Yaşlıda Anamnez ve Fizik Muayene - Klinik Gelişim

Yaşlıda Anamnez ve
Fizik Muayene
Deniz SUNA ERDİNÇLER
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Geriatri Bilim Dalı
Dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaşlı nüfus gün
geçtikçe artmaktadır. 1985’de 65 yaş ve üstü bireyler
Türkiye’de toplumun %4,2’sini (2,2 milyon) oluştururken,
bu oran 2010 verilerine göre %7,2’dir (5,3 milyon). 1
Yaşam süresinin uzaması ve yaşlı popülâsyon oranındaki
artma nedeniyle geriatri ile özel olarak ilgilenmeyen
sağlık çalışanları bile gün geçtikçe daha fazla yaşlı hastayla
karşılaşmaktadır. Bu nedenle yaşlı ile sık karşılaşan
hekimlerin yaşlıdan anamnez alma ve fizik muayene
özelliklerini bilmesi önemlidir.
Yaşlı hastanın değerlendirilmesi klasik anamnez ve fizik
muayeneden bazı farklılıklar göstermektedir. Yaşlanmanın
doğal sonucu gibi düşünülen durumların altında,
aslında sessiz ama ciddi tehdit oluşturan hastalıklar yatabileceği
gibi sık rastlanan hastalıklar atipik semptomlarla
kendini gösterebilir. Yaşlanmayla sistemlerde meydana
gelen fizyolojik ve morfolojik değişiklikler hastalıklarda
meydana gelen değişikliklere benzeyebilir. Saptanan patolojik
bulgu yaşa göre normal mi Yoksa hastalığa mı
bağlı Bunlar ancak iyi bir anamnezle anlaşılabilir. 2
Yaşlanmayla görme ve işitme gibi duyusal yeteneklerde
meydana gelen azalma, kognitif fonksiyonlarda azalma,
çok sayıda kronik hastalık varlığı ve fonksiyonel bağımlılık
nedeniyle anamnez almak zordur. Bu nedenle doktor
yaşlıya daha fazla zaman ayırmalı ve sabırlı olmalıdır.
Genellikle yaşlılar tıbbi sorunlarını dile getirmekte zorlanırlar.
Çünkü semptomları müphem olabilir veya bunları
yaşlanmanın doğal bir parçası kabul eder ve söylemezler.
Nefes darlığı, görme ve işitmede azalma, inkontinans,
konstipasyon, yürüme bozukluğu, dengesizlik veya
düşmeler normal kabul edilmemelidir. Hiçbir hastalık
yaşlanmanın doğal bir sonucu gibi kabul edilmemelidir. 3
“Ne şikâyetiniz var” sorusu yaşlıda yeterli değildir. Sistemlerle
ilgili semptomlar tek tek sorulmalıdır. Örneğin;
kardiyovasküler sistemle ilgili; göğüs ağrısı, çarpıntı,
nefes darlığı, ödem, hipertansiyon, geçirilmiş Mİ öyküsü,
nörolojik sistemle ilgili; senkop, nöbet, güçsüzlük,
tremor, koordinasyon bozukluğu, dengesizlik gibi yaşlıda
sık rastlanılan hastalıklara ait semptomlar ve yaşlıda
sık rastlanılan üriner inkontinans, düşme, dengesizlik,
konstipasyon, depresyon gibi geriatrik sendromlar ile
ilgili sorular sorulmalıdır. 4
Stroke (inme), kalp krizi, baş dönmesi konstipasyon
gibi terimler yorum gerektirebilir. Örneğin; hastanın baş
dönmesinden kastettiği dengesizlik hissi veya yürürken
bastığı yeri algılayamama olabilir. Fonksiyonel kısıtlılığı
olan hastalara standart sorular uygulanamayabilir. Örneğin;
gonartroz nedeniyle hareketleri önemli ölçüde
kısıtlanmış birinde ciddi bir koroner arter hastalığı olsa
bile göğüs ağrısı veya nefes darlığı olmayabilir. 3
Yaşlıda nonspesifik semptomlar, asıl soruna odaklanmayı
güçleştirebilir. Klasik bir anamnezde hastanın ana
yakınması esas alınarak değerlendirilir. Yaşlı hastalar
gerekli gereksiz çok şey anlatıp doktorun asıl soruna
odaklanmasını güçleştirebilirler. Yaşlının motivasyonunu
bozmadan uygun sorularla anamnez yönlendirilmelidir.
