkana još 585/6. godine. No, malo je verovatno da su gradovi 

Priobalne Dakije pali pre 602. godine, a da nas o tome Simokata ništa ne 

obavestava. U njima je čak i clLiovljen Zivot romanskog stanovništva i 

raznorodnog etnickog stanovnistva, jer nam to potvrduju arheoloski artefakti 

(keramika i ostalo) i opticaj novca iz Mavrikijevog vremena (582-602). 

To romansko stanovniitvo dolaskom Avara, kao i doseljavanjem 

slovenskih plemena pogetkom VII i dolaskom Bugara krajem istoga veka, 

opstalo je i tokom narednih vekova na prostorima bivie Dačke dijeceze. 


Najpre Huni tokom V, Sloveni tokom VI i konatno Avari krajem druge 

decenije VII veka, odveli su ,celokupno” romansko stanovnistvo ilirskih 

provincija, obeju Panonija, obeju Dakija, Dardanije, Mezije, Prevalisa, 

Rodopa, Trakije i svih ostalih na podrugju dana3njeg Srema, odakle se pod 

nazivom Sermisianci vratilo predvodeno Kuverom tokom devete decenije 

VII veka na Keramezijsko, odnosno Bitoljsko polje. Uostalom, borbe koje su 

vodene protiv Sklavinija tokom VII-VIII veka daleko su od prostora timocke 

zone i srednjeg Podunavlja, gde se romansko stanovništvo uspelo otuvati 

tokom sledeéih vekova. 

U poglaviju gde smo prikazali romansko stanovnistvo u kontaktu s 

doseljenim slovenskim, srpskim i bugarskim plemenima, ukazali smo na 

medusobni odnos koji se vekovima formirao potencirajuéi razliku izmedu 

Barbaricum-a i respublica Romana. Tokom jednog milenijuma romansko 

stanovnistvo, zadojeno tradicijama rimske politike, definiše se u opoziciji s 

varvarima koji su u sve češćem kontaktu sa njima. Pratili smo obostrani 

uticaj, proces romanizacije varvara i varvarizacije Romana i definisali smo 

nastajanje jednog novog naroda nazvanog Sermisianci, koji se, manje-vise, 

na istom prostoru, po kazivanju Anonimusa iz XII veka, naziva Blachii ac 

pastores romanorum. Dakle, konglomerat raznih naroda, Grka, Latina, 

Slovena i Bugara, koji se nazivaju Sermisianci (Zeppnolevor), predstavlja 

jedan dodatni pokazatelj da anonimni autor Miracula 17 tokom VII veka ne 

prepoznaje u njima Romane, bgz obzira što su oni potomci deportovanih 

Romana iz Ilirskih provincija, ali, takode, u njima ne prepoznaje varvarska 

plemena, §to svakako ukazuje na jedan nov narod koji bi se u izvorima od IX 

veka nadalje mogao nazivati Vlasima. 

Provalivii u Panoniju 895/96. godine Ugri su, po kazivanju 

Anonimusa iz XII veka, naisli na ,,Vlahe (= Rumune — prim. S.G.), odnosno 

pastire Rimljana” (Blachii ac pastores romanorum), i na Vlahe/Rumune iz 

dukata ili vojvodata Gelu-a, kao i na dukat Glad-a u Banatu, izmedu Mureša 

i Dunava, koji se suprotstavio ekspanziji Ugara „s velikom vojskom 

konjanika i pešaka, uz pomoé Kumana i Bugara i Vlaha (= Rumuna)”. U IX 

veku Kumani su, navodno, stigli na Dunav, a, po mišljenju Radua Pajušana i 

Jonela Conkina, „može biti jedna konfuzija izmedu Kumana i Rumana 

zahvaljujuéi inicijalnim konsonantima K/R”. Onovremeni izvor Anonimus 

Pletrus) dictus magister... Bele regis Hungariae notarius mozda potvrduje 

ovu hipotezu slede¢im rečima: „izađoše iz Vidina” (de Bhudin castro 

egresus) podrazumevajuéi Vlahe, koji su, zapravo, u to vreme mogli biti 

Romani Timocke zone. Ali, čak i da se mišljenje Pajušana i Conkina ne 

prihvati, ako se Vlasi, potomci Dačana i Besa, po Kekaumenosu, nalaze na 

obalama Dunava i Save sve do polovine XI veka, zašto bi gens 

Timocianorum bilo srpsko ili slovensko pleme, a ne romansko stanovnitvo, 

tim više što njihovo ime potiče od njihovih poromanjenih predaka, tratkog


plemena Timacha, i tim više što gems Timocianorum nijedan izvor ne 

pominje kao srpsko ili slovensko pleme, na prostoru na kojem mnogi 

evropski (i srpski) istraživači nalaze kolevku rumunskog naroda, koji je 

nastao i obitavao po jednima do XI-XII, a po drugima do XIV veka na 

prostoru Timok — Osogovo — Šara i koji je bio živa prepreka između istočnih 

i zapadnih južnoslovenskih plemena, na kojem se i danas nalazi područje 

prizrensko-timočkog dijalekta, izuzetno bogato izoglosama i balkanizmima 

koji nastaju u susretu slovenskih i romanskih govora. Da su tu živeli 

Romani/Rumuni, dokazano je i antropološkim sastavom stanovništva na 

osnovu osteoloških ispitivanja na lokalitetu Karataš — kastel kod Kladova i 

Vajuga I, na obali Dunava, između Kladova i Milutinovca, kao i na 

lokalitetu Pesak/Korbovo, na obali Dunava, takođe u Timočkoj zoni, koji se 

datira od IX do X veka, dakle u vreme kada se pominju Timočani. Budući da 

se „lokacija Pesak/Korbovo poklapa sa pomenutom jezičkom raselinom 

između istočno-južnoslovenske i zapadno-južnoslovenske jezičke grupe, 

može se pretpostaviti da tampon zona, romejsko [= romansko — S.G.] 

stanovništvo, zaista postoji u tom međuprostoru i da je već od kraja X veka 

stupilo u bliže kontakte sa Slovenima“ pa, dakle, možemo zaključiti da o 

Slovenima, kada se pominju Timočani, ne može biti pomena u IX veku, već 

se jedino može govoriti o romanskom, odnosno protorumunskom 

stanovništvu ili u najboljem slučaju o stanovnistvu sa Timoka koje obuhvata 

romansko i slovensko stanovništvo. Po mišljenju Tibora Živkovića, proističe 

zaključak „o slabom mešanju starosedelaca sa Slovenima od VII do X veka. 

Proces brahikranizacije, koji se može objasniti uticajem nekog drugog 

etničkog supstrata, upravo kazuje da se spajanje dve etničke grupacije 

dogodilo posle XI veka...“, što opet „potvrđuje prethodno izneto mišlenje da 

oblasti središnjeg Balkana, pre svega Srbije, nisu bile ni izdaleka potpuno 

opustele i da se romejsko [= romansko — S.G.] stanovništvo, istina u brdskim 

predelima, očuvalo sve do XI veka, kada dolazi do njegove migracije“, što 

potvrđuje i Kekaumenos u XI veku, koji kaže da su na obalama Dunava i 

Save živeli Vlasi „gde od skora žive Srbi (2épBot), na mestima 

utvrđenim i teško pristupačnim“, pa, prema tome, Timočani IX veka nisu 

mogli biti Sloveni, ve¢ Romani/Protorumuni, koji su donekle mogli biti u 

kohabitaciji sa slovenskim stanovništvom, a onda se u najboljem slučaju o 

Timočanima može govoriti kao o stanovništvu sa Timoka. 

Opšti zaključak, dakle, donet na osnovu istorijskih pisanih 

dokumenata i antropoloških ostccloSkih ostataka jeste da su Timocani, 

spomenuti u Ajnhardovim Analima, bili romansko/protorumunsko 

stanovništvo na prostoru gornjeg i srednjeg toka Timoka, gde su se nazivi 

Prokopijevih kastela iz VI veka očuvali u ojkonimiji preko turskih popisnih 

deftera do današnjih dana, kao npr. 4/danes — Aldinac, Arsatza - Rsovac, 

Arsena - Ražanj, Brarkedon - Brakinova, Burdopes — Burdimo, Garkes - 


o 

Grkinja, Gurvikon — Kurvingrad kod Niša, Kalis - Kalna, Kandilar — 

Kandilice, Mucianikastelon — Mučibaba, Mutzipara - Mučkovce, Iudaios - 

Zidaik, Novae - Nova, Ratiaria — Arčar, Almus — Lom, Bononia < 

prarumunsko Budiinia > stbug. *E5AIHb — Vidin, Florentiniana — Florentin, 

Bratzista < Bragi sta — Bračin, Setlotes < vulgamnolat. Siculdtae > 

Sglat – Zlot, Timiana — Tamjanica, itd. 

Osim imena antickih i kasnoantickih kastela navedenih sa prostora 

danasnje timotke zone, &ija su se imena odrZala u toponimiji do danas, što 

ukazuje na jednu od mnogih tzv. enklava romanizovanog starosedelackog 

stanovniStva, nazivi reka ubedljivo svedote o zaticanju romanskog 

stanovnistva na navedenom prostoru: Danuvius — Dunav, Savus - Sava, 

Dravus — Drava, Pincus – Pek, Timacus – Timok, *Malvus – Mlava, Margus 

- Morava, Kiabros – Cibrica, Almus — Lom, Asemus — Osem, latrus — Jetra, 

ali i šire, čemu svedoče imena reka, kao što su: Drinus — Drina, Colapis — 

Kupa, Oienus — Una, Bunnos — Buna, Urbanus — Vrbas, Pelva ~ Pliva, 

Basuntius — Bosut, Tibissus — Tamiš, Pathissus — Tisa, Naron — Neretva, 

Barbanna — Bojana, Cinua — Cijevna, i mnogo drugih hidronima na 

prosotoru timocke zone i šire, u kojima se, po misljenju Zvezdane Pavlović, 

analizom može utvrditi ,,vidan rumunski uticaj u slivu JuZne Morave, 

Zapadne Morave, Velike Morave, Mlave, Peka, Belog (= Svrljiskog) 

Timoka, Crnog (= Krivovirskog) Timoka ili Crne Reke, Timoka, Porečke 

reke i u slivu Kolubare. 

Ni najveéa ekspanzija drzave Nemanji¢a ili Despota Stefana 

Lazareviéa „nije zahvatila timočki sliv, a ni gornje Ponišavlje“, pa kako 

drugatije objasniti čudnu koncentraciju izoglosa koje razdvajaju istočnu i 

zapadnu granu Juznih Slovena nego izvesnim etni¢kim klinom „u kojem je 

Zivelo — kako kaZe holandski slavista N. van Vejk (van Wijk) – rumunsko 

stanovnistvo.“ Na prostoru Timok-Osogovo-Sara, odnosno na prostoru koji 

zahvata područje prizrensko-timocke (torlacke) dijalekatske grupe, tj. 

belogračičko-brezničkih govora na bugarskoj drZavnoj i nacionalnoj teritoriji 

ili severnomakedonskih govora u Makedoniji, nalazimo odavna veé 

zabeleZene toponime ,,Berbatovo, Bukurovac, Bučum, Valunis, Korbevac, 

Marzini, Merdzelat, Svrljig, Surdulica, Tumba, DZepa i mnoga druga 

rumunskog ... porekla...“ kao npr. „Rmjos, NikSor, Midžor ... Bucumet, 

Valunis, Surdul ... Mackatica, koji nesumnjivo dokazuju nekada3nje brojno 

prisustvo Rumuna u ovim predelima®. Uostalom i na bugarskoj strani 

granice, na primer ,,u sofijskom kraju, znatan je deo rumunskog elementa u 

toponimiji oličen u imenima kao Banaiz, BaniSora, Bov, Vakarel, Gavnos, 

Pasarel, Ursul“ itd. 

Pored mnogih pokazatelja suZivota slovenskih, srpskih i bugarskih 

plemena s autohtonim romanizovanim stanovnistvom, kao i ojkonima, 

hidronima (potamonima), toponima i drimonima koje smo naveli, o


uporednom Zivotu Romana pored varvara, svedoče i tzv. sanktoremi 

(hagionimi), odnosno najstariji sakralni objekti, čija su imena svetaca 

poslužila u imenovanju mnogih mesta na Balkanskom poluostrvu i svedoče 

o mnogim oazama hrišćanskog, najpre neolatinskog, a potom i romanskog, 

odnosno rumunskog stanovništva u moru slovenskog mnoštva. Ovaj 

hrišćanski svet Romana je svakako morao uticati na varvare, koji su se sa 

vremenom delimično hristijanizovali i pod uticajem lokalnih „samoukih 

propovednika“. 

Na osnovu nekih sanktorema koji mogu biti supstrat, tj. eventualna 

imena koja su Sloveni zatekli doselivši se na određeno područje, ili adstrat, 

odnosno imena koja su nastajala kada je najveći deo Ilirika već odavna bio 

poslovenjen uz opstanak izvesnih romanskih enklava potonjih Vlaha, 

odnosno Rumuna, sa sopstvenim topografskim imenovanjem, uočavaju se 

mnogo više latinski, odnosno romanski, nego grčki uticaji. 

Među hrišćanskim toponimima moZemo navesti Prokopijev 

SoaprviPec, MiAétng, zatim naziv 'IotaoyAd&yYa u povelji Vasilija II iz 

1019. godine koji valja datirati pre 1000. godine. U one nazive sakralnih 

objekata koje smatramo adstratima su toponim Kundelj u Metohiji, mezra 

Besicince u nahiji Polomje kao i toponim Biserka kod ušća Toplice ili kod 

Plevalja (Gornje Podrinje), a poti¢u od rumunskog refleksa bisericd „crkva“ 

< lat. basilica. Veoma je arhaian toponim Smese u ataru sela Zagrada kod 

Zajecara, gde se nalaze ostaci katolicke bogomolje i koji potiče od lat. 

s(anctus) me(n)sa. U adstrate prvenstveno treba ubrajati i one toponime sa 

romanskim govorima proisteklim iz balkanskog vulgarnog latiniteta, kao 

npr. toponim Z@evtépopov, potvrden 1019. godine u povelji Vasilija II, 

takode naziv crkve Sv. Nikola Komljag (komamrs u Ravaničkoj povelji), kao 

i naziv dveju crkava Kumanica od lat. communicare „pričešćivati se“, itd. 

O svakodnevnom suZivotu običnih ljudi, najpre Romana, a zatim i 

Rumuna sa Slovenima, Srbima i poslovenjenim Bugarima, posebno na 

prostoru Timok-Osogovo-Sara, koji se tokom vekova dobrim delom utapaju 

u slovensko more, ukazuje i romanska leksika posebno u prizrenskomtimočkom 

dijalektu, kao npr. albotin, lastar, skoba, skobi se, skara, skube, 

vurda, vurka, cuknut, ursula, komonji se, susina, kulastra, kondilat, turta, 

cuka, sugare, Serbi se, orata, trandorija, parasina, kormim, vardi, vardiste, 

mandra, maren, skopi, brbat, soma, talason, itd. 

Na osnovu zakonskih odredaba o Vlasima srednjovekovnog razdoblja 

na prostoru današnje Srbije, Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Hrvatske i 

Bugarske, receno je pone§to o manastirskim, velikoZupanskim, banskim, 

herceskim, kraljevskim, carskim i samostalnim Vlasima. Rečeno je i kojem 

etnosu pripadaju Vlasi Bosne, Srbije i Hrvatske, takode i o zabrani Zenidbe 

Srba medu Vlasima, itd. Dokumentovana je mala i velika viastela medu 

Srbima, Latinima i Arbanasima, ali i medu Viasima, kao što su 


dokumentovani i viaski feudalci medu srpskim, bosansko-hercegovackim i 

hrvatskim feudalcima. Spomenut je ne mali broj viaskih vojvoda, knezova, 

sudija (suca), primi¢ura, katunara, čelnika i drugih na osnovu čega je bilo 

moguée govoriti o socijalnoj i privrednoj strukturi Vlaha. 

U vreme turske imperije na osnovu zakona Branicevskih i Vidinskih 

Vlaha znamo dosta o obaveznim davanjima kao i o onima kojih su bili 

oslobodeni, npr. mladarine i ovéarine, odnosno da ne plaéaju novčanu 

neserijatsku dazbinu na mladu ili na bracnu loznicu koju su placali svi 

podanici osmanske imperije prilikom udaje kéeri, kao i ovéarinu koja 

predstavlja porez na sitnu stoku, ovce i koze. Takode je reteno da „solar 

medu njih ... ne ulazi“, a „katran, luč, daske i drva ne donose®, odnosno 

oslobodeni su poslova kojima su manje viSe bili zaduzeni srednjovekovni 

Vlasi ponosnici. 

Turski zakonodavac izričito kaze da Vlasi „ne kose livade”, da „se ne 

gradi sandzak-begu kuéa u vlaskim selima” i da se Vlasi „ne nagone da 

čuvaju tvrđave”, §to je opet u suprotnosti sa zaduZenjima koja su imali 

srednjovekovni Vlasi u Zakonu Viahom, gde je rečeno i gradi da napraljaju i 

Jjagnjila da grade. Bilo je zabranjeno da se Vlasima ,uzima krvnina“ pre 

nego „dođu pred kadiju“ koja je predstavljala nadoknadu za krvni delikt, tj. 

za ubistvo, za ranjavanje ili za prolivenu krv, koju je plaćao krivac, a ako se 

krivac ne bi pronasao, pladala je drustvena zajednica na &ijem je zemljistu 

utinjen krvni delikt, odnosno pronađena ubijena ili povredena osoba. Dakle, 

turski zakonodavac je zadrzao srednjovekovno pravo o placanju krvnine 

koju nalazimo i u DuSanovom zakoniku, naglašavajući da o uzimanju 

krvnine odlučuje kadija. 

Za vršenje vojnih, ponešto i političkih i upravnih, poslova u 

Vidinskom ili Smederevskom Sandžaku bili su zaduženi knezovi, primicuri, 

rataji i teklići, kako starosedeoci tako i novodošli. Plaha vojnika bilo je u 

Samuilovoj vojsci 986. godine, pominju se u vojsci Romanije/Vizantije 

krajem 1027. godine, a česti ustanci i pobune Vlaha ukazuju na njihov vojni 

potencijal. Iz jedne takve pobune Petra i Asena 1185/86. godine formirano je 

Drugo Bugarsko carstvo ili tzv. Vlaško-Bugarsko carstvo. Vlaha vojnika je 

bilo i u službi srpskih, bosansko-hercegovačkih i hrvatskih kneževa, banova, 

hercega i kraljeva, kao i u vreme Despotovine. U svojoj raspravi O 

vojnucima Branislav Đurđev je dokazao da su autentični podaci poznijih 

izvora o tako ranom preuzimanju vojnuka (voynugan) u turski vojnički 

sistem, kao i to da se „kod vojnuka radi o Vlasima-vojnicima iz 

srednjovekovnih slovenskih država“. 

Po pitanju komore/komornice među Vlasima, ostalo je da se iz mesta 

od kojih se uzima komora izvodi jedan nevernik na pedeset kuća koji obavlja 

šest meseci službu svom sandžak-begu, ali neka ni od koga ne uzima silom


novac. Ako se pojavi neprijatelj, neka svi Plasi uzjašu konje i kako valja 

budu joldasi, tj. saputnici turskih konjanika. 

Vlasi, dakle, predstavljaju kontinuitet u toku mnogo stoleća, iako ne 

uvek na istoj teritoriji, nego u raznim delovima Balkana, tako i vlaško 

uredenje i položaj, zakon vlaški, pisani i nepisani, predstavlja kontinuitet 

svoje vrste, jer on nadživljava propale i ulazi u nove državne i društvene 

formacije: pojavio se u nemanjićkoj Srbiji, ukoliko ga i ona nije preuzela od 

Vizantinaca ili Bugara, sklonio se posle u Hrvatsku, da vaskrsne u punoj 

snazi na čitavoj južnoslovenskoj teritoriji pod Turcima, pošto su Turci 

ovladali balkanskim zemljama i uveli Vlahe u svoju službu. 

Da je romansko stanovništo na prostoru današnje timočke zone 

dočekalo upade Pečenega, Uza i Kumana u X-XIV veku, dokazali smo uz 

pomoć romanijskih autora Ioannesa Mauropusa (Pečenezi), Teofilaktosa 

Ahridona (Pečenezi, Kumani), Kekaumenosa (Pečenezi), Mihaila Psellosa 

(Pečenezi), Ioannesa Oxitesa (Pečenezi, Uzi), Ioannesa Skylitzesa (Pečenezi, 

Uzi), Mihaila Attaliatesa (Pečenezi, Uzi), Nikiforosa Bryenniosa (Pečenezi), 

Ane Komnene (Pečenezi, Kumani), Georgiosa Kedrenosa (Pečenezi, 

Kumani), Nikolaosa Kataskepenosa (Pečenezi), Mihaila Glykasa (Pečenezi), 

Manuela Straboromanosa (Pečenezi), Eustathiosa Thessalonikesa (Kumani), 

Ioannesa Zonare (Pečenezi, Uzi, Kumani), Ioannesa Kinnamosa (Pečenezi, 

Kumani), Niketasa Choniatesa (Pečenezi, Kumani) i drugih, koji na istim 

prostorima, gde pominju Pečenege, Uze i Kumane, pominju i suprotstavljene 

im momade koje na narodnom jeziku nazivaju Vlasima ili ih pominju u 

zajedničkoj borbi protivu Romanije. 

čelnik Plaha po imenu Pudilo, koji donosi vest o prelasku Kumana preko 

Dunava 1094. godine, što je svakako od velike važnosti za istoriju Vlaha, 

koji habitiraju u oblastima između Dunava i planine Zygos (= Stara planina) 

krajem XI veka, i koji su na strani Imperije. Takođe je veoma važno 

kazivanje Ane Komnene o Vlasima koji habitiraju na samoj planini Zygos i 

koji znaju sve moguće staze kako bi se prešli utvrđeni klanci pomažući 

Kumanima u osvajanjima teritorija Vizantije/Romanije. To su, možemo 

slobodno reći, preci onih Vlaha koji su 1185. godine· podigli bunu pod 

vodstvom Petra i Asena, u vreme imperatora Isaka II Angelosa. 

Što se tiče uzajamnih odnosa romanskog/rumunskog stanovništva i 

turkmenskih plemena Pečenega, Uza i Kumana počevši od X do XIV veka, 

pored već iznetih izvora, za nas je veoma zanimljiv podatak o Vlasima koji 

je zabeležen u Kinama (Kinnamus). Naime, povodom međusobnih vojnih 

sukoba do kojih je došlo 1166. godine između Ugara i Romeja, basileus 

Manuel I Komnenos poslao je Aleksiosa na Istar s velikom vojskom, kako bi 

naterao Hune (= Ugre) da veruju da će biti napadnuti opet s uobičajenih 

prostora, a Leonu, zvanog Vataces (Vatatzes), koji je doveo drugu 


i 

mnogobrojnu vojsku s druge strane, te opet i veliko mnostvo Plaha, o kojima 

se govori da su davnašnji doseljenici onih iz Italije, poručio je da napadne u 

zemlju Huna iz oblasti kraj Ponta nazvan Euxinus, odakle ih niko nikada nije 

napao. 

Ukratko, Vlahe, odnosno Rumune sa Hemusa srećemo kod Nikite 

Honijata (Nichetas Choniates) i u jesen 1185. godine, kada pod vođstvom 

braće Petra i Asena imaju glavnu ulogu u formiranju tzv. Drugog bugarskog 

carstva. Njih Honijat naziva „varvari sa planine Hemus, koji se ranije 

nazivahu Mizijci, a sada se zovu Vlasi”. Honijat pominje u svojoj Istoriji 

Pečenege 1122. godine, ali najčešće saradnju Vlaha i Kumana protivu 

Romeja od jeseni 1185. godine, kao i pobedu Kumana nad krstašima 14. 

aprila 1205. godine blizu Hadrianopolisa. O dizanju ustanka Petra i Asena 

1185. godine i o doprinosu Bugara, Vlaha i Kumana u formiranju II 

Bugarskog carstva sve do 1240. piše u svom delu Istorie i Georgije 

Akropolit (Georgius Acropolites), a Teodor Skutariot (Teodoros Skutariotes) 

u svom delu Kratka hronika beleži Pečenege 1122. godine, Kumane 1148, 

1150, 1166. i 1176. godine, Vlahe na granici Galicije 1164. godine o kojima 

je nešto malo rečeno povodom teksta Nikete Honijata i takođe beleži pobunu 

Vlaha sa Hemusa 1185/86. godine „koje su ranije nazivali Mizijcima, a sada 

se nazivaju Vlasi i Bugari” i koji uz veliku pomoć Kumana osvajahu predele 

Vizantije/Romanije, po njegovom kazivanju, sve do 1237. godine. 

Primera o saradnji Kumang pod imenom Skiti paristriani Vlaha pod 

imenom Mizijci nalazimo i u delu Georgija Pahimera (Georgios Paxymeres) 

Sastavljene istorije, u kojem prezentuje istoriju Romanije između 1261. i 

1308. godine, a Manuel Holobolos u drugoj polovini XIII veka pominje da 

„je neomeđena zemlja Dačana puna lepih reči pobeda tvojih...”, odnosno 

pobeda basileusa Mihaila VIII (1259-1282), a Dačani su, svakako, Rumuni 

Balkanskog poluostrva, što se može zaključiti iz citiranog teksta da je zemlja 

Dačana puna lepih reči o pobedama basileusa Mihaila VIII, kojih je mogao 

imati samo južno od Dunava. 

Spominjanje Vlaha/Rumuna, uslovno rečeno, i njihovog jezika u 

pisanim izvorima na prostoru Timočke zone i pograničnim oblastima je 

počelo od VII veka. Najpre se u delu Miracula Sancti Demetri pod imenom 

Sermisiani, a ne pod imenom Romani, pominje romanizovano stanovništvo 

Srema, koje se u drugoj polovini XII veka u delu prezbitera Dukljanina 

ponovo naziva imenom Sermani, a 1330. godine na prostoru Kosova i 

Metohije pominje se katun Plaha Sremljana. Naime, zbog poodmaklog 

procesa varvarizacije romansko stanovništvo Srema 618-685. godine ne 

naziva se Romanima, što je uobičajeno za to vreme, već po imenu antičkog 

domorodačkog plemena Sermisiani. 

Neposredni pomen Vlaha nalazi se u Anonimus-a, notara ugarskog 

kralja Bele, koji u vojsci vojvode Glada u Banatu protiv Ugara pominje i


Plahe. Isti autor na drugom mestu kaže da su Ugri u Panoniji naišli i na 

„Vlahe, odnosno pastire Rimljana“ (Blachii ac pastores Romanorum). 

Anonymus pominje još jednog „vojvodu Vlaha” (ducem Blacorum), po 

imenu „neki Gelou Viah” (Gelou quidam Blacus), čije je vojvodstvo 

smešteno u severozapadnom Erdelju i naseljeno je „Plasima i Slovenima” 

(Blasii et Sclaui). 

Takođe, u jednom pasusu Geografije jermenskog pisca Mojseja 

Horenskog pominje se jedna „nepoznata zemlja, koja se naziva Valahija 

(Balak®)” i prostire se na celokupnom prostoru izmedu planine Zaghure, tj. 

Hemusa, „koja je (zemlja) Bugara” i planine Rivbia, tj. Karpata. To je zemlja 

koja se u Oguzname, prvoj turskoj hronici iz prve polovine XI veka, naziva 

Ulak ili Blékumannaland u skandinavskim izvorima, a krajem XI veka na 

obalama Dunava i Save, uslovno rečeno na svekolikom prostoru između 

Zagore (Haemus) i Karpata, Kekaumenos pominje „narod Vlaha (BAdywv 

Yévog)”. 

Na istom prostoru krajem XII veka Nikita Honijat (Nichita Choniates) 

smešta ,,varvare sa planine Haemus, koji su se ranije nazivali Misieni, a sada 

se nazivaju Vlasi”, a Teodor Skutariotes smesta ,,varvare sa Haemus-a, koji 

su se ranije nazivali Misieni, a sada se nazivaju Plasi i Bugari”. Nemački 

hroničar Ansbertus piše o vojsci od preko 60.000 ratnika s kraja XII veka 

(1189) u sluzbi Fridriha I Barbarose (= Ridobradi), sastavljenoj od Srba i 

Viaha (Exercitum auxiliariorum Servorum et Blacorum ultra sexaginta 

millia) sa prostora BraniGeva, i da su u ,,bugarskoj šumi (silva Bulgariae)” 

napali „na zaštitnicu i komoru (krstaske vojske) vizantijski najamnici”, medu 

kojima i ,,Vlasi sa otrovnim strelama” po zapovesti brani¢evskog duksa. 

Komentar dela Dionizija Perijegeta (Dionisios Periegetas), koji je 

sačinio Eustatije (Eustathios), mitropolit Tesalonike (1125-1198?), u kojem 

se kaZe „da i južno od Istra ima Dalana”, oslanja se na Kekaumenosov 

podatak o ,,narodu Vlaha” na obalama Dunava i Save i na znanja koja iznosi 

Anna Comnena o Da¢anima, koji su Ziveli na severnim obroncima Hemusa 

sve do obale Dunava. To je zapravo zemlja Viaha, koju u drugoj polovini 

XIII veka Manuel Holobolos naziva ,neomedena zemlja Dagana” 

(Aaxdv dometog GIG). 

Na neomedenoj zemlji Dacana izmedu Haemus mons-a i Ripaei 

montes-a (= ‘Pinoie Gpe), tj. Karpata (Kapmdtng Opoc), Gervazije 

Tilburijski (Gervaius de Tilbury) u svom delu Ofia imperialia, koje je 

nastalo 1211. godine, pominje „Braničevo kraj Dunava” (Brandiz super 

Danubium) i ,zemlju Vlaha“ (terra Blacti), koju smešta izmedu „mesta 

Ravno i mesta Niš“ (vicus Ravana et vicus Nifa). Mesto vicus Ravana, koje 

se i u drugim latinskim izvorima pominje pod imenom civitas ili oppidum 

Rabinel, jeste srednjovekovni grad Ravno, blizu danasnje Cuprije na Moravi, 


a vicus Nifa je iskvareni oblik grafije Nissa ili Nisse, koja potiče od antičkog 

naziva Naissus (Niš). 

Dakle, Vlasi/Rumuni TimoZani pominju se tokom VII veka pod 

nazivom Sermisiani, a krajem IX veka u Banatu, Erdelju i celoj Panoniji pod 

nazivom Plasi. Takode, krajem XI i tokom XII veka na obalama Dunava, a 

krajem XII i početkom XIII veka locirani su, tačnije na prostoru Braničeva, 

pod nazivom Vlasi. Viasi se pominju čas severno od Dunava, čas bliže Staroj 

planini. Rekli bismo da je reč o istoj zemlji Vlaha, ¢iji su krajevi sad ovde, 

sad onde spomenuti u izvorima, jer je nijedan izvor ne pominje u njenoj 

celovitosti, tj. nijedan izvor se ne bavi celokupnim prostorom te velike, po 

kazivanju Manuela Holobolosa, neomedene zemlje Dacana. 

Vlasi se u turskim defterima XV-XVI veka ne pominju samo u 

Vidinskom i Smederevskom sandZaku već i juzno od ovih sandZaka. Naime, 

u prvom sačuvanom defteru niškog kraja iz 1498. godine popisano je selo 

Vlasi, §to govori o tome da je „Vlaha u niskoj regiji bilo i pre uspostave 

turske vlasti“. Prema popisu iz 1498. godine Vlaha je bilo na timarima niških 

spahija. Prema tom popisu, upisano je da u selu Selčanica stanuju Vlasi, kao 

i prema popisu od 1516. godine, u kojem je zapisano ,da su se Vlasi 

nastanjeni u njemu uzorno bavili zemljoradnjom*. Zatim, prema popisu iz 

1498, u mezri Gornja i Donja Studena takode su stanovali Vlasi, a prema 

popisu iz 1516. godine, iz sela Popsinice danasnje Popsice, raselili su se 

rajetini i „u njemu sada stanuju ¥lasi koji gospodaru timara daju pune ušure“ 

od zitarica. U selu Donji Barbeš i Čačine rajetini su se rasturili, a „sada su 

došli izvana Vlasi, koji se bave zemljoradnjom i daju uSure”. U popisu iz 

1516. godine „vlaško je i selo Punoš“, u kojem takode Zive ,,Vlasi koji se 

bave zemljoradnjom i daju ušure“, kao i Vlasi koji su ,stanovali na mezri 

Lipovnici i davali ušure“ itd. 

Proces naseljavanja Vlaha u nišku regiju trajao je tokom celog XVI 

veka, jer su u popisu od 1564. godine, oni upisani kao ,trajno nastanjeni 

stanovnici nekih sela sa rajinskim statusom i rajinskim obavezama®“, a 

moguée ih je ,sagledati kroz primi¢ursku organizaciju koju su nosili sa 

sobom“. Naime, u tim selima (Cerje, Jelenkovac /= Berbad/, Radikina Bara 

/= Koritar/, Crveni Breg, Leskovik, Sredogosna, Crvena Jabuka, Berduj, 

Vlah i Lipovnica) ,narodne stareSine su bili ili primiéuri ili primicurski 

sinovi“, a kako primiuri nisu placali rajinske dazbine od batine niti 

ispendzu, za ta sela se ,,moZe reći da su imala potpuno vlasko ili pretezno 

vlasko stanovništvo“ – kaže Dušanka Bojani¢ Lukac. 

O kontinuitetu života etničkih Vlaha/Rumuna Timočana svedoči nam i 

bezbroj leksičkih ostataka u jednome od najstarijih srpskih dijalekata, 

prizrensko-timočkom, koji se prostire na liniji Timok — Osogovo — Sara, 

onda mnoštvo vlaških toponima i zavidan broj sakralne arhitekture izgrađene 

i obnavljane, posve sigurno, za Vlahe/Rumune od strane donatora —


ugrovlaških vojvoda od kraja XIV do početka XVI veka na tlu Crnorečke i 

Fethislamske nahije. 

Primeri koje smo naveli povodom rešavanja semantike pojma Vlah u 

svim navedenim jezicima, predstavljaju etnonime i svi neposredno govore u 

prilog tezi da je pojam Vlah, otkada je prvi put zabeležen u istorijskim 

izvorima, najpre predstavljao romanizovane Kelte i Gale, potom Italijane, 

Francuze i najčešće Rumune, pokatkad i same Latine ili koje druge narode, 

što veoma &esto zavisi i od kancelarije u kojoj je takav dokument nastao. Sa 

vremenom, ovaj pojam poprima u sebe tolike semantičke vrednosti, da se 

doslovno njime imenuje sve i sva, od rarodnosti (etnonim) i, uopste, termina 

za svakog stranca ili stočara, seljaka, pa sve do imena svetaca koji su u vezi 

sa stodarstvom, do naziva uskopljenih Zivotinja ili do naziva zvezda ili 

vojnika palih na bojnom polju ili do naziva koji predstavlja donji svet ili 

germanski raj, čak i do naziva povréa, odece, folklora i do jo§ mnogo čega 

što se imenuje pojmom Viah. 

U kojoj meri se pojmom V/ah u proslosti imenovala ili danas imenuje 

„narodnost” (etnonim) keltska ili romanska ili se njime imenovao ,,stranac” 

ili štogod drugo, od navedenih mogucnosti i u kojim se evropskim jezicima 

njime koriste, saznali smo na osnovu mnogih primera u mnogim evropskim 

jezicima, od Rusije preko Balkanskog poluostrva i Evrope do Britanskog 

ostrva i kao zaključak se namece da su pojmom Vlah nazivani svi narodi koji 

su govorili bilo kojim romanskim jezikom, bilo francuskim, italijanskim ili 

rumunskim, a da su svi ostali nazivi nastali od pojma etnonima Viah. 

Pod naslovom O socijalnoj ili etnickoj kategoriji Viaha naveli smo 

knjizevna dela kao i mnoge istorijske izvore, zakone i povelje srpskih, 

bosanskih, hrvatskih, romanijskih i drugih vladara, kao i papskih povelja i 

pisama, a i drugih darovnica i dokumenata Dubrovatke i Mletatke 

republike, na osnovu kojih se može zaključiti da su Vlasi romanski entitet 

gde god da se nalaze na Balkanskom poluostrvu od prvih pomena do danas i 

da se pod pojmom Vlah ne krije staleska, tj. socijalna, već etnička kategorija, 

odnosno pojam Viah je u srednjovekovnom društvu oznafavao čoveka 

romanske etnicke pripadnosti. 

Dobar pokazatelj kontinuiteta romanskog stanovni§tva na prostoru 

timocke zone je i hristijanizacija varvarskog stanovnistva tokom VII-IX/X 

veka. Hrišćanstvo se odrzalo medu Romanima hrišćanima na prostoru 

Ilirika, a posebno na liniji Timok – Osogovo — Sara, tj. na prostoru koji je, 

po misljenju mnogih nau¢nika, kolevka rumunskog naroda, koji je u 

izvorima tokom celog srednjovekovnog perioda poznat pod imenom Vlasi. 

Kao pokazatelji snaznih dodira izmedu slovenskog i romanskog 

hri§¢anskog stanovništva mogu biti mnoge bazilike manjeg obima, koje 

nemaju srednjovekovni sloj na lokalitetima, a koje stanovnici do danasnjih 


dana nazivaju Crkvina. Sve bazilike pokazuju zajedničku osobinu da su sve 

prestale biti u funkciji pocetkom VII veka. 

Pored mnogih pokazatelja o suZivotu Romana hri§¢ana pored varvara 

od VII do IX/X veka, svedoče i tzv. sanktoremi (hagionimi), odnosno 

najstariji sakralni objekti, čija su imena svetaca posluZila u imenovanju 

mnogih mesta na Balkanskom poluostrvu i svedofe o mnogim oazama 

hriscanskog, najpre neolatinskog, a potom i romanskog, odnosno rumunskog 

stanovnistva u moru slovenskog mnostva. Ovaj hrišćanski svet Romana je 

svakako morao uticati na varvare koji su se vremenom delimi¢no 

hristijanizovali i pod uticajem lokalnih samoukih propovednika. 

Na prostoru današnje Timočke zone u vremenu od 870. do 1018. 

godine bila je formirana episkopija Moravska (6 Mopdpov), Vidin (1| 

Budijvn), Branicevo (1 Bpavit{opn) i Nis (6 Naicog), a 1020. godine 

Vasilije II svojom poveljom daruje Ohridskoj arhiepiskopiji i Vlasku 

episkopiju za Vlahe po celoj Bugarskoj, §to posredno ukazuje na mnoštvo 

romanskog hri§¢anskog stanovnistva koje je obitavalo i ranijih vekova na 

prostorima teme Bugarske (Timok – Osogovo — Sara) i koje je vidno uticalo 

na prihvatanje hrišćanstva od strane varvara. 

Entitet romanskog stanovnistva, pored mnogih pokazatelja, moZe se 

najbolje sagledati uvidom u nastanak i razvoj romanskog, odnosno 

rumunskog, jezika na prostoru Timotke zone, dok se o starini i 

visevekovnom suZivotu romanskog i slovenskog stanovnistva na prostoru 

Timok — Osogovo — Sara može govoriti na osnovu tzv. balkanizama, koji su 

nastali od hiljadite godine na ovamo i na osnovu latinskih i rumunskih 

leksickih ostataka u prizrensko-timockom dijalektu i argoima sa istog 

podruéja. U prvom delu rada prikazan je razvoj rumunskog jezika iz 

klasitnog i podunavskog latiniteta, koji je služio kao sredstvo 

sporazumevanja na vrlo širokom području koji su svi razumeli, a 

funkcioneri, &ete, trgovci, robovi, kolonisti, ideje mogle su nesmetano kruiti 

s kraja na kraj Rimske Imperije. Ukazali smo na pozne latinske tekstove iz 

IV, VII i VIII veka sa područja Galije i Spanije u kojima nalazimo vulgarne 

oblike koji su se odrzali u svim, ili u skoro svim, romanskim jezicima i koji 

ujedinjuju sve romanske jezike od Rumunije do Spanije. Zatim smo ukazali 

na one specifiéne elemente, inovativne i supstratne, zatim na one elemente 

koji ukazuju na latinsko-greki suzivot, elemente slovenske intracije, kao i na 

one specifiéne elemente o ekonomiji, posebno o zemljoradnji, čuvanju stoke 

i pastirstvu, socijalnoj organizaciji, elemente iz područja intelektualne i 

duhovne svere, hrišćanstva itd. sa bogato navedenim primerima. 

U drugom delu rada ukazali smo na rumunske pozajmice sa teritorije 

jugoistoéne Srbije, odnosno prizrensko-timo¢ke zone, imajući u vidu 

etimoloske potrebe, koje se mogu raslojiti na prave pozajmice, zabeleZene u 

oblastima u kojima danas ne postoji direktan kontakt govornika dva jezika,


rasute u široj oblasti istočne Srbije, u obliku klina, zbog izuzetno velike 

koncentracije rumunskih toponima, koja, po teoriji Van Vejka, pretpostavlja 

prisustvo rumunskog stanovništva u ranom srednjem veku i recentne lokalne 

pozajmice na prostoru današnjeg direktnog kontakta dva jezika, na prostoru 

severoistočne Srbije. 

Kada govorimo o jeziku Vlaha/Rumuna Timočana, navedeni su i pisani 

izvori, a prvi izvor koji treba navesti je delo Morifiq Orbis iz 1404. godine 

* arhiepiskopa Jovana Sultanijeha (Ioan de Sultanyeh), koji nakon opisa Srbije 

(Servia) i Rusije (Russi) svoje delo završava rečima da je „... bila dobra 

zemlja Vulgaria ili Bulgaria, koja je sada opustošena od Turaka“ (Vulgaria 

sive Bulgaria et fuit bona patria, est modo devastata per Turcos) i da 

gradani Vulgarije ili Bulgarije „... imaju jezik blizak latinskom“ (habent 

linguam propriam et quasi latinam), odnosno, da ,,Vulgari govore vulgarni 

romanski jezik“ (Ideo vocantur Vulgari a lingua Vulgarica romana) i da 

„sami zato hvaliSu se(be) da su bili Rimljani i ogito je da su zbog jezika 

istoga porekla kao Rimljani“ (Ipsi ideo jactant se esse Romanos et patet in 

linguam quia ipsi locuntur quasi Romani). Jasno je da arhiepiskop loan de 

Sultanyeh govori o romanskom stanovništvu Bugarske, koja je u 

srednjovekovnom periodu obuhvatala ceo prostor Timogke zone sve do reke 

Morave. 

O jeziku romanskog stanovniitva, Vlaha/Rumuna, u oblasti kasnoanticke 

provincije Dacia Ripensis (istočna Srbija i severozapadna Bugarska) 

koji se nazivaju Valachi svedoči i veoma zanimljiv deo apela Flavia Bionda 

(1392-1463), italijanskog humaniste i sekretara papske kurije, koji je poslat 

mnogim krunisanim glavama Evrope uo&i pada Konstantinopolisa 1453. 

godine. Insistirajuci na formiranju antiotomanske koalicije, u apelu se, pored 

ostalog, pominje: „i oblast Dunava, kojoj su susedi Pribrezni Dačani ili 

Vlasi, koji, kako se prica, isticu s ponosom da su rimskoga porekla“ (Et qui e 

regione Danubio item adiacenti Ripenses Daci, sive Valachi, originem, 

quam ad decus prae se ferunt praedicantque Romanam). Flavio Biondo za 

Vlahe bivše provincije Dacia Ripensis, koja je, ističemo, obuhvatala i deo 

danasnje istoéne Srbije do Miroč-planine, kaže da se služe loSom, prostom 

gramatikom koja podseca na latinsku (quae vulgari communique gentis suae 

more dicunt, rusticam male grammaticam redoleant latinitatem). 

U delu rada gde govorimo o onomastici Vlaha, navodimo mnoge 

autore i njihove rasprave o imenima Vlaha u srednjovekovnim poveljama. 

Ukazujemo na dvojna imena u Vlaha, kao i na vlasku ili romansko-vlasku, 

srpsko-vlasku, kalendarsku i slovensku ili srpsku grupu imena, koja sre¢emo 

u vladkim srednjovekovnim katunima. Ako uzmemo u obzir uzajamnu vezu 

navedenih grupa, naravno i svu nestabilnost načina Kklasifikacije, i 

rasprostranjenosti imena, može se reći da teza koja se susreée u srpskoj 

istoriografiji o “ogromnoj” veéini i preovladavanju slovenskih imena, nema 


oslonca u srpskim srednjovekovnim poveljama, jer kalendarsku i romanskovlasku 

grupu imena kao i srpsko-viasku čini veliki procenat, što smanjuje 

udeo &etvrte slovenske (srpske) grupe antroponima. 

Ti nam podaci, prirodno, kazuju koliko su intenzivne tada bile 

slovensko-vladke veze, odražavajući se i na onomastiku toga vremena. 

Analiza antroponima trece (srpsko-vlaske) grupe imena predstavlja veliku 

zanimljivost i u vezi sa procenom o etni¢kom poreklu predstavnika feudalne 

klase, medu kojima je bilo i vlaških feudalaca. Pretpostavili smo da medu 

tim vlaškim feudalcima nije samo Zupan Maljusat iz XIV veka, nego i 

pomenuti veliki Zupan Dragos krajem XIII veka i mnogi drugi. 

Obilje tog onomastičkog materijala koji je korišćen medu Vlasima, 

uporedili smo zatim s imenima Vlaha u severozapadnoj Srbiji zapisanim u 

turskim popisnim defterima Smederevskog sandzaka, da bismo na kraju i ta 

imena uporedili sa imenima Vlaha u turskim popisnim defterima XV veka sa 

područja Brani¢evskog subasiluka i Vidinskog sandZaka, kako bismo ukazali 

na kontinuitet antroponima u Vlaha. Rezultat je bio vise nego očigledan: da 

su se mnoga istovetna imena svih grupa koja su upotrebljena medu Vlasima 

XIII i XIV veka odrzala kako u juznoj tako u zapadnoj i istočnoj Srbiji sve 

do XV veka, ali ima i novih romansko-vlaskih, srpsko-vlagkih i kalendarskih 

imena koje sre¢emo samo u Brani¢evskom subasiluku i Vidinskom sandzaku 

formiranih po istom klišeu. Pomoéu imena Vlaha ukazali smo i na 

moguénost njihove migracijegs juga na sever, i obratno, kao i na njihov 

romanski entitet i kontinuitet na prostorima jugoisto&ne, juzne, jugozapadne 

i severozapadne Srbije, koji se nastavlja antroponimijom Vlaha 

severoistoéne Srbije. 

U delu rada koji se bavi stanovni§tvom Timočke zone, u svetlu 

toponomastike, najpre smo ukazali na nazive kastela koji upuéuju na imena 

pojedinih trackih, ilirskih, keltskih, sarmatskih i drugih plemena, zatim smo 

ukazali na one nazive koji su se odrzali od anti¢kih vremena u ojkonimiji do 

danas, kao i na one koji se pominju u turskim popisnim defterima XV-XVI 

veka čije su osnove tračkoga, keltskoga, iliro-keltskoga, mediteranskoga i 

drugoga porekla. 

Etimoloski smo obradili nazive naselja timotke zone zabeleZene u 

anti¢kim i ranovizantijskim izvorima s praistorijskom tradicijom, kao i ona 

izgradena u vreme rimske vlasti, a koja imaju latinsku nomenklaturu i &iji 

nazivi uveliko ukazuju na etnosastav, ali, na Zalost, nisu zabeleZeni u 

turskim popisnim defterima. Takode smo obradili nazive naselja zabeleZene 

u rimskim, kasnoantickim i ranovizantijskim izvorima sa latinskom 

nomenklaturom, a koje, s donekle izmenjenom grafijom, nalazimo i u 

turskim popisnim defterima XV i XVI veka, koji se nisu očuvali do danas, 

kao i one koji su se očuvali u nazivima dana$njih naselja. Takvi nazivi su 

svakako dokaz kontinuiteta romanskog stanovnitva do kraja XVI veka.


Zatim su sa prostora Timočke zone navedeni i etimološki obrađeni 

mnogi toponimi, a i ojkonimi iz turskih popisnih deftera XV-XVI veka, koji 

ukazuju na duboku starost vulgarnolatinske i rumunske osnove, što takođ·e 

predstavlja argument više o kontinuitetu romanskog stanovništva. Takođe je 

ukazano na jedan broj rumunskih naziva naselja zabeleženih u poveljama 

srpskih vladara, koji su migracijom preneseni na prostor Vidinske lmeže\{ine 

krajem XIV i tokom XV-XVI veka i popisani u turskim popisnim defterima 

koji su se očuvali u ojkonimiji, toponimiji, hidronimiji i oronimiji Timočke 

zone. Naveden je i ne mali broj mikrotoponima rumunskog porekla sa 

prostora prizrensko-timočkog govora. 

Kada se govori o romanizaciji srednjobalkanskih plemena na prostoru 

današnje Timočke zone, odnosno o romanizovanom stanovništvu kao i o 

njihovom kontinuitetu, ostaje opšti zaključak da se ono održalo do_danas na 

ovim prostorima i da je kroz dugu istoriju imalo svoje uspone i padove: 

Romnizovano stanovništvo se, i pored navale Germana, Huna, Avara i 

doseljenih Slovena, Srba i Bugara, odrzalo pod vlašću Romanije do početka 

VII veka, kada ovaj prostor pripada Avarskom kaganatu, a zatim u više 

navrata pripada Bugarskom kaganatu i carstvu, Ugarskoj kraljevini, Srbiji u 

delu BraniGeva i Romaniji/Vizantiji (Kratos Romeion). Sa vremenom se na 

ovim prostorima romansko stanovništvo u izvorima, kao i drugde na 

Balkanskom poluostrvu, naziva Vlasima, što svakako predstavljg. ne 

socijalnu, stalesku kategoriju, ve¢ romanski entitet sa svojim obiCajima, 

zakonima, kulturom i jezikom, o čemu nalazimo fragmentarne podatke 

posebno u grčkim, latinskim, mletačkim, jermenskim, arapskim, 

staroslovenskim i drugim pisanim izvorima. 

CONCLUSION 

Romanization of central Balkan tribes began, as it were, from the first 

contacts with the Roman army, especially since the establishment of Roman 

rule and the formation of provinces Moesiaa, and was completed in the mid 

third century, although in some segments it lasted until the end of the sixth – 

the beginning of the seventh century, when the arrival of Slavic tribes had 

definitely stopped. Romanized natives of the Timok area, which in medieval 

sources were called by the general name Plachs or Timok Romanians in 

more recent literature, can be followed in continuity through all the historical 

events by the end of the sixteenth century. 

Romanization activity of the first formations of the Roman army was 

at first felt by Dardanians, then Moesians, Triballi and Scordisci, the tribes 

which welcomed and necessarily accepted Roman rule in the Timok area. 

According to the existing sources and inscriptions, we presented, in brief, the 

area of their abiding and ethnicity, which is, in a free interpretation, Illyrian, 

Thracian and Celtic, which in the process of Romanization by the end of 

antiquity usually disappears. 

Formation of the Province of Moesia, and thc formation of Moesia 

Superior after the outbreak of fvar with the Dacians and accommodation of 

Roman military forces in it, has led to increased Romanization of the native 

population on the outskirts, and in the interior provinces. Permanent camps 

of the first Moesian troops before and after the formation of the province of 

Moesia Superior, in all likelihood, were in Singidunum (Simgidunum, 

Scythica IV, IV Flavia) or Viminacium (Viminacium Scythica 1V, VII 

Augusta, VII Claudia), Margum (IV Flavia) , Eskus (V Macedonica), Novas 

(VIII Augusta) and Raciaria (XIII Gemina). Besides the legions, in the forts 

of Upper Moesia some extra formations were set, alas and cohorts. 

Military camp for the local police department auxiliary, called 

auxilium Margense, or the Department of the Danube fleet, which carries the 

name of the classis Stradensis et Germensis was located in Margum, then 

one cuneus equitum promotorum was placed in Viminacium, and a cohort I 

Hispanorum, I Cretum and the ala II Pannoniorum, but also two 

detachments, cuneus equitum sagittariorum and milites Vincentienses, 

probably recruited in the nearby place of Vinceia, were in Lederata. 

Headquarters of two detachments, cuneus cuneus equitum Constantiacorum 

and equitum Dalmatarum was placed in Pincum castle, while in vicus 

Cuppae there were cohors I Flavia hispanorum and probably cohors / 

hispanorum and cuneus ecuitum Dalmatarum, auxilium Cupense and cohors 

III campestris. Besides the above mentioned, many extra units were located


in the nearby small forts along the frontier, such as Taliata, Transdierna, 

Pontes, Egetae, Novae, Smornae (Zmirnae), Ad Scrofulas and many others. 

Thus, many legionnaires originating from the Romanized western 

provinces contributed to the overall Romanization of the natives of Moesiae 

Superior, which would come into contact with the natives during the time of 

the service, which lasted up to twenty years and, and the mentioned extra 

units more contributed to the process of Romanization, most of whom were 

recruited in the nearby settlements. Many camps for stationed legions and 

numerous auxiliary squads, alas and cohorts in the province of Moesia 

Superior, were built precisely by the soldiers themselves, which we conclude 

on the basis of their names on the epitaphs. The settlement of legion veterans 

and other retired soldiers was done individually and without the intervention 

of emperors until the early second century. We know from very reliable 

lapidary signs that a deduction of veterans come from the Legions IV Flavia 

and VII Claudia, which are no older than the end of the first and the 

beginning of the second century, and we can find them up to the third · 

century, and several inscriptions of the Legion XIII Gemina moved in 270 

AD. on the territory of Moesia Superior after the withdrawal of 

administration, army and most of the Romanized population of Dacia 

Traiana. 

The origin of veteran settlements in the province of Moesia Superior 

in the first century is from the Western Romanized areas of the Empire. 

These are, first of all, veterans who originate from Italy, Gallia Narbonensis, 

Hispania Taraconensis from the area Liburnia in Dalmatia, etc., and in the 

second century the recruiting of veterans was extended to Africa and Asia 

Minor, and the descendants of the first Roman settlers from the area Ratiaria, 

Viminacium, Remesiana from among the population of Moesiae Superior. 

The origin of Legionnaires of the Legion VI Claudia recruited in 169 A.D. 

and discharged in 195 A.D. was changed by 100 legionnaires from a total of 

139 names who come from the towns of Upper Moesia, 8 out of Lower 

Pannonia, 6 from Dacia, two from Lower Moesia, 12 from Thrace, 3 from 

Macedonia, 1 from Bithynia and Pontus, and one of Asia Mnor. This data 

tells us that a lot of legionnaires of upper Moesia legions in the second half 

of the second century were recruited among the Romanized natives in upper 

Moesian settlements, vici and canabae. We get the confirmation of this by 

the names of their relatives, brothers and sisters, fathers and mothers coming 

from lapidary inscriptions, whicii ae of native origin, Thracian, Illyrian, 

Celtic, and others. The names of retired legions from the second century 

inscriptions indicate that they were residents of Moesia Superior towns, and 

during the Severs Dynasty (193-235) they were, with their families, settled 

in canabae by the military camps, which led to the blurring of distinction 

between civilian and military population on the outskirts in the first half of 


the third century, i.e. the population was completely Romanized, and used 

the Latin language. 

In economic terms, this led to major changes, because the active 

soldiers received land, livestock and slaves from the state in border areas. 

When we add the famous edict of Emperor Caracalla Constitutio 

Antoniniana from 212, we can only imagine the changes which occurred in 

the town and Romanized population in the Balkan provinces. 

According to the lapidary inscriptions dated to the second and third 

centuries, one may dgtermine the origin of the members of legions, alas and 

cohorts stationed on the border and in the interior of Moesia Superior and 

conclude that the majority of them came from a wider and further area of 

upper Moesian camps' and some from other Balkan provinces, i.e., that 

„much of the population of towns and other settlements on the border in the 

second and the third centuries, was originally from the Danube countries, 

often coming from Romanized natives“. However, native names rarely 

occur, although those recruited in the area of military camps can be claimed 

to be of Thracian or Illyrian origin. These natives, members of auxiliary 

detachment, settling in the vicinity of military camps increased the 

„Romanized layer in the province* and „at the end of the second and early 

third century there were the sons of cohort veterans who served in the 

legions. On the basis of military diplomas, which bestowed Roman 

citizenship to the veteran megnbers of the auxiliary units and their family 

members, coming from the native population, it seems that the contacts of 

this kind started relatively early. 

According to Eutropius, „the province of Dacia, which Trajan on the 

other side of the Danube had made, [Aurelian] abandoned, not hoping to 

preserve it ... and evacuated the Romans from the towns and fields of Dacia, 

settling them in the midst of Moesia, on the right side of the Danube ...“, so 

we can speak of the Roman population that was once brought to Dacia, and 

about Romanized Dacians, who boosted the process of Romanization in the 

newly formed provinces of Moesia Prima and Dacia Nova. 

Onomastics of women from the period after Alexander Severus’s 

reforms in the third century says that the relationships of soldiers with the 

civil settlement were limited to the Romanized layer, i.e., their women had 

Greek and Latin names or the names of the Kings from the first and the 

second centuries and originate probably from the layer of early immigrated 

Roman inhabitants of the Danube area. Some women had gentile names, 

such as Aelia and Aurelia, which is testified by the inscriptions of soldiers, 

who themselves had the gentile name Aurelius and they surely come from 

the ranks of Roman citizens, who have acquired Roman civil rights at the 

time of the second and the third century Emperors, and veterans’ wives with 

Latin and Greek names also came from the Romanized population. All this

| 


indicates that during the invasion of Germanic and Sarmatian tribes during 

the third centuries, the population of provinces of Moesia Prima and Dacia 

Nova had already been Romanized. . 

Decades-long struggle with the Germanic and other tribes in the third 

and the fourth centuries led to the formation of the prefecture of Illyria, 

although the formation did not go so easily, because the process of 

emergence was taking place from 379 to 395. In the newly formed prefecture 

of Illyricum, beside the usual border squads, commanded by dux Moesiae 

Prima and dux Daciae Ripensis, due to frequent fights with barbarians, a 

separate command was established, headed by a magister militum per 

Illyricum with one legio palatine, eight „movable“ legio comitatensis, nine 

legio pseudocomitatensis, six squads called Auxilia palatine and two special 

Cavalry Squads vexillatio comitatensis, which brought about a remarkably 

greater concentration of military forces than in other regions of the Roman 

Empire. If we add a number of forts, which were, at that time, probably reerected 

on the Danube border, which Justinian restored at the end of the first 

half of the sixth century, it seems that the provinces of Moesia Prima and 

Dacia Ripensis were densely populated with a settled Roman and native 

Romanized population, which was in contact with a population of Gothic 

foederati, who were themselves in the process of Romanization in the late 

fourth century, gave a special community in which the achievements of 

Roman civilization blended with elements of Chemnyakov - Santana de 

Mures culture in today's Timok zone. 

In addition to the defense of the border from the barbarians, one of the 

first tasks of the legions and auxiliary squads in Moesia Superior, and later 

in Moesia Prima and Dacia Ripensis, was the construction of highways and 

local roads (viae vicinales), military camps and settlements. On major roads 

(via militaris, via publica, Agger publicus or strata) a greater number of 

intermediate stations and settlements (mensiones, stationes) was created and 

developed between major cities and locations that provided timely 

acceptance of passengers. The names of these stations in part explain their 

purpose, so that mansiones were used for the recreation of passengers, 

stationes for acceptance and accommodation, mutatio to replace horse-drawn 

carts or cars, for example mutatio ad Sextum, mutatio ad Nonum, mutatio ad 

Octavum, mutatio Tricornia, mutatio Vingeio and the like, or castella and 

praesidio, for example, Praesidium Pompei and Praesidium Dasmini, with 

military territorial crews, kept travcicrs, traders and other people safe from 

robbers, and single guarding towers (turres) such as Turres (Turibas) in 

today's Pirot, were used for detection of movement of various robbing 

gangs. These stations on the roads also suggest various means of 

communication of natives with Roman population, which certainly 

contributed to an overall Romanization of the province. 


In addition to these intermediate stations, there were other areas that 

served passengers, such as barns and warehouses for merchants. In time, 

around some of these stations, small villages developed, and sometimes 

latifundia, and other objects which served passengers and permanently 

settled residents, such as wells (ad putea Bpdoic), as evidenced by mutatio 

Urisio near Bergule, public baths (thermae), restaurants (tabernae), resting 

places for travelling military and government officials (praeforia) or craft 

workshop (fabrica, officina), the aqueducts and buildings with facilities for 

accommodation and processing of agricultural products (villa rustica 

Jructuaria), as well as luxury housing with floor mosaics and paintings on 

the walls and sculptures (villa rustica habitatoria). A particularly significant 

progress was noticed in those villages where natural resources were 

abundant, so that there were spas (balneum), where there were hot springs, 

and mines (Metallum), where mineral resources were exploited. All this 

contributed to better economic development on the main routes as well as on 

the side. The residents of these settlements were in contact with the native 

inhabitants of nearby villages for mutual benefit in exchanging goods and 

thus contributed to the general Romanization of the province of Moesia 

Superior, i.e. Moesia Prima and Dacia Ripensis during Late Antiquity. 

At well-researched ancient archaeological settlements in the Balkan 

Peninsula, it was observed that the Roman military camps were usually 

brought up in nearby native villages (vicus), and around military camps, i.e. 

forts, we have resulting civilian settlements, some of which get status of a 

municipality or a colony, which is understandable, bearing in mind that the 

supply of camp food, water and other needs was first organized from local 

environment. It may be, more or less, said that all cities with native names 

(Thracian, Illyrian, Celtic) appeared near to or precisely at places of former 

native settlements, which certainly shows once again the overall 

Romanization of the native population. 

Universal Romanization of the ancient and classical Roman population 

took place with the development of economic activities. Upon retirement 

from the Army, veteran legions in the second and third century received 

substantial amounts of money that were invested in agriculture, to which 

they devoted special attention due to agricultural deities in Singidunum, 

Raciaria, Tricornium etc., then in trade, in places where they settled, to 

which the imperial decrees from the fifth century indirectly indicate, which 

knew of their activities undertaken in commercial activities and crafts via the 

liberated. That some of the veterans were well off, it can be observed by the 

fact that they had slaves, purchased or bred in their own home, and free 

people, by investing in the performance of public works, for example in


Viminacium, Singidunum, Ratiaria and elsewhere, and also by a large 

number of monuments, on which the successors are stated (hedes). 

„The Latin urban population during the prosecution, with a 

considerable number of martyrs demonstrates their commitment to 

Christianity“ and in Dacian diocese, or in Moesia Prima, Dacia 

Mediterranea and Dacia Ripensis, where major cities had their own diocese, 

and the rural population after the Edict of Milan (313) during the fourth 

century began to massively accept Christianity. As evidence that the 

population of the prefecture of Illyricum was Roman, we can use the fact 

that in this area Latin clergy used to preach after the formation of 

Thessaloniki Vicariate at the end of the fourth and beginning of the fifth 

century, which was under the auspices of the Roman Curia until the mideighth 

century. Christianity was transmitted directly in the Latin language, 

when a baptized husband would teil the news of salvation in Christ to his 

still unbaptized wife, a slave to his master or master to his servants, traders 

to customers, doctors to patients, etc. The directions of the spreading of 

Christianity were at the same time the lines of trade, usually with Italic and 

Gallic regions, where troops used to pass, and administrative and state works 

of Romans were performed, who officially used Latin. The northern part of 

Tllyria, especially the mountainous area which is far from Trans-Balkan 

roads, accepted Christianity slower and much later, only in the fourth and the 

fifth centuries, and in the first half of the sixth century Justinian in his novels 

(XI and CXXXII) from 535 and 545 formed for the area of Illyricum a 

special ecclesiastical district under the auspices of the Roman Curia, which 

he kept in the administrative framework of the Eastern Roman Empire. 

With the invasion of the Huns in the first half of the fifth céntury, and 

the Bulgarian incursions, and those by Slavic and other tribes in the first half 

of the sixth century, Roman rule in Dacian diocese was not severely shaken, 

becausg, if it had been, who would in mid-sixth century have built the new 

and renovated the old castles, and for which population were they built if not 

for Roman? Smaller cities would fall into the hands of the enemy rarely and 

only temporarily. It can be said that the Dacian diocese had a central place in 

Justinian’s concept of defense of the Balkans, and construction activity and 

the praises uttered to Justinian by Procopius in De aedificiis are more turned 

to the renewal of the neglected instead of creating new objects. Of course, 

Roman administration in Dacian diocese depended more on the scope and 

severity of barbarian invasions themselves then on their own defensive 

capabilities, so no wonder that soldiers originating from Illyricum deserted 

in 554/55 from the battlefield in Italy, concerned with the news that their 

country was being freely ravaged by „the Huns®, i.e. Bulgarians. 

That barbarians had a much larger force than the defense in Iilyria and 

Thrace, we learn from Velizar’s letter addressed to Justinian, which says that 


the little army that exists in the provinces in the Balkans has no experience. 

In such circumstances, the defense of cities and general economic goods in 

Thrace and Illyricum was left, as shown by numerous testimonies, mostly in 

full, to the local Latin population, which was repeatedly being detained and 

taken to the left bank of the Danube, and then purchased and returned to the 

native Dacian Diocese, where from they had been taken away. By all 

accounts, the border set on the Danube, particularly in Dacia and Moesia 

Prima, lost its meaning because it no longer seemed to defend the interior of 

the Balkans is 585/6. However, it is unlikely that the towns of Dacia near the 

Danube fell before 602, and that Simocata fails to inform us. The life of 

Roman citizens and heterogeneous ethnic populations was even renewed in 

them, because this is confirmed by archaeological artifacts (pottery, etc.) and 

the circulation of money from Maurice’s time (582-602). 

This Roman population with the arrival of the Avars, and the arrival of 

Slavic tribes in the early seventh century and of the Bulgarians at the end of 

that century, survived in the following centuries in former Dacian Diocese. 

First, the Huns in the fifth century, the Slavs in the sixth and finally the 

Avars in the second decade of the seventh century, took the „whole“ Roman 

population of the Illyrian Provinces, both Pannonias, both Dacias, Dardania, 

Moesia, Prevalis, Rodopi, Thrace and all others to the area today’s Srem, 

from where they rcturned by the name Sermisians, led by Cuver in the ninth 

decade of the seventh centuryzfo Keramesian or Bitola field. After all, the 

struggles that were fought against Sclavinius during the seventh and the 

eighth centuries were far from the space the Timok area and middle Danube, 

where the Roman inhabitants managed to subsist during the following 

centuries. 

In the section where we discuss the Roman population in contact with 

immigrant Slavic, Serbian and Bulgarian tribes, we pointed to the 

relationship, which had been forming for centuries emphasizing the 

difference between Barbaricum and respublica Romana. Over a millennium, 

Roman population, imbued with the traditions of Roman politics, was 

defined in opposition to the barbarians who had a more and more frequent 

contact with them. We followed a mutual influence, the process of 

Romanization of barbarians and Roman barbarization and we have defined 

the development of a new nation called the Sermisians, which was, more or 

less in the same area, after the tradition of Anonymous from the twelfth 

century, called Blachii ac pastores Romanorum. Therefore, a conglomerate 

of different nations, the Greeks, Catholics, Slavs and Bulgarians, who are 

called the Sermisians (Zeppnotevor), is an additional indication that the 

anonymous author Miracula II during the seventh century does not 

recognize them as Romans, no matter that they are descendants of deportees 

from the Roman Illyrian provinces, but also they are certainly not recognized


as barbarian tribes, which certainly points to a new nation that in the sources 

from the ninth century onwards could be called the Vlachs. 

Having broken into Pannonia in 895/96, the Hungarians, according to 

the tradition of Anonymous from the twelfth century, found the „Vlachs 

(Romanians = SG), or Roman shepherds* (Blachii ac pastores Romanorum), 

and the Viachs/Romanians from Gelu's duchy, and Glad’s duchy in Banat, 

between Mures and the Danube, who opposed the expansion of the 

Hungarians „with a large army of horsemen and infantry, with the help of 

the Kumans, Bulgarians and Vlachs (= Romanians)®. In the ninth century, 

the Kumans allegedly arrived at the Danube, and, according to Radu Pausan 

and Ionel Chonkin, ,there may be confusion between Kumans and 

Romanians due to initial consonants K/R“. The contemporary source 

Anonymous P(etrus) dictus magister ... Bele regis Hungariae notarius may 

confirm this hypothesis with the following words: ,they came from Vidin“ 

(de Bhudin castro egresus), assuming Vlachs, who could be, in fact, the 

Romanians of the Timok zone. But even if Pausan’s and Conkin’s is not 

accepted, if the Vlachs, descendants of the Dacians and the Bessi, according 

to Kekaumenos, were located on the banks of the Danube and Sava rivers 

until the mid-eleventh century, why should gens Timocianorum be a Serbian 

or Slavic tribe, and not Roman population, more so because their name is 

derived from their Romanized ancestors, the Thracian tribes Timacha, and 

even more so as gens Timocianorum is in any source not referred to as a 

Serbian or Slavic tribe in the area where many European (and Serbian) 

researchers find the cradle of the Romanian people, who originated and lived 

by ones until the eleventh or twelfth, and by others until the fourteenth 

century in the Timok - Osogovo - Sara area, and who were a living barrier 

between eastern and western South Slavic tribes, where today we have the 

area of Prizren-Timok dialect, very rich in isoglosses and balkanisms 

incurred upon the meeting of Slavic and Roman languages. That the 

Romans/Romanians lived there is proved by the anthropological 

composition of the population on the basis of osteological investigations at 

the site Karatas — a castle near Kladovo, and Vajuga I, on the banks of the 

Danube, between Kladovo and Milutinovac, and the location 

Pesak/Korbovo, on the banks of the Danube, also in the Timok zone, dated 

from the ninth to the tenth century, at the time when gens Timocianorum are 

mentioned. Since the ,location of Pesak/Korbovo coincides with the 

aforementioned language rift between east and west South Slavic language 

groups, it can be assumed that in the buffer zone, Roman population does 

exist in the interstitial, which from the end of the tenth century came in a 

closer contact with the Slavs“ and, therefore, we can conclude that of the 

Slavs, when speaking about the gens Timocianorum, there can be no sign in 

the ninth century, but can only be spoken of the Latin or Protoromanian 


population or, at best, the Timok population which includes Roman and 

Slavic population. According to Tibor Zivkovié, we can derive the 

conclusion „of the weak mixing of the natives with the Slavs between the 

seventh and the tenth centuries. Brahicranisation process, which can be 

explained by en impact of a different ethnic substratum, just shows that the 

merger of two ethnic groups took place after the eleventh century ... *, which 

in turn ,,confirms the opinion previously disclosed that the central area of the 

Balkans, especially Serbia, has not been even remotely completely deserted 

and the Roman population, true, in the mountainous areas, was preserved 

until the eleventh century, when its migration took place*, which is 

confirmed by Kekaumenos in the eleventh century, who said that on the 

banks of the Danube and Sava lived the Vlachs, where the Serbs live in the 

more recent times (Z€pPot), in inhospitable naturally enclosed places, and, 

therefore, gens Timocianorum of the ninth century could not have been 

Slavs, but Romans/Protoromanians, who could be somewhat in cohabitation 

with the Slavic population, so, at best, the gens Timocianorum can be spoken 

of as the population from the Timok. 

The general conclusion, therefore, adopted on the basis of written 

documents, historical and anthropological and osteological remains is that 

gens Timocianorum mentioned in Einhard’s annals were Roman/Protoromanian 

population in the area of the upper and middle course of Timok, 

where the names of Procopius’scastles from the sixth century are preserved 

in place-names through the Turkish census books to this day, for example. 

Aldanes - Aldinac, Arsatza - Rsovci, Arsen — Razanj, Brarkedon - 

Brakinova, Burdopes - Burdimo, Garkes - Grkinja, Gurvikon - Kurvingrad 

near Niš, Kalis - Kalna, Kandilar - Kandilice, Mucianikastelon - Mučibaba, 

Mutzipara - Mučkovce, ludaios - Zidaik, Novae - Nova, Ratiaria - Aréar, 

Almus - Lom, Bononia stbug. *snasms - Vidin, 

Florentiniana - Florentin, Bratzista < Bragi sta - Bracin, Setlotes < 

vulgarnolat. Siculétae > Sglat - Zlot, Timiana – Tamjanica, etc. 

In addition to the names of ancient and late antique castles above the 

territory of today's Timok zone, whose names are kept in today’s toponymy, 

indicating one of the many so-called enclaves of Romanized native 

population, the names of rivers offer the most convincing evidence of 

Roman population in the relevant area: Danuvius — Danube, Savus - Sava, 

Dravus - Drava, Pincus - Pek, Timacus — Timok, *Malvus - Mlava, Margus - 

Morava, Kiabros - Cibrica, Almus - Lom, Asemus - Osem, Jatrus — Jetra, and 

even beyond that area, as evidenced by the names of rivers, such as Drinus - 

Drina, Colapis - Kupa, Oienus — Una, Bunnos - Buna, Urbanus - Vrbas, 

Pelva — Pliva, Basuntius — Bosut, Tibissus - Tamis, Pathissus - Tisa, Naron - 

Neretva, Barbanna - Bojana, Cinu - Cijevina, and many other hydronyms in

__ — 


the Timok area and beyond, where, according to Zvezdana Pavlović, 

analysis can determine the „visible Romanian influence“ in the basins of the 

South Morava (= Južna Morava), the Western Morava (= Zapadna Morava), 

Morava, Mlava, Pek, White (= Svrljiski) Timok, Black (= Krivovirski) 

Timok or the basins of the rivers, Timok, Pore¢ and Kolubara. 

Even the greatest expansion of the Nemanji¢s government or that of 

Despot Stefan Lazarevic „did not reach the Timok basin, and even the area 

of upper Nisava“, so how else to explain a strange concentration of 

isoglosses separating eastern and western branch of the South Slavs, but by a 

certain ethnic wedge „in which lived - as the Dutch Slavist N. van Wijk —a 

Romanian population.* In the area of Timok-Osogovo-Sara, and in area 

which covers the Prizren - Timok (Torlack) dialect groups, i.e. 

Belogradchik-Breznica speech on the Bulgarian state and national territory 

or the north Macedonian dialects, we have long recorded toponyms 

.Berbatovo, Bukurovac, Bucum, Valuni$, Korbevac, Marzini, Merdzelat, 

Svrijig, Surdulica, Tumba, DZepa and many other names of Romanian ... 

origin ... for example „Rnjos, Niksor, Midzor ... Bucumet, Valunis, Surdul ... 

Mackatica which clearly demonstrate the former presence of Romanians in 

these areas.“ After all, on the Bulgarian side of the border, for example, 

„around Sofia, a substantial part of the Romanian element is included in 

toponymy, for instance, Banaiz, BaniSora, Bov, Vakarel, Gavnos, Pasarel, 

Ursul“ etc. 

Beside many indicators of the coexistence of Slovenian, Serbian and 

Bulgarian tribes with the Romanized native population, and oikonyms, 

hydronyms (potamon) and toponyms we mentioned, the coexistence of the 

Roman and the barbarians can be also proved by sanctoria (hagionyms) and 

the oldest religious buildings, whose names of saints served in the naming of 

many places on the Balkan peninsula and which witness many oases of the 

Christian, first neo-Latin and later Romanic i.e. Romanian population in the 

Slavic crowd. The Roman Christian world certainly had influence on the 

barbarians, who gradually accepted Christianity, partly influenced by local 

,self-taught preachers®. 

On the basis of some sanctoria which may be a substrate, i.e. possible 

names that the Slavs found arriving to a specific area, or adstrate, names that 

have emerged when most of Illyricum had long been Slavicised with the 

survival of certain Roman enclaves of Vlachs or Romanians, with their own 

topographic naming, reveals a larger amount of Latin or Roman than the 

Greek influence. 

Among Christian toponyms can specify Prokopius’ Zafiviipeg, 

MiAétng then the name ‘IotoeyAdyye in Basil the Second’s Charter from 

1019, which should be dated before 1000. Among the names of those sacred 

objects that we consider to be adstrats are the toponym Kundelj in Metohija, 


mesra Besicince in nahija Polomje and toponym Biserka at the spring of the 

Toplica or at Plevlja (Upper Drina), originally from Romanian reflex 

bisericd meaning „church“ < lat. basilica. There is an archaic toponym 

Smese in the village of Zagrade near Zajecar, where there are remains of a 

Catholic church, originating from Latin s(anctus) me(n)sa. Among adstrates 

we should primarily take into consideration those toponyms of the Roman 

dialects deriving from the Balkan Vulgar Latin, for example toponym 

Zpeviépopov, confirmed in 1019 in the charter of Basil the Second, and 

also the name of the Church of St. Nicholas Komljag (komamrs in Ravanica 

Charter), and the name of the two Kumanica churches lat. communicare „the 

communion®, and so on. 

To the coexistence of ordinary everyday people, first Romans, then the 

Romanians, with the Slavs, Serbs and Slavicised Bulgarians, especially in 

the Timok-Osogovo-Sara area, who over the centuries largely drowned in 

the Slavic sea, points the Romance vocabulary especially in the Prizren- 

Timok dialect, for example albotin, lastar, skoba, skobi se, skara, skube, 

vurda, vurka, cuknut, ursula, komonji se, susina, kulastra, kondilat, turta, 

cuka, sugare, Serbi se, orata, trandorija, parasina, kormim, vardi, vardiste, 

mandra, maren, skopi, brbat, soma, talason, etc. 

Based on the legal provisions of the Vlachs in the medieval period in 

present-day Serbia, Bosnia and Herzegovina, Montenegro, Croatia and 

Bulgaria, something was said aliout the monastery, gubernatorial, royal, 

imperial and independent Vlachs. It has been said to which ethnos the 

Vlachs of Bosnia, Serbia and Croatia belong, and also about the prohibition 

of marriage between Vlachs and Serbs, and so on. The lower and upper 

gentry among the Serbs, Latins, and Albanians, has been documented, but 

also among the Viachs, as well as Vlach nobility among Serbian, Bosnian - 

Herzegovinian and Croatian feudal lords. Not a small number of Vlach 

dukes, judges, cattlemen, leaders and others have been mentioned, on the 

basis of which it was possible to talk about the social and economic structure 

of the Vlachs. 

At the time of the Ottoman Empire, owing to the laws of Branicevo 

and Vidin Vlachs, we know a lot about the mandatory imposts as well as 

those who were exempt, for example wedding taxes (= mladarine) and cattle 

taxes (= ovcarine), i.e. not to pay taxes in money for brides or the bridal 

chamber that were paid by all the subjects of the Ottoman Empire when they 

married their daughters, and ovéarina which represents tax on cattle, sheep 

and goats. It was also stated that ,,carpenters must not enter among them“ 

and „tar, torch, wood planks or wood must not be brought, i.e. they were 

freed from taxes, unlike the medieval Vlachs. 

Turkish lawmakers explicitly stated that the Vlachs „must not mow 

meadows“ or ,,build a house for the Turkish bey in Valachian villages* and


that the Vlachs „mush not be urged to keep forts“, which is again contrary to 

the responsibilities held by the Vlachs in the Middle Ages according to the 

Law on the Vlachs. It was forbidden to „take blood tax“ form the Vlachs 

before they „come to the Tukish judge“, which was the compensation for 

homicide, i.e. for murder, wounding or shed blood, which is paid by the 

culprit, and if the culprit was not found, it would be paid by the community 

on whose land the homicide had taken place or killed or injured people were 

found. Therefore, the Turkish legislature kept the medieval law of blood tax 

payment found in the Code of Dusan, stressing that decision about its taking 

is made by the judge. 

For the performance of military, and some political and administrative 

operations in Vidin and Smederevo districts were responsible rulers 

(primicuri, rataji and tekli¢i), both natives and newcomers. There were 

Vlach soldiers in 986 in Samuel’s Army, they are mentioned in the 

Romanian/Byzantine Empire Army at the end of 1027, and frequent 

uprisings and rebellions of the Vlachs indicate their military potential. From 

one such rebellion of Peter and Asen in 1185/86, the Second Bulgarian 

Empire, or Vlach-Bulgarian Empire was formed. There were Vlach soldiers 

in the service of Serbian, Bosnian-Herzegovinian and Croatian princes, 

viceroys, dukes and kings, as in the time of the Despot state. In his treatise 

On Soldiers Branislav Durdev proved that thc ncwer data sources on such an 

early takeover of soldiers (voynugan) in the Turkish military system are 

authentic, and that the ,,voynugan are Vlach soldiers of medieval Slavic 

countries“. 

On the issue of Komora/Komornica of the Vlachs, it was stated that 

from the locations from which komora was taken, one infidel in fifty houses 

was obliged to perform six months of his service to his district Bey, but not 

to take money from anyone by force. If there would come an enemy, all the 

'Vlachs had to get on their horses and become Joldashs, i.e. Turkish cavalry 

companions. 

The Vlachs, therefore, represent a continuity in the course of many 

centuries, though not always in the same territory, but in various parts of the 

Balkans, and Vlach planning and placement, Vlach laws, written and 

unwritten, represent a continuity of its kind, as they survive the failed and 

enter the new state and social formations: it arose in Serbia during the 

Nemanjiés time, if it had not been taken from the Byzantines and Bulgarians, 

taken up later in Croatia, to rise again in full force throughout South Slavic 

territory during the Turks, the Turks having mastered the Balkan countries 

and introduced the Vlachs in their service. 

That the Roman population in today’s Timok area met the incursions 

of the Pechenegs, Uzi and Kumans between the tenth and the fourteenth 

centuries, we have proven with the help of Romanian authors loannes 


Mauropus (Pechenegs) Teofilaktos Ahridon (Pechenegs, Kumans), 

Kekaumenos (Pechenegs), Michael Psellos (Pechenegs), Ioannes Oxites 

(Pechenegs, Uzi), loannes Skylitzes (Pechenegs, Uzi), Michael Attaliates 

(Pechenegs, Uzi), Nikiforos Bryennios (Pechenegs), Anna Komnena 

(Pechenegs, Kumans), Georgios Kedrenos (Pechenegs, Kumans), Nikolaos 

Kataskepenos (Pechenegs), Michael Glykas (Pechenegs), Manuel 

Straboromanos (Pechenegs) Eustathios Thessalonikes (Kumans), Ioannes 

Zonara (Pechenegs, Uzi, Kumans), Ioannes Kinnamos (Pechenegs, 

Kumans), Niketas Choniates (Pechenegs, Kumans) and other who in the 

same places where the Pechenegs, Kumans and Uzi are mentioned, also 

mention the opposed nomads who are called the Viachs in the vernacular, or 

mentioned in the joint fight against Romania. 

For us, the most interesting are parts of Anna Komnena’s story where 

the Vlach leader is mentioned by name Pudilo, who brings news of crossing 

of the Kumans over the Danube in 1094, which is certainly of great 

importance for the history of the Vlachs, who abide in the areas between the 

Danube and the mountain Zygos (= Old Mountain / Haemus) in the late 

eleventh century, and who are on the side of the Empire. Anne Komnena’s 

story is also important when it comes to the Vlachs who abide in Zygos 

Mountain itself and who know all the possible paths to go through fortified 

gorges, helping the Kumans to conquer the territories of 

Byzantium/Romania. These are, ke can say, the ancestors of the Vlachs who 

in 1185 raised a revolt under the leadership of Peter and Asen, at the time of 

Emperor Isaac II Angelos. 

As far as the mutual relations between the Roman/Romanian 

population and the Turkmen tribes Pechenegs, Uzi and Kumans are 

concerned, starting from the tenth to the fourteenth century, in addition to 

the resources presented to us, very interesting for us is information about the 

Vlachs which was detected in Kinnamus. Namely, on the occasion of mutual 

military conflicts that occurred in 1166 between the Hungarians and the 

Romanians, Basileus Manuel I Komnenos sent Aleksios of Istar with a large 

army, so that he could force the Huns (= Hungarians) to believe that they 

will be attacked again from the usual space, and Leon, aka Vataces 

(Vatatzes), who led another mighty army on the other side, and again a great 

crowd of the Vlachs, referred to as the old immigrants from Italy, was 

commissioned to attack the land of the Huns in the area near Pont called 

Euxinus, from where no one had ever attacked them. 

