schölers leest platt - Schleswig-Holsteinischer Heimatbund eV
schölers leest platt - Schleswig-Holsteinischer Heimatbund eV
schölers leest platt - Schleswig-Holsteinischer Heimatbund eV
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
SCHÖLERS LEEST PLATT<br />
Vorlesewettbewerb 2011/2012<br />
Schirmherrschaft<br />
Minister für Bildung und Kultur<br />
des Landes <strong>Schleswig</strong>-Holstein<br />
Dr. Ekkehard Klug<br />
Veranstalter des Wettbewerbs und<br />
Herausgeber der Textsammlung<br />
<strong>Schleswig</strong>-<strong>Holsteinischer</strong> <strong>Heimatbund</strong><br />
Leitung der Redaktion<br />
Marianne Ehlers<br />
Referentin für Niederdeutsch<br />
Die Durchführung des Wettbewerbs wird unterstützt durch den<br />
Büchereiverein <strong>Schleswig</strong>-Holstein<br />
Der Wettbewerb wird gefördert durch den<br />
Sparkassen- und Giroverband für <strong>Schleswig</strong>-Holstein<br />
und die Sparkassenstiftung <strong>Schleswig</strong>-Holstein
- 2 -
Es wird wieder „op Platt“ gelesen in <strong>Schleswig</strong>-Holstein, in allen Schulen des<br />
Landes heißt es bei der neuen Runde 2011/2012: Plattdeutsch ist cool, Plattdeutsch<br />
ist eine moderne Sprache, mit der man alles ausdrücken kann. Auch<br />
wenn sie „von früher“ her kommt, ist sie doch auf der Höhe der Zeit. Es lohnt<br />
sich, sich mit ihr zu beschäftigen. Es gibt junge Autoren, die auf Platt schreiben,<br />
es gibt Bands oder auch einzelne Musiker, die <strong>platt</strong>deutsche Texte singen und<br />
mit Rock, Pop, Rap unterlegen – genauso wie bei englischen und hochdeutschen<br />
Texten.<br />
Platt macht Spaß und hat gleichzeitig als zweite Sprache unseres Landes einen<br />
hohen Stellenwert. Auch wenn im Augenblick nicht alle jungen Leute die Sprache<br />
lernen, so haben sie doch in <strong>Schleswig</strong>-Holstein gute Chancen, sie zumindest<br />
verstehen zu lernen und etwas über sie zu erfahren. Eine gute Chance<br />
dafür bietet der große landesweite Lesewettbewerb „Schölers <strong>leest</strong> Platt“.<br />
Viele Kräfte müssen mobilisiert werden, damit dieser Wettbewerb laufen kann.<br />
In den Schulen, in den Büchereien, bei den finanziellen Förderern und nicht zuletzt<br />
beim <strong>Schleswig</strong>-Holsteinischen <strong>Heimatbund</strong>, bei dem die Fäden zusammenlaufen.<br />
Wir wünschen allen Schülerinnen und Schülern im Lande viel Freude beim<br />
Platt-Lesen, viel Erfolg auf allen Ebenen – aber Mitmachen ist auch hier die<br />
Hauptsache, denn: Platt ist ganz schön cool!<br />
Dr. Ekkehard Klug<br />
Minister für Bildung und Kultur des Landes <strong>Schleswig</strong>-Holstein<br />
Reinhard Boll<br />
Präsident des Sparkassen- und Giroverbandes für <strong>Schleswig</strong>-Holstein<br />
Dr. Bernd Brandes-Druba<br />
Geschäftsführer der Sparkassenstiftung <strong>Schleswig</strong>-Holstein<br />
Rolf Teucher<br />
Vorsitzender des Büchereivereins <strong>Schleswig</strong>-Holstein<br />
Dr. Heinz-Jürgen Lorenzen<br />
Direktor der Büchereizentrale <strong>Schleswig</strong>-Holstein<br />
Jutta Kürtz<br />
Präsidentin des <strong>Schleswig</strong>-Holsteinischen <strong>Heimatbund</strong>es<br />
Dirk Wenzel<br />
Landesgeschäftsführer des <strong>Schleswig</strong>-Holsteinischen <strong>Heimatbund</strong>es<br />
- 3 -
- 4 -<br />
So fung Gott dat an ...<br />
(aus: Dat groote Bibel-Billerbook up Platt)<br />
An’n Anfang hett Gott Himmel un Eer<br />
maakt, de hele 1 Welt.<br />
Allens, wat dat gifft, kümmt vun Gott.<br />
He hett dat maakt.<br />
5 Dat weer eerst noch ’n eenzig Dörchenanner,<br />
un pickerdüüster 2 weer dat<br />
överall op de Eer.<br />
Do reep Gott:<br />
„Dat schall nu hell warrn!“<br />
10 Un dat worr hell.<br />
Un Gott keek sik dat an un meen:<br />
„Dat is goot worrn!“<br />
Gott see:<br />
„Över de Eer schall sik de blaue Heven 3<br />
15 wiesen.<br />
Vun de Eer schall Waterdamp hoochstiegen<br />
un sik in de Wulken sammeln.“<br />
Un Gott keek sik dat an un meen:<br />
„Dat is goot worrn!“<br />
20 Gott see: „An de Heven schall dat Lüchten<br />
geven!“<br />
Un he maak de Sünn un den Maan un de<br />
Steerns.<br />
Vun de Tiet an geev dat Dag un Nacht.<br />
25 Un Gott keek sik dat an un meen:<br />
„Dat is goot worrn!“<br />
1 ganze<br />
2 pechschwarz<br />
3 Himmel
ANITA CHRISTIANS-ALBRECHT 2/1<br />
geb. 1959, Beauftragte für <strong>platt</strong>deutsche<br />
Verkündigung in der ev.-luth. Landeskirche<br />
Hannover, Pastorin in Bröckel, Kirchenkreis Celle.<br />
Gott see:<br />
„In dat Water schall sik dat Leven rögen<br />
4 !“<br />
30 Un he maak de Fisch.<br />
He maak all dat, wat in’t Water leven<br />
deit, ok de Muscheln un de Seesteerns.<br />
Gott see:<br />
„Ok baven 5 in de Luft schall sik dat<br />
35 Leven rögen!“<br />
Un he maak de Vagels, de groten un de<br />
lüttjen.<br />
In all Klören 6 flogen se nu över de Eer.<br />
Un Gott keek sik dat an un meen:<br />
40 „Dat is goot worrn!“<br />
Gott see:<br />
„Ok op dat faste Land schall sik dat Leven<br />
rögen!“<br />
Un he maak all de Deerten, de op dat<br />
45 Land leevt:<br />
Tigers, Löven, Apen un Schaap un wat<br />
man sik denken kann.<br />
Un Gott keek sik dat an un meen:<br />
„Dat is goot worrn!“<br />
50 To de Landdeerten un to de Vagels un to<br />
de Fisch see he:<br />
4<br />
rühren, bewegen<br />
5<br />
oben<br />
6<br />
(frz. Couleur): Farben<br />
- 5 -<br />
„Nu seht to, dat ji all wat Lüttjes kriegt.<br />
De hele Eer schall vull warrn.“<br />
Opletzt see Gott:<br />
55 „Nu will ik wat maken, wat meist na mi<br />
utsüht.<br />
Ik will Minschen maken.“<br />
Un he maak de Minschen na sien egen<br />
Bild, he maak ehr as Mann un Fru.<br />
60 Un Gott see to de Minschen:<br />
„Un nu seht to, dat ji Kinner kriegt.<br />
De hele Eer schall vull warrn vun Minschen!<br />
Ik sett ju över de Fisch un över de<br />
65 Vagels un över all de annern Deerten.<br />
Kümmert ju dor üm un passt op de Eer<br />
op!“<br />
Gott keek sik all dat an, wat he maakt<br />
harr un segg:<br />
70 Dat is allens goot worrn!<br />
Dorüm ruh Gott sik nu ut. He see:<br />
„Ik heff dat nu all goot torecht kregen.<br />
Nu bruuk ik Ruh.<br />
Un ok de Minschen schüllt eenmal in de<br />
75 Week to Ruh kamen un an mi denken.“<br />
So hett Gott Himmel un Eer maakt.
