09.03.2014 Aufrufe

Formelsammlung Felder und Wellen – WS10/11 - ITE

Formelsammlung Felder und Wellen – WS10/11 - ITE

Formelsammlung Felder und Wellen – WS10/11 - ITE

MEHR ANZEIGEN
WENIGER ANZEIGEN

Erfolgreiche ePaper selbst erstellen

Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.

1. Ortsvektoren<br />

x<br />

z<br />

<br />

r<br />

<strong>Formelsammlung</strong><br />

<strong>Felder</strong> <strong>und</strong> <strong>Wellen</strong> – <strong>WS10</strong>/<strong>11</strong><br />

Kartesische Koordinaten Zylinderkoordinaten Kugelkoordinaten<br />

y<br />

x<br />

z<br />

ϕ<br />

<br />

r<br />

x = R⋅cosϕ = r sinϑcosϕ<br />

y = R⋅sinϕ = r sinϑsinϕ<br />

z = z = r cosϑ<br />

2 2<br />

x + y = R = r sinϑ<br />

y<br />

arctan = ϕ = ϕ<br />

z x<br />

= z = r cosϑ<br />

2 2 2 2 2<br />

x + y + z = R + z = r<br />

2 2<br />

x + y R<br />

arctan<br />

= arctan<br />

= ϑ<br />

y z<br />

z<br />

arctan = ϕ = ϕ<br />

x<br />

R<br />

y<br />

x<br />

z<br />

<br />

r<br />

ϑ r<br />

ϕ<br />

y<br />

2. Komponenten eines Vektorfeldes<br />

x<br />

z<br />

e <br />

x<br />

e <br />

z<br />

e <br />

y<br />

y<br />

x<br />

z<br />

e <br />

z<br />

<br />

e ϕ<br />

e <br />

R<br />

y<br />

x<br />

z<br />

e r<br />

<br />

e<br />

e ϕ<br />

ϑ<br />

y<br />

<br />

A = Ae + Ae + Ae = A e + Ae + Ae = Ae + Ae + Ae<br />

x x y y z z R R ϕ ϕ z z r r ϑ ϑ ϕ ϕ<br />

x R ϕ r<br />

ϑ ϕ<br />

y R ϕ r<br />

ϑ ϕ<br />

z z r<br />

x y R r<br />

x<br />

A = A cos ϕ−A sin ϕ = A sin ϑcos ϕ+ A cos ϑcos ϕ−A sin ϕ<br />

A = A sin ϕ+ A cos ϕ = A sin ϑsin ϕ+ A cos ϑsin ϕ+ A cos ϕ<br />

A = A = A cosϑ−A sinϑ<br />

A cosϕ+ A sinϕ = A = A sinϑ+ A cosϑ<br />

-A<br />

y<br />

z z r<br />

x y z R z r<br />

x y z R z<br />

x<br />

sin ϕ+ A cos ϕ = A =<br />

A<br />

A = A = A cos ϑ−A sin ϑ<br />

A sin ϑcos ϕ+ A sin ϑsin ϕ+ A cos ϑ = A sin ϑ+ A cos ϑ =<br />

A<br />

A cos ϑcos ϕ+ A cos ϑsin ϕ−A sin ϑ = A cos ϑ−A sin ϑ =<br />

A<br />

−A sinϕ+ A cosϕ = A =<br />

A<br />

y<br />

ϕ<br />

ϕ<br />

ϕ<br />

ϑ<br />

ϕ<br />

ϑ<br />

ϑ<br />

ϑ


3. Linien-, Flächen- <strong>und</strong> Volumenelemente<br />

Kartesische Koordinaten Zylinderkoordinaten Kugelkoordinaten<br />

z<br />

z<br />

x<br />

dx<br />

z<br />

dz<br />

dy<br />

y<br />

x<br />

dz<br />

dR<br />

Rdϕ<br />

y<br />

x<br />

<br />

r<br />

rdϑ<br />

dr<br />

rsinϑdϕ<br />

y<br />

<br />

ds = exdx + eydy + ezdz = eR ⋅ dR + e<br />

ϕ<br />

⋅ Rd ϕ = er<br />

⋅ dr + eϑ<br />

⋅r dϑ<br />

<br />

<br />

+ e ⋅ dz + e ⋅r sin ϑ dϕ<br />

z<br />

ϕ<br />

<br />

= ⋅ + ⋅ = ⋅ ⋅ ϕ + ⋅ = ⋅ ⋅ ϑ ϑ ϕ<br />

<br />

+ ez<br />

⋅ dx dy + ez<br />

⋅R ⋅dR dϕ + eϑ<br />

⋅r ⋅sin ϑ dr dϕ<br />

<br />

+ eϕ ⋅r⋅dr dϑ<br />

2<br />

df ex dy dz ey dx dz eR R d dz eϕ<br />

