register 601..601
register 601..601
register 601..601
Erfolgreiche ePaper selbst erstellen
Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.
A1-Spermatogonien 510<br />
A<br />
A1-Zellgruppe 118<br />
AB0-Blutgruppen 15<br />
±, Charakteristika 15<br />
±, Häufigkeit 15<br />
±, Plasmaantikörper 15<br />
±, Zuckerreste an Grundstruktur 15<br />
AB0-Blutgruppensystem 14, 66<br />
±, Antigene 14<br />
±, Antikörper 66<br />
±, Genotypen 14<br />
AB0-Blutgruppenzugehörigkeit 16<br />
AB0-System, Blutgruppenantigene<br />
72<br />
A-Bande 146<br />
ABC-Transporter 368<br />
Abdomen 297, 392<br />
±, adultes 299<br />
±, Palpation 392<br />
abdominaler Atemtyp 253<br />
Abdominalhöhle 125<br />
Abetalipoproteinämie 391<br />
Abfall 500<br />
Abfallstoffe, Sekretion 469<br />
Abfaltung 577<br />
Abflussbahn, aortale 139<br />
Abführmittel, Missbrauch 497<br />
abhängige Körperpartien 209, 225<br />
±, Durchblutung 209<br />
Ableitungen nach Einthoven 158f<br />
Ableitungen nach Goldberger 158f<br />
Ableitungen nach Wilson 158f<br />
Ableitungselektrode 155<br />
Ableitungslinie 156<br />
Abrasio 541<br />
Abstände, interkapilläre 191<br />
absteigende Hemmung 356<br />
Abstromwiderstand 197<br />
Abtreibungspille 560<br />
Abwehrreaktion 19<br />
Abwehrspannung 120<br />
Abwehrsystem 36<br />
Abwehrverhalten 118<br />
ACE-Hemmer 224, 233, 480<br />
Acetabulum 300<br />
Acetat 397, 468, 516<br />
Acetoacetat 369, 467, 478<br />
Acetylcholin 103±108, 153, 174, 207, 231,<br />
327, 343f, 346, 351, 380, 552<br />
±, Inaktivierung 105<br />
Acetylcholinesterase 105<br />
±, Hemmung 105<br />
Acetylcholinrezeptoren, muscarinische<br />
106, 112, 175<br />
± ±, Effekt 106<br />
± ±, Lokalisation 106<br />
± ±, Mechanismus 106<br />
±, nicotinische 106<br />
± ±, Effekt 106<br />
± ±, Lokalisation 106<br />
± ±, Mechanismus 106<br />
Acetyl-CoA 105, 167, 367, 467<br />
N-Acetylgalactosamin 15<br />
N-Acetylneuraminsäure 6, 328, 480<br />
Acetylsalicylsäure 25, 29, 347<br />
±, Gerinnungshemmung 29<br />
Achalasie 338<br />
Achlorhydrie 389<br />
Achondroplasie 586<br />
Achsellymphknoten 36<br />
acidophile Zellen 84<br />
Acidose 69, 273, 285, 287, 440, 482±484,<br />
496±498, 500f<br />
±, Blutparameter 501<br />
±, Blut-pH-Werte 498<br />
±, Verminderung 440<br />
±, intrazelluläre 291<br />
±, metabolische 499, 501f<br />
± ±, Blutparameter 501<br />
± ±, kompensatorische Hyperventilation<br />
501<br />
±, respiratorische 501f<br />
± ±, Blutparameter 501<br />
± ±, renale Kompensation 501<br />
± ±, Ursachen 501<br />
ACTH 21, 79, 82, 85±87, 91, 93, 448<br />
±, Bildung 86<br />
Actin 12, 150, 205<br />
Actinfilamentbündel 350<br />
Actinfilamente 22, 24, 214, 446<br />
Actinin 29<br />
Actin-Myosin-Querbrückenbildung 29<br />
Activine 551, 579<br />
Adamantoblasten 332f<br />
Adamsapfel 242<br />
Adaptation, metabolische 433<br />
Adaptationen, physiologische 432<br />
Adaptationsprozesse 432<br />
ADCC (antibody dependent cellular cytotoxicity)<br />
69<br />
Adduktorenkanal 184<br />
Adenohypophyse 79, 82±87, 89, 91, 99,<br />
319, 518<br />
±, endokrine Zellen 83<br />
±, endokrine Zelltypen 86<br />
±, Hormon produzierende Zellen 84<br />
±, Pars distalis 84, 86f<br />
±, Pars intermedia 84<br />
±, pars intermedia 86<br />
±, Pars intermedia 87<br />
±, Pars tuberalis 84<br />
Adenosin 171f, 175, 210<br />
±, chemischer Schmerzauslöser 175<br />
±, Ischämie 175<br />
Adenosinrezeptoren 171<br />
Adenylatcyclase 80f, 106, 149f, 153, 171,<br />
174, 327, 379, 555<br />
±, Aktivierung 81, 149<br />
±, b 1-Rezeptoren 106<br />
ADH (antidiuretisches Hormon) 81, 83,<br />
85, 98, 173f, 206, 223f, 434, 474, 477,<br />
479, 483, 492f, 495<br />
±, Funktion 85<br />
±, Halbwertszeit 492<br />
±, Osmolarität 98<br />
±, Stimulation der Wasserresorption 474<br />
±, Wirkung 224<br />
ADH bildende Zellen 493<br />
Adhäsiolyse 316<br />
Adhäsion 62, 557<br />
Adhäsionsmoleküle 14, 23, 45, 191<br />
±, interzelluläre 18<br />
±, Leukocyten 191<br />
ADH-Freisetzung 86, 98, 219, 223f, 483,<br />
492±494<br />
±, EZR-Volumen 493<br />
±, Hemmung 223<br />
±, Osmolarität 493<br />
±, Regulation 483, 492<br />
±, Stimulation 494<br />
±, Stimuli 224<br />
±, Störung 86<br />
Register C<br />
±, unphysiologische 491, 494<br />
±, Volumenmangel 496<br />
ADH-Sekretion, maximale 474<br />
ADH-Suppression 474<br />
Adipocyten 62, 222<br />
Adipöse, Wasseranteil 399<br />
Adipositas 286, 393, 398, 402, 404±407<br />
±, Behandlung 402<br />
±, endokrine Regelkreise 405f<br />
±, genetische Disposition 407<br />
±, Hormonspiegel 405f<br />
±, Klassifikation 398<br />
±, Leptin/BMI-Quotient 406<br />
±, monogenetische Formen 407<br />
±, Prävention 402<br />
±, Therapie 406<br />
±, Ursachen 407<br />
Adipositas-Gene 407<br />
Adipositasrisiko 407<br />
Aditus laryngis 240, 242, 334<br />
Adiuretin s. ADH<br />
Adnexe 310, 314, 534<br />
Adnexitis 534, 539<br />
ADP 23±25, 167<br />
Adrenalin 23, 25, 79±81, 83, 92±94, 96,<br />
105±107, 109, 119, 149, 153, 165f, 171,<br />
232f, 287, 439, 443, 479, 496, 552<br />
±, Blutglucose steigernde Wirkung 96<br />
±, Notfallsituationen 94<br />
±, positiv chronotrope Wirkung 119<br />
±, positiv dromotrope Wirkung 119<br />
±, positiv inotrope Wirkung 119<br />
±, zentralnervöse Wirkung 232<br />
Adrenalinfreisetzung, Auslöser 219<br />
Adrenalinumkehr 219<br />
adrenerge C1-Region 119<br />
adrenerge b 3-Rezeptoren 407<br />
adrenerge b-Rezeptoren, Fettgewebe 119<br />
a-adrenerge Rezeptoren 327, 460<br />
b-adrenerge Rezeptoren 81, 150<br />
adrenerge Zellen 93<br />
Adrenodoxin 361<br />
adrenogenitales Syndrom (AGS) 91, 93<br />
±, Ursachen 93<br />
Adrenorezeptoren 175<br />
a-Adrenorezeptoren 175, 526<br />
a1-Adrenorezeptoren 107<br />
a 2-Adrenorezeptoren 107<br />
b-Adrenorezeptoren 114, 153, 165, 219,<br />
230<br />
±, myokardiale 155<br />
± ±, Antagonisten 155<br />
±, Sinusknotenzellen 153<br />
b1-Adrenorezeptoren 149<br />
b 2-Adrenorezeptoren 107<br />
b-Adrenorezeptorstimulation 151<br />
Adventitia pharyngis 335<br />
affektives Verhalten, limbisches System<br />
117<br />
afferente Arteriolen, myogene Reaktion<br />
460<br />
afferente Lymphgefäûe 40<br />
afferente Nierennerven 455<br />
Afferenzen, parasympathische 115f<br />
±, somatosensible 115, 122<br />
± ±, Genitalregion 122<br />
±, sympathische 115<br />
±, viszerale 115, 356<br />
± ±, ZNS 115<br />
Affinitätsreifung 53, 66<br />
±, Antikörper 53<br />
Teil C ± Register 601
602<br />
Afibrinogenämie 26<br />
Aflatoxin 361<br />
Agammaglobulinämie, X-gekoppelte 73<br />
Agglomerine 7<br />
Agglutinationsmuster 15<br />
Agglutinationsreaktion 16<br />
Aggressionen 117, 346<br />
Agranulocytose, kongenitale 73<br />
Ahornsirupkrankheit 411<br />
AIDS 73f, 408f<br />
AIDS-Patienten, Kachexie 408<br />
A-Kette 80<br />
Akkommodation 114, 356<br />
Akren, Gefäûe 230<br />
Akromegalie, Symptome 99<br />
Akrosin 555<br />
Akrosom, lytische Enzyme 514<br />
Akrosomenreaktion 555<br />
Aktionspotentiale 147±150, 153±155, 380<br />
±, Arbeitsmyokardzellen 147f<br />
±, Ionenverschiebungen 148<br />
±, kardiale 154<br />
± ±, Formvariationen 154<br />
±, Plateauphase 148±150<br />
±, Purkinje-Fasern 154<br />
±, Repolarisation 148<br />
±, Schrittmacherzellen 153<br />
±, ventrikuläres Erregungsleitungssystem<br />
154<br />
aktives Protein C (APC) 29<br />
Aktivierung 21, 24, 406, 460, 500<br />
±, metabolische 361<br />
±, thermoregulatorische 431<br />
Aktivierungsphase, extravasale 25<br />
±, extrinsische 25<br />
Aktivität, körperliche 119f, 396, 407, 439f<br />
± ±, Anpassung des Blutdrucks 120<br />
± ±, Blutdruck 440<br />
± ±, Körpergewicht 407<br />
± ±, physiologische Anpassungen 439<br />
± ±, sozialer Status 407<br />
Akutbehandlung, orthostatischer Kreislaufkollaps<br />
225<br />
Akute-Phase-Proteine 5f, 33f, 62f, 360,<br />
409<br />
Akute-Phase-Reaktion 7, 434<br />
Akzeleratorglobulin 26<br />
Akzelerin 26<br />
±, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
Ala ossis ilii 310<br />
Alanin 369, 468<br />
b-Alanin 414<br />
Alaninzyklus 369<br />
Alarmreaktion 220, 222<br />
Albumin 5±7, 81, 89, 167, 214f, 328, 360,<br />
374, 411, 468, 495, 502<br />
±, Funktion 5<br />
±, Konzentration 5, 408, 453<br />
± ±, Verminderung 453<br />
±, Kupfertransport 7<br />
±, Molekülmasse 5<br />
±, Stokes-Molekülradius 214<br />
Albuminendocytose 468<br />
Albuminsynthese, Hemmung 409<br />
Alcock-Kanal 312, 314<br />
Aldosteron 91f, 98, 386, 479, 482,<br />
494±497<br />
Aldosteronantagonisten 477<br />
±, Wirkort 477<br />
±, Wirkungsmechanismus 477<br />
Aldosteronfreisetzung 224, 496<br />
Aldosteronmangel 496f<br />
Aldosteronproduktion 482<br />
±, Erhöhung 91<br />
± ±, primärer Hyperaldosteronismus 91<br />
±, Regulation 482<br />
Aldosteron-Synthase 91f<br />
Alkaliflut 343<br />
Alkalose 6, 482±484, 496f, 500f<br />
±, Blutparameter 501<br />
±, neuromuskuläre Erregbarkeit 6<br />
Teil C ± Register<br />
±, metabolische 499, 501f<br />
± ±, Blutparameter 501<br />
± ±, Kompensation 501<br />
±, respiratorische 13, 449f, 501f<br />
± ±, Blutparameter 501<br />
± ±, Kompensation 449<br />
± ±, renale Kompensation 501<br />
Alkohol 286, 346f, 393, 396, 401, 448, 502<br />
±, Energiegehalt 396<br />
±, Oxidation 401<br />
Alkoholabusus 305<br />
±, chronischer 378<br />
Alkoholismus 79, 497<br />
±, chronischer 411<br />
Alkoholkonsum, erhöhter 222<br />
±, übermäûiger 317<br />
ALL s. Leukämien, akute lymphatische<br />
Allantois 126, 318, 458, 488, 507<br />
Allantoisdivertikel 577<br />
Allantoisgang 294<br />
allelische Exklusion 60<br />
allelspezifische Bindungstaschen 57<br />
Allergene 72<br />
Allergien, Einteilung 72<br />
±, Soforttyp 72<br />
allergische Erkrankungen, Sofortreaktion<br />
21<br />
allergische Reaktionen 20, 211, 217, 232<br />
±, anaphylaktischer Schock 232<br />
±, eosinophile Granulocyten 20<br />
Alopecia 395<br />
alte Menschen, Mangelerscheinungen<br />
417<br />
Alter, Reduktion des Durstgefühls 493<br />
Altern 531, 594<br />
alternatives Spleiûen 16, 51f<br />
±, H-Ketten-Primärtranskript 51f<br />
Altersdiabetes 96<br />
Altersemphysem 255<br />
Alveolar-Blut-Schranke 279<br />
alveoläre Hypoventilation 282<br />
alveoläre Kohlendioxidkonzentration 258<br />
alveoläre Oberflächenspannung 262<br />
alveoläre Partialdrücke 259<br />
alveoläre Subphase 262<br />
alveoläre Ventilation 258f, 282f, 499f<br />
Alveolarepithel 249, 251, 278<br />
Alveolarepithel Typ I 243<br />
Alveolarepithel Typ II 243<br />
Alveolarepithelzellen Typ I 249f, 263<br />
Alveolarepithelzellen Typ II 250f, 263<br />
alveolärer Gasaustausch279, 439<br />
±, Kontaktzeit 279f<br />
±, Steigerung 439<br />
Alveolarfortsätze 321, 333<br />
Alveolargas 251, 279<br />
Alveolarknochen 332f<br />
Alveolarmakrophagen 250f<br />
±, Funktion 251<br />
Alveolarplateau 258<br />
Alveolarsepten 21, 251<br />
±, Verdickung 251<br />
±, Verlust 251<br />
Alveolarvolumen 251<br />
Alveolen 235, 243, 247, 249±251, 254,<br />
259, 263, 279f, 333, 567<br />
±, Aufgabe 249<br />
±, Form 249<br />
±, Gesamtfläche 249<br />
±, Gesamtgasdruck 254<br />
±, Luftzirkulation 251<br />
±, Oberflächenspannung 259, 263<br />
±, sekretorische 569<br />
±, Verlust 251<br />
±, Zahl 249<br />
Alveolengröûe, Surfactant 262<br />
Alveolitis 264<br />
Amenorrhö 551, 553<br />
±, sekundäre 573<br />
Amilorid 382, 477<br />
±, Wirkort 477<br />
±, Wirkungsmechanismus 477<br />
amiloridhemmbare Natriumkanäle 382<br />
Amine, biogene 21, 93, 95, 469<br />
Aminoacidurie 468, 484<br />
p-Aminobenzoesäure 413<br />
e-Aminocapronsäure 32<br />
p-Aminohippursäure 461, 468<br />
Aminopeptidase, Proenzym 379<br />
±, Reaktionsprodukt 379<br />
±, Spezifität 379<br />
Aminopeptidasen 389<br />
L-Aminosäure-Decarboxylase, aromatische<br />
92<br />
Aminosäurederivate 79<br />
Aminosäurehormone 80<br />
Aminosäuren 179, 317, 346, 354, 363, 369,<br />
379, 389, 397, 439, 464f, 468, 499<br />
±, aromatische 380<br />
±, Ausscheidung 465<br />
±, Carrierproteine 389<br />
±, essentielle 397<br />
±, glomeruläre Filtration 465<br />
±, glucogene 369, 396<br />
±, konditionalessentielle 397<br />
±, puffernde Gruppen 499<br />
±, Resorption 389<br />
±, semiessentielle 397<br />
±, Transport 179<br />
±, Transportsysteme 468<br />
±, tubuläre Resorption 465, 468<br />
±, tubuläre Sekretion 465<br />
Aminosäurepool, Plasmaproteine 6<br />
Aminosäurestoffwechsel 367<br />
Aminosäuretransporter, monogenetische<br />
Defekte 484<br />
±, Na + -gekoppelte 466<br />
Aminozucker 361<br />
Amitose 361<br />
AML s. Leukämien, akute myeloische<br />
Ammenzellen 37f<br />
Ammoniak 360, 367, 498<br />
Ammoniumbasen, quartäre 105<br />
Ammonium-Ionen 469, 478, 483f<br />
±, Bildung 484, 500<br />
± ±, proximaler Tubulus 500<br />
Amnionepithel 561<br />
Amnionhöhle 126, 558f, 575±577<br />
Amphibien 86<br />
Ampholyte 499<br />
Ampulla 304<br />
Ampulla ductus deferentis 300, 523<br />
Ampulla duodeni 339<br />
Ampulla epiphrenica 337<br />
Ampulla hepatopancreatica 372, 375<br />
Ampulla recti 313, 315, 383<br />
Ampulla tubae uterinae 537<br />
Ampulla urethrae 311<br />
Ampulle 538<br />
Amygdala 118<br />
Amylase 378<br />
a-Amylase 329, 379, 388<br />
±, Reaktionsprodukt 379<br />
±, Spezifität 379<br />
anabole Stoffwechsellage 410<br />
Anabolika 448<br />
anaerobe Bakterien, Spaltung von Faserstoffen<br />
384<br />
±, Vitaminproduktion 384<br />
anaerobe Glycolyse 18, 166, 169, 291, 439,<br />
443f<br />
±, neutrophile Granulocyten 18<br />
±, Säurehemmung 169<br />
anaerobe Leistungsfähigkeit, maximale<br />
445<br />
anaerobe Schwelle 439f, 442±444<br />
±, Spitzenathleten 444<br />
anaerobe Schwellenleistung 440f, 444,<br />
446<br />
±, Erhöhung 446<br />
Analfalte 508<br />
Analgetikaniere 478<br />
Analgrube 318<br />
Analkanal 313, 354, 381±383
±, Etagen 313<br />
±, Gefäûe 383<br />
Analverschluss 383<br />
Anämie 13, 201, 274, 288, 290, 395, 480,<br />
484<br />
±, aplastische 13<br />
±, hämolytische 72, 274, 394, 417<br />
±, hypochrome makrocytäre 13<br />
± ±, Folsäuremangel 13<br />
± ±, Vitamin-B 12-Mangel 13<br />
±, hypochrome 412<br />
±, hypochrome mikrocytäre 13<br />
± ±, Eisenmangel 13<br />
±, makrocytäre hyperchrome 413<br />
±, megaloblastäre 345, 413<br />
±, megaloblastische 413<br />
±, mikrocytäre 395<br />
±, normochrome normocytäre 13<br />
±, perniziöse 345, 392, 413<br />
±, renale 11, 13, 481<br />
± ±, Therapie 481<br />
±, Strömungsgeschwindigkeit 201<br />
±, Strömungswiderstand 201<br />
±, Viskosität 201<br />
Anaphase 513<br />
anaphylaktischer Schock 69, 72, 231f<br />
±, allergische Reaktionen 232<br />
Anaphylatoxine 69<br />
Anästhetikum 431<br />
Anastomosen, arteriovenöse 230, 237<br />
± ±, Hautgefäûe 230<br />
±, portokavale 193, 337, 359<br />
Androgen bindendes Protein (ABP) 517<br />
Androgenbildung 517<br />
Androgene 85, 91, 507, 510, 515f, 534,<br />
552, 563<br />
±, Funktionen 510<br />
Androgenmangel 519<br />
Androgenrezeptor 517<br />
Androgensynthese 506<br />
Androstendiol 516<br />
Androstendion 92, 510, 516, 550<br />
Anergie 60, 70f<br />
±, B-Lymphocyten 60<br />
±, Induktion 70<br />
±, T-Zellen 70<br />
Aneurysmen, Platzen 197<br />
angeborene Herzmissbildungen,<br />
Entstehung 141<br />
±, Korrektur 141<br />
angeborene Immunität 33<br />
angeborene Koagulopathien 26<br />
angeborene Nierenfunktionsstörungen<br />
484<br />
angeborene Thrombocytendefekte 25<br />
angeborenes Immunsystem 33f, 46, 69<br />
±, Gedächtnisbildung 33<br />
±, humorale Faktoren 69<br />
±, Komponenten 33f<br />
±, Reaktionskinetik 33<br />
±, Spezifität 33f<br />
Angina pectoris 137, 200, 445<br />
Angina-pectoris-Anfälle 323<br />
Angiogenese 187f, 227, 234, 404<br />
±, Hemmung 188<br />
±, Herzmuskulatur 227<br />
±, Skelettmuskulatur 227<br />
Angiopoietin 1 186<br />
Angiopoietin 2 187<br />
Angiopoietine 31<br />
Angiostatin 32<br />
Angiotensin 98, 386, 495<br />
Angiotensin I 224, 479<br />
Angiotensin II 91, 98, 176, 206, 224, 232,<br />
460, 464, 479, 482, 493<br />
±, biologische Wirkungen 479<br />
±, Kreislaufregulation 224<br />
±, Wirkung 98, 224<br />
Angiotensin-Converting-Enzym (ACE) 98,<br />
176, 211, 224, 233, 479<br />
±, Hemmstoffe 176<br />
Angiotensinogen 224, 370, 479<br />
Angst 117, 219, 346, 451<br />
Angstreaktionen 222<br />
Angulus costalis 252<br />
Angulus infrasternalis 252<br />
Angulus mandibulae 240<br />
Angustia aortica 337<br />
Angustia cricoidea 337<br />
Angustia diaphragmatica 337<br />
Anhangdrüsen 320<br />
Anhidrose 114<br />
Anionenaustauscher 344, 468<br />
Anionentransporter 469<br />
Anisocytose 11<br />
Ankerreste 57<br />
Ankyrin 12<br />
Anorexia nervosa 404±406, 408, 497<br />
±, endokrine Regelkreise 405<br />
±, Hormonspiegel 405f<br />
±, Leptin/BMI-Quotient 406<br />
±, Therapie 406<br />
Anorexie 395<br />
Anoxie, akute 290f<br />
± ±, Zellschädigung 290f<br />
ANP s. atriales natriuretisches Peptid<br />
ANP-Freisetzung 223<br />
ANS s. autonomes Nervensystem<br />
Ansa cervicalis profunda 330<br />
Anspannungsphase 162<br />
±, isovolumetrische 161, 168<br />
Anstrengung, körperliche 492<br />
Antacida 345<br />
Anteflexio 314<br />
Anteversio 314<br />
Anti-A-Anti-B-Serum 15<br />
Anti-A-Antikörper 15<br />
Anti-Akute-Phase-Proteine 7<br />
Antiarrhythmika 155<br />
Anti-A-Serum 15<br />
Antiatelektasefaktor 566<br />
antibakterielle Proteine 69<br />
Anti-B-Antikörper 15<br />
Antibiotika 345, 414<br />
Anti-B-Serum 15<br />
a 1-Antichymotrypsin 6<br />
Anti-D-Antikörper, Plazentapassage 16<br />
Antidepressiva, Glucocorticoidspiegel 93<br />
Antidiurese 493<br />
antidiuretisches Hormon s. ADH<br />
Antiepileptika 414<br />
Antifibrinolytika 32<br />
Antigen A, Antikörper 15<br />
±, Synthese 15<br />
Antigen B, Antikörper 15<br />
±, Synthese 15<br />
Antigen H, Synthese 15<br />
Antigen präsentierende Zellen 21, 35, 62,<br />
66, 71, 77<br />
±, professionelle 63, 66, 73<br />
Antigen, carcinoembryonales (CEA) 372<br />
Antigen-Antikörper-Interaktionen 232<br />
Antigen-Antikörper-Komplexe 68, 77,<br />
434, 461<br />
Antigen-Antikörper-Komplexe, unlösliche<br />
74f<br />
Antigen-Antikörper-Reaktionen 76<br />
Antigenaufnahme 37, 42<br />
±, Epithelzellen 42<br />
±, M-Zellen 42<br />
Antigenbindungsstellen 47±49, 51, 74<br />
Antigene 14, 33f, 39, 46, 63, 75, 352<br />
±, AB0-Blutgruppensystem 14<br />
±, bakterielle 15<br />
± aus dem Blut 37<br />
± ±, Immunantwort 37<br />
±, Definition 46<br />
±, Erythrocytenoberfläche 14<br />
±, exogene 58<br />
± aus dem Gewebe 37<br />
±, Internalisierung 352<br />
± aus dem Mund- und Rachenraum 37<br />
± ±, Immunantwort 37<br />
±, Nachweis 74<br />
± aus dem Verdauungstrakt 37, 43<br />
± ±, Immunantwort 37, 43<br />
±, virale 76<br />
Antigenerkennung 46, 63, 71<br />
±, B-Lymphocyten 46<br />
± ohne Costimulation 71<br />
±, T-Lymphocyten 46<br />
Antigenerkennung, Selbst-HLA-restringierte<br />
61<br />
Antigenexposition, chronische 72<br />
Antigen-IgG-Komplexe 67<br />
Antigeninhalation, chronische 72<br />
Antigenpräsentation 35, 57, 65<br />
±, HLA-Moleküle 57<br />
Antigenpräsentationsmoleküle 46<br />
Antigenrezeptoren 34<br />
Antigenstimulation 9<br />
Antigentransport, Lymphe 38<br />
antihämophiler Faktor A, biologische Halbwertszeit<br />
26<br />
±, Funktion 26<br />
antihämophiler Faktor B, biologische Halbwertszeit<br />
26<br />
±, Funktion 26<br />
Antikoagulantien, Therapiekontrolle 30<br />
Antikörper 15, 33f, 46±48, 53, 66f, 70,<br />
74f, 89f, 100, 214, 404<br />
±, AB0-Blutgruppensystem 66<br />
±, Affinitätsreifung 53<br />
± als Antigene 48<br />
±, Effektorbereich 48<br />
±, Effektorfunktionen 67<br />
±, Erkennungsbereich 48<br />
±, Gewinnung 74<br />
±, Iodoperoxidase 89<br />
±, Kombination schwerer und leichter<br />
Ketten 51<br />
±, konstante Bereiche 48<br />
±, Struktur 47<br />
±, Thyreoglobulin 89<br />
±, TSH-Rezeptor 90<br />
±, variable Domänen 48<br />
±, allotypspezifische 48<br />
±, hochaffine 48<br />
±, idiotypische 48<br />
±, isotypspezifische 48<br />
±, Komplement bindende 76<br />
±, membranständige 51<br />
±, monoklonale 54, 74, 76, 78<br />
± ±, Gewinnung 54<br />
±, neutralisierende 67<br />
±, niedrigaffine 48<br />
±, reguläre 15<br />
±, sezernierte 52<br />
± ±, Synthese 52<br />
antikörperabhängige zellvermittelte<br />
Cytotoxizität (ADCC) 67, 69<br />
Antikörperbildung, Rhesusmerkmal 16<br />
Antikörperklassen 7<br />
Antikörperpräparate, monospezifische<br />
affinitätsgereinigte 74<br />
Antikörperproduktion 35<br />
Antikörperrepertoire 49, 60<br />
±, Gröûe 49<br />
±, Selektion 60<br />
Antikörpervielfalt, Entstehung 49<br />
Anti-Müller-Hormon 503<br />
Antioxidantien 396<br />
Antiperistaltik 382<br />
a 2-Antiplasmin 32<br />
Antiplasminaktivität 32<br />
Antipyrese, endogene 434<br />
Antiseren 7, 74<br />
Antithrombin III 5, 29f<br />
±, Funktion 5<br />
±, Gerinnungsfaktoren 29<br />
±, Inaktivierung 29<br />
±, Molekülmasse 5<br />
Antithrombine, Gerinnungshemmung 29<br />
Antithrombin-III-Mangel 30<br />
a 1-Antitrypsin 5 f, 29, 267, 370<br />
±, Funktion 5<br />
Teil C ± Register 603
604<br />
±, Molekülmasse 5<br />
a 1-Antitrypsin-Mangel 267<br />
Antrum 346<br />
Antrum cardiacum 337<br />
Antrum folliculi 535<br />
Antrum pyloricum 338<br />
Anulus femoralis 301<br />
Anulus inguinalis profundus 300, 314f,<br />
540<br />
Anulus inguinalis superficialis 522, 540<br />
Anurie 479<br />
Anus 121, 311f, 382f, 385, 508<br />
Aorta 108, 111, 120, 129f, 132, 134,<br />
140±144, 162, 180, 182±184, 187, 191,<br />
196±199, 201, 209, 217, 227, 281, 294,<br />
298, 300, 302, 306f, 309, 337, 493, 504f<br />
±, Aufdehnung 198<br />
±, Barosensoren 120<br />
±, Blutdruck 209<br />
±, Dehnbarkeit 198<br />
±, Gesamtquerschritt 201<br />
±, laminare Strömung 196<br />
±, Strömungsgeschwindigkeit 199, 201<br />
±, Rami bronchiales 132<br />
±, reitende 141<br />
±, Rückstrom von Blut 199<br />
±, Ruptur 183<br />
±, turbulente Strömung 196<br />
±, Ursprung 134<br />
±, Verlauf 134<br />
Aorta abdominalis 109, 183, 187, 304f,<br />
307, 358f, 456<br />
±, Versorgungsgebiet 358<br />
Aorta ascendens 129, 134, 183, 187f<br />
±, Ursprung 134<br />
±, Verlauf 134<br />
Aorta descendens 132, 134f, 183, 187,<br />
228<br />
Aorta dorsalis 359<br />
Aorta thoracica 128, 135f, 183, 187, 191,<br />
358f<br />
±, Verlauf 135<br />
Aorten, dorsale 126, 296<br />
±, ventrale 187<br />
Aortenbogen 120, 135f, 139, 187, 219,<br />
286, 494<br />
Aortenbögen 140, 187f<br />
±, menschlicher Embryo 187<br />
±, Reste 188<br />
Aortenbogen, erster 187<br />
Aortendruck 162, 165f<br />
±, enddiastolischer 163<br />
Aortenenge 136, 337<br />
Aortengabel 314<br />
Aorteninsuffizienz 198<br />
Aortenklappe 144, 161f, 172, 183, 198f<br />
±, Auskultationspunkt 162<br />
Aortenklappenstenose 162<br />
Aortenpulskurve 162<br />
Aortenquerschritt 199<br />
Aortenruptur 134<br />
Aortenstenose 136<br />
Aortenwurzel 187<br />
Apert-Syndrom 586<br />
Apertura pelvis inferior 310<br />
Apertura pelvis superior 310<br />
Apertura sinus sphenoidalis 237<br />
Apertura thoracis inferior 129<br />
Apertura thoracis superior 127, 133, 244<br />
Apex 142, 144, 162<br />
Apex cordis 129, 133<br />
Apex dentis 332<br />
Apex pulmonis 246f<br />
Apex vesicae 311, 486<br />
apikaler epidermaler Kamm (AER) 585<br />
Apneusis 285<br />
Apnoe 259, 285f<br />
Apnoeperioden 285<br />
Apnoetauchen, Gefahren 450<br />
apokrine Knäueldrüsen 236<br />
Apolipoproteine 391<br />
Aponeurosis linguae 322<br />
Teil C ± Register<br />
Aponeurosis palatina 242<br />
Apoptose 9, 60f, 69, 316, 353, 506, 510,<br />
587<br />
Apoptoseinduktion 69<br />
apoptotische Zellen 352<br />
Apotransferrinrezeptor 388<br />
Apparat, juxtaglomerulärer 461±464, 479<br />
± ±, sympathische Nervenfasern 463<br />
±, kontraktiler 150<br />
± ±, Calciumsensitivität 150<br />
Appendices adiposae 381<br />
Appendices epiploicae 301, 306, 349, 381<br />
Appendices omentales 306, 381f<br />
±, Fettspeicherung 381<br />
Appendices vesiculosae 537<br />
Appendix 36f, 45, 354<br />
±, Aufgabe 37<br />
Appendix epididymidis 505<br />
Appendix fibrosa 303<br />
Appendix testis 507<br />
Appendix vermiformis 299, 301, 306f,<br />
349, 381f<br />
±, lymphatisches Organ 382<br />
Appendixvarianten 306<br />
Appendizitis 298, 382, 534<br />
±, Diagnose 298<br />
±, Druckpunkte 298<br />
Appetit 403, 405f<br />
±, Hemmung 406<br />
±, neuroendokrine Regelkreise 403<br />
±, Stimulation 405f<br />
Appetitlosigkeit 413<br />
Appetitregulation 402±404<br />
±, anabole Signale 403<br />
±, Hormone 403<br />
± bei Hunger 404<br />
±, katabole Signale 403<br />
±, Mechanismen 402<br />
±, Signalmoleküle 403<br />
± bei Überernährung 404<br />
±, zentrale Effektoren 403<br />
Apposition 557<br />
Aprotinin 32<br />
APUD (amine precursor uptake decarboxylation)<br />
95<br />
APUD-Zellen 95<br />
Aquaporin 12<br />
Aquaporin1 213, 372, 467, 469, 477<br />
Aquaporin 2 224, 474, 483, 485<br />
±, Gendefekt 474<br />
±, Mutationen 485<br />
Aquaporin 3 474<br />
Aquaporin 4 474<br />
Aquaporine 387, 474<br />
±, Regulation des Einbaus 474<br />
Arachidonsäure 25, 207, 481<br />
Arachidonsäurederivate 79<br />
Arachidonsäurestoffwechsel 21<br />
Arbeit 96, 437<br />
±, äuûere 163<br />
±, Definition 437<br />
±, dynamische 437<br />
±, exzentrische 437<br />
±, innere 163<br />
±, konzentrische 437<br />
±, körperliche 219, 226, 230, 258, 282,<br />
287, 432, 439f<br />
± ±, Atemzugvolumen 258<br />
± ±, Auswirkungen 440<br />
± ±, Körperkerntemperatur 432<br />
± ±, Kreislaufbelastungen 226<br />
± ±, Kreislaufregulation 226<br />
± ±, Lungendurchblutung 230, 282<br />
± ±, physiologische Anpassungen 439<br />
± ±, Temperaturregulation 432<br />
± ±, Ventilation 287<br />
Arbeitsdiagramm 162f, 169<br />
±, linkes Herz 163<br />
±, Rechtsverschiebung 169<br />
Arbeitshyperventilation 287<br />
arbeitsinduzierte Thermogenese 400<br />
Arbeitskapazität 170, 444f<br />
Arbeitsmuskulatur 142, 161, 440<br />
±, Kontraktion 161<br />
±, Mehrdurchblutung 440<br />
Arbeitsmyokard 119, 154<br />
±, Erregungsausbreitungszeit 154<br />
±, ventrikuläres 152<br />
± ±, Connexin-Gene 152<br />
Arbeitsmyokardzellen 146f, 148f, 152,<br />
154<br />
±, Aktionspotential 147f<br />
±, elektromechanische Kopplung 149<br />
±, Kaliumleitfähigkeit 147<br />
±, Ruhemembranpotential 147<br />
±, schnelle Depolarisation 147<br />
Arcus aortae 127, 129, 134f, 140, 183f,<br />
239, 253<br />
±, Verlauf 135<br />
Arcus cartilaginis cricoideae 239<br />
Arcus iliopectineus 297<br />
Arcus palatoglossus 241, 321f<br />
Arcus palatopharyngeus 240±242, 321f,<br />
334<br />
Arcus palmaris profundus 185f<br />
Arcus palmaris superficialis 185f<br />
Arcus plantaris profundus 186<br />
Arcus tendineus m. levatoris ani 300, 314<br />
Arcus venosus dorsalis pedis 194<br />
Arcus venosus jugularis 239<br />
ARDS (adult respiratory distress syndrome)<br />
264<br />
Area cribrosa 455, 473<br />
Area gastricae 341<br />
Area nuda 295, 303<br />
Area postrema 118, 120, 224, 341<br />
Areal, salivatorisches 327<br />
Areola mammae 568<br />
Arginin 107, 207, 271, 357, 397, 468, 500<br />
±, Abbau 500<br />
Arm 175<br />
Arm-Hand-Bereich, Blutversorgung 186<br />
Armknospe 586<br />
Aromatase 92, 536, 550, 552<br />
aromatische Aminosäuren 380<br />
aromatische L-Aminosäure-Decarboxylase<br />
92<br />
Arrhythmien 149, 154, 159f, 497f<br />
Arrhythmien, kardiale 496<br />
Arrhythmien, supraventrikuläre 160<br />
Arrhythmien, ventrikuläre 160<br />
Aa. alveolares 333<br />
A. alveolaris superior 238<br />
A. appendicularis 307, 358<br />
A. arcuata 185f, 454±457, 459f<br />
A. axillaris 135, 183±186<br />
±, Blutungsstillung 186<br />
Aa. azygoi vaginae 548<br />
Aa. basales 541<br />
A. brachialis 185f, 203<br />
±, Innendruck 203<br />
A. brachiocephalica 127<br />
Aa. bronchiales 281<br />
A. bronchialis 128, 132<br />
A. bulbi penis 528<br />
A. bulbi vestibuli 548<br />
A. caecalis anterior 307, 358<br />
A. caecalis posterior 358<br />
A. carotis 187, 203<br />
±, systolischer Druckanstieg 203<br />
A. carotis communis 127, 136, 187<br />
A. carotis communis dextra 128, 183<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
A. carotis communis sinistra 128, 132,<br />
134f, 183±185, 187<br />
±, Ursprung 135<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
A. carotis externa 183, 185, 187, 241f,<br />
321, 324, 327<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
A. carotis interna 183, 185, 187<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
A. caudae pancreatis 376<br />
A. cervicalis ascendens 183f
A. cervicalis profunda 183f<br />
A. circumflexa femoris lateralis 184<br />
A. circumflexa femoris medialis 184<br />
A. circumflexa humeri 186<br />
A. circumflexa humeri anterior 184, 186<br />
A. circumflexa ilium profunda 184, 300<br />
A. circumflexa ilium superficialis 184<br />
A. circumflexa scapulae 184<br />
Aa. circumflexae femoris 186<br />
A. colica dextra 307, 358<br />
A. colica media 298, 307, 358<br />
A. colica sinistra 298, 307, 358<br />
A. collateralis medialis 185<br />
A. collateralis radialis 185<br />
A. collateralis ulnaris inferior 185f<br />
A. collateralis ulnaris superior 185f<br />
A. coronaria dextra 143, 145<br />
±, ¾ste 145<br />
A. coronaria sinistra 143, 145<br />
±, ¾ste 145<br />
A. cremasterica 522f<br />
A. cystica 363<br />
A. descendens genus 184, 186<br />
Aa. digitales dorsales 185f<br />
Aa. digitales palmares communes 185<br />
Aa. digitales plantares 186<br />
Aa. digitales plantares propriae 185<br />
A. dorsalis clitoridis 548<br />
A. dorsalis pedis 185f<br />
A. dorsalis penis 528<br />
A. ductus deferentis 521±524<br />
A. epigastrica inferior 135, 300<br />
A. epigastrica superficialis 184, 186<br />
A. epigastrica superior 135<br />
Aa. ethmoidales 238f<br />
A. facialis 321, 324, 335<br />
A. femoralis 183f, 186<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
A. fibularis 185f<br />
A. gastrica dextra 302, 339, 363<br />
A. gastrica sinistra 298, 300, 302, 305,<br />
338f<br />
Aa. gastricae 339<br />
Aa. gastricae breves 302<br />
A. gastroduodenalis 298, 302±304, 358,<br />
376<br />
A. gastrolienalis 296<br />
A. gastroomentalis dextra 298, 302, 339<br />
A. gastroomentalis sinistra 302, 339<br />
A. glutea inferior 311<br />
A. glutea superior 314<br />
Aa. helicinae 528<br />
A. hepatica 361, 364, 366<br />
A. hepatica communis 298, 300,<br />
302±305, 358, 363<br />
A. hepatica propria 303f, 362f<br />
A. hyoidea 188<br />
Aa. hypophysiales inferiores 84f<br />
Aa. hypophysiales superiores 85<br />
Aa. ileales 358<br />
A. ileocolica 307, 358<br />
A. iliaca communis 183f, 307, 358<br />
A. iliaca communis dextra 301, 307, 311,<br />
314<br />
A. iliaca externa 135, 183f, 298, 306, 311,<br />
314<br />
A. iliaca interna 183f, 310, 383, 548<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
±, viszerale ¾ste 310<br />
Aa. iliacae 191<br />
Aa. iliacae communes 134<br />
Aa. inferiores lateralis und medialis genus<br />
186<br />
A. infraorbitalis 238<br />
Aa. intercostales posteriores 135, 183<br />
A. intercostalis 127f<br />
A. intercostalis suprema 128, 183f<br />
A. interlobaris 454, 456, 459<br />
±, Verschluss 456<br />
A. interlobularis 362, 364f, 454±456, 459<br />
A. interossea anterior 185<br />
A. interossea communis 185f<br />
A. interossea posterior 185<br />
A. interossea recurrens 185<br />
Aa. jejunales 358<br />
Aa. labiales posteriores 548<br />
A. laryngea inferior 243<br />
A. laryngea superior 243, 335<br />
A. lienalis 296, 298, 305<br />
A. lingualis 241, 321<br />
Aa. lumbales, Versorgungsgebiet 183<br />
A. malleolaris anterior lateralis 185<br />
A. malleolaris anterior medialis 185<br />
A. malleolaris medialis 186<br />
A. maxillaris 188, 238f, 321, 333, 335<br />
A. media genus 186<br />
A. mediana 185<br />
A. mesenterica inferior 183, 185, 294,<br />
306f, 314, 318, 358f, 383<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
A. mesenterica superior 183f, 293f, 298,<br />
300, 303±308, 318, 358f, 363, 376<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
Aa. metacarpales dorsales 185<br />
Aa. metacarpales palmares 185<br />
Aa. metatarsales 186<br />
Aa. metatarsales dorsales 185<br />
A. metatarsalis V 185<br />
A. musculophrenica 135<br />
Aa. nasales posteriores laterales 239<br />
A. nasalis posterior 238<br />
A. nasalis posterior lateralis et septi 238<br />
A. nutrica 8<br />
A. nutricia tibiae 186<br />
Aa. nutriciae humeri 185<br />
A. obturatoria 300<br />
A. ophthalmica 239<br />
A. ovarica 183f, 311, 532, 547f<br />
±, Verlauf 547<br />
A. palatina ascendens 241, 335<br />
A. palatina descendens 335<br />
A. pancreatica magna 376<br />
A. pancreaticoduodenalis inferior 303f,<br />
358<br />
A. pancreaticoduodenalis superior 302,<br />
304, 358, 376<br />
Aa. perforantes 90, 184, 186<br />
A. pericardiacophrenica 128f, 134, 143<br />
A. perinealis 548<br />
A. pharyngea 321<br />
A. pharyngea ascendens 241f, 335<br />
A. phrenica inferior 308, 338<br />
Aa. plantares 186<br />
A. poplitea 183, 185f<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
A. princeps pollicis 185f<br />
A. profunda brachii 185f<br />
A. profunda clitoridis 548<br />
A. profunda femoris 184, 186<br />
A. profunda penis 528<br />
A. pudenda interna 310f, 314, 383, 548<br />
Aa. pudendae externae 184, 548<br />
A. pulmonalis 111, 132, 135, 141, 143,<br />
183, 187, 228, 280f<br />
A. pulmonalis dextra 128, 135, 247<br />
A. pulmonalis sinistra 128f, 132, 135, 143,<br />
246f<br />
A. pulmonalis superior sinistra 128<br />
A. radialis 24, 183, 185f, 204<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
A. radialis indicis 185f<br />
A. radicularis magna (Adamkiewicz) 307<br />
Aa. rectales 548<br />
A. rectalis inferior 383, 548<br />
A. rectalis media 310f, 313, 383<br />
A. rectalis superior 307, 313f, 358, 383<br />
A. recurrens radialis 185f<br />
A. recurrens tibialis 186<br />
A. recurrens ulnaris 185f<br />
A. renalis 108, 183f, 308f, 454, 456, 459f<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
A. sacralis mediana 307, 314, 358<br />
A. sigmoidea 307, 314, 358<br />
A. sigmoidea ima 358<br />
Aa. spirales 542<br />
A. splenica 41, 302, 339, 376<br />
A. stapedia 188<br />
A. subclavia 127, 131, 135f, 140f, 184,<br />
186, 321<br />
±, Blutungsstillung 186<br />
±, Verlauf 135<br />
A. subclavia dextra 128, 132, 183, 187<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
A. subclavia sinistra 128f, 134f, 183, 185,<br />
187<br />
±, Ursprung 135<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
A. sublingualis 324<br />
A. submentalis 324<br />
A. subscapularis 184, 186<br />
A. superior medialis genus 186<br />
A. suprarenalis 90, 183<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
A. suprarenalis inferior 308<br />
A. suprarenalis media 308±310<br />
A. suprarenalis superior 308<br />
A. suprascapularis 183f<br />
Aa. tarsales 186<br />
Aa. tarsales mediales 185<br />
A. temporalis superficialis 324<br />
A. testicularis 183f, 300, 521±523<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
A. thoracica interna 127f, 130, 133±135,<br />
137, 183f, 568<br />
±, Verlauf 135<br />
A. thoracica lateralis 184, 186<br />
A. thoracica superior 186<br />
A. thoracoacromialis 184, 186<br />
A. thoracodorsalis 184<br />
A. thyroidea inferior 132, 183f, 242f, 321,<br />
337<br />
A. thyroidea superior 242f, 335<br />
Aa. thyroideae 87<br />
A. tibialis anterior 183, 185f<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
A. tibialis posterior 183, 185f<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
A. transversa cervicis 183f<br />
A. transversa faciei 323f<br />
A. ulnaris 183, 185f<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
A. umbilicalis 227f, 275, 310f, 487<br />
A. urethralis 528, 548<br />
A. uterina 309±311, 314, 541, 548<br />
A. vertebralis 111, 132, 136, 183f<br />
A. vesicalis inferior 310f<br />
A. vesicalis superior 228, 487<br />
Aa. vitellinae 359<br />
Arterialisierung 280<br />
arterielle Ausflussbahnen 139<br />
arterielle Blutgefäûe 111<br />
arterielle Chemorezeptoren 222<br />
arterielle Gefäûe, Gesamtquerschritt 201<br />
arterielle Gefäûwände 233<br />
arterielle Gefäûweite 106<br />
arterielle Hypoxämie 280, 283, 286<br />
arterielle Hypoxie 290<br />
arterielle Sauerstoffkonzentration 170,<br />
288, 442<br />
arterielle Sauerstoffsättigung 288<br />
arterielle Vasodilatation, periphere 173<br />
arterielle Verletzungen 232<br />
arterielle Widerstandserhöhung 166<br />
arterielle Widerstandsgefäûe 198, 204<br />
±, Strömungswiderstand 198<br />
arterieller Barosensorenreflex 219<br />
arterieller Blutdruck 197f, 203, 209, 464<br />
±, Anstieg 464<br />
±, Erhöhung 198<br />
±, Gewebsdurchblutung 203<br />
±, Herzzeitvolumen 198<br />
±, Messung 203<br />
±, peripherer Widerstand 198<br />
±, Regulation 197<br />
±, Schwankungen 209<br />
arterieller Kohlendioxidpartialdruck 259<br />
Teil C ±Register 605
606<br />
arterieller Mitteldruck 198, 200, 223<br />
arterieller Sauerstoffpartialdruck 448<br />
arterielles Blut, Sauerstoffkapazität 270<br />
arterielles Blutvolumen, Schwankung 183<br />
arterielles System, Füllungszustand 494<br />
Arterien 180±182, 187, 200, 203, 289<br />
±, Begleitvenen 193<br />
±, Bestimmung des Stromvolumens 203<br />
±, Definition 181<br />
±, Druckabfall 200<br />
±, elastische 182f<br />
± ±, Funktion 183<br />
±, Entwicklung 187<br />
±, EphB-2-Rezeptoren 187<br />
±, groûe 200, 204, 208<br />
± ±, Engstellen 200<br />
± ±, Leitfähigkeit 200<br />
± ±, Perfusionsdruck 208<br />
±, herznahe 198<br />
± ±, elastische Rückstellkräfte 198<br />
±, kleine 201, 229<br />
± ±, Schubspannung 201<br />
± ±, Viskositätsminderung 201<br />
±, muskuläre 183<br />
±, Strömungswiderstand 200<br />
±, Wandaufbau 181<br />
±, Wandbau 182<br />
Arteriensystem 197, 199<br />
±, Blutvolumen 197<br />
±, Druckpulsformen 199<br />
±, mittlerer Füllungszustand 197<br />
±, Strompulsformen 199<br />
±, Volumen 197<br />
±, Windkesselfunktion 199<br />
Arterienwand 180, 182, 203<br />
±, Pulsation 203f<br />
±, Sauerstoffversorgung 180<br />
Arteriola efferens 457<br />
Arteriolae afferentes 456<br />
Arteriolae rectae 457<br />
Arteriolen 24, 180, 188, 197, 200±202,<br />
207, 211f<br />
±, afferente 460<br />
± ±, myogene Reaktion 460<br />
±, Druckabfall 200<br />
±, Durchmesser 188<br />
±, Durchmessererhöhung 200<br />
±, elektrotonische Signalweiterleitung<br />
212<br />
±, glatte Muskulatur 207<br />
±, groûe 172<br />
±, kleine 171f<br />
±, Media 188<br />
±, mittlere 171f<br />
±, mittlerer Druck 200<br />
±, Ruhedurchmesser 207<br />
±, Schubspannung 201<br />
±, Strömungsprofil 202<br />
±, Strömungswiderstand 200<br />
±, terminale 188<br />
±, Viskositätsminderung 201<br />
±, Wanddicke 188<br />
Arteriosklerose 233<br />
arteriovenöse Anastomosen 230, 237<br />
±, Hautgefäûe 230<br />
arteriovenöse Kurzschlüsse 353<br />
arteriovenöse Sauerstoffkonzentrationsdifferenz<br />
(AVD O2 ) 168, 204, 288, 443<br />
Arthritis, rheumatoide 78<br />
± ±, Behandlung 78<br />
Articulatio cricoarytaenoidea 243<br />
Articulatio cricothyroidea 243<br />
Articulatio temporomandibularis 329<br />
Articulationes costovertebrales 262<br />
Articulationes sternocostales 252<br />
Asbestose 264<br />
Aschoff-Tawara-Knoten 152<br />
Ascorbat 395, 416<br />
±, empfohlene Zufuhr 395<br />
±, Funktion 395<br />
±, Mangelsymptome 395<br />
±, toxischer Bereich 395<br />
Teil C ± Register<br />
±, Vorkommen 395<br />
Ascorbatsynthese 410<br />
Ascorbinsäure 415<br />
L-(+)-Ascorbinsäure 410<br />
A-Sensoren 173, 223<br />
Asialie 329<br />
Asialoglycoproteine 6, 367<br />
Asparagin 361, 397<br />
Aspartat 468, 500<br />
±, Abbau 500<br />
Aspartylprotease 479<br />
Aspirin 25, 347, 434<br />
Asthenozoospermie 518<br />
Asthma bronchiale 20, 235, 267<br />
Asthma 72, 137, 280, 502<br />
Asthmatiker 450<br />
Astrocyten 434<br />
Aszites 216, 399, 495<br />
AT1-Rezeptoren 224<br />
AT1-Rezeptorenblocker 224<br />
Ataxie 412<br />
Atelektasen 262, 264<br />
Atemantrieb, zentraler 502<br />
± ±, Störungen 502<br />
Atemantriebe, chemische 287<br />
Atemäquivalent 440, 444, 446<br />
±, Senkung 446<br />
Atemfrequenz 119, 235, 286<br />
±, Steuerung 286<br />
Atemgase, Diffusionsstrecke 251<br />
Atemgas-Flow 266<br />
Atemgasstrom 256, 265<br />
Atemgrenzwert 266f, 287<br />
Atemminutenvolumen 287, 440, 442, 446<br />
±, Anstieg 287, 440<br />
±, Senkung 446<br />
Atemmittellage 260f<br />
Atemmuskulatur 116, 502<br />
±, Aktivierung 116<br />
±, Störungen 502<br />
Atemnot 235, 259, 440<br />
Atemregulation durch pa,CO2 ,pHaund pa,O 2<br />
287<br />
Atemregulation 500f<br />
±, Störungen 501<br />
Atemrhythmus, Schrittmacherneurone<br />
285<br />
±, Veränderungen 285<br />
Atemschleife 262, 265<br />
Atemstillstand 120, 259<br />
±, künstliche Sauerstoffzufuhr 120<br />
Atemstörungen, postnatale 566<br />
Atemstoû 266<br />
Atemstromstärke, maximale<br />
exspiratorische 266<br />
Atemtrakt, Luft leitende Abschnitte 237<br />
Atemtyp, abdominaler 253<br />
±, kostaler 253<br />
Atemverschieblichkeit 235<br />
Atemvolumen 119<br />
Atemwege 20, 235, 244, 259, 264, 268,<br />
286, 334<br />
±, Irritation 286<br />
±, Luft leitende Abschnitte 235, 244<br />
±, respiratorische Abschnitte 244<br />
±, Sicherung 334f<br />
±, Strömungswiderstand 259, 264<br />
±, untere 243f<br />
± ±, Gas austauschende Abschnitte 243<br />
± ±, Wandaufbau 244<br />
±, Verschluss 268<br />
Atemwegskompression 267f<br />
Atemwegssystem 243<br />
±, Verzweigung 243f<br />
Atemwegswiderstand 264, 266f<br />
±, intrapulmonaler Druck 267<br />
±, Lungenvolumen 264<br />
±, nervale Regulation 267<br />
Atemzeitvolumen 258<br />
Atemzentrum 284±286, 440<br />
±, Aktivierung 440<br />
±, zentrale Mitinnervation 440<br />
Atemzugvolumen 254±256, 258, 286<br />
±, Bestimmung 256<br />
±, Definition 255<br />
±, körperliche Arbeit 258<br />
±, Steuerung 286<br />
Atemzyklus, frustraner 265<br />
Atherosklerose 204, 233, 396<br />
atherosklerotische Gefäûerkrankungen<br />
29<br />
atherosklerotische Gefäûveränderungen<br />
198<br />
±, Pulswellengeschwindigkeit 198<br />
Atmung 116, 118, 284, 441, 446, 448, 491,<br />
566<br />
±, Anpassungen an das Tauchen 290<br />
±, apneustische 285<br />
±, ataktische 285<br />
±, Ausdauertraining 446<br />
±, erleichterte 563<br />
±, oberflächliche 285<br />
±, reflektorische Steuerung 118<br />
±, Regulation 284<br />
±, Rhythmogenese 284<br />
±, Steady State 441<br />
±, Stimulation 448<br />
±, vertiefte 285<br />
Atmungskette 438<br />
Atmungskettenenzyme, Vergiftung<br />
290<br />
Atmungsmechanik 259<br />
Atmungsmuster 285<br />
Atmungsregulation, chemische 286<br />
Atmungstrakt 119<br />
Atmungswiderstände, elastische 259f,<br />
263<br />
±, visköse 259, 264<br />
Atmungszentren, Verbindungen 119<br />
atopische Hautreizung 72<br />
ATP 12f, 23, 106f, 147, 166f, 205±207,<br />
218, 291, 343, 438f, 443, 466, 478<br />
±, als Cotransmitter 107, 205<br />
ATP-abhängige Kaliumkanäle 205f<br />
ATPasen 167<br />
ATP-Reserven, muskuläre 438<br />
ATP-Resynthese, maximale 438<br />
ATP-Resyntheserate 439, 447<br />
ATP-Synthese 167<br />
atriales natriuretisches Peptid (ANP) 83,<br />
98f, 173f, 176,206, 223f, 460, 482, 494f<br />
±, Bildung 482<br />
±, Blutdruckregulation 98<br />
±, ventrikuläre Expression 174<br />
±, Wirkung 224<br />
Atrien 140, 162<br />
±, Ruhedehnungskurve 162<br />
Atriopeptin s. ANP<br />
Atrioventrikularkanal 139f<br />
Atrioventrikularklappen 141f, 144, 161f<br />
±, Einengungen 162<br />
±, insuffiziente 162<br />
Atrium 139f, 142<br />
Atrioventrikularknoten 111, 119, 152<br />
Atrium alveolare 249f<br />
Atrium dextrum 129, 133, 140, 143<br />
Atrium sinistrum 140, 143<br />
Atropinmedikation 329<br />
Auerbach-Plexus 320, 355<br />
Aufregung 219<br />
Auge 110±112, 411<br />
±, autonome Innervation 110, 112<br />
Augenentwicklung 589<br />
Auricula 129, 133<br />
Ausatmung 251<br />
±, forcierte 253<br />
Ausdauer 441, 446<br />
Ausdauerkapazität, Quantifizierung 444<br />
Ausdauerleistung 441, 443f<br />
Ausdauerleistungsfähigkeit 441, 445<br />
±, Bestimmung 441<br />
Ausdauertest 441±444<br />
Ausdauertraining 445f<br />
±, Adaptation der Muskulatur 446
±, Adaptation von Kreislauf und<br />
Atmung 446<br />
Ausdauertrainingseffekte 444<br />
Ausflussbahn 140, 161<br />
±, Trennung 140<br />
Ausflussbahn, pulmonale 139<br />
Ausflussbahnen, arterielle 139<br />
Ausflussbahnverengung 168<br />
Ausflusstrakt, Widerstandserhöhung 176<br />
Auskultationspunkte 162<br />
Ausscheidung, renale 491<br />
Auûenzone 454f, 469<br />
±, Auûenstreifen 455<br />
±, Innenstreifen 455<br />
äuûere Genitalien 312<br />
±, Entwicklung 507f<br />
±, männliche 507<br />
±, weibliche 507<br />
äuûere Geschlechtsorgane 312<br />
±, weibliche 546<br />
äuûerer Gehörgang 319<br />
äuûerer Harnröhrenschlieûmuskel 487<br />
Austauschfläche, Maximaldurchblutung<br />
213<br />
±, Ruhe 213<br />
Austauschgefäûe 180<br />
Austreibungsphase 162f, 172, 564<br />
±, Restvolumen 172<br />
Austreibungsphase, auxotone 161<br />
Auswurfleistung, Stabilisierung 165<br />
±, systolische 176<br />
± ±, Einschränkung 176<br />
Auswurfphase 198<br />
Auswurfvolumen 163<br />
Autakoide 207<br />
Autoaktivität, Gegenregulation 70<br />
Autoantigene 60, 70, 74<br />
Autoantikörper 74, 76, 515<br />
±, Nachweis 76<br />
autogenes Training 122<br />
Autoimmunerkrankungen 17, 72, 74, 89<br />
±, Leukopenie 17<br />
Autoimmunität 33<br />
Autoimmunkrankheiten 59, 91<br />
±, HLA-Assoziation 59<br />
±, Therapie 91<br />
Autoimmunreaktionen 73, 90, 96<br />
±, organspezifische 73<br />
±, Ursachen 73<br />
Automatizität, elektrische 152, 154<br />
± ±, Herz 154<br />
± ±, Schrittmacherzellen 152<br />
±, Erhöhung 155<br />
± ±, Tachyarrhythmien 155<br />
± ±, Ursachen 155<br />
autonome Ganglien 103, 111<br />
±, Divergenz 111<br />
±, Konvergenz 111<br />
autonome Hirnstammareale 118<br />
±, Lokalisation 118<br />
autonome Hirnstammzentren 116f<br />
autonome Reflexbögen 120<br />
autonome Reserven 447<br />
autonome Temperaturregulation 431<br />
±, Neugeborenes 431<br />
autonomes Nervensystem (ANS) 103±106,<br />
108, 115f, 174<br />
±, afferenter Anteil 115<br />
±, efferenter Anteil 108<br />
±, Efferenzen 104<br />
±, enterischer Anteil 103<br />
±, Entwicklung aus der Neuralleiste<br />
104<br />
±, Entwicklungsstörungen 105<br />
±, Gliederung 103<br />
±, Neuromodulatoren 105<br />
±, Neurotransmitter 105<br />
±, parasympathischer Anteil 103<br />
±, peripherer Teil 103<br />
±, peripheres 103±105<br />
± ±, Ganglien 104<br />
± ±, sensible Neurone 105<br />
±, Rezeptoren 106<br />
±, Steuerung 116<br />
±, Stresssituationen 103<br />
±, sympathischer Anteil 103<br />
±, Synapsenmorphologie 105<br />
±, Transmitter 106<br />
±, zentraler Anteil 103, 116<br />
Autoregulation 171, 208, 227<br />
±, Gefäûwiderstand 171<br />
±, metabolische 211<br />
±, myogene 463<br />
±, Organdurchblutung 208<br />
Autoregulationsbereich 460f<br />
±, myogener 464<br />
autosomal-rezessive Erkrankungen 248<br />
Autotransfusion 217, 232<br />
auxotone Austreibungsphase 161<br />
auxotone Kontraktion 161<br />
AV-Block 154<br />
±, 1. Grades 160<br />
± ±, Herzrhythmus 160<br />
±, 2. Grades 160<br />
±, 3. Grades 160<br />
AVD O2 s. arteriovenöse Sauerstoffkonzentrationsdifferenz<br />
Avidin 414<br />
Avidität, IgM 48<br />
AV-Knoten 145, 152, 154, 157, 160, 174f<br />
±, Blutversorgung 145<br />
±, Eigenfrequenz 154<br />
±, Überleitungsstörungen 160<br />
±, Verzögerungsglied 154<br />
AV-Knotenzellen, Stimulation 154<br />
a-Welle 203<br />
Axialkanal 576<br />
Axialmigration 11, 201<br />
±, Erythrocyten 201<br />
Axillarlinie 132<br />
axonaler Transport 85<br />
Axone, nicht-myelinisierte 111<br />
±, postganglionäre 105<br />
± ±, Varikositäten 105<br />
axoplasmatischer Transport 81<br />
A-Zellen 94, 375, 377<br />
±, Glucagon 94<br />
AZF-Locus 519<br />
±, Mutationen 519<br />
Azini 247, 376<br />
±, exokrine 94<br />
Azinus 377<br />
Azinuskomplex 376<br />
Azinusproteine, pankreatische 378<br />
Azinussekretion, chloridreiches Basalsekret<br />
378<br />
Azinuszellen 328, 375f, 378, 380<br />
±, NaCl-Sekretion 378<br />
±, Primärsekret 378<br />
±, Ultrastruktur 376<br />
Azoospermie 503, 518f, 522<br />
±, obstruktive 518<br />
Backenzähne 331<br />
B<br />
Bahnen, exzitatorische deszendierende<br />
119<br />
±, retikulospinale 121<br />
Bahnsysteme, motorische 439<br />
bakterielle Antigene 15<br />
bakterielle Harnwegsinfektionen 529<br />
bakterielle Toxine 67, 232, 328<br />
bakterielle Zellwand 66<br />
±, repetitive Zuckerdeterminanten 66<br />
Bakterien 20, 33, 328, 367<br />
±, anaerobe 384<br />
± ±, Spaltung von Faserstoffen 384<br />
± ±, Vitaminproduktion 384<br />
±, gramnegative 46<br />
±, grampositive 46<br />
±, intrazelluläre 69<br />
± ±, Zerstörung 69<br />
±, phagocytierte 21<br />
Bakterienwachstum, überschieûendes<br />
348<br />
Bakterienwand 19<br />
±, Zerstörung 19<br />
Ballaststoffe 317, 388, 393, 396f<br />
±, bakterielle Fermentation 397<br />
±, Richtwert 397<br />
Ballondilatation 169<br />
Ballonkatheter 169<br />
Bande-4.1-Protein 12<br />
Bande-4.9-Protein 12<br />
Bänderthorax 252<br />
Bandwurmbefall 413<br />
Barbiturate 361<br />
Barosensoren 115, 119, 219±221, 223, 226,<br />
232, 287, 493, 495<br />
±, Aktivierung 220<br />
±, Antwortverhalten 219<br />
±, Differentialverhalten 221<br />
±, Efferenzen 219<br />
±, Empfindlichkeit 220f<br />
±, Hochdrucksystem 494<br />
±, Lage 220<br />
Barosensorenaktivität 220, 232<br />
±, Abfall 232<br />
±, Sympathikushemmung 220<br />
±, Vagusstimulation 220<br />
Barosensorenempfindlichkeit 226, 233<br />
±, Veränderungen 233<br />
±, Verstellung 226<br />
Barosensorenreflex 120, 166, 220f<br />
±, arterieller 219<br />
±, Ausschaltung 221<br />
±, Flussdiagramm 120<br />
±, negativer Feedback-Mechanismus 220<br />
±, Schwelle 221<br />
Barosensorenreflexbogen, Bestandteile<br />
220<br />
Barotraumen 450f<br />
Barriere, alveolokapilläre 250f, 264, 268,<br />
278, 280<br />
± ±, Aufbau 278f<br />
± ±, Dicke 278f<br />
± ±, Kohlendioxiddiffusion 278<br />
± ±, Lungenemphysem 251<br />
± ±, Lungenfibrose 251<br />
± ±, Sauerstoffdiffusion 278<br />
± ±, Verdickung 251, 264, 280<br />
Bartholin-Drüsen 312, 507, 546±548<br />
±, Sekret 547<br />
Bartter-Syndrom, Symptomatik 484<br />
Basalkörperchen 245<br />
Basallamina 190, 351<br />
Basalmembran 181, 189, 191, 324, 461f,<br />
464, 509<br />
±, diskontinuierliche 8<br />
±, Schichten 464<br />
Basalplatte 561<br />
Basaltonus, Widerstandsgefäûe 208<br />
Basalzellen 244, 520, 526, 546<br />
±, respiratorisches Epithel 244<br />
Basen, aktive Transportmechanismen 498<br />
±, Nettoverschiebung zwischen EZR und<br />
IZR 498<br />
Basenausscheidung 483<br />
Basenüberschuss (BE) 499, 500±502<br />
Basis cordis 133<br />
Basophile 9, 21, 35, 62<br />
±, Degranulation 21<br />
±, Funktion 21<br />
±, Granula 21<br />
basophile Granulocyten 18±20, 29, 67,<br />
211<br />
±, Heparin 29<br />
±, Histaminausschüttung 20<br />
±, Verteilung 20<br />
basophile Leukocyten 66<br />
basophile Myelocyten 9<br />
basophile Proerythroblasten 10<br />
basophile Zellen 84<br />
Bauch, akuter 120<br />
Bauchaorta 358<br />
Teil C ± Register 607
608<br />
Bauchatmung, Zwerchfell 253<br />
Bauchdeckenmuskulatur, Kontraktion<br />
120<br />
Bauchfellfalten 299<br />
Bauchfellverhältnisse 299<br />
Bauchgefäûe, unpaare 359<br />
± ±, Entwicklung 359<br />
Bauchhöhle 293, 299<br />
±, Begrenzung 293<br />
±, Entwicklung 293<br />
±, Subkompartimente 299<br />
Bauchpresse 117, 121, 253, 338, 383, 487<br />
Bauchraum 297, 495<br />
±, Grenzen 297<br />
±, lokale Ödeme 495<br />
Bauchregionen 297<br />
Bauchsitus, adulter 295<br />
Bauchspeicheldrüse 82f, 94, 305, 374, 409<br />
±, endokrine Zellgruppen 83<br />
±, Entwicklung 374<br />
±, Erkrankungen 305<br />
±, histologische Darstellung 94<br />
Bauchwand 297, 299<br />
±, Aufbau 297<br />
±, Schwachstellen 299<br />
±, vordere 300f<br />
± ±, Schichten 300<br />
Bauhin-Klappe 348<br />
Bayliss-Effekt 171, 208f, 460, 463<br />
±, zellulärer Mechanismus 208<br />
BCM (body cell mass) s. Körperzellmasse<br />
BCRs s. B-Zell-Rezeptoren<br />
BE s. Basenüberschuss<br />
Beanspruchung, Definition 437<br />
Becherzellen 236f, 244f, 248f, 350±352,<br />
354, 382<br />
±, respiratorisches Epithel 244<br />
±, Schleimproduktion 244, 351<br />
Becken 125, 312<br />
±, Bindegewebsapparat 312<br />
±, Faszienverhältnisse 312<br />
±, groûes 310<br />
±, kleines 297, 310, 486<br />
Beckenarterien 233<br />
±, arteriosklerotischer Verschluss 233<br />
Beckenboden 310, 312f, 382, 486<br />
Beckenbodenmuskeln 312, 487, 554<br />
±, Kontraktionen 554<br />
Beckendiagnostik, vorgeburtliche 563<br />
Beckenkamm 8<br />
Beckenkanal 310<br />
Beckenknochen 36<br />
Beckenmaûe 310<br />
Beckenniere 459<br />
Beckenraum 295, 310<br />
Beckensitus, männlicher 311<br />
±, weiblicher 311, 315<br />
Bedarf, nutritiver 396<br />
Bedside-Test 16<br />
Beduinenfrauen, Osteomalazie 416<br />
Befruchtung 511, 521, 554, 556, 576<br />
±, Speziesspezifität 521<br />
Begleitvenen 193<br />
Behaglichkeitsempfindungen 431<br />
Beinarterien 209, 233<br />
±, Blutdruck 209<br />
Bein-Fuû-Bereich, Blutversorgung 186<br />
Beinknospe 586<br />
Beinmuskulatur, Durchblutung 226<br />
Beinödeme 453<br />
Beinvenen 173, 202, 225<br />
±, Blutmenge 202<br />
±, hydrostatischer Druck 225<br />
±, Speicherung von Blut 173<br />
Beiûakt 330<br />
Bekleidung 431<br />
Beladungskompartiment 58<br />
Belastungen, emotionale 119<br />
Belastungsdyspnoe 393<br />
Belegzellen 343, 358<br />
benigne Prostatahyperplasie 527<br />
Benzpyren 361<br />
Teil C ± Register<br />
Beriberi 394, 411<br />
±, Symptome 411<br />
Bernhard-Soulier-Syndrom 25<br />
Bernouilli-Effekt 200<br />
Bertini-Säulen 455<br />
Beschleunigung 195<br />
Bestrahlung 217<br />
Betablocker 106, 155, 233, 448<br />
bettlägerige Patienten 203, 494<br />
Bettlägerigkeit 226, 409<br />
Beweglichkeit 447<br />
Bewegungsarmut 407<br />
Bewegungsbiss 331<br />
Bewegungsmangel 437<br />
Bewegungssensoren 227<br />
BE-Werte, physiologische 499<br />
Bewusstlosigkeit 225, 502<br />
Bewusstseinstrübung 435, 494<br />
Bewusstseinsverlust 441<br />
BFUs (burst forming units) 9±11<br />
Bicoid 583<br />
Bienengift 72<br />
Bienenstiche 232<br />
Bifurcatio aortae 301, 358<br />
Bifurcatio tracheae 244, 246, 337<br />
Bifurcatio 111<br />
Bikuspidalklappe 144<br />
Bilirubin 6, 367, 369f<br />
±, Bindung an Albumin 6<br />
Bindegewebe 146, 353<br />
±, Darm 353<br />
±, embryonales 125<br />
±, interglobuläres 364<br />
±, lockeres 244<br />
±, lymphoretikuläres 241<br />
±, subendotheliales 181<br />
Bindegewebsvermehrung, Lungeninterstitium<br />
264<br />
Bindungstaschen, allelspezifische 57<br />
Biochemie 76<br />
Biocytin 414<br />
Biofeedback 122<br />
Bioflavonoide 397<br />
biogene Amine 21, 93, 95, 469<br />
biogene Monoamine 356<br />
biologische Gewichtsregulation 406<br />
biologische Temperaturregulation 430<br />
±, autonome Regulation 431<br />
±, efferente Nervenbahnen 431<br />
±, Festlegung des Sollwerts 430<br />
±, hypothalamischer Regler 430<br />
Biot-Atmung 285<br />
Biotin 395, 397, 414<br />
±, Ausscheidung 414<br />
±, Bedarf 414<br />
±, biologische Aufgaben 414<br />
±, Chemie 414<br />
±, empfohlene Zufuhr 395<br />
±, Funktion 395<br />
±, Mangelsymptome 395<br />
±, Mangelversorgung 414<br />
±, Resorption 414<br />
±, toxischer Bereich 395<br />
±, Vorkommen 395, 414<br />
±, Wiederverwertung 414<br />
± ±, genetische Defekte 414<br />
Biotinidase-Mangel, Therapie 414<br />
Biotinmangel 414<br />
e-Biotinyllysin 414<br />
Biotransformation 367<br />
Biotransformationsreaktionen 361<br />
±, metabolische Aktivierung 361<br />
±, Phasen 361<br />
1,3-Bisphosphoglycerat 13<br />
2,3-Bisphosphoglycerat 13, 272f, 449<br />
Bisphosphoglyceratzyklus, Erythrocyten<br />
13<br />
B-Kette 80<br />
Blalock-Taussig-Shunt-Operation 141<br />
Bläschendrüse 505, 507, 509, 522, 524±<br />
526, 530<br />
±, Funktion 525<br />
±, Histologie 525<br />
Bläschendrüsensekret 525<br />
Bläschenfollikel 535<br />
Blase 106, 110, 113<br />
±, autonome Innervation 110, 113<br />
Blasendreieck 486<br />
Blasendruck 487, 489<br />
Blasenentleerung 121f, 487±490<br />
±, Hemmung 489<br />
±, Mechanismus 488<br />
±, spinale Kontrolle 488<br />
±, Störungen 490<br />
±, supraspinale Kontrolle 488f<br />
Blasenentleerungsreflex, spinaler 489<br />
Blasenentleerungsreflexe 119<br />
Blasenentleerungszentrum 118f, 489<br />
Blasenfüllung 121f, 488f<br />
±, supraspinale Kontrolle 489<br />
Blasenfüllungsreflexe 119<br />
