30.08.2014 Aufrufe

Einführung Messtechnik - Centre of Structure Technologies

Einführung Messtechnik - Centre of Structure Technologies

Einführung Messtechnik - Centre of Structure Technologies

MEHR ANZEIGEN
WENIGER ANZEIGEN

Erfolgreiche ePaper selbst erstellen

Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.

Toolskurs<br />

Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

Thomas Heinrich<br />

IMES-ST<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 1


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

Wozu messen (im Composite-Labor)?<br />

• Verifikation von Simulationen<br />

• Materialprüfung<br />

• Steuergrössen für Regelkreise<br />

• . . .<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 2


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

Inhalt<br />

• Wozu messen wir?<br />

• Messkette<br />

• Dehnungsmessung – Sensoren<br />

• Dehnungsmessung – Dehnmessstreifen<br />

• Dehnungsmessung – Elektrischer Schaltkreis<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 3


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen wir?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Messkette<br />

• Prinzipieller Aufbau mit passiven Sensoren (Resistiv, Kapazitiv, Induktiv)<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 4


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Messkette<br />

Messfehler<br />

Jede Messung unterliegt störenden Einflüssen! Folglich weicht jeder<br />

Messwert vom effektiven IST-Wert ab.<br />

Messfehler = Zufälliger + Systematischer Messfehler<br />

Zufälliger Messfehler: ist nicht reproduzier, regellose Werteverteilung<br />

Systematische Messfehler: ergibt reproduzierbare Messwertabweichung<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 5


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Messkette<br />

• Fehleranfälligkeit<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 6


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Messkette<br />

Messfehler<br />

• Bei mehreren Messgrössen lässt sich die Unsicherheit der Ausgangsgrösse<br />

mittels der Fehlerfortpflanzungs-Regeln berechnen.<br />

• Für das Abschätzen der Messunsicherheit der gesamten Messkette kann das<br />

Verfahren nach GUM verwendet werden.<br />

GUM - Guide to the Expression <strong>of</strong> Uncertainty in Measurement;<br />

ISO/IEC Guide 98-3:2008<br />

Guide to the expression <strong>of</strong> uncertainty in measurement:<br />

www.bipm.org/utils/common/documents/jcgm/JCGM_100_2008_E.pdf<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 7


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Messkette<br />

• Systematische Messfehler<br />

• Sensor: Montage + Anschluss<br />

Korrekte Montage<br />

Kalte Lötstellen vermeiden<br />

• Elektromagnetische Strahlung EMV<br />

Signalkabel möglichst kurz halten und verdrillen<br />

Differenzielle Schaltung<br />

Hochwertige, geschirmte Kabel und Stecker verwenden<br />

• Temperatur<br />

Einfluss von Temperaturschwankungen ist erheblich<br />

Spezieller Schaltung- und Signalleitungsaufbau<br />

• Weitere Einflüsse (nicht abschliessend)<br />

Justierfehler, fehlende Kalibrierung, Fehlbedienung, Programmierfehler<br />

in der S<strong>of</strong>tware, Schwingungen, Feuchtigkeit, Druckschwankungen<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 8


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Messkette<br />

• Zusammenfassung<br />

• Es gibt keine absolute Messgenauigkeit. Jeder Messwert ist mir<br />

Unsicherheit behaftet.<br />

• Der zeitliche und finanzielle Aufwand wächst mit der Genauigkeit<br />

exponentiell<br />

• Folgerung<br />

• Messkette einfach halten<br />

• Möglichst kurze Verbindungskabel<br />

• Eine Messstelle genauer messen, als gefordert<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 9


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Messkette<br />

• „Klassischer“ Messaufbau im (Composite)-Labor<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 10


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Sensoren zur Dehnungsmessung<br />

• Messprinzipien<br />

• Mechanisch - Weg<br />

• Elektrisch - Ohmscher Widerstand<br />

• Optisch - Laser<br />

- Photographisch<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 11


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Sensoren<br />

• Messprinzip – Mechanisch<br />

• Weg - Messuhr, Extensometer<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 12