In short, we meet Vlachs and Romanians from Hemus in Nichetas 

Choniates and in autumn 1185 when, led by brothers Peter and Asen, they 

play a major role in the formation of the so-called Second Bulgarian Empire. 

Choniates called them ,barbarians from Mount Hemus, once known as 

Mesians, and now called the Vlachs“. Choniates mentions the Pechenegs in


his History in 1122, but most often the cooperation of the Vlachs and the 

Kumans against Romanians since the autumn of 1185, and victory of 

Kumans over the Crusaders on April 14 1205 near Hadrianopolis. On the 

uprising led by Peter and Asen in 1185 and the contribution of the 

Bulgarians, Vlachs and Kumans in the formation of the Second Bulgarian 

Empire until 1240 we learn ‘from Georgius Acropolites’ Istorie and 

Theodoros Skutariotes, in his Short Chronicles records the Pecenegs in 

1122, Kumans in 1148, 1150, the 1166 and 1176, Vlachs at the border of 

Galicia in 1164, of which we mentioned speaking about Nichetas Choniates, 

and also records the rebellion of the Hemus Vlachs in 1185/86, ,,who were 

previously called the Mesians, and now Vlachs and Bulgarians“ and who, 

with the help of the Kumans, manage to win the territories of 

Byzantine/Romania, according to him, until 1237. 

Examples of cooperation of the Kumans called Scythians and the 

Vlachs called Mesians can be found in Georgios Pachymeres’ History, in 

which he presents the history of Romaina between 1261 and 1308, and 

Manuel Holobolos in the second half of the thirteenth century mentions that 

„the Dacian unrestricted country is full of beautiful words on your 

victories...“, i.e. the victories of Basileus Michael VIII (1259-1282), and the 

Dacians, of course, are the Romanians of the Balkan Peninsula, which can be 

concluded from the quoted text that the country of the Dacians is full of kind 

words about the victories of Basileus Michael VIII, which could only have 

taken place south of the Danube. 

The mentioning of the Vlachs/Romanians and their language in 

written sources in the Timok area and border areas started from the seventh 

century. First, in the work called Miracula Sancti Demetri by the name 

Sermisiani, not as the Romans, there are traces of a Romanized population in 

Srem, which in the second half of the twelfth century in the work of Priest 

Dukljanin is again called by the name of Sermani, and in 1330 in Kosovo 

and Metohija a village of the Sermisian Viachs is mentioned. Namely, due to 

the process of an overwhelming barbarization, the Roman population of 

Srem between 618 and 685 was not called the Romans, as it was usual for 

this time, but by the name of the ancient native tribe Sermisiani. 

A direct mention of the Vlachs is in Anonymous, the notary of King 

Bela of Hungary, who in the army of Duke Glad in Banat against the 

Hungarians mentions the Vlachs. The same author elsewhere says that the 

Hungarians in Pannonia found the „Vlachs, or the shepherds of the Romans* 

(Blachii ac pastores Romanorum). Anonymus mentions another ,»Vlach 

Duke“ (ducem Blacorum), called „a Vlach Gelo“ (Gelou quidam Blacus), 

whose duchy was located in northwestern Transylvania and was populated 

by „the Vlachs and Slavs* (Blasii et Sclaui). 


Also, in one paragraph of Geography by the Armenian writer Moses 

Horensky there is a mentioning of an ,,unknown country, called Valachia 

(Balak®)* which covers the entire area between the mountains Zaghura, i.e. 

Haemus, „Which is (the country) of the Bulgarians“ and the mountains 

Rivbia, i.e. the Carpathians. This is the country that is in Oguzname, the first 

Turkish chronicle in the first half of the eleventh century, called Ulak or 

Blokumannaland in Scandinavian sources, and at the end of the eleventh 

century on the banks of the Danube and Sava rivers, so to say, on the entire 

space between Zaghura (= Old Mountain / Haemus) and the Carpathians, 

Kekaumenos mentions „the Vlach people“ (BAdxwv yévoc). 

In the same area in the late twelfth century Nichita Choniates places 

„the barbarians from the mountain Haemus, who were previously called the 

Mesians, and now called the P/achs“, and Theodore Skutariotes places „the 

‘barbarians from Haemus, who used to be called the Mesians and are now 

called the Vlachs and Bulgarians“. German chronicler Ansbertus writes 

about an army of over 60,000 warriors from the late twelfth century (1189) 

in the service of Frederick I Barbarossa, composed of Serbs and Vlachs 

(Exercitum auxiliariorum Servorum et Blacorum ultra sexaginta millia) 

from Branicevo area, and that in „Bu/garia's forest (silva Bulgariae)* „the 

patron and the chamber (of the Crusaders)“ were attacked by Byzantine 

mercenaries, among whom were ,,Vlachs with poisonous arrows“ ordered by 

the Dux of Branievo. t j 

The commentary of Dionisios Periegetas’ work, compiled by 

Eustathios, Bishop of Thessalonica (1125-1198?), which states that „there 

are the Dacians south of Istria®, relies on Kekaumenos’ information about 

the „Vlach people“ on the banks of the Danube and the Sava and the 

knowledge given by Anna Comnena on the Dacians, who lived from the 

northern slopes of Hemus to the bank of the Danube. It is actually the 

country of the Vlachs, which in the second half of the thirteenth century 

Manuel Holobolos called ,the unrestricted country of the Dacians® 

(Aaxdydonerogeic). 

On the unrestricted country of the Dacians between Haemus mountain 

and the Ripaei mountains (= ‘Pinaia Čpg), i.e. Carpathians (Kapmding 

Špoc) Gervaius de Tilbury in his work Otia imperialia, which was created in 

1211, mentions „Braničevo near the Danube* (Brandiz super Danubium) 

and , the Vlach country“ (terra Blacti), which he puts between the ,,places of 

Ravno and Niš“ (vicus Ravana et vicus Nifa). Place vicus Ravana, which is 

in other Latin sources mentioned by the name civitas or oppidum Rabinel, is 

the medieval town of Ravno, near present Cuprija on the River Morava and 

vicus Nifa is a corrupted graphic form of Nissa, which comes from the 

ancient name Naissus (Niš).


Therefore, the Vlachs/Romanians from the Timok area are mentioned 

in the seventh century by the name of Sermisiani, and in the late ninth 

century in Banat, Transylvania and all of Pannonia they were called the 

Vlachs. Also, in the late eleventh and during the twelfth century we find 

them on the banks of the Danube, and in the late twelfth and early thirteenth 

century trey are located in Branitevo area by the name of the Viachs. The 

Viachs are mentioned on one occasion north of the Danube, and later closer 

to Stara Planina. We would say that this is the same country of the Vlachs, 

whose territory is fragmentally mentioned in sources, because no source 

mentions it in its entirety, i.e. not a single source addresses the entire area of 

the large, according to the narratives of Manuel Holobolos, unbounded 

Dacian country. 

In the Turkish records from the fifteenth and the sixteenth centuries, 

the Vlachs are mentioned not only in Vidin and Smederevo districts but also 

south of this large region. Specifically, in the first surviving record from Niš 

from 1498, there is a listed village called Plasi, which indicates that „there 

were the Vlachs in the region of Niš before the establishment of the Turkish 

government.“ According to the census from 1498, there were Vlachs in some 

parts of Niš area. According to that list, Vlachs are registered to have lived 

in the village of Selčanica, as listed in 1516, in which it is written „that the 

Vlachs living in it were exemplary farmers“. Then, according to the census 

of 1498, in the villages of Upper and Lower Studena there were also Vlachs, 

and according to the census of 1516, from the village of Popšinica, today's 

Popšica, the native inhabitants were displaced and now „Vlachs live in it 

who pay full crop taxes to their master“. In the village of Donji Barbeš and 

Čačine, the native inhabitants had left, and „now Vlachs came from outside, 

who are engaged in agriculture and give crop taxes“. In the census of 1516, 

„the village of Punoš is also inhabited by Vlachs®, which is also home to 

„Vlachs who are engaged in agriculture and give.crop taxes“, as well as 

Vlachs who „lived in the village of Lipovnica and gave crop taxes“, and so 

on. 

The process of the settlement of Viachs in the region of Niš lasted 

throughout the sixteenth century, as in the list of 1564 they are registered as 

„permanent resident population of some villages with a status and 

obligations of the natives* and can be ,seen through a hierarchical 

organization they brought with them“. Namely, in these villages (Cerje, 

Jelenkovac /= Berbad/, Radikina Bara /= Koritar/, Crveni Breg, Leskovik, 

Sredogošna, Crvena Jabuka, Berduj, Vlah i Lipovnica) „the leaders of the 

people were either officers or officers’ sons“, and since officers did not pay 

heritage fees or common taxes, for those villages „it can be said that they 

had a completely or predominantly Vlach population — says DuSanka 

Bojani¢ Lukač. 


On the continuity of life of ethnic Vlachs/Romanians of the Timok 

area countless lexical remains in one of the oldest Serbian dialects, Prizren- 

Timok, also testify, which spreads along the line Timok - Osogovo - Sara, 

then, a lot of Vlach toponyms and a remarkable number of religious 

architecture, built and rebuilt, certainly, for Vlachs/Romanians, by donors — 

Hungarian-Vlach Dukes from the late fourteenth to the early sixteenth 

century in the districts of Crna Reka and Fethislam. 

The examples cited above regarding the semantics of the term Vlach in 

all mentioned languages, are all ethnonyms, and all directly support the 

thesis that the term Vlach, since it was first recorded in historical sources, at 

first presented Romanized Celts and Gauls, then Italians, French and most 

often Romanians, and sometimes the Latins themselves and other peoples, 

which often depends on the office where the document originated. With 

time, this term takes into itself so much semantic value, that is literally 

appoints so many entities, from nationalities (ethnonym) and, in general 

terms for any foreigner or farmer, peasant, to the names of saints that are 

related to farming , to the names of castrated animals or names of stars or 

fallen soldiers on the battlefield or the name that represents the underworld 

or German heaven, and even the names of vegetables, clothing, folklore and 

a lot more that is defined by the term Vlach. 

To what extent the term Vlach, in the past or today, defines Celtic or 

Roman „nationality“ (ethnonym) or refers to a „foreigner“ or whatever, of 

these possibilities and in which European languages use it, we learned on the 

basis of many examples in many European languages, from Russia through 

the Balkans and Europe to the British Isles and, in conclusion, along comes 

that the term Vlach referred to all the people who spoke any Romance 

language, either French, Italian or Romanian, and that all other terms arose 

from the ethnonym Vlach. 

Under the title On the social or ethnic category of the Vlachs we have 

listed literary works as well as many historical sources, laws and charters of 

Serbian, Bosnian, Croatian, Romanian and other rulers, as well as the Papal 

charters and letters, and other grant documents from Dubrovnik and the 

Venetian Republic, from which it can be concluded that the Vlachs are a 

Roman entity wherever located on the Balkan Peninsula from the first 

mention to the present day and that the term Vlach is not hiding an estate, 

i.e. social, but an ethnic category, i.e. the term Vlach in the medieval society 

referred to a man of Roman ethnicity. 

A good indicator of the continuity of Roman population in the Timok 

zone is Christianization of the barbaric population between the seventh and 

the ninth and in the tenth centuries. Christianity was preserved among the 

Roman Christians in the area of Illyria, and especially on the line Timok - 

Osogovo - Sara, that is, in the area which is, in the opinion of many


scientists, the cradle of the Romanian people, which is in the sources 

throughout the medieval period known as the Vlachs. 

As indicators of strong contacts between Slavic and Roman Christian 

population we may use many smaller scale basilicas, which do not have a 

medieval layer on the sites, and which the inhabitants to this day have called 

Crkvina. All of the basilicas show one common trait that all ceased to be 

operational in the early seventh century. 

In addition to many indicators of the coexistence of Christian Romans 

and the barbarians from the seventh to the ninth/tenth century, the so called 

hagionyms also testify, as well as the oldest religious buildings, whose 

names of saints served in the naming of many places on the Balkan 

peninsula and witness the many oases of the Christian, and then the neo- 

Latin, Romanic and Romanian population among the Slavic crowd. The 

Roman Christian world has certainly had influence on the barbarians who 

were partly Christianized with time and under the influence of the local selftaught 

preachers. 

In the area of today's Timok area from the yaer 870 up to 1018 the 

Moravian diocese was formed (6 MopdBov), as well as Vidin (1 Bidiivn), 

Branicevo (1 Bpavit(6pn) and Nis (6 Not(ooc), and in 1020 Basil II in his 

charter gives to the Archbishopric of Ohrid the Vlach bishopric Jor the 

Viachs throughout Bulgaria, which indirectly indicates a multitude of 

Roman Christian population that had lived in previous centuries on the 

territory of Bulgaria (Timok - Osogovo - Sara), and which had clearly 

influenced the acceptance of Christianity by barbarians. 

The entity of Roman inhabitants, in addition to many indicators, can 

be best seen by examining the emergence and development of Roman or 

Romanian language of the Timok area, while the centuries-old coexistence 

of Romance and Slavic population in the Timok - Osogovo – Sara area may 

be discussed taking into consideration the so-calléd Balkanisms, which had 

been occurring from the year 1000 on, and on the basis of Latin and 

Romanian lexical residues in the Prizren - Timok dialect in the same region. 

The first part shows the development of the Romanian language from 

classical and Danube Latin, which served as a means of communication in a 

very wide area and was understood by all people, and officials, companies, 

traders, slaves, colonists and ideas could circulate freely from one end of the 

Roman Empire to the other. We pointed out to the Late Latin texts of the 

fourth, seventh and eighth centuries from the area of Gaul and Spain in 

which we find vulgar forms preserved in all or almost all of the Romance 

languages and which unite all the Romance languages from Romania to 

Spain. We then pointed to those specific elements, the innovative and the 

substrate, then those elements that indicate the Latin-Greek coexistence, 

elements of Slavic intrusion, as well as those specific elements of the 


economy, nparticularly agriculture, farming and shepherdry, social 

organization, elements in the field of intellectual and spiritual spheres, 

Christianity and so on with abundant examples given above. 

In the second part, we pointed to the Romanian borrowings from the 

territory of South Serbia, and Prizren-Timok zone, bearing in mind the 

etymological purposes, which may be broken down to genuine borrowings, 

recorded in areas where today there is no direct contact between speakers of 

the two languages, spread throughout the area of Eastern Serbia, in the shape 

of a wedge, due to an exceptionally high concentration of Romanian 

toponyms, which, according to Van Wijk, indicates the presence of 

Romanian population in the early Middle Ages and more recent local 

borrowings in the area of present-day direct contact of the two languages, in 

the northeastern region of Serbia. 

When we talk about the language of Vlachs/Romanians of the Timok 

area, there are listed written sources, and the first source that should be 

mentioned is the work Notitia Orbis from 1404 by the Archbishop Ioan de 

Sultanyeh, who after describing Serbia (Servia) and Russia (Russi), finishes 

the work with the words that ,,... it was a good country Vulgaria or Bulgaria, 

which is now devastated by the Turks“ (Vulgaria sive Bulgaria et fuit bona 

patria, est modo devastata per Turcos) and that the citizens of Vulgarije or 

Bulgarije „... have a language close to Latin® (habent linguam propriam et 

quasi latinam), that is to say, that ,the Vulgars speak a vulgar Romance 

language“ (Ideo vocantur Vuéari a lingua Vulgarica romana) and that 

therefore they boast to once have been Romans, and it is obvious that, 

judging by the language, they are of the same origin as the Romans“ (Ipsi 

ideo jactant se esse Romanos et patet in linguam quia ipsi locuntur quasi 

Romani). Tt is clear that Archbishop loan de Sultanyeh speaks about the 

Latin population of Bulgaria, which in the medieval period included the 

entire Timok area, to the Morava River. 

On the language of Roman inhabitants, the Vlachs/Rumanians, in late 

antiquity province of Dacia Ripensis (eastern Serbia, and northwest 

Bulgaria) called Valachi, we may use as evidence a very interesting part of 

an appeal by Flavio Biondo (1392-1463), Italian humanist and secretary of 

the papal curia, which was sent to many crowned heads of Europe before the 

fall of Constantinople in 1453. By insisting on forming an anti-Ottoman 

coalition, in the appeal, among other things, he mentions „the area of the 

Danube, where the neighbors are Riparian Dacians and the Vlachs, who as it 

is said, with pride insist that they are of Roman origin“ (Et qui e regione 

Danubio item adiacenti Ripenses Daci, sive Valachi, originem, quam ad 

decus prae se ferunt praedicantque Romanam). Flavio Biondo says for the 

Vlachs of the former province of Dacia Ripensis, which, we must stress, 

included part of present-day eastern Serbia up to Miroč mountain, that they


used poor, simple grammar, which resembles the Latin (quae vulgari 

communique gentis suae more dicunt, rusticam male grammaticam 

redoleant latinitatem). 

In the part where we talk about Vlach onomastics, we cited many 

authors and their discussions on the names of Vlachs in medieval charters. 

We point out the dual names of the Vlachs, and the Vlach, or Roman-Vlach, 

Serb-Vlach, calendar and Slavic and Serbian groups of names that we 

encounter in Vlach medieval pastures. If we take into account the correlation 

of the mentioned groups, and of course all the instability of the modes of 

classification and distribution of names, we can say that the thesis which can 

be met in Serbian historiography on the “overwhelming” majority and the 

prevalence of Slavic names, is not supported in Serbian medieval charters, 

since the calendar and Roman-Vlach groups of names, and the Serb-Vlach, 

make a great percentage, which reduces the share of Slavic (Serbian) group 

to only one fourth of anthroponyms. 

Naturally, these pieces of information show how intense the Slavic- 

Vlach connections were at that time, which reflected on the onomastics of 

the time. The analysis of anthroponyms of the third (Serb-Vlach) group of 

names is quite interesting when it comes to the evaluation of the ethnic 

origin of the representatives of the feudal class, among whom were Vlach 

feudal lords. We hypothesized that among these Vlach feudal lords was not 

only prefect Maljusat from the fourteenth century, but also the mentioned 

prefect Dragos in the late thirteenth century, and many others. 

Plenty of onomastic material that was used among the Vlachs we then 

compared with the names of Vlachs in north-western Serbia stored in 

Turkish census defters of Smederevo district, in order to finally compare 

those names with the names of Vlachs in the Turkish census defters of the 

fifteenth century from the area of Braničevo and Vidin district, to indicate 

the continuity of anthroponyms among the Vlachs. The result was more than 

obvious: that many identical names of all groups that the Vlachs in the 

thirteenth and the fourteenth centuries used were preserved in the south, as 

well as in western and eastern Serbia until the fifteenth century, but there 

were also new Roman-Vlach, Serb-Vlach and calendar names that we met 

only in Braničevo and Vidin district, formed by the same cliché. Using the 

'Vlach names, we indicated the possibility of their migration from south to 

north, and vice versa, as well as their Roman entity and continuity in the 

southeast, southern, southwestern »i northwestern Serbia, which continues 

with the anthroponymy of the Vlachs in northeastern Serbia. 

In the part of this work dealing with the population of Timok area, in 

the light of toponymy, we first pointed out the names of castles, pointing to 

the names of certain Thracian, Illyrian, Celtic, Sarmatian and other tribes, 

then we pointed out those names that have been kept since ancient times 


in today’s toponyms, as well as those mentioned in the Turkish census defters 

from the fifteenth and sixteenth centuries, whose roots are basically of the 

Thracian, Celtic, Illyrian-Celtic, Mediterranean and other origins. 

We etymologically treated the names of settlements of the Timok area 

recorded in ancient and early Byzantine sources of the prehistoric tradition, as 

well as those built during the Roman rule, which have the Latin nomenclature 

and whose names have always been pointing to the ethnic structure, but, 

unfortunately, are not recorded in the Turkish census defters. We also processed 

the names of settlements recorded in Roman, Late Antique and early Byzantine 

sources, with Latin nomenclature, which are, with slightly altered spelling, 

found in the Turkish census defters from the fifteenth and the sixteenth 

centuries, which have not been preserved, as well as those that are preserved 

in the names of today's settlements. Such terms are certainly evidence of the 

continuity of Roman population by the end of the sixteenth century. 

Then, we listed and etymologically analyzed many toponyms from the 

Timok area, and the oikonyms from the Turkish census defters from the 

fifteenth and the sixteenth centuries, indicating the great age of the Vulgar Latin 

and Romanian base, which is also an argument in favour of the continuity of 

Roman citizens. It has been also pointed out to a number of Romanian names of 

settlements recorded in the charters of Serbian rulers, which were transferred 

with migration to the area of Vidin Principality during the late fourteenth and 

the fifteenth-sixteenth centuries and are listed in the Turkish census defters that 

are preserved in oikonymy, toponymy, hydronymy and oronymy of the Timok 

area. We also gave a significant number of microtoponyms of Romanian origin 

in the area of Prizren-Timok dialect. 

When talking about the Romanization of central Balkan tribes in today’s 

Timok area i.e. the Romanized population as well as their continuity, a general 

conclusion remains that it has remained until today in this region and that over 

its long history it had its ups and downs. The Romanized population, despite the 

onslaught of the Germans, Huns, Avars, Slavic immigrants, Serbs and 

Bulgarians, stayed under the authority of Romania until the early seventh 

century, when this space fell under Avar Khanate, and then on several occasions 

it becomes part of the Bulgarian Khanate and Empire and the Kingdom of 

Hungary, Serbia and in Branievo area, and Romania/Byzantium (Kratos 

Romeion). With time, the Roman population of this region in the sources, and 

elsewhere in the Balkans, becomes known by the name Vlachs, which is 

certainly not a social, class category, but a Roman entity with its own customs, 

laws, culture and language, which can especially be traced in the fragmentary 

data from the Greek, Latin, Venetian, Armenian, Arabic, Old Slavic and other 

written sources. 

Translated by Igor Petrović MA

m 

OE OO i 

IZVORI 

Acta Innocentii PP II (1198-1216). E. Registris Vaticanis aliisque eruit, 

introductione auxit, notisque illustravit P. Teodosius Haluščynskj, Roma, 

1944 (Pontificia Commissio ad redigendum codicem iuris canonici 

orientalis, Fontes, series M, vol. 1I), in: A. Armbruster, Romanitatea 

romanilor istoria unei idei. Edifia a Il-a revizutd si addugitd, Bucuresti, 

1993. 

Acta Honorii II et Gregorii IX (1227/1241), Ex registris Vaticanis 

aliisque fontibus collegit A. Tautu, Typis poliglotis Vaticanis, 1950. 

Acta Urbani PP V (1362-1370). Reg. Al L. Tautu (Fontes, s. 1L, V, XI), 

Vaticana, 1964. 

Actes de Lavra, ed. dipl. et crit. de Germaine Rouillard – Paul Collomp, 

vol. 1(897-1178), Paris, 1937, in: Izvoarele istoriei Romdniei IV, Bucuresti, 

1982. 

Adami Gesta Hamburgensis ecclesiae pontificum, Monumenta 

Germaniae Historica, Scriptores, vol. VII, ed. G. Pertz, Hannoverae, 1846. 

S. Agathonis papae Epistolae, ed. J. P. Migne, Patrologia Latina 

LXXXVII (1851). t 

A.S. Aličić, Turski katastrski popisi nekih područja zapadne Srbije XV i 

XVI vek, 1 (Detaljni popis Smederevskog sandžaka iz 1476. godine; Detaljni 

popis Smederevskog sandžaka iz 1516. godine; Sumarni popis Smederevskog 

sandzaka iz 1525. godine), Čačak, 1984, II (Poimenicni popis Viaha 

Smederevskog sandžaka iz 1528. godine), Catak, 1985, II (Detaljni popis 

sandžaka Smederevo iz 1559/60. godine), Čačak, 1985. 

Ammiani Marcellini Rerum gestarum libri qui supersunt, recensuit 

thythmiceque distinxit Carolus U. Clark adiuvantibus Ludovico Traube et 

Guilelmo Heraeo. Editio altera ex editione anni MCMX et anni MCMV 

locus ope expressa. Vol. I (libri XIV-XXV), vol. 11, pars I (libri XXIV- 

XXXI), Weidmann, Berlin, 1963, in: Izvoarele istoriei Romdniei I, 

Bucuresti, 1970. 

Anastasius Bibliothecarius, Historiae de vitis Romanorum pontificum, 

ed. J. P. Migne, Patrologia Latina, t. CXXVIII, in: Hseopu 3a Gvreapckama 

ucmopus VII, Jlamuncku useopu 3a 6onzapckama ucmopus 11, Coous, BAH, 

1960. 

Annales Austriae, Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, vol IX. 

Annales Barenses, ed. G. H. Pertz, Monumenta Germaniae Historica, 

Scriptores, V, in: Hseopu 3a 6bnzapcka ucmopus VII, Jlamuncxu ussopu 3a 

6vnzapcxa ucmopus 11, Codus, 1958.


· 

Annales Fuldenses, ed. G. Pertz, Monumenta Germaniae Historica, 

Scriptores, vol. I, in: Hseopuw 3a 6wvreapckama ucmopuzn VII, Jlamuncku 

useopu 3a 6bnzapckama ucmopus 11, Cobaa, BAH, 1960. 

Annales Pegavienses, Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, vol. 

XVI. 

Anne Comnčne, 4lexiade I-III, (Régne de I'Empereur Alexis I Comnéne 

1081-1118), Trxte établi et traduit par Bernard Leib, Paris (1937, 1943, 

1945), réimpression 1967, II, u: Jzvoarele istoriei Romdniei 111, Bucuresti, 

1975. 

Anonymus Bele regis notarius, Gesta Hungarorum, IX, ed. G. Popa- 

Lisseanu, Bucuresti, 1934. 

Ansbertus, Historia de expeditione Friderici imperatoris, in: Fontes 

rerum Austriacorum, Scriptores, vol. V. 

Appiani Historia Romana, ed. Fr. Viereck et A. G. Roos, Lipsiae, 1939. 

Arhiepiskop Danilo, Zivoti kraljeva i arhiepiskopa srpskih, napisao 

arhiepiskop Danilo, Izd. Đ. Daničić, Zagreb, 1866 (Variorum Reprints — 

London 1970). 

Amoldi Lubecensis Chronica, Monumenta Germaniae Historica, 

Scriptores, vol. XXI. 

Athanase d'Alexandrie, Apologie a I'empereur Constance, Apologie pour 

sa fuite, introdiction, text critique, traduction et notes de Jean - M. 

Szymusian, Sources chrétiennes 56, Paris, 1958. 

L Bogdan, Documente privitoare la relaiile Tdrii Romdnegti cu Bragovul 

i cu Tara Ungureascad in sec. XV si XVI, Bucuresti, 1905. 

N. Bogdanovi¢, Mikrotoponimija Svrljiga, Onomatoloski prilozi XVIII, 

Beograd, 2005. 

D. Bojani€, Fragmenti opsirnog popisa Vidinskog sandzaka iz 1478-81. 

godine, MeSovita grada (Miscellanea), II, Istorijski institut, Grada, 11, 


D. Bojanić, Fragmenti zbirnog popisa vidinskog sandžaka iz 1466. 

godine, Mešovita građa (Miscellanea) 1I, Istorijski institut, Grada, knj. 11, 


D. Bojanić, Turski zakoni i zakonski propisi iz XV i XVI veka za Smederevsku, 

KruSevacku i Vidinsku oblast, Beograd, 1974. 

. Bosuuy-JIykay, BuOu u eudunckusam caHOoicak npes 15-16. eex, 

Codus, 1975. 

M. Bukumiri¢, Iz onomatike juine Metohije, Onomatoloski prilozi V, 


M. Bukumiri¢, Onomastika dela Prekoruplja omedenog rekama Miru- 

Som, Belim Drimom i Klinom, Onomatoloski prilozi II, Beograd, 1981. 

M. Bukumirié, Onomastika Sirinicke Zupe, Onomatoloski prilozi IX, Beograd, 

1988. 


Carmina Graeca Medii aevi edidit Guilelmus Wagner, Leipzig, 1874, in: 

Izvoarele istoriei Romdniei IV, Bucuresti, 1982. 

Cassi Dionis Cocceiani Historiarum romanorum quae supersunt, ed. Ph. 

Boissevan, vol. II, Berolini, 1898. 

Cassiod. sen. Chron., ed. Mommsen, Monumenta Germaniae Historica, 

AA IX, Chronica minora IL 

Casus Monasteii Petrishusensis, Monumenta Germaniae Historica, 

Scriptores, vol. XX. 

Catalogue byzantine seals of D. O. and the Fogg muzeum of Arts, V, 1, 

ed. by J. Nesbit and N. Oikonomides, Washington, 1991. 

Chronica minora saec. 1V, V, VI, VII, edidit Th. Mommsen, vol. II, 

Berlin, 1894, Monumenta Germaniae Historica, AA, XI, partea 1, p. 60-108, 

in: Izvoarele istoriei Romdniei 11, Bucuresti, 1970. 

Chronica minora saec. 1V, V, VI, VII, edidit Th. Mommsen, vol. II, 

Berlin, 1894, Mon. Germ. Hist. Auct. Ant. XI, in: [zvoarele istoriei 

Romadniei 11, Bucuresti, 1970. 

Chronicon Magni Presbvteri, Monumenta Germaniae Historica, 

Scriptores, vol. XVI. 

Chronicon moissiacense, ed. G. Pertz, Monumenta Germaniae Historica, 

Scriptores, vol. 1, in: Hseopu 3a 6wrzapckama ucmopus VII, Jlamuncku 

u36opu 3a Genzapckama ucmopus 1J, Codus, BAH, 1960. 

Chronicon paschale, rec. L&Dindorf, Bonnae, 1832, in: Vizantijski izvori 

za istoriju naroda Jugoslavije 1, SAN, Posebna izdanja CCXLI, Vizantoloski 

Nstitut 3, Beograd, 1955. 

Chronicon rhythmicum Sitticense, Scriptores rerum Hungaricarum, II, 

ed. Emericus Szentpetery, Budapestini, 1938. 

Chronicon Paschale, recensuit Ludovicus Dindorf, Bonn, 1832, in: 

Izvoarele istoriei Romdniei 11, Bucuresti, 1970. 

Claudii Ptolomae Geographia, ed. C. Miillerus, vol. I, Parisiis, 1883. 

Codex Theodosianus, ed. Th. Mommsen – P. M. Meyer, Berlin, 1905. 

Codex Justinianus, recognovit et retractavit Paulus Krueger, ed a 17-a, 

Berlin, 1968, in: Izvoarele istoriei Romdniei 11, Bucuresti, 1970. 

Cod. Iust. novellae, XI 5, ed. G. Kroll, Berolini, 1895. 

P. Cornelii Taciti Annales, ed. IV, cur. G. Andresen, Lipsiae, 1926. 

Corpus inscriptionum Latinarum, I-X VI, Berlin, 1862 —. 

Corpus iuris civilis, vol. Il rec. P. Krueger, Berolini, 1884. 

Novellae, recognovit Rudolfus Schoell, opus Schoellii morte 

interceptum absolvit Guilelmus Kroll, ed. a 9-a, Wiedmann, Berlin, 1968, in: 

Izvoarele istoriei Romaniei 11, Bucuresti, 1970. 

L Crnčić, Popa Dukljanina ljetopis po latinsku i toga nekoliko i još nesto 

hrvatsku, Kraljevica, 1874.



F. Cumont, Textes et monuments figurćes relatifs aux mystčres de 

Mithra, I-11, Bruxelles, 1894-1899. 

Constantine Porphyrogenitus De administrando imperio, ed. Gy. 

Moravcsik, english translation by R. J. H. Jenkins, Budapest, 1949, in: 

Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, tom II, SAN, Posebna 

izdanja CCCXXIII, Vizantoloski institut 7, Beograd, 1959. 

V. Cvetanovié, Iz onomastike Gnjilana, Onomatoloski prilozi IX, Beograd, 

1988. 

Lj. Ciri¢, Onomastika belopalanackog kraja, Onomatoloski prilozi XIII, 


Lj. Ciri¢, Onomastika Izmornika, Onomatoloski prilozi X, Beograd, 

1989. 

Der Nibelunge not. XII, 1, 283-284, ed. K. Lachmann, Berlin, 1878. 

Descriptio Europae Orientalis. Imperium ~Constantinopolitanum, 

Albania, Serbia, Bulgaria, Ruthenia, Ungaria, Polonia, Bohemia, anno 

MCCCVIII exariata, ed. O. Gorka, Cracoviae, 1916. 

Descriptio totius mundi et gentium A 57, ed. G. Mullerus v. 2. Parisiis 

1861. 

Die geographischen Bucher der Naturalis historia des C. Plinius 

Secundus, ed. D. Detlefsen, Berlin, 1904, III. 

L. Dindorf, Historici graeci minores 1I, Lipsiac, 1871, in: Vizantijski 

izvori za istoriju naroda Jugoslavije 1, SAN, Posebna izdanja CCXLI, 

Vizantoloski Nstitut 3, Beograd, 1955. 

J. Dinié, Onomastika Zaglavka, Onomatoloski prilozi XVII, Beograd, 

2004. 

1. Dinić, Toponimija sliva Grliske reke, Onomatoloski prilozi XVIII, Beograd, 

2005. 

J. Dlugosz... Jana Dlugosza, kanonika Krukowskiego, Dzigjow Polskich, 

ed. A. Przezdzieckiego, t. IV, ks. XI-XII, t. V., ks. XII, W Krakowie, 1869- 

1870. 

Documenta ad ecclesiam Blacorum spectantia, in: Wopnan YaHoB, 

Benaoapcku cmapunu us MakeOonua, Codus, 1931; Izvoarele istoriei 

Romdniei IV, Bucuresti, 1982. 

Ducas, Istoria turco-bizanting (1341-1462), ed. critica de Vasile Grecu, 

Bucuresti, 1958, in: Jzvoarele istoriei Romdniei IV, Bucuresti, 1982. 

H. [lyitues, Hs6opu 3a 6onzapckama ucmopus X1, Sofis, 1965. 

B. Iyitues, [Ipenuckama na nana Hrokenmuii III c 6vneapume, VBOJ, 

Tekcr H GenexxkH ot H. Hdyitue, TonHutHk Ha CoduilcKus yHHBepcHTeT, 

Hcropniko-Qnnonorauecku daxynter, XXXVII, 3, Codus, 1942. 

S. Dušanić, Singidunum et la Nord Est de la province, Inscriptions de la 

'Mesie Superieure, vol. 1, Beograd, 1976. 

A. Džogović, Onomastika Dečana i okolnih sela, Onomatološki prilozi 

VI, Beograd, 1985. 

Einhardi Annales, Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, ed. G. 

Pertz, Hannoverae, 1826. 

G. Elezovié, Turski izvori za istoriju Jugoslovena, Bratstvo XXVI 

(1932). 

Magni Felicis Ennodii Opera, ed. F. Vogel, Berlin, 1885, Monumenta 

Germaniae Historica, AA, VII, in: Izvoarele istoriei Romdniei 11, Bucuresti, 

1970. 

Ephraemii monachi imperatorum et patriarcharum recensus interprete 

Angelo Maio, Bonn, 1840, in: Izvoarele istoriei Romdniei I, Bucuresti, 

1975. 

Eusebii Opera, edd. 1. H. Heikel, R. Helm, Th. Mommsen, K. Mras, 

Ed.Schwartz, Berlin-Leipzig, 1902-1956, in: Izvoarele istoriei Romđniei II, 


Eustath. Comment. 180, Geographi Graeci minores, II, ed. C. Mullerus, 

Paris, 1882. 

Eutropii breviarium ab urbe condita, ed. A. Droysen, Monumenta 

Germaniae Historica, Auctores antiquissimi II, Berolini, 1878, in: Izvoarele 

istoriei Romaniei 11, Bucuresti, 1970. 

Excerpta de legationibus, cd. C. de Boor, Berlin, 1903, u: Izvoarele 

istoriei Romđniei 11, Bucuresti,§1970. 

Excerpta Valesiana, recensuit Jacques Moreau, Teubner, Leipzig, 1961, 

u: Izvoarele istoriei Romdniei 11, Bucuresti, 1970. 

Festi Breviarium rerum gestarum populi Romani, ed. C. Wagener, 

Lipsiae, 1886. 

M. Florianus, Historiae Hungariae fontes domestici IV, Budapestini, 

1885. 

Fragmenta Historicorum Graecorum... indice plenissimo instruxerunt 

Car. et Theod. Mulleri, I-V, Paris, 1841-1870. 

Genealogiae Comitus ~Continuatio ~ Claromaricensis, Monumenta 

Germaniae Historica, Scriptores, vol. IX. 

Geographi Graeci Minores, 11, Paris, 1882. 

Geoffroy de Villehardouin, La conquéte de Constantinopole, ed. Faral, 

Paris, 1939. 

Georgii Acropolitae, Opera, recensuit Augustus Heisenberg, I-II, 

Teubner, Leipzig, 1903, in: Izvoarele istoriei Romdniei 111, Bucuresti, 1975. 

Georgii Cedreni, Compendium Historiarum, I-1I, Bonnae, 1832-1838. 

Georgii Codini, Excerpta de antiquitatibus constantinopolitanis ex 

recognitione Immanuelis Bekkeri, Bonn, 1843. 

Georgii Monachi chronicon, ed. C. de Boor I-I1, Lipsiae, 1904.


Georgii Pisidae Expeditio persica, Bellum avaricum, Heraclias, ed. L 

Bekker, Bonnae, 1836, in: Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije 1, 

SAN, Posebna izdanja CCXLI, Vizantološki Nstitut 3, Beograd, 1955. 

Georgii Pisidae Restitutio crucis, ed. L. Sternbach, Wiener Sudien 13 

(1891), in: Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije I, SAN, Posebna 

izdanja CCXLI, Vizantologki Nstitut 3, Beograd, 1955. 

Georgii Pachymeris, De Michaele et Andronico Palaeologis libri 

tresdecim, I-11, recensuit 1. Bekkerus, Bonnae, 1835, in: Izvoarele istoriei 

Romđniei 111, Bucuresti, 1975. 

Georgius Cedrenus Ioannis Scylitzae ope ab 1. Bekkero suppletus et 

emendatus IL Bonnae, 1839, in: Vizantijski izvori za istoriju naroda 

Jugoslavije 111, Vizantoloski institut, Posebna izdanja 10, Beograd, 1966. 

Gervasius de Tilbury, Otia imperialia, Monumenta Germaniae Historica, 

Scriptores, vol. XXVIL 

JIptijku ussopu 3a 6vazapckama ucmopus, X1, Cobus, 1994. 

Le Synecdemos d'Hierocles et l'opuscule geographique de Georges de 

Chypre, texte, introduction, commentaire et cartes par Ernest Honigmann, 

Bruxelles, 1939 (Corpus Bruxellense Historiae Byzantinae. Forma Imperii 

Byzantini, fasc. 1), in: Izvoarele istoriei Romđniei 11, Bucuresti, 1970. 

Historia de expeditione Friderici imperatores, Ed. A. Chrost, 

Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, Nova scrics, V. 

Historia peregrinorum, Ed. A. Chrost, Monumenta Germaniae Historica, 

Scriptores, Nova series, V, in: JIaTHHCKH H3BopH 3a GbjirapckaTa HCTOpHs, 

111, Sofia, 1965. 

Charles Hoph, Chronicues grecoromanes inedites ou peu connuss., 

XXIV, Berlin, 1873. 

HOH-mnacra, AGy-Ama Axmen GeH Owmap, Hseecmus o xosapax, 

6ypmacax, 6onzapax, madesapax, cnaenHax u pyccax, w3f. }L XBOIbCOH, 

CII6, 1869. 

1. X111, 1-4, Prevod Milo§ Đurić, Beograd, Prosveta, 1968. 

Innocentii II papae Regesta sive Epistolae, ed. J. P. Migne, Patrologia 

Graeca, CCXIV. 

Joannes Scylitzes continuatus, ed. E. Tsolakis, Tesalonic, 1968, in: 

Izvoarele istoriei Romdniei 111, Bucuresti, 1975. 

Joannis Canabutzae magistri Ad principem Aeni et Samothraces in 

Dionysium Halicarnasensem commentarius, ed. M. Lehnert, Leipzig, 1890. 

loannis Cantacuzeni eximperatoris Historiarum libri IV, cura L. 

Schopeni, vol. I-III, Bonnae, 1828-1832, in: Izvoarele istoriei Romđniei 111, 


loannis Cinnami, Epitome rerum ab loanne et Alexio (sic!) Comnenis 

gestarum ad fidem codicis Vaticani, recensuit Augustus Meineke, Bonnae, 

1836, in: Izvoarele istoriei Romaniei 111, Bucuresti, 1975. 


loannis Scylitzae Synopsis historiarum, Editio princeps, Rec. I, Thurn, 

Berolini et Novi Eboraci, 1973. 

Joannis Zonarae Epitomae historiarum libri XIII-XVIII, ed. Th. Biittner- 

Wobst, Bonnae, 1897, in: Izvoarele istoriei Romdniei III, Bucuresti, 1975. 

Ioann. Malalae Cronographia, ex recensione Ludovici Dindorfii, 

Bonnae, 1831, in: Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije 1, SAN, 

Posebna izdanja CCXLI, Vizantoloski Nstitut 3, Beograd, 1955; Izvoarele 

istoriei Romđniei 11, Bucuresti, 1970. 

Iohannes de Piscina, De Transfertatione Friderici 1, Monumenta 

Germaniae Historica, SCRIPTORES vol. XVII. 

Johannis Diaconi Chronicon Venetum, Monumenta Germaniae 

Historica, Scriptores, vol. VII, ed. G. Pertz, Hannoverae, 1846. 

lordanis Romana et Getica, recensuit Th. Mommsen, Monumenta 

Germaniae Historica, AA V-1, Berolini, 1882 (ed. altera 1963). 

Isidori Hispalensis (+ 636), Chronica, ed. Th. Mommsen, Monumenta 

Germaniae Historica, Scriptores, XI. 

Isidor Iunior episcopus Hispalensis, Historia Gothorum, Wandalorum et 

Sueborum. – Monumenta Germaniae Historica, AA, XI. 

Iulii Flori Epitome de Tito Livio rec. C. Halm, Lipsiae, 1879. 

M. luniani ustini Epitome Historiarum Philippicarum Pompei Trogi, ed. 

Fr. Kiihr, Lipsiae, 1907. 

Izvoarele istoriei Romanieifll. De la anul 300 pina la anul 1000, Editura 

Academiei republicii socialiste Romania, Bucuresti, 1970. 

Izvoarele istoriei Romdniei l. Scriitori bizantini (sec. XI — XIV), 

Editura Academiei republicii socialiste Roménia, Bucuresti, 1975. 

Izvoarele istoriei Romđniei IV. Scriitori si acte bizantine secolele IV - 

XV, Editura Academiei republicii socialiste Roménia, Bucuresti, 1982. 

Hseopu sa 6Gvneapckama ucmopun VI, Jlamuncku useopu 3a 

6wazapckama ucmopus 11, Codust, 1960. 

Hsgopu sa 6vneapckama ucmopus VIIL, Ipyxu useopu 3a Geneapckama 

ucmopus IV, Codns, 1961 (Acta conciliorum, 8. Pseudosynodus Photiana). 

Hseopu 3a 6onzapckama ucmopus, X111, Typcku a3Bopn 3a Gsirapckara 

ucropus, cepuja XV-XVI, II, BAH, Hucruryr 3a ucropus, Ex. H. TonopoB 

H B. HeHkon, Codus, 1966. 

Simon de Keza, Gesta Hunnorum et Hungarorum, 1V, 1, ed. G. Popa- 

Lisseanu, Bucuresti, 1935. 

Lj. Kovagevié, Svetostefanska hrisovulja, Spomenik SKA IV (1890). 

Benedikt Kuripesi¢, Putopis kroz Bosnu, Srbiju, 

1530, Beograd, 2001. 

Bugarsku i Rumeliju 

L. Caecilii Firmiani Lactantii De mortibus persecutorum, ed. L B. 

Pesenti, Paravia, Torino, 1934, in: Izvoarele istoriei Romaniei 11, Bucuresti, 

1970.


Lucije Cecilije Firmijan Laktancije, O smrtima progonitelja, Proslov, 

predgovor, bilješke i kazalo: Nenad Cambi, Prijevod: Nenad Cambi i 

Bratislav Lučin, Split, 2005. 

Laonici Chalcocondylae Atheniensis historiarum libri decem, Ex 

recognitione I. Bekkeri, Bonnae, 1843. 

Laonici Chalcocondylae, Historiarum demonstrationes ad fidem 

codicum recensuit, emendavit annotationibusque criticis instruxit Eugenius 

Darko, I-II, Budapesta, 1922-1927, in: Izvoarele istoriei Romaniei 1V, 


Legenda S. Gerhardi episc. SRH, t. 2 Budapesti, 1938. 

Leonis imperatoris Tactica, ed. J. P. Migne, Patrologia Graeca, CVIL 

Les Oracles de Léon le Sage, ed. E. Legrand, Paris, 1875, in: Izvoarele 

istoriei Romdniei TV, Bucuresti, 1982. 

Les Regestes des actes du patriarcat de Constantinople, f. 6. Les 

Regestes de 1376 a 1410. Par. J. Darrouzes, Paris, 1979. 

R. Lopašić, Hrvatski urbari - Monumenta historico-juridica Slavorum 

meridionalium V1, Zagreb, 1898. 

Lucije Cecilije Firmijan Laktancije, O smrtima progonitelja, Proslov, 

predgovor, biljeske i kazalo: Nenad Cambi, Prijevod: Nenad Cambi i 

Bratislav Lugin, Split, 2005. 

S. Ljubié, Listine ... X. Monumenta spectantia historiam Slavorum meridionalium 

XXI1, Zagraviae, 1891. 

S. Ljubić, Monumenta spectantia historiam Slavorum meridionalium, 

Zagraviae, 1868. 

V. Macuscev, Monumenta historica Slavorum meridionalium 

vicinorumque populorum e tabulariis et bibliothecis Italicis, 1/1, Varsaviae, 

1847. 

loannis Malalae Chronographia, ex recensione Ludovici Dindorfii, 

Bonn, 1831, in: Izvoarele istoriei Romdniei 11, Bucuresti, 1970. 

1. D. Mansi, Sacrorum Concilorum nova et amplissima colectio, Paris- 

Leipzig, 1901-1927. 

Manuelis Phili, Carmina ex codicibus Escurialensis, Florentinis, 

Parisinis et Vaticanis nunc primum edidit E. Miller, I1, Parisiis, 1857. 

Marcell. com. Chron., ed. Th. Mommsen, Monumenta Germaniae Historica, 

AA IX, Chronica minora L. 

J. Marinkovié, Mikrotoponimija bujanovackog i preSevskog kraja, Onomatološki 

prilozi XV, Beograd, 2002. 

J. Marinkovié, Mikrotoponimija Vranja i okoline, OnomatoloSki prilozi 

X, 1989. 

Maximilian Lehnert, loannis Canabutzae magistri Ad principem Aeni et 

Samothraces in Dionysium Halicarnasensem commentarius, Leipzig, 1890, 

in: Izvoarele istoriei Romdniei IV, Bucuresti, 1982. 


‘Menologium Basilii I, M. lanuario, 21; M. Augusto, 2, ed. J. P. Migne, 

Patrologia Graeca, t. CXVIL 

Michaelis Attaliotae Historia. Opus a W. Bruneto de Presle Instituti 

Gallici socio inventum descriptum correctum recognovit 1. Bekkerus, 

Bonnae, 1853, in: Izvoarele istoriei Romđniei 111, Bucuresti, 1975. 

Michaelis Glycae Annales, recognovit lo. Bekker, Bonn, 1886, in: 

Izvoarele istoriei Romđniei 111, Bucuresti, 1975. 

Michel Psellos Chronographie, 11, ed. E. Renauld, Paris, 1928, in: 

Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije I, Vizantoloski institut, 

Posebna izdanja 10, Beograd, 1966. 

J. P. Migne, Patrologia cursus completus Latina, t. I-CCXXI, Paris, 

1844-1864. 

J. P. Migne, Patrologia cursus completus, series Graeca, t. I-CLXI, 

Paris, 1857-1866. 

Konstantin Mihajlovié¢ iz Ostrovice, Janicarove uspomene ili Turska 

hronika, Spomenik SANU CVII, Beograd, 1959. 

F. Miklosich, Monumenta Serbica spectantia historiam Serbiae, Bosnae, 

Ragusii, Vindobonae, 1858. 

F. Miklosich — J. Miiller, Acta et diplomata Graeca medii aevi, I, 

Vindobonae, 1860. 

F. Miklosich — J. Miiller, Acta et diplomata Graeca medii aevi, IV, 

Viena, 1871; V, Viena, 1887. ¢ 

F. Miklošić, Monumenta serbica, Wien, 1858. 

Mikrotoponimija sliva Temstice i Toplodolske reke, Pirotski zbornik 22, 

Pirot, 1996. 

M. S. Milojevi¢, Decanske hrisovulje, Beograd, 1880. 

Miracula sancti Demetri II (Miraculorum s. Demetri martyris liber II, 

ed. C. Byeus, PG CXVI, col. 1325-1384), in: Vizantijski izvori za istoriju 

naroda Jugoslavije I, SAN, Posebna izdanja CCXLI, Vizantolo3ki Nstitut 3, 


Miracula sancti Demetri 111, in: F. Barišić, Cuda Dimitrija Solunskog 

kao istorijski izvori, Beograd, 1953. 

M. Mirković, Novi natpisi iz oblasti rimskog limesa u Gornjoj Meziji, 

Ziva antika XV/2 (Skopje, 1966). 

_ Monumenta cartographica Jugoslaviae (odabrao i priredio Gavro A. 

Skrivani¢), Antičke karte I, Beograd, 1974 (Tabula Peutingeriana, Claudii 

Ptolemaei Geographiae). 

B. Momni, Céoona zpavoma na kpan Munymun Ha Xunendap u nupzom 

Xpycuja, eepojamno 00 1303 2., CnoOMEHHIHM 3a CPEIHOBEKOBHATA H [IOHOBA 

HcropHja Ha MakejnoHuja, T. 1, Ckonuje, 1975. 

Mexmen Hempu, Oznedano na ceema, Cbcr. 4 npeB. OT OCMaHOTyP. €3. 

M. Kanuuun, Codust, 1984,


Nicephori Bryennii, ed. A. Meineke, Bonnae, 1836, in: Vizantijski izvori 

za istoriju naroda Jugoslavije 111, Vizantološki institut, Posebna izdanja 10, 


Nicéphore Bryennios, Histoire, Introduction, texte, traduction et notes 

par P. Gautier, Bruxelles, 1975. 

Nicephori archiepiscopi Constantinopolitani opuscula historica, ed. C. 

de Boor, Lipsiae, 1880 (Breviarium), in: Vizantijski izvori za istoriju naroda 

Jugoslavije 1, SAN, Posebna izdanja CCXLI, Vizantološki Nstitut 3, 


Nicephori Gregorae Byzantina historia, I-II, ed. L. Schopen; Vol. III, 

ed. 1. Bekker, Bonnae, 1829, 1830, 1855. 

Nicephori Bryennii Comentarii, recognovit Augustus Meinecke, Bonn, 

1836, in: Izvoarele istoriei Romdniei 111, Bucuresti, 1975. 

Nicetae Choniates, Historia, Rec. I. A. Van Dieten, Pars I, Praefationem 

et textum continens, Berolini et Novi Eboraci, 1975. 

Nicetae Choniatae Historia, ed. 1. Bekker, Bonnae, 1835, in: Ipbijku 

u36opu 3a Gvazapckama ucmopus X1, Codus, BAH, 1983. 

Nicetae Choniatae Historia, ed. 1. Bekker, Bonnae, 1835, in: Izvoarele 

istoriei Romaniei 111, Bucuresti, 1975. 

Notitia dignitatum, ed. O. Seeck, Berolini, 1875. 

St. Novakovié, Zakonski spomenici srpskih država srednjega veka, knj. 

V, Beograd, 1912. 

Odo de Deogilo, De Ludovici VII profectione in Oriente, Monumenta 

Germaniae Historica, Scriptores, XXVI (= J. P. Migne, Patrologiae cursus 

completus, Series latina, CLXXXV). 

Odo de Deuil, Liber de via sancti sepulchri, Monumenta Germaniae 

Historica, Scriptores, vol. XX, XXVL 

Paul. Oros. Historiarum adversum paganos libri septem, recensuit 

Carolus Zangenmeister, Viena, 1883, in: Izvoarele istoriei Romđniei 11, 


P. P. Panaitescu — D. Mioc, Documenta Romaniae historica, B. Tara 

Romdnescd, vol. 1 (1247-1500), ed. Ac.Rep.Soc.Rom., Bukuresti, 1966. 

Petrus Patricius, Iotopiat, ed. G. Dindorf, Historici Graeci Minores, 1, 

Leipzig, 1872, in: [zvoarele istoriei Romđniei 11, Bucuresti, 1970. 

Z. Pavlovi¢, Hidronimski sistem sliva Juzne Morave, Beograd, 1994. 

P. Petrovi¢, Naissus — Remesiana — Horreum Margi, Inscriptions de la 

Mesie Superieure, vol. IV, Beograd, 1979. 

P. Petrovié, Timacum Minus et la vallee du Timok, Inscriptions de la 

Mesie Superieure, vol. 111/2, Beograd, 1995. 

G. Popa-Lisseanu, Anonymus quondam Bele regis notarius, lzvoarele 

istoriei romanilor, vol. I, Bucuresti, 1934. 

G. Popa-Lisseanu, Descriptio Europae Orientalis, IV, Bucuresti, 1934. 

dBN 


G. Popa-Lisseanu, [zvoarele istorie Romđnilor, IX, Bucuresti, 1937. 

Tipasunama na c6. Ilpagociasna yvpxea c mbonKyaaHunma um, HUpeB. H 

pen. cBemt. Cr. Llanxos, nporoji. H. Cre(agon u IH. Ilages, Codus, 1913. 

A. Premerstein — N. Vulić, Antike Denkmilervin Serbien, Jahreshefte 

des Osterreichhischen archiologischen Instituts in Wien, 6 (1903), Beibl. 1 i 

d. 

Presbyter Diocleatis, Regnum Slavorum, in: 1. G. Schwandiner, 

Scriptores rerum Hungaricarum veteres ac genuini, III, Viennae, 1748. 

Prisci Fragmenta, ed. L. Dindorf, Historici graeci minores I, Lipsiae, 

1870, u: Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije 1, SAN, Posebna 

izdanja CCXLI, Vizantoloki institut 3, Beograd, 1955. 

Procopii Caesariensis opera omnia, ed. J. Haury, Lipsiae, 1913. 

Procopii opera, ed. J. Haury, Lipsiae, 1906 (De beliis. Historia arcana), 

1913 (De aedificiis), in: Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije 1, 

SAN, Posebna izdanja CCXLI, Vizantoloski Nstitut 3, Beograd, 1955. 

Prosp. Tironis Chron., ed. Mommsen, Monumenta Germaniae Historica, 

AA IX, Chron. minora I 445. 

Michel Psellos, Chronographie ou Histoire d'un siecle de Byzance /976- 

1077/, I-1I, Texte etabli et traduit par E. Reanauld, Paris, 1926, 1928 

(reimpression: 1967). 

Ptol. 3, 5, 15, in: R. Roesler, Romaenische Studien, Leipzig, 1871. 

J. Radonié, Dubrovacka aktk i povelje, knj. 1, sv. 1-2, Beograd, 1934. 

Lj. Rajkovié, Mikrotoponomastika i patronimika u Crnoj Reci, Prilozi 

proučavanju jezika, VIII (Novi Sad, 1972). 

(199[6]'). Rajkovi¢ Kozeljac, Onomastika Timoka, in: Onomatoloski prilozi X1 

Responsa Nicolai I papae ad consulta Bulgarorum (anno 866), ed. E. 

Perels, Monumenta Germaniae Historica, Epistolae, t. VI, in: Hseopu 3a 

?;ggapckama ucmopus VI, Jlamuncku useopu 3a 6vucmopus 11, Codus, 

Robert de Clari, La conquéte de Constantinopole, ed. Lauer, Paris, 1924. 

Schwandtner, Scriptores rerum hungaricarum veteres ac genuini, 11, 

Viena, 1746. 

Scriptores Historiae Augustae I-II, ed. E. Hohl, Lipsiae, 1927. 

Scriptores incertus de Leone Armenio (Aviiynoig, ed. Grégoire, 

Byzantion 11 /1936/), in: Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije 1, 

SAN, Posebna izdanja CCXLI, Vizantologki Nstitut 3, Beograd, 1955. 

Scriptores rerum hungaricarum tempore ducum regumque stirpis 

Arpadianae gestarum, 1, ed. E. Szentpetery, Budapestini, 1937. 

Scriptor Incertus, Historia de Leone Armenii Bardae filio, ed. Leonis 

Gramatici Chronographia, rec. I. Bekker, Bonnae, 1842.


Georgius Cedrenus Ioannis , Scylitzae opera ab Bekkero suppletus et 

emandatus 1, Bonnae, 1839, in: Vizantijski izvori za istoriju naroda 

Jugoslavije 111, Vizantoloski institut, Posebna izdanja 10, Beograd, 1966. 

Sexti Aureli Victoris Liber de Caesaribus, praecedunt Origo gentis 

Romanae et Liber de viris illustribus urbis Romae, subsequitur Epitome de 

Caesaribus, recensuit Fr. Pichlmayr. Editio stereotypa correctior editionis 

primae addenda et corrigenda collegit et addiecit R. Gruendel, Teubner, 

Leipzig, 1966, in: Izvoarele istoriei Romdniei 11, Bucuresti, 1970. 

P. Simié, Grada o narodnom Zivotu, jeziku i obicajima u Homolju i 

nekim drugim predelima istocne Srbije, Athiv SANU, E 405. 

Sovtaypa 1OV Og{ov Kl iepdv kavévev, T. A. P&/An - M. IHotAd, 

wép VI, 'ABfva, 1852-1859, preuzeto: T. Zivkovié, Crkvena 

organizacija. 

Cosemst u paccka3b Kexasmena. CoumHeHWEe BH3aHTHHCKOTO 

nonkoBomma XI BeKa. IIOAroToBka TEKCTa, BBEACHHE, TNEPEBOA H 

KOMMeHTapHH T. T. Jlnraspuma, Mocksa, 1972, u: Izvoarele istoriei 

Romdđniei III – Scriitori bizantini (sec. XI-XIV), Bucuresti, 1975. 

A. Solovjev, Odabrani spomenici srpskoga prava od XII do XV veka, 1, 


M. Stojakovié, Branicevski tefter, Istorijski institut, Zbornik za 

istoénjacku istorijsku i književnu gradu, 3, Beograd, 1987. 

Lj. Stojanovié, Stari srpski zapisi i natpisi, Beograd, 1902. 

Lj. Stojanovié, Stare srpske povelje i pisma, Beograd — Sr. Karlovei, I/1, 

(1929) T2 (1934). 

Lj. Stojanovi¢, Stari srpski zapisi i natpisi, 1, Beograd, 19822 

Strabonis Geographica, ed. A. Meinece, Lipsiae, 1877. 

Svrljiski odlomci jevandelja (XIII vek), Priredio Nikola Rodi¢, Niš, 1994. 

1. Uladapux, Cepbikuii nemonucey na nouemky XV cmoneha, Glasnik 

Srpskog učenog društva, V (1853). 

Tabula Peutingeriana, ed. K. Miller, 1929. 

The Ecclesiaastical History of Evagrius with the Scholia, ed. J. Bidez et 

L. Parmentier, London, 1898, in: Vizantijski izvori za istoriju naroda 

Jugoslavije 1, SAN, Posebna izdanja CCXLI, Vizantoloski Institut 3, 


Theodosiani libri XVI cum constitutionibus Sirmondianis et leges 

novellae ad Theodosianum pertinentis, ed. Th. Mommsen - E. Meyer, 

Berolini, 1903. 

Theophanes Continuatus, Chronographia, ed. Theophanes Continuatus, 

loannes Cameniata, Symeon Magister, Georgius Monachus, rec. 1. Bekker, 

Bonnae, 1838. 

Theophanis Chronicon, rec. C. de Boor, Lipsiae, 1883. 


Theophanis Chronographia, recensuit C. de Boor, I, Leipzig, 1883, in: 

Izvoarele istoriei Romdniei 11, Bucuresti, 1970; Vizantijski izvori za istoriju 

naroda Jugoslavije I, SAN, Posebna izdanja CCXLI, Vizantoloski Nstitut 3, 


Theophylacti Bulgariae archiepiscopi Epistolae, edd. Finetti, Meursius, 

Lami Patrologia Graeca CXXVI (1864). Fineiti 16, Patrogia Graeca CXXVI, 

in: Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije 111, Vizantoloski institut, 

Posebna izdanja 10, Beograd, 1966; Izvoarele istoriei Romdniei I, 


Theophilacti Simocattae historiae, ed. C. de Boor, Lipsiae, 1887, in: 

Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije 1, SAN, Posebna izdanja 

CCXLI, Vizantologki institut 3, Beograd, 1955; Izvoarele istoriei Romdniei 

TI, Bucuresti, 1970. 

Thilo-Hagen, Servii grammatici qui feruntur in Vergilii Carmina 

commentarii, Hildesheim, 1961. 

R. Trigkovié, Katastarski popis Krajine i Kljuca iz 1741. godine, MeSovita 

grada (Miscellanea), II, Beograd, 1973. 

M. L. Vermaseren, Corpus inscriptionum et monumentorum religionis 

Mithriacae, Hagae, 1960. 

Victricius, De laude sanctorum, edd. 1. Mulders-R. Demeule-Naere, 

Corpus Christianorum, Ser. Latina 64, 1985. 

Geoffroy de Villehardouin, š,a conqučte de Constantinopole, ed. Faral, 

Paris, 1939. 

Vita Caroli Magni, ed. G. Pertz, Monumenta Germaniae Historica, 

Scriptores, vol. II, in: Hseopu 3a 6vrzapckama ucmopus VII, Jlamuncku 

u36opu 3a bvrzapckama ucmopua I, Codus, BAH, 1960. 

Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, I, SANU, Posebna 

izdanja, CCXLI, Vizantoloki institut, 3, Beograd, 1955. 

Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, 1I, SANU, Posebna 

izdanja, CCXLI, Vizantoloski institut, 3, Beograd, 1959. 

Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, tom 1II, Vizantoloski 

institut, Posebna izdanja, knj. 10, Beograd, 1966. 

Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, tom IV, Vizantoloski 

institut SANU, Posebna izdanja, knj. 12, Beograd, 1971. 

Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, V1, Vizantoloski institut 

SANU, Posebna izdanja, knj. 18, Beograd, 1986. 

V. Vukadinovi¢, Mikrotoponimija Sokobanjske kotline, Onomatoloski 

prilozi XI, Beograd, 1990. 

N. Vuli¢, Anticki spomenici naše zemlje, Spom. SKA LXXI (1931).. 

N. Vuli¢, Anticki spomenici nase zemlje, Spom. SKA LXXV (1933). 

N. Vulié, Anticki spomenici nase zemlje, Spom. SKA LXXVII, Drugi 

razred 60 (1934). .


N. Vulić, Anticki spomenici naše zemlje, Spom. SKA XCVIII (1941-48). 

N. Vulié, Antike Denkmilervin Serbien, Jahreshefte · des 

ésterreichhischen archéologischen Instituts in Wien, 7 (1904), Beibl. 1id. (= 

Jahresh. 7, Beibl. 1); Jahresh. 8 (1905), Beibl. 1 i d.; Jahresh. 12 (1909), 

Beibl. 147 i d.; Jahresh. 13 (1910), Beibl. 197 i d.; Jahresh. 15 (1912), Beibl. 

214id. 

O. Zirojevié, L Eren, Popis oblasti Kruševca, Toplice i Dubocice u vreme 

prve viade Mehmeda II (1444-1446), VG IV (1968). 

M. Zlatanovi¢, Mikrotoponimija Inogosta, Poseban otisak iz Priloga 

proucavanju jezika 19, Novi Sad, 1983. 

M. Zlatanovi¢, Mikrotoponimija osam naselja u Inogostu, Poseban otisak 

iz Priloga proucavanju jezika 20, Novi Sad, 1984. 

M. Zlatanovi¢, Mikrotoponimija Vranjske kotline (Naselja u slivu Banjske 

reke), Poseban otisak iz Priloga proucavanju jezika, 18, Novi Sad, 1982. 

M. Zlatanovi¢, Mikrotoponimija Vranjske kotline (Naselja u slivu Klenicke 

reke), Poseban otisak iz Priloga proucavanju jezika, 16, Novi Sad, 

1980. 

M. Zlatanovi¢, Mikrotoponimija Vranjske kotline (Naselja u slivu Preobrazanjske 

i Trebesinjske reke), Poseban otisak iz Priloga proucavanju jezika, 

21, Novi Sad, 1985. 

M. Zlatanovié, Toponimija grada Vranja, Poseban otisak iz Priloga proucavanju 

jezika, 12, Novi Sad, 1976. 

M. Zlatanovié, Toponimi Poljanice, Poseban otisak iz Priloga proucavanju 

jezika 10, Novi Sad, 1974. 

M. Zlatanovi¢, Toponimi vranjske kotline (Leva strana Južne Morave), 

Poseban otisak iz godišnjaka Više škole za obrazovanje radnika, Zbornik I, 

Vranje, 1975. 

M. Zlatanovi¢, Toponimija Preševske Moravice, Poseban otisak iz 

Vranjskog glasnika XX, Vranje, 1987. 

B. 3marapcku, Kumue u 2icu3Hb npenod. omya Hawezo Teodocus... 

conucano... nampuapxom Kanucmom, C6 HYHK, 20, N° 1 (1904). 

D. Zlatkovi¢, Mikrotoponimija desne obale Nisave od Milojkovea i 

Obrenovca do Gradasnice i Nisora, Pirotski zbornik 31, Pirot, 2006. 

D. Zlatkovi¢, Mikrotoponimija sliva Visocice — Srednji Visok, Pirotski 

zbornik 23-24, Pirot, 1998. 

D. Zlatkovi¢, Mikrotoponimija Stare planine — Gornji Visok od Bracevaca 

do Vikovije i Sugrin, Pirotski zbuzisik 27-28, Pirot, 2003. 

D. Zlatkovi¢, J. Vasić, Mikrotoponimija sliva Visocice – Gornji Visok od 

Slavinje do Vladikine ploce, Pirotski zbornik 25-26, Pirot, 2000. 

Zosimi Comitis et exadvocati fisci Historia nova, ed. L. Mendelssohn, 

Leipzig, 1887, in: Izvoarele istoriei Romdniei 11, Bucuresti, 1970. 


R. Zotovi¢, Grada za proucavanje drustvene hijerarhije na tlu Srbije u 

periodu rimske vladavine, Beograd, Arheoloski institut u Beogradu, Grada 8, 

2007. 

JKumue na ce. 15 Tusepuynoncku mouenuyu, TH. 28, ed. J. P. Migne, 

Patrologia Graeca, t. CXXVII, preuzeto: T. Cubes, Camocmoiina 

hapooHocmHa YbpKaa. 

Zitije Simeona Nemanje od Stefana Prvovencanog, izd. V. Corovié, 

Svetosavski zbornik 2, Izvori, Beograd, 1938. 

R. Zugié, Mikrotoponimija sliva donjeg toka Jablanice motivisani prirodnim 

oblikom, polozajem i izgledom tla (semanticki aspekz), Onomatoloski 

prilozi XV, Beograd, 2002.

LITERATURA 

LATINICA 

R. Agatonović, Odnošaji izmedju Srbije i Bvlgarske od XII do XV veka, 

Istorijska Rasprava, Beograd, 1894. 

R. Ajdić, Anticke nekropole u Nišu, Niški zbornik 1 (1974). 

A. Alfoldi, Tonmodel und Reliefmedaillons aus den Donaulčindern, LA 

(Laureae Aquincenses Valentini Kuzsinski dicatae) I, Diss. pann. ser. 2 10, 

Budapest, 1938. 

R. B. Altaner, Précis de patrologie, Paris, 1961. 

Ammiani Marcellini, Rerum gestarum libri, ed. C.U. Clark, I-1I, Berlin, 

1963. 

M. A. Anastos, The Transfer of lllyricum, Calabria and Sicily to the 

Jurisdiction of the Patriarchate of Constantinople in 732- 733 Studi 

bizantini e neoellenici 9 (1957). 

T. Anđelić, Crkvina, Cim, Mostar — kasnoanticka bazthka i 

srednjovekovni nalazi, Arheološki pregled 9 (1967). 

T. Anđelić, Crkvina. Žitomislić. Mostar — kasnoantička bazilika, 

Arheološki pregled 12 (1970). ¢ 

T. Anđelić, Žitomislić. Mostar — kasnoantička bazilika, Arheološki 

pregled 13 (1971). · 

Anne Comnčne, Alexiade (Régne de L ‘'empereur Alexis I Comnéne 1081- 

1118). Texte établi et traduit par B. Leib, I-I1I, Paris, 1937-1945. 

Dr. Dim. J. Antula, Uber Kupfer und Bismut hervorgekommen in der 

Umgebung von Aldinac in Serbien, 8. 09. 1912. godine. 

S. Anuiki, Sveti Sava u poveljama rumunskih vojvoda, Sveti Sava, 

Spomenica povodom osamstogodisnjice rodenja 1175-1975, Beograd, 1977. 

Archiv fiir slavische Philologie, hgg. V. V. Jagi¢, Berlin, 1876-. 

Archivum Latinitatis Medii Aevi (Buletin Du Cange), Bruxelles, 1926-. 

Arheolosko blago Derdapa = The iron gate arheologic treasure, 


Arheolosko blago Niša od neolita do srednjeg veka = Archaeological 

Treasure of Niš from the Neolithic to the Middle Ages, Galerija SANU = 

Gallery of the Serbian Academy of Sciences and Arts 102, Beograd = 

Belgrade, 2004. 

A. Armbruster, Romanitatea Romdnilor. Istoria unei idei, Bucuresti, 

Editura Enciclopedica, 1993% 

V. Arvinte, Romdn, romdnesc, Romdnia. Studiu filologic, Bucuresti, 

1983.


'Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XVI vek) 333 

H. Bilint, La premiére période de I'historiographie hongroise, Revue 

des études hongroises, III (1925, separat). i 

G. Bals, O bisericč a lui Radul-cel- Mare in Serbia la Lopusnia, Buletinul 

Comisiunii Monumentelor Istorice, anul IV, Bucuresti, 1911. 

H. Barić, llirske jezičke studije, Zagreb, 1958. 

H. Barić, Istorija arbanaškog jezika, Naučno društvo NR BiH, Djela, 

knj. XII, Balkanološki institut, knj. 1, Sararajevo, 1959. 

H. Barić, Lingvističke studije, Sarajevo, 1959. 

H. Barić, O uzajamnim odnosima balkanskih jezika I, Bibl. Arhiva za 

arb. starinu, jezik i etnologiju IV, svezak 1 (Beograd, 1937). 

F. Barišić, Cuda Dinmitrija Solunskog kao istoriski izvori, Beograd, 1953. 

F. Barišić, Proces slovenske kolonizacije istočnog Balkana (Simpozium: 

Predslovenski etnički elementi na Balkanu u etnogenezi južnih Slovena, 23- 

24. X 1968), Mostar, Posebna izdanja ANUBIH XII/4 (1969). 

F. Barišić, Vizantiski Singidunum, Zbomik radova Vizantoloskog 

instituta 3 (1955). 

L Barnea, Contribusions to Dobrudja history under Anastasius 1, Dacia 

IV (1960). 

L Barnea, Les monuments paléochrétiens de Roumanie, Citta del 

Vaticano, 1977. 

L Barnea – S. Stefinescu, Din istoria Dobrogeii 11, Bizantini, romani si 

bulgari la Dundrea de Jos, Bucuresti, 1971. 

B. Bartel, V. Kondić, M. Wemer, Excavations at Kraku' lu Yordan, 

Northaest Serbia: Preliminari Report, 1973-1976. Seasons, Journal of Fiel 

Archaeology 6 (1979). 

M. G. Bartoli, Das Dalmatische, Schriften der Balkancommission, 

Lingu. Abt. IV (Wien, 1906, I-IT). i 

D. Basler, Arhitektura kasnoantickog doba u Bosni i Hercegovini, 

Sarajevo, 1972. . 

Đ. Basler, Bazilika u Oborcima. Arheoloska problematika i 

konzervatorski zahvat, Naše starine 7 (1 960). 

C. Battisti, G. Alessio, Dizionario etimologico italiano, 1, Firenze, 1950. 

N. Banescu, Les duchés byzantins de de Paristrion (Paradounavon) et 

de Bulgarie, Bucuresti, 1946. 

N. Banescu, O problemd de istorie medievals. Crearea #i caracterul 

statului Asdnegtilor (1185), Analele Academiei Romane, Memoriile sectiunii 

istorice, seria III, tomul XXV, mem. 12, Bucuresti, 1943. 

1. Bantila, Din numismatica lui Strafimir, Studii si cercetdri de numismatica, 

2 (1958). 

S. Barsanescu, Congtiinta latini la romdni in lumina unui valoros 

document (sec. XV), Analele Stiintifice ale Universitatii Al. L Cuza, 

Filozofie, Economice, Justifice, XII (1966). 

L. Barzu – S. Brezeanu, Originea si continuitatea romdnilor, Arheologie 

si traditie istoricd, Bucuresti, 1991. 

V. Besevliev, Zur Deutung der Kastellnamen in Prokops Werk „De 

aedificiis”, Amsterdam, 1970. 

H. J. Biedermann, Die Romanen und ihre Verbreitung in Oesterreich, 

Graz, 1877. 

H. Biezais, Die Hauptgéttinen der alten Letten, Upsala, 1955. 

Lj. Bjelajac, Amfore gornjomezijskog Podunavija, Beograd, 1994. 

Lj. Bjelajac, Terra sigillata u Gornjoj Meziji: Import i radionice 

Viminacium-Margum, Beograd, 1990. 

M. Blagojevié, Krajista srednjovekovne Srbije od 1371. do 1459, IG 1-2 

1987). 

¢ M) Blagojevi¢, Planine i pasnjaci u srednjovekovnoj Srbiji (XIII-XIV 

vek), IG 2-3 (1966). 

R. Bloh, Latinska epigrafika (prevod Anka Milo3evi¢), Beograd, 1974. 

Bunzapcku emumonozuyen peunux, 1-V, Cotpan, 1971-1996. 

J. Bogdan, Ein Beitrag zur Bulgarischen und Serbischen 

Geschichtschreibung, Archiv fur slavische Philologie, XIII (Berlin, 1891). 

L Bogdan, Documente privitoare la relatiile Tarii Romdnegti cu Bragovul 

si cu Tara Ungureascd in sec. XV si XVI, Bucuresti, 1905. 

N. Bogdanovié, Govor Bucuma i Belog Potoka, SDZb XXV, Beograd, 

1979. F3 

N. Bogdanović, Jezik i govor, Kulturna istorija Svrljiga. Jezik, kultura i 

civilizacija, II, Niš – Svrljig, 1987. 

N. Bogdanović, V. Vukadinović, J. Marković, Bibliografija prizrensko- 

timočkih govora, Govori prizrensko-timočke oblasti i 

susednih dijalekata, 

Niš, 1994. 

D. Bojanić, Radovi ANU BiH, knj. 73, Odeljenje društvenih nauka, knj. 

22 (1983). 

D. Bojanić-Lukač, Negotinska Krajina i Ključ u vreme turske vladavine 

— na osnovu izvora iz XV i XVI veka, Glasnik Etnografskog muzeja, 31-32 

(1968-1969). 

D. Bojani¢-Luka&, Nova saznanja o Krajini (Saradz-eli i Timok), 

Zbornik radova sa naucnih skupova u Negotinu i Kladovu povodom 

obelezavanja 170 godina od pogibije Hajduk Veljka Petrovi¢a i 150 godina 

od oslobodenja od Turaka, Negotin-Kladovo, 1984. 

D. Bojani¢-Lukag, Vlasi u severnoj Srbiji i njihovi prvi kanuni, Istorijski 

časopis XVIII (1971). 

D. Bojanić-Lukač, Zajecar i Crna Reka u vreme turske vladavine (XV- 

XVIII vek), Glasnik Etnografskog muzeja 42 (1978). 

L. Bojanovski, Crkvina, Čitluk, Šipovi – nekropola, Arheološki pregled 3 

(1961).


D. Bojović, Rimska keramika Singidunuma, Beograd, 1977. 

G. Bonfante, Latini e Germani in Italia, Bologna, 1977. 

. Bošković, Beleške sa putovanja, Starinar VIII-IX (1933-34). 

Đ. Bošković, Srednjovekovni spomenici severoistočne Srbije, Starinar, 

N.S,I(1950). 

Đ. Bošković, Srednjovekovni spomenici severoistočne Srbije II, Starinar 

N.S. TI (1951). 

E. Bourciez, Eléments de linguistique romane, Paris, 1956°. 

O. Bozu, Obiecte crestine inedite de un casnic. Furcile de torspentru 

deget datate in secolele IV-VI e.n, Analele Banatului II (Bucuresti 1993). 

L Bozi¢, (Diskusija), Radovi, knj. LXXIII, Odeljenje drutvenih nauka, 

knj. 22, Sarajevo, 1983. 

L Božić, Dubrovnik i Turska u XIV i XV veku, Beograd, 1952. 

1. Božić Uloga i organizacija ratnickih druzina u Zeti XV veka, Radovi, 

knj. LXXIII, Odeljenje drustvenih nauka, knj. 22, Sarajevo, 1983. 

1. Botzilov, L'aebre genealogique de la reine Helene a Mateice, Etudes 

historiques, XII (1984). 

Brandenstein, RE VI A (1936). 

Brandis, Danuvius, RE IV (1900). 

G. L Bratianu, Privileges et franchises municipales dans IEmpire 

byzantin, Paris-Bucarest, 1936. 

Gh. L. Bržtianu, Tradifia istoricd despre intemeierea statelor romđnegti, 


Gh. 1. Bržtianu, Traditia istoricd despre voivodatele romdnesti din 

Ardeal, Analele Academiei Romine, Mem. sect. ist. Seria III, tom. XXVII 

(1944-1945). 

S. Brezeanu, ,, Daci” din Suidas. O reinterpretare, Romanitatea orientala 

in evul mediu de la cetatenii romani la natiunea medievald, Bucuresti, 1999. 

S. Brezeanu, Imperator Bulgariae et Vlachiae. In jurul genezei si 

semnificafiei termenului „ Vlachia” din titulatura lui Ionitd Asan, Revista de 

istorie, XXXIIL, 4 (1980). 

S. Brezeanu, ,, Romdni” si „Blachi” la Anonymus. Istorie si ideologie 

politicd, Revista de istorie, XXXIV, 7 (1981). 

S. Brezeanu, „Romani” si ,,barbari” in Balcani in secolul al VII-lea in 

lumina ,, Miracolelor Sf. Dimitrie”. Cum se devine ,,celdlalt”, Romanitatea 

orientald in evul mediu de la cetitenii romani la natiunea medievala, 


S. Brezeanu, Valah. Originea si evolufia unui cuvđnt, Romanitatea 

orientald in evul mediu de la ceticenii romani la natiunea medievala, 


D. Brozovié, Doseljavanje Slovena i njihovi dodiri sa starosjediocima u 

svjetlu lingvistickih istrazivanja, Predslovenski etnički elementi na Balkanu 


u etnogenezi Juznih Slovena, Centar za balkanologka ispitivanja Akademije 

nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, IV, Sarajevo, 1969. 

A. Briickner, Slovnik etymologiczny jezyka polskiego, Warszawa, 1957. 

O. Brukner, Rimska keramika u jugoslovenskom delu provincije Donje 

Panonije, Beograd, 1981. 

J. Brunšmid, Nadgrobni Spomenik M. Valerija Sperata iz Viminacija, 

Vjesnik Hrvatskog arheoloskog drustva, N.S. I(1895). 

M. Budimir, Quaestio de neuris cimmeriisque, Glas SANU, Odeljenje 

literature i jezika 2 (1954). 

Bulletin de correspondance hellenique 83 (1959). 

A. Byhan, Istrorumdnischen Glossar, Jahresbericht der Instituts fiir 

ruménische Sprache VI (Leipzig, 1899). 

Gh. Bulgar, Gh. Constantinescu-Dobridor, Dictionar de arhaisme gi 

regionalisme, Bucuresti, 2000. 

Heide i Helmut Buschhausen, Der Imperiale bleisarkophag aus dem 

martyrium zu Ni§, Romisches Osterreich 17-18 (1989-1990), Wien, 1991. 

M. Camaj, O slovenskim toponimima u Titogradskoj Malesiji, Zbornik 

šeste jugoslovenske onomastitke konferencije, SANU, Naučni skupovi, 

XXXVII, Odeljenje jezika i knjizevnosti, 7, Beograd, 1987. 

1-A. Candrea — Ov. Densusianu, Dictionarul etimologic al limbii 

romdne. Elementele latine. Fasc. I-IV (a – putea), Bucuresti, 1914. 

L — A. Candrea si Gh. Adamescu, Dictionarul enciclopedic ilustrat 

„ Cartea Romdneasca", Bucuresti, 1931. 

Th. Capidan, Meglenoromdnii, I-I11, Bucuresti, 1925, 1928, 1936. 

Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogs 

Museum of art, vol. I, ed. J. Nesbitt — N. Oikonomides, Washington D.C., 

1991. 

M. Cérciumaru, Considérations paléoethnobotaniques et contributions a 

D'agriculture chez les Géto-Daces II, Thraco-Dacia 5/1984. 

A. Cermanovié-Kuzmanovié, Archeologia Iugoslavica 4 (1963). 

A. Cermanovi¢-Kuzmanovi¢, Tekija — rimsko-vizantijski kastel i civilno 

(?) naselje, Arheoloski pregled 11 (1969). 

A. Cermanovi¢-Kuzmanovié, Tekija — rimsko-vizantijski kastel i civilno 

utvrdenje, Arheoloski pregled 12 (1970). . 

A. Cermanovi¢-Kuzmanovié, Tekija (Transdierna), neka razmatranja, 

Starinar XXXIII-XXXIV (1982-1983), Beograd, 1984. 

A. Cermanovi¢-Kuzmanovi¢ — A. Jovanovi¢, Tekija, Belgrade, 2004. 

A. Cermanovi¢-Kuzmanovié — S. Stankovié, Bordej — kasnoanticko 

utvrdenje, Derdapske sveske II, Brograd, 1984. 

A. Cermanovi¢-Kuzmanovic¢ – S. Stankovi¢, La fortaresse antique Mora 

Vagei prés de Mihajlovac, Derdapske sveske III, Beograd, 1986.


P. Charanis, On the Capture of Corinth by the Onogurs and its 

Recapture by the Byzantines, Speculum, 27/3 (1952). 

C. Cichorius, Ala, Pauly-Wissowa-Kroll, Realencyclopadie der 

classischen Altertumswissenschaft I (1894). 

A. Cioranescu, Diccionario etimoldgico rumano, La Laguna — Madrid, 

1966. 

A. Cioranescu, Dictionarul etimologic al limbii romdne, Bucuresti, 

Editura SPECULUM 1. O., 2001. 

M. Comsa, Structuri socio-economice din secolele VI-X pe teritoriul 

Romdniei, Carpica XXV1, Bacšu, 1997. 

Corpus iuris civilis, IL. Codex Iustinianus, recognovit et retractavit 

Paulus Krueger, ed. XIV, Weidmann, Dublin/Ziirich, 1967. 

Corpus Inscriptionum Latinarum, 1-X V1, Berlin, 1862-. 

Codex Theodosianus, recognovit P. Krueger. Libri I-VIII, Weidmann, 

Berlin, 1923-1926. 

L. Costin, Graiul bandfean, Timigoara, 1926. 

Crkva Svetog Nikole u Stanicenju (autori: Marko Popovi¢, Smiljka 

Gabeli¢, Branislav Cvetkovi¢, Bojan Popovi¢), Arheoloski institut, Posebna 

izdanja, knj. 44, Beograd, 2005. 

Crna Reka. Antropogeografska grada iz zaostavstine Marinka 

Stanojevica, Prircdio Ljubisa Rajković KoZeljac, Zaječar, 1975. 