dR dz er<br />

r sin d d<br />

2<br />

dv dx dy dz R dR d dz r sin dr d d<br />

= = ϕ = ⋅ ϑ⋅ ϑ ϕ<br />

4. Differentialoperatoren<br />

Kartesische Koordinaten Zylinderkoordinaten Kugelkoordinaten<br />

∂ψ ∂ψ ∂ψ ∂ψ 1 ∂ψ ∂ψ ∂ψ 1∂ψ 1 ∂ψ<br />

grad ψ = ex + ey + e<br />

z<br />

= eR + eϕ + e<br />

z<br />

= er<br />

+ eϑ + eϕ<br />

∂x ∂y ∂z ∂R R ∂ϕ ∂z ∂r r ∂ϑ r sinϑ ∂ϕ<br />

∂A ∂A<br />

x y ∂A A<br />

z 1 ∂ 1 ∂ ∂Az<br />

1 ∂ 2 1 ∂<br />

div A = + + = R A<br />

R<br />

+ + = r A<br />

2<br />

r<br />

+ A<br />

ϑ<br />

sinϑ<br />

∂x ∂y ∂z R ∂R R ∂ϕ ∂z r ∂r r sinϑ ∂ϑ<br />

1 ∂Aϕ<br />

+ r sin ϑ ∂ϕ<br />

ϕ<br />

( ) ( ) ( )<br />

<br />

rot A<br />

⎛ A A ⎞ ⎛<br />

z y<br />

1 A A ⎞<br />

z ϕ<br />

1 ⎡ A ⎤<br />

= e ∂ ∂<br />

<br />

x<br />

= e ∂ ∂<br />

∂<br />

∂<br />

ϑ<br />

− R<br />

= er<br />

( A<br />

ϕ<br />

sin )<br />

y z + − R z + ϑ − +<br />

⎝⎜<br />

∂ ∂ ⎠⎟<br />

⎝⎜<br />

∂ϕ ∂ ⎠⎟<br />

r sinϑ ⎣<br />

⎢∂ϑ ∂ϕ ⎦<br />

⎥<br />

⎛ A A ⎞ ⎛ A A ⎞<br />

1⎡<br />

1 A<br />

⎤<br />

∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∂<br />

− + − + − ( )<br />

+<br />

⎜ ⎝ ∂z ∂x ⎠⎟<br />

⎝⎜ ∂z ∂R ⎠⎟<br />

r ⎣<br />

⎢sinϑ ∂ϕ ∂r<br />

⎦<br />

⎥<br />

⎛ Ay A ⎞ ⎛<br />

x 1 1 A ⎞<br />

R 1<br />

Ar<br />

+ e ∂ ∂ <br />

z<br />

+ e ∂<br />

∂<br />

z ( R A<br />

ϕ) ⎡ ∂ ∂ ⎤<br />

+ eϕ ( r Aϑ)<br />

− − −<br />

⎜ x y ⎝ ∂ ∂ ⎠⎟<br />

⎜⎝R ∂R R ∂ϕ ⎠<br />

⎟<br />

r ⎢⎣∂r<br />

∂ϑ ⎥⎦<br />

x z R z r<br />

+ e<br />

y<br />

⎟<br />

+ e<br />

ϕ ⎟<br />

+ eϑ r Aϕ<br />

2 2 2 2 2<br />

∂ψ ∂ψ ∂ψ 1 ∂ ⎛ ⎞ 1 1 ⎛<br />

2<br />

⎞ 1<br />

= = ∂ψ<br />

R ∂ψ ∂ψ ∂<br />

= ∂ψ<br />

r<br />

∂ ⎛ ⎞<br />

Δψ + +<br />

2 2 2 + +<br />

2 2 2 2 +<br />

2<br />

∂ψ<br />

∂x ∂y ∂z R ∂R⎜⎝ ∂R⎠⎟<br />

R ∂ϕ ∂z r ∂r⎝⎜<br />

∂r⎠⎟<br />

⎜sinϑ r sinϑ∂ϑ⎜⎝<br />

∂ϑ⎠⎟<br />

2<br />

1 ∂ψ<br />

+ r<br />

2 sin<br />

2 2<br />

ϑ∂ϕ


5. Maxwellgleichungen in allgemeingültiger Form<br />

6. Materialgleichungen<br />

7. Kräfte <strong>und</strong> Momente<br />

i<br />

div D = ρ<br />

rot H = J + D<br />

<br />

i<br />

⎛ ⎞ <br />

D df = ρ dv H ds = ⎜J + D df<br />

⎜⎝ ⎠⎟<br />

∫<br />

∫ ∫ ∫<br />

<br />

al lg emein : D = ε E + P B = μ H + M<br />

0 0<br />

<br />

für lineare, isotrope D = εε<br />

0 rE B = μμ<br />

0 rH<br />

<br />

Medien: P = χ ε E M = χ ⋅H<br />

el 0 m<br />

el r m r<br />

<br />

F = Q⋅E F = Q⋅ v×<br />

B<br />

Kraft zwischen<br />

zwei Ladungen<br />

( )<br />

mit χ = ε - 1 mit χ = μ - 1<br />

<br />

( )<br />

<br />

= ⋅A⋅ J×<br />

B<br />

( )<br />

1 QQ<br />

1 2<br />

<br />

<br />

F = e<br />

2 r<br />

= I ( × B)<br />

4πε<br />

r<br />

<br />

<br />

Dipolmoment: p = Q⋅d m = N⋅A⋅I⋅n<br />

<br />

<br />

Drehmoment: T = p× E T = m × B<br />

8. Grenzflächen<br />

