09.05.2014 Aufrufe

„Exotische“ funktionelle Gruppen - Institut für Organische Chemie

„Exotische“ funktionelle Gruppen - Institut für Organische Chemie

„Exotische“ funktionelle Gruppen - Institut für Organische Chemie

MEHR ANZEIGEN
WENIGER ANZEIGEN

Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.

YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.

<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

<strong>„Exotische“</strong> <strong>funktionelle</strong> <strong>Gruppen</strong><br />

in der organischen <strong>Chemie</strong><br />

und in der Natur (Beispiele)<br />

H. Hönig<br />

Wirkstoffe aus dem Pflanzen- und Tierreich:<br />

Abwandlung und Nutzung<br />

LV 641.271 (V 2011.1)<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

1


<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

Beispiele: Sauerstoff-Verbindungen<br />

Acetal<br />

O<br />

O<br />

Aggregationspheromon des Kiefernborkenkäfers<br />

(-)-1S-Frontalin<br />

(-)-1S: RN 28401-39-0<br />

(+)-1R: RN 57917-96-1<br />

HO<br />

O<br />

O<br />

OH<br />

O -<br />

HO<br />

HO<br />

OH<br />

H<br />

N<br />

N<br />

H<br />

NH 2<br />

+<br />

Nervengift U.a. aus Kugelfischen (Fugu), eig. Stoffwechselprodukt<br />

des Bakteriums Shewanella alga<br />

Tetrodotoxin<br />

RN 4368-28-9<br />

EC: 224-458-8<br />

Orthoester<br />

H<br />

O<br />

O<br />

O<br />

H<br />

H<br />

H<br />

Huratoxin<br />

RN 33465-16-6<br />

O<br />

O<br />

OH<br />

HO<br />

OH<br />

Aus dem Sandbüchsenbaum, Hura crepitans<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