Blasenfüllungszentrum 118f, 121f, 489<br />
±, Lage 121<br />
Blasengalle 370, 372f<br />
±, Bildung 373<br />
±, Zusammensetzung 370<br />
Blasenkörper 486<br />
Blasenmuskulatur 486, 490<br />
±, Funktion 486<br />
Blasennerven, periphere 122<br />
Blasenpfeiler 540<br />
Blasenpunktion 311<br />
Blasenreflex, spinaler 122<br />
Blasenreflexe 120, 122<br />
±, Flussdiagramm 122<br />
Blasenscheitel 486<br />
Blasensphinkter 119<br />
Blasensprung 564<br />
Blasensteine 489<br />
Blasenwand 121f, 488<br />
±, Dehnbarkeit 488<br />
±, Dehnung 121<br />
Blasenwandmuskulatur 485<br />
Blasenzentren, pontine 122<br />
Blässe 121<br />
Blastem, metanephrogenes 458f<br />
Blastemkappen 458<br />
Blasten 10<br />
Blastomeren 557<br />
Blastozyste 539, 544, 556±558, 575f<br />
±, Einnistung 557<br />
±, Implantation 558<br />
Blastozystenhöhle 557f<br />
Blattpapillen 323<br />
Blinddarm 306, 381<br />
Blinddarmoperation 491<br />
Blue Babies 141<br />
Blut 3±5, 11, 24, 197f, 201, 213, 268±270,<br />
277f, 289, 499, 566<br />
±, Abnahme der Flieûgeschwindigkeit 24<br />
±, arterielles 270<br />
± ±, Sauerstoffkapazität 270<br />
±, Bestandteile 3<br />
±, fetales 275f<br />
± ±, Hämoglobinkonzentration 276<br />
± ±, Sauerstoffgehalt 275f<br />
± ±, Sauerstoffkapazität 276<br />
±, Flieûeigenschaften 197<br />
±, Gastransport 268<br />
±, Gesamtpufferung 499<br />
±, kinetische Energie 198<br />
±, Kohlendioxidbindungskurve 277f<br />
±, Kohlendioxidgehalt 269<br />
±, Kohlendioxidpartialdruck 289<br />
±, Kohlendioxidtransport 277<br />
±, korpuskuläre Anteile 197<br />
±, künstliches 274<br />
±, maternales 276<br />
± ±, Hämoglobinkonzentration 276<br />
± ±, Sauerstoffgehalt 276<br />
±, mütterliches 275<br />
±, onkotischer Druck 5<br />
±, potentielle Energie 198<br />
±, sauerstoffarmes 181
±, Sauerstoffgehalt 268<br />
±, Sauerstoffgesamtkonzentration 275<br />
±, Sauerstoffkapazität 270<br />
±, Sauerstoffpartialdruck 289<br />
±, sauerstoffreiches 181<br />
±, Strömungseigenschaften 11<br />
±, Strömungsgeschwindigkeit 213<br />
±, venöses 288<br />
± ±, Sauerstoffkonzentration 288<br />
±, Viskosität 11, 201<br />
±, Zusammensetzung 4<br />
Blutarmut, Ursachen 13<br />
Blutbahn, periphere 10<br />
± ±, unreife Vorläuferzellen 10<br />
± ±, Zahl der Reticulocyten 10<br />
Blutbildung 8, 89, 360<br />
±, hepatische 360<br />
±, hepatolienale Phase 8<br />
±, medulläre Phase 8<br />
±, mesodermale Phase 8<br />
±, Ontogenese 8<br />
Blutcalciumspiegel, Abfall 90<br />
±, Erhöhung 90<br />
Blutdoping 448<br />
Blutdruck 120, 181, 197, 202, 209f, 217,<br />
221, 224, 231, 440, 446, 479, 493, 495<br />
±, Anpassung an körperliche Aktivität 120<br />
±, Aorta 209<br />
±, arterieller 197f, 203, 209, 464<br />
± ±, Anstieg 464<br />
± ±, Erhöhung 198<br />
± ±, Gewebsdurchblutung 203<br />
± ±, Herzzeitvolumen 198<br />
± ±, Messung 203<br />
± ±, peripherer Widerstand 198<br />
± ±, Regulation 197<br />
± ±, Schwankungen 209<br />
±, Aufrechterhaltung 217, 221<br />
±, Beinarterien 209<br />
±, dynamischer 209<br />
±, Hirngefäûe 209<br />
±, Kontrolle 479<br />
±, Körpergröûe 210<br />
±, körperliche Aktivität 440<br />
±, Kreislaufhormone 224<br />
±, lokaler 209<br />
± ±, ¾nderungen 209<br />
±, postkapilläre Venolen 202<br />
±, pulsatorische Schwankungen 181<br />
±, rechter Vorhof 202<br />
±, Senkung 446<br />
±, systematische Kontrolle 217<br />
±, systolischer 197f<br />
±, venöser 202<br />
Blutdruckabfall 119, 219, 223±226, 232,<br />
493<br />
±, nächtlicher 233<br />
±, Rückenmark 119<br />
±, Steigerung der ADH-Produktion 493<br />
± im Stehen 432<br />
±, systemischer 227<br />
±, Volumenmangel 224<br />
±, zentralnervöse Symptome 225<br />
Blutdruckamplitude 197f<br />
Blutdruckänderungen, Sympathikusaktivität<br />
220<br />
Blutdruckanstieg 479, 493<br />
±, systolischer 226<br />
Blutdruckerhöhung, viszerale Nozizeptoren<br />
119<br />
Blutdruckmessung 196, 203f<br />
±, blutige Messung 204<br />
±, Fingermanschetten 203<br />
±, Methode von Riva Rocci 203<br />
±, Penaz-Methode 204<br />
Blutdruckregulation, ANP 98<br />
Blutdruckschwankungen 220f<br />
±, Pufferung 220<br />
±, Querschnittgelähmte 221<br />
Blutdrucksenkung, Sympathikusausschaltung<br />
218<br />
Blutdruckstabilisierung 219, 225<br />
± bei Lageänderungen 219<br />
Blutdrucksteigerung, diastolische 198<br />
±, systolische 198<br />
Blutdruckwerte, diastolische 233<br />
±, systolische 233<br />
Blutegel (Hirudo medicinalis) 30<br />
Blutfluss 162, 198<br />
±, koronarer (KBF) 170<br />
±, renaler 459±461, 463<br />
± ±, Autoregulation 460f<br />
± ±, Bestimmung 461<br />
±, Störungen 162<br />
±, Verstetigung 198<br />
Blutgastransport 235<br />
Blutgaswerte 268<br />
Blutgefäûe 31, 94, 107, 111, 181, 187, 201,<br />
218f, 332, 487<br />
±, arterielle 111<br />
±, funktionelle Anatomie 181<br />
±, Kontraktion 94<br />
±, Neubildung 187<br />
±, parasympathische 219<br />
±, Rekanalisierung 31<br />
±, relative effektive Viskosität 201<br />
±, sympathische Innervation 218<br />
Blutgefäûwand, Destabilisierung 187<br />
Blutgerinnung 6, 24±28, 181, 416<br />
±, Aktivierungsphase 25<br />
±, dritter Komplex 27<br />
±, endogene Aktivierung 25, 27<br />
±, erster Komplex 26<br />
±, exogene Aktivierung 25<br />
±, Koagulationsphase 25, 28<br />
± bei Kontakt mit körperfremden<br />
Oberflächen 27<br />
±, Plasmaproteine 6<br />
±, Retraktionsphase 25, 28<br />
±, zweiter Komplex 27<br />
Blutgerinnungsfaktoren 26<br />
Blutglucose, Verstoffwechslung 439<br />
Blutglucosespiegel 91, 95, 276, 369, 441,<br />
447<br />
±, Aufrechterhaltung 441<br />
±, Motivation 447<br />
±, Normalwerte 95<br />
±, Normbereich 441<br />
±, Regulation 369<br />
Blutgruppe 0 14f<br />
±, Pest 15<br />
Blutgruppe A 14f<br />
Blutgruppe AB 14<br />
Blutgruppe B 14f<br />
Blutgruppen 14f<br />
±, Infektionsanfälligkeit 15<br />
±, serologische Unverträglichkeiten 16<br />
Blutgruppenantigene 14f, 72<br />
±, AB0-System 72<br />
±, forensische Bedeutung 15<br />
±, Rhesus-System 72<br />
±, Synthese 15<br />
Blutgruppensysteme, Antikörper 14<br />
±, Phänotyp 14<br />
Blutgruppenzugehörigkeit 15<br />
Blut-Hirn-Schranke 214, 434<br />
Bluthochdruck 93, 118, 176, 206, 224, 229,<br />
233, 446, 480, 482, 484<br />
±, Definition 233<br />
±, Gefäûveränderungen 224<br />
±, Hirngefäûe 229<br />
±, Senkung 176, 446<br />
±, Spätfolgen 233<br />
±, Therapie 233<br />
Bluthochdruckerkrankungen 221<br />
Blut-Hoden-Schranke 509, 515, 517<br />
±, Funktion 515<br />
Blutkapillaren 69, 72<br />
±, Permeabilität 69<br />
Blutkonserven 274<br />
Blutkörperchensenkungsgeschwindigkeit<br />
(BSG) 7<br />
Blutkörperchensenkungsreaktion (BSR),<br />
Frau 7<br />
±, Mann 7<br />
Blutkreislauf 81, 180, 228<br />
±, intrahypophysialer 83<br />
±, Schema 180<br />
± vor und nach der Geburt 228<br />
Blutlactatkonzentration 440±442<br />
±, Steady State 442<br />
Blutpartialdrücke 259<br />
Blut-pH-Wert, physiologischer Schwankungsbereich<br />
498<br />
Blutplasma 3±6<br />
±, Glycosidase-Aktivität 6<br />
±, mittleres Volumen 492<br />
±, Proteinfraktionen 5<br />
Blutplättchen 22, 35, 181<br />
Blutsäule 202<br />
Blutstillung 6, 23f<br />
Blutstrom, peripherer 199<br />
± ±, Ventrikeldiastole 199<br />
Blut-Thymus-Schranke 38<br />
Bluttransfusionen 14, 16<br />
±, Unverträglichkeitsreaktionen 14<br />
Blutübertragung 48<br />
Blutumverteilung 439<br />
Blutungen, innere 232<br />
Blutungsneigung 32, 394, 416<br />
Blutungsstillung, Druckpunkte 186<br />
Blutungszeit 25<br />
Blutverlust 10, 119, 223<br />
Blutverluste, akute 274<br />
Blutviskosität, Erhöhung 496<br />
Blutvolumen 3, 91, 98, 173, 181, 197,<br />
222f, 227, 404<br />
±, ¾nderungen 223<br />
±, arterielles 183<br />
± ±, Schwankung 183<br />
±, Arteriensystem 197<br />
±, Bedeutung 222<br />
±, Erhöhung 98<br />
± ±, akute 223<br />
±, Erwachsene 181<br />
±, intrathorakales 225<br />
±, Reduktion 91, 173<br />
±, Schwangerschaft 3, 227<br />
±, Veränderungen bei Gewichtsverlust<br />
404<br />
Blutvolumenbestimmung 3<br />
Blutvolumenmangel, akuter 232<br />
Blutvolumina, pendelnde 176<br />
Blutvorläuferzellen 9<br />
Blutzellen 8, 45<br />
±, Bildung 8<br />
±, embryonale 560<br />
±, Lebensdauer 8<br />
±, Lebenszyklus 45<br />
±, reife 9<br />
±, weiûe 181<br />
Blutzellinseln, Dottersack 8<br />
Blutzelllinien 9<br />
Blutzuckerregulation 82, 94<br />
±, Insulin 82<br />
Blutzuckerregulation, hormonelle 93<br />
Blutzuckerspiegel 82, 95<br />
±, Homöostase 95<br />
±, hormonelle Regulation 95<br />
B-Lymphoblasten 9<br />
B-Lymphocyten 17, 21, 33f, 36, 38, 40±43,<br />
45±47, 49, 52f, 57, 60, 71, 353, 572<br />
±, Anergie 60<br />
±, Antigenerkennung 46<br />
±, autoreaktive 70<br />
±, Deletion 60<br />
±, Rezeptorspezifitäten 36<br />
±, Selektion 53<br />
±, T-Lymphocyten 46<br />
±, Wanderwege 45<br />
B-Lymphocytenrepertoire, Herstellung 37<br />
B-Lymphocytenrezeptoren 5<br />
BMP (bone morphogenetic protein) 581<br />
BNP (brain natriuretic peptide) 173f, 176<br />
±, ventrikuläre Expression 174<br />
Bochdalek-Dreieck 130<br />
Teil C ± Register 609
610<br />
Body Mass Index (BMI) 397f, 402<br />
±, Anstieg 408<br />
±, Berechnung 398<br />
±, Datenbanken 398<br />
±, Fettmasse 398<br />
±, Genom-Umwelt-Interaktion 408<br />
±, Insulin 406<br />
±, Korrelation zur Körpergröûe 398<br />
±, Leptin 406<br />
±, Morbidität 398<br />
±, Mortalität 398<br />
±, niedrigster Wert 404<br />
Body-Plethysmograph 265<br />
Bohr-Effekt 272f, 278<br />
±, doppelter 276<br />
±, physiologischer Nutzen 273<br />
Bohr-Formel 257<br />
Bolustransport 355f<br />
Bombesin 83, 244, 357, 403<br />
±, Freisetzungsreiz 357<br />
±, Hauptwirkung 357<br />
Botenstoffe, zirkulierende 434<br />
Bowman-Kapsel 457, 459, 461±463, 466<br />
±, hydrostatischer Druck 463<br />
±, onkotischer Druck 463<br />
Boyle-Mariotte-Gesetz 265<br />
bradykarde Rhythmusstörungen 154f<br />
±, Einteilung 154<br />
±, Ursachen 154<br />
Bradykardie 117f, 221, 290, 435, 562<br />
Bradykinin 17, 28, 206f, 211, 214, 354<br />
braunes Fettgewebe 404, 431, 567<br />
Brechreflex 341<br />
Brechzentrum 120f, 341<br />
±, Lage 120<br />
Bremsarbeit 437<br />
Brettbauch 316<br />
Briden 316<br />
Bronchi 236, 248<br />
±, Querschnitt 249<br />
±, Wandaufbau 236, 248<br />
Bronchi lobares 244, 246, 248<br />
Bronchi principales 245, 248<br />
Bronchi segmentales 244, 248<br />
Bronchialasthma 72<br />
Bronchialbaum 244, 250, 267<br />
±, distale Abschnitte 244<br />
±, Endaufzweigungen 250<br />
±, Kompressionsdruck 267<br />
Bronchialschleim 244<br />
Bronchialmuskulatur, glatte 114, 235,<br />
267, 281<br />
± ±, Erschlaffung 267<br />
± ±, Innervation 281<br />
± ±, Relaxation 235<br />
Bronchialsekret 47<br />
Bronchialsystem, bakterielle Infektionen<br />
248<br />
Bronchien 106, 110, 235, 244, 248, 280<br />
±, autonome Innervation 110<br />
Bronchienerweiterung 257<br />
Bronchiolen 235, 265, 267f, 280<br />
±, Kollaps 265, 267<br />
±, Kompression 268<br />
±, nicht-respiratorische 264<br />
Bronchioli 249<br />
±, Entstehung 249<br />
±, nicht-respiratorische 244<br />
±, Querschnitt 249<br />
±, Wandaufbau 249<br />
Bronchioli respiratorii 235f, 243f, 249<br />
±, Entstehung 249<br />
±, Wandaufbau 236<br />
Bronchioli terminales 236, 246f, 249f<br />
±, Wandaufbau 236, 249<br />
Bronchitis 280, 283<br />
±, chronische 502<br />
Bronchodilatation 112, 119<br />
Bronchokonstriktion 112, 114, 257, 267<br />
Bronchospasmus 69<br />
Bronchus, hyparterieller 132<br />
Bronchus dexter 128, 132<br />
Teil C ± Register<br />
Bronchus principalis 135f, 246f<br />
Bronchus sinister 128, 132<br />
Brücke 118<br />
Brummen, exspiratorisches 268<br />
Brunner-Drüsen 353f, 378<br />
±, Sekret 354<br />
Brustatmung 251±253<br />
±, Exspiration 252<br />
±, Inspiration 252<br />
±, laterale Form 252<br />
±, sternokostale Form 252<br />
Brustbein 36f, 133<br />
Brustdrüse 567±570<br />
±, Entwicklung 567<br />
±, Gefäûe 568<br />
±, Histologie 569<br />
±, Innervation 568<br />
±, laktierende 569<br />
±, Lymphabflüsse 568<br />
Brustgrenzstrang 281<br />
Brusthöhle 125f<br />
±, Entwicklung 125f<br />
Brustraum, Begrenzung 127<br />
Brustwand 175<br />
Brustwandableitungen nach Wilson<br />
159<br />
Brustwarze 568<br />
Brustwirbelsäule 252<br />
B-Sensoren 173, 223<br />
BSEP (bile salt export pump) 368f<br />
BSR-Erhöhungen, persistierende 7<br />
B-Stammzelle 9<br />
BTPS (body temperature pressure<br />
saturated) 257<br />
buffy coat 4<br />
Bukkopharyngealmembran 318<br />
Bulbourethraldrüsen 524, 527<br />
Bulbus 527<br />
Bulbus aortae 134<br />
Bulbus cordis 139<br />
Bulbus penis 311f<br />
Bulbus sinuvaginalis 507<br />
Bulbus vestibuli 312, 547f<br />
Bulla ethmoidalis 236f, 239<br />
Bullae 279<br />
Bündel, marginales 22<br />
Burning-Feet-Syndrom 395, 414<br />
Bursa hepatoenterica 295f<br />
Bursa omentalis 294±300, 302, 310<br />
±, Entstehung 296<br />
±, Grenzen 299<br />
±, operativer Zugang 300<br />
±, Recessus inferior 297<br />
±, Vestibulum 298<br />
Bürstensaum 350, 352, 388, 466<br />
±, proximaler Tubulus 466<br />
Bürstensaumepithelzellen 350<br />
Bürstensaummembran, luminale 467<br />
Bürstensaumzellen 386<br />
Bürstenzellen 342<br />
Butyrat 397<br />
B-Zell-Antigenrezeptoren, membranständige<br />
51<br />
± ±, Synthese 51<br />
B-Zellen 9, 21, 35, 46, 53, 60, 62, 66, 82,<br />
94±96, 375, 377<br />
±, Aktivierung durch CD4-T-Zellen 66<br />
±, autoreaktive 60<br />
± ±, Inaktivierung 60<br />
±, Insulin 94<br />
±, Klassensprung 66<br />
±, naive 51, 60<br />
± ±, Isotypexpression 51<br />
±, Proliferation 66<br />
±, reife 73<br />
±, Reifung im Knochenmark 60<br />
±, Zerstörung 96<br />
B-Zellepitope 46, 66<br />
B-Zell-Hybridome 54<br />
B-Zellreifung 50<br />
B-Zell-Rezeptoren (BCRs) 46, 51, 60<br />
±, hydrophobe Transmembrandomäne 51<br />
±, Immunglobuline 46<br />
B-Zelltoleranz 70<br />
C1-Region, adrenerge 119<br />
C<br />
C3b-Rezeptoren 70<br />
C3-Konvertase 68f<br />
C5a 18<br />
C5-Konvertase 69<br />
Ca 2+ -abhängige Exocytose 85<br />
Ca 2+ -abhängige Kaliumkanäle 208<br />
Ca 2+ -aktivierte Chloridkanäle 206<br />
Ca 2+ -aktivierte Kaliumkanäle 205f<br />
Ca 2+ -ATPase des sarkoplasmatischen<br />
Reticulums (SERCA) 151, 176<br />
±, Inhibitor 151<br />
±, verminderte Expression<br />
Ca<br />
176<br />
2+ -ATPase 151, 387<br />
Ca 2+ -Calmodulin-Komplex 205<br />
Cabrera-Kreis 159<br />
Cadmium 518<br />
Caecum 301, 381<br />
Cafeteria-Diät 431<br />
Caissonkrankheit 290, 451<br />
Calbindin 387, 416<br />
Calcidiol 415<br />
Calciferole 415<br />
Calcitonin 87, 96±98, 244, 483, 526<br />
±, Wirkung 98<br />
Calcitriol 97, 415f, 479, 481<br />
±, Genregulation 416<br />
Calcium 4, 23, 26, 97, 395, 397, 399, 416<br />
±, Bindung an Albumin 6<br />
±, empfohlene Zufuhr 395<br />
±, Funktion 395<br />
±, Mangelsymptome 395<br />
±, Rückresorption 97<br />
±, toxischer Bereich 395<br />
±, Vorkommen 395<br />
Calciumantagonist, physiologischer 395<br />
Calciumaufnahme, Darm 98<br />
Calciumausscheidung 97, 482<br />
±, hormonelle Regulation 482f<br />
Calciumbindungsproteine 416<br />
Calciumeinlagerung 97<br />
Calciumeinstrom 148, 150, 166<br />
±, Vergröûerung 166<br />
Calciumfreisetzung 24, 149f<br />
±, adrenerge Modulation 149<br />
±, calciuminduzierte 149<br />
±, dichtes tubuläres System 24<br />
±, sarkoplasmatisches Reticulum 149f<br />
Calciumfreisetzungskanal 150<br />
Calciumhaushalt 96, 98<br />
±, hormonelle Regulation 96<br />
±, Störungen 98<br />
Calciumhomöostase, Regulation 90<br />
Calcium-Ionenchelatoren 30<br />
Calciumkanäle 150, 286, 387<br />
±, rezeptorgesteuerte 205f<br />
±, spannungsgesteuerte 205<br />
Calciumkonzentration 97, 344<br />
±, cytosolische 149f, 461<br />
± ±, Anstieg 149f<br />
±, im Blut 97<br />
± ±, hormonelle Regulation 97<br />
±, intrazelluläre 327<br />
±, zelluläre 166<br />
± ±, Anstieg 166<br />
Calciummobilisierung 97, 149, 410<br />
Calciumoszillationen, intrazelluläre 556<br />
Calciumoxalat 489<br />
Calciumphosphat 97<br />
Calciumpumpe 150f<br />
Calciumresorption 97, 387, 472, 483<br />
Calciumrückspeicherung, sarkoplasmatisches<br />
Reticulum 151<br />
Calciumsensitivität, kontraktiler Apparat<br />
150<br />
Calciumsignal, Verstärkermechanismus<br />
149
Calciumspeicher, dichtes tubuläres System<br />
24<br />
Calciumspiegel, glattmuskulärer 205<br />
Calciumtransportproteine 416<br />
Calciumurat 489<br />
Calyces renales 485<br />
Calyces renales majores 485<br />
Calyces renales minores 459, 485<br />
cAMP 80, 106, 149f, 153, 171, 207, 210,<br />
326f, 344, 387, 474<br />
±, Vasodilatation 171<br />
cAMP-abhängige Kinasen 555<br />
cAMP-Signalkaskade 463<br />
Canaliculi biliferi 366, 368<br />
Canaliculi 343<br />
Canalis analis 313f, 381f<br />
Canalis cervicis 540<br />
Canalis isthmi 540<br />
Canalis mandibulae 334<br />
Canalis neurentericus 577<br />
Canalis obturatorius 310<br />
Canalis pudendalis 312, 314<br />
Canalis pyloricus 338<br />
Canalis radicis dentis 331, 333<br />
Canalis vertebralis 132<br />
Candida albicans 351<br />
Cannabinoide 448<br />
Cannon-Böhm-Punkt 306<br />
Capsula adiposa 308f, 454<br />
Capsula fibrosa 308, 365, 453±455, 478<br />
Capsula glomeruli 461<br />
Caput epididymidis 509<br />
Caput medusae 195, 359<br />
Caput pancreatis 375<br />
Carbamat 278<br />
Carbamatbildung 278<br />
Carbamino-CO 2 277f<br />
Carbaminohämoglobin 273, 277<br />
Carboanhydrase 277, 343, 379f, 386f,<br />
466f, 500, 520<br />
Carboanhydrase-Hemmer, Wirkort 477<br />
±, Wirkungsmechanismus 477<br />
g-Carboxyglutaminsäure 27<br />
Carboxylasen 395, 414<br />
Carboxylester-Hydrolase 351<br />
g-Carboxylierung 30, 416<br />
Carboxypeptidase A, Proenzym 379<br />
±, Reaktionsprodukt 379<br />
±, Spezifität 379<br />
Carboxypeptidase B, Proenzym 379<br />
±, Reaktionsprodukt 379<br />
±, Spezifität 379<br />
Carboxypeptidasen 389<br />
carcinoembryonales Antigen (CEA) 372<br />
Carcinoide 95<br />
Carcinoidsyndrom 95<br />
Cardia 339<br />
Caretaker 592<br />
Carina tracheae 244<br />
Carina urethralis 545<br />
Carnegie-Stadien 578<br />
Carnitin-Acyltransferase I 370<br />
Carnitinbiosynthese 411<br />
b-Carotin 396f, 415<br />
Carotinoide 397<br />
Carpalia 586<br />
Cartilagines nasi 235<br />
Cartilago corniculata 243<br />
Cartilago cricoidea 244, 246<br />
Cartilago cuneiformis 243<br />
Cartilago epiglottica 239<br />
Cartilago thyroidea 240, 330, 334<br />
Cartilago trachealis 246<br />
Caruncula sublingualis 324<br />
Carunculae hymenales 545, 547<br />
Casein 571<br />
Catecholamine 24, 93f, 96, 105±107, 109,<br />
479, 496<br />
±, Blutglucose steigernde Wirkung 96<br />
±, Inaktivierung 107<br />
±, Regulation des Blutzuckerspiegels 93<br />
±, Rezeptoren 106<br />
catecholaminerge Zellen 104<br />
±, sympathisches Nervensystem 104<br />
Catecholaminsynthese 93, 411<br />
±, geschwindigkeitsbestimmender<br />
Schritt 93<br />
±, Nebennierenmark 93<br />
b-Catenin 580<br />
Cauda epididymidis 509<br />
Cauda equina 122, 309<br />
Cauda pancreatis 298, 375f<br />
Cava-Gallenblasen-Ebene 362<br />
Cavernae corporum cavernosum 528<br />
Cavitas abdominalis 293<br />
Cavitas dentis 331<br />
Cavitas infraglottica 239<br />
Cavitas nasi 235, 239<br />
Cavitas oris 238, 321<br />
Cavitas oris propria 239<br />
Cavitas pelvis 293<br />
Cavitas pericardialis 142<br />
Cavitas peritonealis 293<br />
Cavitas pleuralis 254<br />
Cavitas uteri 314, 533, 538f<br />
Cavum dentis 332<br />
Cavum pharyngis 334<br />
CD (cluster of differentiation) 35<br />
CD3 35, 55<br />
±, Oberflächenexpression 55<br />
CD4 35, 58, 61<br />
±, Expression 61<br />
±, Funktion 58<br />
CD4-Helfer-T-Lymphocyten 74<br />
CD4-Helfer-T-Zellen 61<br />
CD4-T-Zellen 62f, 66f, 71f, 77<br />
±, Aktivierung 63<br />
CD4-T-Zellen, naive 64, 66<br />
± ±, Differenzierung 66<br />
CD8 35, 58, 61<br />
±, Expression 61<br />
±, Funktion 58<br />
CD8-Killer-T-Zellen 61<br />
CD8-T-Zellen 62, 65±67, 69, 72f, 77<br />
±, Aktivierung 65f<br />
±, Costimulation 66<br />
CD14 35<br />
CD16 35<br />
CD19 35<br />
CD28 63±66<br />
CD34 10, 35<br />
CD40 33, 64±66<br />
CD40-CD40L-Interaktion 66<br />
CD40L 64, 66<br />
CD40-Ligand 33<br />
±, Punktmutation 33<br />
CD56 35<br />
CD80 63, 66<br />
CD80/86 65<br />
CD86 63, 66<br />
CD95 69, 71<br />
CD95-Ligand 69, 71<br />
Cdk1 556<br />
CD-Marker 35, 60<br />
±, Oberflächenexpression 60<br />
CD-Nomenklatur 35<br />
Cellulae ethmoidales 236±239<br />
Cellulose 317, 388, 397<br />
Cementum 331±333<br />
Centriol 514<br />
±, proximales 555<br />
Centromere 513<br />
Centrum ciliospinale 109<br />
Centrum tendineum 129f<br />
c-erbA-Protoonkogenfamilie 415<br />
c-erbA-Super-Genfamilie 416<br />
Cerebellum 117, 220<br />
cerebrale Hypoxämie 285<br />
cerebrale Hypoxie 285<br />
cerebrale Ischämie 285<br />
cerebrale Krampfanfälle 491<br />
cerebrale Ödeme 434<br />
cerebrales Gefäûendothel, Aktivierung<br />
durch Cytokine 434<br />
Cervix uteri 533, 539<br />
Cervix 314<br />
C-Fasern 223, 286<br />
C-Faser-Nozizeptoren, Axonreflexe 230<br />
CFTR-Chloridkanal 326f, 378f<br />
CFTR-Gen, Mutation 248<br />
CFUs (colony forming units) 9±11<br />
cGMP 107, 207, 342, 529<br />
cGMP-Phosphodiesterase 530<br />
CGRP (calcitonin gene related peptide)<br />
106<br />
Cheilognathopalatoschisis 319<br />
Cheilognathoschisis 319<br />
Cheiloschisis 319<br />
Cheilosis 394<br />
chemische Atemantriebe 287<br />
chemische Atmungsregulation 286<br />
chemische Noxen 35<br />
Chemokine 17f, 45, 63, 91<br />
±, matrixassoziierte 18<br />
chemorezeptive Neurone 117<br />
Chemorezeptoren 115, 119, 341f, 354,<br />
356, 440, 500<br />
±, arterielle 222<br />
±, periphere 448<br />
± ±, Erregung 448<br />
±, zentrale 120<br />
± ±, Insulin 120<br />
± ±, pH-Wert 120<br />
± ±, Toxine 120<br />
Chemorezeptorreflexe 120<br />
Chemosensoren 219, 222, 228, 232, 244,<br />
281, 286f<br />
Chemosensorenreflexe 285<br />
Chemotaxis 20, 68<br />
Chenodesoxycholat 370<br />
Cheyne-Stokes-Atmung 285<br />
Chiasma opticum 117<br />
Chiasmata 512<br />
Chlamydien 539<br />
Chlor 399<br />
Chlorid 4, 465, 467, 492<br />
±, Ausscheidung 465<br />
±, glomeruläre Filtration 465<br />
±, passive Resorption 467<br />
±, tubuläre Resorption 465<br />
±, tubuläre Sekretion 465<br />
Chloridkanäle 205f, 248, 326f, 343, 354,<br />
378, 380, 386, 470f, 475, 484<br />
±, Ca 2+ -aktivierte 206<br />
±, Stimulation 354<br />
Chloridkonzentration, intrazelluläre 492<br />
Chloridresorption 387, 467, 470<br />
±, Dünndarm 387<br />
±, Kolon 387<br />
Chloridsekretion 354<br />
Choana 240, 334<br />
Choanen 236, 241, 334<br />
Cholangiocyten 370, 372<br />
Cholat 370<br />
Cholecalciferol 394<br />
25-Cholecalciferol 97<br />
Cholecystitis 303<br />
Cholecystokinin (CCK) 227, 341, 345f,<br />
354, 357f, 380, 403<br />
±, Freisetzungsreiz 357<br />
±, Hauptwirkung 357<br />
±, Syntheseort 357<br />
Cholera 387, 495<br />
Choleratoxin 350, 387<br />
±, Bindungsstelle 350<br />
Cholesterin 79, 91f, 97, 233, 360, 370,<br />
379, 391, 396, 516, 550, 563<br />
±, Ablagerung 233<br />
Cholesterinester 379, 391<br />
Cholesterin-Esterase 379, 391<br />
±, Cofaktor 379<br />
±, Reaktionsprodukt 379<br />
±, Spezifität 379<br />
Cholin 105, 469<br />
cholinerge Neurone 103f<br />
±, parasympathisches Nervensystem 104<br />
Teil C ± Register 611
612<br />
Chondroitinsulfat 99, 367<br />
Chorda 126, 577<br />
Chorda dorsalis 104, 126, 296<br />
Chorda tympani 323f, 327, 329<br />
Chordae tendineae 144<br />
Chordafortsatz 576f<br />
Chordaplatte 577<br />
Chordin 580f<br />
Chorion 561<br />
Chorion frondosum 561<br />
Chorion laeve 561<br />
Choriongonadotropin 83, 536<br />
±, humanes s. hCG<br />
Chorionhöhle 575f<br />
Chorionplatte 561<br />
Chorionzotten 227, 365, 559, 561<br />
Christmas-Faktor 26<br />
Chrom 395, 397<br />
±, empfohlene Zufuhr 395<br />
±, Funktion 395<br />
±, Mangelsymptome 395<br />
±, Vorkommen 395<br />
chromaffine Zellen 93, 95, 105, 113<br />
±, Nebennierenmark 105<br />
±, extraadrenale 109<br />
±, neuroendokrine 104<br />
±±, Nebennierenmark 104<br />
Chromane 417<br />
Chromogranine 93, 95<br />
chromophobe Vorläuferzellen 86<br />
chromophobe Zellen 84<br />
Chromosom 1, Rhesuslocus 16<br />
Chromosom 14, Immunglobulin-H-Locus<br />
49<br />
Chromosom 2 50<br />
Chromosom 22 50<br />
±, abnormes 22<br />
Chromosom 6 58f<br />
±, HLA-Komplex 58f<br />
Chromosom 9 22<br />
chromosomale Kondensation 514<br />
Chromosomen 513<br />
±, mütterliche 512<br />
±, väterliche 512<br />
Chromosomenaberrationen, numerische<br />
514<br />
Chromosomensatz, Reduktion 511<br />
Chromosomenteile, Austausch 511<br />
Chromsalze 93, 109<br />
chronisch obstruktive Lungenerkrankungen<br />
447<br />
±, Rehabilitation 447<br />
chronische Antigenexposition 72<br />
chronische Antigeninhalation 72<br />
chronische Bronchitis 502<br />
chronische degenerative Nierenerkrankungen<br />
481<br />
chronische Gastritis 347<br />
chronische Gefäûerkrankungen 175<br />
chronische Hyperglycämie 96<br />
chronische Hypoxämie 285<br />
chronische Infektionen 72<br />
chronische Krankheiten 396<br />
±, Prävention 396<br />
chronische Leukämien 22<br />
chronische Niereninsuffizienz 399<br />
chronische Volumenbelastung 176<br />
chronischer Alkoholabusus 378<br />
chronischer Alkoholismus 411<br />
chronischer Schmerzmittelmissbrauch 478<br />
chronisch-lymphatische Leukämie<br />
(CLL) 22<br />
chronisch-myeloische Leukämie (CML) 22<br />
chronisch-obstruktive Bronchitis 267<br />
Chronotropie, negative 153<br />
±, positive 153, 439<br />
Chylomikronen 167, 216, 351, 391, 415<br />
±, Ausschleusung 351<br />
Chylus 353<br />
Chymotrypsin 6, 379, 389<br />
±, Proenzym 379<br />
±, Reaktionsprodukt 379<br />
Teil C ±Register<br />
±, Spezifität 379<br />
Chymotrypsinogen 379<br />
Chymus 320, 341, 347f, 381<br />
±, Durchmischung 347<br />
±, Eindickung 381<br />
±, Weitertransport 348<br />
Cilien 244f, 588<br />
Cimetidin 345<br />
circadiane Rhythmik 20, 91<br />
±, Cortisolkonzentration 91<br />
±, Eosinophilenzahl 20<br />
±, Glucocorticoidsekretion 20<br />
Cisterna chyli 39, 307, 359f<br />
Citrat 30, 468, 525<br />
Citratzyklus 167, 438, 443, 446, 467<br />
Clara-Zellen 245, 249<br />
±, Sekret 249<br />
Clavicula 129, 135<br />
Clearance 464f<br />
Cl ± -getragener Auswärtsstrom 148<br />
Cl ± -HCO 3 ± -Austauscher 277f, 343, 345,<br />
354, 369, 373, 379f, 384, 386f, 475, 498<br />
Climacterium virile 531<br />
CLIP (class II invariant chain peptide) 58<br />
CLIP (corticotropin-like intermediate lobe<br />
protein) 87<br />
Clitoris 487<br />
Clivus 239<br />
Clustering 24<br />
CMC (cell-mediated cytotoxicity) 69<br />
cMOAT (canalicular multispecific organic<br />
anion transporter) 369, 372<br />
c-myc 416<br />
coated vesicles 466<br />
Cobalamin 345, 394, 412<br />
±, empfohlene Zufuhr 394<br />
±, Funktion 394<br />
±, Mangelsymptome 394<br />
±, toxischer Bereich 394<br />
±, Vorkommen 394<br />
Cobalaminmangel 392<br />
Cobalt 412<br />
Coenzym A 395, 414<br />
Coeruloplasmin 5, 372<br />
±, Funktion 5<br />
±, Molekülmasse 5<br />
a2-Coeruloplasmin 7<br />
±, Kupfertransport 7<br />
Cofaktoren des Energiestoffwechsels 397<br />
Coffein 346, 401<br />
Colipase 379, 391<br />
Colliculus seminalis 507, 525, 528<br />
Collum dentis 332<br />
Collum mandibulae 330<br />
Collum vesicae biliaris 371<br />
Colon ascendens 293, 301, 306, 349, 381f<br />
Colon descendens 121, 293, 301, 306, 309,<br />
314, 318, 381<br />
Colon sigmoideum 293, 306, 313±315, 381<br />
Colon transversum 293, 296±298,<br />
302±304, 306, 318, 381f<br />
Columna renalis 454f<br />
Columna rugarum posterior 545<br />
Columnae anales 311, 383<br />
Commissura labiorum 546<br />
common variable immundeficiencies<br />
(CVID) 73<br />
Compliance 202, 260, 263f<br />
±, Abnahme 264<br />
±, arterielles System 202<br />
±, Pathophysiologie 263f<br />
±, Venensystem 202<br />
Concha nasalis inferior 236±239, 241<br />
Concha nasalis media 237±239<br />
Concha nasalis superior 236, 239<br />
Conconi-Test 444<br />
Conjugata vara 310<br />
Connexin 43, 588<br />
Connexine 152<br />
Connexin-Gene, Erregungsleitungssystem<br />
152<br />
±, ventrikuläres Arbeitsmyokard 152<br />
Connexone 147, 152<br />
±, elektrische Leitfähigkeit 152<br />
Conus arteriosus 143<br />
Conus cordis 139f<br />
Conus elasticus 243<br />
Conusseptum 140f<br />
±, Entwicklungsstörung 141<br />
Cor pulmonale 283<br />
Corezeptoren 58, 61<br />
±, HLA-Moleküle 58<br />
Cori-Zyklus 369<br />
Cornu majus 240, 322<br />
Cornu superius 240<br />
Corona 40, 43<br />
Corona dentis 331f<br />
Corona glandis 527<br />
Corona radiata 535, 556<br />
Corpora albicantia 532<br />
Corpora cavernosa 507, 527f, 530<br />
±, Funktion 528<br />
±, Histologie 528<br />
Corpora lutea 534<br />
Corpus 322, 342<br />
Corpus albicans 537<br />
Corpus amygdaloideum 117<br />
Corpus anococcygeum 383<br />
Corpus atreticum 537<br />
Corpus callosum 117<br />
Corpus cavernosum clitoridis 546±548<br />
Corpus cavernosum penis 522<br />
Corpus cavernosum recti 313, 383<br />
Corpus clitoridis 547<br />
Corpus fibrosum 537<br />
Corpus gastricum 338f<br />
Corpus haemorrhagicum 536<br />
Corpus linguae 238, 321f<br />
Corpus luteum 535f<br />
Corpus luteum cyclicum 536<br />
Corpus luteum graviditatis 536<br />
Corpus luteum menstruationis 536<br />
Corpus-luteum-Phase 536<br />
Corpus mamillare 117<br />
Corpus ossis hyoidei 239<br />
Corpus pancreatis 298, 301, 375f<br />
Corpus penis 527<br />
Corpus rubrum 536<br />
Corpus spongiosum 311, 507, 522, 527f,<br />
530<br />
±, Blutversorgung 528<br />
Corpus uteri 314, 532f, 538f<br />
Corpus vesicae 311, 486<br />
Corpus vesicae biliaris 371<br />
Corrinoide 412<br />
Cortex cerebri 116<br />
Cortex ovarii 532<br />
Cortex renalis 454<br />
Corticoliberin 85<br />
Corticosteroide 448<br />
Corticosteron 92<br />
corticotrope Zellen 82, 86<br />
Corticotropin (ACTH) 85, 91<br />
Corticotropin-Releasing-Hormon<br />
(CRH) 82f, 85, 91, 222, 403f, 406<br />
Cortisol 21, 80±83, 91f, 406<br />
±, Funktionen 91<br />
Cortisol bindendes Globulin 6<br />
Cortisolkonzentration 82, 91<br />
±, circadiane Rhythmik 91<br />
±, negativer Rückkopplungsmechanismus<br />
91<br />
±, Regulation 82<br />
Cortison, Blutzuckererhöhung 439<br />
Costa I 128f<br />
Costa II 128<br />
Costa III 128<br />
Costa XII 309<br />
Cotransmitter, ATP 205<br />
Cowper-Drüsen 312, 487, 509, 522, 524,<br />
527f<br />
±, Sekret 527<br />
C-Peptid 80<br />
Creatin 167f, 361
Creatin-Kinase 167±169<br />
±, Isoformen 168<br />
Creatinphosphat 167f, 291, 438f, 443,<br />
445<br />
±, alactacider anaerober Abbau 438<br />
±, Hydrolyse 443<br />
Cremasterreflex 523<br />
c-Ret-Gen, Mutation 105<br />
CRH s. Corticotropin-Releasing-Hormon<br />
Crista dividens 228<br />
Crista iliaca 297, 309<br />
critical illness 409<br />
Crossing-over 511, 513<br />
Crouzon-Syndrom 586<br />
CrP 167<br />
Crura clitoridis 547<br />
Crura medialia 129<br />
Crus clitoridis 312<br />
Crus dextrum 152<br />
Crus intermedium 129<br />
Crus laterale diaphragmatis 132, 309<br />
Crus laterale 129<br />
Crus mediale diaphragmatis 132<br />
Crus penis 312, 527<br />
Crus sinistrum 152<br />
Cryptae tonsillares 42<br />
Cryptae tunicae mucosae 372<br />
Cryptin 351<br />
CSF (cytostatic factor) 556<br />
CSF (Kolonie stimulierender Faktor) 10<br />
CTLs (cytotoxische T-Lymphocyten) 65, 70<br />
Cumarine 30, 416<br />
±, Gerinnungshemmung 30<br />
Cumarintherapie 30<br />
Cumulus oophorus 535<br />
Cunnus 546<br />
Cupula pleurae 132<br />
Curare 105, 431<br />
Curvatura major 302, 339<br />
Curvatura minor 338f<br />
Cushing-Syndrom 93<br />
Cuspes 144<br />
Cuspis anterior 143<br />
Cuspis posterior 143<br />
Cuspis septalis 143<br />
Cuticula dentis 333<br />
c-Welle 203<br />
Cx40-Gen 152<br />
Cx43-Gen 152<br />
Cx45-Gen 152<br />
Cyanose 141, 270<br />
Cyclin B 513, 556<br />
Cycline 513<br />
Cycloendoperoxide 25<br />
Cyclooxygenasen 25, 29, 207, 434, 481<br />
±, Blocker 434<br />
±, Inhibitoren 25<br />
±, Hemmung durch Acetylsalicylsäure 29<br />
Cyclophosphamid 518<br />
Cystein 397, 499f<br />
±, Abbau 500<br />
Cysteinbrücken 27<br />
Cystin 468<br />
Cystinurie 389, 484<br />
cystische Fibrose 248, 326<br />
±, Ursache 248<br />
±, Verlauf 248f<br />
Cytochrom-Oxidase 288<br />
Cytochrom P-450 207, 361<br />
Cytochrom-P450-abhängige Enzyme 361<br />
Cytochrom-P450-Monooxygenasen 361<br />
Cytochrom-P450-System 361<br />
Cytofila 245<br />
Cytokine 14, 17, 53, 62f, 91, 401, 434, 461<br />
±, Fieber erzeugende 434<br />
±, funktionelle Redundanz 63<br />
±, Immunsystem 62<br />
±, katabol wirksame 409<br />
±, Nomenklatur 63<br />
±, pro-inflammatorische 18, 21, 23<br />
±, Weg ins ZNS 434<br />
±, Wirkungsradius 63<br />
Cytokinrezeptoren, antigenkontrollierte<br />
Expression 63<br />
Cytokinwirkung, Prinzipien 63<br />
Cytolyse 35, 68<br />
Cytoplasma 514<br />
Cytoplasmabasophilie 10<br />
Cytoskelett, submembranäres 22<br />
± ±, Thrombocyten 22<br />
cytosolische Calciumkonzentration 149f,<br />
461<br />
±, Anstieg 149f<br />
Cytostatika 17, 353, 413<br />
±, Leukopoiese 17<br />
cytotoxische T-Lymphocyten (CTLs) 34f,<br />
40f, 69<br />
±, Killerprogramm 69<br />
cytotoxische T-Zellen 351<br />
Cytotoxizität, antikörperabhängige zellvermittelte<br />
(ADCC) 67, 69<br />
±, zellvermittelte (CMC) 69<br />
± ±, Effektorzellen 69<br />
Cytotrophoblast 557±559, 561<br />
C-Zellen 95, 97f<br />
±, parafollikuläre 87<br />
D1-Rezeptoren 463<br />
D<br />
DAG 80, 205<br />
Damm 312<br />
Dammschnitt 550, 564<br />
Darm ± Niere, Vergleich 387<br />
Darm 97f, 107, 248, 317, 353, 356, 402,<br />
409<br />
±, Abschnitte 354<br />
±, Bindegewebe 353<br />
±, Calciumaufnahme 98<br />
±, Füllungszustand 356<br />
±, inhibitorische Motoneurone 107<br />
±, PTH 97<br />
±, Substratspezifität des Energiestoffwechsels<br />
402<br />
Darmbakterien 387, 410, 416<br />
±, Bildung osmotisch wirksamer<br />
Substanzen 387<br />
Darmbauch 297<br />
Darmbeinkamm 8<br />
Darmdrehung 294f<br />
Darmdrüsen 320<br />
Darmentleerung 117, 121<br />
Darmepithel 318, 351<br />
Darmgefäûe 179<br />
Darmhormone 355<br />
Darminhalt 347, 382<br />
±, Durchmischung 382<br />
±, Eindickung 382<br />
±, Transport 347, 382<br />
Darmkontinenz 121<br />
Darmlymphe 353<br />
Darmmotilität 109<br />
Darmmotorik 109, 348<br />
±, Lähmung 348<br />
±, Regulation 348<br />
Darmmucosa, Proliferationsrate 353<br />
Darmmucosazellen 413<br />
Darmnervensystem 104, 317f, 355f<br />
±, Modulation 356<br />
Darmperistaltik 116<br />
Darmpforte 318<br />
Darmrohr 104, 317±319<br />
±, Abschnitte 318<br />
±, Anlage 126<br />
±, Entwicklung 318<br />
±, Gefäûversorgung 318<br />
±, Wandbau 319f<br />
Darmschleife 294<br />
Darmverschluss 121, 348<br />
Darmwand 43, 320, 347, 353<br />
±, glatte Muskelzellen 347<br />
±, lymphatisches Gewebe 43<br />
±, Verschiebeschicht 353<br />
Dauergebiss 331<br />
Dauerkontraktionen, glatte Muskulatur<br />
204<br />
Dauerleistung 442<br />
Dauerleistungsgrenze 287, 437<br />
±, Definition 437<br />
Dauerzähne 331<br />
Decidua basalis 557, 559, 561<br />
Decidua capsularis 557, 559f<br />
Decidua graviditatis 559<br />
Decidua parietalis 558±560<br />
Deckzellen 251<br />
Dedifferenzierung 591<br />
Defäkation 121, 383<br />
Defäkationsfrequenz 383<br />
Defäkationsreflexe 121<br />
Defensin-5 351<br />
Defensine, antimikrobielle Wirkung 351<br />
Defibrillation 155<br />
Deflationsreflex 286<br />
Defloration 545<br />
degenerative Nierenerkrankungen,<br />
chronische 481<br />
Degranulation 19, 67<br />
dehnungsabhängige Kationenkanäle<br />
208<br />
dehnungsempfindliche Kanäle 206<br />
Dehnungsrezeptoren 115, 223, 286, 340,<br />
342, 356, 383, 488<br />
±, Lunge 119<br />
Dehnungssensoren 227<br />
Dehnungswiderstand 261<br />
Dehydratation 86, 432, 494<br />
7-Dehydrocholesterin 415<br />
Dehydroepiandrosteron (DHEA) 510, 516<br />
Dehydroepiandrosteronsulfat 563<br />
3b-Dehydrogenase 92, 440<br />
Dehydrogenasen 413<br />
Dehydroisoandrosteron 92<br />
Dekompression 451<br />
Dekompressionskrankheit 290<br />
Deletion, B-Lymphocyten 60<br />
±, klonale 70f<br />
Delirium 434<br />
Delphine 290<br />
dendritische Zellen 34, 38, 46, 57, 61±67,<br />
73<br />
±, Aktivierung durch CD4-T-Zellen 66<br />
±, Aktivierung von CD4-T-Zellen 63<br />
±, Costimulation 65<br />
±, Erkennung mikrobieller Erreger 46<br />
±, follikuläre 36, 42<br />
±, indirekte Präsentation 67<br />
±, interdigitierende 42<br />
Dens axis 237<br />
Dens incisivus 322<br />
Dense Bodies, Inhalt 23<br />
Densitometrie 399<br />
Dentes decidui 331<br />
Dentes permanentes 331<br />
Dentin 332f<br />
±, Bildung 332<br />
±, histologischer Aufbau 332<br />
±, intertubuläres 332<br />
±, Mineralisation 332<br />
±, peritubuläres 332<br />
±, Schmerzempfindlichkeit 333<br />
Dentinum 331f<br />
Depressionen 93, 395<br />
±, Glucocorticoide 93<br />
Depressorareal, medulläres 118<br />
Dermatansulfat 367<br />
Dermatitis 394f, 412<br />
Dermatom 582<br />
Descensus testis 505, 522f<br />
Desinfektion 70<br />
Desmodontium 333<br />
20,22-Desmolase 92<br />
Desmosomen 147, 333, 342, 368<br />
11-Desoxycorticosteron 92<br />
11-Desoxycortisol 92<br />
Desoxyhämoglobin 270f<br />
±, Absorptionsspektrum 270<br />
Teil C ± Register 613
614<br />
Desoxynucleotidyltransferase, terminale<br />
(TdT) 49f, 60<br />
Desoxyribonucleasen, Reaktionsprodukt<br />
379<br />
±, Spezifität 379<br />
Desoxyribonucleotide 379<br />
Desquamationsphase 543f<br />
deszendierende Bahnen, exzitatorische<br />
119<br />
Determinanten, antigene 46<br />
±±, Definition 46<br />
±, konformationsabhängige 46<br />
Determination 557, 575, 588<br />
Deuterium 399<br />
Deutsche Gesellschaft für Ernährung (DGE),<br />
Empfehlungen 397<br />
DEXA (dual energy X-ray examination)<br />
399<br />
Dextrine 388<br />
Dezidua 558, 560f<br />
±, Reifung 560<br />
Deziduavenen 561<br />
Deziduazellen 557, 559<br />
D-Hormon 96f<br />
DH-Segmente, Anzahl 49<br />
Diabetes 285<br />
±, insulinabhängiger 96<br />
±, nicht-insulinabhängiger 96<br />
±, unkontrollierter 496<br />
Diabetes insipidus 474, 493f<br />
Diabetes insipidus centralis 86, 474<br />
Diabetes insipidus renalis 474, 485<br />
Diabetes mellitus 96, 101, 468, 477<br />
±, Glucosurie 468<br />
±, Typ I 59<br />
±±, HLA-Assoziation 59<br />
±, Typ II 393, 407<br />
Diabetiker 276<br />
diabetische Ketoacidose 502<br />
diabetische Spätschäden 411<br />
Diacylglycerin (DAG) 81, 206<br />
Diakinese 513<br />
Dialyse 490<br />
Dialysemembranen 28<br />
Diapedese, Leukocyten 17f<br />
Diaphragma 129, 142, 162, 253, 297f,<br />
303, 309, 362<br />
Diaphragma oris 321, 324<br />
Diaphragma pelvis 300, 312f, 383, 545<br />
Diaphragma sellae 84<br />
Diaphragma thoracoabdominale 129<br />
Diaphragma urogenitale 121, 300, 311f,<br />
315, 487, 527, 533, 546f<br />
Diaphragmata 214<br />
Diaphragmen 190<br />
Diarrhö 385, 389, 392, 395, 495, 497, 502<br />
Diastema 331<br />
Diastole 161f, 170, 198, 203<br />
Diastolendauer 170f<br />
±, Herzfrequenz 170f<br />
diastolische Blutdrucksteigerung 198<br />
diastolische Blutdruckwerte 233<br />
diastolische Füllung, Abfall 232<br />
diastolische Ventrikelfüllung 162<br />
diastolischer Druck 198, 233<br />
diastolischer Füllungsdruck, Erhöhung<br />
176<br />
diastolischer Reflux 161<br />
diastolischer Schrittmacherstrom 154<br />
diastolisches Herzversagen 176<br />
Diäten 406, 409<br />
±, erneute Gewichtszunahme 406<br />
±, Formen 409<br />
Diätetik 402, 409<br />
Diätkatalog 409<br />
Dickdarm 306, 318, 348f, 357, 381f, 384<br />
±, Aussackungen 381<br />
±, bakterielle Besiedelung 384<br />
±, distaler 110<br />
±±, autonome Innervation 110<br />
±, Einschnürungen 381<br />
±, Fettanhängsel 381<br />
Teil C ±Register<br />
±, Hydrogencarbonatsekretion 384<br />
±, Innervation 306<br />
±, Kaliumsekretion 384<br />
±, Lagebeziehungen 306<br />
±, Längsmuskelstreifen 381<br />
±, Motilität 382<br />
±, Passagezeiten 382<br />
±, propulsive Massenbewegungen 382<br />
±, Querschnitt 381<br />
±, Resorption 384<br />
±, Schrittmacherzone 382<br />
±, Segmentationen 382<br />
±, Sekretion 384<br />
±, Sphinkteren 382<br />
±, Übertritt des Chymus 348<br />
±, Wandbau 381<br />
Dickdarminhalt, Rückfluss 348<br />
Dickdarmschleimhaut 382<br />
Diclofenac 434<br />
differentielle RNA-Prozessierung 52<br />
Differenzierung 375, 505, 557, 575, 588<br />
±, endokrine 375<br />
±, exokrine 375<br />
diffuses neuroendokrines System<br />
(DNES) 95<br />
±, peripherer Anteil 95<br />
±, Zelltypen 95<br />
±, zentraler Anteil 95<br />
Diffusion 180, 202, 213, 268, 272<br />
±, einfache 562<br />
±, erleichterte 214<br />
±, Kohlendioxid 202, 268<br />
±, Sauerstoff 202, 268, 272<br />
±, Sauerstofftransport 180<br />
±, Stoffaustausch 213<br />
Diffusionsabstände, Gehirn 191<br />
±, Herzmuskel 191<br />
±, Skelettmuskel 191<br />
Diffusionsfläche 279<br />
Diffusionskapazität 279f, 284<br />
±, Bestimmung 279<br />
±, Lunge 279<br />
±, Verminderung 279f<br />
Diffusionskoeffizient 179, 213, 279<br />
Diffusionsstörungen 279, 284<br />
Diffusionsstrecke 179, 251, 288<br />
±, Atemgase 251<br />
Diffusionswege, parazelluläre 213f<br />
±, transzelluläre 213f<br />
Digitalisglycoside, positiv inotrope<br />
Wirkung 166<br />
Dihydrofolat 413<br />
Dihydrofolat-Reduktase 413<br />
Dihydrotestosteron 516f, 531<br />
Dihydroxyacetonphosphat 369<br />
1,25-Dihydroxycholecalciferol 83, 96±98,<br />
415, 479, 481, 483<br />
±, Bildung 98, 415<br />
±±, Störung 98<br />
Dihydroxyphenylalanin 92<br />
Diiodtyrosylreste (DIT) 88<br />
Dikrotie 199<br />
Diktyotän 512<br />
Dilatation, endothelvermittelte 172<br />
±, metabolische 172<br />
±, myogene 172<br />
Dinosaurier, Blutdruck 210<br />
Dipeptide 363, 389, 468<br />
±, protonengekoppelter Transport 468<br />
±, Resorption 389<br />
Diplotän 512f<br />
Dipolfeld, elektrisches 156<br />
±±, Entstehung 156<br />
±±, Extrazellulärraum 156<br />
Disci intercalares 147<br />
Diskocyten 11f<br />
Disse-Raum 364, 366<br />
Dissoziationskonstante 48<br />
Disulfidbrücken 28, 47f, 95<br />
Diurese 474, 477<br />
±, maximale 474<br />
±, osmotische 496<br />
Diuretika 233, 448, 477, 485, 491, 495±497<br />
±, osmotische 477<br />
±, Substanzklassen 477<br />
±, Wirkort 477<br />
±, Wirkung 477<br />
±, Wirkungsmechanismus 477<br />
divalenter Metall-Ionen-Transporter<br />
(DMT1) 411<br />
Divergenz, autonome Ganglien 111<br />
Divertikulose 397<br />
DJ-Segmente 60<br />
DJ-Verknüpfung 50<br />
DMT1 (divalent metal transporter 1) 388<br />
DNA 74, 77<br />
±, Injektion 74<br />
DNA-Doppelstrang 49<br />
DNA-Polymorphismen 16<br />
DNA-Synthese 413<br />
Döderlein-Bakterien 546<br />
Domareal 43<br />
dominanter Follikel 536, 552<br />
±, Reifung 552<br />
L-DOPA 92<br />
Dopamin 23, 83, 85, 92f, 105, 411, 460,<br />
463, 479<br />
Dopamin-b-Hydroxylase 92<br />
Doping 201, 447f<br />
±, Definition 448<br />
±, Erythropoietin 201<br />
±, verbotene Methoden 448<br />
±, verbotene Substanzklassen 448<br />
Doppler-Sonographie, Druckblutungsmessung<br />
204<br />
Dorsalaorten 188<br />
dorsale respiratorische Gruppe<br />
(DRG) 284f<br />
Dorsum linguae 321f<br />
Dottergang 126, 293, 318, 458, 488<br />
Dottersack 8, 126, 318, 359, 559<br />
±, Blutzellinseln 8<br />
±, primärer 575f<br />
±±, sekundärer 575f<br />
Dottersackstiel 125<br />
Dottervenen 187, 364f<br />
Douglas-Raum 533, 540, 545<br />
Douglas-Sack 258<br />
Drehgleiten 331<br />
Drei-Kompartiment-Modell 399<br />
Dromotropie, negative 154<br />
±, positive 154<br />
Druck 162, 195<br />
±, diastolischer 198, 233<br />
±, extrabronchialer 267<br />
±, hydrostatischer 202, 215±217, 225, 463,<br />
492<br />
±±, Beinvenen 225<br />
±±, Erhöhung 217<br />
±±, Hirndruckblutung 225<br />
±±, Interstitium 216<br />
±±, Kapillaren 216<br />
±±, Muskel 216<br />
±, intraalveolärer 267<br />
±, intrabronchialer 267<br />
±, intrapleuraler 260, 262, 267<br />
±±, Messung 260<br />
±, intrapulmonaler 261, 264f, 267<br />
±±, Atemwegswiderstand 267<br />
±, intraventrikulärer 161<br />
±, intravesikaler 488<br />
±, kolloidosmotischer 5, 215, 217<br />
±±, Plasma 215<br />
±±, Plasmaproteine 5<br />
±±, Reduktion 217<br />
±, onkotischer 463<br />
±, osmotischer 4, 215, 492<br />
±±, Plasma 4, 215<br />
±, systolischer 233<br />
±, transmuraler 197, 204, 208f<br />
Druckänderungen, pulsatorische 204<br />
Druckbelastung 164, 175<br />
±, Schlagvolumen 164<br />
Druckdifferenz, atrioventrikuläre 162
Druckdifferenzen, hydrostatische 210<br />
± ±, Lunge 210<br />
Druckdiurese 224<br />
Druckentwicklung, systolische 164<br />
Druckgradienten 195<br />
Drucknatriurese 482, 494<br />
Druckpuls 198<br />
Druckpulsform 199, 204<br />
±, Arteriensystem 199<br />
Druckpulskurve, Inzisur 162<br />
Druckpulswellen, Amplitude 199<br />
±, Überlagerung 199<br />
Druckrezeptoren 115, 493<br />
Druck-Volumen-Diagramm 162<br />
±, ventrikuläres 163<br />
Drumstick 18<br />
Drüsen 320, 342<br />
±, exokrine 105, 190<br />
±, interstitielle 537<br />
±, Lamina propria mucosae 320<br />
±, seromuköse 244, 248, 335<br />
± ±, Sekretion 248<br />
±, Tela submucosa 320<br />
±, tubulöse 342<br />
Drüsenbauch 297<br />
Drüsenendstücke 326, 569<br />
Drüsenepithel 352<br />
Drüsengrund 342<br />
Drüsenhals 342<br />
Drüsenisthmus 342<br />
Drüsenparenchym 324<br />
Drüsensekretion, Parasympathikusaktivierung<br />
115<br />
±, Sympathikusaktivierung 115<br />
Drüsenstroma 324<br />
Drüsenzellen 111, 327, 343, 526, 538<br />
±, muköse 351<br />
±, seröse 351<br />
D-Segmente 49, 60<br />
±, Umlagerung 60<br />
Ductuli efferentes 506f, 519f<br />
Ductuli ejaculatorii 507<br />
Ductuli interlobulares biliferi 372<br />
Ductus alveolares 246, 249<br />
±, Entstehung 249<br />
Ductus arteriosus 187, 227f, 566<br />
±, Strömungsumkehr 228<br />
±, Verschluss 228<br />
±, Verschlussstörungen 228<br />
Ductus choledochus 298, 303f, 362, 366,<br />
371f, 374±376<br />
±, Verlegung 376<br />
Ductus cysticus 360, 362, 372, 374<br />
Ductus deferens 113, 121f, 309, 311,<br />
314f, 505, 507, 509, 519, 522±524, 530<br />
±, autonome Innervation 113<br />
±, Durchtrennung 524<br />
±, parasympathische Innervation 122<br />
±, sympathische Innervation 122<br />
±, Verlauf 315<br />
Ductus efferentes 505<br />
Ductus ejaculatorius 311, 487, 522f, 525<br />
Ductus epididymidis 122, 507, 519f<br />
±, Bindegewebe 520<br />
±, Epithel 520<br />
±, Innervation 520<br />
Ductus excretorius 324<br />
Ductus hepaticus 361, 371f, 374<br />
Ductus hepaticus communis 362, 371<br />
Ductus interlobularis 365, 376<br />
Ductus interlobularis bilifer 364, 366<br />
Ductus intralobularis 324<br />
Ductus intralobularis bilifer 364<br />
Ductus lactiferus 567, 569<br />
Ductus lymphaticus dexter 135<br />
Ductus nasolacrimalis 236f<br />
Ductus omphaloentericus 293f, 306<br />
Ductus pampiniformis 300<br />
Ductus pancreaticus 94, 304, 371f, 375<br />
Ductus pancreaticus accessorius 374f<br />
Ductus pancreaticus major 374, 376f<br />
±, Verlegung 376<br />
Ductus pancreaticus minor (Santorini) 376<br />
Ductus papillares 455, 457, 473<br />
±, Zahl 457<br />
Ductus paramesonephricus 506<br />
Ductus paraurethrales 547<br />
Ductus parotideus 323f<br />
Ductus submandibularis 324<br />
Ductus thoracicus 39, 44, 128±130,<br />
134±136, 191, 216, 307, 353, 359<br />
±, Verlauf 136<br />
Ductus thyroglossalis 319, 322<br />
Ductus venosus 227f, 360, 364f<br />
±, Sphinkter 228<br />
Dünndarm 43, 110, 113, 116, 306, 317f,<br />
347f, 353, 357, 384±387, 412, 414, 439<br />
±, autonome Innervation 110, 113<br />
±, Bakterienbesiedlung 348<br />
±, Chloridresorption 387<br />
±, Gliederung 347<br />
±, Head-Zonen 116<br />
±, Hydrogencarbonatresorption 387<br />
±, Kaliumresorption 387<br />
±, Lagebeziehungen 306<br />
±, Malabsorption 385<br />
±, Natriumresorption 387<br />
Dünndarmabschnitte, Histologie 354<br />
Dünndarmepithel 380<br />
Dünndarmepithelzellen, Sekret 354<br />
Dünndarmerkrankungen 413<br />
Dünndarmfalten 353<br />
Dünndarmkonvolut 305<br />
Dünndarmmotilität 347<br />
Dünndarmmucosa, Oberflächenvergröûerung<br />
349<br />
Dünndarmmuskulatur 347<br />
Dünndarmsekretion, Regulation 354<br />
Dünndarmverschluss 348<br />
Dünndarmzotten 349, 392<br />
±, Zerstörung 392<br />
Duodenalgeschwüre, Therapie 345<br />
Duodenallumen, pH-Wert 378<br />
Duodenum 293±295, 297, 303±306, 318,<br />
320, 340f, 345, 347, 354, 364, 372, 375,<br />
378, 391<br />
±, Anteile 304<br />
±, Gestalt 304<br />
±, Lagebeziehungen 304<br />
±, Lymphgefäûe 305<br />
Dura mater 192<br />
Durasack 132<br />
Durchblutung 209±211, 218, 227f, 290,<br />
461<br />
±, Autoregulation 209<br />
±, erhöhte Zellaktivität 211<br />
±, Gastrointestinaltrakt 218<br />
±, Haut 218<br />
±, Hirnfunktion 228<br />
±, lokale 207<br />
± ±, Kontrolle 207<br />
±, Lunge 210<br />
±, Magen-Darm-Trakt 227<br />
±, renale 457<br />
±, segmentale Regulation 211<br />
±, spezifische 217<br />
± ±, Gastrointestinaltrakt 217<br />
± ±, Muskulatur 217<br />
± ±, Niere 217<br />
±, Steigerung 290<br />
Durchblutungsmessung, Doppler-Sonographie<br />
204<br />
±, elektromagnetischer Flussmesskopf 204<br />
±, Extremitäten 204<br />
±, Positronenemissionstomographie 204<br />
Durchblutungsregulation 218, 229<br />
±, Mediatoren 229<br />
±, sympathisches Nervensystem 218<br />
Durchblutungsreserve, Skelettmuskulatur<br />
217<br />
Durchblutungssteigerung, Erwärmung<br />
231<br />
Durchblutungsstillstand 211<br />
Durchblutungsstörungen 96, 201<br />
Durchfälle 95, 232, 383, 387<br />
±, Flüssigkeitsverluste 232<br />
±, Hausmittel 387<br />
Durchflusscytophotometrie 76<br />
Durst 223<br />
Durstempfindung 224<br />
Durstgefühl 449, 474, 479, 493, 496<br />
±, Abnahme 449<br />
±, Auslösung 493<br />
±, Osmolaritätsschwelle 493<br />
±, Reduktion im Alter 493<br />
±, Stimulation 496<br />
Durststillung, resorptive 329<br />
Dysfunktion, erektile 530<br />
± ±, Behandlung 530<br />
Dysgenesie, retikuläre 73<br />
Dysgnathie 331<br />
Dyslipidämien 7<br />
Dysostosen 586<br />
Dysphagie 338<br />
Dyspnoe 235, 259, 286<br />
Dysregulation, orthostatische 226<br />
D-Zellen 94f, 354<br />
±, Somatostatin 94f<br />
Ebner-Halbmonde 325<br />
E<br />
Ebner-Spüldrüsen 323, 326<br />
Echinocyten 12<br />
Eckzähne 331, 333<br />
ECL-Zellen 343f<br />
EC-Zellen 95, 354<br />
±, Serotonin 95<br />
EDHF (endothelium-derived<br />
hyperpolarizing factor) 205, 207, 211<br />
Edinger-Westphal-Kern 108<br />
EDTA 30<br />
Effektor 67<br />
Effektorbereich, Antikörper 48<br />
Effektoren, thermoregulatorische 430<br />
Effektorhormone 86<br />
Effektororgane 82<br />
Efferenzen, vagale 107<br />
Effizienz, metabolische 405<br />
EGF 329, 351, 353, 551<br />
egg white injury 414<br />
Ehlers-Danlos-Syndrom 183<br />
Eichel 488, 527<br />
Eicosanoide 232, 550<br />
Eiklar, rohes 414<br />
Eileiter 505, 537<br />
Eileiterschwangerschaft 539<br />
Einatmung 251f<br />
Eindringlinge, pathogene 33<br />
± ±, Zerstörung 33<br />
eineiige Zwillinge 557<br />
Eingangsdruck 197<br />
Eingeweideschmerz 115, 117<br />
Einheiten, motorische 445f<br />
± ±, Rekrutierung 445<br />
Einphasenpräparate 559<br />
einschichtiges hochprismatisches Epithel<br />
349<br />
einschichtiges hochprismatisches Flimmerepithel<br />
244<br />
einschichtiges kubisches Epithel 244<br />
einschichtiges Plattenepithel 320<br />
Einschmelzen von Alveolarsepten 267<br />
Einsekundenausatmungskapazität<br />
280<br />
266,<br />
Einstülpungen, vesikuläre 214<br />
Einthoven-Ableitungen 159<br />
Einthoven-Dreieck 158f<br />
Einwärtsgleichrichter 147f<br />
Einzelzellen, endokrine 83<br />
Einzelzuckungen, Superposition 149<br />
Eisen 13, 271, 395, 397, 412<br />
±, Anlagerung von Sauerstoff 271<br />
±, empfohlene Zufuhr 395<br />
±, Funktion 395<br />
±, Mangelsymptome 395<br />
Teil C ± Register 615
616<br />
±, toxischer Bereich 395<br />
±, Vorkommen 395<br />
Eisen-Ionen 5<br />
Eisenmangel 7, 13<br />
±, hypochrome mikrocytäre Anämie 13<br />
Eisenmangelanämie 387<br />
Eisen-Porphyrin-Gerüst 269<br />
Eisenresorption 387f, 411<br />
Eisenstoffwechselstörungen 7<br />
±, Transferrinsättigung 7<br />
Eisen-Transferrin-Komplex 388<br />
Eisprung 536<br />
Eiter 20<br />
Eiweiû 393, 396f, 399, 453, 468<br />
±, Ausscheidung 453, 468<br />
±, Energiegehalt 396<br />
±, Oxidation 401<br />
Eiweiûkonzentration, Interstitium 215<br />
±, Kapillaren 215<br />
Eiweiûspeicher 409<br />
Eiweiûstoffwechsel 453, 465<br />
Eiweiûumsatz 400<br />
Eizelle 506, 511±513, 556<br />
±, Anzahl 506<br />
Ejakulat 518, 525, 529f<br />
±, Koagulation 525<br />
±, Normwerte 518<br />
±, Passage 530<br />
Ejakulatbestandteile, Funktion 525<br />
±, Konzentration 525<br />
Ejakulation 122, 524, 526, 530, 554<br />
±, Ablauf 531<br />
±, Innervation 530<br />
±, Steuerung 530<br />
Ejakulationsreflex 530<br />
Ejakulationszentrum 530<br />
Ejakulatuntersuchung 503<br />
Ejakulatvolumen 526<br />
Ejektionsfraktion 161<br />
EKG-Ableitungen, Ableitungspunkte 157<br />
±, Elektrodenkonfiguration 157<br />
±, Frontalebene 157<br />
±, Horizontalebene 157<br />
EKG-Analyse, Bestimmung des Lagetyps<br />
159<br />
EKG-Signal 157f, 160<br />
±, Kammerkomplexe 160<br />
±, Nomenklatur und Zeitdauer der<br />
Abschnitte 158<br />
Eklampsie 227<br />
Ektoderm 84, 104, 126, 319, 575f<br />
Ektozervix, cytologische Untersuchung<br />
543<br />
Ektropium 542<br />
Elastase 6, 267, 379<br />
±, Proenzym 379<br />
±, Reaktionsprodukt 379<br />
±, Spezifität 379<br />
Elastase-Aktivität 251<br />
Elastica externa 182<br />
Elastica interna 191<br />
Elastin 183<br />
elastische Arterien 182f<br />
±, Funktion 183<br />
elastische Atmungswiderstände 259f, 263<br />
elastische Fasern 181f, 192, 236, 249,<br />
251f, 259f, 263, 265, 335, 486, 488<br />
±, Lunge 252, 260<br />
±, Retraktionskraft 252<br />
±, Verlust 251<br />
elastische Retraktion 267<br />
Elefant 254<br />
elektrische Automatizität 152, 154<br />
±, Herz 154<br />
±, Schrittmacherzellen 152<br />
elektrische Erregung, Herzmuskelzellen<br />
155<br />
elektrische Feldstärke 156<br />
elektrische Herzachse 159<br />
elektrische Herzerregung, Teilvektoren<br />
156<br />
elektrische Schrittmacher 155<br />
Teil C ± Register<br />
elektrische Summationsebene 158<br />
elektrischer Summationsvektor 157, 159<br />
±, dreidimensionales Bild 159<br />
±, Projektion in der Horizontalebene 159<br />
±, Projektionen 157<br />
±, Vorhöfe 157<br />
elektrisches Dipolfeld 156<br />
±, Entstehung 156<br />
±, Extrazellulärraum 156<br />
elektrisches Feld im extrazellulären<br />
Raum 156<br />
elektrochemisches Gleichgewichtspotential<br />
474<br />
Elektrokardiogramm (EKG) 155, 157, 159,<br />
161f, 169, 497<br />
±, Hypokaliämie 497<br />
±, Interpretation 159<br />
±, Intervalle 157<br />
±, Myokardinfarkt 169<br />
±, Strecken 157<br />
±, Ursprung 155<br />
±, Wellen 157<br />
±, Zacken 157<br />
Elektrolytabsorption, Regulation 356<br />
Elektrolytausscheidung, Orientierungswerte<br />
465<br />
Elektrolyte 4, 147, 571<br />
±, menschliches Plasma 4<br />
Elektrolytersatz 441<br />
Elektrolythaushalt, Homöostase 4, 453<br />
Elektrolytresorption 384<br />
Elektrolytsekretion, Regulation 356<br />
Elektrolytstörungen 155, 447<br />
±, Muskelkrämpfe 447<br />
Elektrolyttransport 386<br />
elektromechanische Kopplung 149f, 167,<br />
205<br />
±, Arbeitsmyokardzelle 149<br />
±, glatte Gefäûmuskulatur 205<br />
Elektronentransport 167<br />
Elektroschock 155<br />
elektrostatische Wechselwirkungen 269<br />
elektrotonische Signalweiterleitung,<br />
Arteriolen 212<br />
ELISA, Antikörpernachweis 75<br />
±, Prinzip 75<br />
Embolien 290<br />
Embryoblast 557f, 575f<br />
embryonale Blutzellen 560<br />
embryonale Gefäûe 558<br />
embryonale Gehirnentwicklung 89<br />
embryonale Kapillaren 560<br />
Embryonalentwicklung 84, 100<br />
±, Hypophyse 84<br />
embryonaler Kreislauf 140<br />
embryonaler Magen-Darm-Kanal 294<br />
embryonales Bindegewebe 125<br />
embryonales Hämoglobin 275<br />
Embryonalschild 577<br />
Embryonalstadium 275<br />
Emesis 395<br />
Eminentia mediana 83f, 89<br />
emotionale Belastungen 119<br />
Emotionen 118, 346<br />
±, Magensaftsekretion 346<br />
Empfängerserum 16<br />
Empfindungen, Erlöschen 435<br />
Emphysem, Lungenfunktionsparameter<br />
280<br />
Emphysemblase 125, 260<br />
Emphysemblasen 251, 267<br />
Enameloblasten 332<br />
Enamelum 331f<br />
enchondrale Ossifikation 99<br />
Endarterien 280<br />
Enddarm 293, 318, 488, 504, 507<br />
Endharn 457, 474, 482<br />
±, maximale Konzentrierung 482<br />
±, NaCl-Konzentration 482<br />
±, Osmolarität 474<br />
Endobiotika 361, 367<br />
Endocytose 351, 367, 468<br />
