27.04.2014 Aufrufe

Vorlesung Chemie für Mediziner: Formeln OC - Leipzig-Medizin.de

Vorlesung Chemie für Mediziner: Formeln OC - Leipzig-Medizin.de

Vorlesung Chemie für Mediziner: Formeln OC - Leipzig-Medizin.de

MEHR ANZEIGEN
WENIGER ANZEIGEN

Erfolgreiche ePaper selbst erstellen

Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.

<strong>Vorlesung</strong> <strong>Chemie</strong> <strong>für</strong> <strong><strong>Medizin</strong>er</strong>: <strong>Formeln</strong> <strong>OC</strong><br />

1<br />

In diesem Dokument sind die wichtigsten <strong>Formeln</strong> <strong>de</strong>r <strong>Vorlesung</strong> zusammengestellt, die man <strong>für</strong> die<br />

Klausur kennen sollte. Die Zusammenstellung erhebt keinen Anspruch auf Vollständigkeit.<br />

Entschei<strong>de</strong>nd <strong>für</strong> die Klausuren ist die <strong>Vorlesung</strong>.<br />

Fehlerhinweise bitte an: strater@bbz.uni-leipzig.<strong>de</strong><br />

1.4.3.2 Cyclisch konjugierte π-Systeme (Aromatizität und Mesomerie)<br />

=<br />

Benzol<br />

mehrkernige Aromaten:<br />

Naphthalin<br />

Anthracen<br />

2.1 Gesättigte und ungesättigte Kohlenwasserstoffe<br />

Methan bis Hexan<br />

Cyclopropan bis Cyclohexan<br />

Ethen bis Hexen<br />

Ethin (Azetylen) bis Hexin<br />

2.1.3 Aromatische Kohlenwasserstoffe<br />

CH 3 CH 3<br />

CH 3<br />

Benzol Toluol ortho-Xylol<br />

Naphthalin (10 π) Anthracen (14 π) Phenanthren (14 π)<br />

Pyren<br />

davon abgeleitet: Benz[a]pyren, starkes Cancerogen


2<br />

2.2.1 Fünfringheterozyklen<br />

N<br />

H<br />

O S O N<br />

H<br />

Pyrrol Furan Thiophen Tetrahydrofuran<br />

Pyrrolidin<br />

N<br />

S<br />

N<br />

N<br />

N<br />

Indol<br />

(Teil d. Tryptophans)<br />

Imidazol<br />

(Histidine)<br />

Thiazol<br />

2.2.2 Sechsringheterozyklen<br />

N<br />

N<br />

N<br />

N<br />

N<br />

N<br />

N O N<br />

H<br />

Pyridin Pyrimidin Purin Tetrahydropyran Piperidin<br />

2.3.1 Alkohole<br />

H 3 C-OH H 3 C-CH 2 -OH H 3 C-CH 2 -CH 2 -OH<br />

Methanol Ethanol Propanol etc. bis Hexanol<br />

HO-CH 2 -CH 2 -OH<br />

HO-CH 2 -CH(OH)-CH 3<br />

1,2-Ethandiol = (Ethylen)-Glycol<br />

1,2-Propandiol<br />

etc., z.B. Cyclohexanol<br />

HO-CH 2 -CH(OH)-CH 2 -OH<br />

1,2,3-Propantriol, Glycerin<br />

HO<br />

CH 2<br />

OH<br />

HC<br />

HC<br />

HC<br />

CH<br />

OH<br />

OH<br />

OH<br />

D-Sorbitol<br />

D-Sorbit<br />

süßer Geschmack<br />

CH 2<br />

OH<br />

einfach merken als Reduktionsprodukt <strong>de</strong>r D-Glucose<br />

Al<strong>de</strong>hydgruppe -> Alkoholgruppe


2.3.2 Phenole<br />

OH<br />

OH<br />

OH<br />

OH<br />

OH<br />

3<br />

OH<br />

Phenol<br />

"Carbolsäure"<br />

(5%ige wässr. Lsg.)<br />

1,2-Dihydroxybenzol<br />

ortho-<br />

Brenzcatechin<br />

Oxidation<br />

1,3-Dihydroxybenzol<br />

meta-<br />

Resorcin<br />

OH<br />

1,4-Dihydroxybenzol<br />

Hydrochinon<br />

Oxidation<br />

O<br />

keine Oxidation möglich<br />

O<br />

O<br />

1,2-Benzochinon<br />

2.4 Ether<br />

H 3 C-O-CH 3 Dimethylether<br />

(C 2 H 5 ) 2 O Diethylether, "Ether"<br />

O<br />

para-Chinon<br />

O<br />

O O O O<br />

Epoxi<strong>de</strong><br />

Tetrahydrofuran<br />

Tetrahydropyran<br />

1,4-Dioxan<br />

2.6 Amine<br />

primäres Amin R-NH 2<br />

CH 3<br />

H 3<br />

C NH 2 NH 2 H 3<br />

C NH 2<br />

CH 3<br />

