25.02.2014 Aufrufe

atp edition Lateralverhalten elastischer Bahnen vereinfacht modelliert (Vorschau)

Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.

YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.

5 / 2011<br />

53. Jahrgang B3654<br />

Oldenbourg Industrieverlag<br />

Automatisierungstechnische Praxis<br />

<strong>Lateralverhalten</strong> <strong>elastischer</strong><br />

<strong>Bahnen</strong> <strong>vereinfacht</strong> <strong>modelliert</strong> | 24<br />

WIA-PA: A New Standard<br />

for Wireless Communication | 38<br />

Technologie-Roadmap<br />

Automation 2020+ Energie | 46<br />

Life Cycle Cost Model for<br />

Distributed Control Systems | 56


editorial<br />

Smart Grid braucht<br />

Automatisierung<br />

Zur Stillung ihres Energiehungers erzeugt die Menschheit aus fossilen Energieträgern<br />

Strom exakt nach ihrem Bedarf: zu jeder Zeit genau so viel, wie<br />

die Nachfrage erfordert. Die Stromerzeugung aus direkter Sonneneinstrahlung<br />

und Windkraft schränkt diese Freiheit ein, da sie zeitlich und örtlich<br />

unbeeinflussbar schwankt. Zudem gilt es, sie mit den existierenden Energiesystemen<br />

auf fossiler und nuklearer Basis systemkonform zu koppeln.<br />

Die Nutzung der sogenannten regenerativen Energien mit einem derzeit<br />

für 2050 geplanten Anteil von mehr als 50 % im Mix der Primärenergie erfordert<br />

somit einen Paradigmenwechsel:<br />

Elektrische Energie wird nicht mehr zu jeder Zeit in einer nur durch<br />

die Anschlussbedingungen und einen festen Tarif begrenzten Menge<br />

zur Verfügung stehen.<br />

Die flächige Verteilung von direkter Sonneneinstrahlung und Wind<br />

bewirken eine hochgradige Dezentralisierung der Energieerzeugung<br />

(virtuelle Kraftwerke).<br />

Die bisher klare Trennung von Erzeuger und Verbraucher wird<br />

unscharf („Prosumer“).<br />

Große und gleichzeitig flexible Energieverbraucher wie die Elektromobilität<br />

werden zum Ausgleich der Einstrahlungsvolatilität beitragen<br />

müssen.<br />

Damit entsteht ein komplexes Echtzeit­Optimierungsproblem! Verfügbarkeit,<br />

Preis und Qualität elektrischer Energie sind unter Berücksichtigung eines<br />

weiterhin vorhandenen, zumindest fossil basierten Energieangebotes unter<br />

Beachtung sozio­ökonomischer Rahmenbedingungen mittels volatiler Marktbedingungen<br />

zu optimieren und zu steuern. Dafür hat sich der Begriff „Smart<br />

Grid“ etabliert. Das Schlagwort vom „Internet der Energie“ adressiert die<br />

Vernetzung und den notwendigen Informationsfluss. Die adäquaten Szenarien<br />

(„Use Cases“) und die passenden Marktmodelle sind in Arbeit.<br />

Eine solche Komplexität ist ohne das hoch entwickelte methodische Rüstzeug<br />

der Automatisierungstechnik nicht zu bewältigen. Beginnend mit der<br />

Modellierung verteilter Echtzeitsysteme verfügt die Automatisierungstechnik<br />

über mächtige Verfahren zur dynamischen Modellierung und Simulation<br />

sowie zur multikriteriellen Optimierung der Eigenschaften komplexer<br />

Funktionsnetze. Anwendungsfelder im Smart Grid sind zumindest die Automatisierung<br />

in und von Gebäuden („home automation“) und die Automatisierung<br />

der Verteilungsnetze unter Einbezug von in der Fläche verteilten<br />

Erzeugern (Photovoltaik, Mini­Heizkraftwerke, Brennstoffzellen). Damit<br />

entsteht die Kopplung mit einer vernetzten Gasversorgung (Erdgas, Biogas).<br />

Eine entsprechende Normung, beginnend bei Planungs­ und Beschreibungsmethoden<br />

wie IEC 61850, für dynamische Netzmodelle und die<br />

Schnittstelle zwischen dem Energiesystem und den zukünftig aktiven<br />

Marktteilnehmern ist unverzichtbar. Spezifische regulatorische Aspekte<br />

und gesetzliche Anforderungen sind durch Automatisierungs­ und Informationstechnik<br />

sicherzustellen.<br />

Die Automatisierungstechnik ist unverzichtbare Disziplin im Smart Grid<br />

und muss ihre Rolle frühzeitig annehmen!<br />

Prof. Dr.<br />

Hartwig Steusloff,<br />

Fraunhofer IOSB,<br />

Karlsruhe<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

3


Inhalt 5 / 2011<br />

Verband<br />

6 | Mit Automation die Herausforderungen meistern<br />

Fachhochschulen und Industrie im engen Dialog<br />

Forschung<br />

7 | Mensch und Maschine arbeiten sicher zusammen<br />

Ambidexterer Roboter erlaubt komplexe Operationen<br />

branche<br />

8 | Rekord in der Fertigungsautomatisierung –<br />

Die Prozesstechnik zieht 2011 nach<br />

Smart Grids bringen Zusatzschub für die Branche<br />

9 | Wireless – Der Weg zur optimalen Anwendung<br />

Assembly on the fly für Montage im Fließbetrieb<br />

10 | Abschied von COM und ActiveX: FDT 2.0<br />

basiert auf der Microsoft-.NET-Technologie<br />

14 | Virtuelles Labor für Automatisierungstechnik –<br />

Simulationssoftware erlaubt interaktives Lernen<br />

18 | ISO 26000: Herausforderungen und Chancen –<br />

Starten Sie mit uns ein ISO-26000-Pilotprojekt!<br />

Praxis<br />

20 | DIN EN 62424: Den Übergang zwischen Fließbild<br />

und CAE-System ohne Brüche realisieren<br />

4<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


Verträgt auch<br />

harte Sachen<br />

hauPtbeiträge<br />

24 | <strong>Lateralverhalten</strong> <strong>elastischer</strong><br />

<strong>Bahnen</strong> <strong>vereinfacht</strong> <strong>modelliert</strong><br />

Teil 2<br />

g.brandenburg<br />

38 | WIA-PA: A New Standard<br />

for Wireless Communication<br />

o. Jinsong, L. dan<br />

46 | Technologie-Roadmap<br />

Automation 2020+ Energie<br />

t. Wehnert, M. Winzenick<br />

56 | Life Cycle Cost Model for<br />

Distributed Control Systems<br />

M. dix, r. gitzeL, c. M. stich<br />

rubriken<br />

3 | Editorial<br />

66 | Impressum, <strong>Vorschau</strong><br />

Hohe Langzeitstabilität<br />

bei aggressiven Medien?<br />

Jetzt möglich mit dem<br />

OPTIFLUX 5300.<br />

Denn sein Messrohr aus Hochleistungskeramik<br />

ist speziell für<br />

anspruchsvolle Applikationen<br />

entwickelt. Dazu zählen:<br />

• Hoch korrosive Medien<br />

• Hoch abrasive Medien<br />

• Hohe Temperaturwechsel<br />

Um eine mechanische Belastung<br />

beim Einbau des OPTIFLUX 5300<br />

zu vermeiden, ist das Keramikmessrohr<br />

der Flanschversion<br />

schwimmend gelagert. Damit<br />

ist im Brandfall für höchste<br />

Leckagesicherheit gesorgt.<br />

KROHNE – Chemie ist unsere Welt.<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

5


verband<br />

Mit Automation die Herausforderungen meistern<br />

INtENSIVE DISkUSSIONEN auch bei der Abendveranstaltung<br />

prägen den VDI-Kongress Automation. Bild: VDI<br />

Wie kann die Automation zu einem hohen Sicherheitsstandard<br />

beitragen? Wie hilft sie, globale gesellschaftliche<br />

Herausforderungen zu meistern? Diese Fragen<br />

bilden den roten Faden des VDI-Kongresses Automation<br />

2011 am 28. und 29. Juni in Baden-Baden.<br />

„Die Automation spielt eine bedeutende Rolle beim<br />

Schutz des Menschen und der Umwelt vor Gefahren“, sagt<br />

Tagungsleiter Dr. Peter Adolphs, Geschäftsführer Fabrikautomation<br />

bei Pepperl+Fuchs. „Ohne verantwortungsbewusste<br />

Automation lassen sich die zunehmend komplexen<br />

Anlagen, Prozesse und Systeme nicht sicher beherrschen.“<br />

Adolphs ist in diesem Jahr neuer Leiter des<br />

Automatisierungskongresses, gemeinsam mit Dr. Kurt D.<br />

Bettenhausen von Siemens, Prof. Dr. Ulrich Jumar vom<br />

Institut für Automation und Kommunikation sowie<br />

Dr. Norbert Kuschnerus von Bayer Technology Services.<br />

Das Programm bietet vier parallele Sektionen, zwischen<br />

denen die Teilnehmer wählen können: Design &<br />

Engineering, Methoden & Technologien, Prozessautomation<br />

sowie Automation im Alltag beziehungsweise Fertigungsautomation.<br />

Zu den Vortragsthemen zählen beispielsweise<br />

„Herausforderungen bei der Projektierung<br />

eines Feuer- und Gassystems“, „IO-Link Integration in<br />

Engineering-Tools und Steuerungen“, „Wasser und Abwasser<br />

fordern die Automatisierungstechnik“ oder „Simulationsbasierte<br />

Steuerung von Druckluftstationen“.<br />

Neu ins Programm integriert sind kurze Posterpräsentationen<br />

mit Praxisbeispielen – etwa zum Vergleich numerischer<br />

Löser zur Simulation steifer und hybrider Systeme,<br />

zur Optimierung der Life-Cycle-Kosten von pharmazeutischen<br />

Produktionsanlagen oder zur Plug & Work<br />

Automation in der Intralogistik.<br />

Parallel zum Kongress Automation finden die VDI-<br />

Fachtagungen „Wireless Automation“ (www.vdi.de/<br />

wireless) sowie „Industrielle Robotik“ (www.vdi.de/<br />

robotik) statt. Somit besteht während der Pausen für die<br />

Teilnehmer aller drei Veranstaltungen die Möglichkeit<br />

zum fachlichen Austausch, etwa im Rahmen der gemeinsamen<br />

Fachausstellung. Informationen und Anmeldung:<br />

www.automatisierungskongress.de<br />

VDI WISSENSFORUM,<br />

Kundenzentrum, Postfach 10 11 39,<br />

D-40002 Düsseldorf, Tel. +49 (0) 211 621 42 01,<br />

Internet: www.vdi-wissensforum.de<br />

Fachhochschulen und Industrie im engen Dialog<br />

Der Dialog zwischen Hochschulen und der Industrie<br />

stand beim 8. Fachkolloquium für Angewandte Automatisierungstechnik<br />

in Lehre und Entwicklung an Fachhochschulen<br />

(AALE) im Vordergrund. Das spiegelte sich<br />

erneut in der Struktur der Vortragenden und rund 200<br />

Besucher der Veranstaltung am Göppinger Standort der<br />

Hochschule Esslingen wider: Jeweils etwa die Hälfte kam<br />

aus der Industrie und von Fachhochschulen.<br />

40 Vorträge namhafter Experten, aber auch Beiträge mit<br />

studentischer Beteiligung vermittelten den Teilnehmern<br />

aus Deutschland, Österreich und der Schweiz viele interessante<br />

Ideen und Eindrücke. Als Schwerpunktthemen<br />

kristallisierten sich in diesem Jahr die funktionale Sicherheit,<br />

Energieeffizienz und Objektorientierte Programmierung<br />

in der Automatisierungstechnik heraus. So stellte<br />

der Namur-Vorsitzende Dr. Norbert Kuschnerus in einem<br />

der eröffenden Plenarvorträge die Einschätzung der<br />

Namur zur funktionalen Sicherheit dar.<br />

Ausrichter der Konferenz war in diesem Jahr die Fakultät<br />

„Mechatronik und Elektrotechnik“ der Hochschule Esslingen<br />

am Standort Göppingen. Organisator Professor Dr.-Ing.<br />

Karl-Heinz Kayser von der Hochschule Esslingen in Göppingen<br />

zieht eine positive Bilanz: „Wir haben eine sehr<br />

große und positive Resonanz erfahren und freuen uns, dass<br />

wir ein so hochkarätiges Programm anbieten konnten“.<br />

Professor Dr.-Ing. Reinhard Langmann, Vorsitzender<br />

des Fördervereins der AALE-Konferenz (VFAALE) und<br />

Vorstand des Tagungsbeirats betont: „Besonders wichtig<br />

ist und bleibt der Dialog zwischen den Hochschulen mit<br />

ihren Professoren und den Industrievertretern.“ Diese<br />

Kommunikation sei bedeutsam, damit die Lehrinhalte<br />

auf die Praxis in den Unternehmen abgestimmt und ständig<br />

auf dem Stand der modernen Technik seien.<br />

Der AALE Student Award wurde diesmal verliehen an<br />

Dipl.-Ing. Daniel Tritschler und Steven Rinke BSc.<br />

Tritschler wurde in der Master/Diplomkategorie ausgezeichnet<br />

für seine Arbeit „Entwicklung eines DC/DC-<br />

Wandlers mit großem Übersetzungsverhältnis“. In der<br />

Bachelor-Kategorie erhielt Rinke die Auszeichnung für<br />

die „Entwicklung von echtzeitoptimierten Ansteueralgorithmen<br />

für elektromotorische Ventilaktuatoren“.<br />

Der Tagungsband zur Fachkonferenz 2011 ist soeben<br />

im Oldenbourg Industrieverlag erschienen (978-3-8356-<br />

3238-7).<br />

VFAALE E.V.,<br />

c/o Fachhochschule Düsseldorf,<br />

Fachbereich Elektrotechnik,<br />

Josef-Gockeln-Str. 9, D-40474 Düsseldorf,<br />

Tel. +49 (0) 211 435 13 08, Internet: www.vfaale.de<br />

6<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


forschung<br />

Mensch und Maschine arbeiten sicher zusammen<br />

die 3-d-simUlAtion ermittelt, wo Kameras installiert<br />

werden sollten, die vor Unfällen warnen. Bild: Fraunhofer<br />

Ein intelligentes Monitoring-System soll helfen, Unfälle<br />

zwischen Mensch und Maschine zu verhindern, die<br />

passieren, wenn Bereiche in Produktionshallen schlecht<br />

einsehbar sind. Das Fraunhofer-Institut für Digitale Medientechnologie<br />

IDMT Ilmenau entwickelte das System,<br />

welches mittels Kameratechnik und 3-D-Simulation mögliche<br />

Unfallsituationen erkennt, davor warnt und gegebenenfalls<br />

die Produktion zum Stillstand bringt.<br />

Das zur Einheit gehörende Konfigurations-Tool „Sim4Save“<br />

berechnet die optimale Anzahl und Positionierung<br />

der Überwachungskameras in sicherheitsrelevanten Bereichen.<br />

Im Routinebetrieb werden dann die Daten aller<br />

Kameras, die auch an den Greifarmen der Roboter installiert<br />

sein können, in Echtzeit erfasst, analysiert und ausgewertet.<br />

Eine dazugehörige Kommunikationsplattform<br />

empfängt die Daten des Konfigurators. Kommt es im Arbeitsprozess<br />

zu einer Beinahe-Kollision, ertönt die Warnung.<br />

Ob lediglich ein akustisches Signal zu hören ist oder<br />

sofort die Maschine stillsteht, hängt wie die Anzahl der<br />

Kameras vom Sicherheitsbedürfnis des jeweiligen Unternehmens<br />

und vom Arbeitsverhalten des Roboters ab.<br />

FrAUnhoFer-institUt Für digitAle<br />

medientechnologie idmt,<br />

Ehrenbergstraße 31, D-98693 Ilmenau,<br />

Tel +49 (0) 3677 46 70, Internet: www.idmt.fraunhofer.de<br />

Ambidexterer Roboter erlaubt komplexe Operationen<br />

Neue Möglichkeiten zur Automatisierung im Elektromaschinenbau<br />

entwickelt der Lehrstuhl für Fertigungsautomatisierung<br />

und Produktionssystematik an<br />

der Uni Erlangen. Die Schlüsselkomponente bildet ein<br />

ambidexterer (lat. mit beiden Armen gleich geschickt)<br />

Roboter der Firma Yaskawa Motoman. Mit zwei Armen<br />

mit jeweils sieben Achsen und einer zusätzlichen Drehachse<br />

bietet er eine menschenähnliche Bewegungsflexibilität<br />

bei hoher Dynamik und Traglast. Pro Arm können<br />

Lasten von bis zu 20 kg manipuliert werden. Die Robotersteuerung<br />

erlaubt es, Werkstücke mit beiden Armen<br />

synchron zu manipulieren oder mit jedem Am getrennt<br />

Handhabungsoperationen auszuführen.<br />

Friedrich-AlexAnder-Universität<br />

erlAngen-nürnberg,<br />

Lehrstuhl für Fertigungsautomatisierung und<br />

Produktionssystematik (FAPS),<br />

Egerlandstr. 7-9, D-91058 Erlangen,<br />

Tel +49 9131 852 79 62, Internet: www.faps.uni-erlangen.de<br />

VA Master.<br />

Erste Wahl für<br />

härteste<br />

Umgebungsbedingungen<br />

Ölplattform oder Chemieanlage – der<br />

komplett in nichtrostendem Stahl<br />

ausgeführte Ganzmetall-Schwebekörper<br />

Durchflussmesser VA Master FAM540<br />

mit digitalem Display setzt neue Maßstäbe.<br />

www.abb.de/durchfluss<br />

ABB Automation Products GmbH<br />

Tel.: 0800 111 44 11<br />

Fax: 0800 111 44 22<br />

E-Mail: vertrieb.messtechnik-produkte@de.abb.com<br />

PA_VAMaster-DE_1_3_<strong>atp</strong>EDITION.indd 1 07.02.11 16:35<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

7


anche<br />

Rekord in der Fertigungsautomatisierung –<br />

Die Prozesstechnik zieht 2011 nach<br />

Die deutsche Automatisierungsindustrie zeigt sich für<br />

das laufende Jahr optimistisch. Die hohen Auftragseingänge<br />

der letzten Monate des Jahres 2010 haben sich<br />

2011 fortgesetzt. Für das laufende Jahr erwartet der ZVEI<br />

zehn Prozent Wachstum bei der elektrischen Automatisierungstechnik<br />

– ebenso viel wie bei der Elektroindustie<br />

ingesamt (siehe Beitrag unten).<br />

Bei der Fertigungsautomatisierung wurde der Vorkrisen-Umsatz<br />

bereits übertroffen, die Prozessautomatisierung<br />

dürfte das Vorkrisen-Niveau 2011 erreichen. Der<br />

Anstieg in der Fertigungsautomatisierung war so stark,<br />

dass er auch den Gesamtumsatz über das Niveau des Jahres<br />

2008 hievte. Der Gesamtumsatz wuchs 2010 um über<br />

16 Prozent auf knapp 41 Mrd. Euro. Getragen wurde das<br />

Wachstum vor allem vom Export mit plus 25 Prozent auf<br />

27 Mrd. Euro. Fast 42 Prozent betrug das Wachstum im<br />

Geschäft mit Südostasien. Mit plus 36 Prozent gehören<br />

auch die USA wieder zu den Wachstumsregionen der<br />

Branche. Die Exportquote liegt nun bei fast 83 Prozent.<br />

„Ein solch hohes Wachstum hatten wir nicht erwartet“,<br />

sagte Dr. Gunther Kegel, Vorsitzender des ZVEI-Fachverbands<br />

Automation anlässlich der Hannover-Messe. Einige<br />

Unternehmen melden 30 bis 40 Prozent gewachsenen<br />

Auftragseingang. „Die Lieferzeiten bei einigen Bauteilen<br />

betragen bis zu 20 Wochen, sodass das Umsatzwachstum<br />

den Aufträgen hinterherhinkt“, hob Kegel hervor.<br />

Der Umsatz mit Antrieben stieg 2010 um über 18 Prozent<br />

auf neun Mrd. Euro, der mit Schaltanlagen und Industriesteuerungen<br />

um gut 17 Prozent auf 15,5 Mrd. Euro.<br />

„Der Konjunkturzyklus der Prozessautomatisierung startet<br />

mit ein paar Monaten Verspätung. Der Umsatz in diesem<br />

Bereich ist 2010 um 15,4 Prozent auf 16,4 Mrd. Euro<br />

gestiegen“, erläutert Michael Ziesemer, im Vorstand des<br />

Fachverbands Automation zuständig für dieses Segment.<br />

„Wegen der steigenden Anforderungen an Energieeffizienz<br />

in allen Bereichen rechnen wir mit weiterem Wachstum“,<br />

betont Ziesemer.<br />

Deutschland bleibt mit über zwölf Prozent Produktionsanteil<br />

im Bereich elektrischer Automatisierung weltweit<br />

der größte Nettoexporteur. 2009 ist der Weltmarkt<br />

der elektrischen Automation gegenüber dem Vorjahr insgesamt<br />

um nahezu vier Prozent auf 306 Mrd. Euro gewachsen.<br />

Unsicherheiten sieht der Branchenverband<br />

„EIn solch hohEs Wachstum<br />

hatten wir nicht erwartet“, sagte<br />

Dr. Gunther Kegel, Vorsitzender des<br />

ZVEI-Fachverbands Automa tion.<br />

Bild: ZVEI<br />

jedoch im Zusammentreffen weltweiter Verwerfungen<br />

außerhalb der Branche. Dazu gehören die Gefahr einer<br />

Destabilisierung der arabischen Welt, die unverminderte<br />

Schuldenkrise einiger Länder und die Ereignisse in Japan.<br />

Deren mittel- und langfristige Auswirkungen seien<br />

noch nicht abschätzbar.<br />

ZVEI – ZEntralVErband ElEktrotEchnIk- und<br />

ElEktronIkIndustrIE E.V.,<br />

Lyoner Straße 9,<br />

60528 Frankfurt am Main,<br />

Tel. +49 (0) 69 630 20,<br />

Internet: www.zvei.org<br />

Smart Grids bringen Zusatzschub für die Branche<br />

Der ZVEI hat die Wachstumsprognose<br />

für die deutsche Elektroindustrie<br />

erneut angehoben. Die Elektro-Produktion<br />

dürfte nach der aktuellen<br />

Prognose 2011 um zehn Prozent<br />

zulegen. Im Dezember war der Verband<br />

noch von einem Wachstum um<br />

sieben Prozent ausgegangen. Der<br />

Branchenumsatz wird nach den Vorhersagen<br />

auf gut 180 Mrd. Euro steigen<br />

– also annähernd das Vorkrisenniveau<br />

(182 Mrd. im Jahr 2008). 2010<br />

hatten Produktion und Umsatz um 13<br />

Prozent zugelegt. Erreicht würden<br />

nach den endgültigen Zahlen 164<br />

Mrd. Euro. Im Dezember waren für<br />

2011 nur 162 Mrd. erwartet worden.<br />

dEn um bau dEr<br />

stromnEtZE in<br />

Smart Grids<br />

fordert ZVEI-<br />

Präsident<br />

Friedhelm Loh.<br />

Bild: ZVEI<br />

ZVEI-Präsident Friedhelm Loh betont: „Auf dem Tiefpunkt<br />

der Krise hatten wir befürchtet, es könnte bis zu<br />

sieben Jahre dauern, bis wir zurück auf dem Niveau vor<br />

der Krise sind. Heute wissen wir: Es wird wesentlich<br />

schneller gehen. 2012 könnte der Branchenumsatz bereits<br />

eine neue Höchstmarke erreichen.“ Der jüngsten ZVEI-<br />

Umfrage zufolge planen 79 Prozent der Elektrofirmen, im<br />

laufenden Jahr ihre Stammbelegschaft aufzustocken.<br />

Loh forderte die Bundesregierung zu einem neuen<br />

Energiekonzept auf. Ein Ziel müsse ein sofortiger Ausund<br />

Umbau des Stromnetzes zum Smart Grid sein, um<br />

die erneuerbaren Energien überhaupt integrieren und<br />

ausweiten zu können.<br />

Von Smart Grids erwartet auch der VDE deutlichen<br />

Schub. Die Mitgliedsunternehmen erwarten die stärksten<br />

Wachstumsimpulse in den Bereichen Energieeffizienz<br />

(81 Prozent), Smart Grid (67 Prozent) und Elektromobilität<br />

(62 Prozent). Gerade bei den für die Automatisierungstechnik<br />

interessanten Smart Grids sehen zwei Drittel der<br />

befragten Unternehmen Deutschland in einer Spitzenposition<br />

bei der Technikkompetenz zur Umsetzung dieser<br />

intelligenten Stromnetze.<br />

ZVEI, VdE,<br />

Frankfurt am Main,<br />

Internet: www.zvei.org,<br />

Internet: www.vde.com<br />

8<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


Wireless – Der Weg zur<br />

optimalen Anwendung<br />

Als Entscheidungshilfe für die Auswahl geeigneter<br />

Funklösungen in der Automatisierungstechnik bietet<br />

der ZVEI-Arbeitskreis „Wireless in der Automation“ eine<br />

neue Broschüre an. Sie gibt einen Überblick über den<br />

Einsatz von Funksystemen. Die Betrachtung sowohl wirtschaftlicher<br />

als auch technischer Aspekte unterstützt den<br />

Entscheider bei der Auswahl von Funksystemen und der<br />

Planung seiner Anwendung.<br />

Die Broschüre erläutert Vorteile, aber auch Randbedingungen<br />

der Verwendung von Funk. Basis hierfür sind die<br />

Erfahrungen der beteiligten Herstellerunternehmen und<br />

Forschungseinrichtungen sowohl im Bereich der Prozessals<br />

auch der Fertigungsautomation.<br />

Die Broschüre mit dem Titel „Funklösungen<br />

in der Automation – Überblick und<br />

Entscheidungshilfen“ steht zum kostenlosen<br />

Download auf der ZVEI-Website bereit<br />

(www.zvei.org/automation/publikationen).<br />

ZVEI – ZEntralVErband ElEktrotEchnIk-<br />

und ElEktronIk -IndustrIE,<br />

Lyoner Straße 9, D-60528 Frankfurt am Main<br />

Tel. +49 (0) 69 6302-0,<br />

Internet: www.zvei.org<br />

Assembly on the fly für<br />

Montage im Fließbetrieb<br />

Die IBG Automation wurde mit dem Robotics Award<br />

2011 ausgezeichnet. Sie erhielt den Preis der Robotation<br />

Academy für das Projekt Assembly on the fly, eine<br />

automatisierte Frontend-Montage im Fließbetrieb. Dabei<br />

wird mit einem Roboter das Pkw-Frontend aus der Bereitstellungsposition<br />

entnommen und im Fließbetrieb an der<br />

Karosse montiert. Mit „Assembly on the fly“ lassen sich<br />

laut Jury höhere Produktivität und Qualität bei der Montage<br />

komplexer Bauteile in der Fließfertigung erreichen.<br />

Den zweiten Preis erhielt TOX Pressotechnik für eine<br />

robotergeführte Fügezange zum Setzen von Vollstanznieten<br />

in ultra-hochfeste Werkstoffe. Im Automobilbau ließen<br />

sich damit bis zu 100 Kilogramm pro Fahrzeu einsparen.<br />

Platz drei belegte FerRobotics Compliant Robot<br />

Technology für den aktiven Kontaktflansch – Hand-craft<br />

Power Kit. Damit lassen sich Produktionssequenzen automatisieren,<br />

die sich bisher nur per Hand verrichten<br />

lassen, da sie viel Sensibilität erfordern. Dafür sorgt ein<br />

aktiv gesteuertes Element zwischen Roboter und Werkzeug,<br />

das Widerstand fühlen und aktiv steuern kann.<br />

Die Robotation Academy ist eine herstellerübergreifende<br />

Roboter- und Automationsakademie, die von der Deutschen<br />

Messe gegründet und mit der Volkswagen Coaching<br />

GmbH als Partner betrieben wird.<br />

dEutschE mEssE, robotatIon acadEmy,<br />

Messegelände, D-30521 Hannover,<br />

Tel. +49 (0) 511 890,<br />

Internet: www.robotation.de<br />

• Zellstoff / Papier<br />

• Chemie / Pharma<br />

• Kraftwerke<br />

• Food<br />

ELEKTROTECHNIK<br />

MSR-TECHNIK<br />

MES<br />

AUTOMATION<br />

CONSULTING<br />

ENGINEERING<br />

MONTAGE<br />

INBETRIEBNAHME<br />

SERVICE<br />

Lösungen für<br />

die Industrie<br />

Actemium<br />

Im Vogelsgesang 1a<br />

D-60488 Frankfurt/Main<br />

Tel: +49 (0) 69 / 5005 0<br />

www.actemium.de


Branche<br />

Abschied von COM und ActiveX: FDT 2.0<br />

basiert auf der Microsoft-.NET-Technologie<br />

Erste Produkte mit dem neuen Standard sollen noch in diesem Jahr auf den Markt kommen<br />

Vorhandenes Know-How und Komponenten<br />

können weiter verwendet werden<br />

Konzepte fast<br />

unverändert<br />

FDT 1.2.x DTMs auch<br />

in FDT 2.0 ausführbar<br />

Migrationsstrategien<br />

möglich<br />

Interaktion zwischen<br />

FDT Komponenten<br />

verbessert:<br />

Einfachere<br />

Architektur<br />

Bessere<br />

Dokumentation<br />

Common<br />

Components<br />

eingeführt<br />

Interopera-<br />

bilität<br />

Investitionsschutz<br />

&<br />

Kompatibilität<br />

Zukunfts-<br />

un<br />

sicherheit<br />

Innovations-<br />

potentzial<br />

Bisherige<br />

Anforderungen<br />

2.0<br />

Abdeckung aller FDT-1.2.x-<br />

Anforderungen<br />

Offenheit bzgl. verschiedener<br />

Gerätetypen und Feldbusse<br />

Anwendungsszenarien<br />

DTM Funktionsumfang<br />

Neue Funktionalitäten<br />

ermöglicht<br />

COM/ActiveX-<br />

Einschränkung<br />

eliminiert<br />

Bessere Performance<br />

Sicherheitsaspekte<br />

Life-Cycle-Aspekte<br />

PLC-Tool-Schnittelle<br />

AbwärtskompAtibel<br />

trotz neuer<br />

Leistungsmerkmale<br />

und Funktionen:<br />

die Vorteile<br />

von FDT 2.0 auf<br />

einen Blick.<br />

Mit .NET wird Technologie verwendet, die heute<br />

und auch in Zukunft von Windows unterstützt wird<br />

System<br />

Rahmenapplikation<br />

Rahmenapplikation CC<br />

FDT 1.2-Schnittstelle<br />

DTM<br />

FDT 1.2<br />

DTM CC<br />

DTM<br />

FDT 2.0<br />

Rahmenappl. CC-Schnittstelle<br />

FDT 2.0-Schnittstelle<br />

DTM CC-<br />

Schnittstelle<br />

Der neue<br />

stAnDArD<br />

wird um vorgefertigte<br />

und vorgetestete<br />

„Common<br />

Components“ (CC)<br />

ergänzt, die den<br />

Großteil der<br />

Funktionalität<br />

beisteuern, um<br />

DTMs beziehungsweise<br />

Rahmenapplikationen<br />

für FDT 2.0 zu<br />

entwickeln.<br />

Bilder: FDT Group<br />

Die FDT Group wird im Laufe des Jahres ein Update<br />

des FDT-Standards bereitstellen. Gegenüber der aktuellen<br />

Version 1.2.1 wird FDT 2.0 neben Verbesserungen<br />

auch neue Leistungsmerkmale bieten. Der neue Standard<br />

wird abwärtskompatibel sein. Erste Produkte, die ihn<br />

nutzen, dürften noch vor Ende des Jahrs auf den Markt<br />

kommen. Erstmals öffentlich vorgestellt wurde FTD 2.0<br />

auf der Hannover-Messe.<br />

Der FDT-Standard IEC 62453 erfreut sich seit langem<br />

einer breiten Akzeptanz durch Endanwender sowie Hersteller,<br />

die eine nahtlose Geräte-, Netzwerk- und Anwen-<br />

dungsintegration über sämtliche Bereiche der Prozessund<br />

Fertigungsautomation anstreben. Aktuell werden<br />

mehr als 3000 verschiedene Geräte von FDT-zertifizierten<br />

DTMs (der Gerätetreiber-Software) unterstützt. Damit<br />

ist FDT der am weitesten verbreitete zertifizierte<br />

Standard in der gesamten Branche.<br />

Vierzehn der gängigsten Netzwerkstandards sind bereits<br />

in FDT integriert und einige weitere stehen kurz davor. Die<br />

Installationen reichen von einigen Dutzend Geräten eines<br />

Asset-Management-Systems bis hin zu mehreren zehntausend<br />

Geräten in Prozessleitsystemen oder SPS-Großanlagen.<br />

10<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


Auf Basis diese Erfolgs bereiten die 85 Mitgliedsunternehmen<br />

der FDT Group ein wichtiges Update des FDT-<br />

Standards vor, das mit den vorhandenen Installationen<br />

abwärtskompatibel ist, aber gleichzeitig vielfältige neue<br />

Leistungsmerkmale und Verbesserungen enthält. Im Folgenden<br />

erhalten Sie einen Ausblick auf das, was der erweiterte<br />

Standard zu bieten hat.<br />

FDT 2.0 IST ABWÄRTSKOMPATIBEL<br />

Während der neue Standard FDT 2.0 mit zahlreichen<br />

Erweiterungen und neuen Leistungsmerkmalen aufwartet,<br />

ist die FDT Group dem Grundsatz der Abwärtskompatibilität<br />

treu geblieben. Zu Beginn dieses Prozesses<br />

stand die Einbindung der Anwendungsfälle (der sogenannten<br />

Use Cases) aus den bisherigen Standards, die<br />

Fortführung der Offenheit für sämtliche Feldbus-Protokolle,<br />

die Aufrechterhaltung der grundlegenden Architektur<br />

des Standards und die Unterstützung der vorhandenen<br />

Funktionalität der DTMs. Erst anschließend wurden<br />

neue Use Cases, Erweiterungen, Leistungsmerkmale<br />

und Funktionen in FDT 2.0 eingebunden (siehe Bild 1).<br />

Prozesstechnik:<br />

Sicher und verfügbar?<br />

NEUE TECHNOLOGIE-PLATTFORM<br />

Der aktuelle FDT-Standard in der Version 1.2.1 genießt<br />

einen hohen Verbreitungsgrad und nutzt die erprobten,<br />

mittlerweile jedoch überholten Technologien COM und<br />

ActiveX. FDT 2.0 basiert dagegen auf der modernen Microsoft-.NET-Technologie<br />

und wurde darüber hinaus so<br />

entwickelt, dass er von inkompatiblen Änderungen der<br />

Common Language Runtime (CLR, die Kernkomponente<br />

von .NET) durch Microsoft unabhängig ist. Dank dieser<br />

neuen Technologieplattform können die Software-Entwickler<br />

bei der Erstellung FDT-konformer Produkte mit<br />

aktuellen Werkzeugen arbeiten. So wurde der gesamte<br />

FDT-2.0-Standard in eine integrierte Entwicklungsumgebung<br />

(IDE) mit der Bezeichnung FDT Express eingebunden,<br />

die unter der aktuellen Version von Microsoft<br />

Visual Studio läuft. FDT Express wird allen Mitgliedern<br />

der FDT Group kostenlos zur Verfügung gestellt werden.<br />

VERBESSERTE INTEROPERABILITÄT<br />

Die Interoperabilität über sämtliche Hersteller und Netzwerke<br />

hinweg ist einer der zentralen Vorzüge des FDT-<br />

Standards. Der neue Standard FDT 2.0 wird um vorgefertigte<br />

und vorgetestete „Common Components“ ergänzt,<br />

die den Großteil der Funktionalität beisteuern, um<br />

DTMs beziehungsweise Rahmenapplikationen für FDT<br />

2.0 zu entwickeln (siehe Bild 2). Das erhöht nicht nur die<br />

Interoperabilität für den Endanwender, sondern beschleunigt<br />

zudem die Markteinführung zertifizierter<br />

FDT-Produkte und senkt gleichzeitig die Kosten für die<br />

Gerätehersteller. Die „Frame Common Components“ implementieren<br />

darüber hinaus alles Notwendige seitens<br />

der Rahmenapplikation, um eine Abwärtskompatibilität<br />

mit den bereits installierten DTMs zu gewährleisten.<br />

FDT 2.0 setzt bei der Gerätekonfiguration und -verwaltung<br />

nicht auf Abschottung. Daher werden zusätzlich zu<br />

den DTMs selbstverständlich auch DDs, EDDs und sogar<br />

Überspannungsschutz<br />

vom Spezialisten:<br />

BLITZDUCTOR ® XT mit<br />

Condition Monitoring.<br />

Das Plus an Schutz und<br />

Verfügbarkeit für Ihre<br />

Prozesstechnik.<br />

Mehr Info: www.dehn.de/anz/2096<br />

DEHN + SÖHNE<br />

Überspannungsschutz<br />

Blitzschutz / Erdung<br />

Arbeitsschutz<br />

Postfach 1640 • 92306 Neumarkt<br />

Tel.: 09181 906-123 • Fax: 09181 906-478<br />

www.dehn.de • info@dehn.de<br />

11<br />

Anz C.M.Prozess_<strong>atp</strong>_26.4._97x256.indd 1 <strong>atp</strong> <strong>edition</strong> 31.03.11 16:20<br />

5 / 2011


Branche<br />

die zukünftigen FDI-Gerätepakete (Device Packages) unterstützt.<br />

Sämtliche dieser Verfahren können innerhalb<br />

einer einzigen FDT-Umgebung beliebig miteinander kombiniert<br />

werden.<br />

SCHNELLE .NET-KLASSEN STATT XML-PARSEN<br />

Die FDT-Technologie wird bereits seit fast zehn Jahren<br />

als erfolgreicher Industriestandard eingesetzt. In dieser<br />

Zeit konnten anhand tausender Installationen und Millionen<br />

ausgelieferter FDT-konformer Produkte zahlreiche<br />

Erfahrungen gesammelt werden. Dieser reichhaltige<br />

Erfahrungsschatz bildete die Grundlage für das Update.<br />

Die Anwender werden beispielsweise davon profitieren,<br />

dass Gerätekataloge in kürzester Zeit innerhalb der Rahmenapplikation<br />

aufgebaut werden können, ohne dass<br />

(wie in FDT 1.2.1 notwendig) der gesamte DTM instanziiert<br />

werden muss. Die DTMs wiederum verfügen über<br />

fein abgestufte Möglichkeiten der Datenablage, um einen<br />

schnellen Zugriff auf die einzelnen Geräteparameter zu<br />

ermöglichen. Und schließlich wurde das eher langsame<br />

XML-Parsen des vorherigen Standards zugunsten der<br />

blitzschnellen .NET-Klassen aufgegeben.<br />

mit dem FDT-2.0-Standard wird die FDT Group eine aktualisierte<br />

Lebenszyklus-Richtlinie herausgeben. Sie<br />

weist Endanwendern und Herstellern den besten Weg,<br />

um ihre vorhandenen Produkte langfristig optimal zu<br />

nutzen. Da FDT-Anwendungen miteinander interagierende<br />

Software-Komponenten von möglicherweise mehreren<br />

hundert unterschiedlichen Herstellern umfassen,<br />

wird die FDT Group darüber hinaus einen ebenfalls<br />

überarbeiteten Style Guide veröffentlichen, um eine einheitliche<br />

Darstellung in der Benutzerschnittstelle, unabhängig<br />

vom jeweiligen Hersteller, sicherzustellen.<br />

FAZIT<br />

Der vollständige FDT-2.0-Standard, FDT Express sowie<br />

die FDT Common Components werden im Laufe dieses<br />

Jahres verfügbar sein. Die ersten Produkte, die FDT 2.0<br />

nutzen, werden voraussichtlich noch vor Ende 2011 auf<br />

den Markt kommen. Die Endanwender der Technologie<br />

dürfen eine neue Dimension der intelligenten Geräteintegration<br />

mit FDT 2.0 erwarten.<br />

12<br />

GERINGE CLIENT-ANFORDERUNGEN<br />

FDT-2.0 unterstützt sowohl mehrere FDT-Rahmenapplikationen<br />

mit einer gemeinsamen Datenbasis als auch<br />

eine verteilte N:1-Client/Server-Architektur. Sämtliche<br />

benötigten Leistungsmerkmale, um verteilte Szenarios<br />

zu unterstützen, sind ebenfalls im Standard enthalten.<br />

Hierzu zählen beispielsweise das sogenannte „pessimistische<br />

Sperren“ von Datensätzen für einen Mehrnutzer-<br />

Zugang, unbeaufsichtigte Installationen und die serverbasierte<br />

DTM-Ablage. Der Hersteller der Rahmenapplikation<br />

hat damit die freie Wahl, die DTM-Gerätelogik<br />

nach kommerziellen Erwägungen entweder auf der Client-<br />

oder der Server-Seite der Architektur zu implementieren;<br />

auf dem Client wird in jedem Fall nur die Benutzerschnittstelle<br />

benötigt. Die geringeren Client-Anforderungen<br />

unterstützen Anwendungen auf PDAs, ebenso<br />

wie sonstige nicht-stationäre Client-Architekturen.<br />

Alle Komponenten einer FDT-konformen Architektur<br />

sind als digital signierte Baugruppen (.NET Assemblies)<br />

implementiert, sodass der Anwender eine hohe Sicherheit<br />

in Bezug auf die Quelle der Komponenten erhält. Die<br />

DTMs der Version FDT 2.0 erhalten nun ihren eigenen<br />

digital signierten Konformitätsnachweis. Mit diesem<br />

kann die Rahmenapplikation dem Anwender anzeigen,<br />

welche DTMs zertifiziert sind, ohne auf externe Quellen<br />

zurückgreifen zu müssen. Um die Verwaltung einer bereits<br />

installierten Anwendung zu erleichtern, kann die<br />

Rahmenapplikation eine serverbasierte DTM-Ablage abfragen<br />

und den Anwender automatisch informieren,<br />

wenn für ein vorhandenes Gerät ein aktualisierter DTM<br />

verfügbar ist.<br />

VERBESSERTE LEBENSZYKLUS-UNTERSTÜTZUNG<br />

Viele FDT-basierte Anwendungen erfordern Lebenszyklen,<br />

die weit über 15 Jahre hinausgehen. In Verbindung<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

autoren<br />

Glenn schulz,<br />

Managing Director der FDT<br />

Group<br />

FDt Group Aisbl<br />

bp 20<br />

b-1370 Jodoigne,<br />

tel. +32 10 22 22 51,<br />

e-mail: glenn.schulz@fdtgroup.org<br />

michAel heller, Group<br />

Manager Device Integration<br />

Customer Projects bei M&M<br />

Software<br />

m&m software Gmbh,<br />

industriestr. 5,<br />

D-78112 st. Georgen,<br />

tel. +49 (0) 7724 94 15 59,<br />

e-mail: mhr@mm-software.com


Die erste<br />

intelligente USV<br />

QUINT UPS-IQ<br />

Intelligenz für maximale<br />

Anlagenverfügbarkeit<br />

Mit der iQ-technology sorgen<br />

unterbrechungsfreie Stromversorgungen<br />

(USV) erstmals für 100%-ige<br />

Versorgungssicherheit.<br />

intelligentes Batteriemanagement<br />

optimiert und informiert Sie über<br />

• Restlaufzeit<br />

• Ladezustand<br />

• Lebensdauer<br />

• Leistungsfähigkeit<br />

Mehr informationen unter<br />

telefon (0 52 35) 3-1 20 00 oder<br />

phoenixcontact.de/usv<br />

© Phoenix ContaCt 2011


Branche<br />

Virtuelles Labor für Automatisierungstechnik –<br />

Simulationssoftware erlaubt interaktives Lernen<br />

Hochschule Deggendorf setzt neue Praktikumsform für verschiedene Studiengänge ein<br />