±, rezeptorvermittelte 189, 562, 367<br />
endogene Antipyrese 434<br />
endogene Pyrogene 434<br />
Endokard 144<br />
endokrine Einzelzellen 83<br />
endokrine Organe 83<br />
endokrine Regelkreise, Adipositas 405<br />
endokrine Sekretion 81<br />
endokrine Zellen 82f, 85, 95, 244, 342,<br />
350f, 354, 356<br />
±, Adenohypophyse 83<br />
±, Gastrointestinaltrakt 95<br />
±, respiratorisches Epithel 244<br />
±, Vorkommen und Organisation 83<br />
endokrine Zellgruppen 83<br />
endokrines Pankreas 94, 377<br />
±, Unterscheidung der Zelltypen 94<br />
endokrines System 79, 83<br />
Endometrium 538, 540±543, 548, 556<br />
Endomitose 11<br />
Endopeptidasen 378f, 389<br />
±, Aktivierung 378<br />
endoplasmatisches Reticulum 57, 80, 263,<br />
350, 366f, 377<br />
±, raues 58, 87, 93<br />
±, glattes 91<br />
b-Endorphin 87, 403, 552<br />
Endosom-Lysosom-System 350<br />
Endostatin 32<br />
Endothel 197, 206, 211, 461<br />
±, diskontinuierliches 215<br />
±, fenestriertes 214, 464<br />
±, Permeabilitätssteigerung 211<br />
±, Vasodilatatoren 206<br />
±, Vasokonstriktoren 206<br />
±, venoläres 214<br />
± ±, Lücken 214<br />
±, venöses 203<br />
± ±, Adhäsionsmoleküle 203<br />
± ±, Anheftung von Leukocyten 203<br />
±, Wandschubspannung 197<br />
endothelabhängige Vasodilatation 207<br />
endothelabhängige Vasoregulation 171<br />
Endotheldefekte 24f<br />
Endothelfaktoren, flussabhängige<br />
Freisetzung 211<br />
endotheliale NO-Synthase (eNOS) 207<br />
endotheliale Vasodilatatoren 233<br />
endotheliale Wachstumsfaktoren 186f<br />
±, Glucosemangel 186<br />
±, Sauerstoffmangel 186<br />
Endothelien 45<br />
±, fenestrierte 85<br />
Endothelin 368, 460<br />
Endothelröhren, primäre 186<br />
Endothelschicht 233<br />
Endothelspalten, parazelluläre 213<br />
endothelvermittelte Dilatation 172<br />
Endothelzellen 15, 17, 26f, 45, 106, 181,<br />
186±191, 202, 206, 464<br />
±, Bau 181<br />
±, E-Selectin 17<br />
±, Funktionen 181<br />
±, Glycocalyx 202<br />
±, Poren 464<br />
±, Rezeptoren 186<br />
±, TF-Bildung 26<br />
±, transzelluläre Kanäle 189<br />
±, vaskuläre 31<br />
±, Vesikel 189<br />
±, Zellkontakte 181<br />
Endotoxine 367<br />
Endozervix, cytologische Untersuchung<br />
543<br />
Endplatte, motorische 431<br />
±, muskuläre 105<br />
± ±, Hemmstoff 105<br />
Endstücke, Elektrolyttransport 326<br />
±, muköse 325<br />
±, sekretorische 324<br />
±, seröse 325<br />
±, tubuloalveoläre 567
Endurin, Eiweiû 468<br />
Energie 396<br />
±, potentielle 164, 198<br />
± ±, Blut 198<br />
Energiebedarf 396, 442f<br />
±, Berechnung 396<br />
Energiebereitstellung, aerobe 439<br />
±, Steigerung 439<br />
Energiebilanz400f, 403±406<br />
±, afferente Signale 404<br />
±, hormonelle Regulation 403<br />
±, nahrungsabhängige Regulation 405<br />
±, Veränderungen 403<br />
Energiegewinnung, alactacide 445<br />
±, lactacide 445<br />
Energieproduktion, aerobe 442<br />
energiereiche Ernährung 404<br />
energiereiche Phosphatbindung 168<br />
Energiespeicher, Depletion 404<br />
Energiestoffwechsel, anaerober 151<br />
±, Muskelfasern 438<br />
Energieverbrauch 400, 402, 405±407, 409<br />
±, Determinanten 400f<br />
±, Erhöhung 402<br />
±, Gehirn 400<br />
±, Herz400<br />
±, innere Organe 405<br />
±, Leber 400<br />
±, Muskel 405<br />
±, Nieren 400<br />
±, Reduktion 405<br />
±, Steigerung 400, 406<br />
Energiezufuhr 396, 400f<br />
±, Körpergewicht 401<br />
±, Richtwert 396<br />
englische Krankheit 416<br />
Enkephaline 93, 106<br />
Enolase, neuronspezifische 355<br />
ENS s. enterisches Nervensystem<br />
enterische Ganglien 105<br />
enterische Neurone 107, 109<br />
enterisches Nervensystem (ENS) 107, 109,<br />
336f, 355, 382f<br />
±, extrinsische und intrinsische Innervation<br />
107<br />
±, exzitatorisches Neurone 107<br />
±, Motoneurone 109<br />
Enterobakterien 352<br />
enterochromaffine Zellen 95, 343, 350,<br />
357<br />
±, Tumoren 95<br />
Enterocyten 43, 349±352, 384, 386, 388<br />
±, Hämaufnahme 388<br />
enteroendokrine Hormone 348, 356, 358<br />
±, Freisetzungsreize 358<br />
±, Funktionen 356<br />
±, Kategorien 358<br />
enteroendokrine Zellen 352, 356, 382<br />
±, Typen 356<br />
±, Verteilung 356<br />
enterogastrischer Reflex 341<br />
Enteroglucagon 341, 357f<br />
±, Freisetzungsreiz 357<br />
±, Hauptwirkung 357<br />
±, Syntheseort 357<br />
enterohepatischer Kreislauf 360, 363,<br />
373, 391<br />
±, afferenter Schenkel 363<br />
±, Mechanismen 373<br />
Enterokinase 354, 378<br />
Enteropeptidase 354, 378, 389<br />
Enterotoxin, Bindungsstelle 350<br />
Entoderm 126, 245, 317, 319, 360, 375,<br />
575f<br />
Entodermalrohr 317f<br />
Entwicklung, lymphatische 34<br />
±, myeloische 34<br />
Entwicklungsbiologie, Modellorganismen<br />
576<br />
Entwicklungsstörungen, ANS 105<br />
Entzündungen 4, 7, 18, 44, 86, 115, 191,<br />
203, 211, 214<br />
±, Mehrdurchblutung 211<br />
Entzündungsgeschehen 34<br />
Entzündungsmediatoren 17, 35, 46, 63,<br />
232<br />
±, septischer Schock 232<br />
±, systemische 78<br />
±, Th1-Zellen 73<br />
±, Vasodilatation 232<br />
Entzündungsreaktion, lokale 72<br />
Entzündungsreaktionen 6, 17, 19, 24, 28,<br />
35, 63, 233<br />
±, Funktion 35<br />
±, Kontaktsystem 28<br />
±, Leukodiapedese 17<br />
±, systemische 21<br />
±, Ursachen 35<br />
Entzündungsvorgänge, intraglomeruläre<br />
461<br />
enzymatische Prozessierung 79<br />
Enzyme 33, 498<br />
±, Cytochrom-P450-abhängige 361<br />
±, glycolytische 13<br />
±, lysosomale 21, 69<br />
±, steroidogene 93<br />
± ±, selektive Expression 93<br />
Eosin 18<br />
Eosinophile 9, 20f, 35, 62<br />
±, Degranulation 21<br />
eosinophile Granulocyten 18±20, 67, 72<br />
±, allergische Reaktionen 20<br />
±, Inhaltsstoffe 20<br />
±, Struktur 20<br />
±, Verteilung 20<br />
eosinophile Leukocyten 66<br />
eosinophile Myelocyten 9<br />
Eosinophilenzahl, circadiane Rhythmik 20<br />
eosinophiles kationisches Protein (ECP) 20<br />
±, Cytotoxizität 20<br />
±, Neurotoxizität 20<br />
eosinophiles Protein X 20<br />
±, Neurotoxizität 20<br />
EphB-2-Rezeptoren, Arterien 187<br />
EphB-4-Rezeptoren, Venen 187<br />
Ephitelkörperchen, oberes 319<br />
Eph-Rezeptoren 186f<br />
Ephrine (Eph) 187<br />
epidermaler Wachstumsfaktor s. EGF<br />
Epidermis 320, 522, 528<br />
Epididymis 519<br />
Epiglottis 240±242, 244, 322, 334f<br />
Epikard 134f, 142, 144<br />
epileptische Anfälle 491<br />
Epiorchium 506<br />
Epipharynx 239±241, 334<br />
±, Lage 241<br />
±, respiratorisches Epithel 241<br />
Epiphyse 83, 95, 111, 117<br />
Epiphysenknorpel 99<br />
Episiotomie 550<br />
Epithel 236, 332<br />
±, einschichtiges hochprismatisches 349<br />
±, einschichtiges kubisches 244<br />
±, kinocilienfreies 236<br />
±, mehrschichtiges unverhorntes 335<br />
±, respiratorisches 236f, 241, 244f<br />
± ±, Epipharynx 241<br />
± ±, Zelltypen 244<br />
epitheliale Reticulumzellen 38<br />
epithelialer Transport 384<br />
Epithelien, hohe 87<br />
±, platte 87<br />
Epithelium mucosae 320<br />
Epithelkörperchen 319<br />
Epitheloidzellen 471<br />
±, juxtaglomeruläre 461±464, 479<br />
± ±, Reninfreisetzung 464<br />
± ±, Reninsynthese 461<br />
Epithelregeneration 352f<br />
±, Darmmucosa 352<br />
±, Regulation 353<br />
Epithelzellen 15, 31, 37, 42, 47, 57, 87,<br />
352f, 377<br />
±, Antigenaufnahme 42<br />
±, Apoptose 353<br />
±, resorbierende 320<br />
±, sezernierende 320<br />
Epitope 46, 74<br />
±, Definition 46<br />
EPO s. Erythropoietin<br />
EPO-Bildung 480f<br />
±, Regulation 480<br />
±, Störung 481<br />
Epoophoron 505, 537<br />
Epoxid-Reduktase 30<br />
equal pressure point 267f<br />
±, Lage 268<br />
erbliche Immunschwäche, Formen 73<br />
Erblindung 415<br />
Erbrechen 120f, 329, 341, 414, 495<br />
±, Ablauf 341<br />
±, selbstinduziertes 497<br />
Erdbeerzunge 322<br />
Erdungselektrode 158<br />
erektile Dysfunktion, Behandlung 530<br />
Erektion 107, 113, 122, 528±530<br />
±, Innervation 530<br />
±, reflektorische 530<br />
Erektionsreflex 570<br />
Erektionszentrum 529f, 554<br />
Ergocalciferol 415<br />
Ergosterol 416<br />
Erhaltungsstoffwechsel 167f<br />
±, zellulärer 169<br />
Erholungsphase 529<br />
Erkennung körpereigener Zellen,<br />
NK-Zellen 46<br />
Erkennungsbereich, Antikörper 48<br />
Erkennungsrepertoire, immunologisches<br />
46<br />
Erkennungssequenzen 49<br />
Erkrankungen, andrologische 519<br />
± ±, endokrine Störungen 519<br />
±, allergische 21<br />
± ±, Sofortreaktion 21<br />
±, Atemwege 137<br />
±, autosomal-rezessive 248<br />
±, ernährungsabhängige 393<br />
±, konsumierende 404<br />
±, maligne 7<br />
± ±, BSR 7<br />
±, psychische 285<br />
Ermüdung, Definition 447<br />
±, Ursachen 447<br />
±, zentrale 447<br />
± ±, Mechanismus 447<br />
Ermüdungsresistenz445<br />
Ernährung, energiereiche 404<br />
±, fettreiche 393, 402f<br />
±, hämatotrophe 560<br />
±, histiotrophe 558<br />
±, hochkalorische 400, 402, 406<br />
± ±, Gewichtszunahme 400<br />
± ±, Hormonmuster 406<br />
±, künstliche 409f, 414<br />
± ±, enterale 410<br />
± ±, Indikationen 410<br />
± ±, parenterale 410<br />
±, parenterale 417<br />
Ernährungsindizes 398<br />
Ernährungsstörungen, Behandlung 408<br />
Ernährungszustand 397, 399, 401f, 406,<br />
410<br />
±, Beurteilung 399<br />
±, diagnostischer Wert 399<br />
±, Hormonspiegel 406<br />
Eröffnungsphase 564<br />
Eröffnungswehen 564<br />
erogene Zonen 554<br />
Erregbarkeit, neuromuskuläre 502<br />
Erreger, mikrobielle 46<br />
Erregerspezifität 34<br />
Erregung, aufsteigende 356<br />
±, elektrische 155<br />
± ±, Herzmuskelzellen 155<br />
Teil C ± Register 617
618<br />
±, kreisende 149, 155<br />
± ±, Tachyarrhythmien 155<br />
± ±, Ventrikelmuskulatur 155<br />
±, sexuelle 529<br />
Erregungsausbreitung 105, 152, 154, 157<br />
±, Geschwindigkeit 152, 154<br />
±, Störungen 154, 157<br />
±, Ventrikel 159<br />
± ±, Störungen 159<br />
±, Zielzellen 105<br />
Erregungsausbreitungszeit, Arbeitsmyokard<br />
154<br />
Erregungsbildung 154, 160<br />
±, Hierarchie 154<br />
±, Störungen 160<br />
Erregungsbildungssystem 151f, 157<br />
±, elektrischer Summationsvektor 157<br />
±, Strukturen 151<br />
Erregungsfront 157<br />
Erregungsleitung 153f<br />
±, nervale Modulation 153<br />
Erregungsleitungssystem 142, 145, 151f,<br />
157, 175<br />
±, Blutversorgung 145<br />
±, Connexin-Gene 152<br />
±, elektrischer Summationsvektor 157<br />
±, Strukturen 151<br />
±, ventrikuläres 151, 154, 174<br />
± ±, Aktionspotentiale 154<br />
Erregungsphase 529, 554<br />
Erregungsrückbildung 157, 160<br />
±, Störungen 160<br />
±, Verlauf 157<br />
Erregungsüberleitung 159<br />
±, atrioventrikuläre 159<br />
± ±, Störungen 159<br />
Erregungsübertragung 154<br />
Ersatzdentin 332f<br />
Ersatzzähne 331<br />
Erschlaffungsphase, isovolumetrische 161<br />
Erschöpfung 432, 442, 447<br />
Erwachsenenhämoglobin 275<br />
erworbene Immunschwäche 73<br />
erworbene Nierenfunktionsstörungen<br />
484<br />
Erythem 395<br />
Erythroblasten 12<br />
Erythroblastosis fetalis 16<br />
Erythrocyten 3f, 7±13, 16, 19, 29, 35, 45,<br />
146, 180, 189f, 201±204, 251, 274f, 277f,<br />
446, 449, 500<br />
±, Agglomeration 7<br />
±, Aggregatbildung 201, 203<br />
±, antioxidative Schutzsystem 12<br />
±, Axialmigration 201<br />
±, Bildungsort 45<br />
±, Bisphosphoglyceratzyklus 13<br />
±, Carboanhydrase-Aktivität 278<br />
±, Dicke 11<br />
±, Durchmesser 11<br />
±, Durchtritt durch die Gefäûwand 190<br />
±, Eigenschaften 11<br />
±, Form 11f<br />
±, Funktionsort 45<br />
±, Gasaustauschfläche 11<br />
±, Geldrollenbildung 203<br />
±, Glucoseabbau 12<br />
±, Hämolyseneigung 274<br />
±, im Blutstrom 12<br />
±, Kapillarpassage 202<br />
±, Kohlendioxidaufnahme 277<br />
±, Lebensdauer 8, 11, 13<br />
±, Lebenserwartung 45<br />
±, makrocytäre 12<br />
±, Membranstruktur 11f<br />
±, mittleres Zellvolumen (MCV) 11<br />
±, osmotische Resistenz 12<br />
±, paraboloide 12<br />
±, Paraboloidform 11<br />
±, Protonenpufferung 278<br />
±, Rh-positive 16<br />
±, ruhende 12<br />
Teil C ± Register<br />
±, Sedimentation 7<br />
±, überalterte 42<br />
±, Verformbarkeit 11±13, 202<br />
±, Zahl 13<br />
±, Zellzahl im Blut 45<br />
Erythrocytenabbau 13, 41<br />
±, Milzsinus 13<br />
±, retikuloendotheliales System 13<br />
Erythrocytenagglutinogen 15<br />
Erythrocytenalterung 13<br />
Erythrocytenantigene 12, 15<br />
±, Synthese 15<br />
Erythrocytenbildung 13, 480<br />
±, Regulation 13<br />
Erythrocytenkonzentrate 16<br />
Erythrocytenmembran 12, 417<br />
±, Instabilität 417<br />
±, Proteine 12<br />
Erythrocytenoberfläche 14, 66<br />
±, Antigene 14<br />
Erythrocytenzahl 11<br />
Erythropoiese 8, 10, 13, 480, 566<br />
±, Ablauf 10<br />
±, ineffektive 13<br />
Erythropoietin 9±11, 13, 201, 448f, 458,<br />
478±480, 484<br />
±, Doping 201<br />
±, Synthese 13<br />
± ±, Nierenerkrankungen 13<br />
± ±, Zunahme 13<br />
±, Wirkungsspektrum 10<br />
Escherichia coli 351<br />
E-Selectin, Endothelzellen 17<br />
essentielle Fettsäuren 394, 397<br />
±, empfohlene Zufuhr 394<br />
±, Funktion 394<br />
±, Mangelsymptome 394<br />
±, Vorkommen 394<br />
essentielle Hypertonie 233, 482<br />
essentielle Nährstoffe 394±397, 410<br />
±, Funktionen 394±396<br />
±, Referenzwerte 394±396<br />
±, Vorkommen 394±396<br />
±, Zufuhr 397<br />
Estradiol 91±93, 516, 550, 552, 563<br />
17b-Estradiol 533<br />
Estriol 533, 563<br />
Estrogenbindung 5<br />
Estrogene 83, 85f, 91, 516, 532±534, 536,<br />
543, 550, 563<br />
±, Funktionen 533<br />
Estron 516, 533, 550, 552, 563<br />
Eugnathie 331<br />
Euphorie 451<br />
Eupnoe 259, 285<br />
Eustachi-Röhre 240<br />
Excavatio rectouterina 310, 315, 540, 545<br />
Excavatio rectovesicalis 300, 310f, 313f<br />
Excavatio vesicouterina 310, 540<br />
Exfoliation 342<br />
Exklusion, allelische 60<br />
Exocytose 88, 93, 262, 327, 342, 356, 380,<br />
463<br />
±, Ca 2+ -abhängige 85<br />
±, Regulation 380<br />
Exocytosebarriere 25<br />
exokrine Azini 94<br />
exokrine Drüsen 105, 190<br />
exokrine Pankreassekretion 94<br />
exokrines Pankreas 94, 328, 374, 377, 380,<br />
392<br />
±, Histologie 377<br />
±, Insuffizienz 392<br />
±, sekretorische Aktivität 380<br />
±, Ultrastruktur 377<br />
Exopeptidasen 378f<br />
±, Aktivierung 378<br />
Exophthalmus 90<br />
Expansion, klonale 34, 64<br />
Exspiration 130, 251±253, 257, 261, 265<br />
±, forcierte 267<br />
±, Parasympathikotonus 257<br />
±, Verformung des Thorax 252<br />
±, Zwerchfell 130<br />
Exspirationsmuskulatur 252, 260<br />
exspiratorische Atemstromstärke,<br />
maximale 266<br />
exspiratorische Kohlendioxidkonzentration<br />
257<br />
exspiratorische Muskeln 252<br />
exspiratorische Neurone 285f<br />
exspiratorischer Flow267<br />
±, maximaler 266<br />
exspiratorisches Brummen 268<br />
exspiratorisches Giemen 268<br />
exspiratorisches Reservevolumen 254f,<br />
257<br />
±, Definition 255<br />
Extraktionsrate, Koronarkreislauf 170<br />
Extrasystolen, supraventrikuläre 118<br />
±, ventrikuläre 160<br />
extrazelluläre Flüssigkeit (EZF) 399, 492<br />
±, mittleres Volumen 492<br />
extrazelluläre Masse, Definition 398<br />
extrazelluläre Matrix 18, 31, 45, 186f,<br />
367, 459<br />
±, Auflösung 187<br />
±, Proteolyse 31<br />
extrazelluläres Flüssigkeitsvolumen,<br />
Steuerung 98<br />
Extrazellulärmasse (ECM), Expansion 399<br />
Extrazellulärraum (EZR) 156, 483,<br />
491±493, 495f<br />
±, elektrisches Dipolfeld 156<br />
±, Kaliumkonzentration 496<br />
±, Normalisierung 495<br />
±, Osmolarität 492<br />
±, Protonenkonzentration 483<br />
Extrazellulärvolumen 404, 479, 491,<br />
493±496<br />
±, ADH-Freisetzung 493<br />
±, Steigerung bei Blutdruckabfall 493<br />
±, Steigerung bei Volumenmangel 493<br />
±, Kontrolle 479<br />
±, Kontrollmechanismen 494<br />
±, Natriumhaushalt 494<br />
±, Veränderungen bei Gewichtsverlust<br />
404<br />
±, Verluste 496<br />
Extremität, obere 111f<br />
± ±, autonome Innervation 112<br />
±, untere 113, 194<br />
± ± ±, autonome Innervation 113<br />
± ± ±, oberflächliche Venen 194<br />
Extremitäten, Druckblutungsmessung 204<br />
Extremitätenableitungen, polarographische<br />
Darstellung 159<br />
Extremitätenentwicklung, molekulare<br />
Prinzipien 586<br />
Extremitätenknospen 585f<br />
Extrusion 380<br />
EZR s. Extrazellulärraum<br />
F(ab) F2-Fragment 47<br />
F(ab0 )2-Fragment 48<br />
Fab-Fragment 47f<br />
FAB-Klassifikation, Leukämie 22<br />
Facies costalis 132, 246<br />
Facies diaphragmatica 133, 246f<br />
Facies medialis 131f<br />
Facies mediastinalis 131, 246<br />
Facies posterior 133<br />
Facies sternocostalis cordis 129<br />
Facies sternocostalis 133<br />
FAD, Bildung 412<br />
Fadenpapillen 323<br />
FADH2 167<br />
Faeces 373, 382, 387, 414, 491<br />
±, Biotin 414<br />
±, Gallensäureausscheidung 373<br />
Fahraeus-Lindqvist-Effekt 11, 201<br />
Fahrradergometerarbeit 440
Faktor A, antihämophiler 26<br />
± ±, biologische Halbwertszeit 26<br />
± ±, Funktion 26<br />
Faktor B, antihämophiler 26<br />
± ±, biologische Halbwertszeit 26<br />
± ±, Funktion 26<br />
Faktor I, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
Faktor II 5, 25f, 30<br />
±, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
±, Vitamin-K-abhängige Bildung 30<br />
Faktor IIa 25, 27<br />
Faktor III 25f<br />
±, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
Faktor IV, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
Faktor V 26±28, 31<br />
±, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
±, Inaktivierung durch Plasmin 31<br />
Faktor VII 26f, 30<br />
±, Aktivierung 27<br />
±, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
±, Vitamin-K-abhängige Bildung 27, 30<br />
Faktor VIIa 26f<br />
Faktor VIII 25±28, 31<br />
±, Aktivierung 25<br />
±, Funktion 26<br />
±, Inaktivierung durch Plasmin 31<br />
±, rekombinanter 28<br />
Faktor-VIII-Mangel 28<br />
Faktor IX 25±28, 30<br />
±, Aktivierung 25<br />
±, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
±, Vitamin-K-abhängige Bildung 30<br />
Faktor IXa 27, 29<br />
±, Inaktivierung durch Antithrombin III 29<br />
Faktor-IX-Mangel 28<br />
Faktor X 26f, 30<br />
±, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
±, Vitamin-K-abhängige Bildung 30<br />
Faktor Xa 27, 29<br />
±, Inaktivierung durch Antithrombin III 29<br />
Faktor XI 26±28<br />
±, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
Faktor XIa, Inaktivierung durch Antithrombin<br />
III 29<br />
Faktor-XI-Mangel 28<br />
Faktor XII 26±28<br />
±, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
Faktor XIIa 27, 29<br />
±, Inaktivierung durch Antithrombin III 29<br />
Faktor-XII-Mangel 28<br />
Faktor XIII 26, 28<br />
±, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
Faktor XIIIa 32<br />
Faktor, extrinsischer 412<br />
±, labiler 26<br />
Faktor PK 26<br />
±, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
Faktoren, humorale 82<br />
±, vasoaktive 197<br />
Fallot-Tetralogie 141<br />
Fanconi-Syndrom 484<br />
Färbeindex (HbE) 13<br />
Farmerlunge 264<br />
Farnkrautfiguren 542<br />
Fascia adhaerens 147<br />
Fascia cervicalis 133<br />
Fascia cremasterica 523<br />
Fascia diaphragmatis pelvis 300, 312<br />
Fascia diaphragmatis urogenitalis 300<br />
Fascia endothoracica 127, 135, 137, 239<br />
Fascia iliaca 293, 312<br />
Fascia obturatoria 300, 312, 314<br />
Fascia pelvis visceralis 312<br />
Fascia penis 528<br />
Fascia pharyngobasilaris 240, 335<br />
Fascia praerenalis 309, 454<br />
Fascia renalis 454<br />
Fascia retrorenalis 309, 454<br />
Fascia spermatica externa 522f<br />
Fascia spermatica interna 522f<br />
Fascia thoracolumbalis 297, 309<br />
Fascia transversalis 299f<br />
Fasciculus longitudinalis dorsalis 117f<br />
Fasern, elastische 181f, 192, 236, 249,<br />
251f, 259f, 263, 265, 335, 486, 488<br />
± ±, Lunge 252, 260<br />
± ±, Retraktionskraft 252<br />
± ±, Verlust 251<br />
±, retikuläre 41<br />
Faserscheide 514<br />
Fasertypen 438<br />
Fassthorax 267<br />
Faszien 398<br />
Faszienverhältnisse 129<br />
Fcg-Rezeptoren 67<br />
Fce-Rezeptoren 67, 72<br />
FceR-vermittelte Degranulation 72<br />
Fc-Fragment 47f<br />
Fc-Rezeptoren (FcRs) 67, 69f<br />
±, Vernetzung 69<br />
FcR-vermittelte Reaktionen 67<br />
Fc-Stücke 68<br />
Feedback, tubuloglomerulärer 461, 463f,<br />
471f<br />
± ±, Salzhaushalt 472<br />
Feedback-Mechanismus, negativer 220<br />
± ±, Barosensorenreflex 220<br />
Fehlernährung 399, 408, 411, 437<br />
±, Charakterisierung 408<br />
±, Definition 408<br />
±, Schwerkranke 408<br />
Feld, elektrisches 156<br />
± ±, im extrazellulären Raum 156<br />
±, morphogenetisches 585<br />
Felder, periportale 365<br />
Feldstärke, elektrische 156<br />
Feldstärkevektor 156<br />
Feminisierung, testikuläre 519<br />
Femoralishernie 301<br />
Fenestrae 214<br />
fenestrierte Endothelien 85<br />
fenestrierte Kapillaren 83, 86, 93f, 109,<br />
189f, 214<br />
±, Permeabilität 214<br />
fenestriertes Endothel 214, 464<br />
fenestriertes Kapillarendothel 434<br />
Ferguson-Reflex 564<br />
Fertilität 396<br />
Fertilitätsstörungen 506<br />
a-Fetoprotein 360<br />
a 1-Fetoprotein 5±7<br />
±, Estrogenbindung 7<br />
±, Funktion 5<br />
±, Molekülmasse 5<br />
±, Tumormarker 7<br />
Fett 393, 396, 399, 438f<br />
±, aerobe Abbaurate 439<br />
±, aerober Abbau 438<br />
±, Energiegehalt 396<br />
±, retroperitoneales 314<br />
±, subpleurales 128<br />
Fettabbau 443<br />
Fettbilanz 401f<br />
±, ¾nderung 401<br />
Fette 179, 389<br />
±, Emulgierung 389<br />
±, Hydrolyse 389<br />
±, Transport 179<br />
fettfreie Masse (FFM) 398±400, 404f<br />
±, Definition 398<br />
±, Differenzierung 400<br />
±, Ruheenergieverbrauch 400<br />
±, Stoffwechsel 400<br />
±, Veränderungen bei Gewichtsverlust<br />
404<br />
±, Verlust 405<br />
±, Zunahme 400<br />
Fettgewebe 96, 99, 119, 398, 404f, 439,<br />
491<br />
±, adrenerge b-Rezeptoren 119<br />
±, braunes 404, 431, 567<br />
±, Energiespeicher 405<br />
±, univakuoläres 38<br />
±, viszerales 399<br />
± ±, Bestimmung 399<br />
±, Zusammensetzung 398<br />
Fettkapsel 454<br />
Fettkörper, retrosternaler 37<br />
Fettleber 317, 393, 408<br />
Fettleibigkeit 404<br />
fettlösliche Vitamine 392, 397, 410, 415<br />
±, Resorption 392<br />
Fettmasse 398f, 404, 406±408<br />
±, BMI 398<br />
±, genetische Disposition 407<br />
±, subkutane 399<br />
± ±, Erfassung 399<br />
±, Veränderungen bei Gewichtsverlust<br />
404<br />
±, Verlust 406, 408<br />
Fettmobilisierung 99<br />
Fettoxidation 402, 405, 409<br />
±, Steigerung 402<br />
Fettpolster 130<br />
Fettreserven 439<br />
Fettsäure-b-Oxidation 367<br />
Fettsäureabbau, Energiebilanz 167<br />
Fettsäurederivate 80<br />
Fettsäuren 6, 166f, 227, 317, 351, 360,<br />
379f, 397, 467, 478<br />
±, Bindung an Albumin 6<br />
±, einfach ungesättigte 397<br />
±, essentielle 394, 397<br />
± ±, empfohlene Zufuhr 394<br />
± ±, Funktion 394<br />
± ±, Mangelsymptome 394<br />
± ±, Vorkommen 394<br />
±, freie 119<br />
±, gesättigte 397<br />
±, kurzkettige 397<br />
±, langkettige 357<br />
±, mehrfach ungesättigte 397<br />
±, oxidative Energiegewinnung 167<br />
w-3-Fettsäuren 394, 396f, 416<br />
±, empfohlene Zufuhr 394<br />
±, therapeutischer Bedarf 396<br />
w-6-Fettsäuren 394<br />
±, empfohlene Zufuhr 394<br />
Fettsäureoxidation, Stimulation 96<br />
Fettspeicher, Entleerung 403<br />
±, Expansion 403<br />
Fettspeicherung, Verminderung 402<br />
Fettspeicherzellen 368<br />
Fettstoffwechsel, Glucagon 96<br />
Fettstoffwechselstörungen 393<br />
Fettstuhlausscheidung 392<br />
Fetttröpfchen, intramuskuläre 446<br />
Fettverbrennung 407, 439, 442<br />
±, prozentualer Anteil 442<br />
±, Steady State 442<br />
Fettverdauung 373, 390f<br />
Fettverteilung 398, 407<br />
±, androide 399<br />
±, genetische Disposition 407<br />
±, gesundheitliches Risiko 398<br />
±, gynoide 399<br />
±, männliche 393<br />
Fettzellen 8, 403<br />
±, braune 407<br />
±, Leptinsekretion 403<br />
±, subkutane 407<br />
±, viszerale 407<br />
FFM s. fettfreie Masse<br />
FGF-1 360<br />
Teil C ± Register 619
620<br />
FGF-2 86, 360<br />
FGF-Familie 375<br />
FGFs(fibroblastgrowthfactors) 31,551,<br />
579<br />
Fibrae alveolodentales 332<br />
Fibrae cementoalveolares 333<br />
Fibrae obliquae 340<br />
Fibrillin I 183<br />
Fibrin 24<br />
Fibrin stabilisierender Faktor (FSF)<br />
26<br />
±, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
Fibrinfibrillen, Vernetzung 29<br />
Fibringerinnsel 31<br />
Fibrinmonomere, kovalente<br />
Verknüpfung 28<br />
Fibrinnetze, Kontraktion 28<br />
Fibrinogen 4±6, 23, 25f, 28, 31,<br />
360<br />
±, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
±, Inaktivierung durch Plasmin 31<br />
±, Spaltung 28<br />
±, Untereinheiten 28<br />
Fibrinoidablagerungen 559<br />
Fibrinoidarten 561<br />
Fibrinolyse 24, 31f<br />
±, Funktionen 31<br />
±, Hemmung 31<br />
±, Hyperaktivität 32<br />
±, therapeutische Beeinflussung<br />
32<br />
fibrinolytische Abbauprodukte (FDP),<br />
antikoagulatorische Wirkung 31<br />
fibrinolytisches System 6<br />
FibrinpeptidA 28f<br />
FibrinpeptidB 28f<br />
Fibrinvernetzung, Thrombocytenpfropf<br />
25<br />
Fibroblasten 18, 26, 31, 36, 333, 480<br />
±, TF-Bildung 26<br />
Fibroblastenwachstumsfaktoren s. FGFs<br />
Fibrocyten 146, 251<br />
Fibronectin 24f, 366, 464<br />
Fick sches Diffusionsgesetz 213, 279<br />
Fick sches Prinzip 3, 204, 229, 281,<br />
288<br />
Fieber 63, 433f<br />
±, humorale Mechanismen 433<br />
±, neuroimmune Interaktionen 433f<br />
±, oberer Temperaturgrenzwert 433<br />
±, Sollwertverstellung 433f<br />
Fieberentstehung 434<br />
±, humorale Signalvermittlung 434<br />
±, nervaler Signaltransfer 434<br />
±, negative Rückkopplungsmechanismen<br />
434<br />
Fieber erzeugende Cytokine 434<br />
Fieberinduktion, Signalwege 434<br />
Fieberunterdrückung 434<br />
Fight-or-Flight-Syndrom 94, 103<br />
±, Sympathikus 103<br />
Filamente, dicke 147<br />
±, dünne 147, 150<br />
Filamin 22<br />
Filarien 217<br />
Filtration 213, 215±217, 459, 464<br />
±, Erhöhung 217<br />
± ±, Ursachen 217<br />
±, Molekülgröûe 464<br />
±, Nettoladung 464<br />
±, Stoffaustausch 213<br />
Filtrationsdruck 215, 464<br />
±, effektiver 215f, 463<br />
± ±, Steigerung 216<br />
Filtrationskoeffizient 215, 463<br />
±, Niere 463<br />
Filtrationsschlitze 464<br />
Filtrationssteigerung, Kompensationsmechanismen<br />
216f<br />
Fimbria ovarica 537<br />
Teil C ± Register<br />
Fimbriae tubae 537<br />
Fimbrien 537f<br />
±, Verklebung 537<br />
Fingervolumen, Pulsation 203<br />
Fissura horizontalis 132, 247<br />
Fissura obliqua 132, 247<br />
Fissura petrotympanica 329<br />
Fitness 445, 447<br />
±, aerobe 402<br />
Flagellenschlag 514<br />
Flagellum 514<br />
Flankenschnitt 310<br />
Flattern 154<br />
Flavinadenindinucleotid s. FAD<br />
Flavincoenzyme 394<br />
Flavinmononucleotids. FMN<br />
Flavin-Monooxygenase 388<br />
Flavoenzyme 412<br />
Flavoproteine 361, 412<br />
Flexura anorectalis 382<br />
Flexura coli dextra 301, 306<br />
Flexura coli sinistra 295, 306<br />
Flexura duodeni inferior 304<br />
Flexura duodenojejunalis 293±295, 298f,<br />
301, 304, 375<br />
Flexura marginalis ureteris 311<br />
Flexura perinealis recti 313<br />
Flexura sacralis recti 313<br />
Fliegenpilz 105<br />
Flieûgeschwindigkeit 171<br />
Flimmerepithel 236, 243<br />
±, einschichtig hochprismatisches 244<br />
±, mehrreihiges 42, 244<br />
±, respiratorisches 335<br />
Flimmerepithelzellen 250<br />
Flimmern 154<br />
Flimmerzellen 538<br />
Flk-1 (fetal liver kinase 1) 186<br />
Flk-1-Rezeptoren 186<br />
Flow, exspiratorischer 267<br />
± ±, maximaler 266<br />
Fluiddynamik 195<br />
Fluoreszenzmikroskop 76<br />
Fluorid396<br />
Fluorkohlenstoffe, Sauerstoffkapazität<br />
274<br />
Flüssigkeit, extrazelluläre (EZF) 399, 492<br />
± ±, mittleres Volumen 492<br />
±, interstitielle 402<br />
± ±, mittleres Volumen 492<br />
±, intrazelluläre (IZF) 492<br />
± ±, mittleres Volumen 492<br />
±, seröse Höhlen 491<br />
±, transzelluläre 491f<br />
± ±, mittleres Volumen 492<br />
Flüssigkeiten, newtonsche 196, 201<br />
±, nicht-newtonsche 201<br />
Flüssigkeitsaufnahme 98, 118, 223<br />
±, reflektorische Steuerung 118<br />
Flüssigkeitsausscheidung 223<br />
Flüssigkeitsbilanz 385<br />
Flüssigkeitsersatz 441<br />
Flüssigkeitsmangel 447<br />
Flüssigkeitssekretion 248<br />
Flüssigkeitstransfer, Gastrointestinaltrakt<br />
385<br />
Flüssigkeitsverluste 232, 449<br />
±, Durchfälle 232<br />
±, Verbrennungen 232<br />
±, hypotone 494<br />
Flüssigkeitsverschiebungen, transkapilläre<br />
216<br />
Flüssigkeitsvolumen, extrazelluläres 98<br />
± ±, Steuerung 98<br />
±, interstitielles 216<br />
± ±, Zunahme 216<br />
Flüssigkeitszufuhr 492<br />
FMN, Bildung 412<br />
Folatbindungsprotein 413<br />
Folliculi linguales 322<br />
Folliculi ovarici 534<br />
Folliculus ovaricus primarius 534<br />
Folliculus ovaricus secundarius 534<br />
Folliculus ovaricus tertiarius 535<br />
Follikel 41f, 45, 87, 534<br />
±, atretische 535<br />
±, dominanter 536, 552<br />
± ±, Reifung 552<br />
±, präantraler 534<br />
±, Reifung 534<br />
Follikel stimulierendes Hormon s. FSH<br />
Follikelatresie 537<br />
Follikelentwicklung 86<br />
Follikelepithelzellen 87±89<br />
±, Proliferation 89<br />
Follikelphase 552<br />
Follikulogenese 506<br />
Follikulostellatzellen 86<br />
Follistatin 580<br />
Follitropin s. FSH<br />
Folsäure 360, 367, 384, 394, 413<br />
±, Bedarf 413<br />
±, biologische Aufgaben 413<br />
±, Chemie 413<br />
±, empfohlene Zufuhr 394<br />
±, Funktion 394<br />
±, Mangelerscheinungen 413<br />
±, Mangelsymptome 394<br />
±, Resorption 413<br />
±, toxischer Bereich 394<br />
±, Transport 413<br />
±, Vorkommen 394, 413<br />
Folsäuremangel 13, 413<br />
±, hypochrome makrocytäre Anämie<br />
13<br />
FoodQuotient 401<br />
Foramen apicis dentis 332f<br />
Foramen caecum linguae 322<br />
Foramen caecum 238, 319<br />
Foramen epiploicum (Winslowi) 296,<br />
298±300<br />
Foramen incisivum 319<br />
Foramen infrapiriforme 312<br />
Foramen interventriculare 140<br />
Foramen ischiadicum majus 310<br />
Foramen ischiadicum minus 310, 312<br />
Foramen jugulare 116<br />
Foramen nutriens 8<br />
Foramen ovale 140, 227f, 566<br />
±, Verschluss 228, 566<br />
±, Verschlussstörungen 228<br />
Foramen sacrale pelvinum 314<br />
Foramen v. cavae 130<br />
Foramina papillaria 455<br />
Förderung koordinativer Fähigkeiten<br />
447<br />
Formatio reticularis 108, 116, 118f, 121,<br />
489<br />
±, Afferenzen 118<br />
±, autonome Hirnstammzentren<br />
118<br />
±, Efferenzen 118<br />
±, Zonen 118<br />
Formuladiäten 410<br />
Formylpeptide 18<br />
Fornix 117<br />
Fornix pharyngis 241<br />
Fornix vaginae anterior 533<br />
Fornix vaginae posterior 533<br />
Fornix vaginae 545<br />
Fortpflanzung 83<br />
Fossa hypophysialis 239<br />
Fossa iliaca 298f<br />
Fossa infratemporalis 321<br />
Fossa inguinalis lateralis 300f, 314<br />
Fossa inguinalis medialis 300f<br />
Fossa ischiorectalis 312, 314, 383<br />
Fossa navicularis 311, 487, 528f<br />
Fossa navicularis urethrae 315<br />
Fossa ovarica 532<br />
Fossa pararecetalis dextra 314<br />
Fossa pterygopalatina 238, 321<br />
Fossa retromandibularis 321, 324<br />
Fossa supravesicalis 299, 301
Fossa tonsillaris 241, 321<br />
Fossae inguinales 299<br />
Foveola 342<br />
Foveolae gastricae 341, 343<br />
Foveolaepithel 342<br />
Frankenhäuser-Ganglion 114<br />
Frankenhäuser-Plexus 542, 549<br />
Frank-Starling-Mechanismus 164±166,<br />
169, 172, 175f, 210<br />
Frauen 7, 399f, 437, 487, 491, 510<br />
±, Androgenwirkung 510<br />
±, Blutkörperchensenkungsreaktion<br />
(BSR) 7<br />
±, Harnröhre 487<br />
±, Laufweltrekorde 438<br />
±, Muskelmasse 437f<br />
±, Organmassen 400<br />
±, Wasseranteil 399<br />
±, Wassergehalt 491<br />
freie Fettsäuren 119<br />
Fremd 33<br />
Fremdkörper, inspirierte 245<br />
± ±, rechter Hauptbronchus 245<br />
±, phagocytierte 21<br />
Fremdpartikel 35<br />
Fremdstoffe 6<br />
Frenulumclitoridis 547<br />
Frenulumlabiorumpudendi 547<br />
Frenulumostii ilealis 348f<br />
Frenulumpraeputii 528<br />
Frequenzfilter 154<br />
Fresszellen 21, 35, 46<br />
±, Aktivierung 46<br />
Frontalebene 158<br />
Froschherz 165<br />
Fruchtbarkeit 404, 572<br />
Fruchtwasser 32, 459<br />
Fructose 363, 388f, 468, 525<br />
±, Resorption 389<br />
±, tubuläre Resorption 468<br />
Frühantikörper 5<br />
Frühgeborene 285<br />
Frühgeburt 563<br />
FSF-Mangel 26<br />
FSH (Follikel stimulierendes Hormon)<br />
85f, 503, 517f, 534, 543, 550±552<br />
±, Wirkungen 517<br />
FSH-Pulse 531<br />
FSH-Rezeptoren 551f<br />
Fucose 15<br />
Fucosyltransferase 15<br />
Füllung, diastolische 232<br />
± ±, Abfall 232<br />
Füllungsdruck, diastolischer 176<br />
± ±, Erhöhung 176<br />
±, enddiastolischer 164<br />
Füllungsphase 161<br />
Füllungszustand 493<br />
Fundus 485<br />
Fundus gastricus 338f<br />
Fundus uteri 315, 533, 538f<br />
Fundus ventriculi 297<br />
Fundus vesicae 311, 486<br />
Fundus vesicae biliaris 371<br />
Funiculus spermaticus 522±524<br />
±, Histologie 524<br />
funktionelle Kapillardichte, Herzmuskel<br />
212<br />
±, Skelettmuskel 212<br />
±, Zunahme 212<br />
funktionelle Residualkapazität 254±256,<br />
261, 265, 443<br />
±, Altersabhängigkeit 255<br />
±, Bestimmung 256<br />
±, Definition 255<br />
funktioneller Shunt 284<br />
funktioneller Totraum257, 259, 267,<br />
284<br />
±, Definition 257<br />
±, Lungenerkrankungen 257<br />
funktionelles Syncytium, Herzmuskelzellen<br />
147<br />
Galactosamin 527<br />
G<br />
Galactose 15, 363, 388f, 468, 527<br />
±, Resorption 389<br />
± ±, tubuläre 468<br />
Galacturonsäure 527<br />
Galaktogenese 570<br />
Galaktopoese 570<br />
Galanin 403<br />
Galle 370, 372, 376, 385<br />
±, Rückstau 376<br />
±, Sekretion 372<br />
Gallenblase 113, 115, 303, 318, 360, 363,<br />
372±374, 385<br />
±, autonome Innervation 113<br />
±, Entleerung 373<br />
±, Head-Zonen 115<br />
±, Lymphe 363<br />
±, Palpation 303<br />
Gallenblasenanlage 374<br />
Gallenblasenentzündungen, ausstrahlende<br />
Schmerzen 372<br />
Gallenblasenerkrankungen, ausstrahlende<br />
Schmerzen 303<br />
Gallenblasenkontraktion 113, 358<br />
Gallenblasenmotilität 373<br />
Gallenblasenmuskulatur, Tonus 373<br />
Gallenfarbstoffe 361, 370<br />
Gallenfluss, digestive Phase 372<br />
±, interdigestive Phase 372<br />
Gallengang 304<br />
Gallengänge, extrahepatische 372<br />
±, intrahepatische 360, 372<br />
Gallengangepithelien 360, 372<br />
±, Sekretion 372<br />
Gallengangzellen 372<br />
Gallenkapillaren 366, 372<br />
±, peristaltische Bewegungen 372<br />
Gallenkoliken 115<br />
Gallenproduktion 370, 372<br />
Gallensalze 363, 370, 391<br />
Gallensäuren<br />
411<br />
367, 369f, 372±374, 379,<br />
±, choleretische Wirkung 372<br />
±, primäre 370<br />
±, Rückresorption 373<br />
±, sekundäre 370<br />
Gallensäuresynthese 373<br />
Gallensäuretransporter 368<br />
Gallensteine 376<br />
GALT (gut-associated lymphoid tissue)<br />
320, 337, 351, 382<br />
Gammaglobulin produzierende Zellen<br />
201<br />
43,<br />
Gammakamera 229<br />
Gangepithel, Sekretionsrate 378<br />
Ganglia aorticorenalia 109<br />
Ganglien 103<br />
±, autonome 103, 111<br />
± ±, Divergenz 111<br />
± ±, Konvergenz 111<br />
±, enterische 105<br />
±, intramurale 112f<br />
±, Lokalisation 108<br />
±, mesenteriale 182<br />
±, parasympathische 104<br />
±, periphere 104<br />
±, präaortale 108<br />
±, prävertebrale sympathische 109<br />
±, prävertebrale 104, 108, 111f, 114, 137<br />
± ±, Innervationsgebiet 114<br />
± ±, Lokalisation 108<br />
±, sympathische 104<br />
Ganglienblocker 105<br />
Ganglienzellen, sympathische 93<br />
±, vegetative 487<br />
Ganglion cardiacum174<br />
Ganglion cervicale inferius 109<br />
Ganglion cervicale medium 108, 174<br />
Ganglion cervicale medius 109<br />
Ganglion cervicale superius<br />
114, 174, 327<br />
108f, 111f,<br />
±, Denervierung 114<br />
Ganglion cervicale uteri 549<br />
Ganglion cervicothoracicum108<br />
Ganglion ciliare 104, 109f, 112, 114<br />
Ganglion coeliacum109f, 112±114, 339,<br />
364<br />
±, Innervationsgebiet 114<br />
Ganglion impar 109, 312<br />
Ganglion inferius n. glossopharyngei 219<br />
Ganglion inferius n. vagi 219<br />
Ganglion mesentericum inferius 109f,<br />
114, 121, 307, 489, 549<br />
±, Innervationsgebiet 114<br />
Ganglion mesentericum superius 109f,<br />
113f<br />
±, Innervationsgebiet 114<br />
Ganglion oticum104, 109f, 112, 114, 324,<br />
327<br />
Ganglion parotis 114<br />
Ganglion pelvinum109f, 114, 311<br />
Ganglion pterygopalatinum104, 109f,<br />
112, 114, 237±239, 324<br />
Ganglion sacrale 312<br />
Ganglion spermaticum 522<br />
Ganglion stellatum108f, 111, 174<br />
Ganglion submandibulare 104, 109f, 112,<br />
324, 327<br />
Ganglion trunci sympathici 314<br />
Ganglioside 350<br />
Gangzellen 328, 375, 377f, 380<br />
±, Hydrogencarbonatsekretion 378, 380<br />
Ganzkörperplethysmograph 257<br />
Gap Junctions 105, 147, 152, 156, 181,<br />
208, 212, 466, 515, 588<br />
±, Dichte 152<br />
Gasaustausch 181, 251, 275<br />
±, alveolärer 279, 439<br />
± ±, Kontaktzeit 279f<br />
± ±, Steigerung 439<br />
±, fetomaternaler 276<br />
±, Plazenta 275<br />
±, pulmonaler 278, 282, 284<br />
± ±, Effizienz 282<br />
± ±, Lungenfunktionsstörungen 284<br />
±, Verschlechterung 251<br />
Gasaustauschfläche, Erythrocyten 11<br />
Gasaustauschstörungen 283<br />
Gasauswaschmethoden 256<br />
Gasblasen 254<br />
Gasdruckdifferenz , alveoloarterielle<br />
(AaD) 283<br />
Gase, Partialdruckdifferenz 213<br />
Gaseinwaschmethoden 256<br />
Gasembolien 450<br />
Gasflow, Bestimmung 256<br />
Gaskonzentration 258<br />
Gaspartialdruck 258<br />
Gaster 302<br />
Gastransport, Blut 268<br />
Gastrektomie 389<br />
Gastrin 83, 95, 227, 338, 341, 343±346,<br />
354, 357f, 380<br />
±, Freisetzungsreiz 357<br />
±, G-Zellen 95<br />
±, Hauptwirkung 357<br />
±, Syntheseort 357<br />
Gastrin produzierende Tumoren 378<br />
Gastrinrezeptoren 344<br />
Gastritis 413<br />
±, akute 347<br />
±, chronische 347<br />
Gastroenteritis 408<br />
gastroenterologische Onkologie 392<br />
gastroenteropankreatisches endokrines<br />
System317, 356<br />
±, Definition 356<br />
gastroenteropankreatisches System95<br />
gastrointestinale Hormone 341<br />
gastrointestinale Motilität, Hemmung<br />
107<br />
gastrointestinale Mucosa 416<br />
gastrointestinale Neurone 117<br />
gastrointestinale Peptide 227, 403<br />
Teil C ± Register 621
622<br />
±, zentralnervöser Wirkungen 227<br />
gastrointestinale Reflexe 120<br />
gastrointestinale Tumoren, Beitrag der<br />
Ernährung 393<br />
gastrointestinale Wasserrückresorption<br />
386<br />
Gastrointestinaltrakt 72, 95, 105, 190,<br />
216±218, 227, 317±320, 348, 356±358,<br />
365, 385, 403, 410<br />
±, Aufgaben 317<br />
±, Durchblutung 218<br />
±, Durchblutungssteigerung 227<br />
±, endokrine Zellen 95<br />
±, Entwicklung der venösen Gefäûe 365<br />
±, Flüssigkeitsproduktion 385<br />
±, Gefäûversorgung 358<br />
±, glatte Muskulatur 105<br />
±, Hormone 356f<br />
±, interdigestive motorische Aktivität 348<br />
±, lokale Reflexe 355f<br />
±, Motilitätsmuster 348<br />
±, Neuropeptide 357<br />
±, spezifische Durchblutung 217<br />
±, Wandbau 319f<br />
Gastrostomie 410<br />
Gastrulation 576<br />
Gasverteilungsstörung 283<br />
Gasvolumen, intrathorakales 257<br />
GATA4 140<br />
Gatekeeper 592<br />
Gaumen, harter 319, 321<br />
±, weicher 321<br />
Gaumenbögen 241<br />
Gaumenmandel 42f, 241, 321, 335<br />
Gaumensegel 241, 286, 334<br />
G-CSF (Granulocyten-CSF) 9±11<br />
GDNF (glial cell line-derived neurotrophic<br />
factor) 105<br />
Gebärmutter 314, 539<br />
Gebiss 321, 331<br />
±, diphyodontes 331<br />
Geburt 563±565<br />
±, Phasen 564<br />
±, Zeitpunkt 565<br />
Geburtsanzeichen 563<br />
Geburtskanal 310, 539, 545, 563<br />
±, knöcherne Gröûe 310<br />
Geburtswehen 85<br />
Gedächtnis-B-Zellen 73<br />
Gedächtnisschwäche 412<br />
Gedächtniszellen 34, 62<br />
±, lymphocytäre 8<br />
± ±, Lebensdauer 8<br />
Gefäûabschnitte, distale 211<br />
±, proximale 211<br />
±, terminale 211<br />
Gefäûdilatation 206<br />
Gefäûdurchmesser 181, 183, 204, 208<br />
±, Einstellung 204<br />
±, Messung 204<br />
±, Regulation 181<br />
±, rhythmische ¾nderung 208<br />
Gefäûe 24, 106, 199, 218<br />
±, arterielle 201<br />
± ±, Gesamtquerschritt 201<br />
±, Dehnbarkeit 199<br />
±, embryonale 558<br />
±, fetale 561<br />
±, glatte Durchtrennung 24<br />
±, intramurale 170<br />
± ±, externe Kompression 170<br />
±, kleine 4, 201<br />
± ±, Hämatokrit 4<br />
± ±, Viskositätsminderung 201<br />
±, maternale 561<br />
±, Ruhetonus 218<br />
Gefäûendothel 62, 144, 181<br />
Gefäûendothel, cerebrales 434<br />
± ±, Aktivierung durchCytokine 434<br />
Gefäûerkrankungen 96<br />
±, atherosklerotische 29<br />
±, chronische 175<br />
Teil C ± Register<br />
Gefäûinnendruck 208<br />
Gefäûkonstriktion 205<br />
Gefäûmuskelzellen, glatte 208, 224, 479<br />
± ±, Kontraktion 479<br />
± ±, Ruhetonus 208<br />
±, Relaxation 171<br />
Gefäûmuskulatur, glatte<br />
218, 233<br />
204±206, 210,<br />
± ±, elektromechanische Kopplung 205<br />
± ±, Erschlaffung 210<br />
± ±, Hauptfunktionen 204<br />
± ±, Ionenkanäle 206<br />
± ±, Kontraktionszustand 210<br />
± ±, pharmakomechanische Kopplung<br />
205<br />
± ±, Proliferation 233<br />
± ±, a1-Rezeptoren 218<br />
± ±, b2-Rezeptoren 218<br />
± ±, Tonus 205<br />
± ±, Widerstandsgefäûe 205<br />
Gefäûquerschritt, Strömungsgeschwindigkeit<br />
196<br />
Gefäûrelaxation 206<br />
Gefäûscheiden, bindegewebige 204<br />
Gefäûsystem 187, 227, 237<br />
±, Entwicklung 187<br />
±, Trainingseffekte 227<br />
Gefäûveränderungen 198<br />
±, atherosklerotische 198<br />
± ±, Pulswellengeschwindigkeit 198<br />
Gefäûverkalkung 98<br />
Gefäûverschlüsse 69, 233, 290<br />
±, thrombembolische 32<br />
± ±, Lyse 32<br />
Gefäûwachstumsfaktoren 188<br />
Gefäûwand 24, 182f, 204, 208, 214, 233<br />
±, arterielle 233<br />
±, Dehnung 204<br />
±, Dehnungswiderstand 183<br />
±, glattmuskuläre Schrittmacherzellen<br />
208<br />
±, Oberflächenveränderungen 233<br />
±, Permeabilität 214<br />
±, Sauerstoffversorgung 182f<br />
±, tangentiale Abscherungen 24<br />
±, Wandspannung 204<br />
Gefäûwandzellen 180<br />
±, Sauerstoffversorgung 180<br />
Gefäûweite, arterielle 106<br />
Gefäûwiderstand 171, 189, 227, 229<br />
±, Autoregulation 171<br />
±, Gehirn 229<br />
±, peripherer 188f<br />
±, renaler 459f<br />
± ±, Regulation 460<br />
±, Splanchnikusgebiet 227<br />
±, Sympathikusaktivierung 229<br />
gefenstertes Endothel 461<br />
Gefügedilatation 176<br />
Gegenstromdiffusion, Akkumulation von<br />
Fremdstoffen 478<br />
Gegenstrommultiplikation 476<br />
Gegenstromsystem 193, 475<br />
±, Funktionen 193<br />
±, Henle-Schleife 475<br />
±, Vasa recta 475<br />
Gehirn 45, 191, 209, 218, 225, 229, 232,<br />
289, 291, 400, 402, 411<br />
±, Ascorbatkonzentration 411<br />
±, Autoregulationsgrenze 232<br />
±, AVDO 2<br />
289<br />
±, Diffusionsabstände 191<br />
±, Durchblutung 209, 218, 289<br />
±, Energieverbrauch400<br />
±, Gefäûwiderstand 229<br />
±, Gewicht 400<br />
±, Minderdurchblutung 225<br />
±, präferentielle Durchblutung 232<br />
±, Sauerstoffutilisation 289<br />
±, Sauerstoffverbrauch218, 229, 289<br />
±, spezifische Durchblutung 229<br />
±, Überlebenszeit 291<br />
±, Wiederbelebungszeit 291<br />
Gehirndurchblutung, lokale 229<br />
Gehirnentwicklung, embryonale 89<br />
geistige Entwicklung, Schilddrüsenhormon<br />
89<br />
geistiger Antrieb, verminderter 89<br />
Gekröse 299<br />
Gelatinase 18<br />
gelbes Knochenmark 35<br />
Gelbkörper 536, 553<br />
±, Abbau 536<br />
Gelbkörperbildung 86<br />
Gelbsucht, physiologische 567<br />
Geldrollenbildung, Erythrocyten 203<br />
Geldrollenphänomen 11f<br />
Gelenke 45, 72<br />
±, Entzündungen 45<br />
gemischte Drüsen 325<br />
gemischte Lymphocytenreaktion<br />
(MLR) 77<br />
gemischter Atemtyp 253<br />
gemischter roter Thrombus 29<br />
gemischtvenöse Sauerstoffkonzentration<br />
442<br />
Gene, paraloge 585<br />
generalisierte Plasminämie 32<br />
genetische Disposition 407f<br />
±, Adipositas 404, 407<br />
±, Fettmasse 407<br />
±, Fettverteilung 407<br />
±, Modell 408<br />
genetische Instabilität 592<br />
±, Altern 595<br />
genetische Stoffwechseldefekte 414<br />
genetischer Fingerabdruck 15<br />
Genexpression 81, 89, 197<br />
±, Herzmuskelzellen 176<br />
Genitale 113f<br />
±, autonome Innervation 113<br />
±, Innervation 114<br />
Genitalhöcker 507f<br />
Genitalien, äuûere 312<br />
± ±, Entwicklung 507f<br />
± ±, männliche 507<br />
± ±, weibliche 507<br />
±, innere 505f<br />
± ±, Entwicklung 506<br />
±, weibliche 549<br />
± ±, Innervation 549<br />
± ±, Lymphgefäûe 549<br />
Genitalleiste 504<br />
Genitalorgane 110<br />
±, autonome Innervation 110<br />
±, weibliche 547f<br />
± ±, Blutgefäûe 548<br />
± ±, Blutversorgung 547<br />
± ±, Lymphabflüsse 548<br />
Genitalreflexe 114, 120, 122<br />
Genitalregion 122<br />
±, somatosensible Afferenzen 122<br />
Genitaltrakt, innerer männlicher 506<br />
± ±, Entwicklung 506<br />
±, innerer weiblicher 507<br />
± ±, Entwicklung 507<br />
Genitaltuberkulose 539<br />
Genitalwulst 508<br />
Genom-Umwelt-Interaktion 408<br />
Genpromotorregion, regulatorische<br />
Mutationen 274<br />
Genregulation, Calcitriol 416<br />
Gentherapie, somatische 169<br />
± ±, Koronargefäûe 169<br />
Genumlagerung 49, 53, 55<br />
GEP 95<br />
GEP-System 356<br />
±, Definition 356<br />
Gerätetauchen, Sicherheitsaspekte 450<br />
Gerinnsel, Rekanalisierung 24<br />
Gerinnungsaktivierung 26f<br />
±, extrinsisches System 27<br />
±, intrinsisches System 27<br />
Gerinnungsfaktor VIII 3, 24
±, Mangel 3<br />
Gerinnungsfaktor XIIa 31<br />
Gerinnungsfaktoreinzelanalysen 30<br />
Gerinnungsfaktoren 6, 23±25, 416<br />
±, Aktivierung 25<br />
±, Serin-Proteasen 25<br />
gerinnungshemmende Therapie,<br />
Kontrolle 30<br />
Gerinnungshemmung 29f<br />
±, Acetylsalicylsäure 29<br />
±, Antithrombine 29<br />
±, Chelatoren 30<br />
±, Cumarine 30<br />
±, Heparin 30<br />
±, Hirudin 30<br />
±, Protein-C-System 29<br />
Gerinnungskaskade 6<br />
Gerinnungsstatus, normaler 203<br />
± ±, Thrombusbildung 203<br />
Gerinnungsstörungen 30<br />
Gerinnungstests 30<br />
Gerinnungssystem 29<br />
±, Hemmung 29<br />
±, negative Rückkopplungsschleifen 29<br />
Gesamtkörper-RQ 402<br />
Gesamtpufferbasenkonzentration 499f,<br />
502<br />
Gesamtventilation 258<br />
Gesamtwiderstand 200<br />
geschichtetes Plattenepithel 42<br />
Geschlechtschromosomen 503, 511<br />
±, pseudoautosomale Region 511<br />
Geschlechtsdrüsen, akzessorische 524<br />
Geschlechtskrankheiten 531<br />
Geschlechtsorgane 122, 503<br />
±, äuûere 312<br />
± ±, weibliche 546<br />
±, Entwicklung 503<br />
±, innere 310<br />
±, Innervation 122<br />
±, männliche 522<br />
±, weibliche 533<br />
± ±, Lage 533<br />
Geschlechtstrieb 117<br />
geschlossener Kreislauf, Milz 41<br />
geschlossenes Gefäûsystem 181<br />
geschlossenes Kreislaufsystem, Arbeitspunkte<br />
173<br />
Geschmacksempfindungen 327<br />
Geschmacksknospen 323<br />
Geschmacksrezeptoren 326<br />
Geschmackssinneszellen 323<br />
Geschmacksstoffe 361<br />
Geschwindigkeitsprofil 197<br />
Gesichtshaut 221, 430<br />
±, Kaltrezeptoren 221<br />
±, Temperatursignale 430<br />
Gestagene 85f, 516, 534, 550, 563<br />
±, Funktionen 534<br />
gesunde Ernährung 393<br />
gesundheitsbezogene Lebensqualität 410<br />
Gewebe 180, 193, 449<br />
±, lymphatisches 43<br />
± ±, Darmwand 43<br />
± ±, Respirationstrakt 43<br />
±, Sauerstoffabgabe 449<br />
±, Sauerstoffversorgung 180, 193<br />
Gewebeanoxie 290<br />
Gewebeatmung 235, 288<br />
Gewebehypoxie, anämische 290<br />
± ±, Ursachen 290<br />
±, hypoxämische 290<br />
± ±, Ursachen 290<br />
±, ischämische 290<br />
± ±, Ursachen 290<br />
Gewebekapillaren 289<br />
Gewebeoxygenierung 13<br />
Gewebeplasminogenaktivator (tPA) 31f<br />
±, Fibrinolyse 31<br />
±, Halbwertzeit 31<br />
Gewebesauerstoffdruck 480<br />
Gewebethromboplastin (TF) 25±27<br />
±, Funktion 26<br />
±, Kompartimentierung 25<br />
Gewebethromboplastin-Faktor-VIIa-Faktor-<br />
Xa-Komplex 28<br />
Gewebethromboplastin-Faktor-VIIa-Komplex<br />
27<br />
Gewebeumbauprozesse 31<br />
Gewebeverträglichkeit 59<br />
Gewebezellen 45<br />
Gewebsacidose 232<br />
Gewebsflüssigkeit 191<br />
Gewebshormone 81, 95<br />
Gewebshypoxie 467<br />
Gewebskallikreine 328<br />
Gewebsmakrophagen 21<br />
Gewebsschäden, ischämische 176<br />
Gewebsschwellung, entzündliche 211<br />
gewebsspezifische Antigene 73<br />
±, Präsentation durch dendritische Zellen<br />
73<br />
Gewicht 398<br />
Gewichtsabnahme 79, 397, 403±406<br />
Gewichtsregulation, biologische 406<br />
Gewichtsveränderungen, hormonelle<br />
Regelkreise 406<br />
Gewichtsverlust 392, 403, 413<br />
Gewichtszunahme 397, 400, 402f, 406f<br />
±, hochkalorische Ernährung 400<br />
Ghrelin 358<br />
±, Funktion 358<br />
GH-Rezeptor 551<br />
Gh-RH (growth hormone releasing<br />
hormone) 99<br />
Gicht 393<br />
Giemen, exspiratorisches 268<br />
Gifte 5f<br />
±, Bindung an Albumin 6<br />
Gingiva 333<br />
GIP 341, 346f, 357f<br />
±, Freisetzungsreiz 357<br />
±, Hauptwirkung 357<br />
±, Syntheseort 357<br />
Giraffe, Blutdruck 210<br />
Gitelman-Syndrom, Symptomatik 484<br />
glandotrope Hormone 82, 86<br />
Glandula lacrimalis 110, 112<br />
±, autonome Innervation 110, 112<br />
Glandula lingualis anterior 324<br />
Glandula mammaria 568<br />
Glandula palatina, autonome Innervation<br />
112<br />
Glandula parotis 110, 112, 240, 323f,<br />
327f, 385<br />
±, autonome Innervation 110, 112<br />
±, Klinik 324<br />
±, Lage 323<br />
±, Leitungsbahnen 324<br />
Glandula sublingualis 110, 112, 114, 323f,<br />
328, 385<br />
±, autonome Innervation 110, 112<br />
±, Lage 324<br />
Glandula submandibularis 110, 112, 114,<br />
240, 323f, 328, 385<br />
±, autonome Innervation 110, 112<br />
±, Lage 324<br />
Glandula suprarenalis 298, 308, 310<br />
Glandula thyroidea 87<br />
Glandulae areolares 568<br />
Glandulae bronchiales 248<br />
±, Sekretion 248<br />
Glandulae bulbourethrales 122, 312, 487,<br />
509, 527<br />
±, parasympathische Innervation 122<br />
Glandulae cervicis uteri 542<br />
Glandulae duodenales 353<br />
Glandulae gastricae 341f<br />
Glandulae intestinales 349, 353f, 381f<br />
Glandulae labiales 320<br />
Glandulae nasales 112, 237<br />
±, autonome Innervation 112<br />
Glandulae oesophageae 337<br />
Glandulae parathyroideae 90<br />
Glandulae salivariae minores 323<br />
Glandulae sublinguales minores 324<br />
Glandulae tracheales 244<br />
Glandulae urethrales 487f, 547<br />
Glandulae uterinae 541<br />
Glandulae vestibulares 507<br />
Glandulae vestibulares majores 312,<br />
547<br />
Glandulae vestibulares minores 547<br />
Glans 529<br />
Glans clitoridis 487, 533, 545±548<br />
Glans penis 311, 488, 507f, 522, 527f<br />
±, Schwellkörper 528<br />
Glanzmann-Naegeli-Syndrom 25<br />
Glanzstreifen 146f<br />
Glaser-Spalte 329<br />
glatte Bronchialmuskulatur 114, 235, 267,<br />
281<br />
±, Erschlaffung 267<br />
±, Innervation 281<br />
±, Relaxation 235<br />
glatte Gefäûmuskelzellen 208, 224,<br />
479<br />
±, Kontraktion 479<br />
±, Ruhetonus 208<br />
glatte Gefäûmuskulatur 204±206, 210,<br />
218, 233<br />
±, elektromechanische Kopplung 205<br />
±, Erschlaffung 210<br />
±, Hauptfunktionen 204<br />
±, Ionenkanäle 206<br />
±, Kontraktionszustand 210<br />
±, pharmakomechanische Kopplung<br />
205<br />
±, Proliferation 233<br />
±, a1-Rezeptoren 218<br />
±, b 2-Rezeptoren 218<br />
±, Tonus 205<br />
±, Widerstandsgefäûe 205<br />
glatte Muskelfasern 192<br />
glatte Muskelzellen 26, 105±107, 111,<br />
181, 183, 186, 188, 191, 207, 320, 347,<br />
350, 353, 485, 520<br />
±, Darmwand 347<br />
±, Hyperpolarisation 207<br />
±, Spannungszustand 181<br />
±, TF-Bildung 26<br />
±, Zellkontakte 181<br />
glatte Muskulatur 69, 105, 182, 204,<br />
206±208, 211, 236, 244, 249<br />
±, Arteriolen 207<br />
±, Dauerkontraktionen 204<br />
±, Gastrointestinaltrakt 105<br />
±, Hohlorgane 105<br />
±, Kontraktion 69<br />
±, Myosin-ATPase 204<br />
±, Tonus 204<br />
±, Vasodilatatoren 206<br />
Glattmuskelzellen 171<br />
±, Hyperpolarisation 171<br />
±, Relaxation 171<br />
glattmuskuläre Schrittmacherzellen,<br />
Gefäûwand 208<br />
glattmuskuläre Sphinkteren, Venenplexus<br />
237<br />
glattmuskulärer Calciumspiegel<br />
205<br />
Glatzenbildung 531<br />
Gleichgewichtspotential, elektrochemisches<br />
474<br />
Gleichrichter, verzögerter 153<br />
Gleitfilamenttheorie 147<br />
Gleitspeichel, muköser 323<br />
Gliazellen 84, 104, 411<br />
Glisson-Dreiecke 365<br />
Glisson-Kapsel 365<br />
Glisson-Trias 364±366<br />
globale Verträglichkeitsprüfung<br />
16<br />
Globalinsuffizienz 279, 287<br />
Globin 269, 589<br />
a-Globin-Gen 274f<br />
Teil C ± Register 623
624<br />
±, Mutation 274f<br />
b-Globin-Gen 274<br />
±, Mutation 274<br />
e-Globin-Gen 274<br />
g-Globin-Gen 274<br />
z-Globin-Gen 274<br />
Globin-Gene 274, 276<br />
±, Mutationen 274, 276<br />
Globulin, Cortisol bindendes 6<br />
Globulin, Thyroxin bindendes 6, 89<br />
Globulin, Vitamin B12 bindendes 6<br />
Globuline 214<br />
a-Globuline 6, 26<br />
a1-Globuline 5, 26<br />
a 2-Globuline 5±7<br />
b-Globuline 5±7, 26<br />
g-Globuline 5±7, 26<br />
g-Globulinkonzentration, Erhöhung 7<br />
glomeruläre Filtermembran 462<br />
glomeruläre Filtration 463, 465, 468, 471,<br />
478<br />
±, Glucose 468<br />
glomeruläre Filtrationsfraktion 463<br />
glomeruläre Filtrationsrate 460, 463±465,<br />
471f, 478<br />
±, Bestimmung 464<br />
±, Konstanz 463<br />
±, Regulation 471f<br />
glomerulärer Perfusionsdruck 464<br />
Glomerulonephritis 484<br />
Glomerulus 72, 190, 454±459, 461±466,<br />
504<br />
±, Filterfunktion 464<br />
±, Filtermembran 462<br />
±, frei filtrierte Stoffe 465<br />
±, Funktion 461<br />
±, Gefäûpol 461<br />
±, juxtamedullärer 455, 457<br />
±, midkortikaler 455, 457<br />
±, mittlerer effektiver Filtrationsdruck 463<br />
±, oberflächlicher 455<br />
±, Struktur 461<br />
±, subkapsulärer 457<br />
Glomerulusdegeneration 457<br />
Glomerulusfilter, Durchlässigkeit 464<br />
±, effektiver Porenradius 464<br />
Glomeruluskapillaren 190, 459f, 463,<br />
471f<br />
±, Druck 471f<br />
±, hydrostatischer Druck 463<br />
±, onkotischer Druck 463<br />
Glomus aorticum 120, 286<br />
Glomus caroticum 109, 120, 286<br />
Glomusafferenzen 286<br />
Glottis 121<br />
Glucagon 83, 93±96, 357f, 377, 405<br />
±, A-Zellen 94<br />
±, Fettstoffwechsel 96<br />
±, Freisetzungsreiz 357<br />
±, insulinantagonistische Wirkung 96<br />
±, katabole Effekte 96<br />
±, Regulation des Blutzuckerspiegels 93<br />
±, Syntheseort 357<br />
Glucocorticoide 85f, 91, 93, 96, 235, 403f,<br />
434, 443<br />
±, anti-inflammatorische Wirkung 91<br />
±, Depressionen 93<br />
±, Funktionen 91<br />
±, immunsuppressive Wirkung 91<br />
±, insulinantagonistische Wirkung 96<br />
±, Regulation des Blutzuckerspiegels 93<br />
±, Überproduktion 93<br />
Glucocorticoidrezeptor 80, 82, 91<br />
Glucocorticoidspiegel, Antidepressiva 93<br />
Glucocorticoidsynthese 91, 93<br />
±, Störungen 93<br />
glucogene Aminosäuren 369, 396<br />
Glucokinase 96, 369<br />
Gluconeogenese 89, 93, 96, 99, 367, 369,<br />
396, 414, 438f, 443, 469, 478<br />
±, Hemmung 96<br />
±, Steigerung 99<br />
Teil C ± Register<br />
±, Stimulation 96<br />
±, Substrate 369<br />
Glucose 4, 147, 166f, 179, 213f, 227, 291,<br />
354, 357, 360, 363, 369, 380, 387±389,<br />
438, 441, 443, 464f, 467f, 477f, 492,<br />
496f, 502<br />
±, Ausscheidung 465<br />
±, glomeruläre Filtration 465, 468<br />
±, Nierenschwelle 468<br />
±, Plasmakonzentration 492<br />
±, renale Ausscheidung 468<br />
±, Resorption 389<br />
±, Stokes-Molekülradius 214<br />
±, Transport 179<br />
±, tubuläre Resorption 465, 468<br />
±, tubuläre Sekretion 465<br />
Glucose-6-phosphat 166, 369<br />
Glucose-6-Phosphatase 119, 369, 441<br />
Glucose-6-phosphat-Dehydrogenase 12,<br />
471<br />
±, angeborener Defekt 12<br />
±, Hemmung 12<br />
Glucose-6-phosphat-Dehydrogenase-<br />
Mangel 13<br />
Glucoseaufnahme 96, 99, 166<br />
±, Hemmung 99<br />
±, hepatocytäre 369<br />
±, Zellen 96<br />
Glucosebedarf 396<br />
±, basaler 396<br />
Glucosefreisetzung 119<br />
Glucosehomöostase 367, 369<br />
±, Leber 369<br />
Glucosekonzentration 82, 96<br />
±, Insulinsekretion 96<br />
Glucosemangel 186<br />