Hayatında önem verdiği şeyler, başarıları ve gurur
duyduğu şeyler hakkında konuşmasına imkân sağlamak
doktor ve hasta arasında güvenli bir bağ gelişmesine yardımcı
olur. Hasta ile kurulan olumlu diyalog, ailenin de
planlanan tedavi programına katılımını sağlar.
Yaşlılarda hastalıkların klinik prezantasyonu gençlerden
farklı olabilir. Örneğin; pnömoni ateş olmaksızın fonksiyonel
kapasitede azalma veya genel durumda bozulma
gibi ortaya çıkabilir. Semptomun ne zaman başladığını
belirleyebilmek için fonksiyonel kısıtlılıkla ilgili sorular
sorulmalıdır (Ne kadar zamandır günlük işlerinizi veya
yemeğinizi yapamıyorsunuz gibi). 2
Geçirmiş oldukları hastalıkları, operasyonları, kullandıkları
ilaçları hatırlamakta güçlükleri olabilir. Hafıza bozukluğu
nedeniyle anamnez tamamlanamazsa aile bireyleri, bakıcılar
veya diğer tıbbi kayıtlardan (epikriz) yararlanılmalıdır.
Günlük yaşamla ilgili sorular sormak hastanın yaşam kalitesi,
fiziksel kapasitesi, düşünce canlılığı hakkında önemli
ipuçları verir. Alışveriş yapabilen, yemeğini hazırlayabilen
yaşlı fonksiyonel olarak bağımsızdır. Uyku ve iştahla ilgili
bilgiler hem fiziksel, hem de mental sağlık hakkında
önemli bilgiler verir. Uykusuzluk, iştahsızlık depresyon
belirtisi olabilir. Elbise ve diş ölçülerinde değişme olup
olmadığını sormak kilo kaybı veya alımı hakkında bilgi
verir. Elbise ve kişisel hijyenin değerlendirilmesi hastanın
mental ve fiziksel kapasitesi hakkında ipucu verir.
Doktor, anamnez sırasındaki ipuçlarını yorumlamak ve
karar vermek için gözlem gücünü kullanmalıdır. İpuçları
4
Klinik Gelişim

D. SUNA ERDİNÇLER
genellikle sözel değildir. Hikâyeyi anlatma şekli, konuşma
hızı, ses tonu, göz kontağı önemli ipuçları verir. 3
Kişinin yaşı, cinsiyeti, eğitim durumu, medeni hali, eş
kaybı zamanı ve nedenleri, nerede, kimlerle ve ne şartlarda
yaşadığı, memleketi, sosyal güvencesi, adres ve
telefon bilgileri gibi demografik bilgiler, muayeneyi yönlendirecek
önemli parametrelerdendir.
Yaşlılar o anki şikâyetine odaklandığından, öykü almak
güç olabilir. Fiziksel ya da mental yetersiz hastalar ise gerçek
sorunlarının farkına varamayabilirler. Uzun hikâyesi
olan medikal hastalıklar nedeniyle hekim üzerinde zaman
baskısı oluşur ve öykü yetersiz alınabilir. Bilgilerin kayıt
edilmesi, hastaya bütüncül yaklaşım ve sonraki değerlendirmeleri
yönlendirmesi açısından mutlaka gereklidir.