In Automatisierungstechnik-Vorlesungen wurde im<br />

Rahmen der E-Learning-Aktivitäten der Hochschule<br />

Deggendorf ein virtuelles Laborpraktikum auf der Basis<br />

der Win Ers-Simulations-Softwarepakete und der Lernplattform<br />

Moodle entwickelt. Dieses Praktikum wird in<br />

verschiedenen technischen Studiengängen erfolgreich<br />

eingesetzt.<br />

VORAUSSETZUNGEN UND RANDBEDINGUNGEN<br />

Das Thema „Automatisierungstechnik“ ist an der<br />

Hochschule Deggendorf Inhalt verschiedener Vorlesungen<br />

sowohl im auslaufenden Diplom- als auch im<br />

gleichnamigen Bachelorstudiengang „Elektro- und<br />

Informationstechnik“ sowie in den Bachelorstudiengängen<br />

„Mechatronik“ und „Wirtschaftsingenieurwesen“.<br />

Einen Schwerpunkt innerhalb der Vorlesung bildet das<br />

Thema der Sensorik auf Feldebene sowie die Erstellung<br />

neuer beziehungsweise die Interpretation vorhandener<br />

Planungsunterlagen der Automatisierungstechnik wie<br />

Grundfließbilder, Verfahrensfließbilder, RI-Fließbilder<br />

und PLT-Stellenpläne.<br />

Die genannten Studiengänge haben teilweise deutliche<br />

Unterschiede in den inhaltlichen Ausrichtungen<br />

und Schwerpunkten, sodass das elektrotechnische<br />

praktische Vorwissen der Studierenden ebenfalls stu-<br />

diengangsabhängig extrem unterschiedlich ausgeprägt<br />

ist. Es kommt hinzu, dass die Gruppengrößen ebenfalls<br />

sehr stark variieren, was dann wiederum die Planung<br />

eines Laborpraktikums für alle Studiengänge schwierig<br />

macht.<br />

ANFORDERUNGEN<br />

Unter Berücksichtigung der genannten Randbedingungen<br />

wurde ein für alle Studiengänge sinnvolles virtuelles<br />

Labor mit automatisierungstechnischen Themen konzipiert.<br />

Da seit zirka fünf Jahren an der Hochschule Deggendorf<br />

in den verschiedenen Studiengängen verstärkt virtuelle<br />

Lehre eine Rolle spielt, lautete das Ziel, einen entsprechenden<br />

E-Learning-Kurs einzurichten, mit folgenden<br />

Merkmalen und Anforderungen:<br />

möglichst leichte Bedienung und Parametrierung,<br />

ohne dass tiefe praktische elektrotechnische Kenntnisse,<br />

Programmierkenntnisse oder Modellbildungskenntnisse<br />

erforderlich sind<br />

Lösung von Labor-Arbeitsaufträgen und Übungsaufgaben<br />

an einem beliebigem Ort über einen festgelegten<br />

Zeitraum<br />

jederzeitige Möglichkeit zur Diskussion und Klärung<br />

offener Fragen zu den Aufgaben über entsprechende<br />

Foren<br />

BILD 1: Durchfluss regelungs simulation mit dem<br />

WinErs-Modul „Messtechnisches Praktikum“,<br />

hier eine Übersichtsdarstellung.<br />

BILD 2: Durchfluss regelungs simulation mit dem<br />

WinErs-Modul „Messtechnisches Praktikum“,<br />

hier die PLT-Stellenplandarstellung.<br />

14<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


Einreichung der Ergebnisse als Prüfungsvorleistung<br />

beziehungsweise Leistungsnachweis<br />

sofortiger Vergleich der Ergebnisse mit Musterlösungen<br />

nach Abgabe der Lösungen<br />

Inhalte und Themen passend zur Klausur, um eine<br />

bessere Vorbereitung zu ermöglichen<br />

PROJEKTDURCHFÜHRUNG<br />

Der Einsatz von E-Learning eignet sich für die Inhalte<br />

der Lehrveranstaltung mit den genannten Bedingungen<br />

und Anforderungen besonders gut. Die Potenziale des<br />

Einsatzes digitaler Medien in der Lehre liegen in der<br />

orts- und zeitunabhängigen Nutzung, in der multimedialen<br />

Aufbereitung von Lehrinhalten mit der Möglichkeit<br />

der Interaktion mit den Inhalten sowie Kommunikationsmöglichkeiten<br />

zwischen den Lernenden und den<br />

Lernenden mit dem Lehrenden [1].<br />

Diese Anforderungen an den Automatisierungstechnik-E-Learning-Kurs<br />

konnten folgendermaßen erfüllt<br />

werden:<br />

Als E-Learning-Plattform wurde die an der Hochschule<br />

Deggendorf oft eingesetzte Open-Source-Plattform<br />

Moodle benutzt. Die teilnehmenden Studenten<br />

konnten sich über ein Passwort anmelden und die entsprechenden<br />

Dateien (Aufgabenstellungen, Programmpaket,<br />

zusätzliches ergänzendes Informationsmaterial)<br />

herunterladen und mussten in einer festen Zeitspanne<br />

die Aufgaben lösen sowie ihre Lösungen elektronisch<br />

hochladen.<br />

Es wurden die Simulationspakete „WinErs“ des Ingenieurbüros<br />

Dr.-Ing. Schoop verwendet [2, 3]. Eine spezielle<br />

Campus-Lizenz sieht vor, dass beliebig viele Lizenzen<br />

für die Studierenden der Hochschule zur Verfügung<br />

stehen, die Software sowohl innerhalb des hochschuleigenen<br />

PC-Pools als auch auf den privaten Rechnern der<br />

Studierenden installiert werden darf. Besonders diese<br />

Vereinbarung war wichtig für einige Studierende, die<br />

während ihres Auslandssemesters diesen Leistungsnachweis<br />

erbringen wollten.<br />

Inhaltlich wurde schwerpunktmäßig das Modul<br />

„Messtechnisches Praktikum“ benutzt mit potentiometrischen<br />

Standmessungen, DMS-Kraft- und Druckmessungen,<br />

Temperaturmessungen, Durchflussmessungen<br />

und -regelungen. Besonders anschaulich wird im letztgenannten<br />

virtuellen Laboraufbau neben der technischen<br />

Darstellung (Bild 1) auch parallel dazu ein „lebendiger“<br />

PLT-Stellenplan visualisiert, der die besprochenen<br />

theoretischen Vorlesungsinhalte sehr anschaulich<br />

verdeutlicht (Bild 2).<br />

Zentraler Aspekt eines E-Learning-Angebots sind<br />

Simulationen wie die genannten. Diese ermöglichen<br />

eine Interaktivität des Lernenden mit dem System.<br />

Der Lernende kann Parameter eingeben und verändern<br />

und erhält vom System eine Rückmeldung. Die<br />

Simulationen stellen eine höhere Stufe der Interaktivität<br />

dar, es gibt nicht nur vorgefertigte multimediale<br />

Komponenten, sondern je nach Eingabe des Lernenden<br />

werden diese erzeugt und verändert [4].<br />

Weight / in 1000 kg<br />

11<br />

10<br />

9<br />

8<br />

7<br />

6<br />

5<br />

6 8 10 12 14 16 18 20 22 0 2 4 6 8 10 12<br />

Hour<br />

E+H Boiler House Energy monitoring.[Steam]<br />

E+H Boiler House Energy monitoring.[Gas]<br />

Betriebsmittelverbrauch pro Einheit<br />

des erzeugten Endproduktes<br />

(z. B. pro Kilogramm Dampf)<br />

12.-18.5.2011<br />

Halle 6<br />

Stand 6A71<br />

Endress+Hauser<br />

Messtechnik GmbH+Co. KG<br />

Colmarer Straße 6<br />

79576 Weil am Rhein<br />

Telefon 0 800 EHVERTRIEB<br />

oder 0 800 348 37 87<br />

Telefax 0 800 EHFAXEN<br />

oder 0 800 343 29 36<br />

Energieverlust<br />

effizient stoppen.<br />

0.91<br />

0.9<br />

0.89<br />

0.88<br />

0.87<br />

0.86<br />

0.85<br />

0.84<br />

kWh / kg<br />

Energiemanagement<br />

mit System<br />

Endress+Hauser ist ein weltweit tätiger<br />

Anbieter von Automatisierungslösungen.<br />

Unsere Lösungen zum Energiemanagement<br />

unterstützen Sie, ungenutzte<br />

Potenziale zur Energieeinsparung aufzudecken<br />

und die Energieeffizienz<br />

Ihrer Anlage sicherzustellen. Die Basis<br />

für Energiekostenreduzierung ist ein<br />

individuell auf den Betrieb abgestimmtes<br />

Energiemonitoring-System. Dieses<br />

System ermöglicht einen transparenten<br />

Überblick zu Energieverbräuchen, zu<br />

Wirkungsgraden einzelner Einheiten<br />

und die automatische Verfolgung von<br />

Energiekennzahlen.<br />

Wir bieten Lösungen, zugeschnitten<br />

auf Ihre Anforderungen, anwenderfreundlich,<br />

flexibel und skalierbar.<br />

Sparen Sie nachhaltig Energie – mit<br />

Lösungen von Endress+Hauser.<br />

www.de.endress.com/ems


Branche<br />

Durch die Simulation können die Lerninhalte visualisiert<br />

werden.<br />

Da der Lernende durch die Simulation angeregt wird,<br />

die Inhalte und Gesetzmäßigkeiten zu erforschen, wird<br />

entdeckendes Lernen gefördert. Der Lernende kann<br />

experimentieren, unterschiedliche Parameter einstellen<br />

und so die Einflüsse auf das Ergebnis beobachten<br />

[5]. Neben der Exploration der Lerninhalte werden dem<br />

Lernenden Aufgaben gestellt, die er mithilfe der Simulation<br />

lösen kann. Der Lernende wird also motiviert,<br />

die Inhalte selbst anzuwenden. Auf diese Weise soll<br />

produktives Lernen, das Prozesse des Problemlösens<br />

und Anwendung von Wissen beinhaltet, angeregt werden<br />

[6].<br />

vor allem Visualisierung des Vorlesungsstoffs und<br />

auch zur Prüfungsvorbereitung hat sich dieses virtuelle<br />

Labor bewährt, und es kommt inzwischen regelmäßig<br />

zur Anwendung. Weitere ähnliche technische<br />

Projekte beispielsweise im Themenbereich „Bildverarbeitung“<br />

haben sich angeschlossen und werden fortgeführt.<br />

Das Projekt wurde im Rahmen der NotebookUniversity-Initiative<br />

der Hochschule Deggendorf von dieser unterstützt.<br />

FAZIT<br />

Das virtuelle Automatisierungstechniklabor wurde von<br />

den beteiligten Studenten durchweg positiv bewertet.<br />

Auch Studierende, die in Australien ein Studiensemester<br />

verbrachten, konnten erfolgreich an dem E-Learning-Kurs<br />

teilnehmen. Alle beteiligten Studierenden<br />

konnten fristgerecht ihre Beiträge hochladen. Ihre Lösungen<br />

wurden mit „bestanden“ beziehungsweise<br />

„nicht bestanden“ bewertet. Eine Einzelbewertung mit<br />

Notenvergabe erschien nicht sinnvoll, da eine Zusammenarbeit<br />

einzelner Studenten nie ausgeschlossen werden<br />

kann, aber im Sinne einer gemeinsamen Erarbeitung<br />

des Stoffes und Prüfungsvorbereitung durchaus<br />

auch Vorteile bietet.<br />

Selbstverständlich kann ein virtuelles Labor kein<br />

reales Labor ersetzen. Als Ergänzung, Vertiefung und<br />

referenzen<br />

autoren<br />

Prof. Dr. rer. nat. MartIn<br />

JogwIch lehrt an der<br />

Hochschule Deggendorf in<br />

der Fakultät Elektrotechnik<br />

und Medientechnik die<br />

Fächer Automatisierungstechnik,<br />

Industrielle<br />

Bildverarbeitung und<br />

Physikalische Grundlagen<br />

der Sensorik.<br />

[1] reinmann, G.: Studientext Didaktisches Design. 2010<br />

(http://lernen-unibw.de/sites/default/files/Studientext_DD_april10.pdf)<br />

[2] Schoop, , M.: Lernsoftware, Darstellung von<br />

ablaufsteuerungen.<br />

Iee automatisierung + Datentechnik, hüthig Verlag,<br />

2007<br />

[3] h ass, V. c., Pörtner, r.: Praxis der Bioprozesstechnik.<br />

Spektrum akademischer Verlag, Berlin heidelberg<br />

2008.<br />

[4] Schulmeister, r.: taxonomie der Interaktivität von<br />

Multimedia –<br />

ein Beitrag zur aktuellen Metadaten-Diskussion.<br />

it+ti, 4, 193-199. 2002.<br />

[5] Seel, n.: Psychologie des Lernens.<br />

utB, Stuttgart 2003.<br />

[6] reinmann, G., eppler, M.: Wissenswege.<br />

Methoden für das persönliche Wissensmanagement.<br />

huber Verlag, Bern 2008.<br />

hochschule Deggendorf,<br />

Edlmairstraße 6 + 8, D-94469 Deggendorf,<br />

tel.+49 (0) 991 361 55 18,<br />

E-Mail: martin.jogwich@fh-deggendorf.de<br />

MartIna rEItMaIEr, M.A.<br />

ist Leiterin des Kompetenzzentrums<br />

E-Learning an der<br />

Hochschule Deggendorf.<br />

hochschule Deggendorf,<br />

Edlmairstraße 6 + 8, D-94469 Deggendorf,<br />

tel. +49 (0) 991 361 51 61,<br />

E-Mail: martina.reitmaier@fh-deggendorf.de<br />

16<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


Mehr Diagnose<br />

für intelligente<br />

Sensoren und Aktoren<br />

IO-Link<br />

Intelligente Geräte brauchen<br />

einfache Schnittstellen<br />

Diese Neuerscheinung ist didaktisch so aufgebaut, dass es je<br />

nach Qualifikation, verschiedene Einstiegs-Levels (Einsteiger,<br />

Fortgeschrittene, Experten) gibt.<br />

Das umfassende Kompendium beschreibt die neue, herstellerunabhängige<br />

IO-Link-Schnittstelle. Diese kann über Sensoren und Aktuatoren<br />

auf einfache Weise Daten mit der überlagerten Steuerung austauschen.<br />

Anstatt vieler proprietärer Systeme muss der Anwender in<br />

Zukunft also nur noch ein System kennen. Parametrierungen können<br />

automatisch in die Geräte geladen und umgekehrt Diagnose- und<br />

Wartungsinformationen an die Leitwarte gemeldet werden. Was sich<br />

zunächst komplex anhört, funktioniert mit IO-Link ganz einfach.<br />

Ergänzend zu den detaillierten, theoretischen Beschreibung und ihrer<br />

Vorteile finden Ingenieure und Praktiker aus dem Maschinen- und<br />

Anlagenbau, Betreiber, Instandhalter, Planer und Systemintegratoren<br />

auch vertiefende Übungen und praktische Beispiele.<br />

Autoren: P. Wienzek, J. R. Uffelmann<br />

1. Auflage 2010, 310 Seiten, Broschur<br />

Oldenbourg Industrieverlag München<br />

www.oldenbourg-industrieverlag.de<br />

✁<br />

SOFORTANFORDERUNG PER FAX: +49 (0)201 / 82002-34 oder im Fensterumschlag einsenden<br />

Ja, ich bestelle gegen Rechnung 3 Wochen zur Ansicht<br />

Ex.<br />

IO-Link<br />

1. Auflage 2010 – ISBN: 978-3-8356-3115-1<br />

für € 89,90 (zzgl. Versand)<br />

Die bequeme und sichere Bezahlung per Bankabbuchung wird<br />

mit einer Gutschrift von € 3,- auf die erste Rechnung belohnt.<br />

Firma/Institution<br />

Vorname, Name des Empfängers<br />

Straße/Postfach, Nr.<br />

PLZ, Ort<br />

Telefon<br />

Telefax<br />

E-Mail<br />

Antwort<br />

Vulkan Verlag GmbH<br />

Versandbuchhandlung<br />

Postfach 10 39 62<br />

45039 Essen<br />

Branche/Wirtschaftszweig<br />

Bevorzugte Zahlungsweise Bankabbuchung Rechnung<br />

Bank, Ort<br />

Widerrufsrecht: Sie können Ihre Vertragserklärung innerhalb von zwei Wochen ohne Angabe von Gründen in Textform (z.B. Brief, Fax,<br />

E-Mail) oder durch Rücksendung der Sache widerrufen. Die Frist beginnt nach Erhalt dieser Belehrung in Textform. Zur Wahrung der<br />

Widerrufsfrist genügt die rechtzeitige Absendung des Widerrufs oder der Sache an die Vulkan-Verlag GmbH, Versandbuchhandlung,<br />

Huyssenallee 52-56, 45128 Essen.<br />

Bankleitzahl<br />

✘<br />

Datum, Unterschrift<br />

Kontonummer<br />

PAIOL12010<br />

Nutzung personenbezogener Daten: Für die Auftragsabwicklung und zur Pflege der laufenden Kommunikation werden personenbezogene Daten erfasst und gespeichert. Mit dieser Anforderung erkläre ich mich damit einverstanden, dass ich vom Oldenbourg Industrieverlag oder vom<br />

Vulkan-Verlag per Post, per Telefon, per Telefax, per E-Mail, nicht über interessante, fachspezifische Medienund Informationsangebote informiert und beworben werde. Diese Erklärung kann ich mit Wirkung für die Zukunft jederzeit widerrufen.


Branche<br />

ISO 26000: Herausforderungen und Chancen –<br />

Starten Sie mit uns ein ISO-26000-Pilotprojekt!<br />

Handelt Ihr Unternehmen sozial verantwortlich? Wie arbeiten Ihre Zulieferer?<br />

In Zeiten gestiegener medialer Aufmerksamkeit und zunehmend<br />

bewussten Konsums hat der Nachhaltigkeitsgedanke<br />

in der Industrie massiv an Bedeutung gewonnen.<br />

Selbst die ISO (International Organization for Standardization),<br />

die man eher aus dem Bereich technischer Normen<br />

kennt, nimmt sich dieses Themas in ihrem neuen<br />

ISO-Standard an.<br />

Die „ISO 26000 Guidance on Social Responsibility“<br />

fasst erstmals diverse Einzelforderungen an Nachhaltigkeit<br />

und soziale Verantwortung strukturiert und international<br />

anerkannt zusammen. Die Norm, die am 1. November<br />

2010 in einer weltweiten Abstimmung veröffentlicht<br />

wurde, gibt Empfehlungen, wie sich Organisationen jeglicher<br />

Art verhalten sollten, um ihrer gesellschaftlichen<br />

Verantwortung gerecht zu werden.<br />

MITHILFE DER NORM IMAGEVORTEILE GENERIEREN<br />

Der Standard ist ein Kompromiss aus den unterschiedlichen<br />

Forderungen diverser Interessengruppen. Im Interesse<br />

einer möglichst breiten Akzeptanz bildet die<br />

ISO 26000 deshalb auch keine zertifizierbare Norm, sondern<br />

einen Leitfaden, der gesellschaftlich verantwortliches<br />

Handeln normiert und einen international einheitlichen<br />

Standard setzt.<br />

Vielfach werden die Empfehlungen der Norm bereits<br />

von gesetzlichen Vorgaben erfüllt, insbesondere im stark<br />

reglementierten Deutschland. Dazu gehören der Schutz<br />

der Menschenrechte, arbeitnehmerfreundliche Arbeitsbedingungen<br />

oder teilweise recht weitreichende Umweltschutzvorschriften.<br />

Doch die ISO 26000 geht auch über<br />

die bestehenden Gesetze hinaus. Beispielsweise bestimmt<br />

die Norm, dass „gesellschaftliche Verantwortung“ nicht<br />

bei „juristischer Mitschuld“ endet. Der Begriff „nutznießerische<br />

Mitschuld“ beschreibt in diesem Zusammenhang<br />

Situationen, in denen eine Organisation zum Beispiel<br />

direkten Nutzen durch den von anderen begangenen<br />

Missbrauch von Menschenrechten zieht. Dadurch endet<br />

gesellschaftliche Verantwortung eines Unternehmens<br />

nicht am eigenen Werkstor, sondern schließt auch das<br />

Verhalten der eigenen Zulieferer mit ein.<br />

Die Ausrichtung an der ISO 26000 könnte für Unternehmen<br />

die Chance bieten, ihre Außenwahrnehmung zu optimieren<br />

und Imagevorteile zu generieren. Doch es gibt<br />

auch kritische Stimmen, die den Nutzen der ISO 26000<br />

in Frage stellen.<br />

UNTERSTÜTZUNG FÜR FIRST MOVER<br />

Weil die Norm gerade erst veröffentlicht wurde, gibt es<br />

aus der Praxis noch keine Antworten auf die polarisierende<br />

Diskussion. Welchen Aufwand bedeutet es für Organisationen<br />

tatsächlich, bestehende Prozesse und Strukturen<br />

für die ISO 26000 fit zu machen? Wie kann aus der<br />

Norm der optimale Nutzen für das Unternehmen erreicht<br />

werden? Finden Sie mit uns die Antwort!<br />

Für Sie bietet sich jetzt die Gelegenheit als First Mover<br />

ein Pilotprojekt zur Implementierung der „ISO 26000<br />

Guidance on Social Responsibility“ zu starten. Unser Verlag<br />

bietet Ihnen an, zusammen mit fachkundigen Experten<br />

eine publizistisch begleitete Case Study durchzuführen.<br />

Bei der Beratung zur Seite steht Ihnen dabei Karl-<br />

Christian Bay, Herausgeber und Co-Autor des Buches<br />

„ISO 26000 in der Praxis. Der Ratgeber zum Leitfaden für<br />

soziale Verantwortung und Nachhaltigkeit“ (1.Auflage,<br />

München 2010, Oldenbourg Industrieverlag GmbH).<br />

neuerscheinung: isO 26000<br />

ISO 26000: Ein Standard, der Bekanntes aufgreift<br />

und dabei herausfordert<br />

erstmals schafft ein internationaler standard eine Definition von<br />

gesellschaftlicher Verantwortung. anhand beispielhafter Verhaltensregeln<br />

(Best Practice) bietet die isO 26000 unternehmen,<br />

die im Zuge der wachsenden öffentlichen aufmerksamkeit<br />

bewusster wirtschaften wollen, konkrete handlungsorientierung.<br />

im Oldenbourg industrieverlag erschien jetzt der praxisorientierte<br />

ratgeber zur isO 26000. er vergleicht den standard mit bestehenden<br />

normen und gibt Tipps zur erfolgreichen um setzung im unternehmen.<br />

Fordern Sie ihr exemplar an:<br />

Silvia Spies, Huyssenallee 52-56,<br />

45128 Essen, Tel. +49 (0) 201 82002-14,<br />

E-Mail: s.spies@vulkan-verlag.de, Mehr Infos: www.sr4u.org<br />

herauSgeber: Karl-Christian Bay<br />

1. Auflage 2010, 232 Seiten, Hardcover, 49,90 €<br />

18<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


Nicht Mozart –<br />

und doch ein Klassiker<br />

IMPLEMENTIERUNG WIRD FACHKUNDIG BEGLEITET<br />

Karl-Christian Bay ist Gründer und Inhaber einer Wirtschaftsprüfungs-<br />

und Rechtsanwaltskanzlei, die sich<br />

auf die Beratung von Fragen im Spannungsfeld von betriebswirtschaftlichen,<br />

rechtlichen und ethischen Aspekten<br />

spezialisiert hat. Dies umfasst beispielsweise die<br />

Durchführung von Unternehmenstransaktionen oder<br />

die Beratung hinsichtlich Compliance-Fragestellungen.<br />

So würde die Implementierung des Standards<br />

ISO 26000 in Ihrem Unternehmen mit der Status-Quo-<br />

Analyse und Identifikation von Geschäftsprozessen<br />

und Governance-Strukturen beginnen. Daraus resultierend<br />

werden dann die Anforderungen der ISO 26000<br />

eingegrenzt und der notwendige Anpassungsbedarf<br />

geplant und umgesetzt. Nach Implementierung des<br />

Leitfadens wird eine angemessene Kommunikationsund<br />

Reportingstrategie erarbeitet, die das gesellschaftlich<br />

verantwortliche Verhalten an Konsumenten, Investoren<br />

und sonstige Anspruchsgruppen optimal<br />

kommuniziert. Begleitet wird die Case Study über einen<br />

längeren Zeitraum durch Veröffentlichungen in<br />

unseren Medien.<br />

Viele Unternehmen fühlen sich heute der Nachhaltigkeit<br />

verpflichtet. Die ISO 26000 ist der erste, weltweit<br />

anerkannte Standard, der diesen Leitgedanken in einem<br />

definierten System vereint. Nutzen Sie jetzt den First-<br />

Mover Advantage. Starten Sie mit Karl-Christian Bay<br />

und dem Oldenbourg Industrieverlag ein ISO-26000-Pilotprojekt.<br />

Lassen Sie uns gemeinsam herausfinden,<br />

welche Vorteile die ISO 26000 für Organisationen<br />

bringt. Für ein unverbindliches Informationsgespräch<br />

stehen wir Ihnen gerne jederzeit zur Verfügung.<br />

iniTiaTOren<br />

Karl-chriSTian bay,<br />

Gründer und Inhaber von<br />

BAY Wirtschaftsprüfer | Rechtsanwälte<br />

und Herausgeber des<br />

Buches „ISO 26000 in der Praxis:<br />

Der Ratgeber zum Leitfaden für<br />

soziale Verantwortung und<br />

Nachhaltigkeit“<br />

bay Wirtschaftsprüfer | rechtsanwälte<br />

Werner-von-Siemens-ring 12,<br />

85630 münchen, Tel. +49 (0) 89 46 14 90 60,<br />

e-mail: karl-christian.bay@bay-cc.com<br />

internet: www.bay-cc.com<br />

hanS-Joachim Jauch,<br />

Geschäftsführer des Oldenbourg<br />

Industrieverlags<br />

oldenbourg industrieverlag gmbh,<br />

rosenheimer Straße 145,<br />

d-81671 münchen,<br />

Tel. +49 (0) 89 45 05 14 04,<br />

e-mail: iso26000@oldenbourg.de<br />

internet: www.oiv.de<br />

A01007DE<br />

Wie Mozarts Werke sind die<br />

SAMSON-Ventile der Bauart 240<br />

weltweit bekannt und geschätzt. Auch<br />

sind sie nicht minder vielfältig: abgestuft<br />

wie die Orgelpfeifen, für alle Drücke<br />

und Durchflüsse von adagio bis<br />

allegro erhältlich. Dabei arbeiten die<br />

Ventile ausgesprochen piano – damit<br />

niemand durch einen Paukenschlag<br />

geweckt wird. Die Besetzung können<br />

Sie ganz nach Ihrem Gusto variieren:<br />

Mit Stellungsregler, Magnetventil und<br />

Grenzsignalgeber warten weitere Virtuosen<br />

auf ihren Einsatz.<br />

Sie sind der Dirigent.<br />

Wir haben die Instrumente.<br />

SAMSON AG • MESS- UND REGELTECHNIK<br />

Weismüllerstraße 3 • 60314 Frankfurt am Main<br />

Telefon: 069 4009-0 • Telefax: 069 4009-1507<br />

E-Mail: samson@samson.de • www.samson.de


Praxis<br />

DIN EN 62424: Den Übergang zwischen Fließbild<br />

und CAE-System ohne Brüche realisieren<br />

Die neue Norm nutzen oder die bisherigen Lösungen fortführen?<br />

Seit Januar 2010 gilt die Norm DIN EN 62424 (siehe [3]).<br />

Sie legt fest, wie Aufgaben der Prozessleittechnik in<br />

Fließbildern darzustellen sind. Eine Übergangszeit bis Juli<br />

2012 lässt die Parallelität mit der „DIN 19227 Teil 1 Graphische<br />

Symbole und Kennbuchstaben für die Prozessleittechnik“<br />

(siehe [2]) zu. Dies bedeutet, dass die neue<br />

Norm die Regelungen bis auf Unterabschnitt 3.9 „Einwirkung<br />

auf die Strecke“ ersetzt. Deren Inhalte sollen in<br />

DIN ISO 10628 „Fließschemata für verfahrenstechnische<br />

Anlagen“ (siehe [4]) aufgenommen werden. Für jeden Anlagenbetreiber<br />

stellt sich nun die Frage, ob und wann er<br />

die neue Norm erfüllt und ob er seine softwaretechnische<br />

Lösung nicht durch eine maßgeschneiderte ablöst.<br />

DARSTELLUNG IM FLIESSBILD<br />

Da DIN EN 62424 eine eindeutige Schnittstelle für den<br />

Informationsaustausch zwischen Werkzeugen zur Erstellung<br />

und Bearbeitung von Fließschemata und CAE-Systemen<br />

der Prozessleittechnik definieren soll, musste die<br />

alte Norm durch Präzisierungen, sowohl im Hinblick auf<br />

die Symbolik als auch auf die Beschreibung der Verarbeitungsfunktionalität<br />

abgelöst werden.<br />

Das System von Erst-, Ergänzungs- und Folgebuchstabe<br />

der alten Norm zielte darauf ab, die Funktion der Stelle<br />

und die Verarbeitungsfunktionen in einer Zeichenfolge<br />

zu erfassen. Die Darstellung der PLT-Aufgabe im R&I-<br />

Fließbild erfolgte im Wesentlichen mit Hilfe des „PLT-Eis“,<br />

in dessen oberen Textfeld diese Zeichenfolge einzutragen<br />

war. Die neue Norm sieht nun für diesen Zweck sieben<br />

Textfelder vor, wovon eines die alte Position innerhalb des<br />

Ovals oben behält. Die restlichen sechs Felder stellen die<br />

Alarmebenen von Tripel-Hoch bis Tripel-Tief dar und dienen<br />

der Erfassung von Alarm, Anzeige und Schaltung.<br />

Bild 1-1 gibt einen Eindruck, wie sich die Informationen<br />

rund um das Oval verteilen. In den Textfeldern der Alarmebenen<br />

dürfen nur die Verarbeitungsfunktionen: Alarm<br />

(A), PCS-Statusanzeige von Binärsignalen (O), binäre Steuerungs-<br />

oder Schaltfunktion (S) sowie (Z), wenn sicherheitsrelevant,<br />

auftreten. Die übrigen Verarbeitungsfunktionen<br />

werden an alter Position gemäß einer vorgegebenen<br />

Reihenfolge eingetragen. Der untere Textplatzhalter im<br />

Oval dient der Kennzeichnung der PLT-Aufgabe.<br />

Links vom Oval sind ergänzende Informationen aufzutragen,<br />

wobei von oben nach unten der Unterlieferant,<br />

die Typicalkennzeichnung und eine Geräteinformation<br />

ausgegeben werden kann. Das Oval hat seine Standardverknüpfungspunkte<br />

auf den beiden Hauptachsen. Sechs<br />

weitere Verknüpfungspunkte sind rechts von den Textplatzhaltern<br />

der sechs Alarmebenen zu sehen.<br />

NORM LEGT DREI NEUE SYMBOLE FEST<br />

Schließlich legt die Norm der Form nach drei Symbole für<br />

Sicherheits-, GMP- und Qualitätsrelevanz fest. Sie werden<br />

rechts vom Oval angezeigt, wenn die Anforderungen an die<br />

PLT-Aufgabe so zu kategorisieren sind. Die bevorzugte Lage<br />

der Symbole kann im Konflikt mit der Lage einer Signal- oder<br />

Bild 1-1: Das PLT-Oval für<br />

Anzeige im zentralen Leitstand<br />

Bild 2-1:<br />

Die Darstellung<br />

von Bild B.22 in<br />

Planeds 4.0<br />

Bild 1-2: Das Sechseck<br />

der Leitfunktion<br />

20<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


ARCA_Ins_DU-Ventil_D_90x260.qxd<br />

Wirklinie stehen. Solche Überschneidungen hält die Norm<br />

für nicht immer vermeidbar und deshalb für tolerierbar.<br />

Ist eine der Alarmebenen mit einer Schaltfunktion<br />

belegt, dann ist deren Verknüpfungspunkt zu verwenden,<br />

um die Signallinie zum Verknüpfungspunkt des<br />

Ovals der PLT-Aufgabe zur Leitfunktion anzulegen, die<br />

von dort ihr Eingangssignal erhält.<br />

In DIN 19227 Teil 1 war das Symbol für die Leitfunktion<br />

auch schon vom Oval der Sensor- oder Aktor-Aufgabe<br />

verschieden. Es wurde jedoch unterschieden zwischen<br />

„vom Prozessrechner realisiert“ und „vom Prozessleitsystem<br />

realisiert“. Diese Unterscheidung wurde<br />

aufgegeben. Bild 1-2 zeigt das nun gültige Symbol.<br />

Links vom Sechseck sind drei Textplatzhalter vorgesehen,<br />

deren oberer Inhalt der Unterlieferant sein sollte.<br />

Darunter folgt die Angabe über das zugehörige Typical<br />

und schließlich die Geräteinformation, Bild 1-1 entsprechend.<br />

Eingehende Signallinien müssen ihre Quelle in<br />

Ovalen besitzen, die entweder Sensoren oder Aktoren<br />

repräsentieren. Ausgehende Signallinien müssen auf<br />

einem oder mehreren Ovalen von Aktoren enden.<br />

Innerhalb des Sechsecks steht im oberen Textplatzhalter<br />

die Kategorie (U für Leitfunktion) gefolgt von der<br />

Verarbeitungsfunktion für eine Schaltung (S oder Z). In<br />

Bild 1-2 kommt beides vor, was soviel bedeutet, wie:<br />

„Mindestens ein Sensor oder Aktor besitzen „Z“ als Verarbeitungsfunktion.“<br />

Das Sechseck hat seine Standardverknüpfungspunkte<br />

auf den beiden Hauptachsen.<br />

KONZENTRATION AUF DIE SPEZIFIKATION<br />

Da die Regeln zur Spezifikation der PLT-Aufgaben und<br />

der Leitfunktionen enger gefasst wurden und symboltechnisch<br />

im und um das jeweilige Symbol herum zu platzieren<br />

sind, sollte das Fließbildsystem dem Anwender eine<br />

Eingabehilfe bieten, die ihn sich auf die eigentliche Spezifikation<br />

konzentrieren lässt und die ihn von umständlicher<br />

Gruppierung und Platzierung entlastet.<br />

Für die Verbindung der Aufgaben untereinander und mit<br />

den Leitfunktionen legt die Norm fest, dass Schaltfunktionen<br />

von den Alarmebenen (von deren zugeordneten Verknüpfungspunkten)<br />

aus, mittels gestrichelter Pfeile mit den<br />

Symbolen der PLT-Aufgaben oder Leitfunktionen verbunden<br />

werden, die die Ausgangssignale weiter verarbeiten.<br />

Die übrigen Verbindungen werden von Symbol zu Symbol<br />

mittels gestrichelter Pfeile gezeichnet. Dabei gibt der Pfeil<br />

jeweils die Richtung des Informationsflusses wieder. Verbindungen<br />

der PLT-Aufgabe zum Prozess werden durch<br />

eine richtungslose, durchgezogene Linie dargestellt.<br />

ÜBERGANG VOM FLIESSBILD ZUM CAE-SYSTEM<br />

Bild 2-1 zeigt eine Darstellung von Bild B.22 aus<br />

DIN EN 62424. Im oberen Teil ist eine „2oo3“-Architektur<br />

mit drei Druckmessungen in einer Rohrleitung zu sehen.<br />

Die Signale der drei sicherheitsrelevanten Druck-Hoch-<br />

Hoch-Schaltungen mit Einstufung „SIL 3“ werden von der<br />

Leitfunktion U0062 verarbeitet und beeinflussen die<br />

Stellfunktion Y0069 mit Auf/Zu-Endlagenmeldungen. Die<br />

Durchflussregelung ist druck- und temperaturkompen-<br />

Geregelt Dampf konditionieren!<br />

ARCA<br />

Flow Gruppe<br />

weltweit:<br />

ARCA-<br />

Dampfumformstationen<br />

Argumente, die ziehen:<br />

● bewährte Konstruktion<br />

für extreme Beanspruchung und<br />

mit hoher Lebensdauer<br />

● Applikationsvielfalt in Nennweiten<br />

und Druckbereich<br />

● mehrstufige Dampfreduzierung<br />

und damit geräuscharm<br />

● zuverlässig im Dampf- und<br />

Speisewasserbereich<br />

● servicefreundliche Modulbauweise<br />

ARCA Regler GmbH, Postfach 2120, 47913 Tönisvorst<br />

Tel. 02156-7709-0, Fax 7709-55, sale@arca-valve.com<br />

www.arca-valve.com<br />

Die bessere<br />

Lösung!<br />

Fordern Sie<br />

noch heute ein<br />

Angebot oder<br />

Informationsmaterial<br />

an!<br />

• Zuverlässigkeit in Regelarmaturen, Pumpen & Cryogenics<br />

• Mit Tochtergesellschaften und Partnern in der Schweiz, den<br />

Niederlanden, Indien, VR China, Korea, Japan und Mexiko!<br />

Armaturen AG<br />

von Rohr<br />

ARCA BV<br />

von Rohr


Praxis<br />

siert, wobei Druck und Temperatur im zentralen Leitstand<br />

angezeigt werden. Die Auf-Endlage der Stellfunktion ist<br />

verknüpft mit einer weiteren Leitfunktion U0070.<br />

Für einen bruchlosen Übergang vom Fließbild zum<br />

CAE-System bedeutet dies, dass alle verfahrenstechnisch<br />

relevanten Anforderungen an die Instrumentierung<br />

mit Bezug auf die jeweilige Verarbeitungsfunktion<br />

im CAE-System adäquat abgebildet werden können.<br />

SPEZIFIKATIONEN WERDEN ZUSAMMENGEFÜHRT<br />

Betrachtet man in Bild 2-1 Sensor-PLT-Aufgaben, dann<br />

sieht man, dass sie ihre Einbauorte in Rohrleitungen haben.<br />

Jeder dieser Einbauorte repräsentiert den Sitz eines<br />

Feldgeräts. Zwei Anforderungen muss das CAE-System<br />

erfüllen: Zum einen muss es in der Lage sein, den Signalfluss<br />

wiederzugeben und zum anderen, die logische Verschaltung<br />

der Stellen in Stellenplänen zu ermöglichen.<br />

Es gehören also die Spezifikation der Signalverarbeitung<br />

aus verfahrenstechnischer Sicht aufgrund der Betriebsparameter<br />

einerseits und die gerätetechnische Spezifikation<br />

andererseits zusammen. Ersteres beschreibt die Anforderungen<br />

an die Gerätetechnik und letzteres deren Realisierung<br />

im Hinblick auf Beschaffung und Montage.<br />

Bild 2-2 zeigt den bruchlosen Übergang vom Fließbild in<br />

das CAE-System. Beispielhaft hervorgehoben ist die Leitfunktion<br />

U0062. Auf derselben Hierarchie-Ebene sind die<br />

übrigen Messstellen, die Aktorstelle und Leitfunktionen<br />

aufgeführt. Schaut man eine Ebene tiefer, dann sind dort<br />

die ein- und ausgehenden Signallinien dargestellt. Der<br />

oberste Knoten verweist auf den Aktor. Er zeigt eine sicherheitsrelevante<br />

Schaltung Z an, die das Ventil schließt. Die<br />

Aktorstelle selbst ist als „sicherheitsrelevant“ markiert.<br />

Die Eingangssignale der Leitfunktion kommen entsprechend<br />

der „2oo3“-Architektur von drei Messstellen in<br />

derselben Rohrleitung. In Bild 2-1 ist bei der Messstelle<br />

P0060 der Einbauort hervorgehoben dargestellt. Der hohe<br />

Integrationsgrad zwischen Fließbild-Software und CAE-<br />

System zeigt sich dann, wenn die Betriebsdaten und die<br />

Einbauortdaten im Fließbild erfasst und für die Spezifikation<br />

im CAE-System nutzbar gemacht werden können.<br />

EINGABEAUFWAND WIRD REDUZIERT<br />

Im vorliegenden Fall liegen die Betriebsdaten bei der<br />

Rohrleitung. Dies ist in der Realität so und dies sollte auch<br />

in der Software so sein. Gleiches gilt für die technischen<br />

Daten der Rohrleitung. Das heißt für die Beschaffung der<br />

Geräte, dass Betriebs- und Rohrleitungsdaten nur einmal<br />

erfasst werden müssen. Der Eingabeaufwand wird reduziert<br />

und vermeidet Fehler durch falsche Übertragung.<br />

Eine mögliche Realisierung zeigt Bild 2-2. „-B01“ repräsentiert<br />

das Stellenelement im CAE-System. Als Symbol<br />

quellen<br />

Die aussagen zur norm Din en 62424 in diesem Beitrag<br />

beziehen sich auf die ausgabe von Januar 2010, diejenigen<br />

zur norm Din 19227 Teil 1 auf die ausgabe von Oktober<br />

1993. Die Bilder des artikels wurden mit dem Cae-system<br />

Planeds 4.0 der Planets software GmbH erstellt.<br />

Bild 2-2: Die Leitfunktion U0062<br />

Bild 2-3: Die Aktor- und Sensor-Stellen sowie Leitfunktionen<br />

22<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


wird es mit anderen Symbolen im Stellenplan verschaltet.<br />

Eine Ebene tiefer steht der Verweis in das Fließbild zur<br />

Rohrleitung RL0001. Ein hochintegriertes System ermöglicht<br />

mit komfortabler „Gehe-zu“-Funktionalität den<br />

Sprung in das Fließbild, wo dann gemäß Bild 2-1 die Wirklinie<br />

als Einbauort hervorgehoben dargestellt wird.<br />

Damit ist es völlig gleichgültig, ob das Messstellenblatt<br />

als typisches Dokument des CAE-Systems aus diesem<br />

oder aus dem Fließbildsystem angestoßen wird. Stets<br />

wird auf dieselben Daten zugegriffen.<br />

So wie Bild 2-2 die komplette Verknüpfung zwischen den<br />

Leitfunktionen, Aktor- und Sensor-Stellen in Bild 2-1 zeigt,<br />

so kann ein entsprechendes Listendokument generiert werden,<br />

aus dem die netzwerkartigen Verknüpfungen in linearisierter<br />

Form etwa als Abschaltketten dokumentiert werden.<br />

Eine Suche über Fließbildgrenzen hinweg erübrigt<br />

sich, weil das Dokument nicht nur die Vermaschung aufzeigt,<br />

sondern auch sagt, in welchem Fließbild die einzelne<br />

Stelle oder die Leitfunktion dokumentiert ist.<br />

| EC12-09G |<br />

Robust und kompakt:<br />

der Embedded-PC mit<br />

Intel ® Atom .<br />

Die CX5000-Serie von Beckhoff.<br />

liTeraTur<br />

[1] Bergmann, Jürgen: rechnergestützte Projektierung von<br />

Prozeßautomatisierungssystemen mit dem Cae-system<br />

PlaneDs; shaker Verlag, aachen 2000<br />

[2] Din 19227 Teil 1 Oktober 1993: Graphische symbole und<br />

Kennbuchstaben für die Prozeßleittechnik – Darstellung<br />

von aufgaben, Beuth Verlag, Berlin 1993<br />

[3] Din en 62424 Januar 2010: Darstellung von aufgaben<br />

der Prozessleittechnik – Fließbilder und Datenaustausch<br />

zwischen eDV-Werkzeugen zur Fließbilderstelllung und<br />

Cae-systemen, Beuth Verlag, Berlin 2009<br />

[4] Din en isO 10628 März 2001: Fließschemata für<br />

verfahrenstechnische anlagen – allgemeine regeln,<br />

Beuth Verlag, Berlin 2001<br />

auTOr<br />

Arno Schmidt,<br />

Produktmanager<br />

bei Planets Software<br />

Halle 23, Stand A24<br />

Halle 15,<br />

Stand<br />

D25/E26<br />

www.beckhoff.de/CX5000<br />

Die Embedded-PC-Serie CX5000 für die Hutschienenmontage:<br />

Geeignet zum fl exiblen Einsatz als kompakter Industrie-PC oder als<br />

PC-basierte Steuerung für SPS, Motion Control und Visualisierung:<br />

Intel ® -Atom-Z530-CPU 1,1 GHz (CX5010) oder 1,6 GHz (CX5020)<br />

Robustes und kompaktes Magnesiumgehäuse<br />

Erweiterter Betriebstemperaturbereich von -25…60 °C<br />

Lüfterlos, ohne rotierende Bauteile (Compact-Flash als Speichermedium)<br />

I/O-Interface für EtherCAT-Klemmen und Busklemmen<br />

Optionsplatz für serielle oder Feldbus-Schnittstellen<br />

Integrierte 1-Sekunden-USV<br />

Planets Software Gmbh<br />

Planetenfeldstr. 97, d-44379 dortmund,<br />

tel. +49 (0) 231 555 78 31 17,<br />

E-mail: arno.schmidt@planets-software.de,<br />

internet: www.planeds.de<br />

IPC<br />

I/O<br />

Motion<br />

Automation<br />

CX1020/CX1030<br />

Embedded-PC mit<br />

Intel ® -Pentium ® -<br />

M-CPU, 1,8 GHz<br />

oder Intel ® -<br />

Celeron ® -M-ULV-<br />

CPU, 1 GHz<br />

CX1010<br />

Embedded-PC<br />

mit Pentium ® -<br />

MMX-kompatibler<br />

CPU,<br />

500 MHz<br />

CX9000/CX9010<br />

Ethernet-<br />

Controller mit<br />

Intel ® -IXP420-<br />

XScale ® -Techno -<br />

logie, 266 MHz<br />

oder 533 MHz<br />

CX8000<br />

Feldbus Controller<br />

mit ARM9-CPU,<br />

400 MHz z.B. für<br />

PROFIBUS, PROFI-<br />

NET, EtherCAT und<br />

Ethernet


hauptBeitRag<br />

<strong>Lateralverhalten</strong> <strong>elastischer</strong><br />

<strong>Bahnen</strong> <strong>vereinfacht</strong> <strong>modelliert</strong><br />

Teil 2: Anwendung des Fadenmodells auf Mehrwalzensysteme<br />

Das seitliche Verlaufen von durchlaufenden Stoffbahnen in der Papier-, Kunststoff- und<br />

Textilindustrie wird mihilfe von Bahnkantenregelungen korrigiert. In Teil 1 wurde die<br />

ausgedehnte Bahn durch eine Harfe von Fäden ohne Querkopplungen in einem System<br />

aus zwei angetriebenen Walzen angenähert. Zwei Grenzfälle wurden behandelt: Ein Faden<br />

unter Zugspannung bei vernachlässigten Biegespannungen und ein Faden bei Biegung<br />

unter Vernachlässigung der Zugspannung. Ein Faden mit vorherrschender Zugspannung<br />

stellt demnach ein Verzögerungsglied 1. Ordnung dar, das dieselbe Zeitkonstante aufweist,<br />

wie sie für das Longitudinalverhalten charakteristisch ist. Bei Biegung wird die Zeitkonstante<br />

kleiner, ohne dass sich die Systemordnung ändert. Der erreichbare Fadenversatz<br />

relativ zu einer Schwenkwalze vermindert sich. Im folgenden Teil 2 werden ein Drei- und<br />

ein Vierwalzensystem untersucht, das letztgenannte nur für den Fall überwiegender Zugspannung.<br />

Für diese industrie-üblichen Systeme werden nicht angetriebene Schwenkwalzen<br />

zwischen angetriebenen Klemmstellen zu Grunde gelegt.<br />

SCHLAGWÖRTER Durchlaufende Bahn / Bahnlauf-Regelsysteme / Seitenkantenregelung /<br />

Bahnkantenregelung<br />

Simplified Mathematical Model of Lateral Behavior of Moving Elastic Webs –<br />

Part 2: Applying the Threads Model to Multi-Roller Systems<br />

The lateral position of a moving web in production lines for the paper, plastics and textile<br />

industries has to be corrected by means of web guiding systems. In Part 1 the continuous<br />

two- dimensional web has been approximated through a harp of non-interlinking threads<br />

in a system of two driven rollers. Two important cases have been investigated: A thread<br />

with predominant tensile stress and a thread with predominant bending stress. The thread<br />

with predominant tensile stress revealed to be a first-order lag with the same time constant<br />

as is characteristic for the longitudinal web dynamics. The thread with bending stress<br />

exhibits a smaller time constant and a smaller reachable displacement relative to a guiding<br />

roller. In the following Part 2 a three and a four roller system is investigated, the latter<br />

one being investigated only in the case of predominant tensile stress of the thread. In<br />

these industrial systems non-driven guiding rollers are assumed which are located between<br />

driven rollers.<br />

KEYWORDS Moving web / lateral web dynamics / web guide system / web edge control<br />

24<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


Die in Teil 1 dargestellte mathematische Behandlung<br />

eines Systems aus zwei angetriebenen Walzen,<br />

die von Fäden in Form einer Fadenharfe<br />

umschlungen werden, wird im folgenden Teil 2<br />

auf ein System aus drei und vier Walzen ausgedehnt,<br />

in dem nicht angetriebene Schwenkwalzen zwischen<br />

zwei angetriebenen Klemmstellen angeordnet sind.<br />

3. Dreiwalzensystem<br />

3.1 massenbilanzen bei angetriebener und nicht<br />

angetriebener schwenkwalze<br />

Longitudinale Schwenkung mit<br />

angetriebener Schwenkwalze<br />

Im Dreiwalzensystem nach Bild 5 sei aus systematischen<br />

Gründen zunächst angenommen, dass außer<br />

den Klemmstellen 1 und 3 auch die Schwenkwalze 2<br />

angetrieben sei und ein Drehmoment um die z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2 1 12<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() () ()<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2 23<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

() () ()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

ε<br />

ε<br />

v<br />

v<br />

sl<br />

v<br />

v<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

2 12 3<br />

23<br />

23<br />

2<br />

12<br />

12<br />

1<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

=<br />

= + ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε ()<br />

z<br />

v<br />

s<br />

2<br />

2<br />

̃δ ()<br />

-Achse<br />

aufbringen kann. Die klein dargestellten Umlenkwalzen<br />

seien ohne jeden Einfluss. Die Dehnungen<br />

lauten auf Grund der Massenbilanzen in Kontrollraum<br />

1-2 und 2-3<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2 1 12<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() () ()<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2 23<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

() () ()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

ε<br />

ε<br />

v<br />

v<br />

sl<br />

v<br />

v<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2 12 3<br />

23<br />

23<br />

2<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃δ<br />

(3.1.1)<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2 1 12<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() () ()<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2 23<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

() () ()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

ε<br />

ε<br />

v<br />

v<br />

sl<br />

v<br />

v<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2 12 3<br />

23<br />

23<br />

2<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃δ<br />

(3.1.2)<br />

Einsetzen von Gl. (3.1.1) in (3.1.2) liefert mit<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2 1 12<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() () ()<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2 23<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

() () ()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

ε<br />

ε<br />

v<br />

v<br />

sl<br />

v<br />

v<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2 12 3<br />

23<br />

23<br />

2<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃δ<br />

nach<br />

Umformungen das Ergebnis<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2 1 12<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() () ()<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2 23<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

() () ()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

ε<br />

ε<br />

v<br />

v<br />

sl<br />

v<br />

v<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2 12 3<br />

23<br />

23<br />

2<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃δ<br />

(3.1.3)<br />

mit<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2 1 12<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() () ()<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2 23<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