±, endothelialer Wachstumsfaktoren 186<br />
Glucoseoxidationsrate 396<br />
Glucoseresorption 439<br />
Glucosestoffwechsel, Hemmung 167<br />
Glucosetoleranzfaktor 395<br />
Glucosetransport 93<br />
Glucosetransporter 96, 214, 369, 467, 484<br />
±, monogenetische Defekte 484<br />
±, proximaler Tubulus 467<br />
Glucosetransportkapazität 468<br />
Glucosetransportmaximum, Überschreitung<br />
477<br />
Glucoseverbrennung 405<br />
Glucosidasen 388<br />
Glucosminglycanschicht 213<br />
Glucosurie 468, 484<br />
Glucuronsäure 361, 410<br />
GLUT1 166, 214, 369<br />
±, Herzmuskelzelle 166<br />
GLUT2 96, 369, 389, 467<br />
GLUT4 96, 166<br />
±, Herzmuskelzelle 166<br />
GLUT5 389, 468<br />
GLUT7 369<br />
Glutamat 413, 468f, 484, 500<br />
±, Abbau 500<br />
±, Desaminierung 484<br />
Glutamat-Dehydrogenase 469, 484<br />
Glutamin 361, 397, 468f, 478, 484, 500<br />
±, Desaminierung 484, 500<br />
±, Plasmakonzentration 484<br />
±, Produktion 500<br />
Glutaminase 469, 484<br />
±, Hemmung bei Acidose 484<br />
±, Stimulation bei Alkalose 484<br />
Glutaminsynthese 367<br />
Glutamin-Synthetase 370<br />
Glutaminyl-g-Carboxylase 416<br />
Glutathion 13, 274, 411<br />
Glutathion-Peroxidase 12<br />
Glutathionredoxsystem 12<br />
Glutathion-Reduktase 12<br />
Glutathionreduktion 12<br />
Glutenüberempfindlichkeit 392<br />
Glyceride 351<br />
Glycerin 369, 396<br />
Glycerin-3-phosphat 369<br />
Glycerin-3-phosphat-Dehydrogenase 369<br />
Glycerinaldehyd-3-phosphat-Dehydrogenase<br />
12<br />
Glycerin-Kinase 369<br />
Glycerylphosphorylcholin 525<br />
Glycin 361, 370, 397, 468<br />
Glycocalyx 189, 350f, 464, 466, 470, 485<br />
Glycogen 151, 399, 438f, 441, 445, 492,<br />
529<br />
±, aerobe Abbaurate 439<br />
±, aerober Abbau 438<br />
±, lactacider anaerober Abbau 438<br />
Glycogenabbau 443<br />
Glycogenolyse 89, 93f, 96, 367, 369, 396<br />
±, Steigerung 96<br />
Glycogenreserven 119, 439<br />
±, Abbau 119<br />
Glycogenspeicher, Repletion 396<br />
Glycogensynthese 93, 96, 113, 367<br />
±, Stimulation 96<br />
Glycohämoglobin 276<br />
Glycolyse 12, 93, 167, 169, 367, 446, 478<br />
±, anaerobe 18, 166, 169, 291, 439, 443f<br />
± ±, neutrophile Granulocyten 18<br />
± ±, Säurehemmung 169<br />
Glycolysierungsstellen 47<br />
glycolytische Enzyme 13<br />
Glycophorin A 12<br />
Glycophorin B12<br />
Glycoprotein Ia 22<br />
Glycoprotein-Ia/IIa-Rezeptor 24<br />
Glycoprotein Ib 22<br />
Glycoprotein Ib/IX-Rezeptor 24<br />
±, Aktivierung 24<br />
Glycoprotein-Ib/IX-Rezeptoren 25<br />
±, Fehlen 25<br />
Glycoprotein-II/IIIa-Rezeptoren 24<br />
Glycoprotein-IIb/IIIa-Rezeptor 29<br />
Glycoprotein-IIb/IIIa-Rezeptoren 25<br />
±, Fehlen 25<br />
Glycoprotein IX 22<br />
a1-Glycoprotein, saures 5 f<br />
± ±, Funktion 5<br />
± ±, Molekülmasse 5<br />
Glycoproteine 6, 17f, 22, 55, 66, 79, 86,<br />
249, 325, 328<br />
ab-Glycoproteine 86<br />
Glycoproteinhormone 79f<br />
Glycosaminoglycane 24, 262, 317<br />
Glycosidasen 379, 388<br />
Glycosylierung, nicht-enzymatische 96<br />
Glycosyltransferasen 14<br />
GM-CSF 9±11<br />
Gn-RH s. Gonadotropin-Releasing-Hormon<br />
Gn-RH-Puls 552<br />
Gn-RH-Pulsgenerator 531<br />
Gn-RH-Sekretion 531<br />
Goldberger-Ableitungen 158<br />
±, Projektionsrichtungen 158<br />
Golgi-Apparat 14, 58, 88, 251, 262, 350,<br />
377<br />
Gonaden 503f<br />
±, Frühentwicklung 503f<br />
Gonadoliberin 85<br />
gonadotrope Glycoproteine 550<br />
gonadotrope Zellen 86<br />
Gonadotropine 86<br />
Gonadotropin-Releasing-Hormon<br />
(Gn-RH) 83, 85, 518, 552<br />
±, Struktur 552<br />
Gonadotropinrezeptoren 517<br />
Gonorrhö 539<br />
Goormaghtigh-Zellen 461<br />
GP (gastrin releasing peptide) 344<br />
G-Protein 205<br />
G-Proteine 205f<br />
±, inhibitorische 153<br />
±, stimulatorische 149f, 153<br />
G-Protein-gekoppelte Rezeptoren 80f,<br />
105f<br />
Graaf-Follikel 535f
gramnegative Bakterien 46<br />
grampositive Bakterien 46<br />
Granula 19f<br />
±, elektronendichte 23<br />
±, primäre 18<br />
±, sekundäre 18<br />
±, tertiäre 18<br />
a-Granula, Inhalt 23<br />
d-Granula, Inhalt 23<br />
Granulocyten 8, 17±20, 34, 45, 67, 69, 232<br />
±, basophile 18±20, 29, 67, 211<br />
± ±, Heparin 29<br />
± ±, Histaminausschüttung 20<br />
± ±, Verteilung 20<br />
±, Bildungsort 45<br />
±, eosinophile 18±20, 67, 72<br />
± ±, allergische Reaktionen 20<br />
± ±, Inhaltsstoffe 20<br />
± ±, Struktur 20<br />
± ±, Verteilung 20<br />
±, Färbecharakteristika 18<br />
±, Funktionsort 45<br />
±, Granula 18<br />
±, Lebensdauer 8<br />
±, Lebenserwartung 45<br />
±, neutrophile 10, 18f, 31, 33, 35, 67, 267<br />
± ±, anaerobe Glycolyse 18<br />
± ±, Kernfasern 18<br />
± ±, Lebenszyklus 18<br />
± ±, Phagocytose 18f<br />
± ±, Struktur 18<br />
±, Phagocytoserate 67<br />
±, Zellzahl im Blut 45<br />
Granulocytenvorläuferzellen 10<br />
granulomatöse Typ-IV-Reaktionen 72<br />
Granulomatose, infantile septische 73<br />
Granulopoiese, Ablauf 10<br />
Granulosaluteinzellen 535f<br />
Granulosazellen 506, 534, 550<br />
Granzyme 69<br />
Grau, periaquäduktales (PAG) 118<br />
±, Verbindungen 118<br />
graue Substanz, Durchblutung 229<br />
a-Grenzdextrine 388<br />
Grenzstrang 108, 110, 115, 118f, 137, 174,<br />
549<br />
±, sympathischer 87, 455<br />
±, thorakaler 114<br />
±, thorakolumbaler 114<br />
± ±, Innervationsgebiet 114<br />
Grenzstränge 308<br />
Grenzstrangganglien 108, 112f, 181<br />
±, Lokalisation 108<br />
±, thorakolumbale 111<br />
groûer Kreislauf 142, 181, 197, 202, 280<br />
± ±, treibender Druck 197<br />
± ±, venöser Teil 202<br />
Growth Hormone (GH) 85<br />
GRP (gastrin releasing protein) 346<br />
Grundumsatz 89f<br />
±, Erhöhung 89f<br />
Gruppen, prosthetische 269<br />
Guanylatcyclase 529<br />
±, lösliche 207, 342<br />
Gubernaculum 532<br />
Gubernaculum testis 506<br />
L-Gulono-g-lacton-Oxidase 410<br />
Gummistrümpfe 203<br />
gynoide Fettverteilung 399<br />
Gyrus frontalis superior 489<br />
G-Zellen 95, 343f, 345f<br />
±, Gastrin 95<br />
H<br />
H<br />
+ -ATPase 500, 520<br />
H + -K + -ATPase 343±345, 387<br />
±, Aktivierung 344<br />
±, Blockade 345<br />
H + -K + -Pumpen 475<br />
H2-Rezeptoren 211, 344<br />
±, Blockade 344<br />
H 2-Rezeptorenblocker 345<br />
Haarausfall 396, 414<br />
Haarbalgmuskeln 114<br />
Haare 320<br />
Haarnadelstrukturen 50<br />
Haftkomplexe 251<br />
Hageman-Faktor, biologische Halbwertszeit<br />
26<br />
±, Funktion 26<br />
Hageman-Faktor-Mangel 26<br />
Hagen-Poiseuille-Gesetz 196, 202, 267<br />
Hakenmagen 302, 339<br />
Halbsättigungspartialdruck, Hämoglobin<br />
272<br />
Haldane-Effekt 277f, 500<br />
Halsfaszie 127, 129<br />
Halsfisteln 319<br />
Halsganglion, oberes 111<br />
Halsgrenzstrang, Innervationsgebiet 111<br />
Halslymphknoten 36<br />
Haltearbeit, statische 437f<br />
± ±, Typ-I-Fasern 438<br />
Häm 13, 269<br />
±, Struktur 269<br />
Hämangioblasten 186, 188<br />
Hämarthrose 28<br />
Hämatokrit 3 f, 11, 201, 227, 446, 449,<br />
461, 496<br />
±, Anstieg 449<br />
±, Erhöhung 496<br />
±, kleine Gefäûe 4<br />
±, Vollblutviskosität 201<br />
Hämatopoiese 8±10, 36, 186, 404<br />
±, extramedulläre 36<br />
±, hepatolienale Phase 8, 36<br />
±, medulläre Phase 8, 36<br />
±, megaloblastische Phase 36<br />
±, mesodermale Phase 8<br />
±, Stammbaum 9f<br />
±, Vorläuferzellen 186<br />
hämatopoietische Stammzellen 8, 34f, 73<br />
±, Differenzierung 8<br />
±, Selbsterneuerung 8<br />
hämatopoietische Vorläuferzellen 9, 35<br />
hämatopoietische Wachstumsfaktoren 9,<br />
11<br />
±, Funktionen 9<br />
hämatopoietische Wachstumshormone<br />
10<br />
hämatopoietische Zellen 63<br />
hämatopoietisches System 34<br />
Hämatoxylin 18<br />
Hamburger-Shift 277<br />
Hämgruppen 271<br />
Hämodialyse 479, 484<br />
Hämodynamik 197, 202<br />
±, Venen 202<br />
Hämoglobin 7f, 10, 12f, 268±275, 278,<br />
283, 290f, 388, 395, 412, 443, 449, 464,<br />
478, 499f, 502<br />
±, adultes 269, 276<br />
±, allosterische Effektoren 272<br />
±, Carbaminobindung 278<br />
±, desoxygeniertes 141<br />
±, Desoxykonformation 271, 273<br />
±, embryonales 275<br />
±, fetales 275f<br />
±, glomeruläre Filtration 464<br />
±, Halbsättigungspartialdruck 272<br />
±, a-Kette 269<br />
±, b-Kette 269<br />
±, b-Kette 275<br />
±, d-Kette 275<br />
±, e-Kette 275<br />
±, g-Kette 275<br />
±, Kohlendioxidtransport 13<br />
±, Kohlenmonoxid 274<br />
±, Linksverschiebung der Sauerstoffbindungskurve<br />
449<br />
±, Oxygenierung 269<br />
±, Oxykonformation 271<br />
±, Pufferkapazität 500<br />
±, puffernde Imidazolgruppen 499<br />
±, Quartärstruktur 269<br />
±, Sauerstoffaffinität 13, 272, 449<br />
±, Sauerstoffaffinität 271<br />
±, Sauerstoffbeladung 283<br />
±, Sauerstoffbindungskurve 270, 273<br />
±, Sauerstofftransport 13<br />
±, Struktur 269<br />
Hämoglobinabbauprodukte 251<br />
Hämoglobine, anomale 276<br />
±, pathologische 12, 274<br />
Hämoglobin-Gene, Mutationen 274<br />
Hämoglobinisoformen, Fetalperiode 275<br />
Hämoglobinkonzentration 11, 270, 276,<br />
288<br />
±, fetales Blut 276<br />
±, maternales Blut 276<br />
±, mittlere zelluläre 11<br />
Hämoglobinpolymere 274<br />
Hämolyse 7, 12f, 464, 497<br />
±, Kaliumfreisetzung 497<br />
hämolytische Anämie 72, 274, 394, 417<br />
Hämophilie 28<br />
Hämophilie A 3, 26, 28, 30<br />
±, Komplikationen 28<br />
±, Quick-Wert 30<br />
±, X-chromosomale Vererbung 3, 28<br />
Hämophilie B 26, 28, 30<br />
±, Quick-Wert 30<br />
±, X-chromosomale Vererbung 28<br />
Hämorrhagien 28, 544<br />
hämorrhagischer Schock 232<br />
Hämorrhoiden 359, 383<br />
Hämosiderin 21, 251<br />
Hämostase 24, 28<br />
±, primäre 24f<br />
± ±, Störungen 25<br />
± ±, vaskuläre Komponente 24<br />
± ±, zelluläre Komponente 24<br />
±, sekundäre 24f<br />
Hämoxygenase 388<br />
Hamulus pterygoideus 242<br />
Hand, Schnittverletzung 186<br />
Handrücken, oberflächliche Venen 194<br />
haploide Spermatiden 509<br />
Hapten 46, 66<br />
Haptocorrine 412<br />
Haptoglobin 5, 13<br />
±, Funktion 5<br />
±, Molekülmasse 5<br />
a2-Haptoglobin 7<br />
Harn 470±472, 474<br />
±, endgültige Zusammensetzung 474<br />
±, Osmolarität 470±472<br />
Harnableitung 487<br />
Harnblase 114, 116, 299, 309f, 312±314,<br />
318, 486±488, 505, 522, 528, 533, 540<br />
±, Blutversorgung 487<br />
±, Dehnbarkeit 486<br />
±, Entleerung 486f<br />
±, Entwicklung 487f<br />
±, Fassungsvermögen 488<br />
±, Form 486<br />
±, Head-Zonen 116<br />
±, Lage 486<br />
±, Lagebeziehungen 313<br />
±, Peritonealverhältnisse 314<br />
±, Punktierung 486<br />
±, Schleimhaut 486<br />
±, Steuerung 487<br />
±, Verschluss 486<br />
±, Wandbau 486<br />
Harnblasenboden 486<br />
Harnblasenmuskulatur 487<br />
Harndrang 122<br />
Harnentleerung 488<br />
Harnflussrate 482<br />
Harnkanälchen 455<br />
Harnkanalsystem 455, 457<br />
Harnkonzentrierung 469, 475f, 493<br />
±, Störungen 493<br />
Harnleiter 306, 308f, 453, 485<br />
Teil C ± Register 625
626<br />
±, Dilatation 485<br />
±, Peristaltik 485<br />
±, physiologische Engen 309<br />
±, Topographie 309<br />
±, Verlauf 309<br />
±, Wandaufbau 485<br />
Harnleiterkoliken 115<br />
harnpflichtige Substanzen, tubuläre<br />
Resorption 469<br />
±, tubuläre Sekretion 469<br />
Harnpol 462<br />
Harnproduktion, Erhöhung 474<br />
Harnröhre 486f, 519<br />
±, Anatomie 487<br />
±, Entwicklung 488<br />
±, geschlechtsspezifischer Bau 487<br />
±, Länge 487<br />
±, Öffnung 487<br />
±, Verschluss 487<br />
Harnröhre, männliche 315, 529<br />
± ±, Abschnitte 315<br />
±, weibliche 315, 546<br />
Harnröhrenmündung 545<br />
Harnröhrenschlieûmuskel, innerer 487<br />
Harnsamenröhre 523<br />
Harnsäure 465, 469<br />
±, Ausscheidung 465<br />
±, glomeruläre Filtration 465<br />
±, tubuläre Resorption 465, 469<br />
±, tubuläre Sekretion 465, 469<br />
Harnsteine, Entfernung 489<br />
±, Entstehung 489<br />
Harnstoff 4, 361, 370, 464f, 469f, 474,<br />
476f, 482, 492<br />
±, Ausscheidung 465<br />
±, glomeruläre Filtration 465<br />
±, Plasmakonzentration 492<br />
±, tubuläre Resorption 465, 469<br />
±, tubuläre Sekretion 465<br />
±, Zirkulation 476<br />
Harnstoffkonzentration 475f<br />
±, interstitielle 474<br />
Harnstoffresorption 474<br />
Harnstoffsynthese 367, 484<br />
Harnstofftransport 474<br />
Harnstofftransporter 474, 477<br />
Harnstoffzyklus 360f<br />
Harnstressinkontinenz 573<br />
Harnwege, ableitende 453, 458, 473, 485<br />
± ±, Entwicklung 458<br />
± ±, Funktion 485<br />
± ±, Peristaltik 485<br />
± ±, Struktur 485<br />
± ±, Wandaufbau 485<br />
Harnwegsinfektionen, bakterielle 529<br />
Hartnup-Syndrom 389, 484<br />
Hasenscharte 319<br />
Hashimoto-Thyreoiditis 89<br />
Hassall-Körperchen 38<br />
Hauptbronchien 132, 135, 246, 267f<br />
±, Kompression 268<br />
Hauptbronchus, linker 133<br />
±, rechter 133, 245<br />
± ±, inspirierte Fremdkörper 245<br />
Hauptbündel 152<br />
Hauptdrüsen, Halsteil 343<br />
±, Hauptteil 343<br />
±, Isthmus 343<br />
±, Lokalisation 343<br />
±, Schleimproduktion 343<br />
±, Zelltypen 343<br />
Haupthistokompatibilitätskomplex<br />
(MHC) 57, 59<br />
Hauptzellen 342±345, 358, 473f, 497, 520,<br />
523<br />
±, Elekrolytresorption 474<br />
±, Wasserresorption 474<br />
Hausstaub 72<br />
Haustra coli 381<br />
Haustren 306, 381f<br />
Haut 20, 45, 110, 189, 218, 226, 232, 289,<br />
439, 491<br />
Teil C ± Register<br />
±, autonome Innervation 110<br />
±, AVD O2 289<br />
±, Durchblutung 218, 289<br />
±, Entzündungen 45<br />
±, Sauerstoffutilisation 289<br />
±, Sauerstoffverbrauch 289<br />
±, sympathische Vasokonstriktion 232<br />
±, Vasokonstriktion 439<br />
Hautdrüsen 111<br />
Hautdurchblutung 179, 230, 431±433, 441<br />
±, ¾nderungen 230<br />
±, Drosselung 179<br />
±, Hitzebelastung 432<br />
±, maximale 225<br />
±, Regulation 230, 432<br />
±, Thermoregulation 230<br />
±, Variabilität 230<br />
Hauterkrankungen 395<br />
Hautgefäûe 111, 230f<br />
±, anatomische Anordnung 231<br />
±, arteriovenöse Anastomosen 230<br />
±, morphologische Anordnung 230<br />
±, Wärmeaustausch 230<br />
±, Widerstand 230<br />
Hautjucken 317<br />
Hautreizung, atopische 72<br />
Hautschäden 396<br />
Hautveränderungen 414<br />
Hautverdunklung 86<br />
HbA 269<br />
HbCO 274<br />
HB-EGF (heparin binding EGF-like) 551<br />
HbH 276<br />
HbH-Erkrankung 275<br />
HbM 276<br />
HbS 276<br />
hCG (humanes Choriongonadotropin) 86,<br />
536, 544, 550f, 558, 563<br />
±, Immunoassays 551<br />
±, Nachweis 558<br />
hCG-Rezeptor 551<br />
HCO 3 ± -CO2-Puffer 499<br />
HDLs (High-Density-Lipoproteine) 6, 374<br />
Head-Zonen 115f, 175, 303, 364, 376<br />
±, Dünndarm 116<br />
±, Gallenblase 115<br />
±, Harnblase 116<br />
±, Herz 115f<br />
±, Hoden 116<br />
±, Leber 115, 364<br />
±, Magen 115<br />
±, Niere 116<br />
±, Pankreas 115, 376<br />
Hecheln 258<br />
Helfer-T-Lymphocyten 40, 42<br />
Helfer-T-Zellen 35, 53<br />
Helicobacter pylori 345<br />
Helium-Einwaschmethode 256f<br />
Hemmung 30<br />
±, Thrombin 30<br />
±, absteigende 356<br />
Henderson-Hasselbalch-Gleichung 277,<br />
498f<br />
Henle-Schleife 455, 457, 459, 469, 475±<br />
477<br />
±, Abschnitte 469<br />
±, dicke 461<br />
±, dicke absteigende 469<br />
±, dicke aufsteigende 457, 462f, 469±471,<br />
474±479<br />
± ±, Funktionsschema 471<br />
± ±, Harnstoffpermeabilität 474<br />
± ±, Lokalisation 471<br />
± ±, Sauerstoffmangel 478<br />
± ±, Schädigung 479<br />
±, dünne 455f, 474<br />
±, dünne absteigende 457, 469, 477<br />
± ±, Funktionsschema 470<br />
± ±, Lokalisation 470<br />
± ±, Wasserresorption 469<br />
±, dünne aufsteigende 457, 469f, 477<br />
± ±, Chloridpermeabilität 470<br />
± ±, Funktionsschema 470<br />
± ±, Lokalisation 470<br />
± ±, NaCl-Resorption 470<br />
±, Gegenstromsystem 475<br />
±, Harnstoffpermeabilität 474<br />
±, kurze 476<br />
±, lange 476<br />
Henry-Dalton-Gesetz 279<br />
Henry-Gauer-Reflex 98f, 173f, 223<br />
Hensen-Knoten 576<br />
Hepar 303<br />
Heparin 21, 29f, 203<br />
±, basophile Granulocyten 29<br />
±, Gerinnungshemmung 30<br />
±, Mastzellen 29<br />
Heparincofaktor II 29<br />
Hepatitis-B-Virus 531<br />
Hepatoblasten 360<br />
Hepatocyten 22, 62f, 119, 317, 360, 364,<br />
366±368, 370, 372<br />
±, Heterogenität 368<br />
±, Kontraktilität 372<br />
±, paraplasmatische Einschlüsse 368<br />
±, periportale 366±368<br />
±, perivenöse 366±368<br />
±, Plasmamembrandomänen 368<br />
±, Ultrastruktur 366<br />
±, Zellorganellen 368<br />
Hepatocytenmembran, kanalikuläre<br />
368f<br />
±, perisinusoidale 368f<br />
±, Transporter 369<br />
Hephaestin 388<br />
hereditäre Sphärocytose 12<br />
Hering-Breuer-Reflex 281, 285f<br />
Hering-Kanäle 364, 366, 372<br />
Hermaphroditismus 507<br />
±, Karyotypen 507<br />
Hernie, supravesikale 301<br />
Herring-Körper 84f<br />
Herz 110±112, 116, 118, 126, 133f, 139,<br />
142, 144, 149, 151, 154, 167f, 170, 174f,<br />
198, 200, 202, 209, 218, 225, 227, 231,<br />
288f, 291, 400, 439, 446, 448, 566<br />
±, aerobe Energiegewinnung 167<br />
±, Anatomie 142<br />
±, ATP-Gesamtumsatz 168<br />
±, Auswurfleistung 198<br />
±, autonome Innervation 110, 112<br />
±, AVD O2 289<br />
±, Druckabfall in kleinen Arterien 200<br />
±, Durchblutung 209, 218, 289<br />
±, Einstrom- undAusflussbahnen 142<br />
±, elektrische Automatizität 154<br />
±, Energiebedarf 167f<br />
±, Energieverbrauch 400<br />
±, Gewicht 400<br />
±, Head-Zonen 116<br />
±, Hochdruckanteil 142<br />
±, Innervation 174<br />
±, Längsachse 133<br />
±, linkes 176, 289<br />
± ±, Volumenüberlastungen 176<br />
±, Morphogenese 139<br />
±, Niederdruckanteil 142<br />
±, nutritive Gefäûversorgung 144<br />
±, Pumpversagen 231<br />
±, rechtes 289<br />
±, reflektorische Steuerung 118<br />
±, rhythmische Kontraktionen 151<br />
±, Sauerstoffangebot 288<br />
±, Sauerstoffbedarf 170<br />
±, Sauerstoffutilisation 289<br />
±, Sauerstoffverbrauch 168, 218, 289<br />
±, Schlagen in Anoxie 291<br />
±, Schmerzempfindung 175<br />
±, Schmerzrezeptoren 175<br />
±, Stimulation 448<br />
±, sympathische Innervation 111, 149, 175<br />
±, Topographie 133<br />
±, Trainingseffekte 227<br />
±, Wandaufbau 142
Herz und Kreislauf, funktionelle<br />
Kopplung 172<br />
Herzachse, anatomische 133<br />
±, elektrische 159<br />
±, Inspirationsstellung 253<br />
Herzaktion, Mechanik 161<br />
Herzarbeit 165, 172, 449, 496<br />
±, Entlastung 449<br />
±, Erhöhung 496<br />
±, Vordehnungsabhängigkeit 165<br />
Herzbasis 133, 144, 162<br />
Herzbeutel 127, 133f, 136, 142<br />
±, Überdehnungen 142<br />
Herzbeutelerguss 134<br />
Herzbeutelhöhle 142<br />
Herzbeuteltamponade 134, 142<br />
Herzentleerung, Einschränkung 176<br />
Herzentwicklung 140f<br />
±, Störungen 141<br />
±, Transkriptionsfaktoren 140<br />
Herzerkrankungen 177, 285<br />
±, koronare 437, 451<br />
Herzerregung, elektrische 156<br />
± ±, Teilvektoren 156<br />
Herzfehler, Neugeborene 141<br />
Herzfehlerzellen 251<br />
Herzfrequenz 119, 170f, 220f, 223, 226,<br />
439±442, 444f<br />
±, Diastolendauer 170f<br />
±, Erhöhung 439<br />
±, Sauerstoffversorgung des Myokards<br />
170<br />
±, Spitzenathleten 444<br />
±, Steady State 441<br />
±, Systolendauer 171<br />
Herzfrequenzabnahme 106<br />
Herzgeräusche, diastolische 162<br />
±, systolische 162<br />
Herzgrenzen 133<br />
Herzhypertrophie 224<br />
Herzinfarkt 32, 115, 180, 231, 233, 437<br />
±, Head-Zonen 115<br />
±, Sauerstoffmangel 180<br />
Herzinfarktpatienten, Ausdauertraining<br />
447<br />
Herzinsuffizienz 173, 175f, 223, 233, 285,<br />
399, 480<br />
±, Pathophysiologie 175<br />
±, Progredienz 175, 223<br />
±, terminale Stadien 176<br />
±, Therapie 176<br />
±, Todesursache 175<br />
±, Ursachen 175<br />
Herzkammer 139<br />
Herzkatheter 169<br />
Herzklappen 141, 144, 176<br />
±, Bildung 141<br />
±, künstliche 28<br />
±, Störungen 176<br />
Herzklopfen 117<br />
Herzkraftverminderung 106<br />
Herzkranzgefäûe 106, 134, 145<br />
Herz-Kreislauf-Belastung 445<br />
Herz-Kreislauf-Erkrankungen 7, 234, 393,<br />
573<br />
±, Risikofaktoren 7<br />
Herz-Kreislauf-Kopplung, Orthostase 173<br />
Herz-Kreislauf-Regulation, Nucleus paraventricularis<br />
118<br />
Herz-Kreislauf-Störungen, Pharmakotherapie<br />
106<br />
Herz-Kreislauf-System 118, 199<br />
Herz-LDH 167<br />
Herz-Lungen-Maschine 28, 150<br />
Herzminutenvolumen 120, 166, 197, 200,<br />
204, 209, 217f, 220f, 225±227, 229±233,<br />
439, 459<br />
± bei Ausdauertrainierten 439<br />
± bei Dilatation aller Widerstandsgefäûe<br />
232<br />
±, maximales 232<br />
±, Reduktion 221<br />
±, Verteilung 217f<br />
Herzmissbildungen, angeborene 141<br />
± ±, Entstehung 141<br />
± ±, Korrektur 141<br />
Herzmuskel 145f, 149, 151, 163f, 166f,<br />
180, 191, 211f, 288<br />
±, Aktionspotentialdauer 149<br />
±, arterielle Versorgung 145<br />
±, Diffusionsabstände 191<br />
±, Energiebedarf 166<br />
±, funktionelle Kapillardichte 212<br />
±, Kapillarabstand 288<br />
±, Kontraktionsdauer 149<br />
±, längenabhängige Kraftsteigerung 164<br />
±, Mehrdurchblutung 211<br />
±, oxidative Energiegewinnung 166<br />
±, Relaxation 151<br />
±, Sauerstoffverbrauch 180<br />
±, Vordehnung 163<br />
±, zelluläre Struktur 146<br />
Herzmuskelfasern 438<br />
Herzmuskelzellen 105f, 111, 146f, 166f,<br />
171, 173, 446<br />
±, atriale 154<br />
± ±, Refraktärzeit 154<br />
±, elektrische Kommunikation 147<br />
±, endokrine Funktion 173<br />
±, Energie liefernde Substrate 167<br />
±, funktionelles Syncytium 147<br />
±, GLUT1 166<br />
±, GLUT4 166<br />
±, metabolische Kopplung 147<br />
±, nekrotische 169<br />
±, b-Rezeptoren 171<br />
±, ventrikuläre 154<br />
± ±, Refraktärzeit 154<br />
±, Vernetzung 146<br />
±, Zell-Zell-Verbindung 147<br />
Herzmuskulatur, Angiogenese 227<br />
Herznerven, sympathische 174f<br />
Herzohr, linkes 133<br />
±, rechtes 135<br />
Herzoperationen 150<br />
Herzrasen 90, 118, 121<br />
Herzrhythmus, AV-Block 1. Grades 160<br />
Herzrhythmusstörungen 154f, 395<br />
±, Elektrotherapie 155<br />
Herzschall 161f<br />
Herzschlauch 139f<br />
±, Linksdrehung 140<br />
±, Mittellinienverschmelzung 140<br />
Herzschläuche, endokardiale 187<br />
Herzschleife, Differenzierung 139<br />
Herzschrittmacher 155<br />
Herzskelett 142<br />
Herzspitze 303<br />
Herzstillstand 221, 496f<br />
±, künstlicher 150<br />
±, Tauchreflexe 221<br />
Herzstoffwechsel, Energie liefernder<br />
Substrate 166<br />
±, Sauerstoffmangel 166<br />
Herztod, plötzlicher 169, 233<br />
Herztöne 162<br />
Herztransplantation 291<br />
Herzversagen 176, 394<br />
±, diastolisches 176<br />
±, systolisches 176<br />
±, Therapie 176<br />
Herzvorhöfe 83, 120<br />
±, Barosensoren 120<br />
±, endokrine Einzelzellen 83<br />
Herzzeitvolumen 172f, 198, 219, 227,<br />
280±282, 495<br />
±, arterieller Blutdruck 198<br />
±, Erhöhung 198, 280<br />
±, Messung 281<br />
±, peripherer Widerstand 198<br />
±, zentraler Venendruck 173<br />
Herzzyklus 161±164, 199<br />
Heterodontie 331<br />
Heuschnupfen 72<br />
HEVs s. Venulen, hochendotheliale<br />
Hexenmilch 567<br />
Hexokinase 166<br />
Hexokinase IV 369<br />
b-Hexosaminidase B 555<br />
Hiatus aorticus 129, 135f, 358<br />
Hiatus basilicus 194<br />
Hiatus oesophageus 129, 132, 136, 302,<br />
335f, 338<br />
Hiatus saphenus 194<br />
Hiatus semilunaris 236±238<br />
Hiatusgleithernien 336<br />
Hiatushernie 338<br />
HIF-1 (hypoxia-inducible factor) 480<br />
High-Density-Lipoproteine s. HDLs<br />
Hill-Kurve 445<br />
Hilum ovarii 532<br />
Hilum pulmonis 246, 280<br />
Hilum 40<br />
Hilumzwischenzellen 515<br />
Hilus renalis 453<br />
Himbeerzunge 322<br />
Hinterhauptslage 564<br />
Hinterwurzelganglien 103<br />
Hippocampus 117<br />
Hippokrates 233<br />
Hirnareale, Durchblutung 229<br />
±, neuronale Aktivitätsänderungen 229<br />
Hirndruck, Erhöhung 285<br />
Hirndurchblutung 229, 502<br />
±, Autoregulation 229<br />
±, Krampfanfall 229<br />
±, Reduktion 229<br />
±, Schlafzustand 229<br />
±, Unterbrechung 229<br />
±, Wachzustand 229<br />
Hirnfunktion, Durchblutung 228<br />
Hirngefäûe 209, 225, 229<br />
±, Blutdruck 209<br />
±, Bluthochdruck 229<br />
±, Vasokonstriktion 229<br />
Hirninfarkt 233<br />
Hirninfarktpatienten 447<br />
Hirnkapillaren 214<br />
Hirnnervenkerne, motorische 118<br />
±, parasympathische 108<br />
Hirnödem 494<br />
±, cerebrale Hypoxie 492<br />
Hirnprozesse, diffuse 285<br />
±, pontine 285<br />
Hirnrinde, Kapillarabstand 288<br />
Hirnschädigungen, Hitzschlagsyndrom<br />
434<br />
Hirnstamm 103f, 108f, 116, 118, 434, 489<br />
Hirnstammareale, autonome 118<br />
± ±, Lokalisation 118<br />
Hirnstammneurone, adrenerge 118<br />
±, dopaminerge 118<br />
±, noradrenerge 118<br />
±, serotonerge 118<br />
Hirnstammprozesse 285<br />
Hirnstammzentren, autonome 116f<br />
Hirntod 285<br />
Hirnventrikel 190<br />
Hirnverletzungen 285<br />
Hirnzellen 494<br />
Hirschsprung-Krankheit 105, 383<br />
±, Symptomatik 383<br />
Hirudin, Gerinnungshemmung 30<br />
His-Bündel 152, 154, 157<br />
±, Eigenfrequenz 154<br />
Histamin 17, 21, 23, 72, 206, 211, 214,<br />
229f, 232, 338, 343f, 354, 460<br />
±, Freisetzung 20, 211<br />
± ±, basophile Granulocyten 20<br />
± ±, Mastzellen 20<br />
Histaminase 20<br />
Histidin 271, 397, 499f<br />
±, Abbau 500<br />
Histokompatibilität 59<br />
Histologie 354, 529, 535<br />
His-Winkel 337f<br />
Teil C ± Register 627
628<br />
Hitze 225<br />
Hitzeadaptation, Schweiûsekretionsrate<br />
432<br />
Hitzebelastung 432, 434<br />
Hautdurchblutung 432<br />
Hitzegefühl 434<br />
Hitzeschockproteine (Hsp) 59<br />
±, Induktion 434<br />
Hitzschlagsyndrom, Hirnschädigungen<br />
434<br />
HIV 73, 78, 531<br />
HIV-1 74<br />
HIV-2 74<br />
H-Ketten 47f, 51±53, 60<br />
±, differentielle RNA-Prozessierung 51f<br />
±, Formen 47<br />
±, konstante Domänen (C H) 48<br />
±, variable Domänen 51<br />
±, variable Domänen (V H) 48<br />
H-Ketten-DNA, Generierung 50<br />
H-Kettenlocus 50, 60<br />
±, Keimbahnkonfiguration 50<br />
H-Ketten-Primärtranskript 51<br />
±, differentielle RNA-Prozessierung 51f<br />
±, Polyadenylierungsstellen 51f<br />
HLA (humane Leukocytenantigene) 57<br />
HLA-A 57<br />
HLA-Antigene 77<br />
HLA-Assoziation, ankylierende Spondylitis<br />
(Morbus Bechterew) 59<br />
±, Autoimmunkrankheiten 59<br />
±, Diabetes mellitus Typ I 59<br />
HLA-B 57<br />
HLA-C 57<br />
HLA-DP 58<br />
HLA-DQ 58<br />
HLA-DR 58<br />
HLA-Gene, Transplantationen 59<br />
HLA-Haplotyp 59<br />
HLA-Klasse-I-Expression 70<br />
HLA-Klasse-I-Gene 59<br />
HLA-Klasse-I-Moleküle 46, 57±59, 61, 66,<br />
70<br />
±, Beladung mit endogenen Peptiden 58<br />
±, Beladung mit Peptiden 57<br />
±, Struktur 57<br />
±, Vorkommen 57<br />
HLA-Klasse-II-Beladungskompartimente<br />
58<br />
HLA-Klasse-II-Expression, Induktion 57<br />
HLA-Klasse-II-Gene 59<br />
HLA-Klasse-II-Moleküle 46, 57±59, 61, 63<br />
±, l-Kette 58<br />
±, Beladung mit exogenen Peptiden 58<br />
±, Bindungstaschen 58<br />
±, Struktur 57f<br />
±, Vorkommen 57<br />
HLA-Klasse-II-Peptid-Komplexe 66<br />
HLA-Klasse-III-Gene 59<br />
HLA-Komplex 57±59<br />
±, Chromosom 6 59<br />
±, Genetik 58f<br />
±, Polygenie 58f<br />
±, Polymorphismus 58f<br />
HLA-Locus 57<br />
HLA-Moleküle 46, 57f<br />
±, allelspezifische Bindungstaschen 57<br />
±, Antigenpräsentation 57<br />
±, Beladung mit Peptiden 57f<br />
±, Corezeptoren 58<br />
±, Klassen 57<br />
±, Peptidbindungsspalt 57<br />
±, Peptidselektivität 57<br />
±, Peptidverankerung 57<br />
±, Struktur 57<br />
HLA-Peptid-Komplexe 63, 73<br />
±, körpereigene 61<br />
± ±, Erkennung 61<br />
HLA-Restriktion 58f<br />
HMWK (high molecular weight kininogen)<br />
27f<br />
Hochdruckbehandlung 224<br />
Teil C ± Register<br />
Hochdruckentstehung, Übergewicht 222<br />
Hochdruckerkrankungen 224, 233<br />
±, Ursachen 224, 233<br />
Hoden 83, 85, 87, 116, 121, 503, 505f,<br />
509f, 521±523, 525<br />
±, Aufbau 509<br />
±, Descensus 505f<br />
±, endokrine Zellgruppen 83<br />
±, Funktionen 510<br />
±, Gefäûe 521<br />
±, Head-Zonen 116<br />
±, Histologie 509<br />
±, Hormonproduktion 510<br />
±, Innervation 522<br />
±, Lymphgefäûe 522<br />
±, Thermoregulation 521, 523<br />
Hodencarcinomzellen, a 1-Fetoprotein 7<br />
Hodenentwicklung 503, 505<br />
Hodenentzündungen 518<br />
Hodenfunktion 517f<br />
±, essentielle Hormone 517<br />
±, hormonelle Regulation 518<br />
Hodenhüllen 522f<br />
Hodeninterstitium 515<br />
Hodenkrebs 522<br />
Hodenmediastinum 509<br />
Hodensack 523<br />
Hodenstränge 504<br />
Hodentemperatur 521<br />
Höhenaufenthalt 282, 448, 494, 502<br />
±, Anpassungsvorgänge 448<br />
Höhenphysiologie 448<br />
Höhentraining 13, 449<br />
Hohlhandbogen, oberflächlicher 183<br />
, tiefer 183<br />
Hohlkörper, Dehnbarkeit 162<br />
±, Steifheit 162<br />
Hohlorgane, glatte Muskulatur 105<br />
Hohlvene 180, 225, 289<br />
±, obere 134, 188, 193<br />
±, untere 134, 193<br />
Holocarboxylase-Synthase-(HCS-)Mangel<br />
414<br />
±, Therapie 414<br />
Holotransferrinrezeptor 388<br />
Holzknecht-Raum 136<br />
HOM-Cluster 584f<br />
Homöobox 585<br />
Homöodomäne 585<br />
Homöosis 585<br />
Horizontaltyp 159<br />
Hormon, antidiuretisches s. ADH<br />
±, Follikel stimulierendes s. FSH<br />
Hormon bildende parvozelluläre Neurone<br />
83<br />
Hormon produzierende Tumoren 95<br />
Hormon produzierende Zellen 82, 84<br />
±, Adenohypophyse 84<br />
±, suprazelluläre Organisation 82<br />
Hormone 3, 5, 79±81, 85, 179, 356f, 403<br />
±, Appetitregulation 403<br />
±, enteroendokrine 348, 356, 358<br />
± ±, Freisetzungsreize 358<br />
± ±, Funktionen 356<br />
± ±, Kategorien 358<br />
±, Gastrointestinaltrakt 356f<br />
±, glandotrope 82, 86<br />
±, hypothalamische 83, 85<br />
±, hypothalamisch-hypophysäres System<br />
85<br />
±, Klassifizierung 80<br />
±, lipophile 79, 81<br />
± ±, Transportproteine 81<br />
±, neuroendokrine 411<br />
± ±, a-Amidierung 411<br />
±, plazentare 563<br />
±, radioaktiv markierte 100<br />
±, Reichweite 81<br />
±, Sekretionsmechanismus 81<br />
±, Substanzklassen 79<br />
±, thermogene 443<br />
±, Transport 179<br />
±, vasoaktive 23<br />
±, Wirkungsmechanismen 80<br />
±, Wirkungsmechanismus 81<br />
±, Wirkungsweise 79<br />
hormonelle Blutzuckerregulation 93<br />
hormonelle Regelkreise 82, 406<br />
±, Störungen 406<br />
hormonelle Regulation, Blutzuckerspiegel<br />
95<br />
Hormonkonzentration, Kontrolle 81<br />
Hormonresistenz, periphere 89<br />
± ±, Schilddrüsenhormone 89<br />
Hormonrezeptoren 80<br />
Hormon-Rezeptor-Komplex 80f<br />
Hormonsekretion, Regulation 81<br />
Hormonspiegel, Ernährungszustand 406<br />
Hormonsubstitution 573<br />
Horner-Syndrom, Symptome 114<br />
Hornhautnekrosen 415<br />
Hornhauttrübungen 415<br />
Hox-Cluster 584f<br />
HPA-Achse, Aktivierung 91<br />
hPL (humanes Plazentalactogen) 551, 563<br />
Hsp70 59<br />
Hufeisenniere 459<br />
Hüfner-Zahl 270<br />
Hülsenkapillaren 41<br />
Humerus 586<br />
humorale Faktoren 82<br />
humorale Immunantwort 21<br />
humorale Immunität 33, 52, 63<br />
humorale Immunreaktion 47, 66, 73<br />
Hunger 115, 402, 404±406<br />
±, hormonelle Anpassungsvorgänge 405<br />
±, Leptin/BMI-Quotient 406<br />
±, Stoffwechselveränderungen 405<br />
±, Verhaltensänderungen 405<br />
Hungern 404<br />
Hungerzustände 495<br />
Hunter-Schreger-Streifung 332f<br />
Husten 286<br />
±, Auswurf 267<br />
Hustenreflex 245, 281, 285f<br />
Hyaluronidase 555<br />
Hybridome 54<br />
Hydrochlorit-Anionen 20<br />
Hydrogencarbonat 4, 277f, 360, 465, 467,<br />
492<br />
±, Ausscheidung 465, 483<br />
±, Bildung 278<br />
±, glomeruläre Filtration 465<br />
±, Na + -gekoppelter elektrogener Symport<br />
467<br />
±, tubuläre Resorption 465, 500<br />
±, tubuläre Sekretion 465<br />
Hydrogencarbonatbestand, extrazellulärer<br />
500<br />
±, Niere 500<br />
Hydrogencarbonatkanal 343<br />
Hydrogencarbonatkonzentration, EZR<br />
499<br />
±, Vollblut 499<br />
Hydrogencarbonatpuffer 499f<br />
Hydrogencarbonatresorption 387, 467<br />
±, Jejunum 387<br />
±, Mechanismus 467<br />
±, proximaler Tubulus 500<br />
Hydrogencarbonatsekretion 326, 345f,<br />
354, 369, 380, 475<br />
±, Mechanismen 380<br />
Hydrolasen 19<br />
±, saure 18<br />
b-Hydroxybutyrat 467, 478<br />
25-Hydroxycholecalciferol 415, 481<br />
3-Hydroxy-5-hydroxymethyl-2-methylpyridin<br />
412<br />
Hydroxylapatit 332<br />
1a-Hydroxylase 97, 481<br />
11b-Hydroxylase 92<br />
17a-Hydroxylase 91f<br />
21b-Hydroxylase 92<br />
25-Hydroxylase 415
Hydroxylradikal 411<br />
17a-Hydroxypregnenolon 92, 516<br />
17a-Hydroxyprogesteron 92, 516, 534<br />
20a-Hydroxyprogesteron 534<br />
Hydroxyprolin 317<br />
17b-Hydroxysteroid-Dehydrogenase 507<br />
Hymen 507f, 545, 547<br />
Hyperaldosteronismus 233, 497<br />
±, primärer 91<br />
± ±, erhöhte Aldosteronproduktion 91<br />
±, sekundärer 91, 495<br />
± ±, verstärkte Reninausschüttung 91<br />
Hyperämie, reaktive 211<br />
Hypercalcämie 98, 395, 483<br />
Hypercortisolismus 93<br />
Hyperfiltration 463<br />
Hyperglycämie 99, 118, 395<br />
±, chronische 96<br />
Hyperhydratation 494<br />
Hyper-IgM-Syndrom 33<br />
±, X-gekoppeltes 73<br />
Hyperinsulinämie 402<br />
Hyperkaliämie 98, 482, 496f<br />
±, EKG 497<br />
±, EZR 496<br />
Hyperkapnie 222, 259, 285±287<br />
Hypermenorrhö 544<br />
Hypernatriämie, Ursachen 494<br />
Hyperosmolalität 432<br />
Hyperosmolarität 86<br />
Hyperparathyreoidismus 416<br />
Hyperperistaltik 485<br />
Hyperphagie 404<br />
Hyperpnoe 259<br />
±, isokapnische 440<br />
Hyperpolarisation 205, 207<br />
±, glatte Muskelzellen 207<br />
Hypersomatotropismus 99<br />
Hypersomnie 286<br />
Hypertension, portale 359<br />
±, pulmonale 282<br />
Hyperthermie 434, 447<br />
±, maligne 434<br />
Hyperthyreoidismus 101<br />
Hyperthyreosen 79, 89f<br />
±, Diagnose 79<br />
±, immunogene 90<br />
±, iodinduzierte 395<br />
±, nicht-immunogene 90<br />
Hypertonie 206, 233, 393, 480, 484<br />
±, 24-Stunden-Blutdruckmessungen<br />
233<br />
±, essentielle 233, 482<br />
±, pulmonale 282<br />
Hypertriglyceridämie 393<br />
Hypertrophie 490<br />
±, exzentrische 168<br />
±, konzentrische 176<br />
Hyperventilation 259, 440, 449, 501f<br />
±, Schmerz 502<br />
±, Ursachen 502<br />
Hyperventilationssyndrom 118, 502<br />
±, Rückatmung von CO2 502<br />
Hypervitaminose C 411<br />
Hypervitaminosen 410<br />
Hypervolämie 3<br />
Hypoakzelerinämie 26<br />
Hypocalcämie 416, 483<br />
Hypochlorit 70<br />
Hypochromie 13<br />
Hypocortisolismus 93<br />
Hypofibrinogenämie 26<br />
Hypofiltration 463<br />
Hypogammaglobulinämie, variable 73<br />
Hypoglycämie 96, 219, 346, 357, 396, 447<br />
±, Ermüdung 447<br />
Hypoglycämie, extreme 441<br />
Hypokaliämie 482, 496f<br />
±, EKG 497<br />
Hypokapnie 259<br />
Hyponatriämie 98, 494, 496<br />
±, Störung des ZNS 494<br />
±, Ursachen 494<br />
Hypoosmolarität 496<br />
Hypoparathyreoidismus 98<br />
Hypopharynx 240±242, 286, 334<br />
±, Lage 242<br />
±, unverhorntes mehrschichtiges Plattenepithel<br />
241<br />
±, Verschluss 286<br />
Hypophyse 82±85, 87, 93, 117, 493<br />
±, Blutversorgung 84<br />
±, Embryonalentwicklung 84<br />
±, Hormone 85<br />
±, Lobus anterior 84<br />
±, Lobus posterior 84<br />
±, Tumoren 93<br />
Hypophysenhinterlappen 84, 479<br />
Hypophysenstiel 84f<br />
Hypopnoe 286<br />
Hypoproconvertinämie 26<br />
Hypoprothrombinämie 26<br />
Hyposomatotropismus 100<br />
Hypospermatogenese 518<br />
Hypotension 117<br />
hypothalamische Hormone 83, 85<br />
hypothalamische Kerne, vegetative<br />
Funktionen 117<br />
±, Verbindungen 117<br />
hypothalamische thermoregulatorische<br />
Neurone 230<br />
±, Sympathikotonus 230<br />
hypothalamisch-hypophysäres System<br />
81±85<br />
±, Anatomie 84<br />
±, Funktion 84<br />
±, Hormone 85<br />
±, negativer Rückkopplungsmechanismus<br />
82<br />
±, Sekretion aus Nervenendigungen<br />
81<br />
hypothalamohypophysärer Minderwuchs<br />
100<br />
Hypothalamus 62, 82f, 85, 89, 91, 95,<br />
116±119, 219f, 222, 224, 404, 430f, 434,<br />
492f, 518, 531<br />
±, endokrine Zellgruppen 83<br />
±, Hormone 85<br />
±, mediokaudale Strukturen 118<br />
±, Organhomöostase 118<br />
±, Osmorezeptoren 85<br />
±, Steuerung vegetativer Funktionen<br />
83<br />
±, thermointegrative Areale 430<br />
±, Thermoregulationssystem 430<br />
±, thermosensitive Areale 430<br />
Hypothalamus-Hypophysen-Nebennieren-<br />
Achse 91, 93, 406<br />
Hypothalamus-Hypophysen-Ovar-Achse,<br />
Pulsgeber 552<br />
Hypothalamus-Hypophysen-Schildrüsen-<br />
Achse 89<br />
Hypothermie 435<br />
±, induzierte 435<br />
± ±, Verlängerung von Operationszeiten<br />
435<br />
Hypothyreose 89, 395<br />
±, Symptome 89<br />
±, postnatale 89<br />
Hypotonie 118<br />
Hypoventilation 259, 501<br />
±, alveoläre 282<br />
Hypovitaminose D 416<br />
Hypovolämie 3, 86, 98, 432, 495<br />
Hypoxämie 287<br />
±, akute 285<br />
±, arterielle 280, 283, 286<br />
±, cerebrale 285<br />
±, chronische 285<br />
Hypoxie 13, 222, 230, 411, 448f, 480,<br />
562<br />
±, Anpassungsvorgänge 448<br />
±, arterielle 290<br />
±, 2,3-BPG-Spiegel 13<br />
±, cerebrale 285<br />
±, hypobare 13<br />
Hysterese 263<br />
Ia-Afferenzen 227<br />
I<br />
I-Antigene 14<br />
I-Bande 146<br />
ICAM 18<br />
ICSH 86<br />
ICSI s. Spermieninjektion, intracytoplasmatische<br />
IDDM (insulin-dependent diabetes<br />
mellitus) 96<br />
Idealgewicht 398<br />
IFN s. Interferone<br />
IgA 5, 7, 33, 47f, 53, 67f, 328, 351, 378<br />
±, Dimere 47, 572<br />
±, Effektorfunktionen 67<br />
±, Funktion 5<br />
±, H-Kette 48<br />
±, L-Kette 48<br />
±, Molekülmasse 5, 48<br />
±, sekretorisches 352<br />
± ±, Transcytose 352<br />
±, Serumkonzentration 48<br />
IgD 5, 7, 47f, 51<br />
±, Funktion 5<br />
±, H-Kette 48<br />
±, L-Kette 48<br />
±, Molekülmasse 5, 48<br />
±, Serumkonzentration 48<br />
IgE 5, 7, 47f, 53, 66f<br />
±, Effektorfunktionen 67<br />
±, Funktion 5<br />
±, H-Kette 48<br />
±, L-Kette 48<br />
±, Molekülmasse 5, 48<br />
±, Serumkonzentration 48<br />
IgE-Antikörper 72<br />
IgE-Rezeptor 21<br />
IGF (insulin-like growth factor) 367<br />
IGF-1 85, 99, 370, 401, 551<br />
±, Wirkungen 99<br />
IGF-1-Bildung, Störung 100<br />
IGF-1-Gen, Deletion 100<br />
IGF-2 551<br />
IgG 5, 7, 16, 33, 47f, 53, 67f, 189<br />
±, Effektorfunktionen 67<br />
±, Funktion 5<br />
±, H-Kette 48<br />
±, L-Kette 48<br />
±, Molekülmasse 5, 48<br />
±, Plazenta 189<br />
±, Serumkonzentration 48<br />
IgG-Antikörper 67f, 72<br />
±, Plazentatransfer 67<br />
IgH-Gen 50<br />
±, abortive Umlagerung 50<br />
±, produktive Umlagerung 50<br />
IgM 5, 7, 15, 47f, 51, 53, 66±68<br />
±, Avidität 48<br />
±, Effektorfunktionen 67<br />
±, Funktion 5<br />
±, H-Kette 48<br />
±, L-Kette 48<br />
±, membranständiges 52<br />
±, Molekülmasse 5, 48<br />
±, Serumkonzentration 48<br />
±, sezerniertes 52<br />
IgM-Antikörper 47, 72<br />
±, Pentamere 47<br />
Iga 51<br />
Igb 51<br />
Ig-Synthese 62<br />
IL-1 18, 21, 62f, 65, 78, 434<br />
±, Funktion 62<br />
±, Produzentenzellen 62<br />
±, Zielzellen 62<br />
IL-2 62f, 65, 67, 81<br />
±, Funktion 62<br />
Teil C ± Register 629
630<br />
±, Produzentenzellen 62<br />
±, Zielzellen 62<br />
IL-2-Loop, autokriner 64<br />
IL-3 10, 22<br />
±, Wirkungsspektrum 10<br />
IL-4 2, 64±66, 72<br />
±, anti-inflammatorische Wirkung 66<br />
±, Funktion 62<br />
±, Produzentenzellen 62<br />
±, Zielzellen 62<br />
IL-5 20, 62, 64<br />
±, Funktion 62<br />
±, Produzentenzellen 62<br />
±, Zielzellen 62<br />
IL-6 21f, 62, 434<br />
±, Funktion 62<br />
±, Produzentenzellen 62<br />
±, Zielzellen 62<br />
IL-7, Funktion 62<br />
±, Produzentenzellen 62<br />
±, Zielzellen 62<br />
IL-8 17f, 434<br />
IL-10 62, 64, 66, 71<br />
±, anti-inflammatorische Wirkung 66<br />
±, Funktion 62<br />
±, Produzentenzellen 62<br />
±, Zielzellen 62<br />
IL-11 22<br />
IL-12 62±66<br />
±, Funktion 62<br />
±, Produzentenzellen 62<br />
±, Zielzellen 62<br />
IL-13 62, 64±66, 72<br />
±, Funktion 62<br />
±, Produzentenzellen 62<br />
±, Zielzellen 62<br />
IL-15 62, 65<br />
±, Funktion 62<br />
±, Produzentenzellen 62<br />
±, Zielzellen 62<br />
ileozäkaler Übergang 348f<br />
Ileum 293, 295, 297±299, 301, 305f,<br />
347±349, 354, 384±386, 391, 412<br />
±, Meso 299<br />
±, passive Permeabilität 384<br />
±, Porengröûe der Tight Junctions 384<br />
±, Potentialdifferenz 384<br />
±, transepithelialer Widerstand 384<br />
Ileumsekret 385<br />
Imidazolgruppen, puffernde 499<br />
± ±, Hämoglobin 499<br />
Immunabwehr, unspezifische 7<br />
Immunantwort 37, 61<br />
±, Antigene aus dem Blut 37<br />
±, Antigene aus dem Gewebe 37<br />
±, Antigene aus dem Mund- und Rachenraum<br />
37<br />
±, Antigene aus dem Verdauungstrakt 37,<br />
43<br />
±, humorale 21<br />
±, lokale 39<br />
±, Regulation durch Zellkooperation 62<br />
±, zelluläre 21<br />
±, zellvermittelte adaptive 34<br />
Immundefekte, schwere kombinierte<br />
(SCIDs) 73<br />
Immundepression 394f<br />
Immundiffusion 75<br />
Immunelektrophorese 7<br />
Immunfluoreszenz 76<br />
Immunglobulindomänen, Fassstruktur 47<br />
Immunglobuline 6f, 16, 46f, 562, 570f<br />
±, B-Zell-Rezeptoren (BCRs) 46<br />
±, Domänenstruktur 47<br />
±, Gelenkregion 47<br />
±, Grundstruktur 47<br />
±, multimere 47<br />
±, Quartärstruktur 47<br />
±, sezernierte 52<br />
± ±, Synthese 52<br />
±, wärmreaktive 16<br />
Immunglobulin-H-Locus, Aufbau 49<br />
Teil C ± Register<br />
±, Chromosom 14 49<br />
Immunglobulinisotypen 47, 51<br />
±, konstante Bereiche 51<br />
Immunglobulinklassen 47f<br />
Immunglobulinklassensprung 53<br />
Immunisierung 16, 48, 74<br />
Immunität 33<br />
±, adaptive 33<br />
±, angeborene 33<br />
±, humorale 33, 52, 63<br />
±, zelluläre 63<br />
±, zellvermittelte 33<br />
immunkompetente Zellen 353<br />
Immunkomplexe 72, 76, 367<br />
±, Ablagerung 72<br />
immunkomplexvermittelte Vaskulitiden<br />
72<br />
Immunmodulation im weiblichen Genitaltrakt<br />
524<br />
Immunoblot 76<br />
immunogene Hyperthyreosen 90<br />
Immunogene, Definition 46<br />
immunologische Labortests 74<br />
immunologische Methoden 74<br />
immunologische Rezeptoren, Spezifität<br />
34<br />
immunologische Toleranz 15, 70<br />
±, Induktion 70<br />
immunologisches Erkennungsrepertoire<br />
46<br />
immunologisches Repertoire 34, 60<br />
±, Reifung 60<br />
Immunpräzipitation 7, 75<br />
Immunreaktionen 34, 64, 71, 74<br />
±, adaptive 74<br />
±, Beendigung 71<br />
±, gegen Selbst 70<br />
± ±, Unterdrückung 70<br />
±, humorale 47, 66, 73<br />
±, pathologische 71<br />
±, serologischer Nachweis 74<br />
±, Steuerung durch Zellkoperation 64<br />
±, zellvermittelte 73<br />
Immunregulation 35<br />
Immunschutz, passiver 571f<br />
Immunschwäche, erbliche 73<br />
± ±, Formen 73<br />
±, erworbene 73<br />
±, transiente 73<br />
± ±, Masernvirusinfektion 73<br />
±, X-chromosomal vererbte schwere<br />
kombinierte (X-SCID) 73<br />
immunserologische Nachweisverfahren<br />
75<br />
Immunsuppression 59<br />
Immunsuppressivum 453, 490<br />
Immunsystem 6, 33f, 37, 62, 81, 402<br />
±, adaptives 33f, 46f, 55<br />
± ±, Entstehung der Rezeptorvielfalt 55<br />
± ±, Gedächtnisbildung 33<br />
± ±, humorale Anteile 47<br />
± ±, Komponenten 33f<br />
± ±, Reaktionskinetik 33<br />
± ±, Spezifität 33f<br />
±, Aktivierung 6<br />
±, angeborenes 33f, 46, 69<br />
± ±, Gedächtnisbildung 33<br />
± ±, humorale Faktoren 69<br />
± ±, Komponenten 33f<br />
± ±, Reaktionskinetik 33<br />
± ±, Spezifität 33f<br />
±, Aufbau 33<br />
±, Aufgaben 33<br />
±, Cytokine 62<br />
±, Funktion wichtiger Organe 37<br />
±, Substratspezifität des Energiestoffwechsels<br />
402<br />
±, Zellen 34<br />
±, Zellinteraktionsmoleküle 62<br />
Immuntoleranz, Aufrechterhaltung 71<br />
±, Induktion 71<br />
Immunzellen 34f<br />
±, Entwicklung 35<br />
±, Entwicklungsreihen 34<br />
Impfstoffe 78<br />
Implantation 557, 576<br />
±, ektope 558<br />
Impotenz 530<br />
Impressio aortae 135<br />
Impressio cardiaca 131, 247<br />
Impressio colica 362<br />
Impressio duodenalis 362<br />
Impressio gastrica 362<br />
Impressio oesophagea 362<br />
Impressio renalis 362<br />
Impressio suprarenalis 362<br />
Incisura angularis 339<br />
Incisura cardiaca 132, 247<br />
Incisura cardialis 339<br />
Incisura cordis 133<br />
Incisura interarytaenoidea 240<br />
Incisura pancreatica 305<br />
Incus 319<br />
Indian hedgehog (Ihh) 375<br />
Indifferenzebene 225<br />
Indifferenztyp 159<br />
Indikator 3<br />
Indikatorverdünnungsverfahren 491<br />
Indol 384<br />
Induktion 578<br />
Infarktindikatoren 169<br />
Infarzierungen 274<br />
Infektionen 18, 69<br />
±, chronische 72<br />
±, opportunistische 74<br />
±, unspezifisches Abwehrsystem 18<br />
Infektionserreger 35<br />
Infektionskrankheiten 78<br />
Infertilität 503, 556<br />
±, männliche 519<br />
Inflationsreflex 286<br />
Informationsübertragung, vielzellige<br />
Organismen 79<br />
Infundibulum 83f, 536<br />
Infundibulum ethmoidale 237<br />
Infundibulum tubae uterinae 537<br />
Inguinalregion, Blutversorgung 186<br />
Inhalationsanästhetika 434<br />
Inhibin 518, 536, 551<br />
Inhibiting-Hormone 82f<br />
Innenzone 454f, 469<br />
Innervation, efferente autonome 110<br />
±, innere Organe 110<br />
±, parasympathische 104<br />
± ±, Entwicklung 104<br />
±, sympathische 171<br />
± ±, Koronararterien 171<br />
Inositol, Erhöhung der intrazellulären Osmolarität<br />
494<br />
Inositol-1,4,5-trisphosphat (IP3) 24, 80f,<br />
205f, 327, 344<br />
Inotropie 164, 166, 172<br />
±, myokardiale 168<br />
±, negative 173<br />
±, positive 151, 165, 173, 439<br />
± ±, Schlagvolumen 165<br />
±, reduzierte 175<br />
Inselorgan 375<br />
Inselrinde 117<br />
±, Somatotopie 117<br />
±, vegetative Reaktionen 117<br />
±, Verbindungen 117<br />
Inselzellen 380<br />
Inspiration 130, 202, 251±253, 257, 261<br />
±, Brustatmung 252<br />
±, frustrane 265<br />
±, Sympathikotonus 257<br />
±, Verformung des Thorax 252<br />
±, Zwerchfell 130<br />
Inspirationskapazität 254f<br />
Inspirationsmuskulatur 252<br />
Inspirationsneurone 119<br />
Inspirationsschleife 265<br />
inspiratorische Muskeln 252
inspiratorische Neurone 222, 285f<br />
inspiratorisches Reservevolumen 254f<br />
±, Definition 255<br />
Insulin 79f, 82f, 93±96, 166, 356f, 377,<br />
393, 401, 403±406, 496f, 551<br />
±, anabole Effekte 96<br />
±, Blutzuckerregulation 82<br />
±, BMI 406<br />
±, B-Zellen 94<br />
±, Freisetzungsreiz 357<br />
±, Hauptwirkung 357<br />
±, Kaliumplasmakonzentration 497<br />
±, Prozessierung 95<br />
±, Regulation des Blutzuckerspiegels 93<br />
±, Syntheseort 357<br />
insulinabhängiger Diabetes 96<br />
insulinähnliche Wachstumsfaktoren s. IGF<br />
Insulinmangel 96, 497<br />
Insulinmangeldiabetes, Hyperkaliämie im<br />
EZR 496<br />
Insulinrezeptor 81, 96<br />
Insulinsekretion, Glucosekonzentration<br />
96<br />
Insulinsensitivität 407<br />
Insulinwirkung, Störung 96<br />
Insulitis 96<br />
Integrine 17f, 24, 459<br />
b 1-Integrine 17f<br />
b2-Integrine 17f<br />
b 3-Integrine 388<br />
Intensivpatienten, Störungen des Säure-<br />
Basen-Haushalts 498<br />
Interferon-g 57, 62, 64, 66, 69, 73, 572<br />
±, Funktion 62<br />
±, Produzentenzellen 62<br />
±, Wirkung 66<br />
±, Zielzellen 62<br />
Interferone (IFN) 63, 434<br />
Interfollikulärregion 42f<br />
Interkostalarterien 338, 568<br />
Interkostalnerven 119<br />
Interleukine (IL) 9, 17, 63<br />
Intermediärsinus 40<br />
Intermediärstoffwechsel 360, 367<br />
±, Substrate 360<br />
Intermediärzellen 546<br />
Interphase 513<br />
Intersegmentalarterie 187<br />
Interstitium 3f, 190, 213, 215f, 474, 476<br />
±, Eiweiûkonzentration 215<br />
±, hydrostatischer Druck 216<br />
Intervall, freies 290f<br />
interzelluläre Adhäsionsmoleküle 18<br />
Interzeption 559<br />
Intestinum tenue 347<br />
Intimaduplikatur 193<br />
Intimafalten 192<br />
Intravasalraum 4, 491<br />
intravesikaler Druck 488<br />
intrazelluläre Acidose 291<br />
intrazelluläre Bakterien, Zerstörung 69<br />
intrazelluläre Calciumkonzentration 327<br />
intrazelluläre Calciumoszillationen 556<br />
intrazelluläre Chloridkonzentration 492<br />
intrazelluläre Flüssigkeit (IZF), mittleres<br />
Volumen 492<br />
intrazelluläre Natriumkonzentration 492<br />
intrazellulärer pH-Wert 498<br />
Intrazellulärraum (IZR) 491f, 494, 496<br />
±, Kaliumkonzentration 496<br />
±, Volumenkontrolle 492<br />
Intrinsic Factor 343, 345, 392<br />
±, Mangel 392<br />
±, Sekretion 345<br />
intrinsischer Faktor (IF) 412<br />
Inulin 464<br />
Invasion 557<br />
in-vitro-Fertilisation (IVF) 557<br />
Involution 37<br />
Iod 87f, 395, 397<br />
±, empfohlene Zufuhr 395<br />
±, Funktion 395<br />
±, Mangelsymptome 395<br />
±, toxischer Bereich 395<br />
±, Vorkommen 395<br />
Iodid, aktiver Na + -gekoppelter Transport<br />
88<br />
Iodidtransport, aktiver Na + -gekoppelter<br />
88<br />
Iodierung, Tyrosylreste 88<br />
Iodmangelstruma 89<br />
Iodoperoxidase, Antikörper 88f<br />
Ionenhomöostase, Aufrechterhaltung<br />
148<br />
±, zelluläre 167<br />
± ±, Aufrechterhaltung 167<br />
Ionenkanäle 105, 157, 206, 498<br />
±, glatte Gefäûmuskulatur 206<br />
±, unterschiedliche Expression 157<br />
Ionenmilieu 179<br />
Ionenpumpen 167<br />
Ionentransport, aktiver 13<br />
ionische Wechselwirkungen 48<br />
IP 3 s. Inositol-1,4,5-trisphosphat<br />
Irritanzrezeptoren 286<br />
Ischämie 115, 175, 222, 290, 411<br />
±, Adenosin 175<br />
±, cerebrale 285<br />
Ischämieareale 157<br />
±, Kollateralkreisläufe 187<br />
Ischämiephase 543f<br />
Ischämieschutz 150<br />
Isoagglutinine, Entstehung 15<br />
Isoelektrische 157, 160<br />
Isoionie 4<br />
Isoleucin 397<br />
Isoniazid 412<br />
Isopeptidbindung 28<br />
Isoprenalin 107<br />
Isotopendilution 399<br />
Isthmus 87, 537f<br />
Isthmus aortae 135<br />
Isthmus faucium 239, 241±243, 321, 334<br />
Isthmus tubae uterinae 537<br />
Isthmus uteri 538f<br />
Istwert 82<br />
ITAM 56<br />
Ito-Zellen 366±368<br />
±, Funktionen 368<br />
±, Klinik 368<br />
±, Sphinktereigenschaften 366<br />
IVF s. in-vitro-Fertilisation<br />
I-Zellen 345, 354, 380<br />
IZR s. Intrazellulärraum<br />
Jackson-Weiss-Syndrom 586<br />
J<br />
Jejunostomie 410<br />
Jejunum 293, 295, 297±299, 305f, 345,<br />
347, 351, 354, 384±386, 391, 411<br />
±, Meso 299<br />
±, passive Permeabilität 384<br />
±, Porengröûe der Tight Junctions 384<br />
±, Potentialdifferenz 384<br />
±, transepithelialer Widerstand 384<br />
±, Wasserrückresorption 385<br />
Jejunumsekret 385<br />
JH-Segmente, Anzahl 49<br />
J-Kette 47f, 328<br />
Jochbogen 323<br />
Joining-Protein 328<br />
J-Reflex 286<br />
J-Rezeptoren 286<br />
J-Segmente 49, 60<br />
±, Umlagerung 60<br />
Juckreiz 229<br />
Jugendliche, Training 447<br />
Junctio anorectalis 382<br />
Junction-Potential, exzitatorisches 205<br />
Junctions, myoendotheliale 181<br />
Jungfernhäutchen 507, 545<br />
juxtaglomeruläre Epitheloidzellen<br />
461±464, 479<br />
±, Reninfreisetzung 464<br />
±, Reninsynthese 461<br />
juxtaglomeruläre Zellen 224<br />
juxtaglomerulärer Apparat<br />
461±464, 479<br />
±, sympathische Nervenfasern 463<br />
K<br />
K<br />
+ -Auswärtsgleichrichter 148<br />
K + -Cl ± -Symport 471f<br />
Kachexie 399, 408f<br />
±, Definition 408f<br />
Kalium 4, 171, 210f, 397, 399, 465f, 496f<br />
±, Ausscheidung 465<br />
±, glomeruläre Filtration 465<br />
±, pH-Regulation 496<br />
±, physiologische Funktionen 496<br />
±, Regulation 497<br />
±, transmembranäre Konzentrationsgradienten<br />
466<br />
±, tubuläre Resorption 465<br />
±, tubuläre Sekretion 465<br />
±, Vasodilatation 171<br />
Kaliumausscheidung 482<br />
Kaliumausstrom 148<br />
Kaliumbestand, Kontrolle 496<br />
Kaliumbilanz 496<br />
Kaliumexkretion 98<br />
Kaliumfreisetzung, Hämolyse 497<br />
±, Verbrennungen 497<br />
±, Weichteiltraumen 497<br />
Kaliumgleichgewichtspotential 147f<br />
Kaliumhaushalt 496f<br />
±, Pathophysiologie 497<br />
±, Regulation 482<br />
±, Störungen 497<br />
Kaliumhomöostase 98, 497<br />
±, Störungen 497<br />
Kaliumkanäle 147, 207, 210, 286, 326,<br />
378, 386, 470, 474, 484, 492<br />
±, Ca 2+ -abhängige 208<br />
±, Ca 2+ -aktivierte 205f<br />
±, einwärts gleichrichtende 171, 206, 211<br />
±, pH-sensitive 482<br />
±, rezeptorgesteuerte 153<br />
±, Zellmembranen 492<br />
Kaliumkonzentration, extrazelluläre<br />
440, 496<br />
211,<br />
± ±, Anstieg 440, 496<br />
Kaliumkonzentration, IZR 496<br />
Kaliummangel 475, 496f<br />
±, muskulärer 447<br />
Kaliumplasmakonzentration, Insulin 497<br />
Kaliumregulation 496<br />
Kaliumresorption 387, 467, 470<br />
±, Ileum 387<br />
±, Jejunum 387<br />
±, Kolon 387<br />
Kaliumretention 477, 497<br />
Kaliumsekretion 472, 474<br />
±, aldosterongesteuerte 497<br />
±, renale 496f<br />
Kaliumverluste, Magen-Darm-Trakt 497<br />
±, obligate tägliche 496<br />
Kaliumverteilung zwischen IZR und<br />
EZR 496<br />
Kallidin 211, 327f<br />
Kallikrein 26f, 30f, 327f<br />
Kallmann-Syndrom 519<br />
Kälteabwehr 430<br />
Kälteadaptation, Erhöhung des Grundumsatzes<br />
433<br />
Kältebelastung 431<br />
Kältegefühl 433<br />
Kältezittern 430f, 433, 435<br />
Kaltrezeptoren 221f<br />
±, Gesichtshaut 221<br />
Kaltrezeptoren, kutane 430<br />
Kamm, apikaler epidermaler (AER) 585<br />
Kammer 142<br />
±, linke 162<br />
Teil C ± Register 631
632<br />
Kammerflattern 155<br />
Kammerflimmern 155, 435<br />
Kammermuskulatur 175<br />
Kammermyokard 162, 174<br />
±, Repolarisation 162<br />
Kammerschenkel 152, 154, 174<br />
±, Eigenfrequenz 154<br />
±, Erregungsübertragung 152<br />
±, linker 152<br />
±, rechter 152<br />
Kammerschenkelblock 154<br />
Kammerseptum, Pars membranacea 142<br />
Kampf-oder-Flucht-Reaktion 103, 119<br />
Kanäle, dehnungsempfindliche 206<br />
Kanalproteine 12<br />
Kanalsystem, tubuläres 461<br />
Kapazitation 555<br />
Kapillarabstand, Herzmuskel 288<br />
±, Hirnrinde 288<br />
±, Skelettmuskel 288<br />
Kapillaranordnung 191<br />
Kapillarblut 251, 279, 477<br />
±, Osmolarität 477<br />
Kapillardichte 191, 446<br />
±, funktionelle 212<br />
± ±, Herzmuskel 212<br />
± ±, Skelettmuskel 212<br />
± ±, Zunahme 212<br />
±, Zunahme 446<br />
Kapillardruck, hydrostatischer 232<br />
Kapillaren 180, 182, 189, 191, 197,<br />
200±202, 207, 212f, 215±217, 272, 279f,<br />
288<br />
±, Austauschfunktion 189<br />
±, diskontinuierliche 189f, 214<br />
± ±, Lücken 190<br />
± ±, Permeabilität 214<br />
±, Druckabfall 200<br />
±, Durchmesser 189<br />
±, Eiweiûkonzentration 215<br />
±, embryonale 560<br />
±, fenestrierte 83, 86, 93f, 109, 189f, 214<br />
± ±, Permeabilität 214<br />
±, Gesamtquerschnitt 191, 201<br />
±, Gesamtwiderstand 201<br />
±, hydrostatischer Druck 216<br />
±, kontinuierliche 189f, 213<br />
± ±, Durchlässigkeit 189<br />
± ±, Spalten 189<br />
± ±, Stoffaustausch 213<br />
± ±, Vorkommen 189<br />
±, mittlere Strömungsgeschwindigkeit<br />
201<br />
±, peritubuläre 460<br />
±, Pleurablätter 254<br />
± ±, Druckverhältnisse 254<br />
± ±, Flüssigkeitsresorption 254<br />
± ±, Flüssigkeitssekretion 254<br />
±, Rekrutierung 212<br />
±, Sauerstoffpartialdruck 272<br />
±, single file flow 202<br />
±, sinusoidale 365<br />
±, Strömung 202<br />
±, Strömungsgeschwindigkeit 213<br />
±, Strömungswiderstand 200, 202<br />
±, Versorgungsgebiet 288<br />
Kapillarendothel 146, 251, 279<br />
±, fenestriertes 434<br />
kapillarer kolloidosmotischer Druck 495<br />
±, Abnahme 495<br />
Kapillarlänge 213<br />
Kapillarlumen 146, 201<br />
Kapillarnetz 237, 251<br />
±, subkapsuläres 457<br />
Kapillarpassage 202<br />
±, Erythrocyten 202<br />
Kapillarpermeabilität 189, 217<br />
±, Erhöhung 217<br />
Kapillarschlingen 462<br />
Kapillarsystem, peritubuläres 457<br />
Kapillarwand, Haupttransportwege 214<br />
Kapillarwiderstand 201<br />
Teil C ± Register<br />
kappa-Locus, Keimbahnkonfiguration 50<br />
Kappenassay, animaler 579<br />
Kardia 335<br />
Kardiadrüsen, Lokalisation 343<br />
±, Schleimproduktion 343<br />
kardiale Aktionspotentiale, Formvariationen<br />
154<br />
kardiale Arrhythmien 496<br />
kardiale Mechanosensoren 223<br />
kardiale b-Rezeptoren 166<br />
±, Stimulation 166<br />
kardiale Rhythmusstörungen 118<br />
kardiales Reizleitungsgewebe 119<br />
Kardiasphinkter 121, 337f<br />
±, Öffnung 121<br />
±, Wringwirkung 337<br />
Kardinalvenen 125f, 187f, 365<br />
Kardiomyocyten 173<br />
Kardiomyopathie 396<br />
Kardioplegie 150<br />
Kardioplegieverfahren 168<br />
kardioplegische Lösungen 150<br />
±, Wirkprinzipien 150<br />
Kardiospasmus 338<br />
kardiovaskuläre Neurone 117<br />
kardiovaskuläre Rhythmen 119<br />
Kardioversion 155<br />
Kardioverterdefibrillator, implantierbarer<br />