Kayıt süresinin uzaması, hastanın bekletilmesi hastayla
iletişimin bozulmasına yol açmaktadır. Deliryum ya da
kognitif bozukluğu olan hastalarda öncelikle hızlı değerlendirme
ve fizik muayene yapılıp, kapsamlı öykü daha
sonra hasta ve yakınlarından alınmalıdır. 5
Anamnez Teknikleri
Görüşmenin başında yaşlının güvenini kazanmak ve
rahat bir ortam sağlamak için zaman harcanırsa başarı
şansı artar. Doktorun kendini hasta ve hasta yakınlarına
tanıtması ve muayenenin özelliğini açıklaması yardımcı
olacaktır. Hastanın değerlendirildiği oda aydınlık ve ferah
olmalı, hastada güven duygusu oluşturan rahat bir
ortamda görüşme yapılmalıdır. Hastanın elini tutmak
gibi fiziksel bir temas özellikle görme ve işitme problemi
olan hastalarda iletişimi olumlu etkiler. 6
Anamnezin geçerliliği için, görüşmenin başında mental
durumu değerlendirmek gerekebilir. Bu değerlendirme
özellikle yakınları ve çocuklarının yanında, hastayı
rencide etmeden, utandırmadan veya defansif duruma
getirmeden nazik bir şekilde yapılmalıdır.
Hastaya eşlik eden kişiler hastaya sorulan soruları cevaplandırmamalıdır.
Hastanın izni olmadan bir yakınını
bulundurmak veya hasta yakını ile görüşürken hastanın
dışarı çıkartılması, hasta-doktor ilişkisini olumsuz etkiler.
Mental durum bozuk olmadıkça yalnız konuşma
konusunda hasta cesaretlendirilmelidir. 3,6
İşitsel ve görsel kayıplara bağlı iletişim problemlerinin
üstesinden gelebilmek için; Oturup hareket etmeden,
hastanın yüzüne bakarak, yavaş ve tane tane konuşulmalıdır.
Bu durum dudak okumayı kolaylaştırır, dikkat ve
konsantrasyonun devamını sağlar. Bağırarak konuşmak
gereksizdir çünkü yüksek volümlü sesleri anlamaları
güçtür. İletişimi kolaylaştırmak için varsa dişlerini, işitme
cihazını, gözlüğünü kullanması sağlanmalıdır.
Yaşlının soruları cevaplamak, soyunmak ve muayene
masasına gidebilmek için daha fazla zamana ihtiyacı vardır.
Doktor sabırlı olmalıdır.
Tıbbi Anamnez
Kronik hastalıkları, geçirmiş olduğu hastalıklar, operasyonlar,
kaza, kırık öyküsü, menopoz süresi, kaç doğum
yaptığı sorgulanmalıdır. Yapılan aşıları (tetanos, influenza,
pnömokok) ve bunlara karşı reaksiyon gelişmiş mi
sorgulanmalıdır. Yaşlılar geçirdikleri cerrahi girişimleri
genellikle hatırlamalarına rağmen, cerrahi girişimin özelliğini,
neden uygulandığını bilmeyebilirler.
İlaç Anamnezi
Altmış beş yaş üstü hastalarda ortalama 4-6 hastalık olduğu
ve yatan hastaların günde ortalama 8-10, poliklinik
hastalarının ise 3-8 ilaç kullandığı göz önüne alınırsa
ilaç anamnezi detaylı alınmalı, mümkünse reçeteleri ve
kullandığı ilaçlar görülmeli ve yakınlarına sorulmalıdır. 7
Kronik hastalıkları nedeniyle çok ilaç almak zorunda
olduklarından sık sık hata yapabildikleri gibi, uzun
zamandan beri aldıkları ilacı söyleme ihtiyacı duymayabilirler.