() () ()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

ε<br />

ε<br />

v<br />

v<br />

sl<br />

v<br />

v<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

2 12 3<br />

23<br />

23<br />

2<br />

12<br />

12<br />

1<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

=<br />

= + ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε ()<br />

z<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

v<br />

t<br />

z<br />

l<br />

2<br />

2<br />

23<br />

12<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

12<br />

2<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

()<br />

( )<br />

=− + +<br />

→+ ≈ 2<br />

12<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

0<br />

0<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

() ()<br />

t<br />

t<br />

z<br />

l<br />

t<br />

F t F t<br />

z<br />

z<br />

→∞ =<br />

→+ ≈<br />

→∞ =<br />

≠<br />

F t F t<br />

F t F t<br />

F t F t t<br />

F<br />

y<br />

y<br />

z y E<br />

z<br />

12 23<br />

12 23<br />

12 12 2<br />

23<br />

() ()<br />

() ()<br />

() ()cos ( )<br />

(<br />

=<br />

≠<br />

≈<br />

α<br />

t F t t<br />

t<br />

F t F t F t<br />

s<br />

y<br />

E<br />

Ei<br />

) ( )cos ()<br />

cos ( )<br />

() () ()<br />

()<br />

≈<br />

≈<br />

≈<br />

≈<br />

23 3<br />

12 23 13<br />

12<br />

1<br />

α<br />

α<br />

ε̃ ≈ =<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

23 13<br />

() ()<br />

s<br />

s<br />

(3.1.4)<br />

Um den Einfluss der Schwenkung auf die Dehnungen zu<br />

untersuchen, wird Gl. (3.1.2) in Gl. (3.1.1) eingesetzt<br />

sowie Gl. (2.3.7) verwendet. Ändert sich allein<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v<br />

v<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

= + +<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v<br />

v<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ −<br />

ε<br />

ε<br />

T<br />

l<br />

v<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

23<br />

23<br />

2<br />

12<br />

12<br />

1<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

=<br />

= +<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε ()<br />

z<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

v<br />

t<br />

z<br />

l<br />

2<br />

2<br />

23<br />

12<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

12<br />

2<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

()<br />

( )<br />

=− + +<br />

→+ ≈ 2<br />

12<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

0<br />

0<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

() ()<br />

t<br />

t<br />

z<br />

l<br />

t<br />

F t F t<br />

z<br />

z<br />

→∞ =<br />

→+ ≈<br />

→∞ =<br />

≠<br />

F t F t<br />

F t F t<br />

F t F t t<br />

F<br />

y<br />

y<br />

z y E<br />

z<br />

12 23<br />

12 23<br />

12 12 2<br />

23<br />

() ()<br />

() ()<br />

() ()cos ( )<br />

(<br />

=<br />

≠<br />

≈<br />

α<br />

t F t t<br />

t<br />

F t F t F t<br />

s<br />

y<br />

E<br />

Ei<br />

) ( )cos ()<br />

cos ( )<br />

() () ()<br />

()<br />

≈<br />

≈<br />

≈<br />

≈<br />

23 3<br />

12 23 13<br />

12<br />

1<br />

α<br />

α<br />

ε̃ ≈ =<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

23 13<br />

() ()<br />

s<br />

s<br />

so folgt<br />

mit Gl. (2.3.7)<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2 1 12<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() () ()<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2 23<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

() () ()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

ε<br />

ε<br />

v<br />

v<br />

sl<br />

v<br />

v<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

2 12 3<br />

23<br />

23<br />

2<br />

12<br />

12<br />

1<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

=<br />

= + ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε ()<br />

z<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

v<br />

t<br />

z<br />

l<br />

2<br />

2<br />

23<br />

12<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

12<br />

2<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

()<br />

( )<br />

=− + +<br />

→+ ≈ 2<br />

12<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

0<br />

0<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

() ()<br />

t<br />

t<br />

z<br />

l<br />

t<br />

F t F t<br />

z<br />

z<br />

→∞ =<br />

→+ ≈<br />

→∞ =<br />

≠<br />

F t F t<br />

F t F t<br />

F t F t t<br />

F<br />

y<br />

y<br />

z y E<br />

z<br />

12 23<br />

12 23<br />

12 12 2<br />

23<br />

() ()<br />

() ()<br />

() ()cos ( )<br />

(<br />

=<br />

≠<br />

≈<br />

α<br />

t F t t<br />

t<br />

F t F t F t<br />

s<br />

y<br />

E<br />

Ei<br />

) ( )cos ()<br />

cos ( )<br />

() () ()<br />

()<br />

≈<br />

≈<br />

≈<br />

≈<br />

23 3<br />

12 23 13<br />

12<br />

1<br />

α<br />

α<br />

ε̃ ≈ =<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

23 13<br />

() ()<br />

s<br />

s<br />

(3.1.5)<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2 1 12<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() () ()<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2 23<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

() () ()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

ε<br />

ε<br />

v<br />

v<br />

sl<br />

v<br />

v<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

2 12 3<br />

23<br />

23<br />

2<br />

12<br />

12<br />

1<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

=<br />

= + ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε ()<br />

z<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

v<br />

t<br />

z<br />

l<br />

2<br />

2<br />

23<br />

12<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

12<br />

2<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

()<br />

( )<br />

=− + +<br />

→+ ≈ 2<br />

12<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

0<br />

0<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

() ()<br />

t<br />

t<br />

z<br />

l<br />

t<br />

F t F t<br />

z<br />

z<br />

→∞ =<br />

→+ ≈<br />

→∞ =<br />

≠<br />

F t F t<br />

F t F t<br />

F t F t t<br />

F<br />

y<br />

y<br />

z y E<br />

z<br />

12 23<br />

12 23<br />

12 12 2<br />

23<br />

() ()<br />

() ()<br />

() ()cos ( )<br />

(<br />

=<br />

≠<br />

≈<br />

α<br />

t F t t<br />

t<br />

F t F t F t<br />

s<br />

y<br />

E<br />

Ei<br />

) ( )cos ()<br />

cos ( )<br />

() () ()<br />

()<br />

≈<br />

≈<br />

≈<br />

≈<br />

23 3<br />

12 23 13<br />

12<br />

1<br />

α<br />

α<br />

ε̃ ≈ =<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

23 13<br />

() ()<br />

s<br />

s<br />

(3.1.6)<br />

Die Grenzwerte der Sprungantworten lauten<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2 1 12<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() () ()<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2 23<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

() () ()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

ε<br />

ε<br />

v<br />

v<br />

sl<br />

v<br />

v<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

2 12 3<br />

23<br />

23<br />

2<br />

12<br />

12<br />

1<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

=<br />

= + ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε ()<br />

z<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

v<br />

t<br />

z<br />

l<br />

2<br />

2<br />

23<br />

12<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

12<br />

2<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

()<br />

( )<br />

=− + +<br />

→+ ≈ 2<br />

12<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

0<br />

0<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

() ()<br />

t<br />

t<br />

z<br />

l<br />

t<br />

F t F t<br />

z<br />

z<br />

→∞ =<br />

→+ ≈<br />

→∞ =<br />

≠<br />

F t F t<br />

F t F t<br />

F t F t t<br />

F<br />

y<br />

y<br />

z y E<br />

z<br />

12 23<br />

12 23<br />

12 12 2<br />

23<br />

() ()<br />

() ()<br />

() ()cos ( )<br />

(<br />

=<br />

≠<br />

≈<br />

α<br />

t F t t<br />

t<br />

F t F t F t<br />

y<br />

E<br />

Ei<br />

) ( )cos ()<br />

cos ( )<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈<br />

≈<br />

≈<br />

23 3<br />

12 23 13<br />

1<br />

α<br />

α<br />

(3.1.7)<br />

und<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2 1 12<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() () ()<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2 23<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

() () ()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

ε<br />

ε<br />

v<br />

v<br />

sl<br />

v<br />

v<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

2 12 3<br />

23<br />

23<br />

2<br />

12<br />

12<br />

1<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

=<br />

= + ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε ()<br />

z<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

v<br />

t<br />

z<br />

l<br />

2<br />

2<br />

23<br />

12<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

12<br />

2<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

()<br />

( )<br />

=− + +<br />

→+ ≈ 2<br />

12<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

0<br />

0<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

() ()<br />

t<br />

t<br />

z<br />

l<br />

t<br />

F t F t<br />

z<br />

z<br />

→∞ =<br />

→+ ≈<br />

→∞ =<br />

≠<br />

F t F t<br />

F t F t<br />

F t F t t<br />

F<br />

y<br />

y<br />

z y E<br />

z<br />

12 23<br />

12 23<br />

12 12 2<br />

23<br />

() ()<br />

() ()<br />

() ()cos ( )<br />

(<br />

=<br />

≠<br />

≈<br />

α<br />

t F t t<br />

t<br />

F t F t F t<br />

y<br />

E<br />

Ei<br />

) ( )cos ()<br />

cos ( )<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈<br />

≈<br />

≈<br />

23 3<br />

12 23 13<br />

1<br />

α<br />

α<br />

(3.1.8)<br />

Bei einer Schwenkwinkeländerung treten keine bleibenden<br />

Dehnungsänderungen auf.<br />

Longitudinale Schwenkung mit<br />

nicht angetriebener Schwenkwalze<br />

Ist die Schwenkwalze nicht angetrieben, trägheitslos und<br />

reibungsfrei gelagert, so kann sie kein Drehmoment um<br />

die z-Achse aufbringen. Dies erzwingt gleichgroße tangentiale<br />

Kraftkomponenten<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2 1 12<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() () ()<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2 23<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

() () ()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

ε<br />

ε<br />

v<br />

v<br />

sl<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

c2 12<br />

23<br />

23<br />

2<br />

12<br />

12<br />

1<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

=<br />

= + ̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε ()<br />

z<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

v<br />

t<br />

z<br />

l<br />

2<br />

2<br />

23<br />

12<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

12<br />

2<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

()<br />

( )<br />

=− + +<br />

→+ ≈ 2<br />

12<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

0<br />

0<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

() ()<br />

t<br />

t<br />

z<br />

l<br />

t<br />

F t F t<br />

z<br />

z<br />

→∞ =<br />

→+ ≈<br />

→∞ =<br />

≠<br />

F t F t<br />

F t F t<br />

F t F t t<br />

F<br />

y<br />

y<br />

z y E<br />

z<br />

12 23<br />

12 23<br />

12 12 2<br />

23<br />

() ()<br />

() ()<br />

() ()cos ( )<br />

(<br />

=<br />

≠<br />

≈<br />

α<br />

t F t t<br />

y<br />

E<br />

) ( )cos ()<br />

≈ 23 3<br />

α<br />

. Die Schwenkwalze<br />

kann nur axiale Kraftkomponenten aufnehmen,<br />

die ungleich groß sein können,<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2 1 12<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() () ()<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2 23<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

() () ()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

ε<br />

ε<br />

v<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

c2<br />

23<br />

23<br />

2<br />

12<br />

12<br />

1<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

=<br />

= +<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε ()<br />

z<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

v<br />

t<br />

z<br />

l<br />

2<br />

2<br />

23<br />

12<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

12<br />

2<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

()<br />

( )<br />

=− + +<br />

→+ ≈ 2<br />

12<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

0<br />

0<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

() ()<br />

t<br />

t<br />

z<br />

l<br />

t<br />

F t F t<br />

z<br />

z<br />

→∞ =<br />

→+ ≈<br />

→∞ =<br />

≠<br />

F t F t<br />

F t F t<br />

F t F t t<br />

y<br />

y<br />

12 23<br />

12 23<br />

() ()<br />

() ()<br />

() ()cos ( )<br />

=<br />

≠<br />

≈<br />

α<br />

, sodass<br />

auch die Fadenkräfte ungleich groß sein können,<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2 1 12<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() () ()<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2 23<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

() () ()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

ε<br />

ε<br />

v<br />

v<br />

sl<br />

v<br />

v<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

2 12 3<br />

23<br />

23<br />

2<br />

12<br />

12<br />

1<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

=<br />

= + ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε ()<br />

z<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

v<br />

t<br />

z<br />

l<br />

2<br />

2<br />

23<br />

12<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

12<br />

2<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

()<br />

( )<br />

=− + +<br />

→+ ≈ 2<br />

12<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

0<br />

0<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

() ()<br />

t<br />

t<br />

z<br />

l<br />

t<br />

F t F t<br />

z<br />

z<br />

→∞ =<br />

→+ ≈<br />

→∞ =<br />

≠<br />

F t F t<br />

F t F t<br />

F t F t t<br />

F<br />

y<br />

y<br />

z y E<br />

z<br />

12 23<br />

12 23<br />

12 12 2<br />

23<br />

() ()<br />

() ()<br />

() ()cos ( )<br />

(<br />

=<br />

≠<br />

≈<br />

α<br />

t F t t<br />

y<br />

E<br />

) ( )cos ()<br />

≈ 23 3<br />

α<br />

. Da aber gilt<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2 1 12<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() () ()<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2 23<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

() () ()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

ε<br />

ε<br />

v<br />

v<br />

sl<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

c2 12<br />

23<br />

23<br />

2<br />

12<br />

12<br />

1<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

=<br />

= + ̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε ()<br />

z<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

v<br />

t<br />

z<br />

l<br />

2<br />

2<br />

23<br />

12<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

12<br />

2<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

()<br />

( )<br />

=− + +<br />

→+ ≈ 2<br />

12<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

0<br />

0<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

() ()<br />

t<br />

t<br />

z<br />

l<br />

t<br />

F t F t<br />

z<br />

z<br />

→∞ =<br />

→+ ≈<br />

→∞ =<br />

≠<br />

F t F t<br />

F t F t<br />

F t F t t<br />

F<br />

y<br />

y<br />

z y E<br />

z<br />

12 23<br />

12 23<br />

12 12 2<br />

23<br />

() ()<br />

() ()<br />

() ()cos ( )<br />

(<br />

=<br />

≠<br />

≈<br />

α<br />

t F t t<br />

t<br />

y<br />

E<br />

Ei<br />

) ( )cos ()<br />

cos ( )<br />

≈<br />

≈<br />

23 3<br />

1<br />

α<br />

α<br />

und<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2 1 12<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() () ()<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2 23<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

() () ()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

ε<br />

ε<br />

v<br />

v<br />

sl<br />

v<br />

v<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

2 12 3<br />

23<br />

23<br />

2<br />

12<br />

12<br />

1<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

=<br />

= + ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε ()<br />

z<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

v<br />

t<br />

z<br />

l<br />

2<br />

2<br />

23<br />

12<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

12<br />

2<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

()<br />

( )<br />

=− + +<br />

→+ ≈ 2<br />

12<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

0<br />

0<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

() ()<br />

t<br />

t<br />

z<br />

l<br />

t<br />

F t F t<br />

z<br />

z<br />

→∞ =<br />

→+ ≈<br />

→∞ =<br />

≠<br />

F t F t<br />

F t F t<br />

F t F t t<br />

F<br />

y<br />

y<br />

z y E<br />

z<br />

12 23<br />

12 23<br />

12 12 2<br />

23<br />

() ()<br />

() ()<br />

() ()cos ( )<br />

(<br />

=<br />

≠<br />

≈<br />

α<br />

t F t t<br />

t<br />

F t F t F t<br />

y<br />

E<br />

Ei<br />

) ( )cos ()<br />

cos ( )<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈<br />

≈<br />

≈<br />

23 3<br />

1<br />

α<br />

α<br />

mit<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

2<br />

1<br />

12<br />

12<br />

01<br />

2 1 12<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() () ()<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + +<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

ε<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2 23<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

() () ()<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

l<br />

l<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

c<br />

23 12<br />

23<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

=−<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

ε<br />

ε<br />

v<br />

v<br />

sl<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

c2 12<br />

23<br />

23<br />

2<br />

12<br />

12<br />

1<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

=<br />

= + ̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε ()<br />

z<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

v<br />

t<br />

z<br />

l<br />

2<br />

2<br />

23<br />

12<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

12<br />

2<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

δ<br />

()<br />

( )<br />

=− + +<br />

→+ ≈ 2<br />

12<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

0<br />

0<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

δ<br />

ε<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

() ()<br />

t<br />

t<br />

z<br />

l<br />

t<br />

F t F t<br />

z<br />

z<br />

→∞ =<br />

→+ ≈<br />

→∞ =<br />

≠<br />

F t F t<br />

F t F t<br />

F t F t t<br />

F<br />

y<br />

y<br />

z y E<br />

z<br />

12 23<br />

12 23<br />

12 12 2<br />

23<br />

() ()<br />

() ()<br />

() ()cos ( )<br />

(<br />

=<br />

≠<br />

≈<br />

α<br />

t F t t<br />

t<br />

F t F t F t<br />

s<br />

y<br />

E<br />

Ei<br />

) ( )cos ()<br />

cos ( )<br />

() () ()<br />

()<br />

≈<br />

≈<br />

≈<br />

≈<br />

23 3<br />

12 23 13<br />

1<br />

α<br />

α<br />

ε̃ ≈ =<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

() ()<br />

s<br />

s<br />

, darf in guter Nä-<br />

GünTHER BRAnDEnBuRG, tu München<br />

25<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


δ̃<br />

2<br />

δ̃<br />

2<br />

s z2<br />

ε ̃ s<br />

12<br />

() s = δ̃<br />

2<br />

() s<br />

ε ̃12<br />

() hauptBeitRag<br />

z2<br />

s = 1δ<br />

̃ + 2<br />

() Ts<br />

12s<br />

v<br />

1 + T s v<br />

ε̃<br />

23<br />

12<br />

2<br />

2 T12s<br />

1 z2<br />

T̃<br />

̃<br />

12 εs<br />

23<br />

=− 1 z2<br />

δ<br />

=− 1 + T12s1δ<br />

̃ + 2 T23s<br />

v<br />

1 + T s1<br />

+ T s v<br />

12 23<br />

2<br />

ε̃<br />

ε̃<br />

12<br />

12<br />

z2<br />

ε̃<br />

(<br />

12<br />

t z→+ 0)<br />

2<br />

(<br />

≈ δ2<br />

t →+ 0)<br />

≈ δ2<br />

l12<br />

l12<br />

ε̃<br />

12<br />

( t →∞ ) = 0<br />

( t →∞ ) = 0<br />

z2<br />

ε̃<br />

23( t z→+ 2 0)<br />

≈ δ<br />

ε̃<br />

23( t →+ 0)<br />

≈ δ2<br />

l23<br />

l23<br />

ε̃<br />

23( t →∞ ) = 0<br />

ε̃<br />

( t →∞ ) = 0<br />

23<br />

2<br />

BiLD 5:<br />

Dreiwalzen-System<br />

mit longitudinaler<br />

Schwenkung<br />

der Klemmstelle 2<br />

() ≠ F () t<br />

F () t ≠ F () t<br />

z12 z23<br />

z12 z23<br />

ṽ<br />

() s ≈ ṽ<br />

() s<br />

c2 c3<br />

26<br />

y12() = Fy23()<br />

t<br />

F () t = F () t<br />

y12 y23<br />

12<br />

() t ≠ F23()<br />

t<br />

F () t ≠ F () t<br />

12 23<br />

Fz12() t ≈ Fy12 ()cos t αE2( t)<br />

Fz12() t ≈ Fy12 ()cos t αE2( t)<br />

1 ⎡ ṽc3() s − ṽc1()<br />

s ⎤<br />

ε̃ ̃ ̃<br />

13() s ≈ε12() s ≈ε23()<br />

s ≈<br />

01 ̃<br />

1 + T<br />

sl12<br />

() s<br />

ṽ<br />

̃<br />

c2() s ≈ vc3()<br />

s<br />

13s<br />

⎢ε̃<br />

() s +<br />

v<br />

⎥<br />

⎣<br />

⎦<br />

z23(<br />

t) ≈ Fy23( t)cos αE3()<br />

t<br />

Fz<br />

23(<br />

t) ≈ Fy23( t)cos αE3()<br />

t<br />

l<br />

v 1 ṽc3() s − ṽc1()<br />

s<br />

̃ ̃ ̃<br />

c3()<br />

t ⎡<br />

⎤<br />

13<br />

l12 + l23<br />

T<br />

ε13() s ≈ε12() s ≈ε23()<br />

s ≈ ε̃<br />

01()<br />

s +<br />

13<br />

= =<br />

cos αEi<br />

( t)<br />

≈ 1<br />

1 + T1<br />

3s<br />

⎢<br />

v<br />

⎥<br />

cos αEi<br />

( t)<br />

≈ 1<br />

v v<br />

⎣<br />

⎦<br />

sl̃<br />

12<br />

() s<br />

herung F12() t ≈ F23() t ≈ F13()<br />

t angenommen 1 ⎡ werden ṽ<br />

und lässigbar, l13 l12 so + ldass für die Dehnungen nach Gln. (3.1.1)<br />

c2() s − ṽc1()<br />

s<br />

23<br />

F12() t ≈ F23() t ≈ F13()<br />

t<br />

T<br />

⎤<br />

ε̃<br />

13<br />

= =<br />

daher auch<br />

12()<br />

s ≈<br />

01<br />

1+<br />

⎢ε<br />

̃ () s +<br />

T und (3.1.2) v gilt v<br />

12s<br />

⎣<br />

v<br />

⎥<br />

⎦<br />

1 ⎡ ṽc3() s − ṽc1()<br />

s ⎤<br />

ε̃ ̃ ̃<br />

13() s ≈ε12() s ≈ε23()<br />

s ≈<br />

01<br />

ε̃<br />

12<br />

() s ≈ ε̃<br />

= ε̃<br />

23() s<br />

13()<br />

s<br />

ε̃<br />

12()<br />

s ≈ ε̃<br />

= ε̃<br />

23() s<br />

13()<br />

s (3.1.9)<br />

1 + T1<br />

3s<br />

⎢ε̃<br />

() s +<br />

v<br />

⎥<br />

⎣<br />

⎦<br />

1 ⎡ ṽc2() s − ṽc1()<br />

s ⎤<br />

1 ⎡ ṽc<br />

() s − ṽc<br />

() sε<br />

̃12()<br />

ssl̃<br />

≈()<br />

s ⎤<br />

3 2 23<br />

01<br />

Konsequenterweise kann dann auf der Schwenkwalze<br />

1+<br />

⎢ε<br />

̃ () s +<br />

⎥<br />

(3.1.13)<br />

ε̃23() s ≈ ⎢ε̃12<br />

(s)<br />

+<br />

+ l13 ⎥Tl12 s+<br />

⎣ l23<br />

v<br />

1 + T ⎦<br />

23s<br />

⎣<br />

v T13<br />

= v = ⎦<br />

l13 l12 + l23<br />

keine Gleitzone auftreten, das heißt die gesamte Umschlingungszone<br />

wird durch eine Haftzone<br />

v v T13<br />

= =<br />

1 ⎡ 1<br />

eingenommen.<br />

Weiterhin ist die Konsequenz, 1 + dass T23s<br />

1 +<br />

⎛ ṽ<br />

v v<br />

c1 ⎞ T12s<br />

vc2 vc3<br />

= ̃<br />

1 ⎡ ṽc<br />

s − ṽc<br />

s sl̃<br />

01<br />

−<br />

() s ⎤<br />

3 2 23<br />

⎜ε<br />

T12s<br />

v<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

− ̃ ̃ ⎤<br />

⎢<br />

+ ⎥<br />

ṽ<br />

̃<br />

c2ṽ() s ≈ vc3()<br />

̃<br />

c2() s ≈ vcs3()<br />

s<br />

⎣<br />

ε̃1<br />

+<br />

23() Ts<br />

12≈<br />

s v v ε̃12<br />

(s)<br />

+<br />

+<br />

1 + T1<br />

⎢⎦<br />

⎥<br />

23s<br />

⎣ ⎡ ṽc3() vs − ṽc2<br />

s v<br />

ε̃<br />

⎦<br />

23() s ≈ ε̃12()<br />

s + 1 ⎡ () ⎤ ṽc2() s − ṽc1()<br />

s ⎤<br />

ṽ<br />

s ṽ<br />

c2() ≈<br />

c3()<br />

s<br />

(3.1.10) 1 + 1T s<br />

⎢<br />

12<br />

23⎡<br />

⎣ v()<br />

s ≈<br />

01<br />

1 ⎛ ṽ<br />

c1 ⎞<br />

v<br />

⎥<br />

1+<br />

⎢ε<br />

̃ () s +<br />

T12s<br />

vc2 vc3<br />

ṽ<br />

s ṽ<br />

c2() ≈<br />

c3()<br />

s<br />

= ̃<br />

01<br />

−<br />

ṽ<br />

s ṽ<br />

c2() ≈<br />

c3()<br />

s<br />

1 + T23s<br />

1 + T s<br />

⎜ε<br />

12<br />

v<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

− ⎦<br />

⎥<br />

c3v()<br />

ct3<br />

() t<br />

T12s<br />

⎣ ̃ ̃ v<br />

̃ε<br />

⎤ ⎦<br />

13<br />

⎢<br />

+ ⎥<br />

1 ⎣ ⎡ 1 ⎛ ṽ 1+<br />

T s v v<br />

1 ⎞ 12 ⎦<br />

ist. Vom Ausgang der Klemmstelle 2 bis zum Eingang = −<br />

3<br />

t<br />

der ṽ<br />

Klemmstelle ̃<br />

c2() s ≈ vc3()<br />

s<br />

+ + ⎝<br />

⎜<br />

⎠<br />

⎟ − T12s<br />

ṽ 2<br />

ṽ<br />

⎤<br />

c c c3<br />

⎢ sl̃<br />

ε̃<br />

01<br />

+ ⎥<br />

1 T<br />

v t<br />

3 bildet sich näherungsweise eine<br />

23s<br />

1 T<br />

12sl<br />

() ̃<br />

12s<br />

12<br />

s () s<br />

⎣<br />

1 v ⎡ 1+<br />

T12ṽs<br />

c<br />

() vs − ṽcv<br />

() s⎦<br />

sl̃<br />

() s ⎤<br />

3 2 23<br />

( z0 − z1 ) cosδ<br />

≈ z0<br />

−z1<br />

ε̃23() s ≈ ⎢ε̃12<br />

(s)<br />

+<br />

+ ⎥<br />

einheitliche Fadengeschwindigkeit vc3()<br />

t aus, mit der ̃ε<br />

1<br />

13<br />

+ T23s<br />

⎣<br />

v (3.1.14) v ⎦<br />

der sl v<br />

̃<br />

12<br />

tsFaden die Schwenkwalze antreibt. Die Geschwindigkeit<br />

sl̃<br />

12<br />

1 1 ⎡ ⎡ ṽc3v() ̃s ṽ<br />

c3() −s −c1v()<br />

̃sc1()<br />

⎤s<br />

⎤<br />

c3()<br />

() s der Schwenkwalze ist infolge<br />

sl̃<br />

dieser Näherungen<br />

ohne Einfluss auf die Fadendehnung, 1 T für die mit nicht angetriebener Schwenkwalze<br />

( RP2 + l23)<br />

γ<br />

2()<br />

t ε̃ ̃ 1 ⎡ ̃ 1 ⎛ ṽ<br />

c1 ⎞ T12s<br />

c2 c3<br />

Axiale Translation und laterale = Schwenkung ̃<br />

01<br />

−<br />

12<br />

() s<br />

z0 − z1 ) cosδ<br />

≈ z0<br />

−z1<br />

1 + T23s<br />

1 +<br />

⎜ε<br />

T12s<br />

v<br />

⎟<br />

⎝ ⎠<br />

− ⎤<br />

1<br />

+<br />

z̃<br />

⎢<br />

⎥<br />

2<br />

s<br />

̃<br />

12 2<br />

1+<br />

T s v<br />

⎣<br />

12 ⎦<br />

12s l s<br />

13ε̃() s ≈ε ̃<br />

12() s ̃<br />

23()<br />

s ≈ ̃<br />

13() s ≈ε12() s ≈ε23()<br />

s ≈<br />

01<br />

() =− δ ()<br />

1 + T1<br />

3s<br />

⎢ε<br />

() s01<br />

+<br />

1 + T<br />

v<br />

⎥<br />

1⎣3<br />

s<br />

⎢ε̃<br />

() s +<br />

v<br />

⎥<br />

⎣<br />

⎦ ⎦<br />

+<br />

nach<br />

̃<br />

1 ⎡ ṽc3() s − ṽc1()<br />

s ⎤<br />

ε<br />

sl<br />

̃ 12<br />

̃ s ̃<br />

13() () s<br />

≈Gl. ε (3.1.1)<br />

12() ≈ε<br />

gilt<br />

23()<br />

s ≈ ε̃<br />

01()<br />

s +<br />

In beiden Fällen bildet sich<br />

1 + T1<br />

3s<br />

⎢ 1 ⎡<br />

⎣<br />

v<br />

ṽ<br />

⎥<br />

c3() s − ṽc1()<br />

s ⎤<br />

⎛ R ⎞ l<br />

in guter Näherung eine einheitliche<br />

1Dehnung<br />

+ +<br />

ε̃ s ̃ s ̃ s<br />

⎦<br />

13() ≈ε12() ≈ε23()<br />

≈ ε̃<br />

P2<br />

13<br />

l13 l12 l+<br />

12l⎛<br />

23<br />

+ l23<br />

R ⎞<br />

P2<br />

2<br />

−T 01()<br />

s +<br />

1 ⎡ ṽc3() s − ṽc1()<br />

s ⎤<br />

1 + T ε̃ s ̃ s ̃<br />

13() ≈ε12() ≈ε23()<br />

s ≈ ε̃<br />

01()<br />

s +<br />

13s<br />

⎢<br />

⎣<br />

v<br />

⎥<br />

⎦ z̃<br />

2() s =− ̃<br />

1 + T1<br />

3<br />

⎢<br />

12 2<br />

⎣<br />

v<br />

⎥<br />

1 ⎡ ṽc3() − ṽc1()<br />

s ⎤<br />

12s l () s<br />

⎝<br />

⎜1<br />

̃ε<br />

13<br />

⎠<br />

⎟ ( nach + TGl. ) s(3.1.11) 12 23<br />

+ 1+<br />

aus.<br />

2s<br />

T<br />

t<br />

13T= 13<br />

= = =<br />

e<br />

1<br />

12 23<br />

l<br />

0<br />

23<br />

⎝<br />

⎜<br />

̃ ̃ ̃<br />

⎦<br />

ε13() s ≈ε s s<br />

l<br />

12() ≈ε<br />

13<br />

l12 + l<br />

23()<br />

≈ ε̃<br />

z<br />

( )<br />

23 ⎠<br />

⎟ T T s<br />

z̃<br />

l<br />

3() s = ̃2<br />

01()<br />

s 1+<br />

T ̃3<br />

() s =<br />

l<br />

23<br />

T13<br />

= =<br />

1 + T1<br />

3s<br />

⎢<br />

⎣<br />

v<br />

⎥ (3.1.11)<br />

2 23γ ̃<br />

2()<br />

s<br />

23s z () s ≈ + 1 + T23s z s 1 1<br />

̃<br />

T s T s l ̃ s v v v v<br />

2() =−<br />

12δ2()<br />

1 +<br />

12<br />

1 +<br />

23<br />

1+ ( T12 + T23 ) s+<br />

T12T23s<br />

⎦<br />

v v<br />

l13 l12 + l<br />

3.2 Fadenkinematik ( z<br />

bei 0<br />

−<br />

angetriebener<br />

z1 ) cosδ1<br />

≈1<br />

z0⎡<br />

−⎡z1<br />

und ṽc2ṽ() s − ṽ<br />

c2() s −c1v()<br />

̃sc1()<br />

⎤s<br />

⎤<br />

23<br />

−T mit T13<br />

= =<br />

t 2s<br />

l13 l12 + l23<br />

e<br />

ε̃<br />

1<br />

v v<br />

T13<br />

= =<br />

z̃3<br />

() s = ̃2<br />

l<br />

v v<br />

l12 + l23<br />

T13<br />

l13 l12 + l<br />

1 T23s z () s 12ε̃<br />

() s ≈<br />

≈ + 1 + T23s z ̃ s 01<br />

α<br />

nicht angetriebener schwenkwalze 1 1<br />

E<br />

≠ 0<br />

1<br />

T s T s l ̃ s<br />

2() +<br />

⎢<br />

̃<br />

12()<br />

s ≈ ε () s01<br />

+<br />

1T=− +<br />

12s<br />

⎢ε<br />

̃ () s +<br />

T<br />

⎥<br />

12 ⎣s<br />

⎣ v<br />

12δ<br />

v<br />

⎥<br />

2()<br />

⎦ ⎦<br />

− 2( T12 + T23<br />

) s<br />

1 +<br />

12<br />

1 +<br />

23<br />

23<br />

( 0)<br />

e<br />

1 ⎡ ṽc2() s − ṽc1()<br />

s ⎤<br />

ε̃<br />

13<br />

=<br />

12()<br />

s<br />

=<br />

≈v<br />

v<br />

(3.1.12) z̃<br />

4<br />

() s ≈ l ̃<br />

1<br />

Im Abschnitt 2-3 eines 23 z̃<br />

γ<br />

2() 2s<br />

=− Dreiwalzensystems<br />

̃<br />

12 2<br />

v 01<br />

+<br />

1+<br />

T<br />

⎢ε<br />

̃ () s<br />

⎥<br />

ε̃<br />

12s<br />

1 ⎡<br />

⎣<br />

v<br />

ṽc2() s − ṽc1()<br />

s ⎤<br />

1+<br />

T34s<br />

1 T12s l δ () s nach Bild 5<br />

Ti−<br />

1, i<br />

= l / v<br />

+<br />

i−1,<br />

i<br />

⎦<br />

12()<br />

s ≈<br />

01<br />

+<br />

1 ⎡ ṽc2() s − ṽc1()<br />

s ⎤<br />

1+<br />

T<br />

⎢ε<br />

̃ () s<br />

sind zwei Einflüsse durch die 1Klemmstelle 1 ⎡ ⎡ ṽc2 () szu −berück-<br />

sichtigen, und ⎥ zwar zum einen 1 + 1Tderen +<br />

ṽc<br />

() s sl̃<br />

() s ⎤<br />

3ṽc<br />

() s −2ṽc<br />

() s<br />

23sl<br />

̃ () s ⎤<br />

3 2 23<br />

ε̃<br />

12()<br />

s<br />

⎥<br />

≈<br />

01<br />

+<br />

1+<br />

T<br />

⎢ε<br />

̃ () s<br />

α<br />

12s<br />

⎣<br />

v<br />

E<br />

≠ 0<br />

ε̃23ε̃() s ≈ ̃<br />

23() s ≈ ⎢ε12<br />

⎢ε̃(s<br />

12)<br />

(s + ) + + + ⎥ ⎥<br />

⎦<br />

23Ts23<br />

Diese<br />

1 ⎡ ṽ<br />

12s<br />

⎣<br />

v<br />

c2() s − ṽc1()<br />

s<br />

⎣s<br />

⎣Bewegung und v v zum v v ⎦ ⎦<br />

⎤<br />

⎦<br />

−T 12()<br />

s ņberlegungen 1 01<br />

+<br />

1+<br />

1T ⎢ε<br />

̃⎡<br />

() s treffen ṽ<br />

s v<br />

s ⎡<br />

c3() für − den ̃c2<br />

ṽc<br />

() s − ṽc<br />

() s ⎥()<br />

sgeraden ε̃<br />

sl̃<br />

⎤ wie für den<br />

t 2s<br />

−Tt 2s<br />

anderen<br />

gebogenen () s ⎤<br />

R l<br />

3 2 23<br />

12s<br />

23() ⎣ s v<br />

23() ≈ Faden ε̃<br />

w2


1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+ T s v v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃<br />

̃<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

ist jedoch klein gegen die Fußpunktverschiebung<br />

des Fadens und wird vernachlässigt. Diese<br />

Fußpunktverschiebung, das heißt der Fadenversatz,<br />

ist nach Gl. (2.1.2)<br />

1<br />

1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

≈ +<br />

s<br />

T s<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + + (3.2.1)<br />

Dieser wird nach Ablauf einer kleinen, meist vernachlässigbaren<br />

Totzeit<br />

l<br />

l<br />

v<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

3 12 23<br />

23<br />

12<br />

3 2<br />

1<br />

1<br />

=<br />

+<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε ()<br />

() ()<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

+ +<br />

−<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

c c c<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

)<br />

=<br />

+ +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) +<br />

l<br />

t<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

P<br />

23 2<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

1 1<br />

γ ()<br />

1<br />

1<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

+ +<br />

( ) +<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

P<br />

̃γ ()<br />

e<br />

T s<br />

l<br />

l<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

P<br />

≈<br />

+<br />

=<br />

+ +<br />

− +<br />

2( )<br />

34<br />

23 2<br />

23<br />

2<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1 1<br />

̃γ<br />

3<br />

12 23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1 1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) + +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

P<br />

23 2<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

1 1 1<br />

̃γ ()<br />

s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

P<br />

P<br />

=<br />

+ +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) + +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

1+ +<br />

( ) +<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

̃γ ()<br />

zum Durchlaufen der Haftzone als<br />

Fußpunktverschiebung des Fadens im Abschnitt 2-3<br />

wirksam. Analog zu Gl. (2.2.3) ergibt sich mit Gl. (3.2.1)<br />

der Fadenversatz auf Klemmstelle 3 zu<br />

12 s<br />

̃ε ()≈ 1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + + (3.2.2)<br />

Der Fadenversatz<br />

̃ ̃ ̃<br />

s s s<br />

T<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() () ()<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

wird geglättet auf der Klemmstelle 3<br />

wirksam.<br />

Als wichtiges Ergebnis ist festzuhalten, dass es für diese<br />

beiden Gleichungen keine Rolle spielt, ob es sich bei der<br />

Schwenkwalze um eine angetriebene oder eine ideale,<br />

nicht angetriebene Klemmstelle handelt. Durch die Eigenschaft<br />

bedingt, dass eine trägheitslose und reibungsfrei<br />

gelagerte Schwenkwalze zwar keine tangentialen, aber<br />

axiale Kräfte aufnehmen kann, werden die Zeitkonstanten<br />

beider Fadenabschnitte wirksam – im Gegensatz zu den<br />

Dehnungen: Diese werden gemäß Gl. (3.1.11) – bei Annahme<br />

einer idealisierten Schwenkwalze – in guter Näherung<br />

gleichgroß und gehorchen der Gesamtzeitkonstante<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

v s v s<br />

v<br />

t<br />

sl<br />

s<br />

s s s<br />

T<br />

c<br />

c<br />

c<br />

2 3<br />

3<br />

12<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

.<br />

Diese Aussage kann verallgemeinert werden: Wenn bei<br />

instationärer Bewegung in einem System ein Faden in eine<br />

angetriebene oder nicht angetriebene, reale oder idealisierte<br />

Leitwalze<br />

1<br />

1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

≈ +<br />

s<br />

T s<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

unter einem Winkel<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

v s v s<br />

v<br />

t<br />

sl<br />

s<br />

s s s<br />

T<br />

c<br />

c<br />

c<br />

2 3<br />

3<br />

12<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

einläuft, so wird<br />

für den Fadenversatz<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

z s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

z s<br />

M<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23 12<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

3<br />

1 2 3<br />

() () ()<br />

(<br />

=<br />

+<br />

=<br />

+ +<br />

) ( ) ( )<br />

, ,<br />

= + ≈ + = + +<br />

+<br />

−<br />

e<br />

T s z s T s z s T s<br />

R<br />

v s<br />

T<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

t<br />

P<br />

P<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

̃<br />

̃<br />

12<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1 2 2<br />

s l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

P<br />

T s<br />

t<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

=<br />

≈ +<br />

=<br />

+<br />

−<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

R<br />

v s<br />

T s<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

, ,<br />

() ()<br />

≈<br />

+<br />

=<br />

+<br />

+ +<br />

2<br />

3<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

auf dieser Leitwalze die Zeitkonstante<br />

T l v<br />

i i i i<br />

−<br />

−<br />

=<br />

1 1<br />

, , / wirksam. Im Abschnitt<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

v<br />

t<br />

sl<br />

s<br />

s s s<br />

T<br />

c3<br />

12<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

()<br />

()<br />

() () ()<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

v<br />

t<br />

sl<br />

s<br />

s s s<br />

T<br />

c3<br />

12<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

()<br />

()<br />

() () ()<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

12<br />

v<br />

v<br />

s<br />

̃ε ()≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

3<br />

1 2 2<br />

z s<br />

e T s<br />

t<br />

̃ ()=<br />

+<br />

−<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

R<br />

v s<br />

T s<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

, ,<br />

() ()<br />

≈<br />

+<br />

=<br />

+<br />

+ +<br />

2<br />

3<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

l<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

v s v s<br />

v<br />

t<br />

sl<br />

s<br />

s s s<br />

T<br />

c<br />

c<br />

c<br />

2 3<br />

3<br />

12<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

v s v s<br />

v<br />

t<br />

sl<br />

s<br />

s s s<br />

T<br />

c<br />

c<br />

c<br />

2 3<br />

3<br />

12<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

wirkt die<br />

Zeitkonstante<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

v s v s<br />

v<br />

t<br />

sl<br />

s<br />

s s s<br />

T<br />

c<br />

c<br />

c<br />

2 3<br />

3<br />

12<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

v s v s<br />

v<br />

t<br />

sl<br />

s<br />

s s s<br />

T<br />

c<br />

c<br />

c<br />

2 3<br />

3<br />

12<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

v s v s<br />

v<br />

t<br />

sl<br />

s<br />

s s s<br />

T<br />

c<br />

c<br />

c<br />

2 3<br />

3<br />

12<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

v s v s<br />

v<br />

t<br />

sl<br />

s<br />

s s s<br />

T<br />

c<br />

c<br />

c<br />

2 3<br />

3<br />

12<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

glättend auf die eingeleitete Anregung.<br />

Faden mit Biegung bei longitudinaler Schwenkung<br />

Infolge der Biegung des Fadens geht gemäß Abschnitt 2-3<br />

jetzt die reduzierte Zeitkonstante<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

v s v s<br />

v<br />

t<br />

sl<br />

s<br />

s s s<br />

T<br />

c<br />

c<br />

c<br />

2 3<br />

3<br />

12<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

v s v s<br />

v<br />

t<br />

sl<br />

s<br />

s s s<br />

T<br />

c<br />

c<br />

c<br />

2 3<br />

3<br />

12<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

v s v s<br />

v<br />

t<br />

sl<br />

s<br />

s s s<br />

T<br />

c<br />

c<br />

c<br />

2 3<br />

3<br />

12<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

v s v s<br />

v<br />

t<br />

sl<br />

s<br />

s s s<br />

T<br />

c<br />

c<br />

c<br />

2 3<br />

3<br />

12<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + + ein, und mit Gl.<br />