(ICD) 155<br />
Karies 333, 393<br />
Kariesbildung 329<br />
Karotiden 140, 162<br />
Karotisgabel 120, 286<br />
Karotissinus 120, 219, 493<br />
±, Barosensoren 120<br />
Karotissinusnerv 120<br />
Kartagener-Syndrom 538<br />
Karyogamie 556<br />
Katalase 20, 595<br />
Katheter 204<br />
Katheterisierungen 169<br />
Kationen, organische 469<br />
± ±, tubuläre Sekretion 469<br />
±, passive Resorption 467<br />
Kationenkanäle, dehnungsabhängige<br />
208<br />
±, mechanosensitive 493<br />
± ±, neurosekretorische Zellen 493<br />
± ±, Osmorezeption 493<br />
K ATP-Kanäle 210<br />
Kauapparat 319<br />
Kaubewegungen 327, 331<br />
Kauflächen 331<br />
Kauhilfsmuskulatur, Aufgabe 330<br />
±, Innervation 330<br />
Kaukraft, Mahlzähne 330<br />
±, Schneidezähne 330<br />
Kaumuskulatur, Aufgabe 330<br />
±, Innervation 330<br />
Kauvorgang, Mechanik 331<br />
Kehldeckel 243, 335<br />
Kehlkopf 135f, 243, 319, 334f<br />
±, Bänder 243<br />
±, Deszensus 335<br />
±, Gelenke 243<br />
Kehlkopfdeckel 242<br />
Keilbein 239<br />
Keilbeinhöhle, arterielle Versorgung 239<br />
Keimbahn 590<br />
Keimblätter, Organanlagen 578<br />
Keimdrüsen 503<br />
Keimdrüsenvene 187<br />
Keimepithel 515, 518<br />
±, Kompartimente 515<br />
±, Organisation der Keimzellen 518<br />
±, Zyklus 518<br />
Keimscheibe 576<br />
Keimstränge 503<br />
±, primäre 504<br />
Keimzellen 505, 510f, 515<br />
±, haploider Chromosomensatz 511<br />
±, primordiale 503, 506, 512<br />
Keimzentren 42, 66<br />
±, sekundäre lymphatische Organe 66<br />
±, aktive 43<br />
Kell-System 14<br />
Keratinocyten 18<br />
Keratomalazie 394<br />
Kerckring-Falten 347, 349<br />
Kerne, hypothalamische 117<br />
± ±, vegetative Funktionen 117<br />
± ±, Verbindungen 117<br />
Kernmembran 514<br />
Kernrezeptoren 80f<br />
Kernspintomographie 400<br />
Kerntemperaturanstieg 447<br />
Kerntransfer 591<br />
Ketoacidose, diabetische 502<br />
Ketogenese 93, 99, 367, 409<br />
±, Hemmung 409<br />
±, Steigerung 99<br />
a-Ketoglutarat 469, 478, 484<br />
±, Funktionen 469<br />
Ketonkörper 369<br />
Ketonkörperbildung, Stimulation 96<br />
a-Ketosäure-Dehydrogenase für<br />
verzweigte Aminosäuren 411<br />
Ketosäuren 500<br />
a-Ketten 47, 55<br />
±, variable Domänen 55<br />
b-Ketten 13, 55<br />
±, variable Domänen 55<br />
g-Ketten 47<br />
d-Ketten 47, 51, 55, 60<br />
±, variable Domänen 55<br />
e-Ketten 47<br />
k-Ketten 47<br />
l-Ketten 47, 55<br />
±, variable Domänen 55<br />
m-Ketten 47, 51, 60<br />
a-Kettenlocus, Keimbahnkonfiguration<br />
56<br />
b-Kettenlocus, Keimbahnkonfiguration<br />
56<br />
Kiefergelenk 323, 329, 331<br />
±, Gelenkkapsel 329f<br />
±, Grundbewegungen 331<br />
Kieferhöhle, Abflussverhältnisse 238<br />
±, arterielle Versorgung 238<br />
±, Innervation 238<br />
Kiefersperre 331<br />
Kiemenbögen 187, 319<br />
Kiemenbogengefäûe 319<br />
Kiemenbogennerven 319<br />
Killerprogramm, cytotoxische T-Lymphocyten<br />
(CTLs) 69<br />
±, NK-Zellen 69<br />
Killer-T-Lymphocyten 34<br />
Killerzellen, natürliche 34<br />
Kinasen, cAMP-abhängige 555<br />
Kinderlosigkeit, Ursachen 556<br />
Kindersterblichkeit 502<br />
Kinine 232, 328<br />
±, Wirkung 328<br />
Kininogen 211, 328<br />
±, hochmolekulares 27, 30f<br />
Kinocilien 245, 519<br />
Kinocilien tragende Zellen 244<br />
±, respiratorisches Epithel 244<br />
kinocilienfreies Epithel 236<br />
Kir-Kanäle 211<br />
Kittsubstanz 332<br />
Klappeninsuffizienz 161<br />
Klappenschluss 162<br />
Klassenrestriktion 61<br />
Klassensprung 53, 66<br />
±, B-Zellen 66<br />
±, Richtung 53<br />
kleiner Kreislauf 142, 181, 230, 280<br />
±, Strömungshindernis 230<br />
Kleinhirn 219<br />
Kleinhirnstiele 118<br />
Kleinkinder, Deckung des Flüssigkeitsbedarfs<br />
494
Klimakterium 573<br />
Klimax 554<br />
Klinefelter-Syndrom 519<br />
Klitoris 122, 219, 507f, 546f, 554<br />
±, sympathische Innervation 122<br />
Kloake 126, 318, 458, 488, 504f, 507<br />
Kloakenmembran 318, 508<br />
klonale Deletion 70f<br />
klonale Expansion 34, 64<br />
klonale Vermehrung 53<br />
Klonierung 591<br />
Klonselektion, Lymphocyten 34<br />
Klopfgeräusche 203<br />
Klopfschall, tympanitischer 302<br />
Knäueldrüsen, apokrine 236<br />
Knochen 97, 400<br />
±, Gewicht 400<br />
Knochenabbau 97<br />
Knochendichte, Veränderungen bei<br />
Gewichtsverlust 404<br />
Knochenentwicklungsstörungen 415<br />
Knochenmark 8, 13, 17, 20±22, 36f, 44f,<br />
60f, 70, 186, 190<br />
±, Aufbau 36<br />
±, Aufgabe 37<br />
±, Bildung von B-Zellen 36<br />
±, blutbildendes 36<br />
±, B-Zellen 60<br />
±, gelbes 8<br />
±, Lage 36<br />
±, rotes 8, 36<br />
±, Sinusoidsystem 8<br />
±, Stroma 36<br />
±, Verteilung 8<br />
±, zelluläre Zusammensetzung 36<br />
Knochenmarkausstrich 8<br />
Knochenmarkspunktion 8<br />
Knochenmarksriesenzelle 22<br />
Knochenmarkstammzellen, multipotente<br />
60<br />
Knochenmasse 398<br />
±, Verlust 409<br />
Knochenmineralgehalt, Erfassung 399<br />
Knochenmineralisierung 416<br />
Knochenproteine 416<br />
Knochenresorption 96f<br />
Knochenstoffwechsel 395, 415<br />
Knochenwachstum 89, 99<br />
±, Stimulierung 99<br />
Knorpel 236, 244, 398<br />
±, hyaliner 235<br />
Knorpelaufbau, Stimulierung 99<br />
Knorpelspangen 245<br />
±, hyaline 244<br />
Knorpelzellen 589<br />
Koagulat 555<br />
Koagulopathien, angeborene 26<br />
Kochsalz 453<br />
kognitive Vorgänge 91<br />
Kohabitation 554<br />
Kohabitationsorgan 545<br />
Kohlendioxid 171, 179, 202, 206, 210, 213,<br />
268, 277, 279, 467, 498, 500, 562<br />
±, chemisch gebundene Form 268, 277<br />
±, Diffusion 202, 268<br />
±, Diffusionskapazität der Lunge 279<br />
±, Löslichkeitskoeffizient 268<br />
±, physikalisch gelöste Form 268, 277<br />
±, Transport 179<br />
±, Vasodilatation 171<br />
Kohlendioxidabgabe 278<br />
Kohlendioxidanreicherung 439<br />
Kohlendioxidbindungskurven 277f<br />
±, Blut 277f<br />
Kohlendioxidkonzentration, alveoläre<br />
258<br />
±, exspiratorische 257<br />
Kohlendioxidpartialdruck 119, 499<br />
±, arterieller 259<br />
Kohlendioxidpartialdruckgradient 288<br />
Kohlendioxidretention 501<br />
Kohlendioxidtransport 13, 278, 478<br />
±, Hämoglobin 13<br />
±, Kurzschluss 478<br />
Kohlenhydrate 388, 390, 393, 396, 401,<br />
441, 571<br />
±, Energiegehalt 396<br />
±, Oxidation 401<br />
±, Resorption 390<br />
±, unverdauliche 397<br />
±, Verdauung 390, 388<br />
Kohlenhydratverbrennung 439, 442<br />
±, prozentualer Anteil 442<br />
Kohlenmonoxid, Hämoglobin 274<br />
Kohlensäure 277, 343, 467, 475, 499f<br />
±, Dissoziation 475, 499<br />
±, Hydratation von CO 2 499<br />
Kohlensäuredissoziation 500<br />
Kohlenstoff 399<br />
Kohlrausch-Falte 311<br />
Kohn sche Poren 251<br />
Kolibakterien, pathogene 350<br />
Koliken 222, 489<br />
Kollagen 24, 181<br />
Kollagen I±VI s. Typ-I- bis Typ-VI-Kollagen<br />
Kollagenasen 18, 97, 565<br />
Kollagenbiosynthese 395, 411<br />
Kollagenfasern 181, 183, 192, 262, 332f<br />
Kollagenfibrillen 332, 366<br />
Kollaps, orthostatischer 120, 231, 432<br />
± ±, Blutdruckabfall 231<br />
±, psychischer 220<br />
Kollateralkreisläufe, ischämische Gebiete<br />
187<br />
Kölliker-Fuse 119<br />
Kolloid 87f<br />
kolloidosmotischer Druck 5, 215, 217<br />
±, Plasma 215<br />
±, Plasmaproteine 5<br />
±, Reduktion 217<br />
Kolon 295, 297±300, 305, 354, 381f,<br />
384±387<br />
±, Chloridresorption 387<br />
±, distales 91, 113<br />
± ±, autonome Innervation 113<br />
±, irritables 383<br />
±, Kaliumresorption 387<br />
±, maximale Resorptionskapazität 385<br />
±, Meso 299<br />
±, Natriumresorption 387<br />
±, passive Permeabilität 384<br />
±, Porengröûe der Tight Junctions 384<br />
±, Potentialdifferenz 384<br />
±, proximales 113<br />
± ±, autonome Innervation 113<br />
±, transepithelialer Widerstand 384<br />
Kolonbakterien 414<br />
Kolonbogen, primärer 294<br />
Koloncarcinom 393, 397, 592<br />
±, molekulare Grundlagen 592<br />
Kolonie bildende Vorläuferzellen 10<br />
Kolonie stimulierende Faktoren (CSF) 17,<br />
63<br />
Kolonmotilität 382<br />
Kolonschleimhaut 384<br />
Kolostomie 306<br />
Kolostrum 570<br />
Kolostrumkörperchen 569<br />
Koma 395, 491, 494<br />
Kompetenz 580<br />
Komplement 33<br />
Komplement bindende Antikörper 76<br />
Komplementaktivierung 68, 461<br />
±, alternativer Weg 68<br />
±, klassischer Weg 68<br />
±, Lektinweg 68f<br />
±, systemische 69<br />
Komplementärräume 131<br />
±, Lunge 131<br />
Komplementbindungsreaktion (KBR) 76<br />
Komplementbruchstücke 70<br />
Komplementfaktoren 68, 232<br />
Komplementkaskade 68f<br />
Komplementkomponenten 59, 69<br />
±, opsonisierende 67<br />
Komplementsystem 6, 18, 34, 67f<br />
±, Effektorfunktionen 68<br />
Komplementverbrauch76<br />
Komplex, membranangreifender 68<br />
±, neuroinsulärer 94<br />
±, synaptonemaler 511<br />
kongenitale Agranulocytose 73<br />
Konjugation 361<br />
Konkremente 485<br />
Konservierungsmittel 361, 367<br />
Konstriktion, arterioläre 202<br />
±, myogene 212, 218<br />
Konstriktoren 242<br />
Kontaktaktivierung 28<br />
Kontaktallergie 73<br />
Kontaktfaktoren 27<br />
Kontaktphasenkomplex 27<br />
Kontaktsystem, Entzündungsreaktionen<br />
28<br />
Kontaktzeit 279f<br />
±, alveolärer Gasaustausch279<br />
±, Lungenkapillaren 280<br />
Kontinenz 383, 488<br />
Kontinenzreflex 121<br />
Kontinuitätsbedingungen 196, 203<br />
Kontraktdermatitis 72<br />
kontraktile Zellen 251<br />
kontraktiler Apparat, Calciumsensitivität<br />
150<br />
Kontraktilität 166<br />
Kontraktilitätserhöhung 165, 225<br />
Kontraktion, auxotone 161<br />
±, exzentrische 445<br />
±, isometrische 437, 445<br />
±, myogene 208<br />
±, tetanische 211, 226<br />
±, tonische 348<br />
Kontraktionswelle 382<br />
Kontrazeption 559<br />
Konvektion 179f, 235<br />
±, Sauerstofftransport 180<br />
Konvergenz, autonome Ganglien 111<br />
Konvolut, proximales 476<br />
Konzentrationsdifferenz 213<br />
Koordination, neuromuskuläre 446<br />
± ±, Verbesserung 446<br />
Kopf, kindlicher 564<br />
Kopfganglien 103, 109<br />
Kopfneuralleiste 104f<br />
Kopfvenen, groûe 188<br />
Kopplung, elektromechanische 149f, 167,<br />
205<br />
± ±, Arbeitsmyokardzelle 149<br />
± ±, glatte Gefäûmuskulatur 205<br />
±, pharmakomechanische 205f<br />
± ±, glatte Gefäûmuskulatur 205<br />
Koronarangiographie 169<br />
Koronararterie, linke 144f<br />
± ±, Ramus anterior interventricularis 144<br />
± ±, Ramus circumflexus 144<br />
± ±, Versorgungsgebiet 145<br />
±, rechte 144f<br />
± ±, Versorgungsgebiet 145<br />
Koronararterien 134, 144, 171, 174, 183,<br />
200, 437<br />
±, Engstellen 200<br />
±, sympathische Innervation 171<br />
±, Verengung 437<br />
Koronardurchblutung 150, 170f, 210,<br />
269, 288, 290<br />
±, Anpassung 171<br />
±, endotheliale Kontrolle 171<br />
±, metabolische Kontrolle 171<br />
±, myogene Kontrolle 171<br />
±, nervale Einflüsse 171<br />
±, Regulation 170<br />
± in Ruhe 170<br />
±, treibende Kraft 170<br />
±, vasale Regulation 171<br />
koronare Herzkrankheiten 437, 451<br />
koronare Mikrostrombahn 172<br />
Teil C ± Register 633
634<br />
±, vasodilatatorische Mechanismen 172<br />
koronarer Blutfluss (KBF) 170<br />
Koronargefäûe 94, 169, 175, 180<br />
±, Dilatation 94<br />
±, sensorische Nervenfasern 175<br />
±, somatische Gentherapie 169<br />
±, Verschluss 180<br />
Koronarkreislauf, Extraktionsrate 170<br />
±, Widerstandsregulation 170<br />
Koronarperfusion 176<br />
Koronarsinus 145<br />
Koronarstrombahn, Dichte der a-und<br />
b-Rezeptoren 171<br />
Koronarsystem 144f, 170, 175<br />
±, phasischer Blutfluss 170<br />
±, Variabilität 145<br />
Koronarvenen 145<br />
Koronarverschluss, Revaskularisation 169<br />
Koronarwiderstand 169±171<br />
±, extravasale Komponente 171<br />
±, vasale Komponente 171<br />
Körper, Kompartimente 399<br />
±, Wassergehalt 399<br />
Körperarterien 184<br />
Körperchen, multivesikuläre 251, 262f<br />
±, neuroepitheliale 244<br />
Körperfettmasse, Definition 398<br />
Körperflüssigkeiten 492<br />
Körpergewicht 397, 399±401, 403f, 407,<br />
409<br />
±, Anstieg 400<br />
±, Energiezufuhr 401<br />
±, genetische Disposition 407<br />
±, körperliche Aktivität 407<br />
±, Konstanz 401<br />
±, Regulation 401, 403f<br />
±, sozialer Status 407<br />
±, Verlust 409<br />
Körpergröûe 210, 397<br />
±, Blutdruck 210<br />
Körperhöhlen 216, 450<br />
±, Flüssigkeitsansammlungen 216<br />
±, Kompression 450<br />
Körperkerntemperatur 119, 430, 432±435,<br />
441<br />
±, Abfall 435<br />
±, Anstieg 432, 441<br />
±, fieberhafte Erhöhung 434<br />
±, körperliche Arbeit 432<br />
±, tödliche Werte 435<br />
Körperkompartimente, Veränderungen<br />
409<br />
Körperkreislauf 180f, 183, 228<br />
±, Arterien 183<br />
körperliche Aktivität 119f, 396, 407, 439f<br />
±, Anpassung des Blutdrucks 120<br />
±, Blutdruck 440<br />
±, Körpergewicht 407<br />
±, physiologische Anpassungen 439<br />
±, sozialer Status 407<br />
körperliche Anstrengung 492<br />
körperliche Arbeit 219, 226, 230, 258,<br />
282, 287, 432, 439f<br />
±, Atemzugvolumen 258<br />
±, Auswirkungen 440<br />
±, Körperkerntemperatur 432<br />
±, Kreislaufregulation 226<br />
±, Kreislaufbelastungen 226<br />
±, Lungendurchblutung 230, 282<br />
±, physiologische Anpassungen 439<br />
±, Temperaturregulation 432<br />
±, Ventilation 287<br />
körperliche Leistungsfähigkeit 441, 445<br />
±, Bestimmung 441<br />
Körperpartien, abhängige 209, 225<br />
± ±, Durchblutung 209<br />
Körperschalentemperatur 430<br />
Körpertemperatur 63, 116, 118, 287, 433<br />
±, Heraufregulation 63<br />
±, mittlere 430<br />
± ±, Berechnung 430<br />
±, reflektorische Steuerung 118<br />
Teil C ± Register<br />
Körpervenen 139<br />
Körperwand 126<br />
Körperwasser 399, 433, 491<br />
±, Bestimmung 399<br />
±, Einsparung 433<br />
Körperzellmasse (BCM) 398f, 408<br />
±, Definition 398<br />
±, Stoffwechsel 400<br />
±, Verlust 399, 408f<br />
Körperzusammensetzung 397±400, 402,<br />
404, 408<br />
±, Messung 399<br />
±, Modelle 399<br />
±, Terminologie 398<br />
±, Veränderungen bei Gewichtsverlust<br />
404<br />
korpuskuläre Nervenendigungen 323<br />
Kortex 37, 40<br />
±, medialer präfrontaler 117<br />
± ±, Afferenzen 117<br />
± ±, Stimulation 117<br />
± ±, vegetative Reaktionen 117<br />
±, motorischer 222<br />
±, präfrontaler 116<br />
±, sensomotorischer 117f, 229<br />
± ±, Mehrdurchblutung 229<br />
±, Thymus 37f<br />
Kortexareale, viszerale 115<br />
Korynebakterien 546<br />
Kot, Eintritt in das Rektum 383<br />
±, Zusammensetzung 384<br />
Kotyledonen 561<br />
Kraft 446<br />
Kraftausdauer 446<br />
Kraftentwicklung, isometrische 163<br />
± ±, Vordehnung 163<br />
±, Ventrikelgeometrie 168<br />
Krafttraining 446f<br />
Krampfadern 192<br />
Krampfanfälle, cerebrale 491<br />
±, Hirndurchblutung 229<br />
Krämpfe 90, 434<br />
±, tetanische 118, 502<br />
Krankheiten, chronische 396<br />
± ±, Prävention 396<br />
Krankheitserreger 6, 74<br />
Kranzfurche 133<br />
Kreatinin, Ausscheidung 465<br />
±, glomeruläre Filtration 465<br />
±, tubuläre Resorption 465<br />
±, tubuläre Sekretion 465<br />
Kreatininclearance, Einschränkung 465<br />
±, Nierenfunktion 464<br />
Kreatininplasmakonzentration, Normalbereich<br />
465<br />
Krebsvorsorge 543<br />
Kreislauf 118, 200, 225, 432, 446, 448, 566<br />
±, Ausdauertraining 446<br />
±, embryonaler 140<br />
±, enterohepatischer 360, 363, 373, 391<br />
± ±, afferenter Schenkel 363<br />
± ±, Mechanismen 373<br />
±, fetaler 227<br />
±, groûer 142, 181, 197, 202, 280<br />
±, kleiner 142, 181, 230, 280<br />
± ±, Strömungshindernis 230<br />
±, Kompensationsfähigkeit 225<br />
±, nachgeburtlicher 141<br />
± ±, Rechts-Links-Verbindung 141<br />
±, offener 41<br />
± ±, Milz 41<br />
±, reflektorische Steuerung 118<br />
±, Stimulation 448<br />
±, Strömungswiderstand 200<br />
±, systemischer 360<br />
±, Temperaturregulation 432<br />
±, treibender Druck 197<br />
±, venöser Teil 202<br />
Kreislaufbelastung, körperliche Arbeit<br />
226<br />
Kreislauferkrankungen 227, 233<br />
±, Schwangerschaft 227<br />
Kreislauffunktion unter Schwerelosigkeit<br />
226<br />
Kreislaufhormone, Blutdruck 224<br />
Kreislaufkerne 222, 227<br />
Kreislaufkollaps 69<br />
Kreislaufparameter, Übergang vom Liegen<br />
zum Stehen 226<br />
Kreislaufreflexe 219, 221<br />
Kreislaufregulation 222±224<br />
±, Angiotensin II 224<br />
±, Vorhofdehnung 223<br />
±, körperliche Arbeit 226<br />
Kreislaufregulationsmechanismen,<br />
Störung 233<br />
Kreislaufregulationszentren 118<br />
Kreislaufschock 179, 231f, 290<br />
±, Behandlung 232<br />
±, Folgen 232<br />
±, hypovolämischer 496<br />
Kreislaufstörung 232<br />
Kreislaufsystem 179f, 223, 225, 231, 289<br />
±, exzitatorisches 118<br />
±, Füllungszustand 223<br />
±, Funktionen 179<br />
±, Kohlendioxidpartialdruck 289<br />
±, Pathophysiologie 231<br />
±, Sauerstoffpartialdruck 289<br />
±, Schwerkraft 225<br />
±, Teilabschnitte 180<br />
Kreislaufwiderstand, peripherer 197, 200,<br />
209, 220<br />
Kreislaufzentralisation 230, 478<br />
Kreislaufzentren, inhibitorische 118, 120<br />
±, Verbindungen 119<br />
Kretinismus 89<br />
Kreuzprobe 16<br />
Kreuzreaktivität 74<br />
kritisches Herzgewicht 176<br />
Kropf 89, 395<br />
Krummdarm 305, 347<br />
Krypten 42, 241, 350±352, 354, 382<br />
±, intratonsilläre 319<br />
±, Spülung 351<br />
Kryptenzellen, Stimulierung 354<br />
Kryptorchismus 506, 518<br />
±, Krebserkrankungen 506<br />
künstliche Ernährung 409f, 414<br />
±, enterale 410<br />
±, Indikationen 410<br />
±, parenterale 410<br />
künstliche Herzklappen 28<br />
künstlicher Herzstillstand 150<br />
künstliches Blut 274<br />
Kupfer 395, 412<br />
±, empfohlene Zufuhr 395<br />
±, Funktion 395<br />
±, Mangelsymptome 395<br />
±, toxischer Bereich 395<br />
±, Vorkommen 395<br />
Kupfertransport 7<br />
±, a2-Coeruloplasmin 7<br />
Kupffer-Zellen 367f<br />
±, Funktionen 368<br />
Kürettage 541<br />
Kurzschlussdiffusion, Sauerstoff 193<br />
Kurzschlüsse, arteriovenöse 353<br />
Kurzschlussgefäûe 230<br />
Kussmaul-Atmung 285, 501<br />
kutane Kaltrezeptoren 430<br />
kutiviszerale Reflexe 450<br />
Kwashiorkor, Körpergewicht 408<br />
±, Therapie 408<br />
±, Ursachen 408<br />
l5 60<br />
Labia majora 507, 546<br />
L<br />
Labia minora 122, 507, 533, 546f<br />
±, sympathische Innervation 122<br />
Labioskrotalwülste 507<br />
Labium inferius 322<br />
Labium majus 508
Labium minus 508, 545f<br />
Labium superius 322, 348<br />
Labortests, immunologische 74<br />
Labrum inferius 348<br />
Lactalbumin 571<br />
Lactase-Mangel 389<br />
Lactat 147, 166f, 210, 369, 396, 438f, 443,<br />
446, 468, 502<br />
±, Messung 502<br />
±, Schicksal 438<br />
Lactatacidose im Schock 502<br />
Lactatakkumulation 439, 442<br />
Lactat-Clearance 446<br />
Lactat-Dehydrogenase (LDH) 167, 169,<br />
446<br />
Lactat-Steady-State 443f<br />
Lactobacillus acidophilus 546<br />
Lactobakterien 529<br />
Lactoferrin 18f, 525, 571<br />
Lactoflavin 412<br />
Lactose 389, 571<br />
±, Hydrolyse 389<br />
Lactoseintoleranz 389<br />
Lacuna musculorum 297<br />
Lacuna vasorum 186, 297<br />
Lacunae urethrales 488<br />
Lagetypen 159<br />
±, pathologische 159<br />
Laimer-Dreieck 336<br />
Laimer-Membran 336, 338<br />
Laktation 570<br />
Laktationsphase 570<br />
Laktogenese 570<br />
Lakunen 558, 560<br />
Lamellenkörperchen 251, 262f<br />
Lamina cartilaginis cricoideae 239<br />
Lamina cartilaginis thyroideae 239<br />
Lamina cribrosa 237<br />
Lamina densa 464<br />
Lamina elastica 182<br />
Lamina epithelialis 244<br />
Lamina epithelialis mucosae 318<br />
Lamina mucosa 341<br />
Lamina muscularis mucosae 320, 336, 341,<br />
353, 381<br />
Lamina praetrachealis 133<br />
Lamina praevertebralis 129, 133, 137<br />
Lamina praevertebralis fasciae cervicalis<br />
136, 239<br />
Lamina propria 43, 237, 244f, 249, 253,<br />
328, 336f, 485, 523, 546<br />
Lamina propria mucosae 320, 350, 353,<br />
541<br />
±, Drüsen 320<br />
Lamina rara 464<br />
Lamina superficialis fasciae cervicalis 239<br />
Lamina terminalis 117, 434<br />
Laminin 24, 366, 464<br />
Längenwachstum 408<br />
Langerhans-Inseln 82, 94, 374, 377<br />
±, Zelltypen 94<br />
langkettige Fettsäuren 357<br />
Langmagen 339<br />
Längslage 564<br />
Längsmuskelschicht 347<br />
Längsschnitt 353<br />
Langstreckenflüge 203<br />
Lanz-Punkt 298, 306<br />
Laplace-Gesetz 168, 176, 204, 262<br />
Lappenbronchien 133, 246, 267f<br />
±, Kompression 268<br />
Laron-Syndrom 100<br />
Larrey-Spalte 130, 135<br />
Laryngotrachealrinne 246<br />
Larynx 110, 235f, 243, 286<br />
±, autonome Innervation 110<br />
±, Blutversorgung 243<br />
±, Wandaufbau 236<br />
Laser-Doppler-Fluxmessung 204<br />
Laufweltrekorde 439<br />
LBM s. Lean Body Mass<br />
LDH-Isoformen 167<br />
LDLs (Low-Density-Lipoproteine)<br />
367f<br />
5, 7,<br />
Leadersequenz 50<br />
Lean Body Mass (LBM) 398f<br />
±, Definition 398<br />
Lebenserwartung 594<br />
Lebensspanne 594<br />
Leber 6, 8, 21, 44f, 85, 96, 110, 113, 115,<br />
119, 190, 216, 289, 291, 294, 296±300,<br />
302f, 305, 318, 320, 359±365, 367, 369f,<br />
374, 385, 400, 402, 409f, 439, 484, 496,<br />
500<br />
±, autonome Innervation 110, 113<br />
±, AVDO 2<br />
289<br />
±, Binnengliederung 363<br />
±, Blutbildung 360<br />
±, Blutversorgung 362<br />
±, Durchblutung 289<br />
±, Energieverbrauch 400<br />
±, als exokrine Drüse 361<br />
±, Entwicklung 360<br />
±, Feinbau 365<br />
±, funktionelle Einteilung 361<br />
±, Gefäûgliederung 361<br />
±, Gestalt 303, 361<br />
±, Gewicht 400<br />
±, Glucosehomöostase 369<br />
±, Head-Zonen 115<br />
±, Histologie 364<br />
±, Innervation 364<br />
±, Lage 361<br />
±, Lagebeziehungen 303<br />
±, Lappengliederung 361<br />
±, Lipidstoffwechsel 369<br />
±, Lymphgefäûe 305, 363<br />
±, Meso 299<br />
±, Parenchym 365<br />
±, Regenerationsvermögen 361<br />
±, respiratorischer Quotient 402<br />
±, Rolle im Stoffwechsel 360<br />
±, Sauerstoffutilisation 289<br />
±, Sauerstoffverbrauch 289<br />
±, Stoffwechselaktivitäten 367<br />
±, Stroma 365<br />
±, Substratspezifität des Energiestoffwechsels<br />
402<br />
±, terminale Strombahn 362<br />
±, Überlebenszeit 291<br />
±, Vas privatum 362<br />
±, Vas publicum 362<br />
Leberanlage 126<br />
Leberazinus 365f, 368<br />
±, metabolische Zonierung 368<br />
Leberbiopsie 317<br />
Lebercarcinome, lymphogene<br />
Metastasierung 364<br />
Lebercarcinomzellen, a 1-Fetoprotein 7<br />
Lebererkrankungen 30, 364, 393<br />
±, Head-Zonen 364<br />
Leberfunktionsstörungen 411<br />
Lebergalle, Zusammensetzung 370<br />
Leberglycogen, Abbau 439<br />
Leberglycogenspeicher 441<br />
Leber-Herz-Kanäle 364f<br />
Leberinsuffizienz 361<br />
Leberkapsel 364<br />
Leberknospe 318<br />
Leberkranke, Ernährung 402<br />
Leberläppchen 362, 364f<br />
±, Anzahl 365<br />
Leberlappen 132, 303<br />
Lebernekrose 361<br />
Leberparenchym 366, 372<br />
±, metabolische Kompartimentierung 366<br />
±, Regeneration 372<br />
Leberpforte 303, 305, 361±363<br />
Leberschäden 394<br />
Lebersinusoide 364±366<br />
±, Entwicklung 364<br />
±, Zelltypen 366<br />
Lebertran 416<br />
Lebervergröûerung 317<br />
Leberzellen 438, 446<br />
Leberzirrhose 195, 317, 399, 402, 409, 495<br />
Lecithin 370<br />
Leerdarm 305, 347<br />
Lefty 587<br />
Leihimmunität 571f<br />
Leistenhernien 301<br />
±, direkte 301<br />
±, indirekte 301<br />
Leistenhoden 506<br />
Leistenkanal 299, 505f<br />
Leistenlymphknoten 36<br />
Leistung, Definition 437<br />
Leistungsabbruch 439, 443<br />
Leistungsfähigkeit 94, 437, 444, 446<br />
±, Definition 437<br />
±, Erhöhung 94<br />
±, körperliche 441, 445<br />
±±, Bestimmung 441<br />
±, maximale anaerobe 445<br />
±, Spitzenathleten 444<br />
±, Untrainierte 444<br />
±, Verbesserung 446<br />
Leitfähigkeit, parazelluläre 384<br />
Leitungsanästhesie 550<br />
Leitungsbahnen, intraperitoneale 305,<br />
307<br />
±, retroperitoneale 305, 307<br />
Leitungsgefäûe 181<br />
Lektin 380<br />
Lektinweg 69<br />
Lentiviren 74<br />
Lepra 72<br />
Leptin 222, 393, 403±407, 531<br />
±, BMI 406<br />
±, Wirkungen 404<br />
Leptin/BMI-Quotient 406<br />
Leptin-Gen, Mutation 404<br />
Leptinkonzentrationen 404<br />
Leptin-NPY-System 404<br />
Leptinresistenz 393<br />
Leptinrezeptoren 404<br />
Leptotän 511, 513<br />
Lernen, motorisches 447<br />
Let-down-Reflex 571<br />
Leucin 397<br />
Leu-Enkephalin 244<br />
Leukämien 4, 18, 22<br />
±, akute 22<br />
±, akute lymphatische (ALL) 22<br />
±±, PAS-Färbung 22<br />
±, akute myeloische (AML) 22<br />
±±, PAS-Färbung 22<br />
±, chronische 22<br />
±, chronisch-lymphatische (CLL) 22<br />
±, chronisch-myeloische (CML) 22<br />
±, FAB-Klassifikation 22<br />
±, Leukocytenzahlen 18<br />
±, lymphoblastische 22<br />
±, myeloblastische 22<br />
Leukocyten 3f, 6, 13, 17f, 34, 62, 191,<br />
203, 216, 515<br />
±, Abwehrfunktion 17<br />
±, Adhäsion 17<br />
±, Adhäsionsmoleküle 191<br />
±, Anheftung ans Endothel 18, 203<br />
±, Aufenthaltsorte 17<br />
±, Auswandern in Entzündungsherde 203<br />
±, basophile 66<br />
±, Diapedese 17f<br />
±, Eindringen ins Gewebe 18<br />
±, eosinophile 66<br />
±, L-Selectin 17<br />
±, Margination 17, 20<br />
±, Migration 17f<br />
±, neutrophile 572<br />
±, pathologische Zunahme 4<br />
±, reife 10<br />
±±, Mobilisation 10<br />
Leukocytenadhärenzdefekte 73<br />
Leukocytendifferentialanalyse 76<br />
Leukocyten-Endothel-Interaktion 17<br />
Teil C ±Register 635
636<br />
Leukocyteninfiltration 18<br />
Leukocytenkonzentrationen 10<br />
Leukocytensaum 4<br />
Leukocytentrümmer 20<br />
Leukocytenzahl 17<br />
Leukocytopenie, chemotherapieinduzierte<br />
11<br />
Leukocytose 4, 17, 73<br />
Leukodiapedese, Entzündungsreaktion<br />
17<br />
±, Phasen 17<br />
Leukopenie, Autoimmunerkrankungen<br />
17<br />
±, Infektionsanfälligkeit 17<br />
±, Virusinfektionen 17<br />
Leukopoiese 8, 17<br />
±, Cytostatika 17<br />
Leukotrien B4 18<br />
Leukotriene 283, 354, 550<br />
Levatoren 242<br />
Levatorschenkel 312<br />
Levatorspalt 312<br />
Levatortor 545<br />
Lewis-System 14<br />
Leydig-Zellen 506, 509, 515, 517f<br />
±, Androgenproduktion 515<br />
LFA-1 18<br />
LH (Lutropin, luteinisierendes Hormon)<br />
85f, 517f, 536, 543, 550±552<br />
g-LHP 87<br />
LH-Peak 552<br />
LH-Pulse 531<br />
LH-Rezeptor 551<br />
LH-Speicher 552<br />
Liddle-Syndrom 484<br />
±, Symptomatik 484<br />
Lieberkühn-Krypten 349, 352<br />
Lien 41, 298, 301, 303<br />
Ligamenta anularia 245<br />
Ligamenta coronaria hepatis 295<br />
Ligamenta hepatis 299<br />
Ligamenta triangularia 303<br />
Ligamenta vocalia 243<br />
Ligamentum anulare 246<br />
Ligamentum arcuatum laterale 129f<br />
Ligamentum arcuatum mediale 129<br />
Ligamentum arcuatum medianum 129<br />
Ligamentum arteriosum 135, 187, 228<br />
Ligamentum cardinale uteri 540<br />
Ligamentum coronarium 298, 303, 362<br />
Ligamentum cricopharyngeum 243<br />
Ligamentum cricothyroideum 243<br />
Ligamentum cricotracheale 243<br />
Ligamentum falciforme 294, 298f, 303,<br />
361, 364<br />
Ligamentum falciforme hepatis 295, 298,<br />
301, 359, 362<br />
Ligamentum gastrocolicum 299f, 302<br />
Ligamentum gastrolienale 294f, 298f,<br />
302f<br />
Ligamentum gastrophrenicum 302f<br />
Ligamentum gastrosplenicum 295<br />
Ligamentum hepatis 362<br />
Ligamentum hepatoduodenale 295, 298f,<br />
301f, 304f, 362<br />
Ligamentum hepatogastricum 295, 302<br />
Ligamentum inguinale 184, 293, 297, 299<br />
Ligamentum laterale 330<br />
Ligamentum latum uteri 314, 507, 532,<br />
537, 548<br />
Ligamentum lienorenale 302f, 375f<br />
Ligamentum longitudinale anterius 129<br />
Ligamentum ovarii proprium 315, 532,<br />
538, 540<br />
Ligamentum pancreaticolienale 295<br />
Ligamentum phrenicocolicum 295, 303<br />
Ligamentum phrenicolienale 294±296,<br />
298, 303, 305<br />
Ligamentum phrenicosplenicum 302<br />
Ligamentum proprium 540<br />
Ligamentum puboprostaticum 300, 313,<br />
486<br />
Teil C ±Register<br />
Ligamentum pubovesicale 313, 486, 540<br />
Ligamentum pulmonale 131, 246f, 253<br />
Ligamentum rectouterinum 313, 540<br />
Ligamentum sacrospinale 312<br />
Ligamentum sacrouterinum 540<br />
Ligamentum sphenomandibulare 319,<br />
330<br />
Ligamentum splenorenale 299<br />
Ligamentum stylomandibulare 330<br />
Ligamentum suspensorium 540<br />
Ligamentum suspensorium clitoridis 547<br />
Ligamentum suspensorium mammarium<br />
567<br />
Ligamentum suspensorium ovarii 532<br />
Ligamentum suspensorium penis 522<br />
Ligamentum teres femoris 300<br />
Ligamentum teres hepatis 228, 303, 360,<br />
362, 365<br />
Ligamentum teres uteri 313±315, 533,<br />
540, 548<br />
Ligamentum thyrohyoideum medianum<br />
239<br />
Ligamentum transversum perinei 312<br />
Ligamentum triangulare 298, 362<br />
Ligamentum umbilicale 301<br />
Ligamentum umbilicale medianum 486,<br />
488<br />
Ligamentum venosum 303, 360, 365<br />
Ligamentum vesicoumbilicale lateralis<br />
228<br />
Ligamentum vesicouterinum 540<br />
Ligamentum vestibulare 243<br />
limbisches System 116±119, 219<br />
±, affektives Verhalten 117<br />
±, vegetative Reaktionen 117<br />
Limen nasi 236<br />
Linea alba 300<br />
Linea anocutanea 313<br />
Linea arcuata 300, 314<br />
Linea pectinea 313<br />
Lingula 247<br />
Lingula pulmonis 131f<br />
Linksherzhypertrophie 159<br />
Links-Rechts-Asymmetrie, Festlegung 587<br />
Linkstyp 145, 159<br />
±, Koronarversorgung 145<br />
±, überdrehter 159<br />
Linolensäure 397<br />
Linolsäure 397<br />
Linse 589<br />
Linsenplakode 589<br />
Lipase 20, 167, 345, 378f<br />
±, Cofaktor 379<br />
±, linguale 329<br />
±, Reaktionsprodukt 379<br />
±, Spezifität 379<br />
±, unspezifische 390<br />
Lipide 249<br />
Lipidhormone 550<br />
Lipidperoxidation 595<br />
Lipidstoffwechsel 367, 369f<br />
±, Leber 369<br />
Lipofuszingranula 91<br />
Lipogenese 93, 96, 367<br />
±, Stimulation 96<br />
Lipolyse 93f, 96, 119, 399, 439<br />
±, Hemmung 96<br />
±, Steigerung 439<br />
±, Stimulation 96<br />
Lipolyseprodukte, Absorption 391<br />
lipophile Hormone 79, 81<br />
±, Transportproteine 81<br />
Lipopolysaccharid (LPS) 46<br />
a1-Lipoprotein 6<br />
Lipoproteine 249, 391, 408<br />
±, oxidierte 233<br />
b-Lipoproteine 5, 7<br />
±, Funktion 5<br />
±, Molekülmasse 5<br />
Lipoproteinkomplexe 167<br />
Lipoproteinlipase 404, 409<br />
±, Hemmung 409<br />
Lipoteichonsäuren 46<br />
b-Lipotropin (b-LPH) 86<br />
Lippen 320f<br />
Lippenbremse 268<br />
Lippenrot 320<br />
Lippenspalte 319<br />
Liquefikation 555<br />
Liquor 491<br />
Liquor cerebrospinalis 120, 222, 286, 404<br />
±, CRH 222<br />
±, pH-Wert 119<br />
±±, Abfall 120<br />
Liquor folliculi 534<br />
Listeria monocytogenes 351<br />
L-Kanäle 149<br />
L-Ketten 47f, 51, 60<br />
±, Formen 47<br />
±, konstante Domänen (CL) 48<br />
±, variable Domänen (V L) 48, 51<br />
L-Ketten-DNA, Generierung 50<br />
L-Kettenlocus 50, 60<br />
±, Aufbau 50<br />
±, Umlagerung 50<br />
Lobi pulmonis 247<br />
Lobi renales 454<br />
Lobuli pulmonis 281<br />
Lobuli testis 509<br />
Lobus caudatus 361±363<br />
Lobus colli 323<br />
Lobus dexter 362f<br />
Lobus frontalis cerebri 238<br />
Lobus inferior 247<br />
Lobus inferior pulmonis 129, 132<br />
Lobus medius 129, 247<br />
Lobus quadratus 303, 361f<br />
Lobus sinister 362f<br />
Lobus superior 247<br />
Lobus superior pulmonis 129, 132<br />
Lobus testis 509<br />
Lobus v. azygos 132<br />
Lochien 571<br />
lockeres Bindegewebe 244<br />
Locus coeruleus 118<br />
Locus Kieselbachii 237<br />
Lokalanästhetika 111, 448<br />
Low-Density-Lipoproteine s. LDLs<br />
Lowe-Syndrom 484<br />
b-LPH s. b-Lipotropin<br />
L-Selectin, Leukocyten 17<br />
L-Typ-Calciumkanäle 106, 148±150, 205f,<br />
208, 210, 233, 461<br />
±, Inhibitoren 233<br />
±, Offenwahrscheinlichkeit 149, 205<br />
±, Phosphorylierung 106, 149f<br />
L-Typ-Calciumstrom 153<br />
Lubrikation 113, 122<br />
Lues 539<br />
Luft, Erhöhung der Strömungsgeschwindigkeit<br />
245<br />
Luftdruck 448<br />
Luftembolie 192<br />
Luftfeuchtigkeit, hohe 432<br />
Luftleitungssystem 249<br />
Luftnot 453<br />
Luftröhre 133, 136, 235, 244<br />
±, Pars cervicalis 136<br />
±, Pars thoracica 136<br />
±, Verlauf 136<br />
Lufttemperatur, hohe 432<br />
Luftweg 236, 241f, 244<br />
±, Verlauf 241<br />
±, Verschluss 242<br />
±, Wandaufbau 236, 244<br />
Lumbalmark 489<br />
Lunge 32, 45, 72, 112, 131f, 189, 210, 213,<br />
230, 243, 245±247, 251f, 260f, 263f,<br />
279±281, 411, 498, 500f<br />
±, Alveolaroberfläche 243<br />
±, Ausscheidung von Säureäquivalenten<br />
500<br />
±, autonome Innervation 112<br />
±, Blutgefäûsystem 280
±, Compliance 261<br />
±, Diffusionskapazität 279<br />
±, Durchblutung 210<br />
±, elastische Fasern 252, 260<br />
±, elastische Retraktion 260<br />
±, elastische Retraktionskraft 263f<br />
±, entodermal-epithelialer Anteil 246<br />
±, Entwicklung 245f<br />
± ±, pseudoglanduläres Stadium 246<br />
± ±, alveoläres Stadium 246<br />
±, flüssigkeitsgefüllte 264<br />
±, gasgefüllte 264<br />
±, hydrostatische Druckdifferenzen 210<br />
±, Innervation 281<br />
±, klinische Untersuchung 132<br />
±, Komplementärräume 131<br />
±, linke 247f<br />
± ±, Bronchien 248<br />
± ±, Lappen 248<br />
± ±, Segmente 248<br />
± ±, Volumen 247<br />
±, Lymphabfluss 281<br />
±, Mehrdurchblutung 230<br />
±, mesodermal-mesenchymaler Anteil 246<br />
±, Morphogenese 246<br />
±, Projektion auf die Thoraxwand 132<br />
±, rechte 247f<br />
± ±, Bronchien 248<br />
± ±, Lappen 248<br />
± ±, Segmente 248<br />
± ±, Volumen 247<br />
±, Ruhedehnungskurve 260f, 263f<br />
±, Sauerstoffaufnahme 213<br />
±, Staubexposition 251<br />
±, Vasa privata 280f<br />
±, Vasa publica 280<br />
±, Verformbarkeit 247<br />
±, Verschiebespalten 132<br />
±, Volumendehnbarkeit 260<br />
Lungenanlage 126, 246<br />
Lungenarteriolen, hypoxische Vasokonstriktion<br />
230<br />
Lungenbasis 131<br />
Lungenbelüftung, Verteilung 282<br />
Lungencarcinom 137<br />
Lungen-Compliance, Verminderung 262<br />
Lungendehnungsreflex 286<br />
Lungendehnungsrezeptoren 286<br />
Lungendurchblutung 230, 280±282<br />
±, körperliche Arbeit 230, 282<br />
±, Messung 281<br />
±, Verteilung 282<br />
Lungenembolie 280, 282f, 286<br />
Lungenemphysem 251, 267, 279f, 282,<br />
502<br />
±, alveolokapilläre Barriere 251<br />
±, Ursachen 251, 267<br />
Lungenentzündung 262, 283<br />
Lungenerkrankungen 120, 257, 283<br />
±, chronisch obstruktive 447<br />
± ±, Rehabilitation 447<br />
±, funktioneller Totraum 257<br />
±, obstruktive 440<br />
Lungenfell 253<br />
Lungenfibrose 251, 262, 264, 279f, 284<br />
±, alveolokapilläre Barriere 251<br />
±, Ursachen 251<br />
Lungenflügel, Gestalt 131<br />
Lungenfunktionsdiagnostik 255<br />
Lungenfunktionsparameter, Emphysem<br />
280<br />
±, Obstruktion 280<br />
±, Restriktion 280<br />
Lungenfunktionsstörungen 263, 284, 288<br />
±, obstruktive 255, 267f<br />
± ±, Ursachen 267<br />
±, pulmonaler Gasaustausch 284<br />
±, restriktive 255, 263, 267, 279<br />
Lungengefäûe 179, 202, 228, 282<br />
±, Blutvolumen 202<br />
±, druckbedingte Veränderungen 228<br />
±, druckpassives Verhalten 282<br />
±, Transport 179<br />
Lungengefäûthrombosen 283<br />
Lungengrenzen 131f<br />
±, Atemmittellage 132<br />
±, Projektion auf die Thoraxwand 131<br />
Lungenhilum 131±133, 135f, 281<br />
±, Topographie 132<br />
Lungeninterstitium, Bindegewebsvermehrung<br />
264<br />
Lungenkapazitäten 254±256<br />
±, Bestimmung 255±257<br />
Lungenkapillaren 180, 278, 280, 289, 449<br />
±, Kontaktzeit 280<br />
±, Sauerstoffaufnahme 180, 449<br />
±, Verlust 280<br />
Lungenknospen 246, 318<br />
±, dichotome Teilungen 246<br />
Lungenkollaps 259f<br />
Lungenkreislauf 140, 142, 180f, 183<br />
Lungenläppchen 247<br />
Lungenlappen 247f<br />
Lungenödem 285f, 453<br />
Lungenparenchym 247, 253<br />
±, Gliederung 247<br />
±, inspiratorische Volumenzunahme 253<br />
Lungenperfusion 283<br />
Lungenperfusionswiderstand, Regulation<br />
230<br />
Lungensegmente 133, 247f<br />
Lungenspitze 109, 127, 131, 246<br />
Lungenstrombahn 144, 230<br />
±, Gesamtwiderstand 144<br />
±, Strömungswiderstand 230<br />
Lungentuberkulose 293<br />
Lungentumoren 114<br />
Lungenvenen 134, 162, 230, 289<br />
Lungenvolumina 253±256, 261, 264f<br />
±, Atemwegswiderstand 264<br />
±, Bestimmung 255±257<br />
±, dynamische 266<br />
±, Inspirationsstellung 253<br />
±, Lungenkapazitäten 255<br />
Lungenwurzel 125, 135<br />
Lupus erythematodes, systemischer (SLE)<br />
72<br />
Luschka-Gallengänge 372<br />
Lusitropie, positive 151<br />
Lutealphase 553<br />
luteinisierendes Hormon s. LH<br />
Luteolyse 536<br />
Lutropin s. LH<br />
17,20-Lyase 92<br />
Lymphabfluss, Hemmung 217<br />
lymphatische Entwicklung 34<br />
lymphatische Organe 17, 39, 44f<br />
±, histologische Differentialdiagnose 39<br />
±, primäre 36f, 70<br />
± ±, Aufgabe 36f<br />
± ±, Lage 36<br />
±, sekundäre 36±38, 53, 66<br />
± ±, Aufgabe 36f<br />
± ±, Keimzentren 66<br />
± ±, Lage 36<br />
lymphatische Vorläuferzellen 21, 35, 61<br />
lymphatischer Rachenring 241, 335<br />
lymphatisches Gewebe 43<br />
±, Darmwand 43<br />
±, Respirationstrakt 43<br />
lymphatisches System 352<br />
±, darmassoziiertes 353<br />
Lymphe 38f, 216f, 317<br />
±, Antigentransport 38<br />
±, Aufgaben 39<br />
±, gerichteter Transport 216<br />
±, Gerinnung 217<br />
Lymphfollikel 320, 351, 382<br />
Lymphgefäûe 38f, 44, 132, 191, 217, 320,<br />
350, 391, 487<br />
±, afferente 40<br />
±, efferente 40<br />
±, Entzündungen 217<br />
±, Klappen 39, 191<br />
±, Obstruktion 217<br />
±, terminale 207<br />
Lymphgewebe, darmassoziiertes 350<br />
Lymphkapillaren 39, 188, 191, 216, 348,<br />
353<br />
±, Durchmesser 191<br />
±, Entleerung 348<br />
±, Interzellulärspalten 191<br />
±, Tumorzellen 188<br />
Lymphknötchen 241<br />
Lymphknoten 21, 37, 39f, 44f, 191, 216f,<br />
359<br />
±, Aufbau 39f<br />
±, Bauchhöhle 359<br />
±, Exzision 217<br />
±, Funktion 37, 39<br />
±, Gesamtzahl 39<br />
±, Hauptkompartimente 40<br />
±, Kapsel 39<br />
±, Lage 39<br />
±, regionäre 39<br />
±, ruhende 39<br />
± ±, Gröûe 39<br />
±, viszerale 359<br />
Lymphknotenmetastasen 188, 392<br />
lymphocytäre Gedächtniszellen, Lebensdauer<br />
8<br />
Lymphocyten 17, 19, 21, 34, 36, 40±42,<br />
44f, 63, 333, 350<br />
±, Anzahl 351<br />
±, autoreaktive 70<br />
± ±, Zerstörung 70<br />
±, Bildungsort 45<br />
±, erregerspezifische 34<br />
±, Funktionsort 45<br />
±, Gesamtzahl 44<br />
±, intraepitheliale 351<br />
±, Klonselektion 34<br />
±, Lebenserwartung 45<br />
±, Spezifität 34<br />
±, Verlassen der Blutbahn 44<br />
±, Zellzahl im Blut 45<br />
±, Zusammentreffen mit Antigenen 36<br />
Lymphocytenaktivierung, Costimulation<br />
62<br />
Lymphocytenrezirkulation, klassischer<br />
Weg 44<br />
Lymphocytenwanderung 44f<br />
±, Ausmaû 44f<br />
±, Routen 44f<br />
Lymphocytenzahl im Blut, Interpretation<br />
45<br />
Lymphocytenzusammensetzung 40<br />
lymphoepitheliale Organe 37, 42<br />
±, Thymus 37<br />
±, Tonsillen 37, 42<br />
lymphogene Metastasierung 39<br />
lymphoretikuläre Organe 40f<br />
±, Lymphknoten 40<br />
±, Milz 41<br />
lymphoretikuläres Bindegewebe 241<br />
Lymphsystem, Aufbau 39<br />
Lymphzirkulation 213, 215<br />
Lysin 397, 468, 500<br />
±, Abbau 500<br />
Lysophosphoglycerine 379<br />
lysosomale Enzyme 21, 69<br />
Lysosomen 19, 21, 251, 466, 468<br />
±, tertiäre 91<br />
Lysozym 5, 7, 18, 34, 351, 572<br />
±, antimikrobielle Wirkung 351<br />
±, Funktion 5<br />
±, Molekülmasse 5<br />
Lysylhydroxylase 411<br />
M3-Rezeptoren 343<br />
M<br />
M3-Rezeptorenblocker 345<br />
Mac-1 18<br />
Macula adhaerens 147, 368<br />
Macula densa 457, 463, 471<br />
±, NaCl-Resorption 471<br />
Teil C ± Register 637
638<br />
Macula-densa-Zellen 461±464, 471f, 479<br />
±, Signalübermittlungsfunktion 471<br />
±, Transporteigenschaften 471<br />
Magen 110, 112, 115, 246, 293±300, 302f,<br />
305, 318, 335, 338±340, 342, 345f, 352,<br />
357f, 374<br />
±, autonome Innervation 110, 112<br />
±, Berührungsflächen 302<br />
±, Beweglichkeit 299<br />
±, Dehnung 346<br />
±, distaler 340<br />
±, Fassungsvermögen 339<br />
±, Form 339<br />
±, Gefäûversorgung 339<br />
±, Gestalt 302<br />
±, Gliederung 338<br />
±, Head-Zonen 115<br />
±, Histologie 342<br />
±, Innervation 340<br />
±, Lagebeziehungen 302<br />
±, Lymphgefäûe 305, 339<br />
±, Meso 299<br />
±, Potentialwellen 340<br />
±, proximaler 340<br />
±, Reservoirfunktion 340<br />
±, Schrittmacherzellen 340<br />
±, Tunica muscularis 340, 342<br />
Magencarcinom 393<br />
Magen-Darm-Drehung 293f<br />
Magen-Darm-Kanal, embryonaler 294<br />
Magen-Darm-Motilität 348<br />
Magen-Darm-Reflexe 120<br />
Magen-Darm-Trakt 20, 95, 106, 227, 439,<br />
494, 497<br />
±, Durchblutung 227<br />
±, Kaliumverluste 497<br />
±, Vasokonstriktion 439<br />
Magendehnung 403<br />
Magendrehung 296, 347<br />
±, groûe Kurvatur 296<br />
Magendrüsen 342<br />
Magenentleerung, Regulation 341<br />
Magenepithelzellen 342<br />
Magenerkrankungen 413<br />
Magenfundus 337<br />
Magengeschwüre, Therapie 345<br />
Magenknie 339<br />
Magenmotilität, Regulation 341<br />
Magensaftsekretion, Emotionen 346<br />
±, gastrale Phase 346<br />
±, intestinale Phase 346f<br />
±, kephale Phase 346<br />
±, Nahrungsaufnahme 346<br />
±, Nüchternphase 346<br />
±, Steuerung 346<br />
±, Stimulation 346<br />
Magensalzsäure, Neutralisation 380<br />
Magensäureproduktion 94<br />
Magenschleimhaut 341f, 345<br />
±, Schutz 345<br />
Magensekret 385<br />
Magensekretion 341<br />
Magensonde, Länge 335<br />
Magenstraûe 339<br />
Magnesium 4, 395, 399<br />
±, empfohlene Zufuhr 395<br />
±, Funktion 395<br />
±, Mangelsymptome 395<br />
±, toxischer Bereich 395<br />
±, Vorkommen 395<br />
Magnesiumausscheidung 483<br />
Magnesiummangel 447<br />
magnozelluläre Neurone 83, 85<br />
Mahlbewegungen 331<br />
Mahlzähne 330f<br />
±, Kaukraft 330<br />
Mais, Tryptophangehalt 414<br />
Major Basic Protein (MBP) 20f<br />
±, Cytotoxizität 20<br />
±, Neurotoxizität 20<br />
Majortest 16<br />
Makroangiopathien 96<br />
Teil C ± Register<br />
Makrocytose 11<br />
a 2-Makroglobulin 370<br />
Makrolithen 489<br />
Makromoleküle 352<br />
Makronährstoffe 393, 396f, 401±403<br />
±, Bilanz 397, 401<br />
±, Energiegehalt 396<br />
±, Partitionierung 401f<br />
±, Speicherung 401<br />
±, Stoffwechsel 403<br />
±, Verbrennung 401<br />
Makrophagen 9, 13, 18, 21, 31, 33±35, 38,<br />
42, 45f, 57, 61±64, 66f, 69f, 233, 251,<br />
333, 353, 368, 572<br />
±, Aktivierung durchCD4-T-Zellen 66<br />
±, Erkennung mikrobieller Erreger 46<br />
±, Funktionen in der Milz 42<br />
±, Granula 21<br />
±, Phagocytoserate 67<br />
±, Vernichtung von Makroorganismen 70<br />
makrophageninflammatorische Proteine<br />
(MIP) 434<br />
Makrophagenvorläuferzellen 10<br />
Malabsorption 378<br />
Malaria 72<br />
Malariaerreger 78<br />
Malariaresistenz, Sichelzellpatienten 274<br />
Maldescensus testis 506<br />
Maldigestion 392<br />
maligne Erkrankungen, BSR 7<br />
maligne Hyperthermie 434<br />
maligne Tumoren, Vaskulogenese 188<br />
Malleolus lateralis 194<br />
Malleus 319<br />
Malnutrition 378, 408±410<br />
±, Behandlung 409f<br />
±, Charakterisierung 409<br />
±, Definition 408<br />
±, Prävention 410<br />
Malonyl-CoA 370<br />
Malresorption 392<br />
MALT (mucosa-associated lymphoid tissue)<br />
43<br />
Maltose 379, 388<br />
Maltotriose 388<br />
Mamille 568<br />
Mamma 568f<br />
±, Häufigkeit von Carcinomen 568<br />
Mammacarcinom, Metastasen 568<br />
Mandelkernkomplex 117f<br />
±, komplexe Verhaltensmuster 117<br />
±, Vermeidungsverhalten 117<br />
Mandibula 322<br />
Mangan 395, 412<br />
±, empfohlene Zufuhr 395<br />
±, Funktion 395<br />
±, Mangelsymptome 395<br />
±, toxischer Bereich 395<br />
±, Vorkommen 395<br />
Mangelernährung, Definition 408<br />
Mangelerscheinungen 392<br />
Mannane 46<br />
Männer 7, 399f, 438, 487, 491, 510<br />
±, Androgenwirkung 510<br />
±, Blutkörperchensenkungsreaktion<br />
(BSR) 7<br />
±, Harnröhre 487<br />
±, Laufweltrekorde 438<br />
±, Muskelmasse 438<br />
±, Organmassen 400<br />
±, Wassergehalt 399, 491<br />
männliche Fettverteilung 399<br />
männliche Genitalien 507<br />
±, Entwicklung 507f<br />
männliche Geschlechtsorgane 522<br />
männliche Harnröhre 315, 529<br />
±, Abschnitte 315<br />
männliche Infertilität 519<br />
männlicher Beckensitus 311<br />
männlicher Fettverteilungstyp 393<br />
männlicher Genitaltrakt, innerer 506<br />
± ±, Entwicklung 506<br />
männlicher Urogenitaltrakt 121<br />
±, Innervation 121<br />
männlicher Vorkern 556<br />
Mannose bindende Proteine 69<br />
Manschette, orgastische 554<br />
± ±, Kontraktionen 554<br />
±, pneumatische 203<br />
Manteldentin 332<br />
Mantelfasern 514f<br />
Manubrium sterni 127, 129<br />
Marasmus, Körpergewicht 408<br />
±, Ursachen 408<br />
Marathonlauf 434<br />
Marfan-Syndrom 183<br />
Marginalzone 42, 44<br />
Margination, Leukocyten 17<br />
Margo anterior 246f<br />
Margo inferior 246<br />
Marker, molekulare 174<br />
± ±, Herzinsuffizienz 174<br />
Markhöhlen 8, 36<br />
Markkegel 454<br />
Markpyramiden 454±457<br />
±, Auûenstreifen 457<br />
±, Streifung 455<br />
Marksinus 40<br />
Marksinusoide 8<br />
Markstrahlen 454f, 457, 475<br />
Markstränge 40<br />
±, degenerierte 505<br />
Markvenen, Intimapolster 90<br />
Masernvirusinfektion, transiente Immunschwäche<br />
73<br />
Masse, extrazelluläre 398<br />
± ±, Definition 398<br />
±, fettfreie (FFM) 398±400, 404f<br />
± ±, Definition 398<br />
± ±, Differenzierung 400<br />
± ±, Ruheenergieverbrauch 400<br />
± ±, Stoffwechsel 400<br />
± ±, Veränderungen bei Gewichtsverlust<br />
404<br />
± ±, Verlust 405<br />
± ±, Zunahme 400<br />
Masseerhaltung 3<br />
Massenbewegungen 383<br />
±, propulsive 382<br />
±, Auslöser 382<br />
±, Kontrolle 382<br />
Massenexocytose 342, 351<br />
Mastdarm 313, 381<br />
Mastzellen 9, 20f, 29, 35, 62, 67, 72, 211,<br />
232, 343<br />
±, Degranulation 21<br />
±, Granula 21<br />
±, Heparin 29<br />
±, Histaminausschüttung 20<br />
±, Struktur 21<br />
maternale Gefäûe 561<br />
maternales Blut, Hämoglobinkonzentration<br />
276<br />
±, Sauerstoffgehalt 276<br />
maternofetaler Sauerstofftransfer 276<br />
Matrilysin 351<br />
Matrix, extrazelluläre 18, 31, 45, 186f,<br />
367, 459<br />
± ±, Auflösung 187<br />
± ±, Proteolyse 31<br />
Matrix-GLA-Protein (MGP) 416<br />
Mäuseherz 210<br />
Maus-Myelomzellen 54<br />
Maxilla 238<br />
Maxima, isobare 163<br />
±, isotonische 163<br />
±, isovolumetrische 163±165<br />
Maximalkraft 445f<br />
±, Definition 445<br />
MBP s. Major Basic Protein<br />
McBurney-Punkt 298, 306<br />
MCH (mittleres korpuskuläres<br />
Hämoglobin) 13<br />
±, Abnahme 13
MCHC 11<br />
MCP-1 18<br />
M-CSF 9<br />
MDR (multidrug resistance) 368<br />
MDR-Proteine 368<br />
MDR-Transporter 369<br />
Meatus nasi inferior 236f<br />
Meatus nasi medius 236, 238f<br />
Meatus nasi superior 236±238<br />
Mechanismen, vasodilatatorische 172<br />
Mechanorezeption 323<br />
Mechanorezeptoren 354, 356, 440<br />
mechanosensitive Kationenkanäle 493<br />
±, neurosekretorische Zellen 493<br />
±, Osmorezeption 493<br />
Mechanosensoren 219, 244, 281, 287<br />
±, kardiale 223<br />
Meckel-Divertikel 293, 306, 318<br />
Meckelknorpel 319<br />
medialer präfrontaler Kortex 117<br />
±, Afferenzen 117<br />
±, Stimulation 117<br />
±, vegetative Reaktionen 117<br />
mediales Vorderhirnbündel 117f<br />
Medianlinie 131<br />
Mediastinum 128, 131±134, 136f, 142<br />
±, Begrenzungen 133<br />
±, Einteilung 133<br />
±, oberes 134<br />
±, Situs 128<br />
±, vorderes oberes 127<br />
± ±, Situs 127<br />
±, wichtige Strukturen 134<br />
Mediastinum testis 520<br />
Medikamente 5f, 361, 469<br />
±, Bindung an Albumin 6<br />
±, tubuläre Sekretion 469<br />
±, Wirkungsdauer 361<br />
Medikamententoxizität 155<br />
Medioklavikularlinie 131, 303<br />
Medulla 37, 40<br />
±, Thymus 37f<br />
Medulla oblongata 116±119, 174, 219,<br />
222f, 227, 242, 284, 286, 327, 335, 341,<br />
440<br />
±, Querschnitt 116<br />
±, rostroventrolaterale 118, 220<br />
Medulla ovarii 532<br />
Medulla renalis 454<br />
Meerrettich-Peroxidase 75<br />
Meerschweinchenserum 76<br />
Meerwasser 482<br />
MEF 50 266<br />
MEF75 266<br />
Megakaryocyten 8±10, 22±24, 35<br />
Megakaryopoiese 10<br />
Megakolon 105, 383<br />
Megalin 468<br />
Megalinrezeptor 481<br />
Megaloblasten 13<br />
Megaloblastenanämie 394<br />
Megalocyten 13<br />
Mehrlingsschwangerschaften 557<br />
Mehrstufenpräparate 560<br />
Meiose 510±514<br />
±, Ablauf 512<br />
±, Fehler 514<br />
±, Regulation 513<br />
±, Stadien 511<br />
meiotische Nondisjunction 514<br />
Meissner-Plexus 320, 353, 355<br />
Melanocyten 86<br />
a-Melanocyten stimulierendes Hormon<br />
(a-MSH) 87f, 403f<br />
melanotrope Zellen 84<br />
Melanotropin (a-MSH) 87f, 403f<br />
Melatonin 83<br />
Melatoninsynthese 111<br />
Membrana bronchopericardiaca 245<br />
Membrana elastica 183<br />
Membrana elastica externa 181<br />
Membrana elastica interna 181<br />
Membrana externa 183<br />
Membrana interna 183<br />
Membrana obturatoria 312<br />
Membrana phrenicooesophagea 336<br />
Membrana quadrangularis 243<br />
Membrana thyrohyoidea 240, 243, 322<br />
membranangreifender Komplex 68<br />
Membranpotential 147f, 155, 208, 474<br />
±, intrazelluläre Ableitung 155<br />
±, Plateauphase 148<br />
±, Sarkolemm 147<br />
Membranrezeptoren 80f<br />
±, Tyrosin-Kinase-Aktivität 81<br />
membranständige Antikörper 51<br />
membranständige B-Zell-Antigenrezeptoren,<br />
Synthese 51<br />
membranständiges IgM 52<br />
Menadion 416<br />
Menarche 572<br />
Meningitis 285<br />
Menke-Syndrom 395<br />
Menopause 573<br />
menschliches Plasma, Elektrolyte 4<br />
±, Nichtelektrolyte 4<br />
Mensenterium, ventrales 374<br />
Menstruation, Blutverlust 544<br />
Menstruationsblut 544<br />
Menstruationsstörungen, Ursachen 553<br />
Menstruationszyklus 86, 431, 543, 552f<br />
±, hormonelle Grundlage 86<br />
±, negativer Feedback 553<br />
±, Phasen 543<br />
±, Steuerung 552<br />
Mesangium 461<br />
±, extraglomeruläres 461±463<br />
±, intraglomuläres 462<br />
Mesangiumzellen 461f<br />
±, Stimulation 461<br />
Mesencephalon 119<br />
Mesenchym 125, 360<br />
Mesenchymseptum 293<br />
Mesenchymzellen 186<br />
Mesenterien 293, 295<br />
±, Entwicklung 293<br />
±, Ursprungslinien 295<br />
Mesenteriolum 307<br />
Mesenterium 125, 200, 293f, 299, 305,<br />
320<br />
±, dorsales 126, 504<br />
±, Druckabfall in kleinen Arterien 200<br />
Mesenterium dorsale 294<br />
Mesenterium ventrale 294<br />
Mesoappendix 299<br />
Mesocolon 295, 299f, 454<br />
Mesocolon sigmoideum 306, 315<br />
Mesocolon transversum 304, 310<br />
Mesoderm 8, 245, 319, 322, 458<br />
±, extraembryonales 558, 576f<br />
±, intermediäres 126<br />
±, intraembryonales 577<br />
±, paraxiales 126, 577, 582<br />
±, parietales 577<br />
±, viszerales 577<br />
Mesoderminduktion, Vier-Signal-Modell<br />
581<br />
Mesodermschicht, somatische 126<br />
Mesoduodenale 295<br />
Mesogastrium 295±297<br />
Mesogastrium dorsale 294, 302, 375<br />
Mesogastrium ventrale 302f<br />
Mesohepaticum 295<br />
Mesohepatocavale 296<br />
Mesohepatogastrium 296<br />
Mesonephros 458<br />
Mesopancreaticoduodenale 295<br />
Mesopharynx 240f, 243, 320f, 334<br />
±, Lage 241<br />
±, unverhorntes mehrschichtiges Plattenepithel<br />
241<br />
Mesosalpinx 299, 315, 537±539<br />
Mesosigmoideum 301, 313<br />
Mesothel 125, 253, 320, 539, 542<br />
Mesothelschicht, parietale 125<br />
±, viszerale 125<br />
Mesovar 299, 315, 532<br />
metabolic support 410<br />
metabolische Acidose 499, 501f<br />
±, Blutparameter 501<br />
±, kompensatorische Hyperventilation<br />
501<br />
metabolische Adaptation 433<br />
metabolische Aktivierung 361<br />
metabolische Alkalose 499, 501f<br />
±, Blutparameter 501<br />
±, Kompensation 501<br />
metabolische Autoregulation 211<br />
metabolische Dilatation 172<br />
metabolische Effizienz 405<br />
metabolische Stressantwort 409<br />
metabolische Vasoregulation 171<br />
metabolisches Syndrom 393<br />
Metaboliten 179, 210<br />
±, dilatatorische 211<br />
±, Transport 179<br />
Metabosensoren 227<br />
Metalloporphyrin 388<br />
Metallproteasen 187<br />
Metamerie 582<br />
Metamorphose, visköse 24f<br />
Metamyelocyten 10<br />
Metanephros 458<br />
Metaphase 513<br />
Metarteriolen 182, 201, 211<br />
±, präkapilläre 188<br />
± ±, Durchmesser 188<br />
± ±, Wanddicke 188<br />
Metastasen 188, 522<br />
Metastasierung 592<br />
±, lymphogene 39<br />
Methämoglobin 12, 274<br />
Methämoglobinbildner 274<br />
Methämoglobinbildung 276<br />
Methämoglobin-Reduktase 274<br />
Methionin 397, 500<br />
±, Abbau 500<br />
Methotrexat 413<br />
Methylenblau 18<br />
Methylierungszyklus 414<br />
Methylnicotinamid 414<br />
MHC (major histocompatibility<br />
complex) 57<br />
MHC-II-Proteine 21<br />
Micellen 391<br />
Michaelis-Raute 563<br />
Microplicae 326<br />
MIF 572<br />
Migration 18, 62<br />
±, Leukocyten 18<br />
Mikroangiopathien 96<br />
Mikrocytose 11, 13<br />
Mikrodeletionen, Y-Chromosom 519<br />
Mikrofibrillen 183<br />
Mikrogenie 331<br />
b 2-Mikroglobulin 7, 57, 328, 388<br />
±, erhöhlte Plasmakonzentration 7<br />
±, Vorkommen 328<br />
Mikrolithen 489<br />
Mikronährstoffe 393<br />
Mikroorganismen 68, 70, 74, 352<br />
±, Vernichtung durch Makrophagen 70<br />
Mikrostrombahn, koronare 172<br />
± ±, vasodilatatorische Mechanismen 172<br />
Mikrotubuli 22, 513f<br />
±, zirkuläre 25<br />
Mikrotubuli organisierendes Zentrum<br />
(MTOZ) 513<br />
Mikrovilli 91, 244f, 262f, 343, 349±351,<br />
366, 466<br />
±, Enterocyten 349<br />
Mikrozirkulation 4, 188f, 207, 213, 232,<br />
274<br />
±, Gefäûe 188f<br />
±, Hämatokrit 4<br />
±, Störungen 231, 274<br />
Teil C ± Register 639
640<br />
±, Stoffaustausch 213<br />
±, Versagen 232<br />
Miktion 486, 488f<br />
±, bewusste Steuerung 489<br />
±, reflektorische 490<br />
Miktionsreflex 488<br />
Miktionszentrum, pontines 489<br />
Milch, Ausschüttung 571<br />
Milchdrüse, Histologie 569<br />
Milchfette 345, 571<br />
±, Hydrolyse 345<br />
Milchgebiss 331<br />
Milchleiste 567<br />
Milchlinie 567<br />
Milchproteine 571<br />
Milchsäure 171, 291, 333, 498, 500, 546<br />
±, Vasodilatation 171<br />
Milchsäurebakterien 329<br />
Milchsäurebildung 287<br />
Milchstreifen 567<br />
Milchzähne 331<br />
Milz8, 12, 21, 36f, 39, 41f, 44f, 110, 132,<br />
190, 294f, 297±300, 302±305, 376, 400<br />
±, als Filter 42<br />
±, Aufbau 41<br />
±, Aufgabe 37<br />
±, autonome Innervation 110<br />
±, Durchblutung 42<br />
±, Einleitung von Immunantworten 41<br />
±, Erythrocytenabbau 41<br />
±, Funktionen 41<br />
±, Gefäûarchitektur 41<br />
±, geschlossener Kreislauf 41<br />
±, Gestalt 303<br />
±, Gewicht 400<br />
±, Lage 41<br />
±, Lagebeziehungen 303<br />
±, Lymphgefäûe 305<br />
±, Meso 299<br />
±, offener Kreislauf 41<br />
Milzhilum 305<br />
Milznische 303<br />
Milzpol 295<br />
Milzriss 42<br />
Milzstränge 41<br />
Minderwuchs, hypothalamohypophysärer<br />
100<br />
±, Schilddrüsenhormonmangel 99<br />
Mindestbedarf 492<br />
Mineralien 399<br />
Mineralocorticoide 93<br />
Mineralstoffe 393<br />
Minipille 560<br />
6- oder 12-Minuten-Gehstrecke 444<br />
Miosis 114<br />
MIS (müllerian inhibiting substance) 503<br />
missing self 69<br />
Mitinnervation, zentrale 226, 439<br />
± ±, Atemzentrum 440<br />
± ±, vegetative Neurone 439<br />
Mitochondrien 10, 12, 119, 146f, 167,<br />
272, 288, 343, 366f, 377, 407, 438f, 446,<br />
509, 514, 556<br />
±, Cristatyp 91, 350<br />
±, maternale Herkunft 556<br />
±, Tubulustyp 91<br />
Mitochondriendichte, Anstieg 446<br />
Mitose 511±513<br />
Mitralklappe 136, 144, 162<br />
±, Auskultationspunkt 162<br />
±, Verengung 136<br />
Mitteldarm 293, 318<br />
Mitteldruck, aortaler 170, 172<br />
±, arterieller 198, 200, 223<br />
Mittelhirn 118<br />
Mittellappen 132f<br />
Mittellinienkerne, thalamische 118<br />
Mittelohr 241, 319, 450<br />
±, Ausfall der Belüftung 241<br />
±, Druckausgleich 450<br />
MLC-Kinase 205<br />
MLC-Phosphatase 205<br />
Teil C ± Register<br />
M-Linie 146<br />
Mobilferrin 388<br />
Modellorganismen, Entwicklungsbiologie<br />
576<br />
Modulation 493<br />
Molaren 321, 333<br />
Molarität 492<br />
Moleküle, wasserlösliche 213<br />
± ±, Diffusionsfläche 213<br />
± ±, Diffusionswege 213<br />
Molybdän 395, 412<br />
±, empfohlene Zufuhr 395<br />
±, Funktion 395<br />
±, Mangelsymptome 395<br />
±, toxischer Bereich 395<br />