Reçetesiz ilaçların kullanımı ciddi sonuçlara yol
açabilir. Eğer ilaçları başkası veriyorsa, ilaçları veren kişi
ile de görüşülmelidir. Kullandığı ilaçları tanıyıp tanımadığı
test edilmeli, ilaç kullanım cetveli hazırlanmalıdır. 6
Beslenme Anamnezi
Toplum içinde yaşayan yaşlıların %5-10’unda, kurumlardaki
yaşlıların %30-85’inde, hastanede yatan yaşlıların
%30-80’inde malnütrisyon vardır. 8,9 Yaşlılarda malnütrisyon
riski Mini Nutritional Assessment (MNA) testi ile
kolaylıkla değerlendirilebilir. Altı soruda 11 puan veya
altında skoru olanlarda muhtemel malnütrisyon nedeniyle
testin uzun formu tamamlanmalıdır. 10 Beslenmeyle
ilişkili hastalıklar (diyabet, koroner arter hastalığı, konstipasyon,
vb.) yaşlıda sıktır. Bu nedenle yeme alışkanlıkları,
günde kaç öğün yediği, hangi tip besinleri tükettiği
sorgulanmalıdır. Artroz, görmede azalma, yürüme
problemleri, tremor gibi tıbbi sorunlar yaşlının yemeğini
hazırlamasını ve tüketmesini zorlaştırabilir. Üriner inkontinansı
olan yaşlılar sıvı alımını azaltabilir.
Psikiyatrik Anamnez
Psikiyatrik hastalıklar yaşlıda atipik formlarda olabilir.
Uykusuzluk, kabızlık, anoreksi, kilo kaybı, bilişsel fonksiyonda
değişiklik, vücut fonksiyonları ile ilgili artmış kaygı,
somatik yakınmalar sık karşılaşılan bulgulardır. Eşin
kaybı, emeklilik, fiziksel sağlıkla ilgili problemler yaşlıda
depresif semptomlara neden olabilir. Daha önceden herhangi
bir psikiyatrik tedavi görmüş mü, antipsikotik veya
antidepresan ilaç kullanımı var mı sorgulanmalıdır.
Fonksiyonel Durum
Fonksiyonel durum fiziksel ve kognitif sağlık ve yeterli
sosyal ve çevresel desteğe bağlıdır. Kas-iskelet sistemi
hastalıkları, diyabet, inme, inkontinans ve duyusal
bozukluklar gibi kronik hastalıklar fonksiyonel kısıtlamanın
başlayacağının önemli göstergeleridir. Yürüme,
tuvalet ihtiyacı, banyo yapma, yemek yeme, giyinme gibi
günlük yaşam aktivitelerini, yemek hazırlama, telefonu
ve parayı kullanma, alışveriş ve temizlik yapabilme, seyahat
edebilme ve ilaçlarını kullanabilme gibi enstrümantal
günlük yaşam aktivitelerini ne ölçüde yapabildikleri
araştırılmalıdır. Hasta temel günlük yaşam aktivitelerini
yerine getiremiyorsa yalnız yaşayamayacak demektir. 11
Klinik Gelişim 5

2012; 25: 4-8
Sosyal Anamnez
Yaşlının ilerde karşılaşabileceği sorunları belirlemede
sosyal anamnez faydalı olur. Aile bireyleri ve arkadaşları
ile olan ilişkileri, bakıcısı varsa bakıcıya ait özellikler, ev
içindeki yaşam koşulları, geçimini nasıl sağladığı, sosyal
güvence gibi konular mutlaka öğrenilmelidir. 6
Fizik Muayene
Genel fizik muayene kuralları yaşlıda da aynen geçerlidir.
Yaşlı hastalarda özellikle nörolojik, kardiyovasküler
sistem ve mental durum muayenesi başta olmak üzere
detaylı sistemik muayene yapılmalıdır.
Fizik muayene hasta odaya girdiğinde başlar. Dikkatli
bir kliniysen hastayla tokalaşırken el kavrama ve kas
gücünü, konuşma bozukluğunu, mimiklerini, postür ve
yürüyüşünü, çevresi ile olan ilişkisi gibi bulguları daha
görüşmenin başında farkına varmalıdır. Elbise ve kişisel
temizliği fonksiyonel kapasitesi hakkında bilgi verir.