(3.1.5) ergibt sich<br />

̃<br />

s<br />

T<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

()≈ +<br />

ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

23<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε ()<br />

() ()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

01<br />

2 1<br />

12<br />

+<br />

−<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

(s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

+<br />

−<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z<br />

z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

̃<br />

̃<br />

1<br />

12 2<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

l<br />

s<br />

s<br />

T<br />

()<br />

()≈ +<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

=− + + δ<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃<br />

δ ()<br />

() ()<br />

= + + ̃ ̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

v s v s<br />

v<br />

t<br />

sl<br />

s<br />

s s s<br />

T<br />

c<br />

c<br />

c<br />

2 3<br />

3<br />

12<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + + (3.2.3)<br />

Faden ohne Biegung bei axialer Translation<br />

Eine bei<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

()<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

γ<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

ˆγ<br />

einsetzende, axiale Translation der Walze 2<br />

nimmt den Faden mit und löst im Abschnitt 2-3 einen<br />

mit<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

v<br />

s<br />

s<br />

s<br />

T<br />

c3<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

≈ ≈ +<br />

ε<br />

ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

3 12 23<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε ()<br />

() ()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

=<br />

+<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

+<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

(s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

+ +<br />

−<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z<br />

z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

δ<br />

cos 1<br />

12<br />

12 2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

T s l<br />

s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

()<br />

()<br />

− +<br />

+<br />

≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

l<br />

v<br />

i<br />

i<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

,<br />

=− + +<br />

−<br />

δ<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

δ ()<br />

() ()<br />

+<br />

= + + ablaufenden Ausgleichsvorgang aus, in den die<br />

dann folgende Fußpunktverschiebung auf Klemmstelle 2<br />

eingeht. Man erhält in Analogie zu Gl. (2.2.3) und Einsetzen<br />

von (2.2.1)<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

v s v s<br />

v<br />

t<br />

sl<br />

s<br />

s s s<br />

T<br />

c<br />

c<br />

c<br />

2 3<br />

3<br />

12<br />

13 12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

() () ()<br />

≈<br />

≈ ≈ ≈ +<br />

ε ε ε<br />

3<br />

01<br />

3 1<br />

13<br />

13 12 23<br />

12<br />

s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= =<br />

+<br />

≈<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12<br />

01<br />

2 1<br />

23<br />

23<br />

12<br />

+<br />

+<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

≈<br />

+ T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

c<br />

c<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

ε<br />

()<br />

() ()<br />

() (s<br />

v s v s<br />

v<br />

sl<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

)<br />

() () ()<br />

+<br />

−<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

3 2 23<br />

23 12<br />

01<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ε<br />

c c c<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

z z z z<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

13<br />

0 1 0<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

̃<br />

̃<br />

̃ε<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + + (3.2.4)<br />

Faden mit Biegung bei axialer Translation<br />

In gleicher Weise folgt jetzt in Analogie zu Gl. (2.2.9) und<br />

Einsetzen von (2.2.5)<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

z s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

z s<br />

M<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

1 2 3<br />

() () ()<br />

(<br />

=<br />

+<br />

=<br />

+ +<br />

) ( ) ( )<br />

, ,<br />

= + ≈ + = + +<br />

+<br />

−<br />

e<br />

T s z s T s z s T s<br />

R<br />

v s<br />

T<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

t<br />

P<br />

P<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

̃<br />

̃<br />

12<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1 2 2<br />

s l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

P<br />

T s<br />

t<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

=<br />

≈ +<br />

=<br />

+<br />

−<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

R<br />

v s<br />

T s<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

, ,<br />

() ()<br />

≈<br />

+<br />

=<br />

+<br />

+ +<br />

2<br />

3<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

(3.2.5)<br />

Faden ohne Biegung bei lateraler Schwenkung<br />

Analog zu Gl. (2.2.3) und mit Gl. (2.3.1) folgt für den Faden<br />

ohne Biegung für das System von Bild 1<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

z s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

z s<br />

M<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

1 2 3<br />

() () ()<br />

(<br />

=<br />

+<br />

=<br />

+ +<br />

) ( ) ( )<br />

, ,<br />

= + ≈ + = + +<br />

+<br />

−<br />

e<br />

T s z s T s z s T s<br />

R<br />

v s<br />

T<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

t<br />

P<br />

P<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

̃<br />

̃<br />

12<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1 2 2<br />

s l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

P<br />

T s<br />

t<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

=<br />

≈ +<br />

=<br />

+<br />

−<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

R<br />

v s<br />

T s<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

, ,<br />

() ()<br />

≈<br />

+<br />

=<br />

+<br />

+ +<br />

2<br />

3<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

(3.2.6)<br />

Der optimale Fall für<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

z s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

z s<br />

M<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

1 2 3<br />

() () ()<br />

(<br />

=<br />

+<br />

=<br />

+ +<br />

) ( ) ( )<br />

, ,<br />

= + ≈ + = + +<br />

+<br />

−<br />

e<br />

T s z s T s z s T s<br />

R<br />

v s<br />

T<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

t<br />

P<br />

P<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

̃<br />

̃<br />

12<br />

12<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1 2 2<br />

s l<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

P<br />

T s<br />

t<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

() ()<br />

()<br />

=<br />

≈ +<br />

=<br />

+<br />

−<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

R<br />

v s<br />

T s<br />

T<br />

M<br />

M<br />

P<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

, ,<br />

() ()<br />

≈<br />

+<br />

=<br />

+<br />

+ +<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃γ<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

nach Gl. (3.3.3) lautet<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

z s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

z s<br />

M<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

1 2 3<br />

() () ()<br />

(<br />

=<br />

+<br />

=<br />

+ +<br />

) ( ) ( )<br />

, ,<br />

= + ≈ + = + +<br />

+<br />

−<br />

e<br />

T s z s T s z s T s<br />

R<br />

v s<br />

T<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

t<br />

P<br />

P<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

̃<br />

̃<br />

12<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1 2 2<br />

s l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

P<br />

T s<br />

t<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

=<br />

≈ +<br />

=<br />

+<br />

−<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

R<br />

v s<br />

T s<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

, ,<br />

() ()<br />

≈<br />

+<br />

=<br />

+<br />

+ +<br />

2<br />

3<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

(3.2.7)<br />

Das System ist jetzt von erster Ordnung.<br />

Faden mit Biegung bei lateraler Schwenkung<br />

Analog zu Gl. (2.2.9) und mit Gl. (2.3.7) folgt für den Faden<br />

mit Biegung<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

z s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

z s<br />

M<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

1 2 3<br />

() () ()<br />

(<br />

=<br />

+<br />

=<br />

+ +<br />

) ( ) ( )<br />

, ,<br />

= + ≈ + = + +<br />

+<br />

−<br />

e<br />

T s z s T s z s T s<br />

R<br />

v s<br />

T<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

t<br />

P<br />

P<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

̃<br />

̃<br />

12<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1 2 2<br />

s l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

P<br />

T s<br />

t<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

=<br />

≈ +<br />

=<br />

+<br />

−<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

R<br />

v s<br />

T s<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

, ,<br />

() ()<br />

≈<br />

+<br />

=<br />

+<br />

+ +<br />

2<br />

3<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

z s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

z s<br />

M<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

1 2 3<br />

() () ()<br />

(<br />

=<br />

+<br />

=<br />

+ +<br />

) ( ) ( )<br />

, ,<br />

= + ≈ + = + +<br />

+<br />

−<br />

e<br />

T s z s T s z s T s<br />

R<br />

v s<br />

T<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

t<br />

P<br />

P<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

̃<br />

̃<br />

12<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1 2 2<br />

s l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

P<br />

T s<br />

t<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

=<br />

≈ +<br />

=<br />

+<br />

−<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

R<br />

v s<br />

T s<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

, ,<br />

() ()<br />

≈<br />

+<br />

=<br />

+<br />

+ +<br />

2<br />

3<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

(3.2.8)<br />

Im optimalen Fall<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

z s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

z s<br />

M<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

1 2 3<br />

() () ()<br />

(<br />

=<br />

+<br />

=<br />

+ +<br />

) ( ) ( )<br />

, ,<br />

= + ≈ + = + +<br />

+<br />

−<br />

e<br />

T s z s T s z s T s<br />

R<br />

v s<br />

T<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

t<br />

P<br />

P<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

̃<br />

̃<br />

12<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1 2 2<br />

s l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

P<br />

T s<br />

t<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

=<br />

≈ +<br />

=<br />

+<br />

−<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

R<br />

v s<br />

T s<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

, ,<br />

() ()<br />

≈<br />

+<br />

=<br />

+<br />

+ +<br />

2<br />

3<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃γ<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

kürzen sich Zähler und Nenner<br />

im ersten Term rechts, und es bleibt stehen<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

z s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

z s<br />

M<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

1 2 3<br />

() () ()<br />

(<br />

=<br />

+<br />

=<br />

+ +<br />

) ( ) ( )<br />

, ,<br />

= + ≈ + = + +<br />

+<br />

−<br />

e<br />

T s z s T s z s T s<br />

R<br />

v s<br />

T<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

t<br />

P<br />

P<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

23<br />

̃<br />

̃<br />

12<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1 2 2<br />

s l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

P<br />

T s<br />

t<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

=<br />

≈ +<br />

=<br />

+<br />

−<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

R<br />

v s<br />

T s<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

, ,<br />

() ()<br />

≈<br />

+<br />

=<br />

+<br />

+ +<br />

2<br />

3<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

(3.2.9)<br />

Das System ist wieder von erster Ordnung.<br />

4. Vierwalzensystem<br />

Gegeben ist das System aus vier Klemmstellen nach Bild<br />

6a und Bild 6b. Die folgende Behandlung dieses Systems<br />

beschränkt sich auf den technisch wichtigen Fall des Fadens<br />

ohne Biegung.<br />

Die Klemmstellen 1 und 4 seien angetrieben und in<br />

ihrer räumlichen Lage fest. Die nicht angetriebenen<br />

Klemmstellen 2 und 3 befinden sich auf einem Drehrahmen<br />

und sind parallel zueinander, lateral zur Laufrichtung<br />

des Fadens, um den links von der Klemmstelle<br />

1 gezeichneten Drehpunkt<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

z<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

̃γ ()<br />

()<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t<br />

R<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

12<br />

schwenkbar. Später wird<br />

der Drehpunkt zwischen den Klemmstellen 2 und 3 oder<br />

rechts von Klemmstelle 4 angeordnet. Der Schwen k-<br />

radius sei<br />

γ<br />

z<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

z t R<br />

t<br />

P<br />

P<br />

2<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

2 2<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

()<br />

()<br />

()<br />

() ()<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

=− +<br />

→∞ =−<br />

→<br />

γ<br />

∞<br />

→ +<br />

+<br />

( )<br />

t<br />

z<br />

z<br />

R l t<br />

P<br />

( )<br />

()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

0<br />

2<br />

1<br />

3<br />

0<br />

2 23 2<br />

0<br />

̃<br />

γ<br />

und erstrecke sich von<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

̃γ ()<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

M<br />

bis zum Mittelpunkt<br />

der Klemmstelle 2. Die nicht angetriebenen Walzen<br />

seien trägheitslos und reibungsfrei gelagert. Diese Anordnung<br />

unterscheidet sich von der in Bild 1 dadurch, dass<br />

der Faden von der Klemmstelle 1 vertikal zur Klemmstelle<br />

2 geführt wird. Die detaillierte Ableitung der Beziehungen<br />

findet sich in Anhang A 3. Hier werden die Ergebnisgleichungen<br />

zusammengefasst.<br />

Um perspektivische Darstellungen zu vermeiden, wurden<br />

Draufsicht (unten), Vorderansicht (oben Mitte) und<br />

Seitenansichten (oben links und rechts) dargestellt. Die<br />

27<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


hauptBeitRag<br />

BiLD 6A: Koordinatensysteme im Vierwalzensystem: Drehpunkt rechts von Klemmstelle 2<br />

BiLD 6B: Fadenverlauf im Vierwalzensystem: Drehpunkt rechts von Klemmstelle 2<br />

BiLD 6: Koordinatensysteme und Fadenverlauf im Vierwalzensystem<br />

28<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


Seitenansichten sind – abweichend von der Norm bei technischen<br />

Zeichnungen – aus Gründen der Anschaulichkeit<br />

vertauscht, das heißt die Seitenansicht von links ist auf der<br />

linken und die von rechts auf der rechten Seite gezeichnet.<br />

Es werden gemäß Bild 6a die raumfesten Koordinatensysteme<br />

3<br />

1 2 2<br />

z s<br />

e T s<br />

t<br />

̃ ()=<br />

+<br />

−<br />

3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

R<br />

v s<br />

T s<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

, ,<br />

() ()<br />

≈<br />

+<br />

=<br />

+<br />

+ +<br />

2<br />

3<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

bis<br />

3<br />

1 2<br />

z s<br />

̃ ()=<br />

+ 3<br />

1 2 3<br />

1 2 3<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

M<br />

M<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

, ,<br />

() ()<br />

≈<br />

+<br />

=<br />

+ +<br />

3<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12 2<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

gewählt und die<br />

bewegten Koordinatensysteme<br />

3 3 3 3<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃γ<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

sowie<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃γ<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

eingeführt. Die Nullpunkte liegen in den<br />

Mittelpunkten der Walzen. Alle Systeme sind linksdrehend.<br />

Ein Fadenversatz auf einer Walze<br />

3 3 3 3<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃γ<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

3 3 3 3<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃γ<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

z z z z<br />

0 1 0<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

()<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

γ<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

4<br />

34 1<br />

1 1<br />

()<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

T<br />

= + + 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ (<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

relativ<br />

zum Koordinatensystem<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃γ<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

bekommt den tief<br />

gestellten Index<br />

z z z z<br />

0 1 0<br />

−<br />

( ) ≈ −<br />

δ<br />

cos 1<br />

2<br />

12<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z s<br />

e<br />

T s z s T<br />

T s<br />

t<br />

() ()<br />

() ()<br />

=− +<br />

= + ≈ +<br />

−<br />

δ<br />

s z s T s T s l s<br />

T l v<br />

z s<br />

E<br />

i i i i<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

2<br />

12 23<br />

12 2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

0<br />

1<br />

() ()<br />

/<br />

()<br />

, ,<br />

=− + +<br />

≠<br />

=<br />

−<br />

−<br />

δ<br />

α<br />

=<br />

+<br />

≈<br />

+<br />

=−<br />

+ +<br />

−<br />

e<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

t 2<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

2<br />

12 23<br />

̃<br />

̃<br />

() ()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

12 2<br />

3<br />

23<br />

2<br />

23<br />

12<br />

12<br />

2<br />

l<br />

s<br />

z s<br />

T s z s T s<br />

T s<br />

T s z<br />

s<br />

M<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

δ ()<br />

() () ()<br />

= + = + +<br />

und den hoch gestellten Index<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

x<br />

y<br />

,<br />

( ) ( ) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

, heißt<br />

also<br />

2 3<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

12<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

R<br />

l<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

P<br />

̃<br />

̃γ<br />

/<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

. Der Fadenversatz relativ zur geschwenkten Walze<br />

2 lautet dann zum Beispiel<br />

1<br />

1 2 3<br />

2<br />

3<br />

3<br />

23<br />

12 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

z s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

x<br />

y<br />

̃<br />

̃γ<br />

() ()<br />

,<br />

( ) (<br />

=<br />

+<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

() () ()<br />

() (<br />

,<br />

, ,<br />

, ,<br />

,<br />

z<br />

x y z<br />

x y z<br />

x<br />

y<br />

1<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

) ( )<br />

( ) ( ) ( )<br />

( )<br />

()<br />

,<br />

, ,<br />

z<br />

x y z<br />

z<br />

z<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

i<br />

k<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃ .<br />

4.1 Drehpunkt links Von klemmstelle 2<br />

Klemmstelle 2<br />

Relativ zum ruhenden<br />

R<br />

l<br />

= +<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

z<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

z t R<br />

t<br />

P<br />

P<br />

2<br />

0<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

2 2<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

()<br />

()<br />

()<br />

() ()<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

=− +<br />

→∞ =−<br />

→<br />

γ<br />

∞<br />

→ +<br />

+<br />

( )<br />

=<br />

+ +<br />

t<br />

z<br />

z<br />

R l t<br />

z<br />

z<br />

s<br />

R<br />

l<br />

P<br />

P<br />

( )<br />

()<br />

()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

0<br />

1 1<br />

2<br />

1<br />

3<br />

0<br />

2 23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

23<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) + +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

P<br />

12 23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

1<br />

1 1<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2 2<br />

0<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( ) lim<br />

( )<br />

s<br />

z<br />

t<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T T s<br />

l<br />

s<br />

P<br />

→ =<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

→∞<br />

3 2<br />

2<br />

23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

2 23 2<br />

1<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

s<br />

R<br />

l<br />

l<br />

s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

P<br />

= +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

→+<br />

z t l<br />

z s l s<br />

z<br />

R<br />

l<br />

w<br />

3<br />

0<br />

23<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

2 23<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

() ()<br />

→∞ =<br />

=<br />


zu<br />

R<br />

l<br />

= +<br />

( )<br />

γ<br />

=<br />

+ +<br />

z<br />

s<br />

R<br />

l<br />

P<br />

()<br />

( )<br />

1 1<br />

3<br />

0<br />

2<br />

23<br />

̃<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) + +<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎠<br />

⎟<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

P<br />

12 23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

1<br />

1 1<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2 2<br />

0<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( ) lim<br />

( )<br />

s<br />

z<br />

t<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T T s<br />

l<br />

s<br />

P<br />

→ =<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

→∞<br />

3 2<br />

2<br />

23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

2 23 2<br />

1<br />

0<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

s<br />

R<br />

l<br />

l<br />

s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

P<br />

= +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

→+<br />

z t l<br />

z s l s<br />

z<br />

R<br />

l<br />

w<br />

3<br />

0<br />

23<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

2 23<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

() ()<br />

→∞ =<br />

=<br />


BiLD 7:<br />

Fadenverlauf im<br />

Vierwalzensystem:<br />

Drehpunkt zwischen<br />

Klemmstelle 2 und 3<br />

BiLD 8:<br />

Fadenverlauf im<br />

Vierwalzensystem:<br />

Drehpunkt rechts<br />

von Klemmstelle 4<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

31


( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

T s<br />

T s<br />

3<br />

12 23<br />

2<br />

2 1 1<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

(4.2.10)<br />

c) Es sei<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

12 23<br />

( )( )<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

,<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 2 2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 2 2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

Der Drehpunkt liegt jetzt im Mittelpunkt der Walze 3.<br />

Man erhält aus Gl. (4.2.3)<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

(4.2.11)<br />

Die Grenzwerte der Sprungantwort lauten<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

12 23<br />

2<br />

2 1 1<br />

( )<br />

()<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

γ<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

(4.2.12)<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

T s<br />

T s<br />

12 23<br />

2 1 1<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

(4.2.13)<br />

Da das Zählerpolynom den Wert 1 annimmt und die differenzierenden<br />

Anteile weggefallen sind, wird das System<br />

noch träger.<br />

Klemmstelle 4<br />

Dieser Fadenversatz von Gl. (4.2.3) wird nun an Klemmstelle<br />

4 weitergegeben und auf Klemmstelle 4 verzögert<br />

wirksam. Man erhält mit Hilfe von Gl. (4.2.3) die beiden<br />

Formen<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

()<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

γ<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

(4.2.14)<br />

Der stationären Endwerte der Sprungantwort lauten<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

()<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

γ<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

(4.2.15)<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

()<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

γ<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

(4.2.16)<br />

Für die drei Sonderfälle a) bis c) ergeben sich die vier<br />

„geglätteten“ Ausdrücke<br />

a)<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

()<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

γ<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 12 23 12 23<br />

2 2<br />

T T s T T s<br />

s<br />

̃γ ()<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

()<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

γ<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

()<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

γ<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

(4.2.17)<br />

b)<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

()<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

γ<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

()<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

γ<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

(4.2.18)<br />

c)<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

()<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

γ<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

0<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

,<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

()<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

γ<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

( ) γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

2<br />

2<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

()<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

γ<br />

z<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

3<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1 1<br />

( )<br />

(<br />

( )=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ<br />

s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

) (<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

l<br />

z t l<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

23 2<br />

3<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

0<br />

2<br />

0<br />

=<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

(4.2.19)<br />

Die Grenzwerte der Sprungantworten lauten in diesen<br />

drei Fällen<br />

γ<br />

γ<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

l T T<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

23 12<br />

0 0<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

= + − + 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23<br />

2<br />

34<br />

12<br />

1 1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + − +<br />

s T T s R<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

T s<br />

T<br />

p<br />

̃γ ()<br />

T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z<br />

p<br />

23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4 23<br />

4<br />

0<br />

0 0<br />

12 23<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

t<br />

z t l<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

e<br />

p<br />

T<br />

T<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

≈<br />

− +<br />

(<br />

̃<br />

̃<br />

)<br />

+<br />

→∞<br />

( )= →∞<br />

( )=<br />

s<br />

T s l<br />

z t z t l<br />

1 34<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

( ) ( )<br />

(4.2.20)<br />

γ<br />

γ<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

l T T<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

23 12<br />

0 0<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

= + − + 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23<br />

2<br />

34<br />

12<br />

1 1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + − +<br />

s T T s R<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

T s<br />

T<br />

p<br />

̃γ ()<br />

T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z<br />

p<br />

23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4 23<br />

4<br />

0<br />

0 0<br />

12 23<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

t<br />

z t l<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

e<br />

p<br />

T<br />

T<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

≈<br />

− +<br />

(<br />

̃<br />

̃<br />

)<br />

+<br />

→∞<br />

( )= →∞<br />

( )=<br />

s<br />

T s l<br />

z t z t l<br />

1 34<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

( ) ( )<br />

(4.2.21)<br />

4.3 Drehpunkt rechts Von klemmstelle 3<br />

Aus Gründen der Vollständigkeit wird untersucht,<br />

wie sich das Systemverhalten ändert, wenn der Drehpunkt,<br />

wie in Bild 8 gezeichnet, rechts der Klemmstelle<br />

3 liegt.<br />

Die Berechnung dieses Falls in Anhang A 3.3 zeigt,<br />

dass diese Variante keine praktische Bedeutung hat. Die<br />

maßgebende Übertragungsfunktion lautet<br />

γ<br />

γ<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

l T T<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

23 12<br />

0 0<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

= + − + 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23<br />

2<br />

34<br />

12<br />

1 1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + − +<br />

s T T s R<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

T s<br />

T<br />

p<br />

̃γ ()<br />

T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z<br />

p<br />

23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4 23<br />

4<br />

0<br />

0 0<br />

12 23<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

t<br />

z t l<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

e<br />

p<br />

T<br />

T<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

≈<br />

− +<br />

(<br />

̃<br />

̃<br />

)<br />

+<br />

→∞<br />

( )= →∞<br />

( )=<br />

s<br />

T s l<br />

z t z t l<br />

1 34<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

( ) ( )<br />

(4.3.1)<br />

Eine der Wurzeln des Zählerpolynoms liegt in der linken,<br />

die andere in der rechten s-Halbebene: Das System ist also<br />

allpasshaltig.<br />

Grenzwerte der Sprungantwort lauten<br />

γ<br />

γ<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

l T T<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

23 12<br />

0 0<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

= + − + 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23<br />

2<br />

34<br />

12<br />

1 1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + − +<br />

s T T s R<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

T s<br />

T<br />

p<br />

̃γ ()<br />

T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z<br />

p<br />

23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4 23<br />

4<br />

0<br />

0 0<br />

12 23<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

t<br />

z t l<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

e<br />

p<br />

T<br />

T<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

≈<br />

− +<br />

(<br />

̃<br />

̃<br />

)<br />

+<br />

→∞<br />

( )= →∞<br />

( )=<br />

s<br />

T s l<br />

z t z t l<br />

1 34<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

( ) ( )<br />

(4.3.2)<br />

und<br />

γ<br />

γ<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

l T T<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

23 12<br />

0 0<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

= + − + 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23<br />

2<br />

34<br />

12<br />

1 1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + − +<br />

s T T s R<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

T s<br />

T<br />

p<br />

̃γ ()<br />

T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z<br />

p<br />

23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4 23<br />

4<br />

0<br />

0 0<br />

12 23<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

t<br />

z t l<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

e<br />

p<br />

T<br />

T<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

≈<br />

− +<br />

(<br />

̃<br />

̃<br />

)<br />

+<br />

→∞<br />

( )= →∞<br />

( )=<br />

s<br />

T s l<br />

z t z t l<br />

1 34<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

( ) ( )<br />

(4.3.3)<br />

Für den ausgezeichneten Punkt<br />

γ<br />

γ<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

l T T<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

23 12<br />

0 0<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

= + − + 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

34<br />

12<br />

1 1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + − +<br />

s<br />

T T s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s T T s<br />

z<br />

23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

̃4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4 23<br />

4<br />

0<br />

0 0<br />

12 23<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

t<br />

z t l<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

e<br />

p<br />

T<br />

T<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

≈<br />

− +<br />

(<br />

̃<br />

̃<br />

)<br />

+<br />

→∞<br />

( )= →∞<br />

( )=<br />

s<br />

T s l<br />

z t z t l<br />

1 34<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

( ) ( )<br />

und für große<br />

Zeiten lässt sich Gl. (4.3.1) gemäß Gl. (A3.3.18) durch ein<br />

Totzeitglied<br />

T<br />

l<br />

v<br />

l<br />

l<br />

v<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

v s v s<br />

v<br />

c<br />

c<br />

13<br />

13 12 23<br />

23<br />

23<br />

12<br />

3 2<br />

1<br />

1<br />

= =<br />

+<br />

≈ + +<br />

−<br />

⎡<br />

⎣<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

ε<br />

ε<br />

() ()<br />

() ()<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

= + + −<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ − +<br />

+<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

23 12<br />

01<br />

1 12<br />

12<br />

2 3<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

T s<br />

T s<br />

v<br />

v<br />

v<br />

v<br />

c c c<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

ε<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

+<br />

( )<br />

=<br />

+ +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) +<br />

R l t<br />

z<br />

s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

P<br />

P<br />

2 23 2<br />

3<br />

0<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

1 1<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

̃<br />

1<br />

1<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

4<br />

0<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

+ +<br />

( ) +<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

()<br />

s<br />

e<br />

T s<br />

l<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

w<br />

P<br />

≈<br />

+<br />


=<br />

+ +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) +<br />

z<br />

s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

P<br />

3<br />

0<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

1 1<br />

()<br />

( )<br />

̃<br />

1<br />

1<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

4<br />

0<br />

+<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

+ +<br />

( ) +<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

()<br />

s<br />

e<br />

T s<br />

l<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

w<br />

P<br />

≈<br />

+<br />

<br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s R<br />

P<br />

M<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12<br />

2<br />

12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

=− + =− + 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

()<br />

()<br />

()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

̃<br />

genannt und gegen den<br />

Uhrzeigersinn positiv gezählt (vgl. Bild 6a). Der bisherige<br />

Schenkwinkel<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s R<br />

P<br />

M<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12<br />

2<br />

12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

=− + =− + 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

()<br />

()<br />

()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

̃<br />

(vgl. Bild 2a) wird nach wie<br />

vor im Uhrzeigersinn positiv gezählt. Dann gilt nach<br />

Gl. (2.3.5)<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s R<br />

P<br />

M<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12<br />

2<br />

12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

=− + =− + 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

()<br />

()<br />

()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

̃<br />

(A3.1.1)<br />

Der Schwenkradius sei<br />

( )<br />

̃z<br />

s<br />

3<br />

0 ( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

1<br />

1 1<br />

0 0<br />

12 23<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

T s T s l s<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

()<br />

( )<br />

γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

P<br />

p<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ 2 23<br />

2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

1<br />

0 0<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

t<br />

z t R p ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

2 3 2 23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3 2<br />

2 3<br />

23<br />

1<br />

1<br />

2<br />

+<br />

( ) =<br />

= +<br />

= =<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

R<br />

R<br />

l<br />

z<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

() ()<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

̃<br />

̃<br />

̃4<br />

0<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1<br />

1<br />

1 1 2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

( )<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

T T s T T<br />

( )= + + +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) + 23<br />

2 23 2<br />

2 23<br />

4<br />

0<br />

12 23 34<br />

2<br />

1<br />

1 1 1<br />

s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

T s T s T s l<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

( )<br />

=<br />

( )=<br />

+<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

( )<br />

3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

und reiche bis zum Mittelpunkt<br />

von Walze 2. Die Drehung des Rahmens beginne<br />

zum Zeitpunkt<br />

γ<br />

γ<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

l T T<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

23 12<br />

0 0<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

= + − + 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23<br />

2<br />

34<br />

12<br />

1 1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + − +<br />

s T T s R<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

T s<br />

T<br />

p<br />

̃γ ()<br />

T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z<br />

p<br />

23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4 23<br />

4<br />

0<br />

0 0<br />

12 23<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

t<br />

z t l<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

e<br />

p<br />

T<br />

T<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

≈<br />

− +<br />

(<br />

̃<br />

̃<br />

)<br />

+<br />

→∞<br />

( )= →∞<br />

( )=<br />

s<br />

T s l<br />

z t z t l<br />

1 34<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

( ) ( )<br />

γ<br />

γ<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

l T T<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

23 12<br />

0 0<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

= + − + 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23<br />

2<br />

34<br />

12<br />

1 1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + − +<br />

s T T s R<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

T s<br />

T<br />

p<br />

̃γ ()<br />

T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z<br />

p<br />

23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4 23<br />

4<br />

0<br />

0 0<br />

12 23<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

t<br />

z t l<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

e<br />

p<br />

T<br />

T<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

≈<br />

− +<br />

(<br />

̃<br />

̃<br />

)<br />

+<br />

→∞<br />

( )= →∞<br />

( )=<br />

s<br />

T s l<br />

z t z t l<br />

1 34<br />

23 2<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

( ) ( )<br />

. Die Bewegung der Walze 2 setzt<br />

sich aus einer Drehung um ihren Mittelpunkt mit dem<br />

Winkel γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s R<br />

P<br />

M<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12<br />

2<br />

12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

=− + =− + 2<br />

2<br />

1<br />

()<br />

()<br />

s<br />

z̃<br />

nach Gl. (2.3.5) und der axialen Translation<br />

des Mittelpunktes nach Gl. (2.3.4) zusammen, wie in<br />

Abschnitt 2.3 gezeigt.<br />

Wenn der Faden in der Mittellinie von Walze 1 und<br />

2, also seine Projektion auf die (<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s R<br />

P<br />

M<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12<br />

2<br />

12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

=− + =− + 2<br />

2<br />

1<br />

()<br />

()<br />

s<br />

z̃<br />

)-Ebene durch<br />

den Mittelpunkt der Walzen läuft, so führt die Rotation<br />

der Walze um ihren Mittelpunkt nur zu einer<br />

Verdrillung ohne Änderung des Fadenwinkels,<br />

wenn der Einfluss der Walzenradius’<br />

t R γ<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

P<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

1 1<br />

( ) ()= + + +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( )<br />

T T s<br />

z t l<br />

12 23<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

1+ +<br />

( )<br />

→∞ =<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

( )<br />

( )<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s R<br />

s<br />

z<br />

P<br />

4<br />

0<br />

34<br />

23 2<br />

2<br />

1<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

()<br />

()<br />

() ()<br />

() ()<br />

= +<br />

= + ̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

( )<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

z<br />

z<br />

s<br />

R R T T s T T<br />

P<br />

P<br />

p<br />

→∞ =<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0 2 3 12 23 12 23<br />

1<br />

̃<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

1 1<br />

1 1<br />

12 23<br />

2<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 2<br />

T s<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

R<br />

T T s T T<br />

p<br />

P<br />

p<br />

(<br />

+ +<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

1<br />

0<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

3<br />

0<br />

2<br />

3<br />

2<br />

12 23<br />

T T s T T s<br />

z t R<br />

R<br />

R<br />

T T<br />

p<br />

P<br />

p<br />

̃( ) s<br />

T T s<br />

R<br />

z t R<br />

R<br />

R<br />

R<br />

R<br />

P<br />

p<br />

P<br />

p<br />

p<br />

P<br />

2<br />

12 23<br />

2 2 3<br />

3<br />

0<br />

2<br />

3<br />

2<br />

2 2 3<br />

1<br />

1<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

ˆ<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

=<br />

→∞<br />

( )=<br />

+<br />

= +<br />

(<br />

̃<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

3<br />

0<br />

3 2<br />

2 23<br />

3<br />

0<br />

2 3<br />

23<br />

2<br />

=<br />

<br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s R<br />

P<br />

M<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12<br />

2<br />

12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

=− + =− + 2 ()<br />

s<br />

angenommen sei. Verläuft<br />

der Faden hingegen außerhalb der Mittellinie,<br />

so tritt bei der Rotation auch eine Änderung des Fadenwinkels<br />

auf. Diese ist jedoch gegenüber der Winkeländerung<br />

infolge der Translation in erster Näherung<br />

vernachlässigbar.<br />

Die Translation des Mittelpunktes<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

z<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

̃γ ()<br />

()<br />

der Walze 2 nach<br />

Gl. (2.3.4) lautet, wie in Abschnitt 2.3 ausgeführt,<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

̃γ ()<br />

(A3.1.2)<br />

Die Projektion dieser Strecke auf die ruhende<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t<br />

R<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

12<br />

-Achse<br />

ist<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

̃γ ()<br />

(A3.1.3)<br />

Dann gilt für kleine Änderungen im s-Bereich<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

0 12 12<br />

) ( )/<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

̃z t l<br />

z<br />

T s<br />

T s<br />

M<br />

(A3.1.4)<br />

Bei<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= =<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

M<br />

M R s<br />

P2 2<br />

̃γ ()<br />

wird auch<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

1<br />

̃γ ()<br />

()<br />

. Zum Zeitpunkt<br />

γ<br />

γ<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

l T T<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

23 12<br />

0 0<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

= + − + 23 12<br />

12<br />

34<br />

12<br />

1 1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

+<br />

( ) +<br />

(<br />

= + − +<br />

s<br />

T<br />

T s<br />

T<br />

T s<br />

T T s T T<br />

T T s T<br />

z<br />

23 12 2<br />

12 23 12<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

+ +<br />

( ) +<br />

̃4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4 23<br />

4<br />

0<br />

0 0<br />

12 23<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

t<br />

z t l<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

e<br />

p<br />

T<br />

T<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

≈<br />

− +<br />

(<br />

̃<br />

̃<br />

)<br />

+<br />

s<br />

T s l<br />

1 34<br />

23 2<br />

̃γ<br />

γ<br />

γ<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

t<br />

z t l<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

l T T<br />

4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

23 12<br />

0 0<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

= + − + 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

34<br />

12<br />

1 1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

= + − +<br />

s<br />

T T s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s T T s<br />

z<br />

p<br />

23 12 23<br />

2<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

̃4<br />

0<br />

4<br />

0<br />

23 2<br />

4 23<br />

4<br />

0<br />

0 0<br />

12 23<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

t<br />

z t l<br />

R<br />

l<br />

z<br />

s<br />

e<br />

p<br />

T<br />

T<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞ =<br />

=<br />

≈<br />

− +<br />

(<br />

̃<br />

̃<br />

)<br />

+<br />

s<br />

T s l<br />

1 34<br />

23 2<br />

̃γ<br />

, der<br />

Schwenkung um den Drehpunkt<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

2 12<br />

0<br />

) ( )/<br />

( )<br />

= = ≠<br />

̃z t l<br />

M<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t<br />

R<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

) ( )/<br />

( )<br />

= = ≠<br />

̃z t l<br />

z<br />

M<br />

, wird die Translation<br />

unter Voraussetzung der Haftbedingung (V4) dem auf<br />

Klemmstelle 2 haftenden Faden mitgeteilt. Dadurch entsteht<br />

ein Faden-Anfangswinkel<br />

γ<br />

δ<br />

γ<br />

γ<br />

2 2<br />

1<br />

0<br />

1<br />

0<br />

23<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=−<br />

=<br />

=<br />

z<br />

x<br />

l<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

,<br />

() ()<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

) ( )/<br />

( )<br />

= = ≠<br />

̃z t l<br />

z<br />

T s<br />

T s<br />

M (A3.1.5)<br />

33<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


Der Fadenversatz relativ zum ruhenden<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s R<br />

P<br />

M<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12<br />

2<br />

12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

=− + =− + 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

()<br />

()<br />

()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

̃<br />

-System lautet<br />

nach Gl. (2.2.1)<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s R<br />

P<br />

M<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12<br />

2<br />

12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

=− + =− + 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

()<br />

()<br />

()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

̃<br />

(A3.1.6)<br />

Relativ zum mitbewegten<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s R<br />

P<br />

M<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12<br />

2<br />

12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

=− + =− + 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

()<br />

()<br />

()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

̃<br />

-System, also relativ zum<br />

Mittelpunkt von Walze 2, führt der Faden eine Bewegung<br />

in negativer Richtung aus. Der Fadenversatz lautet:<br />

γ<br />

2 2 2<br />

=<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s R<br />

P<br />

M<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12<br />

2<br />

12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

=− + =− + 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

()<br />

()<br />

()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

̃<br />

(A3.1.7)<br />

Man beachte, dass<br />

γ<br />

2 2 2<br />

=<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s R<br />

P<br />

M<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12<br />

2<br />

12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

=− + =− + 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

()<br />

()<br />

()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

̃ der Fadenversatz ist und<br />

γ<br />

γ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

=<br />

=<br />

z t R t<br />

z<br />

z t R t<br />

M<br />

P<br />

M<br />

P<br />

( )<br />

( )<br />

() ()<br />

() ()cos ( ) ( )<br />

() ()<br />

(<br />

( )<br />

( )<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

γ<br />

λ<br />

2 2 2<br />

2<br />

0<br />

2 2<br />

2<br />

2<br />

0<br />

12<br />

0<br />

0<br />

t R t<br />

z s R s<br />

z<br />

t<br />

P<br />

M<br />

P<br />

M<br />

≈<br />

≈<br />

><br />

><br />

=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

0 0 0<br />

1 1<br />

2 12<br />

2<br />

0<br />

2<br />

0 12<br />

12<br />

2<br />

12<br />

) ( )/<br />

() ()<br />

( )<br />

( )<br />

= = ≠<br />

= + = +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z t l<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s z s T s<br />

M<br />

M<br />

T s R<br />

s<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s R<br />

P<br />

M<br />

P<br />

12<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

12<br />

2<br />

12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

()<br />

=− + =− + 2<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

()<br />

()<br />

()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

̃<br />

gemäß<br />

den Definitionen von Abschnitt 4 das Koordinatensystem<br />

bezeichnet. Verwechslungen sind kaum möglich.<br />

Klemmstelle 3<br />

Die Klemmstelle 3 führt keine Relativbewegung gegenüber<br />

der Klemmstelle 2 aus. Die Verschiebung des Fadens<br />

relativ zur Klemmstelle 2 wird an Klemmstelle 3 weitergegeben.<br />

Dabei kommt die Zeitkonstante<br />

̃ ̃ ̃<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R s<br />

z<br />

z<br />

P<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

() () ()<br />

= + =− + + γ<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2 23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z s R l s<br />

z<br />

z s z s R<br />

M<br />

p<br />

P<br />

≈ +<br />

( )<br />

= +<br />

γ<br />

+<br />

( ) =− + + + +<br />

( )<br />

l<br />

s<br />

T s T s R s R l s<br />

z<br />

P<br />

P<br />

23 2<br />

23 12<br />

2 2 2 23 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

γ γ γ<br />

() () ()<br />

(0 12 23<br />

12 23<br />

2 23<br />

1 1 1<br />

1 1<br />

) ()<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

R<br />

l<br />

P<br />

= − + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

̃γ 2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

2 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

()<br />

s<br />

T T s T T s R T T s T T s<br />

P<br />

=<br />

+<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

l<br />

T T s T T s<br />

s<br />

l R l T T s R<br />

P<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

23 2 23 12 23<br />

1<br />

̃γ ()<br />

P l T T s<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

2 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

1<br />

1 1<br />

+<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T T s<br />

P<br />

P<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) + +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

+ +<br />

( ) + T T s<br />

l<br />

s<br />

12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ ()<br />

ins Spiel, da<br />

die Klemmstelle 3 auf den Faden eine axiale Kraft ausübt<br />

(vgl. Abschnitt 3.2). Man erhält mit Gl. (A3.1.7) die Verschiebung<br />

des Fadens relativ zum Mittelpunkt der<br />

Klemmstelle 3 zu<br />

̃ ̃ ̃<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R s<br />

z<br />

z<br />

P<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

() () ()<br />

= + =− + + γ<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2 23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z s R l s<br />

z<br />

z s z s R<br />

M<br />

p<br />

P<br />

≈ +<br />

( )<br />

= +<br />

γ<br />

+<br />

( ) =− + + + +<br />

( )<br />

l<br />

s<br />

T s T s R s R l s<br />

z<br />

P<br />

P<br />

23 2<br />

23 12<br />

2 2 2 23 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

γ γ γ<br />

() () ()<br />

(0 12 23<br />

12 23<br />

2 23<br />

1 1 1<br />

1 1<br />

) ()<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

R<br />

l<br />

P<br />

= − + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

̃γ 2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

2 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

()<br />

s<br />

T T s T T s R T T s T T s<br />

P<br />

=<br />

+<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦ + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

l<br />

T T s T T s<br />

s<br />

l R l T T s R<br />

P<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

23 2 23 12 23<br />

1<br />

̃γ ()<br />

P l T T s<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

2 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

1<br />

1 1<br />

+<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T T s<br />

P<br />

P<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) + +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

+ +<br />

( ) + T T s<br />

l<br />

s<br />

12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ ()<br />

(A3.1.8)<br />

Nachdem sich der Koordinaten-Nullpunkt des<br />

̃ ̃ ̃<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R s<br />

z<br />

z<br />

P<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

() () ()<br />

= + =− + + γ<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2 23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z s R l s<br />

z<br />

z s z s R<br />

M<br />

p<br />

P<br />

≈ +<br />

( )<br />

= +<br />

γ<br />

+<br />

( ) =− + + + +<br />

( )<br />

l<br />

s<br />

T s T s R s R l s<br />

z<br />

P<br />

P<br />

23 2<br />

23 12<br />

2 2 2 23 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

γ γ γ<br />

() () ()<br />

(0 12 23<br />

12 23<br />

2 23<br />

1 1 1<br />

1 1<br />

) ()<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

R<br />

l<br />

P<br />

= − + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

̃γ 2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

2 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

()<br />

s<br />

T T s T T s R T T s T T s<br />

P<br />

=<br />

+<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦ + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

l<br />

T T s T T s<br />

s<br />

l R l T T s R<br />

P<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

23 2 23 12 23<br />

1<br />

̃γ ()<br />

P l T T s<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

2 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

1<br />

1 1<br />

+<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T T s<br />

P<br />

P<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) + +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

+ +<br />

( ) + T T s<br />

l<br />

s<br />

12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ ()<br />

-Systems,<br />

also der Mittelpunkt der Walze 3, gegenüber dem<br />

ruhenden<br />

̃ ̃ ̃<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R s<br />

z<br />

z<br />

P<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

() () ()<br />

= + =− + + γ<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2 23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z s R l s<br />

z<br />

z s z s R<br />

M<br />

p<br />

P<br />

≈ +<br />

( )<br />

= +<br />

γ<br />

+<br />

( ) =− + + + +<br />

( )<br />

l<br />

s<br />

T s T s R s R l s<br />

z<br />

P<br />

P<br />

23 2<br />

23 12<br />

2 2 2 23 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

γ γ γ<br />

() () ()<br />

(0 12 23<br />

12 23<br />

2 23<br />

1 1 1<br />

1 1<br />

) ()<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

R<br />

l<br />

P<br />

= − + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

̃γ 2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

2 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

()<br />

s<br />

T T s T T s R T T s T T s<br />

P<br />

=<br />

+<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦ + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

l<br />

T T s T T s<br />

s<br />

l R l T T s R<br />

P<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

23 2 23 12 23<br />

1<br />

̃γ ()<br />

P l T T s<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

2 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

1<br />

1 1<br />

+<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T T s<br />

P<br />

P<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) + +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

+ +<br />

( ) + T T s<br />

l<br />

s<br />

12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ ()<br />

-System in positiver Richtung nach der<br />

Funktion<br />

̃ ̃ ̃<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R s<br />

z<br />

z<br />

P<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

() () ()<br />

= + =− + + γ<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2 23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z s R l s<br />

z<br />

z s z s R<br />

M<br />

p<br />

P<br />

≈ +<br />

( )<br />

= +<br />

γ<br />

+<br />

( ) =− + + + +<br />

( )<br />

l<br />

s<br />

T s T s R s R l s<br />

z<br />

P<br />

P<br />

23 2<br />

23 12<br />

2 2 2 23 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

γ γ γ<br />

() () ()<br />

(0 12 23<br />

12 23<br />

2 23<br />

1 1 1<br />

1 1<br />

) ()<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

R<br />

l<br />

P<br />

= − + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

̃γ 2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

2 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

()<br />

s<br />

T T s T T s R T T s T T s<br />

P<br />

=<br />

+<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦ + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

l<br />

T T s T T s<br />

s<br />

l R l T T s R<br />

P<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

23 2 23 12 23<br />

1<br />

̃γ ()<br />

P l T T s<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

2 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

1<br />

1 1<br />

+<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T T s<br />

P<br />

P<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) + +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

+ +<br />

( ) + T T s<br />

l<br />

s<br />

12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ ()<br />

(A3.1.9)<br />

bewegt, ist die Fadenabweichung auf Klemmstelle 3 relativ<br />

zum ruhenden<br />

̃ ̃ ̃<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R s<br />

z<br />

z<br />

P<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

() () ()<br />

= + =− + + γ<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2 23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z s R l s<br />

z<br />

z s z s R<br />

M<br />

p<br />

P<br />

≈ +<br />

( )<br />

= +<br />

γ<br />

+<br />

( ) =− + + + +<br />

( )<br />

l<br />

s<br />

T s T s R s R l s<br />

z<br />

P<br />

P<br />

23 2<br />

23 12<br />

2 2 2 23 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

γ γ γ<br />

() () ()<br />

(0 12 23<br />

12 23<br />

2 23<br />

1 1 1<br />

1 1<br />

) ()<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

R<br />

l<br />

P<br />

= − + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

̃γ 2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

2 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

()<br />

s<br />

T T s T T s R T T s T T s<br />

P<br />

=<br />

+<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦ + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

l<br />

T T s T T s<br />

s<br />

l R l T T s R<br />

P<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

23 2 23 12 23<br />

1<br />

̃γ ()<br />

P l T T s<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

2 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

1<br />

1 1<br />

+<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T T s<br />

P<br />

P<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) + +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

+ +<br />

( ) + T T s<br />

l<br />

s<br />

12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ ()<br />

-System<br />

̃<br />

̃<br />

s<br />

T s z s T s T s R s<br />

P<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

()<br />

) () ()<br />

= + =− + + γ<br />

()<br />

) ()<br />

) ()<br />

2 23 2<br />

3<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

s R l s<br />

s z s R<br />

p<br />

P<br />

≈ +<br />

( )<br />

= +<br />

γ<br />

+<br />

( ) =− + + + +<br />

( )<br />

l<br />

s<br />

T s T s R s R l s<br />

P<br />

P<br />

23 2<br />

23 12<br />

2 2 2 23 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ γ γ<br />

() () ()<br />

12 23<br />

12 23<br />

2 23<br />

1 1 1<br />

1 1<br />

s)<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

R<br />

l<br />

P<br />

= − + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

̃γ 2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

2 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

()<br />

s<br />

T T s T T s R T T s T T s<br />

P<br />

=<br />

+<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦ + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

l<br />

T T s T T s<br />

s<br />

l R l T T s R<br />

P<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

23 2 23 12 23<br />

1<br />

̃γ ()<br />

P l T T s<br />

T T s T T s<br />

s<br />

s<br />

2 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

1<br />

1 1<br />

+<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

̃γ ()<br />

)<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T T s<br />

P<br />

P<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) + +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

+ +<br />

( ) + T T s<br />

l<br />

s<br />

12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ ()<br />

̃ ̃ ̃<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R s<br />

z<br />

z<br />

P<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

() () ()<br />

= + =− + + γ<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2 23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z s R l s<br />

z<br />

z s z s R<br />

M<br />

p<br />

P<br />

≈ +<br />

( )<br />

= +<br />

γ<br />

+<br />

( ) =− + + + +<br />

( )<br />

l<br />

s<br />

T s T s R s R l s<br />

z<br />

P<br />

P<br />

23 2<br />

23 12<br />

2 2 2 23 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

γ γ γ<br />

() () ()<br />

(0 12 23<br />

12 23<br />

2 23<br />

1 1 1<br />

1 1<br />

) ()<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

R<br />

l<br />

P<br />

= − + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

̃γ 2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

2 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

()<br />

s<br />

T T s T T s R T T s T T s<br />

P<br />

=<br />

+<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦ + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

l<br />

T T s T T s<br />

s<br />

l R l T T s R<br />

P<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

23 2 23 12 23<br />

1<br />

̃γ ()<br />

P l T T s<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

2 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

1<br />

1 1<br />

+<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T T s<br />

P<br />

P<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) + +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

+ +<br />

( ) + T T s<br />

l<br />

s<br />

12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ ()<br />

(A3.1.10)<br />

Weitere Umformungen mit den Zwischenschritten<br />

̃ ̃ ̃<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R s<br />

z<br />

z<br />

P<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

() () ()<br />

= + =− + + γ<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2 23 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

2<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z s R l s<br />

z<br />

z s z s R<br />

M<br />

p<br />

P<br />

≈ +<br />

( )<br />

= +<br />

γ<br />

+<br />

( ) =− + + + +<br />

( )<br />

l<br />

s<br />

T s T s R s R l s<br />

z<br />

P<br />

P<br />

23 2<br />

23 12<br />

2 2 2 23 2<br />

3<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

γ γ γ<br />

() () ()<br />

(0 12 23<br />

12 23<br />

2 23<br />

1 1 1<br />

1 1<br />

) ()<br />

s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

T s<br />

R<br />

l<br />

P<br />

= − + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎢<br />

⎢<br />

⎤<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎥<br />

̃γ 2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

2 12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

()<br />

s<br />

T T s T T s R T T s T T s<br />

P<br />

=<br />

+<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤ ⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

( ) +<br />

( ) +<br />

l<br />

T T s T T s<br />

s<br />

l R l T T s R<br />

P<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

23 2 23 12 23<br />

1<br />

̃γ ()<br />

P l T T s<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

2 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

0<br />

1<br />

1 1<br />

+<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

=<br />

+ +<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

T T s<br />

P<br />

P<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) + +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

+ +<br />

( ) + T T s<br />

l<br />

s<br />

12 23<br />

2 23 2<br />

̃γ ()<br />

(A3.1.11)<br />

liefern das Ergebnis<br />

̃z<br />

s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

P<br />

P<br />

3<br />

0<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

1 1 1<br />

( ) ()=<br />

+ +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) + +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

2<br />

12 23<br />

23 2<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

1 1<br />

1 1 1<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

=<br />

+ +<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟ +<br />

( ) + +<br />

T s<br />

T s<br />

l<br />

s<br />

R<br />

l<br />

T T s<br />

R<br />

P<br />

̃γ ()<br />

P<br />

l<br />

T T s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

2<br />

23<br />

12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

1<br />

⎛<br />

⎝<br />

⎜<br />

⎞<br />

⎠<br />

⎟<br />

+ +<br />

( ) +<br />

̃γ () (A3.1.12)<br />

Dieses wird in Abschnitt 4.1 des Hauptteils genauer diskutiert.<br />

Klemmstelle 4<br />

Diese Faden-Fußpunktverschiebung ̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

= +<br />

= + 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s R<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

= + = + +<br />

γ<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

M<br />

p<br />

M<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=<br />

= + 3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s R s R<br />

p<br />

P<br />

p<br />

= +<br />

= + + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 3 2<br />

3<br />

0 2 3 12 23 12 23<br />

12 2<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ (<br />

()<br />

( )<br />

s<br />

z<br />

s<br />

R R T T s T T<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

+ + 3 12 23<br />

2<br />

2<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

1 1<br />

1<br />

( ) +<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

(<br />

+<br />

s<br />

T T s<br />

R<br />

R<br />

R<br />

T T s T T<br />

T<br />

p<br />

P<br />

p<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

+<br />

( ) +<br />

T s T T s<br />

wird nun auf die<br />

Klemmstelle 4 übertragen und führt dort zum geglätteten<br />

Fadenversatz<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

= +<br />

= + 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s R<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

= + = + + γ<br />

γ<br />

2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

M<br />

p<br />

M<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=<br />

= + 3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s R s R<br />

p<br />

P<br />

p<br />

= +<br />

= + + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 3 2<br />

3<br />

0 2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 2<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

s<br />

z<br />

s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ + 3 12 23<br />

2 2<br />

2<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1 1<br />

1<br />

( ) +<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

s<br />

T T s<br />

s<br />

R<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

T<br />

p<br />

P<br />

p<br />

̃γ ()<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

+<br />

( ) +<br />

T s T T s<br />

s<br />

̃γ ()<br />

(A3.1.13)<br />

in den die Gl. (A.3.1.12) einzusetzen ist. Es wird vorausgesetzt,<br />

dass die Verschiebung<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

= +<br />

= + 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s R<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

= + = + + γ<br />

γ<br />

2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

(<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

M<br />

p<br />

M<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=<br />

= + 3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s R s R<br />

p<br />

P<br />

p<br />

= +<br />

= + + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 3 2<br />

3<br />

0 2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 2<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

s<br />

z<br />

s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ + 3 12 23<br />

2<br />

2<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1 1<br />

1<br />

( ) +<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

s<br />

T T s<br />

R<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

T<br />

p<br />

P<br />

p<br />

̃γ<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

+<br />

( ) +<br />

T s T T s<br />

̃γ<br />

die Verschiebung<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

() (<br />

()<br />

= +<br />

= + 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s R<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