±, Vorkommen 395<br />
Monatszyklus 534<br />
Monoacylglycerine 379<br />
Monoamine, biogene 356<br />
Monoblasten 9<br />
Monocyten 8±10, 17, 19, 21, 33±35, 45,<br />
57, 73, 233, 251, 328, 368<br />
±, Bildungsort 45<br />
±, Cytokinbildung 21<br />
±, Differenzierung zu Makrophagen 21<br />
±, Funktion 21<br />
±, Funktionsort 45<br />
±, Granula 21<br />
±, Lebenserwartung 45<br />
±, Phagocytoseaktivität 21<br />
±, Struktur 21<br />
±, Zellzahl im Blut 45<br />
Monoglyceride 317<br />
Monoiodtyrosylreste (MIT) 88<br />
monoklonale Antikörper 54, 74, 76, 78<br />
±, Gewinnung 54<br />
Monooxygenasen, Reaktionen 361<br />
±, Unterklassen 361<br />
Monosaccharide 317, 388f<br />
±, Resorption 389<br />
Monosaccharidtransporter, hochaffine<br />
467<br />
±, Na + -gekoppelte 466<br />
Monosomie 514<br />
Mons pubis 297, 546<br />
Mons veneris 546<br />
Montgomery-Drüsen 568<br />
Morbidität, BMI 398<br />
Morbus Addison 93, 496<br />
Morbus Alzheimer 411<br />
Morbus Basedow, Symptome 90<br />
Morbus Bechterew 59<br />
Morbus Conn 91<br />
Morbus Crohn 396<br />
Morbus Cushing, Symptome 93<br />
Morbus haemolyticus neonatorum 16<br />
Morgagni-Hydatide 507, 537<br />
Morphogen 583<br />
Morphogenese 575<br />
morphogenetisches Feld 585<br />
Mortalität 398, 408<br />
±, BMI 398<br />
±, Kachexie 408<br />
Morula 556f, 576<br />
mos-Protein 513<br />
Motilin 95, 338, 341, 357<br />
±, Freisetzungsreiz 357<br />
±, Hauptwirkung 357<br />
±, Syntheseort 357<br />
Motivation, Blutglucosekonzentration<br />
447<br />
Motoneurone 109, 119<br />
±, enterisches Nervensystem (ENS) 109<br />
±, inhibitorische 107, 356<br />
± ±, Darm 107<br />
± ±, Plexus myentericus 356<br />
Motorik, orofaziale 118<br />
motorische Bahnsysteme 439<br />
motorische Einheiten 445f<br />
±, Rekrutierung 445<br />
motorische Endplatte 431<br />
motorische Hirnnervenkerne 118<br />
motorischer Kortex 222<br />
motorisches Lernen 447<br />
MPF (maturation promoting factor) 513,<br />
556<br />
a-MSH (a-Melanocyten stimulierendes<br />
Hormon) 87f, 403f<br />
g-MSH 87<br />
Mucine 325f, 328f, 341±343, 345, 351,<br />
354, 373, 377<br />
±, Molekülstruktur 328<br />
±, Sekretion 342, 351<br />
Mucopolysaccharide 489<br />
Mucosa 107, 190<br />
±, intestinale 397<br />
Mukoviszidose 248, 326, 378<br />
±, Ursache 248<br />
±, Verlauf 248f<br />
Müller-Gang 504±507<br />
Müller-Hügel 505<br />
Mumps 324<br />
Mundboden 321f<br />
±, Topographie 322<br />
Mundbodenmuskulatur 242<br />
Mundbucht 318<br />
Munddruck 265<br />
Mundhöhle 241, 317, 320±322, 334<br />
±, Gefäûversorgung 321<br />
±, Gliederung 321<br />
±, Innervation 321<br />
±, Lymphabfluss 321<br />
±, Topographie 322<br />
Mundschleimhaut 320, 333<br />
Muramidase 351<br />
Murein 328<br />
Murphy-Zeichen 303<br />
Muscarin 105<br />
muscarinische Acetylcholinrezeptoren<br />
106, 112, 175<br />
±, Effekt 106<br />
±, Lokalisation 106<br />
±, Mechanismus 106<br />
muscarinische Rezeptoren 105, 153<br />
±, Sinusknotenzellen 153<br />
Muscularis mucosae 107, 348<br />
Mm. arrectores pilorum 114<br />
Mm. arytaenoidei 239f<br />
M. buccinator 238, 321, 324<br />
±, Funktion 321<br />
M. bulbocavernosus 312<br />
M. bulbospongiosus 121, 312, 528, 530,<br />
545, 547<br />
M. ciliaris 112, 114<br />
±, autonome Innervation 112<br />
M. coccygeus 313<br />
M. constrictor pharyngis inferior 240,<br />
242f<br />
±, Ansatz242<br />
±, Funktion 242<br />
±, Ursprung 242<br />
M. constrictor pharyngis medius 240, 242<br />
±, Ansatz242<br />
±, Funktion 242<br />
±, Ursprung 242<br />
M. constrictor pharyngis superior 240,<br />
242, 321<br />
±, Ansatz242<br />
±, Funktion 242<br />
±, Ursprung 242<br />
M. constrictor pupillae, autonome<br />
Innervation 112<br />
Mm. constrictores pharyngis 242, 335f<br />
M. cremaster 522f<br />
M. cricoarytaenoideus posterior 240<br />
M. detrusor 119, 121f<br />
M. detrusor vesicae 486, 488f<br />
M. digastricus 240, 336<br />
M. dilatator pupillae 111f, 114<br />
±, Ausfall 114<br />
±, autonome Innervation 112<br />
M. erector spinae 309f<br />
M. frontalis 319<br />
M. genioglossus 322, 324
M. geniohyoideus 239, 321f, 324, 330,<br />
336<br />
M. hyoglossus 243, 322, 336<br />
M. iliacus 300, 314<br />
M. iliopsoas 297<br />
Mm. intercartilaginei 252<br />
Mm. intercostales externi 252, 285, 309<br />
Mm. intercostales interni 252, 285<br />
M. ischiocavernosus 122, 312, 527, 547<br />
±, Kontraktion 527<br />
M. latissimus dorsi 130, 253, 297, 309<br />
M. levator ani 311±314, 487, 545<br />
M. levator costae 309<br />
M. levator palpebrae superioris 114<br />
M. levator veli palatini 240±242, 336<br />
M. longitudinalis inferior 322<br />
M. longus colli 136<br />
M. masseter 319, 323f, 330<br />
M. mylohyoideus 239, 242, 322, 330, 336<br />
M. obliquus abdominis 298<br />
M. obliquus externus abdominis 130,<br />
297f, 300f, 309, 522<br />
M. obliquus internus abdominis 297f,<br />
300f, 309, 522<br />
M. obturatorius internus 300, 310, 312,<br />
532<br />
M. omohyoideus 330<br />
M. orbicularis oris 239, 321<br />
M. palatoglossus 243, 322, 334±336<br />
M. palatopharyngeus 240, 242, 322,<br />
334±336<br />
±, Ansatz 242<br />
±, Funktion 242<br />
±, Ursprung 242<br />
Mm. papillares 140, 143<br />
M. pectoralis major 567<br />
Mm. perinei 312<br />
M. piriformis 310, 314<br />
M. psoas 308, 454<br />
M. psoas major 129, 293, 297, 306, 309,<br />
314<br />
M. psoas minor 297<br />
M. pterygoideus lateralis 330<br />
M. pterygoideus medialis 240, 330<br />
M. pubovesicalis 487<br />
M. quadratus lumborum 129, 297, 308f,<br />
454<br />
M. quadriceps 437<br />
M. rectovesicalis 487<br />
M. rectus abdominis 135, 297, 300<br />
M. retractor uvulae 487<br />
M. salpingopharyngeus 240±242, 335<br />
±, Ansatz 242<br />
±, Funktion 242<br />
±, Ursprung 242<br />
Mm. scaleni 128, 252<br />
M. scalenus anterior 128, 132, 135, 137<br />
M. scalenus medius 135<br />
Mm. serrati posteriores inferiores 252<br />
Mm. serrati posteriores superiores 252<br />
M. serratus posterior 130<br />
M. sphincter ampullae hepatopancreaticae<br />
372<br />
M. sphincter ani externus 121, 311±313,<br />
383, 533, 546<br />
±, Anteile 383<br />
±, Entspannung 383<br />
±, quergestreifte Muskulatur 383<br />
M. sphincter ani internus 121, 313, 383<br />
±, Dauertonus 383<br />
±, glatte Muskelfasern 383<br />
±, Relaxation 383<br />
M. sphincter ductus choledochi 372<br />
M. sphincter externus 122<br />
M. sphincter internus 122<br />
M. sphincter pupillae 114<br />
M. sphincter pyloricus 302, 340<br />
M. sphincter urethrae externus 121, 487,<br />
489<br />
±, willkürliche Kontrolle 121<br />
M. sphincter urethrae internus 121, 487,<br />
489<br />
M. sternocleidomastoideus 252<br />
M. sternohyoideus 330<br />
M. styloglossus 243, 322, 336<br />
M. stylohyoideus 240, 242, 330<br />
M. stylopharyngeus 240, 242, 335<br />
±, Ansatz 242<br />
±, Funktion 242<br />
±, Ursprung 242<br />
M. subclavius 129<br />
M. subcostalis 252<br />
M. suspensorius duodeni 299<br />
M. tarsalis 111f, 114<br />
±, autonome Innervation 112<br />
M. temporalis 319, 330<br />
M. tensor veli palatini 121, 242, 336<br />
M. thyrohyoideus 322, 330, 336<br />
M. trachealis 245<br />
Mm. transversi perinei 312f<br />
M. transversus abdominis 130, 297f, 301,<br />
309<br />
M. transversus linguae 243, 336<br />
M. transversus perinei profundus 487, 545<br />
M. transversus thoracis 130, 252<br />
Muskelarbeit unter thermischer Belastung<br />
231<br />
Muskelarbeit 221, 226, 437<br />
±, Blutdruckanstieg 226<br />
Muskelarbeit, dynamische 226<br />
Muskelarbeit, maximale 287<br />
Muskelarbeit, statische 211, 226<br />
Muskelatrophie 409<br />
Muskelaufbau 447<br />
Muskelbündel, akzessorische 240<br />
Muskeleiweiû 409<br />
±, Abbau 409<br />
Muskelfasern 168, 438f, 443, 448<br />
±, äuûere Arbeit 168<br />
±, Energiestoffwechsel 438<br />
±, glatte 192<br />
±, Ionengleichgewicht 443<br />
±, Kapillarisierung 439<br />
±, Mikroläsionen 448<br />
±, myokardiale 168<br />
± ±, Kraftentwicklung 168<br />
Muskelfasertypen, Einsatz 438<br />
Muskelgefäûe, Mehrdurchblutung 226<br />
Muskelgewebe, Zerstörung 28<br />
Muskelglycogen 439, 447<br />
±, Einsparung 439<br />
±, Mangel 447<br />
Muskelglycogenabbau, Steigerung 439<br />
Muskelglycogenspeicher, Entleerung 441<br />
Muskelkater 447f<br />
Muskelkontraktion 416, 437<br />
±, isometrische 202<br />
±, Störungen 416<br />
±, unkoordinierte 434<br />
Muskelkrämpfe, Elektrolytstörungen 447<br />
Muskellähmung 227<br />
Muskelmasse 398, 404f, 437f, 465<br />
±, Abnahme 405<br />
±, Alter 438<br />
±, Definition 398<br />
±, Frauen 437<br />
±, Männer 438<br />
±, Veränderungen bei Gewichtsverlust<br />
404<br />
±, Verlust 409<br />
Muskeln 45, 96, 99, 200, 216, 402, 496<br />
±, arbeitende 290, 432<br />
± ±, Sauerstoffverbrauch 290<br />
±, Druckabfall in kleinen Arterien 200<br />
±, Entzündungen 45<br />
±, exspiratorische 252<br />
±, hydrostatischer Druck 216<br />
±, inspiratorische 252<br />
±, quergestreifte 204<br />
± ±, Myosin-ATPase 204<br />
Muskelparalyse 496<br />
Muskelpumpe 203<br />
Muskelquerschnitt 445f<br />
±, Erhöhung 446<br />
Muskelrelaxantien 434<br />
Muskelspindeln 227, 445<br />
Muskelstoffwechsel 402<br />
Muskelübersäuerung 439, 443<br />
Muskelzellen 189, 441, 588<br />
±, Determination 589<br />
±, Differenzierung 589<br />
±, Entwicklung 588<br />
±, glatte 26, 105±107, 111, 181, 183, 186,<br />
188, 191, 207, 320, 347, 350, 353, 485,<br />
520<br />
± ±, Darmwand 347<br />
± ±, Hyperpolarisation 207<br />
± ±, Spannungszustand 181<br />
± ±, TF-Bildung 26<br />
± ±, Zellkontakte 181<br />
Muskulatur 107, 119, 187, 217, 232, 399f,<br />
439f, 446<br />
±, Anteil an der FFM 400<br />
±, Ausdauertraining 446<br />
±, BCM 399<br />
±, Durchblutung 439<br />
±, Energieverbrauch 400<br />
±, Gewicht 400<br />
±, glatte 69, 105, 182, 204, 206±208, 211,<br />
236, 244, 249<br />
± ±, Arteriolen 207<br />
± ±, Dauerkontraktionen 204<br />
± ±, Gastrointestinaltrakt 105<br />
± ±, Hohlorgane 105<br />
± ±, Kontraktion 69<br />
± ±, Myosin-ATPase 204<br />
± ±, Tonus 204<br />
± ±, Vasodilatatoren 206<br />
±, Neukapillarisierung 187<br />
±, oropharyngeale 286<br />
±, quergestreifte 437f<br />
±, Relaxation 107<br />
±, Sauerstoffverbrauch 440<br />
±, spezifische Durchblutung 217<br />
±, sympathische Vasokonstriktion 232<br />
±, Temperatursteigerung 439<br />
±, Vasodilatation 439<br />
±, Wirkungsgrad 440f<br />
Musterbildung 575<br />
Mutationen, somatische 53<br />
Mutterbänder 540<br />
Muttermilch 570f<br />
Muttermund 540<br />
Mycobacterium tuberculosis 77<br />
Mycobacterium-tuberculosis-Antigene 73<br />
Mycobakterien 72<br />
Mydriasis 112<br />
Myelin, tubuläres 245, 262f<br />
Myeloblasten 8±10<br />
Myelocyten 10<br />
Myelocyten, basophile 9<br />
±, eosinophile 9<br />
myeloische Entwicklung 34<br />
myeloische Vorläuferzellen 10, 35<br />
Myelom 201<br />
Myelomzellen 54<br />
Myeloperoxidase 18, 22<br />
Myelose, funikuläre 413<br />
Myoblasten 125, 588<br />
myoendotheliale Junctions 181<br />
Myoepithelzellen 85, 324, 327, 569<br />
±, Kontraktion 327<br />
Myofibrillen 146f, 150, 164, 445<br />
±, Calciumsensitivität 150, 164<br />
±, Kontraktion 147<br />
±, Sarkomerenstruktur 147<br />
Myofibrillenapparat, Relaxation 151<br />
Myofibroblasten 183, 350, 353, 368<br />
myogene Autoregulation 463<br />
myogene Dilatation 172<br />
myogene Konstriktion 212, 218<br />
myogene Kontraktion 208<br />
myogene Vasokonstriktion 206, 209<br />
myogene Vasoregulation 171<br />
myogener Autoregulationsbereich 464<br />
myogener Tonus 208<br />
Teil C ± Register 641
642<br />
Myoglobin 221, 269±272, 288, 290f, 388,<br />
395, 443<br />
±, Sauerstoffaffinität 271<br />
±, Oxygenierung 269<br />
±, Sauerstoffbindungskurve 270<br />
±, Sauerstoffspeicher 221<br />
Myokard142, 144, 146, 155f, 169, 170,<br />
175, 200, 210, 232, 497<br />
±, anaerobes 166<br />
± ±, Ansäuerung 166<br />
±, Autoregulationsgrenze 232<br />
±, degenerative Veränderungen 497<br />
±, Durchblutung 210<br />
±, Elektrostimulation 155<br />
±, Erregungsfront 156<br />
± ±, Herzfrequenz 170<br />
±, insuffizientes 168<br />
±, präferentielle Durchblutung 232<br />
±, Sauerstoffbedarf 169<br />
±, sensorische Nervenfasern 175<br />
±, Störungen 290<br />
±, Ultrastruktur 146<br />
±, ventrikuläres 154<br />
± ±, Dauer von Aktionspotentialen 154<br />
Myokarddepolarisation, homogene 155<br />
myokardiale b-Adrenorezeptoren, Antagonisten<br />
155<br />
myokardiale Inotropie 168<br />
myokardiale Muskelfasern, Kraftentwicklung<br />
168<br />
Myokardinfarkt 169, 175±177<br />
±, EKG 169<br />
Myokardischämie 169, 175<br />
myokardprotektive Lösungen, Wirkprinzipien<br />
150<br />
Myokardzellen 156<br />
±, Schädigung 175<br />
Myometrium 538, 541f, 548, 556, 559<br />
Myopathie 396<br />
Myosin 147, 205, 350<br />
±, leichte Kette 205<br />
±, Phosphorylierungsstatus 205<br />
Myosin-ATPase 167, 204<br />
±, glatte Muskulatur 204<br />
±, quergestreifter Muskel 204<br />
Myosinfilamente 24, 214, 446<br />
Myosinketten, leichte 206<br />
±, Phosphorylierung 206<br />
Myosin-Leichte-Ketten-Kinase 205<br />
Myosin-Leichte-Ketten-Phosphatase 206<br />
Myosin-Phosphatase 206f<br />
Myotom 582<br />
Myxödeme 89<br />
M-Zellen 37, 42f, 351±353<br />
±, Antigenaufnahme 42<br />
Na<br />
N+ -Ca 2+ -Austauscher 149, 151, 166, 286<br />
3Na + -Ca 2+ -Austauscher 387<br />
Na + -Cl ± -Cotransport 472, 477<br />
±, Hemmung 477<br />
Na + -Cl ± -Cotransporter 484<br />
Na + -Cotransportsystem 368<br />
Na + -Dicarboxylat-Cotransporter 468<br />
Na + -gekoppelte Aminosäuretransporter<br />
466<br />
Na + -gekoppelte Monosaccharidtransporter<br />
466<br />
Na + -gekoppelte Säureaniontransporter<br />
466<br />
Na + -gekoppelter Dicarboxylattransporter<br />
469<br />
Na + -gekoppelter Iodidtransport, aktiver<br />
88<br />
Na + -Glucose-Cotransporter 386f<br />
Na + -H + -Antiport 469, 483f, 498<br />
Na + -H + -Austausch 467, 500<br />
Na + -H + -Austauscher 286, 343, 354, 373,<br />
377, 379f, 386f, 466f, 483, 520f<br />
Na + ±<br />
-HCO3 -Austauscher 498<br />
Na + ±<br />
-HCO3 -Cotransportsysteme 498<br />
Teil C ± Register<br />
Na + -K + -2Cl ± -Cotransporter 326, 354, 378,<br />
384, 470f, 476f, 484<br />
±, Hemmung 477<br />
Na + -K + -ATPase 148, 326f, 343, 368f, 373,<br />
377f, 380, 386f, 443, 466f, 471, 474, 492,<br />
496<br />
±, basolaterale 497<br />
±, sarkolemmale 166<br />
± ±, Hemmung 166<br />
±, Stimulation 496<br />
3Na + -2K + -ATPase 386<br />
Na + -K + -Pumpe 379, 472<br />
Na + -Monocarboxylat-Cotransporter 468<br />
Na + -Phosphat-Cotransporter 468, 483<br />
2Na + -Phosphat-Symporter 387<br />
Na + -Symporter 369<br />
Nabel 297, 299, 314, 486<br />
Nabelarterien 228, 561<br />
Nabelbruch, physiologischer 293<br />
Nabelring 577<br />
Nabelschnur 228, 559, 561<br />
±, Unterbindung 228<br />
Nabelschnurblut, Stammzellen 565<br />
Nabelschnurvorfall 562<br />
Nabelvenen 187, 228, 365, 561<br />
Nachgeburt 565<br />
Nachgeburtsphase 565<br />
Nachgeburtswehen 565<br />
Nachlast 164, 172, 176, 218<br />
±, Erhöhung 176<br />
±, Schlagvolumen 172<br />
Nachniere 458f, 488<br />
±, Aszensus 459<br />
±, Differenzierung 459<br />
Nachtblindheit 394f, 415<br />
Nachweisverfahren, immunserologische<br />
75<br />
Nachweisverfahren, serologische 74<br />
NaCl, passive Diffusion 470<br />
NaCl-Ausscheidung 481f<br />
±, Regulation 481f<br />
NaCl-Konzentration 471, 475<br />
±, Tubulusflüssigkeit 471<br />
NaCl-Mindestbedarf 495<br />
NaCl-Resorption 326f, 470, 476f<br />
±, Hemmung 477<br />
NaCl-Transport 476<br />
NAD + 394, 413<br />
NADH 167<br />
NADH/NAD + -Verhältnis 166<br />
NADP + 394, 413<br />
NADPH/H + 12, 361<br />
NADPH-Oxidase 19f<br />
Nageldeformation 396<br />
Nährstoffbedarf 394±396<br />
Nährstoffbilanz 402f<br />
±, postprandiale 402<br />
Nährstoffe 5, 179, 393, 396, 402<br />
±, basaler Bedarf 396<br />
±, Diffusion 179<br />
±, essentielle 394±397, 410<br />
± ±, Funktionen 394±396<br />
± ±, Referenzwerte 394±396<br />
± ±, Vorkommen 394±396<br />
± ±, Zufuhr 397<br />
±, minimaler Bedarf 393<br />
±, nutritiver Bedarf 393, 396<br />
±, Partitionierung 402<br />
±, Speicherbedarf 393<br />
±, therapeutischer Bedarf 396<br />
±, toxische Bereiche 396<br />
±, Transport 179<br />
Nährstoffmangel 394±396<br />
Nährstoffresorption 388<br />
Nährstoffzufuhr, Empfehlungen 396<br />
±, Referenzwerte 393<br />
Nahrungsaufnahme 116, 118, 227, 327,<br />
346, 403, 405f<br />
±, Einflussgröûen 403<br />
±, Magensaftsekretion 346<br />
±, reflektorische Steuerung 118<br />
±, Regulation 403<br />
±, Speichelfluss 327<br />
±, Stimulation 406<br />
Nahrungsbestandteile, Resorption 349<br />
Nahrungsfette, Speicherung 401<br />
Nahrungsglycoside 408<br />
Nahrungskarenz, respiratorischer<br />
Quotient 405<br />
Nahrungstransport 335<br />
Nahrungszufuhr, Erhöhung 222<br />
Narben 157<br />
±, bindegewebige 169<br />
Naris 235, 239<br />
Narkosegase 213<br />
Narkotika 448<br />
Nase 235, 237f<br />
±, Aufgaben 235<br />
±, äuûere 235<br />
±, Gefäûe 237f<br />
±, Innervation 237<br />
±, Lymphabfluss 238<br />
±, verstopfte 237<br />
Nasenatmung 241<br />
Nasenbluten 237<br />
Nasenflügel 235<br />
Nasengänge 236<br />
Nasenhöhle 235±238, 241<br />
Nasenlöcher 235<br />
Nasenmuscheln 236f<br />
Nasennebenhöhlen 238, 241<br />
±, Entwicklung 238<br />
±, Lymphbahnen 241<br />
Nasenrücken 235<br />
Nasenscheidewand 235<br />
Nasenschleimhaut 237, 286<br />
±, Innervation 237<br />
Nasenseptum 236<br />
Nasenvorhof 235<br />
Nasenwurzel 235<br />
Nasopharynx 236, 321<br />
±, Wandaufbau 236<br />
Nationaler Gesundheits-Survey 398<br />
Natrium 4, 399, 465f, 492<br />
±, Ausscheidung 99, 173, 465<br />
± ±, Erhöhung 99<br />
± ±, Stimulation 173<br />
±, glomeruläre Filtration 465<br />
±, Plasmakonzentration 492<br />
±, transmembranäre Konzentrationsgradienten<br />
466<br />
±, tubuläre Resorption 465<br />
±, tubuläre Sekretion 465<br />
Natriumausscheidung, renale 494f<br />
Natriumbestand494f<br />
±, Kontrolle 495<br />
±, Normalisierung 495<br />
Natriumeinstrom 147f<br />
Natriumgleichgewichtspotential 148<br />
Natriumhaushalt, Extrazellulärvolumen<br />
494<br />
Natriumkanäle 149, 387, 474, 477, 484<br />
±, amiloridhemmbare 382<br />
±, Hemmung 477<br />
±, spannungsabhängige 147<br />
Natriumkonzentration, extrazelluläre 493<br />
±, intrazelluläre 492<br />
Natriumleitfähigkeit 148<br />
Natriummangel 495f<br />
±, Wasserentzug 496<br />
Natriumpermeabilität 492<br />
±, im Nervensystem 411<br />
Natriumplasmakonzentration,<br />
¾nderungen 494<br />
Natriumpumpen 148<br />
Natriumresorption 386f, 466f, 470, 472,<br />
474, 479, 481f<br />
±, Darm 496<br />
±, Dünndarm 387<br />
±, Kolon 387<br />
±, renale 494<br />
±, tubuläre 478, 495<br />
Natriumrückresorption 91, 98, 224<br />
±, Erhöhung 91
Natriumtransport, aktiver 384, 386<br />
±, Energiebedarf 478<br />
Natriumüberschuss 495<br />
Natriumverluste, Schweiû 495<br />
Natriurese 224, 477, 482<br />
natürliche Killerzellen 34<br />
Nebenhoden 121f, 505, 509, 519f, 522,<br />
525<br />
±, Caput 520<br />
±, Cauda 520<br />
±, Corpus 520<br />
±, Histologie 520<br />
±, Innervation 522<br />
±, pH-Wert der Lumenflüssigkeit 520<br />
±, sympathische Innervation 122<br />
Nebenhodengang 519f<br />
Nebenhodenkopf 520<br />
Nebenmilzen 41<br />
Nebennieren 83, 90, 92, 110, 113,132,<br />
294, 300, 302, 305, 308±310, 411, 454<br />
±, autonome Innervation 110, 113<br />
±, Blutversorgung 90<br />
±, Gefäûversorgung 308<br />
±, Gestalt 310<br />
±, Lage 90, 308<br />
±, Lagebeziehungen 310<br />
±, Lymphgefäûe 90<br />
±, Unterbrechung des Blutabflusses 90<br />
Nebennierenmark 90, 92±95, 104f, 109,<br />
119, 149, 171, 175, 219, 233, 439<br />
±, Catecholaminsynthese 93<br />
±, chromaffine Zellen 105<br />
±, neuroendokrine chromaffine Zellen<br />
104<br />
±, Tumoren 233<br />
Nebennierenrinde 20, 85f, 90f, 93f, 98,<br />
224, 479, 496<br />
±, Schichten 91<br />
±, Steroidhormone 91<br />
±, Tumoren 93<br />
Nebenschilddrüsen 83, 90, 96f, 483<br />
±, Aufbau 90<br />
±, Entfernung 90<br />
±, Hauptzellen 96<br />
±, Lage 90<br />
Nebenzellen 342±345<br />
±, Schleimsekretion 345<br />
negative Chronotropie 153<br />
negative Dromotropie 154<br />
negative Inotropie 173<br />
negative Rückkopplungsschleife 21<br />
negativer Feedback-Mechanismus,<br />
Barosensorenreflex 220<br />
negativer Rückkopplungsmechanismus<br />
82, 89, 91, 99, 434<br />
±, Cortisolkonzentration 91<br />
±, Fieberentstehung 434<br />
±, hypothalamisch-hypophysäres System<br />
82<br />
±, Schilddrüsenhormonproduktion 89<br />
±, Somatotropin (SHT) 99<br />
negativer Venendruck 192<br />
Nematoden 217<br />
Neoantigene, Spermien 515<br />
Nephelometrie 75<br />
Nephronanlagen, Differenzierung 459<br />
Nephrone 457, 459, 475<br />
±, distale 459<br />
±, Gesamtlänge 458<br />
±, midkortikale 475<br />
±, oberflächliche 475<br />
±, proximale 457, 471<br />
± ±, Salzresorptionskapazität 471<br />
±, Zahl457<br />
nephrotisches Syndrom 453, 495<br />
Nernst-Gleichung 147f<br />
Nerven, somatomotorische 431<br />
± ±, Temperaturregulation 431<br />
Nervenbahnen 487<br />
Nervenendigungen 357<br />
±, freie 115, 323<br />
±, korpuskuläre 323<br />
±, sympathische 192<br />
± ±, Venenwand 192<br />
Nervenfasern, sympathische 181, 202,<br />
206, 230, 463<br />
± ±, juxtaglomerulärer Apparat 463<br />
± ±, Venenwand 202<br />
±, vegetative 522<br />
Nervensystem 79, 83<br />
±, afferenter Anteil115<br />
±, autonomes (ANS) 103±106, 108, 115f,<br />
174<br />
±, efferenter Anteil108<br />
±, Efferenzen 104<br />
±, enterischer Anteil103<br />
±, enterisches (ENS) 107, 109, 336f, 355,<br />
382f<br />
± ±, extrinsische und intrinsische<br />
Innervation 107<br />
± ±, exzitatorisches Neurone 107<br />
± ±, Motoneurone 109<br />
±, Entwicklung aus der Neuralleiste 104<br />
±, Entwicklungsstörungen 105<br />
±, Gastrointestinaltrakt 103<br />
±, Gliederung 103<br />
±, intramurales 353<br />
±, Neuromodulatoren 105<br />
±, Neurotransmitter 105<br />
±, parasympathischer Anteil103<br />
±, parasympathisches 104<br />
± ±, cholinerge Neurone 104<br />
±, peripherer Teil103<br />
±, peripheres 103±105<br />
± ±, Ganglien 104<br />
± ±, sensible Neurone 105<br />
±, Rezeptoren 106<br />
±, somatisches 116<br />
± ±, Steuerung 116<br />
±, Steuerung 116<br />
±, Stresssituationen 103<br />
±, sympathischer Anteil103<br />
±, sympathisches 104, 119, 182, 218, 401,<br />
403f, 406, 431<br />
± ±, catecholaminerge 104<br />
± ±, Durchblutungsregulation 218<br />
± ±, Stimulation 119<br />
± ±, Temperaturregulation 431<br />
±, Synapsenmorphologie 105<br />
±, Transmitter 106<br />
±, vegetatives 103, 267, 348, 356, 382<br />
±, zentraler Anteil 103, 116<br />
±, zentrales (ZNS) 103, 108, 115, 189, 494<br />
± ±, lebensbedrohliche Volumenänderung<br />
494<br />
± ±, viszerale Afferenzen 115<br />
Nervenzellen 441<br />
N. alveolaris inferior 334<br />
N. auriculotemporalis 324, 327<br />
Nn. cardiaci 134, 223<br />
N. cardiacus inferior 174<br />
N. cardiacus medius 174<br />
N. cardiacus superior 174<br />
Nn. carotici 324<br />
Nn. cervicales 331, 335f<br />
Nn. ciliares breves 114<br />
N. cutaneus femoris lateralis 309<br />
N. dorsalis clitoridis 549<br />
N. dorsalis penis 529<br />
Nn. erigentes 529f, 554<br />
Nn. ethmoidales 237, 239<br />
N. facialis (VII) 104, 108f, 321, 324, 327,<br />
330f, 335<br />
N. femoralis 297, 314<br />
N. genitofemoralis 309, 523<br />
N. glossopharyngeus (IX) 104, 108f, 115f,<br />
119f, 219, 241f, 286, 321, 323, 327, 335f<br />
N. hypogastricus 114, 121, 311f<br />
N. hypoglossus (XII) 116, 323, 335f<br />
N. iliohypogastricus 308f<br />
N. ilioinguinalis 308f<br />
N. infraorbitalis 333<br />
Nn. intercostales externi 285<br />
Nn. intercostales 128, 254<br />
N. intermedius 114, 321, 323<br />
Nn. labiales 549<br />
N. laryngeus recurrens 87, 134±136, 336,<br />
338<br />
N. laryngeus superior 240, 242f, 336, 338<br />
N. lingualis 323, 327, 334<br />
N. mandibularis (V3) 121, 327, 330, 334<br />
N. massetericus 330<br />
N. maxillaris (V2) 237f, 333<br />
±, Rami nasales 237<br />
N. mylohyoideus 330, 336<br />
Nn. nasales posteriores 239<br />
N. nasociliaris 239<br />
N. nasopalatinus 333<br />
N. obturatorius 300, 311, 314<br />
N. oculomotorius (III) 104, 108f<br />
N. olfactorius (I) 238<br />
N. ophthalmicus (V1) 237, 239<br />
Nn. palatini 324<br />
N. palatinus major 238, 333<br />
Nn. pelvini 114<br />
Nn. perineales 549<br />
N. petrosus major 324<br />
N. petrosus minor 324<br />
N. petrosus profundus 324<br />
N. phrenicus 119, 125f, 128±130, 134±137,<br />
143, 254, 285, 364<br />
±, Ramus phrenicoabdominalis 129f<br />
±, Verlauf 137<br />
N. pterygoideus lateralis 330<br />
N. pterygoideus medialis 330<br />
N. pudendus 121f, 300, 312, 314, 487,<br />
530, 549<br />
N. recurrens 128, 132, 174<br />
N. spinalis 104<br />
Nn. splanchnici pelvini 114, 121f, 311,<br />
487, 549<br />
Nn. splanchnici sacrales 114, 121, 312<br />
Nn. splanchnici 107, 115, 129f, 132, 135,<br />
137, 309, 364<br />
±, Verlauf 137<br />
N. splanchnicus major 109, 128, 136<br />
N. splanchnicus minor 108f, 128, 455<br />
N. subcostalis 308<br />
N. sympathicus 174<br />
Nn. temporales profundi 330<br />
N. trigeminus (V) 321, 323, 331, 335, 430<br />
N. tympanicus 327<br />
N. vagus (X) 87, 107±109, 114±116, 118f,<br />
127±129, 132, 134±136, 153f, 174f, 219f,<br />
223, 242, 281, 286, 306, 321, 323, 335f,<br />
338, 340, 344, 346, 354, 380<br />
±, Rami bronchiales 132<br />
±, Rami cardiaci 174<br />
±, Verlauf 136<br />
Nettofiltration 215, 232<br />
Nettoresorption 215<br />
Neugeborenenerythroblastose 14<br />
Neugeborenenhypothyreose 89<br />
Neugeborenenikterus 567<br />
Neugeborenes 141, 431, 566f<br />
±, Ausgleich der Wärmebilanz 431<br />
±, Auskühlung 431<br />
±, autonome Temperaturregulation 431<br />
±, Herzfehler 141<br />
±, Umstellungsreaktionen 566f<br />
Neukapillarisierung, Muskulatur 187<br />
Neuralinduktion 581<br />
Neuralleiste 87, 90, 104f<br />
±, sakrale 104<br />
±, thorakolumbale 104<br />
Neuralleistenzellen 589<br />
±, Derivate 590<br />
±, Wanderung 590<br />
Neuralrinne 126<br />
Neuralrohr 104, 126, 296<br />
Neuralrohrdefekte 394<br />
Neuritis 412<br />
neuroendokrine chromaffine Zellen,<br />
Nebennierenmark 104<br />
neuroendokrine Hormone, a-Amidierung<br />
411<br />
TeilC ± Register 643
644<br />
neuroendokrine Reaktionen 431<br />
neuroendokrine Regelkreise, Appetit 403<br />
±, Stoffwechsel 403<br />
neuroendokrine Zellen 81, 83, 95, 243,<br />
526<br />
neuroendokrines System, diffuses<br />
(DNES) 95<br />
± ±, peripherer Anteil 95<br />
± ±, Zelltypen 95<br />
± ±, zentraler Anteil 95<br />
neuroepitheliale Körperchen 244<br />
neurogene Spontanaktivität 111<br />
neurogene Spontanaktivität 111<br />
Neurogenin-Gene 375<br />
Neurohypophyse 81, 83±85, 224, 474, 483<br />
neuroinsulärer Komplex 94<br />
neurologische Störungen 394, 416<br />
Neuromodulatoren 105±107<br />
±, ANS 105<br />
±, Wirkungen 107<br />
neuromuskuläre Erregbarkeit 502<br />
neuromuskuläre Koordination,<br />
Verbesserung 446<br />
Neurone 411<br />
±, chemorezeptive 117<br />
±, cholinerge 103f<br />
± ±, parasympathisches Nervensystem<br />
104<br />
±, enterische 107, 109<br />
±, exspiratorische 285f<br />
±, exzitatorische 107<br />
± ±, enterisches Nervensystem 107<br />
±, Hormon bildende parvozelluläre 83<br />
±, hypothalamische thermoregulatorische<br />
230<br />
± ±, Sympathikotonus 230<br />
±, inspiratorische 222, 285f<br />
±, kardiovaskuläre 117<br />
±, magnozelluläre 83, 85<br />
±, parasympathische vasodilatatorische<br />
106f<br />
±, parasympathische 105, 107, 118<br />
± ±, cholinerge 105<br />
±, parvozelluläre 118<br />
±, postganglionäre parasympathische<br />
109, 111<br />
± ±, Erfolgsorgane 111<br />
± ±, Konvergenz 111<br />
± ±, Lokalisation 109<br />
±, postganglionäre sympathische 108, 111<br />
± ±, Erfolgsorgane 111<br />
±, postganglionäre 103, 109<br />
± ±, sakraler Parasympathicus 109<br />
±, postinspiratorische 285<br />
±, präganglionäre 103, 108<br />
± ±, Parasympathikus 108<br />
± ±, Sympathikus 108<br />
± ±, Viszeromotorik 108<br />
±, pseudounipolare 115<br />
±, respiratorische 284<br />
±, sensible 105<br />
± ±, peripheres ANS 105<br />
±, serotonerge 118<br />
±, sympathische 105, 107<br />
± ±, cholinerge 105<br />
± ±, noradrenerge 105<br />
± ±, Schweiûdrüsen 107<br />
±, vegetative 439<br />
± ±, zentrale Mitinnervation 439<br />
±, viszeromotorische 103<br />
±, viszerosensible 103, 111, 115<br />
± ±, Lokalisation 115<br />
Neuropathie, funikuläre 394<br />
Neuropathien 96, 395, 412<br />
±, periphere 394<br />
neuropathische Störungen 414<br />
Neuropeptid Y (NPY) 106f, 174, 218, 357,<br />
403f<br />
±, Freisetzungsreiz 357<br />
±, Funktion 404<br />
±, Syntheseort 357<br />
±, Wirkungen 107, 174<br />
Teil C ± Register<br />
Neuropeptide<br />
403<br />
93, 103, 107±109, 357, 401,<br />
±, Gastrointestinaltrakt 357<br />
Neurophile 10<br />
Neurophysin 85<br />
neurosekretorische Vesikel 85<br />
neurosekretorische Zellen, mechanosensitive<br />
Kationenkanäle 493<br />
Neurotensin 347, 354, 357, 364, 403<br />
±, Freisetzungsreiz 357<br />
±, Hauptwirkung 357<br />
±, Syntheseort 357<br />
Neurotransmitter 83, 104±106, 354, 552<br />
±, ANS 105<br />
Neurotransmitterkonzentrationen 447<br />
neurovegetative Störungen 119<br />
Neutronenaktivierung 399<br />
Neutropenie 395<br />
Neutrophile 9, 73<br />
±, segmentkernige 8, 18<br />
neutrophile Granulocyten<br />
35, 67, 267<br />
10, 18f, 31, 33,<br />
±, anaerobe Glycolyse 18<br />
±, Kernfasern 18<br />
±, Lebenszyklus 18<br />
±, Phagocytose 18f<br />
±, Struktur 18<br />
neutrophile Leukocyten 572<br />
Neutrophilenpopulation, Linksverschiebung<br />
18f<br />
Nexus 105, 146f, 368, 376, 466<br />
NGF (nerve growth factor) 329<br />
Niacin 394, 397, 413f<br />
±, Bedarf 413<br />
±, biologische Aufgaben 413<br />
±, Chemie 413<br />
±, empfohlene Zufuhr 394<br />
±, Funktion 394<br />
±, Mangelsymptome 394<br />
±, Resorption 413<br />
±, toxischer Bereich 394<br />
±, Überdosierung 414<br />
±, Vorkommen 394, 413<br />
Niacinmangel 412f<br />
±, Symptome 413f<br />
Nicht-Eisen-Hämprotein 361<br />
Nicht-Hydrogencarbonatpuffer 278, 500f<br />
nicht-kovalente Wechselwirkungen 48<br />
Nickel 73<br />
Nicotin 105, 401<br />
Nicotinamidadenindinucleotid s. NAD +<br />
nicotinische Acetylcholinrezeptoren 106<br />
±, Effekt 106<br />
±, Lokalisation 106<br />
±, Mechanismus 106<br />
nicotinische Rezeptoren 105<br />
Nicotinsäure 394, 413<br />
Nicotinsäureamid 413<br />
Nidation 544, 560<br />
NIDDM (non-insulin-dependent diabetes<br />
mellitus) 96<br />
Niederdruckrezeptoren 493f<br />
Niederdrucksystem 161, 223, 280, 494f<br />
±, Füllungszustand 223, 494<br />
±, Reflux von Blut 161<br />
Niere 45, 72, 83, 85, 91, 97f, 110, 113, 116,<br />
132, 173, 190, 209, 217f, 224, 232, 289,<br />
291, 300, 302, 305, 308±310, 400, 411,<br />
449, 453±455, 457±459, 463, 465,<br />
477±479, 482, 484, 492, 496, 498, 500<br />
±, arterieller Blutdruck 224<br />
±, Ausscheidung von Säureäquivalenten<br />
500<br />
±, autonome Innervation 110, 113<br />
±, Autoregulationsgrenze 232<br />
±, AVDO 2<br />
289<br />
±, Bindegewebe 458<br />
±, Durchblutung 209, 218, 289<br />
±, endokrine Einzelzellen 83<br />
±, endokrine Funktionen 479<br />
±, Energiestoffwechsel 478<br />
±, Energieverbrauch 400<br />
±, Entwicklung 458<br />
±, Erythropoietinproduktion 449<br />
±, extrazellulärer Hydrogencarbonatbestand<br />
500<br />
±, Fasziensack 308, 454<br />
±, Fehlentwicklungen 459<br />
±, Filtrationskoeffizient 463<br />
±, Filtratmenge 453<br />
±, Form 453<br />
±, Funktionen 453<br />
±, Gefäûarchitektur 455<br />
±, Gefäûversorgung 308<br />
±, Gestalt 308<br />
±, Gewicht 400<br />
±, Head-Zonen 116<br />
±, Hormonbildung 453<br />
±, Hydrogencarbonatausscheidung 449<br />
±, Innervation 455<br />
±, Konzentrierfähigkeit 477<br />
±, Lagebeziehungen 308f<br />
±, Lebendspende 484<br />
±, Lymphgefäûe 457<br />
±, mikroskopische Anatomie 455<br />
±, Minderdurchblutung 478<br />
±, operativer Zugang 310<br />
±, Phosphatausscheidung 97<br />
±, präferentielle Durchblutung 232<br />
±, Protonensekretion 500<br />
±, PTH 97<br />
±, Pufferbereitstellung 500<br />
±, Reninsekretion 98<br />
±, Rückresorption 97<br />
±, Sauerstoffutilisation 289<br />
±, Sauerstoffverbrauch 218, 289, 478<br />
±, Sauerstoffversorgung 478<br />
±, spezifische Durchblutung 217, 459<br />
±, Topographie 309<br />
±, Überlebenszeit 291<br />
±, Verschieblichkeit 454<br />
±, Wasserausscheidung 492<br />
Niere ± Darm, Vergleich 387<br />
Nierenaplasie 459<br />
Nierenarterie 454<br />
Nierenarterienstenose 480<br />
Nierenbecken 308, 453±455, 457f, 473,<br />
485, 489<br />
±, Form 485<br />
±, Volumen 485<br />
Nierenbläschen 458f<br />
Nierendurchblutung 455, 459f, 478<br />
±, bestimmende Gefäûwiderstände 459<br />
±, Drosselung 478<br />
±, hormonelle Regelfaktoren 460<br />
±, Regulation 459<br />
Nierenerkrankungen 13, 468, 490<br />
±, chronische degenerative 481<br />
±, Erythropoietinsynthese 13<br />
±, Progredienz 490<br />
Nierenersatztherapie 484<br />
Nierenfettgewebe 454<br />
Nierenfunktion 477, 481, 485<br />
±, medikamentöse Beeinflussung 477, 485<br />
±, Regulation 481<br />
Nierenfunktionsstörungen, angeborene<br />
484<br />
±, erworbene 484<br />
Nierenhilum 308f, 454, 456<br />
Niereninsuffizienz 13, 96, 285, 484, 494<br />
±, chronische 399<br />
Niereninterstitium 467, 475f<br />
±, Gesamtosmolarität 475<br />
±, Osmolarität 476<br />
Nierenkapsel 453<br />
Nierenkelche 458f, 485<br />
Nierenkolik 485<br />
Nierenkörperchen 457<br />
Nierenlager 308<br />
Nierenlappen 454f<br />
Nierenmark 454±459, 461, 475f, 478<br />
±, Auûenzone 454f<br />
±, Blutversorgung 457<br />
±, Durchblutung 459
±, Histologie 456<br />
±, Innenzone 454f<br />
±, Osmolarität 475<br />
±, Prostaglandinproduktion 458<br />
±, Sauerstoffversorgung 478<br />
Nierennerven 460<br />
±, afferente 455<br />
Nierennervenfasern, sympathische 480<br />
Nierenpapillen 454±457, 469f, 474±478,<br />
485<br />
±, Absterben 478<br />
±, Osmolarität 475<br />
Nierenparenchym 457<br />
Nierenpole 453<br />
Nierenprozesse, ausstrahlende Schmerzen<br />
308<br />
Nierenpyramide 458<br />
Nierenrinde 454±457, 460, 469, 474±478,<br />
480<br />
±, Blutversorgung 456<br />
±, Druckprofil im Gefäûbett 460<br />
±, Histologie 456<br />
±, Osmolarität 475<br />
±, Sauerstoffversorgung 478<br />
Nierenschäden, tubulointerstitielle 7<br />
Nierenschwelle 468<br />
Nierensteine 98, 485, 489<br />
±, Entfernung 489<br />
±, Entstehung 489<br />
Nierentransplantation 484, 490<br />
Nierentubuli 7<br />
Nierentubuluszellen, proximale 22<br />
Nierenvenenblut 478<br />
Nierenversagen 497<br />
±, akutes 479, 484<br />
± ±, ischämisches 478<br />
± ±, Ursachen 484<br />
Nierenzonen, Histologie 456<br />
Niesreflex 286<br />
Nischenzellen 251<br />
Nitroglycerinpräparate 323<br />
Nkx2.5 140<br />
NK-Zellen 9, 33±35, 41, 66f, 69f<br />
±, Erkennung von Zielzellen 69<br />
±, Killerprogramm 69<br />
NO 17, 106±108, 114, 171f, 193, 207, 209,<br />
211, 219, 227, 232, 283, 342, 435, 471,<br />
521, 529<br />
±, Wirkungen 107<br />
Nodal 587<br />
Nodi lymphoidei 354, 381<br />
Nodi lymphoidei aortici 359<br />
Nodi lymphoidei aortici laterales 364<br />
Nodi lymphoidei axillares 568<br />
Nodi lymphoidei brachiales 568<br />
Nodi lymphoidei cavales laterales 359<br />
Nodi lymphoidei cervicales 241±243, 338,<br />
568<br />
Nodi lymphoidei coeliaci 339f<br />
Nodi lymphoidei gastrici 339<br />
Nodi lymphoidei gastroomentales 339<br />
Nodi lymphoidei hepatici 340, 376<br />
Nodi lymphoidei iliaci 549<br />
Nodi lymphoidei infraclaviculares 568<br />
Nodi lymphoidei inguinales 522, 549<br />
Nodi lymphoidei interiliaci obturatorii<br />
549<br />
Nodi lymphoidei interpectorales 568<br />
Nodi lymphoidei lumbales 359f, 522, 549<br />
Nodi lymphoidei mediastinales posteriores<br />
338<br />
Nodi lymphoidei mesenterici 359f<br />
Nodi lymphoidei pancreatici 376<br />
Nodi lymphoidei pancreaticoduodenales<br />
376<br />
Nodi lymphoidei paramammarii 568<br />
Nodi lymphoidei parasternales 364, 568<br />
Nodi lymphoidei paratracheales 281<br />
Nodi lymphoidei parotidei 324<br />
Nodi lymphoidei phrenici superiores 364<br />
Nodi lymphoidei postaortici 359<br />
Nodi lymphoidei postcavales 359<br />
Nodi lymphoidei praeaortici 359, 364<br />
Nodi lymphoidei praecavales 359<br />
Nodi lymphoidei pulmonales 281<br />
Nodi lymphoidei pylorici 339<br />
Nodi lymphoidei retropharyngei 238,<br />
241f<br />
Nodi lymphoidei sacrales 549<br />
Nodi lymphoidei splenici 339<br />
Nodi lymphoidei submandibulares 238,<br />
241, 321, 324<br />
Nodi lymphoidei supraclaviculares 568<br />
Nodi lymphoidei tracheales 243<br />
Nodi lymphoidei tracheobronchiales 281<br />
Nodi lymphoidei viscerales 307<br />
Noduli lymphoidei 241<br />
Noduli lymphoidei aggregati 353, 382<br />
Nodus atrioventricularis 152<br />
Nodus sinuatrialis 152<br />
NO-Freisetzung 106, 172<br />
Noggin 580f<br />
Nomogramm 445<br />
Nondisjunction, meiotische 514<br />
Noradrenalin 23, 92±94, 103f, 106f, 109,<br />
119, 149, 153, 165f, 171, 174f, 182, 192,<br />
205f, 230, 327, 403, 411, 434, 439, 443,<br />
460, 463, 479, 552, 565<br />
±, Notfallsituationen 94<br />
±, positiv chronotrope Wirkung 119<br />
±, positiv dromotrope Wirkung 119<br />
±, positiv inotrope Wirkung 119<br />
±, Wirkung 94<br />
noradrenerge Zellen 93<br />
Normalgewicht 398<br />
Normaltyp 145, 159<br />
±, Koronarversorgung 145<br />
Normoblasten, orthochromatische 8, 10<br />
Normocyten 12<br />
Normocytose 11<br />
Normotonie, 24-Stunden-Blutdruckmessungen<br />
233<br />
Normoventilation 259<br />
Normovolämie 3<br />
NO-Synthase (NOS) 107, 212, 342, 471<br />
±, endotheliale (eNOS) 207<br />
±, induzierbare (iNOS) 232<br />
±, renale 460<br />
Notch-Signalweg 375<br />
Notfallsituationen, Adrenalin 94<br />
±, Noradrenalin 94<br />
Noxen, chemische 35<br />
±, physikalische 35<br />
Nozizeptoren 115, 222, 287, 356<br />
±, Aktivierung 115<br />
±, viszerale 119<br />
± ±, Blutdruckerhöhung 119<br />
NRDS (neonatal respiratory distress<br />
syndrome) 264<br />
N-Sequenzen 49f, 55<br />
±, Einfügung 50<br />
nucleäre Rezeptoren 80f, 89, 91<br />
Nucleasen 378f<br />
Nucleinsäurestoffwechsel 465<br />
Nucleinsäuresynthese, Folsäure 413<br />
Nucleoli 10<br />
Nucleus ambiguus 116, 118, 121, 219f,<br />
285, 338<br />
Nucleus anterior 117<br />
Nucleus arcuatus 403f<br />
Nucleus centralis 117<br />
Nucleus dorsalis 108<br />
Nucleus dorsalis n. vagi 113, 116, 121,<br />
174, 338<br />
Nucleus dorsomedialis 117<br />
Nucleus intermediolateralis 108, 119<br />
Nucleus mesencephalicus 331<br />
Nucleus oculomotorius 114<br />
Nucleus oculomotorius accessorius 108,<br />
112<br />
Nucleus parabrachialis 117±119<br />
Nucleus paraventricularis 82±85, 117f,<br />
403f, 493<br />
±, Herz-Kreislauf-Regulation 118<br />
Nucleus posterior 117<br />
Nucleus praeopticus 117<br />
Nucleus reticularis pontis 119<br />
Nucleus salivatorius inferior 108, 112,<br />
324, 327<br />
Nucleus salivatorius superior 108, 112,<br />
324, 327<br />
Nucleus supraopticus 83f, 117, 493<br />
Nucleus tractus solitarii 116±120, 219f,<br />
222f, 284, 286, 341, 434<br />
±, Afferenzen 220<br />
Nucleus ventromedialis 117<br />
Nucleus vestibularis inferior 116<br />
Nulllinie 157, 160<br />
Nulllinien-EEG 291<br />
Null-Zellen 21<br />
nutritional support 410<br />
N-Zellen 354<br />
100-%-O2-Test 284<br />
OAT (organic anion transporter) 369<br />
O<br />
OAT1 468f<br />
Oberbauch 295, 297f, 302, 305<br />
±, Gefäû- und Nervenbahnen 305<br />
±, Organe 297<br />
±, Peritonealverhältnisse 295<br />
Oberbauchorgane, Lagebeziehungen 302<br />
Oberbauchquerschnitt 310<br />
obere Extremität 111f<br />
±, autonome Innervation 112<br />
obere Hohlvene 134, 188, 193<br />
obere Thoraxapertur 127, 131<br />
±, Faszienverhältnisse 127<br />
Oberflächenepithel 318, 342f, 345<br />
±, Hydrogencarbonatsekretion 345f<br />
±, Schutz vor Salzsäure 343<br />
Oberflächenepithelzellen, Schleimsekretion<br />
345<br />
Oberflächenrezeptoren 94<br />
Oberflächenspannung 251, 259, 263<br />
±, Alveolen 259, 262f<br />
oberflächliche Atmung 285<br />
oberflächliche Venen 194<br />
±, Handrücken 194<br />
±, Unterarm 194<br />
±, untere Extremität 194<br />
oberflächlicher Hohlhandbogen 183<br />
Oberkieferspalte 319<br />
Oberlappen 132f<br />
Oberschenkelknochen, proximaler 36<br />
Obstipation 383, 397<br />
Obstruktion, Lungenfunktionsparameter<br />
280<br />
obstruktive Lungenerkrankungen,<br />
chronische 447<br />
±, Rehabilitation 447<br />
OCT (organic cation transporter) 369<br />
OCT2 469<br />
Oct-4 591<br />
Oddi-Sphinkter 372f<br />
Ödembildung 28, 217<br />
±, Ursachen 217<br />
Ödeme 216f, 226, 399, 408, 480, 495<br />
±, cerebrale 434<br />
±, entzündliche 215<br />
±, lokale 495<br />
± ±, Bauchraum 495<br />
±, Therapie 495<br />
ODF (Osteoblastendifferenzierungsfaktor)<br />
96<br />
Odontoblasten 332f<br />
offener Kreislauf, Milz 41<br />
offenes kanalikuläres System (OCS) 23<br />
Öffnungsinsuffizienz 338<br />
Ohm sches Gesetz<br />
256, 264<br />
170, 172, 195, 197, 217,<br />
Ohnmacht 226, 450, 502<br />
Ohnmachtsanfall 225<br />
Ohrspeicheldrüse 323<br />
Okklusion 331<br />
Teil C ± Register 645
646<br />
Oligo-Astheno-Teratozoospermie<br />
518<br />
Oligoklonalität, postthymische Entwicklung<br />
61<br />
Oligoozoospermie 518<br />
Oligopeptidasen 389<br />
Oligopeptidcarrier 389<br />
Oligopeptide 317, 379, 465, 468<br />
±, tubuläre Resorption 468<br />
Oligosaccharide 379<br />
Oligosialie 329<br />
Oligurie 479<br />
Oliva inferior 116<br />
Ölsäure 397<br />
Omentum majus 296f, 300±302, 305,<br />
339<br />
Omentum minus 294f, 298f, 301±303,<br />
305<br />
Omeprazol 345<br />
Omnipotenz 557<br />
Ondine-Hirschsprung-Syndrom<br />
286<br />
Onkogene 592f<br />
Onuf-Kern 122<br />
Oocyten 535<br />
±, primäre 506, 511f<br />
±, sekundäre 512f, 536<br />
Oogenese, Ruhephase 512<br />
Oogonien 506, 512<br />
±, Zahl 506<br />
Opercula 117<br />
Opioide 354, 357<br />
±, Freisetzungsreiz 357<br />
±, Hauptwirkung 357<br />
opportunistische Infektionen<br />
74<br />
Opsonisierung 67f, 70<br />
±, Steigerung 67<br />
Orbita 238<br />
Orchitiden 518<br />
Orexin A 403<br />
Orexin B 403<br />
Organa genitalia femina externa 546<br />
Organdurchblutung 204, 208, 210,<br />
217f<br />
±, Autoregulation 208<br />
±, Messung 204<br />
±, metabolische Regulation 210f<br />
±, Perfusionsdruck 208<br />
±, systematische Kontrolle 217<br />
Organe 200, 291, 299<br />
±, endokrine 83<br />
±, Gefäûwiderstand 200<br />
±, innere 110, 399f<br />
± ±, BCM 399<br />
± ±, efferente autonome Innervation<br />
110<br />
± ±, Energieverbrauch 400<br />
±, intraperitoneale 295<br />
±, lymphatische 17, 39, 44f<br />
± ±, histologische Differentialdiagnose<br />
39<br />
±, lymphoepitheliale 37, 42<br />
± ±, Thymus 37<br />
± ±, Tonsillen 37, 42<br />
±, lymphoretikuläre 40f<br />
± ±, Lymphknoten 40<br />
± ±, Milz 41<br />
±, primär retroperitoneale 295<br />
±, primäre lymphatische 36f, 70<br />
± ±, Aufgabe 36f<br />
± ±, Lage 36<br />
±, Sauerstoffverbrauch 218<br />
±, sekundär retroperitoneale 295<br />
±, sekundäre lymphatische 36±38, 53, 66<br />
± ±, Aufgabe 36f<br />
± ±, Keimzentren 66<br />
± ±, Lage 36<br />
±, Überlebenszeit 291<br />
±, Verschieblichkeit 299<br />
±, Wiederbelebungszeit 291<br />
Organfunktionen 79, 119<br />
Teil C ± Register<br />
±, hormonelle Regulation 79<br />
±, Umstellung von Ruhe auf Leistung 119<br />
Organhomöostase, Hypothalamus 118<br />
organische Kationen, tubuläre Sekretion<br />
469<br />
organische Phosphate 492<br />
organische Säuren 4<br />
Organismen, vielzellige 79<br />
± ±, Arbeitsteilung 79<br />
± ±, Informationsübertragung 79<br />
Organkreisläufe 200, 226<br />
±, Anteil am Herzminutenvolumen<br />
200<br />
±, Widerstandsänderungen 226<br />
Organmassen, Frauen 400<br />
±, Männer 400<br />
Organstoffwechsel 400, 402<br />
Organum subfornicale 434<br />
Organum vasculosum laminae terminalis<br />
434<br />
Organversagen, allgemeines 232<br />
Orgasmus 122, 554<br />
Orgasmusphase 529, 554<br />
orgastische Manschette, Kontraktionen<br />
554<br />
Orientierungslosigkeit 434<br />
Ornithin 468<br />
Oropharynx 239, 244, 321<br />
Orthostase 225<br />
Orthostasereaktion 225<br />
orthostatische Dysregulation 226<br />
orthostatischer Kollaps 120, 231, 432<br />
±, Blutdruckabfall 231<br />
Os coccygis 313<br />
Os ethmoidale 239<br />
Os frontale 238<br />
Os hyoideum 240, 319, 322, 330, 334<br />
Os ilium 300<br />
Os ischii 314<br />
Os nasale 235<br />
Os occipitale 242, 334<br />
Os pubis 486, 522<br />
Os sphenoidale 84, 239<br />
Osmolalität 4, 492f<br />
±, Normalisierung 493<br />
±, Plasma 4<br />
Osmolarität 98, 179, 211, 491±494<br />
±, Abfall 494<br />
±, ADH 98, 493<br />
±, Anstieg 211<br />
±, Elektrolyte 492<br />
±, Extrazellulärraum 492<br />
±, Glucose 492<br />
±, Körperflüssigkeiten 492<br />
±, Normalisierung 98<br />
±, Steigerung 493<br />
±, Vasodilatation 211<br />
±, Verringerung 491<br />
Osmolaritätsgradient 469, 475±477, 479<br />
±, Abbau 477<br />
±, Ausbildung 475±477<br />
±, Störungen 477<br />
Osmolyte 477, 494<br />
±, Bildung 494<br />
Osmoregulation 492<br />
Osmorezeption, mechanosensitive<br />
Kationenkanäle 493<br />
Osmorezeptoren 85, 492f<br />
±, Hypothalamus 85<br />
osmotische Diurese 496<br />
osmotischer Druck 4, 215, 492<br />
±, Plasma 4, 215<br />
osmotisches Gleichgewicht zwischen IZR<br />
und EZR 492<br />
Ösophagotrachealfistel 246<br />
Ösophagotrachealrinne 246<br />
Ösophagus 125, 127±130, 132, 134±136,<br />
143, 239±243, 246, 293, 300, 303,<br />
318±321, 336±338, 343, 359<br />
±, Abschnitte 336<br />
±, angiomuskulärer Dehnverschluss 338<br />
±, Flüssigkeitstransport 337<br />
±, Leitungsbahnen 337f<br />
±, Pars abdominalis 136<br />
±, Pars cervicalis 136<br />
±, Pars thoracica 136<br />
±, Peristaltik 243, 337<br />
±, Sphinkter 337<br />
±, Transport fester Bissen 337<br />
±, Verlauf 136<br />
±, Wandschichten 337<br />
±, Wringverschluss 338<br />
Ösophagusdruck, Messung 260<br />
Ösophagusengen 336f<br />
Ösophagusmund 337<br />
Ösophagusmuskulatur 337<br />
Ösophagussphinkter, unterer 338<br />
Ösophagusvarizen 193, 337, 359<br />
Osteoblasten 36<br />
Osteocalcin 416<br />
Osteoid, Abbau 97<br />
Osteoklasten 96±98<br />
±, Aktivierung 96f<br />
±, Hemmung 98<br />
±, PTH 96<br />
Osteomalazie 394, 416<br />
Osteopenie 409<br />
Osteoporose 93, 98, 101, 393, 395, 573<br />
Ostium abdominale tubae 536f<br />
Ostium cardiacum 338<br />
Ostium ileale 348f<br />
Ostium ileocaecale 306<br />
Ostium pharyngeum tubae auditivae 237,<br />
239±241, 334<br />
Ostium primum 140<br />
Ostium pyloricum 338f<br />
Ostium secundum 140<br />
Ostium ureteris 311<br />
Ostium urethrae 533<br />
Ostium urethrae externum 315, 488, 508,<br />
522, 528, 533, 547<br />
Ostium urethrae internum 315, 486<br />
Ostium uteri 315, 533, 540<br />
Ostium uterinum tubae 538<br />
Ostium vaginae 545<br />
Oszillometrie 203<br />
Ovar 83, 85, 87, 299, 311, 314f, 503, 505f,<br />
511, 532±535, 538, 540, 549, 553, 556<br />
±, Anatomie 532<br />
±, endokrine Zellgruppen 83<br />
±, Entzündungen 534<br />
±, Histologie 532<br />
±, Kortex 506, 532<br />
±, Medulla 506, 532<br />
±, Meso 299<br />
±, Peritonealverhältnisse 314<br />
±, Tuba uterina 314<br />
±, Zeitgeber für den Zyklus 553<br />
Ovarentwicklung 505<br />
Overshoot 148<br />
Ovidukt 537<br />
Ovotestis 507<br />
Ovula Nabothi 543<br />
Ovulation 86, 532, 536, 543, 552<br />
±, Unterdrückung 552<br />
Ovulationsblutung 544<br />
Ovulationshemmer 559<br />
Ovulationsschmerz 536<br />
Oxalat, tubuläre Sekretion 469<br />
Oxalatsteine 411<br />
Oxalsäure 465<br />
b-Oxidation 167, 369, 438<br />
oxidative Phosphorylierung 12, 167, 443,<br />
478<br />
oxidativer Stoffwechsel, Wasserbildung<br />
491<br />
Oxidoreduktasen 412f<br />
Oxygenierung, Hämoglobin 269<br />
±, Myoglobin 269<br />
Oxygenierungsgrad 278<br />
Oxyhämoglobin 270f, 288<br />
±, Absorptionsspektrum 270<br />
Oxytocin 81, 83, 85, 552, 555, 564f<br />
±, Funktion 85
Oxytocinreflex 570f<br />
Oxytocinrezeptoren 565<br />
P1-Rezeptoren 210<br />
P<br />
Pachytän 511, 513<br />
PAF (platelet activating factor)<br />
PAG s. periaquäduktales Grau<br />
PAI-1 32<br />
PAI-2 32<br />
21<br />
PAL (physical activity level) 396<br />
Palatoschisis 319<br />
Palatum durum 238, 321f<br />
Palatum molle 240, 321f, 334<br />
Palmitinsäure 167, 397<br />
PALS s. periarterioläre lymphatische<br />
Scheide<br />
pancreatic polypeptide 357<br />
±, Freisetzungsreiz 357<br />
±, Hauptwirkung 357<br />
±, Syntheseort 357<br />
Pancytopenie 13<br />
Paneth-Körnerzellen 350±352<br />
Pankreas 82, 95, 110, 113, 115, 248, 294,<br />
296±298, 300, 303±305, 318, 320, 345,<br />
356f, 374±376, 385, 403<br />
±, Ausführungsgangsystem 376<br />
±, autonome Innervation 110, 113<br />
±, Caput 304f<br />
±, Cauda 304f<br />
±, Corpus 304f<br />
±, endokrines 94, 377<br />
± ±, Unterscheidung der Zelltypen 94<br />
±, Entwicklung 374<br />
±, exokrines 94, 328, 374, 377, 380, 392<br />
± ±, Histologie 377<br />
± ±, Insuffizienz 392<br />
± ±, sekretorische Aktivität 380<br />
± ±, Ultrastruktur 377<br />
±, Gefäûe 376<br />
±, Gestalt 304<br />
±, Gliederung 375<br />
±, Head-Zonen 115<br />
±, Hydrogencarbonatsekretion 376<br />
±, Innervation 376<br />
±, Lagebeziehungen 304f<br />
±, Lymphgefäûe 305<br />
±, regionäre Lymphknoten 376<br />
±, Tumoren 345<br />
Pankreas-Amylase 388<br />
Pankreasanlage 295f<br />
Pankreasausführungsgänge, klinische<br />
Bedeutung 376<br />
Pankreascarcinom 305<br />
Pankreasentwicklung, molekulare<br />
Aspekte 375<br />
Pankreasenzyme 379f<br />
±, Sekretion 380<br />
Pankreaserkrankungen, Head-Zonen 376<br />
±, Tiefenschmerz 376<br />
Pankreasgang 304<br />
Pankreasinsuffizienz 378<br />
Pankreasknospe 374f<br />
±, dorsale 374<br />
±, ventrale 374<br />
Pankreaskopf 304f, 375<br />
Pankreaskopfcarcinom 305<br />
Pankreas-Lipase 329, 390<br />
Pankreas-Proteasen 389<br />
Pankreasprozesse, Ausbreitungs- und<br />
Perforationswege 295<br />
Pankreassaft 376, 378<br />
±, Bildung 378<br />
±, Chloridkonzentration 378<br />
±, Flussrate 378<br />
±, Hydrogencarbonatkonzentration 378<br />
±, pH-Wert 378<br />
±, Rückstau 376<br />
±, Sekretmenge 378<br />
±, Zusammensetzung 378<br />
Pankreasschwanz 296, 309f, 376<br />
Pankreassekret 385<br />
Pankreassekretion 346, 377, 380<br />
±, digestive Phase 377, 380<br />
±, exokrine 94<br />
±, gastrale Phase 380<br />
±, interdigestive Phase 377, 380<br />
±, intestinale Phase 346, 380<br />
±, kephale Phase 346, 380<br />
Pankreassteinprotein (PSP) 378<br />
pankreatische Azinusproteine 378<br />
pankreatisches Polypeptid (PP) 94<br />
±, Funktion 94<br />
Pankreatitis 376, 378<br />
±, akute 378<br />
±, chronische 378<br />
±, postprandiale 378<br />
Pantoinsäure 414<br />
Pantothensäure 395, 397, 414<br />
±, Bedarf 414<br />
±, biologische Aufgaben 414<br />
±, Chemie 414<br />
±, empfohlene Zufuhr 395<br />
±, Funktion 395<br />
±, Mangelerscheinungen 414<br />
±, Mangelsymptome 395<br />
±, Resorption 414<br />
±, toxischer Bereich 395<br />
±, Vorkommen 395, 414<br />
PAP (prostatic acid phosphatase) 526f<br />
Papain 47f<br />
Papanicolaou-Färbung 543<br />
Papilla duodeni major 371f, 374f<br />
Papilla duodeni minor 374±376<br />
Papilla mammaria 567f<br />
Papilla renalis 454f<br />
Papilla Vateri 305, 372<br />
Papillae, Funktion 323<br />
±, Innervation 323<br />
±, Lage 323<br />
Papillae filiformes 322f<br />
±, Funktion 323<br />
±, Innervation 323<br />
±, Lage 323<br />
Papillae foliatae 322<br />
Papillae fungiformes 322f<br />
±, Funktion 323<br />
±, Innervation 323<br />
±, Lage 323<br />
Papillae linguales 323<br />
Papillae vallatae 322f, 334<br />
±, Funktion 323<br />
±, Innervation 323<br />
±, Lage 323<br />
Papillarmuskeln 141, 144, 152, 161<br />
Papillengänge 455<br />
Papilleninterstitium 477<br />
Parabasalzellen 546<br />
Paracetamol 361<br />
Paracolpium 545<br />
Paracortex 45<br />
Paracystium 312<br />
Paradontitis 333<br />
Paraganglien 104, 109<br />
Paraganglion aorticum abdominale 109<br />
Paraganglion supracardiale 222<br />
Parahämophilie 26<br />
Parakeratinisierung 546<br />
Parakolpium 312<br />
Parakortex 40<br />
parakrine Sekretion 81, 95<br />
Parallelkreisläufe 217<br />
paraloge Gene 585<br />
Parametrium 312, 540, 542<br />
Paraproktium 312<br />
Pararektalschnitt 310<br />
Parasiten 20f, 33, 35, 69, 72<br />
±, Abwehr 21<br />
±, Zerstörung 69<br />
Parasternallinie 131<br />
Parasympathikotonus 257, 327<br />
±, Exspiration 257<br />
Parasympathikus 103, 104f, 107f, 112f,<br />
121, 173, 175, 219, 267, 340, 356<br />
±, kaudaler 114<br />
±, kranialer 114<br />
±, negativchronotrope Wirkung 175<br />
±, negativdromotrope Wirkung 175<br />
±, präganglionäre Neurone 108<br />
±, rest and digest 103<br />
±, sakraler 109<br />
± ±, postganglionäre Neurone 109<br />
±, Schwellkörpergefäûe 219<br />
±, Transmitter 105<br />
±, Zielorgane 112<br />
±, zweites Neuron 104<br />
Parasympathikusaktivierung, Drüsensekretion<br />
115<br />
parasympathische Afferenzen 115f<br />
parasympathische Ganglien 104<br />
parasympathische Hirnnervenkerne<br />
108<br />
parasympathische Innervation, Entwicklung<br />
104<br />
parasympathische Neurone 105, 107, 118<br />
±, cholinerge 105<br />
±, postganglionäre 109, 111<br />
± ±, Erfolgsorgane 111<br />
± ±, Konvergenz 111<br />
± ±, Lokalisation 109<br />
parasympathische Reflexbögen 116<br />
parasympathische vasodilatatorische<br />
Neurone 106f<br />
parasympathisches Nervensystem 104<br />
±, cholinerge Neurone 104<br />
parasympathisches System 403<br />
Parasympatholytikum 105<br />
Parasympathomimetika 105, 351<br />
Parathormon (PTH) 83, 90, 96±98, 387,<br />
481, 483<br />
±, Darm 97<br />
±, Funktion 90<br />
±, Knochen 97<br />
±, Niere 97<br />
±, Osteoklasten 96<br />
±, Sekretion 90<br />
Parathyreoidismus, Dysregulation 98<br />
Paratransferrin 388<br />
Paraumbilikalvenen 359<br />
paravertebrale Ganglien 104<br />
Paravertebrallinie 131<br />
parenterale Ernährung 417<br />
Paries membranaceus 245f<br />
Parietalzellen 342±345, 412f<br />
±, Ausfall 345<br />
±, HCl-Sekretion 343<br />
±, Schema 344<br />
±, Stimulation 343f<br />
Parodontium 333<br />
Parodontose 333<br />
Paroophoron 505, 537<br />
Parotis 240, 324<br />
Parotisloge 324<br />
Pars abdominalis aortae 184<br />
Pars affixa 527<br />
Pars ascendens aortae 184<br />
Pars ascendens duodeni 303f<br />
Pars basilaris ossis occipitalis 237, 240<br />
Pars cardiaca 338, 342<br />
Pars cavernosa urethrae 311<br />
Pars cervicalis tracheae 244, 246<br />
Pars convoluta 457, 466, 471f<br />
Pars cricopharyngea 240<br />
Pars descendens duodeni 298, 303f<br />
Pars diaphragmatica pericardii 143<br />
Pars fetalis 561<br />
Pars horizontalis duodeni 303f<br />
Pars inferior duodeni 298, 301<br />
Pars intramuralis tubae 538<br />
Pars laryngea pharyngis 239f<br />
Pars materna 561<br />
Pars membranacea urethrae 311, 487<br />
Pars nasalis ossis frontalis 235<br />
Pars nasalis pharyngis 239±241<br />
Pars oralis pharyngis 239±241, 322<br />
Pars pelvina recti 313<br />
Pars pendulans 527<br />
Teil C ± Register 647
648<br />
Pars prostatica urethrae 311, 487, 526,<br />
528<br />
Pars pylorica 338f, 342<br />
Pars recta 457, 466, 469, 476<br />
Pars retropericardiaca 136<br />
Pars spongiosa urethrae 311, 487, 528<br />
Pars superior duodeni 298, 303f<br />
Pars thoracica aortae 184<br />
Pars thoracica tracheae 244<br />
Pars thyropharyngea 240<br />
Pars uterina tubae 538<br />
Partialdruckangleichung 280<br />
Partialdrücke, alveoläre 259<br />
Partialinsuffizienz 279, 283<br />
Partialprolaps 540<br />
partielle Thromboplastinzeit (PTT) 30<br />
parvozelluläre Neurone 118<br />
±, Hormon bildende 83<br />
PAS-Färbung 22, 86, 351<br />
±, ALL 22<br />
±, AML 22<br />
Passavant-Wulst 242, 321, 335<br />
pathogene Eindringlinge, Zerstörung 33<br />
pathogene Kolibakterien 350<br />
pathologische Hämoglobine 12, 274<br />
pathologische Immunreaktionen 71<br />
pathologische Lagetypen 159<br />
pathologischer Shunt 281, 284<br />
Patienten, bettlägerige 203, 494<br />
±, bewusstseinsgetrübte 494<br />
±, Training 447<br />
Patientenserum 76<br />
Paukenhöhle 319, 334<br />
Pax-3 582<br />
Pax-4 375<br />
Pax-6 375<br />
Pax-Proteine 375<br />
PCNA (proliferating cell nuclear<br />