Yaşlanmaya bağlı değişiklikler ve sık rastlanan durumlar
tanınmalı ve diğer patolojilerden ayırt edilmelidir. Yatağa
bağımlı kırılgan hastalarda kooperasyon iyi olmadığından
tam bir muayeneyi tamamlamak zor olabilir. Bu tür
hastalarda muayene iki bölüm şeklinde yapılabilir. Osteoartrit
veya osteoporoza bağlı dorsal deformitesi olan,
nefes darlığı bulunan hastalar sırt üstü yatamayabilir.
Yastıkla uygun pozisyon verilmelidir. 12
Muayeneye başlamadan önce hastanın rahatı ve mahremiyeti
sağlanmalıdır. Oda sıcak olmalı, muayene masası
yaşlının çıkabileceği yükseklikte olmalı, muayene masasında
yalnız bırakılmamalıdır.
Vital Bulgular
Boy ve kilo ölçülmeli, kilo takibi beslenme bozukluğu,
sıvı yüklenmesinin saptanması açısından daha sonraki
kontrollerde de yapılmalıdır. Kan basıncı her iki koldan
yatar-oturur ve ayakta bakılmalıdır. Ortostatik hipotansiyon
yaşlıların %10-20’inde görülen bir durumdur ancak
volüm değişikliklerinin, ilaç yan etkilerinin, uzun yatak
istirahati ve diyabetin bir bulgusu olarak da karşımıza
çıkabilir. 13 Ateroskleroz nedeniyle sertleşmiş brakial arterden
ölçüm yapıldığında, intraarteryel ölçüm değerleri
normal olsa bile kan basıncı yüksek olabilir. Uzun zamandan
beri hipertansiyonu olup hedef organ hasarı bulunmayanlarda
pseudohipertansiyon düşünülmelidir. 3
Nabız her iki koldan bakılmalı, hızı dışında ritmi de değerlendirilmelidir.
Solunum sayısı yaşlıda 16-25/dk’dır.
Solunum sayısı > 25/dakika olması diğer klinik bulgular
olmadan, alt solunum yolu enfeksiyonu bulgusu olabilir.
Yaşlıda ateşin varlığı gence göre daha ciddi bir hastalık
göstergesidir. Ateşin olmaması enfeksiyonu ekarte ettirmez.
Hipotermi yaşlıda atlanabilen bir durumdur.
Deri
Yaşlanmayla kollejen ve elastin liflerde dejenerasyon,
epidermal yapılarda atrofi, subkutan yağ dokusunda
azalma ve vasküler frajilitede artma meydana gelir. Bu
değişiklikler ciltte kuruma, incelme, kırışıklık, senil purpura,
kolay ekimoz oluşması, cilt turgorunda azalmaya
yol açar. Küçük papüler lezyonlar (cherry angiomas)
yaşlıda normaldir. Yaşlıda sık rastlanan diğer durumlar
seboreik keratoz, aktinik keratoz, seboreik dermatitdir.
Cilt kanseri (bazal cell ca) yaşlıda sıktır. Yatağa bağımlı
hastalarda dekübitis ülseri mutlaka araştırılmalıdır. 12
Baş ve Boyun Muayenesi
Orbital yağ kaybı nedeniyle gözler içeri çöker (enoftalmi),
bu bulgu dehidratasyon olarak değerlendirilmemelidir.
Arcus senilis ve presbiyopi sıktır. Işık refleksi ve
akomadasyon yavaştır. Görme keskinliği için bir metreden
parmak sayma gibi basit testler yapılabilir.
İşitmenin değerlendirilmesinde fısıltı testi kullanılabilir.
Yüksek frekanslı sesleri anlama bozulur (presbikuzi).