() ()<br />

() ()<br />

= + γ<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

M<br />

p<br />

M<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=<br />

= + 3<br />

0<br />

3<br />

3<br />

0<br />

23 1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T<br />

=<br />

= + + ̃<br />

̃<br />

3<br />

0 2 3<br />

12<br />

1<br />

1<br />

̃ ()<br />

( )<br />

z<br />

s<br />

R<br />

R<br />

T<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ +<br />

⎡<br />

⎣<br />

+<br />

2<br />

3<br />

2<br />

1 1<br />

1<br />

(<br />

=<br />

+ +<br />

(<br />

+<br />

R<br />

R<br />

R<br />

T<br />

p<br />

P<br />

p<br />

(<br />

nicht beeinflusst.<br />

A 3.2 Drehpunkt zwischen Klemmstelle 1<br />

und Klemmstelle 4<br />

Der Drehpunkt befinde sich zwischen den Klemmstellen<br />

1 und 4. Wieder ist der Fadenversatz auf Klemmstelle 3<br />

und 4 zu ermitteln, wobei analog zu Abschnitt A 3.1 vorgegangen<br />

wird.<br />

Klemmstelle 2<br />

Wie aus Bild 7 ersichtlich ist, ändert sich der Fadenwinkel<br />

gegenüber Bild 6a in entgegen gesetzter Richtung. Der<br />

Fadenversatz auf der Walze 2 wird jetzt positiv und lautet<br />

analog zu Gl. (A3.1.7)<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

= +<br />

= + 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s R<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

= + = + + γ<br />

γ<br />

2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

M<br />

p<br />

M<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=<br />

= + 3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s R s R<br />

p<br />

P<br />

p<br />

= +<br />

= + + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 3 2<br />

3<br />

0 2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 2<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

s<br />

z<br />

s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ + 3 12 23<br />

2 2<br />

2<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1 1<br />

1<br />

( ) +<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

s<br />

T T s<br />

s<br />

R<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

T<br />

p<br />

P<br />

p<br />

̃γ ()<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

+<br />

( ) +<br />

T s T T s<br />

s<br />

̃γ ()<br />

(A3.2.1)<br />

Klemmstelle 3<br />

Der Fadenversatz auf Klemmstelle 2 wird an Klemmstelle<br />

3 weitergegeben und analog zu Gl. (A3.1/8) wird<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

= +<br />

= + 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s R<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

= + = + + γ<br />

γ<br />

2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

M<br />

p<br />

M<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=<br />

= + 3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s R s R<br />

p<br />

P<br />

p<br />

= +<br />

= + + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 3 2<br />

3<br />

0 2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 2<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

s<br />

z<br />

s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ + 3 12 23<br />

2 2<br />

3 2<br />

( ) +<br />

s<br />

T T s<br />

s<br />

R P ̃γ ()<br />

(A3.2.2)<br />

Der Nullpunkt des mitbewegten<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

= +<br />

= + 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s R<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

= + = + + γ<br />

γ<br />

2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

M<br />

p<br />

M<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=<br />

= + 3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s R s R<br />

p<br />

P<br />

p<br />

= +<br />

= + + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 3 2<br />

3<br />

0 2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 2<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

s<br />

z<br />

s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ + 3 12 23<br />

2<br />

3 2<br />

( ) +<br />

s<br />

T T s<br />

R P<br />

-Systems bewegt sich<br />

in positiver Richtung gegenüber dem festen<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

= +<br />

= + 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s R<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T<br />

P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

= + = +<br />

γ<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

M<br />

p<br />

M<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=<br />

= + 3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

() (<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s<br />

T s R p<br />

P<br />

= +<br />

= + + ̃ ̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

3<br />

0 2 3 12 2<br />

12 2<br />

1<br />

1<br />

̃ ()<br />

( )<br />

z<br />

s<br />

R R T T<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ + +<br />

(<br />

⎡<br />

⎣<br />

+ + 3<br />

2<br />

3<br />

2<br />

12 2<br />

1 1<br />

( ) +<br />

=<br />

+ + +<br />

(<br />

(<br />

s<br />

R<br />

R<br />

R<br />

T<br />

T<br />

p<br />

P<br />

p<br />

-System<br />

nach der Funktion<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

= +<br />

= + 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s R<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

= + = + + γ<br />

γ<br />

2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

M<br />

p<br />

M<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=<br />

= + 3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s R s R<br />

p<br />

P<br />

p<br />

= +<br />

= + + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 3 2<br />

3<br />

0 2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 2<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

s<br />

z<br />

s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ + 3 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1 1<br />

( ) +<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

s<br />

T T s<br />

s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

P<br />

p<br />

̃γ ()<br />

(A3.2.3)<br />

Die Fadenabweichung auf Klemmstelle 3 relativ zum ruhenden<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

= +<br />

= + 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s R<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

= + = + + γ<br />

γ<br />

2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

M<br />

p<br />

M<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=<br />

= + 3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s R s R<br />

p<br />

P<br />

p<br />

= +<br />

= + + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 3 2<br />

̃γ ()<br />

s<br />

-System ist dann<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

= +<br />

= + 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s R<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

= + = + + γ<br />

γ<br />

2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

M<br />

p<br />

M<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=<br />

= + 3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s R s R<br />

p<br />

P<br />

p<br />

= +<br />

= + + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 3 2<br />

3<br />

0 2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 2<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

s<br />

z<br />

s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ + 3 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1 1<br />

( ) +<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

s<br />

T T s<br />

s<br />

R<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

P<br />

p<br />

̃γ ()<br />

s<br />

̃γ ()<br />

(A3.2.4)<br />

Einsetzen von Gl. (A3.2.2) ergibt<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

= +<br />

= + 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s R<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

= + = + + γ<br />

γ<br />

2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

M<br />

p<br />

M<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=<br />

= + 3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s R s R<br />

p<br />

P<br />

p<br />

= +<br />

= + + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 3 2<br />

3<br />

0 2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 2<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

s<br />

z<br />

s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ + 3 12 23<br />

2 2<br />

3<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1 1<br />

( ) +<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

s<br />

T T s<br />

s<br />

R<br />

T T s T T s<br />

P<br />

̃γ ()<br />

(A3.2.5)<br />

woraus folgt<br />

34 <strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

hauptBeitRag


̃z<br />

s<br />

R R T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

P<br />

p<br />

3<br />

0 2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1 1<br />

( ) ()=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ 2<br />

2<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1 1<br />

1<br />

()<br />

s<br />

R<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

T T s T<br />

p<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) + T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z s R s<br />

M<br />

p<br />

23<br />

2 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

() (<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

= +<br />

=− )<br />

()<br />

()<br />

( ) () ( ) ()<br />

( )<br />

̃ ̃ ̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

z z z s z R<br />

z<br />

s<br />

l<br />

T<br />

M<br />

p<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

4 2<br />

3<br />

0 23 12<br />

= + = −<br />

=<br />

− +<br />

γ<br />

T s T T s R<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

T T s<br />

p<br />

23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1 1<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

=<br />

− +<br />

( )<br />

̃γ ()<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z<br />

s<br />

p<br />

12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

4<br />

0<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

(<br />

( )<br />

) = + − +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1<br />

1 1<br />

34<br />

23 12 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23 12 2<br />

T s<br />

l T T s T T s R<br />

T T s T T<br />

p<br />

3<br />

2 2<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T<br />

T<br />

p<br />

̃γ ()<br />

= + − +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) − =<br />

+<br />

−<br />

s<br />

T T s<br />

l<br />

s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

R<br />

T s<br />

T<br />

p<br />

12 23<br />

2 23 2<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23<br />

4<br />

0<br />

1 2<br />

1<br />

̃γ ()<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

3<br />

0<br />

12 23<br />

12 23<br />

23 2<br />

2 12 23<br />

s<br />

e<br />

z<br />

s<br />

T T s<br />

T T s l e<br />

Ts<br />

T<br />

T<br />

≈<br />

≈<br />

+<br />

+<br />

−<br />

+<br />

≈ − +<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

( ) () γ<br />

s<br />

T T s<br />

l<br />

z<br />

s<br />

e<br />

T s<br />

l<br />

23 2<br />

4<br />

0<br />

2<br />

34<br />

23 2<br />

12 23<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

( ) ()≈<br />

+<br />

− +<br />

( )<br />

(A3.2.6)<br />

Klemmstelle 4<br />

Diese Faden-Fußpunktverschiebung<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z<br />

s<br />

T<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

4<br />

0<br />

3<br />

0<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( )<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

= +<br />

= + 12<br />

2 2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s R<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s R<br />

P<br />

P<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

γ ()<br />

() ()<br />

() ()<br />

= + = + + γ<br />

γ<br />

2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

M<br />

p<br />

M<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=<br />

= + 3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

() ()<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s R s R<br />

p<br />

P<br />

p<br />

= +<br />

= + + +<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 3 2<br />

3<br />

0 2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 2<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

()<br />

( )<br />

s<br />

z<br />

s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ + 3 12 23<br />

2 2<br />

2<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1 1<br />

1<br />

( ) +<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+<br />

s<br />

T T s<br />

s<br />

R<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

T<br />

p<br />

P<br />

p<br />

̃γ ()<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

+<br />

( ) +<br />

T s T T s<br />

s<br />

̃γ ()<br />

wird nun auf die<br />

Klemmstelle 4 übertragen und führt dort zum geglätteten<br />

Fadenversatz<br />

̃z<br />

s<br />

R R T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

P<br />

p<br />

3<br />

0 2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1 1<br />

( ) ()=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ 2<br />

2<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1 1<br />

1<br />

()<br />

s<br />

R<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

T T s T<br />

p<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) + T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z s R s<br />

M<br />

p<br />

23<br />

2 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

() (<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

= +<br />

=− )<br />

()<br />

()<br />

( ) () ( ) ()<br />

( )<br />

̃ ̃ ̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

z z z s z R<br />

z<br />

s<br />

l<br />

T<br />

M<br />

p<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

4 2<br />

3<br />

0 23 12<br />

= + = −<br />

=<br />

− +<br />

γ<br />

T s T T s R<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

T T s<br />

p<br />

23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1 1<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

=<br />

− +<br />

( )<br />

̃γ ()<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z<br />

s<br />

p<br />

12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

4<br />

0<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

(<br />

( )<br />

) = + − +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1<br />

1 1<br />

34<br />

23 12 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23 12 2<br />

T s<br />

l T T s T T s R<br />

T T s T T<br />

p<br />

3<br />

2 2<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T<br />

T<br />

p<br />

̃γ ()<br />

= + − +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) − =<br />

+<br />

−<br />

s<br />

T T s<br />

l<br />

s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

R<br />

T s<br />

T<br />

p<br />

12 23<br />

2 23 2<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23<br />

4<br />

0<br />

1 2<br />

1<br />

̃γ ()<br />

2<br />

1<br />

2<br />

1<br />

2<br />

3<br />

0<br />

12 23<br />

12 23<br />

23 2<br />

2 12 23<br />

s<br />

e<br />

z<br />

s<br />

T T s<br />

T T s l e<br />

Ts<br />

T<br />

T<br />

≈<br />

≈<br />

+<br />

+<br />

−<br />

+<br />

≈ − +<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

( ) () γ<br />

s<br />

T T s<br />

l<br />

z<br />

s<br />

e<br />

T s<br />

l<br />

23 2<br />

4<br />

0<br />

2<br />

34<br />

23 2<br />

12 23<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

( ) ()≈<br />

+<br />

− +<br />

( )<br />

(A3.2.7)<br />

Diese Gleichung wird in Abschnitt 4.2 des Hauptteils interpretiert.<br />

a 3.3 Drehpunkt rechts von klemmstelle 3<br />

Die Rechnung erfolgt ganz analog zu den beiden Fällen<br />

A 3.1 und A 3.2.<br />

Klemmstelle 2<br />

Der Fadenversatz relativ zu Walze 2 (vgl. Bild 8) wird wie<br />

im Fall A 3.2 positiv und lautet analog zu Gl. (A3.2.1)<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

s<br />

T T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

12 23<br />

2 2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1 1<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

= + +<br />

( )<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

12<br />

23 4<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

R P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

()<br />

()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

23 2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() ()<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s l R P<br />

̃ ̃ ̃<br />

= + = + + +<br />

( )γ ()<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

MT<br />

p<br />

M<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=−<br />

= +<br />

γ<br />

T<br />

p<br />

P<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s l R<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

23 4<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

()<br />

= −<br />

= + + +<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 2 4 2<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

s R s<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s R<br />

T<br />

p<br />

p<br />

−<br />

=<br />

− +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

T T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

=<br />

− +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

̃γ ()<br />

T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z t R<br />

z t l<br />

P<br />

23 12 23<br />

2 23 2<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

2<br />

0<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

ˆγ<br />

(A3.3.1)<br />

Klemmstelle 3<br />

Dieser Fadenversatz wird an Klemmstelle 3 weitergegeben,<br />

und analog zu Gl. (A3.2.2) ergibt sich<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

s<br />

T T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

12 23<br />

2 2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1 1<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

= + +<br />

( )<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

12<br />

23 4<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

R P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

()<br />

()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

23 2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() ()<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s l R P<br />

̃ ̃ ̃<br />

= + = + + +<br />

( )γ ()<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

MT<br />

p<br />

M<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=−<br />

= +<br />

γ<br />

T<br />

p<br />

P<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s l R<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

23 4<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

()<br />

= −<br />

= + + +<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 2 4 2<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

s R s<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s R<br />

T<br />

p<br />

p<br />

−<br />

=<br />

− +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

T T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

=<br />

− +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

̃γ ()<br />

T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z t R<br />

z t l<br />

P<br />

23 12 23<br />

2 23 2<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

2<br />

0<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

ˆγ<br />

(A3.3.2)<br />

Der Nullpunkt des mitbewegten<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

s<br />

T T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

12 23<br />

2 2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1 1<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

= + +<br />

( )<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

12<br />

23 4<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

R P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

()<br />

()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

23 2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() ()<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s l R P<br />

̃ ̃ ̃<br />

= + = + + +<br />

( )γ ()<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

MT<br />

p<br />

M<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=−<br />

= +<br />

γ<br />

T<br />

p<br />

P<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s l R<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

23 4<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

()<br />

= −<br />

= + + +<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 2 4 2<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

s R s<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s R<br />

T<br />

p<br />

p<br />

−<br />

=<br />

− +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

T T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

=<br />

− +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

̃γ ()<br />

T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z t R<br />

z t l<br />

P<br />

23 12 23<br />

2 23 2<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

2<br />

0<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

ˆγ<br />

-Systems bewegt sich<br />

in negativer Richtung gegenüber dem festen<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

s<br />

T T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

12 23<br />

2 2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1 1<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

= + +<br />

( )<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

12<br />

23 4<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

R P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

()<br />

()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

23 2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() ()<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s l R P<br />

̃ ̃ ̃<br />

= + = + + +<br />

( )γ ()<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

MT<br />

p<br />

M<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=−<br />

= +<br />

γ<br />

T<br />

p<br />

P<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s l R<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

23 4<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

()<br />

= −<br />

= + + +<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 2 4 2<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

s R s<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s R<br />

T<br />

p<br />

p<br />

−<br />

=<br />

− +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

T T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

=<br />

− +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

̃γ ()<br />

T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z t R<br />

z t l<br />

P<br />

23 12 23<br />

2 23 2<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

2<br />

0<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

ˆγ<br />

-System<br />

nach der Funktion<br />

̃z<br />

s<br />

R R T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

P<br />

p<br />

3<br />

0 2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1 1<br />

( ) ()=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ 2<br />

2<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1 1<br />

1<br />

()<br />

s<br />

R<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

T T s T<br />

p<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) + T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z s R s<br />

M<br />

p<br />

23<br />

2 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

() (<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

= +<br />

=− )<br />

()<br />

()<br />

( ) () ( ) ()<br />

( )<br />

̃ ̃ ̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

z z z s z R<br />

z<br />

s<br />

l<br />

T<br />

M<br />

p<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

4 2<br />

3<br />

0 23 12<br />

= + = −<br />

=<br />

− +<br />

γ<br />

T s T T s R<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

T T s<br />

p<br />

23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1 1<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

=<br />

− +<br />

( )<br />

̃γ ()<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z<br />

s<br />

p<br />

12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

4<br />

0<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

(<br />

( )<br />

) = + − +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1<br />

1 1<br />

34<br />

23 12 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23 12 2<br />

T s<br />

l T T s T T s R<br />

T T s T T<br />

p<br />

3<br />

2 2<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T<br />

T<br />

p<br />

̃γ ()<br />

= + − +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) − =<br />

+<br />

s<br />

T T s<br />

l<br />

s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

R<br />

T s<br />

p<br />

12 23<br />

2 23 2<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23<br />

4<br />

0<br />

1 2 ̃γ ()<br />

Ts<br />

(A3.3.3)<br />

Die Fadenabweichung auf Klemmstelle 3 relativ zum ruhenden<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

s<br />

T T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

12 23<br />

2 2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1 1<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

= + +<br />

( )<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

12<br />

23 4<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

R P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

()<br />

()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

23 2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() ()<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s l R P<br />

̃ ̃ ̃<br />

= + = + + +<br />

( )γ ()<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

MT<br />

p<br />

M<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=−<br />

= +<br />

γ<br />

T<br />

p<br />

P<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s l R<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

23 4<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

()<br />

= −<br />

= + + +<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 2 4 2<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

s R s<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s R<br />

T<br />

p<br />

p<br />

−<br />

=<br />

− +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

T T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

=<br />

− +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

̃γ ()<br />

T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z t R P 23 12 23<br />

2 23 2<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

0<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

( )<br />

-System ist dann analog zu Gl. (A3.2.4)<br />

̃z<br />

s<br />

R R T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

P<br />

p<br />

3<br />

0 2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1 1<br />

( ) ()=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ 2<br />

2<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1 1<br />

1<br />

()<br />

s<br />

R<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

T T s T<br />

p<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) + T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z s R s<br />

M<br />

p<br />

23<br />

2 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

() (<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

= +<br />

=− )<br />

()<br />

()<br />

( ) () ( ) ()<br />

( )<br />

̃ ̃ ̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

z z z s z R<br />

z<br />

s<br />

l<br />

T<br />

M<br />

p<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

4 2<br />

3<br />

0 23 12<br />

= + = −<br />

=<br />

− +<br />

γ<br />

T s T T s R<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

T T s<br />

p<br />

23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1 1<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

=<br />

− +<br />

( )<br />

̃γ ()<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z<br />

s<br />

p<br />

12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

4<br />

0<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

(<br />

( )<br />

) = + − +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1<br />

1 1<br />

34<br />

23 12 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23 12 2<br />

T s<br />

l T T s T T s R<br />

T T s T T<br />

p<br />

3<br />

2 2<br />

34<br />

12 23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s<br />

s<br />

T s<br />

T T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T<br />

T<br />

p<br />

̃γ ()<br />

= + − +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

+ +<br />

( ) − =<br />

s<br />

T T s<br />

l<br />

s<br />

T T s T T s<br />

l<br />

R p 12 23<br />

2 23 2<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

23<br />

4<br />

0<br />

̃γ ()<br />

(A3.3.4)<br />

Einsetzen von Gl. (A3.3.2) ergibt<br />

̃z<br />

s<br />

T s<br />

R R T T s T T s<br />

T<br />

T<br />

P<br />

p<br />

4<br />

0<br />

34<br />

2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()= + + + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

= + + + +<br />

( ) +<br />

s<br />

T T s<br />

s<br />

R<br />

T s<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

p<br />

P<br />

p<br />

12 23<br />

2 2<br />

2<br />

34<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

1<br />

1 1<br />

̃γ ()<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) +<br />

= + +<br />

( )<br />

1<br />

1<br />

1<br />

12 23 12 23<br />

2 2<br />

2<br />

1<br />

12<br />

23 4<br />

T T s T T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s l<br />

R P<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

()<br />

()<br />

2<br />

3<br />

1<br />

23<br />

2<br />

1<br />

23 12<br />

23 2 2<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

()<br />

() ()<br />

() ()<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z s T s T s l R P<br />

̃ ̃ ̃<br />

= + = + + +<br />

( )γ ()<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

( )<br />

( ) ()<br />

s<br />

z<br />

z<br />

z s R s<br />

z<br />

z z z<br />

MT<br />

p<br />

M<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

̃ ̃ ̃<br />

=−<br />

= +<br />

γ<br />

T<br />

p<br />

P<br />

s z R<br />

z<br />

s<br />

T s T s l R<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

23 12<br />

23 4<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

( ) ()<br />

( )<br />

()<br />

()<br />

= −<br />

= + + +<br />

( )<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ 2 4 2<br />

3<br />

0 23 12 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

1<br />

() ()<br />

()<br />

( )<br />

s R s<br />

z<br />

s<br />

l T T s T T s R<br />

T<br />

p<br />

p<br />

−<br />

=<br />

− +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

12 23<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12<br />

1<br />

1<br />

1<br />

s<br />

T s<br />

s<br />

T T s T T s<br />

R<br />

l<br />

T<br />

p<br />

( ) +<br />

( )<br />

=<br />

− +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

̃γ ()<br />

T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z t R<br />

z t l<br />

P<br />

23 12 23<br />

2 23 2<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

3<br />

0<br />

2<br />

0<br />

( ) +<br />

→+<br />

( )=<br />

→∞<br />

( )=<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

( )<br />

( )<br />

3 2<br />

ˆγ<br />

(A3.3.5)<br />

Nach Umformung folgt das Ergebnis<br />

̃z<br />

s<br />

R R T T s T T s<br />

T s<br />

T s<br />

P<br />

p<br />

3<br />

0 2 3 12 23 12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1<br />

1 1<br />

( ) ()=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

̃γ 2<br />

2<br />

3<br />

2<br />

12 23 12 23<br />

2<br />

12 23 12<br />

1 1<br />

1<br />

()<br />

s<br />

R<br />

R<br />

R<br />

T T s T T s<br />

T T s T<br />

p<br />

P<br />

p<br />

=<br />

+ + +<br />

( ) +<br />

( )<br />

+ +<br />

( ) + T s<br />

s<br />

z<br />

s<br />

T s z<br />

s<br />

z s R s<br />

M<br />

p<br />

23<br />

2 2<br />

4<br />

0<br />

34<br />

3<br />

0<br />

3<br />

0<br />

4 2<br />

1<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

̃<br />

γ<br />

γ<br />

()<br />

() ()<br />

() (<br />

( ) ( )<br />

( )<br />

= +<br />

=− )<br />

()<br />

()<br />

( ) () ( ) ()<br />

( )<br />

̃ ̃ ̃ ̃ ̃<br />

̃<br />

z z z s z R<br />

z<br />

s<br />

l<br />

T<br />

M<br />

p<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

3<br />

0<br />

3<br />

1<br />

4 2<br />

3<br />

0 23 12<br />

= + = −<br />

=<br />

− +<br />

γ<br />

T s T T s R<br />

T s<br />

T s<br />

s<br />

T T s<br />

p<br />

23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23<br />

2<br />

12 23<br />

1 1<br />

1<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+<br />

( ) +<br />

( )<br />

=<br />

− +<br />

( )<br />

̃γ ()<br />

+<br />

⎡<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

T T s<br />

R<br />

l<br />

T T s T T s<br />

l<br />

s<br />

z<br />

s<br />

p<br />

12 23<br />

2 4<br />

23<br />

12 23 12 23<br />

2 23 2<br />

4<br />

0<br />

1<br />

̃<br />

̃<br />

γ ()<br />

(<br />

( )<br />

) = + − +<br />

⎡( ) +<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦<br />

+ +<br />

( ) +<br />

1<br />

1 1<br />

34<br />

23 12 23 12 23<br />

2<br />

4<br />

12 23 12 2<br />

T s<br />

l T T s T T s R<br />

T T s T T<br />

p<br />

3<br />

2 2<br />

2 4<br />

s<br />

s<br />

R p ̃γ ()<br />

(A3.3.6)<br />

Wählen Sie einfach das Bezugsangebot,<br />

das Ihnen zusagt!<br />

Als<br />

· Heft das gedruckte, zeitlos-klassische Fachmagazin<br />

Als<br />

· ePaper das moderne, digitale Informationsmedium für<br />

Computer, Tablet oder Smartphone<br />

Als<br />

· Heft + ePaper die clevere Abo-plus-Kombination<br />

ideal zum Archivieren<br />

NEU<br />

Jetzt als Heft<br />

oder als ePaper<br />

erhältlich<br />

Die Referenzklasse für die<br />

Automatisierungstechnik<br />

Erfahren Sie auf höchstem inhaltlichem Niveau,<br />

was die Automatisierungsbranche bewegt. Alle<br />

Hauptbeiträge werden im Peer-Review-Verfahren<br />

begutachtet, um Ihnen maximale inhaltliche<br />

Qualität zu garantieren.<br />

Genießen Sie ein einzigartiges Lektüreerlebnis,<br />

das ausgezeichnete Layout und die exklusive<br />

Produktausstattung.<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong> erscheint in der Oldenbourg Industrieverlag GmbH, Rosenheimer Str. 145, 81671 München<br />

Alle Bezugsangebote und Direktanforderung<br />

finden Sie im Online-Shop unter<br />

www.<strong>atp</strong>-online.de<br />

Oldenbourg Industrieverlag<br />

www.<strong>atp</strong>-online.de


( 0) ()<br />

z z 1 ( 0) () 1<br />

P3<br />

2<br />

̃ 3<br />

= ̃3<br />

+ z̃<br />

M T3()<br />

s = z̃<br />

3<br />

−Rp4γ̃<br />

2<br />

1+ 1+ T12 + T23 s T12T23s<br />

2<br />

R R T T s T T s<br />

0<br />

( 0 1<br />

z̃ ) P2 + ⎡<br />

p3 1<br />

(<br />

̃z<br />

) 12 P<br />

T s T s l 23 R<br />

12 23<br />

3<br />

3<br />

()= s<br />

⎣ + ( + ) + ⎤<br />

Rp2<br />

⎦<br />

23 4<br />

1 +<br />

23<br />

1 +<br />

( ̃γ 2<br />

() s − R<br />

̃γ<br />

( 1+<br />

T p 4<br />

γ̃<br />

2<br />

() s<br />

12s) ( 1+<br />

T<br />

12<br />

z s<br />

P<br />

T s T s l R<br />

23s)<br />

2<br />

() s<br />

= Rp2<br />

γ̃<br />

s<br />

2 2()<br />

1+ ( T12 + T23 ) s+ T12T23s<br />

( 0)<br />

1 1<br />

2<br />

̃3<br />

() =<br />

23 4<br />

1 +<br />

R<br />

23<br />

1 +<br />

( + ) γ̃<br />

2<br />

() s − Rp<br />

4<br />

γ̃<br />

2<br />

() s<br />

l T T s T T s R<br />

P3<br />

2<br />

0 1 23<br />

− ⎡(<br />

(<br />

1+ ( 112<br />

+ ( T12 + T23 ) s+<br />

T12T23s<br />

)<br />

̃z<br />

) 12 23 12 23 p4<br />

4<br />

()= s<br />

⎣<br />

+<br />

+ ⎤<br />

( 0)<br />

z̃<br />

⎦<br />

4 ( t →+ 0)=<br />

0 ̃γ s<br />

R<br />

1<br />

p2<br />

2<br />

+<br />

2 2()<br />

hauptBeitRag<br />

( 0) 1T34s<br />

1+ ( T12 + T23<br />

)s+<br />

T12T23s<br />

= Rl − ⎡( T + T ) s+<br />

T T s R<br />

( 0 ) 23 12 23 12 23 p4<br />

z3<br />

() s =<br />

⎣<br />

⎤<br />

p2<br />

̃<br />

⎦ γ̃<br />

s<br />

2 2()<br />

z s<br />

1+ ( T12 + T23 ) s+ T12T s<br />

2<br />

̃γ<br />

2()<br />

s<br />

T s z ( 0)<br />

̃<br />

s<br />

4<br />

() = ̃3<br />

()<br />

1<br />

23<br />

+<br />

34<br />

( 0)<br />

R<br />

2 p4<br />

l − ⎡( T( 1<br />

+<br />

T12s) s( 1+<br />

T T<br />

23s<br />

(<br />

) s R<br />

0 ) 23 12 23 12 23 p4<br />

z3<br />

() s =<br />

⎣<br />

⎤<br />

̃<br />

⎦<br />

1− ⎡(<br />

̃γ<br />

2()<br />

s<br />

⎣ T + T z) ̃s+<br />

T T s ⎤<br />

12 23 4 ( t →∞<br />

12 23<br />

)<br />

⎦<br />

= l23γ2<br />

1<br />

l23<br />

( 1+<br />

T12s) ( 1+<br />

T23s)<br />

R<br />

= l s<br />

2 p4<br />

( 0) z s 1− ⎡(<br />

1<br />

⎣<br />

T12 + T23 ) s+<br />

T12T23s<br />

⎤<br />

⎦ Rl<br />

2 23 p4<br />

=<br />

T s − ⎡( z ( 0)<br />

̃<br />

s<br />

4<br />

() = ̃3<br />

()<br />

+<br />

2 23γ̃<br />

2()<br />

( 0)<br />

z̃<br />

M3() s =− 1 RTp4γ<br />

̃<br />

34s2(<br />

s)<br />

1+<br />

( 12 23 12 23<br />

2<br />

l T T s T T s R<br />

2<br />

1 +<br />

0 1 23<br />

− ⎡(<br />

(<br />

34<br />

T l ̃ s<br />

2 23γ2()<br />

12<br />

+ T23 ) s+<br />

T12T23s<br />

1⎣<br />

⎤<br />

̃z<br />

l T T<br />

0 1 23<br />

− ⎡( 12<br />

+<br />

(<br />

+ ( T12<br />

+ T23 ) s+<br />

12T23s<br />

⎦<br />

z̃<br />

) 23 ) ) 12 23 12 23 p4<br />

4<br />

() s =<br />

⎣<br />

s+<br />

T 12<br />

T 23<br />

s ⎤<br />

⎦<br />

Rp4<br />

4<br />

()= s<br />

⎣<br />

+ ) + ⎤<br />

⎦<br />

̃γ s<br />

l<br />

1 +<br />

2 2()<br />

T ̃γ<br />

2()<br />

s<br />

34s<br />

1+ ( T12 + T23<br />

)s+<br />

T<br />

23<br />

( 0)<br />

Die Grenzwerte = der Sprungantwort llauten<br />

̃<br />

12 +<br />

T<br />

T23s<br />

( 0) () 1 ( 0) () 1<br />

s<br />

2 23γ2()<br />

34s<br />

( 1+<br />

T12s) ( 1+<br />

T23s)<br />

z̃ 4<br />

( t →∞ ̃ ) ̃=<br />

l()<br />

23γ<br />

̃ ̃<br />

3<br />

= z3<br />

+ zM3<br />

s<br />

2= z3<br />

−Rp4γ<br />

2<br />

(A3.3.10)<br />

( 0)<br />

z̃<br />

s R1<br />

+ ̃( T12<br />

s + T23 ) s+<br />

T12T23s<br />

M3() =−<br />

p4γ<br />

2(<br />

)<br />

R<br />

2 p4<br />

1− ⎡( R<br />

2 p4<br />

( 0)<br />

⎣ T + T ) s+<br />

T T s ⎤<br />

12 23 12 23<br />

z̃<br />

3 ( t →+ 0)=<br />

RP<br />

4γ2<br />

(A3.3.7) Die Gln. (A3.3.10) 1<br />

⎦<br />

( 0( 0)<br />

) () 1 ( 0) () 1<br />

̃z̃3<br />

( t →+ z̃ 0z)=<br />

̃ () RsP<br />

4γ2z̃ R ̃<br />

3<br />

=<br />

3<br />

+<br />

M3<br />

=<br />

3<br />

−<br />

p4γ<br />

z s<br />

1 unterscheiden sich l 1− ⎡( 12<br />

1 von ⎣ T + T23 ) s+<br />

T T s ⎤<br />

23<br />

12 23<br />

Gln. (A3.3.6) ⎦<br />

= l<br />

( 0 )<br />

̃3<br />

()<br />

2 23 2<br />

2<br />

und<br />

1+ ( T12 + T23 ) + T12 l 2<br />

nur durch ein Glättungsglied. Daher<br />

= s<br />

l s<br />

23<br />

+<br />

2 23γ̃<br />

2()<br />

1l<br />

T− ⎡( sT<br />

γ̃<br />

() gibt Gl. (A3.3.6) Einblick<br />

in das Verhalten<br />

l s<br />

1 +<br />

2 23γ ̃<br />

2(<br />

( )<br />

34<br />

1+<br />

( T12 23 ) s+<br />

T12T23<br />

T<br />

s<br />

z̃<br />

0 34s<br />

1+ ( T12 + T23 ) s+<br />

T T s<br />

3<br />

() s =<br />

23 ⎣ + T 12 23 ) s+<br />

T T s ⎤<br />

12 23 ⎦ Rp4<br />

̃γ<br />

2()<br />

s<br />

12 23<br />

( 0)<br />

( 1+<br />

T des Systems.<br />

12s) ( 1+<br />

T23s)<br />

z̃<br />

3 ( t →∞)=<br />

l2<br />

3ˆγ<br />

2<br />

( 0)<br />

1<br />

( 0)<br />

2<br />

z̃<br />

=<br />

3 ( t →∞l<br />

)= − ⎡( l2T3 ˆγ<br />

2+<br />

T s T T s R<br />

(A3.3.8)<br />

( )<br />

z̃<br />

0 3<br />

() s =<br />

23 ⎣ 12 23 ) + ⎤<br />

z̃<br />

23 2<br />

12 23 ⎦ p4<br />

( 1+<br />

s) ( 1<br />

23s)<br />

l γ̃<br />

()<br />

Zunächst s 4<br />

( t →∞ )<br />

l<br />

=<br />

2<br />

bestätigt T der T Sonderfall s T s R<br />

0 1 23<br />

−<br />

l23γ<br />

( 0)<br />

R<br />

2<br />

2 p4<br />

1− ⎡ ⎡(<br />

(<br />

̃γ<br />

2()<br />

s<br />

̃z<br />

( 1+<br />

T12s) ( 1+<br />

T23s)<br />

) 12 23 23 p4<br />

4<br />

()= s<br />

⎣<br />

+ ) + ⎤<br />

⎣( T z̃<br />

4 ( t →+<br />

⎦<br />

0)=<br />

0<br />

12<br />

+ T23<br />

) s + T ⎤<br />

12T23s<br />

⎦ l23<br />

̃γ s<br />

1 +<br />

2 2()<br />

T=<br />

34s<br />

1+ ( T12 + T23<br />

)s+<br />

T s l s<br />

23<br />

( 0)<br />

Rp<br />

Klemmstelle 1− ⎡( T4<br />

2 4<br />

z s<br />

1<br />

2 23γ ̃<br />

2<br />

1+ ( T<br />

(<br />

⎣ 12<br />

+ T23<br />

)<br />

0 )<br />

12<br />

+ T23 ) s+<br />

T12T23<br />

̃3<br />

() =<br />

s + T T s ⎤<br />

2<br />

lz̃<br />

234<br />

( t →∞ R ) = l γ<br />

2 223 2 p4<br />

23 2<br />

12 23 ⎦<br />

Dieser = Fadenversatz wird geglättet l<br />

T12T23s + 1<br />

+ R− (<br />

p⎡( 4( T +<br />

12 T 23) s + − T = s 0<br />

23<br />

l ̃ auf s Klemmstelle 4<br />

⎣<br />

T12 + T ⎤<br />

12 23 ) s+<br />

T12T12 23s l s<br />

γ̃<br />

() s<br />

23<br />

2 23γ 2()<br />

1<br />

R<br />

⎦ l<br />

p4<br />

23 2<br />

wirksam: 1+ ( T12 + T23 ) s+<br />

T12T23s<br />

= 1<br />

l ̃ s<br />

1 +<br />

2 23γ2()<br />

( 0)<br />

T 34s<br />

1 l − ⎡(<br />

z̃<br />

1+<br />

( T12 ) s+<br />

23RT12T23s<br />

p2<br />

4<br />

= l23<br />

( 1+<br />

T12s) ( 1+<br />

T23s)<br />

l γ̃<br />

() s (A3.3.11)<br />

4<br />

( s) =<br />

⎣ + ) + ⎤<br />

23<br />

T12 T23 s T12T23s ⎦ Rp4<br />

̃γ +<br />

2 2()<br />

s<br />

1 T34s<br />

1+ ( T12 + T23 ) s+<br />

T12T2<br />

3s<br />

2<br />

T T<br />

− ⎡( + ) +<br />

( 0)<br />

1 l<br />

z̃<br />

4<br />

( s) =<br />

⎣<br />

⎤<br />

1<br />

23<br />

T12 T23 s T12T23s ⎦ R<br />

12<br />

+ ⎛<br />

23<br />

T12T23<br />

l ⎞<br />

( 0)<br />

23<br />

p4<br />

s12<br />

,<br />

= ⎜<br />

1± 1+<br />

4<br />

R ⎟<br />

2<br />

̃γ<br />

1 +<br />

2 2()<br />

s z̃<br />

−<br />

4<br />

( t →∞ ) =<br />

l23 T<br />

γ<br />

( 2T12 + Tp4<br />

23 ) s<br />

2<br />

12T<br />

1<br />

23<br />

⎜− ⎡( 12 23<br />

T34s<br />

1+ ( T12 + T23 ) s+<br />

T12T2<br />

3s<br />

( T( 0)<br />

T R<br />

12<br />

+<br />

12 23 e<br />

23 ) p4<br />

⎟<br />

2 ⎝<br />

l23<br />

z̃<br />

4<br />

() s ≈ ⎠<br />

+ T s l 23γ̃<br />

2<br />

die T12T23<br />

Gl. s + (4.2.11). R<br />

1<br />

⎣ T + T ) s+<br />

T T s ⎤<br />

⎦<br />

p4( T12 + T23<br />

) s − = 0<br />

l23<br />

= 1 l s<br />

34<br />

R<br />

1 +<br />

2 p4<br />

1− ⎡( T12 + T23 ) s+<br />

T12T23s<br />

1<br />

⎣<br />

⎤<br />

⎦ l<br />

z̃<br />

0 3<br />

() s =<br />

1<br />

R<br />

2 23<br />

̃γ<br />

2()<br />

T34s<br />

1+ ( T12 + Tp<br />

23 4 ) s+<br />

T12T23s<br />

( )<br />

Interessant T ist l es, die Nullstellen 2 23 2<br />

23<br />

12 23 23<br />

= l s<br />

1 +<br />

2 23<br />

̃γ<br />

2()<br />

1+ ( T12 + T23 ) s><br />

+ 0T12T23s l γ̃<br />

() s Zählerpolynoms<br />

( 0) ( 0)<br />

2<br />

z̃3<br />

( t →∞)= z̃4<br />

( t →∞)=<br />

l23γ2<br />

T34s<br />

1+ ( T12 + T23<br />

) s+<br />

T12T23s<br />

( T<br />

R<br />

12<br />

+<br />

23 ) p4<br />

(A3.3.9) 1 T12 + 1T<br />

⎛<br />

23<br />

=<br />

23 2<br />

( 1+<br />

T12s) ( 1+<br />

T23s)<br />

l γ̃<br />

() s T T l ⎞<br />

2<br />

l23<br />

T 12 23 23<br />

s12<br />

12T ,<br />

= 23s + ( T12 + T⎜<br />

23 − ) 1s± − 1+<br />

4=<br />

0<br />

⎟ (A3.3.12)<br />

2<br />

2 T12T23<br />

⎜ Rp4<br />

( T T R<br />

12<br />

+<br />

23 ) p4<br />

⎟<br />

⎝<br />

Der stationäre 2 Endwert l23<br />

der Sprungantwort lautet<br />

T12T23s + ( T12 + T23<br />

) s− = 0<br />

4<br />

R<br />

1 T12 T23<br />

s R ⎠<br />

zu bestimmen. Diese lauten<br />

p<br />

− ( + )<br />

p4<br />

T<br />

1<br />

0)<br />

l23<br />

2z̃( + T<br />

T T s 3 R<br />

() s ≈<br />

l<br />

12T<br />

s l<br />

23<br />

T<br />

l ̃<br />

23γ2()<br />

s<br />

12 23<br />

2<br />

23<br />

p4( 12Ts<br />

1+<br />

+ T23<br />

( T) s<br />

12<br />

+ − T<br />

R23<br />

) s=<br />

0<br />

≈ e<br />

> 0<br />

2<br />

p4<br />

T<br />

( T T R<br />

12T+<br />

23 ) p4<br />

1+<br />

RefeRenzen<br />

s<br />

1−<br />

s<br />

2 Ts<br />

2<br />

≈ e<br />

T<br />

Rp4 = l23<br />

1−<br />

s<br />

1 T12 + T ⎛<br />

23<br />

T12T23<br />

l ⎞<br />

4<br />

23<br />

2<br />

s12<br />

,<br />

= 1⎜<br />

1 12 ± 1 + 234s R p<br />

− ( T )<br />

⎟<br />

2<br />

2 0<br />

z<br />

T)<br />

12T23<br />

⎜<br />

1 T<br />

( 0 12<br />

T23<br />

s<br />

T12 + T ̃<br />

)<br />

23<br />

3<br />

() − ( 12<br />

+ T<br />

[1] Brandenburg, g.: Über das Verhalten durchlaufender<br />

[10] Campbell, 23<br />

+ ) ( Tl<br />

23 T R<br />

12<br />

+<br />

) p4<br />

⎟<br />

̃(<br />

3<br />

() s ≈ 1<br />

⎝<br />

+ D. p.: s process Dynamics. new York,<br />

l ̃ () ⎠<br />

12 23<br />

23 2()<br />

1+<br />

s<br />

+ ( T<br />

( 0<br />

2<br />

2 T<br />

z<br />

12 T<br />

̃<br />

) 23<br />

3<br />

() s ≈<br />

l ̃<br />

23γ<br />

2<br />

≈ e<br />

− ( + )<br />

12<br />

+ T23<br />

) s l 23γ<br />

γ̃<br />

s<br />

s<br />

( 0<br />

1+ ( T2<br />

2 T<br />

+ T ) s<br />

12 T<br />

z̃<br />

) 3<br />

s ≈<br />

l23 2<br />

≈ e<br />

− ( + ) 23 s<br />

<strong>elastischer</strong> Stoffbahnen bei Kraftübertragung durch<br />

() John Wiley & Sons, γ̃<br />

inc. 1958. Chapter l23γ̃<br />

3: forming,<br />

2<br />

Coulomb'sche Reibung in einem System angetriebener,<br />

propulsion, T12 + T23<br />

1−<br />

and s guidance. Section 8: Web guidance,<br />

s<br />

umschlungener Walzen. Dr.-ing.-Diss. l ̃<br />

23γ<br />

th München 1971 T T pp. l 152-156 2<br />

2<br />

12 23 23<br />

T12 + T > 0<br />

[2] Brandenburg, 23<br />

1−<br />

s g.: ein mathematisches Modell für eine R[11] p4 2=<br />

Shelton, l<br />

T T R23<br />

J.J.: a simplified model for lateral behaviour<br />

p<br />

2<br />

( 12<br />

+<br />

23 ) 4<br />

durchlaufende elastische Stoffbahn in einem System<br />

T<br />

1+<br />

of s short − 2( T12web + T23<br />

) sspans. proc. of the 6th int. Conf. on Web<br />

( 0 e<br />

angetriebener, umschlungener Walzen. Regelungstechnik z̃<br />

) 2 Ts<br />

4<br />

()≈ shandling ≈ e<br />

−<br />

− 2( T12 + T23<br />

) s<br />

( 0 T 1<br />

12<br />

( 0 e<br />

z̃<br />

z̃<br />

) 4<br />

()≈ s<br />

l ̃<br />

1−<br />

) s<br />

4<br />

23γ<br />

1<br />

2<br />

1+<br />

T34s<br />

2 T12 T23<br />

s R T23<br />

s<br />

3<br />

() s ≈ − ( (iWeB) + l23 ) γ̃<br />

2001. 2 Web handling Research<br />

1+<br />

T34s<br />

und prozeßdatenverarbeitung 21 (1973), h. 3, S. 69-77; h. 4, Center, Oklahoma p State<br />

23 2()<br />

− ( 1<br />

+ ( T)<br />

12<br />

+ T23<br />

) s l γ̃<br />

univ., s Stillwater, Oklahoma uSa.<br />

S. 125-130; h. 5, S. 157-162<br />

paper 31<br />

0)<br />

l23<br />

z̃( [3] Brandenburg, g.; tröndle, h.-p.: Das Verhalten durchlaufender<br />

<strong>elastischer</strong> Stoffbahnen bei ortsabhängiger Verteilung T <strong>elastischer</strong> T12 + und T visko<strong>elastischer</strong> Stoffbahnen zwischen<br />

3<br />

() s ≈[12] tröndle, h..p.: zum l ̃<br />

23γdynamischen 2()<br />

s Verhalten transportierter<br />

1+ ( T12 + T23<br />

) s<br />

23<br />

von elastizitätsmodul, Querschnitt und Dichte. Siemens 1+<br />

s 1+<br />

s<br />

( 0<br />

z̃<br />

) aufeinanderfolgenden 2<br />

3<br />

()<br />

2 Klemmstellen.<br />

T12 T23<br />

s<br />

s<br />

Ts<br />

l ̃<br />

23γ2 ≈ e − ( + ) Dr.-ing. Diss. tu<br />

l ̃<br />

23γ<br />

forschungs- und entwicklungsberichte 4 (1975) nr. 6, S. R<br />

2<br />

p4 = l ≈ e<br />

−<br />

23 T München T 1973<br />

12<br />

+ T23<br />

359-367<br />

1−[13] Sievers, s 1−<br />

L., s<br />

2 2<br />

Balas, M. J., flotow, a.: Modeling of web<br />

[4] Brandenburg, g.: Verallgemeinertes prozeßmodell für<br />

1 T<br />

( 0 12<br />

T23<br />

s<br />

z̃<br />

) 3<br />

() s ≈ − conveyance ( + )<br />

system for multivariable control. ieee trans.<br />

fertigungsanlagen mit durchlaufenden und anwendung auf autom. Control,<br />

Rp4<br />

= l<br />

2()<br />

1+ ( T23<br />

12 23 ) s l γ̃<br />

vol.<br />

T s 33, no. 6, pp. 524-531, Jun. 1988<br />

antrieb und Registerregelung bei Rotationsdruckmaschinen.<br />

habilitationsschrift, technische universität München, ( 0<br />

[14] Young, 12<br />

+ T23<br />

1+<br />

g. e., Shelton, s J. J., fang, B.: interaction of web span:<br />

z̃<br />

) 3<br />

()<br />

2<br />

T12 T23<br />

s<br />

s part ≈ i – Statics. trans. l ̃<br />

23γ2 ≈aSMe, e − ( + J. ) Dyn. l ̃<br />

23γSyst. Meas. Control,<br />

2<br />

1976<br />

Vol. T ( 12<br />

+ T<br />

12 + T23<br />

) s 23<br />

T 1111, ( 0 e−<br />

no. 3, pp. s 490-496, Sept. part ii – Dynamics. trans.<br />

[5] Brandenburg, g.: prozeßmodelle für durchlaufende 1+<br />

s z̃<br />

) s ≈<br />

+ T s l ̃<br />

4<br />

() aSMe, J. Dyn. 2 Syst.<br />

23γ2<br />

Meas. Control, Vol. 111, no. 3, 1989. pp.<br />

2 Ts<br />

≈ e<br />

− 1<br />

elastische <strong>Bahnen</strong> in kontinuierlichen fertigungsanlagen. 497-504, Sept. 34 1989<br />