- 6 -<br />
De Iesenbahn-Oma<br />
(frei nach Paul Maar: Die Eisenbahn-Oma)<br />
Bastian un Oma Gerda fohrt mit de<br />
Iesenbahn vun Hamborg na Flensborg.<br />
Oma Gerda is bi Bastian un sien Öllern to<br />
Besöök ween - un nu will Bastian mit ehr<br />
5 na Flensborg un en poor Daag bi ehr<br />
blieven.<br />
„Fein, dat du mitkümmst, Basti,“ seggt<br />
Oma Gerda, „denn is dat nich so langwielig<br />
för mi.“ Se vertellt sik wat. Se<br />
10 snackt över dat Footballspeel, dat se sik<br />
güstern Avend in’t Fernsehn ankeken<br />
hebbt. Oma Gerda kennt sik ut mit Football.<br />
Denn snackt se över de School.<br />
„Schall ik di mal dat ABC bibringen?“<br />
15 fraagt Oma Gerda.<br />
Basti kickt ehr verwunnert an. „Dat kann<br />
ik doch!“<br />
„Pass op, dat is en Speel, un dat geiht so:<br />
ik maak enen Satz, in de all de Wöör mit<br />
20 den glieken Bookstaven anfangt. Un<br />
denn maakst du enen Satz. Wokeen den<br />
längsten Satz henkriggt, de hett wunnen.“<br />
„Oh dull, Oma Gerda, laat uns dat sachts
MARIANNE EHLERS 2/2<br />
geb. 1953, Dipl.-Bibliothekarin, schreibt <strong>platt</strong>deutsche<br />
Kurzgeschichten und Lyrik, lebt in Bordesholm.<br />
25 mal spelen!“<br />
„Goot, höör to, en Satz mit A:<br />
Acht Adeboors arbeidt achtern alleen,<br />
aver acht Aadler angelt an’n Avend,<br />
aha!“<br />
30 Basti juucht, dat gefallt em.<br />
„Un nu maakst du enen Satz mit B!“ Oh,<br />
dat is swoor, Basti mutt lang överleggen.<br />
Man denn fallt em wat in:<br />
„Bi’t Ballspelen böögt Bibi Brummbär<br />
35 blaue Blööm bisiet!“<br />
Dat maakt Spaaß! Basti is stolt, as Oma<br />
Gerda em löövt. Nu fallt de beiden luter 7<br />
höögliche 8 Sätzen in:<br />
„En Elefant eit enen Esel. Eh, eh, eh,<br />
40 Elefant - en Esel eien? Echt elefantös!“<br />
„Fru Fleeg findt feine Fleuten, fleut Flegenleder<br />
för Flegenkinner, fiedelt Flegenmusik<br />
för Flegenkollegen.“<br />
„Norbert Neeshoorn neiht nachts nie‘e<br />
45 Neeshoornbüxen.“<br />
„Swore swarte Schachteln staht seker,<br />
seggt Susi sik - Susi seggt sik, swore<br />
swarte Schachteln staht seker.“<br />
Basti lacht un lacht. Oma Gerda vertellt<br />
7 lauter<br />
8 vergnügliche, lustige<br />
- 7 -<br />
50 em, dat se dat Speel mit ehr Bröder<br />
speelt hett, as se noch en Kind weer.<br />
De beiden markt gor nich, wo gau de Tiet<br />
vergeiht. Twee Stünnen sünd al vörbi.<br />
„Glieks sünd wi in Flensborg, Oma<br />
55 Gerda, een Satz noch!“<br />
Basti stickt jüst sienen letzten Reis-<br />
Bontje in sienen Mund, dor hett Oma<br />
Gerda en Idee:<br />
„Kiek, Kalli Kniep kaut knackige Kugeln,<br />
60 kloor kann Kalli Kniep kauen!“<br />
De Iesenbahn höllt an, de beiden stiegt<br />
ut un loopt den Bahnstieg langs. Op<br />
eenmal blifft Basti stahn. „Wat för en<br />
Satz weer denn nu de längste?“<br />
65 „Heff ik nich oppasst, seker een vun<br />
dien, Basti!“<br />
„Oma Gerda, wat maakt wi vundaag<br />
noch?“<br />
„Ik weet wat Feins. Wi gaht wat<br />
70 plücken.“<br />
„Wat plücken? Wat meenst du, Oma<br />
Gerda?“<br />
„Flensborger Flederberen för feinen<br />
Flensborger Flederbeersaft!“
- 8 -<br />
Nie nich wedder!<br />
„Ach, du leve Tiet! Al halvig twölf! Ik<br />
mutt los!“, reep ik vull Schreck, as ik op<br />
de Klock kieken dee. Ik harr mi bi mien<br />
Fründin total verklöönt. Klock ölven<br />
5 schull ik to Huus ween. Männichmal verlöövt<br />
mi mien Öllern, mit den letzten Bus<br />
to fohren; de höllt dree Minuten vör ölven<br />
vör uns Huusdöör.<br />
„Schall ik bi dien Öllern anropen, Nina?“,<br />
10 fraag mien Fründin. „Nich nödig, ik suus<br />
nu los. Ik nehm den körtern Weg över<br />
den Karkhoff 9 !“<br />
Un weg weer ik.<br />
As ik jüst op den Karkhoff weer, höör ik<br />
15 en grulig „Uhuuuuh!“ Ik verfehr 10 mi!<br />
Dor! En Huschen! Ganz verlahmt 11 stünn<br />
ik still. Keen Luut wiet un siet!<br />
Wohrschienlich weren dat Rotten, un<br />
vör de heff ik keen Bang.<br />
20 Aver villicht weer dat ok en Spöök 12 ? Ik<br />
heff al veel Spökelgeschichten <strong>leest</strong> un<br />
weet meist allens vun lege un gode Spökels.<br />
Ik weer övertüügt, dat hier blots en<br />
25 goden Geist spökeln dee. Dorüm tru ik<br />
mi wieder. Sachten un vörsichtig tast ik<br />
9 Friedhof<br />
10 erschrak<br />
11 gelähmt<br />
12 Spuk
THU-MY LY 2/3<br />
geb. 1993, mehrsprachig aufgewachsen, Schülerin<br />
am Walddörfer Gymnasium in Hamburg-Volksdorf,<br />
Mitglied der <strong>platt</strong>deutschen Arbeitsgemeinschaft.<br />
mi dörch den Nevel, de nu ok noch opkeem.<br />
Unverwohrens 13 föhl ik en ieskole Hand<br />
30 op mienen Rüch! In’n Nu dreih ik mi<br />
üm, man dor weer nix. Denn stölter 14 ik<br />
över en Steen. Bi’t Strukeln 15 worr ik<br />
enen Foot wies.<br />
Hebbt Spökels 16 Fööt?<br />
30 Ik kreeg dat Grugen 17 , mien Hart bleev<br />
meist stahn! As ik wedder Puust kreeg,<br />
leep ik wieder - so gau as ’t man güng.<br />
Man denn full ik hen!<br />
Miteens see en helle Stimm: „Du bruukst<br />
40 keen Angst to hebben. Ik hölp di! Kumm,<br />
stah op!“<br />
„Wokeen büst du - äh, sünd Se?“, fraag<br />
ik. „Ik heet Üta. Un nu kumm!“- „Büst du<br />
en goden Geist?“, fraag ik mit bevern 18<br />
45 Stimm. „Jo, so kannst du dat seggen; ik<br />
bün dien goden Geist! Un nu faat mi an!“<br />
Wi güngen los. Dor - wedder en Foot!<br />
Dat gifft dat doch nich! Dütmal keek ik<br />
ganz scharp hen. „Dat is jo blots de<br />
50 Wuttel 19 vun enen Boom!“, mark ik verlichtert<br />
20 .<br />
Poor Schreed wieder packt mi een an’n<br />
.<br />
13 plötzlich<br />
14 stolperte<br />
15 Straucheln<br />
16 Gespenster<br />
17 Grauen<br />
18 bebend<br />
19 Wurzel<br />
20 erleichtert<br />
- 9 -<br />
Arm. „Üta, kannst du mi hölpen?“, fraag<br />
ik verbiestert. Se anter nich. „Is Üta<br />
55 villicht doch en Spöök?“, dach ik bang.<br />
Op eens lüch de Maan dörch de Wulken,<br />
un ik seeg, dat ik an enen Rosenbusch<br />
fasthung. Denn höör ik Üta gresig 21<br />
schriegen. En Swarm Fleddermüüs<br />
60 sweev um Üta rüm! Ik föhl dat Süseln<br />
vun ehr Flünken, as se afdreihen deen.<br />
„Gottloff, Üta is doch en Minsch“, dach<br />
ik.<br />
Middewiel 22 weer ik frie vun de Stickels,<br />
65 un wi güngen wieder.<br />
Wi segen al de Poort vun den Karkhoff.<br />
„Ik glööv, du schaffst düt Enn nu alleen“,<br />
see Üta.<br />
„Pass goot op di op, un gah nie nich<br />
70 wedder avends över’n Karkhoff!“ –<br />
„Kloor. Tschüüs, Üta, un Dank ok<br />
schöön!“, reep ik.<br />
Denn seeg ik mien Moder an de Poort<br />
töven 23 .<br />
75 Bi’t Lopen dreih ik mi noch mal üm. Üta<br />
weer verswunnen! „Dat gifft dat doch<br />
nich; is Üta villicht doch keen Minsch?“,<br />
dach ik.<br />
21 grausig<br />
22 inzwischen<br />
23 warten
- 10 -<br />
Tiger, Lööv un Mistkäver<br />
(Nach: Max Bolliger, Mein erstes Vorlesebuch<br />
der schönsten Fabeln)<br />
Se weren al lang gode Frünnen: en groten,<br />
starken Lööv, de mit sien vulle<br />
Mähn würklich as so ’n König utseeg, un<br />
en wunnerschönen Tiger, na den sik all<br />
5 de jungen Tiger-Deerns ümkeken.<br />
Keeneen wüss worüm, aver dor weer<br />
een vun de Mistkävers, de bi den Lööv<br />
anstellt weren, de pass dat nich mit de<br />
Fründschop vun de beiden.<br />
10 „Dat schickt sik nich“, mag he dacht<br />
hebben. Oder he weer sülven geern de<br />
beste Fründ vun een vun de beiden<br />
ween.<br />