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Sensoren<br />

• Messprinzip – Elektrisch<br />

• Ohmscher Widerstand<br />

- Dehnmessstreifen (DMS)<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 13


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Sensoren<br />

• Messprinzip – Optisch; Laser<br />

• Faser-Bragg-Gitter - Dehnmessstreifen DMS<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Triangulation - Laserscanner<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 14


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Sensoren<br />

• Messprinzip – Optisch / Kamera<br />

• 3D-Digitalisierer<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 15


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Dehnmessstreifen - DMS<br />

• Bewährtes und verbreitetes Messverfahren (pat. 1938)<br />

• Einfaches Funktionsprinzip<br />

• Prinzipiell einfache Anwendung<br />

• Breites Einsatzspektrum<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 16


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Aufbau<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 17


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Dehnung Definition<br />

<br />

L<br />

L 0<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 18


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Prinzip<br />

elektrischer Widerstand im Drahtleiter<br />

l l 4l<br />

R <br />

2<br />

2<br />

A D D<br />

<br />

<br />

2 <br />

Relative Widerstandsänderung<br />

R<br />

R<br />

R<br />

R<br />

<br />

l<br />

l<br />

2 <br />

l l<br />

D<br />

Querzahl : D<br />

l<br />

l<br />

Piezoresistiver Effekt Geometrischer Effekt<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

2<br />

<br />

1<br />

2<br />

K<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

R<br />

R<br />

K<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 19


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Inhalt<br />

• Dehnungsmessung<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Zweiachsiger<br />

Spannungszustand<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Beispiel; HBM 1-LY11-6/120A<br />

R<br />

R<br />

K K 2. 03<br />

R Nenn<br />

120<br />

m<br />

10C<br />

0.0108% 10.<br />

8<br />

m<br />

4<br />

R K <br />

RNenn 2.041.0810<br />

120 0.0264 26. 4m<br />

Die Widerstandsänderungen sind sehr klein.<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 20


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Wheatstonesche Brückenschaltung<br />

Ein Dehnmessstreifen ist ein Widerstand passives Bauteil.<br />

Die Widerstandsänderung kann erst durch die Integration in eine elektrische<br />

Basisschaltung (Wheatstone-Brücke) ermittelt werden.<br />

10V<br />

U<br />

A<br />

U<br />

B<br />

R1<br />

<br />

<br />

R1<br />

R2<br />

R <br />

3<br />

<br />

R R<br />

<br />

3<br />

<br />

4 <br />

120<br />

120<br />

5V<br />

0V<br />

5V<br />

U<br />

U<br />

A<br />

B<br />

<br />

1 R1<br />

<br />

<br />

4 R1<br />

R2<br />

<br />

R2<br />

R<br />

<br />

R<br />

3<br />

3<br />

R<br />

<br />

R<br />

4<br />

4<br />

<br />

<br />

<br />

R<br />

R<br />

K<br />

120<br />

120<br />

U<br />

U<br />

A<br />

B<br />

K <br />

4<br />

<br />

<br />

<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

<br />

U A = Brücken-Ausgangsspannung<br />

U B = Brücken-Versorgungsspannung<br />

0V<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 21


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Wheatstonesche Brückenschaltung<br />

• Einfache Brückenschaltung<br />

- Viertelbrücke an einem Zugstab<br />

<br />

2<br />

<br />

3<br />

<br />

4<br />

<br />

U<br />

U<br />

A<br />

B<br />

K<br />

<br />

4<br />

U<br />

<br />

l<br />

<br />

U<br />

<br />

A<br />

B<br />

4<br />

<br />

K<br />

0<br />

0 0 0<br />

1<br />

<br />

K<br />

1<br />

4<br />

U<br />

Normalspannung : <br />

n<br />

<br />

l<br />

E <br />

U<br />

U<br />

Zugkraft: F <br />

n<br />

A l<br />

E A <br />

U<br />

4<br />

E<br />

K<br />

• Charakteristika:<br />

- keine Temperaturkompensation<br />

- keine Kontrolle der Spannungsrichtung<br />

- einfacher Aufbau<br />

A<br />

B<br />

A<br />

B<br />

4<br />

E A<br />

K<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 22


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Wheatstonesche Brückenschaltung<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Beispiel; HBM 1-LY11-6/120A<br />