T<br />

VDi-Berichte nr. 276, 1977, S 241-256<br />

1−<br />

s 2<br />

R[15] p4<br />

= Young, l g. e., Shelton, J. J., Kardamilas, C. : Modeling and<br />

23<br />

[6] Olsen, J. e.: Lateral mechanics of an imperfect web. proc. of control of multiple web span using state estimation. trans.<br />

the 6th int. Conf. on Web handling (iWeB) 2001. Web<br />

aSMe, J. Dyn. Syst. Meas. Control, Vol. 111, no. 3, pp.<br />

− +<br />

T12 +<br />

( T12 T23<br />

) s<br />

handling Research Center, Oklahoma State univ., Stillwater,<br />

( 0 e 23<br />

z̃<br />

1<br />

) 505-510, Sept.<br />

+ s ≈ s<br />

( 0<br />

z̃<br />

) 3<br />

()<br />

2<br />

T12 T23<br />

s<br />

s ≈ + T s l 1989<br />

̃<br />

4<br />

()<br />

23γ<br />

Oklahoma uSa. paper 30<br />

[16] Shelton, 2<br />

1 J.J.; Reid, K.n.:<br />

l ̃<br />

23γ2 ≈ e − ( + Lateral ) and longitudinal dynamic<br />

34<br />

l ̃<br />

23γ2<br />

[7] Shelton, J.J.: Lateral dynamics of a moving web. ph.D.<br />

behaviour T12 + T and control of moving webs. trans. aSMe, Journal<br />

23<br />

1−<br />

s<br />

dissertation, Oklahoma State univ., Stillwater, OK, 1968<br />

of Dynamic 2 Systems, Measurement, and Control, vol. 115,<br />

[8] Shelton, J.J.; Reid, K.n.: Lateral dynamics of a real moving no. 2, pp. 309-317, Jun. 1993<br />

web. transactions of the aSMe, Sept. 1971, pp. 180-186 [17] Young, g. e., Reid, K. n.: Lateral and longitudinal dynamic<br />

Rp4<br />

= l<br />

[9] Shelton, J.J.; Reid, K.n.: Lateral dynamics of an idealized<br />

23<br />

behavior and control of moving webs. Journ. of Dyn.<br />

moving web. Journal of Dynamic Systems, Measurement, Systems, Measurement and Control, trans. of the aSMe,<br />

and Control Sept. 1971, pp. 187-192<br />

− ( T12 + T23<br />

) s<br />

( 0 e<br />

June 1993, Vol. 115, pp. 308-317<br />

z̃<br />

) s ≈<br />

+ T s l ̃<br />

4<br />

()<br />

23γ2<br />

1<br />

34<br />

( ( ) + )<br />

36<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


1<br />

0 34<br />

12 233<br />

12 23<br />

( ) +<br />

( )<br />

z<br />

3<br />

()<br />

s<br />

2 23 2<br />

1<br />

0 23<br />

2 p4<br />

( )<br />

̃ ()<br />

3<br />

() =<br />

2 23 2<br />

1+ ( T12 + T23 ) s+<br />

T12T23s l 1<br />

s + T12 + T23 s T12T23s<br />

1− γ̃<br />

()<br />

⎣ T12 + T23<br />

s T ⎤<br />

12T23s<br />

⎦ 2<br />

( 0)<br />

( 0)<br />

1<br />

23 2<br />

()<br />

=<br />

23 2<br />

1<br />

=<br />

23 2<br />

( 1+<br />

T12s) ( 1+<br />

T23s)<br />

l γ̃<br />

() s ( 1+<br />

T12s) ( 1+<br />

T23s)<br />

l s<br />

( 0)<br />

⎡(<br />

z̃<br />

4( 0)<br />

( t →∞ ) = l23γ2<br />

̃γ ()<br />

4<br />

→∞ 23 z̃<br />

4<br />

( t →∞ ) = l23γ<br />

2<br />

4<br />

23 23 l12 23<br />

2<br />

p4<br />

=<br />

( 0)<br />

l − ⎡( ̃γ<br />

2<br />

2()<br />

z̃ 4<br />

( s) =<br />

⎣<br />

) + ⎤<br />

23<br />

T12 23<br />

s T12Tl<br />

23s ⎦<br />

4<br />

1<br />

T 12 T 23 23<br />

s R s<br />

2 23γ ̃<br />

2<br />

()<br />

p<br />

1+ ( T12 + T23 ) s+<br />

T12T− 23( s + ) ̃γ +<br />

2 2()<br />

s<br />

1 T34s<br />

1+ 0( ) T12 + T23 ) s+<br />

T12T2<br />

3s<br />

l23<br />

z<br />

( 0 )<br />

s<br />

1<br />

z̃( 3<br />

() s ≈<br />

3<br />

()<br />

z s<br />

2 23 2<br />

2<br />

l23<br />

12 23 12 2<br />

23 T ()<br />

1<br />

l23γ̃<br />

2()<br />

s<br />

( 0 )<br />

̃<br />

( 0 )<br />

3<br />

() =<br />

̃3<br />

() = 2 23 2<br />

1+ 2 23 2<br />

1+ ( T12 + T23 ) s+<br />

T12T23s l ̃<br />

( T<br />

γ () s<br />

12<br />

+ T23 ) s+<br />

T12T23s l s<br />

2 p4<br />

γ̃<br />

()<br />

⎡( 12 23 1<br />

+ (<br />

12 T12 23<br />

+<br />

T23<br />

R)<br />

s<br />

2 2<br />

1− ⎡( 12 23 12 23<br />

23<br />

1<br />

⎣ T + T ) s+<br />

T s ⎤<br />

( 0)<br />

1 l − ⎡(<br />

z̃<br />

⎦ l<br />

T s R T s<br />

23<br />

T12 T23<br />

2<br />

s Rp4 T12 T23<br />

s<br />

l<br />

12 23<br />

p4( 12<br />

+<br />

23 ) − = 0<br />

2 23<br />

̃γ 4<br />

( s) =<br />

⎣ + ) + ⎤<br />

23<br />

T12 T23 s T12T23s ⎦ Rp4<br />

23<br />

̃γ<br />

= +<br />

2 2()<br />

s<br />

1 T<br />

1<br />

23<br />

12 23<br />

= +<br />

p4( +<br />

23 ) − = 0<br />

R<br />

p4<br />

Rp4<br />

23p<br />

4 2<br />

12 23<br />

1<br />

23=<br />

2<br />

()<br />

23 2<br />

( 1+<br />

T12s) ( 1+<br />

T23s)<br />

l ̃<br />

( 1+<br />

T<br />

γ () s<br />

12s) ( 1+<br />

T23s)<br />

l s l s<br />

23<br />

̃<br />

1 +<br />

2 23<br />

̃γ 34s<br />

1+ T<br />

γ ()<br />

34s<br />

1+ R( ( T12 + T23 pT4 =<br />

12<br />

+ lT23<br />

)<br />

) s+<br />

T12T2<br />

3s<br />

s+<br />

T12T23s<br />

R<br />

2 p4<br />

1− ⎡( 12 23<br />

2<br />

23<br />

1 T T<br />

12<br />

+ ⎛<br />

23<br />

23<br />

23<br />

T12T23<br />

l ⎞<br />

12 l<br />

1 T<br />

2<br />

0 23<br />

12<br />

T23<br />

s<br />

T 23<br />

,<br />

1 T12 + T23<br />

⎛ s<br />

T12T23<br />

l<br />

⎞<br />

12 ,<br />

= ⎜<br />

12T23s +<br />

− 1± 1+<br />

4<br />

⎟<br />

( 12<br />

+ T23<br />

) s− z̃<br />

) 3<br />

() s = ≈ 0<br />

− ( 12 23<br />

1<br />

⎣ T + T ) s+<br />

T T s ⎤<br />

⎦<br />

+ ) l23<br />

=<br />

l<br />

p4<br />

23 2()<br />

2<br />

23<br />

s<br />

2<br />

2<br />

12 23<br />

12 (A3.3.13)<br />

12 ,<br />

= 2 ⎜ − 1± 1+<br />

4<br />

2<br />

23 2 T ⎟<br />

2 T T<br />

23<br />

2<br />

12 ⎜<br />

l<br />

R<br />

T12T23s + Rp4( T12 + T23<br />

23<br />

( T T R<br />

12<br />

+<br />

23 ) p4<br />

⎟<br />

12 23<br />

p4 12 p4<br />

12 23<br />

⎜<br />

T) s<br />

23<br />

12 T− 23s + =<br />

R0<br />

p4<br />

1 T12 T23<br />

s l l<br />

s s<br />

1 +<br />

2 23<br />

̃γ<br />

2()<br />

T γ̃<br />

34s<br />

1+ ( T12 + T23<br />

) s+<br />

T12T23s<br />

+ ( + )<br />

p<br />

4( T12 + T23<br />

) s<br />

( T T Rp<br />

12<br />

+<br />

23 ) 4<br />

⎟ ⎝<br />

− = 0 und mit Hilfe der Padé-Approximation<br />

Rp4<br />

⎠<br />

⎝<br />

Rp4<br />

p4<br />

⎠<br />

Da immer gilt<br />

2<br />

l23<br />

T T<br />

12T 23s +<br />

1+<br />

( T12 + T23<br />

) s− = 0<br />

Ts 1+<br />

T12 T23<br />

T12T23<br />

l<br />

T<br />

23<br />

1 12<br />

+ lT<br />

⎛<br />

23 23<br />

12 23<br />

> 0<br />

2<br />

23<br />

2<br />

1 TT12 23<br />

12 > 0<br />

23<br />

2<br />

( 12 T Rp<br />

p4<br />

12<br />

+ 23<br />

23 )<br />

12<br />

+ T23<br />

⎛ l ⎞<br />

R s<br />

23<br />

23<br />

T12T23<br />

l ⎞<br />

2 Ts<br />

≈ e<br />

2<br />

p4<br />

Ts<br />

≈ e<br />

−<br />

s12<br />

,<br />

= ⎜ − 1± 23<br />

23 4<br />

12<br />

( T,<br />

T R<br />

s 1+<br />

12 ,<br />

= 4 ⎜ ⎟<br />

2<br />

− 1± 1+<br />

4<br />

⎟<br />

T<br />

T (A3.3.17)<br />

2<br />

12<br />

+<br />

2 T12T23<br />

⎜<br />

23<br />

)<br />

p4<br />

2<br />

(A3.3.14)<br />

12 23<br />

2( TT TT<br />

12 12 23<br />

⎜ R<br />

12<br />

+<br />

23 ) p4<br />

⎟<br />

1−<br />

⎝<br />

23<br />

p4<br />

( T T R<br />

12<br />

+<br />

23 ) p4<br />

⎟<br />

s<br />

1−<br />

s<br />

⎝ ⎠<br />

⎠ T2<br />

2<br />

folgt 1+<br />

s 2<br />

liegt einer dieser Wurzeln<br />

4<br />

12 p<br />

4<br />

1 T<br />

( 0)<br />

12<br />

T23<br />

s R in der linken, die andere in der<br />

4<br />

rechten s-Halbebene: p<br />

− ( + )<br />

Das System 1ist Talso 12<br />

Tallpasshaltig.<br />

23<br />

s R Ts<br />

≈ e<br />

p<br />

12 23<br />

T12T23<br />

l<br />

T<br />

23<br />

− ( + )<br />

12 23<br />

> 0 T12T23<br />

l<br />

1<br />

23<br />

(<br />

−0<br />

s<br />

T<br />

2 23<br />

Für 0)<br />

l<br />

2 T 12 T 23<br />

23<br />

z3<br />

0)<br />

() große 2 Zeiten, > 0<br />

T T R also l23kleine<br />

z̃( 2<br />

3<br />

23 2<br />

( p<br />

2<br />

̃(<br />

3<br />

() s ≈<br />

23<br />

l ̃3<br />

() s, ≈kann Gl. (A3.3.6) folgendermaßen<br />

12 23<br />

( T T Rp<br />

p4<br />

12<br />

l ̃<br />

12<br />

+<br />

23 )<br />

) 12<br />

+ T T<br />

23<br />

()<br />

1 s<br />

− ( 12<br />

+ T + ) 23<br />

+<br />

1+<br />

s<br />

s<br />

( 0 2<br />

2<br />

4<br />

23γ2()<br />

s<br />

23γ2()<br />

s +<br />

) 4<br />

12 2<br />

2 T<br />

12 T<br />

z̃<br />

3<br />

s<br />

23<br />

23<br />

1+ T12 + T23<br />

s<br />

1genähert + ( T12 + T werden:<br />

23 )<br />

( )<br />

) ( 0<br />

≈<br />

l ̃<br />

12 23<br />

23 2<br />

e<br />

− ( + ) s<br />

() z̃<br />

) γ<br />

l ̃<br />

3<br />

()<br />

2<br />

T12 T23<br />

s<br />

s ≈<br />

23γ<br />

l<br />

2 23γ̃2 ≈ e − ( (A3.3.18)<br />

+ ) l23γ̃2<br />

T + T T<br />

s<br />

1−<br />

s<br />

12<br />

+ T23<br />

1−<br />

s<br />

T 2<br />

2<br />

Rp4 4<br />

23<br />

p4 = l<br />

Rp4 = l23<br />

23<br />

12 23<br />

4<br />

1 T 4<br />

p<br />

1 T12 T23<br />

s R p<br />

12<br />

T23<br />

s R 12<br />

+ T23<br />

1+<br />

s<br />

p<br />

− ( + )<br />

Der ( 0 Fadenversatz − 2<br />

12 + T23<br />

s<br />

− ( +<br />

( 2)<br />

auf Walze 23 T 12 verhält T sich für den ausgezeichneten<br />

)<br />

z̃<br />

) 3<br />

s ≈<br />

0)<br />

l<br />

( 0<br />

l<br />

23<br />

z̃( 0<br />

0)<br />

)<br />

l23<br />

3<br />

() s ≈<br />

23<br />

̃(<br />

3<br />

() z̃( 3<br />

() s l<br />

≈<br />

̃<br />

23γ2()<br />

s<br />

) 23 2<br />

≈ e<br />

− ( + ) 23 s<br />

() γ̃<br />

l23γ̃<br />

2<br />

2( 12 + T23<br />

) s<br />

4<br />

()≈<br />

e<br />

TPunkt<br />

( 0<br />

R<br />

2<br />

1+ T ()<br />

( 0 12 ) 3<br />

() 1<br />

T 23 2<br />

l ̃<br />

( 23γ2()<br />

(A3.3.15) s<br />

12<br />

+ T23<br />

) s<br />

z̃<br />

4<br />

s<br />

l ̃<br />

23γ<br />

2<br />

( 0 12<br />

T23<br />

s<br />

z̃<br />

) 23 2()<br />

3<br />

() s ≈ − ( 12 + )<br />

23<br />

1+ ( T12 1 T<br />

23 2()<br />

1+ ( T12 + T23<br />

) s l γ̃<br />

s<br />

( 0 12<br />

T23<br />

s<br />

z̃<br />

) 3<br />

() s ≈ − +<br />

( T23<br />

)<br />

) 12<br />

+ T23<br />

p4<br />

= l für große Zeiten wie ein Totzeitglied.<br />

+ )<br />

1<br />

23<br />

()≈<br />

1−<br />

s<br />

s<br />

Der<br />

+ T<br />

Fadenversatz 2<br />

34s<br />

auf Walze 4 lautet demgemäß<br />

23 2()<br />

1+ ( T12 + T23<br />

) s l γ̃<br />

s<br />

− ( T12 + T23<br />

) s<br />

− 2( T ( 0 e<br />

12 + T23<br />

) s<br />

Ist Rp4 außerdem = l<br />

e z<br />

) s ≈<br />

23<br />

p4 noch Rp4 = l23, so wird<br />

+ T s l ̃<br />

4<br />

()<br />

23γ<br />

( 0<br />

2<br />

z̃<br />

) 4<br />

()≈ s<br />

l ̃<br />

23γ<br />

2<br />

1<br />

34<br />

(A3.3.19)<br />

23<br />

1+<br />

T s<br />

2 23 2<br />

T 1<br />

T<br />

1+<br />

s<br />

Ts<br />

1+<br />

s<br />

( 0 2 Ts<br />

e<br />

− 12 23<br />

2 Ts<br />

) ≈ e<br />

−<br />

3<br />

() T 1 T<br />

( 0<br />

23 2()<br />

T 1 s<br />

12 23<br />

12<br />

T23<br />

s<br />

z̃<br />

) 3<br />

() s ≈ − ( + )<br />

( 0 12<br />

T23<br />

s<br />

z̃<br />

) 3<br />

() s ≈ − ( + )<br />

23 2()<br />

1 T 23 2()<br />

1 TT12 T23<br />

s l γ̃<br />

s<br />

12<br />

T23<br />

s l γ̃<br />

s<br />

(A3.3.16)<br />

+ ( + ) + ( + )<br />

−<br />

1−<br />

s<br />

2<br />

2<br />

T<br />

1+<br />

s<br />

T 2<br />

1+<br />

Ts<br />

s<br />

≈ e<br />

−<br />

Ts T12 + T23<br />

2<br />

T<br />

( 0<br />

1+<br />

) 3<br />

()<br />

s<br />

T12 T23<br />

s<br />

z̃<br />

− +<br />

12<br />

+ T23<br />

−<br />

Ts<br />

T ≈ e<br />

−<br />

1<br />

1 s<br />

( −<br />

+<br />

0 ) s<br />

23 2<br />

3<br />

()<br />

2<br />

T<br />

T12 T23<br />

s<br />

s ≈<br />

l ̃<br />

23γ<br />

≈ ez<br />

̃<br />

− ( ( 0 ) + ) l ̃<br />

23γ2<br />

T12 + T23<br />

1−<br />

3<br />

()<br />

2<br />

T12 T23<br />

s<br />

2<br />

1−<br />

s s ≈<br />

l γ̃<br />

≈ e − ( + ) l γ̃<br />

2<br />

T s<br />

12<br />

+ T23<br />

1−<br />

s<br />

[18] f orrest Jr., a. 2 W.: the lateral response und 2control of<br />

T12 + T<br />

a multi-span 23<br />

1+<br />

12 web 23 s system to dynamic T12 + Tchanges 23 to the<br />

Rp4<br />

( 1+<br />

( 0<br />

s<br />

z̃<br />

) p<br />

0<br />

4<br />

) ( 0<br />

= l23<br />

Rp4<br />

= l<br />

3<br />

()<br />

T12 23 s<br />

z̃<br />

23 ) 2 − ( + )<br />

3<br />

()<br />

2<br />

T12 T23<br />

s<br />

3<br />

()<br />

2<br />

T12 T23<br />

s<br />

web s ≈and conveyance l hardware.<br />

23γ̃2s<br />

≈≈e − ( + proc. ) l of<br />

23γ̃<br />

the 6th int.<br />

23<br />

l23γ̃2 ≈ e − ( Conf.<br />

2<br />

+ ) l ̃<br />

23γ2<br />

on Web<br />

T12 T23<br />

2<br />

1−handling +<br />

12 (iWeB) T12 + T23<br />

23 s 2001. Web handling Research<br />

1−<br />

s<br />

Center, Oklahoma 2 State univ., Stillwater,<br />

− T12 + T23<br />

s<br />

( 0<br />

) − ( 2 Oklahoma uSa.<br />

T12 + T23<br />

) s<br />

z<br />

4<br />

( 0 () e<br />

̃<br />

) paper 33.<br />

s ≈<br />

23 2<br />

+ T34s l<br />

− ( T12 + T23<br />

) s<br />

̃<br />

4<br />

()<br />

23γ<br />

( 0 e<br />

[19] 2<br />

R p 1<br />

z̃<br />

) s ≈<br />

34<br />

+ T s l ̃<br />

4<br />

()<br />

23γ<br />

p4<br />

= agilla, l p. R.; Dwibedula, R. V. et al.: Lateral control<br />

23<br />

2 of a<br />

1<br />

p4<br />

Rp4<br />

= l23<br />

web 23using estimated velocity feedback. proc. 34 of the 6th int.<br />

Conf. on Web handling (iWeB) 2001. Web handling<br />

− ( T12 + T23<br />

) s<br />

−<br />

− ( T12 + T23<br />

)<br />

( T + T ) s<br />

( 0 e s<br />

12 23<br />

z̃<br />

) Research Center,<br />

( 0<br />

s ≈<br />

) ( 0 e<br />

4<br />

() + T s l Oklahoma State univ.,<br />

4<br />

()<br />

23γ̃<br />

2<br />

1<br />

23 z̃<br />

) s ≈<br />

2<br />

+ T s l<br />

Stillwater,<br />

Oklahoma uSa. paper ̃<br />

4<br />

() 34.<br />

23γ2<br />

34<br />

1<br />

34<br />

[20] Shin, K.-h., 34Kwon, S.-O. et al.: feedforward control of the<br />

lateral position of a moving web using system identification.<br />

ieee trans. on industry applications, Vol. 40, no. 6,<br />

november/ December 2004<br />

[21] Shin, K.-h., Kwon, S.-O.: the effect of tension on the<br />

lateral dynamics and control of a moving web. ieee trans.<br />

on industry applications, Vol. 43, no. 2, March/april 2007<br />

[22] Brandenburg, g.: Vereinfachtes prozessmodell für das<br />

Seitenkantenverhalten durchlaufender, <strong>elastischer</strong><br />

<strong>Bahnen</strong>. tagungsband SpS/ipC/DRiVeS 2010, nürnberg<br />

2010, S. 95-110<br />

[23] Kessler, g.: Das zeitliche Verhalten einer kontinuierlichen<br />

elastischen Bahn zwischen zwei aufeinanderfolgenden<br />

Walzenpaaren. Regelungstechnik 8(1960), S. 436-439 und<br />

9(1961), S. 154-159<br />

[24] Szaó, i.: einführung in die technische Mechanik. Berlin,<br />

göttingen, heidelberg: Springer-Verlag 1954<br />

[25] Bestemann, p. g. J.; Limpens, C. h. L.; Babuska, R.; Otten,<br />

B. J.; Verhaegen, M.: Modeling and identification of a Strip<br />

guidance process with internal feedback. ieee trans. of<br />

Cotrol System technology, Vol. 6, nO. 1, Jan. 1998, pp.<br />

88-102<br />

23 2 23 2<br />

⎡( ) +<br />

34<br />

autOR<br />

ManuSKRipteingang<br />

04.08.2010<br />

Im Peer-Review-Verfahren begutachtet<br />

univ. PROf. i. R.<br />

DR.-inG. HABiL. GünTHER<br />

BRAnDEnBuRG (geb. 1935)<br />

studierte Elektrotechnik an<br />

der Technischen Universität<br />

München und war anschließend<br />

sechs Jahre Entwicklungs-<br />

und Projektierungsingenieur<br />

bei Siemens in<br />

München und Erlangen. 1971 promovierte er am<br />

Lehrstuhl für Elektrische Antriebstechnik der<br />

TU München, erwarb mit der Habilitation 1976<br />

die Lehrbefähigung für „Sondergebiete der<br />

elektrischen Antriebstechnik“ und wurde 1978<br />

zum Universitätsprofessor ernannt. Seit 1990<br />

war er am Institut für Mechatronik der TU München<br />

tätig und trat 2001 in den Ruhestand. Er<br />

befasste sich in Lehre und Forschung mit der<br />

Technologie und Antriebstechnik von elektrisch-mechanischen<br />

Systemen, speziell von<br />

Rotationsdruckmaschinen und Hochpräzisions-<br />

Werkzeugmaschinen. Seit 2001 übt er eine<br />

beratende Tätigkeit auf dem Gebiet der Mechatronik,<br />

insbesondere der Fertigungsanlagen mit<br />

durchlaufenden <strong>Bahnen</strong>, mit dem Schwerpunkt<br />

Druckmaschinen aus.<br />

Technische universität München,<br />

institut für Mechatronik,<br />

Lehrstuhl für Mikrotechnik und Medizingerätetechnik,<br />

Boltzmannstr. 15, D-85748 Garching,<br />

Tel. +49 (0) 89 28 91 51 95,<br />

E-Mail: Brandenburg@tum.de<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

37


HAuPTbeITRAg<br />

WIA-PA: A New Standard for<br />

Wireless Communication<br />

Specification and Application Examples<br />

The paper provides background and challenges of industrial wireless technology and<br />

summarizes the present state of standardization. It introduces characteristics of WIA-PA,<br />

a specification for industrial wireless networks for process automation, and its network<br />

composition, network topology and protocol stack architecture. WIA-PA is currently subject<br />

of international standardization. Furthermore, a comparison between WIA-PA and<br />

the other main industrial wireless network specifications, WirelessHART and ISA100.11a,<br />

is provided. Finally, four applications are presented.<br />

KEYWORDS Wireless Communication / Process Automation / WIA-PA / WirelessHART /<br />

ISA100.11a<br />

WIA-PA: ein neuer Standard für drahtlose Kommunikation –<br />

Spezifikation und Anwendungen in der Prozessautomation<br />

Der Beitrag beschreibt den Hintergrund und die Herausforderungen an die industrielle<br />

drahtlose Kommunikation und fasst den Normungsprozess zusammen. Es werden Eigenschaften<br />

von WIA-PA, eine Spezifikation für industrielle drahtlose Netzwerke in der<br />

Prozessautomation, vorgestellt und in deren Netzwerkaufbau, die Netzwerktechnologie<br />

und den Protokoll-Stack eingeführt. WIA-PA ist zur Zeit Gegenstand der internationalen<br />

Normung. Weiterhin wird WIA-PA mit den anderen beiden wichtigen Spezifikationen auf<br />

diesem Gebiet, WirelessHART und ISA100.11a, verglichen. Schließlich werden vier Anwendungen<br />

vorgestellt<br />

SchlagWöRtER Drahtlose Kommunication / Prozessautomation / WIA-PA /<br />

WirelessHART / ISA100.11a<br />

38<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


OuYang JinSOng anD liu Dan,<br />

Instrumentation Technology and economy Institute, beijing, P. R. China<br />

Industrial automation technology has gone through<br />

phases of analog instrumentation up to the seventies,<br />

digital control systems from the seventies on and fieldbus<br />

based control systems that came up at the end of<br />

the 20th century. As a new technology, wireless sensor<br />

networks are arising now, with their characteristics of<br />

low installation cost and easy usage. They give plant<br />

owners the opportunity to monitor a whole industrial<br />

process at low investment costs and to obtain important<br />

process parameters that are difficult to get on-line with<br />

wired sensors. Therefore, such networks face broad application<br />

prospects in various industries like oil and gas,<br />

petrochemical, process, metallurgy as well as fresh and<br />

waste water treatment.<br />

1. Challenges for Wireless TeChnology<br />

A transmission over wireless media is not as protected<br />

as one over wired media. In an industrial environment,<br />

on the one hand, there may exist several wireless<br />

networks according to such standards as IEEE 802.11<br />

[1], Bluetooth, and IEEE 802.15.4 [2], that share the 2.4<br />

GHz frequency band and may interfere with each<br />

other; and on the other hand, multipath effects caused<br />

by e.g. machines and metal pipelines influence the<br />

signals as well as electromagnetic noise produced by<br />

electric drives. Therefore, various problems such as<br />

dispersion, multipath, interference, attenuation, node<br />

sleeping, node hiding, safety and security related problems<br />

frequently occur during transmission. In short,<br />

compared with commercial wireless technology, industrial<br />

wireless technology has to fulfill higher requirements<br />

with respect to reliability, real-time, low<br />

power consumption, safety and security.<br />

2. sTandardizaTion of Wireless neTWorks<br />

A key problem hindering the acceptance of the industrial<br />

wireless networks is the lack of a mature<br />

and unified international standard. Recently, some<br />

international organizations have been actively promoting<br />

the standardization of industrial wireless<br />

network and have achieved several solutions, such<br />

as WirelessHART, ISA100.11a, and WIA-PA (Wireless<br />

Network for Industrial Automation – Process<br />

Automation).<br />

WirelessHART is a specification of an industrial<br />

wireless network which has been defined by the HART<br />

Communication Foundation (HCF). In 2004, HCF announced<br />

the beginning of the specification works and<br />

set up a working group. In September 2008, the wirelessHART<br />

Communication Specification (HART 7.1)<br />

had been approved by the IEC (International Electrotechnical<br />

Commission) as a Publicly Available Specification<br />

(IEC/PAS 62591 Ed.1).<br />

ISA100.11a is a standard for industrial wireless measurement<br />

and control drawn up by the International<br />

Society of Automation (ISA). In December 2004, ISA<br />

initiated the standardization process and set up a working<br />

group. In September 2009, the result had been<br />

approved as the ISA100.11a standard [3]. It will be<br />

submitted to the American National Standards Institute<br />

(ANSI) for approval as an ANSI standard.<br />

WIA-PA is a communication protocol based on a<br />

certain kind of wireless network system architecture<br />

that has been developed by the Chinese Industrial<br />

Wireless Alliance (CIWA) due to an urgent need expressed<br />

by users in the field of process automation.<br />

On October 31st, 2008, WIA-PA became a Publicly<br />

Available Specification (PAS) of IEC with number IEC/<br />

PAS 62601 [4]. Now WIA-PA is submitted to the Standardization<br />

Administration of China (SAC) for approval<br />

as a Chinese national standard.<br />

Within IEC, the working group SC 65C WG 16 is in<br />

charge of the above mentioned standardization. WirelessHART<br />

has already been published as IEC<br />

62591:2010-04 [5], while WIA-PA is still passing the<br />

voting stages of the IEC standardization process.<br />

ISA100.11a is planned to be submitted to IEC for consideration<br />

as an IEC standard.<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

39


HAuPTbeITRAg<br />

FiguRE 1:<br />

Typical topology of<br />

a WIA-PA network<br />

osi layer funcion Wia-Pa<br />

Application<br />

Provides the user with network capable<br />

application<br />

al (Provides the user with network<br />

capable application)<br />

Presentation<br />

Converts application data between<br />

network and local machine formats<br />

Session<br />

Connection management services for<br />

applications<br />

Transport<br />

Provides network independent,<br />

transparent message transfer<br />

or<br />

FiguRE 2:<br />

ISO OSI<br />

basic<br />

reference<br />

model<br />

mapped to<br />

WIA-PA<br />

Network<br />

Data link<br />

Physical<br />

end-to-end routing of packets.<br />

resolving network addresses<br />

establishes data packet structure, framing,<br />

error detection, bus arbitration<br />

Mechanical/ electrical connection.<br />

Transmits raw bit stream<br />

nl (Power-optimized redundant path,<br />

star and mesh networking)<br />

dlsl<br />

(Hybrid CSMA and TDMA, AFS, AFH, TH)<br />

ieee sTd 802.15.4-2006 MaC<br />

Phy<br />

(Ieee STD 802.15.4-2006-based radios)<br />

NW<br />

SM<br />

gW<br />

Cluster<br />

head<br />

Cluster<br />

head<br />

Routing device<br />

Routing device<br />

Cluster<br />

member<br />

Field<br />

device<br />

Cluster<br />

member<br />

Field<br />

device<br />

Cluster<br />

member<br />

Field<br />

device<br />

Cluster<br />

member<br />

Field<br />

device<br />

Cluster<br />

member<br />

Field<br />

device<br />

Cluster<br />

member<br />

Field<br />

device<br />

FiguRE 3:<br />

Hybrid centralized<br />

and distributed<br />

system management<br />

40<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


3. Wia-Pa sPeCifiCaTion<br />

3.1 overview<br />

WIA-PA specifies system architecture and a communication<br />

protocol that is based on IEEE 802.15.4. Its main features<br />

are hybrid star and mesh hierarchical topology,<br />

system management, two-level communication resource<br />

allocation, adaptive frequency hopping, and two-level<br />

packet aggregation and disaggregation (see also [6]).<br />

3.2 device types<br />

Five types of WIA-PA devices are specified:<br />

Host computer<br />

Gateway device(GW)<br />

Routing device<br />

Field device<br />

Handheld device.<br />

To improve reliability, there may be redundant gateway<br />

devices and routing devices in a WIA-PA network, which<br />

operates as hot backup.<br />

In order to facilitate management, WIA-PA specifies<br />

five kinds of logical roles:<br />

Gateway<br />

Network Manager (NM)<br />

Security Manager (SM)<br />

Cluster head<br />

Cluster member<br />

3.3 network topology<br />

As illustrated in Figure 1, WIA-PA supports a hybrid star<br />

and mesh hierarchical network topology.<br />

The first level of a WIA-PA network consists of a mesh<br />

topology, where routing devices and gateway devices are<br />

deployed, whereas the second level forms a star topology,<br />

where routing devices, field devices, and handheld devices<br />

(if present) are deployed.<br />

3.4 Protocol architecture<br />

The WIA-PA protocol architecture, which is illustrated<br />

in Figure 2, is based on the ISO OSI Basic Reference Model<br />

(ISO 7489 [7]). It defines the Data Link Sub-Layer<br />

(DLSL), Network Layer (NL) and Application Layer (AL),<br />

while its PHYsical (PHY) and Medium Access Control<br />

sub-layer (MAC) are based on IEEE 802.15.4.<br />

3.5 fraMeWork of sysTeM ManageMenT<br />

WIA-PA supports hybrid centralized and distributed<br />

management schemes as shown in Figure 3. The system<br />

management is implemented by NM, SM, and cluster<br />

heads. The cluster heads are directly managed by NM<br />

and SM; and they have the privilege of managing cluster<br />

members.<br />

The NM performs the following tasks:<br />

constructing and maintaining the mesh topology<br />

comprised of cluster heads and the star topology comprised<br />

of cluster heads and cluster members<br />

allocating communication resources to cluster heads<br />

in mesh topology and allocating communication resources<br />

to cluster heads which they will pass over to<br />

members of their cluster<br />

monitoring performance of the WIA-PA network including<br />

device status, path health and channel condition.<br />

The SM performs the following tasks:<br />

authorizing the cluster heads and cluster members<br />

that are attempting to join the WIA-PA network<br />

managing keys in the whole network, including key<br />

generation, key distribution, key recovery and key<br />

revocation<br />

authorizing the end-to-end communication relationships.<br />

A cluster head performs the following tasks:<br />

constructing and maintaining the star topology<br />

allocating communication resources that have been<br />

allocated to it by the NM to members of its cluster<br />

delivering results of monitoring its cluster to the NM<br />

managing the keys used in its cluster<br />

authorizing a communication relationship to another<br />

cluster head<br />

authorizing the communication relationships between<br />

it and cluster members.<br />

3.6 superframe structure<br />

In order to guarantee real-time and reliable communication,<br />

WIA-PA only takes into account the beacon enabled<br />

IEEE 802.15.4 superframe structure. The WIA-PA superframe<br />

structure is shown in Figure 4.<br />

The Contention Access Period (CAP) as defined in the<br />

IEEE 802.15.4 superframe is used for device joining, intracluster<br />

management, and retrials in a WIA-PA superframe.<br />

The Contention Free Period (CFP) as defined in the<br />

IEEE 802.15.4 superframe is used for communication<br />

between mobile devices and the cluster head in a WIA-PA<br />

superframe.<br />

The Inactive period as defined in the IEEE 802.15.4<br />

superframe is used for intra-cluster communication,<br />

inter-cluster communication, and sleeping in the WIA-<br />

PA superframe.<br />

3.7 Multi-access and adaptive frequency hopping<br />

A WIA-PA network supports the following multi-address<br />

access mechanisms:<br />

Intra-superframe: Beacon, CFP, intra- and inter-cluster<br />

communication periods use the Time Division Multiple<br />

Access (TDMA) mechanism. CAP uses the Carrier<br />

Sense Multiple Access (CSMA) mechanism.<br />

Inter-superframe: Different routing devices use different<br />

channels in the active period by adopting the<br />

Frequency Division Multiple Access (FDMA) mechanism.<br />

If there are not enough channels, the WIA-PA<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

41


HAuPTbeITRAg<br />

network uses the TDMA mechanism to enhance the<br />

system capacity.<br />

The WIA-PA network supports three frequency hopping<br />

mechanisms:<br />

Adaptive Frequency Switch (AFS): within a WIA superframe<br />

cycle Beacon, CAP and CFP use the same<br />

channel and change it according to the channel condition<br />

in the next superframe cycle.<br />

Adaptive Frequency Hopping (AFH): within a WIA<br />

superframe cycle the communication channel for the<br />

intra-cluster period is irregularly changed for each<br />

timeslot according to the actual channel condition.<br />

Timeslot Hopping (TH): within a WIA superframe<br />

cycle, the transmit/receive frequency for the intercluster<br />

period is regularly changed for each timeslot<br />

to compensate for interference and fading.<br />

The multi-address access and adaptive frequency hopping<br />

mechanisms are listed in Table 1.<br />

3.8 PaCkeT aggregaTion and disaggregaTion<br />

The WIA-PA network supports a two-level packet aggregation<br />

mechanism in order to reduce the number of packets<br />

to be forwarded.<br />

Data aggregation. If a field device has more than one<br />

User Application Object (UAOs), it will choose to invoke<br />

a data aggregation mechanism according to its<br />

aggregation flag. This mechanism will reduce communication<br />

frequency usage.<br />

Packet aggregation. If a routing device receives packets<br />

from more than one field device, it will choose<br />

to invoke the packet aggregation mechanism according<br />

to its aggregation flag. This mechanism will<br />

reduce the number of packets sent from the routing<br />

device to the gateway device.<br />

Disaggregation is carried out by the GW.<br />

4. CoMParison of Wia-Pa To WirelessharT<br />

and isa100.11a<br />

Table 2 shows a comparison with respect to the following<br />

five aspects: architecture, system management, communication<br />

technologies, networking technologies and application<br />

technologies.<br />

5. aPPliCaTions of Wia-Pa<br />

Up to now, WIA-PA networks have been applied in various<br />

industries like petrochemical and metallurgical as well<br />

FiguRE 4:<br />

WIA-PA superframe<br />

is based on the<br />

beacon enabled<br />

IEEE 802.15.4<br />

superframe.<br />

ieee<br />

802.15.4<br />

Wia-Pa<br />

Basic MaC mechanism<br />

dlsl hopping<br />

mechanism<br />

Beacon Beacon TDMA<br />

CAP CAP CSMA<br />

CFP CFP TDMA<br />

Frequency Division Multiple Access<br />

(FDMA)<br />

AFS<br />

Intra-cluster period TDMA AFH<br />

Inactive<br />

Inter-cluster period TDMA TH<br />

Sleeping – –<br />

tablE 1: Hopping mechanisms<br />

42<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


Comparison of Wia-Pa WirelessharT isa100.11a<br />

architecture<br />

system management<br />

Communication<br />

technologies<br />

networking technologies<br />

Network<br />

composition<br />

Protocol stack<br />

System management<br />

scheme<br />

System manager<br />

as Single point of<br />

failure<br />

Host computer, gateway<br />

device, routing device, field<br />

device, and handheld device<br />

IEEE 802.15.4 physical layer<br />

and MAC layer; defining DLSL,<br />

network, and application layer<br />

Hybrid centralized and<br />

distributed<br />

Can be avoided by redundancy<br />

Network manager, gateway<br />

and field device<br />

IEEE 802.15.4 physical layer;<br />

defining DLL, network,<br />

transport, and application<br />

layer<br />

Centralized<br />

Can be avoided<br />

by redundancy<br />

Field device and infrastructure<br />

device<br />

IEEE 802.15.4 physical layer;<br />

defining DLL, network,<br />

transport, and application<br />

layer<br />

Centralized ( a distributed<br />

one is under discussion)<br />

Can be avoided by redundancy<br />

Manager address Fixed assignment Fixed assignment Dynamically assigned<br />

Packet<br />

aggregation<br />

Security<br />

Two-level aggregation Not supported In field devices<br />

DLL and application layer;<br />

optionally symmetric and<br />

asymmetric keys<br />

DLL and transport layer;<br />

symmetric key<br />

DLL and network layer;<br />

optionally symmetric and<br />

public (128-bit)<br />

Timeslot durations Flexible All slots are 10 ms Flexible: one duration per<br />

network<br />

IEEE 802.15.4 Physical layer and MAC layer Physical layer Physical layer<br />

compatibility<br />

Superframe<br />

structure<br />

Multi-access<br />

mechanism<br />

Frequency<br />

hopping<br />

Based on IEEE 802.15.4 No structure<br />

superframe structure<br />

Mixed CSMA, TDMA and FDMA Mixed TDMA and CSMA<br />

No structure<br />

Mixed TDMA and CSMA<br />

AFH, AFS and TH Channel hopping Slow hopping, fast hopping<br />

and mixed hopping<br />

Network topology Hybrid mesh and star Mesh or star<br />

(star is not recommended)<br />

Routing function<br />

Routing<br />

technology<br />

Fragmentation<br />

and reassembly<br />

Joining of field<br />

devices and<br />

routing devices<br />

Field devices have no routing<br />

function<br />

Static redundant routing<br />

Network layer<br />

All devices have routing<br />

function<br />

Source, graph, and<br />

hybrid source/graph and<br />

superframe<br />

Network and application<br />

layers<br />

Mesh<br />

Field devices have no routing<br />

function<br />

Source, graph, and hybrid<br />

source/graph<br />

Application layer<br />

Distinguished Not distinguished Not distinguished<br />

Leaving of devices Actively and passively Not distinguished Not distinguished<br />

application technologies<br />

Support of other<br />

protocols<br />

Multiple application<br />

protocols<br />

Application<br />

definition<br />

Wired/Wireless HART,<br />

Profibus, Modbus and FF;<br />

Virtual device<br />

Wired HART, EDDL<br />

Wired/Wireless HART,<br />

Profibus, Modbus and FF;<br />

informative material about<br />

adapters and tunneling<br />

protocols available<br />

Yes, at gateway side No Yes, at gateway side<br />

Object-oriented (UAO), simple Commands Object-oriented (UFO),<br />

complex<br />

Alert function Report method Command Alter object<br />

Communication<br />

between application<br />

Objects<br />

VCR Not supported Parameter of UFO<br />

tablE 2: Comparison of WIA-PA to WirelessHART and ISA100.11a<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

43


HAuPTbeITRAg<br />

FiguRE 5: Pressure and temperature transmission system,<br />

installed around a boiler with fluidized-bed combustion<br />

FiguRE 6: Oil well remote measurement system<br />

Energy<br />

Consumption<br />

Evaluate<br />

Motor<br />

Efficiency<br />

Evaluate<br />

MotorMonitor<br />

WIA-PA Adapter<br />

Motormonitoring center<br />

Device Status<br />

Forecast<br />

WIA-PA Network<br />

FiguRE 7: Rolling plant equipped<br />

with bearing temperature sensors<br />

MotorDrive System<br />

stator<br />

current<br />

voltage<br />

Reasoning Modle<br />

Speed<br />

Evaluate<br />

Stator<br />

Resistant<br />

Evaluate<br />

Energy and Efficiency<br />

Efficiency<br />

Evaluate<br />

Rotor<br />

Failure<br />

Energy<br />

Consumption<br />

Statistics<br />

Stator Bearing<br />

Failure Failure<br />

Nameplate<br />

Info<br />

Equipment Health<br />

MotorControl Center<br />

FiguRE 8: Motor efficiency on-line monitoring system<br />

as in power plants, buildings, and wastewater treatment<br />

plants. Use cases were for instance:<br />

temperature and pressure data acquisition<br />

pipeline leak detection<br />

condition monitoring of electrical drives.<br />

In the following, a few examples are described.<br />

5.1 Pressure and TeMPeraTure<br />

MoniToring sysTeM<br />

In order to expand production, a paper company in<br />

northeast China built a new boiler to supply steam to the<br />

turbine for power generation of that plant. In a combined<br />

process, also the company buildings and the near-by city<br />

can be supplied with heat in winter.<br />

To better control the process, it was decided to equip<br />

the pipeline leading through the steam generator with a<br />

pressure and temperature monitoring system. As the<br />

combustion chamber is of the fluidized-bed type, it is<br />

quite extended and therefore difficult to access by a wired<br />

network. Instead, ten WIA-PA pressure transmitters<br />

and ten WIA-PA temperature transmitters were installed,<br />

see Figure 5. Their data are transmitted to a monitoring<br />

system in the control room. The WIA-PA pressure and<br />

temperature transmitters are all battery-powered.<br />

This system was installed in December, 2007, and<br />

keeps operating satisfactorily.<br />

44<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


5.2 o il Well reMoTe MeasureMenT<br />

and ConTrol sysTeM<br />

An oil field company in northeast China wanted to improve<br />

its wells, equipped with rod pumps. Fast and accurately<br />

determining the indicator diagram of such a well<br />

is a basic requirement for analyzing its operation. Therefore,<br />

the engineers of this facility developed a system capable<br />

of acquiring all data that are necessary to determine<br />

the indicator diagram. It stores these data and transmits<br />

them upon request of the control center. There, the<br />

conditions of all wells are monitored and supervised.<br />

Five WIA-PA nodes are installed at each well, for<br />

measuring stroke, load, pressure, temperature, and current.<br />

Figure 6 shows the structure of the oil well remote<br />

measurement system.<br />

5.3 Bearing TeMPeraTure MoniToring sysTeM<br />

A cold rolling plant in a steel factory in northeast China<br />

employs hundreds of rollers in the continuous annealing<br />

lines. Predictive condition monitoring of the rollers provides<br />

early failure warnings, resulting in increased availability<br />

and significant cost savings. 406 thermocouple<br />

sensors equipped with WIA_PA interfaces have been installed<br />

within a space of 200 m length, 20 m width and<br />

30 m height. Each sensor continuously monitors the bearing<br />

temperature of a roller, as shown in Figure 7.<br />

ReFeReNZeN<br />

[1] Ieee Standard for Information technology –Telecommunications and<br />

information exchange between systems - Local and metropolitan area<br />

networks - Specific requirements, Part 11: Wireless LAN Medium Access<br />

Control (MAC) and Physical Layer (PHY) Specifications, 2007<br />

[2] Ieee 802.15.4: Ieee Standard for Information technology - Telecommunications<br />

and information exchange between systems - Local and metropolitan<br />

area networks - Specific requirements, Part 15.4: Wireless Medium Access<br />

Control (MAC) and Physical Layer (PHY), Specifications for Low-Rate Wireless<br />

Personal Area Networks (WPANs), 2009<br />

[3] ISA-100.11a: Wireless systems for industrial automation: Process control and<br />

related applications, 2009<br />

[4] IeC/PAS 62601: Industrial communication networks - Fieldbus specifications<br />

- WIA-PA communication network and communication profile, ed. 1.0, 2009<br />

[5] IeC 62591: Industrial communication networks - Wireless communication<br />

network and communication profiles – WirelessHARTTM, ed. 1.0, 2010<br />

[6] Wei Liang, Xiaoling Zhang, Yang Xiao, Fuqiang Wang, Peng Zeng, and Haibin<br />

Yu: Survey and experiments of WIA-PA specification of industrial wireless<br />

network, published online, Wireless Communications and Mobile Computing,<br />

Wiley InterScience, www.interscience.wiley.com, 2010<br />

[7] ISo 7498-2:1989: Information processing systems - open Systems Interconnection<br />