Eenmal morgens kroop 24 he den Lööv<br />
15 in’t rechte Ohr. „Hest ’t al höört?“,<br />
flüster he em to, „De Tiger vertellt överall,<br />
dat he veel stärker is as du!“<br />
De Lööv schüddel den Mistkäver ut sien<br />
Ohr un schimp: „Wat du woll weetst!<br />
20 Hool dien Klöter 25 un hau af!“ Aver he<br />
kunn doch nich recht vergeten, wat de<br />
Mistkäver seggt harr, un de ganze Dag<br />
24 kroch<br />
25 Mund, Maul
HANS HEINRICH KOLBECK 2/4<br />
1929-2010, früher IPTS-Dezernent für Lehrerfort-<br />
und -weiterbildung, Herausgeber und Autor von<br />
theoretischen Schriften zum Niederdeutschen, von<br />
Unterrichtsmaterialien und niederdeutschen Erzählungen.<br />
weer em verdorven.<br />
Den annern Dag kroop de Mistkäver den<br />
25 Tiger in’t Ohr un suster 26 em to: „Weetst<br />
du, wat de Lööv överall vertellt? He<br />
snackt minnachtig 27 vun di un seggt, du<br />
smeerst di Pomaad in’t Fell, un<br />
överhaupt weer he hunnert mal schöner<br />
30 as du!“<br />
„Du büst ja nich klook! - Wat du woll<br />
weetst!“, knurr de Tiger, schüddel de<br />
Mistkäver ut sien Ohr un schimp em<br />
noch „Ole Mistkäver!“ achterna.<br />
35 Aver vergeten kunn he ok nich recht, wat<br />
de Mistkäver em dor tosustert harr. Un<br />
recht slapen kunn he ok nich de neegste<br />
Nacht.<br />
Un as he den annern Dag wedder bi den<br />
40 Lööv ankeem, keek he em doch so ’n beten<br />
lurig vun de Siet an. Un ok de Lööv<br />
harr sik nich so as sünst. He plier 28 den<br />
Tiger an un dee, as wull he seggen: „Na,<br />
mien leve Fründ, du warrst doch woll<br />
26 flüsterte<br />
27 respektlos<br />
28 blinzelte<br />
- 11 -<br />
45 nich …“<br />
Un denn worr dat weniger mit dat Tosamenkamen.<br />
Un denn fungen se an to<br />
knurren, wenn se sik segen. Un eens<br />
Daags störten 29 se as de Willen openan-<br />
50 ner los un beten un hauen sik, as wenn<br />
se sik wunner wat vörtosmieten 30 harrn.<br />
As se opletzt mööd un afmaracht 31 vunenanner<br />
afleten un ehr Wunnen<br />
licken 32 , fraag de Lööv sienen olen Tiger-<br />
55 Fründ: „Is di egentlich kloor, worüm un<br />
woso wi uns haut hebbt?“<br />
„Na ja, de Mistkäver“, meen de Tiger.<br />
„De Mistkäver? - Kloor, de Mistkäver!“,<br />
lach de Lööv, „wat en Glück, dat wi<br />
60 dorop to snacken kaamt … – Schüllt wi<br />
em dat Fell versahlen?“<br />
„Verdeent harr he dat“, anter de Tiger,<br />
„un Straaf mutt ja egentlich sien!“ „Ach<br />
wat, vergeet dat man!“, lach de Lööv,<br />
65 „Wi beiden sünd en Enn slauer worrn, -<br />
un Mistkäver blifft Mistkäver!“<br />
29 stürzten<br />
30 vorzuwerfen<br />
31 erschöpft<br />
32 leckten
- 12 -<br />
Dor geiht nix över Football<br />
Siet de Weltmeesterschop speelt wi<br />
meist jeden Dag Football. Kai, mien<br />
Fründ, is Miro, Hannes is Poldi un ik bün<br />
Manuel Neuer. Un Sven is meisttiets<br />
5 Scheedsrichter. Jüst even vör de<br />
Weltmeesterschop is he mit ’t Rad över<br />
Kopp gahn. He wull springen mit sien<br />
BMX un hett sik sienen Arm braken. Wo<br />
he nich spelen dörv mit sienen Gipsarm,<br />
10 is he Scheedsrichter worrn.<br />
Ehrdat wi anfangt to spelen, stellt wi uns<br />
an de Middellien op un singt dat<br />
Footballleed. Den Text kenn ik ganz<br />
nau 33 : „Einigkeit und Recht und Freiheit“.<br />
15 Aver ik sing nich mit, wiel Manuel Neuer<br />
nich so goot singen kann.<br />
Dorna bestimmt de Scheedsrichter,<br />
wokeen in’t Door stahn mutt. Egentlich<br />
müss Neuer ja in’t Door. Wenn Poldi<br />
20 oder Miro aftehn 34 doot, fischt he dat<br />
Ding ut de Eck. Aver mien Opa hett<br />
seggt, dat schull ik nich maken, wiel de<br />
Doorwart ümmer de Schuld kriggt, wenn<br />
de Mannschop verleren deit. Ik finn em,<br />
25 Neuer, liekers goot.<br />
33 genau<br />
34 abziehen
HANS-HINRICH KAHRS 2/5<br />
geb. 1956, Lehrer, schreibt <strong>platt</strong>deutsche Hörspiele,<br />
Theaterstücke und Prosa, lebt in Alfstadt/ Niedersachsen.<br />
Wi speelt denn hen un her, een maakt<br />
noch den Fernsehkommentater dorto,<br />
un denn knallt wi den Ball op’t Door. Ik<br />
kenn jeden Footballer un weet ok all de<br />
30 Resultaten von de Weltmeesterschop. As<br />
Eenzigsten harr mien Broder dat Album<br />
mit de Footballbiller komplett. Dor güng<br />
all sien Taschengeld bi dörch … un Opa<br />
sien Rente ok … see he. Ik heff de dub-<br />
35 belten Biller kregen.<br />
De annern Jungs in mien Klass speelt ok<br />
Football, aver nich jeden Dag. De Deerns<br />
ok. Op’n Schoolhoff is Football för uns<br />
Klass verbaden. Uns Lehrerin is mehr för<br />
40 Yoga. Wiel ik den Lotussitz sofoorts<br />
kunn, dörven wi eenmal mit de ganze<br />
Klasse Football spelen. Dat weer echt<br />
blööd, Sven hett mi glieks utwesselt. He<br />
speel al wedder den Scheedsrichter.<br />
45 Dorbi is he al lang wedder gesund. Un he<br />
meen, de Scheedsrichter dörv ok över<br />
dat Utwesseln bestimmen. Un twee<br />
Doren hett he nich geven. Dorbi weer<br />
dat gor keen Afsiets.<br />
- 13 -<br />
50 Aver nu traineert wi richtig. Siet twee<br />
Weken sünd wi in’n Vereen. Wi hebbt ok<br />
al en Fründschopsspeel maakt. Söss to<br />
dree verloren. Na, maakt nix. Veel<br />
slimmer is, dat se mien Moder vun’n<br />
55 Platz stellt hebbt. De stünn blangen uns<br />
Door un weer dor egalweg an’t<br />
Schafutern. Ik heff ehr nich wedderkennt.<br />
As se in de Halftiet noch ümmer<br />
op den Scheri 35 rümmottern 36 dee, hett<br />
60 de ehr de rode Koort wiest. En Ordner<br />
hett ehr glieks noch veer Weken<br />
Platzverwies dorto verpasst.<br />
Villicht gah ik doch mal in’t Door. Mit<br />
Schirmmütz un Hanschen. As en Katt in<br />
60 de een oder anner Eck smieten un den<br />
Ball dor ruthalen, dor heff ik Lust to. Vör<br />
de Störmers bün ik keen beten bang. De<br />
schüllt ruhig kamen. Un wenn de<br />
Scheedsrichter mi nich vörher utwesseln<br />
65 deit, denn sing ik ok dat Footballleed<br />
mit. Richtig luut.<br />
35 Schieri (Schiedsrichter)<br />
36 rummotzen
- 14 -<br />
Weddersehn mit Markus<br />
An düt Wekenenn is bi uns Rummel. Dor<br />
freu ik mi dat hele Johr op. Twoors staht<br />
dor ümmer desülvigen Boden, un ok de<br />
Karusells sünd sik ümmer liek, aver ik<br />
5 heff dor ok ümmer enen Barg Spaaß<br />
hatt. Blots dat ik nie nich noog Geld harr<br />
för den Scooter, dat hett mi argert.<br />
Dütmal aver heff ik düchtig spoort,<br />
alleen vun mien Geld kann ik teihn Mal<br />
10 föhren, un en beten wat krieg ik je ok<br />
vun Vader.<br />
Al vun wieden höör ik de Musik vun de<br />
Karusells un ok Krieschen vun de Lüüd.<br />
Op den Platz glieks vörnan rechts steiht<br />
15 dat Karussell för de ganz Lütten.<br />
„Hänschen klein, ging allein...“ Blots<br />
wieder, dat höllt een ja nich ut!<br />
Beten wieder op de linke Siet: „Lose!<br />
Kauft Lose, Leute! Der Hauptgewinn ist<br />
20 noch zu haben!“ To’n Lachen is dat: Jeed<br />
Johr is de noch to hebben, kannst kamen,<br />
wann du wullt. Nee, dor is rein gor<br />
nix bi, wat ik hebben müch.<br />
„Platz Leute, macht Platz für die<br />
25 Kapellen!“ „Rummtata, rummtata.<br />
Wenn der Hund mit der Wurst über’n<br />
Eckstein springt ...“ Dat is ok as ümmer,<br />
aver dat maakt Spaaß! Dor marscheer ik<br />
glieks en Stück mit langs, un mien Hart<br />
30 kloppt för dull.<br />
Mmmh, düsse Ruch: Brennte Manneln!<br />
Dor kann ik nich an vörbi: „Eine kleine<br />
Tüte bitte!“ De mutt ik foorts pröven.