K 2.04 R Nenn<br />

120<br />

m<br />

0.0108%<br />

108<br />

m<br />

R<br />

R<br />

K<br />

R<br />

K R <br />

4.999449V<br />

120.0264<br />

551V<br />

120<br />

5V<br />

10V<br />

R<br />

R<br />

2.04 1.0810<br />

26.4m<br />

4<br />

120<br />

U<br />

U<br />

U<br />

A<br />

A<br />

A<br />

K<br />

U<br />

B<br />

<br />

1<br />

<br />

2<br />

<br />

3<br />

<br />

4<br />

<br />

4<br />

2.04<br />

10V<br />

(0.000108<br />

0 0 0)<br />

4<br />

551V<br />

120<br />

120<br />

0V<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 23


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Wheatstonesche Brückenschaltung<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Temperaturproblematik<br />

Viertelbrücke<br />

<br />

‘‘<br />

<br />

Total<br />

<br />

Spannung<br />

<br />

Temperatur<br />

<br />

T<br />

<br />

<br />

U<br />

U<br />

A<br />

B<br />

<br />

K<br />

4<br />

<br />

<br />

K<br />

4<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

T<br />

Längenausdehnungskoeffizient α:<br />

Stahl: 13•10 -6 K -1<br />

Aluminium: 23•10 -6 K -1<br />

Konstantan: 15.2•10 -6 K -1<br />

CFRP q : 0.2•10 -6 K -1<br />

CFRP r : 30•10 -6 K -1 CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 24


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Wheatstonesche Brückenschaltung<br />

• Halbbrücke - Temperaturkompensation<br />

U<br />

U<br />

U<br />

U<br />

A<br />

B<br />

A<br />

B<br />

K<br />

<br />

4<br />

K<br />

<br />

4<br />

<br />

<br />

<br />

1<br />

<br />

1<br />

2<br />

<br />

1<br />

3<br />

<br />

2<br />

4<br />

<br />

<br />

2<br />

<br />

3<br />

<br />

3<br />

<br />

4<br />

<br />

4<br />

<br />

‘ ‘‘<br />

<br />

<br />

'<br />

''<br />

<br />

<br />

1<br />

3<br />

<br />

<br />

2<br />

4<br />

<br />

<br />

3<br />

2<br />

<br />

0<br />

4<br />

0<br />

U<br />

U<br />

U<br />

U<br />

A<br />

B<br />

A<br />

B<br />

<br />

<br />

K<br />

4<br />

K<br />

4<br />

<br />

<br />

<br />

1<br />

1<br />

0 0 0 <br />

'<br />

'<br />

''<br />

''<br />

<br />

• Charakteristika:<br />

- Temperaturkompensation<br />

- keine Kontrolle der Spannungsrichtung<br />

- zusätzlicher Aufwand<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 25


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

• Zweiachsiger Spannungszustand<br />

Hauptspannungsrichtungen<br />

<br />

1,2<br />

<br />

E <br />

a<br />

<br />

b<br />

<br />

c<br />

E<br />

<br />

1<br />

3 1<br />

1<br />

2<br />

3 <br />

<br />

b<br />

<br />

c<br />

arctan<br />

<br />

2<br />

a<br />

<br />

b<br />

<br />

c <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

2<br />

a<br />

<br />

b<br />

<br />

c <br />

<br />

3 <br />

2<br />

<br />

1<br />

<br />

b<br />

<br />

c<br />

3<br />

<br />

2<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 26


Einführung <strong>Messtechnik</strong><br />

• Wozu messen?<br />

• Inhalt<br />

• Messkette<br />

• Sensoren<br />

• Dehnmessstreifen<br />

• Wheatstonesche<br />

Brückenschaltung<br />

Viel Erfolg beim Messen !<br />

CENTRE OF STRUCTURE TECHNOLOGIES<br />

Thomas Heinrich<br />

18.02.2013, page 27

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!