Hastalar işitememekten çok konuşmayı anlamakta güçlük
çektiklerini söylerler. 14 Bu tarama testleri yol gösterici
olsa da yıllık göz ve odyolojik muayene yaptırmaları
önerilmelidir.
Ağız muayenesi yaşlıda unutulmamalıdır. Takma dişi
olanlarda oral kandidiyaz, damak ve diş etlerinde enflamasyon
ve ülser araştırılmalıdır. Yaşlıda dişle ilgili
problemler beslenme bozukluğuna yol açabilir. Ağrılı,
papillaları silinmiş, düz bir dil veya angular stomatit vitamin
eksikliğinin göstergesidir.
Boyun muayenesinde tiroid bezi büyüme veya nodül için
değerlendirilmeli, lenfadenopati aranmalıdır. Asemptomatik
kişilerde karotis üfürümünün önemi belirsiz olsa da
karotisler öskülte edilmelidir. Boynun fleksiyonunda kısıtlık
osteoartritli hastalarda bulunur. Menenjitte de boynun
fleksiyonu kısıtlı olabilir fakat sağa sola hareket ettirilebilir.
Göğüs Muayenesi
Kifoz, skolyoz araştırılmalı ve vertebral çıkıntılarda hassasiyet
palpasyonla incelenmelidir. Yaşlanmayla akciğer
fonksiyonunda çeşitli değişiklikler olmasına rağmen,
bunlar fizik muayene bulgusu olarak yansımaz, fakat
yaşlıda akciğer hastalıkları ve enfeksiyonlarına eğilimi
artırır. Akciğer bazallerinde seyrek krepitan raller sağlıklı
yaşlılarda duyulabilir, her zaman kalp yetmezliği bulgusu
değildir.
İlerleyen yaşla birlikte meme kanseri insidansı artmaktadır.
Bu nedenle yıllık meme muayeneleri yapılmalıdır. 3
Kardiyovasküler Sistem Muayenesi
Kardiyak muayenede en sık karşılaşılan bulgu sistolik
üfürümlerdir. Yaşlıların %30 ile %50’sinde duyulabilir.
15 Aort sklerozuna bağlı olan üfürüm yaşlıda sıktır,
erken pik yapar ve karotislere yayılmaz, hemodinamik
olarak önemli değildir. Aort stenozuna bağlı olan geç
pik yapar ve karotislere yayılır. Dördüncü ses yaşlıda
yaygındır. Yaşlanmanın bir sonucundan çok geriatrik
popülâsyonda kardiyak hastalıkların yüksek prevalansını
yansıtır. 12 Diastolik üfürümler ve 3. ses her zaman
patolojiktir. Bilateral temporal, karotis, brakial, radial,
femoral, popliteal, dorsalis pedis ve tibialis posterior arterler
palpe edilmelidir.
6
Klinik Gelişim

D. SUNA ERDİNÇLER
Batın Muayenesi
İnspeksiyonda hastanın geçirmiş olduğu ama unuttuğu
veya söylemediği ameliyat skarı olup olmadığına bakılmalıdır.
Herni açısından inguinal kanallar ve femoral üçgenler
muayene edilmelidir. Karın kasları zayıf olanlarda
normal bir aorta pulsatil kitle olarak palpe edilip, yanlışlıkla
aort anevrizması olarak değerlendirilebilir. Karında
3 cm’den büyük pulsatil ve sıklıkla üfürümün eşlik ettiği
kitle aort anevrizması lehine düşünülmelidir. 16 Fekalom
sol alt kadranda kitle gibi palpe edilebilir. Üriner retansiyon
düşündüren bir durum varsa suprapubik bölge
perküte edilmelidir.