ANNETTA SCHULZ 2/6<br />
geb. 1932, früher Krankenschwester, schreibt<br />
hoch- und <strong>platt</strong>deutsche Kurzgeschichten, lebt in<br />
Garstedt/ Niedersachsen.<br />
„Hallo Sven!“<br />
35 „Markus? Büst wedder gesund? Hest di<br />
bannig verännert!“<br />
„Ik weet, eh, bün veel to dick worrn.<br />
‘Viel Essen ist bei eurer Krankheit nötig’,<br />
see uns Pleegersche ümmer. Giff mi mal<br />
40 en poor af vun dien Dinger, eh.“<br />
„Mientwegen. Bliffst du nu wedder to<br />
Huus?“<br />
„Ja. Binah een Johr in so 'n Pleeghuus,<br />
eh, dat langt, segg ik di! Köffst du mi en<br />
45 Braadwust?“ „Höör mal, du hest doch al<br />
mien ganzen Manneln opeten!“<br />
„Eh! Ik denk, du freust di, dat du dien<br />
olen Fründ wedder hest! Nu stell di man<br />
nich an as so ’n Giezknüppel, eh!“<br />
50 „Na goot! Denn is aver noog, ik heff<br />
mien Geld ok nich schenkt kregen.“<br />
„In Ordnung, mein Herr! Smeckt goot,<br />
eh, wisst 37 mal afbieten?“<br />
„Nee, laat man!“<br />
55 „Eh! De Scooter sünd je ok wedder dor!<br />
Ik harr woll Lust to föhren. Du ok?“<br />
„Kloor!“<br />
„Ik maak di enen Vörslag: Ik stell mi för<br />
Koorten an, eh. Wenn ik an de Kass bün,<br />
60 rennst du hen un besettst enen Wagen,<br />
du büst flinker as ik.“<br />
„Goot. För mi muttst du aver wesseln,<br />
hier, teihn Euro.“<br />
Ik pass nu op. Markus steiht jüst vör de<br />
65 Kass, dor hoolt de Scooters an. Ik flitz<br />
los. Dor is ok al Markus bi mi un<br />
37 willst<br />
- 15 -<br />
quetscht sik bi mi rin.<br />
Af geiht de wille Jagd: Wi suust krüüz un<br />
queer över de Bahn, stööt hier an, dor<br />
70 ok - uns Köpp fleegt hen un her, wi<br />
schimpt luuthals - as de annern ok: „Du<br />
Döösbartel! ... Hest dat Stüern nich<br />
lehrt? ... Büst je noch veel to lütt för düt<br />
hier!“ un all sowat. Dat is en Riesen-<br />
75 höög 38 !<br />
Schaad, al to Enn.<br />
Markus seggt: ,,Ik heff glieks för tweemal<br />
köfft, is doch recht, oder?“<br />
„Kloor! Dor kümmt de Kasserer!“<br />
80 Un los geiht dat wedder! To schaad, dat<br />
de Spaaß ümmer so kort is, aver ik kann<br />
ja noch achtmal fohren.<br />
As wi an de Kant staht un bi de annern<br />
tokiekt, segg ik: „Markus, ik krieg noch<br />
85 fief Euro vun di!“<br />
„Wat? En Fohrt kost twee Euro föfftig,<br />
eh! Du tweemal, ik tweemal - maakt nau<br />
teihn Euro. Hest keen Reken hatt in de<br />
School?“<br />
90 Fröher weer Markus doch nich so. He<br />
weer doch ümmer en prima Kumpel,<br />
hett mi doch nie nich bedragen!<br />
„Dorvun weer aver keen Snack, dat ik di<br />
friehool, ik will mien Geld!“<br />
95 He lacht mi luuthals wat ut: „Ik heff<br />
keen Geld, eh. Woher denn woll?“<br />
Nu heff ik noog; ik dreih mi um un will<br />
na Huus. As ik mi noch mal umkiek,<br />
steiht Markus al wedder an üm Koorten.<br />
38 Höög - Freude
- 16 -<br />
Dat Gnatterland<br />
Dat is al lang, lang her. Dor geev dat en<br />
groot Land. In düt Land harr en König dat<br />
Seggen, dat weer de König Gnatter, un<br />
sien Land heet Gnatterland. All Min-<br />
5 schen in düt Land, of groot, of lütt, harrn<br />
Dag för Dag en gnatterig 39 Gesicht to<br />
maken. Weer dor een, de lachen wull,<br />
keem de foorts in enen depen Bunker.<br />
En Barg Soldaten lepen dörch de Straten,<br />
10 se keken in de Hüüs un müssen foorts de<br />
Lüüd wegbringen, de dat Lachen versöchen.<br />
All harrn den ganzen Dag dormit<br />
to doon, mit en füünsch 40 Gesicht dörch<br />
de Welt to lopen.<br />
15 All Lüüd in Gnatterland weren bang, den<br />
Mund optomaken. Dat kunn ja angahn,<br />
dat de Soldaten menen, dat schull en Lachen<br />
ween. Al in’n Kinnergoorn worr de<br />
Lütten Böös-Kieken bibröcht.<br />
20 Dat geev woll Minschen in Gnatterland,<br />
de wullen so geern lachen. Un de leten<br />
sik dörch den Kopp gahn, wat se nich ut<br />
dat Land rutkamen kunnen. Aver dat<br />
güng nich. Rund üm Gnatterland geev<br />
39 mürrisches<br />
40 wütend
DETMAR DIRKS 2/7<br />
geb. 1931, früher Realschullehrer, Mitherausgeber <strong>platt</strong>deutscher<br />
Lesebücher, Plattdeutsch-Beauftragter<br />
im Landkreis Oldenburg, lebt in Großenkneten<br />
25 dat en groot Holt 41 . Un dat Holt weer<br />
vull vun hoge Planten un Struukwark mit<br />
Doorns un Stickels, dat keeneen vun de<br />
Gnatterlüüd utbüxen kunn.<br />
Aver in düt Holt, dor leev en lütt Deern,<br />
30 de kunn lachen as man een. Se wüss ja<br />
nich, dat dat verbaden 42 weer. Bi ehr<br />
vergüng nich een Dag, an den se nich anfung<br />
to smuustern 43 , denn to gnickern 44<br />
un to gluckern 45 un achteran luuthals to<br />
35 lachen.<br />
Een Dag nu funn se vör ehr Nees enen<br />
breden Weg, un so keem de Lütte ut dat<br />
Holt rut un stünn in’t Gnatterland. As se<br />
all de Minschen bekeek, de mit en böös<br />
40 Gesicht, dat Muulwark 46 na ünnen<br />
trocken, dörch de Straten lepen, kunn se<br />
nich anners. Se müss toeerst smuustern,<br />
denn gnickern un gluckern un achteran<br />
luuthals lachen. De Minschen keken ehr<br />
45 verbaast 47 an. Aver op eenmal geev dat<br />
ok för de Gnatterlüüd keen Holen mehr.<br />
Se fungen an to smuustern, denn müssen<br />
se gnickern un gluckern un achteran<br />
ok luuthals lachen. De Soldaten wullen<br />
41<br />
Wald, Gehölz<br />
42<br />
verboten<br />
43<br />
schmunzeln<br />
44<br />
kichern<br />
45<br />
glucksen<br />
46<br />
Maul<br />
47<br />
verwirrt, erschrocken<br />
- 17 -<br />
50 sik de Minschen griepen un na den Bunker<br />
bringen. Aver ok se kunnen nich<br />
anners; dat Smuustern keem över jüm,<br />
denn dat Gnickern un Gluckern, un<br />
achteran weer ok bi de Soldaten dat<br />
55 luuthals Lachen anseggt.<br />
De König höör dat Lachen in sien Slott.<br />
He worr vergrellt 48 , leet sik mit en Kutsch<br />
na de Stadt bringen un wull jüst mit sien<br />
Volk en grote Schafuterie 49 anfangen un<br />
60 de Soldaten den Opdrag geven, de Lüüd<br />
an de Kandarr 50 to nehmen. Doch ok de<br />
König wüss gor nich, wat mit em passeren<br />
dee. He füng an to smuustern, denn<br />
müss he gnickern un gluckern un<br />
65 achteran luuthals lachen.<br />
Wat is ut Gnatterland worrn? Heet dat<br />
gor nich mehr Gnatterland? Nöömt sik<br />
dat villicht nu Gnickerland? Wat is ut den<br />
König worrn? Heet he nu König Gnicker?<br />
70 Dat weet nüms. Aver wi beiden köönt ja<br />
mal dörch de Welt steveln un söken.<br />
Amenn hebbt wi Glück un findt dat Land.<br />
48 erzürnt, verätgert<br />
49 Ausschelten, Ausschimpfen<br />
50 Kandarre, Zügel
- 18 -<br />
Bert schrifft wat op<br />