i<br />

<br />

rot E = - B div B = 0<br />

d <br />

E ds = - B df B df = 0<br />

dt<br />

<br />

∫<br />

∫ ∫<br />

σ<br />

= D - D J = H - H , J ⊥(H - H )<br />

n2 n1 f t2 t1 f t2 t1<br />

E = E B = B<br />

t2 t1 n2 n1<br />

9. Feldenergiedichte<br />

1 1 <br />

al lg emein : w<br />

e<br />

= E ⋅D w<br />

m<br />

= H ⋅B<br />

2 2<br />

1 <br />

2 1 <br />

2<br />

für lineare, isotrope Medien: w<br />

e<br />

= ε E w<br />

m<br />

= μ H<br />

2 2<br />

∫<br />

Gesamtenergie W = w dv W = w dv<br />

e e m m<br />


10. Skalarpotential<br />

r2<br />

<br />

Elektrostatik: Φ r - Φ r = - E ds E = - grad Φ<br />

( ) ( )<br />

el 2 el 1 el<br />

<br />

Magnetostatik: Φ r - Φ r = - H ds H = - grad Φ<br />

( ) ( )<br />

r1<br />

r2<br />

MP 2 MP 1 MP<br />

<br />

1 ρ( r' )<br />

Coulomb integral : Φ( r ) = dv'<br />

4πε<br />

∫ <br />

r - r'<br />

ρ<br />

Poisson int egral : ΔΦel<br />

= -<br />

ε<br />

Laplacegleichung : ΔΦ = 0 (für ρ = 0)<br />

el<br />

∫<br />

∫<br />

r1<br />

Partikulärlösung in kartesischen Koordinaten:<br />

[ ]<br />

[ ( ) ( )<br />

1 2 ] 3<br />

( )<br />

4<br />

( )<br />

(für α ≠ 0) Φ = a sin αx + a cos αx ⋅ a sin βy + a cos βy<br />

Partikulärlösung in Zylinderkoordinaten:<br />

αβ<br />

γ<br />

γ<br />

⋅[ a ⋅e + a ⋅e ] mit<br />

γ = α + β<br />

z - z 2 2 2<br />

5 6<br />

(für γ ≠ 0) Φ = [ a J ( γR ) + a N ( γR)<br />

] ⋅[ a sin( m ϕ) + a cos( mϕ)<br />

]<br />

Partikulärlösung in Kugelkoordinaten:<br />

(für <br />

γm 1 m 2 m 3 4<br />

⋅[ a sinh( γz ) + a cosh( γz<br />

)]<br />

m<br />

m<br />

5 6<br />

mit J : Besselfunktion 1. Art<br />

N<br />

: Besselfunktion 2. Art (Neumann)<br />

1<br />

-( +1) m m<br />

- )<br />

m<br />

= ⎡<br />

<br />

<br />

≠ Φ a<br />

1<br />

r + a<br />

2<br />

r ⎤<br />

[ a3 P (cos ) + a4<br />

Q (cos )]<br />

2<br />

⎣<br />

⎦<br />

⋅ ⋅<br />

<br />

ϑ ⋅<br />

<br />

ϑ<br />

⋅[ a sinm ( ϕ) + a cosm ( ϕ)<br />

]<br />

5 6<br />

m<br />

mit P<br />

<br />

: zugeordnete Legendrepolynome 1. Art<br />

Q<br />

m<br />

<br />

: zugeordnete Legendrepolynome 2. Art<br />

<strong>11</strong>. Vektorpotential<br />

<br />

Vektorpotential:<br />

rot A = B<br />

<br />

Coulomb-Eichung: div A = 0<br />

" Poissongleichung " : ΔA = - μ⋅J ΔA = - μ⋅J ΔA = - μ⋅J<br />

x x y y z z<br />

"Coulomb int egral " :<br />

J(r')<br />

(Das Volumen v' muss A <br />

( μ<br />

r ) =<br />

alle Ströme beinhalten)<br />

4 π<br />

∫ dv' r - r'<br />

<br />

<br />

μ J(r') × (r - r')<br />

Gesetz v. Biot-Savart: B( r ) =<br />

3<br />

dv'<br />

4π<br />

∫ <br />

r - r'<br />

<br />

<br />

μI ds' μ I ds' × (r - r')<br />

für Linienleiter: A( r ) = B( r ) =<br />

3<br />

4π<br />

∫ <br />

r - r' 4π<br />

∫ <br />

r - r'