2


<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

Beispiele: Sauerstoff-Verbindungen<br />

O<br />

O<br />

H<br />

Aus dem Strauch Artemisia annua, Antimalariamittel<br />

O<br />

H<br />

O<br />

H<br />

Peroxid<br />

O<br />

Artemisinin<br />

Qinghaosu<br />

RN 63968-64-9<br />

Aus dem Wurmsamenöl des wohlriechenden<br />

Gänsefußes, Chenopodium ambrosioides<br />

O O<br />

Ascaridol<br />

RN 512-85-6<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

3


<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

Beispiele: Sauerstoff-Verbindungen<br />

Carbonat<br />

OH<br />

H<br />

O<br />

O<br />

HO<br />

O<br />

H<br />

OH<br />

(-)-Phomoxin<br />

RN 625835-59-8<br />

Aus Eupencillium ssp<br />

Ozonid<br />

H<br />

H<br />

O<br />

O O<br />

Ein Greis- bzw. Kreuzkraut<br />

O<br />

aus Senecio selloi<br />

RN 641637-83-4<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

4


<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

Beispiele: Stickstoff-Verbindungen<br />

O<br />

N<br />

O N -<br />

-<br />

N -<br />

O<br />

Zn 2+<br />

Aus dem leuchtend gelben<br />

Mittelmeerschwamm Clathrina clathrus,<br />

antimycotisch z.B. gegen Candida<br />

albicans, hat Kalknadeln<br />

Amidin<br />

N -<br />

O<br />

Clathridin (Zn-Komplex)<br />

RN 122759-55-1<br />

Zn-Komplex: RN 122780-90-9<br />

N<br />

2<br />

N H 2<br />

NH<br />

H<br />

O<br />

OH<br />

Aus dem kriechenden Indigo, Indigofera<br />

spicata, lebertoxisch und teratogen<br />

Indospicin<br />

RN 16377-00-7<br />

NH 2<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

5


<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

Azo-Verb.<br />

Beispiele: Stickstoff-Verbindungen<br />

N<br />

N +<br />

NH 2<br />

O -<br />

Azoxybacilin<br />

RN 157998-96-4<br />

O<br />

OH<br />

Stark antifungal, aus Kulturen von<br />

Bacillus cereus<br />

N<br />

N<br />

O -<br />

N +<br />

Calvatsäure<br />

RN 54723-08-9<br />

Diazo(nium)-Verb.<br />

N H 2<br />

O<br />

Cl -<br />

N +<br />

N<br />

O<br />

OH<br />

Pyridazomycin<br />

RN 115920-43-9<br />

NH 2<br />

O<br />

OH<br />

N -<br />

N +<br />

O<br />

O<br />

O<br />

Cremeomycin<br />

RN 11050-22-9<br />

Antitumor-Aktivität, aus dem<br />

Bovist Calvatia lilacina<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

OH<br />

antifungal, aus Kulturen von<br />

Streptomyces violaceoniger<br />

Antitumor-Aktivität, aus<br />

Streptomyces cremeus<br />

6


<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

Beispiele: Stickstoff-Verbindungen<br />

Hydrazid<br />

HO<br />

NH<br />

NH<br />

O<br />

O<br />

Aus dem Zuchtchampignon<br />

Agaricus bisporus<br />

Agaritin<br />

RN 2757-90-6<br />

N H 2<br />

OH<br />

(Hydrazon)<br />

N<br />

H<br />

N<br />

N<br />

Agaricon<br />

RN 99280-73-6<br />

O<br />

Aus dem Carbolegerling<br />

Agaricus xanthoderma<br />

(Carbodiimid)<br />

N N<br />

Aus dem Pfahlrohr<br />

Arundo donax<br />

aus dem Pfahlrohr<br />

RN 52199-12-9<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

7


<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

HO<br />

Guanidin<br />

O<br />

O<br />

OH<br />

Beispiele: Stickstoff-Verbindungen<br />

O -<br />

HO<br />

HO<br />

OH<br />

Tetrodotoxin<br />

RN 4368-28-9<br />

EC: 224-458-8<br />

N H 2<br />

H<br />

N<br />

N<br />

H<br />

HO<br />

NH 2<br />

+<br />

N<br />

Cl N<br />

Girollin<br />

H<br />

RN 110883-46-0<br />

Nervengift U.a. aus Kugelfischen (Fugu), eig. Stoffwechselprodukt<br />

des Bakteriums Shewanella alga<br />

NH 2<br />

Aus dem Meeresschwamm<br />

Pseudaxinyssa (= cymbastela)<br />

cantharella.<br />

HN<br />

NH 2<br />

NH 2<br />

NH<br />

Agmatin<br />

RN 306-60-5<br />

EC 206-187-7<br />

Durch Decarboxylierung von Arg.<br />

Aus Mutterkorn, einer Asteraceae,<br />

der Seeanemone Anthopleura<br />

japonica und Heringssamen.<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

8


<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

Beispiele: Stickstoff-Verbindungen<br />

N<br />

CH 2<br />

OH<br />

Aus dem Deuteromyceten<br />

Spaerellopsis filum; antibiotisch.<br />

Isonitril<br />

O<br />

HO<br />

H<br />

HO<br />

C H 2<br />

N<br />

Darlucin A<br />

RN 162341-15-3<br />

O<br />

O<br />

N<br />

CH 2<br />

Trichoviridin<br />

Isonitrin C<br />

RN 56283-32-0<br />

OH<br />

Aus Penicillium- und Aspergillus-<br />

Arten.<br />

H<br />

N CH 2<br />

Aus dem Meeresschwamm<br />

H<br />

Axinella cannabina.<br />

Axisonitril II<br />

RN 55907-33-0<br />

Azid ??<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

9


<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

Beispiele: Stickstoff-Verbindungen<br />

O<br />

Nitril<br />

Br<br />

HO<br />

HO<br />

Br<br />

N<br />

Aus dem Goldschwamm,<br />

Aplysina aerophoba,<br />

aus dem Mittelmeer<br />

(+)-Aeroplysinin 1<br />

RN 28656-91-9<br />

Aziridin<br />

N<br />

O<br />

OH<br />

Azirinomycin<br />

RN 31772-89-1<br />

HO<br />

O<br />

O<br />

Antibiotikum aus Streptomyceten<br />

N<br />

OH<br />

OH<br />

Aus einem Amycolatopsis-Stamm<br />

O<br />

OH OH O<br />

Azicemicin A<br />

RN 154163-93-6<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

10


<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