(frei nach Anders Jacobsson und Sören Olsson:<br />
Berts hemmungslose Katastrophen)<br />
Moin!<br />
Wat schall ik vundaag denn schrieven?<br />
Heff dat de ganze Week nich schafft, in<br />
mien Daagbook wat rintoschrieven. Is<br />
5 mehr en Wekenbook, mien Daagbook.<br />
Ha - bald warr ik veerteihn. Ik heff<br />
höört, mit veerteihn wasst een Fluum 51<br />
ünner de Nees – un een kriggt Lust op<br />
Beer un Mopeds. Dat stimmt nich. Ik<br />
10 heff nu al Lust op Mopeds. Op Mopeds<br />
un op Deerns.<br />
Eerstmal schriev ik wat över mien<br />
Leven: ik worr boren, un denn worr ik<br />
dörteihn. En beten kort för enen Levens-<br />
15 loop, wat? Kann een ja blots en Poster<br />
vun maken un keen heel Book.<br />
Sünst noch wat? Ja, ik bün nich riek, un<br />
ik heff en Brill op de Nees. Un denn is<br />
dor noch Ove. Ove is mien Schildkrööt,<br />
20 de hett en Aquorium ganz för sik alleen.<br />
Fröher weren dor noch düre Fisch binnen.<br />
Nu nich mehr. Wo de afbleven<br />
sünd?<br />
Na, Ove is siet Wiehnachten bi mi - un<br />
25 to Niejohr harr de dat schafft: all<br />
opfreten!<br />
51 Flaum
MARIANNE EHLERS 2/8<br />
geb. 1953, Dipl.-Bibliothekarin, schreibt <strong>platt</strong>deutsche<br />
Kurzgeschichten und Lyrik, lebt in<br />
Bordesholm.<br />
Ove is en feinen Fründ, ik heff em vun<br />
Arne schenkt kregen. Arne heff ik to’n<br />
Glück nich schenkt kregen. Arne geiht in<br />
30 mien Klass. Dat langt. In de föffte Klass<br />
weer he en stillen Jung un interesseer<br />
sik för Maschinen. In de sösste Klass<br />
worr he en beten översnappt, kümmer<br />
sik blots noch üm dat Basteln vun Bom-<br />
35 men. Un he will na’n Maan 52 flegen.<br />
Na, un Erik eerst. He is ok in mien Klass.<br />
Arne will em vörutschicken na’n Maan,<br />
wenn dat sowiet is. Erik is en Bangbüx 53<br />
mit rode Ohren, kannst nix mit<br />
40 opstellen, kannst nich mal verhauen.<br />
Denn brickt he sik glatt en Arm.<br />
Erik is de eenzige, den ik kenn, de lange<br />
Ünnerbüxen driggt. Lange Ünnerbüxen,<br />
dat mutt een sik mal vörstellen! Un he<br />
45 glöövt mit dörteihn Johr noch an den<br />
Oosterhaas, för den hett he Angst.<br />
Goot, dat wi Oostern nich na School<br />
gaht, sünst müss he een Week lang tohuus<br />
blieven - denn he weer bang, de<br />
50 Oosterhaas keem em in de Mööt 54 !<br />
Nu will ik över dat Schöönste in mien<br />
Leven schrieven, dat kümmt glieks na<br />
52 Mond<br />
53 Angsthase<br />
54 in de Mööt = entgegen<br />
- 19 -<br />
Mopeds - näämlich Emilia!<br />
Emilia - dat is de schöönste Naam, den<br />
55 dat gifft. Letzt Johr funn ik dat nich, man<br />
nu finn ik dat. Emilia weer al ümmer in<br />
mien Klass, harr ik blots noch nich op<br />
den Kieker 55 , heff ik eerst in’n Harvst<br />
rutfunnen.<br />
60 Un vör een Week heff ik noch wat rutfunnen:<br />
ik heff mi in Emilia verknallt! Is<br />
dat nich schöön! Se hett dat blots noch<br />
nich markt. Anner Week geiht de School<br />
wedder los, denn draap 56 ik ehr. Blots,<br />
65 wodennig schall ik dat nu henkriegen,<br />
dat se markt, ik bün in ehr verknallt?<br />
Schall ik ehr enen Breef schrieven! Oder<br />
en SMS? Heff ja gor nich ehr Handy-<br />
Nummer.<br />
70 lk warr Arne mal fragen. Villicht hett de<br />
en Idee. Erik fraag ik lever nich, en Jung<br />
mit lange Ünnerbüxen un de vör den<br />
Oosterhaas bang is, weet sowat nich.<br />
Oder mutt ik mi eerst en Moped toleg-<br />
75 gen, ehr se mit mi snackt?<br />
Wenn ik blots wüss, wat een mit Deerns<br />
so snackt. Hett hier een en Idee?<br />
55 op den Kieker hebben = beobachten<br />
56 treffe
- 20 -<br />
De lütte Slötel an dat blaue<br />
Band<br />
Wiet, wiet weg, dor, wo de Welt to Enn<br />
is, leeg vör lange Tieden dat Land Gallinien.<br />
De Herrscher dor weer König<br />
Franz, en gresigen 57 Keerl, ganz ahn Mit-<br />
5 leed för all sien Ünnergevenen.<br />
Lang harr he op enen Söhn luert, un as<br />
he em harr, freu he sik as dull.<br />
He geev em den Naam Christian, un dat<br />
seeg so ut, as wenn em to sien Glück nu<br />
10 nix mehr fehlen worr.<br />
An sienen eersten Levensdag harr de<br />
Lütt mit eenmal enen lütten Slötel an en<br />
blaue Band üm den Hals, un keeneen<br />
wüss, wo de herkeem. Sien Vader weer<br />
15 füünsch un wull den Slötel op jede Oort<br />
un Wies loswarrn: de Kinnerfru müss em<br />
wegsmieten, de Goorner müss em in’n<br />
Goorn ingraven – söven Meter deep.<br />
Man versöch em to verbrennen un in’t<br />
20 depe Water to versupen. Man dat holp<br />
allens nix – ümmer wedder kehr de lütte<br />
Slötel torüch un hung sik an den lütten<br />
Hals. Dor geev de König op.<br />
Mit de Tiet weer uns Prinz ranwussen,<br />
25 man he harr dat Hart gegen sienen Vader<br />
verslaten 58 .<br />
Nu harr de König enen Vagel, de snacken<br />
kunn. De müss achter den Prinzen<br />
ranflegen un allens mellen, wat he den<br />
57 grässlich<br />
58 verschlossen
HANNELORE WEILAND 2/9<br />
geb. 1947, pensionierte Lehrerin, lebt in Gallin-<br />
Kuppentin im Landkreis Ludwigslust.<br />
30 Dag över so maak. Enen Dag seeg he em<br />
in de achterste Eck vun den Goorn mit<br />
en schöne Roos snacken. Dat gefull den<br />
König nich, un an’n annern Dag weer allens<br />
afmeiht un verwööst. Vun de<br />
35 Rosen weer nix mehr to sehn, blots een<br />
afbraken Roos, mit enen Schoh in de Eer<br />
pedd. Christian nehm ehr as en lütten<br />
verwunnten Vagel in de Hand un höör<br />
ehr ganz liesen snacken: „In en geheme<br />
40 Eck vun’n Goorn achter de Ellern 59 steiht<br />
en Muer 60 . Dor kann man an jeden dörteihnsten<br />
Dag en lies Rohren 61 hören.<br />
Gah na düsse Muer hen un röög ehr mit<br />
dienen lütten Slötel an.“<br />
45 De Prinz küss de starven Roos un leep<br />
ielig na de Steed, de em seggt worrn<br />
weer. De dicke griese Muer weer em<br />
noch nie nich opfullen.<br />
Kuum harr he ehr mit den lütten Slötel<br />
50 an dat blaue Band anröögt, weer en<br />
dröög Rastern 62 to hören, denn reet se<br />
uteneen un en Door weer to sehn.<br />
Un, o Wunner, ut dat Door keem en<br />
Deern. Op Hoor un Kleed leeg gröönli-<br />
55 chen Schimmel, man ut ehr Ogen lüchen<br />
de Freud un dat Glück so, as wenn de<br />
helle Sünn strahl. „Ik bün Prinzessin<br />
59 Erlen<br />
60 Mauer<br />
61 Heulen<br />
62 Rascheln<br />
- 21 -<br />
Christine un dank di för mien Befrien“,<br />
see se. Prinz Christian ümarm un küss de<br />
60 Deern.<br />
In düssen Ogenblick feeg en Storm dörch<br />
de inreten Muer. De Wind bruus in de Ellernkronen<br />
un brook dörch de Fenstern<br />
in dat Königsslott rin, dat all Dören op-<br />