12. Das stationäre Strömungsfeld<br />

<br />

Stromdichte: J = κ E<br />

<br />

U -∫<br />

E ds<br />

elektrischer Widerstand R = = <br />

I<br />

∫ J df<br />

dw <br />

j<br />

Verlustleistungsdichte: = J ⋅ E<br />

dt<br />

13. Kapazität<br />

allgemein:<br />

⎛Q1⎞ c<strong>11</strong> ⋅ ⋅ c1n ⎛Φ1⎞<br />

⎛<br />

⎞<br />

⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅<br />

=<br />

⎟⋅<br />

⋅⎟ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅⎟<br />

Q c<br />

n<br />

n1<br />

c<br />

⎜<br />

⋅ ⋅ nn<br />

⎝ ⎟⎠ ⎜⎝<br />

⎠⎟<br />

⎝<br />

⎜Φ⎜<br />

n⎠⎟<br />

speziell:<br />

Q ∫<br />

D df<br />

für n = 2 <strong>und</strong> Q<br />

1<br />

= -Q<br />

2<br />

= Q: C = = <br />

U<br />

<br />

- E ds<br />

Energie allgemein:<br />

⎛c<strong>11</strong> ⋅ ⋅ c1n ⎞ ⎛Φ1<br />

⎞<br />

1<br />

⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ W<br />

el<br />

= ( Φ1,....,<br />

Φn<br />

) ⋅ ⎜ ⋅⎜ 2<br />

⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ cn1 c<br />

⎜<br />

⎝ ⋅ ⋅<br />

nn⎠⎟<br />

⎜Φ⎜<br />

⎝ n⎠⎟<br />

Energie speziell:<br />

1<br />

für n = 2 <strong>und</strong> Q<br />

1<br />

= -Q<br />

2<br />

= Q: W<br />

el<br />

=<br />

2<br />

C ⋅ U<br />

14. Induktivität<br />

⎛L<strong>11</strong> ⋅ ⋅ L1n ⎞ ⎛I1<br />

⎞<br />

1<br />

⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅<br />

Energie: W<br />

m<br />

= ( I<br />

1,...., In)<br />

⋅<br />

⋅<br />

2<br />

⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ Ln1 L ⎜<br />

nn<br />

I<br />

⎝ ⋅ ⋅ ⎠⎟ ⎝ ⎜ n⎠⎟<br />

1 2<br />

für n = 1: W<br />

m<br />

= L ⋅ I<br />

2<br />

1 2 1<br />

2<br />

für n = 2: W<br />

m<br />

= L<strong>11</strong> ⋅I 1<br />

+ L12I1I 2<br />

+ L22 ⋅I2<br />

2 2<br />

<br />

Nk ⋅Φm,ik μ ds<br />

i<br />

dsk<br />

Gegeninduktivität: L<br />

ik<br />

= = (für dünne Leiter)<br />

I 4π<br />

∫∫ <br />

r - r<br />

(a)<br />

äußere Selbstinduktivität: L =<br />

Magnetischer Fluss:<br />

N ⋅Φ<br />

I<br />

<br />

Φ = B dA<br />

m,ik<br />

∫∫<br />

(A k )<br />

m,ik<br />

Induktionsspannung: Uind,ik<br />

=−Nk<br />

dt<br />

i ci<br />

ck<br />

i k<br />

(a)<br />

i<br />

dΦ<br />

∫<br />

2


15. Maxwellgleichungen für harmonische Vorgänge<br />

<br />

div D = ρ<br />

<br />

rot H = J + j ω D<br />

<br />