L Crnčić, Popa Dukljanina ljetopis po latinsku i toga nekoliko i još nesto 

hrvatsku, Kraljevica, 1874. 

F. Cumont, Les mystéres de Mithra, Bruxelles, 1913. 

F. Cumont, Textes et monuments figurées relatifs aux mystéres de 

Mithra, I-11, Bruxelles, 1894-1899. 

T. Cvijeticanin, Gledosana keramika iz Gornje Mezije, Beograd, 2001. 

T. Cvijeticanin, Kasnoanticka gledosana keramika: keramika iz Prve 

Mezije, Priobalne Dakije, Sredozemne Dakije i Dardanije, Beograd, 2006. 

T. Cvijeticanin, Rimska keramika jugoslovenskog dela provincije Dakije 

Ripenzis, Magistarski rad, Filozofski fakultet u Beogradu, 1992. 

J. Cvijié, Antropogeografski problemi Balkanskog poluostrva, Srpski 

etnografski zbornik IV (1902). 

J. Cviji¢, Antropogeografski spisi, Beograd, 1991. 

J. Cviji¢, Balkansko poluostrvo, Beograd, 1991. 

M. Canak-Medi¢, Gamzigrad, kasnoanticka palata, Saopštenja XI 

(1978). 

E. Cerskov, Hajducka vodenica — Cetace — kasnoanticko castellum, 

Arheoloski pregled 9 (1967). 

E. Cerskov, Hajducka vodenica — kasnoanticko i ranovizantijsko 

utvrdenje, Arheoloski pregled 11 (1969). 


E. Cerskov, Hajducka vodenica — rimsko i paleovizantijsko utvrdenje, 

Arheološki pregled 10 (1968). 

E. Cerskov, Municipium DD kod Socanice, Pristina-Beograd, 1970. 

B. Cigoja, Najstaryt srpski éirilicki natpisi (grafija, ortografija i jezik), 

Beograd, 19985 

V. Cubrilovié, Diskusija, Radovi, knj. LXXIII, Odeljenje druitvenih 

nauka, knj. 22, Sarajevo, 1983. 

B. Ciri¢, Viaska i srpska nošnja u Boru i okolini, Razvitak 3 (Zaječar, 

1963). 

S. Ćirković, Golubac u srednjem veku, Požarevac, 1968. 

S. Či_rković, Istorija srednjovekovne Bosanske države, Beograd, 1964. 

S. Cirković, Slavi occidentali e meridionali, Storia d’Europa III, 

Medioevo II (Torino, 1995). 

S. Ćirković, Smederevo — prestonica srpske despotovine, Oslobođenje 

gradova u Srbiji od Turaka 1862-1867, Beograd, 1970. 

S. Clrkovnc, Srbi 

u srednjem veku, Beograd, 1995. 

V. Corovié, Rad llariona Ruvarca na istoriji Bosne, Glasnik IDNS 5 

(1932). 

R. Cuk, Povelja carice Mare manastirima Hilandaru i Svetom Pavlu, 

Istorijski časopis, XXIV (1977). 

A. Dain, Urbicius ou Mauricius, Revue des etudes byzantines, XXVI 

(1968). š 

Đ. Daničić, Rječnik iz književnih starina srpskih, 1, Beograd, 1975 

J. Daniélou et H. Marrou, Nouelle histoire de I'Eglise 1, Paris, 1963. 

0. Davies, Roman Mines in Europe, Oxford, 1935. 

M. Deanovi¢, Avviamento allo studio del dialetto di Rovigno d' Istria, 

Zagreb, 1954. 

A. Decei, Asupra unui pasagiu din geograful persan Gardizi (a. 1050), 

Bucuresti, 1936 (izvadak iz knjige Omagiu frafilor Alexandru si I 

Lapedatu). 

A. Decei, Invazia tdtarilor din 1241/42 in finuturile noastre dupd 

Djami’ot — Tevarikh a lui Fdzl ol-lah Rdsid ad-Din, Relatii romanoorientale, 


A. Decei, Romdni din veacul al IX-lea pind in al XIll-lea m lumina 

izvoarelor armenesti, Relatii roméano-orientale. Culegere de studii, 


H. Delehaye, Les Origines du culte des Martyrs, Bruxelles, 1933. 

H. Delehaye, Saints de Thrace et de Mésie, Analecta Bolondiana 31 

(1912). 

D. Deli¢, Rudarstvo knjazevackog podrudja, Knjazevac, 1976 (u 

rukopisu).


Ž. Demo, O nekim primjerima imitiranja antičkog novca na osnovu 

nalaza iz slavonsko-srijemskog prostora, in: Arheološka istraživanja u 

istočnoj Slavoniji i Baranji, Zagreb, 1984. 

Ov. Densusianu, Histoire de la langue roumaine, I-11, Paris, 1901-1938 

(voir aussi Densusianu, ILR, dans Ovid Densusianu, Opere, II, Bucuresti, 

1975). 

D. Detschew, Die thrakische Sprachreste, Schriften der 

Balkankommission, Lingv. Abt. XIV, Osterr. Acad. d. Wiss., Phil.-hist. 

Klasse, Wien, 1957. 

D. Detschew, Die thrakischen Sprachreste, Wien, 1976 

A. Deroko, Srednjovekovni gradovi u Srbiji, Crnoj Gori i Makedoniji, 


P. Diaconu, Les Coumans au Bas-Danube aux XI' et XIF siecles, 


P. Diaconu, Les Petchenegues au Bas-Danube, Bucuresti, 1970. 

V. Diamandi-Aminceanul, Romdnii din peninsula balcanicd, Bucuresti, 

reprint 1999. 

Dictionarul elementelor romdnesti din documentele slavo-romdne 

(1374-1600), Bucuresti, 1981. 

Dictionarul explicativ al limbii romdne, Bucuresti, 1975. 

Dictionarul limbii romdne, Bucuresti, Academia roména, tom. I, deo I-a 

(A-B), 1913. 

Dictionarul limbi romdne, nouvelle série, II, 1 (1965); VI-1 (1965-68); 

VII, 1 (1971), ed. Academia Roména, Bucarest. 

Dictionarul limbii romdne moderne, Bucuresti, 1958 (= DLRM). 

Die Deutschen und die Nachbarstamme von Kaspar Zeuss, Munchen, 

1837. 

L. Diefenbach, Voelkerkunde Osteuropes, Darmstadt, 1880. 

Ch. Diehl, Justinien et la civilisation byzantin au VI siecle, Paris, 1901. 

1. Dierauer, Beitraege zu einer kritischen Geschichte Trajans, Leipzig, 

1868. 

E. Diggve, R. Egger, Der Altchristliche Friedhof Marusinac, 

Forschungen in Salona, Driter band, Wien, 1939. 

D. Dimitrijevié, Sapaja, rimsko i srednjovekovno utvrdenje na ostrvu 

kod Stare Palanke, Starinar XXXIII-XXXIV (1982-1983), Beograd, 1984. 

A. Dimitrova-Mil¢eva, Importierte Terra Sigillata aus Novae, in: 

Recherches sur la culture en Mesie et en Thrace — Bulgarie (I-IVs), IAI 

XXXVII (1987). 

J. Dini¢, Recnik Timoc¢kog govora, Srpski dijalektoloski zbornik, 

XXXIV (1988). 

J. Dinić, Timocki dijalekatski rečnik, Institut za srpski jezik, 

Monografije 4, Beograd, 2008. 

Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (ILXVI vek) 339 

M. Dini¢, Branicevo u srednjem veku, Pozarevac, 1958. 

M. Dini¢, Branicevo u srednjem veku, Srpske zemlje u srednjem veku, 


M. Dimié, Dopis iz Zajecara, Starinar VI-1 (1889). 

M. Dinié, Dubrovacka srednjovekovna karavanska trgovina, JIČ 3 

(1937). 

M. Dinić, Iz nase ranije prošlosti, Prilozi za knjiZevnost, jezik, istoriju i 

folklor, 30 (1964). 

M. Dinić, Hronika Sendeniskog kaludera kao izvor za bojeve na Kosovu 

i Rovinama, PKJIF 17, 1937. 

M. Dini¢, Oblast Brankoviéa, PKJIF 26, 1-2 (1960). 

M. Dini¢, Oblast kralja Dragutina posle Dezeva, Glas, 203, Odeljenje 

društvenih nauka, Nova serija 1 (1951). 

M. Dini¢, Odnos izmedu kralja Milutina i Dragutina, ZRV1 3 (1955). 

M. Dinić, Rastislali¢i. Prilog istoriji raspadanja srpskog carstva, ZRVI 

2 (1953). 

M. Dinić, Srednjovekovni Srem, Glasnik Istorijskog drustva u Novom 

Sadu, 4 (1931). 

M. Dinié, Srpske zemlje u srednjem veku, Istorijsko-geografske studije, 


M. Dini¢, Uz, raspravu ,,Oblast kralja Dragutina posle DeZeva”, 

Istorijski časopis II (1951-52).% 

M. Dini¢, Za istoriju rudarstva u srednjovekovnoj Srbiji i Bosni II, Beograd, 

1962. 

D. Dini¢-KneZevi¢, Tkanine u privredi srednjovekovnog Dubrovnika, 


D. Dini¢-Knezevi¢, Ucesée Viaha u preradi vune i prevozu sukna u XIV 

i XV veku, Radovi ANU BiH 73, 24, knj. LXXIII, Odjeljenje drustvenih 

nauka, knj. 22 (1983). 

D. Dinié-KneZevié, Srpska despotovina od pada Carigrada do opsade 

Beograda (1453-1456), GFF 6 (Novi Sad, 1961). 

M. Divkovié, Latinsko-hrvatski rjecnik, Zagreb, reprint 1987. 

Fr. Dolger, Rom in der Gedankenwelt der Byzantiner, Zeitschrift fiir 

Kirchegeschichte, 56 (1937). 

Domaszewski, Archaeologisch — Epigraphische Mittheilungen aus 

Osterreich – Ungarn. XIII (1889). 

Dragašević, Arheologijsko-geografijska istraZivanja, Glasnik Srpskog 

uéenog drustva XLV (1877). 

G. Dragin, Z. Bošnjaković, Lingvogeografski pogled na ratarsku leksiku 

jugoistocne Srbije, Govori prizrensko-timocke oblasti i susednih dijalekata, 

Niš, 1994.

R 


S. Dragomir, Plahii din nordul Peninsulei Balcanice in Evul Mediu, lasi, 

2001. 

S. Dragomir, Plahii si Morlacii. Studiu din istoria romđnismului 

balcanic, Cluj, 1924. 

S. Dragomir, Plahii si Morlacii. Studiu din istoria romdnismului 

balcanic, lasi, 2002. 

N. Draganu, Romdnii in veacurile IX-XIV pe baza toponimiei si a 

onomastici, Academia Romana, Studii §i cercetari, XXI, Bucuregti, 1933. 

S. Dréa, Pokretni arheoloski nalazi — Medijana 1994, Naissus I, Ni§ 

(2008). 

1. Dujčev, Les Slaves et Byzance, Etudes Historiques 1 (1960). 

C. L. Dumitrescu, Le Vodvode donateur de la fresque de Saint-Nicolao 

Domnesc /Arges/ et le probléme de sa domination sur Vidin au XIV® siécle, 

Revue des études Sud-est européennes, 3 (1979). 

1. Duridanov, lllyrische Flussnamen in Serbien, LB 6, (1963). 

1. Duridanov, Thrakisch-Dakische Studien, Die Thrakisch und Dakisch- 

Baltischen Sprachbeziehungen, Linguistique balcanique XVIII, 2 (Sofia, 

1969). 

VI. 1. Duridanov, Die trakischen Gétternamen. Ein Beitrag zur Religion 

der Thraker, Balkansko ezikoznanie XVIII 1 (Sofia, 1975). 

S. Dusani¢, Aspects of Roman Mining in Noricum, Panonia, Dalmatia 

and Moesia Superior, Aufstieg und Niedergang der romischen Welt II 6, 

Berlin-New York, 1977. 

S. Dusanié, Iz istorije rimskog rudarstva u Gornjoj Meziji, Arheoloski 

Vestnik 28 (Ljubljana, 1977). 

S. Dusani¢, Kovanje novca u rudnickim distriktima rimskog Ilirika, in: 

Radionice i kovnice srebra, Beograd, 1995. 

S. Dušanić, Late Roman Mining in Illyricum: Historical Observation, in: 

Ancient Mining and Metallurgy in Southeast Kurope (Internacional 

Symposium, Donji Milanovac, Maj 20-25, 1990, ed. Petar Petrovi¢, Sladana 

Purdekanovi¢), Bor – Belgrade, 1995. 

S. Dušanić, Mounted cohortes in Moesia Superior, in: Akten des XI 

internationalen Limeskongresses (Szekesfehervar 1976), Budapest, 1978. 

S. Dusanié, Novi i revidirani rimski natpisi iz istocnog Srema, Ziva 

antika XVII, Skopje, 1967. 

S. Dusani¢, Organizacija rimskog rudarstva u Noriku, Panoniji, 

Dalmaciji i Gornjoj Meziji, Istorijski glasnik 1-2 (1980). 

S. Dušanić, The Legions and the Fiscal Estates in Moesia Superior: 

Some Epigraphical Notes, Arheološki Vestnik 41 (1990). 

S. Dusani¢ — P. Petrovié, Epigrafic contributions from the national 

museum of Nis, Ziva Antika XII, 2 (1962). 

F. Dvornik, Les Slaves. Histoires et civilisation, Paris, 1970. 


L Pordevi¢, O srednjovekovnoj crkvi Sv. Nikole u Vranju, Vranjski 

glasnik 26-27 (1993/1994). 

T. Đorđević, Beleske o tajnim jezicima, Karadzi¢, 8-9, Aleksinac, 1900. 

T. Đorđević, O tajnim jezicima, Glasnik Skopskog naučnog drustva III 

1928). 

( T.) R. Pordevi¢, Folklorne beleske 5, Verovanje u premeštanje 

nepokretnih predmeta, Srpski knjiZevni glasnik XIV, 11 (Beograd, 1905). 

M. Đorđević-Ljubinković – R. Ljubinkovi¢, Crkva u Donjoj Kamenici, 

Starinar, N.S., I (1950). 

P. Đorđić, Istorija srpske ćirilice, Beograd, 1971. 

B. Purdev, O naseljavanju Vlaha stocara u sjevernu Srbiju u drugoj 

polovini XV vijeka, Godišnjak drustva istori¢ara BiH, XXXV (1984). 

V. Purié, Polosko-hilandarski metoh i Dragusinova grobnica, Zbornik 

'NM 8 (Beograd, 1975). 

R. Eger, Balkan pod Rimljanima, Knjiga o Balkanu II, Beograd, 1937. 

M. Ali Ekrem, O mentiune ineditd despre romđni din secolul al IX-lea in 

„Oguzname“ – cea mai veche cronicd turcd, SCIVA, 31/2 (1980). 

G. Elezovié, Recnik kosovsko-metohijskog dijalekta 11, SDZb IV-V 

(1932-1935). 

G. Elmer, Die Munzpragung von Viminacium und die Zeitrechnung der 

Provinz Ober Moesien, Num. Zeitschr. N. F. 28 (1935). 

G. Elmer, Zwei Schaumginzen des Gallus und Volusianus aus 

Viminacium in der Sammlung Weifert, Numizmaticar II (1935). 

Enciklopedija Jugoslavije 6, Zagreb, 1965. 

J. Ch. Engel, Geschichte des Ungrischen Reichs und seiner 

Nebenliinder, Zweyter Theil, Halle, 1798. 

W. Ensslin, Mundo RE XVI (1933). 

S. Ercegovié-Pavlovié, Srednjovekovna naselja i nekropole u Boljetinu i 

Hajduckoj Vodenici, Derdapske sveske I (1986). 

J. Erdeljanovi¢, Stara Crna Gora, Beograd, 1978. 

A. Ernout – A. Meillet, Dictionnaire étymologique de la langue latine. 

Histoire des mots. Quatriéme édition, Paris, 1959. 

N. F., Kaladija, in: Bosanska vila, Sarajevo, 1886. 

B. Ferjančić, Despoti u Vizantiji i juznoslovenskim zemljama, Beograd, 

1960. 

S. Ferjančić, Naseljavanje legijskih veterana u balkanskim provincijama 

L-III vek n. e., Beograd, SANU, Balkanoloski institut, Posebna izdanja 79, 

2002. 

J. Ferluga, O nekim aspektima izgradnje tematskog uredenja, Zbornik 

Filozofskog fakulteta 8/1 (1964). 

J. Ferluga, Vizantija i postanak Juznoslovenskih država, Zbornik radova 

Vizantoloskog instituta 11 (1968).


J. Ferluga, Vizantijsko carstvo i južnoslovenske države IX-X veka, 

Zbornik radova Vizantološkog instituta 13 (1971). 

O. Fiebiger, Classis, RE III (1899). 

M. Filipović, Leskovački zbornik 8 (1968). 

M. S. Filipović, Struktura i organizacija srednjovjekovnih katuna 

(Simpozijum o srednjovjekovnom katunu), Naučno društvo SR Bosne i 

Hercegovine, Posebno izdanje, knj. II, Odjeljenje istorijsko filoloških nauka, 


M. S. Filipović, Tajni jezici u Pelesu, Glasnik Skopskog naučnog društva 

XI, 1932. 

N. Filpović, Nekolike bilješke oko Smedereva, Oslobođenje gradova u 

Srbiji od Turaka 1862-1867, Beograd, 1970. 

N. Filipović, Princ Musa i šejh Bedreddin, Sarajevo, 1971. 

B. Finka, Porijeklo naziva Citorij, Radovi instituta Jugoslovenske 

akademije znanosti i umjetnosti u Zadru, II (1955). 

Fjalor i gjuhes se sotme shqipe, Pirana, 1980. 

L Fischer, Latina dundreand, Introducere in istoria limbii romane, 

Bucuresti, Editura stiintifica si enciclopedica, 1985. 

Fjalor i gjuhés sč sotme shqipe, Tirang, 1980. 

R. Flora, Relatiile sirbo-romdne. Noi contributii, Panciova, 1968. 

R. Flora, Rumunski banatski govori u svetlu lingvisticke geografije, 


M. Fluss, Moesia RE XV (1932). 

M. Fluss, Timacum minus et Timathochiom RE 6 (1936). 

M. Fluss, Timacum maius RE VI, A (1937). 

F. Fremersdorf, Rheinische Export nach den Donauldndern, LA 1, Diss. 

pann. ser. 2, n. 3, Budapest, 1938. 

Mathias Friedwagner, Uber die Sprache und Heimat der Rumanen in 

ihrer Fruhzeit, in: Sonderabdruck aus Zeitschrift fur Romanische Philologie, 

vol. LIV, fasc. 6, Halle, 1934. 

F. Filep, Roman cemetries on the teritory of Pecs (Sopianae), Fontes 

Archaeologici Hungariae, Budapest, 1977. 

S. Gabeli¢, Prilog poznavanja Zivopisa crkve „Sv. Nikola” pod 

Stanicenje, Zograf, 18 (1987). 

M. Gabričević, Natpis sa lokaliteta Glamija I, Perdapske sveske IV, 


M. Gabriéevi¢, Rtkovo-Glamiz I — Une forteresse de la basse epoque 

(fouilles de 1980-1982), Derdapske sveske III, Beograd, 1986. 

S. Gacovi¢, Bajanja u kultu mrtvih kod Viaha severoistotne Srbije, 


S. Gacovi¢, Etimologija neslovenskih osnova u ojkonimiji Vidinskog 

sandzaka XV i XVI veka, Zaječar, 1993. 


S. Gacovié, Petrecdtura (pesma za ispraćaj pokojnika) u Viaha 

Ungurjana, Zajetar, 2000. 

S. Gacovié, Prilog toponomastickoj etimologiji na tlu Timocke krajine, 

Razvitak 3 (Zajecar, 1985). 

S. Gacovié, Putevi istine. Polemika o vrednosti jednog naucnog rada, 

Zaječar, 1999. 

S. Gacovié, Razgranicenje naisopoliske (niske) i akviske (prahovske) 

regije s ubikacijom gradova iz VI veka, Zaječar, 1997. 

S. Gacovié, The term of the ethnos Greeks as an identifier of the Viach 

ethnos in the Balkans, Makedonski folklor — Macedonian folklore XXX, br. 

61 (2002). 

F. Gamberg – J. Hampel, Arch. Ert. 21 (1901). 

E. Gamillscheg, Romania Germanica, 1, 1934. 

D. Gamulescu, Toponimi rumunskog porekla u Crnoj Reci, ZbFL 19/2 

(Novi Sad, 1976). 

D. Gamulescu, Toponimi rumunskog porekla u Crnoj Reci, Zbornik za 

filologiju i lingvistiku XXX/2 (Novi Sad, 1976). 

D. Gamulescu, Elemente de origine sirbocroatd ale vocabularului 

dacoromdn, Bucuresti-Panéevo, 1974. 

D. Gamulescu, Influente romdnegti in limbile slave de sud, Bucuresti, 

1983. 

D. Gamulescu, fmpmmutuši romđnesti si aromdnegti in argourile sudslave, 

SCL XVI, nr. 4 (1965). 

M. Garašanin, Iz istorije Kelta u Srbiji, Istorijski glasnik 3-4 (1953). 

M. Garašanin — M. Vasić, Trajanov most — kastel Pontes, Đerdapske 

sveske I, Beograd, 1981. 

M. Garasanin — M. Vasié, Castrum Pontes, Derdapske sveske IV, 


M. Garašanin – M. R. Vasi¢ – G. Marjanovi¢-Vujovi¢, Trajanov most — 

Castrum Pontes, Derdapske sveske II, Beograd, 1984. 

D. i M. Garasanin, Arheoloska nalazista u Srbiji, Beograd, 1951. 

S. Gashi, Albansko-viaska simbioza u svetlu onomastike, Onom. Iugos. 

10 (Zagreb, 1982). 

S. Gashi, 0 ubikaciji katuna Barelev'ski iz Svetostefanske hrisovulje 

1313-1318. godine, Onomastica Iugoslavica VII (1977). 

S. Gaschi, Serbét dhe Shqiptarét, Prishting, 1968. 

Paul Gautier, Diatribes de Jean I'Oxite contre Alexis ler Comnčne, 

Revue des études byzantines, XX VIII (1970). 

Paul Gautier, Le dosier d’un haut fonctionnaire d’Alexios I-er Comnéne, 

Manuel Straboromanos, Revue des études byzantines, XXIII (1965). 

A. Gavrilovié, Istorija srpske pravoslavne crkve, Beograd, 1920.


o N. Gavrilović, Rumunski izvori Baba Novaku, Starina Novak i njegovo 

doba (Zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa održanog 16-17. 

septembra 1986. godine u Donjem Milanovcu), SANU, Balkanološki 

institut, Posebna izdanja, knj. 15, Beograd, 1988. 

H. Gelzer, Die Genesis der byzant. Themenverfassung, Leipzig, 1899. 

H. Gelzer, Ungedruckte und wenig bekannte Bistumverzeichnisse der 

orientalischen Kirche, BZ, 1 (1892). 

G. Gerullis, Die altpress ischen Ortsnamen, Berlin-Leipzig, 1922. 

VL. I. Georgiev, Die trakischen Gotternamen. Ein Beitrag zur Religion 

der Thraker, Balkansko Ezikoznanie, XVIII/1 (1975). 

S. Georgijevié, Balkanoloske studije 11, Niš, 1967. 

S. Georgijevi¢, Balkanoloske studije 111-V, Ni§, 1975. 

S. Georgijevi¢, Balkanoloske studije VII-VIIL, Niš, 1985. 

S. Georgijevi¢, Etimologija imena mesta SR Srbije, Niš, 1985. 

S. Georgijevi¢, Plasi u srednjovekovnoj srpskoj drzavi, Niški zbornik, 6 

(1978). 

T. Gerasimov, Monede romđnesti si bulgaresti din secolul al XIV-lea din 

necropola de linga comuna Negovanovfi (regiuna Vidin), Studii si cercetari 

de istorie veche, 15, 1 (1964). 

G. Giuglea, Cuvinte romanesti si romanice (Studii de istoria limbi, 

etimologie, toponimie). Editie ingrijitd... de Florenta Sideanu, Bucuresti, 

1983. 

V. Gjuzelev, La guerre bulgaro-hongroise au printemps de 1365 et des 

documents nouveaux sur la domination hongroise du Royaume de Vidin 

(1365-1369), Byz. Bulg., 6 (1980). 

Glossarium mediae et infimae Latinitatis, conditum a Carolo Du Fresne 

domino Du Cange... Nova editio aucta a Léopold Farre. Nouveau tirage. 

Paris, 1937-197438. 

J. Goullard, Aux origines de l'iconoclasme. Le temoignage de Gregoire 

11, TM 3, Paris, 1968. 

Gostar, Inscriptiile de la lucernele din Dacia Romand, Archeologia 

Moldovei 1. 

Gostar, Singidunum si Singidava, SCIV IX (1958). 

N. Gošić, Bogumilska licna imena u zapisima bosanskih 

srednjovjekovnih rufopisnih knjiga i u drugim istorijskim izvorima, Zbornik 

Seste jugoslovenske onomasticke konferencije, SANU, Naucni skupovi, 

XXXVII, Odeljenje jezika i knjiZcviiosti, 7, Beograd, 1987. 

A. Grabar, Deux temoignages archeologiques sur I'autocephalie d'une 

eglise Prespa et Ochrid, 3PBM, 8, N° 2 (1964). 

B. Grafenaver, Nekaj vpraSanj iz dobe naseljavanja juznih Slovanov, 

Zgodovinski časopis 4 (1950). 

i 

|| 

s 


B. Granié, Osnivanje arhiepiskopije u gradu Justiniana Prima 535. 

godine posle Hr., Glasnik skopskog naučnog drustva, I, 1 (1925). 

B. Granié, Osnivanje arhiepiskopije u gradu Justiniana Prima 535. 

godine posle Hrista, GSND 1/2 (1926), 127. 

Al Graur, Corections roumaines au REW, dans BL, V, 1937. 

Al. Graur, Etimologii romdnegti, Bucuresti, 1963. 

L. Grdi¢-Bjelokosi¢, Banalacki jezik, Glasnik Zemaljskog muzeja, XII, 

Sarajevo, 1900. 

M. Grkovié, O toponimu Rugova, Onomatoloski prilozi, III (1982). 

M. Grkovié, Recnik imena Banjskog, Decanskog i Prizrenskog 

viastelinstva u XIV veku, Beograd, 1986. 

M. Grkovié, Recnik licnih imena kod Srba, Beogrd, 1977. 

Iv. Gronovszky, Nomina hominum pannonica certis gentibus adsignata, 

Diss. pann. I, fasc. IL 

R. Gruji¢, Eparhijska vlastelinstva u srednjevekovnoj Srbiji, 

Bogoslovlje, godina VII, svezak 2. 

V. Grumel, L'annexion de I'lllyricum oriental, de la Sicile et de la 

Calabre au patriarcat de Constantinople, Recherches de sciences religieuses 

40 (1952). 

V. Grumel, Les origines du vicariat apostolique de Thessalonique, Actes 

du XIle congrés international d'Etudes byzantin 11, Beograd, 1964. 

R. Gryson, Scolies ariennes sgr le concile d'Aquilée, Sources shretiennes 

267, Paris, 1980. 

M. Gyéni, L'euvre de Kékauménos source d’histoire roumainr, Revue 

d’histoire comparée, III (1945) (cap. Les sources historiques de 

Kékauménos). 

E. Hajnalovd, Archiobotanische Funde aus Krivina, Schriften zur 

Geschichte und Kultur der Antike 17/1982. 

K. Halimi, Arbanaske reci u srpskim tajnim govorima, GEM XVII, Beograd, 

1954. 

F. Halkin, Un érmit des Balkans. La Vie gréque inédit de saint Romilos, 

Byz., 31 (1961). 

J. Hamm, Dvije-tri o govoru zagrebackih srednjoskolaca, Nastavni vjesnik, 

XLVIII, br. 4, Zagreb (1930-1940). 

A. Hamman, La vie quotidienne des premiers chrétiens (95-197), Paris, 

1971. 

B. P. Hasdeu, Etymologicum magnum Romaniae, Dictionarul limbii 

istorice si poporoane a roménilor B Bucuresti, 1972. 

P. Heather, The Gothic Conversion, Greek-Roman-and Byzantine 

studies 27/3 (1986). 

A. Helbok, Grundlagen der Volksgeschichte Deutschlands und 

Frankreichs, Berlin, 1937.


' 

Historija naroda Jugoslavije I, Zagreb, MCMLIII (1953). 

R. F. Hoddinott, Early Byzantine Churches in Macedonia and Southern 

Serbien, London, 1963. 

Constantin R. von Hoéfler, Die Walachen als Begrunder des zweiten 

bulgarischen Reiches der Asseniden, 1186-1257, Sitzungsberichte der 

Philos.-historischen Classe der K. Akad. der Wissenschaften, 95 Bd., 1879. 

A. Holder, Alt celtischer Sprachschatz I-1II, Leipzig, 1896-1914. 

B. Hrabak (Diskusija), Radovi, knj. LXXIII, Odeljenje drustvenih nauka, 


B. Hrabak, Dubrovéani u rudarstvu i uvozno izvoznoj trgovini Kosova 

1455-1700, Vranje, 1984. 

B. Hrabak, Razgranavanje katuna i stvaranje grupe katuna odnosno 

plemena u nekadasnjoj Hecegovini (XIII-XV vek), Predmet i metod 

izučavanja patrijarhalnih zajednica u Jugoslaviji (Radovi sa naučnog skupa, 

Titograd, 23. i 24. novembra 1978. godine), SANU, Nauéni skupovi, knj. 7, 

Odjeljenje drutvenih nauka, knj. 3, Titograd, 1981. 

B. Hrabak, Viasi starinci i doseljenici u porecju zapadne Morave (do 

1570. godine), Zbornik radova Narodnog muzeja, XX (Čačak, 1990). 

Th. Hristea, Probleme de etimologie, Bucuresti, 1968. 

VL. lliescu, Pardsirea Daciei in lumina izvoarelor literare, Studii si 

cercetari de istorie veche, XXII/3, Bucuresti, 1971. 

Krasimira Ilievska, Romanski elementi vo makedonskata toponimija od 

XIII i XIV vek (Spored hrisovulite na Gorg Skopski), Onomatologki prilozi I 

(1979). 

P. Hr. llievski, Nekolku toponimi i hidronimi od osnovata *alb(h)- vo 

Makedonija, Onomastica Iugoslavica, 10 (1982). 

B. lliji¢, Rimsko utvrdenje Timacum Minus, KnjaZevac, 2009. 

Imenik naseljenih mesta u SFRJ, Beograd, 1985. 

L Tordan, Toponimia romdneascd, Bucuresti, 1963. 

lorgu lordan, Dictionar al numelor de familie romdnesti, Bucuresti, 

1983. 

N. lorga, Geschichte der Romaenen und ihrer Kultur, Sibiu, 1929. 

Istorija naroda Jugoslavije, knj. 1, Beograd, 1953. 

Istorija Nisa 1. Od najstarijih vremena do oslobodenja od Turaka 1878. 

godine, Beograd – Istorijski institut, Ni§ – Gradina i Prosveta, 1983. 

Istorija rumunskog naroda, uredio Akad. Andrej Ocetea, Novi Sad, 

Matica srpska,1979. 

Istorija srpskog naroda 1 : Od najstarijih vremena do Maričke bitke 

(1371), Beograd, 1981. 

L Ivanić, Rumuni u Macedoniji i Epiru, Novi Sad, 1909. 

V. V. Ivanov, V. N. Toporov, 4 comparative study of the group of Baltic 

mythological terms from the root vel-, Baltistica (1973). 


1. Ivanovié, Maéedonija i Maćedonci, opis zemlje i naroda 11, Beograd, 

1909. 

Lj. Ivanovié, Mlava, antropogeografska proucavanja, Stpski etnografski 

zbornik, V, Naselja stpskih zemalja, 2 (1903). 

M. Ivanovié, Cirilski epigrafski spomenici iz Srbije, Crne Gore i 

Makedonije (odlivi), Katalog Narodnog muzeja, Beograd, 1984. 

R. Ivanovié, Viastelinstvo manastira Arhandela kod Prizrena (Istoriskogeografska 

obrada srednjovekovnih naselja), Istoriski časopis VIII (1958), 


P. Ivić, Dijalektoloska proucavanja govora prizrensko-timocke zone, 

Govori prizrensko-timogke oblasti i susednih dijalekata, Niš, 1994. 

P. Ivić, Jezik i njegov razvoj do druge polovine XII veka, Istorija srpskog 

naroda I, Od najstarijih vremena do Maricke bitke (1371), Beograd, 1981. 

P. Ivié, Juznoslovenski filolog, XVIII, 1-4 (1949/50). 

P. Ivić, Srpski narod i njegov jezik, Beograd, 1971. 

P. Ivić, Srpski narod i njegov jezik, Beograd, SKZ, 19862 

P. Ivié, M. Grkovié, Decanske hrisovulje, Novi Sad, 1976. 

D. Jacanovi¢ – D. Spasi¢-Djurié, Margum, Nationalmuseum, PoZarevac, 

2003. 

V. Jagi¢, Die Geheimsprachen bei den Slaven, Sitzungsberichte der kaiserlichen 

Akademie der Wissenschaften, philosophisch-historische Classe, 

CXXXIII Band, Jahrgang 1895 Viena, 1896. 

V. Jagié, Zivot Stefana Lazareviéa od Konstantina Filozofa, Glasnik 

SKA, Beograd, 1875. 

V. Jaki¢-Cestari¢, Raspored i onomasticko susjedstvo kalendarskih imena 

u predjelima decanskog viastelinstva pri njegovu osnutku, Zbornik Seste 

jugoslovenske onomastitke konferencije (Donji Milanovac, 9-12. oktqbar 

1985), SANU, Nauéni skupovi, XXXVII, Odeljenje jezika i knjiZevnosti, 7, 

Beograd 1987. 

R. Janin, Les églises et les monastéres des grands centres byzantins, 

Paris, 1975. 

Đ. Janković, Podunavski deo oblasti Akvisa u VI i pocetkom VII veka, 


Đ. Jankovi¢, Ranovizantijski Gamzigrad, Gamzigrad kasnoanticki carski 

dvorac, Galerija SANU 45, Beograd, 1983. 

Đ. Jankovi¢, Slovenski grad, Gamzigrad kasnoanti¢ki carski dvorac, 

Galerija SANU 45, Beograd, 1983. 

Đ. Jankovié, Srednjovekovni Gamzigrad, in: Felix Romuliana — 

Gamzigrad, ed. 1. Popovié, Beograd, 2010 (u Stampi). 

Đ. Jankovié, U sutonu antike, Gamzigrad - kasnoantički carski dvorac, 

katalog izlozbe Galerije SANU, 45, Brograd, 1983.


1. Janković, Karataš, Kladovo – antičko utvrdenje, Arheološki pregled 6 

(1964). 

M. Janković, Episkopije i mitropolije srpske crkve u srednjem veku, 


M. Janković, Srednjovekovno naselje na Velikom Gradcu u X — XI veku, 

Beograd, Filozofski fakultet — Centar za arheološka istraživanja, 1 (1981). 

M. i Đ. Janković, Arheološki pregled 15 (1973). 

M. i . Janković, Godišnjak grada Beograda XXV, Beograd (1978). 

M. i D. Jankovié, Mokranje kod Negotina, Kamenolom — viseslojni 

lokalitet, Arheološki pregled 18 (1976). 

H. Jedin, Velika povijest crkve, Zagreb, 1972. 

Jeromonah Amfilohije, Sinaiti i njihov znacaj u Zivotu Srbije XIV i XV 

veka, Manastir Ravanica 1381-1981, Spomenica o Sestoj stogodi3njici, Beograd, 

1981. 

N. Jevremovi¢, Keramika juznog i zapadnog bedema lokaliteta Diana ~ 

Karatas, Derdapske sveske IV, Beograd, 1987. 

N. Jevremovi¢, Prilog proucavanju posebne grupe kostanih 

instrumenata iz Zbirke Dunji¢, Zbornik Narodnog muzeja, XVI/1 (Beograd, 

1996). 

A. Jevtić, Drugi vaseljenski sabor, Teoloski pogledi 1-3 (1981). 

A. Jevti¢, Patrologija 2, Istocni oci i pisci IV i V veka. Od Nikeje do 

Halkidona 325-451, Beograd, 1984. 

A. Jevtié, Sveti Atanasije Veliki i Aleksandrijski sabor 362. godine, 

Poseban otisak, Beograd, 1974. 

C. Jos. Jiretek, Die Heerstrasse von Belgrad nach Constantinopol und 

die Balkanpdsse, Prag, 1877. 

C. Jos. Jireček, Die Romanen in den Staedten Dalmatiens waehrend des 

Mittelalters, Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften- 

Philosophisch historische Classe, Band XLVIII, Wien, 1902. 

K. Jireček, Archaologische Fragmente aus Bulgarien, AEM X (1886). 

K. Jireček, Die Wlachen und die Maurowlachen in den Denkmaelern 

von Ragusa, Prag, 1879. 

K. Jireček, Geschichte der Bulgaren, Prag, 1876. 

K. Jireček, Hrišćanski elementi u topografskoj nomenklaturi balkanskih 

zemalja, Zbornik Konstantina Jirečeka I, Beograd, 1959. 

K. Jiregek, Istorija Srba 111, Beograd, 1923. 

K. Jireček, Istorija Srba I-I1, preveo J. Radoni¢, Beograd, 1952 (reprint 

1978). 

K. Jireček, Romani u gradovima Dalmacije tokom srednjega veka, 

Zbornik Konstantina Jireteka, II, SANU, Posebna izdanja, CCCLVI, 

Odeljenje drustvenih nauka, Nova serija, 42, Beograd, 1962. 


K. Jireček, Trgovacki drumovi i rudnici Srbije i Bosne u srednjem vijeku, 


K. Jireček, Trgovacki putevi i rudnici Srbije i Bosne u srednjem vijeku, 

Zbornik Konstantina Jirečeka, I, Beograd, 1959. 

K. Jireček, Viasi i Mavroviasi u dubrovackim spomenicima, Zbornik 

Konstantina Jireeka I, SAN, Posebna izdanja CCCXXVI, Odeljenje 

drustvenih nauka, Nova serija 33, Beograd, 1959. 

K. Jireek, Vojna cesta od Beograda za Carigrad, Zbornik Konstantina 

Jirečeka I, Beograd, 1959. 

A. H. M. Jones, The Later Roman Empire (284-602), II1, Oxford, 1964. 

C. Jordani¢, Horeum Margi, Cuprija – rimska arhitektura i nekropola II, 


N. Jorga, Art et littérature des Roumains, Paris, 1929. 

N. Jorga, Istorija Rumuna i njihove civilizacije, preveo V. Margan, Vršac, 

1935. 

B. Josifovska, Ziva Antika 16 (1966). 

A. Jovanovié, Bor i okolina u antickom periodu, in: Bor i okolina, Bor - 


A. Jovanovi¢, Dva anticka nalaza iz Rama (Lederata), Glasnik Srpskog 

arheologkog drustva 19 (2003). 

A. Jovanovi¢, Hajducka vodenica, kasnoanticko i ranovizantijsko 

utvrdenje, Starinar XXXIII-XXXIV (1982-1983), Beograd, 1984. 

A. Jovanovi¢, Karte iz XVI-XVII veka — izvor za proucavanje anticke 

topografije Srbije, Sobria ebrietas u spomen na Mirona Flasara, in: Zbornik 

Filozofskog fakulteta, serija A: istorijske nauke, knj. XX. 

A. Jovanovié, Nausnice ukrašene filigranom i granulacijom iz II — II 

veka sa teritorije jugoistocne Srbije, Starinar XX VIII-XXIX (1979). 

A. Jovanovié, Prilog proucavanju antickih utvrdenja u okolini 

Knjazevca, Razvitak 200, Zaje&ar (1998). 

A. Jovanovié, Tumuli iz antickog perioda u jugoistoénoj Srbiji i na 

Kosovu, Starinar XXXI (1981). 

A. Jovanovi¢, A. Lalovié, Ostava solida iz Gamzigrada (Romuliana), 

Numizmaticar 16 (1993). 

A. Jovanovi¢ – M. Kora¢ – Đ. Jankovié, Z 'embouchure de la riviere 

Slatinska reka, Đerdapske sveske III, Beograd, 1986. 

B. Jovanovié, Sip – rimski kastel, Arheoloski pregled 6 (1964). 

D. Jovanovié, Zlato i bakar istoéne Srbije, Priredio Borislav Jovanovi¢, 

Beograd, Srpsko društvo za istoriju nauke — Arheolo3ki institut SANU, 

2001. 

K. Jovanovié, Negotinska krajina i Ključ, Srpski etnografski zbornik 

LV, Prvo odeljenje, Naselja i poreklo stanovnistva 29 (1940).


P. Jovanović, Rudarstvo na tlu Srbije : Od paleolita do sredine 20. veka, 

knj. I, Beograd, 2007. 

S. Jovanovi¢, O antickom rudarstvu na Staroj planini, Glasnik Srpskog 

arheologkog drustva 3, Beograd, 1986. 

S. Jovanovi¢, Rekognosciranje kasnoantickih i srednjovekovnih 

sakralnih objekata u dolini Trgoviskog Timoka, Glasnik SAD 2 (1985). 

P. S. Jovanovi¢, Banja, Naselja 

i poreklo stanovni§tva, 17 (1924). 

M. Jovié, Rano hriséanstvo na Balkanu, Niš, 1994. 

Juhétz, Die Sigillaten von Brigetio, Diss. pann. ser. 2, n. 3, Budapest, 

1938. 

A. Juridi¢, Arheoloski radovi — Razanj-Nisbair, Saopstenja Republitkog 

Zavoda za zaštitu Spomenika 1 (1956). 

A. Kabell, Wieland, Betrdge zur Namenforschung, 1974. 

K. Kadlec, Valasi a valasske pravo v zemnichslovanskych a uherskych, 

Praha, 1916. 

1. Kajanto, L'onomastique latine, Colloque international du CNRS, Paris, 

1977. 

J. Kalié, Beograd u srenjem veku, Beograd, 1967. 

J. Kali¢, Sloveni i vizantijsko urbano naslede, Socijalna struktura srpskih 

gradskih naselja XII-XVIII, Smederevo-Beograd, 1992. 

J. Kalié-Mijuskovié, Beograd u srednjem veku, Beograd, 1967. 

F. Kanic, Srbija. Zemlja i stanovnistvo, knj. I-11, Beograd 1985. 

Katalog Narodne biblioteke Srbije, Beograd, 1973, br. 63, 9 

Katalog za izložbu arheologije knjaZevackog kraja 2.IX 1988, 

KnjaZevac, 1988. 

F. Kanitz, Donau-bulgarien und der Balkan aus den Jahren 1866-1879, 

t. I, Wien, 1882. 

F. Kanitz, Rémische Studien in Serbian, Denksehriften der Phil. - hist. 

KI. Akademie d. Wissenschaften philolog. - hist. CL. XLI, Wien, 1892. 

R. V. Kati¢, Stocarstvo srednjovekovne Srbije, SANU, Posebna izdanja 

DXIII, Odeljenje medicinskih nauka 30, Beograd, 1978. 

V. St. Karadžić, Srpski rjecnik, Beč, 1852. 

V. St. Karadžić, Srpski rjecnik, Beograd, 1969. 

M. Kašanin, Srpska knjizevnost u srednjem veku, Beograd, 1975. 

K. Keyssner, Tribali, RE VI A (1937). 

H. Kiepert, Formae orbis antiqui XVII, Berolini, 1894. 

N. Klaji¢, Polozaj Viaha u XIV i XV veku u hrvatskim zemljama (prema 

Stampanoj gradi i novim podacima iz Zadarskog notarskog arhiva), Radovi, 

knj. LXXIII, Odeljenje drustvenih nauka, knj. 22, Sarajevo, 1983. 

V. Kondié, Balneum logora Diana, Perdapske sveske IV, Beograd, 

1987. 


V. Kondié, Bosman, ranovizantijsko utvrdenje, Starinar XXXIII-XXXIV 

(1982-1983), Beograd, 1984. 

V. Kondi¢, Dubravica - Ram, Arheoloski pregled 7 (1965). 

V. Kondi¢, Le trésor de monnaies d'or de Hajducka vodenica, in: 

Caricin grad 1, Belgrade – Rome, 1984. 

V. Kondié, Poznorimska galerija u Rudnoj glavi, in: Borislav Jovanović, 

Rudna glava : Najstarije rudarstvo bakra na centralnom Balkanu, Bor — 


V. Kondié, Ravna — rimsko i ranovizantijsko utvrdenje, Arheoloski 

pregled 8 (1966); 9 (1967); 10 (1968); 11 (1969); 12 (1970). 

V. Kondié, Ravna (Campsa), rimsko i ranovizantijsko utvrdenje, Starinar 

XXXIII-XXXIV (1982-1983), Beograd, 1984. 

V. Kondié, Rimljani na podrucju Bora i u njegovom susedstvu, in: Bora 

i okolina: Proslost i tradicionalna kultura, knj. 1, Bor, 1973. 

V. Kondi¢, Statio cataractarum Diana, Derdapske sveske IV, Beograd, 

1987. 

V. Kondi¢ — J. Todorovié, Zbirka rimskih Zizaka u Muzeju grada 

Beograda, Godisnjak muzeja grada Beograda III (1956). 

E. Kornemann, Coloniae, RE IV (1901). 

B. KneZevié, Delovi zbirnog popisa Vidinskog sandzaka iz 466. godine, 

Istorijski institut, Grada, 28, MeSovita grada (Miscellanea), 15 (1986). 

B. KneZevié, Ktitori Lapusnje, Zbomik za likovne umetnosti Matice 

srpske, 7 (1971). 

B. KneZevié, Manastiri u Brani¢evu prema turskom popisu iz 1467. 

godine, Saopstenja, XX-XXI (1988/89). 

B. KneZevi¢, Manastiri u istoénoj Srbiji po turskim popisima iz XV i XVI 

veka, Zbornik za likovne umetnosti Matice srpske 21 (1985). 

B. KneZevi¢, Manastir Manastirica — predanje i istorija, Saopstenja, 

XVII (1985). 

B. KneZevié, Natpisi na kemenu iz Lapusnje, Zbomik za likovne 

umetnosti Matice srpske 9 (1973). 

B. Knežević, Ploca sa dvojezi¢nim natpisom iz 1218. godine u Vitovnici, 

Saopštenja, XX-XXI (1988/89). 

U. Kérber-Grohne, Nutzpflanzen in Deutschland, Kulturgeschishte und 

Biologie, Stuttgart, 1994. 

M. Kos, Viahi in viaska imena med Slovenci, Glasnik muzejskega 

drustva za 

Slovenijo, letnik XX, zvezek 1-4, Zbornik ob stoletnici drustva 

1839-1939, Ljubljana, 1939. 

D. Kosti¢, Tajno pisanje u juznoslovenskim ćirilovskim spomenicima, 

Glas SKA XCII, drugi razred, 54 (1913).


V. K. Kostić, Prilog etnoistoriji Torlaka, Zbornik za zdravlje. Iz istorije 

· 

narodne medicine i zdravstvene kulture, IV i V naučni skup. Zaječar, 1989. i 

1997, Zaječar, 1999. 

Lj. Kotarčić, Dve povelje vlaških vladara manastiru Mileševi iz XVII veka, 

Mileševa u istoriji srpskog naroda (Međunarodni naučni skup povodom 

sedam i po vekova postojanja, juni 1985.), Beograd, 1987. 

D. Kovačević, Sredmjovekovni katun po dubrovačkim izvorima, 

(Simpozijum o srednjovjekovnom katunu), Naučno društvo SR Bosne i 

Hercegovine, Posebno izdanje, knj. II, Odjeljenje istorijsko filoloških nauka, 


D. Kovačević-Kojić, Učešće Plaha u trgovinskoj razmeni tokom XIV i 

XV vijeka, Radovi, knj. LXXIII, Odjeljenje društvenih nauka, knj. 22, 


J. Kovačević, Avarski kaganat, Beograd, 1977. 

J. Kovačević, Predslavenski etnički elementi na Balkanu u etnogenezi 

Juznih Slavena — Simpozium u Mostaru 1968 godine, Centar za balkanološka 

ispitivanja, knj. 4, Sarajevo 1969. 

J. Kovačević, Srednjovekovna nošnja balkanskih Slovena, Posebna 

izdanja SAN, CCXV, Istorijski institut, 4, Beograd, 1953. 

Lj. Kovačević, Svetostefanska hrisovulja, Spomenik SKA IV (1890). 

H. Krahe, Lexicon Altillyrischer Personennamen, Hcidelberg, 1912, 

1929. 

W. Krause, W. Thomas, Tocharisches Elementarbuch, Heidelberg, 

1960. 

D. Krstić, Torlaci u Srbiji, Pirotski zbornik, 27-28 (2003). 

W. Kubitschek, Imperium romanum tributim discriptum, Pragae- 

Vindobonae-Lipsiae, 1889. 

Fr. S. Kuhac, Prilog za povjest glasbe juznoslavenske, Rad JAZU, tom 

38 (1877). B. Kuripešić, Putopis kroz Bosnu, Srbiju, Bugarsku i Rumeliju 1530, 


A. Lalović, Epigrafski spomenici, Gamzigrad kasnoantički carski 

dvorac, Galerija SANU 45, Beograd, 1983. 

A. Lalović, Mermerne ikone iz arheološke zbirke Narodnog muzeja u 

Zaječaru, Razvirak XXVIII/3 (Zaječar, 1988). 

A. Lalović, Novac, Gamzigrad kasnoantički carski dvorac, Galerija 

SANU 45, Beograd, 1983. 

A. Lalović — S. Jovanović — M. Ružić, Gamzigrad — Romuliana 

arheološka istraživanja na sektoru termi tokom 1998. godine, Starinar L 

(2000), Beograd, 2001. 


F. Laubenheimer-Leenhardt, Recherches sur les lingots de cuivre et de 

plomb d’époque romaine dans les régions de Languedoc-Rousillon et de 

Provence-Corse, Paris, 1973. 

R. Laur-Belart, Der spitromische Silberschatz von Kaiseraugst 

(Aargau), Basel, 1967. 

V. Laurent, Deux nouveaux gouverneurs de la Bulgarie byzantine, 

Revue des études Sud-est europénnes, VII (1969). 

V. Laurent, Le théme byzantin de Serbie au Xle siécle, Revue des études 

byzantines, 15 (1957). 

E. Lazarescu, Nicodim de la Tismana si rolul sdu in cultura veche 

romdneascd I (pind in 1385), Romanoslavica XI (Bucuresti, 1965). 

G. Lejean, Emographie der europaeischen Tuerkei, Mitteilungen aus 

Justus Perthe's geographischer Anstalt, Ergenzungsheft, N° 4, Gotha, 1861. 

P. Leko – T. Andelié, Crkvina, Cim, Mostar — kasnoanticka bazilika i 

srednjovjekovni nalazi, Arheolo3ki pregled 8 (1966). 

Leksikon srpskog srednjeg veka (Prir. Sima Cirkovi¢ i Rade Mihaljčić), 


P. Lemerle, Philippes et la Macedoine orientale a I'epoque chretienne et 

byzantine, Paris, 1945. 

P. Lemerle, Cing etudes sur le Xle siecle byzantin, Paris, 1977. 

P. Lemerle, Les plus anciens recueils des Miracles de Saint Démétrius et 

la pénétration des Slaves dans ies Balkans, 1, Le texte, 1I, Commentaire, 

Paris, 1979, 1981. 

P. Lemerle, Philippes et la Macédoine orientale & I'époque chrétienne et 

byzantine, Bibl. des Ecoles francaises d'Athénes et de Rome 158, Paris, 

1945. 

L. Lenard, Stari Srbi i srpska prapostojbina, Beograd, 1927. 

Letopis Timocke eparhije V1 (Niš, 1928). 

Lexicon latinitatis medii aevi Iugoslaviae, fasc. I-VII, Zagrabiae, 

MCMLXIX. 

R. }. Lilie, Byzanz unter Eirene und Konstantin, Mit einem Kapitel iber 

Leon IV (775-780), Von Iise Roshon, Frankfurt am Main, 1996. 

L'influence roumaine sur le lexique des langues slaves, Rsl, XVI, Bucuresti, 

1968. 

P. Lisičar, Grci i Rimljani, Zagreb, 1971. 

E. Lofstedt, Late Latin, Oslo, 1959. 

-A. Loma, Jezicka proslost jugoistocne Srbije u svetlu toponomastike, 

Zbornik referata sa naučnog skupa Govori prizrensko-timotke oblasti i 

susednih dijalekata (Niska Banja, 17-20. 6. 1992), Ni§, 1993. 

A. Loma, Neki slavisticki aspekti srpske etnogeneze, Zbornik Matice 

srpske za slavistiku 43 (1993).


A. Loma, Okamenjena imena. Prilog poznavanju predslovenskih 

ostataka u oronimiji Crne Gore, Naš jezik XXX/1-5, Beograd, Insitut za 

srpski jezik SANU, 1996. 

A. Loma, Osamnaest vekova u tri slova: toponim Ničš kao živi spomenik 

prošlosti, U svetlu carskih gradova, Niš, 1994. 

A. Loma, Podunavska prapostojbina Slovena: legenda ili istorijska 

realnost?, Južnoslovenski filolog LIX (1993). 

A. Loma, Rani slojevi hrišćanskih toponima na starosrpskom tlu, 

Onomatološki prilozi XI, Beograd, Odeljenje jezika i književnosti, Odbor za 

onomastiku SANU (1990). 

A. Loma, Toponomastika i arheologija, Onomatoloski prilozi X (1989). 

Luccari, Copioso ristreto ... , Dubrovnik, 1790. 

R. Ljubinkovié, Tvrdava Niš — srednjovekovno naselje, Arheološki 

pregled 4 (1962). 

R. Ljubinković, Tvrđava Niš — srednjovekovno naselje, Arheološki 

pregled 5 (1963). 

1. Ljubomirović, Naisus u novoj provinciji između Istoka i Zapada, Niš i 

Vizantija: Treći naučni skup (Niš, 3-5. jun 2004), Zbornik radova III, Niš, 

2005. 

S. Mačaj, Crnorecki okrug, Glasnik SUD, 73 (1892). 

Lj. Maksimovi¢, Organizacija vizantijske vlasti u novoosvojenim 

oblastima posle 1018. godine, Zbornik radova Vizantoloskog instituta, 

XXXVI (1997). 

Lj. Maksimovi¢, PokrStavanje Srba i Hrvata, ZRVI 35 (1996). 

Lj. Maksimovié, Severni Tlirik u VI veku, Zbornik radova Vizantoloskog 

instituta, XIX (1980). 

Lj. Maksimović - M. Popovi¢, Les sceaux byzantins de la region 

danubienne en Serbie, Studies in Byzantine Sigillography 2 (1991). 

K. Mandrovié, llustrovana istorija srpskog naroda..., Beč, 1885. 

W. Mannhardi, Letto-Preussische Gétterlehre, Riga, 1936. 

P. Mano-Zisi, Nalaz iz Tekije, Beograd, 1957. 

Đ. Mano-Zisi – R. Marié – M. Garašanin, Starinar I (1950). 

V. Manojlovi¢ — M. Dori¢, Srednjovekovna grnéarija sa lokaliteta 

Horreum Margi – Ravno – Cuprija, Vesnik Vojnog muzeja 33 (1989). 

L D. Mansi, Sacrorum Concilorum nova et amplissima colectio, (Paris- 

Leipzig, 1901-1927). 

Al. Marcu, Riflessi di storia rumena in opere italiane dei secoli XIV e 

XV, Ephemeris Dacoromana, I (1923). 

A. Margulies, Historische Grundlagen der siidslawischen 

Sprachgliederung, Arch. fur slav. Phil. XL (1925). 

T. Maretié, Naša narodna epika, Beograd, 1966. 

R. Mari¢, Iskopavanja na Orasju, Starinar N.S. 1 (1951). 


R. Mari¢, Iskopavanja na Orašju, prethodni izvestaj o radovima 1948- 

49, Starinar N.S. II (1951). 

R. Mari¢, Prilozi antickoj istoriji Srbije. Gde je bila Prokopijeva 

Aureliana?, Starinar N.S. IIL-IV (1955). 

R. Marié, Stanovnistvo gornjomezijskog limesa od rimskog osvojenja 

naseg Podunavlja do doseljenja Slovena, Glas CCL, Odeljenje drustvenih 

nauka - Nova serija, 10, Beograd, 1961. 

M. Markovi¢, Reénik narodnog govora u Crnoj Reci, Srpski 

dijalektoloski zbornik XXXII (1986). 

V. Markovi¢, Pravoslavno monastvo i manastiri u srednjovekovnoj 

Srbiji, Sremski Karlovei, 1920. 

J. Marquart, Osteuropdische und ostasiatische Streiziige, Leipzig, 1903. 

Aloysio Ferd. Com. Marsigli, Danubius pannonico-mysicus 

observationibus geographicis, astronomicis, hydrographicis historicis, 

phisicis perlustratus I, 11, Hagae-Amstelodami, MDCCXXVL 

V1. Mazuranié, Prilozi za hrvatski pravno-povijesni rjecnik, Zagreb, 

reprint 1975. 

A. Medovié, Gamzigradski ratari — dva koraka napred, jedan korak 

nazad, Rad Muzeja Vojvodine 50, Novi Sad, 2008. . 

P. B. Medurié, Miletina crkva, Karadzi¢ I (Aleksinac, 1899). 

P. Merlat, Jupiter Dolichenus, Paris, 1960. 

J. Meyendorff, Projet de Concile Oecuménique en 1376 : Un dialogue 

inédit entre Jean Cantacuzéne et če 1égat Paul, DOP, 14 (1960). 

G. Meyer, Etymologisches Warterbuch der albanesischen Scprahe, 

StraBburg, 1891. 

G. Meyer, Neugriechishe Studien 111, S.-Ber. d. Ak. Wien, Philos.-hist. 

KI. Bd. 132 Abh. 4, 1895. 

W. Meyer-Liibke, Grammaire des langues romanes, 1 (francuski prevod 

E. Rabiet), Paris, 1980. 

W. Meyer-Liibke, Romanisches etymologisches Worterbuch, 3 Aufl., 

Heidelberg, 1935%. 

T. Miedaner, Roggen – vom Unkraut zur Volksnahrung, Frankfurt/Main, 

1977. 

J. P. Migne, Patrologia cursus completus Latina, t. 1 - CCXXI, Paris, 

1844-1864. 

1. P. Migne, Patrologia cursus completus, series Graeca, t. 1 - CLXI, 

Paris, 1857-1866. 

Z. Mihail, Terminologia portului popular roménesc, Bucuresti, 1978. 

G. Mihaila, Dictionar al limbi romdne vechi (sfirsitul sec. Al X-lea — 

inceputul sec. Al XIV-lea), Bucurelti, 1974. 

B. Mihailovi¢, Slovo dž u pastrovskim dokumentima XVII vijeka, PKJIF 

XXIV1-2.

| 

r{ 


. 

V. Mihailovi¢, Two Unpublished Imperial Roman Denarii, 

Numizmati¢ar 18-19 (1996). 

R. Mibhaljčić, Kraj srpskog carstva, Beograd, 1975. 

R. Mihaljčić, Vojnicki zakon, Zbornik FF u Beogradu XII, 1 (1974). 

H. Mihiescu, Limba latind in provinciile dundrene ale imperiului 

Roman, Bucurest, 1960. 

H. Mihdescu, E indreptdtitd reconstituirea ?, in Omagiu lui Alexandru 

Rosetti, Bucuresti, 1965. 

H. Mihaescu, Influenta greceascd asupra limbii romdne pind in secolul 

al XV-lea, Bucuresti, 1966. 

G. Mihžilž, Dictionar al limbi romdne vechi (sfirgitul sec. al X-lea — 

inceputul sec. al XIV-lea), Bucuresti, 1974. 

E. Mihaila-Scarliteiu, Emprunts roumains dans le lexique serbo-croate, 

Revue des études sud-est européennes, X, nr. 1 (Bucuresti, 1972). 

Č. Mijatovi¢, Despot Purad Brankovié, 1, Beograd, 1880. 

C. Mijatovié, Srpski odzraci iz rumunske istorije, Letopis Matice srpske, 

knj. 187, sv. 3 (1896). 

J. Mijuskovié, Opis rudni¢kog okruga, Glasnik SUD, 41 (1875). 

S, Mijuskovi¢, Viastak ne oznacava ni roba, ni kmeta, ni kuénu poslugu, 

ni toponim, ni viasnika, ni voénjak — ve¢ Vlaha, Radovi, knj. LXXIII, 

Odeljenje drustvenih nauka, knj. 22, Sarajevo, 1983. 

F. Miklosich, Die slavischen Elemente im Rumunischen, Denkschriften 

der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften-Philosophisch historische 

Classe, Band XII, Wien, 1862. 

F. Miklosich, Etymologisches Worterbuch der slavischen Sprachen, 

‘Wien, 1886. 

F. Miklosich, Monumenta serbica, Wien, 1858. 

F. Miklosich, Ueber die Wanderungen der Rumenen in den 

dalmatinischen Alpen und in den Karpaten, Wien, 1879. 

N. Milas, Pravila pravoslavne crkve s tumacenjima II (Pravila pomesnih 

sabora), Novi Sad, 1896. 

Lj. Mili¢evi¢, Zivot i obicaji Popovaca, SEZ, LXV, Beograd, 1952. 

M. P. Mili¢evié, Dr Vatroslav Jagi¢ u Srbiji i u Sofiji, Godisnjica Nikole 

Čupića, XV, Beograd, 1895. 

M. D. Milievié, Knezevina Srbija 11, Beograd, 19732, 

M. P. Mili¢evié, Kraljevina Srbija. Novi krajevi, Beograd, 1884. 

M. D. Mili¢evié, Manastiri u Srbiji, Glasnik Srpskog učenog drustva, 

knj. IV, svezak XXI (1867). 

M. P. Mili¢evi¢, S Dunava na Péinju (listiéi iz dnevnika), Pirot i srez 

Nigavski 1801-1918, I, Pirot, 1981. 

B. Milojevié, Juzna Makedonija, Naselja i poreklo stanovnistva XX, 

1925. 

Romanizacija i romansko stanovnistvo Timočke zone (I-XVI vek) 357 

S. Milosavljevi¢, Obicaji srpskog naroda iz sreza homoljskog, Srpski 

etnografski zbornik XIX (1913). 

G. Milosevi¢, Martirijum i grobljanska bazilika u Jagodin-mali u Nisu, 

Niš i 

Vizantija: Drugi naučni skup (Ni§, 3-5, jun 2003), Zbornik radova II, 

. 

Niš, 2004. 

G. Milosevi¢, New Data on the Topography of Viminacium, in: The 

Roman and Late Roman City, Sofija, 2002. 

P. Milošević — M. Jeremié, Le castellum a Milutinovac, Derdapske 

sveske III, Beograd, 1986. 

K. Miller, Itineraria Romana, Romische Reisenwege an der Hand der 

Tabula Peutingeriana, Stuttgart, 1916. 

D. Mini¢, Pesaca, anticko utvrdenje i srednjovekovna nekropola, 


V. Minorsky, Hudud al Alam, London, 1938 (Gibb Memorial Series). 

L. Mirković, Da /i na freskama u niskoj grobnmici (kraj IV) imamo 

portrete sahranjenih u njoj, Zbornik NM V (1967). 

L. Mirkovi¢, Starohriséanska grobnica u Nisu, Starinar V-VI (1954- 

1955), Beograd, 1956. 

M. Mirkovi¢, Cohors I Cantabrorum i posada kastela Aquae na 

srednjem Dunavu u drugoj polovini I veka n. e., Zbomik Filozofskog 

fakulteta VIII-1 (1964). 

M. Mirković, Ekonomsko-sdcijalni razvoj u II i III veku, in: Istorija 

srpskog naroda I, Beograd, 1981. 

M. Mirković, Neka pitanja vlade Konstantina i Licinija, Zbornik 

Filozofskog fakulteta XII-1, Beograd (1974). 

M. Mirković, Novi natpisi iz oblasti rimskog limesa u Gornjoj Meziji, 

Živa antika XV/2 (Skopje, 1966). 

M. Mirković, Rimski gradovi na Dunavu u Gornjoj Meziji, Beograd, 

1968. 

M. Mirković, Sirmium — Its History from the I Century 4. D. to 582 A. 

D., Sirmium I, Beograd, 1971. 

M. Mirkovi¢, Zbornik filolodkog fakulteta XVII 1 (1974). 

S. Mišić, Kralj Stefan Uroš II Milutin i Bugari, Braničevski glasnik, 2, 

Pozarevac, 2003(2004). 

J. Miskovi¢, Dve stare crkve u okrugu knjazevackom (M. Valtrovié, 

Primedba), Starinar IV, 4 (1887). 

J. Miskovi¢, Knjazevacki okrug, Glasnik Srpskog učenog drustva XLIX 

(1881). 

J. Miskovi¢, Neki stari gradovi i njihove okoline u Kraljevini Srbiji, 

Starinar 4 (1887). 

A. M6csy, Gesellschaft und Romanisation in der Romischen Provinz 

Moesia Superior, Budapest, 1970.

j 


A. j 

Moécsy, Municipale Gemeinden und ihre Territorien in Moesia 

Superior, Godišnjak CBI 3 (1967). 

A. Mécsy, Pannonia und Upper Moesia, London, 1974. 

Th. Mommsen, Uber die Zeitfolge der Verordnungen Diocletians und 

seinter Mitregenten, Berlin, 1861. 

Monumenta cartographica Jugoslaviae, 1 Anti¢ke karte, Posebna 

izdanja, knj. 17, odabrao i priredio Gavro A. Skrivanié, Beograd, Istorijski 

institut, 1974. 

G. Moravesik, Bizantium and Magyars, Budapest, 1970. 

G. Moravesik, Pour une alliance byzantino-hongroise, Byzantion & 

(1933). 

G. Moravesik, Byzantinoturcica, 111, zweite durchgearbeitete Auflage, 

Berlin, 1958. 

Zan-Pol Morel, Zanatlija, in: Likovi starog Rima, priredio Andrea 

Pardina, Clio, Beograd, 2006. 

M. Moscy, Panonia and Upper Moesia, London, 1968. 

V. Mogin, Ljetopis popa Dukljanina, Zagreb, 1950. 

V. A. Mogin, Povelje kralja Milutina – diplomaticka analiza, Istorijski 

. &asopis, XVIIHI (1971). 

7. Muljati¢, Dalmatski elementi u mletacki pisanim dubrovackim 

dokumentima XIV st., Rad JAZU, 327 (1962). 

G. Murnu, Istoria romdnilor din Pind, Viahia Mare 980-1259, Studiu 

istoric dupd izvoare bizantine, Bucuresti, 1913. 

N. Mušmov, Stracimirovi moneti s dvuglav orel, Byz.-Slav., 6 (1936). 

1. Mužić, Podrijetlo Hrvata, Zagreb, 1989. 

L. Nagy, Egy Sisciai terra szigillata gyar termekei Aquincumbau, BR 

XIV (1945). 

Nas jug, god. 1-4 (Skoplje, 1929). 

E. Navis, The Reign of the byzantine Emperor Nicephorus I (A.D. 802- 

811), Athens, 1987. 

1. Negoiu, Mircea cel Bdtrin, Bucuresti, 1965. 

A. Nenadovi¢, Raniji rimski nalasci u Nišu i njegovoj bliZoj okolini, 

Limes u Jugoslaviji 1, Beograd (1961). 

1. Nikolajevié, Necropoles et tombes Chrétiennes en lllyricum Oriental, 

Actes du Xe congres international d’archéologie chretienne, Thessalonique 

28 septembre — octobre 1980, vol. I, Sitta del Vaticano — Thessalonique, 

1984. D. Nikolić, Anticko gvozdeno orude u Muzeju rudarstva i metalurgije, 

Bor, 1997. 

S. Nifš-Armas i dr., L'influence roumane sur le lexique des langues 

slaves, Romanoslavica XVI (Bucuresti, 1968). 

R. Noll, Yom Altertum zum Mittelalter, Wien, 1958. 


|j 

R. Novakovié, Balticki Sloveni u Beogradu i Srbiji, Beograd, 1985. 

S. Novakovié, Carica Mara. Istorijske crte iz XV veka. Balkanska pitanja 

i manje istorijsko-politicke beleske o Balkanskom poluostrvu 1866-1905, 


S. Novakovié, Grad Viseslav i Vidinska oblast, GNC 5 (1883). 

S. Novakovié, Istorija srpskago naroda, Beograd, 1910. 

S. Novakovié, Iz srpske istorije, Beograd, 1966. 

S. Novakovi¢, Kolonizacija Slovena na Balkanskom poluostrvu, 

Vizantija i Srbi II, Novi Sad, 1906. 

NI3 Novakovié, Nekolika teža pitanja srpske istorije, Godišnjak Nikole 

Čupića 31, Beograd, 1912. 

S. Novaković, Ohridska arhiepiskopija u početku XI veka, Glas SKA 

LXXVI, drugi razred, 46 (1908). 

S. Novaković, Pšinjski pomenik, Spomenik SKA, XXIX (1895). 

S. Novaković, Se/o, Beograd, 1965. 

S. Novaković, Selo, Beograd, 1891, 108-109. 

S. Novaković, Selo, Srpska književna zadruga, knj. 301, kolo XLIV, 


S. Novaković, Srpski pomenici od XV-XVII veka, Glasnik SUD, 42 

(1875). 

S. Novaković, Stara srpska vojska, Beograd, 1893. 

S. Novaković, Zakomik Sgefana Dušana cara srpskoga 1349-1354, 


S. Novaković, Zakomski spomenici srpskih država srednjega veka, 


D. Obolenski, Vizantijski komonvelt, Beograd, 1991. 

Ogledna sveska, Institut za srpski jezik SANU, Etimoloski odsek 

Instituta za srpski jezik SANU, Biblioteka juZnoslovenskog filologa, Nova 

- 

serija, knj. 15, Beograd, 1998. 

N. Okonomides, Fiscalité et exemption fiscale a Byzance (IX-XI s.), 

Athénes, 1996. 

A. A. Olesnicki, Mihajlo Szildgyi srpska despotija, Rad HAZU, knj. 276 

(125), Zagreb, 1943. 

Opća enciklopedija JLZ IV, Zagreb, 1978. 

A. Oršić-Slavetić, Arheoloska istraživanja u Nišu, Starinar 8-9 (1933- 

1934), Beograd, 1934. 

G. Ostrogorski, Istorija Vizantije, Beograd, 1969. 

G. Ostrogorski, Vizantija i Južni Sloveni, Jugoslovenski istorijski časopis 

1(1961). 

G. Ostrogorski, Vizantija i Sloveni, Beograd, 1970. 

B. Overbeck, Argentum Romanum, Miinchen, 1973. 

M. Pacurariu, Istoria bserici ortodoxe Romdne, Bucuresti, 1991.


R. Pžiusan — I. Cionchin, O istorie a romđnilor din nord-estul Serbiei, 

Timisoara, 1998. 

P. de Palol, 4rqueologia cristiana de la Espana Romana, Siglos IV-VI, 

Madrid, 1967. 

P. P. Panaitescu, Introducere la istoria culturi romdnesti, Bucuresti, 

1968. 

D. Pantelié, Popis pogranicnih nahija Srbije posle Pozarevackog mira, 

Spomenik SAN, XCVI, drugi razred 75 (1948). 

S. Papacostea, Un cdldtor in farile romđne la inceputul veacului al XVlea, 

Studii, X VIII, 1 (1965). 

T. Papahagi, Dictionarul dialectului aromin general si etimologic, 


Fanula Papazoglu, Srednjobalkanska plemena u predrimsko doba 

(Tribali, Autarijati, Dardanci, Skordisci i Mezi), ANUBiH, Djela, knj. XXX, 

Centar za balkanoloska ispitivanja, knj. 1, Sarajevo, 1969. 

T. Papahagi, Dictionarul dialectului aromdn general si etimologic, 


G. Paris, Romania, 1, 1872. 

H. M. D. Parker, 4 History of the Roman World ad 138 to 337, Oxford, 

repr. 1969. 

G. Pascu, Rumdnische Elemente in den Balkansprachen, Geneva, 1924. 

S. Pascu, Voievodatul Transilvaniei, I, Cluj, 1972. 

C. Patsch, Glasnik Zemaljskog muzeja 11 (1899). 

C. Patsch, Constantia, RE IV (1901). 

M. Paunovié, Perdap i Krajina, Zagreb, 1970. 

L Pavlovi¢, O sv. Luci i prenasanju njegovog tela, Glasnik SUD 51 

(1882). 

R. Lj. Pavlovi¢, Kako su kod nas crkve , letele” (legende i istina), 

SANU, Naučno-popularni spisi V, Odeljenje drustvenih nauka 3 (1961). 

Z. Pavlovié, Analiza imena reka u slivovima Srbije u kojima je vidan 

rumunski uticaj, Onomatolo3ki prilozi XI (1990). 

Z. Pavlovié, Nesto o rumunskim elementima u imenima reka sa terena 

Srbije, Zbornik referata i materijala V jugoslovenske onomastitke 

konferencije ANUBiH, Posebna izdanja, knj. LXX, Odeljenje drustvenih 

nauka, knj. 13, Sarajevo, 1985. 

P. P. Panaitescu, Mircea cel Bdtrdn, Bucuresti, 1944. 

M. Pekovié, Vojni muzej — pe: decenija arheoloskih istrazivanja 1954- 

2004, Beograd, 2007. 

J. B. Ward Perkins, Roman garland sarkopfagi from the quaries of 

Proconesus (Marmara), Smithsonian Report for 1957, (Washington 1958). 

M. Pešikan, Iz istorijske toponimije Podrimlja, Onomatoloski prilozi, II, 

Odeljenje jezika i knjiZevnosti, Odbor za onomastiku SANU (1981). 

I 

| 

| 

|j 


M. Pesikan, O odredivanju i smestaju nekih imena iz decanskih 

hrisovulja, Onomatoloski prilozi I1, Odeljenje jezika i knjiZevnosti, Odbor za 


M. Pesikan, Zetsko-humsko-raska imena na pocetku turskoga doba (prvi 

deo), Onomatoloski prilozi III, Odeljenje jezika i knjiZevnosti, Odbor za 


M. Pekovié, Vojni muzej – pet decenija arheoloskih istrazivanja 1954- 

2004, Beograd, 2007. 

S. A. Petkovié, Rimske fibule na tlu Srbije od I do V veka n.e., Beograd, 

2009. 

S. Petkovié, Arheoloska iskopavanja na lokalitetu Romuliana — 

Gamzigrad u juznoj kuli zapadne kapije mladeg utvrdenja u 2002. godini, 

GSAD/JISAS, 14 (2004). 

S. Petkovi¢, Cesljevi od jelenjeg roga iz južne kule zapadne kapije 

mladeg utvrdenja Romulijane, Razvitak 211-212 (2003). 

S. Petkovi¢, Dve zanimljive pikside sa Romulijane, Razvitak, br. 223- 

224 (2006). 

S. Petkovi¢, Late roman Romuliana and medieval Gamzigrad from the 

end of 4th to 11th century A.D. (Symposium ,Keszthely-Fenekpuszta im 

Kontext spatantiker Kontinuitatsforschung zwischen Noricum und Moesia®, 

1-4 October 2009, Keszthely, GWZO — Leipzig, Archaelogischen Institut 

der UAW und Balatoni – Museum Keszthely), in: Keszthely-Fenekpuszta im 

Kontext spatantiker Kontinuitatsforschung zwischen Noricum und Moesia (u 

Stampi) 

S. Petković, Menaing ands Provenance of Hores' Protomes Decoration 

on Roman Antler Combs, Starinar XLIX (1998), Beograd, 1999. 

S. Petkovié, O kontinuitetu nekih tipova predmeta od jelenjeg roga na 

teritoriji Gornje Mezije tokom kasne antike (IV-VI vek), Glasnik SAD, 14 

(1998). 

S. Petkovié, Radionica za izradu predmeta od kosti i roga u utvrdenju 

Timacum Minus, Glasnik SAD/JSAS 17 (2001). 

S. Petkovié, Rimski predmeti od kosti i roga sa teritorije Gornje Mezije, 


S. Petković, Romulijana u vreme posle carske palate, in: Gamzigrad — 

Felix Romuliana, Beograd, 2010 (u Stampi). 

S. Petkovié, Tragovi metalurskih aktivnosti u kasnoantickoj Romulijani : 

Istrazivanja 2002-2005., GSDS/ISAS, 22 (2006). 

S. Petkovi¢, Unilateral Antler Combs from Romuliana, Starinar LVI 

(2006), Beograd, 2008. 

S. Petkovié, M. Zivié, Grupa bronzanih fibula sa Romulijane, Zbornik 

Narodnog muzeja, XVIII-1 (2005).


S. Petković – M. Živić, Traces of Metallurgical Activites in Late Roman 

Romuliana: Results of Recent Investigations, in: Journal of Metallurgy, Vol. 

12, No. 2-3 (2006), Beograd, 2006. 

S. Petkovi¢ — S. Jovanovié, Arheoloska istraZivanja rimskog utvrdenja 

Timacum Minus kod sela Ravna, opština Knjazevac tokom 1997 — 1998. 

godine – Sektor juzne kapije, Starinar L (2000), Beograd, 2001. 

S. Petkovié – M. Ruzié - — M. Vuksan – Zs. K. Zoffmann, 

Roman and Medieval Necropolis in Ravna near Knjazevac, Archaeological 

Institute, Monographs — Volume 42, Belgrade, 2005. 

V. Petkovié, Pregled crkvenih spomenika kroz povesnicu srpskog naroda, 

Beograd 1950. 

V. Petković, Starine, zapisi, natpisi, listine, Beograd, 1923. 

Ž. Petkovié, Jezik nasih Satrovaca, Beograd, 1928. 

B. Petriceicu-Hasdeu, Etymologicum Magnum Romaniae (Dictionarul 

limbei istorice si poporane a romdnilor), 2. Editie ingrijita si studiu 

introductiv de Grigore Brancus, I+111, Bucuresti, 1972-1976. 

E. Petrovici, Cuvinte argotice sud-slave de origine romdneascd, DR VII 

(1931-1933). 

At. Petrovié, Narodni Zivot i obicaji u Skopskoj Crnoj Gori, SEZ SKA, 

7, Običaji naroda srpskog, I (1907). 

D. Petrovi¢, O nekim karpato-balkanskim leksickim reliktima u srpskohrvatskim 

dijalektima, Govori prizrensko-timočke oblasti i susednih 

dijalekata, Niš, 1994. 

N. Petrovié, Limes u Jugoslaviji 1, Beograd, 1961. 

N. Petrovi¢, Romanizmi u pirotskom govoru, U svetlu carskih gradova, 

Ni3, 1994. 

N. Petrovié, Utvrdenja na limesu kod Negotina, Limes I (1961). 

N. Petrović — S. Pavlovi¢, Hajducka vodenica — ranovizantijsko 

utvrđenje, Arheološki pregled 8 (1966). 

'N. Petrović — Lj. Zotović, Kasnoanticka nekropola, Arheološki pregled 

2(1960). 

N. Petrović-Spremo, Proporcijski odnosi u bazilikama Ilirske prefekture, 


P. Petrović, Arheološki pregled 10 (1968). 

P. Petrović, Brza Palanka — Egeta, Đerdapske sveske II, Beograd, 1984. 

P. Petrović, Brza Palanka — Egeta (Recherches archéologiques menées 

en 1981-82), Derdapske sveske 111, Beograd, 1986. 

P. Petrovié, Der rémische bergbau in Ravna: Archieologische notizen, 

in: Ancient mining and metallurgy in southeast Europe, International 

symposium (Donji Milanovac, may 25-30, 1990), Beograd – Bor, 1995. 

P. Petrovié, Dona Militaria, Starinar XLII (1991). 

P. Petrovié, Epigrafska saopstenja, Starinar, 19 (1968). 


P. Petrovi¢, Klesarska radionica u Talijati (epigrafska saopstenja 11), 

Starinar, NS, knj. XX-1969 (1970). 

P. Petrović, Medijana, Ni§, 1965. 

P. Petrovié, Medijana — rezidencija rimskih careva, Beograd — Niš, 

1994. 

P. Petrovié, Niš u anticko doba, Niš, 1976. 

P. Petrović, Nova Trajanova tabla u Derdapu, Starinar XXI (1970). 

P. Petrovi¢, Novi miljokaz Filipa I Arabljanina - Prilog topografiji 

antickog Naisa, Starinar XVIII (1967), beograd, 1968. 

P. Petrovié, Odbrambeni sistemi u antici, in: Akta XIII Kongresa saveza 

arheoloskih drustava Jugoslavije, Novi Sad, 1984. 

P. Petrovié, Paleografija rimskih natpisa u Gornjoj Meziji, Beograd, 

1975. 

P. Petrović, Rimljani na Timoku, Arheologija istotne Srbije (Naucni 

skup Arheologija istoéne Srbije Beograd — Donji Milanovac, decembar 

1995), Beograd, 1997. 

P. Petrovié, Saldum, Arheoloski pregled 9 (1967); 10 (1968); 11 (1969); 

12 (1970). 

P. Petrovié, Saldum, rimsko i ranovizantijsko utvrdenje na ušću potoka 

Kozica, Starinar XXXIII-XXXIV (1982-1983), Beograd, 1984. 

P. Petrovié, Stanice Timacum na putu Naissus-Ratiaria i anticko naselje 

kod sela Ravna, Starinar XX VI §1975), Beograd, 1976. 

P. Petrović — S. Jovanovié, Kulturno blago knjazevackog knya 

Arheologija, Beograd, 1997. 

A. Philippide, Originea romdnilor, 1. Ce spun izvoarele istorice, lasi, 

1925, 1. Ce spun limbile romand si albanezd, Tasi, 1928. 

B. Pick, Die antiken Miinzen von Dacien und Moesien I, Berlin, 1898. 

M. Pindi¢, Limes I (1961). 

F. Pokorni, Opis Istocne Srbije i jednog dela Bugarske (1784), ed. D. 

Panteli¢, Spomenik Srpske Kraljevske Akademije LXXXII, drugi razred, 64 

(1936). 

R. Polaschek, Tribali, RE VI A (1937). 

G. Popa-Lisseanu, Continuitatea romdnilor in Dacia. Dovezi noud, 

Analele Academiei Romane, Mem. sect. ist. Seria III, tom XXIII (1940- 

1941). 

G. Popilian, Ceramica romana din Oltenia, Craiova, 1976. 

Tz. Popova, E. Marinova, Archeobotanical and Anthracological 

Analysis of the Roman and Early Byzantine Castle Abritus. North-Eastern 

Bulgaria, Archeologia Bulgarica 4/2000. 

D. Popovié, O Cincarima, Beograd, 1937. 

1. Popovié, Anticko orude od gvožđa u Srbiji, Beograd, 1988.


j 

1. Popović, Contribufie la studierea cuvintelor romdnesti m limba sirbocroatd, 

Lumina IX/3-4 (Pančevo, 1955). 

1. Popovié, Geschichte der serbokroatischen Sprache, Wiesbaden, 1960. 

1. Popović, Istorija srpskohrvatskog jezika, Novi Sad, 1955. 

J. Popovié, Zitija svetih za avgust, Beograd, 1976. 

K. Popovié, Put licejskih pitomaca po Srbiji 1863, Beograd, 1867. 

Lj. Popovi¢, Malo i Veliko Golubinje, rimsko vizantijsko nalaziste, 


P. Popovi¢, Novac Skordiska, Beograd - Novi Sad, 1987. 

R. Popovi¢, Rano hriséanstvo na Balkanu pre doseljenja Slovena 

(Srbija, Povardarje, Crna Gora), Beograd, 1995. 

S. Popovié, Anticki pokretni nalazi sa lokaliteta Horreum Margi — 

Cuprija, Vesnik Vojnog muzeja 33 (1989). 

V. Popovié, La descente des Koutrigours, des Slaves et des Avaresvers 

la Mer Egee: le temoignage de l'archeologie, Acad. des inscr. et belles 

lettres (juillet-octobre 1978). 