65 flogen. De König seet graad bi’t Eten. He<br />
fohr tosamen, liekenbleek 63 .<br />
As sien Kroon em vun’n Kopp reten worr<br />
un de Trepp runnertrünnel 64 , renn he los<br />
un wull ehr griepen. Man dat güng nich<br />
70 so eenfach. Un so renn un renn he un<br />
sien narrschen 65 Vagel achter em ran.<br />
Keen Minsch hett mehr wat vun de beiden<br />
sehn.<br />
As Prinz Christian un Prinzessin Christine<br />
75 in’t Slott kemen, worrn se vun all Minschen<br />
willkamen heten as dat nie’e Königspoor.<br />
„Nu is dat doch Wohrheit worrn“, see de<br />
Deern, „König Franz worr mal vörher-<br />
80 seggt, wenn mi een küsst, worr he sien<br />
Kroon verleren, un dorüm hett he mi<br />
inmuern laten.“<br />
Siet düsse Tiet kann in alle Ecken vun dat<br />
Land Gallinien de Sünn schienen un de<br />
85 Wind weihen. Överall blöht Rosen un dat<br />
gifft keen Muer mehr.<br />
63 leichenblass<br />
64 herunterpurzelte<br />
65 närrischer
- 22 -<br />
Wi wannert eenfach ut<br />
Den 28. Februar avends höör Jochen<br />
Pielsteert, de Böverste vun de Hasen,<br />
dat Trinchen Nieschier, de Duuv, ehr<br />
Navers Heiner un Stine, de Lünken 66 ,<br />
5 opreegt wat vertell. An’n annern Morgen<br />
schull dat op de Heid en bannig grote<br />
Drievjagd geven. Un dat de Jägers al<br />
rein ut de Tüüt 67 weren, vunwegen dat<br />
Scheten op de armen Hasen, denn üm<br />
10 de güng dat ja toeerst! Donnerslag!<br />
„Dat sünd ja nu keen gode Utsichten“,<br />
dach sik Jochen un överlegg, wat nu to<br />
maken weer. He trummel eerstmal sien<br />
egen Sipp tohoop un vertell, wat he vun<br />
15 Trinchen Nieschier höört harr un see<br />
jüm denn, wat he sik utklamüüstert 68<br />
harr.<br />
He schick siene Neffen Hannes un Hermann<br />
un de Dochter vun sienen Swager,<br />
20 de lütt Metta, foorts los, dat se all de<br />
annern Hasen op de Heid Bescheed seggen.<br />
Un dat duer denn ok nich lang, un<br />
de Böversten vun de annern Sippen weren<br />
dor.<br />
25 „Nu warrt ‘t rieten 69 “, see Bodo Langbeen<br />
un klei sik düchtig achter de Lepels<br />
– dat maak he ümmer, wenn he sik so<br />
opreeg as nu – un fraag, wat een dorgegen<br />
maken kunn, un wat Jochen al<br />
30 wat op de Pann 70 harr?<br />
66<br />
Spatzen<br />
67<br />
rein ut de Tüüt = ganz aus dem Häuschen<br />
68<br />
ausgedacht<br />
69<br />
nu warrt rieten = Ausdruck des Erstaunens, verärgert sein<br />
70<br />
wat op de Pann hebben = eine Idee haben
MANFRED KÄTHNER 2/10<br />
geb. 1951, Verwaltungsangestellter, lebt in Stade<br />
„Kloor“, see Jochen. „wi wannert eenfach<br />
ut!“ „Utwannern? Wo schall dat<br />
denn gahn?“ fragen em de Annern un<br />
wackeln deepdenkern mit ehr langen<br />
35 Ohren.<br />
„Jungs“, see Jochen, „dat is so fein as en<br />
Acker mit Söötklee. Wi mööt röver över<br />
de Bahn, dor dörvt se nich hen, de<br />
asigen 71 Jägers.“<br />
40 Wo he dat vun wüss, fragen em de Annern,<br />
un wo se denn nu nipp un nau 72<br />
hen schullen, un wat dat dor ok seker<br />
weer un, un, un. Se hören gor nich op<br />
mit de Fragerie. Jochen Pielsteert leet<br />
45 jüm utsnacken un meen denn:<br />
„Stopp mal, leve Lüüd. Ik heff dat vun<br />
mienen Vader, un de hett dat vun sienen<br />
Vader. Dat is en oolt Geheemnis, wat in<br />
uns Sipp ümmer an den öllsten Söhn<br />
50 verarvt warrt. Kiek, dat gifft nich blots<br />
uns Heidhasen, nee, ok noch de Wooldhasen,<br />
un de leevt in’n Forst op de anner<br />
Siet vun de Bahn. Un wenn wi Heidjers<br />
mal ganz dull in de Schiet sitt, dennso<br />
55 köönt wi bi de Wooldhasen en Tietlang<br />
ünnerkrupen! Düssen Verdrag hett mien<br />
Öllervader mit de Böversten Wooldhasen<br />
afslaten – un den wüllt wi nu inlösen.<br />
Also, wi loopt nu de Heid lang, suust<br />
71 unangenehmen<br />
72 nipp un nau = ganz genau<br />
- 23 -<br />
60 denn över de Chaussee un achter den<br />
Kröger links af in den groten Forst rin. Ik<br />
heff al mienen Söhn Krischan henschickt,<br />
dat se dor Bescheed weet, dat wi<br />
kaamt.“<br />
65 Un so maken sik de Heidhasen op den<br />
Padd na den Forst, wo se bi de Verwandschop<br />
eerstmal ünnerkrupen deen.<br />
De Jägers hebbt den annern Morgen op<br />
de Heid en bannig dösig Gesicht maakt.<br />
70 Keen Haas weer dor, nich een, un ok<br />
Reineke Rootvoss kunnen se nich<br />
faatkriegen. De suus af as de Blitz un<br />
verhaal sik in een vun de groten Kaninkenlöcker,<br />
wo de jachterigen 73 Hunnen<br />
75 ok nich henkunnen.<br />
Bi dat groot Palaver, wat de Jägers denn<br />
harrn, güng op eenmal een vun de Donnerbüssen<br />
los. Dat Blie dreep een vun de<br />
Jägers so in’t Been, dat de bannig veel<br />
80 Bloot verloor. As de Jägers naher denn<br />
mit lange Nesen aftrocken weren, kemen<br />
de Heidhasen wedder ut den Forst<br />
rut un danzen vör Freud – akraat 74 an de<br />
Steed, wo de een Jäger dat Blie afkregen<br />
85 harr. Un düssen Siegerdanz maakt se nu<br />
ümmer in de Nacht vun den 29. Februar.<br />
Wenn du nipp un nau henhöörst, denn<br />
kannst ok mitkriegen, wat se dorbi luut<br />
un düütlich mit de Fööt trampelt!<br />
73 abgehetzt<br />
74 genau, akkurat
Quellenverzeichnis<br />
Die Texte sind für diese Sammlung orthographisch gegenüber<br />
der Vorlage vereinheitlicht und zum Teil gekürzt<br />
worden.<br />
1/1 Marianne Ehlers: De Opodeldoks, frei nach Sepp<br />
Strubel: „Die Opodeldoks“, Hamburg: Oetinger<br />
1985, S. 160.<br />
1/2 Sigrun Sachs: De grote Unkel Max, in „Vertell doch<br />
mal – wat för de Kinner“, hrsg. vom Norddeutschen<br />
Rundfunk, Neumünster: Wachholtz 2011,<br />
S. 82-83.<br />
1/3 Annetta Schulz: Jürgen un de Muus, in „Dat Vörleesbook“,<br />
hrsg. von der NDR Hamburg-Welle<br />
90,3; Hamburg: Quickborn 1998, S. 83.<br />
1/4 Christinanne Nölting: Dat grote Rennen, in „Perry<br />
Peerd. Dat grote Rennen“. Hamburg: Quickborn<br />
2010, S. 18-23.<br />
1/5 Hans-Heinrich Kolbeck: De Prophet Jona, Rechte<br />
beim Autor.<br />
1/6 Johanna Kastendieck: Hansi, in „Dat Vörleesbook“,<br />
hrsg. von der NDR Hamburg-Welle 90,3; Hamburg:<br />
Quickborn 1998, S. 54.<br />
1/7 Heinke Hannig: Pilzmahltiet, in Hannig, „Geschichten<br />
vun dat Glück“, Goldebek: Mohland, 2004,<br />
S.95-96.<br />
1/8 Brigitte Fokuhl: De plietschen Wörm, Rechte bei<br />
der Autorin.<br />
1/9 Hans Wilkens: De Deern mit den Luftballon, in<br />
„Dat Denkmaal“, Ekenis: Hako 2006, S. 5-6.<br />
1/10 Friedrich Hans Schäfer: Pippi geiht na School; nach<br />
Astrid Lindgren „Pippi Langstrump“, navertellt vun<br />
Friedrich Hans Schäfer, Hamburg: Oetinger 1979,<br />