Genitoüriner Sistem
Anorektal bölge fissür, hemoroid, striktür ve anal sfinkter
tonusu için değerlendirilmelidir. Rektal tuşe yaşlılarda
periyodik olarak yılda bir kez yapılmalıdır. Rektal
tuşe ile fekalom, rektum tümörleri, prostat hipertrofisi
veya kanseri, anal sfinkter tonusu değerlendirilir. Kadın
hastalarda öksürmekle karın içi basınç artırılarak vajinal
ve rektal prolapsus varlığı araştırılabilir.
Kas-İskelet Sistemi
Hastanın postürü, yürümesi ve hareketini gözlemek
esastır. Oturduğu yerden veya yatar pozisyondan rahat
kalkabiliyor mu, baston veya walker kullanımı uygun
mu dikkat edilmelidir. Eklemlerde şişlik, kızarıklık, hassasiyet,
krepitasyon, subluksasyon aranmalı, eklemlerin
aktif ve pasif hareketleri değerlendirilmeli, kas gücü bakılmalıdır.
Osteoartrite bağlı deformiteler; ellerde distal
interfalangial (Heberden nodülleri) ve proksimal interfalangial
(Bouchard nodülleri) eklemlerdeki deformiteler
romatoid artrite bağlı deformite (Metatarsofalangial
eklem) ile karıştırılmamalıdır. Ayak muayenesine yaşlıda
özellikle dikkat edilmelidir. Onikomikoza bağlı sert, sarı
tırnaklar ve dejeneratif hastalıktan kaynaklanan deformiteler
sıktır. Böyle hastalarda ayakkabı seçimi önemlidir.
Periferik arterler palpe edilmeli, eğer alınamıyorsa ekstremitelerin
distali arteryal dolaşım yetmezliği açısından
(soğuk / soluk ) incelenmelidir. Alt ektremiteler venöz
yetersizlik, staz ülserleri, diyabetik yara için araştırılmalıdır.
5
Mental Durum
Mental durum muayenesi yakınma olsun olmasın her
yaşlıda yapılmalıdır. Bu değerlendirme “Folstein Mini
Mental Durum Değerlendirme Testi” ile yapılabilir. 17
Daha kısa olan ve poliklinik şartlarında kolaylıkla uygulanabilecek
olan bir tarama testi ise Mini-cog testidir. Bu
testte saat çizme ve 3 objeyi hatırlama değerlendirilir. 18
Nörolojik Muayene
Nörolojik muayene yaşlıda çok önemlidir ve makul bir
tarama kısa sürede yapılabilmelidir. Motor fonksiyonu
değerlendirmek için hastanın sandalyeye oturup kalkma
kabiliyetine bakılır. Yürüme sırasında kol bacak koordinasyonuna
dikkat edilir. “Get Up and Go” testinde
oturduğu sandalyeden destek almadan kalkarak 2-3
metre yürümesi ve tekrar oturması istenir. Bu test ile kas
gücü, postural stabilite ve yürüme fonksiyonları değerlendirilir.
Bu işlem 15 saniyeden uzun sürüyorsa daha
ileri değerlendirme gerekir. 19 El ve ayaklarda duyu muayenesi
yapılır. Yaşlanmayla alt bacakta vibrasyon hissi
azalırken, hafif dokunma ve iğne ile dokunma duyusu
değişmez. Genellikle yaşlanmayla derin tendon (diz ve
biceps) refleksleri değişmez, fakat yaşlıların yarısında aşil
refleksi bozulmuştur. Postural refleks sıklıkla bozulmuştur,
ayakta durunca öne arkaya sallanma artar. Serebellar
ve ekstrapiramidal sistem testleri yapılmalı, tremor değerlendirilmelidir.
12
Yaşlı hastanın değerlendirilmesi anamnez ve fizik muayeneden
sonra başlayarak devam eden planlayıcı bir
süreçtir. Bu süreç uzun sürelidir, sabır, dikkat ve bilgi
birikimi gerektir. Bu değerlendirme fiziksel, fonksiyonel,
mental ve sosyo-ekonomik değerlendirmeleri zorunlu
kılar. Bu değerlendirmeler sonucunda hastanın problemleri
listelenir ve çözüm yöntemleri belirlenir.