V. Popović, Donji Milanovac — Veliki Gradac (Taliata), rimsko i 

ranovizantijsko utvrdenje, Starinar XXXII-XXXIV (1982-1983), Beograd, 

1984. 

V. Popović, Le dernier eveque de Sirmium, Revue des etudes 

augustiniennes 21 (1975). 

V. Popovié, Les temoignes archeologiques des invasions avaro-slaves, 

Melanges de I'ecole francaise de Rome. Antiquite, 87 (1975). 

V. Popovi¢, Mélanges de 'Ecole Francaise de Rome 87/1, Paris-Roma, 

1975 (= MEFRA 87/1) 

V. L Popović, Zeitschrift fur slavische Philologie 28 (1960). 

V. M. Popovi¢, Manastir Lapusnja, Glasnik eparhije timočke, IV, 1 

(1998). 

. S. Popšović, Anticki pokretni nalazi sa lokaliteta Horreum Margi — 

Cuprija, Vesnik Vojnog muzeja 33, Beograd, 1989. 

Poviest Hrvatska, po vrelih napisao Tade Smičiklas, dio prvi (do 1526), 

Zagreb, 1882. 

Pravopis srpskohrvatskog knjizevnog jezika sa pravopisnim recnikom, 

Novi Sad – Zagreb, 1960. 

L. Previale, Un Panegirico inedito per Michele VIII Palaeologo. 

Byzantinische Zeitschrift, 42 (1942). 

D. Pribakovi¢, Cezava – anticko utvrdenje, Arheološki pregled 9 (1967). 

D. Pribakovi¢, Cezava — rimsko-ranovizantijsko utvrdenje, Arheoloski 

pregled 11 (1969). 

D. Pribakovié-D. Pileti¢, Cezava, Dobra, Veliko Gradiste — rimskovizantijsko 

utvrdenje, Arheoloski pregled 7 (1965); Ibid, 8 (1966). 


D. Pribakovi¢, M. Vasi¢, B. Rasi¢, Cezava — rimsko-ranovizantijsko 

utvrdenje, Arheoloski pregled 10 (1968). 

B. Primov, Crearea celui de-al doilea farat bulgar si participarea 

viahilor, u: Relatii romdno-bulgare de-a lungul veacurilor. Sec. XII-XIX, 

vol. I, Bucuresti, 1971. 

D. Protase, Taga. Doud agezdri din perioada finald a etnogenezei 

romanilor (sec. IV-VI si sec. VII-VIII, Cluj-Napoca, 2003. 

S. M. Prvanovi¢, Ko je bio hrvatski knez Borna (Da li je poreklom iz 

Istocne Srbije), Rad 311, Zagreb, 1957. 

S. Prvanovié, Timocke starine i jezik, Zaječar, 1973. 

S. Prvanovié, Tragom starih Timocana i timockog govora, Razvitak, 

'VIII, 2, Zaječar, 1968. 

L Pudi¢, Seoba i iS¢ezavanje Istoénih Germana, Anali Filoloskog 

fakulteta VII, Beograd, 1967. 

J. Puhvel, 'Meadow of Otherworld’ in Indo-European tradition, 

Zeitschrift fur vergleishende Sprachforschung (1969). 

M. Purkovié, Srpski episkopi i mitropoliti srednjega veka, Hrišćansko 

delo III (Skoplje, 1937). 

M. Purkovié, Viminacium i Branidevo, Branievski vesnik II-1 

(Pozarevac, 1934) 

S. Puscariu, Die Rumanische Sprache, Leipzig, 1943. 

S. Puscariu, Efymologischds Worterbuch der rumdnischen Sprache, 1. 

Lateinisches Element, Heidelberg, 1905. 

S. Puscariu, Limba romand, t. I (ed. Ilie Dan), Bucuresti, 1976; t. II, 

Bucuresti, 1959.. 

S. Puscariu, Studii istroromane, 11, 111, Bucuresti, 1926, 1929. 

V. Putanec, Refleksi starodalmatskog pridjeva sanctus u onomastici 

obalne Hrvatske, Slovo XIII, Zagreb, 1963. 

F. Racki, Hrvatska prije XII vieka..., Rad JAZU 56, Zagreb, 1881. 

Fr. Ragki, Rad JAZU XVIII, Zagreb, 1870. 

Lj. Radenkovi¢, Narodne basme i bajanja, Ni§-Pristina-Kragujevac, 

1982. 

R. Radenkovi¢, O etimologiji nekih toponima jugoistocne Srbije, 

Razvitak, 1 (Zajegar, 1979). 

R. Radić, Jovan V Paleolog (1332-1391), Beograd, 1993. 

'W. Radimski, Rimska naseobina u Majdanu kod Varcar-Vakufa, GZM 5 

(1893). 

N. Radoj¢ié, Zakon o rudnicima despota Stefana Lazarevića, Beograd, 

1962. 

Dj. Sp. Radoji¢i¢, ,Bulgaralbanitoblahos” i ,Serbalbanitobulgaroblahos”, 

Romanoslavica, 13 (1966). 

Đ. Sp. Radojčić, Crkva Sv. Nikole u Vranju, Starinar 13 (1938).

- 


Đ. Sp. Radojičić, Feudalna poroidica Bagaš iz Vranja (XIV i početak XV 

veka), Vranjski glasnik, I (1965). 

Đ. Sp. Radojičić, Srpske arhivske i rukopisne zbirke na Sv. Gori, Arhivist, 

V, sv. 2 (1955). 

Đ. Sp. Radojičić, Srpsko-rumunski odnosi XIV — XVII veka, Godisnjak 

Filozofskog fakulteta u Novom Sadu, knj. I (1956). 

J. Radonié, Zapadna Evropa i balkanski narodi prema Turcima u prvoj 

polovini XV veka, Novi Sad, 1905. 

L. Radosavljevi¢, Prevod Galerijevog edikta, Razvitak XLVIIL, 229-230 

2008). 

¢ l)Rajié, Istorija raznih slavenskih narodov najpace Bolgar, Horvatov i 

Serbov... knj. 111, V Viene, 1794; knj. IV, 1795. 

J. Rankov, Iskopavanja na Karatasu, Derdapske sveske I, Beograd, 

1980. 

1. Rankov, Karatas – Statio cataractarum Dianae, Derdapske sveske I, 


J. Rankov, Statio cataractarum Diana, Derdapske sveske IV, Beograd, 

1987. 

D. Raskovié, Rimsko naselje Praesidium Pompei — Rimljani u 

Aleksinackoj kotlini, Ni§ i Vizantija: Zbornik radova. Peti nauéni skup „Niš i 

Vizantija®, Niš, 3-5. jun 2006, Niš, 2007. 

Recueil des Historiens des Croisades, Historiens Occidentaux, IV, Paris, 

1879. 

Rečnik Srpske akademije nauka i umetnosti, I-XV (1959-1996). 

W. Regel, Fontes rerum Byzantinarum, 1, 1, Petropoli, 1892. 

M. Ristié¢, Bosna od smrti bana Matije Ninoslava do viade sremskoga 

kralja Stefana Dragutina 1250-1284, Beograd, 1910. 

M. Ristié /M. Valtrovié/, Stara crkva u Strpcima, Starinar IIT (1889). 

S. Risti¢, J. Kangrga, Enciklopedijski nemacko-srpskohrvatski recnik sa 

srpskofonetiénom oznakom izgovora knjifevnoga nemackoga, Beograd, 

1936. 

S. Rizaj, Uloga Viaha primiéura u rudarstvu Kosova i Srbije u XV i XVI 

veku, Radovi ANUBiH LXXIII, Odeljenje drustvenih nauka 22 (1983). 

M. St. Rizini¢, Manastir Vitovnica, Starinar, V (1888). 

M. St. Rizinié, Razvalinama manastira koroglaskog, Starinar, V, 3 

1888). 

( Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika JAZU, Zagreb, 1962. 

H. Robinson, Pofery of the Roman Period, The Athenian Agora V, 

Princeton, 1959. 

R. Roesler, Romaenische Studien, Leipzig, 1871. 

R. Rogosi¢, Veliki Ilirik (284-395) i njegova konacna dioba (396-437), 

Zagreb, 1962. 


G. Rohlfs, Romanische Sprachgeographie, Miinchen, 1971. 

P. Rokai, Prilog istoriji Bugarske banovine, Godisnjak Filozofskog 

fakulteta u Novom Sadu, 13-1 (1970). 

J. C. Rolfe, Suetonius, The Lives of the Twelve Caesars, London, 1913- 

14. 

Romdni de la sud de Dundre. Documente, Coordonata de prof. univ. dr. 

Stelian Brezeanu; dr. Gheorghe Zbuchea, Bucuresti, 1997. 

A. Rosetti, Istoria limbi romdne de la origine pind in sec. al XVIII-lea, 

Bucuresti, 19782 

1. I. Russu, Limba traco-dacilor, Bucuresti, 1959. 

B. Rutkowski, 4 Fragment of a Mould for Decorated Sigillata from 

Margum, RCRF Acta X (1968). 

H. Ruvarac, Pop Nikodim, der erste Klostegrunder in der Walachei. 

1406. Archiv fur slavische Philologie Bd X1, Berlin, 1888. 

1. Ruvarac, Letopis Matice Srpske, 229 (1905). 

N. Ružičić, Istorija srpske crkve 11, Beograd, 1892. 

M. Ruzi¢, Rimsko staklo u Srbiji, Beograd, 1994. 

M. Ruzi¢, Slucajni nalazi iz kasnoantickog perioda sa lokaliteta Kljanc 

u Majdanpeku, Glasnik Srpskog arheoloskog drustva 10 (1995). 

Jean de Saint-Martin, Mémoires historiques et géographiques sur 

1"Arménie, vol. 11, Paris, 1819. 

D. C. Sandu, Poezia popidarč a romdnilor din Valea Timocului, [Sine 

loco], 1942. 

B. Saria, Beriht der Romisch-germanischen Kommission XVI, 

Frankfurt/M, 1925/26. 

B. Saria, Novae, RE XVII (1936). 

C. Sathas, Mesaionike Bibliotheke, vol. VII, Paris-Venetia, 1894, 

F. Saxl, Mithras, Leipzig, 1931. 

E. Scarlatoiu-Mihiila, Emprunts roumains dans le lexique serbo-croate, 

Revue des études sud-est européennes, XI/2 (Bucuresti, 1973). 

P. J. Schafarik's, Slawische Alterthumer, Zweyte Band, Leipzig, 1844. 

A. Scherer, Gestirnnamen bei den indogermanischen Volkern, 

Heidelberg, 1953. 

H. Schiltbergers, Reisebuch nach der Niirnberger Handschrift, Herausgegeben 

von Dr. Valentin Langmantel, Tiibingen, 1885 (Bugarski prevod 

glasi: Hewcku u ascmpucku nemenucu 3a Bankanume (XV-XVI), Codus, 

1979. 

G. Schramm, Eriberer und Eingesessene. Geographische Lehnnamen als 

Zeugen der Geschichte Sudosteuropas im ersten Jahr tausend n. Chr., 

Stuttgart, 1981. 

Schwandtner, Scriptores rerum hungaricarum veteres ac genuini, 11, 

Viena, 1746.


u 

u 

C. Scorpan, Dacia XXI (1977). 

Scurt dictionar etimologic... Redacteurs I. Raevski, M. Gabinski, 

Chiginau, 1978. 

S. Senc, Greko-hrvatski rjecnik, Zagreb, reprint 1988. 

D. Sergejevski, Bazilika Mokrom, GZM 15/16 (1961). 

D. Sergejevski, Bazilike u Nerezima i Docu, GZM 14 (1959). 

G. Seure, Votivni reljefi beogradskom muzeju, Starinar 1 (1922). 

B. Sikimi¢, Slojevi rumunskih pozajmljenica u jugoistocnoj Srbiji, 

Govori prizrensko-timoke oblasti i usednih dijalekata, Niš, 1994. 

V. Simić, Istorijski osvrt na rudarstvo bakarnog rudista u Boru i okolini, 

Bor, 1969. 

V. Simi¢, Istorijski razvoj naseg rudarstva, Beograd, 1951. 

Z. Simié, Utvrdenje na Kulini u Rogatcu, Novopazarski zbornik 11 

(1987). 

T. Simu, Originea Crasovenilor, Lugoj, 1939. 

P. Skok, Beitréige zur trakisch-illyrischen Ortsnamenkunde, Zeitsch. fiir 

Ortsnamenforschungeb VII (1931). 

P. Skok, Ceska knjiga o viaskom prvu, Glasnik zemaljskog muzeja, god. 

XXX (1918). 

P. Skok, De / 'importance des listes toponomastique de Procope pour la 

connaissance de la latinité balkanique, RIEB 1II (1937). 

P. Skok, Dolazak Slovena na Mediteran, Split, 1934. 

P. Skok, Etimologijski rjecnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, I-IV, 

Uredili akademici Mirko Deanovi¢ i Ljudevit Jonke, Suradivao u 

predradnjama i priredio za tisak Valentin Putanec, III, Zagreb, JAZU, 1971- 

1974. 

P. Skok, Iz rumunske literature o balkanskim viasima, Glasnik Skopskog 

naučnog drustva, I1, 1-2 (1928). 

P. Skok, Iz rumunske literature o balkanskim Vlasima, Glasnik 

Skopskog naučnog drustva, III (1928). 

P. Skok, Osnovi romanske lingvistike, I-111, Zagreb, 1940. 

P Skok, Slavenstvo i romanstvo na jadranskim otocima. Toponomastiska 

ispitivanja, I-II, Zagreb, 1950. 

P. Skok, Studije iz ilirske toponomastike, Glasnik Zemaljskog muzeja 32 

(1920). 

A. O. Slaveti¢, Arheoloska istrazivanja u Nisu i okolini, Starinar VIII-IX 

(1933-34). 

A. O. Slavetié¢, Moravski arheoloski glasnik I1, III (1936). 

Đ. Slijepčević, Istorija srpske pravoslavne crkve I, Minhen, 1962. 

Dz. M. H. Smit, Evropa posle Rima – Nova kulturna istorija (od 500. do 

1000. godine), Beograd, 2005. 


A. Sobolev, Sprachatlas Ostserbiens und Westbulgariens 111, Marburg 

an der Lahn (Habilitationsschrift), 1995. 

A. Solovjev, Odabrani spomenici srpskoga prava od XII do XV veka, 1, 


A. Solovjev, Povelja kralja Dusana o manastiru Sv. Nikole u Vranji, 

Prilozi KJIF 7 (1927). 

A. Solovjev, Svedocanstva pravoslavnih izvora o bogomilstvu na 

Balkanu, Godisnjak ID BiH V (1953). 

D. Spasić-Đurić — Dragan Jacanovié, Trasa puta Viminacijum — 

Lederata. Rezultati mikrorekognosciranja u 2003-2004. g., Viminacivm 15, 

Pozarevac, 2007. 

V. Spinei, Informatii despre viahi in izvoarele medievale nordice, 

SCIVA, 24/1 (1973); 24/2. 

Spomenica Timocke eparhije, 1834-1934, Sremski Karlovci, 1934. , 

M. Spremić, Despot Đurađ Branković i njegovo doba, Beograd, 1999°. 

M. Spremić, Kruševac u XIV veku, Krusevac kroz vekove, Kruševac, 

1972. 

'N. Spremo-Petrović, Proporcijski odnosi u bazilikama ilirske prefekture, 


B. Spuler, Die Goldene Horde, Die Mongolen in Russland /1223-1502/, 

Wiesbaden, 1965%. 

D. Srejovi¢, prir., Arheoloski leksikon : Preistorija Evrope, Afvike i 

Bliskog istoka – gréka, etrurska i fimska civilizacija, Beograd, 1997. 

D. Srejovié, Carski dvorac, Gamzigrad - kasnoanticki carski dvorac, 

Galerija SANU 45, Beograd, 1983. ii 

D. Srejović, Dva kasnoantička portreta iz Srbije, Živa antika IX (1959). 

D. Srejović, Felix Romuliana, Galerijeva palata u Gamzigradu, Starinar 

XXXVI(1985). 

D. Srejović, Jliri i Tračani : O starobalkanskim plemenima, Beogrd, 

2002. 

D. Srejović, prir., Rimski carski gradovi i palate u Srbiji, Beograd, 1993. 

D. Srejović, Rimsko poljsko imanje, Carski dvorac, in: Gamzigrad, 

kasnoantički carski dvorac, Beograd, 1983. 

D. Srejović – A. Cermanović-Kuzmanović, Rimska skulptura u Srbiji, 


Srpski rječnik, Beograd, 1969. 

M. Sretenović, Mokranjske stene – višeslojno naselje, Derdapske sveske 

11, Beograd, 1984. 

B. Stalio, Le site prehistorique Ajmana & Mala Vrbica, Derdapske 

sveske 111, Beograd, 1986. 

|


E. Stinescu, Les „Blachoi” de Kinnamos et Choniatés et la présence 

militaire byzantine au nord du Danube sous les Comnénes, Revue des études 

sud-est européennes, IX, 3 (1971). 

V. Stanišić, O nekim prizrensko-timockim primerima srpsko-albanskih 

leksickih odnosa, Govori prizrensko-timocke oblasti i susednih dijalekata, 

Niš, 1994. 

M. Stanojevié, Iz narodnog Zivota na Timoku. 2. Crkvari i crkvarke, 

Zbornik priloga za poznavanje Timočke krajine, III, Beograd, 1931. 

M. Stanojevié, Komka (Crkvena terminologija u narodnom govoru), 

Zbornik priloga za poznavanje Timocke krajine, 111, Beograd, 1931. 

M. Stanojevi¢, Nekoliko natpisa i zapisa u manastiru Krepicevcu i Lopu- 

Sanskoj crkvi, Nastavnik, 15, Beograd 1904. 

M. Stanojevi¢, Timok, Srpski etnografski zbornik, knj. LV, Naselja i poreklo 

stanovnistva, knj. 29, Beograd 1940. 

M. Stanojevi¢, Severno-timocki dijalekat (Prilog dijalektologiji istocne 

Srbije), Srpski dijalektoloski zbornik, II, Rasprave i grada, 10, Beograd, 

1911, 

M. Stanojevi¢, Zaglavak, Srpski etnografski zbornik XX (1913). 

S. Stanojevié, Bitka pod Velbuzd, Beograd, 1930. 

S. Stanojevié, Kralj Milutin, Godisnjica Nikole Cupica 46 (1937). 

S. Stanojevié, Lična imena i narodnost u Srbiji srednjega veka, 

Juznoslovenski filolog, VIII (1928-1929). 

T. Stanojevié, Negotin i Krajina od prvih tragova do 1858. godine, Negotin, 

1972. 

Sr. J. Stojkovié, Na lepom srpskom Dunavu, Beograd, 1893. 

M. Stojakovié, O padu Porecja pod tursku viast, Istorijski Casopis, 

XXIX-XXX (1983). 

Studija o spomenicima NOR-a, Timocke bune i oslobodilackih ratova, 

objektima narodnog graditeljstva i starim gradistima i crkvama na teritoriji 

opstine Boljevac (Zavod za zatitu spomenika kulture – Niš), Niš, septembar 

1980, 147 (Rukopis). 

W. Streitberg, Urgermanische Grammatik, Heidelberg, 1943. 

J. Stuli¢, Rjecoslozje... Hlir.-ital.-lat., I-II, Dubrovnik, 1806. 

H. Suchier, Chlothars des IL Sachsenkrieg und die Anfinge des 

Franzdsischen Volksepos, ZrPh XVIII (1894). 

W. Sulser, H. Claussen, Sanct Stephan un Chur, Fruhchristliche 

Grabkammer und Friedhofskirche, Zurich, 1978. 

E. Swoboda, Forschungen am Obermdesischen Limes, Schriften der 

Balkankomm. Ant. Abt. X, Akad. der Wiss. Wien und Leipzig, 1913. 

E. Swoboda, Forschungen am Obermdesischen Limes, Schriften der 

Balkankommission, ~ Antiquarische Abteilung X, Akademie der 

Wissenschaften in Wien, Wien und Leipzig, 1939. 


E. Swoboda, Forschungen am Obermdsischen Limes, Wien, 1939. 

H. Sabanovié, O organizaciji turske uprave u Srbiji u XV i XVI veku, 

Istorijski glasnik 3-4 (1955). 

P. J. Safarik, Slaviche Alterthuemer (Nemački prevod od Mosig von 

Achnenfeld), Leipzig, 1843. 

M. Sahinovié, Rječnik jugoslavenskih Satrovaca, Zagreb, [sine ano]. 

M. Simundi¢, Znacenje nekolikih starih osobnih imena tudega 

podrijetla, Onomatoloski prilozi IT (1981). 

P. Šimunović, Istocnojadranska toponimija, Split, 1986. 

F. Šišić, Povijest Hrvata u vrijeme narodnih viadara, Zagreb, 1925. 

Ž. Skalamer, Kartografija Srbije i jugoslovenskih zemalja od XVII do 

XIX veka, in: Srbija i susedne zemlje na starim geografskim kartama, 


A. Skalji¢, Turcizmi u srp.-hrv. jeziku, Sarajevo, 1989. 

G. Skrivani¢, Viastelinstvo velikog Celnika Radica Postupovica, 

Istorijski ¢asopis, knj. XX (1973). 

A. Soljan – L. Slamnig, O Satrovackom, Krugovi, Zagreb, 1955. 

A. Sonje, Bizant i crkveno graditeljstvo u Istri, Rijeka, 1981. 

Antonije-Emil Tahiaos, Isihasticki-tihovateljski pokret u poslednjim decenijama 

14. veka, Teolo3ki pogledi 4 (Beograd, 1975). 

C. Tagliavini, Storia di parole pagane e cristiane attraverso i tempi, 

Brescia, 1963. T 

T. Taranovski, Istorija srpskog prava u Nemanji¢koj državi, Beograd, 

2002. 

P. Tekavčić, Danasnji istroromanski dijalekt Vodnjana, in: Rad JAZU, 

CCCIII, 1955. 

P. Tekavčić, Due voci romene in un dialetto serbo-croato dell’isola di 

Veglia, Studia romanica et anglica Zagrebiensis, 7 (1959). 

P. Tekavčić, O kriterijima stratifikacije i regionalne diferencijacije 

jugoslovenskog romanstva u svjetu toponomastike, Onomastica jugoslavica, 

VI (Zagreb, 1976). 

P. Tekavčić, O rijeci kukunjesée, Jezik XVI/5 (Zagreb, 1969). 

Dan Gh. Teodor, Spatiul carpato-dundreano-pontic in mileniul marilor 

migratii, Buzau, 2003. 

Đ. Tešić, Prilog proucavanju Satrovackog govora, Glasnik Etnografskog 

muzeja, XVII (1954). 

li 

L. Thalléczy, Nagy Lajos ćs a bulgar bdnsdg, Szazadok, 1900. 

The Cambridge Ancient History, Vol. XI, repr. 1975. 

The Oxford Dictionary of Byzantium, 111, Oxford, 1991. 

F. Thiriet, Régestes des délibérations du Sénat de Venise concernant la 

Romanie, 111, Paris, 1961.

i 

T 

372 Slavoljub Gacovié¢ 

Tabula Imperi Romani, 

Thessalonike, Ljubljana, 1976. 

W. Tomaschek, 4d Aquas, RE II (1896). 

W. Tomaschek, Bassiana, Pauly-Wissowas Realencyklopaedie der class. 

Altertum-swissenschait, neubearbeitet von G. Wissova, V. Hallband. 

W. Tomaschek, Die alten Thraker, 190, Wien, 1893. 

W. Tomaschek, Zur Kunde der Hémus-Halbinsel, Topographische, 

archeologische und ethnologische Miscellen, Sitzungsberichte der phil -hist. 

Classe der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, Bd., XCIX, II Heft, 

1881), Wien, 1882. 

J. Tomié, Novi grad — Kladovo — Fetislam, Glasnik SKA (1906). 

J. Tomi¢, Prilozi za istoriju Crnojevica i Crne Gore, 1489-1536, 

Spomenik SKA XLVII. 

M. Tomi¢, Antroponimija Karasevaca II, Zbomik za filologiju i 

lingvistiku, XVIII/1 (Extras — 1974). 

M. Tomié, Elementele lexicale romdnesti in graiul sirbesc din 

localitatea Svinita (Judepul Mehedini), Fonetica si dialectologie, vol. IX 

(Extras - 1975). 

M. Tomi¢, Govor Svinicana, Srpski dijalektoloski zbornik, XXX, Rasprave 

i grada (1984). 

M. Tomié, Makedonski jazik, Makedonaski elementi u antroponimiji 

Svinitana, SR Rumunija, god. XXIII (Skopje, 1972). 

M. Tomié, Srpski i hrvatski govori u Rumuniji, Razvitak, 4-5 (1972). 

O. Tomié, Portretne vrednosti predstava rimskih careva u doba 

Konstantina, Niš i Vizantija I, Ni§, 2003. 

S. Tomislav, Opaske u Satrovackom, KnjiZzevnik 14, sv. 2, Zagreb, 1960. 

G. Tomovié, Morfologija ćiriličkih natpisa na Balkanu, Istorijski 

institut, Posebna izdanja 16 (1974). 

M. Tomovié, Kraku lu Jordan and Gold Mining and Metallurgy in 

Antiquity, Starinar L (2000). 

M. Tomović, Mihajlovac — „Blato“ — Une Jorteresse de la basse 

antiquite, Đerdapske sveske III, Beograd, 1986. 

M. Tomović, Roman sculpture in Upper Moesia, Beograd, 1992. 

M. Tomović, Tekija, keramika sa utvrdenja, Starinar XXXIII-XXXIV 

(1982-1983), Beograd, 1984. 

M. Tomović, Đ. Jovanović, Vrelo, Šarkamen. Tetrarhijski carski 

kompleks. Izveštaj o istraživanjima u 1988-1999. godini, Starinar L (2000), 


M. Tomović, Č. Vasić, Prelo — Sarkamen, carska palata: Zlami nakit iz 

mauzoleja u Sarkamenu, Beograd, 1997. 

M. Tomovi¢, et al., Sarkamen [Eastern Serbia]: A tetrarchic imperial 

palace – The memorial complex, ed. Ivana Popovi¢, Beograde, 2005. 

Naissus-Dyrrhachion-Scupi-Serdica- 


L Toth, Destruction of the Sanctuaries of Iuppiter Dolichenus at the 

Rhine and in the Danube Region (235-238), AAHung 25, Budapest, 1973. 

R. Tričković, Junaci dugog rata, Starina Novak i njegovo doba (Zbornik 

radova sa medunarodnog naučnog skupa odrzanog 16-17. septembra 1986. 

godine u Donjem Milanovcu), SANU, Balkanoloski institut, Posebna 

izdanja, knj. 15, Beograd, 1988. 

S. Trojanovi¢, Prilog tajnim jezicima, Juznoslovenski filolog, V (1925- 

1926). 

D). Tudor, Contributii privitoare la armata Daciei Ripensi, Studii si 

cercetari de istorie veche XI, Bucuresti, 1960. 

D. Tudor, Oltenia Romand, Bucuresti, 1968. 

Turski katastarski popisi nekih podrucja zapadne Srbije, XV i XVI vek, 

11, (Priredio Ahmed S. Aličić), Čačak, 1985. 

R. Uhlik, Ciganizmi u Satrovackom argou i u slicnim govorima, Glasnik 

Zemaljskog muzeja, Istorija i etnografija, nova serija, sv. IX, Sarajevo, 1954. 

H. Usener, Rhein. Mus. 58 (1903). 

M. Valtrovi¢, Otkopavanja u Kostolcu (nastavak), Starinar I (1884). 

W. Van Zeist, Plant husbandry and vegetation of Tell Gomolava, 

Vojvodina, Yugoslavia, Palaeohistoria 43-44 (2001/2002), 2003. 

M. Vasi¢, Cezava — Castrum Novae, Starinar XXXIII-XXXIV (1982- 

1983), Beograd, 1984. . 

M. Vasić, Nalaz solida Tapdosija II u kastrumu Pontes, Numizmatičar 6 

1983). 

¢ M) Vasi¢, Nalazi rimskog bronzanog novca IV i V veka iz municipijuma 

Horreum Margi, Bgd. 1990. 

M. Vasić, On the porphyry head from Niš once more, Starinar L (2000), 


M. Vasić, Prolasci i boravci rimskih imperatora u Nišu krajem III i u IV 

veku, in: Naissus I, Niš 2008. 

M. Vasić, G. Milošević, Mansio Idimim, Beograd, 2000. 

M. Vasić – Đ. Jovanović, Mermerna ikona Libera i Libere iz okoline 

Pontesa, Đerdapske sveske IV, Beograd, 1987. 

M. Vasić – J. Kavajin-Mundrić, S. Popović, Horreum Margi — Ravno — 

Ćuprija (iskopavanja 1979. i 1986-1988. godine), Vesnik Vojnog muzeja 33, 


M. Vasić — S. Petković — V. Manojlović-Nikolić — M. Križanec, 

Rezultati istraživanja višeslojnog nalazišta Horreum Margi — Ravno — 

Ćuprija u 1989. godini, Vesnik Vojnog muzeja 36 (2009). 

M. Vasmer, Schriften zur slavischer Altertumskunde und Namenkund 11, 

Berlin, 1971. 

M. Vego, Zbornik srednjovjekovnih natpisa Bosne i Hercegovine, IV, 

Sarajevo, 1970.



V. Velkov, Les campagnes et la population rurale en Thrace au IP* — 

VI siécle, Bysantino-Bulgarica I (1962). 

S. Veljkovié, Boljevac i okolina, Zajetar, 1986. 

M. J. Vermaseren, Mithras. Geschichte eines Kultes, Stuttgart, 1965. 

M. L. Vermaseren, Corpus inscriptionum et monumentorum religionis 

Mithriacae, Hagae, 1960. 

C. Vemadsky, The Spali of Jordanis and the Spori of Jordanis and the 

Spori of Procopius, Byzantion 13 (1938). 

A. Veselinovi¢, Vojska u srednjovekovnoj Srbiji, VIG 1-2 (1994). 

B. E. Vidos, Manuale di linguistica romanza, Firenze, 1959. 

B. Vikić-Belančić, Neka obiljezja ranocarske keramike u Jjugozapadnoj 

Panoniji, Starinar XII/XIV (1962-1963). 

V. Vinja, Romanski elementi u govorima i toponomastici otoka Korcule, 

Zagreb, 1951. 

R. Jurjevič Viper, Rim i rano hriséanstvo, Sarajevo, Izd. Pred. Veselin 

Maslesa, 1963. 

Vijesnik hrvatskog arheoloskog drustva, N. S. VII (1903/4). 

J. Vlajić-Popović, B. Sikimié, Some additional facts about lexical 

contacts between the Balkan Languages, Balcanica XXI (Beograd, 1990). 

J. de Vries, Aligermanische Religionsgeschichte, Berlin, 1957. 

D. Vuékovié-Todorovié, Donji Milanovac — rimsko naselje (Taliata?), 


D. Vučković-Todorović, Iskopavanja kod Donjeg Milanovca i u 

Prahovu, Limes I (1961). 

D. Vučković-Todorović, Iskopavanja kod Donjeg Milanovea i u 

Prahovu, Arheološki pregled 4 (1962). 

T. P. Vukanovi¢, Etnogeneza Južnih Slovena, Vranjski glasnik X (1976). 

T. Vukanovié, Recnik drevnog rudarstva u zemljama centralnog 

Balkana X1I-XVIII v., Bor, 1998. 

N. Vukeevi¢, Etimologija pojma „Vlah“ i njegova razna znacenja, 

Predmet i metod izuéavanja patrijarhalnih zajednica u Jugoslaviji (Radovi sa 

naučnog skupa, Titograd, 23. i 24. novembra 1978. godine), CANU, Nauéni 

skupovi, knj. 7, Odeljenje drustvenih nauka, knj. 3, Titograd, 1981. 

M. Vukié, Romanizmi u ,,Reéniku timockog govora” Jakse Diniéa, U 

svetlu carskih gradova, Niš, 1994. 

Lj. Vukovié - V. Trbuhovié, O hronoloskom odnosu lokaliteta ranog 

bronzanog doba u Negotinskoj krajni, Starinar XVII (1966). 

N. Vuli¢, Tracki konjanik i druge ikone iz antickog doba, Spomenik 

SKA XCVIII, Odeljenje drustvenih nauka 77 (1941-1948). 

N. Vuli¢, Anticki spomenici nase zemlje, Spomenik Srpske kraljevske 

akademije LXXV, Drugi razred 58 (1933). 

|| 

|| 

. 

N. Vulić, Anticki spomenici naše zemlje, Spomenik Srpske kraljevske 

akademije LXXVII, Drugi razred 60 (1934). 

N. Vulić, Anticki spomenici u Srbiji, Spomenik Srpske kraljevske 

akademije XLVII (1909). 

N. Vulić, Severna granica anticke Makedonije, Strena Buliciana, 

Zagreb-Split, 1924. 

N. Vulić, Anticki spomenici u Srbiji, Spomenik SKA XXXVIII (1900). 

N. Vulić – A. fon Premerštajn, Anticki spomenici u Srbiji, 

SKA XXXVIII, Drugi razred 34 (1900). 

Spomenik 

R. E. Zachrisson, Romans, Kelts and Saxons in Ancient Britain, Uppsala, 

1927. 

Zbornik Ilariona Ruvarca, sv. I, Beograd, 1934. 

Zbornik Konstantina Jirečeka I, SANU, Posebna izdanja, CCCXXVI, 

Odeljenje društvenih nauka, nova serija, 33, Beograd, 1959 (preveo: Ilija 

Sindik). 

Zbornik radova Vizantološkog instituta 4 (1956). 

Gh. Zbuchea, (Diskusija), Radovi ANUBiH LXXIII, Odeljenje 

društvenih nauka 22 (1983). 

J. Zeiller, Les origines chrétiennes dans les provinces danubiennes de 

Tempire romain, Paris, 1918. 

J. Zeiller, Les premiers siécles chréetiens en Thrace, en Gréce et 

Constantinople, Byzantion 111 (1926), Paris, 1927. 

G. Zeuss, Die Deutschen und die Nachbarstaemme, Heidelberg, 1925. 

O. Zirojević, Crkve i manastiri na području Pećke patrijaršije do 1683. 

godine, Beograd, 1984. 

O. Zirojević. Smederevski sandzak-beg Ali-beg Mihaloglu, Zbornik za 

istoriju Matice srpske 3. 

O. Zirojević, Tursko vojno uređenje u Srbiji 1459-1683, Beograd, 1974. 

V. von Zolnay, Vereinigungsversuche im XV Jahrhundert, Janos von 

Hunyadi, Frankfurt-Koblenz, 1967. 

E. Zoliner, Die politiche Stellung der 

1950. 

Volker im Frankenreich, Wien, 

Lj. Zotovi¢, Boljetin (Smorna), rimski i ranovizantijski logor, Starinar 

XXXIII-XXXIV (1982-1983), Beograd, 1984. 

R. Zotovi¢, Gradska uprava sa podrudja Viminacijuma, Viminacivm 15, 

Pozarevac, 2007. 

Lj. Zotovi¢, Izvestaj sa iskopavanja kasnoanticke nekropole u Nisu, 

Limes u Jugoslaviji I, Beograd (1961). 

Lj. Zotovié, Jagodin Mala, in: Enciklopedija Nisa, Ni§, 1995. 

Lj. Zotovi¢, Mediana – rimsko naselje, Atheoloski pregled 4 (1962). 

Lj. Zotovi¢, N. Petrovi¢, Kasnoanticka nekropola u Jagodin Mali (vodič 

bez paginacije), Niš, 1968.



Lj. Zotović, N. Petrović, P. Petrović, Niš, Jagodin Mala — kasnoantička 

nekropola, Atheoloski pregled, 9 (1967). 

Lj. Zotovié-Petrovié, Boljetin — Gradac na Lepeni, Stare Kulture u 

Perdapu, Beograd, 1969. 

Ziva antika 10 (Skoplje, 1960). 

S. Zivanovié, Ostaci ljudskih kostura iz grobnice u KarataSu kod 

Kladova, Derdapske sveske II, Beograd, 1984. 

V. Zivkovié, Torlak, Pirot, 1994. 

S. Zivkovié, Communication sur les squeletteshumains de la nécropole I 

et II Vajuga, Derdapske sveske 111, Beograd, 1984. 

T. Zivkovié, Crkvena organizacija u srpskim zemljama, Beograd, 2004. 

T. Zivkovié, Juzni Sloveni pod vizantijskom viaséu (600-1025), Beograd, 

2002. 

T. Zivkovié, Sloveni i Romeji, Beograd, Istorijski institut SANU, 

Posebna izdanja, knj. 33, 2000. 

J. W. Walvasor, Die Ehre des Herzogstums Krain, 1689 (prema 

Rupelovom izdanju Valvasorjevo berilo), Ljubljana, 1951. 

1. B. Ward Perkins, Roman garland sarkopfagi from the quaries of 

Proconesus (Marmara), Smithsonian Report for 1957, ‘Washington, 1958. 

T. Wasilewski, Stefan Vojislav de Zahumlje, Stefan Dobroslav de Zeta et 

Byzance au milieu du XT° siécle, Zbornik radova Vizantoloskog instituta, 13 

(1971). 

G. Weigand, Die Aromunen-Ethnographisch-philologisch-hystoriche 

Untersuch-ungen ueber das Volk der sogenannten Makedoromanen oder 

Cinzacer, Leipzig, 1894-1895. 

G. Weigand, Ethnographie von Makedonien, Leipzig, 1924. 

G. Weigand, Vlacho-Meglen, Leipzig, 1892. 

L. Weisgerber, Deutsch als Volksname. Ursprung und Bedeutung, 

Darmstadt, 1953. . 

H. Vetters, Der Vogel auf der Stange-ein Kultzeichen, Jahreshefte des 

Osterreichischen archaologischen Institutes XXXVII (Wien, 1948). 

Linn White jr., Tecnica e societa nel medioevo, Milano, 1967. 

N. van Wijk, Taalkundige en historiese gegevens betreffende de ondste 

betrekkingen tussen Serven en Bulgaren, Amsterdam, 1923. 

A. D. Xenopol, Teoria lui Roesler. Studii asupra stdruinei romdnilor in 

Dacia Traiand, Bucuresti, 1998. 

E. Cabej, Unele probleme aie isioriei limbii albaneze, Studii si cercetari 

lingvistice X/1 (Bucuresti, 1959). 

F} 

ĆIRILICA 

T. Anexcaunpos, 4Hmuuna euna H" 2 xpail Mowmana, Vi3sectus Ha 

My3eHTe B Ceneposanana Bonrapus, 4 (1980). 

B. AurenoB, Kom ucmopusma wa Gbnzapckama, pycka u cpbOcka 

sumepamypa, 11, Codus, 1964. 

TIL AHremoB, Ipavomume na Cmegpan [Jywan 3a manacmupa „ Ce. 

Huxona Mpauku” u 6onzapo-cpb6ckume omHoueHus, I, N° 1 (1979). 

A. Aprupos, Keu 6bazapckume maiinu esuyu, C6opBak Ha Bbyirapcko- 

TO KHFDKOBHO JpyxecTso, I (1901). 

M. H. Apramoros, Hcmopus xasap, Mockpa, 1962. 

1. Atanacosa, Apxeonozuuecku npoyueaHus Ha 3anaOHama KPenocmHa 

cmena Ha Payuapus (1976-1985 2.), Vi3ecTus Ha My3eHTe B CEBEpO3anajHa 

Buarapus, 23 (Bpaua, 1995). 

1. Aranacosa, Buia pycmuka 0o c. Maxpew, Budutcko, VI3BecTus Ha 

myseure B CeBeposanajuia Buirapus, 4 (1980). 

Belgarski etimologicen recnik. I-V, Ssstavili V1. Georgiev, Iv. Gbibbov, 

J. Zaimov, St. Ilgev, Softs, 1971- ' 

T. Benacuen, Hosu useecmus 3a 4epKogHOMO 6e00MCMe0 Ha Buduncka u 

Coduiicka enapxus wnpe3 nepgume 200UHU Ha MAXHOMO 3aenadseane 00 

mypyume, C6 HYHK, 18 (1901). 

C. B. Bepuwreitn – T. TI2Knennkosa, BocmouHopomarckoe enusnue 6 

JIEI(CIIKU·CEMGHMMVČCKOČ cd)epe WHympu u 6He banKancKozo AA3bIKOBO20 

cowsa (BAC), Marepuanst K VI MexayHapoaHOMy KOHTpeccy IO 

M3YHEHHIO CTPaH IOTO-BOCTOMHOji EBpOTIbI, Mocksa, 1989. 

B. Bewesnves, Jlamunckume MecmHu umena 6 Musus u Tpaxus, 

C6oprux B uecr T.. H. Kanaposa I, Codus, 1955. 

B. Bemepnuen, I7bpso6bazapume – 6um u kynmypa, Copus, 1981. 

H. Bunspcku, HHcmumyiuume a cpednosexosna Bvnzapu, Bropo 

6narapeko uapcrgo (XII-XIV 8.), Codus, 1998. 

I/I.2 BoxunoB, Bunzapume eve Busanmuiickama umnepus, Codus, 1985 

(1994%). 

H. BoxxunoB, @amunuiiama Ha Acenesyu (1186-1460), I'encanorus M 

npoconorpadus, Codus, 1985 (1994%). 

H. Boxunos, ITopmpemume a BosHckama iyvpkea, IIpoGmeMH Ha 

H3KyCTBOTO, 1 (1995). 

WM. Boxunos, Paxcdawemo Ha cpednosexosna Bunzapus (Hosa 

unmepnpemayus), in: V. Boxwnos, Cedem emioda no cpedHoseKosHa 

ucmopus, N® 1, Codust, 1995. 

1. BoxxuutoB, Cedem emioda no cpeOHo6eko6Ha UCMOPUSL, Codms, 1995.


H. Boxunos — Bacun Tioaenen, Hemopuzs na cpednosexosna Bvnzapun 

VII-XIV gex, Codus, 1999. 

An. BypmoB, Bvnpocu us ucmopusma Ha npabvnzapume, TCY U0, T. 

44,2 (1948). 

B. Bypmos, Hcmopus na Bonzapun no epeme a Llluwmanosyu (1323- 

1396), U36p. npowuss. I, Cocusi, 1968. 

B. Bbnon, 43 ucmopusma na ceseposanadna Buizapus npes pannomo 

cpedHosexosue, secTus Ha myseute B CepBepoaanajiHa Brirapus 8 (1983). 

B. Benkos, Ipadvm 6 Tpakunm u Jlakun npes kvchama awmuwHocm, 

Codpusi, 1959. 

B. Benkos, Bvsnomenamenen naonuc 3a umnepamop Anacmacuii (491- 

518) om Payuapua, Apxeonorus 2-3 (1984). 

H. Benenukos, [Ipsusm 6pax a I'aspun Padomup, C60pHUK B TaMeT Ha 

An. Bypmos, Codus, 1973. 

C. BurnaHoB, Konekmusna naxodka oO 3emedencku ceuuéa om ceno 

bBeproscku, in: Ilonoso 6 munanomo, BapHa, 1994. 

Busantuiickuii BpeMeHHHK, XIX (1915). 

B. M. Tauak, 9. A. Pukman, Jezenda o Jpazowe u ompasicenue 6 Heii 

CpedHesexosoii 9mHuueckoi cumyayuu & 6ocmourom Ilpuxapnamve, 

OrHuueckay ucropus H ponsknop, Mocksa, 1977. 

Tarosa, Tpaxus npes Obneapckomo cpednosekosue (Hcmopuuecka 

2eozpagpus), Codus, 1995. 

Cs. Teoprues, Hnepamop ®pudpux Bapbapoca Ha Baikancius 

nonyocmpog u 6vnzapckume semu, Bbnrapcka acropauecka 6ubnuorexa, III, 

2(1930). 

B. T'eoprues, Bvrzapcka emumonozus u onomacmuxa, Codus, 1960. 

B. T'eoprues, Bbnpocu na 6bnzapckama emumonozus, Codus, 1958. 

B. Teoprues, Haii-cmapume cnassncku umena na Bankanckus 

nomyocmpoe u manXHOmoO 3HA4YeHue HA Hawi e3uxk M Hawama ucmopus, 

Biyrapcku esuk VIII (1958). 

B. Teoprues, Tpakuiickama dyma IIAPA u noxodvm a Anexcandep 

Maxedonciu KoM Hempoc, Wssectus 3a Gbnrapcku esux IX (1962). 

B. Tepos, Ilpoy4eanusn 6bpxy nosemnenume omHoueHus 6 Hawume 3emu 

npes pumcko epeme (I-HI 6.), Tomamwmak a Coduiickus VHBepcHTeT, 

Hcropuxo-¢punonorudecky daxynrer L, 2 (1955). 

B. I'epos, Pomanusmom meacdy JJynasa u Bankana 1. Om Aszycm do 

Xaopuan, Tommumuk Ha Coduiickus Vuusepcurer, Kcropuxotunonornuecku 

daxynter 45 (1948/49). 

B. Tepon», Pomanuzsom mexcdy [ynasa u Barkana om Xadpuan do 

Koncmanmun Benuku, Copuuank va Cobpuiickan YHusepcutet, HcropHko- 

Gunonormaeckn daxynrer XLVII (1950-52), 69; Ibid. XLVIII (1952/53). 


JI. A. Tuanun, K xpowonozuu u Kapakmepy cnaanHu3ayuu.kapnamo- 

Bankanckozo npocmpancmea (no uHZ6ucmeueCKuM U (UTONOZUYECKUM 

Oannvim) L. Crasanckue mononumst y Ilpoxonus Kecapuiickozo, ETHOreHe3 

napozoB BankaH 1 ceBepHoro IIpuuepHoMopss, Mocksa, 1984. 

E. Tonybunckuil, Kpamkuil ouepk ucmopuu npagociasHvlx yepkeei 

6Bonzapcxotl, cepbekoii u pyMbiHckoii, Mocksa, 1870. 

JL. B. Topuna, IToxodwm na zpaq Amedej VI Casojcku npomue Bvnzapust 

npe3 1366-67, Victopuuecku npernen, 6 (1970). 

B. IL T'paues, Cepbckas zocydapcmeennocms 6 X-XIV 6., Mocksa, 

1972. 

II. 

I's6itys, IIpuroc kem Obnzapckume matinu esuyu, C6HY, XVI-XVII 

(1900). 

B. Tosenes, M3 ucmopusma Ha bBvneapus npes 1358-1365 2., 

MHcropnHuecku npernex, 1 (1975). 

B. Tio3enen, 3 ucmopus na Bvnzapus npes nponemma Ha 1365 2., UIl, 

N° 1 (1975). 

B. Tozenes, IHonumuyecka ucmopus Ha JJoOPysjicanckomo KHaxcecmeo 

(cpedama na XIV — navanomo na XV eex.), Ouepuy Bbpxy HcropHyTa Ha 

6nirapckus Ceeponstok i UepHoMopuero (kpas Ha XII – Bauanoro Ha XV 

Bek), Codus, 1995. 

B. IioaeMeB, Cmonuyu, pesudenyuu u 080pyoéa Kyimypa 6 

cpednosexosna Bvneapus, Ot ČHOMAJICKHH CTAH KBM wapckus BoOp, X 

(1994). 

JI JuMurpoB, Ha0apo6Rume nnouu om puMCKO 6peme 6 CesepHa 

Btnzapua, Copax, 1942. 

Xp. JIMMHTDOB, Bwneapo-yneapcxu omHowenus npe3 

Cpednosexosuemo, Cobwx, 1998. 

M. JipuHBos, Hs6panu npouseedenus, 1, Codus, 1971. 

M. JipMHoB, 3acenenue KBankanckozo nomyocmposa cragsHamu, 

Hs36paHu ceumnenns I (1971). 

H. Nlyitues, Boazapcku OyMu 6vgh eusanmuiicku cmuxose om XIV eex, 

C6GopHHK Ha Bburapckara Akajemuiia Ha Haykute H H3KycTBaTa, XLI 

1945). 

( I/I) JlyiiaeB, Obedunenuemo na cnassHckume niemena 6 Musus npes VII 

6., Bbnrapcko cpeJiHoBekoBHe, Codus, 1972. 

B. Nlyitues, Ipenuckama na nana Hnoxenmuii III c 6vnzapume, Yson, 

TeKcr H Genexku ot H. yitues, Nogumunk Ha CoduicKus yHUBEPCHTET, 

Vcropuxo-dunonornyecky dakyarer, XXXVII, 3 (1942). 

H. Jyitues, IIpenuckama a nana Hnokenmui II c Gboneapume, 

TonumuiHHk Ha Coduiickus yHHBepcHrer, FcropHKo-(HMoorHueckH 

(akynrer, XXXVII, 8 (1942).


. 

Ha. [lyitues, Ilpoyusanus wbpxy OGbnzapckomo cpeOHođekodue, 

C6opHuk Ha BbnrapckaTa akajgemus Ha HayKHTe, XI-I (1972). 

H. Nypunanos, Esukbm na Tpakume, Cobus, 1976. 

H. M. JKemeaHwK, [Jaeni cepboxopeamcvki iOemHoHiMiuHi 

anmpononimi, TeparopianbHu nianekTH i Bnachi Ha3BH, Kuis, 1965. 

H. M. XKenesnsak, K ucmopuu cepboxopeamckux nampoHuMMuWueCKux 

popm XII-XV aa., locnimkenns 3 MOBO3HaBcTBa, Kuis, AH YPCP, 1963. 

H. 3aiixos, EmHodemozpagpckusm xapakmep a Budunckus caHMaK 

npes XV-XVI eex, M3Becran Ha Myseute B CeBeposamagna Boirapus, V 

(1981). 

H. 3aiimos, Benzapcku umennuk, Codust, 1988. 

H. 3asxos, Tumouanume 6 pannama ucmopus Ha 6vizapckama 

Ovpoicasa, U3secTns, Ha My3euTe B ceBeposanazna Bearapus, 13 (1987). 

B. 3narapckH, Hemopus a Gwnzapckama Ovpocasa npes cpednume 

eexose 1/1, Codpus, 1970. 

B. H. 3narapcku, Hemopua Ha Gvrzapckama 0vpacasa npes cpednume 

eexoge 11, Codns, 1934. 

B. 3narapcku, Hemopun a Gbnzapckama Ovpiicasa npes cpednume 

sexoee, 111, Codusi, 1972. 

B. 3narapckn, Hemopus Ha Obnzapckama Ovpocasa npes cpednume 

sexose, 111, Cous, 1994, 

B. H. 3narapcku, Hcmopus na 6wrzapckama dvpocasa npes cpedrue 

gexose 1/2, ITbpBo Bbnrapcko mapcTBo, O ClaBsHU3aLUATA Ha AbPXKABaTa 

o najlaHeTo Ha IJbpBoro uapcrBo, Codus, 2002% 

B. 3narapckn, Hamepenusm 6 Anbanus RaOnuc c umemo Ha Gvnzapckus 

KHa3 Bopuc-Muxaun, Slavia, t. II (1923-1924). 

B. 3narapckn, 2Kumue u 2iCu3Hb npenod. omya Hauezo Teodocus... 

conucauo... nampuapxom Kanucmo, C6 HYHK, 20, N° 1 (1904). 

HOH-nmacra, AGy-An AxMen Gem OMap, Hssecmus o xosapax, 

OGypmacax, Gonzapax, madespax, cnaesHax u pyccax, M3M. JU XombcoH, 

CII6, 1869. 

K. Hpeuekb, Boanzapcku yapb Cnpayuup», Ilepaonaato cnHcaHHe Ha 

Bbnrapcko KHHXKeBHO JIpy?KeBCTBO, I, Codus 1882. 

K. Hpeuek, Hemopus Boneap, Cobun, 1939. 

K. Hpeuek, Hemopus na 6bnzapume, Codus, 1973. 

K. Hpeuek, Hemopus na 6bnzapume, Cotus, 1978. 

Hemopun umnepamopa Hpakna — couunenue enuckona Cebeoca, 

nucamens VII éexa, nepesos c apMnHckoro K. ITarausua, CII6., 1862. 

Hcmopus na Bvnzapus, 1, Codus, 1961. 

A. HumpkKoBb, 3anadwume kpauuja Ha OGbnzapckume semu, Coodus, 

1915. 

. Visanos, Boazapcku cmapunu us Maxedonus, Codus, 19707 

Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XV1I vek) 381 

H. HaaHoB, Oxpudckama apxuenuckonus npez XI eex, Cn BAH, 1 

1911). 

¢ 171? MHnaHon, Cesepra Maxedonuja. Hemopuuecku usoupsanus. C o6pasu 

u Kapru, Codus, 1906. 

B. B. Usanos, B. H. Tonopos, Mccredosarus a obnacmu chnadqHCKUuX 

Opesnocmeii, Mocksa, 1974. 

B. B. Hnagon, B. H. Tonopos, K eonpocy o npoucxosicoenuu 9mHoOHuMa 

„Banaxu”, AHCCCP, WHCTHTYT CHaBSHOBENCHHA M OaIKaHMCTHKH, 

Mocksa, 1979. 

K. Jupeuex, Hcmopus ia 6onzapume, Codus, 1978. 

K. Jupeuek, Hcmopus na Gvnzapume c nonpasku u dobasku om camus 

asmop (nox pexakuusta Ha npod. Ierbp Xp. Iletpos), Codus, 1978. 

J. Jypyxosa, Cpebpru cnumuyu u cy0 om Koncmanyuii I, Apxeonorus 

XV/4 (1973). 

H. A. Kanyxckas, Ilareobankanckue penukmsl 6 COBDEMEHHbIX 

GankaHcKux #3bikax (K mpoGneMe pyMPMIHO-aJOaHCKHX — JIEKCHUECKHX 

napannenei), Mocksa, 2001. 

TL KomemapoB, JJomomuuecka zeozpapun Ha cpeOHogekoeHama 

Gbnzapcka Ovporcasa, T. 2, Codus, 1989. 

E. Kouena, Haxou ocobenocmu Ha HaOmucume Ha ibpkeama „Ce. 

Bozopoduya” a c. Jorna Kaenuyja, IAY, 14 (1970). 

Xp. Konos, Onuc na cnaeiHckume pokonucu 6 Gu6nuomekama Ha 

Bwneapckama axademus Ha naykume, Codust, 1969. 

IL Konenapos, [Tonumuuecka zeozpagus Ha cpedHosexosHama 

6wnzapcka Ovpaicasa, IbpBa aacr, Ot 681 no 1018, Codus, BAH, 1979. 

J. K. Konocosckast, Bemepatckoe semneenadenue 6 IlanHonuu, BecHux 

npesueii uctopuu (1963). 

II. KoucraHrHHoB, Taiien a3uk Ha CMuno6cKu neuan06apu, TIpunosu, H. 1, 

HayuHo apywmrrso, burona, 1960. 

B. . Kopoiniok, K uccnedoeanusm 6 obnacmu 3mHozeHe3a CRagsH u 

ocmouHbix poMaHyes, Bonpocbt STHOreHe3a H STHUYECKOH HCTOpHH cJIaBRH 

H BOCTOYHBIX poMaHLieB, MockBa, 1976. 

B. [I. Kopomok, JepeeujeHue cnaesH 6 ITodynasve u na BankaHbi : 

(Cnaaate u 6onoxu 6 VI — cepedune VII 6.), CoBerckoe cnaBaHoBeneHue, 6 

1976). 

¢ B.) I Kopomok, Tepmun «Bonowckas 3emis» 6 paHHecpeOHeGeKO6bIX 

NUCbMEHHBIX UCMOYHUKAX, OrHHueckas HCTOpHH BOCTOYHBIX POMaHIEB, 

JipenHocrb H cpemHMe Beka, Axamemus wayk CCCP, MHucrayr 

ClIaBSHOBE/IEHH H GarkaHHcrHKH, Mocksa, 1979. 

JO Kperuy, Topnaku 6 Cepbuu, Etnoses and cultures on the Balkans 

(Internasional Conference, Trojan, 23-26. 08. 2000), Vol. 1, Sofia, 2000.

- o 


A. Kyses, Koi e enadan epad Cogpus npes 70-me 200unu a XIV eex, 

Cepnuxa – Cpeneu – Codust, Cocus, 1976. 

A. Kyses, 3a naxou enapxuu 6 Bbnzapun npes IX sex, MexxyHapones 

cumnozuyM 1100 roz. ot KoHuHHaTa Ha cB. MeronuHii, T. 1, Codus, 1989. 

T. Ky3maHoB, Apxeonozus XV/1 (1973). 

JI Jlasapos, [pe6na 6ponsoea nnacmuka om KONeKyusma Ha mun — 

Jwnzonon, Apxeonorus (1992/93), Codust, 1992. 

Jlenopckuit, Hemopus OeccanoHukckazo sxsapxama, C. Ilerep6yprs, 

1901. 

T. T. JluraBpun, Konzapusn u Buzanmus 6 XI-XII es., Mocksa, 1960.R. 

Loewe, Altgermanische Elemente der Balkansprachen, KZ XXXIX (1904). 

T. Jluraspun, Bvreapus – Busanmus, XI-XII B, Codus, 1987 (6yrapcku 

TpeBox). 

T. T. JlutaBpun, Bnaxu eusanmutickux ucmounuxoe X-XIII es., FOro- 

Bocrounas Espona B cpenuue Bexa, Kumunes, 1976. 

Makyuten», MmanbaHCKin apXueu u xpaHujinca 6b Huxb Mamepianbı 

Ona cnosen. ucmopuu, I, Cn6. 1870 (npunoxenue koMb XVI 1. H3p. H. 

Ak. Hayk, Cn6.). 

B. Mapkon, IIpunoz xon maiHume a3uyu, MakenoHcku A3uK, V, KH. 2 

1954). 

( E.) Mapkon, ITpunoz xon maiinume szuyu, MakenoHckn sizuk, VI, kH. 1 

(1955). 

X. MaraHoB, Hosu ceedenus 3a poocmsenuyu Ha Oecnom EmmuMup 

(Anoumup), Topuuank CY – CBII Hnaut Hyiiues I (1987). 

Xp. Maranos, FOyzo3anadnume 6vnzapcku 3emu npe3 XIV 6., Codus, 

1986. 

IL H. MumoxoB, Xpucmusnckasn OpeaHocmb 3anadwoii MakeOoHuu, 

HPAVIK, 3, N? 1 (1899). 

B. MukonB, IIpousxod u s3HaueHue Ha uMeHama Ha Hauume 2padoee, 

cena, peku, naanunu u Mecma, Cous, 1943. 

A. Mumren, Mamepusinu 3a zosopume 6 bpayuzogo, CGHy, XI (1894). 

Crp. Muwes, 7pemunm KkpbcmoHoceu noxoo u 6bnzapume, Hapecrun Ha 

Hucraryra 32 (Gbyrapckara) HcropHy, 7 (1957).Cr. MitaneHon, Hmenama 

hHa cedam 6bnzapcku cmonHuHu, IIpecna6, Cpedey, Bo0en, Oxpuo, Tbpno60, 

Buouu, IIno60u6, Bbnr. MBCbn. VII-VIII (1927). 

Cr. MnajieHoB, Hcmopus na 6bnzapcku e3uk, Cotipas, 1979. 

Monmana, T. 1, Bbnrapcka akaneMH# Ha HayKHTE — ApxeOJIOrHueCKH 

MHCTHTyT C My3eii, Sona, 1987. 

3. Mopdosa, Ceemunuwe anmuuxo 6 I'aeunyuma, beproecko, HaBecran 

Ha ApxeonorHueckH HHcTHTyT XXI (1957). 


B. Momng, Ceodna epavoma Ha kpan Munymut Ha Xunenoap u nupzom 

Xpycuja, eepojamho 00 1303 2., CiOMEHHLH 32 cpeyiHOBekOBHaTa H HOHOBa 

ucropuja Ha Makejnouuja, T. 1, Ckonuje, 1975. 

H. Mymaros, Monemume u neuamume na 6vnzapckume yape, Cous, 

1924. 

I1. Myraduues, Hcmopus a 6vrzapckus wapod (681-1323), Codus, 

1986. 

I1. Mytadunes, Knuea 3a 6vazapume, Codus, 1987. 

IL Myraduues, Cmapuam Opyw npes ,, Tpasnosu epama”, CrioMeHHK 

BAH 56 (1937). 

B. M. H., Buduncka enapxus. Hemopuuecko munano u cvepemenomo il 

cvemosnue, Copusn, 1924, 

E. IL Haymos, Bankanckue Bnaxu u ghopmuposanue dpesuecepbekoii 

Hapoonocmu (K ananusy enawckux umen u3 cepbekux zpamom XII e.), 

OrHHuecKam HCTOpHy BOCTOYHBIX POMaHIEB, JIDEBHOCTh H CpejHHe Beka, 

AkaneMHH Hayk CCCP, UHCTHTYT cHaBqHOBe,eHHR H OaKaHHCTHKH, 

Mocksa, 1979. 

E. II. HayMoB, I'ocnodcmeyiowuii knace u zocy0apcmeenHHaa anacmb 6 

Cepbuu XIII-XV 66, Mocksa, 1975. 

E. II. Haymos, K eonpocy o sHaueHuu mepmuna «Bnaxus» 6 xporuxe 

max Ha3bi6aeMo20 Ancbepma, ITHHUECKAS UCTOPHS BOCTOYHKIX DOMAHIIER, 

HpesHocts H cpenuue BeKa, AKameMMHH Hayk CCCP, I/Iflc-mry-r 

CNaBAHOBENCHHA H GanKaHHcTHKH, Mocksa, 1979. 

E. IL HaymoB, Bonowickas npobnema 6 co8peMeHHOU 020CAascKoil 

ucmopuozpagpuu, MHcropMorpaQHueckHe acHeKTPI CJaBHHO-BOJIOHICKHX 

cBy3eH, Kuiuues, 1973. 

E. IL HaymoB, Craesro-sonowckue cen3u, Kuuunes, 1978. 

B. Huxonosa, Ycmpoiicmeo u ynpaenenue Ha Ovnzapckama 

npaseocnaaHa uybpkaa (IX-XIV), Copna, 1997. 

M. Hukonosa, Kou abnpoca 3a umemo Ha zpad BuOuuH, M3aBecran Ha 

My3eHTe B CeBepo3anajuHa beirapus 14 (1988). 

II. Hukos, Bbazapo-ynzapckume omuowenus om 1257 do 1277 200una, 

CnncaHue Ha Bsirapckara akanemus Ha Haykute XI (1920). 

IL Hukos, Lepxosnama nonumuxa Ha Hean Acen II, Bbirapcka 

HcTopHuecka 6ubnuotexa, III, N? 3 (1930). 

I1. Huxos, Hcmopus na Buduncko kusiscecmeo do 1323. z0dune, TCY 

U, 18, Codus, (1922). 

IL HukoB, Cwvdbama Ha ceseposanadnume Objnžapcku 3emu npes 

cpednume eexoge, Bbnrapcka ucropuyecka 6ubnuorexa, I, N? 1 (1930). 

IL Huxoss, Hemopun Ha éudunckomo kuscecmso, Codus, 1922. 

IIL. Huxosw, KoM ucmopusma Ha ceseposanaduume Gwvizapcku 3emu, 

Cnucanue Ha Bparapekara akajgemus Ha Hayxute, XVI (1918).

'mW 


TI. HukoBb, Portraits du prince de Vi in Michel Chichman et de sa 

famille, MaBecras uct. np. kib. IV, Codus, 1924. 

H. Hukop5, [Ipuroc KeM ucmopuueckomo u36opo3HaHue Ha Borzapus u 

KM ucmopusima Ha Gbnzapckama Obpoica6a, Cri. BAH, XX (1921). 

TI. HikoBb, Typckomo sasnadssane Ha Bvnzapun u cvobama Ha nocneonume 

[Lluwmanoeyu, VI3BecTHs Ha HCTOPUIECKOTO APYXKECTBO Bb Cogwus, 

VII-VIII (1928). 

TIL Huxoss, Ca06ama na ceseposanadrum® Gvrzapcku 3emu Mpe3b 

cp konumk 6 kxose, Bbnrapcka HCTOpHIECKa 6HGmaoreka, 111, 1 (1930). 

Terap Huxoeb, Tamapo-Gvreapcku omHoOweH s, TonHmak Hcrop.- 

(banonor. pakynrer, XV-XVI (1919-1921). 

B. 9, Open, BankaHcKue amumonozuu 2-4 (toxcHocna6. *bačv, * urda, 

*kopil-), CnaBnHckoe H GankaHcKoe A3BIKO3HAHHE (Mockna, 1983). 

A. OpakHMsH, Mowacmbipb EpMeHuuu 6 10y20-60CcmouHoil Cepbuu, 

Pecrry6uuxa Apmenns, N? 189 (231) (8 okTobpst 1991). 

Cn. Tlanaysos, Pocmucnae Muxaiinosuy, pycku camocmosmenen KHas 

Ha Jlynas, y: Cn. Tanaysos, Hs6panu mpyooee, t. 1, Codus, 1974.. 

Cn. Tlanay3oBb, FOz0-60cmoxs Eeponsi 6 XIV cmonbmiu, JK.M.H. Ip., 

Cn6. 1857. 

Tim. ITaBmoB, Monzonomamapu Ha Gvreapcka oeHHd cnyxcba 6 

Hauanomo a XIV sex, Boenno-uctopuuecku cGopHuk, LVI, 2 (1987). 

H. Tletkosa, Beazapckunm ceeepo3anad 6 nomumuuecKun JCUOm Ha 

Bankanume KbM Kpat Ha XIII eex, Tpynose a BemuKOTHPHOBCKHS 

ynusepcuret „CB. cB. Kupun H Mromiii”, daxynter 3a ucropus, XX, 3 

(1983). 

TL Tlerpos, Koew evnpoca 3a oceobodcoaganemo Ha Buduncka, 

Benzpadcka u Bpanuuescka obnacm om BUIGHMUTICKU U20 U NPUCLEOUHAUM 

b Bmopama 6bnzapcka Obpoicasa, MI1, N?2 (1957). 

TI. IlerpoB, Obpasysare Ha Gbnzapckama Obpoicasa, Copus, 1981. 

X. TlonenakoBuk, Yume 06a npunoza KoH MakedOHCKU maiHu R3UNU, 

Make;jnoHcku 53U, 11, (1951). 

M. T. Tonpyxenko, CuwoOukb yapa Bopuna, Codusi, BbirapckH 

crapuHu, VIII (1928). 

JIpaaunama Ha c6. IpasocnagHa yopkea c mMeKysanuama um, TI, npeB. 

u pejL. cBeDL. Cr. HlaHkoB, nporoj. Ha. Cre(paHon u I1. Ilanes, Codus, 1913. 

®. Pauxu, Hemopun na Buwneapus, (Ipeson: P. Boxwiosa H H. 

Boxxunon) Codus, 1999. 

Pamenoss, Mecemspuiicku yvpxeu, Cobust, 1932. 

A. M. PemeroB, AHmpononunmuueckue mpancgopmayuu 6 UHOHayuonannoii 

cpede, dTHorpadust umeH, MockBa, 1971. 

| 

š | 

| 


Cr. Pomancku, Huenama Ha dea Kkpaiidyraecku zpada: l|. Budun. 2. 

Cunucmpa, CGopuuk B decr Ha npoQ. JI. MunerHu 3a CefamieceT 

TOJUHHIHHHaTA OT POXAEHHETO My (1863-1933), Codus, 1933. 

E. Casuesa, Cesacmoxpamop Cmpes, TOIMIHHK Ha Coduiickus 

'YnunepcHrer, Mcropuyecky daxyirer 68, 1974 (1979). 

T. Cubes, Camocmoiina HapoOHocmHa bpkea 6 cpeOHog6eko6Ha 

Bonzapun, Coua, 1987. 

TI. Cripky, K ucmopuu ucnpaenetuzn kHuz 6 bonzapuu & XIV 6., aacr 1, 

CTI6, 1898. 

Cnogapbi pycckozo a3uka XI-XVII eexa, Mocksa, 1975. 

Cnosnuk cmapoykpalhcekoii mosu XIV-XV cm., T. 1, Kuis, 1977. 

W. Cuerapos, Hcemopun Ha oxpuOckama apxuemuckonuk, T. 1: Om 

ocnosasanemo il Oo 3aenadseanemo Ha BankaHckua nomyocmpos om 

mypyume, Codpus,, 1995%. i 

H. Cuerapos, ITvpea 6vazapcka nampuapuius (919-1018), TonatwiHHK 

pa JlyxosHata aKaneMM# „CB. KMMeHT Oxpuzcky”. Borocnoscku 

(pakynrer, 26 (1948-1049). 

O. X. Tpy6auen, IIpoucxosicoenue Hassanuil OoMatuHuX HCUBOMHBIX 6 

cnaanHckux a3bukax, Mocksa, 1960. 

T. Oexep, Buusnue na Gbnaapckama yspkea 6 Madocapcko, CGopHuK B 

yecr Ha B. 3narapcku, Codus, 1925. 

Q. Quunosa, I(onexmuc;ga Haxomka Om puMCKUu UMREpamopcKu 

MoHemu om c. Beno IJone, Buduncku okpbae, Vi3BeCTHs Ha My3eute B 

CenpepoaanajiHa Boirapus, 13 (1987). 

T.. llankosa-IletkoBa, Bvnzapus npu Acenesyu, Cotpus, 1978. 

11. Lenenxos, Taen npocauku paszosop, COHy, X111 (1896). 

JL Lyxnes, Hcmopus na 6bnzapckama ybprea, Codus, 1910. 

JI H. Lyxness, Hemopus Ha 2pad Budun u rezosama o6nacm, (Bunuscko, 

Kyjrcko, BenorpanuHixo, Jlomcko, OpexoBcko, BpauaHcko, Pepau- 

HaHJICKO, BepkoBcko H Kpajura), Copus, 1932. 

TI. Yunes, Taiinusm e3uk Ha cnenyume 6 bumoncko, C6HY, XVI-XVIL 

(1900). 

JL Wagapuk, Cepbexuii nemonucey Ha novemky XV cmoneha, Glasnik 

Srpskog učenog društva, V (1853). 

Ws. lluumvanos, IpwHoc KbM Obnzapckama HapoOHa emuMOnozus, 

CBHY IX (1983). 

. IOpykosa — B. IleHueB, Bemzapcku cpednogekogHu neuamu u 

JoHemu, Cous, 1990.

REFERAT O DOKTORSKOJ TEZI 

„RUMUNI TIMOČANI OD ROMANIZACIJE DO POČETKA 

TURSKE VLADAVINE (Istorijski doprinosi)“ 

ELABORIRAN OD GOSPODINA SLAVOLJUBA GACOVIĆA POD 

NAUČNIM VODSTVOM UNIVERZITETSKOG PROFESORA DR 

GHEORGHEA ZBUCHEA SA ISTORIJSKOG FAKULTETA 

UNIVERZITETA U BUKUREŠTU 

Potpisani Dr. Gheorghe Zbuchea profesor na katedri svetske istorije 

Istorijskog fakulteta, Univerziteta u Bukureštu, naučni savetnik, dobio je na 

uvid konačni oblik elaborata doktorske teze od strane Gospodina Slavoljuba 

Gacovića, nakon obimnog proučavanja koje je trajalo nekoliko godina, kako 

u Srbiji tako i u Rumuniji. 

Kada je upisao doktorat na Istorijskom fakultetu Univerziteta u 

Bukureštu, Gospodin Slavoljub Gacović, autor knjiga i priloga o istorijskimi 

etnološkim istinama u jugo-istočnoj Srbiji, predložio mi je izradu doktorske 

teze o drevnim vremenima, od nastanka Rumuna pa do turske vladavine sa 

desne strane Dunava u severnom delu Balkanskog poluostrva, koji se u 

dana$njem smislu nazivaju Rumgni Timočani. Bez sumnje, predloZeni period 

bio je veoma širok obuhvativii mnogo vekova i prema tome sloZili smo 

se da se obrade samo neka poglavlja koja će doprineti ovoj temi. 

Objašnjenje ovakve odluke ima dvostruke vaZece uzroke, saglasno 

stanju istoriografske problematike i moguénosti dokumentovanja/proucavanja 

primarnih izvora, pisanih ili drugih dokumenata, ukoliko ih ima. Sto se 

tiče dosadasnjih istraZivanja, kojima je autor inače posvetio značajan deo u 

svom uvodu (str.49-80), treba ista¢i da su i pre i nakon vremena 

uspostavljanja turske vladavine, ona ostala veoma oskudna. Iz razumljivih 

razloga, na kojima ne treba sada insistirati, srpska istoriografija kao i ona iz 

susedne Bugarske, uglavnom nije pisala o Rumunima/Vlasima sa jedne ili 

druge strane Timoka. Ovo je očigledno zbog zvaničnih stavova Beograda, 

odnosno Sofije, koji su latinofonom stanovnistvu koje se tamo nalazilo, 

osporavali i poricali pripadnost romanitetu ponekad Zestokim, represivnim 

merama, itd. U stručnoj rumunskoj literaturi, severno od Dunava, istrazivanja 

takozvanih Rumuna Timog&ana je relativno malo i sa neujednacenom 

vredno$¢u. U meduratnom periodu bilo je nekoliko naucnika, kao što su G. 

Vilsan, S. Puscariu, S. Dragomir (kojima se pridruzio nemački naučnik E. 

Gavillscheg), koji su smatrali da je Timočka zona bila jedno od tri jezgara 

gde se formirao rumunski jezik i zato mesta koja se tamo nalaze pripadaju 

oblasti rumunske etnogeneze, ideja koju inače potpuno odobravamo; po

HN“I.J— 


našem viđenju, Dunav se nalazi u središnjem delu Evrope u kojem su se 

formirale i neprekidno živele kao „ljudi zemlje“, generacije Rumuna koje su 

nam prethodile. Preliminarno napominjemo da, sa ove tačke gledišta, doctorska 

teza u svom prvom delu, skoro trećina, predočava dokaze i veoma 

ubedljive zaključke. 

Opsežna istraživanja u pogledu istorijskih činjenica koje se tiču 

navedene zone od završne faze rimskog perioda do u svanuće modernog 

doba su relativno mala i sa neujednačenom vrednošću, posebno onoga što je 

vezano za temu izabranu od strane doktoranta. Kasnije, na samom početku 

Drugog svetskog rata, saradnik N. Iorge sa Fakulteta Univerziteta u Bukureštu, 

N. A. Konstantinesku (Constantinescu) napisao je nekoliko studija, pa 

čak i knjigu „Timočko pitanje“ o antičkim i srednjovekovnim &injenicama 

bez posebne naučne doslednosti. Istu procenu možemo napraviti i o monografiji 

Th. N. Trpčea (Trapce) „Rumuni između Timoka i Morave. Prilozi za 

istoriju Rumuna na Balkanskom poluostrvu“. Nakon decenija ćutanja 

nametnutog uglavnom od strane vlasti, neki doprinosi koji se tiču 

romanizacije, a pre svega istočnog rumuniteta sa desne strane Dunava 

stvorili su predmet istraživanja određenih naučnika kao što su H. Mihaesku 

(Mihžšescu), A. Tanašoka (Tžnžisoca) i S. Brezeanu, zadnji prikupljajući, štaviše, 

rezultate njihovih istraživanja koji su publikovani u dve značajne 

knjige, u kojima problem [Rumuna] Timočana nije naišao na širi i drugačiji 

tretman, kao što nije naišao ni u monografiji gospodina Silvija Dragomira 

(Silviu Dragomir), „Vlasi sa severa Balkanskog poluostrva u srednjem 

veku“, koja je posvećena naročito pitanjima koja se odnose na zapadne delove 

Balkanskog poluostrva. 

U ovim okolnistima, poštujemo i cenimo pre svega poseban značaj 

doktorske teze prezentovane u odbrani. Autor je koristio najraznovrsnije 

objavljene istorijske izvore (neobjavljenih, ne znamo da li ima i koliko ih 

ima), prelistavajući iscrpno velike zbirke dokumenata objavljenih u Bukureštu, 

Beogradu, Sofiji i drugim evropskim centrima, sa originalnim tekstovima 

i/ili samo prevodima na raznim jezicima, obuhvatajući vremenski 

period koji je duži od jednog milenijuma. Pronašao je i koristio veliki broj 

objavljenih izvora van kolekcija, uglavnom objavljene publikacije na prostoru 

bivše Jugoslavije, kao i na drugim mestima. 

Konsultovao je brojne stručne radove, mnoge koji su se našli na 

rumunskoj teritoriji, severno od Dunava, koji se tiču odabrane teme i koji su 

mu očigledno bili dostupni. 

Rezultat je, dakle, rad koji je sada predat na razmatranje i odbranu. 

Rad ima kompleksnu strukturu. Na početku, nakon predgovora, autor olakšava 

pristup čitaocu u dva poglavlja skraćenica izvora i korišćene literature, 

kojima se zatim dodaje analitički prikaz glavnih izvora i prikaz sažetaka i 


kritika, za koje je autor smatrao da su bila oskudna istraživanja prethodnika, 

odnosno, kao što smo i ranije rekli. 

U uvodu se vidi da se, u skladu i sa mišljenjem mentora, period 

istraživanja proteže od romanizacije, odnosno poslednjih vekova postojanja 

rimske države pa sve do kraja XIV veka, kada su se u toj oblasti nastanili 

Turci Osmanlıje (u nekim slučajevima, autor seže do sredine XVI veka, jer 

je koristio veoma važna dokumenta koja datiraju još iz vremena čuvenog, 

sultana Mehmeda Osvajača ili Sulejmana Veličanstvenog). Zatim, precizira 

prostor koji je uzeo u obzir, saževši da je „u periodu od dolaska Rimljana do 

dolaska Turaka, Timočka zona imala mnoge administrativne podele“ koje, 

ukratko (ponovo se vraća ovim problemima i u delovima ostalih poglavlja) 

nabraja u periodu Rimske imperije, odnosno vizantijskog carstva, Bugarske 

države, itd. Ovde je podjednako jasno prikazana ideja da formirano romansko 

stanovništvo kasnije postaje rumunsko, što je protivno jednoglasnim 

tvrdnjama onih iz Sofije ili Beograda, da su Rumuni Timočani autohtoni na 

svom području, da su nihovi preci predstavljeni kao prethodnici u odnosu sa 

doseljenjem Slovena u toj oblasti, tj. sa dotičnim Srbima, odnosno Bugarima. 

Nadalje, rad je podeljen na ukupno pet poglavlja, od kojih svaki sadrži 

različit broj podpoglavlja. Poglavlja su u velikoj meri strukturisana hronološki, 

sa odvojenim granicama koje su uslovljene invazijom germanskih 

plemena, naseljavanjem slovenskih plemena, odnosno istorijskim činjenicama 

srednjovekovnih slovenskih država i završavajući se nastanjivanjem 

Turaka Osmanlıja u Timočkoj oblasti, u poslednjoj deceniji XIV veka. 

Još u prvom poglavlju, autor naglašava, konkretnim činjenicama, 

način na koji se ostvarila romanizacija stanovništva iz te oblasti sredstvima 

'koja su, na mnogo načina, identična ili slična sa onima iz neposredne blizine, 

sa leve strane Dunava. 

Kao što se zna, u složenim uslovima, krajem trećeg veka, imperator 

Aurelian je formirao, sa desne strane Dunava, novu provinciju Dakiju, koja 

obuhvata i oblast Timoka, gde su se tamošnjim romanskim elementima, ne 

znamo koliko ih je bilo, pridružili i ostali, vojnici i civili sa severa Dunava. 

Potvrđena, i smatramo bez sumnje i ostvarena, namera autora bila je da 

dokaže postojanje i kontinuitet Rimljana, koji su postali Rumuni u oblasti 

Timočke zone. Treba podvući u stvari da je on uzeo u obzir razne izvore, 

kao što su arheološki, osteoantropološki, kao i pisani, odnosno literami 

izvori, doduše oskudni u broju, epigrafski, numizmatički, etnološki i 

lingvistički. 

Posebno poglavlje je posvećeno materijalnoj i duhovnoj kulturi Timočke 

zone, do invazije, odnosno do nastanjivanja slovenskih plemena, 

južno od Dunava. Ovde ističemo na poseban način, bremenito poglavlje III, 

1., gde se pokušava na osnovu veoma obilne pregledane dokumentacije

— 

| 


i 

i 

utvrditi naseljavanje, pokušavajući da se tačno utvrde kartografske činjenice. 

Zatim sledi, u okviru istog poglavlja, predstavljanje bitnih aspekata 

materijalonog života ljudi, posebno, veoma detaljna studija o duhovnom 

životu, odnosno hrišćanstvu u toj oblasti, u nesigurnim vekovima između 

antike i srednjeg veka. Smatramo da je ovo poglavlje, delimično 

kombinovano sa prethodnim, moglo samo po sebi da obrazuje doktorsku 

tezu. 

Četvrto poglavlje (IV) se bavi različitim aspektima i iznosi sveukupno 

preko trista strana. Sada, na kraju rada, smatramo da bi bilo bolje da je bilo 

podeljeno u dva različita poglavlja, prvo koje bi iznosilo od 281. do 388. 

strane (većim delom, dok se u drugom obliku neki aspekti ponavljaju i u 

nekim narednim stranicama) i još jedno poglavlje od 389. do 620. strane, pa 

čak, možda, podpoglavlje IV.2.6, o hrišćanstvu, odnosno strane 522-620, 

mogle su da obrazuju posebno podpoglavlje, odnosno da budu u nekom 

drugom poglavlju, posebno što su neki delovi, kao na primer deo posvećen 

manastiru Lopušnji, čije se osnivanje pripisuje vojvodi rumunskih zemalja, 

Radulu Velikom, može biti objavljeno bilo kada kao nezavisna studija. 

U četvrtom poglavlju (IV), takvom kao što je u sadašnjem obliku od 

461. do 521. strane, raspravlja se o veoma posebnom problemu, naime o 

terminu Vlah, odnosno o istorijskim činjenicama koje ovaj termin pokriva. 

Autor je sačinio obimnu i raznovrsnu studiju, rekao bih da je naveo termin 

Vlah, sadržan u različitim srednjovekovnim izvorima (o srpskim dokumentima, 

jednu takvu dokumentaciju je napravila, ranije, Anka Tanašoka /Anca 

Tanasoca/, u jednoj studiji koju, verovatno našom krivicom, doktorant nije 

upoznao). 

Na kraju ovih poglavlja, autor kategorički naglašava da su Vlasi 

„jedna zajednica rumunske nacionalnosti“, ali sa druge strane zaključuje da: 

,»Vlasi, odnosno Rumuni, iz Srbije Bugarske, nikada nisu prošli kroz proces 

formiranja moderne nacije, koji su poprimili Rumuni Rumunije tokom 

devetnaestog veka, i u tome je veliki problem takozvanih Vlaha iz Srbije i 

Bugarske, koji ¢e veoma teško ikada biti prevaziden“. Ovde nalazimo i 

striktno savremene reference, naime da Rumuni iz Istočne Srbije i susedne 

Bugarske, koji se nazivaju svim moguéim stranim imenima, kod kuée ili u 

dijaspori, gde se nalaze mnogi od njih, ,,uporno odrZavaju svoje običaje koji 

nose duh jedne duboke starine. Proces slavizacije je počeo, zaustavio se, a 

oni su ostali Vlasi, odnosno Rumuni, tako da se tačno zna ko je Srbin, 

Bugarin, a ko Vlah, odnosno Rumuz.* 

Poslednje poglavlje rada je u stvari interdisciplinama studija, koja na 

poseban način insistira na odredenim problemima lingvistike, toponimije i 

onomastike. Ovde nailazimo na neka ponavljanja i dopune ranije napisanih 

stranica, na primer u podpoglavlju IIL 1. 


Zaključci su značajni i izmedju 745-758. strane gde se zapravo nalazi 

istinski apstrakt rada posvećen drevnim i srednjovekovnim generacijama 

koje su živele u dolini Timoka i za koje je autor, bez oklevanja smatrao, da 

pripadaju, u velikoj većini, rumunskom narodu. 

Zatim sledi obiman odeljak (str. 759-803) korišćenih dokumenata i 

stručne literature, štaviše, ima gotovo 5200 beleški, od kojih su neke obimne, 

koje se praktično nalaze unutar skoro svih 750 strana koje čine suštinu 

doktorske teze. 