S. 38-44.<br />
2/1 So fung Gott dat an ..., aus: „Dat groote Bibel-<br />
Billerbook up Platt“, hrsg. von Anita Christians-<br />
Albrecht, Ausgabe der Deutschen Bibelgesellschaft,<br />
Stuttgart, Burgdorf 2007, S. 10-21.<br />
2/2 Marianne Ehlers: De Isenbahn-Oma, frei nach Paul<br />
Maar „Die Eisenbahn-Oma“, Hamburg: Oetinger<br />
1981 (Reihe: Sonne Mond und Sterne).<br />
2/3 Thu-My Ly: Nie nich wedder, Rechte bei der Autorin.<br />
2/4 Hans Heinrich Kolbeck: Tiger, Lööv un Mistkäver,<br />
nach Max Bolliger „Mein erstes Vorlesebuch der<br />
schönsten Fabeln“, Ravensburg 1992, S. 29-31.<br />
- 24 -<br />
2/5 Hans-Hinrich Kahrs: Dor geiht nix över Football.<br />
Rechte beim Autor.<br />
2/6 Annetta Schulz: Weddersehn mit Markus, Rechte<br />
bei der Autorin.<br />
2/7 Detmar Dirks: Dat Gnatterland, in „Vertell doch<br />
mal – wat för de Kinner“, hrsg. vom Norddeutschen<br />
Rundfunk, Neumünster: Wachholtz 2011,<br />
S. 30-33, Auszug aus: „Ronja un de Geschichtenverteller“.<br />
2/8 Marianne Ehlers: Bert schrifft wat op, frei nach<br />
Jacobsson, Anders und Olsson, Sören: „Berts<br />
hemmungslose Katastrophen“, Hamburg: Oetinger<br />
1995, S. 143ff.<br />
2/9 Hannelore Weiland: De lütte Slötel an dat blaue<br />
Band, in „Vertell doch mal – wat för de Kinner“,<br />
hrsg. vom Norddeutschen Rundfunk, Neumünster:<br />
Wachholtz 2011, S. 96-99.<br />
2/10 Manfred Käthner: Wi wannert eenfach ut, in<br />
„Vertell doch mal – wat för de Kinner“, hrsg. vom<br />
Norddeutschen Rundfunk, Neumünster: Wachholtz<br />
2011, S. 73-75.<br />
3/1 Birgit Lemmermann: Vaders un anner ne’e Keerls<br />
för Ma, in: Lemmermann, „Ebbe un Hehn“. Bremen<br />
2007. S. 30ff<br />
3/2 Antoine de Saint-Exupery: De veerte Planet, in<br />
„Der kleine Prinz“. Plattdüütsch vun Arnd Immo<br />
Richter, Nidderau: Naumann 2000, S. 45-49.<br />
3/3 Melf Binge: Krank wesen, aus „Water op drööge<br />
Land“, Kiel: Jung 1985, Rechte beim Autor.<br />
3/4 Hans-Hinrich Kahrs: Verleevt, Rechte beim Autor.<br />
3/5 Bernhard Koch: Nüms will mi hebben, in „Glück<br />
hatt“, hrsg. vom NDR, Neumünster: Wachholtz<br />
1998, S. 65-66.<br />
3/6 Marianne Ehlers: Bi de Aborigines, frei erzählt<br />
nach Marlo Morgan „Traumreisende“, München:<br />
Goldmann, 2000.<br />
3/7 Wolfgang Sieg: Hochtiet in Bockelbüttel, in „Sigi<br />
Sünnschien sien Stories“, Hamburg: Quickborn<br />
1985, S. 155-157.<br />
3/8 Heiko Gauert: Flickwark, Rechte beim Autor.<br />
3/9 Heiko Gauert: Harry, Rechte beim Autor.<br />
3/10 Annetta Schulz: Anners mutt dat nu warrn! Rechte<br />
bei der Autorin.<br />
Trotz umfangreicher Bemühungen, die Rechte einzuholen, ist es uns<br />
in Einzelfällen nicht gelungen, die gegenwärtigen Rechteinhaber zu<br />
ermitteln. Honorarforderungen der Rechteinhaber bleiben selbstverständlich<br />
gewahrt.
Plattdüütsch in’n Hörfunk<br />
• Hör mal’n beten to -<br />
Die <strong>platt</strong>deutsche Morgenplauderei<br />
(jeden Werktag, 10.40 Uhr)<br />
• Von Binnenland und Waterkant –<br />
(Montag bis Freitag, 20.05 Uhr – 22.00 Uhr)<br />
o Aktuelle Reportagen, Interviews, Buchbesprechungen,<br />
Theaterrezensionen in der ersten Stunde.<br />
Außerdem „<strong>Schleswig</strong>-Holsteins Topographie“<br />
(Mo/Mi), „Dat Wedder op Platt“ (Do). Montags:<br />
Schwerpunkt Plattdeutsch in der zweiten Stunde<br />
mit Berichten, Portraits, Autorenlesungen „Platt<br />
live“, Rätsel „Platt für Plietsche“<br />
- 25 -<br />
• „De Week op <strong>platt</strong>“<br />
(sonnabends, 8.15 Uhr)<br />
der satirische Wochenrückblick<br />
• Niederdeutsches Hörspiel<br />
(jeden zweiten Freitag, 21.00 Uhr)<br />
• „Platt live“<br />
Plattdeutsche Lesungen (seit 1969) anwechselnden<br />
Orten sowie das <strong>platt</strong>deutsche Musikfest<br />
beim „Kunstflecken“ Neumünster<br />
• Niederdeutscher Erzählwettbewerb<br />
„Vertell doch mal“<br />
mit Radio Bremen, der PNE Wind AG und dem<br />
Ohnsorg-Theater Hamburg<br />
o (ausgezeichnet mit dem Niederdeutschen<br />
Literaturpreis der Stadt Kappeln 1994<br />
• darüber hinaus gibt es auf der NDR1 Welle Nord<br />
<strong>platt</strong>deutsche Anteile im gesamten Tagesverlauf
De Bökerie is ok för di!<br />
Pünktlich zum Start des <strong>platt</strong>deutschen Vorlesewettbewerbes gibt es in den Büchereien in <strong>Schleswig</strong>-Holstein<br />
jetzt auch Wissensboxen mit zahlreichen <strong>platt</strong>deutschen Medien. Doch Büchereien<br />
können noch viel mehr. Hier erfährst du, warum es sich lohnt, die öffentlichen Büchereien zu nutzen:<br />
Vom Buch bis zur Blu-Ray – das Angebot der öffentlichen Büchereien<br />
Mehr als 150 öffentliche Büchereien und 13 Fahrbüchereien in ganz <strong>Schleswig</strong>-Holstein, von Flensburg<br />
bis Lauenburg, von Helgoland bis Fehmarn, halten die verschiedensten Medien für dich bereit:<br />
• Bücher<br />
• Zeitschriften<br />
• CDs, DVDs<br />
• Blu-Ray-Discs<br />
• PC- und Konsolenspiele<br />
• Brettspiele<br />
Spannende Filme, Hörbücher und Lesefutter in Form von Krimis & Thrillern, Fantasy-Romanen,<br />
historischen Abenteuern, Mangas und Comics aber auch Sachbücher und Zeitschriften zu Themen<br />
wie Sport, Musik und Zeitgeschehen – das alles findest du in der Bücherei in deiner Nähe. Und noch<br />
vieles mehr!<br />
Der Internet-Zentralkatalog der Büchereizentrale enthält darüber hinaus rund 400.000 Titel aus<br />
dem Medienangebot der öffentlichen Büchereien im ganzen Land. Über 100 Büchereien in <strong>Schleswig</strong>-Holstein<br />
bieten dir die Möglichkeit, diese Titel per E-Mail zur Abholung in deine Bücherei zu<br />
bestellen.<br />
Hilfe für die Hausaufgaben – die Munzinger Online Datenbanken<br />
Du bist auf der Suche nach Informationen für deine Hausaufgaben, Hausarbeiten oder Referate und<br />
wirst im Internet nicht fündig? Kein Problem, denn 27 öffentliche Büchereien in <strong>Schleswig</strong> Holstein<br />
bieten dafür auf ihrer Homepage den schnellen und kostenlosen Zugang zum reichhaltigen Wissen<br />
der Munzinger Online Datenbanken und der Brockhaus-Online-Enzyklopädie – und das jederzeit von<br />
zu Hause aus. Hier findest du viele verlässliche Informationen zum Beispiel zu Personen, Ländern,<br />
Geschichte und Pop.<br />
Autoren und Künstler hautnah erleben – die Kinder- und Jugendbuchwochen<br />
Seit 27 Jahren finden im November in den Büchereien in <strong>Schleswig</strong>-Holstein die Kinder- und Jugendbuchwochen<br />
statt. Bei Lesungen, Theateraufführungen und Poetry Slams lernst du Autoren<br />
und Künstler hautnah kennen und kannst dich im Rahmen von Schreibwerkstätten und Workshops<br />