Beispiele: Stickstoff-Sauerstoff<br />

Sauerstoff-Verbindungen<br />

N OH<br />

Oxim<br />

O -<br />

N + O<br />

O<br />

FK-409<br />

RN 92454-60-9<br />

NH 2<br />

Aus Streptomycetes griseosporeus, setzt in vivo<br />

NO frei; Angina pectoris-Behandlung?<br />

Urethan<br />

Carbamat<br />

H<br />

N<br />

O<br />

OH<br />

H<br />

Aus Streptomycetes viridochromogenes,<br />

polymerisiert leicht<br />

O<br />

Streptazolin<br />

RN 80152-07-4<br />

Cyanat ??<br />

Isocyanat ??<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

11


<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

Beispiele: Stickstoff-Sauerstoff<br />

Sauerstoff-Verbindungen<br />

O<br />

O<br />

N H 2<br />

NH<br />

NH 2<br />

Albizziin<br />

RN 1483-07-4<br />

OH<br />

Aus den Samen von<br />

Albizia julibrissin<br />

(Seidenrosenbaum)<br />

Harnstoff<br />

N H 2<br />

NH<br />

H<br />

N<br />

O<br />

N<br />

O<br />

H<br />

Allantoin<br />

RN 97-59-6<br />

EC 202-592-8<br />

O<br />

Abbauprodukt des Purin-<br />

Stoffwechsels; S-Form aus<br />

Platanus orientalis<br />

N H 2<br />

O<br />

NH<br />

NH 2<br />

O<br />

L-Citrullin<br />

(2S) = L: RN 372-75-8<br />

D (= 2R): RN 13594-51-9<br />

DL: RN 627-77-0<br />

EINECS: 206-759-6<br />

OH<br />

Im Harnstoffcyclus, aus dem<br />

Saft der Wassermelone<br />

Citrullus vulgaris<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

12


<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

Beispiele: Stickstoff-Schwefel<br />

Schwefel-Verbindungen<br />

O<br />

S<br />

N<br />

Sulforaphan<br />

RN 4478-93-7<br />

C<br />

S<br />

U.a. aus Brokkoli<br />

Isothiocyanat,<br />

Senföl<br />

O<br />

S<br />

O<br />

Erysolin<br />

RN 504-84-7<br />

N<br />

C<br />

S<br />

Aus Erysimum<br />

perovskianum<br />

(Goldrush, ein<br />

Schöterich)<br />

N<br />

C<br />

S<br />

Isopropylsenföl<br />

RN 2253-73-8<br />

Aus Kren , Amoracia ssp<br />

Thiocarbamat ??<br />

Thiocyanat ??<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

13


<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

Phosphor-Verbindungen<br />

Phosphat<br />

O HO<br />

OH<br />

O OH P P<br />

O<br />

P HO O<br />

O OH<br />

HO O<br />

HO O<br />

O OH<br />

P O<br />

P<br />

O OH OH<br />

P HO O<br />

HO<br />

O<br />

Phytinsäure<br />

RN 83-86-3<br />

Myo-Inosit-Derivat aus Obst und<br />

Getreide; Wachstumsfaktor,<br />

Beschleuniger der Sauerstoff-Abgabe aus<br />

Hämoglobin.<br />

O<br />

O<br />

P<br />

O<br />

O<br />

H<br />

O<br />

O<br />

Cyclophostin<br />

RN 144773-26-2<br />

Insektizid aus den Kulturen von<br />

Streptomyces lavedulae. Einer der<br />

wirksamsten Acetylcholin-Esterase-Hemmer<br />

von Hausfliegen (I 50 = 7.6 * 10 -10 M)<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

14


<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

Phosphor-Verbindungen<br />

Phosphonat<br />

HO<br />

O<br />

P<br />

HO<br />

Ciliatin<br />

RN 2041-14-7<br />

NH 2<br />

Aus Seeanemonen, Rinderhirn und<br />

Mycobakterien.<br />

HO<br />

O<br />

P<br />

O<br />

HO H H<br />

Fosfomycin<br />

Phosphomycin<br />

RN 23155-02-4<br />

EC 245-463-1<br />

Antibiotikum aus Streptomyceten und<br />

Pseudomonaden.<br />

Phosphinat<br />

O<br />

P<br />

HO<br />

N H 2<br />

Phosphinotricin<br />

(S): RN 35597-44-5<br />

(±), NH 4<br />

-Salz: Basta; RN 77182-82-2<br />

O<br />

OH<br />

Aus Streptomyces viridochromogenes.<br />

Antibakteriell, antifungal, herbizid.<br />

Phosphit ??<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

15


<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

Sulfon<br />

O<br />

S S S<br />

S S<br />

O<br />

Dysoxysulfon<br />

RN 125292-92-4<br />

Schwefel-Verbindungen<br />

O<br />

O<br />

Wirksames Prinzip aus den Teeblättern von<br />

Dysoxylum richii gegen Schmerzen (Fidji)<br />

O<br />

S<br />

NH 2<br />

OH<br />

Alliin<br />

RN 556-27-4<br />

EINECS 209-118-9<br />

O<br />

U.a. im Zwiebel<br />

Allium cepa<br />

Sulfoxid<br />

H<br />

N<br />

S<br />

O<br />

OH<br />

U.a. aus Rotalgen der<br />

Gattung Chondria<br />

O<br />

Chondrin<br />

RN 23652-74-6<br />

. .<br />

Xanthogenat ??<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

16


<strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>Organische</strong> <strong>Chemie</strong><br />

Schwefel-Verbindungen<br />

Sulfonat<br />

O<br />

OH<br />

S<br />

H 2 N<br />

O<br />

Taurin<br />

RN 107-35-7<br />

EC 203-483-8<br />

Ca-, Mg- und Zn-Modulator,<br />

weit verbreitet im Säugetier-<br />

Metabolismus<br />

Sulfat<br />

HO<br />

O OH<br />

N<br />

N<br />

O<br />

OH<br />

O H OH<br />

S<br />

O O - Dictyodendrin B<br />

Na + RN 510709-69-0<br />

OH<br />

Marines Alkaloid; Synthese: A. Fürstner<br />

Disulfid<br />

S<br />

S<br />

H<br />

O<br />

Liponsäure<br />

Thioctansäure<br />

RN 62-46-4<br />

EINECS 200-534-6<br />

OH<br />

Sehr verbreitet als Wachstumsfaktor in<br />

Mikroorganismen; zur Behandlung von<br />

Schwermetallvergiftungen und Lebererkrankungen<br />

Sulfit ??<br />

Professor H. Hönig Horst Cerjak, 19.12.2005<br />

Funktionelle <strong>Gruppen</strong> SS 2011<br />

17

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!