- basic Reference Model, 1989<br />

AuToReN<br />

5.4 e leCTriCal drive effiCienCy<br />

MoniToring sysTeM<br />

Saving energy consumed by electrical drives is one of the<br />

ten important energy saving projects of the 11th Five-<br />

Year Plan proposed by the National Development and<br />

Reform Commission of China. Online monitoring is foreseen<br />

to provide the necessary findings for this.<br />

A set of twenty drives was selected and equipped with<br />

sensors and transmitters to measure the relevant mechanical<br />

and electrical quantities such as voltage, current,<br />

and torque. A monitoring system pre-processes these and<br />

sends the resulting data through a WIA-PA wireless network<br />

to the WIA-PA gateway. From there it is forwarded<br />

to the host PC. The latter finally displays the operational<br />

status of each motor including input and output power<br />

as well as the efficiency, see Figure 8.<br />

6. ConClusion<br />

WIA-PA is a communication protocol that has been developed<br />

by the Chinese Industrial Wireless Alliance<br />

(CIWA) due to an urgent need expressed by users in the<br />

field of process automation. WIA-PA is submitted to the<br />

Standardization Administration of China (SAC) for approval<br />

as a Chinese national standard. Because of its<br />

useful characteristics and features, it will be applied<br />

worldwide in the future.<br />

MANuSKRIPTeINgANg<br />

17.11.2010<br />

Im Peer-Review-Verfahren begutachtet<br />

PROF. OuYang JinSOng (born in 1964) is<br />

President of the Instrumentation Technology<br />

and Economy Institute, P. R. China (ITEI) and<br />

General Secretary of China National Technology<br />

Committee 124. The latter is commissioned<br />

by the Standardization Administration<br />

of China with standardization in the field of<br />

Industrial Process Measurement and Control<br />

(SAC/TC124). Prof. Ouyang’s carrer in<br />

research and standardization in the automation and instrumentation<br />

industry began in 1987. Since 1988, he has been the<br />

speaker of the Chinese delegation to IEC/TC65 and participated<br />

in the work of many groups of this committee. He also oversaw<br />

the standardization work for EPA and WIA-PA, two communication<br />

protocols recently being developed in China.<br />

instrumentation technology & Economy institute (itEi),<br />

P.R. china, 397a guanganmenwai Str., beijing, 100055, china,<br />

tel. (86)-10-63461005, E-Mail: ouyangjs@tc124.com<br />

DR. liu Dan (born in 1977) is Senior Engineer<br />

of Instrumentation Technology and Economy<br />

Institute, P. R. China (ITEI). Her professional<br />

career includes research on fieldbus technology<br />

since 2000. She developed and tested industrial<br />

communication protocol stacks. She has also<br />

participated in the research and standardization<br />

work for EPA and WIA-PA from the initial stage.<br />

instrumentation technology & Economy institute (itEi),<br />

P.R. china, 397a guanganmenwai Str., beijing, 100055, china,<br />

tel. (86)-10-63461005, E-Mail: liud@tc124.com<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

45


HauptBEitRaG<br />

Technologie-Roadmap<br />

Automation 2020+ Energie<br />

Zukunftsmärkte für die Automationstechnologien<br />

Das globale Energiesystem befindet sich in einer Phase des grundlegenden Wandels. Für<br />

Automatisierungstechnologien ergeben sich hier neue Einsatzfelder – und auch neue<br />

Anforderungen. Mit der Integrierten Technologie-Roadmap II für Automation setzt der<br />

ZVEI den 2006 initiierten, sehr erfolgreichen Roadmapping-Prozess zur Früherkennung<br />

von technologischen, marktlichen, politischen und gesellschaftlichen Entwicklungen<br />

fort. In der neuen Roadmap wurden als wichtig und zukunftsträchtig erkannte Marktsegmente<br />

weiter vertieft. Hierfür wurden wichtige Trends in der Energiewirtschaft als Zukunftsmärkte<br />

für die Automationstechnologien analysiert. Gemeinsam mit Experten aus<br />

der Energie- und der Automationsbranche wurden Automatisierungsbedarfe abgeleitet<br />

und Handlungsstrategien entworfen.<br />

SCHLAGWÖRTER Erneuerbare Energien / Smart Grids / Biotreibstoffe / CCS / Wasserstoff<br />

Future Markets and new challenges for automation technology<br />

The global energy system faces massive changes. For automation technologies, new markets<br />

emerge – and new challenges. After the huge success of the first integrated roadmap<br />

automation, initiated in 2006, the ZVEI continues its roadmapping activities. The new<br />

roadmap automation 2020+ assesses in detail market segments that appear to be important<br />

and promising for the future. For this reason, key trends of the energy sector were analysed.<br />

Together with experts from the energy sector and automation technology, future automation<br />

needs were identified and strategies related to future markets were derived.<br />

KEYWORDS Renewable Energy / Smart Grids / Biofuel / CCS / Hydrogen<br />

46<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


TimOn WEHnERT, iZt<br />

mARKuS WinzEniCK, ZVEi<br />

Angesichts der gestiegenen Dynamik und Komplexität<br />

der Umfeldbedingungen für Unternehmen<br />

kommt der Früherkennung und dem Monitoring<br />

technologischer, marktbezogener, politischer<br />

und gesellschaftlicher Entwicklungen eine immer<br />

größere Bedeutung für den Innovationserfolg zu. Dies<br />

gilt besonders in Krisenzeiten. In vielen Kundenbranchen<br />

werden jetzt Überlegungen angestellt, wie mithilfe der Automation<br />

die eigenen Produktionsprozesse <strong>vereinfacht</strong>,<br />

beschleunigt und sicherer gemacht werden können.<br />

Um Trends, Herausforderungen und Bedarfe besser<br />

verstehen zu können, geht der ZVEI mit der Erstellung<br />

einer Integrierten Technologie-Roadmap für die Automation<br />

neue Wege. Er setzt damit den 2006 erstmals initiierten<br />

Roadmapping-Prozess fort [1], [2]. In der neuen<br />

Roadmap wurden als wichtig und zukunftsträchtig erkannte<br />

Innovationsfelder weiter vertieft sowie insbesondere<br />

auch internationale Aspekte thematisiert, welche<br />

in der ersten Phase des Roadmapping nur eine untergeordnete<br />

Rolle gespielt hatten. Zu den Schwerpunkten des<br />

neuen Roadmap-Prozesses gehörte neben Wasser und<br />

Megacities das Thema Energie.<br />

1. Themen der roadmap energie<br />

Energietechnologien stellen einen vielversprechenden<br />

Wachstumsmarkt dar. Durch die ernormen Infrastrukturbedarfe<br />

der Energiewirtschaft ergeben sich große Potenziale<br />

für Automatisierungslösungen. Aber nicht nur die<br />

Größe dieser Märkte ist relevant, sondern auch ihre Qualität<br />

als Leitmärkte für innovative Produkte.<br />

Die Roadmap Automation 2020+ Energie fokussiert<br />

dabei auf fünf Bereiche innerhalb der Energiewirtschaft:<br />

Regenerative Kraftwerke<br />

Stoffliche und energetische Nutzung von Biomasse<br />

Intelligente Netze – Smart Grids<br />

CO 2 Abscheidung und Speicherung (CCS)<br />

Wasserstoff als Energiespeicher<br />

Diese Bereiche wurden ausgewählt, weil sie mittel- bis<br />

langfristig ein sehr hohes Entwicklungspotenzial aufweisen<br />

und von großer Bedeutung für die Automatisierungsbranche<br />

sind. Der Fokus wurde aber bewusst auf<br />

solche Teilbereiche der Energiewirtschaft gelegt, in<br />

denen hohe Unsicherheiten bestehen. Weder die Entwicklungen<br />

in der Energiewirtschaft sind hier vorhersehbar,<br />

noch sind die korrespondierenden Automatisierungsbedarfs<br />

einfach ableitbar. Die Roadmap 2020+<br />

setzt sich damit von der Vorgänger-Roadmap Automation<br />

2015 ab, deren Anliegen es eher war, einen breiten<br />

Überblick im Energiebereich zu liefern und etablierte<br />

Märkte zu untersuchen.<br />

1.1 die entwicklung der roadmap – ein dialogprozess<br />

Die Erstellung der Roadmap basiert auf einem Methodenmix<br />

(vergleiche BILD 1) und weist somit eine hohe Robustheit<br />

auf. Die Herleitung der Automatisierungsbedarfe<br />

erfolgte aus vergleichsweise stabilen mittel- und langfristigen<br />

Trends. Bei der Bewertung der Zukunftsmärkte<br />

und der sich daraus ergebenden Automatisierungsbedarfe<br />

stützt sich die Roadmap auf einen intensiven<br />

Dialog mit bedeutsamen Stakeholdern. Gemeinsam mit<br />

Wirtschaft, Wissenschaft, Investoren, Projektentwicklern<br />

und Infrastrukturbetreibern wurden konkrete Technologiebedarfe<br />

und Anforderungen identifiziert, um die<br />

Potenziale dieser Märkte besser einschätzen und erschließen<br />

zu können.<br />

Insgesamt haben an dem Roadmap-Prozess über 90<br />

Experten, Hersteller und Anwender aus der Automationsbranche<br />

und der Energiewirtschaft teilgenommen.<br />

Dies geschah in Form von sechs moderierten Workshops.<br />

Inhaltlich begleitet und gelenkt wurde der Roadmap-<br />

Prozess von der Steuerungsgruppe, die sich aus Vertretern<br />

der Unternehmen, die die Erstellung der Roadmap<br />

finanziert haben, sowie aus Vertretern des Zentralverbands<br />

der Elektrotechnischen Industrie (ZVEI) und des<br />

Instituts für Zukunftsstudien und Technologiebewertung<br />

(IZT) zusammensetzt.<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

47


HauptBEitRaG<br />

2. ZukunfTsmärkTe<br />

Weltweit sind dauerhaft enorme Investitionen in Energieinfrastrukturen<br />

zu erwarten. Die Internationale Energieagentur<br />

geht von über einer Billion US-Dollar jährlich<br />

aus [3]. Derzeit fällt zwar nur ein kleiner Anteil auf die in<br />

dieser Roadmap untersuchten Technologiefelder – es handelt<br />

sich jedoch um Bereiche mit rasanter Wachstumsund<br />

Innovationsdynamik.<br />

In einzelnen Segmenten gibt es bereits heute schon<br />

sehr lukrative Märkte für Automationstechnologien. Mit<br />

dem Zeithorizont 2020 und darüber hinaus werden viele<br />

Felder ein massives Bedeutungswachstum erfahren.<br />

Bild 2 gibt einen Überblick über die Marktrelevanz der<br />

einzelnen Technologiefelder für die Automatisierungsbranche<br />

im Zeithorizont 2020. Dabei wurden Technologiefelder,<br />

die ein langfristiges Potenzial aufweisen (etwa<br />

Wasserstoff, CCS, Bioraffinerien), niedriger bewertet als<br />

Technologiefelder, die bis 2020 ein großes Marktpotenzial<br />

erwarten lassen. Zu bemerken ist, dass die Aussagen<br />

für die einzelnen Technologiefelder mit unterschiedlichen<br />

Unsicherheiten behaftet sind, die im Wesentlichen<br />

aus schwer abschätzbaren Marktentwicklungen für die<br />

Energietechnologien selbst herrühren. Die Breite der<br />

Balken in Bild 2 repräsentiert die Unsicherheit der Entwicklung<br />

im jeweiligen Technologiefeld im Bezug auf<br />

die Marktrelevanz für Automatisierungstechnologien.<br />

Zudem sind in dieser Darstellung lediglich die Automa-<br />

Schritt 1 Schritt 2 Schritt 3 Schritt 4<br />

Trendanalyse<br />

Interviews Workshops Roadmap<br />

Erwartete<br />

Zukunftstrends<br />

-Megatrends<br />

-Energiewirtschaft<br />

-Technologien<br />

-Politik/Recht<br />

Qualitative Befragung<br />

-Treiber<br />

-Hemmnisse<br />

-Automatisierungsbedarfe<br />

Workshops mit<br />

-Experten<br />

-Herstellern<br />

-Anwendern<br />

-Stakeholdern<br />

Roadmap:<br />

-Schlüsseltechnologien<br />

-Zukunftsmärkte<br />

-Wildcards<br />

-Empfehlungen<br />

BiLD 1:<br />

Vorgehensweise<br />

im Roadmap-<br />

Prozess<br />

-Gesellschaft<br />

Basisstudien<br />

Marktrelevanz für Automatisierungstechnologien<br />

niedrig mittel hoch<br />

Smart Grids<br />

BiLD 2:<br />

Marktrelevanz der<br />

untersuchten<br />

Technologiefelder<br />

der Energiewirtschaft<br />

für die<br />

Automatisierungsbranche<br />

im<br />

Zeithorizont 2020;<br />

Einschätzung der<br />

Mitglieder des<br />

Roadmap-<br />

Steuerungskreises<br />

Wind<br />

Biogas<br />

Biotreibstoffe<br />

Wasserstoff<br />

Solarthermische Kraftwerke<br />

Bioraffinerien<br />

CCS<br />

Photovoltaik<br />

Geothermie<br />

48<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


tisierungsbedarfe für den Betrieb der Anlagen, nicht<br />

jedoch für die Produktion der jeweiligen Technologien<br />

berücksichtigt.<br />

2.1 smart grids – ein großer markt für die automatisierung<br />

Aktuell verändern sich die Anforderungen an die Stromnetze:<br />

Nicht mehr wenige große, sondern viele kleine dezentrale<br />

Erzeuger existieren, fluktuierende erneuerbare<br />

Energien werden ins Netz gespeist und die räumliche<br />

Distanz zwischen Stromerzeugung und -verbrauch<br />

wächst. Das führt dazu, dass die Regelanforderungen an<br />

die Netze steigen. Aus diesen Anforderungen ergeben sich<br />

neue Automatisierungsherausforderungen für Erzeugungs-<br />

und Lastmanagement sowie Netzüberwachung<br />

und -steuerung (siehe Bild 3).<br />

Aus den untersuchten Feldern dürfte der Bereich Intelligente<br />

Stromnetze (Smart Grids) der Markt mit der<br />

größten Relevanz für die AT-Branche insgesamt werden.<br />

Hier ist ein großer Bedarf umfangreicher Automatisierungslösungen<br />

zu erwarten. Diese reichen von der<br />

Haustechnik bis zur Netzleittechnik auf Höchstspannungsebene.<br />

Gefragt sind spezielle Komponenten wie<br />

auch komplexe Systemlösungen. Der Markt ist einerseits<br />

durch allgemeine Trends in der Energiewirtschaft<br />

und die strategischen Antworten der Energieversorgungsunternehmen<br />

getrieben. Er wird jedoch auch im-<br />

Zukunftstrends<br />

Automatisierungsbedarf<br />

Technologien<br />

• Dezentralisierung:<br />

„Millionen statt tausender<br />

Erzeuger“<br />

• Starke Zunahme<br />

fluktuierende Erzeugung<br />

• Bidirektionaler Stromfluss<br />

Erzeugungs- und<br />

Lastmanagement<br />

• Verbesserte Prognose<br />

(Last & Wetter)<br />

• Plug&Play-Lösungen<br />

• Offene bidirektionale<br />

Kommunikationsstandards<br />

•Schnellere DCS<br />

•Wechselrichter für<br />

Netzdienstleistungen<br />

•Smart Meter Language<br />

•IKT Gateway<br />

•Visualisierungstools<br />

• Liberalisierung des<br />

Marktes<br />

• Energieversorger wird<br />

zum Energiedienstleister<br />

• Prosumer (privater<br />

Kleinerzeuger, adaptive<br />

Konsumenten)<br />

Netzüberwachung und -<br />

steuerung<br />

• Netzmonitoring<br />

• Selbstheilendes<br />

Übertragungs- und<br />

Verteilnetz<br />

• Flexible Schutzsysteme<br />

• Schnell reagierende<br />

Leistungselektronik<br />

•FACTS Bauteile<br />

•Phasorenmessgeräte<br />

•Sensoren für Leiterüberwachung,<br />

Kriechstrom,<br />

Temperaturüberwachung<br />

•Anpassungsfähige<br />

Schutzeinrichtungen<br />

•Intelligent Electronic<br />

Devices (IEDs)<br />

•Elektronische Messwandler<br />

•Intelligente Umspannwerke<br />

•Backscatter Radio<br />

Technologie<br />

BiLD 3:<br />

Zukunftstrends<br />

und Automatisierungsbedarf<br />

für Smart Grids<br />

(Darstellung IZT)<br />

Zukunftstrends<br />

Automatisierungsbedarf<br />

Technologien<br />

• Klimaschutz<br />

• Strategische<br />

Versorgungssicherheit<br />

• Steigender Anteil<br />

erneuerbarer und<br />

dezentraler Energien<br />

(EU: 20% bis 2020)<br />

• Steigender Stromanteil<br />

am Endenergieverbrauch<br />

Anlagensteuerung<br />

• Hohe dynamische<br />

Regelbarkeit<br />

• Beitrag zur Netzstabilität<br />

• Verbesserte kurz- und<br />

langfristige<br />

Wetterprognosen<br />

• Plug&Play-Lösungen<br />

• Leistungsfähigere DCS<br />

• Bidirektionale Kommunikationstechnologien<br />

• Intelligente Sensorik und<br />

Aktorik für:<br />

- Betriebs- und<br />

Prozessparameter<br />

- Sonnen-Tracking<br />

- Nachführung von<br />

Spiegeln<br />

Wartung und Fernanalyse<br />

• Condition Monitoring<br />

• Vorausschauende<br />

Diagnose<br />

• Sensorik zur<br />

Komponentenüberwachung<br />

• Sensorik Ölqualität<br />

• Zustandsüberwachungssysteme<br />

• Expertensystem<br />

BiLD 4:<br />

Zukunftstrends<br />

und Automatisierungsbedarf<br />

für regenerative<br />

Kraftwerke<br />

(Darstellung IZT)<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

49


HauptBEitRaG<br />

mer wieder konkret durch politische Rahmengesetzgebung<br />

bestimmt.<br />

Kurzfristig sind die größten Märkte in Europa und<br />

USA zu sehen. Mittelfristig werden Smart-Grid-Ansätze<br />

auch in Schwellenländern Einsatz finden. In China besteht<br />

vor allem ein hoher Bedarf an HGÜ-Leitungen (inklusive<br />

der notwendigen Leistungselektronik), um Strom<br />

aus Wasser- und Kohlekraftwerken in die weit entfernten<br />

Ballungszentren zu bringen. In Europa wird der Markt<br />

für Smart Grids unter anderem durch politische Vorgaben<br />

befördert, wie etwa die Verpflichtung, intelligente<br />

Stromzähler einzuführen (in Deutschland ab 2010).<br />

Wichtige Weichenstellungen sind innerhalb der nächsten<br />

fünf Jahre zu erwarten. In den aktuell laufenden Pilot-<br />

und Demonstrationsvorhaben werden technische<br />

Konzepte, Geschäftsmodelle und Standards entwickelt,<br />

die für die weitere Entwicklung des gesamten Markts<br />

prägend sein werden.<br />

2.2 e rneuerbare energien –<br />

langfristig hohe Wachstumsraten<br />

Die erneuerbaren Energien haben im letzten Jahrzehnt<br />

eine sehr hohe Wachstumsdynamik erfahren. Diese Entwicklung<br />

ist sehr stark getrieben durch staatliche Förderungen.<br />

Neben Klimaschutzaspekten steht hier häufig die<br />

Erhöhung der strategischen Versorgungssicherheit im<br />

Vordergrund. Global gesehen kann der weitere Ausbau<br />

der erneuerbaren Energien als langfristig sehr stabiler<br />

Trend angesehen werden. Bis 2050 decken erneuerbare<br />

Energien den Energieverbrauch zur Hälfte. [4].<br />

Kurzfristig (bis 2020) werden neben Biomasse vor allem<br />

Windkraftanlagen bei den erneuerbaren Energien dominieren.<br />

Mittelfristig (nach 2020) wird Wind eine stärkere<br />

Verwendung auch außerhalb der Industrienationen finden.<br />

Solarenergie wird zunächst in Ländern mit starker<br />

Förderung wachsen, sich mittelfristig als wettbewerbsfähige<br />

Alternative in sonnenreichen Industrieländern mit<br />

hohen Stromkosten ausbreiten. Mit einem starken globalen<br />

Wachstum ist nach 2030 zu rechnen. Diese Prozesse<br />

sind zumindest mittelfristig weniger durch technische<br />

Entwicklungen oder geographische (klimatische) Potenziale<br />

als vielmehr durch politische Vorgaben aufgrund<br />

der Klimaschutzproblematik geprägt.<br />

Insgesamt ist der Einsatz erneuerbarer Energien an<br />

einen Paradigmenwechsel geknüpft, der langfristig einen<br />

massiven Einfluss auf das Energiesystem als ganzes, insbesondere<br />

aber auf die Elektrizitätswirtschaft haben<br />

wird. Zusätzlich und teilweise substituierend zu den<br />

Strukturen großer Kraftwerke werden eine große Anzahl<br />

von kleinen (oft standardisierten) Anlagen errichtet werden.<br />

Dabei kann es sinnvoll sein, diese räumlich stärker<br />

zu verteilen (Beispiel Biomasse um Transportwege zu<br />

minimieren) oder zu konzentrieren (wie etwa bei großen<br />

Offshore-Windparks). Für die Automatisierungstechnik<br />

hat diese Dezentralisierung weitreichende Folgen. Statt<br />

komplexe und zum Teil maßgeschneiderte Lösungen für<br />

ein Großkraftwerk zu liefern, sind jetzt immer mehr kleine,<br />

leicht zu bedienende, kostengünstige und robuste<br />

Lösungen für einen Massenmarkt gefragt.<br />

Automatisierungsbedarfe für regenerative Kraftwerke<br />

bestehen vor allem in zwei Bereichen: bei der Anlagensteuerung<br />

und in den Bereichen Wartung und Fernanalyse<br />

(siehe BILD 4). Dabei können die AT-Werkzeuge für<br />

diese beiden Bereiche nicht strikt getrennt werden. Decentralized<br />

Control Systems (DCS) für die Anlagensteuerung<br />

können auch für Fernwartungsaufgaben genutzt<br />

werden. Im Gegenzug können Informationen aus der<br />

Fernanalyse und dem Anlagenmonitoring als Grundlage<br />

für die Anlagensteuerung verwendet werden. Bei der<br />

Anlagensteuerung gehen die Aspekte (a) Fernsteuerung<br />

der einzelnen Anlage und (b) Management eines Anlagenverbundes<br />

fließend ineinander über.<br />

Wind – Spitzenreiter bei regenerativen Kraftwerken<br />

Kurzfristig (bis 2020) stellen Windkraftanlagen den interessantesten<br />

Markt für AT-Anwendungen dar. Hier geht<br />

es um die Betriebsoptimierung (Regelbarkeit, Beträge zur<br />

Netzstabilität) und um eine automatisierte Wartung und<br />

Fernanalyse. Gerade in Offshore-Windparks dürfte ein<br />

effektives Condition Monitoring ein zentraler Schlüssel<br />

für die Wettbewerbsfähigkeit von Windkraftanlagen werden.<br />

Ob hierfür von der Automatisierungsbranche lediglich<br />

Komponenten geliefert werden oder ein breiteres<br />

Spektrum von Systemlösungen mit hoher Wertschöpfung<br />

angeboten werden kann, hängt von der strategischen Positionierung<br />

der Anlagenbauer und deren möglichen Kooperationen<br />

mit AT-Firmen ab.<br />

Photovoltaik – Automation in der Produktion<br />

Bei Solartechnologien besteht der unmittelbar größte<br />

Markt für AT-Produkte in der Produktion. Gerade bei der<br />

Photovoltaik handelt es sich um einen Markt mit extremen<br />

Wachstumsraten (im Mittel > 50 % jährlich in den<br />

letzten zehn Jahren). Mittelfristig sind auch weiterhin<br />

hohe Ausbauraten bei den Produktionsstätten zu erwarten.<br />

Ein bedeutender Automationsbedarf besteht in der<br />

vorgelagerten Siliziumproduktion (chemische Industrie)<br />

und bei der Zell- und Modulproduktion selbst, für die<br />

zunehmend von spezialisierten Anbietern schlüsselfertige<br />

Produktionsstätten angeboten werden.<br />

Solarthermische Kraftwerke<br />

Auch bei solarthermischen Kraftwerken steht der Übergang<br />

von der manuellen Produktion in die industrielle<br />

automatisierte Produktion an. Für die Anlagen selbst werden<br />

Überwachungs- und Steuerungssysteme für die ausgedehnten<br />

Spiegelfelder sowie angepasste Leittechnik der<br />

konventionellen Stromerzeugungseinheiten benötigt.<br />

Wenn sich die aktuelle Entwicklung in diesem Feld innerhalb<br />

der nächsten ein bis drei Jahre verstetigt, dann<br />

könnte im Zeitraum bis 2020 ein lukrativer Markt für die<br />

Automationsbranche entstehen.<br />

Optimierung der energetischen Biomasseverwertung<br />

Biogasanlagen für die anaerobe Vergärung werden derzeit<br />

mit integrierter Steuerung vertrieben, es besteht aber<br />

noch ein hohes Potenzial zur Prozessoptimierung. Die<br />

Prozesse zur Herstellung von Biotreibstoffen der ersten<br />

Generation gelten als weitestgehend ausgereift und verstanden.<br />

Für die Prozesse der thermochemischen Bio-<br />

50<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


massevergasung, die notwendig für Biotreibstoffe der<br />

zweiten Generation und langfristig für integrierte Bioraffinerien<br />

sind, besteht jedoch noch ein hoher Bedarf<br />

an Prozessoptimierung und damit einhergehend eine<br />

Überwachung der Prozessparameter und Steuerung der<br />

Prozesse. Für die Umwandlung von Biomasse gilt, die<br />

Eingangsstoffe, auf Energiegehalt und Störstoffe zu analysieren,<br />

um die Verarbeitungsprozesse besser steuern<br />

zu können und die Abrechnung zu vereinfachen. Ziel ist<br />

die Integration verschiedener Einzelprozesse in eine Bioraffinerie,<br />

um möglichst ressourceneffizient unterschiedliche<br />

Rohstoffe mit verschiedenen Verfahren zu diversen<br />

Produkten zu verarbeiten.<br />

2.3 Langfristig attraktiv – Wasserstoff,<br />

Co 2 -abscheidung und Bioraffinerien<br />

Es wurden drei Märkte identifiziert die langfristig (also<br />

nach 2020) ein hohes Entwicklungspotenzial für die AT-<br />

Branche haben könnten. Allerdings sind diese drei Märkte<br />

sehr unterschiedlich strukturiert:<br />

Wasserstoff als Energiespeicher<br />

Langfristig ist davon auszugehen, dass Wasserstofftechnologien<br />

(als Energiespeicher) an Bedeutung gewinnen.<br />

Sehr wahrscheinlich werden zunächst Einsatzfelder im<br />

Verkehrsbereich entstehen (Brennstoffzelle). Hier würden<br />

sich vielfältige AT-Bedarfe beim Handling von Wasserstoff<br />

ergeben. Es handelt sich um einen Massenmarkt<br />

(Tankstellen, Fahrzeuge), der mit überschaubarem AT-<br />

Entwicklungsbedarf zu erschließen ist. Größte Unsicherheit<br />

besteht beim Zeithorizont. Wie der Markt wächst,<br />

hängt von sehr unterschiedlichen Faktoren ab, wie zum<br />

Beispiel von technologischen Entwicklungen bei Wasserstoffspeichern<br />

und Brennstoffzellen oder der Investitionsbereitschaft<br />

in die nötige Infrastruktur (Pipelines,<br />

Tankstellen).<br />

CO 2 -Abscheidung und Speicherung<br />

Für die CO 2 -Abscheidung und Speicherung ist die zeitliche<br />

Entwicklung relativ gut abschätzbar (Kommerzialisierung<br />

ab 2020). Unsicherheiten bestehen in der<br />

Größe der Märkte für die jeweiligen Zielregionen (Europa,<br />

USA, China). Probleme mit der langfristig sicheren<br />

Lagerung und mangelnde öffentliche Akzeptanz<br />

könnten, insbesondere in Europa, zum Fallstrick für<br />

diese Technologielinie werden. Für die AT-Branche<br />

geht es vor allem darum, Konzepte aus anderen Bereichen<br />

zu übertragen und weiter zu entwickeln, um einen<br />

zusätzlichen Markt für Kraftwerksleittechnik und Prozessautomation<br />

zu erschließen.<br />

Bioraffinerien<br />

Auch im Bereich Bioraffinerien ist mit Kommerzialisierungen<br />

im Wesentlichen erst nach 2020 zu rechnen. Der<br />

Weg zu integrierten Bioraffinerien führt über die Optimierung<br />

der Biomassevergasung und Biotreibstoffherstellung.<br />

Langfristig ist hier ein großer Markt mit umfangreichen<br />

und komplexen Automatisierungsanforderungen<br />

zu erwarten. Getrieben wird der Markt langfristig<br />

durch die Verknappung fossiler Energieträger. Er<br />

kann kurzfristig jedoch stark durch politische Vorgaben<br />

(mit der Zielsetzung der Versorgungssicherheit) beschleunigt<br />

werden. Unklar sind häufig jedoch die verfahrenstechnischen<br />

Umsetzungen in zukünftigen Bioraffinerien,<br />

sodass die konkreten AT-Bedarfe derzeit<br />

selten spezifiziert werden können.<br />

3. sChLüsseLTeChnoLogien<br />

Um adäquate Automatisierungslösungen für die in der<br />

Roadmap betrachteten Bereiche der Energiewirtschaft<br />

anbieten zu können, sind erhebliche Entwicklungsanstrengungen<br />

nötig. Dabei sind jedoch selten völlige Neuentwicklungen<br />

gefragt. Häufig besteht die Anforderung<br />

in der Weiterentwicklung, Optimierung oder Anpassung<br />

von prinzipiell vorhandenen Verfahren und Technologien.<br />

Der größte technologische Entwicklungsbedarf wurde<br />

im Bereich der Sensorik identifiziert. Für die Prozessautomation<br />

in den Feldern Biomassenutzung, Wasserstofftechnologien<br />

und CO 2 -Abscheidung besteht eine wichtige<br />

Herausforderung darin, Verfahren aus anderen Branchen<br />

etwa der Pharmaindustrie, der Oleochemie oder dem<br />

Brauereiwesen zu übertragen und auf die speziellen energiewirtschaftlichen<br />

Bedürfnisse anzupassen. Die Anwendungsfelder<br />

mit dem höchsten technischen Entwicklungsbedarf<br />

sind intelligente Stromnetze (Smart Grids)<br />

sowie langfristig auch Bioraffinerien.<br />

Insgesamt werden von der Energiebranche angepasste<br />

Systemlösungen nachgefragt. Ein Angebot reiner<br />

Einzelprodukte ist daher häufig nicht ausreichend. Vielfach<br />

sind auch spezielle Softwareapplikationen mit zu<br />

entwickeln, um den Einsatz von AT-Komponenten überhaupt<br />

erst zu ermöglichen oder für die Kunden attraktiv<br />

zu machen.<br />

Eine generelle Anforderung ist die Robustheit von<br />

Komponenten, da der Einsatz vielfach in kleinen,<br />

räumlich weit verstreuten Anwendungen stattfindet,<br />

bei denen Wartung beziehungsweise Ersatz von Komponenten<br />

schwierig ist (zum Beispiel Offshore-Windräder,<br />

Pipelines für Wasserstoff oder CO 2 ). Zugleich<br />

herrschen zum Teil extreme Umgebungsbedingungen<br />

(Wetter, aggressive Medien), die hohe Materialanforderungen<br />

nach sich ziehen. Eine große Anforderung<br />

stellt auch die Systemverfügbarkeit der AT-Lösungen<br />

dar. Unter dem Blickwinkel der energetischen Versorgungssicherheit<br />

etwa wäre ein hohes Maß an Redundanzen<br />

(wie etwa in der Leittechnik konventioneller<br />

Großkraftwerke) erforderlich. Wie dies in den Kostenstrukturen<br />

kleiner, dezentraler Systeme abbildbar sein<br />

könnte, ist derzeit noch ungewiss.<br />

3.1 sensorik<br />

Messgeräte und Sensoren sind der Bereich, für den der<br />

höchste technische Entwicklungsbedarf identifiziert<br />

wurde. Dabei geht es meist darum, Messverfahren, die im<br />

Labormaßstab vorhanden sind, in feldtaugliche Komponenten<br />

zu überführen.<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

51


HauptBEitRaG<br />

Der größte Entwicklungsbedarf für neue Sensoren<br />

besteht im Bereich der Biomassenutzung. Hier geht<br />

es vor allem um die Charakterisierung der Eingangsstoffe<br />

sowie um die Bestimmung von Prozessparametern<br />

für die hochkomplexen bio- oder thermochemischen<br />

Prozesse. Für eine große Anzahl von Messgrößen<br />

gibt es hier derzeit keine praxistauglichen<br />

Sensoren.<br />

Für effizientere fossile Kraftwerke (überkritische<br />

Kraftwerke mit hohen Frischedampfparametern)<br />

werden Messgeräte zur Komponentenüberwachung<br />

benötigt (Temperatur- und Stressmonitoring).<br />

Ein weiteres wichtiges Einsatzfeld sind Windkraftanlagen,<br />

wo Sensoren für Condition Monitoring benötigt<br />

werden (zum Beispiel Metallabrieb in Öl).<br />

Langfristig werden auch verstärkt Sensoren für das<br />

Handling von Wasserstoff im Verkehrsbereich zum<br />

Einsatz kommen (beispielsweise für Wasserstofftankstellen).<br />

Perspektivisch könnten auch Messgeräte zum Monitoring<br />

von CO 2 -Pipelines und -Lagerstätten relevant<br />

werden.<br />

Übergreifend wurden folgende Entwicklungsanforderungen<br />

identifiziert:<br />

Für fast alle Sensoren gilt der Bedarf: kleiner, robuster,<br />

billiger. Kostenreduktionen sind entscheidend,<br />

um die Sensoren für Massenanwendungen platzieren<br />

zu können. Häufig sind Kostenreduktionen, gegenüber<br />

dem heute gängigen Verfahren, um einen Faktor<br />

10 notwendig.<br />

In den meisten Einsatzfeldern ergeben sich hohe Robustheitsanforderungen.<br />

Korrosionsbeständigkeit ist<br />

zum Beispiel in Offshore-Windkraftanlagen oder<br />

beim Transport von CO 2 von hoher Relevanz. In Biogasanlagen<br />

oder Bioraffinerien sind Messgeräte häufig<br />

einem Gemisch aus aggressiven Medien (wie Ammoniak)<br />

ausgesetzt. In Kraftwerken ist Hitzebeständigkeit<br />

ein wichtiger Faktor.<br />

Vielfach wird es nötig sein, berührungslose Verfahren<br />

(wie zum Beispiel NIR-Spektroskopie, tuneable<br />

Lasers und so weiter) anzuwenden.<br />

In einigen Bereichen, beispielsweise der Charakterisierung<br />

von Biomasseeingangsstoffen oder bei Wasserstofftankstellen,<br />

ist es notwendig, eichfähige Verfahren<br />

zu entwickeln.<br />

3.2 software und modellierung<br />

Wie oben bereits erwähnt, bestehen Entwicklungsherausforderungen<br />

häufig in der Anpassung und Weiterentwicklung<br />

von bereits bestehenden Verfahren und Technologien.<br />

In diesem Zusammenhang spielt die Softwareentwicklung<br />

eine wichtige Rolle. Durch Programme<br />

für spezifische Anwendungen können Märkte für technische<br />

Komponenten häufig überhaupt erst erschlossen<br />

werden. Zugleich gibt es einige Bereiche, in denen die<br />

Komplexität der zu automatisierenden Prozesse sehr<br />

hoch ist. Daher ist es notwendig, Modellierungstools und<br />

Expertensysteme zu entwickeln, die es erlauben, große<br />

Datenmengen aus unterschiedlichsten Quellen zu handhaben.<br />

Wichtige Beispiele sind:<br />

Erzeugungsprognosen für Elektrizität aus wetterabhängigen<br />

Quellen (Wind und Sonne),<br />

Steuerungs- und Managementsysteme für verteilte<br />

Erzeuger (virtuelles Kraftwerk) mit geeigneten<br />

Schnittstellen an Handelsplattformen (Strombörse)<br />

und<br />

Expertensysteme für Condition Monitoring besonders<br />

für Wind, getrieben von den hohen Anforderungen<br />

der Wartungsoptimierung für schwer erreichbare<br />

Offshore-Windanlagen.<br />

Für die Prozessautomation von Biogas- und Biotreibstoffanlagen<br />

müssen Modelle und Parameterbibliotheken<br />

entwickelt werden, die die komplexen und<br />

hoch sensitiven bio- oder thermochemischen Prozesse<br />

adäquat abbilden können. Die Modellierungswerkzeuge<br />

(Softwareplattformen) können größtenteils aus<br />

der chemischen Industrie übernommen werden.<br />

3.3 management- und Leitebene<br />

Die Anforderungen an zukünftige Managementsysteme<br />

und Leittechnik lassen sich im Wesentlichen aus folgenden<br />

Trends in der Energiewirtschaft ableiten:<br />

Zunahme kleiner, dezentraler Anlageneinheiten<br />

(Energieerzeuger),<br />

Größere räumliche Distanzen zwischen oder innerhalb<br />

von Anlagen,<br />

Dynamisierung von ehemals statischen Prozessen,<br />

Steuerung von komplexen und hoch sensitiven Prozessen.<br />

Diese Trends sind – mit unterschiedlicher Gewichtung<br />

– bestimmend für die meisten der im Folgenden aufgeführten<br />

Entwicklungsbedarfe.<br />

Größere Datenmengen – schnellere<br />

Decentralized Control Systems<br />

Eine übergreifende Anforderung, die die Grundlage für<br />

viele Management- und Steuerungskonzepte bildet, ist<br />

die Weiterentwicklung von Decentralized Control Systems<br />

(DCS). Eine große Anzahl der diskutierten Automationslösungen<br />

basiert auf dem Auslesen, Übertragen<br />

und Analysieren von enormen Datenmengen in Echtzeit.<br />

Räumlich verteilte Systeme werden auf zentrale Leitwarten<br />

aufgeschaltet und von dort überwacht und optimiert.<br />

Gerade die Konzepte zu Smart Grids, aber auch<br />

Ansätze zur automatisierten dynamischen Steuerung<br />

von regenerativen Kraftwerken erfordern ein schnelleres<br />

Handling größerer Datenmengen, als es mit heutigen<br />

DCS-Systemen praktikabel ist. Dabei ist es im niedrigen<br />

Leistungsbereich (etwa KWK-Versorgung einzelner Häuser<br />

mit Brennstoffzellen, die aber zu einem virtuellen<br />

Kraftwerk zusammengefasst werden) möglich, dass aus<br />

Kostengründen Systeme mit SCADA-Funktionalitäten<br />

verwendet werden.<br />

52<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


Schnelle Datenübertragung mit<br />

Schnittstellen-Standards<br />

Um die dezentral anfallenden Daten in zentralen Leitwarten<br />

zeitnah analysieren und verarbeiten zu können, sind<br />

schnelle Datenübertragungstechnologien notwendig. Hier<br />

stehen verschiedene Lösungen (UMTS, PLC, LAN und so<br />

weiter) und Protokolle zu Verfügung. Um eine unkomplizierte<br />

Anbindung dezentraler Systeme an zentrale Datenverarbeitungssysteme<br />

zu gewährleisten, sind standardisierte<br />

Schnittstellen notwendig. Ziel ist, dass sich dezentrale<br />

Anlagen im Plug-and-Play-Verfahren an zentralen<br />

Leitwarten anmelden.<br />

Dynamisierung der Anlagensteuerung<br />

Eine Herausforderung, die in unterschiedlichsten Feldern<br />

auftritt, ist, dass etablierte verfahrens- und prozesstechnische<br />

Technologien, die bisher auf statischen Betrieb<br />

optimiert wurden, in Zukunft dynamisch betrieben werden<br />

müssen.<br />

Statische Prozesse aus der Chemie müssen auf die<br />

Regelanforderungen der Energiewirtschaft angepasst<br />

werden. Beispiele sind Elektrolyse zur Wasserstoffproduktion<br />

sowie Verfahren zur CO 2 -Abscheidung.<br />

Turbinen und Generatoren in regenerativen Kraftwerken<br />

(Windanlagen, solarthermische Kraftwerke)<br />

müssen auf Teillastbetrieb optimierbar sein, um das<br />

wetterabhängige, fluktuierende Leistungsangebot<br />

maximal nutzen zu können.<br />

Aktive Steuerung der Stromnetze<br />

Für die Umsetzung von aktiv gesteuerten Smart Grids<br />

sind neben den oben genannten Softwarelösungen zur<br />

Modellierung, Management und Steuerung von Energieanlagen<br />

auch eine Reihe von technischen Weiterentwicklungen<br />

nötig.<br />

Im Bereich der Netzleittechnik müssen schnell reagierende<br />

Leistungselektronik sowie schnell schaltbare<br />

Spulen und Kondensatoren (FACTS) zur Leistungsflusssteuerung<br />

und Blindleistungsbereitstellung<br />

(weiter-)entwickelt werden.<br />

Eine wichtige Herausforderung ist die zunehmende<br />

Bidirektionalität des Stromflusses. Hierauf müssen<br />

auch die Sicherheitssysteme angepasst werden, die<br />

darüber hinaus dynamisch parametrisierbar sein<br />

müssen, um auch bei immer geringeren Kurzschlussströmen<br />

fehlerfrei zu arbeiten.<br />

Ein großer Entwicklungsbedarf besteht bei digitalen,<br />

fernauslesbaren und ansteuerbaren, also den intelligenten<br />

Stromzählern. Neben den Zählern selbst müssen<br />

auch die entsprechenden Managementsysteme<br />

entwickelt werden. Dabei ist es noch offen, welche<br />

Datenübertragungstechnologien (und -standards)<br />

verwendet werden.<br />

Für das Erzeugungs- und Lastmanagement müssen<br />

kleine, billige und leicht zu bedienende Steuerungseinheiten<br />

entwickelt werden. Mögliche Einsatzfelder<br />

reichen von mittelgroßen Einheiten, wie Windrädern<br />

oder Kraft-Wärme-Kopplungsanlagen, über Einfamilienhausbrennstoffzellen,<br />

Elektroautos zu Kleinstverbrauchern,<br />

wie fernsteuerbare Kühlschränke oder<br />

Waschmaschinen.<br />

Kompatibilität und einfache Bedienbarkeit<br />

Zur Einbindung von regenerativen Kraftwerken, aber<br />

auch anderen kleinen Erzeugern und Verbrauchern in ein<br />

aktiv gesteuertes Smart Grid, ist es notwendig, dass Steuerungseinheiten<br />

einen Plug-and-Play-Charakter aufweisen:<br />

Einfache Installation, automatische Konfiguration<br />

und effiziente Kommunikation sind essenzielle Vorbedingungen,<br />

wenn Tausende oder gar Millionen unterschiedlicher<br />

Anlagen zu einem virtuellen Kraftwerk zusammengeschlossen<br />

werden sollen. Hier sind umfassende, herstellerübergreifende<br />

Standards notwendig.<br />

Für viele Anwendungen ist es notwendig, dass Management-<br />

und Leitsysteme einfacher zu bedienen sind,<br />

als das für bisherige Systeme der Fall ist. Regenerative<br />

Kraftwerke werden oft nebenbei zum eigentlichen Kerngeschäft<br />

des Besitzers betrieben – Biogasanlagen etwa<br />

durch Landwirte. Das heißt also, dass die Mechanismen<br />

zur Steuerung der komplexen chemischen Vergärungsprozesse<br />

vor dem Nutzer quasi „versteckt“ werden müssen.<br />

Das Interface muss selbsterklärend sein und nur die<br />

wichtigsten Informationen enthalten. Das System selbst<br />

muss eigenständig Optimierungsarbeiten übernehmen<br />

und dabei fehlertolerant bleiben.<br />

faZiT und ausBLiCk<br />

In den neuen, schnell wachsenden Bereichen der Energiewirtschaft<br />

ergeben sich jetzt und zukünftig lukrative<br />

Einsatzfelder für Automatisierungstechnologien.<br />

Die technologischen Entwicklungsbedarfe für angepasste<br />

AT-Lösungen sind durchweg überschaubar.<br />

Trotzdem sind gezielte Anpassungen nötig. Lediglich<br />

bestehende Komponenten anzubieten, wird nicht genügen,<br />

um sich in den in der Roadmap untersuchten<br />

Feldern zu positionieren.<br />

Vielmehr muss eine aktive Erschließung dieser neuen<br />

Märkte sowohl technologische Weiterentwicklungen als<br />

auch gezielte Marketingstrategien umfassen. In manchen<br />

Bereichen – etwa bei den intelligenten Stromnetzen –<br />

könnte es für Automatisierungsunternehmen sogar vorteilhaft<br />

sein, neue Märkte aktiv mitzugestalten.<br />

Wichtige Handlungsstrategien hierzu wären:<br />

Neue Geschäftsmodelle: In den im Beitrag beschriebenen<br />

Märkten besteht hohes Wertschöpfungspotenzial<br />

durch die Kopplung von Produkten und Dienstleistungen<br />

(zum Beispiel bei der Fernüberwachung<br />

und im Datenmanagement). Zugleich definieren neue<br />

Geschäftsmodelle in der Energiewirtschaft auch Anforderungen<br />

und Anwendungspotenziale für Automatisierungstechnologien.<br />

AT-Hersteller können hier<br />

Märkte selbst mitentwickeln, indem sie gezielt selbst<br />

Energiedienstleistungen anbieten. Dabei kann es für<br />

AT-Firmen durchaus sinnvoll sein, mit Anlagenbauern<br />

oder Energiedienstleistern strategische Partnerschaften<br />

einzugehen.<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

53


HauptBEitRaG<br />

Strategische Allianzen für Forschung und Entwicklung:<br />

Wenn Systemlösungen entwickelt werden sollen,<br />

ist ein großes, spezialisiertes Wissen der jeweiligen Verfahrens-<br />

und Prozesstechnik nötig. Die Anlagenhersteller<br />

sind jedoch nicht bereit, dieses Know-how leichtfertig<br />

aus der Hand zu geben. Um angepasste Automatisierungslösungen<br />

entwickeln zu können, wird es also oftmals<br />

notwendig sein, langfristige, vertrauensvolle<br />

Partnerschaften mit Anlagenherstellern einzugehen.<br />

Direkter Draht zu den Enkunden, Nutzern und kommunalen<br />

Entscheidern: Die Automatisierungsindustrie ist<br />

gezwungen, die aufgezeigten Märkte aktiv zu erschließen.<br />

Zur Deckung des Bedarfs an integrierten Systemlösungen<br />

genügt es nicht, dass grundsätzlich verwendbare<br />

Komponenten am Markt verfügbar sind. Vielmehr<br />

müssen spezielle Entwicklungen und Anpassungen gemäß<br />

den Bedürfnissen der Nutzer in den verschiedenen<br />

Branchen vorgenommen werden. Dies gilt insbesondere<br />

in nicht so hochtechnisierten Ländern, in denen Produktionsanlagen<br />

oftmals mit deutlich geringer qualifiziertem<br />

Personal gefahren und gewartet werden. Es empfiehlt<br />

sich daher, einen direkten Draht zu den Endkunden,<br />

Nutzern und kommunalen Entscheidern aufzubauen.<br />

ZVEI-Aktivitäten: Die Energiewirtschaft insgesamt ist<br />

stark von politischen Vorgaben geprägt. Je nach Region<br />

und Land gibt es große Unterschiede in der Entwicklung<br />

der einzelnen Marktsegmente. Sowohl die Größe<br />

der Automatisierungsmärkte als auch die konkreten<br />

Ausgestaltungen im Bereich Smart Grids, erneuerbarer<br />

Energien, CO 2 -Abscheidung und auch bei der Wasserstofftechnologie<br />

werden durch politische und gesetzliche<br />

Entwicklungen bestimmt. Es kommt für die Automatisierungsunternehmen<br />

und einen Verband wie dem<br />

ZVEI daher darauf an, nicht nur die technischen Entwicklungen<br />

und Anforderungen zu kennen, sondern<br />

auch die Entwicklungen und Entscheidungen auf politischer<br />

und rechtlicher Seite intensiv zu beobachten,<br />

daraus frühzeitig Schlussfolgerungen für die Automatisierungstechnik<br />

zu ziehen und in die Branche hinein<br />

zu kommunizieren.<br />

ManuSkRiptEinGanG<br />

20.08.2010<br />

REFEREnZEn<br />

Im Peer-Review-Verfahren begutachtet<br />

[1] S. Behrendt,Erdmann, L. integriertes technologie-<br />

Roadmapping – ein praktischer Leitfaden zur Suche<br />

nach technologischen antworten auf gesellschaftliche<br />

Herausforderungen und trends, ZVEi/iZt, Frankfurt/M,<br />

2007<br />

[2] ZVEi: integrierte technologie-Roadmap automation<br />

2015+. ZVEi, Frankfurt/M 2006<br />

[3] i nternationale Energie agentur: World Energy outlook<br />

2008. paris, 2008<br />

[4] Shell international BV: Shell Energy Scenarios to 2050.<br />

Shell international BV, 2008.<br />

(http://www.shell.com/scenarios)<br />

autoREn<br />

DipL.-pHYS. TimOn WEHnERT<br />

(geb. 1969) ist seit 2000 Projektleiter am<br />

Institut für Zukunftsstudien und Technologiebewertung<br />

(IZT) gGmbH Berlin.<br />

Timon Wehnert arbeitet vorwiegend zu<br />

Themen der nachhaltigen Energiewirtschaft.<br />

Forschungsschwerpunkte sind<br />

langfristige Szenarien für den Energiesektor,<br />

kommunale Energiestrategien und<br />

die Analyse der Potenziale regenerativer Energieversorgungssysteme.<br />

Sein Fokus liegt dabei auf diskursiven Methoden der<br />

Technologiebewertung, die eine Integration von Anwendern<br />

und Schlüsselakteuren in Innovations- und Strategieprozessen<br />

beinhalten.<br />

izT – institut für zukunftsstudien<br />

und Technologiebewertung,<br />

Schopenhauerstr. 26, D-14129 Berlin,<br />

Tel. +49 (0) 30 80 30 88 13,<br />

E-mail: t.wehnert@izt.de<br />

DR. mARKuS<br />

WinzEniCK<br />

(geb. 1966) ist seit<br />

2001 im ZVEI-Fachverband<br />

Automation<br />

tätig. Seit 2007 leitet<br />

er den Fachbereich<br />

Schaltgeräte, Schaltanlagen,<br />

Industriesteuerungen.<br />

Parallel dazu ist er für die<br />

Koordinierung und Bearbeitung übergreifender<br />

technischer Themenfelder im<br />

Fachverband Automation zuständig.<br />

zVEi – zentralverband-Elektrotechnikund<br />

Elektronikindustrie e.V.,<br />

Fachverband Automation,<br />

Lyoner Straße 9, D-60528 Frankfurt am main,<br />

Tel. +49 (0) 69 630 24 26,<br />

E-mail: winzenick@zvei.org<br />

54<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


NEU<br />

Abo plus<br />

mit Heft<br />

+ ePaper<br />

Die Referenzklasse für die<br />

Automatisierungstechnik<br />

Erfahren Sie auf höchstem inhaltlichen Niveau, was die<br />

Automatisierungsbranche bewegt. Alle Hauptbeiträge<br />

werden in einem Peer-Review-Verfahren begutachtet,<br />

um Ihnen maximale inhaltliche Qualität zu garantieren.<br />

Sichern Sie sich jetzt das doppelte Lektüreerlebnis. Als<br />

exklusiv ausgestattetes Heft und als praktisches ePaper<br />

– ideal für unterwegs, auf mobilen Endgeräten oder<br />

zum Archivieren.<br />

Gratis für Sie: Das NAMUR-Kompendium 2010<br />

Automatisierung für die Prozessindustrie als ePaper<br />

Schärfen Sie Ihren Blick für neue Märkte und verschaffen Sie sich einen Überblick zum aktuellen<br />