Kaynaklar
1. Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi 2010 yılı sonuçları. T.C. Başbakanlık
Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni 28 Ocak 2011;
sayı 19.
2. Gallo JJ, Fulmer T, Paveza GJ, Reichel W, eds. In: Handbook of
Geriatric Assessment, 3rd ed. Gaithersburg, MD: Aspen Publishers;
2000: 52-57
3. Beers M, Berkow R, eds. In: The Merck Manual of Geriatrics. 3rd
ed. USA: Merck & Co. Inc, 2000: 24-40.
4. Varlı M. Yaşlılarda hikâye alma ve fizik muayene: pratik yaklaşımlar.
13. Ulusal İç Hastalıkları Kongresi; 5-9 Ekim 2011; Belek,
Antalya; 2011: 48-49.
5. Döventaş A. Yaşlıda fizik muayene pratik ipuçları. 7. Ulusal Geriatri
Kongresi; 18-22 Haziran 2008; Çeşme, İzmir; 2008: 11-16.
6. Besdine RW. Clinical approch: An overwiev. In: Cassel CK, Cohen
HJ, Larson EB, Meier DE, Resnick NM, Rubenstein LZ, Sorensen
LB (eds). Geriatric Medicine, 3rd ed. New York, Springer, 1997:
155-168.
7. Fick DM, Cooper JW, Wade WE, et al. Updating the Beers criteria
for potentially inappropriate medication use in older adults of a
US consensus panel of experts. Arch Intern Med 2003; 163:2716-
2724.
8. Constans T, Bacq Y, Brechot JF, et al. Protein-energy malnutrition
in elderly medical patients. J Am Geriatr Soc 1992; 40:263-8.
9. Chapman IP. Nutritional disorders in the elderly. Med Clin N Am
2006; 90: 887-907.
10. Vellas B, Guigoz Y, Garry PJ, et al. Mini Nutritional Assessment
(MNA) and its use in grading the nutritional state of elderly
patients. Nutrition 1999; 15:116-22.
11. Karan MA. Yaşlı hastayı değerlendirme ilkeleri. Aktüel Tıp Dergisi
2004; 9:4-8.
12. Edmund HD. Free Medical Textbook. Chapter 1. History and
Physical Examination. September 27, 2010. http://medtextfree.
wordpress.com
13. Raiha I, Luuntonen S, Piha J, et al. Prevalance, predisposing
factors and prognostic importance of postural hypotension. Arch
Intern Med 1995; 155:930-35.
14. Johnson B. Geriatric Assessment. In: Landefeld CS, Palmer RM,
Johnson MA, Johnson CB, Lyons WL (eds). Current Geriatric
Diagnosis and Treatment, NewYork, McGraw-Hill Co. Inc, 2004:
16-20.
15. Bickley LS, Szilagyi PG. Bates’ Guide to Physical Examination and
History Taking, 10th ed. Philadelphia, Wolters Kluwer Health/
Lippincott Williams & Wilkins 2009: 893- 933.
Klinik Gelişim 7

2012; 25: 4-8
16. U.S. Preventive Services Task Force: Screening for abdominal
aortic aneurysm: recommendation statement. Ann Intern Med
2005; 142:198-202.
17. Folstein MF, Folstein JE, McHugh PR. “Mini Mental State” A
practical method for grading the cognitive state of patients fort
the clinician. J Psychatr Res 1975; 12:189-198.
18. Borson S, Scanlan JM, Chen P, Ganguli M. The Mini-Cog as a
screen for dementia; validation in a population-based sample. J
Am Geriatr Soc 2003; 51:1451-4.
19. Mathias S, Nayak USL, Isaacs B. Balance in elderly patients: the
“get-up and go” test. Arch Phys Med Rehab 1986; 76:387-389.
8
Klinik Gelişim