Methylamin Anilin t-Butylamin<br />

sekundäres Amin<br />

R<br />

N H R<br />

H 3<br />

C N CH H<br />

H<br />

3 N<br />

CH N<br />

N<br />

3<br />

H<br />

H<br />

Dimethylamin Methyl-Anilin Piperidin Pyrrolidin


4<br />

tertiäres Amin<br />

R<br />

N<br />

R<br />

R<br />

H 3<br />

C N CH 3<br />

CH 3<br />

CH 3<br />

N<br />

CH3<br />

N<br />

Trimethylamin Dimethylanilin cyclisch: Pyridin<br />

2.7.1 Al<strong>de</strong>hy<strong>de</strong> und Ketone<br />

H<br />

O<br />

H<br />

C H 3<br />

O<br />

H<br />

CHO<br />

Formal<strong>de</strong>hyd<br />

Methanal<br />

6C<br />

C<br />

5<br />

C<br />

4<br />

C<br />

3<br />

C<br />

2<br />

ε δ γ β α<br />

Acetal<strong>de</strong>hyd<br />

Ethanal<br />

O<br />

C<br />

1<br />

H<br />

Benzal<strong>de</strong>hyd<br />

aromatische Al<strong>de</strong>hy<strong>de</strong>:<br />

Ketone: all. R-C=O-R'<br />

O<br />

O<br />

O<br />

H 3<br />

C CH 3<br />

Aceton<br />

Propanon<br />

H 3<br />

C C 2<br />

H 5<br />

Methylethylketon<br />

Butanon<br />

Cyclohexanon<br />

2.7.2 Chinone<br />

O<br />

1<br />

O<br />

1<br />

O<br />

4<br />

O<br />

p-Chinon<br />

1,4-Benzochinon<br />

o-Chinon<br />

1,2-Benzochinon<br />

kon<strong>de</strong>nsierte Chinone:<br />

O<br />

O<br />

O<br />

1,4-Naphthochinon<br />

O<br />

Anthrachinon


2.8.1 Monosacchari<strong>de</strong><br />

5<br />

Triosen<br />

H<br />

O<br />

H<br />

O<br />

H<br />

OH<br />

CH 2<br />

OH<br />

HO<br />

H<br />

CH 2<br />

OH<br />

D-(+)-Glycerinal<strong>de</strong>hyd<br />

L-(-)-Glycerinal<strong>de</strong>hyd<br />

Tetrosen<br />

4 Stereoisomere als 2 Enantiomerenpaare d. Aldotetraosen<br />

H<br />

CHO<br />

OH HO<br />

CHO<br />

H<br />

HO<br />

CHO<br />

H H<br />

CHO<br />

OH<br />

H OH HO H<br />

H OH HO H<br />

CH 2<br />

OH<br />

CH 2<br />

OH<br />

CH 2<br />

OH<br />

CH 2<br />

OH<br />

D-Erythrose L-Erythrose D-Threose L-Threose<br />

Pentosen<br />

CHO<br />

CHO<br />

CH 2<br />

OH<br />

H<br />

OH<br />

CH 2<br />

O<br />

H<br />

OH<br />

H<br />

OH<br />

H<br />

OH<br />

H<br />

OH<br />

H<br />

OH<br />

H<br />

OH<br />

CH 2<br />

OH<br />

CH 2<br />

OH<br />

CH 2<br />

OH<br />

D-(-)-Ribose<br />

in RNA<br />

2-Desoxyribose<br />

in DNA<br />

D-Ribulose<br />

eine Ketose<br />

Hexosen<br />

H<br />

HO<br />

H<br />

H<br />

CHO<br />

OH<br />

H<br />

OH<br />

OH<br />

CH 2<br />

OH<br />

D-Glucose<br />

HO<br />

HO<br />

H<br />

H<br />

CHO<br />

H<br />

H<br />

OH<br />

OH<br />

CH 2<br />

OH<br />

D-Mannose<br />

Wechsel d. Konfiguration<br />

am C-2<br />

H<br />

HO<br />

HO<br />

H<br />

CHO<br />

OH<br />

H<br />

H<br />

OH<br />

CH 2<br />

OH<br />

D-Galactose<br />

am C-4<br />

HO<br />

H<br />

H<br />

1<br />

2<br />

6<br />

CH 2<br />

OH<br />

3<br />

4<br />

5<br />

O<br />

H<br />

OH<br />

OH<br />

CH 2<br />

OH<br />

D-Fructose<br />

(eine Ketose)<br />

Disacchari<strong>de</strong><br />

Saccharose: α-1,4-glykosidisch verknüpfte Glucose und Fructose<br />

Maltose: α-1,4-glykosidisch verknüpfte Glucose<br />

Lactose: β -1,4-glykosidisch verknüpfte Galactose und Glucose


Polysacchari<strong>de</strong><br />

Amylose (Teil <strong>de</strong>r Stärke): α-1,4-glykosidisch verknüpfte Glucose<br />