Stand der Technik. Mit diesem Sammelband bekommen Sie nützliche Anregungen zu den Themen<br />

Feldbus, Asset-Management, Geräteintegration, Instandhaltung, Anlagensicherheit oder Umbau<br />

bestehender Produktionseinrichtungen.<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong> erscheint in der Oldenbourg Industrieverlag GmbH, Rosenheimerstr. 145, 81671 München<br />

Oldenbourg-Industrieverlag<br />

www.<strong>atp</strong>-online.de<br />

Vorteilsanforderung per Fax: +49 (0) 931 / 4170 - 492 oder im Fensterumschlag einsenden<br />

Ja, ich möchte <strong>atp</strong> <strong>edition</strong> im Abo-plus-Paket lesen.<br />

Bitte schicken Sie mir die Fachpublikation als gedrucktes Heft + digital als ePaper<br />

(PDF-Datei als Einzellizenz) für € 598,- zzgl. Versand (Deutschland: € 30,- / Ausland: € 35,-) pro Jahr.<br />

Zudem erhalte ich das NAMUR-Kompendium 2010 „Automatisierung für die Prozessindustrie“<br />

gratis als ePaper.<br />

Nur wenn ich nicht bis von 8 Wochen vor Bezugsjahresende kündige, verlängert sich der Bezug<br />

um ein Jahr.<br />

Die sichere, pünktliche und bequeme Bezahlung per Bankabbuchung wird mit einer Gutschrift von<br />

€ 20,- auf die erste Jahresrechung belohnt.<br />

Firma/Institution<br />

Vorname/Name des Empfängers<br />

Straße/Postfach, Nr.<br />

Land, PLZ, Ort<br />

Telefon<br />

Telefax<br />

Antwort<br />

Leserservice <strong>atp</strong><br />

Postfach 91 61<br />

97091 Würzburg<br />

E-Mail<br />

Branche/Wirtschaftszweig<br />

Bevorzugte Zahlungsweise □ Bankabbuchung □ Rechnung<br />

Bank, Ort<br />

Bankleitzahl<br />

✘<br />

Kontonummer<br />

Widerrufsrecht: Sie können Ihre Vertragserklärung innerhalb von 14 Tagen ohne Angabe von Gründen in Textform (Brief, Fax, E-Mail) oder durch<br />

Rücksendung der Sache widerrufen. Die Frist beginnt nach Erhalt dieser Belehrung in Textform. Zur Wahrung der Widerrufsfrist genügt die rechtzeitige Datum, Unterschrift<br />

PAATPE0111<br />

Absendung des Widerrufs oder der Sache an den Leserservice <strong>atp</strong>, Postfach 91 61, 97091 Würzburg.<br />

Nutzung personenbezogener Daten: Für die Auftragsabwicklung und zur Pfl ege der laufenden Kommunikation werden personenbezogene Daten erfasst, gespeichert und verarbeitet. Mit dieser Anforderung erkläre ich mich damit einverstanden, dass ich vom<br />

Oldenbourg Industrieverlag oder vom Vulkan-Verlag □ per Post, □ per Telefon, □ per Telefax, □ per E-Mail, □ nicht über interessante Fachangebote informiert und beworben werde. Diese Erklärung kann ich mit Wirkung für die Zukunft jederzeit widerrufen.


hauPtbEitrag<br />

Life Cycle Cost Model for<br />

Distributed Control Systems<br />

A Taxonomy-based Approach<br />

The introduction of short-lived IT-related commercial-off-the-shelf (CotS) components into<br />

the domain of process automation has enabled a drastic decrease in Distributed Control<br />

Systems (DCS) acquisition cost. However, the high obsolescence rate of CotS components<br />

has drastically increased the number of required upgrades during its life cycle. It has<br />

become very difficult to compare investment options since a lot of costs moved from the<br />

initial acquisition to later stages. One answer to this problem is to use the life cycle cost<br />

(LCC) of a system as decision basis. LCC approaches are already in use in other domains,<br />

and in this article we present a cost taxonomy and calculation model that takes into account<br />

the peculiarities of the process automation domain.<br />

SCHLAGWÖRTER Life Cycle Costs / Distributed Control Systems / Migration / Evolution<br />

Lebenszykluskostenmodell für Leitsysteme –<br />

Ein taxonomiebasierter Ansatz<br />

Durch die Einführung kurzlebiger, preiswerter Commercial-off-the-Shelf-Komponenten<br />

(CotS) in moderne Prozessleitsysteme konnten die Anschaffungskosten dieser Systeme<br />

dramatisch verringert werden. Allerdings führt die hohe Obsoleszenzrate der CotS-Komponenten<br />

zu einem enormen Anstieg der Systemerneuerungen im Laufe des Lebenszyklus.<br />

Durch die Kostenverschiebung in die Nachkaufphase wird gleichzeitig der seriöse Vergleich<br />

zwischen Investitionsalternativen erschwert. Die in diesem Beitrag vorgeschlagene<br />

Lösung verwendet Lebenszykluskosten als Entscheidungsbasis für Investitionen in Leitsysteme.<br />

Der Idee der Lebenszykluskosten wird schon in anderen Branchen Rechnung<br />

getragen, daher konzentriert sich der vorliegende Ansatz auf die Eigenheiten der Domäne<br />

Prozessautomation.<br />

KEYWORDS Lebenszykluskosten / Prozessleitsysteme / Migration / Evolution<br />

56<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


MARCEL Dix, RALf GiTzEL, CHRiS M. STiCH, abb<br />

Traditionally, process automation is a domain<br />

that is characterized by long-term investments<br />

and comparatively static systems. Recently, the<br />

introduction of short-lived IT-related commercial-off-the-shelf<br />

(CotS) components into the<br />

domain has brought a completely new aspect into the<br />

equation. On the one hand, it has enabled a drastic decrease<br />

in DCS acquisition costs. On the other hand, the<br />

high obsolescence rate of CotS components has significantly<br />

increased the number of required upgrades during<br />

the life cycle of a DCS. With a lot of the costs moved from<br />

the initial acquisition to later stages, it has become more<br />

difficult to compare investment options reasonably.<br />

One answer to this problem is to use the life cycle cost<br />

(LCC) of a system as decision basis. LCC approaches are<br />

already in use in other domains, and in this article we<br />

present a cost taxonomy and calculation model that takes<br />

into account the peculiarities of the process automation<br />

domain. The model has been developed at ABB Corporate<br />

Research in Germany as part of the Industrial Software<br />

Solutions research program.<br />

1. Life CyCLe Cost CaLCuLation<br />

Due to the increasing impact of after-sales cost, acquisition<br />

cost is a poor measurement for comparing different investment<br />

strategies. It is a common experience that quality products<br />

tend to have a higher cost up front but will work better<br />

and have fewer defects. For this reason, a preferable<br />

approach is to compare DCS investments by calculating the<br />

LCC associated with the system. Life Cycle Cost Calculation,<br />

which actually does not regard costs but discounted cash<br />

flows, is a recent trend in manufacturing that is largely industry-driven<br />

(see for example [1] and [2], but also [3] and<br />

[4]). The LCC concept is closely related to Total Cost of Ownership<br />

[5]. While there have been attempts to differentiate<br />

the two terms (cf. [1]), we do not believe this delineation to<br />

be globally accepted or even useful in a practical context.<br />

There exist LCC examples for different markets ranging<br />

from carpeting [6] to industrial valves [7]. While these examples<br />

share some fundamental similarities, the actual<br />

cost elements included in the calculation can vary widely<br />

from domain to domain.<br />

2. LCC-ReLated PRoPeRties of distRibuted<br />

ContRoL systems<br />

In order to create an LCC calculation model for a domain,<br />

it is important to identify the unique properties of that<br />

field. In particular, specific cost drivers have to be identified.<br />

Based on expert interviews, the analysis of pilot cases<br />

and some prior work [8], we have isolated several important<br />

factors that are not typically present in other domains.<br />

Evolution One of the core differences to most other domains<br />

is the fact that system configurations evolve over<br />

time. Other industries such as automobile manufacturers<br />

look at individual machines. A single machine is typically<br />

not subject to major redesigns and thus LCC models from<br />

these areas do not consider evolution as a cost driver. For<br />

a DCS, the focus is on a system that has static components<br />

such as controllers and some rather volatile ones such as<br />

PCs. The latter experience not only replacements but also<br />

upgrades with changing functionality. The costs associated<br />

with these changes to the system are an important cost<br />

driver.<br />

Obsolescence A factor closely related to evolution is<br />

obsolescence. Not all changes are driven by the customer’s<br />

desire for new features (cf. [9]). In fact, often intact equipment<br />

has to be replaced to reduce the risk of catastrophic<br />

failure scenarios. The spare parts for obsolete equipment<br />

might be unavailable, expensive and/or time-consuming<br />

to obtain [10]. In addition, the replacement of one system<br />

component might trigger a cascade of changes due to<br />

compatibility issues.<br />

Software Most Life Cycle Cost Calculations focus on<br />

mechanical or mechatronic devices. A DCS adds the additional<br />

factor of software to the equation. Software costs<br />

for the client is a little-understood field so far. Nevertheless,<br />

the costs associated with applying updates and<br />

other software-related activity must not be neglected.<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

57


hauPtbEitrag<br />

system (e.g. the AC800M controller with the serial number<br />

4711). Instances reflect the individual properties of objects<br />

within a system, such as criticality for system uptime, redundancy,<br />

and function. An instance that represents several<br />

items also has a quantity property. Even if they represent<br />

the same “type” of product, two instances might vary<br />

greatly. For example, a PC that is used as an operator station<br />

might have a different impact on LCC than that one used<br />

as a server due to its effect on system downtime.<br />

All instance descriptions together represent the system<br />

under observation. While the LCC model is somewhat<br />

flexible regarding what does and what does not belong<br />

to the system, its primary focus is on those components<br />

on the DCS level. This includes the HMI and the controllers,<br />

but not the field devices and lower components.<br />

Finally, general Life Cycle Information has to be provided<br />

in order to calculate the life cycle cost of a system.<br />

This information includes the interest rate to use for discounting<br />

the cash flows, cost for system downtime, and<br />

the hourly rate of the service technician.<br />

By applying a cost model to an input model, a LCC<br />

calculation can be performed. Our cost model is based<br />

on the cost taxonomy shown in Figure 3. Cost categories<br />

that turned out to be of lesser importance have been<br />

marked in gray.<br />

The cost categories on the top level are costs for maintenance,<br />

changes to the system, running service contracts,<br />

and costs for leasing equipment. Maintenance<br />

costs can be split up into costs for preventive and for<br />

corrective measures. Both categories can in turn be split<br />

into material, downtime, and personnel cost. However,<br />

the pilot cases have shown that the material and downfiGURE<br />

1: Three LCC Input Model Layers<br />

Product information<br />

Products<br />

instance<br />

information<br />

instance<br />

information<br />

instance<br />

information<br />

instance<br />

information<br />

instance<br />

information<br />

Component<br />

Products<br />

service<br />

Products<br />

Life Cycle information<br />

software<br />

Component<br />

Hardware<br />

Component<br />

Preventive<br />

service<br />

Corrective<br />

service<br />

software<br />

service<br />

Remote<br />

service<br />

spare Parts<br />

service<br />

fiGURE 2:<br />

Products in a DCS<br />

In addition to these domain-specific factors, the typical<br />

LCC drivers such as maintenance cost and installation<br />

also apply.<br />

3. PResentation of LCC modeL<br />

ABB’s LCC approach consists of a multi-layered input<br />

model (Figure 1) and a cost model (Figure 3) that transforms<br />

the input model into cost information. The output<br />

can range from a single value (i.e. total LCC) to any kind<br />

of cost breakdown.<br />

The input model consists of three layers that have to<br />

be defined consecutively (Figure 1). On the top layer of<br />

this model, general product information is needed.<br />

This information is not tailored to a particular system<br />

and describes failure behavior, acquisition costs and<br />

other factors that are shared by all instances of the<br />

product. Since not all components have the same properties,<br />

e.g. a service product does not have a Mean<br />

Time to Failure (MTTF), a taxonomy of product types<br />

was devised (Figure 2). For the sake of space, the exact<br />

properties of these types are elaborated on a need-toknow<br />

basis throughout this section. The Product Information<br />

layer is called a “metamodel” and is reused in<br />

the context of system models created for different LCC<br />

calculations.<br />

Unlike the first layer, the second layer is problem-specific<br />

and describes a particular DCS. Where the product information<br />

layer describes the general properties of a product<br />

(e.g. that of an AC800M controller), the Instance Information<br />

layer describes the actual components used in a<br />

58<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


Cost per<br />

Period<br />

maintenance<br />

Change<br />

service<br />

Contracts<br />

Leasing<br />

Cost<br />

Corrective<br />

maintenance<br />

Preventive<br />

maintenance<br />

acquisition<br />

installation<br />

Personnel<br />

Cost<br />

other<br />

Cost<br />

material<br />

Cost<br />

material<br />

Cost<br />

material<br />

Cost<br />

downtime<br />

Cost<br />

downtime<br />

Cost<br />

downtime<br />

Cost<br />

Personnel<br />

Cost<br />

Personnel<br />

Cost<br />

Personnel<br />

Cost<br />

Personnel<br />

Cost<br />

fiGURE 3: LCC Cost Model<br />

time cost for preventive maintenance are negligible.<br />

Changes to the system comprise the acquisition of new<br />

devices and their installation. The acquisition incurs material<br />

cost (typically the purchase prices) as well as some personnel<br />

cost overhead for ordering which has a lesser impact.<br />

The installation of the new devices results in personnel cost<br />

as well as planned downtime cost. In some cases, material<br />

cost can be reduced to zero by leasing systems.<br />

Service contracts in our model are considered to be<br />

personnel cost as they primarily represent the use of<br />

external manpower. A typical service contract represents<br />

an agreement to provide services such as corrective<br />

maintenance. In some cases, the amount of service required<br />

cannot be planned and there will be money to<br />

pay beyond the basic contract. These extra costs are covered<br />

by the corrective maintenance section.<br />

3.1. Corrective maintenance Costs<br />

Corrective maintenance cost is an interesting element in<br />

LCC, because it is not deterministic and requires a lot of<br />

data to be calculated properly. There are many accepted<br />

approaches for the determination of reliability. However,<br />

some of the more involved processes are time and cost intensive.<br />

In order to reduce effort to an acceptable minimum,<br />

our cost model allows three ways of modeling failure.<br />

Rule of thumb failure modeling involves two simple<br />

data elements. First, the percentage of failures during the<br />

warranty period is determined. Second, the general type<br />

of failure rate is identified. The failure rate can either by<br />

decreasing (infant mortality), increasing (wear-out) or be<br />

constant. Using these two values, it becomes possible to<br />

extrapolate a rough estimate for failure behavior. Obviously,<br />

this method should only be used for components<br />

that are not main cost drivers. It is generally suitable for<br />

items that are not used in great numbers and do not cause<br />

system downtime.<br />

Simple failure modeling is based on failure descriptions<br />

provided by the vendor. The MTTF given is enhanced<br />

by the same shape information provided for the rule<br />

of thumb model. This model is maybe a little better than<br />

the rule of thumb but, again, should only be used for<br />

equipment of lesser importance.<br />

Complex failure modeling is done by creating a fault<br />

tree of possible failures and their associated cost effects.<br />

The failure probabilities are either taken from<br />

empirical research or from theoretical calculations.<br />

Two types of components will profit from such a detailed<br />

calculation. On the one hand, failure-prone<br />

equipment such as PCs can be better understood. On<br />

the other hand, really critical components such as controllers<br />

influence the LCC through downtime costs and<br />

thus are important cost drivers as well. Using Monte<br />

Carlo simulation, it is possible to create several scenarios<br />

that reflect different failure occurrences and thus<br />

costs. The different elements of corrective maintenance<br />

costs for a period can be calculated for each scenario<br />

to get an expected value.<br />

Material costs for corrective maintenance is calculated<br />

as shown in Figure 4. First, the number of failures in<br />

the period is determined using simulation and the probabilities<br />

described above. From these failures, all warranty<br />

cases are removed. Next, the average spare parts<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

59


hauPtbEitrag<br />

cost for the product is determined. In the case of Complex<br />

Failure Modeling, different values can be used for different<br />

types of failures. The total material costs are the<br />

average costs for a spare part times the number of failures.<br />

After a repair, a component is considered to be “as<br />

good as new”, resetting its age to 0. It should be noted<br />

that the cost driver “obsolescence” has an indirect influence<br />

on the material cost as the spare part costs will<br />

typically increase once a product becomes obsolete.<br />

Personnel costs of corrective maintenance depend on<br />

the working time needed to fix the failures. The calculation<br />

process is shown in Figure 5. Two values are<br />

important for personnel cost – the number of Relevant<br />

Failures in a period and the number of service Incidents.<br />

The number of Relevant Failures is the number<br />

of failures in the period that are not covered by warranty.<br />

The number of Incidents is equal to the number of<br />

failures unless two or more failures occur at the same<br />

time. In that case they can be covered by a single service<br />

incident. For example, if 5 failures occur in a period but<br />

2 of them occur at the same time, there will be only 4<br />

service incidents. 3 of the incidents occur for each single<br />

failure, the last incident for the 2 failures that occurred<br />

at the same time.<br />

The corrective maintenance time for an instance (Total<br />

Instance Manhours) is the sum of the actual working<br />

time for all failures and the travel time for all incidents.<br />

The working time for each failure is called Mean Time<br />

to Repair (MTTR) and depends on the product and the<br />

type of failure. The travel time is based on the distance<br />

of the plant to the service base. For each instance, the<br />

technician has to travel twice the distance (back and<br />

forth). The Travel Cost for an incident includes kilometer<br />

allowance for the distance travelled and the daily allowances<br />

for the technician.<br />

The global personnel cost for corrective maintenance<br />

is the sum of all Total Instance Manhours reduced by the<br />

service hours provided as part of the contract multiplied<br />

by the hourly rate. Added to this value are the total travel<br />

costs for all incidents.<br />

Since there are many different possible constellations<br />

in a service incident, a few simplifications have to be<br />

made. In our case, we assume that all problems will be<br />

handled by a single service technician who will drive to<br />

the plant, work 8h a day, and will stay overnight between<br />

days regardless of distance. Also, typically each failure<br />

is considered to result in its own incident, i.e. there are<br />

no synergy effects for repair. The only exceptions are<br />

redundant components that fail at the same time, which<br />

can obviously be handled in one go.<br />

Downtime cost for corrective maintenance is based on<br />

the lengths of incidents. However, the time for travelling<br />

back is not included, since the problem is already fixed<br />

then. The incident length is the work time, plus travel<br />

time and response time. Response time is influenced by<br />

the service contracts for Corrective Maintenance and<br />

Spare Part Delivery. Obsolescence has a big influence<br />

here, i.e. there might be no acceptable guaranteed times<br />

for the delivery of obsolete parts. Since it is an unlikely<br />

case, the model ignores the possibility that a part will be<br />

unavailable at all.<br />

3.2. Preventive maintenance Cost<br />

As has been mentioned above, the main cost factor for<br />

preventive maintenance is personnel costs. Preventive<br />

maintenance can involve many different tasks such as<br />

cleaning components, replacing wearing parts, and applying<br />

software patches or firmware updates. Depending<br />

on the plant operator’s domain, other activities may be<br />

included. Preventive maintenance activities differ from<br />

corrective maintenance in that, in our model, they can<br />

mostly be planned in advance and that they don’t actually<br />

affect the component’s life expectancy. For the latter<br />

reason, comparing the impact of different levels of service<br />

quality is currently beyond the scope of our model.<br />

Due to its nature, the preventive maintenance personnel<br />

cost is relatively easy to calculate. The time needed for all<br />

preventive maintenance activities is summed up and treated<br />

as a single service mission. The overhead for travel is<br />

added in the same fashion as for corrective maintenance.<br />

determine<br />

number of<br />

failures<br />

ignore<br />

Warranty<br />

Cases<br />

<br />

Relevant<br />

failtures<br />

Calculate total<br />

spare Parts<br />

Cost<br />

determine<br />

spare Parts<br />

Cost<br />

<br />

spare Part<br />

Cost<br />

fiGURE 4: Spare Part Cost for an Instance<br />

60<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


Due to its predictable nature, downtime cost can be<br />

avoided by using scheduled phases of no production. In<br />

24/7 systems, redundancy typically allows preventive<br />

maintenance without downtime as well. For these reasons,<br />

we consider preventive maintenance downtime to<br />

be an unnecessary element in the cost model. Also, the<br />

activities described as preventive maintenance involve<br />

little material and therefore the aspect of material costs<br />

can also be neglected.<br />

3.3. Cost of CHange<br />

Changes to the system (in which we include the original<br />

creation of the system) are important cost drivers. There<br />

are two aspects to consider; the acquisition of the new<br />

components and the installation.<br />

The acquisition costs for a planned change project<br />

consists mostly of the purchase price of the components.<br />

For software components, there is a recent trend<br />

to offer these as part of subscription programs, which<br />

grant a discount on the price (up to 100%). There is<br />

some overhead for ordering and order tracking. However,<br />

even in complex cases, this amount is only of<br />

minor impact.<br />

Of similar impact and greater complexity are the costs<br />

for installation that consist of costs that can be assigned<br />

directly to specific components and overhead costs. The<br />

algorithm for determining the installation costs is<br />

shown in Figure 6. For all components, the time required<br />

for installation is determined. To these costs, two<br />

overhead blocks are added. First, there are the costs for<br />

travel (comprised of the time needed, hotel and kilometer<br />

cost). Second, there are the costs for engineering.<br />

Determining the exact costs would require a detailed<br />

analysis of the actual project, which is something that<br />

would add a great level of complexity to the system. In<br />

particular, engineering overhead not only affects the<br />

Perform for<br />

all hardware<br />

instances<br />

individual Hardware instance<br />

Global<br />

ignore<br />

Warranty Cases<br />

determine<br />

number of<br />

failures<br />

Create<br />

incidents<br />

<br />

Response time<br />

Calculate<br />

travel Cost<br />

per incident<br />

{all instances}<br />

{all instances}<br />

Calculate total<br />

travel Cost<br />

<br />

Relevant failtures<br />

<br />

mttR<br />

<br />

incidents<br />

<br />

travel Cost<br />

Look up free<br />

Hours from<br />

service Contract<br />

<br />

free Hours<br />

Calculate Work<br />

manhours<br />

{all failures}<br />

Calculate travel<br />

manhours<br />

{all incidents}<br />

{all instances}<br />

Calculate time<br />

to Pay<br />

<br />

Hourly Rate<br />

<br />

total instance<br />

manhours<br />

<br />

Hours to lay<br />

<br />

total travel Cost<br />

fiGURE 5: Corrective Maintenance Personnel Cost<br />

Compute<br />

Personnel Cost<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

61


hauPtbEitrag<br />

newly installed components but also the existing system<br />

that has to be changed to accommodate its new elements.<br />

The model uses a rule of thumb, where the engineering<br />

overhead is a value depending on the system size (i.e.<br />

there is a lookup-table for engineering costs).<br />

3.4. Costs for service Contracts<br />

Besides the actual costs for corrective and preventive<br />

service, there are typically standby contracts, coupled<br />

with certain service level agreements. In our model,<br />

the costs for service contracts are considered to be<br />

personnel costs. Each service contract is tied to an<br />

annual fee which can also depend on system circumstances.<br />

For example, service costs might depend on<br />

the number of controllers and might also depend on<br />

the age of a product. In the case of ABB, products are<br />

considered to be either active, classic (no longer sold<br />

but still supported), limited or obsolete. The price for<br />

service contracts can depend on the “Life Cycle Phase”<br />

of a product as well, making maintenance of classic<br />

products more expensive than that of active ones.<br />

It should be noted that the model is currently not designed<br />

to allow modeling do-it-yourself service. Internal service<br />

units’ costs can not be appropriately assigned to a single<br />

system if they are responsible for more than one. A detailed<br />

discussion of this phenomenon is beyond the scope of this<br />

paper but it should suffice to say that it only makes sense<br />

cost-wise for a plant operator to replace internal service to<br />

avoid an increase in internal capacity or if the decrease in<br />

needed service would allow reducing the work force. Having<br />

external service providers taking over tasks while the<br />

own employees sit idle is not going to save any cost.<br />

fiGURE 6:<br />

Costs for<br />

Installation<br />

determine instances that Change<br />

{all Changing instances}<br />

SCEnARiO 1<br />

multiply the new Product´s<br />

installation time (based on Life<br />

Cycle Phase) With Hourly Rate<br />

230‘<br />

{all Changing instances}<br />

add all installtion Costs<br />

Calculate travel<br />

time from<br />

distance<br />

Look up engineering Cost<br />

based on system size<br />

multiply distance<br />

With Kilometer<br />

allowance<br />

SCEnARiO 2<br />

add all<br />

installation<br />

times<br />

Calculate<br />

number of<br />

nights and days<br />

from total time<br />

260‘<br />

Calculate Hotel<br />

and daily<br />

allowance Cost<br />

add overhead to<br />

installation Cost<br />

fiGURE 7: Comparison of Expected Cost<br />

62<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


Automatisierungstechnische Praxis<br />

Genießen Sie das beruhigende Gefühl, bestens informiert zu sein.<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong> erscheint in der Oldenbourg Industrieverlag GmbH, Rosenheimer Str. 145, 81671 München, GF: Hans-Joachim Jauch<br />

Gratisanforderung Telefax: +49 (0) 931 / 4170 492 • Telefon: +49 (0) 931 / 4170 1615<br />

Bitte senden Sie mir ein persönliches<br />

Leseexemplar der <strong>atp</strong> <strong>edition</strong> zu.<br />

Firma/Institution<br />

Titel, Vorname, Name des Empfängers<br />

Straße/Postfach, Nr.<br />

Land, PLZ, Ort<br />

Antwort<br />

Leserservice <strong>atp</strong><br />

Postfach 91 61<br />

97091 Würzburg<br />

Telefon<br />

E-Mail<br />

Branche/Wirtschaftszweig<br />

Position in Firma/Institution<br />

✘<br />

Datum, Unterschrift<br />

Telefax<br />

PAATPE0110<br />

Garantie: Diese Anforderung kann innerhalb von 14 Tagen beim Leserservice <strong>atp</strong> <strong>edition</strong>, Postfach 91 61, 97091 Würzburg schriftlich widerrufen werden. Die rechtzeitige Absendung der<br />

Mitteilung genügt. Für die Auftragsabwicklung und die Pflege der Kommunikation werden Ihre persönlichen Daten erfasst und gespeichert. Mit dieser Anforderung erkläre ich mich damit<br />

einverstanden, dass ich per Post, Telefon, Telefax oder E-Mail über interessante Verlagsangebote informiert werde. Diese Erklärung kann ich für die Zukunft jederzeit widerrufen.


hauPtbEitrag<br />

Life Cycle Plan 1<br />

Life Cycle Plan 2<br />

fiGURE 8: Comparison of Value at Risk<br />

3.5. Costs for Leasing<br />

Costs for leasing are an annual fee that depends on the<br />

number of components that are leased. Currently, leasing<br />

is only common for PCs but within the model it<br />

can also be applied to other types of equipment and<br />

even software.<br />

4. using tHe Cost modeL<br />

The cost model described above is focused on individual<br />

scenarios. During a planning phase, it is not so<br />

much the individual scenarios that are of interest but<br />

a general prediction of the future. For this purpose, the<br />

cost model can be used in conjunction with Monte Carlo<br />

simulation. A series of random “life cycle histories”<br />

can be created based on the probabilities given for the<br />

various failure events. These can be used to calculate<br />

two different values that allow dedicated statements<br />

about different life cycle plans.<br />

The expected life cycle costs are the average of all generated<br />

scenarios’ life cycle costs. It allows a quick comparison between<br />

two life cycle plans. However, it does not take into account<br />

the risk associated with a particular life cycle plan.<br />

The value at risk<br />

is the amount of cost<br />

that will not be surpassed in x% of all simulated cases.<br />

It is a good indicator for the risk associated with a particular<br />

life cycle.<br />

Figure 7 and Figure 8 show an example, where two possible<br />

life cycle plans are compared. Scenario 1 is a DCS that<br />

uses a controller with a short product life cycle which is<br />

replaced by its successor model in 2014. Scenario 2 depicts<br />

the use of a controller with a long life cycle support, thus<br />

requiring no planned exchange.<br />

The comparison of expected costs per period in Figure<br />

7 gives an impression of what cost categories will impact<br />

our life cycle in which periods. It can be seen that life<br />

64<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


cycle plan 2 has a higher acquisition costs in period 2008<br />

but has lower costs in most of the following periods.<br />

However, a lower average costs do not necessarily mean<br />

lower costs in most or all of the possible cases. Figure 8<br />

shows histograms of all simulation scenarios for both<br />

plans. The resulting life cycle scenarios are grouped by<br />

resulting LCC. As can be seen, the long-term support also<br />

pays off in worse cases than expected on average. For example,<br />

with life cycle plan 2, the cost will be less than<br />

922’000 € in 95% of the cases. This is no longer an average<br />

autorEn<br />

DiPL.-infORM. (fH)<br />

MARCEL Dix (geb. 1975) ist<br />

wissenschaftlicher Mitarbeiter<br />

im Forschungsprogramm<br />

Industrial Software Systems<br />

am ABB Forschungszentrum<br />

in Ladenburg.<br />

ABB AG forschungszentrum Deutschland,<br />

Wallstadter Str. 59, D-68526 Ladenburg,<br />

Tel. + 49 (0) 6203 71 62 47,<br />

E-Mail: marcel.dix@de.abb.com<br />

DR. RER. POL. RALf GiTzEL<br />

(geb. 1975) ist wissenschaftlicher<br />

Mitarbeiter im<br />

Forschungsprogramm<br />

Industrial Software Systems<br />

am ABB Forschungszentrum<br />

in Ladenburg.<br />

ABB AG forschungszentrum Deutschland,<br />

Wallstadter Str. 59, D-68526 Ladenburg,<br />

Tel. +49 (0) 6203 71 61 08,<br />

E-Mail: ralf.gitzel@de.abb.com<br />

DiPL.-inG. CHRiS M. STiCH<br />

(geb. 1970) ist Gruppenleiter<br />

der Forschungsgruppe Life<br />

Cycle Science am ABB<br />

Forschungszentrum in<br />

Ladenburg.<br />

ABB AG forschungszentrum Deutschland,<br />

Wallstadter Str. 59, D-68526 Ladenburg,<br />

Tel. +49 (0) 6203 71 62 11,<br />

E-Mail: christian.stich@de.abb.com<br />

value but one that includes scenarios where we experience<br />

a lot more problems than expected. However, with life<br />

cycle plan 1, these extreme scenarios hold higher costs. It<br />

is possible that a life cycle plan comparison will not yield<br />

such definite results. In those cases, it becomes necessary<br />

to reach a decision that is based on the risk strategy of the<br />

company. For example, risk-averse plant operators will<br />

accept increased expected costs over a high value at risk.<br />

5. ConCLusions<br />

In this article, we have shown a framework for the calculation<br />

of life cycle costs for distributed control systems.<br />

Its cost model is based on industry standards and<br />

similar models in related industries. Additionally, it has<br />

been adapted to the peculiarities of the domain of process<br />

automation such as evolution and obsolescence. Our<br />

approach has been used in several pilot cases and will<br />

serve as a basis for a sales tool allowing customers to<br />

choose the solution that benefits them the most over the<br />

whole life cycle.<br />

ManuSKriPtEingang<br />

06.10.2010<br />

LitEraturE<br />

Im Peer-Review-Verfahren begutachtet<br />

[1] VDMa 34160:2006-06 Forecasting model for lifecycle costs of machines and<br />

plants. technical report, VDMa, Frankfurt, 2006<br />

[2] VDi 2884: Purchase, operating, and maintenance of production equipment<br />

using Life Cycle Costing (LCC), 2005<br />

[3] Fuller, Sieglinde, K. and Petersen, Stephen r.: Life-Cycle Costing Manual<br />

for the Federal Energy program. technical handbook 135, uS Department<br />

of Commerce, boulder, Colorado, uSa, 1995<br />

[4] Din En 60300-3-3 Dependability management – Part 3-3: application guide<br />

– Life Cycle Costing, 2004<br />

[5] Kirvin, bill: tCo – applied Methodology tools. http://amt.gartner.com/<br />

tCo/MoreabouttCo.htm, 1987, last visited 2007-12-1<br />

[6] Carpet and rug institute: understanding the real Cost of Carpet,<br />

http://www.facilitiesnet.com/bom/article.asp?id=2021, 2004, last visited<br />

2008-2-28<br />

[7] Dervisopoulos, Marina; Schatka, anne; torney, Meike; Warwela, Marc: Life<br />

Cycle Costing im Maschinen- und anlagenbau, in: industrie Management<br />

22, gito Verlag, pp. 55-58, 2006<br />

[8] Siemens: Life Cycle Cost analysis of Process auto mation Systems,<br />

technical Paper,<br />

https://www.sea.siemens.com/process/docs/tp39-6_rev2.pdf,<br />

last visited 2008-06-27<br />

[9] h auff, thomas: Prozessleitsysteme: Lebenszyklus und Qualität,<br />

<strong>atp</strong> 2006 (48), pp. 43-42, 2006<br />

[10] Peter Sandborn: trapped on technology’s trailing Edge, iEEE Spectrum<br />

4.08, 2008<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011<br />

65


impressum / vorschau<br />

impressum<br />

vorschau<br />

Verlag:<br />

Oldenbourg Industrieverlag GmbH<br />

Rosenheimer Straße 145<br />

D-81671 München<br />

Telefon + 49 (0) 89 4 50 51-0<br />

Telefax + 49 (0) 89 4 50 51-3 23<br />

www.oldenbourg-industrieverlag.de<br />

Geschäftsführer:<br />

Carsten Augsburger<br />

Jürgen Franke<br />

Hans-Joachim Jauch<br />

Publisher:<br />

Wolfgang Mönning<br />

Herausgeber:<br />

Dr. V. Huck<br />

Dr. G. Kegel<br />

Dipl.-Ing. H. Kumpfmüller<br />

Dr. N. Kuschnerus<br />

Beirat:<br />

Dr.-Ing. K. D. Bettenhausen<br />

Prof. Dr.-Ing. Ch. Diedrich<br />

Prof. Dr.-Ing. U. Epple<br />

Prof. Dr.-Ing. A. Fay<br />

Prof. Dr.-Ing. M. Felleisen<br />

Prof. Dr.-Ing. G. Frey<br />

Prof. Dr.-Ing. P. Göhner<br />

Dipl.-Ing. Th. Grein<br />

Prof. Dr.-Ing. H. Haehnel<br />

Dr.-Ing. J. Kiesbauer<br />

Dipl.-Ing. R. Marten<br />

Dipl.-Ing. G. Mayr<br />

Dr. J. Nothdurft<br />

Dr.-Ing. J. Papenfort<br />

Dr. A. Wernsdörfer<br />

Dipl.-Ing. D. Westerkamp<br />

Dr. Ch. Zeidler<br />

Organschaft:<br />

Organ der GMA (VDI/VDE-Gesellschaft<br />

Mess- und Automatisierungstechnik)<br />

und der NAMUR (Interessengemeinschaft<br />

Automatisierungs technik<br />

der Prozessindustrie).<br />

Redaktion:<br />

Gerd Scholz<br />

(verantwortlich)<br />

Telefon + 49 (0) 89 4 50 51-3 44<br />

Telefax + 49 (0) 89 4 50 51-3 23<br />

E-Mail: scholz@oiv.de<br />

Anne Hütter<br />

Telefon + 49 (0) 89 4 50 51-4 18<br />

Telefax + 49 (0) 89 4 50 51-3 23<br />

E-Mail: huetter@oiv.de<br />

Einreichung von Hauptbeiträgen:<br />

Prof. Dr.-Ing. Frank Schiller<br />

(Chefredakteur, verantwortlich für die<br />

Hauptbeiträge)<br />

Technische Universität München<br />

Lehrstuhl f. Informationstechnik<br />

in Maschinenwesen<br />

GF Automatisierungstechnik<br />

Boltzmannstraße 15<br />

D-85748 Garching bei München<br />

Telefon + 49 (0) 89 28 91 64 02<br />

E-Mail: schiller@oldenbourg.de<br />

Fachredaktion:<br />

M. Blum<br />

Prof. Dr. J. Jasperneite<br />

Dr. B. Kausler<br />

Dr. N. Kiupel<br />

Dr. W. Morr<br />

I. Rolle<br />

Bezugsbedingungen:<br />

„<strong>atp</strong> <strong>edition</strong> – Automatisierungstechnische<br />

Praxis“ erscheint<br />

monatlich mit einer Doppelausgabe im<br />

Januar/Februar und Juli/August.<br />

Bezugspreise:<br />

Abonnement (Deutschland):<br />

€ 460,– + € 30,– Versand<br />

Abonnement (Ausland):<br />

€ 460,– + € 35,– Versand<br />

Einzelheft: € 55,– + Versand<br />

Die Preise enthalten bei Lieferung<br />

in EU-Staaten die Mehrwertsteuer,<br />

für alle übrigen Länder sind es<br />

Nettopreise.<br />

Mitglieder der GMA: 30% Ermäßigung<br />

auf den Heftbezugspreis.<br />

Bestellungen sind jederzeit über den<br />

Leserservice oder jede Buchhandlung<br />

möglich.<br />

Die Kündigungsfrist für Abonnementaufträge<br />

beträgt 8 Wochen zum<br />

Bezugsjahresende.<br />

Abonnement-/<br />

Einzelheftbestellung:<br />

Leserservice <strong>atp</strong><br />

Postfach 91 61, D-97091 Würzburg<br />

Telefon + 49 (0) 931 4170-1615<br />

Telefax + 49 (0) 931 4170-492<br />

E-Mail: leserservice@oiv.de<br />

Verantwortlich für<br />

den Anzeigenteil:<br />

Marcus Plantenberg<br />

Mediaberatung<br />

pms plantenberg media service GmbH<br />

Andreas-Kasperbauer-Str. 34,<br />

85540 Haar<br />

Tel. +49 (0) 89 55 07 99 09<br />

Fax +49 (0) 89 55 07 99 08<br />

E-Mail:<br />

m.plantenberg@pms-plantenberg.de<br />

Annemarie Scharl-Send<br />

Mediaberatung<br />

sales & communications Medienagentur<br />

Kirchfeldstraße 9, 82284 Grafrath<br />

Tel. +49 (0) 8144 9 96 95 12<br />

Fax +49 (0) 8144 9 96 95 14<br />

E-Mail: ass@salescomm.de<br />

Anzeigenverwaltung:<br />

Brigitte Krawczyk<br />

Telefon + 49 (0) 89 4 50 51-2 26<br />

Telefax + 49 (0) 89 4 50 51-3 00<br />

E-Mail: krawczyk@oiv.de<br />

Druck:<br />

Druckerei Chmielorz GmbH<br />

Ostring 13<br />

65205 Wiesbaden-Nordenstadt<br />

Gedruckt auf chlor- und<br />

säurefreiem Papier.<br />

Die <strong>atp</strong> wurde 1959 als „Regelungstechnische<br />

Praxis – rtp“ gegründet.<br />

© 2011 Oldenbourg Industrieverlag<br />

GmbH München<br />

Die Zeitschrift und alle in ihr enthaltenen<br />

Beiträge und Abbildungen sind urheberrechtlich<br />

geschützt. Mit Ausnahme<br />

der gesetzlich zugelassenen Fälle ist<br />

eine Verwertung ohne Ein willigung des<br />

Verlages strafbar.<br />

ISSN 2190-4111<br />

Die AusgAbe 6 / 2011 Der<br />

erscheinT Am 6.6.2011<br />

miT folgenDen beiTrägen:<br />

Virtuelle Lösungen<br />

für den Erfolg realer Anlagen<br />

Werkstückträgertransfersysteme<br />

in der virtuellen Produktion<br />

Einsteiger: keine Angst<br />

vor SIL – IEC 61508<br />

Praxisrelevante Tests<br />

von Feldgeräten<br />

mit Profibus PA-3.02<br />

Inline-Check texturierter<br />

Kunststoffoberflächen<br />

...und vielen weiteren Themen.<br />

Aus aktuellem Anlass können sich die Themen<br />

kurzfristig verändern.<br />

Leserservice<br />

e-mAil:<br />

leserservice@oiv.de<br />

Telefon:<br />

+ 49 (0) 931 4170-1615<br />

66<br />

<strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

5 / 2011


Erreichen Sie die Top-Entscheider<br />

der Automatisierungstechnik.<br />

Sprechen Sie uns an wegen Anzeigenbuchungen<br />

und Fragen zu Ihrer Planung.<br />

Marcus Plantenberg: Tel. +49 (0) 89 55 07 99 09<br />

E-Mail: m.plantenberg@pms-plantenberg.de<br />

Annemarie Scharl-Send: Tel. +49 (0) 8144 9 96 95 12<br />

E-Mail: ass@salescomm.de


<strong>atp</strong> kompakt<br />

Methoden Verfahren Konzepte<br />

Sonderpreise<br />

für<br />

Abonnenten<br />

der <strong>atp</strong> <strong>edition</strong><br />

Die Automatisierungstechnik wird durch neue Forschungen und Entwicklungen bestimmt. Damit Ingenieure<br />

fit für ihren Job sind und die entscheidenden Trends in der Automatisierungstechnik schnell zur Hand haben,<br />

legt die Fachpublikation <strong>atp</strong> <strong>edition</strong> die Buchreihe <strong>atp</strong> kompakt auf. Alle darin enthaltenen Beiträge haben<br />

ein wissenschaftliches Gutachterverfahren durchlaufen.<br />

Herausgeber Prof. Dr.-Ing. Frank Schiller leitet am Lehrstuhl für Informationstechnik im Maschinenwesen der<br />

TU München das Fachgebiet Automatisierungstechnik.<br />

<strong>atp</strong> kompakt Band 1<br />

Erfolgreiches Engineering – Die wichtigsten Methoden<br />

Diese Ausgabe befasst sich mit den Methoden, Verfahren und Standards, die Sie in den nächsten Jahren im Engineering beschäftigen<br />

werden. Wichtige Kriterien sind die einfache Wiederverwendbarkeit von Komponenten, die Unterstützung durch geeignete Werkzeuge,<br />

die Erhöhung der Flexibilität von Anlagen sowie geeignete Modellierungs- und Gerätebeschreibungssprachen.<br />

1. Auflage 2010, 138 Seiten mit CD-ROM, Broschur, € 79,- • ISBN: 978-3-8356-3210-3<br />

Für Abonnenten<br />

€ 74,-<br />

<strong>atp</strong> kompakt Band 2<br />

Effiziente Kommunikation – Die bedeutendsten Verfahren<br />

Sie bekommen Einblick in die wachsende Bedeutung der industriellen Kommunikation und dem Wandel in der Gerätekommunikation.<br />

Einen Schwerpunkt bildet die Kommunikationstechnik in der Prozessautomatisierung mit deren besonderen Rahmenbedingungen wie<br />

dem Explosionsschutz. Die bedeutendsten Verfahren und Methoden der modernen Kommunikation werden praxisnah veranschaulicht.<br />

1. Auflage 2010, 72 Seiten mit CD-ROM, Broschur, € 59,- • ISBN: 978-3-8356-3212-7<br />

Für Abonnenten<br />

€ 54,-<br />

<strong>atp</strong> kompakt Band 3<br />

Praktische Messtechnik – Die besten Konzepte<br />

Dieser Band vermittelt wertvolles Know-how zu allen Aspekten der praktischen Messtechnik und fokussiert besonders die Prozessmesstechnik.<br />

Lernen Sie die Fortschritte in der Sensortechnik entlang der Technologie-Roadmap kennen und profitieren Sie von erstklassigen<br />

Konzepten zu kostengünstigen und effizienten Lösungen.<br />

1. Auflage 2010, 72 Seiten mit CD-ROM, Broschur, € 59,- • ISBN: 978-3-8356-3213-4<br />

Für Abonnenten<br />

€ 54,-<br />

<strong>atp</strong> kompakt Kollektion (Bände 1-3)<br />

Erfolgreiches Engineering Effiziente Kommunikation Praktische Messtechnik<br />

Mit dieser dreibändigen Kollektion zu den Themen Engineering, Kommunikation und Messtechnik erhalten Sie ein nützliches,<br />

kompakt und praxisnah aufbereitetes Kompendium zu den Kernthemen der Automatisierungstechnik. Die wertvolle Grundlage<br />

für Ihre tägliche und zukünftige Arbeit.<br />

1. Auflage 2010, ca. 282 Seiten mit CD-ROM, Broschur • € 179,- • ISBN: 978-3-8356-3221-9<br />

Für Abonnenten<br />

€ 169,-<br />

Sofortanforderung im Online-Shop www.oldenbourg-industrieverlag.de<br />

oder telefonisch +49 (0)201 / 82002-14<br />

OldenbOurg IndustrIeverlag gmbH<br />

vulkan-verlag gmbH<br />

www.oldenbourg-industrieverlag.de • www.vulkan-verlag.de

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!