Pred nama je delo koje daje značajan doprinos znanju i razumevanju 

osnovnih momenata u evoluciji rumunskog društva koje se nalazi u 

neposrednoj blizini Rumunije, na desnoj strani Dunava, od njene etnogeneze 

pa do početaka turske vladavine. Mnogi aspekti tih istorijskih činjenica 

prošlih vekova bili su malo ili nimalo poznati. 

Rad je originalan i bogato dokumentovan. Tokom doktorskog staZa, 

jedan deo rada, preko 200 strana, prezentovan je struénoj komisiji, kroz 

referate, koja je autoru dala niz primedbi i sugestija, a koje je on uzeo u 

obzir. Iz objektivnih razloga, s obizrom da se nalazio u stranoj zemlji i bez 

neophodnih sredstava, nije imao priliku da u potpunosti konsultuje 

rumunsku literaturu, mada mislimo da mu osnovne &injenice nisu promakle. 

Autor je svoje obrazovanje završio, od osnovnih do univerzitetskih 

studija, na srpsko-hrvatskom jeziku, i obzirom na to, imao je dosta poteskoca 

prilikom pravilnog iskazivanja Švog znanja i svojih ideja u korektnom obliku 

na rumunskom jeziku, odnosno na njegovom maternjem, koji je usvojio, u 

Jjednom zastarelom obliku i zato veoma oskudnom. 

U prvobitnom obliku, gotovo u potpunosti, rad nam je unapred dat 

tako da smo imali moguénost da direktno u tekstu predloZimo odredene 

napomene i par sugestija, a pošto se autor njih u potpunosti drzao, sada 

nismo imali potrebu da predloZimo napomene koje se ti¢u krajnjeg obika 

rada, osim u nekoliko aspekata, odnosno detalja, beznacajnih, koje smo 

direktno izlozili autoru i za koje smo sigurni da će ih i dalje uzimati u obzir 

radi pripremanja, celokupnog ili deliminog, rada za $tampanje, bilo na 

rumunskom, bilo na srpskom jeziku. 

U predatom primerku postoji dosta grešaka prilikom izraZavanja, 

prezentovanja: lina imena, stilsko i gramatičko izrazavanje, itd., što je 

verovatno zasluga onog koji mu je pomogao u pripremi rumunske verzije i 

onog koji je uneo tekst, a koje je neophodno ispraviti, odnosno popraviti. 

One su problemati¢ne, ali mislim da ne menjaju strukturu nauénog sadrzaja 

rada. 

Obiman rad, na preko 800 strana, sa sitnim fontom simbola, ima 

podjednako, pionirski karakter i značaj u interdisciplinarnom postupku. 

Autor je u stvari realizovao Siroku sintezu jedne kompleksne prošlosti. 

Mogle su biti zapravo dve, ako ne i tri doktorske teze. Verujemo da smo

S 

O 


suočeni sa jednim delom o našoj braći, Rumunima sa desne strane Dunava, 

sazdanim od istoričara koji je dostigao punu profesionalnu zrelost, krunišući, 

na izvestan način, i obimnu dosadašnju bibliografiju, zajedno sa još puno 

knjiga i studija. 

Rad, podjednako originalan i obimno dokumentovan, u potpunosti 

ispunjava uslove za dobijanje stručnog naučnog zvanja i verujemo da je to 

veliki istoriografski uspeh, po pitanju koje se u velikoj meri tiče Rumuna i 

naših suseda iz neposredne blizine. 

Izjašnjavamo se, bez rezerve, za dodelu titule doktora nauka, po . 

ispunjenju odgovaraju¢ih zakonskih uslova. 

REFERAT 

Prof. univ. dr. Gheorghe Zbuchea 

povodom rada „Rumuni Timo¢ani od romanizacije do početka turske 

vladavine“ predstavljenog od gospodina Slavoljuba Gacoviéa radi 

odbrane titule doktora istorije, pod naučnim vodstvom kolege profesora 

Georgija Zbukea (Gheorghe Zbuche) sa Istorijskog fakulteta 

Univerziteta u BukureStu. 

Navedeni rad, podeljen u pet poglavlja, sa dugim uvodnim i zavr$nim 

delom zajedno sa zaključcima i biblografijom, sveukupno 806 stranica, ne 

samo da je obiman već i veoma ambiciozan, kako po nameri koja je izrazena 

u naslovu tako i samom metodom. Kod poslednje teze primecuje se pokusaj, 

u vecoj meri uspešan, da se koriste sve vrste izvora i njihove komponente 

kao podrška predloZzenog prikaza. Prema tome, kao što se iz rada vidi, tesko 

je reći šta nedostaje od informacija iz antičke knjiZevnosti, iz kartografskih i 

epigrafskih izvora, ili iz rezultata lingvistickih istraZivanja, kao i iz arheoloske 

dokumentacije. Konstatacija koja je ovde izraZena, rezultira koliko iz 

samog teksta teze, toliko i iz ispitivane ogromne bibliografije koja se nalazi 

na kraju rada (str. 759-803), opširno upotrebljena i navedena tokom rada. 

Tako je interes jedne takve teze na prvi pogled regionalan, može se reéi 

da ova teza odgovara na pitanja vezana za ceo balkanski romanitet u 

kontekstu evolucije stanovnistva Sirom Rimske imperije pa sve do samih 

njenih ivica. Zbog toga je mozda ticbzlo jednu takvu tezu izraziti na jednom 

univerzalnom jeziku. Takvo rešenje bi imalo povoljan ishod na izuzetan 

napor autora. To bi omogucilo da se izbegnu neprijatnosti Ciji je uzrok 

fonetska specifinost slovenskih jezika koji menjaju gréko-rimsku onomastiku 

i toponimiju više nego što to &ine romanski jezici, kao što je rumunski 

jezik. Ostaje da je, kroz juznoslovensku školsku i univerzitetsku lingvistitku 


pipremu autora i prevodioca koji mu je pomogao, na prevodenju teksta na 

rumunski jezik, preradena forma teze, da tako kaZemo, gruba, posebno kod 

nekih prebacivanja anti¢kih imena. Jedan primer je dovoljan da se razume 

ovakav fenomen: u uvodnom delu, posle kojeg se u stvari ova situacija 

ponavlja, sreéemo, na strani 34. ime antičkog autora Fest (!?), to je zato, da 

se malo nasmejemo, jer su se slovenska izdanja antickih autora poigrala 

(našalila) sa autorom i njegovim prevodiocem; u stvari radi se o Festus-u, 

tako se Valent na stranici 125. i na drugim mestima treba protitati Valens 

(imperator), a Marc Terentiu sa stranice 33., Marcus Terentius, itd. 

Kao što je iznad prikazano, rad je sastavljen od veoma dugog predgovora, 

gde su posle uvoda i skraenica (razumno podeljenih, kao i bibliografija 

na kraju, na izvore i druge radove) izlozena uvodna razmatranja 

autora. Citalac tamo moZe naéi veoma jasno izloZen cilj rada, u ideji da se 

prati proces romanizacije srednjobalkanskih plemena i njeni rezultati, sve do 

dolaska Turaka krajem XIV veka, stigavsi u nekim slučajevima zakljuéno i 

do XVI veka. Trebalo bi ovde jasnije navesti poreklo termina „Vlah“, koji je 

iz konteksta &ini se pripisan pojedinim ranijim epohama nego što je to u 

stvarnosti slučaj. 

Rezime glavnih izvora od 33. do 47. str. ima, bez onih napred navedenih, 

skoro sveobuhvatan kvalitet, s objektivnim i pristojnim komentarima 

autora. Nadalje, možemo primetiti veoma dobar repertoar i razmatranja koja 

se tiču doskora$njih istrazivanjd u ovoj oblasti, uključujući kritična razmatranja 

od strane doktoranta u ovom poglavlju (str. 49-80). 

Odavde pa nadalje, sustina rada dobija specifitan naslov, koji se 

pojavljuje kao podnaslov teze: „Od rimskih gradana do ‘nacije’ srednjovekovne 

epohe®. Nadalje slede poglavlja od I do IV. Ova poglavlja, da ne 

navedemo njihove podele, obuhvataju sledece teme: I. Romanizacija stanovništva 

Timočke zone pod rimskom vlašću do invazije germanskih plemena 

na Balkansko poluostrvo; II. Romanizacija stanovnistva Timogke zone pod 

rimskom vlašću od invazije germanskih plemena do naseljavanja slovenskih 

plemena; III Materijalna i duhovna kultura Timočke zone pod rimskom 

vlašću do nastanjivanja slovenskih plemena na Balkansko poluostrvo; IV. 

Istorijski dogadaji i stanovnistvo Timočke zone od nasta-njivanja slovenskih 

plemena do dolaska Turaka Osmanlija na Balkansko poluostrvo; V. 

Romanski/rumunski lingvisticki elementi i njihovi uticaji kao pokazatelji 

kontinuiteta Rimljana/Rumuna u Timočkoj zoni. 

Pored gore navedenih zapaZanja tada kada ona imaju razlog da se 

ponavljaju i od onih navedenih od strane potpisanog, direkino na primeru 

doktorske teze koji sam primio za referat; nemam posebne primedbe vezano 

za one analizirane i potvrdene od strane autora. U sustini, zaustavio sam se 

više, zbog svojih sklonosti, na prvom delu rada do 305. strane, nakon čega 

sam više paZnje obratio na poslednji deo, počevši od 621. strane.


Analizirao sam, između ostalog, odličan opis antičkih puteva iz 

odgovarajućeg dela III. poglavlja, gde je, na primer, na slici I. na 176. strani, 

poželjnije bilo da je za utvrđenje Taliata uzet drugi plan veé objavljen 

pokazujući upravo ono o čemu autor piše, o fazama koje su vredne pomena u 

hronologiji naseljavanja u regionu između I-VI veka nove ere. Isto bi važilo i 

za slučaj utvrđenja kod Turnu Severin-a (Drobeta - Theodora), gde se nalaze 

slični planovi koji pokazuju faze, čak i različite dimenzije između 

Trajanovog i Justinijanovog vremena. 

Kao i u prvom delu doktorske teze, i drugi deo je veoma dobro 

dokumentovan po pitanju lingvistike. Sa ove tačke gledišta treba navesti 

zaključak da oko 600-te godine, nisu postojale značajne razlike između 

ika narodnog latinskog, koji je bio relativno jedinstven do tada u celoj 

i u bivšoj Imperiji. Takođe, napominjem da su pitanja koja se tiču 

onomastike Vlaha o kojoj se raspravlja od 651. strane pa na dalje, sa mnogo 

primera koji jasno pokazuju rimsko poreklo sa specifičnim lokalnim 

transformacijama već dokazanim od strane stručnjaka, veoma korisna. 

Ukratko, na kraju doktorske teze doktorant pokušava da, nakon 

prikupljenih informacija i analize istih izuzetnog kvaliteta i kvantiteta, 

formuliše zaključak iz kojeg citiramo sledeće: „...romanizovano stanovništvo 

... održalo se do sada na ovom prostoru ... i tokom istorije imalo je trenutke 

uspona i padova... Vremenom, romansko stanovništvo sa ovih teritorija, kao 

i na drugim prostorima Balkanskog poluostrva, nazivano je Vlasi, što 

očigledno ne predstavlja društvenu kategoriju već romanski entitet...“ 

Kroz sadržaj, elaboriranjem i demonstracijom interdisciplinarnog 

karaktera, verujem da sadašnji rad, uzimajući u obzir navedene primedbe, 

može biti uspešno prezentovan kao doktorska teza iz istorije. 

17. aprila 2007. Prof. univ. dr. Alexandru Barnea 

REFERAT 

povodom rada TIMOČKI RUMUNI OD ROMANIZACIJE DO 

POČETKA TURSKE VLADAVINE (istorijski doprinos) elaborat 

gospodina Slavoljuba Gacovića, radi dobijanja titule doktora istorije 

Doktorska teza koju je sačinio Slavoljub Gacović predstavlja važnu i 

kontroverznu temu o istoriji Rumuna van granica države, naime o 

stanovništvu timočke doline, između procesa romanizacije i početaka turske 

vladavine. Autor pokazuje jednu temeljnu stručnu spremnost koja se tiče 

savršenog poznavanja istorijskih izvora i postojeće istorijske literature, kao i 

metodologije naučnog istraživanja. Građa samog rada odražava sposobnost 


logičkog strukturiranja materije, kreativnog razmišljanja, istorijske perspektive. 

Treba dodati i lepe ljudske kvalitete autora, poštovanje prema 

doprinosima onih koji su prethodili u proučavanju teme, skromnosti u predstavljanju 

naučnog i metodološkog preduzetog pristupa. Jedan od kvaliteta 

rada jeste trezvenost izlaganja, izraza i kultivisanog duha, obuzet pretragom i 

korišćenjem naučnih činjenica u istorijskoj rekonstrukciji, a da ne zapadne u 

stilski kolorit sigurnih istorijskih činjenica bez pokrića. 

Tim više što rad doktoranta ima dobru strukturu i obuhvata celokupnu 

problematiku teme, kroz sveobuhvatni naučni postupak, koji je koliko 

sadržajan toliko temeljan i pažljiv, da će čak i obavešteni čitalac biti prijatno 

iznenađen kritičkim duhom autora, ozbiljnošću pristupa i naučnim novostima 

koje će ova doktorska teza doneti putem objavljivanja u naučnim 

krugovima. 

Doktorska teza Slavoljuba Gacovića izneće evidentnu istinu da 

istorijsko istraživanje ima svoju sopstvenu dinamiku, da na ista pitanja različite 

generacije istraživača ne daju potpuno iste odgovore. 

U poređenju sa dosadašnjim objavljenim radovima, Slavoljub Gacović 

donosi mnogo bogatije informacije, detaljnije mudre primedbe, što je dokaz 

sposobnosti doktoranta da kritički analizira istorijske činjenice i da razvija 

hipoteze koje doprinose razvoju istraživanja i boljeg razumcvanja proučavanog 

problema. 

Autor nema nameru da preopširno prikaZe temu, ve¢ samo da naglasi 

naučni pristup temi iz koje jasno proizilazi izgled jedne etničke strukture sa 

zavidnom otpornošću u odnosu na istoriju. Hrabrost autora se pokazala 

opravdanom, tako da će istoriografija imati korist od sustinskog rada, da, u 

stvarnosti, olakša istraZivanje u drugim sliénim pravcima koji potitu iz 

poznavanja ove teme. 

Nakon kratkih uvodnih napomena u kojima se definiše bliska veza 

izmedu prostora i vremena istraZivanja i razvoj administrativne organizacije, 

nakon rezimea glavnih izvora od rimske vlasti do perioda turske vlasti i 

dosadasnjih istrazivanja o kljuénim dogadajima kojima je bilo podvrgnuto 

stanovni$tvo Timogke zone, autor analizira u prvom poglavlju rada, pod 

nazivom Od rimskih gradana do „nacije“ srednjovekovne epohe, na osnovu 

istorijskih izvora, proces romanizacije stanovniStva u regionu izmedu 

Morave, Cibrice, Dunava i Nišave, dug proces „koji je počeo ~ prema autoru 

— u prvim decenijama I veka nove ere“ u kojem je glavnu ulogu imala 

rimska vojska, sa rezultatima „očiglednim samo od sredine II veka“ 

(str.107). 

Proces romanizacije Timočke zone nastavio se i tokom germanske 

invazije, i invazije Huna, Avara, Slovena i Bugara, ali ne bez posledica na 

demografsku situaciju, organizaciju i odbranu granica na Dunavu, razli¢it od


j 

jedne do druge grupe migranata. Na primer, posle naseljavanja Gota krajem 

IV veka u dolini Timoka stvorila se, zajedno sa starosedelačkim romanizovanim 

stanovništvom, posebna zajednica u kojoj su se osvajanja rimske 

civilizacije pomešala sa elementima kulture Cerniahov-Santana de Mures 

(str. 128). Isto se dešava i u narednim vekovima, kada pod pritiskom Avara i, 

još više, Bugara, rimska vlast nije bila poljuljana, kada su „mali gradovi — 

kaže autor — retko padali u ruke neprijatelja i isključivo u kratkim 

periodima“ (str. 135). Nakon ovih konstatacija doktorant Slavoljub Gacović 

pokazuje da je u poteškoćama izazvanim varvarskim invazijama, Zivot 

rimskog stanovništva obnovljen (str. 138), činjenica koja je potvrđena 

brojnim arheološkim otkrićima i oživljavanjem monetarng opticaja. 

U III poglavlju, pod nazivom Materijalna i duhovna kultura Timočke 

zone pod rimskom vlašću do nastanjivanja slovenskih plemena na Balkansko 

poluostrvo, autor ističe, na osnovu istorijskih informacija, značajnu ulogu 

puteva, naseljavanja, žive ekonomije i, posebno, hrišćanstva i uređenja 

crkava u procesu romanizacije starosedelačkog stanovništva. Da ne govorimo 

o važnosti vojnih saobraćajnica i podizanju mnogih usputnih stanica i 

naselja koja su služila kao mesta za odmor, hranu, da štite putnike i trgovce, 

itd., kao i širenje hrišćanstva posle Decijevih progona (Decius) sredinom III 

veka i uređenje episkopija, mitropolija u velikim gradovima kao što su 

Viminacium, Ratiaria, Heraclea, Serdica i Skupi (str. 236), koji su od 14. 

jula 421. bili pot&injeni u crkvenom smislu Konstantinopolju (Constantinopolis). 

Za vreme cara Justinijana I (527-565) Isto¢ni Ilirik (Iliricum) bio je 

podeljen, na osnovu demografske strukture, na dva crkvena regiona jednakih 

prava, koja odgovaraju uredenju dveju dieceza: Dakija (Dacia), pretezno 

latinska sa sedištem u gradu Pva Justinijana (lustiniana Prima) pod nadležnošću 

Rima, i Macedonia sa grčkim obeleZjima, podredena Konstantinopolju. 

Poglavlje IV: Istorijski dogadaji i stanovništvo Timočke zone od 

nastanjivanja slovenskih plemena do dolaska Turaka Osmanlija na 

Balkansko poluostrvo, je najobomnije. Bogatstvo informacija daje mogućnost 

doktorantu da sa jedne strane analizira događaje u kojima je učestvovao 

Timočki region tokom osmog veka, a sa druge strane evoluciju i odnose 

romanskog/rumunskog stanovniitva iz iste zone sa Slovenima, Srbima, 

Bugarima i Turkmenima: Pečenezima, Uzima i Kumanima. Ovo potvrduje 

¢injenicu da je, u manjoj ili vecoj meri, stanovništvo u dolini Timoka bilo 

obuhvaéeno i da je evoluiralo od kraja VII veka pa do kraja XIV veka unutar 

granica Bugarskog carstva, i da je od 1396. posle osvajanja Vidina, bilo pod 

upravom Osmanskog carstva. 

Istorijski zapisi daju moguénost autoru da posmatra sadraj njihove 

evidencije koji razlikuje rimsko stanovnistvo, koji su fomirali politeia, 


odnosno politicku i pravnu zajednicu, i paideia — kulturnu zajednicu koja se 

razlikuje od varvarskog sveta, koji formiraju poliarhia. Sjedinjavanjem ovih 

poslednjih dovelo je do formiranja novog naroda, koji je pod Kuver—pm 

nazvan, u regionu kojim se doktorant bavi, Sermisiani, koji se uporeduje s 

terminom Franci, kojim se definie stanovni§tvo carstva Karla Velikog. 

Ovim se moZe objasniti zbog čega narativni izvori ne pominju u Timočkoj 

zoni postojanje Sklavinija, polititke formacije u kojima su bili organizovani 

nezavisni Sloveni. 

Vizatijski, latinski i drugi pisani izvori iz XI-XIV veka, kao i knjige 

turskih popisa iz XV-XVI veka, beleže, u zoni Timoka, prisustvo antroponima, 

hidronima, toponima koji nose obeleZja rumunske leksike, dokaz 

brojnog „hrišćanskog stanovnistva, pre svega neolatinskog, zatim romanskog 

odnosno rumunskog, u velikom mnoštvu Slovena“ (str. 401). 

U poslednjem poglavlju: Romanski/rumunski lingvisticki elementi i 

njihovi uticaji kao pokazatelji kontinuiteta Rimljana/Rumuna u Timockoj 

zoni doktorant pokazuje na osnovu brojnih istorijskih informacija, antroponima, 

hidronima i toponima, starost ,kontinuiteta i gustine naseljenosti 

romansko/rumunskog stanovnistva“ (str. 730) u Timočkom regionu. 

Zaključci doktorske teze daju moguénost Slavoljubu Gacoviéu da na 

kraju nauénog pristupa prema timo&kim Rumunima, istakne doprinos rimske 

vojske i ekonomskih aktivnosti kod romanizacije starosedelackog stanovništva 

iz Mezije, razvoj odnosž koji su uspostavljeni tokom vekova izmedu 

rimskog i varvarskog stanovnistva, zavrSenih sa „pojavom novog naroda 

nazvan Sermisiani, koji su u istorijskim izvorima nazvani Blachii ac 

pastores romanorum' (str. 739). 

Konaéno, autor smatra da se vremenom ,romansko stanovnitvo sa 

ovih teritorija, kao i sa drugih prostora Balkanskog poluostrva, naziva Vlasi 

što očigledno ne predstavlja drustvenu kategoriju ve¢ romanski entitet” (str. 

747). 

Radu je na kraju dodat i obimni spisak izvora i korišćene literature 

tokom predstavljanja istraZivanja, koji odaje visok stepen u kome doktorant 

savladava temu. 

Smatram da, posle pazljivog &itanja doktorske teze Slavoljuba Gacoviéa, 

ona predstavlja vazan nauéni doprinos ka boljem razumevanju istorije 

timo&kih Rumuna. 

Pojedinaéne primedbe, koje se mogu napisati na rubovima rada, su 

beznačajne u odnosu na nauéni doprinos koji je autor doktorske teze poklonio 

istoriografiji. 

Doktorska teza Slavoljuba Gacovi¢a, preporucuje istoriju kao poziv, i 

ispunjava Zeljene uslove, na osnovu &ega, autor trazi da mu se dodeli titula 

doktora istorije.


Bukurest, 15.04.2007. 

REFERAT 

Prof. univ. dr. Constantin Burac 

Doktorska teza gospodina Slavoljuba Gacoviéa posveéena ,,Rumunima 

timo¢anima od romanizacije do početka turske vladavine® je, rećiću na 

samom pocetku, izuzetan uspeh. Besprekorna bibliografija, dokazana 

erudicija i obimne beleske koje idu do geografskih i prozopo-grafskih detalja 

osvajaju te tada kada si čovek od nauke, a nit istorijske analize je koherentna 

dajuci jasnu ideja autora, na prvom mestu one koja podrZava kontinuitet 

Vlaha na prostoru koji se nalazi izmedu Dunava, Morave i Nišave, tamo gde 

Sloveni nisu promenili osnovu anticke i srednjovekovne etničke strukture. 

Posebno me je zainteresovalo IV poglavlje rada, analizirajuéi proteklo 

vreme izmedu dolaska Slovena i dolaska Turaka Osmanlija, sa nacrtima 

istorije osnovne oblasti severno-balkanskog podrugja, jedan ,jtriplex confinium®, 

srpsko-bugarsko-rumunski. Za ovaj prostor se veZe istorija Vidina, 

„Bundyn“, odakle je „izašao“ jedan Glad, verovatno juznoslovenski Gladimir, 

koji odgovara Anonymus-u i gde je bio kriten Ahtum ,,secundum ritum 

Greacorum* kako nam govori ,,Vita Gerardi; bilo je to isto mesto, gde je, 

verovatno, Dan I bio ubijen od cara Ivana Si§mana, posle čega su opet tamo 

DragoSestii iz Maramureša i Moldove, ugestvovali u madarskom anZujskom 

pohodu protiv cara Ivana Sracimira; bilo je to isto mesto, na posletku, gde se 

ocuvala tradicija delovanja jednog „Karavlah Radula®, ktitora Lopušnje — 

Radul Veliki ¢iji je ktitorski doprinos u ovoj oblasti bio istraZivan od strane 

Dorda Balša (George Bals) 1911, i gde su njegovi rodaci, logotet Stajko 

(Staicu) i parkalab Gergina (Gherghina) bili upaméeni kao ktitori. 

Izuzetno su vredni dokazi autora o srednjovekovnim spomenicima u 

ovoj oblasti, malo poznati rumunskim istraZivaéima. Za kamene ikone iz 

Pogorevca, predlazem autoru da ponovo prouči Prvan-ovu staru studiju u 

vezi sa sliénom ikonom — verovatno iz VII veka — otkrivenoj u juznoj 

Dobrudzi, za vazan spomenik iz Donje Kamenice, za koji kazu, da je s 

početka druge &etvratine XIV veka - smatram da bi bile dobrodosle tipološke 

usporedbe prve vladarske crkve iz Kurtea de Ardes (Curtea de Arges - Arges 

T) iz XIII veka i grupe crkava fomirane od crkve Svetog Petra i Pavla iz 

Nikopolja i Svetog Nikole iz Sapareve Banje, koju sam i ja proučio pre 

nekoliko godina; ista stvar se moZe uraditi i sa crkvenim spomenicima iz 

XIV veka (Hajducka vodenica, Manastirica, Ribnica) sa sličnim spomenicima 

iz oblasti Severina. Zaustaviću se ovde s mojim sugestijama po marginama 

znacajnog rada gospodina Gacovi¢a, moleći ga, da u slučaju objavljivanja 

teze, ono što valja uraditi je, verujem, da treba eliminisati fraze tipa 


„katolička“ ili ,,pravoslavna religija“ (u duhu veroispovesti hrišćanske 

religije), i da preispita imena istorijskih li¢nosti u skladu sa tradicijom mesta. 

Za njegove zasluge toplo preporučujem da ova teza bude poslednji 

korak ka dobijanju akademske titule doktora istorijkih nauka. 

Akademik prof. dr. Razvan Theodorescu 

Prevela sa rumunskog Irina Janošević, master filolog (anglista)

REFERAT 

ASUPRA TEZEI DE DOCTORAT 

„ROMANII TIMOCENI DE LA ROMANIZARE LA INCEPUTURILE 

TURCOCRATIEI (Contributii istorice)” 

ELABORATA DE DOMNUL SLAVOLJUB GACOVIC SUB 

INDRUMAREA STINTIFICA A PROF.UNIV.DR. GHEORGHE 

ZBUCHEA IN CADRUL FACULTATII DE ISTORIE DIN CADRUL 

UNIVERSITATII DIN BUCURESTI 

Subsemnatul dr. Gheorghe Zbuchea, profesor la Catedra de istorie 

universald a Facultatii de Istorie de la Universitatea Bucuresti, in calitate de 

indrumžštor stiintific, am primit, in forma finalž, teza de doctorat elaborata de 

dl. Slavoljub Gacović pe parcusul mai multor ani, in urma unei ample 

documentdri, atat in Serbia cét si Roménia. 

Atunci cind s-a inscris la doctorat, la Facultatea de Istorie a 

Universitatii bucurestene, dl. Slavoljub Gacovi¢, autor deja a unor carti si 

contributii despre realititi istorice si etnologice din Serbia de sud-est, si-a 

propus §i mi-a propus elaborarea unei teze de doctorat privind vremurile mai 

vechi, de la origini pani la turcosra;ie, a roménilor din dreapta Dundrii,.din 

nordul Peninsulei Balcanice, numiti in mod curent roméani timoceni. Farad 

indoiala cž, perioada propusa era foarte larga, insumand multe veacuri si ca 

atare am ramas de comun acord de a se intocmi doar o serie de capitole de 

contributii pe aceast tema. . 

Explicatia unei asemenea decizii are duble rždžcini care erau si sunt 

valabile, respectiv situatia istoriografiei problemei si posibilitatile de 

documentare/investigare a surselor primare, a documentelor scrise sau de 

altd naturs, atitea cat existd. In ceea ce priveste cercetarile de pand acum, 

cšrora de altfel autorul le-a si consacrat o parte substantiala din introducerea 

sa (p. 49-80) trebuie a se constata cd pind inspre vremurile instaurdrii 

turcocratiei si dupd aceea, ele sunt foarte sirace. Din motive lesne de inteles, 

asupra cdrora nu este de insistat acuma, istoriografia din Serbia, ca si cea din 

Bulgaria vecin, in general nu a scris despre romanii/vlahii de pe o parte sau 

alta a raului Timoc. Aceasta datoritš evident pozitiilor oficiale de la Belgrad, 

respectiv Sofia, care populatiei latinofone de acolo i-a contestat, i-a renegat 

uneori cu vehementd, masuri represive etc., apartenenta la roménitate. in 

literatura de specialitate din spatiul roménesc, nord dunžrean, cercetarile 

privind pe asa-zisii roméni timoceni sunt relativ putine si de valoare inegala. 

In perioada interbelicš au existat cd{iva savanti, precum G. Vilsan, S.


Puscariu, S. Dragomir (cžrora li s-a adžugat savantul german E. Gavillscheg) 

ce au considerat ca zona Timocului a constituit unul dintre cele trei nuclee 

unde s-a format limba roménd si deci locurile de acolo apartin ariei 

etnogenezei romanesti, idee la care de altfel subscriem intrutotul, in viziunea 

noastrš Dunirea aflindu-se inspre mijlocul partii europene in care s-au 

format si au trčit necontenit ca „oameni ai paméntului”, generatiile de 

roméni ce ne-au precedat. Mentiondm preliminar cš, din acest punct de 

vedere,' teza de doctorat, in prima sa parte, aproape O treime, aduce 

demonstratii si concluzii deosebit de convingžtoare. 

Cercetari aprofundate in planul realitatilor istorice privind zona de la 

etapa finala a lumii romane pand inspre zorile modernitatii, sunt putine si de 

valoare cu totul inegald, mai ales in ceea ce priveste tema aleasi de 

doctorand. Tarziu, spre debutul celui de-al doilea ržzboi mondial, 

colaboratorul lui N. Torga la Facultatea de profil a Universitatii bucurestene, 

N. A. Constantinescu a alcatuit citeva studii si chiar si o carte, ,,Chestiunea 

timoceana” despre realitatile antice si medievale, fard o consistentd stiintifica 

deosebiti. Aceeasi apreciere o putem face si despre monografia lui Th. N. 

Trapcea, ,Romanii dintre Timoc si Morava. Contributiuni la istoria 

romanilor din Peninsula Balcanic”. Dupa decenii de ticere impusd in mare 

masurd de autorititi, unele contributii privind romanizarea si mai apoi 

romanitatea orientala/roménitatea din dreapta Dunarii a constituit obiectul 

unor investigatii ale unor invatati precum H. Mihdescu, A. Tanasoca si S. 

Brezeanu, ultimii adunéndu-si, de altfel, rezultatele cercetdrilor lor in douš 

importante carti in care insa problema timocenilor nu si-a gisit o tratare 

distinctd mai ampld, asa cum nu si-a gasit nici in monografia lui Silviu 

Dragomir, ,,Vlahii din nordul Peninsulei Balcanice in evul mediu”, 

consacratd mai cu seamž problematicii legate de partile occidentale ale 

Peninsulei. 

in aceste conditii, apreciem in primul rand semnificatia deosebitš a 

tezei de doctorat prezentatd spre sustinere. Autorul a fšcut un larg apel la 

surse istorice edite (inedite nu stim dacž si céte existš) din cele mai diverse, 

parcurgAnd exhaustiv marile colectii de documente publicate la Bucuresti, 

Belgrad, Sofia sau in alte centre europene, cu texte originale si/sau numai 

traduceri in diverse limbi, imbrštisand o perioadi de timp mai mult decat 

milenari. A identificat si a utilizat si o serie de surse publicate in afara 

colectiilor, in principal in publicatii aparute in spatiul exiugoslav, dar si in 

alte parti. 

A consultat numeroase lucršri de specialitate, multe fiind aparute in 

spatiul romanesc, nord-danubian, privind tema aleasa si care evident i-au 

fost accesibile. 

A rezultat, agadar, lucrarea naintatd acum spre analizž si sustinere. 

Aceasta are o structurd complexa. La inceput, dupš o prefatd, autorul 

Romanizacija i romansko stanovni§tvo Timocke zone (I-XVI vek) 403 

usureaza accesul lectorului prin cele doud sectiuni de prescurtari ale surselor 

si a literaturii folosite, carora li se adaugž apoi o prezentare analitici a 

principalelor izvoare si o prezentare, de asemenea sumara si criticd a ceea ce 

autorul a considerat a fi fost cercetirile predecesorilor, sérace, de altfel, asa 

cum am mai spus pand acum. 

in introducere, se arata cž in acord cu cel care i-a indrumat lucrarea, 

perioada de cercetare se intinde de la romanizare, respectiv ultimele veacuri 

de existentd a statului roman si pina spre finele secolului XIV, atunci cand 

in zonš s-au instalat turcii otomani (in unele cazuri autorul ajunge pand spre 

mijlocul secolului XVI pentru ¢a a utilizat documente extrem de importante, 

emanind de la celebrii sultani Mahomed Cuceritorul sau Soliman 

Magnificul). Apoi precizeaza spatiul avut in atentie, subliniind cša „in 

perioada de la sosirea romanilor si venirea turcilor, zona Timocului a suferit 

multe impšrtiri administrative”, pe care, pe scurt (mai revine asupra acestei 

probleme si pe parcursul capitolelor componente) le enumerd pentru 

perioada Imperiului roman, acelui bizantin, a statului bulgar etc. Aici, de 

asemenea, subliniazi clar ideea sa ci s-a format o populatie romanicš, 

devenita mai apoi romanš si cž deci contrar afirmatiilor unanime ale celor de 

la Sofia sau de la Belgrad, roménii timoceni sunt autohtoni in locurile lor, 

stramosii acestora fiind anteriori in raport cu stabilirea slavilor in zond, 

respectiv aparitia sarbilor, respectiv bulgarilor. 

in continuare, lucrarea a fost structuratd pe un numžr dc cinci 

capitole, cuprinzand fiecare uné numdr variabil de subcapitole. Capitolele 

sunt structurate in mare masuré pe criteriul cronologic, bornele despirtitoare 

fiind invazia triburilor germanice, asezarea triburilor slave, respectiv 

realitatile istorice ale statelor slave medievale si incheindus-se cu stabilirea 

turcilor otomani in spatiul timocean, in ultimul deceniu al secolului al XIVlea. 

Chiar din primul capitol, autorul subliniazi, in forme concrete, 

modul in care s-a realizat romanizarea populatiei din zon# prin instrumente 

care, din multe puncte de vedere, au fost identice sau asemanitoare cu cele 

din imediata apropiere, din partea stangš a Dunrii. 

Dupš cum se stie, in conditii complexe, spre finele veacului trei, 

impšratul Aurelian a creat, in dreapta Duni i 

ingloba si zona Timocului, unde elementelor romanice de acolo, nu stim cat 

de numeroase, li s-au addugat si altele, militari si civili veniti din nordul 

Dunšrii. Intentia marturisitd si credem noi in buna seama si realizatd a 

autorului a fost de a argumenta existenta si continuitatea romanilor deveniti 

romani in spatiul zonei Timocului. E de remarcat faptul c& el a facut apel la 

izvoare din cele mai diverse, precum izvoare arheologice, 

osteoantropologice, precum si la cele scrise, respectiv izvoare literare, sarace 

ca numir, izvoare epigrafice si numismatice, etnologice si lingvistice. 

i, o noud provincie Dacia, care ·


Un capitol aparte a fost consacrat culturii materiale si spirituale din 

zona Timoceanž, pana la invazia, respectiv stabilirea triburilor slave, masiv, 

la sud de Dunžre. Remarcžm aici in mod deosebit, masivul subcapitol III, 1., 

unde se incearcd, pe o documentatie deosebit de consistentš, stabilirea 

asezšrilor pe baza parcurgerii unei documentatii cu totul deosebite, 

incercndu-se chiar §i o fixare cartografica ale acestora. Urmeazi apoi, in 

cadrul aceluiasi capitol, prezentarea aspectelor esentiale ale vietii materiale a 

oamenilor §i, mai cu seamž, un foarte aprofundat studiu privind viata 

spirituala, respectiv crestinismul din zond, in veacurile de cumpana dintre 

antichitate si evul mediu. Credem cž, in fapt, acest capitol, combinat partial 

cu ceea ce a fost mai inainte, se putea constitui chiar intr-o tezš de doctorat 

de sine statitoare. 

Capitolul al IV-lea trateazi diverse aspecte insuménd laolaltd peste 

trei sute de pagini. Acum, la forma finala a lucrarii, credem cž ar fi fost mai 

bine ca el sž fi fost divizat in doud capitole distincte, primul insuménd 

paginile 281-388 (in cea mai mare parte, intrucét unele aspecte sunt reluate 

intr-o altd forma si in unele pagini ulterioare) si un alt capitol, de la paginile 

389 la 620, ba chiar, poate ci, subparagraful IV.2.6., privind crestinismul, 

respectivul paginile 522-620 s-ar fi putut constitui chiar subtitlu, respectiv 

intr-un alt capitol distinct, mai ales cž, unele parti de acolo, ca exemplu cea 

consacrati mindstirii Lopusnea, a cirei ctitorie este atribuita voievodului 

Tarii Romdnesti, Radu cel Mare, poate fi publicati oricind ca un studiu de 

sine sttator. 

in capitolul IV, asa cum este el in actuala formž, intre paginile 461 si 

521, este discutatd o problema cu totul deosebitž, respectiv cea a termenului 

de vlah, respectiv a realititii istorice pe care acesta o acopera. Autorul a 

intocmit un studiu amplu si variat, ba chiar un inventar al termenului de vlah, 

cuprins in diversele surse medievale (pentru documentele sarbesti, o 

asemenea documentare a intocmit-0, mai demult, si Anca Tanasoca, intr-un 

studiu care, probabil si din vina noastra, doctorandul nu l-a cunoscut). 

in concluzia acestor capitole, autorul face afirmatia categorica cč 

vlahii sunt „o comunitate de nationalitate romana”, dar pe de altd parte 

constatd: ,,vlahii, respectiv roménii, in Serbia sau Bulgaria, nu au trecut 

niciodata prin procesul de formare a natiunii modeme, care l-au imprimat 

romanii Roméniei in cursul secolului XIX, si in aceasta constd marea 

problema a asa numitilor vlahi din Serbia si Bulgaria, care cu greu va fi 

vreodatž depdgita. Tot aici gasim si referiri la stricta contemporaneitate si 

anume cž romanii din Serbia de rasirit si din Bulgaria invecinata, purtand tot 

felul de nume stržine, acasš sau in diaspora in care se afld multi dintre ei: 

„mentin cu incapatanare obiceiurile lor, care au respiratia unei profunde 

vechimi. Procesul slavizarii a inceput, s-a oprit si ei au ramas vlahi, respectiv 


roméni, astfel incat se stie precis cine este sarb, bulgar si cine vlah, respectiv 

roman”. 

Ultimul capitol al lucririi este, in fapt, un studiu interdisciplinar, 

insistandu-se in mod deosebit asupra unor probleme de lingvistica, 

toponimie si onomastici. $i aici constatdm unele repetitii si completari la 

pagini redactate anterior, de exemplu in subcapitolul IIL1. 

Concluziile sunt substantiale si intre paginile 745-758 se constituie 

in fapt intr-un adevarat rezumat al lucrarii consacrati generatiilor din 

antichitate si evul mediu de triitori in zona Timocului pe care autorul i-a 

considerat fari ezitare ca apartinind, in proportie covarsitoare, neamului 

romanesc. 

'Urmeazž apoi masiva sectiune (p.759-803) a literaturii documentare 

si de specialitate folosite, literaturd intalnitš, de altfel, aproape integral in 

cele aproape 5200 de note, unele masive, aflate practic in subsolul tuturor 

celor circa 750 de pagini ce alcžtuiesc substanta tezei de doctorat. 

Ne aflam in fata unor lucréri care se constituie intr-o contributie 

deosebita la cunoagterea si intelegerea unor momente fundamentale ale 

evolutiei societatii roméanesti din proximitatea Roméniei, in dreapta Dundrii, 

de la etnogeneza acesteia §i pana la inceputurile turcocratiei. Multe dintre 

fatetele unor realitati istorice din veacurile trecute erau deloc sau prea putin 

cunoscute. 

Lucrarea este origingld ;1 amplu documentatd. Pe parcursul 

stagiaturii doctoratului, o parte a el, respectlv peste 200 de pagini, a fost 

prezentatž sub formi de referate comisiei de specialisti, care au facut o serie 

de observatii si sugestii de care autorul a tinut cont. Poate cž si din motive 

obiective, aflandu-se intr-o tarš stržine si fard mijloacele necesare, nu a avut 

posibilitatea de a consulta in totalitate literatura romšneascž, insš cred cš 

lucršrile esentiale nu i-au scžpat. 

Autorul si-a ficut toate studile, de la cele primare la cele 

universitare, in limba sirbo-croatd, si ca atare, a avut destule dificultati in 

exprimarea cunostinfelor si ideilor sale in mod corect in limba roméng, in 

fapt cea maternš a lui, pe care si-a insusit-o insži,, intr-o forma invechitž, si de 

ci mai sžracš. 

intr-o primš forma, aproape in totalitate, lucrarea mi-a fost inaintatš 

astfel incat am avut posibilitatea de a-i face direct pe text diverse observatii 

si o serie de sugestii, astfel incét, deoarece a tinut cont de ele in totalitate nu 

am de ficut acum mentiuni critice privind forma finalš, exceptand destule 

aspecte in fond de amžnunt, nesemnificative, pe care le-am comunicat direct 

autorului si de care sunt convins cž va tine seama in continuare in pregžtirea, 

globala sau partiald, a lucrérii pentru o forma tiparita, fie in limba roména, 

fie in limba sérba.



In exemplarul predat existž destule greseli de exprimare, prezentare: 

nume de persoane, formulšri stilistice, gramaticale etc. care se datoreazi 

probabil celui care |-a ajutat in elaborarea variantei romanesti si celui care a 

introdus textul si care se cer neapšrat corectate, respectiv indreptate. Ele sunt 

supšrštoare nu o datž, dar cred cž nu modificš continutul stiintific al lucržrii 

elaborate. 

Masiva lucrare, de peste 800 de pagini, cu caractere marunte, are, in 

egalž mžsurž, caracter de pionerat si se constituie nu o datž intr-un demers 

interdisciplinar. Autorul a realizat in fapt o amplž sintezi a unui trecut 

complex. Puteau sa fie chiar douž, daca nu trei teze de doctorat. Credem cš 

avem in fatž o operž despre fratii nostri roméni din drerapta Dunžrii alcžtuitš 

de un istoric ajuns la o deplinš maturitate profesionalš, incununénd, intr-un 

am:jme fel si vasta bibliografie de pand acuma, insumand mai multe carti si 

studii. 

Lucrarea, In egala mžisurš originala si amplu documentat3, intruneste 

pe deplin cerintele necesare pentru obtinerea titlului stiintific si credem cž se 

f:onstituie intr-o reusita istoriografici deosebitd, intr-o problema ce 

mtergsgazfi, in egald masurd, pe roméni si pe vecinii nostri din imediata 

proximitate. 

Ne pronuntim fšrš rezerve pentru acordarea titlului stintific de 

doctor, prin parcurgea treptelor legale corespunzžtoare. 

REFERAT 

Prof. univ. dr. Gheorghe Zbuchea 

privind lucrarea ,Romanii timoceni de la romanizare la inceputurile 

turcocrafiei”, prezentati de d-1 Slavoliub Gacović drept tezš pentru 

obtinerea titlului de doctor in istorie, sub conducerea stiinfificš a 

colegului profesor Gheorghe Zbuchea, la Facultatea de istorie a 

Universititii din Bucuresti. 

. Lucrarea de fatd, ordonatid in cinci capitole, cu o lungš parte 

introductiva si cu o alta finalš adunind concluziile si bibliografia, toate 

insuménd la un loc 806 p., este nu Guar masivž, dar si foarte ambitioass, atat 

prin intentia exprimata de titlu, ct si prin metoda. La aceastd din urmi 

coordonati a tezei se remarci incercarea, in cea mai mare parte reusits, de a 

folosi toate categoriile de surse si componentele lor in sprijinul demonstratiei 

propuse. Adicž, precum se vede in lucrare, e greu sž se constate ce anume ar 

lipsi din informatia literard anticd, din sursele cartografice, dintre izvoarele 

epigrafice sau din rezultatele cercetarilor lingvistice, precum si din 

documentatia arheologica. Constatarea exprimata aici rezultš atdt din textul 

in sine al tezei, cat si din examinarea bibliografiei uriage de gisit la finele 

Iucrarii (p.759-803), copios intrebuintate si citate pe parcursul lucrarii. 

Chiar dacš interesul unei asemenea teze este la prima vedere de 

interes regional, se poate spune cž ea raspunde unor chestiuni care in de 

intreaga romanitate balcanici in contextul evolutiei populatiilor din intregul 

imperiu roman pana dincolo de marginile lui. De aceea, poate cž o astfel de 

tezd ar fi meritat exprimarea Intr-o limba de circulatie universald. Aceastd 

solutie ar fi avut un rezultat favorabil si pe mésura efortului exceptional al 

autorului. Ea ar fi dus totodatš la evitarea unor stingicii datorate mai ales 

specificului fonetic al limbilor slave care modifici onomastica si toponimia 

greco-romana mult mai mult decit o fac limbi romanice de felul romanei. 

Riméanand insi, prin formatia lingvistici scolara si universitard sud-slava a 

autorului si a traducitorului care l-a ajutat, la transpunerea in roméneste a 

textului, forma transcrisi a tezei este una, sa-i spunem, rugoasž, mai ales la 

unele transpuneri ale numelor antice. Un singur exemplu este suficient 

pentru a avea infelegerea cuvenitd pentru acest fenomen: in partea 

introductiva, dupš care de fapt situatia se repetd invariabil, ne intalnim, ca la 

p. 34, cu autorul antic Fest (!?). aceasta pentru c4, zambind putin, trebuie sš. 

spunem cž3 editiile slave de autori antici ii fac autorului i traducitorului sžšu 

festa: in realitate este vorba despfe Festus, asa cum Valent de la p. 125 si din 

alte locuri va trebui citit Valens (impdratul), iar Marc Terentiu de la p. 33, 

Marcus Terentius etc. 

Asa cum rezultd din cele de mai sus, lucrarea a fost previzuta cu un 

fel de preambul de respiratie largd, unde dupi prefata si abrevieri (judicios 

impirtite, ca si bibliografia de la urmž, in surse si alte lucrari) sunt expuse 

consideratiile introductive ale autorului. Cititorul gaseste acolo destul de clar 

exprimat scopul lucrarii, in ideea de a urmžri procesul romanizarii triburilor 

din centrul Balcanilor si rezultatele acestuia pšnž la sosirea turcilor de la 

sfarsitul secolului al XIV-lea, ajungdnd in unele cazuri pani la secolul al 

XVI-lea inclusiv. Ar fi de precizat aici mai clar originea termenului ,,vlahi”, 

care din context apare atribuit unei epoci mai timpurii decat este cazul in 

realitate. 

Sumarul principalelor izvoare de la p. 33-47 are, dincolo de cele 

notate ceva mai sus, calitatea de a fi aproape exhaustiv, comentariile 

autorului fiind obiective §i decente. Mai departe, am notat ca foarte bune 

repertoriul si consideratiile privind cercetdrile de pani de curand in domeniu, 

inclusiv aspectele critice notate de doctorand la acest paragraf (p. 49-80). 

De aici mai departe, substanta lucrarii capštš un titlu specific, care 

apare ca un subtitlu al tezei: „De la cetiteni romani la „natiune” a epocii 

evului mediu”. De aici incolo se aliniazi capitolele numerotate de la I la IV.

. 408 Slavoljub Gacović 

Acestea, fird a le mai numi subdiviziunile, cuprind temele care urmeaza: 1. 

Romanizarea populatiei zonei Timocului sub stipdnirea romani pini la 

ndvilirea triburilor germanice in Peninsula Balcanici; IL Romanizarea 

populatiei zonei Timocului sub stapanirea romanž de la navalirea triburilor 

germanice pand la asezarea triburilor slave; IIL Cultura materiald si 

spirituald a zonei Timocului sub stipdnirea romand pina la stabilirea 

triburilor slave in Peninsula Balcanica; IV. Evenimentele istorice si 

populatia zonei Timocului de la stabilirea triburilor slave pana la sosirea 

turcilor osmanlii in Peninsula Balcanica; V. Elemente lingvistice 

romanice/romdne si influentele acestora ca indicatori ai continuitatii 

romanilor/romanilor in zona Timocului. 

in afarš de observatiile de mai sus atunci cand ele au motive s se 

repete si de cele notate de subsemnatul direct pe exemplarul tezei pe care l- 

am primit pentru referat, nu am obiectii speciale fatž de cele analizate si 

afirmate de autor. In mare, m-am oprit mai mult si cu predilectie asupra 

primei parti a lucržrii pénd la p. 305, dupš care am devenit mai atent la 

ultima parte, incepand de la p. 621. 

Am apreciat, intre altele, ca excelentd descrierea drumurilor antice 

din partea corespunzitoare a capitulului al III-lea, unde, spre exemplu, la fig. 

I de la p. 176, ar fi fost de preferat pentru Taliata un alt plan deja publicat 

ilustrand tocmai ceea ce scrie autorul despre etapele demne de remarcat in 

cronologia agezarilor din regiune intre secolele I-VI e.n. Acelasi lucru ar fi 

valabil si in cazul fortificatiei de la Turnu Severin (Drobeta - Theodora), 

unde se gisesc de asemenea planuri care ilustreazd etapele si chiar 

dimensiunile diferite dintre vremea lui Traian si cea a lui Iustinian. 

Ca si in prima parte a tezei, si cea de a doua este foarte bine 

documentati din punct de vedere lingvistic. Din acest punct de vedere, este 

de notat pozitiv §i concluzia cž, pana in jurul anului 600, nu au existat 

deosebiri substantiale intre vorbitorii latinei populare, in general relativ 

unitard pand atunci in tot Imperiul sau fostul Imperiu. Mentionez de 

asemenea favorabil chestiunile privind onomastica vlahilor tratata de la p. 

651 fincolo, cu foarte multe exemple aritind clar originile romane cu 

transformarile specifice locale deja demonstrate de specialigti. 

Pe scurt, finalul tezei incearca, dupš o acumulare de informatie si 

analizi a acesteia remarcabile cantitativ si calitativ, sa formuleze o concluzie 

din care citam aceste ganduri: ,,...populatia romanizati ... s-a mentinut pana 

in prezent in acest spatiu...si in decursul istoriei a avut momentele sale de 

ascensiune si de decždere... Cu timpul, populatia romanici din aceste 

teritorii, ca §i in alte locuri din Peninsula Balcanicž, este denumitd vlahi, 

ceea ce evident nu reprezinté o categorie sociald, ci o entitate romanica...” 


Prin continut, elaborare si demonstratia cu caracter interdisciplinar, 

credem cži lucrarea de fat, tinand seamš de observatiile aduse, poate fi cu 

succes sustinuti ca tezd de doctorat in istorie. 

REFERAT 

17 aprilie 2007 Prof. univ. dr. Alexandru Barnea 

asupra lucririi ROMANII TIMOCENI DE LA ROMANIZARE LA 

INCEPUTURILE TURCOCRATIEI (Contributii istorice) elaborati de 

domnul Slaveljub Gacovi¢, in vederea obtinerii titlului stiintific de 

doctor in istorie 

Teza de doctorat elaboratd de Slavoljub Gacovi¢ trateazi o temš 

important si controversat din istoria roménilor din afara granitelor tarii, si 

anume despre populatia de pe Valea Timocului, intre procesul de romanizare 

si inceputurile turcocratiei. Autorul face proba unei temeinice pregatiri de 

specialitate, a unei stipaniri perfecte a izvoarelor istorice si a literaturii 

istorice existente, ca si a metodologiei de investigatie stiintifica. Arhitectura 

lucririi reflecta capacitatea šde structurare logici a materiri, gndire 

creatoare, perspectiva istorica. 

Sunt de adaugat frumoasele calitati umane ale autorului, respectul 

pentru contributiile celor care l-a precedat in studierea temei, modestie in 

prezentarea demersului stiintific si metodologic intrprins. O calitate a lucrarii 

este sobrietatea expunerii, expresie si ea a unui spirit cultivat, preocupat sž 

caute si sa foloseascd argumentul stiintific in reconstituirea istorica si sš nu 

cada in infloriri stilistice, fard acoperire in fapte istorice sigure. 

Aceasta cu atit mai mult cu ct lucrarea doctorandului este bine 

structurata si cuprinde intreaga problematicd a subiectului, intr-o tratare 

stiintifici pe cat de cuprinzitoare pe atat de temeinica si de atent, asa incét 

chiar cititorul avizat va fi placut surprins de spiritul critic al autorului, de 

seriozitatea demersului si de noutatile stiintifice pe care aceastd tezd de 

doctorate le va aduce prin publicare, in circuitul stiintific. 

Teza de doctorat a lui Slavoljub Gacovi¢ scoate in evidenta adevarul 

cš cercetarea istorici isi are propria ei dinamicš, cž la acelasi chestiuni 

istorice generatii diferite de cercetatori nu dau exact acelasi raspunsuri. 

Fata de lucrérile publicate panš acum Slavoljub Gacovié vine cu o 

informatie mult mai bogat, cu observatii de amžnunt patrunzitoare, semn al 

capacitatii doctorandului de a analiza critic informatia istorica si de a avansa


ipoteze care si contribuie la progresul cercetarii si la mai buna cunoastere a 

problemei studiate. 

Autorul nu-si propune epuizarea subiectului ci doar articularea 

ificš a unei teme din care sž rezulte in mod clar fizionomia constituirii 

unei structuri etnice cu O rezistentš de invidiat in fata vicisititudinilor 

istoriei. Curajul autorului s-a dovedit indreptatit, asa incét istoriografia va 

putea beneficia de o lucrare indispensabilš, de naturd si inlesneasca 

cercetarea in alte asemenea directii ce deriva din cunoasterea acestei teme. 

Dupš scurte Consideratii introductive in care defineste raportul 

strans dintre spatiul si perioada de cercetare si evolutia organizšrii 

administrative, dupš sumarul principalelor izvoare de la stapanirea romana 

pani la perioada stapénirii turcesti si a cercetérilor de péna in prezent asupra 

principalelor evenimente la care a fost supusž populatia din zona Timocului, 

autorul analizeazš in primul capitol al lucršrii, intitulat De la cetdteni romani 

la „nafiune” a epocii evului mediu, pe baza izvoarelor istorice, procesul de 

romanizare a populatiei din regiunea cuprinsa intre Morava, Cibrica, Dunire 

si Nisava, proces indelungat si len ,care a inceput — dupa apreccierea 

autorului -, in primele decenii ale secolului I al noii ere”, in care rolul 

principal s-a avut armata romand, cu rezultate ,,evidente numai de la mijlocul 

secoluli II” (p.107). 

Procesul romanizarii regiunii Timocului a continuat §i in timpul 

navilirilor germane, hunilor, avarilor, slavilor si bulgarilor, nu insd fard 

consecinte asupra situatiei demografice, organizarii §i apararii limesului 

Dunirii, diferentiat de la un grup de migratori la altul. De exemplu, in urma 

agezarii gotilor la sfarsitul secolului IV pe valea Timocului s-a creat, 

impreuna cu populatia autohtond romanizati, o comunitate speciald in care 

cuceririle civilizatiei romane s-au amestecat cu elementele culturii 

Cerniahov-Séntana de Mures (p. 128). Acelasi lucru se intdmpla si in 

secolele urmitoare, cind sub presiunea avarilor si, mai ales, bulgarilor, 

stapénirea romanž nu a fost zdruncinati, cdnd „orasele mic — spune autorul — 

cédeau rareori in ména inamicului si exclusiv pentru perioade scurte” (p. 

135). In urma acestor constatiri doctorandul Slavoljub Gacovi¢ arata ci in 

dificultitile produse de navalirile barbarilor viata populatiei romane s-a 

refacut (p. 138), fapt pus in evidentd de numeroasele descoperir arheologice 

si de revigorarea circulatiei monetare. 

In capitolul III, intitulat Cultura materiald si spirituald a zonei 

Timocului sub stdpdnirea romand pdnd la stabilirea triburilor slave in 

Peninsula Balcanicd, autorul subliniazi, pe baza informatiilor istorice, rolul 

considerabil al drumurilor, agezirilor, vietii economice si, mai ales, a 

crestinismului si organizarii bisericii in procesul romanizirii populatiei 

autohtone. Nu mai este cazul si vorbim despre importanta arterelor de 

comunicatie militare de-a lungul cdrora s-au dezvoltat un mare numir de 


statii intermediare si asezšri care serveau ca locuri de odihnd, hrand, de 

protejare a calatorilor si negustorilor etc., precum si de raspandirea 

crestinismului dupš persecutiile lui Decius la mijlocul secolului al IIl-lea si a 

organizirii episcopiilor, mitropoliilor in oragele mari ca Viminacium, 

Ratiaria, Heraclea, Serdica si Skupi (p. 236), care din 14 iulie 421 au fost 

subordonate din punct de vedere bisericesc Constantinopolului. 

in timpul impšratului Iustinian I (527-565) Iliricum-ul de Ržsšrit a 

fost impirtit, pe baza structurii demografice, in douš regiuni bisericesti egale 

in drepturi, care corespund organizarii celor doud dieceze: Dacia, 

predominanti latind cu sediul in orasul Iustiniana Prima sub jurisdictia 

Romei, §i Macedonia de caracter grecesc subordonati Constantinopolului. 

Capitolul IV: Evenimentele istorice si populatia zonei Timocului de 

la stabilirea triburilor slave pdnd la sosirea turcilor osmanlii m Peninsula 

Balcanicd este cel mai consitent. Bogatia informatiilor ii dš posibilitate 

doctorandului sž analizeze pe de o parte intdmplarile la care a fost implicatd 

regiunea Timocului de-a lungul a opt secole, iar pe de alta parte evolutia si 

relatiile populatiei romanice/roménd din aceeasi zond cu slavii, sarbii, 

bulgarii si turcmenii: pecenegii, uzii si cumanii. Toate confirma faptul, intr-o 

masurd mai mare sau mai micž, cž populatia din valea Timocului a fost 

cuprinsi si a evoluat, de la sfarsitul secolului al VII-lea si pana la sfarsitul 

secolului al XIV-lea intre hotarele taratului bulgar, iar din 1396.dupa 

cucerirea taratului de Vidin, a intéat sub administratia Portii otomane. 

De asemenea izvoarele istorice ii oferad posibilitatea autorului sš 

sesizeze in cuprinsul acestora consemniri care diferentiazi populatiile 

romanice, care formau politeia, adicš o comunitate politica si juridica, si 

paideia — comunitate culturald deosebitd de lumea barbard, care forma 

poliarhia. Asimilarea acesteia din urma a dus la nasterea unui popor nou, 

care sub Kuver este numit, in regiunea de care se ocupi doctorandul, 

Sermisiana, comparabil cu termenul Franci prin care se defineste populatia 

regatului lui Carol cel Mare. Asa se poate explica de ce izvoarele narative nu 

pomenesc in spatiul Timocului existenta acelor Sclavinii, formatiuni politice 

in care erau organizati slavii independenti. 

Sursele literare bizantine, latine si alte izvoare din sec. XI-XIV, 

precum si defterele de recesdmant turcesti din sec. XV-XVI consemneaza in 

zona Timocului prezenta multor antroponime, hidronime, toponime, care 

poartš insemnele lexemelor roménesti, dovada a unei numeroase ,,populatii 

crestine, mai intdi neolatind, apoi romand respectiv romédnd in marea 

multime a slavilor” (p. 401). 

in ultimul capitol: Elemente lingvistice romanice/romdne i 

influentele acestora ca indicatori ai continuitdfilor romanilor/romanilor in 

zona Timocului doctorandul demonstreazi pe baza a numeroase informatii 

istorice, a antroponimelor, hidronimelor si toponimelor vechimea,


continuitatea si densitatea populatiei romanice/roméne” (p. 730) in regiunea 

Timocului. 

Concluziile tezei de doctorat ofera posibilitatea lui Slavoljub 

Gacović ca la sfirsitul demersului stiintific asupra roménilor timoceni sa 

sublinieze aportul armatei romane si a activitétii economice la romanizarea 

populatiei autohtone din Moesia, evolutia relatiilor care s-au stabilit de-a 

lungul secolelor intre populatia romana si barbari finalizate prin „aparitia 

unui nou popor denumit sermisianii, care sunt numiti in izvoarele istorice 

Blachii ac pastores romanorum” (p. 739). 

In final autorul considerd cž in cursul timpului ,,populatia romanica 

din aceste teritorii, ca §i in alte locuri din Peninsula Balcanica, este denumita 

viahi, ceea ce evident nu reprezintd o categorie sociald, ci o entitate 

romanica” (p. 747). 

La sfarsitul lucrarii este adaugati o bogata listd cu Izvoarele si 

Literatura folosita in prezentarea cercetarii, care di masura gradului inalt in 

care doctorandul isi stapaneste tema. 

Consider, in urma lecturii atente a lucrdrii de doctorat a lui 

Slavoljub Gacović cž aceasta reprezinta o contributie stiintifica imoprtanta la 

mai buna cunoagtere a istoriei romanilor timoceni. 

Observatiile de amanunt, care se pot face pe marginea lucrarii, sunt 

nesemnificative fatš de contributia stiintificd pe care autorul tezei dc 

doctorat a daruit-o istoriografiei. 

Lucrarea de doctorat a lui Slavoljub Gacovi¢ recomandi un istoric 

de vocatie; ea raspunde exigentelor cerete ca, pe baza ei, sš i se confere 

autorului titlul stiintific de doctor in istorie. 

REFERAT 

Bucuresti, 15.04.2007. 

Prof. univ. dr. Constantin Burac 

Lucrarea de doctorat a domnului Slavoliub Gacovic dedicatš 

„Romšnilor timoceni de la romanizare la inceputurile Turcocratiei” este, o 

spun de la bun inceput, o reusitd remarcabild. O bibliografie impecabila, o 

eruditie marturisitd si de bogatele note care merg pana in detalii geografice si 

prosopografice te cuceresc atunci c4nd esti om al cercetarii, iar firul analizei 

istorice este coerent dand pregnanta ideilor autorului, in primul rind celei ce 

sustine continuitatea valahd in spatiul cuprins intre Dundre, Morava si 

Nisava, acolo unde slavii nu au alterat fundamental structura etnicš antica si 

medievala. 


M-a interesat in mod special partea a IV-a tezei, analizand rastimpul 

scurs Intre venirea slavilor si venirea turcilor otomani, cu schitarea istoriei 

unei zone fundamentale a spatiului nord-balcanic, un ,triplex confinium” 

sirbo-bulgaro-roméanesc. De acest spatiu se leagd istoria Vidinului, 

„Bundyn” de unde ,jiesise” un Glad, poate sud-slavul Gladimir, potrivit lui 

Anonymus si unde era botezat Ahtum, ,.secundum ritum Greacorum” cum ne 

relateazi ,,Vita Gerardi”; era acelasi loc, unde, probabil, Dan I fusese ucis de 

tarul Ivan Sisman, dupd cum tot acolo Drigosestii din Maramures si 

Moldova participaserš la campania maghiarš angevinž contra tarului Ivan 

Sratimir; era acelasi loc, in fine, unde se pšstreazi traditia actiunii unui 

„Karavlah Radul”, ctitor la Lopusnea- era Radu cel Mare a cžrui contributie 

ctitoriceascž in acest spatiu a fost cercetatd de George Bals in 1911, si unde 

rudele sale logoftul Staicu sau pércilabul Gherghina erau amintiti drept 

ctitori. 

Extrem de pretioase sunt semnalžrile autorului legate de monumentele 

medievale din acest spatiu, putin cunoscute cercetitorilor roméni. Dacš 

pentru icoanele de piatrd de la Pogorevac ii sugerez autorului sž cerceteze 

din nou vechiul studiu al lui Parvan despre o imagine mariala similard — 

probabil din secolul VII — descoperitd in Dobrogea de Sud, pentru 

importantul monument de la Donja Kamenica- care, precizez, este de la 

inceputul celui de al doilea sfert al secolului al XIV-lca — cred cš ar fi 

binevenite apropierile tipologide de prima biserica domneascž de la Curtea 

de Arges (Arges I) din secolul al XIII-lea si de grupul format din bisericile 

Sf. Petru si Pavel din Nicopole si Sf. Nicolae din Sapareva Banja cercetate si 

de mine cu ani buni in urm; acelasi lucru se poate face pentru grupul de 

biserici monumente de secolul XIV-lea (Haiducka, Vodenica, Manastir, 

Ribnica) cu monumentele similare din zona severineani. Opresc aici 

sugestiile mele pe marginea valoroasei lucržri a domnului Gacovig, rugandul 

ca, in cazul in care isi va publica teza- lucru care se impune, cred, cu tarie, si 

elimine sintagme de felul „religie catolica” sau „ortodoxa” (in fapt confesiuni 

ale religiei crestine) si si revadd numele de personalitati istorice puse 

in acord cu traditia locului. 

Pentru meritele sale recomand calduros ca aceasta teza sž fie treapta 

ultim3 spre acordarea titlului academic de doctor in stiinte istorice. 

Academiceanul prof. dr. 

Razvan Theodorescu

REGISTAR GEOGRAFSKIH NAZIVA 

'Akugvioio 201 

' Akušc 198 

"AAXŠovec 216 

'Apyavdkuih 211 

'Appaćta210 

BeBac 219 

Bedepiave 223 

Bepxddiov 212 

Beoaive 199 

Beoanapo 199 

Beoiava 199 

Bidivng 216 

Bukdvofo 210 

BikouvAeo 222 

Buvdipiore 210 

Boupdinapa 141,217 

Boupdopiva 141,217 

Boupšonec 217 

Botpdwreg 141 

Bpdpkedov 211 

Bpdt{iota 218, 222 

Tđpkec 200 

Tepedlopdvreg 12 

Teperdopodvreg 12 

Téppag 12 

TovpPikov 221 

I'pifo 222 

AdApateo 199 

Aopodnapo 199 

Agupiđc 199, 222 

Agup{onec 217 

AuiđdAn 214 

Aiviov 199 

Aiov 212 

Aouvkémpatov 210 

AovAiapeg 222 

AovpBoviravd 222 

‘Epeple 222 

“Epkovia 222 

Zdveg 12,209 

Zépvna 210 

Beodopovmodig202 

©Oeo0ddpe 202 

"IBnp 207 

"Touvddiog 200 

'IduAi6BaAAowi211 

“Invppe 207 

KeApevtin 223 

KoABopoivric 233 

Kaidig218 

Kavdapai 218 

Kavdidap 217, 251 

KandpaAPa 19,214 

Kanottfoeg 210 

Kdoowneg 217 

Kaotédiov 222 

KooreAA6voBBo 210 

KooeAAova 12 

Kaotpa Maptig210 

KiéBpov motapov 201 

Kiefipe totapw 201 

K6Amoc Madiaxég 214 

Kobeg 223 

Koupriavc 210 

Aoproviave 223 

Aoyyiove 223 

Aovmopovrdve 223 

MaAnvn 214 

Mot 214 

Motieig 214 

Maietg 214 

MaArog 214 

Malog 214 

Mdpyog 209 

Mediave 200, 223 

Mepidro210 

Mepiénoviede 210 

Midddpeka 222 

Movt{iavikdo-teddov 

218 

Movtlinape 12, 201, 

219 j 

NoaigovnoAuc 201, 202, 

203, 205 

Naiooovée 218 

Naiooog 198, 201, 202, 

203,212 

NaiogovmoAui 198 

Noyero 50,222 

OvpPpiave 223 

THaktwidg 220 

Tić


*Malva 19, 214 

*Mozgr 224 

*Pandon 215, 216 

*Prisciana 226 

*Priscbjan» 226 

*Sblotč 220 

*Slatina 220 

*Trzst 208 

Ad Aerariam 

Ad Anconam 222 

Ad Malum 19, 201, 

214,215,216 

Ad Scrofulas 209 

Aeraria 222 

Afrika 209 

Akalova struga 257 

Akvis 202, 219 

Alanince 193 

Albanija 104, 265 

Albétovci 250 

Albenta 204 

Albis 204 

Albona 204 

Alboten 231 

Albotin 231 

Aldabuginica 216 

Aldea 216 

Aldin potok 250 

Aldina kosa 250 

Aldina Reka 217, 250 

Aldinac 130, 217, 250 

Aldinacka Reka 217 

Aldinokés 250 

Aldinséi dél 250 

Aldinski del 217 

Aldzar 213 

Aleksandrija 67 

Aleksinac 126, 127, 

145 

Almo 213 

Almus 213 

Alova 208 

Alpi 205 

Altin 166, 168, 240 

Altovin 231 

Alude 246, 253 

Aluga 253,257 

Alusa 267 

Alvanes 267 

Aljuša 267 

Apeninsko poluostrvo 104 

Aquae 209 

Aquileia 119 

Aquis 201, 198,207 

Arbino branište 261 

Arbinje 261 

Arčar 197,213 

Ardinsko braniste 253 

Arhiljevica 234 

Arnjćsa 257 

Arri-bantion 225 

Astrika 257 

Atos 212 

Aureus Mons 211 

Avramulka 257 

Baba 208, 219 

Baba Finka219 

Baba Vida 219 

Babadice 226 

Babas 219 

Babe 167 

Babjane 166 

Bagevina 253 

Bačilovce 226 

Bačište 253 

Badijina čuka 261 

Badino 216 

Badulica 257 

Badulov del 257 

Balabiicov vrtop 261 

Balénica 246 

Balénsko braniste 250 

Balavirov kamik 261 

Balaviirova padina 261 

Balčina padina 246 

Balćina lukd 261 

Balej 137 

Balinac 250 

Balinci 250 

Balinska reka 250 

Balkan 15, 19, 77, 104, 

118,121, 122, 148, 

151,153, 156, 214, 

216,217, 222,259 

Balkansko poluostrvo 9, 

16, 139, 140, 149, 

150, 154, 161 

Balkovce 226 

Balta 261 

Baltac 261 

Baltćj 261 

Baltin del 261 

Biltina livada 250 

Balj 261 

Baljča 250 

Baljikérci 250 

Biljin dol 261 

Baljin kamen 246 

Biljina gradina 261 

Baljina stava 253 

Baljino braniste 253 

Baljino vretence 253 

Banaiz 223 

Banat 7, 120, 123, 124, 

134,135, 141, 142, 

145,177,214 

Bandol 130 

Bandulica 258 

Bandulska padina 258 

Banisor 223, 237 

Banišora 223 

Banovce 226 

Banja 165, 191, 203, 

205, 208, 238 , 239 

Baraleva 204 

Baranica 205, 250 

Barbaros 233 

Barbasovce 231 

Barbaš 231 

Barbasevo 231 

Barbatovo 119 

Barda 253 

Barna padina 250 

Barni do 250 

Barnice 250 

Bartusovce 226 


. 

Barza 271 Bitolj 108, 145, 146 Brdjul 262 

Basara 250, 253 Blatnograd 215 Brakinova 204, 211 

Baséra 261 Bobokénina 258 Branicevo 181 

Basarevo lozje 258 Bobosovce 227 Branicevski subasiluk 

Basarica 258 Bodonia 215 164,179, 180, 185, 

Basarsci dol 262 Bojnice 236 186 

Basérsci put 262 Bokatica 250 Brarkedon 211 

Basérsci rid 262 Bolovan 262 Braiil 262 

Basérska korita 261 Boluzina 193 Brdzevdze 232 

Basirska livada 261 Bolvan 253, 262 Brekinje 204, 211 

Basarsko virče 261 Bolvanski del 253 Brekunovo 211, 191, 

Batdj 262 Boljetin 135 193, 204, 205 

Batéin dol 262 Boljevac 138, 204, 207, Brenica 205 

Batéj 223, 246, 250, 237,240 Brenice 205 

258,262 Bonina duvka 253 Brenna 205 

Batince 227 Bononia 198, 214, 215, Brenno 205 

Baile Herculane 222 216 Breno 205 

Bembiilj 262 Bonošući 270 Brest 191, 195 

Beććš 250 Bonjince 268 Brestovagka Banja 136 

Bela Palanka 127, 197, Bor 135,219, 235 Bričevce 232 

222,269 Boravica 192 Brince 205 

Belahuna 192 Bordej 217 Brinje 205 

Belgrad 205, 208, 227, Bordelj 217 Brnce 205 

228,235 Bordo 217 Brodlici 167 

Beli Potok 127, 194 Borduga 271 Brundisi 206 

Beli Timok 244 Boruznica 191, 195 Brundusium 206 

Belica 202 Bosanski Novi 237 Brusnik 206 

Belogratik 120 Bosna 119, 123, 124, 125, Brza Palanka 198 

Beloinje 192 127, 141, 142, 143,222, Brzi Brod 200 

240 Bubujevci 270 

Do 1 223 Bota 250 Bubulinsći rid 258 

5 : x 

Berenica 205 Bot·e 262 Buc_ansko 246 

Berilovac 268 Botin Frap 258 Bučim 262 

Beriš 231 Boturak 262 Bučin 262 

Berkovee 212 Botušan 262 Bučina 246 

Berul 267 Bov 223 Bugum 127, 130, 223, 

Biaći 237 Božqne 17?, 185 232,253 

BiH (Bosna i Brag! sta218 Bugumet 223 

Hercegovina) 236, Bracigovo 144, 145, 146, Bucumska reka 253 

237 4 147 Bučumski vrh 253 

Biljor 250 Braé‘238 Budinia 215 

Binač 225 Bral?m 218 Budiinia 215 

Binča Morava 225 Brac?vcl 261 Budurova pojata 258 

Binćtzes 225 Bra•·:llš 246 Budva 234 

Binsčk 225 Bra}!a 178 Budžak 123, 129, 130, 

Bitinija 214 

Brajil 262 133, 134

— 

418 

Budžum 232 

Bugari 107 

Bugarska 9, 106, 118, 

119, 125, 147, 154, 

161, 162, 205, 209, 

213, 216, 219, 223, 

224, 225, 227, 230, 

237,268 

Bujanovac 269 

Bukor 223 

Bukova 241 

Bukovica 125 

Bukur 262 

Bukurdolji 271 

Bukurovac 223, 258 

Bukurovci 223 

Bukurovsći del 258 

Bulc 270 

Buluvašnsći dol 262 

Buluvan 262 

Buljubi 166 

Bunaja 267 

Bunavac 262 

Bunavica 258 

Buni 271 

Bunibrod 234, 269 

Bunišćvac 258 

Binsći dći 250 

Bunjane 166 

Buor 92 

Burdej 217 

Burdelj 217 

Burdelji 246 

Burdigalense 217 

Burdimo 200, 217 

Burdimé 200, 217, 250 

Burdimska reka 253 

Burdimské 250 

Burdin 191, 195,217 

Burdipara 217 

Burdipta 217 

Burdomina 217 

Burdopes 217 

Burel 267 

Burudino 217 

Businci 253 

Businska vodenica 253 

Busurato 262 

Butulan 253 

Buza 254 

Buzals'k 258 

Buzina ornica 254 

Bizina padina 262 

Calventia 223 

Calvo munte 233 

Cari¢in Grad 200 

Carina 250, 254, 258, 262 

Castellona 12 

Castellum 222 

Cavtat 117, 119 

Camnicioar 225 

Cekulinova kula 262 

Cér 250, 254,258 

Cerak 246, 250, 254, 258, 

262 

Cercel 223 

Cércelj 262 

Cérje 250, 254, 258, 262 

Cerév del 262 

Cerova glava 254 

Cerova padina 254 

Cerova poljana 254 

Cérove 262 

Cerovik 258 

Cerovo 179, 185 

Cerska strana 254 

Cetina 239 

Cibrica 106, 197 

Cincovei 224 

Cipitor 224 

Civitatem 119 

Clenora 201 

Cocora 227 

Cocorul 227 

Constantinopolis 9 

Corbeni 234 

Corbi 234 

Corbul 234 

Cormaros 235 

Cormati del 235 

Cormatura 235 

Cravul Cetati 207 

Slavoljub Gacović 

Cravul Voieli 206 

Crna Gora 119, 128, 

129,133, 141, 142, 

207,224,229 

Crna Reka 135, 136, 

172,201, 203, 204, 

207, 208,219, 229, 

230, 235, 237,238, 

239,240, 241, 242, 

243 

Crni Drim 265 

Crni Timok 244 

Crno more 9, 106 

Crnorecka nahija 177 

Crvulska padina 258 

Cuctirina padina 246 

Cuctirina Zljebira 246 

Cunculija 258 

Čabić 168 

Cabura 254 

Catak 132 

Caka Kuka 234, 269 

Camerija 214 

Causa 270 

Cedad 119 

Cerbul 223 

Čerčelat 223 

Cezava 211 

Cibre 201 

Čičarija 239 

Cigarnik 262 

Čičavica 270 

Citikovee 239, 240, 246 

Čičil 232 

Čičk6vac 246 

Cigrej 254 

Cil'ibiia 109 

Cipulié 143 

Cobura 254 

Cordarovo 254 

Cortina livada 262 

Cortina padina 262 

Čučulj 247 

Cuguljaga 270 

Cutuljanov trap 262 

Cugunje 191 


Cixée 258, 262 

Cuéér 247,250, 251, 

_ 258 

Cućer 262 

Ciika 246, 250, 254, 

258,262 

Cukalica 254 

Čukar 246, 250, 254, 

258,262 

Cukarci 250, 251 

Cukérje 258 

Cukér 246, 254 

Cukin kladanac 254 

Čuljino braniste 262 

Cumaga 258 

Cungari 258 

Ciingul 262 

Cangulj 224, 262 

Cungljséi del 262 

Cungirsée bare 246 

Cungiirséi kraj 246 

Cungurus 246 

Cuturilo 246 

Cygylage 232 

Ceciilovo braniste 262 

Cicarija 119 

Ćućulija 254 

Cukovac 126 

Custendil 104, 119, 120 

Cutaci 251 

D. Loko3nica 126 

D. Sumarinovac 232 

Dabsor 270 

Dacia Aureliana 9 

Dacia Maluensis 19, 

214 

Dacia Nova 9 

Dacia Ripensis 9, 19, 

214,216,233 

Dacia Traiana 9 

Dakija 114, 115, 116, 

119, 197, 199 

Dalmacija 117, 119, 

123, 124, 125, 127, 

141, 142, 156, 158, 

199, 206, 214, 218 

Damask 66 

Dančulica 258 

Danculovsko pojatite 258 

Dandulovi bukovci 247 

Dandulovsci kladenac 247 

Danuba 203 

Dardanija 199, 214, 222, 

226 

Diskalov rt 251 

Diskalova padina 251 

Davidovee 191, 192, 193 

Debar 136 

Debelica 126 

Dečane 269, 269, 269, 

269,270 

Dél 247, 251, 254, 258, 

262,267 

Delajna 231 

Deli-Iovan 92 

Delminium 199 

Délnice 258 

Demir-Kapija 226 

Demos 214 

Derekpl 267, 268 

Despotovina 179 

Diana 12, 209 

Dimale 214 

Dimallon 19 

Dimallum 214 

Dimitraskov lug 262 

Dinina aloga 251 

Dinino kamence 254 

Dinion 199 

Dinov kamen 258 

Diverac 191, 195 

Dlboki Val 223 

Dobra Reka 166 

Dobrič 126 

Dobrinje 126 

Dodina padina 254 

Dédino 262 

i 

Doliares 222 

Dolne Kravje 205 

Dolne Lom 213 

Dolne Ljubnice 242 

Dolne Pastača 268 

Dolne Sumarinovce 232. 

Dolni Čibar 201 

Dolni Čučul 232 

Dolni Lom 213 

Dolnja planina 254 

Délnja rinkul 263 

Dolnji Cugule 247 

Déljnji jarisér 263 

Donja Glama 258 

Donja Kamenica 129, 

133 

Donji Kostelj 258 

Donji Roman 260 

Donji Vlasi 178 

Dorticon 201 

Dierna 210 

Dragulovce 227 

Drajince 194 

Drenča 124 

Drenica 168 

Drmanska preslap 247 

Drmelj 247 

Drvar 222 

Dubrovnik 122, 124, 

141, 160, 205, 206, 

214, 229, 237 

Dudevlad 191, 193 

Dugi otok 224 

Dukag 247 

Dunav 7, 9, 20, 104, 

106, 119, 128, 200, 

201,211,213, 215, 

216,222,226, 234, 

271 

Durlan 254 

Durmis 262 

Durmitor 119, 224 

Dyrrachion 215 

DzadZulov del 258 

Dzajina kopita 262 

Dzémenje 251 

Dzep 126 

Dzepa 223 

Dakovica 240, 270 

Derdap 209 

Digos 254


Đurci 191, 193 

Dsbd 263 

Ebro 207 

Ebrus 207 

Efljak 241 

Efljak Bukova 242 

Efljakova 241, 242 

Efljakovce 241, 242 

Egeta 198, 201 

Elbe 204 

Elbentas 204 

Epidamnum 215 

Epir 208 

Ercula 222 

Erdelj 178 

EriSorski dol 224 

Erul 224 

Esferlik 205 

Eubeja 212 

Evropa 117, 222 

Falkovce 232 

Falkovec 232 

Falovo 208 

Fenac 224 

Fethislam 178, 228, 

203,211,227, 229, 

232,233,234,236 

Filipopolis 217 

Filurdin 216 

Fintina Corbi 234 

Fintina la Cesmia 109 

Florentin 216 

Francuska 206, 217 

Fratisi 271 

Freraria 222 

Fundina 236 

G. i D. Brijanje 126 

G. i D. Galbince 227 

G. Sumarin 232, 238 

Gaberska reka 267 

Gadzin Han 200 

Gajtan 127 

Galibaba 192, 192 

Galicica 208 

Galija 11, 12,217 

Gamada 236 

Gandi¢i 254 

Ganija 254 

Gavnos 223 

Gelvije 207, 239, 241 

Gemellomunte 12 

Germana 218 

Germas 12 

Gerulata 201 

Gerulatis 210 

Gléama 247 

Glamsci ošlji dol 258 

Glavicor 132 

Glavicorka 132 

Glogovac 271 

Glogovce 194 

Gnjilane 204, 269, 270, 

271 

Godečki kraj 268 

Golema Prostruga 256 

Golema zljebura 258 

Golemi del 263 

Golémi durmiš 263 

Golémi jarisor 263 

Golémi kornét 263 

Golgota 233 

Golokordina 254 

Golubac 177 

Gorna Čačuna 191, 196 

Gorne Čučule 232 

Gorne Čučune 232 

Gome Kravje 205 

Gorne Sumarinovce 232 

Gorni Čučul 232 

Gorni Lom 213 

Gorni Vladan 196 

Gornja Glama 258 

Gornja planina 254 

Gérnja rankul 263 

Gornje Ponisavlje 267 

Gornji BalaSevac 258 

Gornji jarisor 263 

Gornji kostelj 258 

Gornji roman 260 

Gomji Visok 261 

Gospićski kotar 126 

Gračanica 158 

Gradec 235 

Gradskovo 109, 206, 

207 

Gramada 232, 254 

Gramadje 251 

Gramade 247 

Granica 126 

Grapa 268 

Graviste 206 

Gravosa 206 

Gravosium 206 

Grbavče 192 

Grbulovac 247 

Grci 200 

Grčka 119, 162 

Grdelitka klisura 225 

Grgulica 251 

Grkinja 200 

Grligka reka 249 

Grliste 249 

Grljan 110 

Grmada 263 

Grmade 258, 263 

Grmeč 125 

Grmogel 167 

Grnéarevo 166, 167 

Grésur 263 

Grogeta 271 

Grét 251 

Grov 206 

Grujina valuga 254 

Grujinac 206 

Gruz 206 

Gruzavac 106 

Gruzavec 206 

Grvaljos 263 

Gska 267 

Guberovce 227 

Gujbuce 191, 195 

Gujsavee 191, 192, 195 

Gulihan 191, 193 

Guljarséi dél 251 

Gurgulejka 223 

Gurguljat 223 

Gurla 251 

Girle 251 


Gusti čukar 254 Italija 114, 122, 202, 206 J6tin lug 263 

Haemus 224 Iter Scrofularum 209 Jétino 263 

Haldance 216 Tulio Valle 211 Jovac 126 

Haldince 216 Tustiniana Prima 200 Juliev nasip 211 

Halova 208 Iverija 207 Juzna Morava 126, 244, 

Halovo 108, 109, 110, Ivlaška Pole 241, 242 270 

111, 112, 136, 208, Ivlaski 241, 242 Kacabaé 126 

209, 235 Izl(0)ace 220 Kačanik 234 

Hercegovina 127, 128, Izlage 219, 243 Kalamkovica 258 

172,173,174, 177, Izmornik 269 Kalamkovsko bugje 251 

178,228 Izvor 191 Kalanderov grob 254 

Hilandar 161, 162, 239 Jablanica 237, 269 Kalankovi oresi 258 

Hierin 229, 239 Jadran 9 Kali Baba 192 

Homolje 128, 136 Jadransko more 104, 215 Kalindérei 251 

Hrastovica 167 

Hreuri 271 

Hrsovac 191, 193 

Hrvatska 125, 128, 133, 

140, 154,237, 238, 

Ibar 207, 225 

Ibarac 207 

Iberija 207 

Ibr 207 

Ibrovee 207 

Ibrovo vrelo 207 

Ilijaš 237 

Tlirija 217 

Tlirik 202 

Tllyricum 202 

Inogost 270 

Insula major 224 

Ipsoder 220, 239 

Isfrlig 220 

Iskrovnice 243 

Islivie 243 

Ispod Kérbulu 263 

Istini¢i 167 

Istočna Romanija 10 

Istok 270 

Istopanje 243 

Istra 119, 126, 129, 

132, 134, 141, 142, 

204,214,218, 224 

Istubla 207 

Jagodina 136 

Jajce 127 

Jalbotina 231, 268 

Jankula 254 

Jankulica 263 

Jankulov trap 251 

Jankulova padina 263 

Janovec 232 

Jarbata 224 

Jaris6£263 

Jastrebac 124 

Ja3 216 

Jagikovica 179, 186 

Jelašnica 248 

Jerbanačći klddenac 263 

Jerdan 254 

Jerma 267 

Jezero 205 

Jon 263 

J6na 263 

Jončino trnje 263 

Jonina njiva 263 

J6nina padina 263 

Jénina vodenica 263 

Jonino branište 258 

Jonidini vrtopje 263 

Jénka 258 

Jordénova koliba 251 

Jordanova vrtaca 258 

Jordédnovica 258 

Jorgovo selce 227 

Jošanice 205 

Kalna 123, 130, 134, 

218 

Kalotina 233 

Kémena straga 263 

Kamenica 270, 271 

Kamenita struga 258 

Kamidzora 225 

Kaminska rudina 263 

Kampula 271 

Kandalce 217, 251 

Kandalica 130, 217, 251 

Kandalice 251 

Kandarai 218 

Kandilar 218 

Kandilice 217 

Kapeš 258 

Kipicovo 247 

Kapilija 128, 202, 254 

Kiépovec 247 

Kapuč 263 

Karanatac 251 

Karanoci 271 

Karapulovci 251 

Karata$ 226 

Karavlaska 229 

Karbulovee 233 

Karbulovo 233 

KérdoSovsci kladenac 

247 

Karija 214 

Karintija 214 

Katariga 247


! 

i 

ı 

Katun Bunuševci 270 Kopéjéina padina 263 Kovilje 128 

Kavadarci 199 Kopajkogara 234, 255 Krabul 233 

Kavgalija 199 Kopajska reka 255 Krabula 234 

Kelvije 207 Kopaonik 242, 270 Krabulin dol 234 

Kiabros 201 Kopilas 259 Krabulska voda 234 

Kikinda 120 Kopilica 128 Kracul 227 

Kimp 119 Kopilig 270 Kraculovee 227 

Kirezi 270 Kopilov dol 259 Krajina 146, 178, 233, 

Kirilovo 235 Kopilovce 128 236 

Kiseljak 237 Kopilovo omigje 263 Krajova 268 ! 