antigen) 352<br />
pCO2 120, 502<br />
±, Anstieg 120, 500<br />
±, Messung 502<br />
PDE5 530<br />
PDGF (platelet-derived growth factor) 31,<br />
186<br />
PDH s. Pyruvat-Dehydrogenase<br />
peak power 445<br />
Peak-Flow 235<br />
Pecten ossis pubis 297, 300<br />
PEF (peak expiratory flow) 266<br />
Pektin 397<br />
Pellagra 394, 412±414<br />
Pelvis 310<br />
Pelvis major 310<br />
Pelvis minor 310<br />
Pelvis renalis 308, 453, 485<br />
Penaz-Methode 204<br />
±, Blutdruckmessung 204<br />
Pendelbewegungen 347f<br />
Penicillamin 412<br />
Penicillin 6, 232, 468<br />
±, Bindung an Albumin 6<br />
Penis 121, 219, 507±509, 527f<br />
±, Abschnitte 527<br />
±, Innervation 529<br />
±, Lymphbahnen 529<br />
±, Schwellkörper 528<br />
±, Venen 528<br />
Penisschaft 527<br />
Peniswurzel 312<br />
Pentosephosphatweg 12<br />
Pepsin 47, 342, 345, 389<br />
Pepsinogen 343, 345<br />
±, Aktivierung 345<br />
Pepsinogenfreisetzung 346f, 358<br />
±, Stimulierung 358<br />
Peptid Y 347<br />
Peptidasen 466, 468<br />
Peptidbindungen 389<br />
±, enzymatische Spaltung 389<br />
Peptidbindungsspaltung 57<br />
Peptide 79, 346, 356, 380, 464<br />
Teil C ± Register<br />
±, vasoaktive 69<br />
Peptidhormone 79f, 85, 173, 448<br />
Peptidoglycane 46<br />
Peptidselektivität 57<br />
Peptidverankerung 57<br />
Perforine 69<br />
Perfusion 3, 171<br />
±, Konstanz 171<br />
±, Plazenta 3<br />
±, tubuläre 477<br />
± ±, Zunahme 477<br />
±, Uterus 3<br />
Perfusionsdruck 171, 208<br />
±, Freisetzung vasoaktiver Substanz 171<br />
±, groûe Arterien 208<br />
±, Organdurchblutung 208<br />
periaquäduktales Grau (PAG), Verbindungen<br />
118<br />
periarterioläre lymphatische Scheide<br />
(PALS) 41f<br />
Pericardium 128f, 132<br />
Pericyten 186, 189f<br />
Perikard 127, 130, 134, 137, 139, 143, 162<br />
±, Umschlagfalten 143<br />
Perikardentzündungen 142<br />
Perikardhöhle 125f, 139<br />
Perikardioperitonealkanäle 125f<br />
Perimetrium 314, 542, 548<br />
Perineum 312, 507f, 546<br />
Periodontium 333<br />
Periodsäure-Schiff-Reaktion 22, 341<br />
Periorchium 506<br />
Periost 105, 192<br />
periphere arterielle Vasodilatation 173<br />
periphere Blasennerven 122<br />
periphere Blutbahn, unreife Vorläuferzellen<br />
10<br />
±, Zahl der Reticulocyten 10<br />
periphere Chemorezeptoren, Erregung<br />
448<br />
periphere Ganglien 104<br />
periphere Hormonresistenz, Schilddrüsenhormone<br />
89<br />
periphere Neuropathien 394<br />
periphere Vasodilatation 430, 432<br />
±, unkontrollierte 232<br />
periphere Vasokonstriktion 430<br />
periphere Widerstandserhöhung 221<br />
periphere Widerstandsgefäûe,<br />
Kontraktion 118<br />
peripherer Gefäûwiderstand 188f<br />
peripherer Kreislaufwiderstand 197, 200,<br />
209, 220<br />
peripherer Venendruck, Verminderung<br />
172<br />
peripherer Widerstand 168, 197f, 200f,<br />
226, 440<br />
±, arterieller Blutdruck 198<br />
±, Erhöhung 168, 198<br />
±, Herzzeitvolumen 198<br />
±, Senkung 226<br />
periphererer Blutstrom, Ventrikeldiastole<br />
199<br />
peripheres ANS 104f<br />
±, Ganglien 104<br />
±, sensible Neurone 105<br />
Peristaltik 316, 347f, 485<br />
±, myogener Rhythmus 347<br />
±, Störungen 316<br />
peristaltische Wellen 347f<br />
±, Frequenzgradient 348<br />
peristaltischer Reflex 347, 356<br />
Peritonealblätter 297<br />
Peritonealdialyse 479, 484<br />
Peritonealduplikaturen 302<br />
Peritonealhöhle 297, 299<br />
±, inneres Relief 299<br />
±, Mesos 299<br />
±, Punktionen 299<br />
Peritonealräume 295<br />
Peritoneum 313, 454, 533, 538<br />
±, parietales 126<br />
±, viszerales 126<br />
Peritoneum parietale 294f, 299f, 303f,<br />
308f, 312, 314, 486<br />
Peritoneum viscerale 294, 299<br />
Peritubulärzellen 509, 515<br />
Perkussion 137<br />
Permeabilität, mikrovaskuläre 434<br />
± ±, Veränderungen 434<br />
±, unspezifische 562<br />
Peroxidase 20f<br />
Peroxisomen 368, 466<br />
Perzentile 398<br />
Pes anserinus 324<br />
Pest, Blutgruppe 0 15<br />
±, tödliche Verlaufsformen 15<br />
Pestizide 571<br />
PET s. Positronenemissionstomographie<br />
Peyer-Plaques 36f, 39, 43±45, 320, 351,<br />
353<br />
±, Antigenaufnahme 43<br />
±, Aufgabe 37, 43<br />
±, Lage 43<br />
Pfeiffer-Syndrom 586<br />
Pflanzeninhaltsstoffe, sekundäre 397<br />
Pflanzenpollen 72<br />
Pfortader 359<br />
Pfortaderkreislauf 337, 345<br />
PGC 590<br />
PGE2 s. Prostaglandin E2<br />
PGF 2a s. Prostaglandin F 2a<br />
PGG2 25, 29<br />
PGH2 25<br />
Phagocyten 35<br />
Phagocytose 12, 18f, 34f, 367<br />
±, neutrophile Granulocyten 18f<br />
Phagocytoseaktivität 10, 21, 67<br />
±, Monocyten 21<br />
±, Makrophagen 67<br />
Phagocytosesystem, mononucleäres 21,<br />
368<br />
Phagocytosevakuole 20<br />
Phagolysosomen 70, 89<br />
Phagosomen 18±20, 70<br />
Phalanges 586<br />
Phallus 508<br />
Phänotyp, serologisch ermittelter 16<br />
Phäochromocytom 233<br />
Pharaonenmumien 233<br />
Pharmaka 361, 367<br />
±, metabolische Aktivierung 361<br />
pharmakomechanische Kopplung 205f<br />
±, glatte Gefäûmuskulatur 205<br />
Pharmakotherapie, Herz-Kreislauf-<br />
Störungen 106<br />
Pharyngealbögen 319<br />
Pharynx 110, 235, 240±242, 318f, 321, 335<br />
±, arterielle Versorgung 335<br />
±, autonome Innervation 110<br />
±, Gefäûversorgung 242<br />
±, Innervation 242, 335<br />
±, Kreuzung von Luft- und Speiseweg 241<br />
±, Muskulatur 240<br />
±, regionale Lymphknoten 242<br />
Pharynxmuskulatur, quergestreifte 242<br />
Pharynxschlauch, fibröse Grundlage 335<br />
Pharynxschleimhaut, Epithel 335<br />
Phenacetin 274<br />
Phenylalanin 397<br />
Phenylethanolamin-N-Methyltransferase<br />
(PNMT) 93<br />
Philadelphia-Chromosom 22<br />
pH-Konstanz 500<br />
Phonokardiographie 162<br />
Phosphat 468, 483<br />
±, anorganisches 4, 171<br />
± ±, Vasodilatation 171<br />
Phosphatase, alkalische 75, 466<br />
±, saure 18, 329, 525f<br />
Phosphatase C 206<br />
Phosphatausscheidung 97, 483<br />
±, Niere 97<br />
±, Regulation 483
±, Schwelle 483<br />
Phosphatbindung, energiereiche 168<br />
Phosphate, organische 492<br />
Phosphatidylinositol-4,5-bisphosphat<br />
(PIP2) 81, 205f<br />
Phosphatpuffer 498, 500<br />
Phosphatresorption 387, 483<br />
±, Regulation 483<br />
Phosphaturie 483<br />
Phosphofructokinase 13, 166f<br />
Phospholamban 150<br />
Phospholipase 80<br />
Phospholipase A 25<br />
Phospholipase A2 207, 351, 379, 390f<br />
±, Reaktionsprodukt 379<br />
±, Spezifität 379<br />
Phospholipase C 81, 106, 205<br />
±, Aktivierung 81<br />
±, a 1-Rezeptoren 106<br />
Phospholipasen 391<br />
Phospholipide 46, 262, 379, 391<br />
Phosphor 395, 399<br />
±, empfohlene Zufuhr 395<br />
±, Funktion 395<br />
±, Mangelsymptome 395<br />
±, toxischer Bereich 395<br />
±, Vorkommen 395<br />
Phosphorylierung, oxidative 12, 167, 443,<br />
478<br />
pH-Regulation, Kalium 496<br />
pH-sensitive Kaliumkanäle 482<br />
pH-Wert 498, 500, 502<br />
±, extrazellulärer 498<br />
±, intrazellulärer 498<br />
±, Konstanthaltung 498<br />
±, Messung 502<br />
Phyllochinon 416<br />
Physiologie bei Überdruck 450<br />
Physiologie bei Unterdruck 448<br />
physiologische Adaptationen 432<br />
physiologische BE-Werte 499<br />
physiologische Gelbsucht 567<br />
physiologische Puffer 498<br />
physiologische Strömungsgeräusche 227<br />
±, Schwangere 227<br />
physiologische Verteilungsstörung 282<br />
physiologischer Nabelbruch 293<br />
physiologischer Rechts-Links-Shunt 281<br />
physiologischer Shunt 281, 283<br />
Physostigmin 105<br />
Pickwick-Syndrom 286<br />
Pigmentzellen 589<br />
Piloarrektion 112<br />
Pilze 33, 46<br />
Pilzpapillen 323<br />
Pinocytose 6, 88, 189, 251, 468<br />
Pinselarteriolen 41<br />
PIP2 s. Phosphatidylinositol-4,5-bisphosphat<br />
Pituicyten 84<br />
Pitx2 588<br />
Pit-Zellen 368<br />
pKa-Wert 499f<br />
Placenta praevia 558<br />
Planum transpyloricum 297f<br />
Plasma 4f, 201, 215<br />
±, Bestandteile 4<br />
±, kolloidosmotischer Druck 215<br />
±, menschliches 4<br />
± ±, Elektrolyte 4<br />
± ±, Nichtelektrolyte 4<br />
±, Osmolalität 4<br />
±, osmotischer Druck 4, 215<br />
±, Viskositätssteigerung 201<br />
±, Zunahme des Proteingehalts 201<br />
Plasmaelektrolyte, Messung 502<br />
Plasmaexpander 225, 232<br />
Plasmafluss, renaler 460f, 463, 465<br />
Plasmakallikreine 328<br />
Plasmalemm 148<br />
Plasmamembran 514<br />
Plasmaosmolarität 224, 492<br />
±, Konstanz 492<br />
Plasmaproteine 5±7, 201, 370, 464<br />
±, Abwehrfunktion 6<br />
±, Aminosäurepool 6<br />
±, Blutgerinnung 6<br />
±, elektrophoretische Trennung 6<br />
±, Entzündungsreaktionen 7<br />
±, irreguläre 7<br />
±, kolloidosmotischer Druck 5<br />
±, Lösungsvermittler 5<br />
±, negative Ladung 464<br />
±, Pufferfunktion 6<br />
±, Transportfunktion 5<br />
Plasmaproteinkonzentration 496<br />
±, Erhöhung 496<br />
Plasma-Skimming 202<br />
Plasmathromboplastin antecedent<br />
(PTA) 26<br />
±, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
±, Mangel 26<br />
Plasmaultrafiltrat 463<br />
Plasmaviskosität 201<br />
Plasmavolumen 3, 404, 446, 491, 495<br />
±, Reduktion 495<br />
±, Veränderungen bei Gewichtsverlust<br />
404<br />
±, Zunahme 446<br />
Plasmazellen 9, 36, 41, 47, 52, 65, 70, 73,<br />
216, 353<br />
±, Immunglobulinproduktion 52<br />
Plasmin 31<br />
Plasminogen, Aktivierung 31<br />
Plasmodien 72<br />
Plateauphase 148, 154, 529, 554<br />
±, Membranpotential 148<br />
Plättchenfaktor 25±27<br />
platte Schädelknochen 36<br />
Plattenepithel 243f, 529<br />
±, einschichtiges 320<br />
±, mehrschichtiges unverhorntes 320, 337<br />
±, unverhorntes mehrschichtiges 241<br />
± ±, Hypopharynx 241<br />
± ±, Mesopharynx 241<br />
Platysma 319<br />
Plazenta 3, 83, 86, 189, 227, 275f, 365,<br />
536, 557, 559, 561f<br />
±, Abschnitte 561<br />
±, Aufbau 561<br />
±, Durchblutung 561<br />
±, endokrine Einzelzellen 83<br />
±, Gasaustausch 275<br />
±, IgG 189<br />
±, kritischer Versorgungsdruck 562<br />
±, Perfusion 3<br />
±, reife 561<br />
±, Sauerstofftransfer 276<br />
±, Stofftransport 562<br />
Plazentadurchblutung, Blutdruckabfälle<br />
der Mutter 227<br />
±, Regulation 227<br />
Plazentagefäûe, Strömungswiderstand<br />
228<br />
Plazentalactogen, humanes s. hPL<br />
Plazentapassage, Anti-D-Antikörper 16<br />
plazentare Uhr 565<br />
Plazentarsepten 561<br />
Plazentaschranke 560<br />
Plazentatransfer, Anti-D-Antikörper 16<br />
±, Ausschluss von IgM-Antikörpern 67<br />
±, IgG-Antikörper 67f<br />
Pleiotropismus 63<br />
Pleura 253<br />
±, mediastinale 133<br />
±, parietale 126f<br />
±, viszerale 126<br />
Pleura costalis 130f, 135, 137, 253<br />
Pleura diaphragmatica 130f, 253<br />
Pleura mediastinalis 129, 131, 135, 137,<br />
253<br />
Pleura parietalis 131, 143, 246, 253f<br />
±, Innervation 253f<br />
±, Schmerzempfindungen 253<br />
Pleura pulmonalis 131<br />
Pleura sternalis 130<br />
Pleura visceralis 131, 246, 253f, 281<br />
Pleurablätter, Umschlagstelle 131<br />
Pleuraerguss 254, 453<br />
Pleurafalte 132<br />
Pleuraflüssigkeit 254<br />
Pleuragrenzen, Projektion auf die Thoraxwand<br />
131<br />
Pleurahöhle 125f, 130f<br />
±, Gestalt 130<br />
±, Topographie 131<br />
Pleurakuppel 127, 131, 135, 137<br />
Pleuramesothel 254<br />
Pleuraspalt 131, 254, 260<br />
±, Druckverhältnisse 254<br />
±, Eröffnung 260<br />
±, Flüssigkeitsfilm 254<br />
±, Funktion 254<br />
±, Reserveräume 131<br />
Pleuritis 254<br />
Pleuroperikardialfalten 125f<br />
Pleuroperikardialmembran 125<br />
Pleuroperitonealfalten 125f<br />
Plexus aorticus abdominalis 312<br />
Plexus brachialis 128<br />
Plexus cardiacus 104, 111f, 114, 127, 129,<br />
143, 175<br />
±, Innervationsgebiet 111<br />
±, Lage 111<br />
Plexus cardiacus profundus 174<br />
Plexus cardiacus superficialis 128, 174<br />
Plexus caroticus externus 324<br />
Plexus cavernosus concharum 237<br />
Plexus choroidei 190<br />
Plexus coeliacus 109, 307, 340, 376, 455,<br />
522<br />
Plexus coronarius 174<br />
Plexus dentalis superior 238<br />
Plexus hepaticus 113, 373<br />
Plexus hypogastricus 109, 487, 530<br />
Plexus hypogastricus inferior 109, 113f,<br />
121, 307, 520, 522, 549<br />
Plexus hypogastricus superior 113f, 121,<br />
489, 520, 522, 549<br />
Plexus iliaci 307<br />
Plexus intermesentericus 522<br />
Plexus internus 324<br />
Plexus lumbalis 297, 359<br />
Plexus lymphaticus areolaris 568<br />
Plexus lymphaticus cervicis uteri 549<br />
Plexus lymphaticus corporis uteri 549<br />
Plexus mesentericus inferior 307<br />
Plexus mucosus 353<br />
Plexus myentericus 105, 107, 109, 320,<br />
338, 340, 347f, 354±356<br />
±, efferente Neurone 354<br />
±, Funktion 320<br />
±, inhibitorische Motoneurone 356<br />
Plexus oesophageus 305, 336<br />
Plexus oesophageus n. vagi 128, 132<br />
Plexus ovaricus 307, 549<br />
Plexus pampiniformis 300, 311, 521±523<br />
Plexus pancreaticus 376<br />
Plexus parotideus 324<br />
Plexus pelvinus 114, 520<br />
Plexus pharyngeus 242, 335<br />
Plexus prostaticus 109, 114, 523<br />
Plexus pterygoideus 333<br />
Plexus pulmonalis 112, 114, 128, 132, 281<br />
Plexus renalis 307<br />
Plexus sacralis 310f, 314<br />
Plexus solaris 114<br />
Plexus subareolaris 568<br />
Plexus subcutaneus 313<br />
Plexus submammarius 568<br />
Plexus submucosus 105, 107, 109, 320,<br />
340, 353±356<br />
±, exzitatorische Neurone 354<br />
±, Funktion 320<br />
Plexus suprarenalis 307<br />
Teil C ± Register 649
650<br />
Plexus sympathicus 174<br />
Plexus testicularis 307<br />
Plexus thyroideus impar 243<br />
Plexus uretericus 307<br />
Plexus uterinus 549<br />
Plexus uterovaginalis 109, 114, 542, 549<br />
Plexus venosus ovaricus 549<br />
Plexus venosus rectalis 193, 313<br />
Plexus venosus uterinus 549<br />
Plexus venosus vaginalis 549<br />
Plexus venosus vesicalis 300<br />
Plexus venosus vesicoprostaticus 529<br />
Plexus vesicalis 109, 114, 487<br />
±, parasympathische Zuflüsse 487<br />
±, sympathischer Zufluss 487<br />
Plica angularis 339<br />
Plica aryepiglottica 239f, 334f<br />
Plica circularis 349<br />
Plica duodenalis inferior 301<br />
Plica duodenojejunalis inferior 298<br />
Plica duodenojejunalis superior 301<br />
Plica gastropancreatica 298, 300, 339<br />
Plica glossoepiglottica lateralis 322<br />
Plica glossoepiglottica mediana 322<br />
Plica interureterica 486<br />
Plica longitudinalis duodeni 375<br />
Plica n. laryngei 240, 334<br />
Plica pharyngoepiglottica 240, 334f<br />
Plica rectouterina 540<br />
Plica salpingopalatina 334<br />
Plica salpingopharyngea 239±242, 334<br />
Plica spiralis 371f<br />
Plica sublingualis 324<br />
Plica transversalis recti 311, 313<br />
Plica umbilicalis lateralis 299f<br />
Plica umbilicalis medialis 299f, 315<br />
Plica umbilicalis mediana 299f, 314f<br />
Plica vesicalis transversa 313<br />
Plicae aryepiglotticae 242<br />
Plicae circulares 306, 347, 349, 353f, 371<br />
Plicae duodenales 299<br />
Plicae gastricae 339, 341<br />
Plicae glossoepiglotticae 241, 321, 335<br />
Plicae mucosae 371<br />
Plicae palmatae 540<br />
Plicae semilunares 349<br />
Plicae semilunares coli 381<br />
Plicae vocales 243<br />
pluripotente Stammzellen 9f<br />
Pluripotenz 352, 557<br />
Pneumocyten 249<br />
Pneumotachograph 256, 262, 265f<br />
Pneumothorax 125, 254, 260<br />
PNMT 92, 94<br />
pO 2, Messung 502<br />
Pockenschutzimpfung 78<br />
Podocyten 461f, 464<br />
Podocytenfortsätze 464<br />
Polkissen 462<br />
Polkissenzellen 461<br />
Polkörperchen 511±513, 536<br />
Polocyt 536<br />
Polyadenylierung 51<br />
Polycythämie, Strömungswiderstand 201<br />
±, Viskosität 201<br />
Polygenie 58f<br />
±, HLA-Komplex 58f<br />
Polyglobulie 13<br />
Poly-Ig-Rezeptoren 47, 352<br />
Polymorphismus 58f<br />
±, HLA-Komplex 58f<br />
Polypen 241, 384<br />
±, adenomatöse 384<br />
Polypeptid, pankreatisches (PP) 94<br />
± ±, Funktion 94<br />
±, vasoaktives intestinales s. VIP<br />
Polypeptide 379, 468<br />
±, tubuläre Resorption 468<br />
Polypeptidhormone 95<br />
Polyphenole 397<br />
polyploide Zellen 11<br />
Polyspermie, Verhinderung 556<br />
Teil C ± Register<br />
Polyurie 479<br />
POMC s. Proopiomelanocortin<br />
Pons 117, 119<br />
Porphyrine 361<br />
Porphyringerüst, Abbau 13<br />
Porta hepatis 361±363<br />
Portalblut, Zusammensetzung 363<br />
Portalgefäûsystem 85<br />
Portalkanal 366<br />
Portalkreislauf 320<br />
Portalläppchen 365f<br />
Portalsegmente 362f<br />
Portalsystem, Entwicklung 364<br />
Portalvenendruck, Erhöhung 495<br />
Portio supravaginalis 539f<br />
Portio vaginalis 538f, 542, 545<br />
±, Schleimhaut 542<br />
Portioepithel, Färbung 542<br />
Positionsinformation 583<br />
positive Chronotropie 153, 439<br />
positive Dromotropie 154<br />
positive Inotropie 151, 165, 173, 439<br />
±, Schlagvolumen 165<br />
positive Lusitropie 151<br />
Positronenemissionstomographie<br />
(PET) 204, 229<br />
±, Druckblutungsmessung 204<br />
postganglionäre Axone, Varikositäten<br />
105<br />
postganglionäre Neurone 103, 109<br />
±, sakraler Parasympathicus 109<br />
postganglionäre parasympathische<br />
Neurone 109, 111<br />
±, Erfolgsorgane 111<br />
±, Konvergenz 111<br />
±, Lokalisation 109<br />
postganglionäre Sympathikusfasern,<br />
Cotransmitter 218<br />
±, Noradrenalin 218<br />
postganglionäre sympathische Neurone<br />
108, 111<br />
±, Erfolgsorgane 111<br />
Postikus 240<br />
postinspiratorische Neurone 285<br />
postkapilläre Venolen 180, 182, 191, 202,<br />
213<br />
±, Blutdruck 202<br />
±, Durchmesser 191<br />
±, Stoffaustausch 213<br />
postkapillärer Widerstand 215<br />
Postkoitalpillen 560<br />
Postmenopause 573<br />
postnatale Atemstörungen 566<br />
postnatale Hypothyreose 89<br />
postprandiale Nährstoffbilanz 402<br />
Potentialänderungen 181<br />
Potentialdifferenz 156<br />
potentielle Energie 164, 198<br />
±, Blut 198<br />
PP-Zellen 94<br />
PQ-Intervall 158, 160<br />
±, Veränderung 160<br />
PQ-Strecke 157f<br />
Präalbumin 5±7<br />
±, Funktion 5<br />
±, Molekülmasse 5<br />
Prä-Bötzinger-Komplex 285<br />
Prä-B-Zelle 9, 73<br />
Prä-B-Zell-Rezeptor, Überlebenssignal 60<br />
Prädentin 332<br />
Prader-Willi-Syndrom 407<br />
Prädisposition, genetische 593<br />
Praeputium clitoridis 547<br />
präfrontaler Kortex 116<br />
±, medialer 117<br />
± ±, Afferenzen 117<br />
± ±, Stimulation 117<br />
± ±, vegetative Reaktionen 117<br />
präganglionäre Neurone 103, 108<br />
±, Parasympathikus 108<br />
±, Sympathikus 108<br />
±, Viszeromotorik 108<br />
präganglionärer Sympathikus 118<br />
Präimplantationsdiagnostik 574<br />
Präkallikrein (PK) 26±28<br />
±, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 26<br />
präkapilläre Metarteriolen 188<br />
±, Durchmesser 188<br />
±, Wanddicke 188<br />
präkapillärer Widerstand 215, 218<br />
Prämolaren 333<br />
Präpro-Gn-RH 552<br />
Präputium 528<br />
Präsentation, indirekte 67<br />
± ±, dendritische Zellen 67<br />
Präsentationsmoleküle 57<br />
Prä-TCR 61<br />
Prä-T-Zellen 73<br />
Prä-Ta-Kette 61<br />
Prävention, chronische Krankheiten<br />
396<br />
Prazosin, a 1-Rezeptoren 106<br />
Pregnenolon 92, 516, 550<br />
Presslufttauchen, Gefahren 451<br />
Pressorareal, medulläres 119<br />
Presswehen 564<br />
primär retroperitoneale Organe 295<br />
primäre Endothelröhren 186<br />
primäre Granula 18<br />
primäre Hämostase 24f<br />
±, Störungen 25<br />
±, zelluläre Komponente 24<br />
primäre Keimstränge 504<br />
primäre lymphatische Organe 36f, 70<br />
±, Aufgabe 36f<br />
±, Lage 36<br />
primäre Oocyten 506, 511f<br />
primäre Spermatocyten 509±512<br />
primäre Wasserdiurese 223<br />
primärer Hyperaldosteronismus, Aldosteronproduktion<br />
91<br />
primärer Kolonbogen 294<br />
primärer Schrittmacher 154<br />
Primärfiltrat 468<br />
Primärfollikel 40, 42, 534f<br />
Primärgalle 370, 372<br />
Primärharn 457, 461, 463f, 466<br />
±, Menge 463<br />
±, Zusammensetzung 466<br />
Primärplexus 85<br />
Primärspeichel 325f<br />
±, Zusammensetzung 326<br />
Primärtranskript 51<br />
Primärzotten 560<br />
Primitivkanal 576<br />
Primitivknoten 576f<br />
Primitivrinne 576f<br />
Primitivstreifen 576f<br />
primordial germ cells 590<br />
primordiale Keimzellen 503, 506, 512<br />
Primordialfollikel 506, 534f<br />
PRL-Rezeptoren 551<br />
Proaminopeptidase 379<br />
Pro-ANP 173<br />
Procainamid 469<br />
Procarboxypeptidase A 379<br />
Procarboxypeptidase B 379<br />
Processus alveolaris maxillae 238<br />
Processus caudatus 363<br />
Processus styloideus 240<br />
Processus uncinatus 237, 304, 374f<br />
Processus vaginalis 506<br />
Processus xiphoideus 129<br />
Processus zygomaticus 330<br />
Proconvertin, biologische Halbwertszeit<br />
26<br />
±, Funktion 26<br />
Proelastase 379<br />
Proenzyme 378<br />
Proerythroblasten 9<br />
±, basophile 10<br />
Progenie 331<br />
Progeria adultorum 575
Progesteron 83, 92, 287, 431, 516, 532,<br />
534, 536, 543, 550, 552, 563, 569<br />
±, Temperaturerhöhung 431<br />
Prognathie 331<br />
Prohormon 79<br />
Prohormon-Konvertierungsenzym 2 86<br />
pro-inflammatorische Cytokine 18, 21, 23<br />
pro-inflammatorische Proteine 69<br />
Proktodeum 318<br />
Prolactin 83, 85f, 551, 570<br />
Prolactinreflex 551, 570f<br />
Prolactin-Release-Inhibiting-Hormon 83,<br />
85<br />
Prolactostatin 85<br />
Proliferationskontrolle, Deregulation 591<br />
Proliferationsphase 542±544<br />
Prolin 397<br />
Prolylhydroxylase 411<br />
Promontorium 310f, 315<br />
Promyelocyten 8, 10<br />
Pronephros 458<br />
Proopiomelanocortin (POMC) 86f, 552<br />
±, Prozessierung 86<br />
Prophase 511±513<br />
Propionat 397<br />
Proportional-Differential-Fühler 120<br />
Propria 320<br />
Propriozeption 222<br />
Prorenin 479<br />
Prosencephalon 589<br />
Prostacyclin PGI2 25, 29, 171, 211, 368,<br />
460<br />
Prostaglandin E 2 (PGE 2) 354, 434, 460,<br />
481, 550<br />
Prostaglandin F 2a (PGF 2a) 227, 338, 550<br />
Prostaglandin PGA1 80<br />
Prostaglandine 17, 20, 29, 63, 328, 434,<br />
474, 481, 550, 555, 563, 565<br />
±, Schmerz20<br />
±, Vasodilatation 20<br />
Prostaglandin-E 2-Präparate 345<br />
Prostata 32, 113, 121f, 300, 311f, 315,<br />
383, 486f, 490, 505, 507, 509, 522, 524±<br />
528, 530<br />
±, Auûenzone 526<br />
±, autonome Innervation 113<br />
±, Drüsenschläuche 505<br />
±, Entwicklung 507<br />
±, Epithel 526<br />
±, fibromuskuläres Stroma 526<br />
±, Funktion 526<br />
±, Histologie 526<br />
±, Innenzone 526<br />
±, Klinik 527<br />
±, Lagebeziehungen 315<br />
±, parasympathische Innervation 122<br />
±, periurethrale Zone 526<br />
±, sympathische Innervation 122<br />
±, Zelltypen 526<br />
Prostataadenom 490<br />
Prostataanlage 505<br />
Prostatacarcinom 490, 526f<br />
±, rektale Untersuchung 527<br />
Prostatadrüsen 487<br />
Prostatahyperplasie, benigne 527<br />
Prostatahypertrophie 490<br />
Prostatasteine 526<br />
prosthetische Gruppen 269<br />
Protamine 514<br />
Proteasen 34, 69, 328, 351, 379, 459<br />
Proteasomen 57<br />
Protein, Androgen bindendes (ABP) 517<br />
±, eosinophiles kationisches (ECP) 20<br />
± ±, Cytotoxizität 20<br />
± ±, Neurotoxizität 20<br />
±, Retinol bindendes 5<br />
Protein C 29f<br />
±, aktives (APC) 29<br />
±, Vitamin-K-abhängige Bildung 30<br />
Protein S 29f<br />
±, Vitamin-K-abhängige Bildung 30<br />
Proteinabbau 6, 96<br />
±, Hemmung 96<br />
Proteinabbauprodukte 357<br />
Proteinantigene, Rhesus-System 16<br />
Proteinase-Inhibitoren 6, 370<br />
Proteinasen 20<br />
Proteinatpuffer 499f<br />
Proteinaustausch 190<br />
Protein-C-Mangel 29<br />
Protein-C-System 29f<br />
±, Gerinnungshemmung 29<br />
Proteine 4, 190, 262, 389f, 394, 468, 492,<br />
499<br />
±, antibakterielle 69<br />
±, Durchtritt durch die Gefäûwand 190<br />
±, empfohlene Zufuhr 394<br />
±, Funktion 394<br />
±, intravasale 5<br />
±, makrophageninflammatorische<br />
(MIP) 434<br />
±, Mangelsymptome 394<br />
±, Mannose bindende 69<br />
±, pro-inflammatorische 69<br />
±, puffernde Gruppen 499<br />
±, Resorption 390<br />
±, Verdauung 390, 389<br />
±, Vorkommen 394<br />
Proteinfiltration 464<br />
Proteinkatabolismus, Bildung fixierter<br />
Säuren 500<br />
Protein-Kinase A 80f, 106, 149±151, 248<br />
±, Aktivierung 149<br />
Protein-Kinase C 80<br />
Proteinmangel 409<br />
Proteinmangelernährung, Definition 408<br />
±, Schwerkranke 408<br />
Proteinoxidation 405<br />
Proteinstoffwechsel 367<br />
Proteinstörungen 395<br />
Proteinsynthese 93, 96, 370<br />
±, Stimulation 96<br />
±, Störungen 394<br />
Proteinurie 468<br />
Proteinverlust 495<br />
Proteinzufuhr, Richtwert 397<br />
Proteoglycane 216, 366f<br />
Proteolyse 93<br />
Prothrombin 4f, 25±27<br />
±, biologische Halbwertszeit 26<br />
±, Funktion 5, 26<br />
±, Molekülmasse 5<br />
Prothrombinaktivator 26<br />
Prothrombinase 27, 30<br />
Prothrombinzeit (PT) 30<br />
Prothymocyten 9<br />
Protonen 166, 206, 210, 500<br />
±, obligate Nettoausscheidung 500<br />
Protonenausscheidung 483f<br />
Protonenelimination, hepatische 484<br />
±, renale 484<br />
Protonenkonzentration, pathologische Zunahme<br />
498<br />
Protonenpuffer 483<br />
Protonenpumpen 475, 483<br />
Protonenpumpenblocker 345<br />
Protonensekretion 475, 500<br />
±, Niere 500<br />
Protoonkogene 459, 592f<br />
Pro-uPA 31<br />
Provitamin D 415<br />
Provitamine 410<br />
proximale Gefäûabschnitte 211<br />
proximale Nierentubuluszellen 22<br />
proximale Tubuluszellen 468<br />
proximaler Magen 340<br />
proximaler Oberschenkelknochen 36<br />
proximaler Tubulus 457, 459, 462, 466f,<br />
469, 474, 477f, 482, 500<br />
±, Bürstensaum 466<br />
±, Feinstruktur 466<br />
±, Harnstoffpermeabilität 474<br />
±, Hydrogencarbonatrückresorption 500<br />
±, Lokalisation 466<br />
±, NH 4 + -Produktion 500<br />
±, Salzresorption 466<br />
±, Sauerstoffmangel 478<br />
±, Wasserresorption 467<br />
±, Zuckerresorption 467<br />
proximales Centriol 555<br />
proximales Kolon, autonome Innervation<br />
113<br />
proximales Konvolut 476<br />
proximales Nephron 457, 471<br />
±, Salzresorptionskapazität 471<br />
Prozent des Medians 398<br />
Prozesse, entzündliche 91<br />
± ±, Therapie 91<br />
Prozessierung, enzymatische 79<br />
PRPs (basische prolinreiche Proteine) 328f<br />
PSA (prostataspezifisches Antigen) 526,<br />
555<br />
±, Funktion 527<br />
P-Sequenzen 49f, 55<br />
Pseudodeziduazellen 541, 544<br />
Pseudohermaphroditismus 507<br />
Pseudohypoaldosteronismus 91<br />
Pseudopodien 18f, 22, 24<br />
pseudounipolare Neurone 115<br />
Psoasabszess 293<br />
Psoasarkade 129<br />
Psoasfaszie 293, 297, 308<br />
Psoasschmerz306<br />
psychische Erkrankungen 285<br />
psychischer Kollaps 220<br />
psychovegetative Syndrome, Pathogenese<br />
118<br />
PTCA (perkutane transluminale koronare<br />
Angioplastie) 169<br />
Pteridin 413<br />
PTH s. Parathormon<br />
PTH-Ausschüttung 96<br />
PTH-Freisetzung, Regulation 483<br />
Ptosis 114<br />
Ptyalin 328f<br />
PT-Zellen 466f<br />
±, Energiegewinnung 467<br />
±, Mitochondrienreichtum 466<br />
Pubarche 572<br />
Pubertät 91, 404, 531, 567, 572<br />
±, Auslöser 531<br />
±, verfrühte 91<br />
Pubes 546<br />
Pudendum feminum 546<br />
Pudendusblock 550<br />
Puffer 498<br />
±, physiologische 498<br />
Pufferbase 498<br />
Pufferbereitstellung, Niere 500<br />
Pufferkapazität 499<br />
puffernde Imidazolgruppen, Hämoglobin<br />
499<br />
Puffersäure 498<br />
Pufferung 179<br />
±, geschlossenes System 498<br />
±, offenes System 499<br />
Pulmonalarterien 144, 180, 187f, 223<br />
Pulmonalarterienstenose 141<br />
pulmonale Ausflussbahn 139<br />
pulmonale Hypertension 282<br />
pulmonale Hypertonie 282<br />
pulmonale Vasokonstriktion 282<br />
pulmonale Widerstandserhöhung 175<br />
pulmonaler Gasaustausch 278, 282, 284<br />
±, Effizienz 282<br />
±, Lungenfunktionsstörungen 284<br />
Pulmonalklappe 144, 161<br />
Pulmonalstrombahn 140, 163, 225<br />
Pulmonalvenen 142<br />
Pulpa 332<br />
±, rote 41f, 44<br />
±, weiûe 41f, 44<br />
Pulpa dentis, Aufbau 333<br />
Pulpaarterie 333<br />
Pulpahöhle 331±333<br />
Pulpavenen 41<br />
Teil C ± Register 651
652<br />
Pulsationsdivertikel 336<br />
Pulsoxymetrie 270<br />
Pulswellen, Ausbreitung im Arteriensystem<br />
198<br />
±, Überlagerung 198<br />
Pulswellengeschwindigkeit 198f<br />
±, atherosklerotische Gefäûveränderungen<br />
198<br />
Pumpversagen 169, 231<br />
Pupillenerweiterung 118<br />
Pupillenweite 111<br />
Purine 361<br />
Purinsynthese 413<br />
Purkinje-Fasern 152, 154, 157<br />
±, Aktionspotentiale 154<br />
P-Welle 157±160, 162<br />
±, Veränderungen 160<br />
Pylorus 121, 293, 302, 338<br />
±, Verschluss 121<br />
Pylorusdrüsen, Schleimproduktion 343<br />
±, Zelltypen 343<br />
Pylorustonus, Regulation 341<br />
Pyramidenbahn 116<br />
Pyramides renales 454<br />
Pyridoxal 394, 412<br />
Pyridoxamin 394, 412<br />
Pyridoxin 394, 412<br />
Pyridoxine 412<br />
Pyridoxinsäure 412<br />
Pyrimidine 361<br />
Pyrogene 430f, 434<br />
±, endogene 434<br />
±, exogene 434<br />
Pyruvat 166f, 369, 438, 446, 467<br />
Pyruvat-Carboxylase 414<br />
Pyruvat-Dehydrogenase, Hemmung 167<br />
QRS-Komplexe 158±169,<br />
Q<br />
±, Veränderungen 160<br />
±, zeitliche Abfolge 159<br />
QT-Intervall 158, 160<br />
±, Veränderung 160<br />
Quadratusarkade 129<br />
162<br />
Quecksilber, Bindung an Albumin 6<br />
Querbrückenzyklus 147, 150<br />
quergestreifte Muskulatur 437f<br />
quergestreifte Pharynxmuskulatur 242<br />
quergestreifter Muskel 204<br />
±, Myosin-ATPase 204<br />
Querschnittgelähmte, Blutdruckschwankungen<br />
221<br />
Querschnittslähmung 490, 522<br />
±, Infertilität 522<br />
Querschnittspuls 198, 270<br />
Quick-Wert 30<br />
±, Hämophile A 30<br />
±, Hämophile B 30<br />
Quotient, respiratorischer<br />
444<br />
401f, 405, 442,<br />
±±, Gesamtkörper 402<br />
±±, Leber 402<br />
±±bei Nahrungskarenz 405<br />
Q-Zacke 157<br />
RAAS s. Renin-Angiotensin-Aldosteron-<br />
RSystem<br />
Rachen 241, 334<br />
±, Topographie 334<br />
Rachenmandeln 42f, 335<br />
Rachenring, lymphatischer 241, 335<br />
Rachitis 98, 394, 416<br />
RAD51-Protein 512<br />
Radfahren 444<br />
Radikale, freie 594<br />
±±, Altern 594<br />
Radioaktivität 100<br />
Radioimmunoassay (RIA) 75, 100<br />
±, Prinzip 100<br />
Teil C ±Register<br />
±, kompetitiver 75<br />
±±, Prinzip 75<br />
Radius 586<br />
Radix dentis 332<br />
Radix dorsalis 104<br />
Radix linguae 240, 321f, 334<br />
Radix mesenterii 295, 298f, 301, 306<br />
Radix mesocoli transversi 298, 301<br />
Radix pulmonis 246<br />
RAG (recombination activating genes) 49<br />
RAG-1 49, 60<br />
RAG-2 49, 60<br />
RAG-Proteine, Ausfall 73<br />
Rami acromiales 184<br />
Rami helicini 548<br />
Rami hepatici 339<br />
Rami mammarii laterales 568<br />
Rami oesophagei 302<br />
Rami pectorales 184<br />
Rami perforantes 185<br />
Rami v. pulmonalis dextrae 129<br />
Rami v. pulmonalis superioris dextrae 129<br />
Ramus acetabularis 184<br />
Ramus carpalis dorsalis 185<br />
Ramus carpalis palmaris 185<br />
Ramus circumflexus 143, 145<br />
Ramus coeliacus 339<br />
Ramus communicans 128, 314<br />
Ramus communicans albus 104, 109, 115<br />
Ramus communicans griseus 104, 111<br />
Ramus cricothyroideus 243<br />
Ramus deltoideus 184f<br />
Ramus inferior ossis ischii 300<br />
Ramus interventricularis anterior 143, 145<br />
Ramus interventricularis posterior 145<br />
Ramus mandibulae 321f, 330<br />
Ramus ovaricus 548<br />
Ramus palmaris profundus 185<br />
Ramus palmaris superficialis 185<br />
Ramus plantaris profundus 185<br />
Ramus saphenus 184<br />
Ramus tubarius 548<br />
Randsinus 40<br />
±, venöse 561<br />
Ranitidin 345<br />
RANK (receptor activator of NF-kB) 97<br />
RANKL (RANK ligand) 96<br />
RANTES 17f<br />
Raphe penis et scroti 508<br />
Raphe pharyngis 240, 242, 335<br />
Raphe scroti 523<br />
RaphØ-Kerne, kaudale 119<br />
Rathke-Tasche 84, 319<br />
Raucher, Schleimtransport 244<br />
Raum, interstitieller 491<br />
±, intervillöser 558, 561<br />
Raumfahrt 226<br />
Raumkrankheit 226<br />
Rautengrube 331<br />
RBP-Mutationen 415<br />
Reabsorption 216<br />
Reafferenzprinzip 287<br />
Reaktionen, allergische 20, 211, 217, 232<br />
±±, anaphylaktischer Schock 232<br />
±±, eosinophile Granulocyten 20<br />
±, neuroendokrine 431<br />
RecA-Protein 512<br />
Receptaculum seminis 554f<br />
Recessus costodiaphragmaticus 130±132,<br />
253, 298, 303, 309<br />
Recessus costomediastinalis 130f, 135<br />
Recessus duodenales 299<br />
Recessus duodenojejunalis 301<br />
Recessus hepatoentericus 296<br />
Recessus ileocaecales 299<br />
Recessus inferior omentalis 300<br />
Recessus interphragmaticus 300<br />
Recessus intersigmoideus 299, 314<br />
Recessus lienalis bursae omentalis 298<br />
Recessus pancreaticoentericus 296<br />
Recessus pharyngeus 240f, 334<br />
Recessus phrenicomediastinalis 131f<br />
Recessus piriformis 240, 242, 334<br />
Recessus pleurales 131<br />
Recessus retrocaecalis 299<br />
Recessus retrooesophageus 136<br />
Recessus sigmoideus 301<br />
Recessus sinus maxillaris 238<br />
Recessus sphenoidalis 239<br />
Recessus splenicus 300<br />
Recessus subphrenici 299<br />
Recessus superior omentalis 298, 300<br />
Rechtsherzhypertrophie 159, 282f<br />
Rechtsherzinsuffizienz 216f, 282f, 286<br />
Rechtsherzkatheterisierungen 169<br />
Rechts-Links-Shunt 284<br />
±, physiologischer 281<br />
Rechts-Links-Verbindung, nachgeburtlicher<br />
Kreislauf 141<br />
Rechtstyp 145, 159<br />
±, Koronarversorgung 145<br />
±, überdrehter 159<br />
Redoxreaktionen 416<br />
Redoxsysteme, antioxidative 416<br />
17-Reduktase 92<br />
Referenzebene 203<br />
Referenzelektrode, extrazelluläre 155<br />
Referenzwerte 393, 396<br />
±, Nährstoffzufuhr 393<br />
reflektorische Erektion 530<br />
reflektorische Miktion 490<br />
reflektorische Sympathikusaktivierung<br />
166<br />
Reflex, enterogastrischer 341<br />
±, peristaltischer 347, 356<br />
±, vagovagaler 340<br />
Reflexbögen, autonome 120<br />
±, parasympathische 116<br />
Reflexe 435<br />
±, bedingte 327<br />
±, Erlöschen 435<br />
±, kutiviszerale 450<br />
±, lokale 354±356<br />
±±, Gastrointestinaltrakt 356<br />
±, respiratorische 286<br />
±, spinal-autonome 120<br />
±, spinale 490<br />
±, vagale 120<br />
Reflexstörungen 412<br />
Reflexwege, intramurale 346<br />
Reflux, diastolischer 161<br />
Refluxhemmung 338<br />
Refluxösophagitis 338<br />
Refraktärität 149, 154<br />
Refraktärperiode 554<br />
Refraktärphase, absolute 149<br />
±, Arbeitsmyokardzelle 149<br />
±, relative 149<br />
4711-Regel 41, 530, 552<br />
Regelbiss 331<br />
Regelkreise, endokrine 405<br />
±±, Adipositas 405<br />
±, hormonelle 82, 406<br />
±±, Störungen 406<br />
±, neuroendokrine 403<br />
±±, Appetit 403<br />
±±, Stoffwechsel 403<br />
Regio analis 312<br />
Regio cervicalis anterior 127<br />
Regio cervicalis lateralis 127<br />
Regio cervicalis posterior 127<br />
Regio cutanea 236<br />
Regio deltoidea 127<br />
Regio epigastrica 127, 297, 302f<br />
Regio hypochondriaca 127, 297, 302f<br />
Regio infraclavicularis 127<br />
Regio infrascapularis 127<br />
Regio inguinalis 127, 297<br />
Regio lateralis 127<br />
Regio lumbalis 127<br />
Regio nuchalis 127<br />
Regio occipitalis 127<br />
Regio olfactoria, Lage 237<br />
Regio parietalis 127
Regio perinealis 310<br />
Regio pubica 127, 297<br />
Regio respiratoria, Lage 237<br />
Regio sacralis 127<br />
Regio scapularis 127<br />
Regio sternalis 127<br />
Regio sternocleidomastoidea 127<br />
Regio suprascapularis 127<br />
Regio temporalis 127<br />
Regio umbilicalis 127, 297<br />
Regio urogenitalis 312<br />
Regio vertebralis 127<br />
Regler 82<br />
Regulation, hormonelle 95<br />
± ±, Blutzuckerspiegel 95<br />
Rehabilitationsüberwachung 451<br />
Rehydratation 408<br />
Reibungskräfte 195, 197<br />
Reifeteilungen 511±513<br />
Reizleitungsgewebe, kardiales 119<br />
Rekanalisierung, Blutgefäûe 31<br />
rekombinanter Faktor VIII 28<br />
rekombinantes Thrombopoietin 22<br />
Rekrutierung, motorische Einheiten 445<br />
Rektoskop 383<br />
Rektum 105, 110, 114, 121, 310±315,<br />
318f, 381±383, 385, 392, 487, 522, 540<br />
±, Abgrenzung 313<br />
±, autonome Innervation 110<br />
±, Eintritt von Kot 383<br />
±, funktionelle Stenose 383<br />
±, Gefäûe 383<br />
±, Gefäûversorgung 313<br />
±, Peritonealverhältnisse 313<br />
±, Topographie 314<br />
±, Untersuchung 383, 392<br />
Rektumpfeiler 540<br />
Rektusscheide 297, 300<br />
Relaxin 551<br />
Releasing-Hormone 82f<br />
Remodeling, Ventrikelgeometrie 176<br />
Ren 298, 309<br />
Renculi 454<br />
Renin 83, 98, 224, 461f, 464, 471, 479, 484<br />
Renin-Angiotensin-Aldosteron-System<br />
(RAAS) 98, 224, 232f, 479, 481f, 494f<br />
±, Aktivierung 495<br />
±, Aktivität 482<br />
±, Antagonisten 495<br />
±, physiologische Funktion 479<br />
±, Stimulation 494<br />
Renin-Angiotensin-System 479f, 493<br />
±, Aktivierung 480<br />
±, Überaktivität 480<br />
Renin-Angiotensin-Systeme, lokale 224<br />
Reninsekretion 98, 455, 463, 471, 480,<br />
482, 495<br />
±, Hemmung 471<br />
±, Niere 98<br />
±, Stimulation 480<br />
±, verstärkte 91<br />
± ±, sekundärer Hyperaldosteronismus 91<br />
Reninsynthese 463<br />
Repertoire, immunologisches 34, 60<br />
± ±, Reifung 60<br />
Repetition Maximum 446<br />
repetitive Zuckerdeterminanten 66<br />
±, bakterielle Zellwand 66<br />
Reproduktionsprozesse 551<br />
Reproduktionsverhalten 118<br />
Reservemembran 485<br />
Reserven, autonome 447<br />
Reservevolumen, exspiratorisches 254f,<br />
257<br />
± ±, Definition 255<br />
±, inspiratorisches 254f<br />
± ±, Definition 255<br />
Residualkapazität, funktionelle 254±256,<br />
261, 265, 443<br />
± ±, Altersabhängigkeit 255<br />
± ±, Bestimmung 256<br />
± ±, Definition 255<br />
Residualkörper 514<br />
Residualvolumen 254f, 257, 261, 265,<br />
267f, 280<br />
±, Definition 255<br />
±, Vergröûerung 267f<br />
Resistance 259, 264±268<br />
±, Lungenvolumen 264<br />
±, Messung 265<br />
±, Wert 265<br />
Resistenz-Gen 54<br />
Resorption 215, 464<br />
±, passive 467<br />
± ±, Chlorid 467<br />
± ±, Kationen 467<br />
±, tubuläre 468<br />
± ±, Glucose 468<br />
± ±, harnpflichtige Substanzen 469<br />
± ±, Harnsäure 469<br />
± ±, Harnstoff 469<br />
± ±, Säureanionen 468<br />
Respirationstrakt 43, 83, 318<br />
±, endokrine Einzelzellen 83<br />
±, lymphatische Gewebe 43<br />
respiratorische Acidose 501f<br />
±, Blutparameter 501<br />
±, renale Kompensation 501<br />
±, Ursachen 501<br />
respiratorische Alkalose 13, 449f, 501f<br />
±, Blutparameter 501<br />
±, Kompensation 449<br />
± ±, renale 501<br />
respiratorische Gruppe, dorsale<br />
(DRG) 284f<br />
±, pontine (PRG) 285<br />
±, ventrale (VRG) 284f<br />
respiratorische Neurone 284<br />
respiratorische Reflexe 286<br />
respiratorische Sinusarrhythmie 119<br />
respiratorischer Quotient 401f, 405, 442,<br />
444<br />
±, Gesamtkörper 402<br />
±, Leber 402<br />
± bei Nahrungskarenz405<br />
respiratorisches Epithel 236f, 241, 244f<br />
±, Epipharynx 241<br />
±, Zelltypen 244<br />
respiratorisches Flimmerepithel 335<br />
Respiratory Burst 20, 23, 70<br />
rest and digest, Parasympathikus 103<br />
Restfüllung, endsystolische 176<br />
± ±, Erhöhung 176<br />
Restharnmenge 122<br />
Restriktion, Lungenfunktionsparameter<br />
280<br />
restriktive Lungenfunktionsstörungen<br />
255, 263, 267, 279<br />
restriktive Ventilationsstörungen 284<br />
Rete acromiale 184<br />
Rete articulare cubiti 185<br />
Rete articulare genus 186<br />
Rete calcaneum 186<br />
Rete malleolare laterale 185<br />
Rete malleolare mediale 185<br />
Rete ovarii 532<br />
Rete testis 505±507, 509, 519f<br />
Rete-testis-Blastem 505<br />
Rete-testis-Fluid 519<br />
Rete venosum dorsale manus 194<br />
Rete venosum dorsale pedis 194<br />
Reticulinfasern 8, 251<br />
Reticulocyten 9f, 12f<br />
±, zirkulierende 10<br />
Reticulumzellen 8, 37, 41<br />
±, epitheliale 38<br />
retikuloendotheliales System 21<br />
retikulospinale Bahnen 121<br />
Retinal 415<br />
Retinoide 367, 415<br />
Retinoid-X-Rezeptor 416<br />
Retinol 394, 415<br />
Retinol bindendes Protein 5<br />
Retinsäuren, nucleäre Rezeptoren 415<br />
±, teratogene Wirkung 415<br />
Retraktion, elastische 267<br />
Retraktionskraft, elastische Fasern 252<br />
retroperitoneale Organe 295<br />
Retroperitonealraum 299, 308<br />
±, Gestalt 308<br />
±, Grenzen 308<br />
Retroperitoneum 297, 454<br />
Retzius-Streifen 333<br />
Revaskularisationen, Koronarverschluss<br />
169<br />
Reynolds-Zahl 195<br />
b-Rezeptoragonisten 235<br />
Rezeptor-Editing 61<br />
Rezeptoren 12, 34, 79, 82, 106<br />
±, b-adrenerge 81, 150<br />
±, ANS 106<br />
±, Catecholamine 106<br />
±, für O2 120<br />
±, immunologische 34<br />
± ±, Spezifität 34<br />
±, muscarinische 105, 153<br />
± ±, Sinusknotenzellen 153<br />
±, nicotinische 105<br />
±, nucleäre 80f, 89, 91<br />
±, viszerale 115<br />
a-Rezeptoren 94, 171, 229, 431, 489<br />
±, Vasokonstriktion 171<br />
a1-Rezeptoren 106, 112, 121, 219<br />
±, Effekt 106<br />
±, Lokalisation 106<br />
±, Mechanismus 106<br />
±, Phospholipase C 106<br />
±, Prazosin 106<br />
a 2-Rezeptoren 106, 112, 121, 230, 439f<br />
±, Effekt 106<br />
±, Lokalisation 106<br />
±, Mechanismus 106<br />
b-Rezeptoren 151, 171, 327, 463, 489, 496<br />
±, adrenerge 119<br />
± ±, Fettgewebe 119<br />
±, Herzmuskelzellen 171<br />
±, kardiale 166<br />
± ±, Stimulation 166<br />
±, Vasodilatation 171<br />
b 1-Rezeptoren 94, 106, 112, 119<br />
±, Adenylatcyclase 106<br />
±, Effekt 106<br />
±, Lokalisation 106<br />
±, Mechanismus 106<br />
b2-Rezeptoren 94, 106, 112, 119, 121, 267,<br />
281<br />
±, Effekt 106<br />
±, Lokalisation 106<br />
±, Mechanismus 106<br />
b3-Rezeptoren, adrenerge 407<br />
rezeptorgesteuerte Calciumkanäle 205f<br />
rezeptorgesteuerte Kaliumkanäle 153<br />
Rezeptorguanylatcyclase 224<br />
Rezeptorspezifitäten, B-Lymphocyten 36<br />
Rezeptor-Tyrosin-Kinasen (RTKs) 80, 105<br />
±, Autophosphorylierung 80<br />
rezeptorvermittelte Endocytose 189, 562,<br />
367<br />
rezeptorvermittelte Transcytose 328<br />
Rezirkulation von Lymphocyten 44<br />
Rheodynamik 11<br />
Rhesus-Anti-D-Prophylaxe 16<br />
Rhesus-Antigen C/c 16<br />
Rhesus-Antigen D, Sensibilisierung 16<br />
Rhesus-Antigen E/e 16<br />
Rhesus-D-Gen, Deletion 16<br />
Rhesusinkompatibilität 562<br />
Rhesuslocus, Chromosom 1 16<br />
Rhesusmerkmale, Antikörperbildung 16<br />
Rhesus-System 14, 16, 72<br />
±, Blutgruppenantigene 72<br />
±, Proteinantigene 16<br />
Rhesusunverträglichkeit 16<br />
Rheuma 396<br />
rheumatoide Arthritis, Behandlung 78<br />
Rh-Merkmale 16<br />
Teil C ± Register 653
654<br />
Rho-Kinase 206<br />
Rho/Rho-Kinase-Signalweg 205f<br />
Rhythmen, kardiovaskuläre 119<br />
Rhythmik, circadiane 20, 91<br />
± ±, Cortisolkonzentration 91<br />
± ±, Eosinophilenzahl 20<br />
± ±, Glucocorticoidsekretion 20<br />
Rhythmusstörungen 159, 169, 231<br />
±, kardiale 118<br />
±, tachykarde 154<br />
± ±, Einteilung 154<br />
± ±, Ursachen 154<br />
RIA s. Radioimmunoassay<br />
Riboflavin 394, 397, 412<br />
±, Ausscheidung 412<br />
±, Bedarf 412<br />
±, biologische Aufgaben 412<br />
±, Chemie 412<br />
±, empfohlene Zufuhr 394<br />
±, Funktion 394<br />
±, Mangelsymptome 394, 412<br />
±, Resorption 412<br />
±, toxischer Bereich 394<br />
±, Vorkommen 394, 412<br />
Riboflavin-Kinase 412<br />
Ribonucleasen, Reaktionsprodukt 379<br />
±, Spezifität 379<br />
Ribonucleotide 379<br />
Ribosomen 10<br />
Richtwerte 396<br />
Riechepithel 236<br />
Riechzone, Lage 237<br />
±, Schleimhaut 237<br />
Rima oris 239, 321<br />
Rima pudendi 546<br />
Rindenlabyrinth 455, 457<br />
Rinden-Mark-Grenze 456<br />
Rindenstränge 504f<br />
Ringknorpel 241±244, 335f<br />
Ringmuskelschicht 347<br />
Ringmuskelschlauch 249<br />
Rippen 8, 36, 127<br />
Rippenbogen 129<br />
Rippenbogenrandschnitt 310<br />
Rippenfell 253<br />
Rippenhebung 252<br />
Rippenknorpel, Biegung und Torsion 252<br />
Rippenpaare 252<br />
Riva Rocci, Blutdruckmessung 203<br />
R-Konformation 271<br />
RNA-Prozessierung, differentielle 52<br />
Robben 221, 290<br />
Röhrenknochen, lange 8<br />
Rokitansky-Aschoff-Krypten 372<br />
RU 486 560<br />
Rückbildungsphase 554<br />
Rückenmark 104, 108f, 115, 118f, 121,<br />
132, 174, 411, 430, 489<br />
±, Blutdruckabfall 119<br />
±, kaudales 307<br />
± ±, arterielle Versorgung 307<br />
±, sakrales 103<br />
±, thorakolumbales 103<br />
Rückenmarksläsionen 121f<br />
Rückenschmerzen 293<br />
Rückkopplungsmechanismus, negativer<br />
82, 89, 91, 99, 434<br />
± ±, Cortisolkonzentration 91<br />
± ±, Fieberentstehung 434<br />
± ±, hypothalamisch-hypophysäres System<br />
82<br />
± ±, Schilddrüsenhormonproduktion 89<br />
± ±, Somatotropin (SHT) 99<br />
Rückkopplungsschleife, negative 21<br />
Rückkopplungsschleifen 29<br />
Rückstrom, venöser 172f, 192f, 202f, 225<br />
± ±, Pumpfunktion des Herzens 172<br />
± ±, reflektorische Kontrolle 173<br />
± ±, Steigerung 203<br />
± ±, zentraler Venendruck 172f<br />
Rugae vaginales 545<br />
Ruheaktivität, sympathische 111<br />
Teil C ± Register<br />
± ±, Ausfall 111<br />
Ruheatmung 285<br />
Ruhedehnungskurve 162±164, 168<br />
±, Ventrikel 162<br />
Ruheenergieverbrauch 396, 400f, 405,<br />
407<br />
±, Determinanten 400<br />
±, Drosselung 405<br />
±, FFM 400<br />
Ruhemembranpotential 147, 154<br />
±, Arbeitsmyokardzellen 147<br />
Ruhespeichel 327<br />
Ruhetonus 208, 218<br />
±, Gefäûe 218<br />
±, glatte Gefäûmuskelzellen 208<br />
±, Widerstandsgefäûe 208<br />
Rumpfdarm 319<br />
±, Wandbau 319f<br />
runde Spermatiden 509f, 512<br />
Ryanodinrezeptoren 149f, 434<br />
±, Mutation 434<br />
±, Phosphorylierung 150<br />
R-Zacke 157<br />
Sacculi alveolares 246, 249f<br />
S<br />
Sakralmark 108, 122, 487f<br />
Sakrokardinalvenen 187f<br />
Saliurese 477<br />
Salmonella typhimurium 351<br />
Salpingitis 537, 539<br />
Salpinx 537<br />
Salzappetit 479<br />
Salzausscheidungsmechanismen 482<br />
Salzbeladung 472<br />
Salze 465<br />
Salzmangel 472<br />
Salzresorption<br />
475f<br />
224, 382, 455, 459, 466,<br />
±, proximaler Tubulus 466<br />
Salzretention 480<br />
Salzsäure 341, 343, 500<br />
Salzsäureproduktion, Hemmung 354<br />
Salzsäuresekretion 343±347, 358<br />
±, Hemmung 347<br />
±, kephale Phase 346<br />
±, Kontrolle 343<br />
±, Reduktion 345<br />
±, Regulation 344, 346, 358<br />
Salzsparsystem 482<br />
Salz-Wasser-Haushalt 3, 91, 98<br />
±, Regulation 91<br />
± ±, hormonelle 98<br />
Samen, Gelbildung 555<br />
Samenableitung 487<br />
Samenbläschen 113, 121f, 315<br />
±, autonome Innervation 113<br />
±, parasympathische Innervation 122<br />
±, sympathische Innervation 122<br />
Samenleiter 315, 458, 507, 519, 523f<br />
±, Funktion 524<br />
±, Histologie 523<br />
±, Verlauf 523<br />
±, Wandbau 523<br />
Samenstrang 107, 522f<br />
Sammelgefäûe 39<br />
Sammellymphknoten 39<br />
Sammelrohre 98, 455f, 459, 473±475, 477,<br />
482, 496f, 500<br />
±, Funktionsschema 473<br />
±, Harnstoffpermeabilität 474<br />
±, Hauptzellen 473<br />
±, Lokalisation 473<br />
±, Schaltzellen 473<br />
Sammelrohrsystem 457f, 472f<br />
±, Entwicklung 458<br />
±, Funktion 473<br />
±, Struktur 473<br />
Sammelrohrzellen, Wasserdurchlässigkeit<br />
474<br />
Sammelvenolen, Durchmesser 191<br />
Sandwich-Experimente 579<br />
Sarkolemm 146f, 150f<br />
±, Leitfähigkeit 147<br />
±, Membranpotential 147<br />
Sarkomer 146<br />
Sarkomerlänge 164<br />
Sarkopenie 408f<br />
±, Definition 409<br />
sarkoplasmatisches Reticulum 146f,<br />
149±151, 166, 205, 434<br />
±, Calciumfreisetzung 147, 149f, 205<br />
± ±, exzessive 434<br />
±, Calciumrückspeicherung 151<br />
±, terminale Zisternen 149<br />
Satellitenzellen 588<br />
Sauerstoff 12, 179f, 193, 202, 212f, 268,<br />
272, 279, 288, 361, 399<br />
±, chemisch gebundene Form 268<br />
±, Diffusion 202, 268, 272<br />
±, Diffusionskapazität der Lunge 279<br />
±, Diffusionsstrecken 212<br />
±, Extraktionsrate 170<br />
±, konvektiver Transport 180<br />
±, Kurzschlussdiffusion 193<br />
±, Löslichkeitskoeffizient 268<br />
±, physikalisch gelöste Form 268<br />
±, Transport 179<br />
Sauerstoffaffinität 272, 412<br />
±, Hämoglobin 272<br />
±, Regulation 272<br />
Sauerstoffangebot 170, 288, 290, 440<br />
±, Verminderung 290<br />
Sauerstoffaufnahme 180, 213, 290, 442f<br />
±, Lunge 213<br />
±, Lungenkapillaren 180<br />
±, Plateauwert 442<br />
±, Skelettmuskel 213<br />
±, Steady State 443<br />
±, Steigerung 290<br />
Sauerstoffbindung 271<br />
±, Kooperativität 271<br />
Sauerstoffbindungskurve 270±273<br />
±, Effekt der Temperatur 273<br />
±, Effekt des pH-Werts 273<br />
±, Effekt von 2,3-Bisphosphoglycerat 273<br />
±, Hämoglobin 270, 273<br />
±, Linksverschiebung 273<br />
±, Myoglobin 270<br />
±, Rechtsverschiebung 273<br />
±, sigmoidaler Verlauf 271f<br />
±, Wirkung von CO2 273<br />
Sauerstoffdefizit 211, 442f<br />
Sauerstoffdiffusion, Zeitbedarf 179<br />
Sauerstoffgesamtkonzentration, fetales<br />
Blut 275<br />
±, mütterliches Blut 275<br />
Sauerstoffkapazität, Blut 270<br />
Sauerstoffkonzentration, arterielle 170,<br />
288, 442<br />
Sauerstoffkonzentrationsdifferenz, arteriovenöse<br />
(AVD O2 ) 168, 204, 288, 443<br />
Sauerstoffmangel 119, 166, 180, 186, 210,<br />
232, 439<br />
±, endothelialer Wachstumsfaktoren 186<br />
±, Herzinfarkt 180<br />
±, Herzstoffwechsel 166<br />
Sauerstoffpartialdruck 120, 272<br />
±, arterieller 448<br />
±, Kapillaren 272<br />
±, venöser 193<br />
±, Veränderungen 120<br />
Sauerstoffpartialdruckdifferenz, alveoloarterielle<br />
283<br />
Sauerstoffpartialdruckgradient 288<br />
Sauerstoffradikale 70<br />
Sauerstoffsättigung 448, 478<br />
±, arterielle 288<br />
Sauerstoffschuld 442f<br />
Sauerstoffspeicher 269, 291<br />
Sauerstoffspezies, reaktive (ROS) 20, 411<br />
Sauerstoff-Steady-State 443<br />
Sauerstofftransfer, maternofetaler 276
Sauerstofftransport 13, 180, 235, 274,<br />
449, 478<br />
±, Blockade 274<br />
±, Diffusion 180<br />
±, Hämoglobin 13<br />
±, Konvektion 180<br />
±, Kurzschluss 478<br />
±, Teilschritte 235<br />
±, Verbesserung 449<br />
Sauerstofftransportkapazität 442<br />
Sauerstoffutilisation 289f<br />
±, Definition 289<br />
±, Steigerung 290<br />
Sauerstoffverbrauch 204, 256, 288f, 405,<br />
441f<br />
± bei Gewichtsabnahme 405<br />
±, Maximalwert 442<br />
±, nicht-mitochondrialer 20<br />
±, regionale Unterschiede 289<br />
± in Ruhe 442<br />
±, Steady State 441<br />
Sauerstoffversorgung 13, 216, 288, 290<br />
±, Herz 170<br />
± ±, Steigerungen 170<br />
Säuglinge 321, 491, 494<br />
±, Deckung des Flüssigkeitsbedarfs 494<br />
±, Wassergehalt 491<br />
Saugreflex 570<br />
Saunabesuch 434<br />
Säureanionen, tubuläre Resorption 468<br />
±, tubuläre Sekretion 468<br />
Säureaniontransporter, Na + -gekoppelte<br />
466<br />
Säureausscheidung 469, 483<br />
Säure-Basen-Analytik 502<br />
Säure-Basen-Haushalt 483, 498, 500f<br />
±, Kontrolle 500<br />
±, pathologische Veränderungen 498<br />
±, Störungen 501<br />
Säure-Basen-Status 435, 502<br />
±, Analyse 502<br />
±, Herzrhythmusstörungen 435<br />
Säure-Basen-Störungen, klinische<br />
Beispiele 502<br />
Säurebelastungen 500<br />
Säuren 498<br />
±, fixierte 484, 498, 500f<br />
± ±, Abpufferung 500<br />
± ±, Ausscheidung 500<br />
±, flüchtige 498, 500<br />
±, nicht titrierbare 484<br />
±, organische 4<br />
±, titrierbare 484<br />
SCF (stemcell factor) 9, 22<br />
Schachtelton 302<br />
Schädelbasis 241<br />
Schädelhöhlen, Druckausgleich 450<br />
Schädelkalotte 8<br />
Schädelknochen, platte 36<br />
Schädigungen, ischämische 169<br />
± ±, Risiko 169<br />
Schadstoffe 571<br />
Schaf-Erythrocyten, antikörperbeladene<br />
76<br />
Schalldämpfung 302<br />
Schaltstücke 324f, 376f<br />
Schaltzellen 473, 475, 483, 500<br />
±, Typ A 475, 483<br />
±, Typ B 475, 483<br />
Schambein 486<br />
Schamhaare 546<br />
Schamlippen 219, 546, 554<br />
Scharlach 322<br />
Scharnierbewegungen 331<br />
Scharniergelenk, diskomandibulares 329<br />
Scheide 315, 545f<br />
±, Epithelzellen 546<br />
±, Lubrikation 546<br />
±, periarterioläre lymphatische (PALS) 41f<br />
±, Wandbau 546<br />
Scheidensekret 546<br />
Scherenbiss 331<br />
Schergrad 196f<br />
Schiebebewegungen 331<br />
Schiebegelenk, diskotemporales 329<br />
Schilddrüse 82f, 85, 87, 89f, 95, 318f<br />
±, Bau 87<br />
±, Blutversorgung 87<br />
±, Hyperplasie 89<br />
±, Innervation 87<br />
±, lymphocytäre Infiltration 89<br />
±, Überfunktion 90<br />
±, Unterfunktion 89<br />
Schilddrüsenerkrankungen 89<br />
±, Funktionsstörungen 89<br />
±, Gröûenveränderungen 89<br />
Schilddrüsenhormone 81, 87±89, 395,<br />
401, 406, 431<br />
±, biologische Aktivität 89<br />
±, Freisetzung 88<br />
±, geistige Entwicklung 89<br />
±, periphere Hormonresistenz 89<br />
±, Schwangerschaft 89<br />
±, Synthese 87<br />
±, Transportproteine 89<br />
±, Überproduktion 79<br />
±, Wirkungsspektrum89<br />
Schilddrüsenhormonmangel, Minderwuchs<br />
99<br />
Schilddrüsenhormonproduktion 89<br />
±, negativer Rückkopplungsmechanismus<br />
89<br />
Schilddrüsenhormonrezeptoren 80, 89,<br />
415<br />
Schilddrüsenparenchym87<br />
Schildknorpel 243, 319<br />
Schimmelpilzsporen, Einatmen 72<br />
Schlaf 285<br />
±, Hirndurchblutung 229<br />
Schlafapnoe 285f<br />
±, Ursachen 286<br />
Schlafmittel 286<br />
Schlafstörungen 413<br />
Schlaganfall 32<br />
Schlagarbeit, äuûere 164<br />
Schlagvolumen 161, 164±166, 168, 172,<br />
176, 197, 225f, 231f, 439f, 442, 446<br />
±, Abfall 232<br />
±, Druckbelastung 164<br />
±, Erhöhung 439<br />
±, Nachlast 172<br />
±, positive Inotropie 165<br />
±, Variation der Vordehnung 165<br />
±, Volumenbelastung 164<br />
±, Zunahme 440<br />
Schlagvolumenstrecke 198<br />
Schlankheitshormon 404<br />
Schlaufensterkrankheit 233<br />
Schleifendiuretika, Wirkort 477<br />
±, Wirkungsmechanismus 477<br />
Schleimgranula 341<br />
Schleimhäute 7, 47, 237<br />
±, Riechzone 237<br />
Schleimhautentzündungen 412<br />
Schleimhautimmunität 68<br />
Schleimhautschäden 395<br />
Schleimhautschutzantikörper 5<br />
Schleimproduktion, Becherzellen 244<br />
Schleimsekretion 326<br />
Schleimtransport, Raucher 244<br />
Schleimzellen 343<br />
Schlieûmuskel 383<br />
Schluckakt 117, 242, 321<br />
±, Ablauf 242f<br />
Schluckreflex 335f, 570<br />
Schluckstörungen 338<br />
Schluckvorgang 117, 335f<br />
±, autonome Kontrolle 117<br />
±, Phasen 336<br />
Schluckzentrum242, 335<br />
Schlund 241<br />
Schlundbögen 319, 322f<br />
Schlunddarm318<br />
Schlundfurchen, Überreste 319<br />
Schlundheber 242, 335<br />
±, Funktion 242<br />
Schlundschnürer 242, 335, 337<br />
±, Funktion 242<br />
Schlundtaschen 318f<br />
Schlussbiss 331<br />
Schlüssel-Schloss-Prinzip 48<br />
Schlussleistenkomplex 350, 368<br />
Schlussleistennetz 350<br />
Schmelz 332<br />
Schmelzoberhäutchen 333<br />
Schmelzprismen 332f<br />
Schmelzpulpa 332<br />
Schmerzempfindungen 175, 253<br />
±, Herz 175<br />
±, Pleura parietalis 253<br />
Schmerzen 20, 222, 346, 414, 502<br />
±, ausstrahlende 308<br />
± ±, Nierenprozesse 308<br />
±, Hyperventilation 502<br />
±, Prostaglandine 20<br />
±, somatische 222<br />
±, übertragene 115<br />
±, viszerale 222<br />
Schmerzfasern 455<br />
Schmerzlokalisation 115<br />
Schmerzmittelmissbrauch, chronischer<br />
478<br />
Schmerzrezeptoren 115, 175<br />
±, Herz 175<br />
Schmerzsyndrome 111<br />
Schnappatmung 285<br />
Schnarchen 285f<br />
±, Ursachen 286<br />
Schneidezähne 331, 333<br />
Schnellkraft 445±447<br />
±, Definition 445<br />
±, Messung 445<br />
Schnellkrafttraining 446<br />
Schnorcheltauchen, Gefahren 450<br />
Schnüffeln 286<br />
Schnupfen 237<br />
Schock, anaphylaktischer 69, 72, 231f<br />
± ±, allergische Reaktionen 232<br />
±, hämorrhagischer 232<br />
±, hypovolämischer 3, 231f<br />
± ±, Behandlung 232<br />
±, kardiogener 231<br />
±, septischer 231f<br />
± ±, Entzündungsmediatoren 232<br />
±, spinaler 111<br />
Schockformen 231<br />
Schocklunge 284<br />
Schrittmacher 154, 159, 175, 340<br />
±, Eigenfrequenz 154<br />
±, elektrische 155<br />
±, Hierarchie 154<br />
±, irreguläre 155<br />
±, primärer 154<br />
±, sekundärer 154<br />
±, spontane 151<br />
±, Störungen 159<br />
±, tertiärer 154, 160<br />
Schrittmacheraktivität, Modulation 153<br />
Schrittmacherfrequenz, Sympathikusstimulation<br />
153<br />
±, Vagusstimulation 153<br />
Schrittmacherneurone, Atemrhythmus<br />
285<br />
Schrittmacherstrom 153<br />
±, diastolischer 154<br />
Schrittmacherzellen 106, 152f, 155, 340,<br />
347, 485<br />
±, Aktionspotential 153<br />
±, Aktionspotentialfrequenz 153<br />