selbst literarisch betätigen.<br />
Eine Belohnung fürs Schmökern – der FerienLeseClub<br />
Auch in den Sommerferien lohnt sich ein Büchereibesuch! In über 50 Büchereien in <strong>Schleswig</strong>-<br />
Holstein nehmen mittlerweile mehr als 5.000 Schülerinnen und Schüler am FerienLeseClub (FLC)<br />
teil. Das Tolle daran: In den Ferien kannst du als Clubmitglied aus vielen spannenden Büchern deine<br />
Lieblingslektüre aussuchen. Bei der Rückgabe musst du nur noch ein paar Fragen zu den Büchern<br />
beantworten, und schon erhältst du das begehrte FLC-Zertifikat, das du nach den Ferien in dein<br />
Zeugnis eintragen lassen kannst.<br />
Weitere Informationen zu den Angeboten und zur Anmeldung erhältst du in deiner Bücherei oder<br />
unter www.bz-sh.de.<br />
Die öffentlichen Büchereien in <strong>Schleswig</strong>-Holstein freuen sich auf deinen Besuch!<br />
- 26 -
Textauswahl und Vereinheitlichung der<br />
Texte<br />
Für die Auswahl der Texte wurde eine Redaktion<br />
gebildet, die geeignete, das heißt altersgerechte Literatur<br />
zusammengestellt hat. Dabei wurden Inhalte,<br />
Themen und Formen beachtet – zusätzlich auch<br />
auf den Wert der Wiedererkennung gebaut, etwa<br />
bei Übersetzungen aus dem Hochdeutschen.<br />
So ist ein breites Spektrum an kind- und jugendgemäßer<br />
Vorleseliteratur für folgende drei Altersgruppen<br />
entstanden:<br />
1: 3. -4. Schuljahr<br />
2: 5. -7. Schuljahr<br />
3: 8. -10. Schuljahr<br />
Damit dieses Textheft seinen Zweck erfüllen kann,<br />
sind die Beiträge unter Vernachlässigung der regionalen<br />
Eigentümlichkeiten in bezug auf die Schreibung<br />
vereinheitlicht worden. Den Autoren ist dafür<br />
zu danken, dass sie einer solchen Veränderung ihrer<br />
Texte zugestimmt haben.<br />
Innerhalb des landesweiten Wettbewerbs musste<br />
eine Textbasis geschaffen werden, die von allen<br />
Teilnehmern ohne allzu starke Leseschwierigkeiten<br />
aufgrund von regionalen Charakteristika gelesen<br />
werden kann. Zugleich sind ältere Schreibungen<br />
aufgehoben worden, weil sie das Lesen unnötig<br />
kompliziert machen.<br />
Die Vereinheitlichung der Texte hat insbesondere<br />
zum Ziel, den Schülerinnen und Schülern die Chance<br />
zu eröffnen, zwischen den Texten ungehindert<br />
auswählen zu können. Noch viel wichtiger für die<br />
Lesenden ist es, dass sie von jedem Text aus, ohne<br />
durch regionale Schreibungen gestört zu werden,<br />
zu ihrer örtlichen Aussprache gelangen können.<br />
Damit können sie auch mit Familienmitgliedern<br />
üben.<br />
Die schon im Plattdeutschen geübten Schülerinnen<br />
und Schüler können zudem auf dieser Basis ihre<br />
„eigene“ Mundart zu sprechen. Auch wenn die sogenannten<br />
„<strong>Schleswig</strong>er Formen“ in den Textheften<br />
nicht auftauchen, dürfen diese selbstverständlich<br />
beim Lesewettbewerb verwendet werden.<br />
Beispiel: wenn im Text die Wendung „wi maakt“<br />
oder „wi speelt“ steht, darf der Lesende auch „wi<br />
maken“ und „wi spelen“ sagen, wenn er es so<br />
kennt bzw. wenn diese Formen in der Region<br />
verankert sind.<br />
- 27 -<br />
Bei der Vereinheitlichung ist das Regelwerk, das bei<br />
Johannes Sass aufgeführt wird 1 , zugrunde gelegt<br />
worden.<br />
- „Es werden nur solche Schriftzeichen verwandt,<br />
die auch im Hochdeutschen gebräuchlich sind.“<br />
(Seite 16)<br />
- Außerdem wird zur leichteren Orientierung im<br />
Schriftbild immer die Anlehnung an das Hochdeutsche<br />
gesucht.<br />
- Mit dem Auslassungszeichen (Apostroph) werden<br />
in dieser Sammlung Verkürzungen des Artikels<br />
und andere Verkürzungen (in’e = in de) und<br />
Zusammenziehungen bezeichnet (hau ‘k - hau<br />
ik).<br />
- Einfaches und doppeltes g zwischen Selbstlauten<br />
wird als g gesprochen (neger - näher), g am<br />
Ende eines Wortes als ch (leeg - schlimm), g und<br />
gg vor einem t als ch (liggt - liegt).<br />
- Lange Selbstlaute in offener Silbe sind grundsätzlich<br />
einfach geschrieben, nur das lange i erscheint<br />
wie im Hochdeutschen auch als ie. Der<br />
Schüler kann also erkennen, dass der Selbstlaut<br />
in mehrsilbigen Wörtern vor einem einfachen<br />
Mitlaut lang zu sprechen ist: heten, maken, bruken,<br />
roken und rieden.<br />
- Langer Selbstlaut in geschlossener Silbe wird<br />
durch Doppelvokal bezeichnet bzw. durch<br />
Dehnungs-h (wie im Hochdeutschen): Kruut,<br />
Moot bzw. Koh, Böhn.<br />
- Einfaches a wie in maken, doppeltes a wie in<br />
Aap, ah wie in Fahrt werden wie der dänische<br />
Laut in Aarhus ausgesprochen bzw. wie eine lange<br />
Version des o in Motte.<br />
- Genauso werden die Selbstlaute in den häufig<br />
gebrauchten Kurzwörtern dor, gor sowie der<br />
doppelte Selbstlaut in poor/Poor (Doppelung<br />
wegen der Analogie zum Hochdeutschen) ausgesprochen.<br />
Sollten Schwierigkeiten mit der Schreibung bestehen,<br />
lesen Sie bitte die vollständigeren Anweisungen<br />
bei Sass oder richten Sie Ihre Anfragen an<br />
<strong>Schleswig</strong>-<strong>Holsteinischer</strong> <strong>Heimatbund</strong>,<br />
Hamburger Landstraße 101<br />
24113 Molfsee<br />
Tel. 0431-98 384-0<br />
Email: info@heimatbund.de<br />
1 Der neue Sass: Plattdeutsches Wörterbuch (mit Regeln für die<br />
<strong>platt</strong>deutsche Rechtschreibung), hrsg. von der Fehrs-Gilde,<br />
Gesellschaft für niederdeutsche Sprachpflege, Literatur und<br />
Sprachpolitik e.V., Neumünster: Wachholtz Verlag 2009, 5. Auflage
Redaktion:<br />
Christoph Ahlers, Redakteur, NDR 1 Welle Nord<br />
Marianne Ehlers, Referentin für Niederdeutsch beim SHHB,<br />
Autorin, Redaktionsleitung<br />
Heiko Gauert, Schulleiter, Autor<br />
Dr. Reinhard Goltz, Geschäftsführer, Institut für niederdeutsche<br />
Sprache (INS) in Bremen<br />
Volker Holm, Leiter des Zentrum für Niederdeutsch, Ratzeburg<br />
Ingwer Oldsen, Leiter des Zentrums für Niederdeutsch, Leck<br />
Waldtraut Vogt, Landesbeauftragte für Niederdeutsch<br />
in der Schule<br />
Ein besonderer Dank gilt:<br />
Stefan Meyer<br />
vom Landschaftsverband Oldenburg in Niedersachsen,<br />
für die Erlaubnis zur Verwendung des Logos und der Postkarten<br />
von „Platt ist cool“<br />
Heidrun Schlieker<br />
Bilderbuchautorin aus Burgwedel in Niedersachsen, für die<br />
Bereicherung durch viele fröhliche und passende Illustrationen<br />
Kontakt: www.hschlieker.de<br />
Heinrich Thies<br />
2. Vorsitzender der Fehrs-Gilde e.V. und Herausgeber des<br />
Sass’schen Wörterbuches, für seine umfassende Bearbeitung<br />
des aktuellen Textheftes nach dem Regelwerk von Sass<br />
- 28 -