Glykogen: α-1,4-glykosidisch verknüpfte Glucose<br />

Cellulose: β-1,4-glykosidisch verknüpfte Glucose<br />

6<br />

2.9 Carbonsäuren und Carbonsäure<strong>de</strong>rivate<br />

Monocarbonsäuren<br />

Formel Säure Salze*<br />

HCOOH Ameisensäure (Methansäure) Formiate<br />

CH 3 -COOH Essigsäure (Ethansäure) Acetate<br />

CH 3 -CH 2 -COOH Propionsäure (Propansäure) Propionate<br />

CH 3 -(CH 2 ) 2 -COOH n-Buttersäure (Butansäure) Butyrate<br />

CH 3 -(CH 2 ) 14 -COOH Palmitinsäure Palmitate<br />

CH 3 -(CH 2 ) 16 -COOH Stearinsäure Stearate<br />

Ölsäure: einfach ungesättigt, linear, 18 C-Atome<br />

Linolsäure: zweifach ungesättigt, linear, 18 C-Atome, essentiell<br />

Linolensäure: dreifach ungesättigt, linear, 18 C-Atome, essentiell<br />

COOH<br />

COOH<br />

COOH<br />

OH<br />

COOH<br />

COOH<br />

NH 2<br />

Benzoesäure<br />

p-Aminobenzoesäure<br />

(PABS)<br />

Salicylsäure<br />

Phthalsäure<br />

HO<strong>OC</strong><br />

HO<strong>OC</strong><br />

COOH<br />

HO<strong>OC</strong><br />

Fumarsäure<br />

Maleinsäure<br />

Dicarbonsäuren<br />

und ihre Salze, viele physiol. wichtige Vertreter<br />

C-Zahl Formel Name Salze<br />

2 HO<strong>OC</strong>-COOH Oxalsäure Oxalate<br />

3 HO<strong>OC</strong>-CH 2 -COOH Malonsäure Malonate<br />

4 HO<strong>OC</strong>-(CH 2 ) 2 -COOH Bernsteinsäure Succinate<br />

5 HO<strong>OC</strong>-(CH 2 ) 3 -COOH Glutarsäure Glutarate


2.9.7 Hydroxycarbonsäuren<br />

7<br />

C H 3<br />

C H 3<br />

CH COOH<br />

OH<br />

CH CH 2<br />

-COOH<br />

OH<br />

Milchsäure, Lactate<br />

3-Hydroxybuttersäure, 3-Hydroxybutyrate<br />

H 2<br />

C<br />

OH<br />

CH COOH<br />

OH<br />

Glycerinsäure, Glycerate<br />

HC<br />

COOH<br />

OH<br />

CH 2<br />

COOH<br />

Äpfelsäure<br />

(Malate)<br />

2 Enantiomere<br />

COOH<br />

HC OH<br />

HC OH<br />

COOH<br />

Weinsäure<br />

(Tartrate)<br />

3 Stereoisomere<br />

hier gezeigt nur Mesoform<br />

COOH<br />

COOH<br />

HO<br />

CH 2<br />

C COOH<br />

CH 2<br />

Citronensäure<br />

(Citrate)<br />

HC OH<br />

HC COOH<br />

CH 2<br />

Isocitronensäure<br />

(Isocitrate)<br />

COOH<br />

COOH<br />

Salicylsäure<br />