rot E = - j ω B<br />

<br />

div B = 0<br />

16. Schnell veränderliche <strong>Felder</strong><br />

nicht leitende Materialien leitende Materialien<br />

<br />

2 2<br />

∂ E ∂E ∂ E<br />

Allgemein: ΔE - εμ = 0 ΔE - κμ -εμ = 0<br />

2<br />

2<br />

∂t ∂t ∂t<br />

Harmonische<br />

<br />

2 2<br />

Vorgänge:<br />

Δ E+ω εμE = 0 ΔE<br />

- jωκ<br />

μE+ ω εμ E = 0<br />

<br />

für H entsprechend<br />

<strong>Wellen</strong>zahl:<br />

Lichtgeschwindigkeit:<br />

Komplexer<br />

Poynting-Vektor:<br />

2 2 ⎛2π⎞ k = ω εμ= ⎜<br />

⎜⎝<br />

λ ⎠⎟<br />

1<br />

c = εμ<br />

<br />

S= E×<br />

H*<br />

2<br />

Zeitlicher Mittelwert 1 <br />

S = Re E × H*<br />

der Energiestromdichte : av<br />

2<br />

{ }


17. Verwendete Formelzeichen<br />

<br />

ds, df, dv<br />

Weg-, Flächen- <strong>und</strong> Volumenelemente<br />

<br />

E, D elektrische Feldstärke, Verschiebungsdichte<br />

<br />

H, B magnetische Feldstärke, Flußdichte<br />

<br />

J, Jf<br />

Stromdichte, Flächenstromdichte<br />

<br />

P, p Polarisation, elektrisches Dipolmoment<br />

<br />

M, m Magnetisierung, magnetisches Dipolmoment<br />

ε , ε<br />

Dielektrizitätskonstante, -zahl<br />

0 r<br />

μ , μ<br />

Permeabilitätskonstante, -zahl<br />

0 r<br />

χ , χ<br />

elektrische, magnetische Suszeptibilität<br />

el<br />

ik<br />

m<br />

Q<br />

Ladung<br />

<br />

Länge<br />

A<br />

Fläche<br />

N<br />

Windungszahl<br />

U, I Spannung, Strom<br />

R<br />

Widerstand<br />

C, L Kapazität, Induktivität<br />

c<br />

ik,L<br />

<br />

n<br />

<br />

T<br />

σ<br />

Influenzkoeffizienten, Induktionskoeffizienten<br />

Normalenvektor<br />

Drehmoment<br />

Flächenladungsdichte<br />

w, W Energiedichte, Energie<br />

Φel<br />

elektrisches Potential<br />

<br />

r, d Richtungs-, Abstandsvektor<br />

<br />

A<br />

magnetisches Vektorpotential<br />

κ<br />

elektrische Leitfähigkeit<br />

Φ Φ Φ<br />

(a)<br />

i, ,<br />

m<br />

innerer, äußerer magnetischer Fluß<br />

ω<br />

Kreisfrequenz<br />

k<br />

<strong>Wellen</strong>zahl<br />

c, λ<br />

Lichtgeschwindigkeit, <strong>Wellen</strong>länge<br />

<br />

S<br />

komplexer Poyntingvektor<br />

<br />

S<br />

Zeitlicher Mittelwert der Energiestromdichte<br />

av

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!