Kladovo 234 Kopiljak 128 Krastavljani 166, 238 

Klajéa 263 Kopita 259 Kratovo 120 

Klimenta 258 Kopitnica 263 Kravje 205, 206 

Klina 168, 270 Kopito Petroviéa 128 Kravlje 205 

Klistira 247, 255, 263 Koprivnica 129, 133 Kravun 206 

Klisiirica 251 Korbevac 223, 234 Kréolj 227, 228 

Klistrka 258 Korbevsc 119 Krčurevce 227 > 

Klisurséi put 258 Korbova 234 Krćiš 247 

Klivje 207, 208 Korbovo 234 Krecul 223 

Klokoteš 267 Korbul 234 Kriva Palanka 144, 145, 

Klopét 263 Kérbula 263 146, 147 

Kljokotiš 263 Korbulić 234 Krivac 179, 185 

Ključ 178, 233, 236 Korbulig 271 Krivi Vir 207 

Kneževina Srbija 245 Korbulova padina 247 Krivina 128, 203, 206, 

Knjazevac 129, 130, 

133, 136, 205, 208, 

232,235,238,242 

Kobiljak 128 

Kočane 120 

Kodra Barzes 271 

Kokojina glava 255 

Kokoriéi 227 

Kokorina 227 

Kokorina glava 255 

Kokornica 227 

Kokornice 227 

Kolopét 263 

Komaini 158 

Komatina uka 258 

Komil 267 

Komin 255, 259, 263 

Kominat 263 

Komin-dol 263 

Kopaj Košar 234 

Kopaj Kosara 191, 193, 

234,269 

Korčula 106, 130 

Kordanovséi kladanac 247 

Kordina dolina 259 

Kordina padina 255 

Kormar 235 

Kormata 235 

Komnét 263 

Kormnétul 263 

Kornica 223 

Kosančić 126 

Kosmet 124, 229 

Kosovo 119, 141, 166, 

168, 177, 204, 226, 232, 

236, 238, 239, 240, 270 

Kosta Perčevo 239 

Kostol 255, 259 

Késtol 259, 263 

Kostolov kamen 255 

Košlun 119 

Kotiga 235 

Kovilov del 255 

Kovilja 128 

208,227, 228, 229, 

231,238,242 

Krivir 207 

Krivo cerje 255 

Krk 126, 126, 224, 227, 

232,237 

Krnul 224 

Kršatovce 228 

Krtole 234 ! 

Krupac 124 

Krusevac 124, 222 

Krusevica 179, 185 

Krusevo 191, 192, 195 

Kuas 223 

Kugavac 255 

Kucerovce 235 

Kucerovci 235 

Kugevac 259 

Kuči 127 

Kuretista 271 

Kurtulinovci 251 || 

Kurvin-grad 221 


Kušljevo 179, 186 Lilince 208 Magdalenin kamen 255 

Kormati del 254 Lim 168 Magdin trap 255 

Labce 208 Lipljan 226 Magile 255 

Labin 204 Lipovce 236 Magna Graecia 104 

Labinac 208 Lisandrijina vodenica 251 Magolj 251 

Labince 208 Logiana 223 Magora 228 

Labukovo 241, 255 Loko3nica 126 Magorka 228 

Labukovsko 255 Lokrum 206 Magovac 255 

Lacruma 206 Lom213 Magura 228 

Lacu lu Gigš 209 Lozan 193 Magiira 228, 259, 267, 

Lalinac 235 Lozana 191, 192 270,271 

Lalince 191, 195 Lubnica 242 Magura Aldei 216 

Lamponiana 223 Lucani 166 Magurecea 228 

Lasovacka reka 235 Lukmanier 205 Magurica 228 

Lasovo 249 Lukovo 126 Maguricea 228 

Laskobare 235, 269 Lupac 236 Maguricei 228 

Latinac 263 Lupinica 236 Magurista 224 

Latinovac 263 Lupinjak 236 Magurka 228 

Latins¢i manastir 263 Lupiste 236 Magurska ornica 259 

Latinsći put 263 Lupofontana 223 Majorka 224 

Latinska crkva 263 Lupovce 236 Makedonija 118, 119, 

Latinska čuka 263 Lupovec 236 120, 125, 130, 147, 

Latinska grobista 255, Lupovski 224 212,217,219, 234, 

259 Lupoysko hanče 236 236,268, 

Latinska vodenica 263 Lipula 263 Makocevo 132 

Latinska vrvina 259 Lipura 264 Makovac 259 

Latinsko (Tursko) Kale Luznica 126 Makresh 236 

218 LuzZnice 267 Makres 236, 270 

Latinsko giivno (na Ljiljakovatka reka 235 Maksimov breg 255 

Durmis) 263 Ljiljakovce 235 Mala aluga 255 

Latinsko kale 263 Ljubinje 178 Mala Azija 200 

Latinjéina duvka 259 Ljubisa 167 Mala Mizija 214 

Laurionska ravnica 200 Ljuboli¢i 167 Mala Postruga 256 

Lavin 204 Ljubomir 178 Mala Vlaska 177, 178, 

Lepljans 226 Macedonia Prima 219 242 

Lebane 200 Macedonia Secunda 219 Mala Vlava 255 

Lederata 201 Mačak 252 Mala Zljebira 258 

Lenovac 249 Mačkatica 223 Malaiste 236 

Lepčinovci 166 Mačuklin 264 Malajnica 236 

Leptérovac 259 Mačva 184 Malali 235 

Leskovac 126, 130, Madin jarčarnik 264 Malata 19, 214, 215 

134, 140, 249 Madin jaretarnik 264 Malauicum 19 

Leva reka 204 Médina bara 264 Malavicum 214 

Lika 126, 127, 133, Madina livada 264 Malča 19 

140, 142, 205, 237, Madino vrelo 264 Male Gorne Kravje 206 

242 Madile 255 Malesija 236


Maletum 19, 214 

Maleventum 19, 214 

Mali durmiš 264 

Mali Izvor 126 

Mali kornét 264 

Mali Siljegovac 124 

Malianda 214 

Malontina 19, 214 

Malontum 19, 214 

Malorca 224 

Malua 19 

Maluesa 219 

Maluesium 219 

Malum 214 

Maluntum 19, 214 

Malva 214 

Malvus 214 

Maljen 19 

Maljenik 19 

Manškovo braniste 264 

Manatica 251 

Mandarica 252 

Mandaričći potok/rt 252 

Mandari¢éi rt 252 

Mandarina padina 264 

Mandarins¢i potok 247 

Mandarska vodenica 

264 

Mandra 252 

Mangusi 251 

Manojlice 204, 211 

Marapiitine 252 

Miardina dgrenja 264 

Marditino 248 

Marganci 126 

Margaret 264 

Margum 209 

Marica 239 

Marina padina 255 

Marine granice 255 

Marinkovo trnje 255 

Marinovac 230, 239, 

248 

Martinica 248 

Marinéin grob 264 

Marzini 223 

Matajur 224 

Matejovo 255 

Mateova struZina 255 

Miatogina 259 

Matrina 259 

Mediana 223 

Megora 228 

Megura 228 

Megurice 228 

Meldia 203 

Menorca 224 

MerdZanova bara 255 

MerdZanovo blato 255 

Merdzelat 111, 130, 223, 

255 

Meérila 259 

Merul 223 

Metohija 119, 168, 172, 

177,232, 240, 269 

Mezija 7, 15, 114, 115, 

116, 197 

Midzor 130, 223, 224, 264 

MidZorov krš 225 

Midzur 224, 264 

Migora 228 

Mihajlovgrad 227, 231, 

232,235,236, 239 

Mijaci 136 

Mikolica 248 

Mikulov del 255 

Mila voda 222 

Milajnica 236 

Mili potok 222 

Mindzur 224, 264 

Mindur 224, 264 

Miniéevo 126 

Minikév trap 264 

Minulovce 228 

Miréjina 248 

Mirila 228 

Mirilovići 226 

Mirior 228 

Mirla 228 

Mirosandino 255 

Mirosin cer 255 

Mlava 19, 178, 214, 244 

Moesia 197, 214 

Moesia Secunda 216 

Mogura 228 

Mojnice 228 

Mokra Gora 270 

Mokranje 231, 242 

Moldavija 20, 158, 177 

Molunat 19, 214 

Molusia 214 

Momcélj 264 

Mons Malusinus 214 

Monte Mayor 224 

Montemaggiore 224 

Montmaiér 224 

Morača 178 

Morava 106, 119, 126, 

178, 197, 225, 229 

Moropiitina 264 

Moša 223 

Mosino 223 

Mrakodol 237 

Mrakovac 237 

Mrakovi 237 

Mrakovo 237 

Muci(anus) 201 

Mucianicastellon 219 

Mug(kovce) 201 

Muckovce 219 

Mučibaba 218, 219 

Mugipara 12 

Municipium Maluesatium 

19 

Murdža 264 

Murdzin potok 255 

Murdzinci 256 

Murdin kladensc 264 

Murđina čuka 264 

Murđine 259 

Murgaš 223, 268 

Murgasevo 268 

Murgasul 268 

Murgovica 268 

Musad 235 

Musat 235 

Musati vrtop 264 

Musina padina 259 


Musina vrvina 259 | 

Nikuljac 256 Osljane 248 

Musino braniste 259 Nisa 203 Osljanska reka 248 

Muškat 264 Niš 19, 119, 126, 129, Ošlji dol 259 

Mutatio ad Nonum 222 138, 198, 201, 203, 205, Otranska vrata 104 

Mutatio ad Octavum 222 Otulovce 229 

222 Nisava 203, 244, 261 Otulje 229 

Mutatio ad Sextum 222 Nisevac 128 Pag 126, 129, 236 

Mutija 264 NiSevce 192, 193, 201, Pagarusa 270 

Mutino branište 256 202 Pajeska reka 259 

Mutzipara 201, 218 Nisor 223 Pajez 259 

Muzinac 127 iA Pakrac 242 

Mužince 195 Nisdr 223259 268, 270 | Palestna 251, 258 

Na čukar 256 Norik 214 Pélmanica 265 

Nada Cigrej 256 Nova 211 Paltina 265 

Nadgura 265 Novac 179, 186 Paltinje 265 

Naisopolis 218 Novac druél 179, 186 Paljin breg 248, 265 

Naissus 119, 198, 201, Novae 211 ” Paljin potok 252, 256 

202,203,222 Novo 211 Paljina padina 265 

Na-planin 265 Novo Korito 130 Paljino 256 Narédin 252 Navlja 203 Novopazarski sandžak 177 Nucegm 22 Panajotova livada 259 

Pandiralo 232 

Negotin 130, 133, 137, Nyšk grads 203 Panonija 202, 214,215 

139, 228, 229, 231, Niegotin 236 Papulova rupa 270 

233,236,242 Olbg 235, 269 Paraćin 147, 219 

Negotinstan 130,236 aObihe l26 s Parali 265 

Negotince 236 Obrovee 207 Paralija 265 

Negotino 130, 236 Oglej 119 Paršlovo 259 ~ 

Negotinska Krajina Ožriš 208 Paramiinica 265 

127, 135 Négra 259 . Ohridska Arhiepiskopija 239 Paramiinka 265 

ll:aram\'u-nszksao E‘;lé; 265 

Negrovci 130, 270 W 'arasina ), 

Negurice 229 ORA 140 Parasine 265 

Neife 203 O lia 191, 104 Parasinka 265 

Nekalice 229 Olimg 212 ii Parasinje 265 

Nekotin 236 

. 

. 

Oltenija 

Parastura 

7,214 

256 

Neksori 

- 

271 Opitergium 208 Paris 80 

Neligovinje 179, 185 ofa o iea 191, 196 Pdrta 265 

Neresnica 179, 185 Osijek 229 ii Pasarel 2_23 

Nestorova padina 256 OsIJan 248 Pasarélci 260 

Nevlja 203 Oslian 248 Pasarélo 256, ?60 

Nigoševice 129 Os 6‘ ovo 7, 8, 117, 118 Pasarelska dolm·a 260 

Nikolice 237 14g7 22 4’ 2‘45 2’69 2’71 Pas?relska mrtvina 260 

Nikoličevce 237 Oslob;l 207’ A Pas_;aéa“127, 268 

Nikoli¢evo 237 Ostrovica 126, 127 Paskasija ?68 

Nikolinac 237 Ošljan 248 ii Paskašisći del 265 

Nikšor 223, 236 M Pašunci 224 

Ošljanac 259



Pengarséi kladanac 248 

Poskasisko polje 266 

Pesodersci 239 

Pčinja 140, 268 

Peć 270 

Pejkovac 126 

Pek 236, 244 

Pelisat 223 

Peloponez 206 

Peris 231 

Periš 192, 231, 256, 

265 

Perišanka 256 

Perišći krs 256 

Periška livada 265 

Periška padina 260 

Perivoj 256 

Perkas 252 

Persija 200 

Peshkopia 265 

Peskopéj 265 

Peskopéjsko polje 265 

Pešulinsći rt 248 

Petrilaš 268 

Petrinjska Krajina 125 

Petrlaš 223, 268 

Petrlšško 265 

Petrovac na moru 225 

Petrus 248 

Petruša 248 

Pharos 67 

Pičor 119,223 

Pincum 200 

Pind 233 

Pinćt 265 

Pinušinci 158 

Pipér 252 

Pirkovac 212 

Pirkovce 212 

Pirot 119, 123, 126, 

226, 231, 236, 268, 

269 

Pisći dol 265 

Piskavica 260 

Piskulka 265 

Pisoder 239 

Planenica 256 

Planina 256, 266 

Planinica 136, 249, 256, 

260, 266, 267 

Plav 166 

Plovdiv 217 

Pluzina 193 

Plješ 248 

Pljoština 260 

Pljostine 252 

Poda Cigrej 256 

Podgorac 240 

Podgore 241 

Podgrad 192, 193 

Podujevo 271 

Podunavlje 15, 104, 142, 

172,178,271 

Pogatanovo 266 

Poganče ivore 260 

Polimlje 165, 167 

Polomje 200, 203, 208, 

213,229,232 

Pojud 119 

Poljanica 269 

Poljica 124, 127, 129 

Pomoravlje 128 

Pompeja 27 

Popiisa 248 

Poretka Reka 244 

Porkar 229, 266 

Porojište 266 

Porta 260 

Pértica 266 

PoruZnica 191, 195 

Posavina 171 

Poskurica 266 

Potina parasina 260 

Potkomje 235 

Pétkostolje 266 

Pozvizda 191, 192, 193 

Pozarevac 235 

Prahovo 198 

Prapraéani 167 

Préevac 268 

Preki Lug 167 

Prekoruplje 269 

Prest 191, 195 

Presevska Moravica 270 

Pretzuries 223 

Prévalac 252, 260 

Previlsc 248 

Pribulovac 256 

Pričal 252 

Pricel 248, 252 

Prigevac 232, 252 

Pričevce 232 

Pričibabš 252 

Pritovska padina 252 

Pricovska reka 252 

Prilep 146, 229 

Primiana 223 

Primorje 120 

Priplat 260 

Pripér 248, 266 

Pripor 260 

Priskiipera 226 

Pristjan 226 

Pristina 126, 226, 270, 

271 

Priul 266 

Privul 266 

Prizren 147, 150, 270 

Prlita 231, 233 

Prnjavor 124 

Prokar 266 

Prokletije 270 

Prokuplje 119, 124 

Piporovac 248 

Prvulov bair 252 

Prvulov trap 256 

Prvulova padina 256 

Psaca 268 

Psoderci 239 

Pucul 266 

Puč6s 266 

Puduvaljée 266 

Puig Mayor 224 

Pukovac 129 

Pulpudeva 217 

Piljanica 266 

Puljine vrtace 260 

Punče 260 

Punicum 200 

Punti 12 

Purčenica 223 

Pusta Reka 126, 130, 

134 

Putur6s 266 

Radan 127 

Radenkovce 194 

Radiul Aldea 216 

Radlovac 229 

Radlovići 229 

Radmirovce 194 

Radujevac 228, 229 

Radulov dol 248 

Radulov kamen 256 

Radulov kladanac 256 

Radulov trljak 256 

Radulov trnjak 256 

Radulova padina 248 

Radulovac 179, 186, 

229, 256, 260 

Radulovce 229, 229 

Radulovi¢i 229 

Radulovo 256 

Rajco suat 112 

Rajac 193 

Rajanovei 235 

Réjculovac 260 

Rajhenau 11 

Ramniste 256 

Randzulova vodenica 

256 

Rasina 124, 222 

Rastovača 128 

Rašanica 194 

Raška 119 

Ratiaria 197, 213, 214 

Ratiševci 166 

Ravena 13 

Ravennae 13 

Ravna 198 

Ravna planina 256, 260 

Ravulica 260 

Rbor 266 

Reichenau 11 

Remaur 224 

Remesiana 197, 199, 222, 

225 

Remeziana 217 

Remisiana 203 

Resava 179, 185, 244 

Resnik 195 

Rgotina 126 

Ribari 166 

Rijeka 119 

Rim 214 

Rimska imperija 9, 10, 

114,197 

- Ritopek 200 

Rivus major 224 

Ripa Corbi 234 

Rnjos 223 

Rodopi 119 

Rogšuri 271 

Roma 9, 239 

Romane 242 

Romania 266 

Romanija 8, 77, 104, 119, 

162, 266 

Romanbv most 242 

Romdnovac 252 

Romanovce 119 

Romanja 242 

Romuliana 209 

Ropot 267 

Roskan 260 

Rpinje 248 

Rtanj 119, 239 

Rudnik 172 

Rugotica 271 

Rugova 229 

Rugovac 266 

Rugovo 229 

Ruizvor 234, 269 

Rumunija 7, 15, 20, 106, 

119, 136, 139, 171,191, 

216,222,227, 228,236, 

240, 242, 244, 245, 266, 

268 

Rumunjska 242 

Runćula 266 

Runka 252, 266 

Rankul 266 

Runkula 266 

Runkulj 266 

Rupci 235 

Rupje 136 

Rusija 207 

Rziniéi 167, 172 

Sadikovica 267 

Sajtarski potok 256 

Sakulévska mala 252 

Sakiiljica 252 

Sala3 235 

Samarina 233 

Samarinovac 233 

Samnija 214 

San Marino 233 

Sanbas 233 

Sandin lug 267 

Sandin vir 267 

Sandina padina 256 

Séandina vodenica 252 

Sandzak 178 

Sanski Most 125 

Santa Marina 233 

Sarajevo 123, 142 

Sardinija 117 

Sérdino 260 

Sarebire 240 

Saruša 252 

Sarusénséi potok 252 

Swrbovce Staro 243 

Swrbovee-i Kadim 243 

Scodra 248 

Secanica 126 

Setareka 235 

Sečareka 269 

Senjska Krajina 125 

Serdica 200 

Sermium 240 

Seroš 168 

Setlote 220 

Setlotes 219 

Sfeligovos 225 

Sfrljig 205 

Sglat Flusses 219 

Sharbani 238


Shkoder 248 

Sicilija 217 

Siculétae 219 

Sikole 206 

Simijénove pojate 267 

Sinajinci 169 

Singidava 199 

Singidunum 199, 200, 

202 

Singurica 252 

Siremljan 240 

Sirini¢ka Zupa 269 

Skadar 248 

Skadarski sandzak 238 

Skapét 267 

Skepsl gradb 203 

Skoplje 104, 119, 146, 

197, 199, 203 

Skrakuljća 267 

Slap 220 

Slavinje 261 

Slavonija 124 

Slemen 239 

Slivik 194 

Sloveni 107 

Slovenija 236 

Sljegamik 256 

Smederevo polje 256 

Smederevski sandzak 

164,171,172, 17, 

177,191 

Smudirog 166 

Soderci 239 

Sofija 104, 119, 120, 

132, 200, 237 

Soguljén 248 

Sokobanja 205, 206, 

208, 237,257, 269 

Spel6nka 225 

Speluka 223 

Split 119, 128 

Srb Efljak 242 

Srbica 270 

Srbija 15, 19, 76, 105, 

106, 118, 119, 122, 

123, 124, 125, 126, 

127,129, 130, 132, 133, 

134,138, 141, 142, 144, 

145, 147, 148, 150, 152, 

153, 154, 156, 158, 164, 

170, 171,172, 177, 178, 

183, 206, 214, 216,217, 

222,223,224, 225,228, 

229,232,234, 235,237, 

240, 244,245 

Srbisor 237 

Srbovlah 242 

Sredec 200 

Sredna Vrmza 195 

Srednje Selo 168 

Srednji Visok 130, 261 

Srem 240, 241 

Sremlan 177, 240 

Sremljan 172 

Sremljana 240 

Sremljane 166 

Srpiska padina 252 

Stala¢ 119 

Stanisturi 271 

StaniSori 271 

Stantilov dol 267 

Stanulov trap 267 

Stara Planina 171, 177, 

224,261 

Stara struga 256, 260 

Stenas 12 

Stenes 223 

Stirci 271 

Stolac 178 

Stomrata 237 

Streziste 191 

Strimon 218 

Strmbul 267 

Strmolj 267 

Struzni del 260 

Stubal 126, 127,230 

Stubla 126 

Su padina 260 

Subbrenum 205 

Subriana 230, 233 

Sucekla 230, 233 

Sucuraj 230 

Suderci 239 

Sudurad 233 

Sufilip 230, 233 

Sugar 127 

Sugarsc 267 

Sugbrsc 267 

Sitkovac 252 

Sukovo 269 

Sitkovsko prudiste 267 

Sumarin 230, 233, 238 

Sumarinovac 230 

Sumarinovatz 233 

Sumrakovac 237, 238 

Sumrakovce 237 

Sumratin 237 

Superka 230, 233 

Supetar 230, 233 

Supovac 126 

Surdul 223 

Surduli 271 

Surdulica 223 

Surupéta 267 

Surupétséi dol 267 

Surupiš 267 

Susicani 166, 168 

Sutilija 230, 233 

Sutrojica 230, 233 

Suva Reka 270 

Suvid 230, 233 

Svinak 256 

Svrlig 127 

Svrlig 260 

Svrliska čuka 260 

Svrljig 111, 126, 128, 

130, 192, 200, 201, 

202, 203, 204, 205, 

211,212,225, 227, 

228,231, 232,233, 

241,253, 256, 257, 

269 

Svrljiske planine 202 

Svrljiski Timok 202, 

232 

Swielugowo 225 

Saptej 270 

Sara 117,118 


Sara 147 Sugrinci 253 256 

Sara 224 Sumadija 227 Trgoviste 206, 208 

Sara 245 Sundrin del 260 Triadica 200 

Sara 269,271 Sundrina padina 260 Tribulovac 256, 260 

Sara7,8 Surdil 267 Tricornio 200 

Sarapon 253 Sutaci 253 Tricornium 200 

Sarbani 270 Sutina padina 267 Trimalia 19 

Sarbanovac 130 Svajcarska 205 Triskiana 226 

Sarbanovac 238 Tabanov del 260 Trivulova vodenica 253 

Sarbanovac 253 Taliata 201 Tmovo 230 

Sarbanovac 256 Tergoviste 208 Trogir 204, 237 

Sarbanovee 238 Temstica 261 Trst 208 

Sarbanovska reka 253 Tergeste 208 Tudorča 238 

Sarbanovsko ravnište Tergilam 208 Tudorica 249 

253 Tergolape 208 Tudoricevci 168, 238, 

Sarbiitovica 260 Terra Blachorum 159 270 

Šar·planina 144 Tesalija 160, 162, 171, ‘Tudorova bara 260 

Sar-planina 270 178,214 Tidorova dupka 267 

Šehirćoj 268 Teterevo 207 Tudorova šuma 256 

Sehirkej 231 Tetovo 120 Tudorovski potok 249 

Sérbino 248 Tierna 210 Tugle 249 

Sevica 179 Timacum Minus 198 Tamba 131, 223, 249, 

Sevica 185 Timiana 223 253, 256, 260, 267 

Siljegar 256 Timogka krajina 128 Tumbar 131, 253 

Siljegarnik 256 Timok 7,8, 117, 118, Tiimbas 253 

Šipčani 166 130, 131, 136, 138, 140, Tumbér 249 

Sipikovo 110 145, 147, 196, 203, 205, Tumber 267 

Sipikovo 135 206,217, 224,227, 235, Turi¢evac 238 

Sipikovo 227 238,241, 242, 244, 245, Turmak 230 

Skédrino polje 248 269 Turres 210 

Slegovo 144 Todoraćina pojata 267 Turuléja 260 

Slegovo 145 Todorče 238 Tzertzenutzas 223 

Slegovo 146 Toplica 126 Ubrevce 207 

Šljegamik 256 Toplodolska reka 261 Učka 224, 239 

Š6lda 253 Toskana 224 Ulcinj 234 

Solta 126 Totelja 248 Ulpiana 226 

Sopluk 120 Trakija 217 Umos 267 

Španija 122, 207, 224 Trénci 249 Urbriana 223 

Spanjolska 206 Transdierna 210 Urdes 131,253 

Stira 270 Transdrobeta*'® Urdešći dol 253 

Stubeja 271 Transilvanija 7, 79, 178 Urma 260 

Stubik 127 Trénski potok 249 Ursul 223 

Sugari 126 Transluco 211 Ursulica 131, 223, 260 

Sugarje 126 Trbusnica 195 Ursulov dol 119 

Sugarska Duliba 126 Trčbča 166 Ursulovica 229 

Sugrin 261 Trendevilova vodenica Ustobol 207


Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XVI vek) 

Užička Požega 219 Vidinska kneževina 238 Volinj 207 

Vigul 267 Vidinski sandzak 128, Vrace 235 

Vakarel 223 164,179, 187, 190, 191, Vranje 119, 126, 136, 

Vakavica 271 192, 196, 197, 200, 203, 140,229, 234 

Vakléste dupée 267 212,214,239, 240, 242, Vranje 239, 269, 270 

Valakonje 204 266 ‘Vranjska P&inja 126 

Valelunga 119 Vikulia 222 Vratarnica 249 

Valensija 224 Viminacium 211 VraZogrnac 227, 228 

Valevac 249 Vinisor 131, 249 Vrbovac 136, 249 

Valévsko 249 Visibaba 219 Vrmdze 205 

Vallis maior 224 Visitor 166, 224 Vrška čuka 269 

Valmaggia 224 Visogice 261 Vučitrn 270 

Valni§ 268 Vital 257, 261 Vučje 126 

Valniska reka 268 Vitel 261 Vukovar 145 

Valéde 253 Vizantija 10, 161, 162 Vindzine padine 267 

Vilode 267 Vladikina ploča 261 Vindzine pojate 267 

Valide 249, 256, 261 Vlahova 241, 255 Vaunija 257 

Valtiga 249, 253, 256, Vlahovce 241 Vunija 257, 261, 267 

261,267 Vlahovci 242 Vaunijée 253 

Valuge 256 Vlahovik 241, 242 Vunije 253, 261, 267 

Valunis 223 Vlahovo 241, 242, 257 Vunijica 253 

'Valuša 267 Vlaj Istar 241, 242 Vurdén 267 

Valuzék 253 Vlajina striiga 253 Viirdina padina 267 

ValužAnci 253 Vlajinska Reka 242 Vurnja 267 

Varditani 166 Vlajne 242 Vimjiste 261 

Virdiste 249 Vlaova 119 Zadar 224, 230, 237 

Vasiljica 256 Vlasenica 240 Zaglavak 250, 269 

Vasuljica 256 Vlasi 268 Zagorje 203, 206, 208, 

Vembul 267 213, 226, 227, 230, 

Velebit 126, 142,239 VIašći dol 253, 257 232,235,236, 239 

Velika 165 Vlašić 119 Zagrade 249 

Velika Grčka 104 Vlaska 136, 177, 178,241, Zagreb 146 

Velika Jasikova 238 242,245 Zaječar 119, 120, 126, 

Velika Morava 218, Vlaska dubrava 257 129, 135, 136, 206, 

244 Vlaska Kula 242 208, 227, 228, 230, 

Veliki Siljegovac 124 Vlaska Strana 242 235,237,238, 239, 

Veliko Ostrovo 237 Vlaska zemlja 168 242,256 

Vel'je Bole 193 Vlaski grad 242 Zakonija 206 

Velje Polje 193 Vlaski Potok 241, 242 Zan 225 

Venecija 214 Vlasko Polje 242, 257 Zanes 12,226 

Vico Canisco 209 Vlaskodolci 253 Zapadna /Morava/ 244 

Vicus Cavadinus 199 Vlava 257 Zapadna Morava 171, 

Vidin 119, 120, 198, Vlavica 257 172,173 

201, 203, 207, 214, Vikovije 261 Zapadna Romanija 125 

215,216,227, 235, 

236 

Vodnjane 126 

Vojvodina 141, 146 

Zaplainje 249 

Zaplanje 126, 127, 136, 

268, 269 

Zarvin kamen 238 

Zarvina 238 

Zarvince 177, 238 

Zemis 210 

Zerzevo 168 

Zeta 119 

Zidna 191 

Zidne 194 

Zidolji 271 

Zina 225 

Zirvince 238 

Zl(o)ađe 220 

Zlade 219 

Zlap 220 

Zlapia 220 

Zlatina 220 

Zloat 220 

Zlot 219, 220, 221 

Zlotska reka 220, 221 

Zmirnae 200 

Znepol 268 

Zorunovac 242 

Zvezda 122 

Zvijezda 122 

Zvizd 179, 185 

Ždrelo 179, 185, 186 

Žiča 124,239 

Zidaik 200 

Zitorade 126 

Ziviilov kladanac 253 

Zljebiira 261, 267 

Zljebure 257 

Zokenjski pétok 249 

Zupa 126 

* % o 

*Baazmine 215, 216 

*BAzmn 216 

*Baun 216 

*BRazNg 216 

*Boyazing 216 

BRAŽIH% 215 

EGAMHk 216 

Bzaun 215 

Ezaune 216 

Ezauns 215

REGISTAR LIČNIH IMENA 

| 

APpéurog Zpopdotoppog Aleksandar 180, 185 

257 230 Aleksandar Beli¢ 121 

BdAvog 246 Teb68wpog 249 Aleksandar Loma 19 

Bourovppa TitupHoc 230 Aleksandar Veliki 16 

230 Toupun 230 Aleksandru 267 

Teopytoc168 Tplgwvog 253 Aleksg«_nd/r/u 252,255 

Aapoutovppe Aleksije 177 

230 * % % Aleksije I Komnen 14 

Aiov 212 Aleksije Raul 163 

Mévuooc212 *Ciordar/u 254 Alen 151 

O *Sundrea 260 Al Graur 87, 114 

Apdprog 231 : 

' 7 ' Abram 257 AL Rosetti 16, 81 

'EAgu0ćpioc 

A. Beli¢ 143 Altman 152 

259 

A.BeSevliev210 Altoman 150, 151, 

Hpn 231 

Be680), A. Loma 203, 165, 167, 181 

238, 256, 222,225 Altoman Pršdislaljić 

260’ 267’ A. M. Rešetov 167 

2’31 155 Amijan Marcelin 202 

'·If'c& 2 A. Philippide 16, Ana Komnena 14 

odvve 258 87 Anastazija I 202 

Kaho 166 Šoljan43 ~g Andrija IS4, 156, 

Kovdatoc 218, Vraciu 16 160,177,190, 194, 

Kavddov 218 Ačžipur174 195,196 

Kiduevios Agi 108 Ardan 253 

258 AbmedS. Aličič Ares 218 

Maxdprog 164 Apolonije Rodanin 

259 Aladin 166 200 

Mavixng 264 Alan 187, 194, Apuleius 81 

Mepddpiog 195 Atila 202 

253 Alavanda 181 Aurelianus 9 

Mnvig 228 Albat 250 Avram 177 

NikoAaoc237 Albotean 231 Avramul 257 

Tovagtng " Albotin 231 B. Durdev 179 

259,263 Ald 216 B. Hrabak 171, 172, 

Ilepxo 212 Alde 216 174,177, 178 

Paiokotoupp Aldea 216, 261 B. Milojevi¢ 143 

@230 Ald/ea 250 B. P. Hasdeu 84 

Pnokotoppn Ald(erm)ann 216 | Baba 193 

230 Aldes 216 Babad_226 

TaAdnvoig Aldin 187, 195 Babadita 196, 226 

221 Aldisor 216 Baba·Dlya 196 

Alecsandru 251 Babaj 174 

Baban 174, 189, 193 

Babin 189, 193 

Bač 162, 165, 

168 

Bačil 173 

Bač-ila 181 

Bačin 174 

Bačinjan 174 

Bač-kat 181 

Bačko 193, 

226 

Bač-ko 174, 

191 

Bačko sin 

Vlaje 192 

Bačuj 179, 185 

Bacil 173 , 

Badea 261 

Badul 257 

Bađa 112 

Baga 109 

Bagaceanu 196 

Baglav 176 

Bagres 166 

Bahojel74 

Bailo 162 

Baint 196 

Bajčo 180, 185 

Bak-i¢ 176 

Bakoč 175 

Bal 261 

Bala 154, 157, 

169, 181, 

Balabuta 261 

Balacko 180, 

185 

Balas 258 

Balaur 261 

Balčo 194 

Balda 151

434 Slavoljub Gacovié Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XVI vek) 435 

Balda Ciganin Bardonja 169, Bežan 180, 186 Bogil-i¢ 176 Bolašt-ović Brad 187, 193 Bratus 175 Buna 195 

192 170 Bigren 160 Bogilj-i¢ 176 176 Braen 154 Bratuš-ević 176 Bun(a) 187 

Baldovin 150, Barosal-ié 176 Bikar 174 Bogoj 174, Boldovan 187, Brahal 173 Brazut 183 Bunac Kesurac 

151, 163, Basara 176, 261 Bila 180, 186 180, 182, 194 Braisa¢ 173 Brčil 173 175 

167, 168, Basarab 113 Biladin 174 186, 190 | Boleta 174, Braiu 262 Brdal-ić 176 Bunač-ković 

169, 187, Basarilo 173 Bilas-i¢ 176 Bogoj(e) 180, 175 Braja 163, 180, Brdan 182 176 

192 Basius 233 Bilat 183 186 Bolin 165 185 Brdar 174 Bunar-i¢ 176 

Bale 169 Basse 233 Bilat-ovi¢ 176 Bogoje 166, Bolin 238 Brajak 175,180, Brdan 174 Buncat 167 

Balica 162 Baskat 183 Biljan vlah 180, 185 190 Boloj 174 182, 186 Brenja 181 Bunduk 175 

Balin 261 Batina 157, 169 Biljana Sikimi¢ 134 Bogosal 173 , Bolun 175 Brajan 163, 172, Brezak 175 Buniga 187, 

Balina 181 Batin(a) 227 Biot-ovi¢ 176 Bogoslav 180, Bolut-ovi¢ 176 174 179, 180, Brezan 174 193,194, 

Balinča 193 Batoj 182 Blad(ini¢) 190 185,186 Boljan 174 185, 189, Brija 191, 192, 193, 195 

Balinovi¢i 162 Batrin 181 Bladini¢ 193 Bogovac 180, Bonea 268 Brajan 195 Bunila 196 

Balka 196 Batuš 175 Blad 173 185,186 Bon-ić 181 Smederevac Buban 160 Bunilo 150, 

Balko 193 Baz 196 Blagoj 174 Bogovac Bono 181 184 Bubul 258, 270 151, 157, 

Bal-ko 191 Bacilš 226 Boatš 258 primićur Bonos 253 Brajil 180, 185 Buckat 151, 152, 154, 162, 163 

Balosin 161, Bilan 196 Bobaja 162 180, 185 Bonos 270 Brajilo 180, 185 157, 165, 169 Bunislav 151 

162 Barbat 138 Bobig(i¢) 190 Bogmio 173 Bon/w/ 253 Brajin 180, 186 Buckatović 167 Bunisa 258 

Balša 181 Bazžr 196 Bobocan 258 Boguj 174 Borin 174 Brajko 179,180, Bucur 258, 262, 271 Bun-ojas 181 

Balšić 150 Bskr 169 Boboj 174 Bogul 172 Borisal 182 185, 186 Buč 157, 169 Bunovié 150 

Balta 181 Bebej 168 Bobos 196, 227 Bogumil 173 Borivoj 180, Brajla 190, 193 Buč-ić 176 Bursać 173 

Balta 261 Becrija 109 Bobosica 227 Bogumil 185,186 Brajos 180, 185 Bučil 189, 192 Busal 173 

Balu 196 Begu 109 Bocsa 196 Hrabak 164 Borna 193 Bran 180, 185 Bučin 181 Buta 157, 169 

Balja 190,193 Begucoviéi 109 Botin 160 Bogun 174 Boruk-ovié Brane§ 190 š Bugina 181 Butul 254, 

Balja 181 Bekrija 109 Bodin 163 Bogun-i¢ 176 176 Branil 173 Bud(a)-i¢ 176 Buta 261 ~ 

Baljina 175 Beleš 190, 194 Bodul 172 Bogus 175 Borut-ovi¢ 176 Branisaé 173 Budes 175 Buzi 254, 262 

Ban 165,238 Belišan 174 Bogač-ević 176 Bogut 175 Bosilj 173 Branisal 173 Budin 157 C. Macia 233 

Bana 161,169 Belisij 174 Bogadir 183 Boguta 174, Bošnjak 182 Branislav 180, Budisal 173 C. Poghirc 16 

Ban(a) 226 Belki 109 Bogaj 182 175 Bošnjan 174 185,186 Budur 258 C. Treimer 16 

Bana Bela 109 Bogan 174 Boin 174 Bosnjanin 174 Branko 180,185 Bugarin 162 Cachitš 196 

Dobroslavić Beran 174 Bogavac 180, 185 Bojagiu 109 Bošud 190, Branko Bugarin Bugasin 174 Calan 196, 258 

159 Berasin 174 Bogtin 174 . Bojadžija 109 194 184 Bujana 122 Calander 254 

Bandu 258 Berbat 138, 169 Bogdan 153, 166, Bojana 122 Botoljan 169 Branko sin Vlaje | Bukanac 191, 195 Calinderu 251 

Banéa 193 Berbatovié 138 168, 180, 185, 186 Boja sin Botusan 262 192 Bukara 176 Calona 258 

Ban-ča 190 Berilo 154, 158 Bogdan Batočanin Vlajinca 192 Boza 180,185 Branul 172 Buko 191, 193 Calota 196, 

Bani¢ 160 Berin 189, 195 184 Boja viah 183 Bozan 174 Branuš 175 Bukor 149, 150, 151, 233 

Barbas 231 Berisal 173 Bogdan Morga$ 163 Bojil 180, 185 Bozat 183 Brapa 157, 169 154,157,161,162, Calu 196 

Barbat 150, Berivoj 160 Bogdan primiéur 180, Bojisal 173, | Božeta 174 Bratan 161 169 Calvéna 233 

151 Berivojevié 160 185 · 182 | Bozgovad 173 Bratoj 174, 182, Bukulaj 169 Caran 251, 271 

Barbe 168 Bernštajn — Bogdan sin Kumani¢e Bojos Mađar j Božidar 180, 190 Bukur 153, 165,166, Carapul 251 

Barin 174 Klepikova 128 192 184 185,186 Bratonja 191 167,238 Carbul 233 

Bartoli 127 Beros 183 Bogdan Srbin 191 Bojsan 174 Bozidar Srbin Brato-evi¢ 176 Bulin 167 Casapu 110 

Bartus 226 Besisal 173 Bogdan Strika 184 Bojun 175 191 Bratota 189 Buljač 175 Cecel 168 

Bartusica 226 Besevliev 213, Bogdan vlah 180, Bojviter 174 Bozidar Bugin | Bratul 172, 175, Bun 149, 150, 151, Cezar 233 

Bardon 170 222 183, 186 Bokasin 174 184 181,187, 188, 153,154,157,161, Chetu 262 

Bezdra-ié 176 Bogil 180, 186, 189 Bolagin 174 Bozmak 175 192 165, 169, 238, 258 Chilea 196


Chilom 196 Corici 196 Čučul 172, 232, 270 Deruš 175 

Chipcea 196 Corvinus 234 Čučulović 232 Desoj 190 

Chuchiula 232 Costita 196 Čučuljaga 232 Detschew 203, 

Chuchula 232 Cosara 196 Čučuljeće 232 213,218 

Chucula 232 Cotiga 235 Cudar 174 Dibka 180, 185 

Cica 170 Covila 196, 255 Cudor 183 Dida 170 

Ciceron 12 Cračul 228 Čungu 262 Didoj 170 

Cicic 246 Crčur 228 Čušman 174 Diga 192 

Ciortan 262 Creoleanu 196 Celat 175 Dig(a) 187 

Ciuciul 232, Crjen 180, 186 Celun-ovié 176 Digan 187, 193 

254,270 Crusevan Cucera Cirié 268, 269 Digu 187, 192 

Ciuciulean 262 196 Cipren 174 Dilga 187, 191, 

Ciul/u/ 262 Crusila 196 Cirjak 175 192 

Ciungaru 196, Cubeica 196 Cudler 174 Dima 182 

246 Cucera 235 D. Bojani¢ 179 Diman 182 

Ciungu 262 Cucurigovi¢ 109 D. Gamulesku 143, Dimirasin 182 

Clemens 258 Curin 174 243 Dimitar 180, 

Climente 258 Curtul 251 Daba 270 186 

Clesu 196 Cvejin 174 Dadoje 174 Dimitar 

Cloata 196 Cvet-i¢ 176 Dajša 154 primicur 

Cocoi/u/ 255 Cvetko 180, 186 Dajul 151, 152 180, 186 

Cocor 227 Cvet-kovi¢ 176 Dala 196 Dimitar Radan 

Cocora 227 Cvetoje 174 Danciul 258 184 

Cocor/u/ 255 Cika 170 Dan¢ul 172, 179, 181, Dimiter 165 

Cocorul 227 Cabar 174 185 Dimitradin 174 

Coiman 196 Cabila 173 Dandul 247 Dimitragco 262 

Colita 237 Carul 172 Dan-i¢176 Dimitri 190, 

Comata 259 Caugesku 178, Danoj 182 192,193, 

Conete 196 245 Danul 172 194,195, 

Co/n/stan- Cebuc 109 Damijan 167 196, 

din/w/ 251, Cebukovié 109 Damjan 174, 190, Dimitri Ledan 

254 Ceprna 160 192, 193, 194, 195 184 

Copil 263,270 Cerkezu 110 Damjan sin Kumana Dimitri Vitač 

Corbaci 196 Češljar 174 192 184 

Corbea 196, Cicu 66 David 167, 177, 190, Dimitrij 179, 

234 Čičoje 174 193,195 180, 185, 

Corbescu 234 Čičoje 174 Ded 154 193 

Corbeu 234 Cigut-ko 174 Dedol 154, 157, 169 Dimitrije 177, 

Corbul 247 Ciran 174 Dejan 174, 182, 189 190, 194, 

Corbu/l/ 234 Civit 109 Dejan-ko 182 195,256 

Corbuleanu Civitovié 109 Delgica 191, 195 Dimitr(u) 187, 

234 Cokojevié 136 Demeskij 182 194 

Corbulet 234 Cokojonji 136 Demetrius 256 Dimjan 182 

Corbut 234 Cortan 262 Denal 189 Dina 187, 193 

Corda 259 Čmil 189 Denal 196 Dinko 192 

Cordan 247 Čuč 157 Derman 174 Din-ko 191 


Dinu 251 Dokoj 174 Dragomir 158 Dudin 192, 193 

Din/u 254 Dokrin-i¢ 176 Dragoslav 180, 185 Dudin Purin 

Dirman 247 Dolaš-ević 176 Dragoslav Batavala 189 

Dirvig 110 Dolsko 166 168 Dudman 174 

Dirvisoanki Dolesa 183 Dragoslav Droginja Dudos 165, 

110 Domani¢ 189 150 238 

Dminko 153 Domanica 193 Dragoslav Gagul 159 Dud’l 168 

Dmitsr 166 Dona 187 Dragoslav Glotanovié | Dugno 176 

Dmiter Dona 194, 195 159 Duhoj 182 

Lepčinović Donča 191, 193, Dragoš 157, 158, 163, Dujak 175 

166 194 180, 183, 185, 190 Dujča 194 

Dmitri 193 Dončo 195 Dragošin Dujin 174 Dujka 180, 186 

Dobrašin 174 Doniga 187, 193, Dragota 175 Dukata 174 

Dobrav 161 195 Dragšan 157, 158 Duko 174 

Dobrihna Doniga sin Dragul 172, 181,227 Dukoj 174, 182 

Grdomančić Kumaniče 192 Dragun 157 Dulan 174 

159 Donka 195 Dragus 158 Duleta 174, 

Dobrij 182 Donko 192, 194 Draguš 157, 158, 163 175 

Dobril 173, Don-ko 191 Draguša 155, 157 Dumča 191, 

180,186 Dorin Gamulesku Dragušla 154, 157 195 

Dobrilo Burlet 136 Draj 182 Dumic 168 

166 Dorlan-ovi¢ 176 Drajin 189 Dumitrasco 92 

Dobrisal 173 Doroturma 230 Drakul 172 Durak 175 

Dobrivoj 180, Dostoj 174 Drakul-ovi¢176 Durbat 175 

185 Dosa 165, 238 Draza 180, 186 Durlan 254 

Dobrivoj Dotuturma 230 Drazan 153 Dusa 194 

Kucevac Dovedin 174 Drazul 151 Duser 174 

184 Dradlin 189, 194 Drazul Mréina 150 Dusan 229, 

Dobrogost 153 Dragal 173 Drman 174, 179, 181 234 

Dobroljan 174 Dragas 175, 180, Drman primiéur 181, Dusanka 

Dobromir 183, 185, 190 185 Bojanic 164, 

180,185 Dragij 189 Droča 166 205,207 

Dobrosal 173 Dragija 191 Drokun 153, 166, 167 Dusman 189, 

Dobroslav Dragin 174, 189 Dubisa 173 194,195 

161, 180, Dragoman 157 Duca 247 Dusoj 182 

185, 186 Dragomir 163 Duča 193, 194 Diora 177 

Dobruj 190 Drago 158 Dug(a) 187 Dzordzij 182 

Dobrul 172 Dragoj 174, 180, Duče 194 Dzorkan 182 

Dod 161, 162 182,185 Duć-ević 176 Dzura 190, 

Doda 157, Dragojil 173, Duč-ić 176 194,195 

169, 170 180, 185 Dučin 187, 193 Dzuran 182 

Doda 254, 262 Dragoljub Dugina 175 Džuraš 180, 

Doinia 228 Petrović 148 Duc-ko 174 186, 190, 

Dojčin 174 Dragoljub Zlatko- . Dud 162 195 

Dojéul 181 vić 261 Duda 186 Dzurdz 180, 

Doj-ko 191 Dragoman 189 Dudes 190, 194 186


! 

| 

. 

Džurg sin Đurđ-ević 176 G. Pascu 16, 136 Gojsal-ić 176 

Srbina 191 Đurđic 168 G. Reichenkron 16 Goluš 175 

Diurg(u) 187, Đurđij 189, 194 G. Weigand 16 Gordana 

193 Đurđo 190 Gac 170 Dragin 148 

Džurica 191, Đurica 167, 177, Gagul 158,169 Goroš 183 ı 

195 190, 193, 194 Galc 160 Gostilo 157 

Džurič 180, Đur-ičić 176 Galerije 210 Gostimir 155 

186 Đurin 193, 196 Gambr-ić 176 Grabak 175 

Džuril 182 Đurinac 191, 195 Gamulesku 137, 138 Gragul 172 

Džurko 194 Đurju 187, 192 Gani 254 Grbač 175 

D. Tešić 143 Đurka 177 Gandhi 254 Grbak 175 

Perman 166 Purko 166, 177, Gandi 254 Grbic 180, 186 || 

Đorđe 177 195 Garoš 183 Grbul 247 

Đorđi 179, Đuro 177 Gat(u) 170 Gr. Brancusi 

180, 185 Đuroj 174, 182 Gela 156, 157 16,17 

Đorg 196 Đuroje 166, 168 Genar 187, 194 Grd 154, 155, 

Đorđo 194 Đurman 182 Genarij 190 156, 157, 

Đorg(u) 187, E. Coseriu 18 Genarije 193 161, 163 

193 E. Petrovié 143 Geograf Ravenatus Grdan 154, 157 

Đudelj 173 E. P. Naumov 214 Grdomil 160 

Đura 177, 190, 155 Georgiev 203 Grdos 157 

192, 193, Elena Mihaila- Georgije 227 Grdus 163 

194, 195, Skarlatciu 136 Georgije Kalimanić Grgul 251 

196 Emil Petrović !37 162 Grgur 156, 

Đurađ 173 Enodije 20 Georgijev 218, 222 174,179, 

Đurađ Epšelvic 219 Gherdacioaia 92 180, 185 

Brankovi¢ Falc 232 Giliša 173 Grijak 175 

172 Fazmer 203 Gindin222 Grinkur 174 

Đurađ Češera Fečor 151 Giriša 173 Gripan 169 

184 Filip 190, 194, Girjak 175 Gripon 157 

Đurain 174 195 Ginga 196 Griponj 150 

Đuran 189, Filipović 157, i Grku 187 

194 158 Grman-i¢ 176 || 

Đuraš 175, Finka 224 Grubač 175 

180, 185 Fira 110 Grubal 173 

Đurašin 174, Firović 110 Gruban 189 

180, 186 Flavio Biondo 8 Glavaš 175 Grubeš 160 

Đuraš primićur Florentius 216 Gliša Elezović 124, Grubeša 160 

180,185 Foma Čupetić 125 Gruboje 174 

Đurbđ 165, 160 Goga 170 Gruboje 

166 Fr. Miklosich 16 Goga 170 Berzovi¢ 163 

Đurbđ Frtul 172 Gojač 175 Grujak 175, 

Markovié G. Cosbuc 78 Gojak 175 180, 186 

166 G. Giuglea 16 Gojisal 182 Grujić 156, 

Đurđe 190, G. Ivanescu 16 Gojsac 175 157,158 

193,194 G. Meyer 127 Gojsal 173 Grupar 174 


Guber 169, Hinat 151, 165, Hutu 196 Ivaš-ić 176 

227 167,238 Hvalisav 180, 185 Ivašun 175 

Gucan-ovié Hinat Nikoli¢ 167 Hvaloje 168 Ivet 175 

176 Hinea 196 I. Creangi 78 Ivet-ovié 176 

Gugota 157, Hipatije 202 1. Fischer 81 Ivko 177, 179, 

169 Hlad 173 1. Grdi¢-Bjelokosi¢ 180, 185, 

Gujogovil 182 Hodin-i¢ 176 143 186 

Guler 251 Hodiša 154, 157 1. Tordan 87 Tarden 251, 

Gunetić 160 Hod-ović 176 L I Russu 16 258 

Gunja 154, Hodovij 174 1. Popovi¢ 119, 143 Iovan 109 

157,169 Holder 213 1. Ruvarac 151 Iohšnan 263 

Gunjat 175 Horatius 80 Tancul 251, 263 Ione 263 

Gurdes 169 Hotul 229 Ignad 190, 195 J. Erdeljan- 

Gurg 162 Hrabak 175 Ilan 174 ovié 130 

Gurg Hrabaš 175 1lija 154, 156, 165, J. Hamm 143 

Kalimanié¢ Hrač-ko 174 177,190, 192, 193, Jako 190, 193, 

162 Hrajul 151 194, » 194 

Gurla 251 Hramp-ovi¢ 176 loan 258 Jakov 180, 

Gurlina 251 Hran 180, 186 Ioana 258, 263 185, 190, 

H. Bari¢ 123, Hranilo 161 Ion 258, 263 195 

130, 144 Hranisal 173 Tona 258 Jak3a Dini¢ 

H. Mihaescu Hranislav 153 Toncea 263 249,250 

115 Hrankas 175 Tordachita 92 Jan 162 

Hajduk Veljko Hranko Tordan 251, 258 Jana 191, 193, 

219 Dmitrović 166 Torg(a) 227 194, 195" 

Halapa 169 Hranoje Ukopan lota 263 Jancul 254 

Haldan 196, 168 Irina 190, 194 Jandros 183 

216 Hranul 152, 172 Tsus 265 Janeroš 183 

H/aldin216 Hrapoj 174 Isus Hrist 233 Jan-ko 174, 

Haragug 169 Hrebelja 173, 181 Ivan 163, 165, 166, 191 • 

Haratin 189, Hrebisal 173 177, 179, 180, 185, Janu 187 

194 Hrelko Stepković 186, 190, 195, 238 Janj 169 

Hasdeu 132 160 Ivanbc 166 Jarmen 189 

Hatil 173 Hrelja 166, 169 Ivan Crnojević 229 Jelešak 175 

Havijar183 Hrevelj 173 Ivan Gobinović 168 Jeldoš 183 

Hefel 124 Hris 187, 194 Ivan-i¢ 176 Jehova 255 

Heinrich Hrisal 173 Ivani§ 175, 179, 180, Jiregek 122, 

Lausberg Hrlata 174 185, 190, 195 156, 157, 

116 Hrnje 176 Ivaniš vlah (primiéur) 158 

Hejmič 168 Hrpelj 173 180, 183 Jivul 253 

Hera 230 Hrs 165, 167, 168 Ivani§ vlah – primićur Jon-a¥ 181 

Herak 175 Hrs 271 185 Jon-ko 174 

Hercules 222 Humš 196 Ivanko 165, 166, 177 Jorbga 227 

Hermes 231 Hum-ić 176 Ivan Popović 118, Jorgakis 227 

Heuzeu 233 Hunjadi 151 119, 136 Jorgij 189, 196 

Hunjer 168 Ivansa 168 Jorgolo 227


Jova 193 Justinijan 1202 Komnen 174 Krđun 175 

Jovan 177, K. Jireček 149, 'Konstantin 200, 201 Krecul 151, 

179, 180, 151,152, 161, Konstantin Porfiroge- 238 

185, 186, 215,268 nit 14 Krecul 165 

190, 192, K. Sanfeld 121 Kopač 175 Krhor-i¢ 176 

193,194, Kalana 169 Kopil 124, 168, 169, Kričak 175 

195,196 Kalavir 174 270 Krlut 175, 183 

Jovan Bogoj Kalenderis 251 Koporan 181 Kmul 172 

184 Kalibaba 191, Kordan 174 Kr. Sandfeld 

Jovanča 194 196 Kordas 259 16 

Jovan Grud Kaliman 162, 174 Korider 174 Krstjan 182 

184 Kalina 181 Korobag 183 Krstoj 174 

Jovanis 192 Kalin-i¢ 176 Korohot-i¢ 176 Krun-ovi¢ 176 

Jovanko 177, Kalman 181 Korut-ovi¢ 176 Krunuš-ić 176 

194 Kalodured 166 Kosač-ić 176 Krvota 175 

Jovan-ko 194 Kaloj 174 Kosar-i¢ 176 Krzdrak 175 

Jovan Ledan Kalojan 166, 167 Kosta 162, 186 Kugera 235 

184 Kalopa 169 Kostadin 165, 167, Kućelopač 175 

Jovan Otin 184 Kaloper 181 180, 186, 194, 195, Kudelin 169 

Jovan Kalota 166 196 Kudélin 167 

Seničanin Kalotić 168 Kostic 167 Kukoš 183 

184 Kaluđerđ-ević Kostoj 174 Kulam 181 

Jovan 176 Kostoje 174 Kulen 174 

Stepaj(ić) Kalvir 174 Kostorij 174 Kulin 157, 

184 Kajin Bogun 184 Kostur 174 162,169 

Jovan V. Ciri¢ Kapor 151 Kosta 177, 180 Kulmag 179, 

267 Karan 174, 271 Kostadin 177, 190 181,185 

Jovan Vasil Karpos 151 Kosto 177 Kuman 157, 

184 Kastevara 169 Kosbuk 78 169, 189, 

Jovan Žaroj(ić) Kaštevara 169 Košut-ić 176 192 

184 Katon 80 Kotumil-ović 176 Kumanic 162, 

Jovanko 190, Katuš-ić 176 Kotur-ović 176 167, 169, 

192, 193, Kekaumenos 160 Kotuš-ević 176 191 

194, 195 Kerak175 Kovil 189, 194 Kumanica 193 

Jovaniš 175, Kesura 174 Kožuž-ović 176 Kumanič 191 

190, 194, Klapac 175 Krač 228 Kumaniča 193 

195 Knez Miloš 237 Kračun 228 Kundedat 162, 

Jovan Ivani§ Kobil-i¢ 176 Kradin 189 163 

184 Kobil-ović 176 Kraeta 163 Kuplen 154 

Jovan Vasié Kočil-ović 176 Krahe 213 Kusmutovié 

261 Kojisal 182 Krajin-ovi¢ 176 176 

Jovasin 177 Kokorić 227 Krajislav 162 Kustodija 169 

Justinijan 198, Kokur-avi¢ 176 Krasoj 174 Kutiš 175 

200,217, Koman 169 Krasot-i¢ 176 Kuzma 168, 

219,221, Komat 183 Krčelej 169 177,190, 

222,225 Komatas 259 Krda 176 195 


Kvintilijan 9 Liman 162 M. S. Filipović 143 Marinč(a)+ić 

L. Zgusti 155 Lisandru 151 M. Stojaković 164 176 

L. Zore 123 Lisimil 173 M. Šahinović 143 Marinko 179, 

Lagoš Lomaš 180, 183, Macsim 255 180, 185 

Dragomirovi 186 Madius 264 Marin-ko 181 

6168 Lopusan 196 Mađer 169 Marinus 230, 

Lala 162, 190, Lofstedt 10, 11 Mackat 169 248,255 

191, 192, Lucan 156, 157, Mag-ko 174 Marin(us) 233 

193, 194, 169 Macurat 180, 185 Marioncu 92 

195 Lucilius 80 Magut 175 Marko 177, 

Lala Srbin 191 Luka 156, 166, Mag 251 179, 180, 

Lalrko 166 190, 192 Magda 255 185, 186, 

Laléa 192 Luka¢ 175, 179, Magdalena 255 190, 192, 

Lale 165, 193 180, 185 Magol 168 193,194, 

Lalica 177 Lukan 154 Maja Vukic 148 195, 196, 

Lalinac 191, Lukar 169, 174 Makus 183 237,238 

193, 194, Lukar-i¢ 176 Males 175 Marko Fečor 

195 Lula 169 Maleta 174, 175 150 

Lalis 182 Lumsa 151, 165, Malobanus 214 Markos 181 

Laloš 166 238 Malocer 183 Marku 170, 

Langer 233 Lun 168 Maloga 176 177 

Lanuš 175 Lun-et 181 Maloga Mikulin 163 Marota 189, 

Lapun 175 Lup 159 Maltinius 214 193 

Laš 181 Lupicinus Maxi-§ Maljusat 163 Martha 237 

Lazac 175 mus 13 Mana 169 Martin 237; 

Lazar 167, Lupko 159 Manaki 264 238,248 

177, 190, Lup(o) 236 Mane 169 Martinus 248 

192,193, Lup(ul) 236 Mangu 252 Martul 173 

194, 195, Lupus 159, 236 Manil 173 Marus 175 

196 Leca 170 Manko 188, 194 Masta 182 

Leka 170, 180, Lica 170 Man-ko 191 Mastor 174 

185 Ljubinko Ra- Manojlo 162, 165 Mastura 188, 

Leo Dagul 151 denković 136 Manul 173 194 

Lepčin 158, Ljubisav Cirié Manuil 189, 195 Mataj 182 

166 257 Man(u)il 181 Matei 255 

Lepčin Ljubiša Rajković Marcial 80 Matej 182 

Bratotić 158, Koželjac 245 Marcu 170 Matej Ninoslav 

159 M. Eminescu 78 | Marc(us)237 160 

Leštan 174 M. Filipović 153 Maret 183 Matej primićur 

Leškosalić M. Grković 153, Margaret 264 180, 182, 

173 164 Margit 248 185 

Lev 156, 169 M. Mirković 221 Margulies 121 Mathaeus 255 

Levi 20 M. Pesikan 168, Marica 194 Matija 177 

Lika 170 169,170, 171 Marin 151, 165, 170, Matija3 177 

Likul(a) 188 M. Sala 81 177, 181, 233, 248, Matko 177 

Liliac 235 255 Matus 175


Mauricius 14 Mijoč-ić 176 Milomaniš 175 Mirču 188 

Maximus 255 Mijok 175 Milota 176 Mirčuta 176 

Mazal 173 Mijok-ović 176 Milovac 180 Mirei 248 

Maci 259 Mijoš 175, 183 Milovac 185 Miren 161 

Mada 264 Mijoš-ić 176 Milovac vlah 180 Miren 161 

Marunt 264 Mijotuš 175 Milovac vlah 183 Miren 163 

Mežura 167 Mijun 175 Milovac vlah 185 Mirila 182 

Merdzan 255 Mik 154, 156, Milovan 180 Mirila 228 

Mergea 255 157,169 Milovan 186 Mirila 228 

Mesar-ko 174 Mika 156 Milovan Štulčić 167 Mirilo 182 

Mester 176 Miko 156 Miltos 183 Mirilovići 228 

Meyer 203 Mikoj 174, 183 Miltošal 182 Miril-ović 176 

Micul 255 Mikul 169, 181 Miloš sin Srbina 191 Miriloš-ić 176 

Mičul 181 Mikus 156 Milul 181 Mirin-ić 176 

Mičun 175 Miladin Brajil Milun 175 Miroj 174 

Midžor 225 184 Milutin 165 Miron-ić 176 

Miha 180, 185 Milak 175 Milutin 168 Miros 255 

Mihač 175 Milanko 180 Mina 182 Miros 255 

Mihaesku 9 Milanko 185 Minicu 264 Mirosand/u/ 

Mihail 156, Milaš 183 Minul 228 255 

157, 180 Milagin186 Miog 175 Miro§ 157 

Mihail Asen Milaš(in) 180 Mioč-ić 176 Miruš 175 

160 Milat 175 Miok 175 Mirusa 173 

Mihajlo 165 Milat 189 Miok-ovi¢ 176 Misa 182 

Mihail 173, Milgeta 176 Miokus 176 Misač 175 

185, 190, Miles 190 Miosaé 173 Mis(e)l 189 

192,193, Milet 189 Miotoš 183 Mišelj 173 

194 Milijak 175 Miotus 175 Miselja 173 

Mihail Seles Milisal 173 Mirala 193 Misl 196 

184 Milko 180 Miral(a) 189 Mi3osal 173 

Mihail Ugrin Milko 185 Mirca 193 Mital 173 

184 Milman Ilija Mirca 188 Mitar Pesikan 

Mihal 182 Stepan 184 Mirča 192 164 

Mihan 182 Miloč 175 Mirča 193 Mitoje 174 

Mihat 175, Miloč-avić 176 Mirča 194 Miton-i¢ 176 

182,183 Miloj 183 Mirča 194 Mitos-i¢ 176 

Miho 177 Miloj 190 Mirca 194 Mitulen-kovié¢ 

Mihovis 175 Milojin 180 Mirča 194 176 

Mihu 177T Milojin 186 Mirča 195 Mitul-ovi¢ 176 

Mihud-ovié Milosal-i¢ 176 Miréa 193 Mitus 175 

176 Miloslav Glejavié . Mirč(a)+ić 176 Mituš-ković 

Mijaku 188, 163 Mirčan 180 176 

193 Miloš 166 Mirčan 185 Mladenov 203 

Mijanč(a)+ić Milošat 180 Mirčea Stari 245 Mlađ 173 

176 Milošat 183 Mirčeta 174 Moinš 228 

Mijat 183 Milošat 185 Mirčinja 176 Mojat 183 


Mojimil 185 Murgea 256,259, Negun 182 Nikoli¢a Starac 

Mojimil 180 264 Negurita 229 237 

Mojna 228 Murga 256, 264 Negus 154, 157, 158 Nikolova 215 

Mojsčj 167 Mumer-i¢ 176 Nejak 175 Nikosal-i¢ 176 

Moman 180 Musa 259 Nek 271 Nikša 177 

Moman 185 Mugat 259 Nekut 175 Nikš(a)+ić 176 

Moman-i¢ 176 Musatu 196, 235 Nenus 175 Nikšeta182 

Momčil 180 Muša 182 Nenuš-ić 176 Niku 177 

Momčil 186 Mutu 264 Nestor 256 Nikulica 237 

Momčil 189 Mut/u/ 256 Netjak 175 Nikun 175 

Momčil 173 Mutul 165, 238 Než 157, 158 Nikuš 175 

Momčisal 173 Muzać 169 Nicš 170, 237 Nilis-i¢ 176 

Momčet 189 Muzilo 163 Nic(i)sor 236 Nisa 270 

Mona 182 Nacu/I/ 237 Nicola 237 Norberg 11 

Morin 174 NadeZda Petrovi¢ Nicoleta 237 Novak 175, 

Motul 151 148 Nicoli¢a 237 179, 180, 

Motul 151 Nagil 189, 195 Nicolita 237 185,186 

Mrahor 174 Nanota 157, 169 Nicu 256 Novak 

Mrakovčić237 Narodovié 252 Nicul 256 Nošnjanin 

Mrakovčić 237 Nardd 252 Niculasa 237 184 

Mraković 237 Naumov 157,162 Nicul'ita 237 Novakovié 

Mrakovié 237 Necald 196, 229 Nigris 129 152, 156, 

Mrčo 176 Nedeljko Bogda- Nika 170, 177 157,158, 

Mrdela 169 novi¢ 19,2538 Nika¢ 175 227 

Mrgas 175 Neg 157, 158, Nikašin 174 Novak Srbin 

Mrgaš-ević 163 Nikat 175 192 

176 Negoj 190, 192 Nika 177 Novisal-i¢ 176 

Mrgela 150 Negoje Vigsns Nikifor Melisen 14 Nusa 176 

Mrgela 154 166 Niko 177 Njegoje 166 

Mrgela 157 Negosal-i¢ 176 Nikoj 182, 183 Njeguli¢ 129, 

Mrgelea 157 Negoslav 154, Nikoje 174 236 

Mrljaj 174 157, 158, 159, Nikola 156, 165, 177, Njegota 130, 

Mrljak 175 163 179, 180, 185, 236 

Mrn(u)+ić 176 Negoslav 186,190, 192, 193, O. Densusianu 

Mucianus 219 Tihojevi¢ 159 194, 195, 196, 237, 80, 87,116 

Mudroj 183 Negot 182 266, 270 Obrad 180, 186 

Mugos 183 Negota 130, 157, Nikola Bagaš Obratul 173 

Murdza 256 158,236 Baldovin 163 Obripola 173 

Murda 259 Negotik 163 Nikola Domoća 184 Obrul 173 

Murga 182 Negovan 163 Nikola Domoća 184 Obrul-ovi¢ 176 

Murgas 175, Negru 270 Nikolae Draganu 239 Obšal 173 

179, 180, Negul 151, 188, Nikola Kosijer 163 Odoakar 202 

182,185 194 Nikola Kuč-evac 184 Oguta 174 

Murgas-evi¢ Neguli¢ 129, 236 Nikola Srbin 191 Oguta 176 

176 Negulin 195 Nikola Sremac 184 Okoj 174 

Negul(in) 189 Nikolic 166, 237 Okrut 183


Oliver 172, 

177, 179, 

180, 182, 

185, 186, 

188,192, 

193,194, 

195,196 

Oliver 

Beglun(ié) 

184 

Oliver 

Bogit(ič) 

184 

Oliver Kosijer 

163 

Oliver Petroj 

184 

Oliver Radič 

Kajin 184 

Oljak 175 

Omen-ko 174 

Omiš-ević 176 

Omoj 174 

Opak 175 

Opakolar-ić 

176 

Oparitul 169 

Opašin 174 

Oplaz-ić 176 

Opriša 169 

Orlovié Pavle 

219 

Orom-ić 176 

Orsea 196 

Osat-ić 176 

Ostoja 180, 

186 

Ostojan 180 

Ostojan 

primićur 186 

Ostojša vlah 

180,186 

Ostrohoj 174 

Ostroj 183 

Ostrolac 

Poplanac 175 

Osup-ović 176 

Ovidije 80 

Ovršun 175 

Ošilj 173 

Oton 182 

Otul 196 

P. Ispirescu 78 

P. Skok 116 

P. Skok 128 

P. Skok 153 

P. Tekavčić 137 

Pacal 173 

Pačemil 154 

Pagen 157 

Pačenj 156 

Pacerizu 111 

Pacerizovi¢ 111 

Pagar 270 

Pajsij(e)+ević 

176 

Paktol 220 

Pal 170,196 

Pal'a 170, 252, 

256 

Palea 248, 252, 

256 

Palja 252, 256 

Pamtivoj 180, 

186 

Panaiot 259, 263 

Panita 196 

Pantelej 189, 192, 

196 

Papul 270 

Pascas 265 

Parkag 169 

Parval 173 

Paschalis 265 

Paskač 175, 268 

Paskaš 175, 268 

Paskas-evi¢ 176 

Pator 176 

Pavel 189, 193, 

194, 195, 196 

Pavle Ivi¢ 224 

Pavli 179, 180, 185, 

190, 193 

Pavlij 189, 192 

Pavlo 190, 193, 194, 

196 

Pavlyj 190, 193 

Picala 229 

Pitrugu 248 

Peca 170 

Pegristan 169 

Pegroje 166 

Pejan 180, 186 

Peka 170 

Pelegrin 169 

Peran 177 

Perašin 177 

Perca 252 

Perisa 182 

Pero 190, 196 

Perojin 177 

Peros 182, 183 

Perul 173 

Pesul 248 

Peštar 174 

Pester 174 

Petak Srbin 191 

Petar 163, 177, 180, 

186, 190, 192, 193, 

194,195 

Peter 165 

Peterka Petre 184 

Petko 180, 186 

Petoj 174 

Petrajin 174 

Petralit 162 

Petran Gina 182 

Petrar 182 

Petra3 175 

Petrasin 174 

Petravalj 173 

Petre 190, 195 

Petret 189, 195 

Petri 177, 190, 193, 

194,195, 196 

Petri Crepan 184 

Petr-i¢ 176 

Petrij 174, 180, 

185, 189, 

193 

Petrija 174 

Petrijak 177 

Petrilš 269 

Petrin 177 

Petrinjak 175 

Petrisal 173 

Petrisa 177 

Petrivoj 174 

Petrilas 269 

Petrlas 265 

Petro 190, 193, 

194 

Petronja 166, 

Petus 175 

Pikurareviéi 

129 

Pilat 175 

Pilej 169 

Pilip 165 

Pilip 

Kalimanié 

168 

Pingar 248 

Pirmac 112 

Plaj-kovi¢ 176 

Plehoje 174 

Plen 154 

Plesa 196 

Plinije 234 

Pojisal 182 

Pokrajac 180, 

186 

Pol-i¢ 176 

Poligrad 157 

Poliman 174 

Poljak 175 

Poljan-ovié¢ 

176 

Poljat 183 

Poneg 157 


Pop Srbin 191 

Popša 190, 193 

Poresac 175 

Pores-ko 174 

Potaš 175 

Potoj 174 

Pougqueville 

233 

Pozivoj 174 

Pragull73 

Prebegar 174 

Predilo 157 

Predimir 163 

Predoje 174 

Prestupko 180, 

185 

Pretur 174 

Prgut-ić 176 

Prhut 176 

Priba 180, 186 

Pribac 175 

Pribak 182 

Pribil 173, 189 

Pribisal 173 

Pribkar 174 

Priboj 174 

Priciu 196, 252 

Prici(u) 232 

Prijak 175 

Prijezda Srbin 

191 

Prikokovij 174 

Primio 173 

Prinkar 174 

Prisel 189 

Prisk 9, 203 

Pristoj 174 

Priškar 174 

Pritu§ 175 

Probus 11 

Prodan 180, 

185, 189 

Prokopije 12, 

201,202, 

226 

Prokopije iz 

Cezareje 201 

Prtalj 173 

Prudos 183 

Pruzin 157 

Prvitul 173 

Prvoje Đurišević 

166 

Prvojin 174 

Prvul 252, 266 

Ptolemej 201 

Pudar 174 

Punisa 180, 186 

Putanec 233 

Putš 266 

Pustan 174 

Puskariu 78, 108, 

128,132 

R. Grui¢ 153 

Rabula 260 

Račan 180, 186 

Račič 180, 186 

Rad 162, 163, 

180, 186, 191 

Radasilj 173 

Radak 175 

Radan 180, 186 

Radej 182 

Radenko 180, 

185 

Rades 179, 180, 

185, 190 

Radesin 185, 186 

Radeš(in) 180 

Radet 183 

Radevan 184 

Radi¢ 179, 180, 

185, 186, 191 

Radi¢ Bonjanin 

184 

Radič 

Korostročanin 

184 

Radič Makar 184 

Radič Murga 184 

Radič Postupović 172 

Radič Srbin 191 

Radič vlah 180, 183, 

186 

Radik vlah 183 

Radika viah 180, 186 

Radil 173 

Radilj 173 

Radin 189 

Radina 180, 186 

Radina primicur 180, 

186 

Radin Bugina 184 

Radin sin Ugrina 192 

Radisal 173, 182 

Radislav 180, 186 

Radislav primicur 

180, 186 

Radiš 157 

Radivoj 180, 185, 186 

Radivoj Bučina 184 

Radivoje180, 186 

Radivoj Maturat 184 

Radivoj Povikura 184 

Radivoj Srbin 191 

Radmil 173 

Radmio 173 

Radoč 175 

Radohan Srbin 191 

Radohna 179, 180, 

185,186 

Radohna Dologan 184 

Radohna Stancil 184 

Radohna vlah 180, 

183,186 

Radohna Srbin 191 

Radoj 174, 183 

Radoje 180, 186 

Radoje Bukolaj 159 

Radojko doglac 180, 

186 

Radoje vlah 183 

Radomio 173 

Radon 160 

Radonja 180, 185 

Radosal 173 

Radoslav 160, 

168, 180, 

185,186 

Radoslav 

Mrčel 184 

Radoslav Srb 

191 

Radoslav Srbin 

191 

Radoslav Viah 

168,183 

Radoš 179, 

180, 185, 

186 

Radoš Luganin 

184 

Rados Srbin 

192 

Radota 157, 

163,176, 

189 

Radota Srbin 

191 

Radota vlah 

183 

Radovac 179, 

180, 186 

Radovan 179, 

180, 185, 

186 

Radovan 

Blgarin 192 


Glados 184 


primićur 

180, 185 

Radovan Srbin 

192 

Radovan vlah 

183 

Raduč 175 

Radu Flora 137 

Raduj 190, 193 

Radul 150, 

151,173,


181,192, Rajul Roman 152 Ruhac vlah 180, 183, Sikiš-ić 176 

193,194, Rakoj 183 186 Silviu 

195,196, Raleta 176 R. Uhlik 143 Dragomir 

229, 248, Ralin 189 Rumio 173 154 

260 Ranga 191, 192, Russu 203 Siljan 157 

Radula 229 193, 195 Rusanu 196 Sima 156 

Radul-beg 229 Rango 194 Ruše 176 Simeon 156, 

Radul - knezev Rangul 188, 194 Rusit 182 160 

sin 181 Rapaj-i¢ 176 Ruvak 182 Simion 193 

Radulovi¢ 229 Rareva 191, 194 Ruvin 182 Simijon 267 

Radun 175 Rasin 189 Ruza 180, 185, 186 Simion 190 

Radus 157, Rasul 188, 193 Ruzeta 176 Simun 177 

175 Raša 180, 185 Rzak 175 Sina 154, 157, 

Rad'jan 189 Rašul 151, 193 S. Georgijevi¢ 128 169 

Radiju 188, Ratac 175 S. Novaković 161 Sinadin 192 

194 Ravul 260 S. Pugcariu 16, 81 Singur 149, 

Rad 173 Raznat 179, 180, S. Puskariu 129 150, 151, 

Ragul 150 183, 185 S. Rospond 155 154, 156, 

Rahac 175 Rescuturme 230 S. Tomislav 143 157,161, 

Raha¢ 175 Rez 196 Sadic/u/ 267 169 

Rahan 180, Rgud 176 Sadic 112 Sivorac 175 

186 Ribar 183 Sajdal 173 Simedrea 256 

Rahat 175, 183 Ribezzo 206, 208 Sakoje 174 Skakin-ié 176 

Rahela 182 Rinaldo degli Al- Sandu252, 255, 267 Skenderbeg 

Rah(o)č+ević bizzi 8 Sane 193 151 

176 Robul 173 Sani 195 Skok 203, 224 

Rahoj 174,183 Rogata 230 Saracu 196 Skorivoj 174 

Rahoje 174, Rogun 175 Saramar-i¢ 176 Skorosal-i¢ 

179, 180, Roman 151, 182, Sardu 260 176 

185 252,260 Sava 168 Sladoj 174, 

Rahovac 175, Romula 210 Schramm 203 180, 183, 

180, 186 Roseti 20 Secula 196 185 

Rahun 175 Rosul 196 Sekul 173 Slavej 182 

Raja 180, 186 Rožnik 175 Sekstil Puškariu 126 Slavoj 174 

Rajak 180, 185 | Rdosler203 Selak 175, 182 Smilj 153 

Rajan 189 Ručular 183 Semijun 168 Smolan 189 

Rajat 183 Rudsl 169 Senj 169 Sobota 176 

Rajča 180,185 Ruda 153 Septimije Sever 259 Sopaitu 112 

Rajkan 174 Rug 154, 157, Serain(a) 189 Sopot 175 

Rajkat 179, 229,230 Serajin 193 Sopota 174, 

180, 183, Ruga 230 Sextil Pugcariu 78, 176 

185 Rugag 175 108 Sopot-ko 174 

Rajko Bulat Ruganovié 159 Sibana 196 Sracen 155 

166 Rugas 230 Sibinjanin-Janko 151 Sracin 169 

Rajkul 181 Rugata 230 Sica 196 Srbđ 166 

Rajul 150 Rugisal 173 Sijan 167 Srcaš 175 


Srdun 175 Stefan Strtlar 174 Sevel 169 

Srd 165, 173 Prvovenéani Strugar 174 Sijok-ovié 176 

Stajcu 188 230,239 St. Stanojevié 152, Siko 174 

Stajul 152 Stefan Uroš II 153, 155 Šilog·ović 176 

Stale Srbin Milutin 161 Stuli¢ 124 Siljegovac 124 

191 Stepan 165, 177, Stunga 188, 194, 195 Siljegovic 124 

Stamat 189, 

Subota 189, 194 

Širak 175 

196 

Sucu 252, 267 

Šišat 175 

Stamil 180, 

Suci 269 

Šišet 175 

186 

Sudar 174 

Šišman 151, 

Stan 154 

Sudet-ovié 176 

167, 189, 

Stanac 175 

Sugarac 126 

193 

Stanču 188 

Sumarin 182, 188, Šišmanov 215 

Stančul 188, 

193, 230, 233 

Šleman 169 

193 

Surdul 124, 150, 151, Šičmanović 

Stanilo 163 

271 

166 

Stanisal 173 

Suvorac 175 

Šljeman 166 

Stanislav 161 

Svetislav Prvanovié¢ Šobat 175 

Stanislav sin 

130, 132 

Šobota 176 

Grka 192 

Svetozar Georgijevié Šodun 175 

Stanislav Srbin 

122, 128,268 

Šojan 180, 186 

191 

Svider 174, 176 

Šuflay 240 

Stanisor 271 

Swiclug 225 

Šugar 126 

Staniša 

Sara 196 

Šugarić 126 

primićur 

Sarban 238, 253,271, Šulan 189, 193 

180, 186 

Serban 271 

Šumil 173 

Stanko 180, 

Serbu 260 

Šungar 126 

185 

Serb/u/ 248 

Šurmar 174 

Stanoj 174 

Sutu 253, 267 

Sus(u)+ovié 

Stanojević 163 

Sainac 191, 194 

176 

Stanul 188, 

Susoj 174 

194,267 

T. Papahagi 

Starina 180, 

116 

186 

T. Vukanovié 

Staroje 174 

154 

Staver 165, 

Tadet 182 

168, 169 

Taina 162 

Stavrot 182 

Tajsil 179, 

Stavrota 182 

180, 182, 

Stavul 188, 

185 

194 

Tasovac 175 

Stefan 

Tasal-ovié 176 

Nemanja 

Tenka 191, 192 

149, 155, 

Tenku 188 

229,239 

Teodorih 202 

Teofan 13 

180, 185, 186, 

190, 192, 193, 

194, 195, 196, 

238 

Stepan Bojil 184 

Stepan Srbin 191 

Stepan vlah 180, 

183,186 

Stepasin 177 

Stepko 177, 179, 

180, 185 

Stepo 177 

Stepos 182 

Stepus 175 

Stevan 180, 186 

Stépan 166 

St. Mladenov 215 

St. Novakovicg 

151 

Stogin-i¢ 176 

Stoja 180, 186 

Stojak 175 

Stojan brat 

Ugrina 192 

Stojan Srbin 191 

Stojče sin 

Kumanice 192 

Stop-avi¢ 176 

Stopok 175 

Stokol 173 

Stojan 67 

Stopoje 174 

Strelar 183 

Strezimir 

Adamovi¢ 160 

Strika 182 

Stroisal 173 

Strojislalji¢ 168 

Strokas-i¢ 176 

St. Romanski 215 

Sajko 180, 186 

Sakot(a)+i¢ 176 

Sakota 176 

Santor 168 

Sapran 167, 168 

Sarban 150, 151, 154, 

157, 158, 163, 165, 

169,238 

Šarbanović 151 

Šarivoj 174 

Šarul 153 

Šašovac 175 

Šator 174 

Šerban 162 

Šerun vlah 180, 183, 

185


Teofilakt Si- Tomaš 175, 190, Tecu 262 Vidač 175 

mokata 193 Tecul 262 Vidak 182 

13,233 Tomaš-ić 176 Tutulea 258 Vidoj 183 

Teperig 166 Tomin 177 Tutura 246 Vidosal 173 

Th. Capidan Tomo Maretić Ugleš 190 Viđen 174 

16,140 132 Uglješa 180, 185 Viga191, 192 

Theodorakis Torobar 183 Ugrin 189 Vigata 174 

267 Tovariš 175 Uko 174 Vigu 188 

Theodoros 270 Trana 196, 249 Uliman 189, 193 Vilič 193 

Theodosius 9 Trandafil 256 Ulmanu 196 Vilotije Vuka- 

Tiga 192 Trandafil Negotin Umšil-ović 176 dinović 257 

Tigu 188 236 Urg(u)+ovié 176 Vina 191 

Tih. Đorđević Trbosaé 173 Ursul 150, 271 Vines 196 

143 Trebos-evié 176 Ursulovié 151 Vinik 191, 

Tihosal 173 Trestian 196 Ursus 166 194, 195 

Tihosal-i¢ 176 Trib/os/ 256 Usat 175 Vinko 193 

Tinet 183 Tribul 256, 260 V. A. Mosin 161 Vinte 196 

Titen 169 Trif/u/ 253 V. A. Nikonov 155 Vioč 175 

‘Tjudimer 202 Trivul 253 V.E.Orel 128 Vitag 1’82 

Toader 109 Trkuš 175 V. Jaki¢-Cestari¢ 168, Vitak 182 

Tobš 109, 112 Tro3an 166, 167 169, 184 Vitalis 261 

Tobovié 109 Trošan Purčić V. Mikov 215 Vitalj 182 

Tobović 112 167 V. Pérvan 83 Vitan 182, 

Todoj 174, Trubi¢ 180, 185 V. Vslov 216 189, 194, 

177, 180, Trubić 185 ‘Vamvos 267 195, 196 

186, 190, Trusen 157 Vamvu 267 Vitan Srbin 

192,193, Tsekos 262 van Vejk 121, 134 191 

194, 195, Tsutsulis 258 Varka$ 183 Vitan zlatar 

196 Tucak 182 Varon 80 180, 186 

Todor Amaut Tudor 154, 156, Vasil 154, 156, 173, Vitaš 175 

184 166,177,238, 190, 193, 195 Vitoj 174, 182 

Todor Bojo§ 249, 256, 260, Vasilj 165, 166, 173 Vitoje 174 

184 267,270 Vatroslav Jagic 143 Vitomir 180, 

Todor Kuzga Tudorča 238 Velejovanis 179, 185 186 

184 Tudoric 165 Velen 157 Vito§ 182 

Todoraki 267 Tudorita 249 Velisal-i¢ 176 Vitug 175 

Todoš 182 Tudorovi¢ 168 Velko Srbin 191 Vitus 175 

Todijevac 175 Tuhoje 174 Velu 196 VI. Ardalié 125 

Toholj 173 Tuleš 175 Velul 188, 192 VI. Georgijev 

Tohul 173 Tur/w/ 260 Velul(in 189 215 

Tomač 175 Turjak 157 Vergilije 12, 80 Vlad 154, 157, 

Toman 177 Turos 260 Vermice 196 188, 194 

Tomaschek Tur-ovi¢ 176 Vesna Jaki¢-Cestari¢ Vladisal 173 

203,213, Tus 150, 157, 169 164, 165 Vladisal-i¢ 176 

218 Tusak-ovi¢ 176 Vetrin 196 Vladislav 180, 

Tvrdak 175 Veza 196 186 


Vladislav vlah Vojisal 173 Zigul 173 

180, 183, Vojislav 163 Ziz(u)-ovié 176 

186 Vojsal-i¢ 176 Zlember 174 

Vladju 195 Vosa 165, 238 Zud 167 

Vladoj 174 Vrancea 196 Zud(u)-ovié 176 

Vladul 151, Vranes 175 Žug(u)-ić 176 

152,173 Vranu§ 175 Zuval 182 

Vladun 175 Vranjes 175 Žmat 183 

Vlad 173 Vrates§ 157 

Vlah 176 Vratida 157 * 

Vlah Dobromir | „Vrssalb 166 IIlAgBAHk 238 

168 Vremec 189 

Viahoje 174 Vrnjak 175 

Vlahota 176 'Vrnjek 175 

Vlah-ovi¢ 176\ Vrsalj 166 

Vlahusa 122 Vrtaš 175 

Vlaja 192 Vugoj 174 

Vlajko 179, Vuk 123, 124 

180, 185, Vuk Karadzi¢ 

186 143 

Vias(i)n-i¢ 176 Vukaé 173 

Vlas-i¢ 176 Vukal 182 

Vlasié Radul Vukilja 173 

229 Vukmiol73 § 

Vlatko Vukmir 179, 180, 

Paskačić 185 

163 Vukoje 174 

Vlatko Vukosal 173 

primiéur Vukoslav 180, 

180, 185 185, 186 

'Vičerin 179, Vulahusa 122 

180, 185 Vusin 157 

Vik 180, 185 Vutus 175 

Vikašin 179, Z. Pavlovié 243, 

180,185, 245 

186 Zač(u)-ić 176 

Vikosav 180, 

185 

Voina 66 

Voča 193 

Voihna 161 

Voin 161 

Voisil 163 

‘Vojihna 180, 

185 

Vojilo 158 

Zanun-ovi¢ 176 

Zlina 157 

Zor 174 

Zuhir 20 

Zvezdana 

Pavlovié 244, 

245 

Zarko 

Bosnjakovié 

148

REGISTAR ETNONIMA 

Beooot 199 

Bnooot 199 

BAdyoug 14 

BovAydpwy 14 

Tpatic 200 

Tpaikoi 200 

Adpdavor 199 

“Ipnp 207 

Maidor 200, 223 

Mnhieic 214 

"Pijpot 199 

Popaiog 59 

Seppnoiovol 240 

Tabpor 200 

* KJ 

Alamani 108 

Alani 197 

Albanci 109, 123, 125, 

127,152, 154, 208, 

232,270 

Albi 208 

Arbanasi 109, 119, 170 

Arnauti 109, 152 

Aromuni 28, 59, 119 

Astingi 197 

Avari 221 

Bastarni 197 

Besi 196, 199 

Borani 197 

Bugari 14, 123, 171, 

Carani 10 

Cavii 199 

Cecuni 170 

Celegeri 196 

Cetinski Vlasi 239 

Cigani 109, 132 

Cincari 28, 242 

Cincari 28 

Crnogorci 154 

Cuce 170 

Cakavei 239 

Cango-Madari 217 

Cerkezi 110 

Čiči 239, 240 

Ciribiri 239 

Ćići 240 

Dačani 197 

Dako-Geti 196, 197 

Dalmata 199 

Dardanci 196, 199 

Delmata 199 

Deuri 199 

Dide 170 

Dodosi 170 

Donji Vlasi 228 

Drobnjaci 178 

Dubrovéani 149, 242 

Đuraševski Vlasi 240 

Eflak 226, 241, 242 

Franci Sž' 