OH<br />

COOH<br />

2.9.8 Ketocarbonsäuren<br />

C H 3<br />

O<br />

C<br />

α<br />

O<br />

H 3<br />

C C C<br />

H2<br />

COOH<br />

COOH<br />

Brenztraubensäure (Salze: Pyruvate)<br />

Acetessigsäure, β-Ketobuttersäure<br />

H 3<br />

C C C C<br />

H2<br />

O<br />

O C 2<br />

H 5<br />

"Acetessigester"<br />

Acetessigsäureethylester<br />

O<br />

H 3<br />

C C H O<br />

*<br />

β-Hydroxybuttersäureester<br />

C C<br />

H2<br />

OH<br />

O C 2<br />

H 5


2.10.2.1 Fette und Öle<br />

O<br />

8<br />

CH 2<br />

OH<br />

CH OH<br />

CH 2<br />

OH<br />

CH 2<br />

O<br />

CH O<br />

CH 2<br />

O<br />

O<br />

O<br />

O<br />

R1<br />

R2<br />

R3<br />

+<br />

R1<br />

R2<br />

R3<br />

COOH<br />

COOH<br />

COOH<br />

+ 3 NaOH<br />

∆<br />

CH 2<br />

O<br />

CH O<br />

CH 2<br />

O<br />

CH 2<br />

OH<br />

CH OH<br />

CH 2<br />

OH<br />

Fett Glycerin Seifen<br />

O<br />

O<br />

R1<br />

R2<br />

R3<br />

+<br />

R1-COO - Na +<br />

R2-COO - Na +<br />

R3-COO - Na +<br />

2.11 Aminosäuren, Pepti<strong>de</strong> und Polypepti<strong>de</strong><br />

H<br />

CH 3<br />

N H 2<br />

C<br />

COOH<br />

N H 2<br />

C<br />

COOH<br />

H<br />

Glycin<br />

H<br />

Alanin<br />

Cystein kann Disulfi<strong>de</strong> bil<strong>de</strong>n<br />

2<br />

COOH<br />

H 2<br />

N C H<br />

H 2<br />

C<br />

SH<br />

Oxidation<br />

-2H<br />

Reduktion<br />

+ 2H<br />

H 2<br />

N C<br />

H 2<br />

C<br />

COOH<br />

H<br />

S<br />

N H 2<br />

S<br />

COOH<br />

C H<br />

CH 2<br />

L-Cystein<br />

Polypepti<strong>de</strong><br />

R1<br />

N H 2<br />

O<br />

OH<br />

+<br />

N H 2<br />

R2<br />

O<br />

OH<br />

L-Cystin<br />

Disulfidbrücke<br />

- H 2<br />

O<br />

N H 2<br />

R1<br />

O<br />

H<br />

N<br />

R2<br />

COOH<br />

2.9.5 Carbonsäureami<strong>de</strong><br />

cycl. Ami<strong>de</strong> = Lactame:<br />

N-terminales<br />

En<strong>de</strong><br />

C-terminales<br />

En<strong>de</strong><br />

O<br />

NH<br />

O<br />

N<br />

H<br />

β-Lactam<br />

in Penicillin<br />

γ-Lactam

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!