Furlanci 232 

Gali 217 

Gepidi 197 

Gojilovei 240 

Goti 197,202 

Grei 59, 178 

Greutungi 197 

Gruzijanci 207 

Heleni 15, 178 

Heruli 197 

Hoti 229 

Hrvati 119, 239 

Humljani 160 

Iberi 207 

Iflak 226 

Iliri 15, 204 

Istrorumuni 129 

Istrorumunji 239 

Tudaei 200 

Juzni Sloveni 154 

Kajkavei 239 

Karpi 197 

Karpodagani 197 

Kavi 196 

Kelti 204 

Kostadinovei 240 

Kričci 178 

Kuči 130, 133 

Kumani 113 

Latini 259 

Lidani 220 

L'abi 208 

Madari 113,177 

Makedonski Rumuni 

119 

Medi 200, 223 

Mezi 196 

Mijaci 130, 136,239 

Mleci 232 

Morovlasi 149, 161 

Nemci 108, 232 

Ostrogoti 197 

Petenezi 14, 113 

Pevki 197 

Pikenzi 196 

Pincensi 200 

Piperi 170 

Prasloveni 208 

Prieki 239 

Protorumuni 222 

Remi 196, 199 

Rimleani 107 

Rimljani 7, 8, 15, 107, 

118, 199, 200, 212, 

215,260 

Roksolani 197 

Roméni 8, 252, 260 

Romiane 242 

Romane 242 

Romani 7, 8, 71, 113, 

121, 122, 130, 149, 

150, 151, 152, 158, 

169, 173,232, 239, 

241,242


Romanum 71 

Romanus 252, 260 

Rumžšri 239 

Rumeri 239 

Rumuni 7, 8, 15, 20, 21, 

59, 64, 70,76, 79, 83, 

113, 120, 121, 122, 

125,126, 127, 128, 

130, 132, 136, 150, 

157, 178, 196, 220, 

223,224,227, 229, 

232,233,237, 241, 

242,244 

Rumuni Timočani 7, 

18,20, 66, 71, 87, 

108, 147 

Sarmati 197, 200 

Sasi 217 

Serdi 196, 200 

Sermani 241 

Sermisiani 240 

Sikulci 217 

Sindoi 200 

Singi 199 

Skordisci 196 

Sloveni 118, 122, 123, 

150, 151, 152, 170, 

216,221,222, 225, 

226 

Srb(Ij)i 170 

Srbi 123, 151, 152, 153, 

154,173,191, 234, 

241,242,243 

Sremci 240, 241 

Sopovi 121, 147 

Sop(ov)i 133, 269 

Tajfali 197 

Tauri 200 

Timachi 199 

Timahi 196 

Timočani 132 

Torlaci 133, 147, 269 

Tracani 15, 204, 220 

Tribali 196, 221 

Tricornensi 200 

Trikomenzi 196 

Turci 171, 177, 196, 239, 

243,245 

Turci-Osmanlije 197 

Turcoajge 113 

Turč 113 

Ugri 178 

Ungureani 10 

Vandali 197 

Velebitski Vlasi 239 

Vizigoti 197 

Vlahinje 134, 135 

Vlajne 242 

Vlasi 7, 8, 14, 15, 18, 20, 

21, 64, 66, 76, 79, 87, 

122, 124, 127, 128, 130, 

135, 138, 148, 149, 150, 

151, 153, 154, 155, 156, 

157, 158, 159, 160, 161, 

163, 164, 

165, 166, 167, 168, 169, 

170,171,172, 173,177, 

178, 179, 181, 183, 185, 

190, 191, 196, 208, 223, 

224,226,234, 239, 241, 

242,249, 268, 269, 270 

Vlasi Carani 177, 178 

Vlasi Čiči 239 

Vlasi dukatnici 227 

'Vlasi Ppsoderbci 239 

Vlasi Radivojci 172 

Vlasi Sremljani 172, 177, 

178, 240, 241 

Vlasi Vojkovei 172 

Vlasi Zarvince 177 

Vlasi-Aromuni 241 

Vlasi-Rumuni 241 

Zapadni Sloveni 122 

Zidovi 200 

REGISTAR LEKSIKE I POJMOVA 

&yyehog 62 xduniog 106 pnxevi 105 

dyvog 63 xopiolov 46 HiK(K)6c 105 

G&yovičo 106 xdvdapog pikpée 105 

aywvifopor &vipat 218 popé 121 

106 kdvvepig 44 pmpé 121 

apydng 106 xogobAe 12 popifw 106 

&ppaBovac 106 xatadpopti 15 puotdkiov 32 

Gppcdv 106 xepapide 106 piotag 32 

Padag 246 KiAAdg 129, 133 vike 237 

BaArée 20, 246 xiy6prov 27 o &deppdg 121 

BdAiog 20 Agigovpa 13 o pidag 106 

BdArog 20 'dun 26 batpdkivog 106 

Boantifw 62 dn 15 obAtipog 15 

Bépe 204 kovdvit 106 ČqgAoc 106 

Baoidikh otoć xéppt 235 mmupoc 105 

62 x6ptn 106 mo:po 201, 204 

Bdtpayog 105 'KOpric 106 mocpoA{a 265 

Diroo 50 'opovn 63 Tapapévn 265 

ppoeyoc 212 xottifew 42 Tepenw 106 

Bpéyog 205 xotti{w 106 Tdoyo 63,265 

Bpdrayog 105 'oUkoupov 106 mepiDoAogc 256 

Y6yyviog 106 XpiKog 66, 141 nétpa 26 

Yp&Po 206 kpivov 106 niBnxog 106 

Yyopoc 105 KOpa 35 me 121 

Siddxiwv 106 Aaoo 237 TAakodg 43 

ČiŠ&oKoAoc 251 Aeimw 106 m6pro 260 

Siotpre 13 Hoye(o 61 TipooTĆyHOTG 

Šog 121 pdyog 105 15 

ŠGuko 247 Hovođia 14 mpđoqoroc 105 

Boxrj 44 pavie 41,106 Twtivy 105 

Epévg 121 Hdvika 46 poyxičevv 52 

čuneTtoc 15 pepyopitng pdyžoc 52 

£oydtov 15 248,264 povodAie 63 

£0Buviic 106 péptup 105 odpPatov 64 

(&P 61 péprtug 60 ocalapodpa 43 

Cépo 44 peotiyivog 28, odut 121 

7 xépe 121 105 OKOUAKO 13 

Bepéiog 106 paxevé 105 okpifwve 13 

Brjxn 60 poyavéope 105 oovadput 121 

xedote 233 pfidov Kvddvio omdfn 32,45 

xdparog 106 v 50 grep6c 129 

otolnme 45 

otdAog 105 

otimog 51, 105 

otunnn 45 

Tdyiatpov 106 

Triyavov 106 

tobAdov 13 

Tolppa 53 

Tobppa 230 

tpiBovvo 15 

Tođmoc 53 

Qaiveter 121 

@dppakov 61 

qoo6Au 257 

plrozprov 140 

qooo&tov 59 

@ovpvdplog 55 

@pddyxog 59 

ppikn 106 

Qwoedpog 21 

Xdpinmc 57 

Xdoko) 36 

xopd1i 57 

xopdc 106 

XuA6c 105 

PR 

*abellona 28 

*accaptare 12 

*ad de verum 40 

*ad surdire 35 

*adancare 23 

*adancus 23 

*addepositum 61, 

86 

*ad(de)ueram 40 

*adlatrare 52 

*adlenare 43 

*admisticare 43 

*admortire 34, 73



*aerugina 26 

*affenare 73 

*affumare 48 

*affundare 23 

*agnelliola 88 

*agnelliolus 53 

*agnicius 75 

*ajunare 62 

*alb(h)- 204, 208 

*albaster 39, 88 

*albire 39 

*albitia 39, 84 

*aliolum 73, 91 

*alipa 29 

*allargare 37 

*allenare 43 

*allongare 65 

*alninus 28 

*altiare 116 

*amarire 38 

*ammagire 105 

*ammattire 73 

*ammortire 34 

*ammutire 35 

*antanea 100 

*antaneus 74, 88, 

90, 100 

*aramen 26 

*aricula 16, 91 

*arrectare 16 

*ascutiare 54 

*aspectare 42 

*assediare 37 

*asstupare 73 

*assurdire 35 

*astectare 42 

*attepire 73, 86 

*attitiare 48 

*auferire 61, 85 

*automna 75 

*baba 137 

*banneam 73 

*biciuca 137 

*bessica 33 

*bibiticius 73 

*bibitivus 36 

*bitta 46 

*bissina 36 

*bissinosus 36 

*blastimare 73 

*bora 204 

*borfan 139 

*bracum 204, 

212 

*brenia 205 

*brinzar 139 

*brondja 123, 

144 

*brosca 29 

*broticus 105 

*bulidus 270 

*bynč- 225 

*caglum 54 

*caiulus 45 

*calamulus 73 

*caldura 89 

*canepa 44 

*canepis 44 

*canutus 117 

*capitare 42 

*casatorius 56 

*cascare 36 

*cautare 41 

*cavitare 41 

*cercus 39 

*ceresius 50 

*ceresus 50 

*chascabundus 

88 

*c(h)ylus 105 

*cinusia 48 

*clagum 54 

*clautoria 46 

*clautus 46 

*cloca 74 

*codrum 26 

*colastra 54, 142 

*conforia 35 

*conforiciosus 35 

*confundare 73 

*conquaerire 61 

*corrimare 235, 

254 

*cotire 55 

*cubium 29 

*cucullius 30 

*cucuta 142 

*cytola 123, 140 

*dais 101 

*danus naviia 

203 

*dao 101 

*debitorius 58 

*deexcitare 74 

*de-invitiare 74 

*demicare 35 

*deramare 27 

*descolicare 45 

*diece 115 

*directiare 65 

*disbracare 46 

*discaballicare 

58 

*discantare 61 

*disculceus 74 

*disculciare 74 

*discuneare 47 

*disfaciare 46 

*disfaciolare 46 

*dismerdo 90 

*drepanella 90 

*drmo-s 230 

*duise 129 

*eccum hiic modo 

73,90 

*el- 209 

*erraticare 37 

*erraticire 37 

*exbattuere 76 

*excadere 75 

*excantilia 48 

*excappare 37, 

75 

*excarminare 44 

*excloppare 35 

*excloppitare 35 

*excloppus 35 

*ex-con-fundare 

75 

*exconfundare 

23 

*excorrimare 75 

*excotire 55 

*excub(u)lare 37 

*excurtus 23 

*excutulare 51 

*exmulgere 75, 

76 

*expanticare 75 

*expauimen 86 

*expa(vi)mentare 

*expavinem 75 

*expavoriosus 41 

*expellauare 47 

*expendiolare 75 

*ex-per-lavare 47 

*experlavare 85 

*exra(n)initas 56 

*extemperare 75, 

86 

*extirpus 76 

*extorpidire 75 

*extracolare 54 

*extralucire 21 

*extramutare 58 

*extra(n)inus 56 

*exventare 22 

*exventulare 22 

*exvolare 29 

*favulus 51 

*fele 33 

*felicare 74 

*fenacium 49 

*fetiola 34 

*fetiolus 34, 88, 

142 

*fire 33 

*flaccula 48 

*flammabundus 

35 

*flimaund 35 

*floccinus 74 

*fluctulare 29 

*flu(c)tulus 29 

*folliolum 90 

*folliolus 45, 88 

*formicarium 29 

*fragidus 40 

*fragmentare 74 

*franctura 30 

*frnctus 102 

*fulgerare 23 

*furacionem 60 

*fuscellus 45 

*fustellus 45 

*fusticellus 45, 

74 

*galbulus 30 

*genna 31 

*gennae 31 

*glanda 28 

*glemus 45 

*gotanea 50 

*gotaneus 50 

*granuceum 49 

*gravaria 206 

*grevis 25 

*grevitia 74, 89 

*grylliolus 29 

*g upanus 107 

*gutturalium 141 

*gllelna 207 

*gupans 107 

*hirundula 30 

*horridor 75 

*horrire 40, 41 

*horritosus 41 

*ibr 207 

*ieiunare 62 

*illu 100 

*illu 95 

*illu dixit 96 

*illu dos *illu 

100 

*illu meus 96 

*illu tres *illu 

100 

*im 46 

*imbibitare 74 *jugaster 88 *ol- 209 

*imbracamentum *ugula 131 *ola 208 

46 *ugulatura 74 *padulosus 84 

*imbracare 46 *jugaster 28 *pandia 46 

*imbuccare 31 *koldezs 225 *papura 75 

*impalare 40 *kopyls 128 *passare 37 

*implenire 24 *kopyls 128 *patubulum 47 

*inaltiare 22, 24 *laceus 54 *peducellus 75 

*incapere 74 *laesionare 75 *pelnos 128 

*inclautoria 46 *largimus 23 *perk“o- 212 

*incolicare 45 *latimus 23 *pertraicere 57 

*incruentare 31 *lavaturae 74 *pervigilatoria 30 

*incuneare 47 *lepidare 74 *pharmacare 61 

*incurrare 26, 80 *liginare 56 *pharmacum 61 

*indebitare 58 *liquidare 74 *pietra 115 

*indeminare 74 *luminina 21 *pissiare 36 

*indensare 25 *manganeare 75 *pittula 46 

*indirectus 39 *manitia 64, 74 *platinus 28 

*indulcire 38 *marricina 27 *ploppus 28 

*infasciare 46 *marrucina 27 *plovare 23 

*infasciolare 46 *matteuca 60, *plovia 23 

*infolliare 74 137, 141 *prandire 43 

*informosiare 39, *mattia 60 *prospitus 105 

74 i *melem 50 *puerunculus 75 

*informosiatus *meregh- 209 *pulleus 29 

40 *miccus 25 *punga 59 

*infrondesco 27 *mic(c)us 105 *puppare 57 

*infrontare 61 *mineata 74 *puronium 35 

*ingannare 54 *mixticare 89 *putea 33 

*inglaciare 23 *molarius 77 *puteosus 26 

*ingrassiare 40, *molliare 25 *putina 75, 105 

84 *moria 44 *putinnus 24 

*innoct(ic)re 21 *muculus 17 *putium 33 

*innotare 38 *mustacia 32 *rasclare 45, 75 

*inpetire 56 *mustacium 32 *rou 114 

*intemplare 86 *nastulus 46 *recor 22 

*intemplare 74 *naus 203 *renunculus 33 

*intenuare 86 *negula 22,39 *resalire 22 

*inuitiare 57 *negulare 22 *resufflare 36 

*inuxorare 56 *negulosus 22 *rhonchizare 52 

*invincere 61 *nig(e)llina 27 *rosio 43 

*invirdire 27 *noda 33 *sacculeus 75 

*invirgatus 39 *nuca 50 *scabia 35 

*invivulare 26 *nucus 50 *scantilia 21, 48 

*ipsu 96 *oblitare 40 *scloppare 35 

*istu 96 *oestriculus 89 *scloppitare 35



*scorbula 115 

*scupire 75 

*scuppire 36 

*seleg 124, 125 

*servatoria 63, 

89 

*siccita 22 

*sileg 124, 125 

*sbmetana 107 

*smentana 107 

*snau- 203 

*snavema 203 

*snavis 203 

*spudia 48 

*spudzi 48 

*spudzia 48 

*stais 101 

*stana 107 

*stancus 32 

*stangus 32 

*stao 101 

*stepans 107 

*stepanus 107 

*sterpula 129 

*stimularia 53 

*stranbatus 39 

*strigare 42 

*strinctura 24 

*strinctus 23 

*stupus 51 

*subilare 57 

*subrupare 26 

*sufferire 41 

*sufflitus 36 

*sugarius 53 

*supergenna 31 

*supercenna 31 

*stylus 105 

*tabonem 29 

*tardivus 64, 89 

*temperare 41 

*templa 31 

*temporivus 24, 

64,89 

*tenerus 34 

*terga 208 

*terrina 59 

*testum 44 

*thimanea 75 

*tierra 115 

*toccare 75 

*torquere 45 

*traiecta 75 

*trugus 17 

*turbulus 41 

*uescidus 75, 90 

*uir(i)dia 43 

*ululator 30 

*umbulicus 33 

*umplere 24 

*ur(u)lare 30 

*vallicella 26 

*vespis 29 

*virdis 39 

*virgella 75 

*vissina 36 

*vivitia 34 

*vivula 26, 75 

*volvula 27 

a (se/sš) culca 81 

aacera 91 

a ačera 76 

a aprinde 80 

a aprinše 80 

aapuca 80 

a cerne 80 

a cinta 145 

a colinda 142 

a comunica 82 

a corinda 142 

a cumineca 82 

a curge 80 

a curma 235, 254 

a čerhe 80 

a damascus 66 

a dat 103 

a fugi 80 

a fugi 80 

a lucrat 120 

a noauš nž deade 

cale 95 

a prinde 80 

a pringe 80 

arusi 196 

a scutura 147 

a strica 257 

a sufla 80 

ata96 

a tutulor 97 

a fiia 95 

aurla 141 

a(u)gustus 64 

a(u)scultatorius 

65 

a(v)eam 102 

ab 84 

abaće 42 

abaće-re 85 

abastecer 86 

abate 42 

abate-re 85 

abbatere 42 

abbatere 85 

abejuela 88 

Abellana 28 

abia 103 

abja 103 

abjudeca 86 

abjurar 87 

abjurer 87 

ablongare 85 

abnegar 87 

abnegazione 87 

aboiment 89 

abordar 86 

abras 108 

abscondere 65, 

79, 85 

absconsus 102 

absida 65 

absidš 65 

absolut 65 

absolutus 65 

abstergare 85 

absurd 65 

absurdus 65 

abur 18 

ac 45 

acapara 65 

acasš 103 

acš 103 

acapira 65 

acea 96 

aceasta 96 

acel 96 

acer 38 

Acer pseudoplatanus 

28 

acest 96 

acheter 12 

aci 103 

acia 65 

aciale 26 

acinari 91 

acmo(te) 73, 91 

acolo 103 

acoperi 66 

acorus calamus 

226 

acra 97 

acros 38 

acrosus 38 

acru 18, 38,97 

acrumine 206 

acrus 18, 38 

acsi 103 

actibusque 13 

actusque 13 

. acum 73, 90 

acus 45 

acutus 55 

ačastš 96 

ačea 96 

ačel 96 

ačest 96 

ači 103 

ačija 103 

aéinge 38 

ad 24,34,37,43 

ad 48, 51, 65, 84 

ad foras 65 

ad mane 24 

ad quartam 

horam 211 

ad tunc 103 adsternere 47, 86 agitatio 65 alal(aieré 24 

adaquare 53 adsternutum 47 agiundzire 117 alaltaieri 24 

adapa 53 ad-stringere 51 agiutor 89 alaltarl 24 

adapost 61, 86 ad-trahere 85 agnella 53 alaltarl 24 

adavar 103 aduce 58 agnellus 53, 88 alaltarsard 24 

adavar 40 aduce-re 85 agnus 53 alaltirsari 24 

adavarat 40 aduge 58 agnus selectus alaltaseard 24 

ad-casam 103 adue-re 85 256 alaltaseard 24 

ad-de-ipso 103 aduna 51, 79 agonisare 106 alapa 29 

ad-de-quod 103 adun/a/re 51 agonisire 106 alapace 108 

ad-de-verum adunare 51, 79 agresor 65 alapače 108 

103 aduncare 23 agru 52 alat 108 

addormire 36 aduncatus 23 agrum 52 alavdu 115 

adducere 58, 85 aduncus 23 agrus 38 alš 108 

adet 108 adurmi 36, 86 agust 64 alatra 52 

Adet-i eflaki 179 ad-vix 103 ah(t)intu 96 alatra 69 

adevar 40, 103 Advolare 29 ahtare 74, 91, 96 alaturd 65 

adevarat 40 adet 108 ai 18,49, 65,101 alaturi 65 

ad-foras 103 adica 103 aide 110 alb 22, 98, 143, 

adfundare 23 aer 22, 65 aiduc 108 268 

ad-heri 103 aeramen 26 aigir 108 albaster 81 

adica 103 aerarius 222 aior 73, 91 albastru 39, 81, 

adinc 23 aeris 26 aist/u/ 96 88 

adinca 23 acrugo26 aivar 108 albat 22 

adincat 23 aes 26 aj 18, 49, 101, albatus 22 

adinci 23 afar 65, 103 102 albi 30, 98 

adingi 23 aferim 108 aj nosći 96 albea 26 

adiungere 37,65, · afflare65,80 ajduc 108 albeatž 39, 84 

117 afinat 73 ajer 22 albescere 39 

adiutorium 57, afinet 88 ajgir 108 albi 39 

89 afirire 85 ajvar 108 albico 30 

adjutare 57 afla 65, 80 ajonher 117 alb{·e 26 

adlubricare 89 afum 48 ajun 62 albije 26 

administrator 65 afuma 48 ajuna 62 albinš 50, 115 

admissarius 52 afumare 48 ajunge 37 albit 22 

admitto 52 afunda 23 ajunge 65 albities 39 

adombrare 86 agens 65 ajungere 117 albitura 90 

adormi 36, 86 agent 65 ajunga 37 album 65 

adparare 85 ager 52, 77 ajunge 65 albus 30, 39, 129, 

adplicare 85 agere 65 ajungere 117 133 

adponere 86 aggiungere 117 ajuta 57 albug 143 

adprehendere 86 aggressor 65 ajutor 57, 89 albuga 143 

ad-prope 103 agia 108 ajutord 57, 89 albgind 115 

adresa 65 aia 108 al meu 96 alcaldesa 89 

adruncare 38 agilis 77 ala 32 alcš 109, 110 

ad-spectare 42 agitaie 65 aléc 73,91 alcar 116

R 

458 Slavoljub Gacovié¢ Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (I-XVI vek) 459 

| 

aléej 97 alunga 65 amesceca 43 annotinus 52 | apropia 37 ardére 48 armin 59 aster 39 

alege 42 alunga 65 amesteca 43 annus 64 | apropiat 37 arđe 48 arnatic 88 asternere 47 

alerga 37 alunga-re 85 ameti 73 antarius 100 apropija 37 arđica 71 aro 51 

alias 131 

astimpšra 

alunis 231 

41 

ameti 73 ante 100 apropijat 37 ardintari 87, 88 aroma 65 asto 73,91 

alica 16, 73, 91 alva 108 amic 65 anteni 65 | apsd 109, 112 are 103 aromž 65 astringe 51 

alina 43 alva 109, 110 amicus 65 antenna 65 ‘ apsida 65 area 51, 131 arpiie 29 astringa 51 

aliér 73, 91 alveus 26, 50 amina 24 anjela sterpa 129 | apsolut 65 areate 53 arsin 109 astula 48 

alipes 29 alvina 50, 115 aminar 48 ap 217 || apsurd 65 areati 53 arsum 48 astupa 73 

alis 131 alzar 116 amindoi 100 apaš 132 ‘ apuc 38 areée 53, 76 arsura 48, 90 asurzisc 35 

alium 18, 65 alzare 116 amindoj 100 apaor 132 ! apuca 38 arete 53, 76 arsurd 48, 90 asurzi 35 

aliungere 65 al'e voagée 96 amindoo 100 api 18, 22,217 ‘ apucare 38 argat 106, 109 argica 136 asurzi 35 

allegere 42 alege 42 amindouš 100 apšra 60 " apune 22 argentarius 87,88 · arunca 38 as 101 

allegria 88 allerga 37 amita 55 apšra/re/ 60 | apune 22 argentier 87, 88 aruncu 38 ag fi 102 

allevatum 43 al'in 42 ammajare 105 apara-re 85 apune-re 86 argentum 26 arusale 63 as fi fost 102 

allium 49 al'ina 42 ammixticare 43 aparat 65 aqua 18,22 argint 26 arvoredo 88 ag fi vrut 103 

Allium ursinum am 65, 101 amnar 48 apšsa 65 aquae 209 argint 26 arvuni 106 

17 

as vrea 103 

am av:ea 102 amnari 48 apitos 22 | aquatosus 22 argintar 87, 88 asard 24 as vrja 103 

allonger 86 am avut 102 amnare 48 aperire 65 | ar 101 argintu viu 26 asimiana 65 asa 103 

almus 213 am fi avut 102 amortiza 73 aperitiv 65 ! ara 51, 108 argument 65 ascla 

alnus 

48 

28 

ascle 

am fost 

48 

102 amortizez 73 aperitivus 65 aramš 26 argumentum 65 asculta 38 aschie 48 

aloat 43 amanet 108 amorti 34 apleca 37, 86 i arambasu 110 arhidiacon 87 ascultare 38 asćepta 42 

alt 96 amar 38 amurtiscu 34 apleca 37, 86 aranea 35 arhidacon 87 ascultator 65 aséerge-re 85 

altar 62, 65 amarš 65 amurti 34 apleca-re 85 araneosus 35 ari(i)e 51 ascultatorl 65 agéern 47 

altare 65 amaritia 38 amutasc 35 apparare 60 | arare 51 aria51 £ ascunde 65, 79 agéermie 47, 86 

altarium 62 amarus 38 amufi 35 apparatus 65 arat 51 arichitš 16, 18, ascunde-re 85 asćemut 47 

altarl 62, 65 amarus 38 an 64 appeler 12 arat(ru) 51 91 ascunde 65 asez 37 

alter 96, 97 amarus 65 ancora 78 appellare 12 aratrum 51 arici 30 ascunde-re 85 aseza 37 

altera 24 amagi 105 ancora 78 appendix 11 | aratura 51,84,90 ari¢ 30 ascuns 102 agkije 48 

alteza 88 amžnar 48 anellus 46, 68 appensare 65 araturé 51, 90 arie 51 ascuti 54 astepta 42 

altior 97 amšrjaš 38 Anethum graveo- applicare 37 aršta 73 aries 53 ascuti 54 agterne 47, 86 

altissimus 97 amreata 38 lens17 . apponere 22 araturd 51, 90 arikita 16 aseard 24 asterne patu 81 

alto 68 amari 38 angan 54 apprehendere 80 aritura 84 arin 28 aselus 234, 248, agternut 47 

altor 97 ambae douae 100 anganare 54 appre[he]ndere i arbagic 108 arior 73, 91 259 agtirnut 47 

altorum illorum ambar 109 angelus 14, 62 48 arbagic 108 aripa 29 asemana 65 ata/re/ 96 

97 ambari 109 angere 65 apprendere 18 . arbor 18 arma 60, 84 asfalt 65 atare 65,96 

altui 97 ambi 100 anghinš 65 appropiare 37 arbore 18 armare 60, 84 asin 52 ati 73, 91 

altui 97 ambi dui 100 angina 65 appropiatus 37 arboret 84 armarium 70 asinello 88 atinge 38 

altus 68 ambire 65 anginš 65 aprilis 64 arboretum 84 armat 60 asinus 52 atit 96, 117 

altare 116 ambitio 65 angustare 23 aprinde 18, 48, | arc 60 armatura 65 asnillo 88 atrage-re 85 

aluat 43 ambitiosus 65 angusto 101 80 || arcangelo 87 armitura 65 asnoapće 24 atrage-re 85 

alun 27, 28, ambitie 65 angustu 23 aprinde-re 86 archeveque 87 armatus 210 asper 25 attingere 38 

aluni 28 ambitios 65 angustus 23 aprinde 18 arcipreste 87 armatus 60 asphaltus 65 atunci 103 

aluneca 37 ambo 100 anima 82 aprinde 48 || arcior 88 armš 60 aspru 25 atunč 103 

aluneca 37 ambulans 65 animosus 89 aprinđe-re 86 arcus 60 armžsar·SZ assimilare 65 at101 

aluneca-re 89 ambulantš 65 anin 28 apringe 80 arde 48 armasarl 52 astaz 103 ata 146 

alufieca-re 89 ambulare 37 anin 28 aproape 103 ardére 48 armissarius 52 astazi 103 atd 65


atea 96 avellanedo 88 bacrač 113 barba 144, 231, 

ateastd 96 avem 102 bacsuz 109 233 

atel 96 avem avuta 102 bač 18 barba 32 

atestu 96 avere 102 bačija 132, 137 barba 32 

ati 101 avinator 54 bacuga 137, 141 barbatus 34 

afia 103 avind 101, 102 baće 65 barbatus 81 

atipi 73, 86 avinda/lui 102 bada 137 barbos 144 

atipi 73 avion 65 bade 137, 257 bardac 109 

atipitor 224 avis 65 baga 109 bardh 123, 169 

atita 48 avlie 109 baiaghi 109 bama 250 

auš 50 avliie 109 baie 73 barz 141 

aucupare 38 avum 102 baierš 65 barza 123, 129, 

aud 101 avunculus 55 baiula 65 133 

auda 69 avurdm 102 balš 36 barza 123, 133, 

aude 115 avusi 101 balame 89 271 

audire 38 avusisim 102 balanie 20 barzi 17 

audit 115 avuse 101 balash 20 barzast 141 

audivisset 101 avuseasim 102 balash 246 bas 109 

aude 115 avusesem 102 balaur 17 basgrica 62 

auferire 82 avut 59, 102 balaur 18 basilica 62, 144 

auferre 61 avutš 102 balaur(e) 142, basma 108 

aur 26 avutiie 102 261 basma 109 

aureolus 73, 91 avzi 38 balaura 142 basoche 62 

auricula 31, 90 azi-noapte 24 balaure 18 bati 46 

auris 11, 90 axungia 19 bale 132, 137 batai 246, 250, 

aurum 26 balej 137 262 

auscultare 38 dcustd 69 baleni 78 batatura 134 

automobil 65 ši 115 baliga 17 bate 65 

autos 65 ši 110 ballaena 78 batejar 117 

autumna 24 šjdučesc 110 balosh 20 batiz 62 

autumnus 75 idučij balosh 246 batt(u)atorium 65 

auz 101 Žžgzčl"fbl 10 baltš 109 battalia 65 

auz bre 109 šnsura 56 balta 18 battoro 117 

auzi 38 šistja/ 96 baltš 250, 261 battualia 87 

auzise 101 blel baluca 137 battuere 65 

N reun-io 205 e 

auzi 38 bajagi 109 balucan 137 baliga 250 

auzisa 101 l BI baluckati 138 bšiat 65 

avja 59, 102 baje 73 banda 109 baiat 65 

aviam 102 bajerš 65 bapteggiare 117 babalic 109 

avan 109, 110 baligš 17 baptidiare 117 baciulie 137 

avarice 89 baba219 baptizare 62 badavgije 109 

avde 115 babad 226 baptizo 101 baglimia 109 

avea 59, 102 baci 137,253 bara 129, 133 bal 17,20, 196, 

aveam 102 baci 18 barab 113 246,261 

aveam vrutš 102 Dacile 65 baran 250 balan 20 

aveare 102 baclava 109 barbš 144 balén 246 


bžlaur 17 berbatovka 138 bisag 106 bombžš 65 

balđisit 113 berbec 53 bisericš 62, 144 bombus 65 

biluta 137 berbéce 138 biserka 144 bona 79 

banicior 132 bčrbeč 138 bissire 36 bondad 90 

banita 132 berbex 53, 138 biza 129, 133 bonete 90 

barabari 109 beregati 141 bir 18 bonita 90 

birbat 34, 81, bereket 109 bilc 16, 18 bonitas 43, 90 

119, 138, 169 bericata 141 bia 35 bonitatem 90 

Barbatovo kolo berikat 141 biat 35 bonus 43, 149 

138 berikata 141 blabor 142 bordei 141, 217, 

barbateasca 138 berka 212 blagodarenie 107 271 

bžrbštesc 138 besadui 107 blanda 141 bordej 136 

birbos 144 besi 36 blanda 141 bordel 217 

birem 109 bestiame 89 blandire 43 borfani 139 

bžschie 109 besika 123 blandus 43, 141 borsa 139 

biasearica 62 besica 33 blaor 142 bos 52 

baskije 109 besinš 36 blavor 142 bostan 109 

basca 109 besinos 36 blavur 142 bot 250 

bagéaua 109 beteald 46 blavurak 142 botez 101 

basi 36 betes 250 blastima 73 boteza 62 

basica 33, 123 betes/ug/ 250 blazni 107 botezare 117 

bšsinš 36 betranus 34 blessure 90 botul 169 

bataie 65, 87 Betula alba 28 blestema 73 boturi 140, 262 

bitaje 65, 87 betit 73 blind 43 botug 262, 

batitor 65 betit 73 blinzi 43 bou 52 

bitrin 34, 88 betiu 36 blinzi 43 bour §5 

bauj 101 betiv 36 boala 107 bouttis 44 

baui 101 beuj 101 boats 258 bovem 52 

bautor 36 beutord 35 boate 262 bovus 52 

bauturd 36 beuturš 36 boboc 258 bozš 109 

bea 35 bibere 35 bobos 227 brac 204,212 

beat 35 bibi 101 bobreg 109 bracatus 46 

beci 113 bibitor 36 bocloc 109 bracchium 218 

becriu 109 bibitura 36 bocez 101 braccio 116 

beća 46 bibitus 35 boćeza 62 brach!ale 142 

bećalš 46 bibliotecar 87 boćezare 117 brac!uum 32,116 

beg 109 bici 107 bogat 107 bracile 46, 138 

bekerd 109 bičkije 109 boier 108 brago 116 

belkim 109 billis 129, 133 bojagiu 109 bračir 138, 142 

bellezza 88 bilmez 109 bojerd 108 brad 16, 246 

bellua 36 bine 65, 103,117 bolbord 27 bradis 246 

belja 109 bine 65, 103, 117 boletus 66 brago 204 

bene 65, 103, bir 114 bolnav 107,114 | Drai 204,212 

117 birka 129, 133 bolnavicior 132 bf;‘; 1204» 205, 

bérak 205, 211 

berbat 138 

birov 114 

birova 129, 133 

bolovan 17, 253, 

262



branca 17, 30, 

141 

branzar 139 

brasca 18 

brašir! 138 

brasir 138, 142 

brat 116 

brat 32 

bratu 116 

brazar 139 

brazda 107 

brazo 116 

brécele 46 

bracile 46 

bracire 46, 142 

bršciri 138 

braširi 142 

bréndza 144 

branzi 142, 144 

brbos 144 

brdal 173 

brdar 173 

bre 109 

brence 142 

brici 108 

bričag 109 

brin 205 

brincš 17, 18, 30, 

141 

brinci 30 

brindusa 142 

brinda 19 

brinza 123 

brinza 123 

brinza 18, 19, 

123,139 

brinzar 139 

brinje 205 

brisag 109 

briu 17, 18 

briza 144 

bmdusa 142 

brndza 144 

bmka 141 

bmza 139, 144 

brnzar 139 

broacec 66 

broasci 29, 105 

broasca 29 

broatec 66 

brogéime 89 

brostime 89 

brotachus 66 

bruma 66 

brumš 66 

brusture 17 

bizak 139 

brzar 139 

brzdar 139 

brznar 139 

bubalus 65, 258 

buci 31, 81, 169 

bucati 31, 250 

bucca 31 

bucca 81 

buccata 31 

buccosus 31 

buci 169 

buci/um/ 254 

bucin 57 

bucina 14, 57 

bucina 14, 57, 

246 

bucinum 57, 246 

bucium 232, 253, 

262 

bucoavni 108 

bucos 31 

bucur 169 

bucurije 18 

bucurie 18 

bucurie 258, 262 

buč/um/ 254 

buča 253 

bučin 57 

bucina 14, 57 

bučum 57 

budac 109 

budala 109 

bidur 258 

bu(d)za 123, 133 

bujer 136 

bujor 108 

bulc 270 

bulid 270 

bulmac 109 

bulz 18 

bulzi 270 

bun 43,97, 98, 

169, 234, 250, 

258,262, 269, 

271 

bunš 79 

bunari 109 

bunatace 43, 90 

bunitate 43 

bunatate 90 

bunget 16 

buse 123, 133 

buor 65 

burag 139 

burazer 113 

burdej 136 

burdelj 132, 136, 

141 

burduf 53, 139 

burduhan 139 

burduhani 139 

burdej 217 

burdij 217 

burece 66 

burek 109 

burete 66 

bureti 66 

burfan 139 

burgiu 109 

buric 33, 139 

burta 139, 140, 

144 

burtš 19, 139, 

144 

burtati 140 

burtice 139 

busa 253 

bute 44 

butoj/as 44 

butoarca 140 

butorka 140 

butsa 261 

buttis 44 

butuc 140 

butuk 140 

butura 140 

buturš 140 

buturika 140 

buturka 140 

buturnica 140 

buzi 16, 254, 

258,262 

buzi 18 

buzé 16, 123, 133 

buzdovan 109 

Buxus sompervivens 

112 

ca 104 

casi 104 

cabadahia 110 

cabalarii 13 

caballaricius 58, 

89 

caballaris 58, 88, 

142 

caballicare 58 

caballus 18, 52, 

58, 80, 145 

cabelladura 90 

cabza 110 

cac 36 

cacš 36 

cacare 36, 66 

cacat 72 

cacatosus 36 

cacatus 36 

cacciatore 110 

cad 66 

cadere 37 

cadila 107 

cadina 110 

cado 66 

caecia 22 

caecus 22, 81 

caelum 21, 66 

caementum 72 

' 

· 

caepa 144 calx 38, 71 caper 30 carnos 31 

cafia 110 calzolaio 87, 88 capere 38, 40 camosus 31 

cafanš 110 cale 57 capete 93 caro 31, 44 

cafea 110 camš 110 capisterium 52 carpen 28, 89 

cafegiu 110 camati 106 capistrum 58 carpin 28, 89 

caftan 110 cambiare 59 capita 66,93 carpini 89 

caia 45 camisia 46, 66 capitaneum 47, carpinus 28, 89 

caier 19, 45 campos 13 88 carrare 58 

caimac 110 campum 119 capitina 31 carraria 5, 57, 

cair 45 campus 13, 51, capitinii 88 142 

cajer 19,45 87,114 capita 247 carrum 58 

cajmac 110 canal 66 cappa 37 carrus 57, 58, 80 

cal 18, 52, 80, canalis 66 capra 53 carta 13 

145, 196 canapa 44 capra 53 carte 57, 145 

cal armasar 52 candela(be)r 218, capreolus 30 Carul-Mare 80 

cala 218 251 capriola 30 Carul-Mic 80 

calai 110 candelabrum 218 capriolus 88 carvoeiro 87, 88 

calamus 73,251 | candidat 66 captare 42 cas 18, 54, 92, 

calandre 254 candidatus 66 caput 47,93 142,169 

calandru 254 candidus 66 caput 31 casi 47,92, 

calcan 110 cane 52, 123, 141 caput bovis 210 114, 145 

calcaneum 32, 88 canem 114 caput 263 casa 47, 56, 67, 

calcare 38 _ canis 52, 141, car 57, 58, 80 92,94, 114 

calcis 38, 71 209 car(ece) 28 casae 92 

calculatio 66 canna 45 car/iu/ 28 casarire 56 

calculatie 66 cannabis 44 carbo 26 cascu 36 

cald 22, 66, 76, cannapis 44 carbonero 87, 88 case 47, 92 

97 cannula 45, 123, carée 57 caseria 130 

caldaria 44, 88 140 caréije 57 caseu(m)-liga(t) 

caldura 22 cantare 57, 61 cardas 247 62 

caldus 22, 115 cantat 114 care 96 caseum 18 

cale 57,218 cantd 110 careva 97 caseus 54, 142 

calenda 83 canticum 57, 77, caréme 83 casleu 63 

calendae 83, 107 89 carina 136 castaneus 28 

calendarius 64 cantus 57 carius 28 castellionem 119 

calidarius 54 canura 45, 123, carimb 73 castellum 66, 

calidus 66, 76 140 carminare 44 210,219 

caligo oculorum canus 39 carnaceum 44 castigare 66 

22 canut 90 carnaceus 44 castrum 210 

calinig 231 canutus 39, 90 carne 31, 145 casula 12 

calle 218 cap 31,93 carfie 31, 145 casula 12 

callis 57,218 cap/ul/ 247 carne(m)-liga(t) cagare 130 

calo 59 caparra 65 62 cagarie 130 

caloti 196 capat 66 carnem 31 casla 12 

calpazan 110 capatinosus 31 carnis 44 catella 52 

calvus 233 capece 93 carnos 31 catellus 12, 52



catir 108, 247 

catran 111 

catulus 12 

caucus 270 

cauda 30 

caus 270 

caval 111 

cavalarii 13 

cavere 41 

cavga 111 

cazma 111 

casi 104 

céca 36, 66 

cacicios 36 

cacacos 36 

cacat 36 

caciula 17 

cacula 17 

cadafja 110 

cadalic 110 

cadea 37 

cadi 107 

cadir 110 

cada 37 

cilare 58, 88 

calaisit 110 

cilarag 58 

calaret 58, 89 

calarefu 58 

cilaretii 89 

calariu 58 

cilator 142,218 

calator 59 

calatori 59 

calauz 110 

calbeaza 16 

calbeaza 17 

cšlca 38 

calcij 32, 88 

caldarama 110 

caldarar 54 

caldararl 54 

cildare 44, 88 

cšldura 22, 89 

calip 110 

calugar 108 

calindarl 64 

cžmasa 66 

camasa 46, 145 

camage 17, 46 

camati 106 

cameasi 46 

camese 46 

camila 106 

canatd 110 

candila 107 

cipac 110 

capastru 52, 58 

cžpata 41 

capatii 47, 88 

capatij 47, 88 

cžpštin 47 

clpating 31 

capitinos 31 

clpistere 52 

caprioard 30 

caprior 30, 88 

cara 58 

caramfil 110 

caramida 106 

carare 57, 142 

carator 59 

caršulš 110 

caržšvan 110 

carbune 26 

carburie 26 

care 52,123, 141 

carindar 64 

cirpatori 66 

cartulie 145 

cirunt 39, 90, 

casitorl 56 

casatoriu 56 

casc 36 

casca 36 

cascaun(d) 88 

cascind 88 

cagtiga 66 

cšta 41 

cata 52 

catal 12, 52 

catarama 111 

catea 52 

citel 52 

catir 111 

citra 104 

catrangiu 111 

catranisa 111 

citre 104 

catun 17, 140 

cauta 41 

cavgagiu 111 

cavurma 111 

cavus 26 

cazan 108 

cazan 111 

carpator 66 

campu 114 

cone 114 

contd 114 

ce 96 

cea 98 

cea de 100 

cea de-a doua 

100 

cea de-a trea 100 

ceafd 17 

ceapš 49, 144 

ceara 50, 116 

cearcin 66 

ceartd 121 

ceata 107, 108 

ceatd 22 

cel 98 

cel de 100 

cel de-al doilea 

100 

cel de-al treilea 

100 

cena 43 

cenare 43 

census 

Valachorum 

179 

centum 99 

cenusš 48 

cenuse 48 

cep 44 

cepa 49 

cepar 84 

ceparius 84 

cer 21, 28, 66 

cera 50, 116 

cerapi 120 

cerapi, 108 

cerasea 50 

cerasus 50 

cerb 66, 76 

cerbice 66 

cerboaica 76 

cerbul 258 

cerbus 76 

cerc 39, 76 

cerca 41 

cercel 46, 76, 88, 

90, 262 

cercelus 76 

cerceta 66 

cercui 76 

cerculet 76 

cere 41,76 

cerebellum 66 

cerebrum 66 

cerere 76 

ceresea 50 

ceresia 50 

cerne 51, 108 

cernere 51, 80 

cerrus 28, 246, 

262 

certa 42 

certare 42 

ceruix 66 

ceruus 66 

cervus 258 

cetate 59, 90 

ceterd 57 

· 

ceva 97 ciorap 108 ciur(el) 52, 66 citeva 100 

chael 12 ciorba 108 ciut 16, 17 citiva 100, 

charta 13, 57 ciordi 254 ciutura 123, 140, citiva 100 

cheag 54 ciort 262 246 ciag 54 

chef 108 cippus 44 civilidad 90 cior 110 

cheie 47 cir 105 civitas 59 ciumur 110 

chelbeazi 16 circare 41 civitatem 90 ciutuc 110 

cheltui 113 circellus 46, 76, ciée doj 100 claje 263 

chem 69 88,90 cice zače 100 clacš 107, 108 

chema 12, 42 circinus 66 cićeva 100 claie 263 j| 

cheotoare 46 circitare 66 ciine 52, 114 clamare 42 

chesa 110 circo/n/scrivere cimp 13, 51, 114 clamaui 12 

cheutoare 46 87 cimp/w/ 51 clamo 69 

chevreuil 88 circonlocution 87 · cimpul 271 clausura 13, 247, 

chilie 196 circumscrie 87 cind 103 255 

chiotoare 46 circunscribir 87 cindu 103 Clavatus 46 

chiutuc 251 circus 39, 46, 76 cindva 97 clavis 47 

chorda 57 cireaga 270 cinva 97 cladi 107 

christianus 66 cireasd 50, 144 cint 57 clei 107 

cicculum 66 cires/u/ 50 cinta 57 Clematis vitalba 

ciccum 66 ciresar 144 cintari 108, 110 17 

cicer 72 cirsire 41 cinta 114 cleste 107 

cichoreum 27 cithera 57 cinéec 57, 77, 89 clinare 62 

cichoria 27 citi 107 Š cine 52, 96 clipi 107 

cicic 246 _ciucš 16, 246, cinepd 44 clitoris 33 

cicoare 27 262,269 cinipa 44 cloci 114 

cicuta 27 ciuci 258 cintec 57, 77, 89 clocotig 263 

cigan§tor 132 ciuciu 232, 254 cife 52, 114 clopit 263 

ciment 72 ciuciul 247 cinepa 44 cloppus 35 

cina 43 ciuciuledn 262 cirdi 29 co(a)psd 123, 141 

cinš 43 ciucure 66 circdje 111 co(o)perire 66 

cincalus 29 ciudat 114 circel 169 co(o)pertorium 

cinci 66, 99, 117 ciudi 107 cirnat 44 66 

cineris 48 ciuf 17 cirneleagi 62 coj 33 

cineva 97 ciul 129, 133, cirfiel'agd 62 coac 234 

cingo 116 262 cirpatord 66 coacšzš 17 

cinque 99, 117 ciuli 129, 133 cirpit 120 coace 43 

cinus 48 ciumš 35, 123 cismet 111 coacin 141 

cioacš 269 ciumag 144, 258 cisleaga 62 coače 43 

cioarš 17 ciumag 144 cislegi 62 coadš 30, 231 

cioban 108 ciump 16, 17 cislag 62 coag/u/lum 54 

cioc 17,129,133 ciung 262 sale& iš 

: N cisleg 62 coaja 107 

ciocan 107, 113 ciung/ar 246, 258 istiga 66 coamš 26, 169. 

ciocšnel 113 ciungur 196 o o 

: FB cit 96 235, 269 

ciocco 129, 133 ciupi 18 iite doi 100 coapsš 11 

cior 254 ciur 52 chie dol e 

cite zece 100 coapti 66


coardž 14, 57 colan 111 comulgar 82, 83 cor 131 

coarnš 50 colare 54 comunica 83 corasla 54 

coasi 45 colast(r)a 130 comunicar 83 corast/r/4 54 

coase 45 colastra 142 conac 111 corasta 54, 142 

coasla 142 colestra 130 concidit 12 corb 29, 66, 119 

coastd 33, 81, coleus 33 condei 106 corb(u) 29 

255,258,259, colicare 45 condilatus 131 corbaci 196 

263,266 colinda 83, 107 condei 106 corbag 111 

cobori 107 colindreti 83 conforire 34 corbul 247, 271 

cocceus 259 collarium 251 connoscere 40 corbus 66 

cocedura 90 colligere 51, 85 consobrinus 72 cord 247 

cocere 43 colligo 66 consocer 55 corda 14 

cochlea 74 collocare 37, 81 consocera 56 corda 254 

cocie 111 colostra 54 consocrus 55 com 50, 263 

cocoi 255 colostrum 130, consuere 45 corna 50 

cocoi 30 131 contra 104 comet 263 

cocor 227, 255 colum 54 contremolare 85 cornu 50 

cocos 107 columbus 30 contribulare 85 cornut 30, 90 

coctorium 55, col'inda 83 cooperimentum cornutus 30, 90 

117 coma 26 66 corona 63, 117 

coctura 43 comengar 82 coopertorium 66 coronare 63 

coctus 66, 117 comind 63 copa 127 corp 66 

cotijag 111 cominda 64 copac 16, 18, corpus 66 

cočije 111 commandar 63 234, 255, 269 corrigia 46 

coda 30 commandare 63, copaci 234 corrimatus 235, 

codalba 30 64 copai 269 255 

codalbita 30 comminicare 66 copaie 263 cort 106 

codobatula 115 commungar 82 copaii 234 corte 14 

codobatura 115 communicare 107 copaiit 234 corvus 29, 234 

codra 26 communicare 66, copši 255 cos 52,55 

codra/tus/ 26 82 copai 263 cosere 45 

codrato 26 communier 82 copée 111 cosi 107 

codru 17,26 communion 131 coperamint 66 cosit 121 

codru barz 271 communiquer 83 copil 18, 36, 128, cositura 110 

coepi 259, 263 communis 131, 169, 254,259, costa 33, 81 

coepio 128 259,263 263 cos 107 

coepisse 259, comoara 107 copilas 259 cosara 196 

263 comornic 107 copilis 127 cot 32 

coeptus 259, 263 comparare 12, 58 copiosum cotiga 235 

cofš 111 comparauit 12 oppidum 202 cotis 52, 55 

cognata 55 complicea 87 copita 247 cotitus 55 

cognatus 55, 81 compre(he)ndere copt 66, 117 cottizare 42 

cognoscens 66 38 coptu 117 cotyla 247 

cognoscere 40 comprehendere copturé 43 courtoisie 88 

cohors 14, 59 85,86 coquere 43 couventare 42 

coi 33 comprehendo 117 | coquo 55 couventus 42 


covild 196, 255 

coxa 11, 123, 

crassus 68 

crataegus 150 

crataegus 27 

Crateagus 

oxyacantha 75 

Criciun 63, 83 

cripa 66 

crapaturd 12, 66 

crit 66 

cratan 66, 134 

créur 228 

créis 247 

creastd 25 

creasta 66 

creatio 63, 83 

cred 66 

cred/e/ 61 

credentia 62 

credere 61 

credinti 62 

credo 66 

crede 61 

credere 61 

credingos 62 

credinta 62 

creier 66 

crejeri 66 

crepare 66 

crepatura 12, 66 

cresc 66 

crescere 34, 56 

cresco 66 

cregée 34, 56 

creste 34, 56 

crestin 66 

cret 17, 66, 141 

creveure 12 

cribit 110 

cribrum 52, 66 

cricius 66, 141 

cricus 66, 141 cućeza 42 cuneare 47 

crin 106 cuéezare 106 cuneus 47 

crista 26, 66 cućije 111 cunoasće 40 

criastš 25, 66 cufoare 35 cunoaste 40 

croi 107 cufunda 73 cunostintš 66 

crov 107 cufureald 34, 35 cununa 63 

crs(i)at 228 cufuri 34 cununi 63, 117 

cruce 62 cufuricios 35 cuf 47, 76 

crucem 62 cufuričos 35 cufiu 47 

cruče 62 cuib 79 cuprind 117 

crud 40 cuib/u/ 29 cuprinde 38, 87 

crudus 40 cuiburi 79 cuprinde-re 85, 

cruentare 31 cuisse 11 86 

cruentus 31 cuj 47 cuprinde 38, 87 

crunt 31 cuib(ari) 29 cuprinde-re 85 

crunta 31 cula 111 cuprinde-re 86 

cruor 31 culastra 130 cuptor 55 

crusi 196 culastrd 54 cuptori 55 

crux 62 culca 37 cur 33 

cu 104 culeg 66 cura 46, 66 

cuastd 33 culege-re 51, 85 curd 26, 80 

cubare 29, 79 culmi 25 curare 66 

cubic 66 culme 25 curastra 130 

cubicus 66 g culmen 25 curatura 84 

cubitus 32 culmiie 25 curšturš 84; 271 

cubium 79 culmina 66 curaua 46 

cuc 29 culminare 66 curcubetd 49 

cuc(c)us 29 cultura 66 curcubita 49 

cuc(u) 29 culturd 66 curée 14, 59 

cuceri 61 culuc 111 curdisasée 111, 

cucu 66 culus 33 cure 26 

cucui 30 culeg 66 curea 46 

cucullus 30 culegefre 51,85 Cureaui 46 

cuculus 29 cum 13, 104 curge 26, 66, 80 

cucuf 30 cumind 63 curind 103 

cucul'u 30 cuminda 63 curma 16 

cucurd 106 cumindu 64 curmitura 16 

cucurbit 49 cumineca 66, 82 curmezis 16 

cucurbeće 66 cumineciciune curmezis 16 

cucurbetd 66 66 curnut 90 

cucurbita 49, 66 cuminecituri 66 curo 26 

cucurbitea 49 cumnat 55, 81 curpen 17 

cucus 66 cumnatš 55 curpin 17 

cucuta 27 cumpžnš 107 currendo 103 

cucuta 27, 142 cumpéra 12, 58 currere 66, 80 

cugeri 61 cundac 111 curs 26

468 Slavoljub Gacović | Romanizacija i romansko stanovništvo Timočke zone (I-XVI vek) 469 

cursus 26 čebuc 109 činč 76 ćacš 60 ' darima 18, 27, délivrer 108 desfagura 46 din 104 

curt 251 čecirc 109 Cingila 109, 113 će vede 95 . 247 delma 199 desfasura-re 85 din adins 103 

curtalisšsće 111 čeflic 109 čine 96 ćei 72 darimžtura 18 delus 247, 262 desfira 67 dinainte 103 

curte 14, 59 čekije 109 čifieva 97 ćelepuš 196 dascult 46 demica 35 desfrenar 58 dindarat 103 

curtis 59 &ecmega 109, Einije 109 ćeme 41 t džscuna 47 dens 32 desfrina 58 dinspre 104 

curtus 251 113 činuse 48 ćenferš 112 dasfira 67 densare 25 desfunda 67 dinte 32 

curundu 103 čel bun 96 čirjasš 50 ćigaje 106, 112 dasparii 25 densus 25, 67 desinet 13 dintre 104 

curvus 221 čel d-al dojla 100 girepor 132 ćij 28 dagchide 47 dentadura 90 desinit 13 directaneus 100 

cuscri 55, 56 čel d-al tril'a 100 čires 50 ćimp 24, 72,93 dš;ki!ie 47 deo(r)sum 69, desnodare 45 directe 100 

cuscri 55 čelalaltš 96 čivije 109 ćimpuriu 24, 64, džtori 58 117 desparti 25 directus 32, 65, 

cuscru 55 čelšlalt 96 čiviluc 109 89 de *ipsu *illu96 | deorsum 103 despica 47 117 

custura 141 čenac 109 čivit 109 ćimpuri 93 || de 74, 84, 104 deosum 117 despicare 47 dirept 32 

cusur 111 čenuse 48 čizmš 109 ćinšr 34, 82 de dous ori 100 depannare 85 despre 104 direptu 32 

cutare 96 čep 44 čoarš 17 ćindš 47 de ipsa illa 96 departe 67 de-super 104 dirigere 59 

cute 52 čepar 84 čoban 108, 109 ćipsije 112 de trei ori 100 depžšna-re 85 desupt 104 dis 64 

cutedzu 42 čeri 21, 28, 66 čoc 17 ćizul 136 de-ad-supra 103 deponare 85 de-suptus 104 discaballicare 85 

cutez 42 čerapi 109 čocan 113 ćuću 254 . deal 247, 262 depono 61 desela 67 discalciare 46 

cuteza 42 čerb 66,76 čocšnel 113 ćumez 110 deasupra 103 depositum 61 desira 67 discarc 58 

cutezare 106 čerbiče 66. čoka 129, 133 da 59 debitor 58, 67 de-post 104 destepta 67, 74. discšrca 58 

cutit 55, 141 čerboajcš 76 čokoj 136 daj 101 decem 70, 73, deprehendere 85 detegere 12 discarricare 58, 

cutiturš 141 čerc 39, 76 čomaga 144 dabao 101 || 99,115 deprinde-re 85 deus 62, 67,93 67,85 

cutit 55 čerca 4’1 čora 129, 133 dabis 101 decit 103 depune-re 85 dezbrica 46 discintare 61 

cutrajera-re 85 čerculet 76 čorapi 109 daci 104 ; decorem 13 de-quantum 103 dezgheta 23 discludere 47, 85 

cutreiera-re 85 čercui 76 čorbš 108, 109 dadš 110 découvrir 12 de-quod 104 Š dezlega 51,86 discoopgme 12 

cutremura-re 85 čerčel 46, 76, 88 &orbilic 109 dai 101 decus 13 des 25, 45, 67 dezmierd 90 dfscope_n:e 67 

cutroape 66 čerčelus % čordi 254 dalac 110 dečćr 132 desabrigar 86 dezn?da 45 disculcius 46 

cuvint 42 čerčeta 66 čotara 123 dalma 199 dedei 101 desagi 106 dezvšta 74 d}sculg 46 

cuvinta 42 čere 41,76 čucžš 16 daltš 18 ! de-de-super 104 desbrica 46 dhallč 123, 142 d!sculgu 46 

cyma 35 čerere % čucure 66 damasc 66 dedi 101 descalbagar 865 dlgbolus 83 diserrare 67 

ča đ-a doui 100 čerešar 144 čuču 254 damna 66 dediu 101 descaleca 58 Diana 61,63 d!sfacere 67 

čafa 17 čergš 109 čuđi 107 damnare 66 dedu 101 descaleca-re 85 diarea 34 dlsfflciolare 85 

čalmš 109 čergari 109 čul 262 danus naviia 203 dedetal 88 descalta 46 d{bldus 110 dl_sfila:e 67 

čamovinš 109 Zerfie 51 čulj 133 darac 112 ! de-excitare 67 descérca 58, 67 dic 102 d!sfren:·ire 58 

čamt 109 čersi 41 čulja 129, 133 dare 59 dogelare 23,85 descarca-re 85 dic mihi 95 disglaciare 23 

čantš 109 čeršav 109 čuma 123, 132 dascil 251 i degera 23 descendere 67 dicere 42,115 ch.shgare 51 

čanusš 48 čerta 42 čumš 35 dator 58, 67 degera-re 85 deschide 47 dy;o 73 dgsono{are 86 

čapa 144 česmja 109 čumag 109, 258 datori 67 deget 32 deschide 47 didesupra 104 dispartire 25 

čapš 49 M čump 16, 17 dau 59, 67, 101 degetel 88 deschide-re 85 dies 12, 24, 115 dispectare 74 

čarš 50, 116 četaće 59, 90 čung 262 d ŠJ ii degustator 64 descinge 67 dies dominica 67, distria 13 

Zarcan 66 Ceterd 57 čupi 18 et de-hora 104 descoperi 12, 67 83 dinsa 96 

čatš 108 čeva 97 čurel 66 e o3 de-in 104 descuia 47 digitellus 88 dinsul 96 

čatš 22 čicoare 27 čut16,17 s 101 de-in-ante 103 descult 46, 74 digitus 32 dirima 27 

če 96 čihibija 109 čutara 123 e 101 . de-inde-retro desculta 74 dimica 35 dirvis 110 

če đ-a trij 100 čina 43 čuturš 109 d?‘ IBN 101 103 descurca 45 dimineatsa 64 do 67 

čei zšiče oamen činš 43 čutura 132, 140 dšg:i“g[š 4 de-in-spre 104 desface 67, 86 dim/i/neatš 64 doagš 44 

9 činč 66, 99, 117 gukš 16 ; de-inter 104 desfisa 46 dimineatd 74 doamna 59, 92



. 

doamne 92, 93 dor 40, i04 ducis pratum 210 durmis 262, 264 

doamte 92, 93 dor đ-o fi bun duco 67 durujan 67 

doamne fereste 104 duče 58 durus 67 

82 dormi 67 dud 108, 110 dusec 110 

doar 104 dormi/re/ 101 dugaje 110 dusman 113 

doctor 67 dormire 67,101 duh 108 dux 247 

dofierbe 87 dormitorium 119, duis 129 dviska 129 

dofierbe 87 224 dulap 108, 110 dvizac 129 

doftor 67 dorsum 32 dulce 38,98 dvizak 129 

doga 44, 54 dos 32, 136 dulceatš 39 dvizarka 129 

dogar 54 dos super decem dulcegarie 90 dvize 129 

dogari 54 99 dulcis 38, 39 dvizica 129 

dogarius 54 dosada 107 dulcitia 39 dvizorka 129 

doi 99 dossum 32 dulgati 39 dzaci 115 

doisprezece 99 doua a tiia 95 dulče 38 dzati 115 

doj 99 douš 99 dulgerj 108 dzice/re/ 115 

dojsprazite 99 douš femei 99 dulgher 108 dzin”i 95 

dolere 40 douš mii 100 dulše 38 dziteare 115 

dolor 40 

dolorosus 67 

douš sute 100 

doutizeci 99 

dulum 110 

dum 13 

dzitire 115 

dziuš 115 

dolus 40 drac 64, 71 dumica 35 dzuui 115 

dom(i)ne deus67 draco 64,83 duminic 64,67, dZora 129, 133 

dom(i)nus 67 dracu 66 83,89 diu 62, 67 

domenica 64 dracus 64 dumifiica 64,67, Deus 67 

domina 59, 92 drag 107, 108 83,89 diska 129 

dominae 92 dragon 83 duminicš 89 di24 

domine 93 dragosce 92 dumfiegau 67 dic 73 

domine deus 62, 

93 

dragoste 92 

dragoman 110 

dumnezžu 62 

dumrezau 62,93 

did 263 

drdano 263 

domini 93 dreapta 32 dumnezeu 62, 93 diše 42 

dominica 83,89 drege 59 dumiiezeu 67 djamne 76 

dominus 59, 93 drege 59 dumnidza/u/ 62 dvoni 120 

dominus deus62 | drepanis 90 dun 51 dviska 129 

domn59,67,93 | drepnea 90 dunari 51 đamnš 66 

domh 93 grept 32 92 dupš 67, 104 đe 104 

domn/u/ 59 reptace duplo 123 š ori 

E 

domni 

S N v e 

93 druete 16 dur 67 đ Lorl 

du 102 : le unđe 104 

domnus 59 - durbin 110 đecit 103 

doo 99 duas tibi 95 durea 40 đedš 110 

doo fimei 99 due 67,102 dureros 67 de 

mel duce 58 N lefače 86 

doo mij 100 durja 40 đejgeta 23 

doo suće 100 ducendo 101 durjare 76 đen ađins 103 

doo fije 95 ducere 58 durlan 254 đepana-re 85 

e duchessa 89 durmi 67 epana-re 

doozat 99 ducind 101 1 deparce 67 

doppio 123 durmi/re/ 101 deprinde-re 85 

depurie-re 85 

des 25, 67 

descilta 46 

descaleca 58, 67 

descil'eca-re 85 

descarca 58 

descarca-re 85 

descinta 61 

descoperi 67 

. descuja 47 

descult 46, 74 

desculta 46, 74 

descurca 45 

desfage 67 

desfasiia 46 

desfasura 46 

desfasura-re 85 

desfira 67 

desfrina 58 

desfunda 67 

desparti 25 

despica 47 

despre 104 

desupra 103 

desupt 104 

desé 32 

descepta 67, 74 

degéinge 67 

desela 67 

desira 67 

deskide 47 

deskide-re 85 

dezbrica 46 

dezl'ega 51, 86 

deznoda 45 

dezvita 74 

didesupra 104 

diminata 74 

dimifati 64 

din 104 

dinaince 103 

dince 32 

dindarat 103 

dintra 104 

dirept 32 

dispre 104 

ea 95 

ea-re 104 

eccam 103 

ecce *illu 96 

ecce *illu alter 96 

ecce *illu bonus 

96 

ecce *istu 96 

ecce 74,91 

ecce 74,91 

ecce illi decem 

homines 96 

ecce ista 96 

ecce-hic 103 

ecce-illa 96 

ecce-illae 96 

ecce-illi 96 

ecclesia 62 

eccum talem 65, 

96 

eccum tantum 

117 

eccum-hoc-illoc 

103 ž 

eccum-sic 103 

eccum-tantus 96 

eće 74 

edo 48 

église 62 

eiunare 62 

el 95 

el zise 96 

élancer 86 

emballer 86 

emit 12 

encaligar 86 

encaminar 86 

enecare 34 

épaule 32 

epinga 110 

equa 52 

equus 52, 80 

equus 

admissarius 52 

era 102 

eradicare 71 

eram 102 

ericius 30 

erraticus 37 

erro 38 

eruncare 38 

es 102 

esbarar 86 

esca 48 

escabelar 86 

est 115 

este 208 

esti 102 

estis 102 

eu 95 

Euphorbia cyparisias 

L. 73, 91 

ex 41,59, 84 

excadere 85 

excaldare 47, 82 

excambiare 59 

excandescere 21 

excapitare 22 

excotere 51 

excurrere 26, 71 

excurtare 23 

excutere 51 

exeo 68 

exfulgerare 23 

exire 37 

exitus 101 

exmulgere 85 

exorta 71 

exponere 42,71, 

86 

exprimere 36 

expulberare 26, 

71 

exsucare 72 

extemperare 41 

extempero 41 

extergere 72 

extinguere 48 

extirpus 129 

extorquere 54, 

85,86 

extra 54, 84 

extracolare 85 

extragulata 142 

extramutare 85 

extraneus 56 

extraplat 87 

extrapungere 85 

extricare 71 

fabricare 54, 74 

fac 67, 102 

faclije 48 

face 42, 67, 101 

facere 42, 101 

fachlie 48 

facia 31 

facies 31 

facio 67 

facla 48 

facula 48 

fage 42, 101 

fag 28, 50 

fagetum 28 

fagur 50 

faguri 50 

fagure 51 

fagus 28 

faka 136 

fakatura 144 

falcš 32 

falce 51 

falcem 32 

falco 232 

falcosus 32 

falsia 88 

falx 32, 51 

faman 34 

fames 35 

familia 55 

familie 55 

famula 55 

famulus 55 

far 67 

farina 43, 117 

farinosus 43 

faga 131 

fasš 46 

fascia 46


| 

fasciola 46 feciorul 121 fiarš 67 fio 102 

fase 46 feciu 101 fiastru 76 fior 35 

faseolus 49 fečior 34 fiat 97 fiori 35 

fasule 49 fečur 136 fici 55 fir 45, 67, 115, 

fata 34 fel 33, 113 ficaće 33 146 ! 

fata 31 felicem 67 ficat 33 fira 110 

fauna 28 feliciorem 13 ficat/e/ 12 fire 67 

favus 51 felicius 13 ficato 12 fis 102 

3102 felix 77 ficatum 33 fisec 110 

facaturd 144 fellis 33 ficioara 129 fissura 12 

facui 101 femeia a doua ficior 34, 119,136 fitil' 110 

facuj 101 100 ficiora 129 fitis 102 

faget 28 femeia a treia 100 ficus 33 fit 102 

faget 28 femeie 34 ficoari 34 £iti 102 

faina 43, 117 femina 34 fičor 34, 136 flf. 55,94 

féinos 43 femur 11 ficur 136 fiunt 102 N 

falcos 32 fenaceus 87 fie 55 fin 49 

fimeja a doo 100 | fenestra 47, 67 fiecare 97 finat 49, 87 

fimeja a trija 100 fenum 49 fiece 97 fintina 67, 76, 88 

fimeje 34, 55 fenerl 110 fiecine 97 fisćejcš 6; 

familija 55 fera 67 fiecum 97 fiscel 74 

faninš 117 fereast(r)a 67 fier 26 fista 110 

fipturš 144 fereastri 47 fierar 54, 87 fistan 110 

firš 104 fereca 54? fierbe 44 fistic 110 

farima 16, 18 fereca(t) 74 fierbinte 67 fiarš 67 

firimš(turš) 18 feresće 61 fiere 33 

s feresthi 47 fieri 33, 67, 102 g:::‘f 54 

fisui 49 feri 61 fiesa 67 ) 

fioabia 19 ferice 67,77 i 92, 102 flerbe 44 

FNp ferin 82 fiica 55 ferbince 67 

fššiie % ferjasti 47 fiind 102 flacarš 48 

figioarš 46 fermec 61 fijecare 97 g:mlmmmalg “5 d 

fermeca 61 fijecum 97 ndus 

fat 34 

34 fermete 61 fiječe 97 flfimd 35 

fiurar 64 fermentare 43 fiječine 97 flare 12 ' 

. fermentum 

faurari 64 ! 

43 

filia 

i 

55, 67 flamind are 35, 88 

ferrarius 54, 87 i >= i 

fEera 120 filianus 56 fišmund 35 

- ferrum 26 j > 

féere 33 filium 115 fleascš 145 

febrwarius 64 Vs 67 filius 55, 56,150 gecta 117 . 

feb_ns 

: 

35 fes 

ervere 

110 

filum 

- 

45, 67 

. fleo 77 

feci 101 filurgiu &} (filurg'Bil) floacšn 74 

: fesa 67 113 

fecioara 133 feta 34 i floare 27 

fecioarš 34 fetus 34 fimbria 67 floc 44, 67 | 

fecior 34, 88, £33, 67 ;‘m‘;z 102 floccosus 45 

s 

121, 142, 150 fi/re/ 102 fi“r.:i 56 flocculus 45 

floccus 44 


flocos 45 folia 27 fraxinus 28, 115 frontis 61 

flocul 44, 45 foliosus 27 fržantžšturš 30 fructus 117 

flocus 67 folis 74 fratasc 77 frula 140 

floere 140 follis 33, 45, 90 fratie 77, 88 frumentum 74. 

flora 27 folos 106 fratior 77, 88 frumoasš 97 

flos 27 fontana 67, 88 fratije 77, 88 frumos 39, 97, 98 

fluctuare 29 foras 104 fratiior 77 frunce 31 

fluctus 29 forfex 45 frenum 58 frunte 31 

fluier 18, 140 foria 34 fretin 89 frunzš 14,27, 77, 

fluiera 18 forire 34 fricš 106 79 

flujer 18 formica 29 fricare 67 frunzar 77 

flujera 18 formicare 67 fricatura 67 frunzari 77 

flumine 13 formicarius 67 fricoasš 97 frunzis 77 

Flur-name 228 formicosus 29 fricos 97 frunzis 77 

flutur/e/ 29 formosus 39 frictura 44 frunzos 27, 77, 

flutura 29 forte 97 frig 22 79 

fluture 17, 29 

fljaska 145 

fossaton 14 

fossatum 14, 59, 

frige 44 

frige 44 

frunzulita 77 

frunzulitš 77 

foaie 27, 92 82 frigere 44 fryt 117 

foaje 27, 92 fossum 59 frigora 35, 93 fsat 59 

foal'e 27, 33 fost 102 frigorem 13 fshat 59 

foale 33 fotš 108 frigorosus 22 ftler 76 

foali 33 fovea 207 friguri 35, 93 fu 102 

foame 35 fracidus 40 Š friguri 35, 93 fučije 110 

foameće 35 fractura 30 friguros 22 fuce 36 

foamete 35 friciturs 67 frigus 13,22 fug 67 

foarée 97 fraće 55, 77 frintza 14 fuga 37 

foarće bun 97 fraga 27 fripturš 44 fuga 37 

foarće nalt 97 fragd 27 friminta 43 fugere 37 

foarfec 45 fraget 40 frinš 58 fugi 37 

foarfece 45 fraget 40 frinc 59 fugi 37 

foarfece 45 fragilis 40 fringhie 67 fugiendo 101 

foarfic 45 fratjor 88 fringie 67 fugind 101 

foarte 97, 98 framinta 43, 74 fringe 30 fugind 101 

foarte bun 97 franc 59 frint 30, 102 fugio 67 

foarte inalt 97 francus 59 frintura 30 fugire 37 

foc 48 frangere 30 friu 58 fui 102 

foccacia 266 frasan 28, 115 frntulja 145 fui 102 

focus 48 frasin 28, 115 fromager 139 fuior 45, 88, 90 

fodere 59 frésinet 28, 88 fromagerie 130 fuisti 102 

fodi 59 frasiriet 28, 88 frondes 14 fuit 102 

fodio 59 frate 55, 77 frondesco 27 fui 102 

foie 12 frater 55, 77 frondia 27,77,79 fujor 45, 88, 90 

foios 27 frates 271 frondis 27 fulger 23 

fojos 27 fratre 13 frondosus 27 fulger 23 

fole 33 fraxinetum 28,88 frons 27,31,61 fulgera 23


fulgera 23 furnigos 29 gal'ind 89 genuculum 32, 

fulgur 23 furt 60 galira 89 68,90 

fuligo 48 furtum 60, 67 gard 17 genunchi 32, 68 

fum 48 fus 45 gargara 110 ger 23, 68 

fuma 48 fusasam 102 garrire 29 gérmadhé 232 

fumare 48 fusat 82 gaudibundus 35 geusiae 68, 140 

fumos 67 fusaton 14 gaura 140 gheati 23 

fumosus 67 fusa 102 gaurš 26 ghem 45 

fumus 48 fusšj 102 gavra 26 ghimpe 17 

fund 23 fusšs 102 gadun 50 ghind 93, 142 

fundament 67 fuscel 45, 74 gainat 87 ghinde 93 

fundament 67 fusei 102 gaina 52, 89 ghindura 142 

fundamentum 67 fusesem 102 gilama 110 ghioc/el 74 

fundus 23, 67 fusesi 102 galimjesce 110 ginda 28, 93 

funie 67, 253, fustis 45, 67 galbeazi 16 ginere 56 

261, 267 fusus 45 galbeneals 39 gingie 32 

funingine 48 fugcel 45 gileatd 44 gingiva 32 

funis 67, 261 fusi 102 gal'ats 44 ginz 93 

funie 67 fuste/ica 67 gardi 29 gioc 74 

funingini 48 fustel 45 garnut 49 giočel 74 

fur 60, 67 fut 36 gaunos 97 glogo 116 

fur(a)t 67 fut(u)ere 36 gaurita 140 gios 117 

fur(žšturš) 67 fute 36 geam 108 gioso 117 

fura 60 futil 67 geamin 68 giro 105 

furare 60 futilis 67 geamat 41 giudicator 90 

furari 60 gajtan 110 geamerie 251 giugastru 88 

furžčune 60 galban 145 geanš 31, 114 giundicati 88 

furšt 60 galbšn 145 gelu 23, 68 gilgare 110 

furca 14, 51, 131 galben 39,89,97, gem45 gind 113 

furcš 14, 51, 123 145,227 gemšinat 68 gingš 196 

furis 67 galbenš 97 gemšt 41 girši 29 

furka 123 galbeno 145 geme 41 girc 59 

fumar455 galbin 39, 89, gemere 41 giri|‘29 

furnarl 55 145,227 geminatus 68 gimits 108 

furnarius 55 galbinitia 39 geminus 68 Bit 34 

furnd s, 55,110, galbinus 39,89, | gemitus 41 giatš 23 

261,267 227 gena 114 gion 110 

furnica 67 galbinata 39 genae 31 glacia 23 

furnica 29 galbin 145 gener 56 glacies 23 

furnicar 29 galbus 30, 39 generi 13 glama 247 

furnicos 29 galgulus 30 generis 13 glamnie 247 

furniga 29 galinha 89 geniculum 32 glandes 93 

furnu 55 galleta 44 genu 90 glandis 28, 142 

furnus 55, 261 gallina 52, 89 genu(n)chi 90 glandula 123, 

furniga 29, 67 gallinaceum 87 genuchi 32 142 

fumigari 29,67 gallus 52, 89 genuclum 115 glans 28, 142 


glavor 142 greasd 18 gunturac 141 gida 110 

glindura 123, greata 74, 89 gunj 142 gingeie 32 

142 grec 59 gur(s) 169, 265 fifere 56 

glomus 45 greier 29 gurš 31 gubja 110, 113 

gleata 23 grejer(e) 29 gurš linš 251 yiyint 99 

glindurš 123, gresie 18 gurica 140 habebamus 102 

142 grescalš 108 gurita 140 habemus 102 

gogoléi 106 greu 25, 68,97, guspudin 121 habendo 101 

gogoloj 106 98 gust 38 habeo 65 

golumb 30 greutace 25 gusta 38 habere 59, 102, 

gorun 17, 108 greutate 25 gustare 38 103 

gospudin 120 grevis 68 gustorl 64 habuimus 102 

goula 31 grevitas 25 gustus 38 habuisset 101 

graculus 30 grevitatem 25 gusa 132, 140 habutus 102 

graecus 59 grija 114 gusš 17, 68, 140 hac die noctum 

gramada 232, grindina 93 guttur 34 24 

247,254,263 grindine 93 gutui 50 haedus 53 

gramajoara 232 grin 49 gutuie 50 haldan 196, 216 

gramazo 232 grine 49 gutuj 50 halva 108 

gramazuicd 232 grinuu 49 gutuje 50 hebdomas 64 

granae 49 grifie 49 gutunar 141 hedera 27 

granarum 49 griu 49 gutunš 50 hedere 115 

grandigia 89 griata 74, 89 gutune 50 helleborus 73, 91 

grandines 93 groapa 16 š gutunu 50 Helleborus purgrangur 

30 gros 25, 263 gvardia 131, 249 purascens 17 

grangure 30 grossus 25 gvel 207 herba 27 

granum 49 grosu 263 gyrus 105 herbosus 27 

grapi 18, 268 grosuri 263 ganii 76 heri 24, 103 

gripa 268 gros/ul 271 giug 116 hiberna 24, 68 

gras 68 grota 251 faba 110 hibernare 68 

Grasmiicke 136 grozav 114 fam 108 hibernaticus 88 

grassiare 68 grumada 232 famžn 68 hic 96 

grassonem 68 grumade 232 fambas 110 hipercritico 87 

grassus 68 grumaj 17 famene 251 hipersensibil 87 

grasun 68 griimus 232, 247 gana 31,114 hirundinem 30 

grau 49 grunj 18 gegera23 hirundo 30 

grauis 68 grusavina 133 fegera-re 85 hobai 235, 269 

graulus 30 gruz 206 gemadan 110 homines 70, 93 

graunée 49 gruzav 206 femšnat 68 homo *illu 96 

gršunte 49 gryllus 29 femšt41 homo 34, 93 

graur 30 gula 31 feme41 horš 106 

graure 29 guler 251 genunci 32,90 hora 70 

grav(a) 205,206 gulguhtha 233 fenunki 68 hora 70 

gravis 25 guna 142 fep 110 hordeolus 88 

gravosium 206 gunguluni 106 ger23,68 hordeum 49 

grea 97 guntura 141 germa 12 

horire 72



horrere 40, 41 iernatic 88 incaballicare 58, inito 13 

horrescere 72 ierta 60 85 initum 13 

horridus 75 ies 68 incalciamentum iniurare 42 

horritus 40 iesi 37 46 iniuria 42 

hospitium 77, 82 iesit 101 incalciare 46 injugare 58 

hot 229 ieu 95 incalesco 22 innatare 38 

hotar 113 il mal occhio 130 incarricare 58, 85 innoctare 24 

hranš 107 illa 24 incendere 48 innodare 45 

hrnkaš 141 illa 91, 95 incingere 46 innubilare 22 

humanitas 34 illa doa illa 100 incipere 42 in-per-unam 103 

humeru 32 illa tres illa 100 incircare 41 inputere 39 

humiditas 72 illa tua 96 inclavare 68 inputire 39 

humidus 22, 267 illac 79 inclinare 62, 83 in-quantum 104 

hyla viridis 135 illac-ad 104 inclinatio 62 insalare 43 

hypersensible 87 illae vostre 96 inclinationem 89 inserenare 68 

h»šlak 132 ille 91, 95, 97 includere 47, 85 insignare 39 

h»šlakor 132 ille homo 96 incoagulare 68 insignatus 39 

hir 115 illi 115 in-contra-ubi insolare 46 

ibardh 133 illi nostri 96 103 inspicare 49 

idrejte 117 illu 91 incruentatus 31 insub(u)lum 45, 

iacd 103 ifec 110 in-de-retro 103 54 

jiacšne 249. imber 23 indulcere 39 integer 24 

iacio 57 imbocare 86 induplicare 37 intelligere 40 

iad 108 imilare 71 in-eccum-hoc(ce) intendere 68 

iaiunus 62 imos 26 103 inter 104 

iapa 52 impacare 60 in-eccum-illoc interligere 40 

iar 104 impedicare 54, 68 103 interritare 40 

iarba 27, 145, imperator 59, 93, inel 46, 68 interrogare 42 

261 121 inel 46, 68 intingere 68, 86 

iarna 24, 68 imperium 68 infans 86 intonecare 21 

iascd 48 impertire 25 infigere 61 intorquere 68, 86 

iagcla 48 impetus 15 inflare 72 intra 37 

ibai 207 impingere 61 inflorire 27 intraverim 101 

ibar 207 implere 24 infrangere 61 inuincere 86 

icoanš 108 impungere 61 infrenare 58, 68, in-venenare 68 

idirot 226 in 25, 40, 44, 45, 85 invivere 34 

iearb 263 56, 68,79, 84, ingeminare 68 io 95 

iecore 12 104,115 ingenuculare 32, iocare 57 

ied 53 in-ab-ante 103 68 iocor 57 

iedera 27, 115 in-ad-intro 103 inger 14 iocus 57, 69 

ieftin 106 in-ad-post 103 ingluttire 68 iossum 103 

ieiunare 62 inalt 97 in-illac-intro 103 iosu 117 

iepure 19, 94 inaltus 24 inima 33, 82 ipercritico 87 

ierbos 27 inarmare 60 ifimš 33, 82 ipsa 96 

ieri 24, 103 inat 110 inimos 33, 82, 89 ire 37 

ierna 68 inšmos 89 inimos 33, 89 is 96 

iskemle 112 

iskopil se 127 

ispita 108 

ista 96 

ista-die 103 

it4s 

ita 45, 68, 115 

iubi 10, 107 

iudex 93 

iudicamentum 60 

iudicare 60 

iudicata 60, 88 

iudicatorius 90 

iudicatum 60 

fudicium 78 

iugium 52, 116, 

131 

iugulare 69, 74 

iunix 69 

iurae 13 

iuramentum 89 

iure 13 

iuvenes 93 

iuvenis 34 

izbavi 108 

izmeane 147 

i 115 

im 95, 115 

im ziče 95 

imbšta 74 

imbi 100 

imbržca 46 

imbržcšminće 46 

imbršcšminte 46 

imbršcat 46 

imbuca 31 

imgrasa 68 

imi 95, 115 

imi zice 95 

impšca 60 

impšra 40 

impšrat 59, 93 

impšrati 93 

impšrati 93 

impšršćasa 89 

impšršteasa 89 

impšrti 86 

impšr{i 25 

impeđeca 54 

impiedeca 68 

impiedica 54 

impinge 61 

impinge 61 

impjeđeca 68 

implini 24 

implinta 68 

implini 24 

impreuna 103 

impromutare 59 

imprumut 68 

imprumuta 59 

impunge 61 

impunge 61 

imputi 39 

imputi 39 

in 104 

in 79 

inaince 10. 

inainte 103 

inalt 24, 68 

inaltare 116 

inapoi 103 

inarma 60 

inauntru 103 

inalta 22 

inapoj 103 

induntru 103 

inca 104 

incaleca 58 

incaleca-re 85 

incalta 46 

inciltiminée 46 

incaltaminte 46 

incilzi 22, 76 

incalzi 22, 76 

incal'eca 58 

incal'eca-re 85 

incšrca 58 

incarca-re 85 

incepe 42 

incerca 41 

inchega 68 

incheia 68 

inchepea 74 

inchide 47 

inchide-re 85 

inchina 62, 83 

inchindciune 62, 

89 

incing 116 

incinge 46, 48 

incit 104 

incoa 103 

incoa/ce/ 103 

incoaca 103 

incolo 103 

incopéa 111 

incotro 103 

incrunta 31 

incuia 47 

incuja 47 

incura 26, 80 

incura 26 

incurca 45 

inčepe 42 

inčepja 74 

incerca 41 

inčet 25 

inčeta 25 

inčing 116 

inčinfe 46 

inčinta 48 

inćinđe 68 

inéinge 68, 86 

indatora 58 

indarat 103 

indštora 58 

indemna 74 

indesa 25 

indopl'eca 37 

indrepta 39 

indreptat 39 

indulci 38 

induiči 38 

indupleca 37 

inđamnš 66 

inđemna 74 

inđesa 25 

ineca 34 

infas/uj/a 68 

infšsa 46 

infasciare 68 

infšsija 46 

infisura 46 

infige 61 

infiora 35 

inflori 27 

infoia 74 

infoja 74 

infrina 58, 68 

infrina-re 85 

infringe 61 

infringe 61 

infrumusa 39, 74 

infrumusat 39 

infrunta 61 

infrunzi 

infrunzi 27 

ingemina 68 

ingemina 68 

ingenuchea 32 

ingenunchea 32, 

68 

ingenuncja 32 

ingenunkia 68 

inger 14, 62 

inger 14, 62 

ingeta 23 

ingheta 23 

inghita 68 

ingita 68 

ingina 54 

ingržsa 40, 84 

ingrosa 133 

inguscez 101 

ingust 23 

ingusta 23 

ingustez 101 

inkega 68 

inkeja 68 

inkiotora 46 

inkiđe 47


inkide-re 85 intre 104 jefćin 106 jug 52, 58, 116 

Ž"k!"isz.” 83 Enn·eba 42 jel 95 jugastru 28, 88 

inkinščune 62, lntrfeg 24 jel zisš 96 _iugum 28,58 

; nksli 39 !nzšta 428 jepure 19, 30 Juz;](z)'\(l)aée 18,69, 

Intuneca i\ 

inišuntru 103 intunerecare 21 IR 102 jumžtate 18, 69 

N N jerbos 27 d 

innoda 45 intuneric 21 o junš 34 

tnnoora 22 intufeca 68 ferl 24, 103 june 34,93 

innopta 24 intuneca-re 21 !ema ,6,8 jungejeturd 74 

innopta-re 21 intuferic 21 jemaćic 88 junghia 69, 74 

innora 22 infalege 40 ferta 60 junghietura 74 

innota 38 intelege 40 jerugš 110 jungija 69, 74 

inota 38 intina 86 jes 68 juni 93 

inpeti 56 invšrgat 39 "jesć 102 junincš 69 

inpeti 56 invita 57 jesi 37 jun 93 

šns_% invenina 68 jesit 101 june 34,93 

insš % invenina 68 ieu 95 jupan 107 

}nsimna 39 inverzi 27 i0 95 Jjupan 107 

insémnat 39 inverzi 27 joc 110 jur 105 

insšfina 68 inviia 33, 34 joće 74 juramentum 42 

!nserqna 39 invinge 61, 86 jorgan 110 juršmint 42, 89 

insenina 68 invinge 61, 86 iubi jurija 131 

inspica 49 inviofaza 68 jubi 108 jus valachicum 

inpuma 26 inviorjazš 68 ovp 179 

insura 46, invi j i 

insela 68 inviora 26, 68 Jarba 145 Juvenis 93 

1 inviorš 26 jeunesse 88 juzi 93 

gnut_šrzta(šš) 4 injuga 58 joi 64, 93 juzi 93 

intinde inil ? 

intinge 68, 86 injura 2 joacšne 249 kal 145 

i » it9s joc 57, 69, 249 kala 218 

intii 74, 88, 90, it trimit 95 10857, 69, kalan 196 

100 iti 95 Joi 64,93 kalandar 254 

intiia 100 ja95 Jos 69,103,117 - a cunje 135 

intiiul Intiy 100 jacd i 74, 91 joug 2 116 kaldirim iri 110 

AT, jacšta74 s e Kalica 145 

I jacšta(re) 91 j kalos 169 

intija 100 ı juca 57 kalés dromos 110 

fntiju 100 jacBtare 74 jude 93 kaljac 14 

fntimpla74,86 | 124 103 Judeca 60 o 145 

inin 74 - japš 52 Judecat 60 kalšžg 145 

intif(u) 88 a2/ 104 Judecata 60,88 | kamaša 145 

intoarce 68 farba 27, 261 judecamint 60 kansdih» 218 

intoarce-re 86 jamš 24, 68 4udece3tori90 kandovam 145 

intoarče 68 jasca 48 J ugecz;t;r. % kanura 45, 123, 

intoarče-re 86 jatagan 110 Judet 78 132, 140 

intrare 101 jed 53 judecats 88 kara 251 

Tn 104 judecamint 60 

iedera 27, 115 karanfil 110 


karara 142 kogu 111 kulastra 130, 131 lapidare 69, 74 

kamafilon 110 koftor 117 kulizdra 142 lapte 44, 18, 117, 

kame 145 kokjé 17 kulostra 130 145 

karnja 145 kolgda 107 kuljpér 17 laqueus 54 

karnje 145 kommkati 107 kunastra 142 larg 23 

karnjie 145 komin 131 kunuzdra 142 largare 37 

kasarina 145 komka 131 kunj 47 largire 23 

kasatura 110 komkanje 107 kurm 235 largus 23, 37 

ka3 142 konastra 142 kurt 251 Larix europea f. 

kaser 130 kondilana 131 kustura 141 Abietaceae 205 

katarma 111 kondilat 131 kutu 111 larynx 141 

katun 140 konti 111 katrš 115 las 69 

kal 145 kopil 127, 129 kieptu 117 lasa 42 

Kisehiirde 130 kopilarka 127 I’homme 96 lat 23 

Késehutte 130 kopile 127, 128, Puge 146 late latin 11 

kef 108, 109 129 la 79, 104 latrare 52, 69 

keje 47 kopilica 127, 129 lab 208 lature 65 

kel 110 

kelbeazš 17 

kopiljača 127 

kopiljak 127 

laba 129, 133 

lac 13,18,26,27, 

latus 23 

lat54 

kelbjaza 16 kopiljan 129 44, 69 lauare 47 

keltui 113 kopiljit se 128 laccos 13 Laubfrosch 135 

kčlbazč 16 

kem 69 

kopito 128, 259, 

263, 263 

lacrami 41 

lacrima 41 

laud 69 

laudš 115 

kema 42 kopsa 123, 148 lacrimi 41 laudare 42, 69 

kémich 145 koptisati 128 lacrimare 41 laudatio 42 

ker 123,132,141 kéram 235 lacrimez 41 laudatus 101 

kesd 110, 111 korb 234 lacrimosus 41 laudo 69, 115 

kesten 28 korba 234 lacrimula 41 lavare 74 

keutoare 46 korémast 235 lacrimuta 41 laxare 42 

kilš 111, korémen 235 lacte 44, 117 laxo 69 

kil'ipir 109 korindati 142 lactem 18 lacrama 41 

kimjasa 66 kormm_1 131 lactis 27 lacramos 41 

kimjasš 17, 46 koshčre 119 lactuca 27 Išcramuta 41 

kimbe 117 kosors 119 lacus 13,18,26, | išcremos41 

kin(uial8) 111 košara 234, 269 69 tacrima 41 

kinđije 

kirifiu 111 

110 kracan 134 lacusta 69 Išcrimos 41 

k:caq 135 lai 141 lamije 111 

kirije 111 krculja 145 laje 141 Išnš 18 

Kisar 110 krecav 141 lamba 111 Iapšda 69, 74 

kitos 111 krlig 135 lambš 111 liptucš 27 

kjelator 142 krljug 135 lampa 111 largi 23 

kladenbcb 225 kuč 259 lampš 111 Ižr@! 23 

klečor 132 kučer 235 lana 44, 18, 117 largime 23 

Kkocsi 111 kuj47 landica 33 largime 23 

kočan 141 kukunješće 135 landie 33 lasa 42 

kukuta 142 lapée 44,18,117 lastarl 67 

kogenica 141

_ 

480 

Slavoljub Gacović 


Y 

latra 52, 69 

laturi 74 

taturd 74 

latime 23 

latime 23 

lauda 42 

Ižudšciune 42 

Ižudačune 42 

laudat 101 

le 91 

leagan 56 

leage 93 

leau 59, 146 

lebada 107, 108 

lechani 111 

leg 69 

lega 51 

legalitas 90 

legalitate 90 

1égalité 90 

legamint 60 

legina 56 

legaturi 51, 90 

lege 60, 93 

legem 60, 93 

legen 111 

legen 111 

leges 93 

legi 93 

leguma 49 

legume 49 

legumen 49 

lemn 27 

lemnar 54 

lenare 43 

lendine 28 

lendis 28 

lenire 43 

lenis 42 

lens 28, 49, 69 

Lens culinaris 17 

lentem 49 

lenus 42 

lepada 69 

leporem 19 

lepus 30, 94 

lesia 47 

lesie 47 

legina 75 

leuare 69, 81 

leurda 17, 18 

levare 59 

levis 25 

levo 43 

lex 60 

leylak 235 

liber 60 

libertaće 92 

libertare 60 

libertate 92 

libertus 60 

licia 68, 115 

licium 45 

lieu-dit 228 

ligamentum 60 

ligare 51, 56 

ligatura 51, 90 

liganare 56 

ligatura 51, 90 

lignarius 54 

lignum 27, 47, 54 

ligo 60, 69 

Iilak 235 

lig 235 

liliac 235 

limba 117 

limba roména 8 

limba 32, 117 

limbric 29 

limnar 54 

limon 1111 

limosus 26 

limpede 21 

limpezime 21 

limpezire 21 

limpide 21 

limpidus 21 

Iimin 111 

lin 42 

lindic 33 

lindina 28 

ling 36 

linge 36 

lingere 36 

lingua 32, 117 

lingua romana 8 

lingula 19, 69, 

78,115 

lingur 146 

lingura 146 

lingura 19, 69, 

78, 115, 146 

lingure 69 

lingurka 146 

linte 49, 69 

linter 78 

linum 44, 68, 115 

linze 36 

lipsire 106 

lixivia 47 

lixiviare 47 

linš 44, 117 

linga 104 

loare 59 

loc 14,25 

locus 14, 25 

longus 23, 65 

lorica 61 

lua 59, 69, 81 

lubricare 37, 69, 

117 

lubricus 37 

luceafar 21 

lucifer 21 

lucis 21 

lucra 69 

lucta 60, 69 

luctare 60 

luctari 60 

luctor 60 

lucubrare 69 

lugafar 21 

lug 246 

lumanare 21 

lumbricus 29 

lume 21, 42, 93 

lumen 21 

lumina 21 

luminš 21 

luminare 21 

luminos 21 

luminosus 21 

luminare 21 

luna 21 

lunš 21, 64 

lunacic 21, 88 

Lunae (dies) 93 

lunae dies 64 

lunar 69 

lunaris 69 

lunatic 21, 88 

lunaticus 21, 88 

lunecé 69 

lunecare 117 

lung 23 

lunga 119 

lungo 104 

luni 64,93 

Lunis 93 

lunnis (dies) 64 

lunter 58, 78 

luntre 58, 78 

luntrije 58 

luh 64, 93 

lufieca 69 

lup 30, 236 

lup(ul) 94 

lupta 60 

ltpta 60, 69 

lupul 263 

lupuri 264 

lupus 30, 94, 236 

lut 26, 47 

lutum 26, 47 

luvam 146 

lux 21 

Taganus 135 

Teau 146 

leg 69 

lega 51 

T'egamint 60 

Tegana 56 

llegatura 51, 90 

Teg 93 maciuci 137, mania 41 mas 24, 52, 69, 

lege 59,93 252,264 manica 46 82 

Tegen 111 macris 236, 270 manicae 13 masš 14, 47 

Tegume 49 mačucš 252 manicia_ 13 masculus 52, 

Temn 

i 

27, 

mačuga 137, 141 manincš 121 115, 123 

47 ; 

Temnarl 

N i magia 61 mano stanca 32 mascur 52, 76, 

54 . 

Tert 60 magie 61 manuale 48 115,123 

. magis 97,98,103 manuata 88 mastacin 28 

llert.\‘x 60 magura 228 ‘manus 32, 46 mastic(h)inus 

lesija 47 magura 270,271 mara 50 105 

re?fle 47 mai 54, 64,97, mari 67 masticare 43 

lesina 75 98,103 maračin 134 mastichinus 28 

ligen 111 mai bun 97 marasmus 131 

Timbš 32, 117 mai inalt 97 maražljika 131 

Timbric 29 maius 64 mare 24, 26, 69, 

limpeđe 21 maja 111 82,97,98 matitišhi 255 

l'impezime 21 majdan 111 marem 24 matrac 111 

limpezire 21 mal 16, 19,214, ‘margarita 248 mattia 33, 93 

1in 42, 115 215 margeaud 47 mat 33, 69, 93 

'inće 4 mala 111 margella 47 mata 69, 93 

linée 49, 69 e 

Tinđen 28 mala cotonea 50 margina 264 mate 93 

indic 33 malai 236 margind 38 69 maxila 32 

fingurš 19, 69, malaj 134 margine 39, maya 

s malleolu§ 88 margo 26, 39, 43, maye 111 

78,115 malleus 54 69 maymun 111 

l:ng_e 36 malum 69, 215 margina 264 mézire 17 

:!';:“I'fswć malum cofoneum ~ marfinš39,69 ~ ma9s 

Lilš 50 maris 69, 82 mž baće vintw/l/ 

lurdd 17, 18 malus 69 mirité 56, 69 95 

ljaba 129, 133 mama 55, 93 maritare 56, 69 macikat 169 

ljagana 135 méma 121 maritus 56, 69 micina 51, 69, 

ljaganuš 135 mamaliga 142 markatulja 142 105 

ljanga 146 mamaljuga 142, ‘marmor 26 miciuca 60, 141 

ljongarka 146 146 marmure 26 miciuci 13 

ljuvam 146 mamani 93 mart 64 miciulie 137 

maétresse 89 mamma 55, 77, martir 60 mščina 51 

ma 103 80 Martis (dies) 64 maguci 60 

maj 54, 64 mandata 15 Martis 93 maduva 30 

mac(h)inare 51 mandžrš 111, martius (mensis) magar 17 

mac(h)ino(r) 105 130, 248, 252, 64 magari 17 

macar 111 264 martor 60 migije 61 

macara 111 mandra 111, 130 martor(e) 60, 105 magura 16 

machina 51, 105 mandra 247, 252 martur 105 mahai 107 

machinari 69 manduccare 35 martyr 60, 105 maior 88 

machino(r) 77 mane 24 mart 64, 93 maj 97, 103 

macin 77 mangš 252 marti 64, 93 mži bun 97

k– _— 

] 


mži nalt 97 me 95 merge 37, 84 milium 49, 69 

majmun 111 me battit ventus meridio 210 min 53 

malai 69 illu 95 mérla 29, 259 minae 53 

milaj 69 me calcaverunt meropsi 170 mina 228 

mamaliga 142, furi, non te 95 merula 29 minare 53 

146 mearš 50 mesa 14 minciunš 40 

mš-mini-ta 93 mečan 105 mesćeca 43 minčunš 40 

mšnar 48 media 69 mesćeca-re 89 minće 40 

mžngup 111 media die 24 mćspilon 111 mine 95 

minie 106 media nocte 24 Mespilus minic264 

mšr 50, 69, 114 medietatem 69 germanica L. minte 40 

maracine 27 medius 69 111 minti 40 

mžiržčine 27 medius locus 25 mesteacšn 28, minti 40 

mžšrar 17 medulla 30 105 minuna 41 

marari 17 megdan 111 mesteca 43 minune 41, 69 

mšre 26 megura 228 mesteca-re 89 minune 69 

margžrit 248, mei 49 metaxa 69 minuo 25, 33 

264 mej 49 mi 115 minutalia 25, 33 

mžrgea 47, 169 mel 50, 123 m 95 minutus 25, 33, 

mšrgel 255 melez 111 mi 95, 115 117 

mirgutui 142 melior 97 mi bate vimptul mioari 53, 88 

mérgan 255 mellis 123 95 mior 53 

mérgelat 255 melum 50, 114 miazi 69 mira 41, 53 

marga 46, 111 melus 50 miazanoapte 24 mirare 41 

mirgaud 46 mel'ez 111 miazizi 24 mirari 41 

miricica 98 mendacium 40 mic 24, 97, 105, miraz 111 

mirturia 105 mene 95 169,248,255, mirio 41, 69 

mérunt 25, 97, mens 40 264 mirior 228 

117,264 mensa 14, 47 mica 35, 97 miros 255 

mérunti 97 mensura 69 micu 65 mirosire 106 

maruntaie 25, 33 ‘mensurare 69 mič 67 mirosire 106 

miruntale 25,33 mentem 40 mie 69, 95, 100 mirus 41 

misa/ua 32 mentionem 40 miel 53, 88 misž 69 

mžsea 32 mentior 40 miercuri 64, 93 misellus 59, 90 

mžšiseaua 32 mentire 40 miere 50, 123 miser 59, 90 

mšstšcan 28 mer 50 mierld 29 missa 69 

mastauc 105 merac 111 miez 69 mistrije 111 

mistauci 28 mercan 255 mihi 95, 115 misel 59, 90 

mistraf 111 mercuri 93 mihi dicit 95 mittere 58 

misura 69 Mercuri(i) (dies) | mii de mii 100 mitš 75 

misura 69 64 mij de mij 100 mixticare 43 

mitasi 69 mereor 228 mije 95, 100 miine 24 

miticing 259 merge 37, 84 mijloc 25 mina 53 

miturica 89 mergere 37. 84 mik 121 minar[e] 48 

mžšitusš 55 mergi 37 miku 121 minat 251 

mbret 121 mergo 209 milia 69, 100 minatš 88 


minš 32 monticellus 25, muced 89 munte 12, 25, 

minca 35 88 muchie 39 117 

minecš 46 montuosus 89 mucidus 40 munticel 88 

mingžia 75 monumentum 64 mucii 35 muntos 89 

mingiia 75 mora 28 mucoare 35 mur 69 

minicš 46 morar 77 mucor 35 mur(a)ena 69 

minici 13 mori 34 mucos 35 murš 17, 28 

minie 41 morire 34 mucosus 35 murg 17, 133, 

minz/at/ 17 mormint 64 mucus 35 256, 259, 264, 

mine 24 moropitina 131, mučed 40 268 

minecš 46 252,264 mufte 111 murga 133 

minič 13 mors 34, 73 mugeste 52 murgast 133 

morsaca 30 mugi 52 murgesa 133 

morsica-re 89 mugire 52 murgovast 133 

mlastinš 108 morsicare 30, 89 mugur 17 muri 34 

mnaz 69 morsus 30 mugesée 52 muria 44 

miiazanopti 24 mort 34 mugi 52 muries 44 

miazi 24 mortdcina 34 muia 25 murmint/u 64 

mnel 53, 88 morticiune 34 muiere 34, 55 murseca 30 

mhnercuri 64 mortžčinš 34 mujcd 111 murseca-re 89 

mnercuri 64, 93 mortžčune 34 mujere 34, 55 muruni 69 

mriere 50 mortem 34 mukiie 39 murus 69 

miiez 69 morticina 34 mula 52 musafir 111 

miioard 53 mortis 73 mulš 52 musca 28 . 

miiior 53 mortus 131,252, | mulće 100 muscš 28, 146 

moale 25 264 muldzire 53 muscoi 17 

moal'e 25 mortuus 34 mulg 53 muscoj 17, 18 

moarš 51, 77 morunš 69 mulge 53 muscoi 17 

moarće 34 moshé 16 mulgere 53 muscoi 17 

moarte 34 mosor 111 mulgére 53 musculus 31, 78 

mobilis 65 mošija 136 mulgu 53 muscus 78 

močuga 137 mos 16 mulge 53 muska 146 

moduvi 30 m°5{“°3“5 111 mulier 34, 55 must 13, 44 

moinš 228 moshan 18 mullicior 132 mustata 32 

moja 25 mosnean 18 mult24 musteatd 32 

mola 51, 77 motrun 259 multe 100 muston 13 

molinarius 77 movimento 89 multus 24 mustra 42 

molinum 77 mol 214 multi 100 mustum 13, 44 

molinus 77 mprumut 59 multi 100 musad 235 

mollis 25 mr»čina 150 mulus 52 musat 40, 235, 

molo 77 mrkatunja 142 mulziri 53 259,264 

mons 25 mua 121 muma 55, 93 muscat 264 

monstrare 42 muc 35, 69 muncel 25 muschi 31, 78 

monte maiore muc/i/ 35 munće 117 muscoi 18 

224,264 muccidus 89 munćičel 25, 88 muski 31, 78 

montem 25, 117 muccus 69 munćos 89 musmula 111



musterije 111 

mustruja 42 

mut 35, 256, 264 

muta 58, 69 

mutare 58, 69 

muto 59 

mutulus 39 

mutus 35 

naevus 35 

nafiraca 146 

naftš 111 

nalt 24, 68, 97 

nap 49 

napus 49 

nara 31 

nare 31 

nares 31 

nas 31 

nasc (ma) 69 

nascere 33 

nascor 33, 56, 69 

nastur 46 

nasture 46 

nasus 31 

nas 56 

nasš 56 

nagée 33 

naste 33 

nauh 203 

nauis 78 

néus 203 

navis 203 

né vidzut noi 95 

nacajesc 121 

naduf 108 

nama 203 

namesci 107 

namesti 107 

napirca 17, 18 

naréd 252 

nasip 107 

nduntru 103 

nclinaciune 89 

neacinsti 87 

neadormit 87 

neagra 98, 259 

nebula 22, 39 

nebulare 22 

nebulosus 22 

neca 34 

necare 34 

neft 111 

neg 35 

neghind 27 

negotiator 70, 

208 

negotium 70, 208 

negot 70 

negreati 39, 88 

negricios 39 

negru 39, 97, 

129,259 

neguri 17,22, 

229 

neguros 22 

negustor 70 

negusa 129 

nčis 203 

nemica 87 

neminem 96 

nepoata 55 

nepos 55 

nepot 55 

neque 104 

neque una 97 

neque unus 97 

nescit 97 

nescit qualis 97 

nescit quantum 

97 

nescit quid 97 

neted 70 

nevastš 107, 108 

ngongulu 106 

nici 104 

nicu 105 

nidus 79 

nigella 27 

niger 39, 129 

nigritia 39 

nigritiosus 39 

nigureadza 39 

nigusa 129 

nime/ni/ 96 

nimic 97 

nimica 97 

ninge 23 

ningit 23 

nipoatd 55 

nipot 55 

nipota 55 

niscai 97 

niscare 97 

niscintu 97 

nisip 107 

niste 97 

nitidus 70 

niti un 97 

niti una 97 

nis 96 

nisš 96 

noada curuluj 33 

noada 33 

noapée 24, 69, 

114 

noapte 24, 69, 79, 

114 

noaten 52 

noš na himu 

picurari 95 

nobis 95 

noctem 24, 79, 

noian 16 

noj 95 

noja 69 

nojan 16 

nomen 42 

nomen 93 

nomina 93 

non dicere 102 

non dicitis 102 

noo 95,99 

noorjazš 22 

noora 22 

noore 22 

nor 22 

' 

norš 56 

nor-mja 56 

nor-sa 56 

nor-ta 56 

noru-mea 56 

norus 56 

noru-sa 56 

' 

noru-ta 56 

nos nobis fimus 

pecorarii 95 

nou 24, 69, 97 

nouš 69, 95, 99 

nouus 69 

nove 210, 211 

novella 69 

novem 69, 99 

novus 24 

nox 24 

nox 69 

nsor 56 

ntifiu 88 

nu ziče 102 

nu zičet 102 || 

nubes 22 

nubilum 22 

nubo 56 

nuc 50 

nucš 50 

nucem 50 

nucet 50, 88 

nucetum 88 

nučet 50 

nuia 69 

nulš 69 

nulla 69 

numa 103 

numai 103 

numar 14 

numéra 69 

nume 42, 93 

numerare 69 

numere 93 niscar 97 olčicš 44 orditura 45 

numeros 14 higéa 97 olla 44, 55,91 ordzu 116 

numerus 14 0 (


paene-ad 104 papagalš 113 pasćili 70 pši 103 

paganire 61 pappagallo 113 paste 52 pamint 25, 83, 

paganus 61, 83, papug 112 Pasti 63, 70 89 

88, 260 papuri 75, 105 pat 81 panagjur 112 

pagus 61, 83, papusš 248 pater 77 pantru 104 

227 papyrus 105 pati 70 panze 46 

pai/e/ 49 par 14,47, 109 patibulum 47 papug 112 

paie 259 para 108, 112 patio 41 pépusa 70 

pai(e) 49 parš 50, 70 patior 41 par 31, 50, 231 

pajtas 111 parće 25 patire 70 pardsdre 106 

palamari 112 paralija 136,259, patru70,99, 117 parasi 260, 265 

palare 40 265 patru suće 100 pšršsire 106 

Palatš 70 parare 60 patru sute 1090 pžržsit 256 

palatium 70 parasina 131 patrudasili 70 pardsit 256 

palž 49 parasitus 131, patrusprée 70 pérea 40 

paléin 28 260, 265 patrusprezice70 parece 47 

palea 49 paraveredus 80 patruzcili 70 preike 70 

palid 70 pare 40 patruza¢ 70, 99 péresimi 70, 83 

pallidus 70 parece 70 patruzeci 70, 99 pšrete 47 

palma 32 parens 55 patul 135 parinée 55 

palma 32 parere 40 palit 70 paringa 70 

palos 14 parete 70 pavimentum 25, parinte 55 

palpabundus 35, paries 47, 70 83,89 paros 31 

42,88 paro 58 pavo 52 pasa 70 

palpandus 42 pars 25, 67 pax 60 pasire(l) 70 

paltin 28 parte 25 pazar 109 pasdrea 79 

paltina 265 partea 265 paine 146 pšsšrel 29 

palude 121 partes 67 pare 146 pasarele 79 

paludem 26, 84, partis 25 pacat 62 pasituri 70 

119 pas37 pacétos 62 pastaie 17 

palumbes 11 pasah 265 pacurar 18, 53, pastor 18, 70 

palumbus 11,70 - pasare 29,79, 94 88 pastori 70 

palus 14,26,47 | pasdrél 256,260 picurari 18, 53, pastrama 112 

pan 146 pascha 63, 70 88 pistura70 

pana 146 pasco 53 paducel 75 pšsesc 37 

pani 29, 114, pascurd 266 paduche 28 pšsi 37 

147 passar 29 pšduchios 28 pšsune 53 

panis 43 passer 70, 79,94 paduzel 75 pšsune 53 

pantex 19, 33 passus 37 padujcios 28 pštedzare 117 

panticosus 33 pastio 53 paduike 28 patedzu 62 

pantik 146 pastor 70, 131 padure 26, 84, patlagan 27, 49, 

panja 146 pastorem 18 121 108 

panjati 146 pastura 70 paduros 84 patligan 70 

panje 146 pas ii 37 pšgin i 61, 83, 88 pétlagina atlagi 27, 49, 

panjoka 146 pasée 53 pšhar 109 70 

panjota 146 Pas¢i(l) 63 pši 103 patrunde 61 


patruns 61 peduc(u)lus 28 pervigilare 30, pierde 58 

patul 47 peduculosus 28 70, 85 pieri 34 

paturd 45 pelin 108 pes 32, 54 piersic 50 

péti 70 pellem 31 pessica 50 piersica 50 

pati 41 pellis 31 pescar 29 pietra 269 

patire 41 pelivan 112 pescari 29 pietra 115 

pšun 52 pene 147 pescos 29 pietriis 248 

pazaris Seva 109 pengeta 112 peste 104 pifćii 112 

pćele 31 pengetuja 112 pesée 29,78 pika 130 

pe 79, 104 pensare 70 peste 29, 78 pikurar 129 

pe ¢ifie će vede pentru 104 petec 70 pil(l)a 52 

95 pepene 49 petere 70 pilistér 132 

pe mine 95 pepefie 49 petigo 35 pilosus 31 

pe mifie 95 pepo 49 petiolus 32 pilus 31 

pe mifie ma per 37,57, 70, petra 26,47, 115, pin 67, 265 

calcara furii, 79, 104 210 pin 104. 

nu pe ćine 95 perambulare 37, petrece 57 pincecos 33 

pe unde 104 85 petrecere 57 pinet 265 

pe voj vš plinget, perambulo 78 petreče 57 “pineto 88 

nu pe noj 95 percipere 40 petrecere 57 pinna 29, 114 

peadicš 54 perdasi 112 petris 231 pinso 77 

peanš 114 perdea 108 petur 46 pintrš 104 

pecat 62 perdere 58 peti 70 pinus 265 

peccatosus 62 per—de-super%(M peti 70 Piophila casei 17, 

peccatum 62 perdo 231 pérroi 266 18 

pecingine 35 perda 108 Pferd 80 pira 70 

peciolus 32, 88 pere 231 phalangae 70 pirum 50 

pecmez 112 pereche 70 pharus 67 pirus 50, 231 

pecora 53, 124 perete 47 phaseolus 49 pisa 44 

pecora vergine per-extra 104 pi(n)sare 44 pisiz 77 

129 perga 112 piatra 26, 92 pisc 265 

pecorarius 18, pergaua 112 pic 130 piscarius 29 

53,88 peric(u)la 70 picat 62 piscosus 29 

pecten 47 per-in 104 picior 32, 88 pisc/ul/ 260, 265 

pectinare 47 per-inter 104 pico 130 piscis 29, 78 

pectora 93 per-intro 104 picurar 88 pisée 104 

pectus 32, 117 perire 34 picor 32, 88 Pistacia vera 110 

pecum 104 peris 231, 265 pičor/u/ 32 pistor 77 

pecurar 129 perlongus 23 pićic 106 Pisum sativum 

petingind 35 perk(unas) 212 pidesupra 104 17 

pecec 70 per-quomodo 104 piedica 54 pis 36 

pedesupra 104 persica 50 piele 31 pisa 36 

pedica 54 persicus 50 piept 32, 117 pita 112 

Pediculus capitis per-super 104 pieptina 47 pitic 106 

28 pertundere 61 pieptene 47 pitta 46 

pedis 28, 54 pervaz 112 piepturi 93 pittacium 70

488 Slavoljub Gacović Romanizacija i 

acija i romansko stanovništvo Timoči 

p"„·, ? ii 

P 

piuii lana 2 pore 52, 92, 147 i i H 

o :lnnge rŽoš l263 p::rv·_,p Šg porca | Pl‘agvldere 85 primiéur 179 l‘;;“;fi;sso pupšzš 17 

picurar 129 s pluv}a porcar 52, 229, | praf 108 primul 100 prunus 50 puppa 57 

piine 43 planta 27 Pl 10 266 | pranderc 43 prin 104 Prumsoosis L urees 53,79 

pinš 104 plantago 27,49, —— blimb 70 porcari 52 | prandium 43 princeza 89 Ty s |. pureca 32,79 

i EAA a ravilš 107 i O 1,33 pliml porcareats 52 P prinde 38 Prunus spin purcel 52,79, 88 

pre 104,248,252 prinde-re 86 27 pinosa Purfa/ua 52 

plnéete | KLNA plfmba 37 PorcBrlafi 52 

pindzš 46 platanos 28 plin24, 117 porcaricia 52 it ¢ L pos26,266 puers 

PŽnsšni 61 platanus 28 plinžtaće 90 porcarius 52 

L prinde-re 86 pučćs 26 ’266 puri g 

pingéiii 61 placea 40, 70 plostinš 248,252 porcdeciine 147 iy printro 104 puča 42, 101 purice 23 

pingir 248 plšča 40 poamš 49 porcella 52 procumcagiere - prinims 104 e 101 i 

pingin 88 platinta 43 poamit 88 porcellus 52, 88 facitoarj s pušina 75, 105 i3 

pine 43 plšimin 70 poarcš 52 porcula 52 peficitoare 30 prip6r 248,252, puentc 83 a0 

pintece 19,33 plapind 42, 88 poarts 14, 47, porculus 52 pre(he)ndere 38 266 puf 108 i 

pintecos 33 platigan 70 114,260 porcus 52 prehendere 48, pristini 107 pugnus 32 e 101 

86 pristahi 107 pui 29, 92 L 

pintic 33 platinta 43 pociu 101 pordek 147 

prelung 23 priste 104 pui 92’ pmfse o 

antice 33 pleca 70 pocrov 107 porkam se 147 

pinticos 33 plenitas 90 počit 101 poroj 266 preot63,93 priveghia 30 puif 29 e 

pinza 46 plenus 24, 177 Podbeal 108 port 70, 78 preotf 93 priveg 85 ulš 33 es 

pifie 43, 146 pleo 24 podine 105 porta 14, 47, 114 iy priveEhe e pulirs 0 o 

pitu 16, 18 plevor 132 poesiolo 88 portando 101 prepune 40 priveghi 70 Bulbere 70 e 

P:fl'll 2 T lioar 88 poflale 111 portare 100 

prepune-re 85, privegi 70 gulChre 10 putea 42, 101 

ez I LOI porare 70, 10 8 priveiki 70 . i putere 39, 101 

prepufie 40 priveiki 85 š pulicare 70 putinš 75, 105 

p@ér 1 plcare 1 o260 Portita 266 

piarsica 50 plimba 37 poganin» 107 porto 70 prepufiere 86 privighetoare 30 pulla33 P39 

piatrd 26,47,92, Plin 24, 117 poimiine 24 portus 78 presbyter 93 privigitoare 30 - pullus 29,33 o 3 

115 plinštate 90 pojmife 24 porumb 11,70 preste 104 privideare 85 pupa32 BN 

piedeca 54 pling 77 policar 88 porumbel 30 | pretium 70 priviegi 85 pulpš 32 lbg 

pjepćena 47 plinge 41 pollicarius 88 pos 13 el priatel 121 pulpos 32 OLN 

preveda 85 P pu vis putui 70 

piepćene 47 ploaie 22 pom 49 posse 42, 101 przumbla H printelt 121 pulposus 32 D 

piept 32, 117 ploaje 22 pomana 135 post 13, 24, 103 || reveda 85 i ulvis 79 i 

i 2, : o 

piepturi 93 ploia 70 pomana dš postaie 17 pri 104 prinzi 43 pumn 32 tur 

pjerđe 58 ploinće 23 cumind 63 pot 70, 101 | ricepe 40 prii43 pun 70 s 

pierte 

i 

piersic 50 p1030570 49, poteo 101 

| ploja 23, 70 pometum 50,88 _ Potere 42, 101 s H GieT0 i 

priceput 134 Ppri 7 punca 84 puti 33, 266 

IM plointe 23 pomšt 49, 50 potentia 42 || priccpe 40, 134 jabun 8 ¢ o35, 

prici 196, 232, prialung 23 punée 70, 83, 260 p";e 33 } 

pisc 3 i i r 248,252 proaspšt 105 punćiie 70 putin 24, 98 

katrš 1 plojos 70 pomum 49 potui 70 

ici promutum 68 pune 70 line 10 

pu!!n? 00 

pr!clnš 108 

romutu 

P 15 plop 28 pomus 49, 50 poule 

onere 7 rae 25 i pr!čepe 40 op 37 59 P g & 6 puint 0 

plac(e) 70 

la ploro 77 ponere 70, 86 prae 252 ričeti 134 propio 37 punga 59 i3 

ŠnaŽŽŠ'ŽŠ i plostinš 260 pono 70 praebiter 63 prer64 propius 37 punte 19, 83 ot 2 

in 

1 

prieten bun 99 proputie-re 85 210,260 – pufif 100 

, " 

placere 40, 70 p:oua o Šg:: 87;? , 83,210 pr;?ognoscere 

Pia!m 117 glgvz:ete;?) 3 ponte 210 praeponere 40, | p[!lej 10108 3;320513“5 ii 53;'?;284 e 5 

plai 142,249 plug 108 pontias 211 85,86 B 2 T prum 50 "f·š 7 Pl 

primbla-re 85 pruni · 0 purie-re 86 paea 17 

pdpulus 28 praeputium 33 

prfmšvarš 24,70 a 5 Tt P s 

prunaie 88 pupa 57, 70 qérton 121

490 Slavoljub Gacović Romanizacija i romansko stanovništvo Timočke zone (I-XVI vek) 491 

: 

. 

i 

. 

i 

. 

i 

i 

| 

| 

j 

. , 

! 

, 

quadragesima ramurd 79 rispunde 42 reumatism 71 roade 30 rug 71,230, 271 salamora 43 sanguis 31 

70, 83 ramuri 79 réspuns 42 reumatiz 71 || roađe 30 rug(a) 230 salamura 43 sanguis 71 

quadrum 26 ramus 79 raspunsasi 101 reus 43, 71, 114 roađe 220 ruga 71, 266 salare 71 sanitas 34 

quaerere 41, 76 rapa 70 raspunsese 101 reutas 43 roaibš 39 rugžciune 71 salatura 43 sanitatem 90 

quaero 66 rapidus 71 ršstorna 58 rheumatismus 71 H roatš 54 rugžčune 71 salcš 28 sanitosus 34 

qualis 96 rapita 70 rasufla 36 ricinš 107 roauž 22 rugina 26 salce 28 sanus 32 

quam 104 rar 25 rasufla-re 85 rideo 41 robeus 39 Tugini 26 salcim 108 sapš 51 

quando 103 rarus 25 résuna 71 ridere 41 rodere 30 Tuina 71 sale 43 sapio 77 

quantum 96 rarus 25 rasuna-re 85 ridica 71 rodo 32, 220 ruinare 71 sale 43 sapo 71 

quaresima 70 rasa 233 raschia 45 ridiche 49 rogare 71 ruinš 71 salicetum 28 saponem 71 

quatuor 117 rata 17 raskija 45 ridichie 71 rogatio 71 r/u/mžn 59 salire 22 sappa 51 

quat(t)uor 99 ratiaria 213 rataci 37 ridica 71 roib 39 rumšn 59 salire 38 sappa 51 

quattuor 70 ratiarius 213 rataci 37 ridikije 49, 71 rojb 39 rumén 71 salix 28 sappare 51 

Quelle 207 ratis 213 ratund 25 rima 235 romén 59 rumar 59 salt 71 sappatura 51 

quem 96 ratluk 112 rau 43,71, 97, rima 29 Romanis 13 rumega 52 saltare 38 sar/e/ 252 

quercus 212 razi 21 114 rimare 29 Romanorum du- rumig 52 saltea 108 sari 64, 71 

quetare 25 rabagiu 112 rautade 43 rimare 29 || cibus 13 rumigare 52 saltus 71 saracš 97 

quetus 25 ržbda 70 razbat 87 rinichi 71 Romanorum du- rumin 59 salutare 57 sare 43 

qui 13 ršca 67 razboi (de tesut) ripa 26, 71 cum 13 rumpere 71 salvaticus 30 sarica 17 

quia se 104 racoare 22 108 risentire 86 Romanos 13 runc 252, 266 sambata 64 saricš 17 

quid 96 rače 22 razboli 87 risus 41 romanus 59 runco 38 sambatum 64 sarma 108 

quinque 66 rždžcinš 27, 78 razmerita 107 rius 26 H rompedura 90 rupe 71 sambucus 27 sat 14 

quinta 72 radacing 27, 78 ržzmerita 108 riuus 114 roncus 52 rupes 26 sancta 63 sat 14 

quil 105 rađica 71 ranza 17 rivus 18, 26, 267 ronkeza/r/ 52 rupta 97 | sancta Diana 63 sat 59 

quod 13 ragi 52 ras 108 ride 41 rorem 22 rusale63 sancta Maria 63 sat 82 

quodratus 26 rakiu 112 raschia 75 ride 41 ros 22 rusalie 63 sanctifier 108 satrap 71 

quomodo 104 ramaciz 71 rea 97,98 riie 35 rosa 63 rusalije 123 sanctus *Nicolas satrapes 71 

ra98 raman 59 recargar 86 rije 35 || rosalia 63 rusalje 123 63 satullus 35 

r(e)a 71 ramine-re 85 recatar 86 riios 35 rosaliae 123 rusal'e 63 sanctus 230, 233 satur 35 

rade 70, 108 raminge-re 85 rece 22 rijos 35 roseus 39, 43 rusvaj 112 sanctus 237 satura 71 

radere 70 rdmurea 79 recens 22 rima 29 rospije 112 rusine 43, 67 sanctus 63 saturare 35 

radia 21 ramurele 79 recorem 22 rimš 29 rost 31 rusine 43 sanctus 71 saturare 71 

radicina 27, 78 ržpšosa 34 remanere 85 rincheza 52 rostrum 32 Sintrarim 101 sanctus sablazna 107 

radic(u)la 49 rapede 71 reniculus 71 rindunicš 30 || ros 39 s'vrurim 103 Demetrius 63 sac 22 

radicula 71 rapede 71 renunculi 117 rindurea 30 rogcan 260 sabbatum 64 sanctus dies sdca 22 

radius 21 riposa 34 repausare 34 rinduricd 30 rosie 98 sabucus 27 Toannis 93 sacard 49 

radix 27, 78 ripune 86 reprendre 86 rinda 19 rosu 39 sac 71 sanctus Georgius siciz (bre) 112 

rade 70 ržpune 86 resonare 71,85 rinkeza 52 rota 54 sacat 112 63 sšcui 75 

raft 112 rarunchi 33, 117 respondeo 71 rinzš 19 rotar 54 sacculus 75 sanctus Petrus 63 sšcui 75 

rage 52 rarunci 33 respondere 421 riori 266 ii rotari 54 saccus 71 sanctus sšcura 54 

ragere 52 rarunki 71, 117 responsisset 101 ripš 26, 71 rotarius 54 sacul 252 Theodorus 63 sacure 71 

rai 108 rasari(re) 21 responsum 42 ripi 248 rotund 25 sačmš 112 sandal'e 112 sačera 51 

raka 120 rascoc 87 restornare 58 ris 41, 107 rotundus 25 saetta 256 sanguem 31 saderd 51 

rakanel 135 raskija 75 resufflare 85 riu 18, 26, 114, || rubeus 39 saettarius 256 sanguem 71 sačeta 22 

ram 79 ršspund 71 retundus 25 234,267 rubus 71 sagitta 60 sanguinare 31 sageati 60 

ramula 79 rispunde 42 reumaciz 71 riuri 266 ruelle 88 sagittare 60 sanguinosus 31 sageta 60

| 


sagata 60 scade-re 85 scribere 57 secure 54, 71 

sageta 60 scala 14, 112 scribon 13 securis 54, 71 

saldmura 43 scammellum 112 scribum 13 sedeo 58,72 

silbatic 30, 97 scamn 47 scrie 57 sedere 37 

salcet 28 scamna 93 scroafd 52 selectum 124, 

saldet 28 scamnum 47, 93 scrobis 115 125,256 

silta 38 scamne 93 scrofa 52 selectus 125 

sdmana 25, 71 scandula 47, 71 scrofita 135 seleče 125 

samanaturd 51 scantelia 48 scrofulae 209 seletak 125 

sš-mbatš 121 scard 14 scrum 16 sella 58, 67, 68, 

saminta 51 scarpinare 71 scufunda 23, 75, 72 

saminta 51 scaun 47, 93 86 sem 102 

sdmit 112 scaune 93 scuipa 36 semdna 12, 25, 

samn 39 scaufie 93 scuipi 36 71 

samna 39 scadea 75 scula 37 semšnžštura 51 

samnat 39 scade-re 85 sculca 13 sementia 51, 52 

sanžtaće 34, 90 scada 75 scump 108 semer 12 

sanatate 34, 90 scilda 47, 82 scup 36 seminatura 51 

sanatos 34 scaml'ije 112 scura 71 seminauit 12 

sandalije 112 scapa 37, 75, 267 scurd 26 semn 39 

sandic 112 scapira 18 scure 26 semnat 39 

sangir 112 scipata-re 22 scurge 26 senin 21 

sant/w/ 102 scarmana 44 scurma 75 sentire 40 

santu 102 scarpina 71 scurtd 142 septem 72, 99 

sanin 21 Schathiirde 130 scurteici 142 septimana 64 

sapa 51 schimb 58 scut 60 ser 130 

sapštura 51 schimba 58 scutum 60 sera 24, 64,71, 

sapece 112 i scutur 147 130 

sapet 112 scutura 51 serenitas 21 

s(ap)tdmina 64 scindura 47, 71 séa 71 serenus 21 

sdptdmina 64 scinteal'e 48 sćaua 21 serios 71 

sapun 71 scinteie 21, 48 se 79 seriosus 71 

sara 43,71 scintilla 21, 48 se (in)grosa 140 serpens 18 

sarac 97, 196 scio 77 searš 64, 71 serpenteau 88 

saraturd 43 scire 40 searbad 16, 18 serpis 29 

sarbatoare 63, 89 sclauus 107 sebum 44 serra 54 

sari 38 scloppus 35 sec 22,196,235, serum 54,91, 

sarut 57 scoaće 51 . 269 130 

saruta 57 scoartd 27 seca 22 servus 72 

sitos 36 scoate 51 secala 49 sete 36 

satul 35 scontento 86 secale 49, 71 setos 36 

satura 35 scorburi 17, 115 secard 49, 71 seti 102 

sšu 44 scoria 26 secera 51 seu 44 

savarsi 108 scortea 27 secerd 51 seuit 12 

sarbatic 97 screme 36 secetd 22 sex 72,99 

scabies 35 scrije 57 seco 54 sfant 108 


° 

sfinti 108 sitis 36, 102 skronfica 135 sord 55,93 

sharré 54 sitosus 36 skuffundare 75 sorbere 36 

shevelure 90 silbatic 88 skutura 147 sorbi 36 

shkrumb 16 Sim/n/icoara 63 slamor 132 sorbire 36 

shpuzé 48 simbita 64 slanina 107 soror 55,93 

shtillé 105 simbure 17, 18 slanina 107 sorores 93 

shtrungg 256 Simedru 63 slivor 132 sorridere 86 

shtuppé 45 Simketru 63 sméntana 107 sors 71 

shtyl 105 Simpetru 63 smulge 75, 76 sortis 71 

shum 119 simt 63 smulge 75, 76 sot 56 

shurdh 267 Simti 63 smulge-re 85 sotie 56 

shut 16 simti 40, 63 smulge-re 85 sotiie 56 

siai 102 simti/ire/ 40 snauti 203 sotii 56 

si vrearim 103 sin 32, 63 soacrš 55 souffler 12 

si vrei 103 Sin(n)icoara 63 soare 21, 123 space 32 

si-avearim 102 sinćem 102 soarta 71 spaimi 75 

si-avurim 102 sinéet 102 soatd 56 spaima 75 

sibilare 115 singe 31, 71 soba 108 spala-re 85 

sibilare 57 singe 31, 71 soc 27 sparge71 

sic 71, 104 singera 31 socer 55,71 spargere 71 

sicard 49 singeros 31 socia 56 sparge 71 

siccare 22 Sin-Gior/d/s 63 socius 56 spastrim 131 

siccitas 22 singur 24,%{5 socoéi 71 spata 32,45 

siccus 22 Sinmedru socoteald 147 spate 32 

siciliare 51 sint 63, 71, 102 socoti 71 spatha 32,45 

sicilis 51 sint/u/ 102 socra 11,55 spatula 32 

sicla 219 Sintš-Marija 63 socri 93 spala 47 

siclus 219 

siero 130 

sintem 102 

sinteti 102 

socru 11, 55, 71, 

93 

spala-re 85 

spaminta 41, 86 

signare 39 Sintoader 63 socrus 11,55,93 sparios 41 

signatus 39 Sintoader 63 soju 112 spelunka 225 

signum 39 sinzijanš 63 sokoćalo 147 sperios 41 

silež 124 Sinzijene 63, 93 sokotela 147 spic 49 

silvaticus 30, 71, sinziana 63 sol 21 spica 49 

88 Sinziene 63, 93 sola 46 spicula 49 

similare 25 Sin-Zord 63 sole(m) 123 spicum 49 

simus 102 sirbaćic 30, 71, solem 21 spin 27 

singo 199 88 somn 36, 79 spina 27, 33 

singultare 36 sirbatic 71 somnoros 79 spinš 33 

singultus 36 sirbitoare 89 somnosus 36 spinalis 32, 87 

singulus 24, 115, sirmš 112 somnuros 36 spinare 32 

149 sjera 130, 269 somnus 36, 79 spinare 87 

singur 24, 115, skelš 112 sonare 57 spineca 75 

169 skimba 59 sonitus 57 spinos 27 

singur 252 skinceie 21, 48 sopa 112 spinosus 27 

sitd 108 skortelca 142 sora 55 spinteca 75


¢ 

spinus 27 stauros 169 stršin 56 strungž 19, 53, 

spinz 17 staminš 64 stržinštate 56 130, 256, 257 

spinzura 75 stapan 107 straluci/re/ 21 struva 121 

splen 33 starp 17, 76, 129 stršluči(re) 21 stup 51, 105 . 

splina 33, 71 stanš 107, 141 strimurare 53 stupa 45 v 

splinem 71 stanca 12 strimuta 58 stuppa 45 

spodium 48 stea 71,79 stramuta-re 85 stupus 105 

spongia 112 ste’rpa 129 stripinge-re 85 stur 105 

spongia 17 steaua 21 stramb/ul/ 267 sturz 30 

spontaneus 100 stejar 108 streche 89 suat 112 

sponte 100 stele79 strecura 54 sub 84, 260 

spra 99 stella 21, 71 strecura-re 85 subala 71 

spre 99 sten 123 strejkie 89 subgluttiare 36 

sprinceani 31 stercus 87 strepede 17, 18 subgluttius 36 

sprinčanš 31 sterillis 129 strepede 18 subire 37, 85 

spulbara 71 sternere 81 strepezi 75 subponere 85, 86 

spulbera 26, 71 sternere lectus 81 strgljata 142 subsuoara 32 

spulbura 26 sterp 17, 76, 129 strica 71 subt 104 

spuma 26 stimpdra 40, 86 strictura 24 subtiliare 25 

spumi 26 stimulus 53 strictus 24 subtilis 25, 71 

spumare 26 stina 141 striga 30, 42 subtus 32, 104 

spune 42, 71 stinge 48 strigd 30 subtia 25 

spune-re 86 stinguere 48 strigis 30 subtioard 71 

spurie 42 stirpar 129 striglata 142 subtire 25, 71 

spuie-re 86 stind 123 strimurare 53 subtire 71 

spur 56 sting 32 strin 56 subula 45, 54, 71 

spurca 71 sting(u) 32 strinitace 56 suc 252, 267 

spurcare 71 stingd 32 stringere 51, 71 succutere 71 

spurios 129 stinpara 75 stringo 53 sud 113 

spuriu 56, 129 stoarce 54 strix 30, 42 sudija 113 

spurius 56 stoarce-re 85, 86 strica 71 sufdra 41 

spurkat 136 stoarče 54 striga 42 suferi 41, 71 

spuzi 18,48 stoarce-re 85, 86 strigd 30 sufferire 71 

srupa 26 stolnic 107 strimb 39, 71 sufferre 41 

sta 36 strabus 39 strimbat 39 sufflare 36, 85 

stab(u)lum 53 strachini 106 strimt 23 sufla 12, 36 

stabace 86 strambus 39, 71 strimturd 24 sufla-re 85 

stabis 101 strankina 76, 106 stringe 51, 71, suflare 12 

stabo 101 strat 47, 71, 81 130 suff'et 36 

stai 101 stratum 47 stringe 51 sugale 123 

staj 101 stratus 71, 81 stripezi 75 sugan 126 

stanigoara 271 stravecchio 86 strounge 130 sugdr 53, 123, 

Stanticus 32 strabate 86 strpla 129 126, 131, 253, 

stare 36 strabun 87 struga 130 267 

stau 36, 101 stracura 54 strugure 17, 50 sugarac 126 

staul 53 stracura-re 85 sugaran 126 


sugarce 127 superare 40 sasav 112 suiera 57 

sugaré 53, 123, supercilia 31 sase 72,99 suiera-re 115 

125,126, 127, superlauare 47 satrd 112 sujera 57 

131,253 suplete 89 saua 58 suiera-re 115 

sugaren 126 supt 104, 260 schiau 107 sut 253, 267 

sugarence 126 suptiia 25 schiop 35 Sestor 135 

sugarica 126 suptire 25 schiopa 35 šile 123 

sugari 53 suptuara 32 schiopéta 35 šileg 124 

sugama 126 supfuoara 71 schiupea 75 šilegar 127 

sugarno 126 supune 86 sciop 35 sileze 124 

sugati 126 supune-re 85, 86 sciopa 35 

sugavica 126 supune 86 sciopata 35 silje 123 

suge 36 supufie-re 85, 86 sciupia 36,75 siljeg 123, 124, 

suge 36 surd 35, 267 séerge 72 125,127,256 

sugere 36 surdescere 35 sći 77 šiljegica 124 

sugglutius 36 surdus 35, 150, sćii 40 šiljegnica 124. 

sughit 36 267 seaua 58 siljegovica 124 

sughita 36 surori 93 sed 72 Siljegvica 124 

sugit 36 surori 93 sedea 37 šiljež 124 

sugita 36 surpa 26 seda 37 Siljezée 124 

sugljen 126 surpis 252 segirt 112 siljeze 123, 124, 

sugo 126,253 sursum 104 sopte 72 256 

sugt 126 surupa 26 serb 72,248,253, Sistor 135 

sugu 126 surupat/a/ }67 260 škuteljka 142 

sugul 248 surupis 267 serbet 112 šlježe 125 

sugbrbc 126 surzi 35 serpe 18,29 Spure 127, 129 

sui 37 sus 104 sele 72 Spurica 127 

sui-re 85 suspina 71 si 104 Špurijan 127 

sul 45, 54 suspina-re 85 si vrej 103 špuriti se 127 

sula 54, 71 suspirare 71 sifra 112 Spurka 127 

sum 63, 102 suspirare 85 simsir 112 Spuronja 127 

sumece 71 susu 104 sindra 112 Spurota 127 

Sumedru 63 susura 71 sistori 135 §t{m'l?9 

sumete 71 susurrare 71 sold 253 stirkinja 129 

Sumketru 63 suta 99 soldén 253 štrungč 130 

summittere 71 svifiac 256 sopirla 17 Sugar 126 

summus 119 šerb 66, 169 spur 56 Sugare 127 

sumus 102 sa 58 sterge 72 §u5'd 267 

suna 57 sal 112 sterge-re 85 tšla ?1 

sunšt 57 sale 72 sti 40,77 tajnui 107 

sunet 57 sapée 72,99 stir 108 tabac 112 

sunet 57 sapte 99, 270 stir 108 tabanus 29 

sunger 112 sard 54 stir(a) 129 Tabanus bovinus 

sunt 102 sarpe 18,29 stird 17, 270, 271 29 

supara 40 sarpon 253 stiu 40 tabar 112 

super 99 sasa 72,99 tablš 14 

stubei 271


Romanizacija i romansko stanovnistvo Timocke zone (ILXVI vek) 497 

tablia 14 teganon 112 timpuriu 24, 64, tot 72, 96, 97 

tabo 29 tegula 75, 249 89 totalui 97 

tabula 14 tei 28, 72, 82 tinda 47 totorum illorum 

tacere 72 teme 41 tinde 24 97 

tač 111 temei 106 tine 95 totului tot 97 

tailler 12 temel' 106 tingere 86 totus 72, 96, 97 

talar 72 tempora 31, 93 titia 32, 47, 115 toti ne semu frati 

talari 72 tempore 13 titina 47 95 

talar@a 72 tempus 13, 24, titio 48 tov 112 

talari 72 64,72,93 titionem 116 tovit 112 

talarita 72 tenda 47 tizén 116 trag 38 

talia 51 tendere 24 tizul 136 trage 38 

taliare 51 tendre 82 tizzone 116 tragere 38 

taliauit 12 tenebricus 21 timpla 31 trage 38 

talis 25, 72, 82 tener 34, 82 tinar 34, 82 trahere 38 

taman 112 tenere 38, 72 tinge 48 traicere 38 

tambura 112 tenere mente 40 tirdziu 64 traicio 57 

tamburas 112 teneri 34 tirdziu 89 traiecto 117 

tandara-mandara tentation 108 tirlič 112 traista 18, 106 

112 terg- 208 tirziu 89, 125 trajsta 18 

tardivus 53, 125 tergé 208 tirziu 53, 64, 89 trakta 117 

tardus 64 tergitio 208 toamna 24, 75 trakta 117 

tare 25, 72, 82, terra 25, 72, 83, toarce 45, 72 tramittere 58 

98 115, 254, 258, toarce-re 86 trampa 112 

tarifd 112 262 toarče 45, 72 trampa 112 

tata 55, 77, 93 testa 44, 72 toartš 72 tramuta 112 

tatd 55, 93 testis 33 toatd 72, 97 trans 84 

tatani 93 texere 45 toate-el'a 249 transmittere 86 

taun/e/ 29 tezga 112 tobgiu 112 transmutare 58 

tšune 29 tharbét 16 toca 75 transversus 86 

taur 72 thark 16 tojagd 112 trantafyllon 256 

taurus 72 theca 60 tombelle 132 trasandare 86 

tavan 108 thčrrimč 16 tonare 23 trasbalsar 86 

taze 112 thump 16 tondere 54 trasmontar 86 

tžcea 72 tibi 95, 115 top 112 traže 38 

ticiune 48, 116 tibi transmito 95 torna 13, 58 trada 86 

tada 72 tigho 116 tornare 58 tršjera 51 

tačune 48, 116 tigaie 106 tornus 58 treapta 75 

taia 12, 51 tigan 112 torpidus 75 trec 38 

tamanit 112 tilia 28 torquére 45, 54, trece 38 

tamazlic 110 tilium 72 72, 86 treče 38 

tamiie 75 tilius 28, 210 tort 45 tredecim 210 

tamije 75 timeo 41, 210 torta 43, 72 tredete 210 

tatini-meu 93 timere 41 tortura 72 tregé 208 

te videt 95 timp 24,72, 93 tortur 72 trei 72, 99 

teacš 60 timpuri 93 tortus 45 trei fete 99 

trei jumitati 100 

trei mii 100 

trei sute 100 

treicere 38 

treiera 51 

tremulare 72 

tremulosus 41 

tremura 72 

tremuros 41 

tres 72, 99 

· tressaillir 86 

tribulare 51 

tribulum 51 

tribulus 260 

tribuno 15 

trii jumštšt 100 

trij mij 100 

trij suće 100 

trijzač 99 

trimeće 58 

trimićere 86 

trimite 58 

trimite-re 86 

trist 11, 41, 72 

tristare 40 

tristis 11, 41, 72 

tristor 40 

tristus 11, 41 

trjaptš 75 

trunchi 27 

trunci 27 

trunculus 27 

truncus 27 

tryga 50 

trze 125, 126 

trbg 208 

tu95 

tuber 132, 249 

tucmac 112 

tuč 112 

tufa 27 

tufa 27 

tugla 75 

tugle 249 

tulbura 41 turturella 30 tin/e/ mince 40 

tulbure 41 turturica 30 tinta 72 

tulburos 41 tusš 34, 169 tintar 28 

tuldum 13 tuse 34 tintarl 28 

tum 103 tusi 34 tifie 38, 72 

tumbér 132 tussire 34 tinea 38 

tumor lienis 110 tussis 34 titš 32, 115 

tuna 23 tutcal 113 fifing 47 

tund 23 tutcallit 113 uaccarius 72 

tunc 103 tutulor 97 uaje 53 

tund 54 tutun 108, 113 uber 52, 54 

tunde 54 tutungiu 113 ucide 34 

tundere 61 tyrma 230 učis 34 

tundire 54 Tyto alba guttata ud 22 

tundiri 54 30 uda 22 

tundu 54 tzintzalario 28 udare 22 

tunde 54 tandira 47 udus 22 

tunicare 68 tap 17, 19, 53 ueclus 11 

tur 112 tarš 15, 25, 81, uenter 19 

turba 41 83, 115, 250, uermis 18 

turbare 41 254,258,262 uersus 57 

turbulare 41 tarc 16, 53 uetulus 11 

turbulosus 4§ tarina 59 uger 52 

turbura 41 tarina 72, 83, ugrusati se 140 

turdus 30 250, 254, 258, uger 52 

Turdus musicus 262 uicere 86 

30 tasa 45 uindicare 82 

Turdus viscivorus tast 44 uipera 18 

30 teapa 19 uirdis 11 

tures 210 téara 115,116 uiridis 11 

turlak 112 teastd 72 uita 40 

turma 14, 53, teatire 72 uitium 57 

142,230 tese 45, 108 ujta 40 

turmé 53, 142, test 44 ulcea 44 

230 tie 95, 115 ulcelusa 44 

turmae 14 tine 72 ulcici 44 

turmak 230 tingu 116 ulcior 44, 88 

turmé 53, 230 tinta 72 ulm 28 

turna 58 tinti 117 

tursije 113 titate 59, 90 

ulmus 28 

ululare 30, 141 

turta 43 tf17 um/ed/ 267 

turtd 43 tuica 144 umad 22 

turtur 30 far-fur 246 umiditace 72 

turturea 30 Tujur 246 umir 32 

turtureaua 30 tije 95, 115 umbilicus 33, 

turtureaui 30 timent 72 139


umbla 37 unquam 104 urma 72, 110, vae 72 

umbo 33 unsprazae99 260 vai 72 

umbra 21 unsprezece 99 urs/u/ 30 vaka 130 

umbrare 21 unt 54 ursa 30, 80 vakesa 130 

umbros 21 untura 72, 90 ursa 30 vakle 130 

umbrosus 21 unu 72, 97 • ursoaici 30 vakli 130 

umbulicus 139 unus 51, 72,97 ursoajca 30 vaklo 130 

umed 22 unus super decem ursu-1 119 vaklusa 130 

umere 32 99 ursul 229 val 72 

umfla 72 uocaui 12 ursul/ita 261 vale 26, 119, 

umiditate 72 uom 34 ursus 30, 150 246, 248, 249, 

uminitate 34 uorb 35 urtica 72 252 

umos 267 uou 29, 70 urzali 45 valid 72 

umple/a/ 24 ura 72, 246 urzi 72 validus 72 

umpl'a 24 uréciune 72 urzici 72 valis 252 

un 97 urščune 72 urziturd 45 vallée 131 

un firtal' 100 urceolum 44 urzi 72 valley 131 

un om 99 urceolus 44 urzici 72 vallis 26, 131 

un sfert 100 urceus 44 urzič 67 valuga 131 

una mije 95 urcior 44 usca 72 val'e 26 

una 72, 97 urcor 44, 88 ustia 47 valit 72 

unš 97 urda 130, 131, ustium 47 vapor 72 

una an’ia 95 134 Tstiilare 49 vari 24, 55, 72 

unam mihi 95 urda 18, 110, ustura 49 vardi 249 

unare 51 134,267 usturoi 49 vérdim 131 

unchi 55 urdes 253 usturoj 49 varga 72, 75, 90 

unci 55 urdimbre 89 usuc 269 varza 147 

unctum 54 urdina 37 usura 72 varzi 43, 147 

unctura 72, 90 urdoare 75 usa 47,72 varzarija 134 

unda 26 urdoarie 110 use 47 vas 44 

undi 26 urdina 37 usemš 111 vasum 44 

undare 26 ureche 11, 31, 90 usor 25 vaša 131 

unde 104 urejke 31, 76, 90 usura 72 vatrd 17 

undeva 97 ureza 72 uva 50 Vi vidzura aseard 

unde 104 uricla 31 uxor 56 95 

undeva 97 uri 40, 41, 72 uxorare 56 všcar 72 

unei case 93 uricios 41 všcari 72 

ung 54 uričos 41 va avem 102 vicireata 47 

unge 54 urit 40 va s’voi 102 vacarjatš 47 

unge 54 urla 30 vaj 72, 113 vaduv 72 

unghie 32, 90 urlati 141 vaci 52,271 vilcea 26 

ungije 32, 90 urlitor 30 vacca 52 vapor 72 

ungla 115 urlatorl 30 vaccaricia 47 všr 55,72 

ungl'e 90 urlikati 141 vaches 130 vargat 39 

unguis 32 urma 72 vad 26, 72 virsa 53, 54 

ungula 32, 90 vadum 26, 72 virzare 43 


varzirije 43 ver 55 vierme 18, 29 visa 36 

vitima 72 vera 24, 55,72 viers 57 visare 36 

vizduh 108 verbum 42, 72 viespe 29 visdtorie 224 

vizui 101 verde 11, 39, 98 viezure 17, 19 vissire 36 

vazuj 101 verde 39 vigesima ovium visum 36 

varf 108 veresije 113 179 visinš 113 

vd'er 76 vergea 75 vighitor 129, 133 vita 52 

vder 52 vergurd 90 viginti 99 vita 52 

vechi 11, 24, 90 verme 18 vijatd 34 vitea 50 

vecin 56 verminosus 29 vije 50 v!tella 52 

vecinitate 56 vermis 29 vijer 50 V{tžllus 52 

vecine 93 Veronica Becca-" vilajet 113 vgterk 56 

veclus 24 bunga 17 vilajet 113 v!tguss ŠO 

veclu 90 verres 52 vin 44, 72, 101 vitis 

vegin 56 versar 55 vinde 58 vitreg 56 

večinštaće 56 versare 54 vinde/re/ 101 vitrica SŽG 

večifi 93 versu 54 vindeca 34, 82 vitious 

ved 38 verus 55, 72 vindicare 34 vitta 

vedea 38, 100 vervex 53, 138 vinde 58 v!tt:::a 2 

vedere 101 verzele 43 vindeca 34, 82 s 

veda 38, 101 vespa 29, 72 vinde/re/ 101 vita % 

vedere 101 vespe 72 vinea 50 v!;š 

veki 24, 90 vessica 33,,123 vinearius 50 vg}šl 5522 

clde 24 vested 75,50 vineri 64, 93 vitea 

:l,em 97 veteranus 34, 88, vinier 50 vitel 52, 261 

velle 41, 101 242 vinisor 249 viu 34, 101 

velum 72 vet(u)lus 90 vint 22 viuarš 26 

vena 31 vetulus 24 vintre 19 vivere 33 . 

venaticus 54 via 33 vinum 44, 50 vivus 26, 3 33 

venatus 54 Viburnum Lanta- | viheri64,93 vlzle 122, 1 

vendere 58,101 17 vioara 26,72,75 - Vl X 

venenum72 Viene 93 viola 27,72 

Veneris (dies) 64 Vicinitas 56 viorea 27 

veneris 93 vicinus 56 vioria 27 

venetss 39 de 322 viperd 18 vinštor 54 

veni 37 viewus vir(i)diaria 43 154 

venin 72 vicus 56, 210, virdis 115 všnštor 

venio 72, 101 22 vireo 39, 43 vinos 31 

venire 37 vicorak 136, 142 virga 72 vint 

venor 54 videre 38, 100 virgatus 39 vintura 51 

R L S - S 

ventilare 51 Vvidua viridia 43 ii % 

ventulare 51 viduus72 viridis 30 virtos 132, 

ventus 22 vie 33, 50 virsare 54 vierm(an)os 29 

veiii 37 vier 50, 52 virtuosus 42,89 vieme 29 

vehin 72 viermanos 29 vis 36 viers 57


vjespe 29 vream 102 zapo 53 zic 73 ‘ Objavljivanje ove knjige omoguéili su, pored Ministarstva kulture 

ŽŠŠŠŽŽŽŠ;' 19. z:::;elloosl zu?ol 853123 4 zgoz; 4:/ ı || Republike Srbije, zadužbinari, dobrotvori i prenumeranti kojima se 

zarš 18, 123, zice/re/ 115 ime i čai ie }i i H ii Ui 

vobis 95 vrere 101, 102 zarica 123, 142 0 autor u ime izdavaca i u svoje li¢no ime najtoplije zahvaljuje. 

voi 41, 101, 102 vreun 97 zaua 61 zinzalus 28 > 

voi fi 102 vrin 97 zauk 116 ziska 129 ZADUZBINARI: 

voi vrea 102 vrinš 97 zava 61 2124,102, 115 

:z;:‘ 11338 z?i::gai?:i/ 103 Žgšas? zic 7Ž2 . Fakultet za menadZment – Zaječar 

zice 1, H 1 

voi 95 vrja 41, 101, 102 zače 73, 99, 115 ziče-re 115 || Nacionalni savet.Vvlaha — Petrovac na Mlavi 

voinuhitcanoi vriam 102 zaduf 108 Zijana 63 Uprava grada Zajecara O 

95 vrjau 102, 103 zžićin 113 zim 95 |} Novica Damian Vannuca — Beljajka (Cuprija) 

voi 95_, 101, 102 vro97 zar 18, 54, 142 zinš 61, 225 Ivan Motić – Bremen (Deutschland) 

voi vrja 102 vroi 41 zarzavaturi 43 zor 113 Gradislav Novakovi¢ — Freiburg (Deutschland) 

voji 41 vidtica 105 Zarzivaturl 113 2zvirluga 225, 260 Dragan Bréerevi¢ – Mala Vrbica (Kladovo) 

volbura 27 vroticu 105 zade 73 zviskla 129 , Ivica Glišić – Žitkovica (Golubac) 

volebam 101 vrui 102 zšu 62 zvinta 22 | - . . 

102 j vrui 102 Zšu 67 zvintura 22 Dušan Stojanović — Grljan (Zaječar) 

voleo 102 vrun 97 zšua 115 Zane 31 

volere 41, 101, vrusam 102 zžuita 87 ženštor 132 DOBROTVORI: 

102, 103 vrusem 102 zaujta 87 Žegla 131 || 

volet 96 vrut 103 zane 11, 226 žilježica 124 e qrinoeri i& _ ; 

volontć 108 vruta 103 zbaće 76, 86 žok 135 | Therese Sl.nn}g’m i Slobodan .Sl?vkowć Gcnarp (Sverige) 

voltur 29 vuds 121 zbate 76, 86 žos 117 ; Ivan Mavrović – Hšlovo (Zaječar) 

volui 102 vulpe 30 zbornic 108 yana 61 Zaviša Žurž – Metovnica (Bor) 

voluissem 102 vulpem 30 zbura 29 Viéa Mitrović — St. Gallen (Switzerland) 

volvo 27 vulpije 30 zeamš 44 ... Nikola Soldatovi¢ – Kučevo 

volvulus 2302 vulpis 30 zece 7:‘; 99, 115 | Novica Njagojević – Beograd 

vom avea vultur 29 zema BAARH 216 .| AR N : 

v00 95 vurdé 130, 131, zer 54, 130 BAAAHE 216 Veterin Budlmlrowf:’— Melnica (Petroyac na Mlavi) 

vorba 42, 72 134,267 zeu 62 . BaTh 250 Dr Predrag Balašević – Podgorac (Boljevac) 

vos 95 virka 131 Zeus 67 sakTH 215 Dr Mirko Madzarevié – Bigrenica (Cuprija) 

vouš 95 za 61 zgaibš 35 ocbab 248,259 i 

vrajbš 107 zalž 61 zgaibš 35 26 : 

vrajbamocitla zamš 44 zgardš 19 g 5 , PRENUMERANTI: 

| 108 zap 53 zgura 26 

| vrea 41,101,102 zapisc 107 zi 12,102, 115 Odbor za ljudska prava – Negotin 

Dusan Prvulovié¢ – Samarinovac (Negotin) 

i Miomir Đorđević — Veliki Jasenovac (Zaječar) 

Jelena i Žarko Baljević — Veliki Izvor (Zaječar) 

Viobran Kosovljanović – Halovo (Zaječar) 

Vićentije Šestaković – Bigrenica (Ćuprija) 

Svetomir Todorović — Jasenovo (Despotovac) 

Miroslav Nastasu — 

Subotica (Svilajnac)

i 

SADRZAJ VI 5. 6. Glagoli 100 

VI 5. 7. Prilozi 103 

OD ROMANSKOG S'I;ANOVNIŠTVA || VI 5.8. Predlozi i veznici 104 

DO RUMUNA TIMOCANA (VII-XVI vek) 5 VI 6. Grčke pozajmice u latinskom i rumunskom jeziku · 104 

VI Nastanak i razvoj romanskog/rumunskog jezika VI 7. Slovenske pozajmice u latinskom 

i (supstratni) leksički ostaci ovog u prizrensko- | i rumunskom jeziku i obratno 107 

timočkom dijalektu kao pokazatelji kontinuiteta VI 8. Turske pozajmice u rumunskom jeziku 108 

Vlaha/Rumuna na prostoru Timocke zone 7 VI 9. Druge leksi¢ke pozajmice 113 

VI 1. Jezik Vlaha/Rumuna Timotke zone | VII Fonetika rumunskog jezika 114 

- uvodne napomene 7 . . i 

.. i VIII Balkanizmi i leksički ostaci rumunskog jezika 

_VI 2. Istorijski izvori o ?o(·iunavskom latinitetu u prizrensko-timočkom dijalektu i argoima na 

i nastanku rumunskog jezika 8 _ prostoru Timok-Osogovo-Sara 117 

VI 3. Leksika Vlaha/Rumuna Timočke zone 15 | IX Onomastika Vlaha kao pokazatelj romaniteta na 

; e 4 

VI 3. 1. Šta se od leksike iz supstrata Balkanu sa posebnim osvrtom na Timočku zonu 148 

sačuvalo u jeziku 15 IX 1. Lična imena Braničevskog subašiluka 

VI 3.2. . 2. Leksika nasl nasleđena iz latinski jezil 

1467 godine 

edena iz latinskog jezika 20 | IX 1. 1. Registar frekventnosti 

” 

romansko- 

VI 3.3. Rekonstruisana leksika latinskog jezika 73 vlaških, srpsko-vlaških, kalendarskih i srpskih 

. | imena u viaškim selima Braničevskog 

VI 3. 4. Specifina leksika podunavskog latiniteta subagiluka 1467. godine - 185 

u rumunskom jeziku 77 

IX 2. Lična imena Vidinskog sandžaka 

VI 3. 5. Učestalost leksike nasleđene i po popisu iz 1478/81. godine 187 

iz latinskog jezika 78 IX 2. 1. Registar frekventnosti kalendarskih, 

romansko-vlaških i srpsko-vlaških imena 

VI 3. 6. Semantika leksike nasleđene ¥ 

po selima u popisu Vidinskog sandžaka 

iz latinskog jezika 7 

|| iz 1478/81. godine 192 

V1 4. Formiranje leksike - Izvedene ili nasleđene leksike 84 X Romansko/Rumunsko i drugo stanovništvo Timočke zone 

VI 4. 1. Izvedenice sa prefiksima 84 , u svetlu toponomastike 196 

VI 4.2. Izvedenice sa sufiksima 87 ZAKLJUCAK 273 

VI 5. Morfologija rumunskog jezika 91 . i CONCLUSION 293 

VI5.1. Članovi 91 ) IZVORI 315 

VI 5. 2. Imenice 92 LITERATURA 331 

VI 5. 3. Zamenice 94 ) REFERAT O DOKTORSKOJ TEZI 387 

VI 5. 4. Pridevi 97 REFERAT ASUPRA TEZEI DE DOCTORAT 401 

VI 5. 5. Brojevi 99 \ REGISTAR GEOGRAFSKIH NAZIVA 415

REGISTAR LIČNIH IMENA 

REGISTAR ETNONIMA 

REGISTAR LEKSIKE I POJMOVA 

ZADUŽBINARI, DOBROTVORI, PRENUMERANTI 

CIP - Karanorusauuja y myGnukaruju 

Haponua 6H6naoreka Cp6uje, Beorpajn 

94(497.11 THMoukKa KkpajHHa)"00/15" 

94(398) 

TALIOBUR, Cnanojby6, 1956- 

Romanizacija i romansko stanovništvo 

timočke zone od 1 do XVI veka. Knj.3/ 

Slavoljub Gacović. - Bor : Muzej rudarstva i 

metalurgije : Ariadnae filum - društvo za 

kulturu Vlaha-Rumuna severoistočne Srbije, 

2012 (Bor : Tercija). - 500 str. ; 

21 cm 

Tiraž 500. - Napomene i bibliografske 

reference uz tekst. 

– Conclusion: str. 293-313. 

- Bibliografija: str. 315-385. - Registri. 

ISBN 978-86-7257-061-8 (MRM) 

a) THMOuka KpajHHa - PoMaHH3anuja - 1-168 

COBISS.SR-ID 194731788

Gacovic Od romanskog stanovnistva do Rumuna Timocana (VII-XVI vek) knjiga III (1)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?