±, AV-Knoten 153<br />
±, elektrische Automatizität 152<br />
±, glattmuskuläre 208<br />
± ±, Gefäûwand 208<br />
±, Magen 340<br />
±, Repolarisation 153<br />
±, Sinusknoten 152f<br />
Teil C ± Register 655
656<br />
±, Spontandepolarisation 152f<br />
Schubspannung 172, 181, 196f, 201, 203<br />
±, Venenendothel 203<br />
Schulter 175<br />
Schulterbereich, Blutversorgung 183<br />
Schütz-Bündel 117f<br />
Schutzreflexe 286<br />
Schwäche 447<br />
Schwangere 16, 227, 253, 468<br />
±, Blutdrucksteigerung 227<br />
±, Glucosurie 468<br />
±, physiologische Strömungsgeräusche<br />
227<br />
Schwangerschaft 3, 16, 86, 89, 159, 227,<br />
396, 560, 569<br />
±, Blutvolumen 3, 227<br />
±, Kreislauferkrankungen 227<br />
±, Nachweis 86<br />
±, Schilddrüsenhormon 89<br />
Schwangerschaftsdauer 563<br />
Schwangerschaftshormon 551<br />
Schwangerschaftstest 558<br />
Schwann-Zellen 94<br />
Schwarzwerden vor den Augen 225<br />
Schwefel 399<br />
Schweiû 432, 441, 495f<br />
±, Elektrolytgehalt 432<br />
±, Natriumverluste 495<br />
Schweiûausbrüche 434<br />
Schweiûbildung 118<br />
Schweiûdrüsen 91, 105, 107, 114, 211,<br />
248, 320, 431f<br />
±, Mehrdurchblutung 211<br />
±, sympathische Neurone 107<br />
Schweiûdrüsenaktivität 119<br />
Schweiûproduktion 432, 492<br />
Schweiûsekretion 112<br />
Schweiûsekretionsrate, Hitzeadaptation<br />
432<br />
Schweiûverlust 494<br />
Schwelle 483<br />
±, anaerobe 439f, 442±444<br />
± ±, Spitzenathleten 444<br />
Schwellenleistung, anaerobe 440f, 444,<br />
446<br />
± ±, Erhöhung 446<br />
Schwellensubstanzen 483<br />
Schwellkörper 121f, 237, 507, 527, 529f,<br />
546f, 554<br />
±, autonome Innervation 529<br />
±, Füllung 554<br />
±, hämodynamische Veränderungen 530<br />
±, parasympathische Innervation 122<br />
±, sympathische Innervation 122<br />
Schwellkörpergefäûe, Parasympathikus<br />
219<br />
±, Vasodilatation 219<br />
schwere kombinierte Immundefekte<br />
(SCIDs) 73<br />
Schwerkraft 209, 225<br />
±, Kreislaufsystem 225<br />
Schwerkranke 402, 408, 410<br />
±, Abnahme des Körpergewichts 402<br />
±, Fehlernährung 408<br />
Schwindelanfälle 450<br />
Schwitzen 231, 430, 433, 440f<br />
SCID (severe combined immunodeficiency)<br />
73<br />
SDS-PAGE 76<br />
SDS-Polyacrylamidgelektrophorese 76<br />
Sechskanal-EKG-Geräte 159<br />
Second Messenger 327, 344, 395<br />
Second-Messenger-Mechanismus 81<br />
Sectio 562<br />
Sedativa 502<br />
Segelklappen 141, 144, 152<br />
±, Verschluss 152<br />
Segmenta bronchopulmonalia 247<br />
Segmentarterie 281<br />
Segmentation, rhythmische 347f<br />
Segmentbronchien 133, 246, 268, 281<br />
Segmente, bronchoarterielle 247<br />
Teil C ± Register<br />
±, bronchopulmonale 281<br />
± ±, Gefäûanordnung 281<br />
Segmentierung, Fliege 582<br />
Segmentpolaritäts-Gene 584<br />
Sehvorgang 415<br />
Seitbiss 331<br />
Seitenplattenmesoderm 126, 577<br />
Seitenstoû 252<br />
Seitenstrang 241, 489<br />
Sekretgranula 93±95, 352, 356, 380<br />
Sekretin 83, 227, 341, 347, 354, 357f, 372,<br />
379f<br />
±, Freisetzungsreiz 357<br />
±, Hauptwirkung 357<br />
±, Syntheseort 357<br />
Sekretion 464<br />
±, autokrine 81<br />
±, endokrine 81<br />
±, Nervenendigungen 81<br />
± ±, hypothalamisch-hypophysäres<br />
System 81<br />
±, parakrine 81, 95<br />
±, seröse 112<br />
±, tubuläre 468f<br />
± ±, harnpflichtige Substanzen 469<br />
± ±, Harnsäure 469<br />
± ±, Medikamente 469<br />
± ±, organische Kationen 469<br />
± ±, Oxalat 469<br />
± ±, Säureanionen 468<br />
Sekretionsphase 542±544, 553<br />
Sekretionsstück 47<br />
sekretorische Alveolen 569<br />
sekretorische Endstücke 324<br />
sekretorische Vesikel 86, 95<br />
sekretorisches IgA, Transcytose 352<br />
Sekretrohre 325f<br />
±, Elektrolyttransport 326<br />
Sekundärantikörper 75<br />
±, fluoreszenzmarkierte 76<br />
sekundäre Botenstoffe 80<br />
sekundäre lymphatische Organe 36±38,<br />
53, 66<br />
±, Aufgabe 36f<br />
±, Keimzentren 66<br />
±, Lage 36<br />
sekundäre Pflanzeninhaltsstoffe 397<br />
Sekundärfollikel 40, 42f, 534f<br />
Sekundärgalle 370<br />
Sekundärplexus 84f<br />
Sekundärspeichel 325f<br />
±, Zusammensetzung 326<br />
Sekundärzotten 560<br />
Selbst 33<br />
Selbst-Fremd-Unterscheidung 34<br />
±, Zeitfenster 60<br />
Selbst-Toleranz 73<br />
Selectine, Lektinkomponente 17<br />
Selen, empfohlene Zufuhr 396<br />
±, Funktion 396<br />
±, Mangelsymptome 396<br />
±, toxischer Bereich 396<br />
±, Vorkommen 396<br />
Selenoproteine 416<br />
Sella turcica 84<br />
Semenogelin 525f<br />
Semilunarklappen 141, 144, 216<br />
±, Stenosen 141<br />
Senioren, Training 447<br />
Senium 573<br />
Senkwehen 563<br />
Sensibilisierung, Rhesus-Antigen D 16<br />
Sensibilisierungsphase 72<br />
sensible Neurone 105<br />
±, peripheres ANS 105<br />
sensible Trigeminuskerne 331<br />
sensomotorischer Kortex 117f, 229<br />
±, Mehrdurchblutung 229<br />
Sensor 82<br />
sensorischer Trigeminuskern 118<br />
Septa interalveolaria 251<br />
Septa interlobularia 247<br />
Septulum testis 505, 509<br />
Septum 118<br />
±, interatriales 144<br />
±, interventrikuläres 144<br />
Septum femorale 297<br />
Septum interalveolare 249<br />
Septum interatriale 152<br />
Septum interventriculare 140f, 143<br />
±, Entwicklungsstörung 141<br />
±, Pars membranacea 140<br />
Septum nasi 235, 238, 240<br />
Septum oesophagotracheale 246<br />
Septum pectiniforme 311, 528<br />
Septum primum 140f<br />
±, Entwicklungsstörung 141<br />
Septum rectovaginale 311, 533, 545<br />
Septum scroti 311<br />
Septum secundum, Entwicklungsstörung<br />
141<br />
Septum transversum 125f, 360, 374<br />
Septum urorectale 488, 507<br />
Septum vesicovaginale 533, 545<br />
Sequenzdeterminanten 46<br />
Sequenzpräparate 560<br />
Serin 397<br />
Serin-Protease-Hemmer 32<br />
Serin-Protease-Inhibitoren 31<br />
Serin-Proteasen 6, 25±27, 31<br />
±, Gerinnungsfaktoren 25<br />
Serosa 125, 293<br />
Serosaepithel 299<br />
serotonerge Neurone 118<br />
Serotonin 23±25, 95, 206f, 354, 356f, 403,<br />
411, 447, 460, 526, 552<br />
±, EC-Zellen 95<br />
±, Hauptwirkung 357<br />
±, Syntheseort 357<br />
±, Überproduktion 95<br />
Serpine 29, 31<br />
Sertoli-Cell-Only-Syndrom 503, 518f<br />
Sertoli-Zellen 503, 506, 509f, 515, 517<br />
±, Aufgaben 515<br />
Serum 4<br />
Serumalbumin 571<br />
Serum-IgA-Antikörper 47<br />
Seruminsulinspiegel, Absinken 402<br />
Serumnatriumkonzentration, Verringerung<br />
491<br />
Serumproteine, Elektrophorese 6<br />
Sexualhormone 91<br />
±, weibliche 550<br />
Sexualhormonmangel 99<br />
Sexualreaktion 529, 554<br />
±, Phasen 529, 554<br />
±, physiologische Veränderungen 554<br />
Sexualverhalten 85<br />
sexuelle Erregung 529<br />
SGLT1 387, 389, 467f<br />
SGLT2 467, 496<br />
shunt conductance 384<br />
Shunt, funktioneller 284<br />
±, pathologischer 281, 284<br />
±, physiologischer 281, 283<br />
Shunt-Verteilungsstörung, Differentialdiagnose<br />
284<br />
Sichelzellanämie 12, 274<br />
Sichelzellbildung 276<br />
Sichelzellerythrocyten 275<br />
Sichelzellhämoglobin, Aggregation 274<br />
Sichelzellpatienten, Malariaresistenz 274<br />
Siebbeinzellen 236, 239<br />
±, arterielle Versorgung 239<br />
Siebplatte 473<br />
SIF (small intensely fluorescent) 105<br />
SIF-Zellen 105, 109<br />
Sigmoid 105, 121, 318<br />
Sigmoidoskop 383<br />
Signal, vasokonstriktorisches 472<br />
Signale, thermoafferente 430<br />
± ±, zentrale Verarbeitung 430<br />
Signalmoleküle, Appetitregulation 403<br />
Signalpeptid 95
Signaltransduktionskaskaden 81<br />
Signaltransduktionswege 79<br />
Signalweiterleitung, elektrotonische 212<br />
± ±, Arteriolen 212<br />
Sildenafil 530<br />
Silikose 264<br />
single file flow, Kapillaren 202<br />
Sinneszellen 243f<br />
±, respiratorisches Epithel 244<br />
Sinus anales 311, 383<br />
Sinus anorectalis 488<br />
Sinus caroticus 494<br />
Sinus cavernosus 238<br />
Sinus cervicalis 319<br />
Sinus coronarius 140, 143, 145<br />
Sinus durae matris 192<br />
Sinus frontalis 237±239<br />
Sinus lactiferus 567, 569<br />
Sinus maxillaris 237f<br />
±, Öffnung 237<br />
Sinus obliquus pericardii 143<br />
Sinus piriformis 335<br />
Sinus pleurales 131<br />
Sinus renalis 453±455, 485<br />
Sinus sagittalis superior 238<br />
Sinus semilunaris 237<br />
Sinus sphenoidalis 237, 239<br />
Sinus transversus pericardii 143<br />
Sinus urogenitalis 487f, 505±507<br />
Sinus venosus 139f, 187, 365<br />
Sinusarrhythmie, respiratorische 119<br />
Sinusendothel 367<br />
Sinusendothelzellen 41, 366, 368<br />
±, Funktion 368<br />
±, Rezeptoren 368<br />
±, transzelluläre Poren 368<br />
Sinusknoten 111, 119, 145, 152±154, 174f<br />
±, Blutversorgung 145<br />
±, Eigenfrequenz 154<br />
±, Innervation 153<br />
±, Schrittmacherzellen 152f<br />
±, Taktgeber 154<br />
Sinusknotenzellen, b-Adrenorezeptoren<br />
153<br />
±, muscarinische Rezeptoren 153<br />
Sinusoide 36, 93, 362, 364<br />
Sinusrhythmus 159f<br />
Sinustachykardie 118<br />
Situs inversus 587<br />
Situs solitus 587<br />
Sitzen, langes 203<br />
Sjögren-Syndrom I 329<br />
Skalenuslücke, hintere 135<br />
Skapularlinie 131<br />
Skatol 384<br />
Skelettdysplasien 586<br />
Skelettmuskel 111, 189, 191, 211±213,<br />
218, 288f, 291, 497<br />
±, AVD O2 289<br />
±, degenerative Veränderungen 497<br />
±, Diffusionsabstände 191<br />
±, Durchblutung 218, 289<br />
±, funktionelle Kapillardichte 212<br />
±, Kapillarabstand 288<br />
±, Mehrdurchblutung 211<br />
±, Sauerstoffaufnahme 213<br />
±, Sauerstoffutilisation 289<br />
±, Sauerstoffverbrauch 218, 289<br />
±, Wiederbelebungszeit 291<br />
Skelettmuskel-LDH 167<br />
Skelettmuskelzellen 446<br />
Skelettmuskulatur 117, 217, 219, 227,<br />
236, 446<br />
±, Angiogenese 227<br />
±, autonome Kontrolle 117<br />
±, Durchblutungsreserve 217<br />
±, Kapillarisierung 446<br />
±, Substratspezifität des Energiestoffwechsels<br />
402<br />
Skene-Drüsen 315, 533, 547<br />
Skene-Gänge 547<br />
Sklerotom 582<br />
Skorbut 395<br />
Skrotalhaut, Temperatur 521<br />
Skrotalwulst 508<br />
Skrotum 295, 506f, 509, 522f<br />
slow waves 347, 382<br />
SLPI (secretory leucocyte proteinase inhibitor)<br />
524<br />
Sofortreaktion, allergische Erkrankungen<br />
21<br />
Soft-Gel-Kultur 10<br />
Sog 162<br />
Sollwert 82, 430f<br />
±, Thermoregulationssystem 431<br />
Sollwertverstellung 430±433<br />
±, nicht-thermische Faktoren 431<br />
Solvent Drag 467<br />
Soma 590<br />
somatisches Nervensystem,<br />
Steuerung 116<br />
Somatoliberin 85, 99<br />
Somatomedin C s. IGF-1<br />
Somatomedine 86, 99<br />
somatomotorische Nerven, Temperaturregulation<br />
431<br />
somatosensible Afferenzen 115, 122<br />
±, Genitalregion 122<br />
Somatostatin 94f, 99, 338, 343, 346, 354,<br />
357, 403, 563<br />
±, D-Zellen 94f<br />
±, Freisetzungsreiz 357<br />
±, Hauptwirkung 357<br />
±, Syntheseort 357<br />
somatotrope Zellen 86<br />
Somatotropin (STH) 83, 85f, 96, 99<br />
±, direkte Effekte 99<br />
±, insulinantagonistische Wirkung 99<br />
±, negativer Rückkopplungsmechanismus<br />
99<br />
Somatotropinfreisetzung 99<br />
±, Hemmung 99<br />
±, Stimuli 99<br />
Somatotropin-Release-Inhibiting-Hormon<br />
83<br />
Somatotropin-Releasing-Hormon (GH-RH)<br />
83, 85, 99<br />
Somatotropinsekretion, Regulation 99<br />
Somatotropin-Somatomedin-Achse 99<br />
Somiten, Aufbau 582<br />
±, Entwicklung 582<br />
Sonic hedgehog (shh) 375<br />
sozialer Status, Körpergewicht 407<br />
±, körperliche Aktivität 407<br />
Spalt, interkapillärer 190<br />
Spaltbildungen 319<br />
Spannung 156f<br />
spannungsabhängige Natriumkanäle 147<br />
spannungsgesteuerte Calciumkanäle 205<br />
Spätantikörper 5<br />
Spatium paravesicale 312<br />
Spatium perinei superficialis 312<br />
Spatium perisinusoideum 366<br />
Spatium praeperitoneale 300<br />
Spatium praeviscerale 239<br />
Spatium retrooesophagicum 136<br />
Spatium retroperitoneale 293<br />
Spatium retropharyngeum 239<br />
Spatium retropubicum 313<br />
Spatium subperitoneale 312<br />
Spätschäden, diabetische 411<br />
Spectrin 12<br />
Speichel 7, 47, 326±329, 385<br />
±, Flieûrate 327<br />
±, Funktionen 329<br />
±, Zusammensetzung 326±328<br />
Speicheldrüsen 91, 111, 211, 248, 317,<br />
321, 323f, 385, 388<br />
±, Bauplan 324<br />
±, Gefäûe 324<br />
±, Innervation 324, 327<br />
±, Lymphabfluss 324<br />
±, Mehrdurchblutung 211<br />
Speicheldrüsenentzündung 329<br />
Speicheldrüsensekretion, Regulation 114<br />
Speichelfluss 121, 325, 327, 331<br />
±, Nahrungsaufnahme 327<br />
Speichelkomponenten 328<br />
Speichelproteine, Exocytose 327<br />
±, Syntheseort 328<br />
Speichelsekretion, Reduktion 329<br />
±, Regulation 327<br />
Speisebrei 340, 342, 348<br />
±, Durchmischung 340, 348<br />
±, Homogenisierung 340<br />
Speiseröhre 137, 318, 335, 337<br />
±, Übersicht 335<br />
Speiseweg 241, 321<br />
±, Verlauf 241<br />
Spemann-Organisator 576, 580<br />
Spendererythrocyten 16<br />
Spermadhäsin 521<br />
Spermatiden 511, 514f<br />
±, Elongation 514f<br />
±, elongierte 509f, 512<br />
±, haploide 509<br />
Spermatocyten 510, 515<br />
±, Antigenexpression 515<br />
±, primäre 509±512<br />
±, sekundäre 512f<br />
Spermatogenese 415, 510, 517f<br />
±, Gesamtdauer 518<br />
±, Schritte 510<br />
Spermatogenese-Loci 519<br />
Spermatogenesestörungen, Formen 518<br />
±, Ursachen 518<br />
Spermatogonien 509f, 512<br />
±, Proliferation 510<br />
±, Subklassifizierung 510<br />
Spermatozoen 15, 509f, 512, 514, 520,<br />
525, 555<br />
±, Geschwindigkeit 555<br />
±, schnelle Migration 555<br />
Spermatozoenbildung 510<br />
Spermiation 514<br />
Spermidin 527<br />
Spermien 510, 513, 515±520f, 524, 538,<br />
555<br />
±, Befruchtungsfähigkeit 555<br />
±, Beweglichkeit 524<br />
±, Coating 521<br />
±, Cytoskelett 515<br />
±, Hypermotilität 555<br />
±, Immotilität 520<br />
±, Neoantigene 515<br />
±, positiv rheotaktischer Reiz 538<br />
±, Reifung 521<br />
±, Schwanz 514f<br />
±, Speicherung 521<br />
±, Transport 520<br />
Spermienaktivierung 555<br />
Spermieninjektion, intracytoplasmatische<br />
(ICSI) 557<br />
± ±, Erfolgsrate 557<br />
Spermienmigration 555<br />
Spermientransport 122<br />
Spermin 527<br />
Spermiogenese 510, 512, 514<br />
±, Ablauf 514<br />
Spermium-Eizell-Interaktion 555<br />
Sphärocyten, Lebensdauer 12<br />
Sphärocytose, hereditäre 12<br />
S-Phase 511<br />
Sphinkter 109, 228, 337<br />
±, Ductus venosus 228<br />
±, Harnröhre 488<br />
± ±, tonische Eigenaktivität 488<br />
±, Ösophagus 337<br />
Sphinkteren, glattmuskuläre 237<br />
±, Venenplexus 237<br />
Sphinkterkontraktion 112<br />
Sphinkterrelaxation 112f<br />
Spike-Aktivitäten 340<br />
Spina iliaca anterior superior 297f<br />
spinal-autonome Reflexe 120<br />
spinale Reflexe 490<br />
Teil C ± Register 657
658<br />
spinaler Blasenentleerungsreflex 489<br />
spinaler Blasenreflex 122<br />
Spinalganglien 104, 111<br />
Spinalnerv 111<br />
Spiralarterien 544, 561<br />
Spiralmitochondrien 515, 556<br />
Spirometer 256, 262, 266<br />
Spitzenathleten, anaerobe Schwelle 444<br />
±, Herzfrequenz 444<br />
±, Leistungsfähigkeit 444<br />
Spitzenstromstärke 199<br />
Splanchnikusgebiet 218, 227, 232<br />
±, Durchblutung 218<br />
±, Gefäûwiderstand 227<br />
±, Sauerstoffverbrauch 218<br />
Splanchnopleura 246<br />
Spleiûen, alternatives 16, 51f<br />
± ±, H-Ketten-Primärtranskript 51f<br />
Splen 41, 303<br />
Spondylitis, ankylierende (Morbus<br />
Bechterew) 59<br />
± ±, HLA-Assoziation 59<br />
Spongiosa 8<br />
Spongiosabälkchen 36<br />
Spontanaktivität, neurogene 111<br />
Spontandepolarisation 152±155<br />
±, Geschwindigkeit 153<br />
±, Schrittmacherzellen 152f<br />
Spontanpneumothorax 125<br />
Spritzkanälchen 507, 523, 525<br />
Spritzschluck 337<br />
Spurenelemente 393, 397<br />
SRY (sex determining region Y) 503<br />
SRY-Gen 503, 507<br />
Stabkernige 18<br />
Stammfettsucht 93<br />
Stammzellen 8, 351±353, 372, 565<br />
±, hämatopoietische 8, 34f, 73<br />
± ±, Differenzierung 8<br />
± ±, Selbsterneuerung 8<br />
±, multipotente 8<br />
±, Nabelschnurblut 565<br />
±, pluripotente 9 f<br />
±, proliferierende 350<br />
Stammzellfaktor (SCF), Wirkungsspektrum<br />
10<br />
Stammzellpool 510<br />
Standard-EKG-Ableitungen 158<br />
Standardhydrogencarbonat 499, 501f<br />
Stapes 319<br />
Stärke, resistente 397<br />
Status, sozialer 407<br />
± ±, Körpergewicht 407<br />
± ±, körperliche Aktivität 407<br />
Staubzellen 251<br />
Stauungsikterus 305<br />
Stauungslunge 286<br />
Steady State 441, 446<br />
Steady-State-Herzfrequenz 444<br />
Steatorrhö 392, 417<br />
Stehen, Kreislaufbelastung 225<br />
±, langes 216, 225<br />
Steiltyp 159<br />
Steinbildung, Verhinderung 470<br />
Stellatumblockade 111<br />
Stellglied 82<br />
Stellknorpel 243<br />
Stenoon-Gang 323<br />
Stenosen 200, 204<br />
±, Druckabfall 200<br />
Sterilisation 539<br />
Sternallinie 131<br />
Sternoklavikulargelenk 135<br />
Sternum 8, 252<br />
Steroidbiosynthese, Ovar 550<br />
Steroide 91, 370, 550<br />
Steroidhormon produzierende Zellen 91<br />
Steroidhormone 79f, 91, 361, 367, 516<br />
±, Hauptgruppen 516<br />
±, Nebennierenrinde 91<br />
±, Struktur 516<br />
±, Synthese 516<br />
Teil C ± Register<br />
Steroidhormonrezeptoren 412<br />
steroidogene Enzyme, selektive<br />
Expression 93<br />
Steroidrezeptoren 415<br />
Stethoskop 162<br />
Steuerhormone 86<br />
Steuerung vitaler Funktionen 116<br />
Stickoxid s. NO<br />
Stickstoff 399, 451<br />
±, toxische Wirkung 451<br />
Stickstoffauswaschmethode 257<br />
Stickstoffmonoxid s. NO<br />
Stierhornmagen 302, 339<br />
Stiftchenzellen 538<br />
Stigma 536, 552<br />
Stillen 85, 552<br />
±, empfängnisverhütender Effekt 552<br />
Stimmfalten 244<br />
Stimulantien 448<br />
Stimulation, inotrope 171<br />
Stimulus-Sekretions-Kopplung 380<br />
Stirnhöhle 236, 238f<br />
±, arterielle Versorgung 239<br />
±, Innervation 239<br />
Stoffaustausch 181, 207, 213<br />
±, Diffusion 213<br />
±, Filtration 213<br />
±, kontinuierliche Kapillaren 213<br />
±, Mikrozirkulation 213<br />
±, postkapilläre Venolen 213<br />
Stoffaustausch, diffusionslimitierter 213f<br />
±, durchblutungslimitierter 213f<br />
Stoffwechsel 400, 403, 407<br />
±, BCM 400<br />
±, FFM 400<br />
±, interindividuelle Varianz 407<br />
±, neuroendokrine Regelkreise 403<br />
±, oxidativer 491<br />
± ±, Wasserbildung 491<br />
Stoffwechselendprodukte 179<br />
±, Transport 179<br />
±, wasserlösliche 453, 465<br />
± ±, Entfernung 453<br />
Stoffwechselerkrankungen 397<br />
±, ernährungsabhängige 407<br />
Stoffwechselhomöostase 393, 410<br />
Stoffwechsellage 402<br />
±, anabole 410<br />
Stoffwechselmediatoren 210<br />
Stoffwechselstörungen, biotinassoziierte<br />
414<br />
±, Schwerkranke 402<br />
Stoffwechselvorgänge, hormonelle<br />
Regulation 79<br />
Stokes-Molekülradius, Albumin 214<br />
±, Glucose 214<br />
Stomatitis 394, 412<br />
Stomatodeum 318<br />
Stoppcodon 49<br />
Störungen, neurologische 394, 416<br />
±, neuropathische 414<br />
±, neurovegetative 119<br />
±, ZNS 494<br />
Strang, nephrogener 458<br />
Stratum basale 541f<br />
Stratum circulare 107, 320, 337, 340, 347,<br />
353, 381<br />
Stratum compactum 541f, 544<br />
Stratum corneum 320<br />
Stratum functionale 541<br />
Stratum granulosum 534±536<br />
Stratum intermedium 332<br />
Stratum longitudinale 107, 320, 337, 340,<br />
347<br />
Stratum spongiosum 541f, 544<br />
Stratum submucosum 542<br />
Stratum supravasculare 542<br />
Stratum vasculosum 542<br />
Streeter-Säulen 542<br />
Streifenstücke 324±328<br />
±, Elektrolyttransport 326<br />
Streptokinase, Antigenität 32<br />
Streptokokken 32<br />
Stress 96, 346, 480<br />
Stressantwort, metabolische 409<br />
Stressfasern 214<br />
Stresshormone 91<br />
Stressreaktion 91<br />
Stresssituationen, autonomes<br />
Nervensystem 103<br />
Streuung, hämatogene 188<br />
± ±, Tumorzellen 188<br />
Stria terminalis 117f<br />
Stroma 9, 36<br />
±, Knochenmark 36<br />
Stromazellen 9, 61f<br />
Stromlinien 195<br />
Strompuls 198, 204<br />
±, Messung 204<br />
Strompulsformen, Arteriensystem 199<br />
Strompulswellen, Amplitude 199<br />
±, Überlagerung 199<br />
Stromstärke 172, 195, 199<br />
Strömung 199<br />
±, Aorta 196<br />
±, laminare 195f<br />
±, turbulente 195f, 199, 201, 203f<br />
Strömungsbedingungen, pulsatile 196<br />
Strömungsgeräusche 196, 201, 204<br />
±, physiologische 227<br />
± ±, Schwangere 227<br />
Strömungsgeschwindigkeit 195±197, 199,<br />
202, 204<br />
±, Gefäûquerschritt 196<br />
±, Messung 204<br />
Strömungsschubspannung 172<br />
Strömungswiderstand 195f, 198, 200f<br />
±, Anstieg 201<br />
±, arterielle Widerstandsgefäûe 198<br />
±, Kreislauf 200<br />
±, venöser 202<br />
± ±, lokaler Anstieg 202f<br />
Struma 89f, 393<br />
±, euthyreote 89<br />
ST-Strecke 157f, 160<br />
±, Anhebung 160<br />
Stuart-Power-Faktor, biologische Halbwertszeit<br />
26<br />
±, Funktion 26<br />
Stuart-Power-Faktor-Mangel 26<br />
Stufentest 440±442, 444<br />
±, Durchführung 441<br />
Stuhl 385, 392<br />
±, Inspektion 392<br />
±, Wasserausscheidung 385<br />
Stuhlausscheidung 317<br />
Stuhldrang 121, 383<br />
±, Unterdrückung 383<br />
Stuhlmenge 383<br />
24-Stunden-Blutdruckmessungen,<br />
Hypertonie 233<br />
±, Normotonie 233<br />
24-Stunden-Energieverbrauch 396, 400f<br />
Subinvolutio uteri 571<br />
subjektives Wohlempfinden 116<br />
Subkardinalvene 187f<br />
Sublingualdrüsen 327<br />
Submandibulardrüsen 327<br />
Subphase, alveoläre 262<br />
Substantia reticulofilamentosa 10<br />
Substanz P 95, 106f, 174, 230, 244, 338,<br />
357, 364<br />
±, Freisetzungsreiz 357<br />
±, Hauptwirkung 357<br />
Substanz, graue 229<br />
± ±, Durchblutung 229<br />
±, weiûe 229<br />
± ±, Durchblutung 229<br />
Substanzen, harnpflichtige 469<br />
± ±, tubuläre Resorption 469<br />
± ±, tubuläre Sekretion 469<br />
Substratpräferenzen 402<br />
Substratstoffwechsel, Umstellung 405<br />
Substratverfügbarkeit 439
Suchreflex 570<br />
Sudden-Infant-Death-Syndrom 286<br />
suicide bag 20<br />
Sulcus a. subclaviae 247<br />
Sulcus aortae descendentis 247<br />
Sulcus atrioventricularis 144<br />
Sulcus bulboventricularis 139<br />
Sulcus coronarius 133<br />
Sulcus interventricularis 133, 139f<br />
Sulcus interventricularis anterior 129<br />
Sulcus lateralis 117<br />
Sulcus terminalis 322<br />
Sulfat 4, 468, 500<br />
Sulfatausscheidung, Schwelle 483<br />
Sulfatresorption 483<br />
Sulfonamide 6, 12<br />
±, Bindung an Albumin 6<br />
Sulfonsäuren 361<br />
Summationsebene, elektrischer 158<br />
Summationsvektor, elektrischer 156f, 159<br />
± ±, dreidimensionales Bild 159<br />
± ±, Projektionen 157, 159<br />
± ±, Vorhöfe 157<br />
Superfizialzellen 546<br />
Superoxid-Anion 12, 20, 283<br />
Superoxid-Dismutase 12, 595<br />
Supplemente 408<br />
Supportzellen 8<br />
Suppression 70<br />
Suppressorzellen 71<br />
Suprakardinalvene 187<br />
supraventrikuläre Arrhythmien 160<br />
supraventrikuläre Extrasystolen 118<br />
Surfactant 249, 251, 259, 262f, 566<br />
±, Alveolengröûe 262<br />
±, Biosynthese 262<br />
±, Halbwertszeit 262<br />
Surfactant-Mangel, Erwachsene 264<br />
±, Frühgeborene 264<br />
SVCT s. Vitamin-C-Transporter<br />
SVCT1 410<br />
SVCT2 411<br />
Switch 53<br />
Switch-Operation 141<br />
Switch-Rekombination 53<br />
Switch-Sequenzen 53<br />
Sympathikotonus 115, 218, 230, 257, 439<br />
±, hypothalamische thermoregulatorische<br />
Neurone 230<br />
±, Inspiration 257<br />
Sympathikus 103f, 105, 107f, 112f, 121,<br />
149, 153f, 165, 173, 267, 327, 340, 354,<br />
356, 494f<br />
±, Aktivierung 494<br />
±, fight or flight 103<br />
±, präganglionäre Neurone 108<br />
±, präganglionärer 118<br />
±, Transmitter 105<br />
±, Zielorgane 112<br />
±, zweites Neuron 104<br />
Sympathikusaktivierung 115, 225, 229,<br />
460, 478<br />
±, Drüsensekretion 115<br />
±, Gefäûwiderstand 229<br />
±, reflektorische 166<br />
Sympathikusaktivität 219±221, 223, 226,<br />
439<br />
±, Blutdruckänderungen 220<br />
±, Erhöhung 226<br />
±, Regulation 219<br />
Sympathikusausschaltung, Blutdrucksenkung<br />
218<br />
±, Vasodilatation 218<br />
Sympathikusbahn, zentrale 116<br />
Sympathikusfasern, postganglionäre 218<br />
± ±, Cotransmitter 218<br />
± ±, Transmitter Noradrenalin 218<br />
Sympathikushemmung 220, 223<br />
±, Barosensorenaktivität 220<br />
Sympathikusstimulation 165, 173, 175,<br />
220, 222, 230, 448<br />
±, positiv chronotrope Wirkung 175<br />
±, positiv dromotrope Wirkung 175<br />
±, positiv inotrope Wirkung 175<br />
±, positiv lusitrope Wirkung 175<br />
±, vasodilatatorische Wirkung 175<br />
sympathische Afferenzen 115<br />
sympathische Ganglien 104<br />
±, prävertebrale 109<br />
sympathische Ganglienzellen 93<br />
sympathische Herznerven 174f<br />
sympathische Nervenendigungen,<br />
Venenwand 192<br />
sympathische Nervenfasern 181, 202, 206,<br />
230, 463<br />
±, juxtaglomerulärer Apparat 463<br />
±, Venenwand 202<br />
sympathische Neurone 105, 107<br />
±, cholinerge 105<br />
±, noradrenerge 105<br />
±, Schweiûdrüsen 107<br />
±, postganglionäre 108, 111<br />
± ±, Erfolgsorgane 111<br />
sympathische Nierennervenfasern 480<br />
sympathische Ruheaktivität, Ausfall 111<br />
sympathische Vasokonstriktion 218, 232<br />
±, Effekte 218<br />
±, Haut 232<br />
±, Muskulatur 232<br />
sympathische Vasokonstriktorneurone<br />
106<br />
sympathischer Grenzstrang 87, 455<br />
sympathisches Nervensystem 104, 119,<br />
182, 218, 401, 403f, 406, 431<br />
±, catecholaminerge Zellen 104<br />
±, Durchblutungsregulation 218<br />
±, Stimulation 119<br />
±, Temperaturregulation 431<br />
Sympatholytika 106<br />
Sympathomimetika 107<br />
Symphyse 310, 486f<br />
Symphysis pubica 297, 311, 313<br />
Synapsenmorphologie, ANS 105<br />
Synapsis 511<br />
synaptonemaler Komplex 511<br />
Syncytiotrophoblast 86, 557±559, 561, 563<br />
Syncytium 557, 561<br />
±, funktionelles 147<br />
± ±, Herzmuskelzellen 147<br />
Syndrom, adrenogenitales (AGS) 93<br />
± ±, Ursachen 93<br />
±, metabolisches 393<br />
±, nephrotisches 453, 495<br />
Syndrome, psychovegetative 118<br />
± ±, Pathogenese 118<br />
Syngamie 556<br />
Synkope, vasovagale 450<br />
Synovia 44, 190<br />
System, adrenogenitales 91<br />
±, arterielles 494<br />
± ±, Füllungszustand 494<br />
±, darmassoziiertes lymphatisches 353<br />
±, dichtes tubuläres 23f<br />
± ±, Calciumfreisetzung 24<br />
± ±, Calciumspeicher 24<br />
±, diffuses neuroendokrines (DNES) 95<br />
± ±, peripherer Anteil 95<br />
± ±, Zelltypen 95<br />
± ±, zentraler Anteil 95<br />
±, diffuses neuroendokrines 95<br />
±, endokrines 79, 83<br />
±, fibrinolytisches 6<br />
±, hämatopoietisches 34<br />
±, hypothalamisch-hypophysäres 81±85<br />
± ±, Anatomie 84<br />
± ±, Funktion 84<br />
± ±, Hormone 85<br />
± ±, negativer Rückkopplungsmechanismus<br />
82<br />
± ±, Sekretion aus Nervenendigungen 81<br />
±, limbisches 116±119, 219<br />
± ±, affektives Verhalten 117<br />
± ±, vegetative Reaktionen 117<br />
±, lymphatisches 352<br />
±, offenes kanalikuläres (OCS) 23<br />
±, parasympathisches 403<br />
±, retikuloendotheliales 21<br />
±, venöses 226, 230<br />
± ±, Rückstau 230<br />
± ±, Volumen-Compliance 226<br />
systemischer Lupus erythematodes<br />
(SLE) 72<br />
Systole 152, 161f, 170, 198f, 288<br />
Systolendauer, Herzfrequenz 171<br />
systolische Amplitudenüberhöhung 199<br />
systolische Auswurfleistung, Einschränkung<br />
176<br />
systolische Blutdrucksteigerung 198<br />
systolische Blutdruckwerte 233<br />
systolische Druckentwicklung 164<br />
systolische Wandspannung, Erhöhung<br />
176<br />
systolischer Blutdruck 197f, 233<br />
systolischer Blutdruckanstieg 226<br />
systolisches Herzversagen 176<br />
S-Zacke 157<br />
S-Zellen 354, 380<br />
T3 s. Triiodthyronin<br />
T<br />
T4 s. Thyroxin<br />
Tabak 105<br />
Tachyarrhythmien 154f<br />
±, erhöhte Automatizität 155<br />
±, getriggerte Aktivität 155<br />
±, kreisende Erregung 155<br />
±, Ursachen 154<br />
tachykarde Rhythmusstörungen 154<br />
±, Einteilung 154<br />
±, Ursachen 154<br />
Tachykardie 90, 101<br />
Tachykardien, ventrikuläre 154<br />
Tachypnoe 232, 286<br />
Taenia libera 301, 349, 381<br />
Taenia mesocolica 381<br />
Taenia omentalis 302, 381<br />
Taeniae coli 381<br />
Taenien 306, 349, 354, 381f<br />
±, Kontraktion 381<br />
Tagesleistung, tubuläre 465<br />
Tagesmüdigkeit 286<br />
Talgdrüsen 236<br />
Tamm-Horsfall-Protein 470<br />
TAP (transporter associated with peptidepresentation)<br />
57, 59<br />
Tapir 254<br />
Taschenband 243<br />
Taschenklappen 141, 144, 161<br />
Taubenzüchterkrankheit 72<br />
Taubheitsgefühle 414<br />
Tauchen 290, 450<br />
±, Atmungsanpassungen 290<br />
Tauchphysiologie 450<br />
Tauchreflexe, Herzstillstände 221<br />
Tauchtauglichkeit 450<br />
Taurin 361, 370<br />
Taurocholsäure 368<br />
Tawara-Schenkel 152<br />
T-B-Kooperation 64, 66<br />
TCRa-Kette 61<br />
TCRb-Gene 61<br />
TCRd-Gene 61<br />
TCRg-Gene 61<br />
TCR-CD3-Komplex, Struktur 56<br />
TCR-Gene, Generierung 56<br />
±, Umlagerung 61<br />
TCR-Ketten, Primärtranskripte<br />
TCRs s. T-Zell-Rezeptoren<br />
55<br />
TdT s. terminale Desoxynucleotidyltransferase<br />
Teilungsspindel 513<br />
Tela submucosa 320, 335, 353, 381f<br />
Tela subserosa 253, 320, 539, 542<br />
Telomerase, Altern 595<br />
Telomere 511<br />
Teil C ± Register 659
660<br />
Telophase 513<br />
Temperaturanstieg, muskulärer 447<br />
Temperaturempfindung 430f<br />
Temperaturregulation 117, 432f, 567<br />
±, autonome 431<br />
± ±, Neugeborenes 431<br />
±, biologische 430<br />
± ±, efferente Nervenbahnen 431<br />
± ±, Festlegung des Sollwerts 430<br />
± ±, hypothalamischer Regler 430<br />
±, körperliche Arbeit 432<br />
±, Kreislauf 432<br />
±, Pathophysiologie 433<br />
±, Wasserhaushalt 432<br />
Temperaturrezeptoren 115<br />
Tenase, extrinsische 26f<br />
±, intrinsische 27, 30<br />
Tendo cricooesophagea 240<br />
Teratozoospermie 518<br />
Terminal Web 350<br />
terminale Arteriolen 188<br />
terminale Desoxynucleotidyltransferase<br />
(TdT) 49f, 60<br />
terminale Gefäûabschnitte 211<br />
terminale Lymphgefäûe 207<br />
Terminalzotten 560<br />
Tertiärzotten 560<br />
Testes 503, 509<br />
testikuläre Feminisierung 519<br />
Testosteron 83, 91±93, 446, 510, 515±517,<br />
531, 550<br />
Testosteronproduktion 437<br />
Testosteronsekretion 506<br />
Testosteronsyntheseweg, Enzymdefekt<br />
507<br />
Tetanien 90<br />
tetanische Kontraktion 211, 226<br />
tetanische Krämpfe 118, 502<br />
Tetrade 511<br />
Tetrahydrofolate 413<br />
Tetrahydrofolsäure 411<br />
Tetraplegie 409<br />
TF (tissue factor) s. Gewebethromboplastin<br />
TFPI (tissue factor pathway inhibitor) 27,<br />
29<br />
TGF-a (transforming growth factor<br />
a) 353, 551<br />
TGF-b 353<br />
TGF-b1 551<br />
TGF-b2 551<br />
TGF-b3 551<br />
TGF-b-Familie 375, 551<br />
TGF-b-Homologe 580<br />
Th1-Th2-Konzept 66<br />
Th1-Zellen 62f, 66, 72<br />
±, Funktion 63<br />
Th2-Helferzellen 72<br />
TH2-Lymphocyten 20<br />
Th2-Zellen 62±64, 66<br />
±, Funktion 63<br />
thalamische Mittellinienkerne 118<br />
Thalamus, lateraler 118<br />
Thalamus dorsalis 117<br />
Thalassaemia major 275<br />
Thalassämieerythrocyten 275<br />
Thalassämien, Formen 274<br />
a-Thalassämien 275<br />
b-Thalassämien, Symptomatik 276<br />
Thebesi-Venen 145<br />
Theca externa 534±536<br />
Theca folliculi 534, 536<br />
Theca interna 534f, 550<br />
Thekaluteinzellen 535f<br />
Thelarche 572<br />
T-Helfer 34<br />
Therapie, antikoagulatorische 203<br />
Thermogenese 89, 404<br />
±, arbeitsinduzierte 400<br />
±, diätinduzierte 431<br />
±, nahrungsinduzierte 400f<br />
Thermoregulation 63, 179, 226, 230, 440<br />
±, Hautdurchblutung 230<br />
Teil C ± Register<br />
Thermoregulationssystem 430f<br />
±, Hypothalamus 430<br />
±, Sollwert 431<br />
thermoregulatorische Aktivierung 431<br />
thermoregulatorische Effektoren 430<br />
thermoregulatorische Neurone,<br />
hypothalamische 230<br />
± ±, Sympathikotonus 230<br />
thermoregulatorische Wärmeabgabe 430<br />
±, Induktion 430<br />
thermoregulatorische Wärmebildung 430<br />
±, Induktion 430<br />
Thermorezeption 323<br />
Thermorezeptoren, zentrale 430<br />
Thiamin 394, 397, 411<br />
±, Ausscheidung 411<br />
±, Bedarf 411<br />
±, biologische Aufgaben 411<br />
±, Chemie 411<br />
±, empfohlene Zufuhr 394<br />
±, Funktion 394<br />
±, Mangelsymptome 394<br />
±, Resorption 411<br />
±, toxischer Bereich 394<br />
±, Vorkommen 394, 411<br />
Thiaminpyrophosphat (TPP) 411<br />
Thiamintriphosphat (TTP) 411<br />
Thiazide, Wirkort 477<br />
±, Wirkungsmechanismus 477<br />
Thorax 125, 251, 253f, 260f<br />
±, Compliance 261f<br />
± ±, Verminderung 262<br />
±, maximale Exspirationsstellung 253<br />
±, maximale Inspirationsstellung 253<br />
±, Ruhedehnungskurve 261<br />
±, Ruhestellung 261<br />
Thoraxapertur, obere 127, 131<br />
± ±, Faszienverhältnisse 127<br />
±, untere 129, 252<br />
± ±, Anteile 129<br />
± ±, Gestalt 129<br />
± ±, Grenzen 129<br />
Thoraxerweiterung 252, 265<br />
Thoraxverkleinerung 252<br />
Threonin 397<br />
Thrombasthenie 25<br />
Thromben 233<br />
Thrombin 6, 22, 25, 27±31<br />
±, elektrostatische Eigenschaften 28<br />
±, Fibrinogenerkennungsregion 28<br />
±, Hemmung 30<br />
±, Heparinbindungsstelle 28<br />
±, Inaktivierung durch Antithrombin III 29<br />
±, Inaktivierung durch Plasmin 31<br />
±, thrombomodulingebundenes 29<br />
Thrombocyten 3f, 9±11, 13, 15, 19, 21±25,<br />
29, 203<br />
±, aktivierte 22<br />
±, Aktivierung 23<br />
±, Formveränderung 24<br />
±, Funktionen 23<br />
±, Interaktion mit dem Endothel 203<br />
±, Kontraktion des Cytoskeletts 29<br />
±, Organellensystem 23<br />
±, ruhende 23<br />
±, Struktur 22<br />
±, submembranäres Cytoskelett 22<br />
Thrombocytenadhäsion, Hemmstoffe 25<br />
Thrombocytenaggregation 24f, 69<br />
±, Hemmung 25<br />
Thrombocytenaktivierung 24, 29<br />
±, Hemmung durch Acetylsalicylsäure 29<br />
Thrombocytenaktivierungsfaktor (PAF) 21<br />
Thrombocytenbildung, Regulation 22<br />
Thrombocytendefekte, angeborene 25<br />
Thrombocytenfibrinpfropf, Bildung 28<br />
±, Kontraktion 28<br />
Thrombocytenmembran, Auflösung 25<br />
Thrombocytenoberfläche 24<br />
Thrombocytenpfropf, Fibrinvernetzung<br />
25<br />
Thrombocytopenien 25<br />
Thrombomodulin 29<br />
Thromboplastinzeit (TPZ) 30<br />
±, partielle (PTT) 30<br />
Thrombopoiese 10, 23<br />
Thrombopoietin 10f, 22, 481<br />
±, rekombinantes 22<br />
±, Wirkungsspektrum 10<br />
Thrombopoietinkonzentration 22<br />
Thrombosen 192, 290<br />
±, venöse 217<br />
Thromboseneigung, Erhöhung 496<br />
Thromboseprophylaxe 30, 203<br />
Thromboserisiko 29, 203<br />
Thrombospondin 25<br />
Thromboxan A 2 (TxA 2) 25, 29f<br />
Thromboxane 24, 206<br />
Thrombusbildung, normaler Gerinnungsstatus<br />
203<br />
Thymidin, radioaktives 77<br />
Thymus 17, 21, 36±39, 45, 57, 61, 70, 127,<br />
134f, 319<br />
±, Aufbau 37f<br />
±, Aufgabe 37<br />
±, Entwicklung 38<br />
±, Lage 37<br />
±, Lobuli 37<br />
±, Topographie 134<br />
Thymusdreieck 131<br />
Thymusfettkörper 239<br />
Thymusrestkörper 128<br />
Thyreoglobulin 87±89<br />
±, Antikörper 89<br />
Thyreoidektomien 90<br />
Thyreoiditis 89<br />
Thyreoliberin (TRH) 85<br />
Thyreotropin (TSH) 85f, 89, 550<br />
±, Wirkung 89<br />
Thyreotropin-Releasing-Hormon<br />
(TRH) 83, 89<br />
Thyroglossusfistel 319<br />
Thyroidea 319<br />
Thyroxin (T 4) 5, 79, 83, 85±90, 443<br />
±, Deiodierung 89<br />
±, Mobilisierung 89<br />
Thyroxin bindendes Globulin 6, 89<br />
Tiefenrausch 451<br />
Tiffeneau-Test 266<br />
Tight Junctions 189f, 213, 326, 333, 342,<br />
368, 384, 471, 485, 515<br />
±, Porendurchmesser 384<br />
Time Trial 444<br />
Tissue-Factor-Pathway 25<br />
T-Killerzellen 572<br />
T-Konformation 271<br />
T-Lymphoblasten 9<br />
T-Lymphocyten 17, 21, 33f, 38, 40±42,<br />
45f, 61, 71, 73, 77, 351, 353<br />
±, Antigenerkennung 46<br />
±, autoreaktive 70<br />
±, B-Lymphocyten 46<br />
±, cytotoxische (CTLs) 34f, 40f, 69<br />
± ±, Killerprogramm 69<br />
±, negative Selektion 61<br />
±, positive Selektion 61<br />
±, Reifung im Thymus 61<br />
±, unreife 37<br />
±, Wanderwege 45<br />
T-Lymphocytenrepertoire, Herstellung 37<br />
TNF-a (Tumornekrosefaktor a) 9, 17f, 21,<br />
59, 62, 78, 353, 409, 434<br />
±, Funktion 62<br />
±, Produzentenzellen 62<br />
±, Zielzellen 62<br />
TNF-b 59, 62, 64f, 434<br />
±, Funktion 62<br />
±, Produzentenzellen 62<br />
±, Zielzellen 62<br />
Tocopherol 394<br />
a-Tocopherol 416<br />
Tod 494<br />
Todesrezeptoren 69, 71<br />
Todesursachen 175, 233f
±, Herzinsuffizienz 175<br />
Toleranz, immunologische 15, 70<br />
± ±, Induktion 70<br />
Toleranzadaptation 433<br />
Tollkirsche 105<br />
Tomes-Fasern 332<br />
Tomes-Fortsätze 332<br />
Tomes-Körnerschicht 332<br />
tonische Kontraktion 348<br />
Tonsilla adenoidea 240<br />
Tonsilla lingualis 42, 241, 322, 335<br />
Tonsilla palatina 36, 39, 42, 239±241, 319,<br />
321f, 334f<br />
±, Aufbau 42<br />
±, Schleimhautoberfläche 42<br />
Tonsilla pharyngea 36, 39, 42, 236,<br />
239±241, 334f<br />
±, Blutversorgung 241<br />
±, Hyperplasie 241<br />
Tonsilla tubaria 42, 241, 335<br />
±, Entzündung 241<br />
Tonsillarbucht 241, 319<br />
Tonsillen 37, 42±45<br />
±, Aufbau 42<br />
±, Aufgabe 37<br />
±, Entwicklung 43<br />
±, Immunantworten gegen Umweltantigene<br />
42<br />
±, Lage 43<br />
±, lymphoepitheliale Organe 42<br />
±, orale 42<br />
Tonus 111, 204f<br />
±, glatte Gefäûmuskulatur 205<br />
±, glatte Muskulatur 204<br />
±, myogener 208<br />
Torus levatorius 240f, 334<br />
Torus tubarius 237, 240, 334<br />
Totalkapazität 254f, 267, 280<br />
±, Altersabhängigkeit 255<br />
±, Definition 255<br />
±, Vergröûerung 267<br />
Totalprolaps 540<br />
Totipotenz 575, 591<br />
Totraum 249, 257<br />
±, anatomischer 241, 257f, 440<br />
± ±, Definition 257<br />
± ±, Funktion 257<br />
±, funktioneller 257, 259, 267, 284<br />
± ±, Definition 257<br />
± ±, Lungenerkrankungen 257<br />
±, Messung 257<br />
Totraumventilation 258<br />
Totraumvolumen 258<br />
Toxine 120, 351, 408<br />
±, bakterielle 67, 232, 328<br />
±, zentrale Chemorezeptoren 120<br />
TPO 9<br />
Trabeculae carneae 144<br />
Trabekel 40<br />
Trabekelarterien 41<br />
Trabekelvenen 41<br />
Trachea 110, 127, 129, 134, 136, 236,<br />
239±241, 244±246, 248, 268, 286<br />
±, Aufbau 244f<br />
±, autonome Innervation 110<br />
±, Innendurchmesser 245<br />
±, Kompression 268<br />
±, Muskulatur 245<br />
±, Verzweigung 245<br />
±, Wandaufbau 236<br />
Trachealschleim 244<br />
Tractus hypothalamohypophysialis 83±85<br />
Tractus solitarius 116<br />
Tractus spinocerebellaris 116<br />
Tractus spinothalamicus 115, 122, 175,<br />
430<br />
Tractus tuberoinfundibularis 83±85, 89,<br />
91<br />
±, neurohämale Region 85<br />
Träger-Hapten-System 74<br />
Trägheitskräfte 195<br />
Trainierbarkeit 447<br />
Training, Jugendliche 447<br />
±, Patienten 447<br />
±, Senioren 447<br />
Trainingsanpassungen 446<br />
Trainingseffekte, Gefäûsystem 227<br />
±, Herz 227<br />
Tränen 47<br />
Tränenfluss 121<br />
Tränennasengang 236<br />
Tränensekretion 327<br />
Transamidase, Faktor XIIIa 28<br />
Transcobalamin 6, 345, 412<br />
Transcortin 6, 370<br />
Transcytose 47, 189, 352<br />
±, rezeptorvermittelte 328<br />
±, sekretorisches IgA 352<br />
Transdifferenzierung 590<br />
transepitheliale Potentialdifferenz 384<br />
Transferrin 5, 7, 189, 370, 525<br />
±, Fe 3+ 7<br />
±, Funktion 5<br />
±, Molekülmasse 5<br />
Transferrinsättigung, Eisenstoffwechselstörungen<br />
7<br />
transformierende Wachstumsfaktoren<br />
(TGFs) 63<br />
Transfusionen, intrauterine 16<br />
Transfusionsreaktionen 72<br />
Transfusionszwischenfall 14<br />
trans-Golgi-Netzwerk 380<br />
transition proteins 514<br />
Transketolase 411<br />
Transkription 80<br />
Transkriptionsfaktoren 76, 89, 91, 140,<br />
459<br />
±, Herzentwicklung 140<br />
Transmitter 105f<br />
±, ANS 106<br />
±, Parasympathikus 105<br />
±, Sympathikus 105<br />
Transmitter-Modulator-Kombination,<br />
Spezifität 107<br />
Transmitterplastizität 105<br />
Transplantatabstoûung, hyperakute 72<br />
Transplantatempfänger, T-Zell-vermittelte<br />
Reaktion 77<br />
Transplantation, HLA-Gene 59<br />
Transplantationsantigene, starke 46<br />
Transport, aktiver 562<br />
±, axonaler 85<br />
±, axoplasmatischer 81<br />
±, epithelialer 384<br />
±, erleichterter passiver 562<br />
Transporter, Hepatocytenmembran 369<br />
Transporterproteine 96<br />
Transportgefäûe 39<br />
Transportmechanismen, aktive 498<br />
Transportproteine, Einbau 96<br />
±, lipophile Hormone 81<br />
Transportsysteme, Sekretion organischer<br />
Säuren und Basen 469<br />
Transposition der groûen Arterien 141<br />
Transsudation 546, 554<br />
Transthyretin 6, 81, 89<br />
Traube-Raum 297<br />
Trauer 346<br />
Trennung 140<br />
TRH s. Thyreotropin-Releasing-Hormon<br />
Triacylglycerine 379, 391<br />
±, Resynthese 391<br />
Triacylglycerin-Lipase 345<br />
Trias 362<br />
Trias hepatica 365<br />
Trias v. portae 361<br />
Triebkraft 466<br />
Trigeminuskern, sensibler 331<br />
±, sensorischer 118<br />
Triglyceride 390, 398, 438, 571<br />
±, Hydrolyse 390<br />
Trigonum caroticum 321, 323<br />
Trigonum lumbale (Petiti) 309<br />
Trigonum lumbocostale 130, 309<br />
Trigonum pericardiacum 131<br />
Trigonum sternocostale 130, 135<br />
Trigonum thymicum 131<br />
Trigonum vesicae 486<br />
Triiodthyronin (T3) 85, 87f, 89f, 405f<br />
±, Mobilisierung 89<br />
±, reverses (rT3) 89<br />
Trikuspidalklappe 144, 162<br />
±, Auskultationspunkt 162<br />
Trinken 493<br />
±, Meerwasser 482, 494<br />
Trinkverhalten 223, 492<br />
Tripeptide 363, 389, 468<br />
±, protonengekoppelter Transport 468<br />
±, Resorption 389<br />
Tripus Halleri 305<br />
Trisomie 13 514<br />
Trisomie 18 514<br />
Trisomie 21 514<br />
Trisomien 514<br />
Trommelfell 450<br />
Trophoblast 557, 575f<br />
Tropomyosin 150f<br />
±, Phosphorylierung 151<br />
Troponin C 150f<br />
Troponin I, Phosphorylierung 150<br />
Troponin T 150, 169<br />
TRP-Kanäle 205<br />
Trunci intestinales 38<br />
Trunci lumbales 136, 191, 359f<br />
Trunci lymphatici 191<br />
Trunci vagales 129<br />
Truncus arteriosus 139f, 187<br />
Truncus brachiocephalicus 127, 129,<br />
134±136, 183f<br />
±, Ursprung 135<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
Truncus bronchomediastinalis 39, 281<br />
Truncus coeliacus 183, 294, 300, 302, 305,<br />
307f, 318, 339, 358f, 362f, 376<br />
±, Versorgungsgebiet 183<br />
Truncus costocervicalis 183f<br />
Truncus fasciculi atrioventricularis 152<br />
Truncus intestinalis 136, 191, 339, 359f,<br />
364<br />
Truncus jugularis 39<br />
Truncus lumbalis 38, 339<br />
Truncus lumbosacralis 314<br />
Truncus pulmonalis 129, 133±135, 140,<br />
142±144, 183, 188, 253, 280<br />
±, Ursprung 134<br />
±, Verlauf 135<br />
Truncus subclavius 39, 194<br />
Truncus sympathicus 108, 127±130, 132,<br />
134, 137, 242, 311, 314<br />
±, Verlauf 137<br />
Truncus thyrocervicalis 183f<br />
Truncus vagalis anterior 136, 339f, 364<br />
Truncus vagalis posterior 136, 339f<br />
Truncusseptum 140<br />
Trypsin 6, 351, 378f, 389<br />
±, autokatalytische Wirkung 378<br />
±, Proenzym 379<br />
±, Reaktionsprodukt 379<br />
±, Spezifität 379<br />
Trypsin-Aktivator 354<br />
Trypsin-Inhibitor 378<br />
Trypsinogen 378f<br />
±, Spaltung 378<br />
Tryptophan 397, 411, 413f<br />
±, Niacinäquivalent 413<br />
Tryptophanmangel 413<br />
TSH s. Thyreotropin<br />
TSH-Rezeptor, Antikörper 90<br />
T-Stammzelle 9<br />
T-Tubulus 146f, 149<br />
T-Typ-Calciumstrom 153<br />
Tuba auditiva 236, 240, 319, 334<br />
Tuba uterina 314f, 507, 533, 537f, 540<br />
±, Abschnitte 538<br />
±, Gliederung 537<br />
±, Histologie 538<br />
Teil C ± Register 661
662<br />
±, Lagebeziehungen 314<br />
±, Morphologie 537<br />
±, Ovar 314<br />
±, Peritonealverhältnisse 314<br />
Tubargravidität 539<br />
Tuben 299, 314, 549<br />
±, Meso 299<br />
Tubenknorpel 241<br />
Tubenligatur 539<br />
Tubenmandel 42, 335<br />
Tubenöffnung, Verschluss 241<br />
Tubensterilität, Ursachen 539<br />
Tubenwinkel 314f<br />
Tuber ischiadicum 314<br />
Tuber omentale 300<br />
Tuberculum anterius atlantis 237<br />
Tuberculum corniculatum 240<br />
Tuberculum cuneiforme 240<br />
Tuberculum pharyngeum 240, 242<br />
Tuberkulinreaktion 72f<br />
Tuberkulose 412<br />
Tubuli seminiferi 505, 515, 522<br />
Tubuli seminiferi contorti 509, 519<br />
Tubuli seminiferi recti 509, 519<br />
Tubulus, distaler 98, 455±457, 471f, 474,<br />
477<br />
± ±, Funktionsschema 472<br />
± ±, Harnstoffpermeabilität 474<br />
± ±, Konvolut 472<br />
± ±, Lokalisation 472<br />
±, intermediärer 457<br />
±, proximaler 455±457, 459, 462, 466f,<br />
469, 474, 477f, 482, 500<br />
± ±, Bürstensaum 466<br />
± ±, Feinstruktur 466<br />
± ±, Harnstoffpermeabilität 474<br />
± ±, Hydrogencarbonatrückresorption<br />
500<br />
± ±, Lokalisation 466<br />
± ±, NH4 + -Produktion 500<br />
± ±, Salzresorption 466<br />
± ±, Sauerstoffmangel 478<br />
± ±, Wasserresorption 467<br />
± ±, Zuckerresorption 467<br />
Tubulus reuniens 457<br />
Tubulusepithel, Regeneration 479<br />
Tubulusflüssigkeit 467, 469±471, 476<br />
±, Konzentrierung 476f<br />
±, NaCl-Konzentration 471<br />
±, Negativierung 467<br />
±, Osmolarität 467, 476<br />
±, Wasserentzug 469<br />
Tubuluslumen 474, 476<br />
Tubulusresorptionskapazität 471<br />
Tubulussystem 458, 463±466, 472<br />
±, Differenzierung 458<br />
±, Funktion 465<br />
±, Struktur 465<br />
±, transzelluläres 214<br />
Tubuluszellen 466, 479<br />
±, proximale 468<br />
Tumorangiogenese 188<br />
Tumorbekämpfung, künstliche<br />
Hyperthermie 435<br />
Tumoren 78, 86, 89, 93, 95, 193, 324,<br />
392f, 413, 591<br />
±, Chemotherapie 413<br />
±, enterochromaffine Zellen 95<br />
±, Hormon produzierende 95<br />
±, Hypophyse 93<br />
±, maligne 188<br />
± ±, Vaskulogenese 188<br />
±, Nebennierenrinde 93<br />
Tumorgenese 591<br />
Tumorkachexie 409<br />
Tumormarker, a1-Fetoprotein 7<br />
Tumornekrosefaktor a s. TNF-a<br />
Tumornekrosefaktor b s. TNF-b<br />
Tumornekrosefaktoren (TNF) 63<br />
Tumorpatienten 402<br />
Tumorsuppressor-Gene 592f<br />
Tumortherapie 17<br />
Teil C ± Register<br />
Tumorzellen 33, 39, 58, 63, 66, 69f, 188<br />
±, hämatogene Streuung 188<br />
±, Lymphkapillaren 188<br />
±, Zerstörung 33<br />
Tunica adventitia 181f, 192, 244f, 320,<br />
336f, 485, 487, 523f, 546<br />
±, Aufbau 181, 337<br />
Tunica albuginea 506, 509, 522, 527f, 532<br />
Tunica dartos 522f<br />
Tunica fibromusculocartilaginea 244<br />
Tunica intima 181f, 192<br />
±, Aufbau 181<br />
Tunica media 181±183, 192<br />
±, Aufbau 181<br />
Tunica mucosa 244, 320, 337, 382, 485f,<br />
523, 538, 540, 546<br />
±, Aufbau 320, 337<br />
Tunica muscularis 200, 248, 313, 320, 337,<br />
342, 347, 355, 382, 485f, 523f, 539, 546<br />
±, Aufbau 337<br />
±, Magen 342<br />
±, Ösophagus 240<br />
±, Stratum circulare 355<br />
±, Stratum longitudinale 355<br />
±, sympathische Nervenfasern 523<br />
Tunica serosa 320, 342, 382, 539, 542<br />
Tunica submucosa, Aufbau 337<br />
Tunica vaginalis 506, 522f<br />
T-Welle 157f, 162, 497<br />
Typ-I-Alveolarepithelien 262<br />
Typ-II-Alveolarepithelien 262<br />
Typ-II-Alveolarzellen 262<br />
Typ-I-Diabetes 96<br />
Typ-II-Diabetes 96<br />
Typ-I-Fasern 437f, 446<br />
±, aerobe Enzymaktivität 446<br />
±, Energiegewinnung 438<br />
±, statische Haltearbeit 438<br />
±, Trainierbarkeit 446<br />
Typ-II-Fasern 437, 444±446<br />
±, Hypertrophie 446<br />
±, Trainierbarkeit 446<br />
±, Umwandlung in Typ-I-Fasern 446<br />
Typ-IIa-Fasern, Energiegewinnung 438<br />
Typ-IIb-Fasern 438, 445<br />
±, Energiegewinnung 438<br />
±, Maximalkraft 445<br />
Typ-I-Glomuszellen 286<br />
Typ-I-Kollagen 183, 251, 367<br />
Typ-III-Kollagen 183, 251, 367<br />
Typ-IV-Kollagen 367, 464<br />
Typ-VI-Kollagen 367<br />
Typ-II-Pneumocyten 251, 262<br />
Typ-I-Reaktionen 72<br />
Typ-II-Reaktionen 72<br />
Typ-III-Reaktionen 72<br />
Typ-IV-Reaktionen 72f<br />
±, granulomatöse 72<br />
Typ-B-Spermatogonien 510<br />
Tyrosin 79, 83, 92f, 105, 271, 397<br />
Tyrosin-Hydroxylase 92f, 106<br />
Tyrosin-Kinase-Inhibitoren 392<br />
Tyrosylreste, Iodierung 88<br />
T-Zellaktivierung, Hemmung 71<br />
T-Zellen 9, 21, 35, 55, 57, 61, 70<br />
±, aktivierte 71<br />
± ±, Tod 71<br />
±, Anergie 70<br />
±, Antigenerkennung 57<br />
±, autoreaktive 61<br />
± ±, Zerstörung 61<br />
±, cytotoxische 351<br />
±, Erkennungsspezifitäten 55<br />
±, regulatorische 71<br />
±, reife 73<br />
±, Reifung im Thymus 61<br />
ab-T-Zellen 34, 57f, 61<br />
gd-T-Zellen 34, 61<br />
T-Zellepitope 46<br />
±, unkonventionelle 46<br />
T-Zellhilfe 62, 66<br />
T-Zellimmunität 77<br />
T-Zellproliferationstest 77<br />
T-Zellrepertoire, Selektion 57<br />
T-Zell-Rezeptoren (TCRs) 46, 64f<br />
±, Entstehung der Diversität 55<br />
±, Struktur 55<br />
T-Zelltoleranz 70<br />
T-Zell-unabhängige Antikörperproduktion<br />
66<br />
Übelkeit 115, 414<br />
U<br />
Überdosierungen 417<br />
Überdruckkammer 451<br />
Überempfindlichkeitsreaktionen, Einteilung<br />
72<br />
±, verzögerter Typ 72<br />
±, Soforttyp 72<br />
Überernährung 403f, 406f<br />
±, Leptin/BMI-Quotient 406<br />
Übergangsepithel 473, 485±487, 529<br />
±, Dehnbarkeit 485<br />
±, Funktion 485<br />
Übergewicht 222, 397f, 402<br />
±, Hochdruckentstehung 222<br />
Übergewichtige 403<br />
Überlaufblase 122<br />
Überlebenssignal 60<br />
±, Prä-B-Zell-Rezeptor 60<br />
Überlebenszeit 290f<br />
±, Organe 291<br />
Überleitungsstörungen, atrioventrikuläre<br />
160<br />
Überleitungsstück 472<br />
Überproduktion 93<br />
Übersäuerung 439, 447<br />
Übertragung 563<br />
Übertraining, Definition 448<br />
UCP (uncoupling Protein) 407<br />
UDP-Glucuronsäure 370<br />
Uferzellen 41<br />
U-Kurve 163<br />
Ulkusbildung 345<br />
Ulkustherapie 345<br />
Ulna 586<br />
Ultimobranchialkörperchen 319<br />
Ultrafiltrat 466<br />
Ultrafiltration 215, 463<br />
Umbilicus 297±299, 301<br />
Umlagerung, abortive 60<br />
Umschlagfalte, amnioektodermale 577<br />
Umweltantigene 72<br />
Unfruchtbarkeit, Ursachen 519<br />
Unterarm, oberflächliche Venen 194<br />
Unterbauch 297f, 305, 307<br />
±, Gefäû- und Nervenbahnen 307<br />
±, Organe 297<br />
Unterbauchorgane, Lagebeziehungen<br />
305<br />
Unterernährung, Definition 408<br />
Unterkiefer 331, 334<br />
±, Ruhestellung 331<br />
Unterkieferdrüse 324<br />
Unterlappen 133<br />
Unterstützungsmaxima 163<br />
Unterstützungszuckung 163<br />
Unterzungendrüse 324<br />
Untrainierte, Leistungsfähigkeit 444<br />
Urachus 299, 314, 486, 488<br />
Ureter 300f, 309, 311, 314f, 453f, 485f<br />
±, Pars abdominalis 309<br />
±, Pars pelvina 309<br />
±, physiologische Engen 309<br />
±, Topographie 309<br />
±, Verlauf 309<br />
Ureterbaum, Entwicklung 459<br />
Ureterknospe 458f<br />
±, Degeneration 459<br />
Ureterleiste 486<br />
Uretermündung, Öffnung 486<br />
±, Verschluss 486<br />
Ureterscheide 486
Urethra masculina 529<br />
Urethra 310, 313, 315, 487, 505, 508f,<br />
519, 522f, 526, 528f<br />
±, Funktion 529<br />
±, Histologie 529<br />
±, Pars membranacea 315<br />
±, Pars prostatica 315<br />
±, Pars spongiosa 315<br />
Urethralfalte 508<br />
Urethralrinne 508<br />
Urgeschlechtszellen 504, 512<br />
Urin 453, 483, 529<br />
±, pH-Wert 483<br />
±, Schaumschicht 453<br />
±, Volumen 453, 461, 464, 474, 483<br />
Urinschnelltest 453<br />
Urkeimzellen 590<br />
Urniere 187, 458, 504f<br />
Urnierengang 458, 488, 506<br />
Urnierenglomeruli, degenerierte 504<br />
Urnierenkanälchen 504<br />
Urnierentubuli 505<br />
Urobilinogen 567<br />
Urogenitalspalt 508<br />
Urogenitalsystem 458<br />
Urogenitaltrakt, männlicher 121<br />
± ±, Innervation 121<br />
Urokinase (uPA), extravaskuläre Proteolyse<br />
31<br />
Urokinase-Rezeptor 31<br />
Urothel 529<br />
Uterovaginalgang 505<br />
Uterovaginalkanal 507<br />
Uterus 3, 32, 113, 227, 310±312, 314, 505,<br />
507, 533, 538±540, 542, 545, 554<br />
±, Abgrenzung 314<br />
±, Abschnitte 539, 538<br />
±, autonome Innervation 113<br />
±, Descensus 540<br />
±, Elevation 540<br />
±, Fehlbildungen 507<br />
±, Flexio 540<br />
±, Form 539<br />
±, Gröûe 539<br />
±, Halteapparat 540<br />
±, Lagebeziehungen 314<br />
±, Perfusion 3<br />
±, Peritonealverhältnisse 314<br />
±, Positio 540<br />
±, Prolaps 540<br />
±, Versio 540<br />
±, Wand 540<br />
±, Wandbau 538<br />
Uterus duplex 507<br />
Uterushals 539<br />
Uteruslumen 559<br />
Uterusmuskulatur, Austreibungsmotor<br />
539<br />
Utriculus prostaticus 507<br />
UV-Exposition 415<br />
UV-Licht 410<br />
Uvula 236, 240, 311, 486f<br />
Uvula palatina 322, 334<br />
U-Welle (inkonstant) 158<br />
U-Welle 157, 497<br />
V1-Rezeptoren 224<br />
V<br />
V2-Rezeptoren 224, 474, 483<br />
Vagina duplex 507<br />
Vagina 122, 310±312, 315, 487, 505, 507,<br />
533, 539, 545<br />
±, Abgrenzung 315<br />
±, Fehlbildungen 507<br />
±, Form 545<br />
±, Lage 545<br />
±, Lagebeziehungen 315<br />
±, sympathische Innervation 122<br />
Vaginalepithel 122, 542<br />
±, Färbung 542<br />
±, Transsudation 122<br />
Vaginalmilieu, pH-Wert 546<br />
Vaginalöffnung 508<br />
Vaginalplatte 507<br />
Vagotomie 341, 346<br />
±, selektive proximale 339<br />
± ±, Schnittführung 339<br />
Vagotonus 154<br />
Vagushemmung 220, 226<br />
Vagus-Solitarius-Komplex 116<br />
Vagusstimulation, Barosensorenaktivität<br />
220<br />
Vakuolen, kondensierende 380<br />
Valin 397<br />
Valleculae epiglotticae 239, 241, 321f<br />
Valleculae glossoepiglotticae 335<br />
Valsalva-Manöver 450<br />
Valva aortae 143, 145<br />
Valva atrioventricularis dextra 143<br />
Valva atrioventricularis sinistra 143<br />
Valva ileocaecalis 306<br />
Valva trunci pulmonalis 143<br />
Valvula ileocaecalis (Bauhin) 298<br />
Valvula semilunaris dextra 143<br />
Valvula semilunaris posterior 143<br />
Valvula semilunaris sinistra 143<br />
Valvulae anales 383<br />
van t-Hoff-Gleichung 492<br />
van-der-Waals-Kräfte 48<br />
Varikositäten 105, 174, 182<br />
±, postganglionäre Axone 105<br />
Varikozele 518<br />
Varizen, Vorkommen 192<br />
Vas afferens 39, 454, 456f, 460±462, 471f<br />
±, Druckabfall 460<br />
±, Durchblutungswiderstand 460<br />
Vas efferens 39, 457, 460±462<br />
±, Druckabfall 460<br />
±, Durchblutungswiderstand 460<br />
Vas rectum 454<br />
Vasa afferentia 456, 459, 461, 464<br />
±, myogene Reaktion 461<br />
±, Zahl 456<br />
Vasa efferentia 457, 459, 509<br />
±, Verlauf 457<br />
Vasa epigastrica inferiora 299, 315<br />
Vasa iliaca externa 301, 315<br />
Vasa mesenterica superiora 304<br />
Vasa ovarica 309<br />
Vasa pericardiacophrenica 137<br />
Vasa privata 134, 280f<br />
±, Anastomose 281<br />
±, Lunge 280f<br />
Vasa publica 133, 280<br />
±, Anastomose 281<br />
±, Lunge 280<br />
Vasa pudenda interna 300, 312, 314<br />
Vasa recta 455, 457, 470, 475±478<br />
±, Gegenstromdiffusion 478<br />
±, Gegenstromsystem 475<br />
±, Wasserpermeabilität 477<br />
Vasa testicularia 309, 315<br />
Vasa thoracica interna dextra 129<br />
Vasa vasorum 180±183<br />
Vasektomie 524<br />
Vaskulitiden, immunkomplexvermittelte<br />
72<br />
Vaskulogenese 186, 188<br />
±, maligne Tumoren 188<br />
±, Verlauf 186<br />
vasoaktives intestinales Polypeptid s. VIP<br />
Vasodilatation 17, 20, 28, 106f, 112f, 118,<br />
120, 171, 207, 211, 216, 218, 227, 232,<br />
434, 439f<br />
±, endothelabhängige 207<br />
±, Entzündungsmediatoren 232<br />
± bei fallendem Druck 171<br />
±, kaliumabhängige 211<br />
±, Muskulatur 439<br />
±, Osmolarität 211<br />
±, periphere arterielle 173<br />
±, periphere 430, 432<br />
±, Prostaglandine 20<br />
±, b-Rezeptoren 171<br />
±, Sympathikusausschaltung 218<br />
±, unkontrollierte periphere 232<br />
Vasodilatatoren 206f, 460<br />
±, endotheliale 206, 233<br />
±, glatte Muskulatur 206<br />
vasodilatatorische Mechanismen 172<br />
vasodilatatorische Neurone, parasympathische<br />
106f<br />
vasointestinales Polypeptid (VIP)<br />
Vasokonstriktion 24, 98, 106f, 109, 119,<br />
122, 171, 200, 206±208, 220, 224f, 229,<br />
288, 433, 435, 437, 439f<br />
±, Haut 439<br />
±, Hirngefäûe 229<br />
±, hypoxische 230, 282f<br />
± ±, Lungenarteriolen 230<br />
±, Magen-Darm-Trakt 439<br />
±, myogene 206, 209<br />
±, periphere 430<br />
±, pulmonale 282<br />
±, a-Rezeptoren 171<br />
± bei steigendem Druck 171<br />
±, sympathische 218, 232<br />
± ±, Effekte 218<br />
± ±, Haut 232<br />
± ±, Muskulatur 232<br />
Vasokonstriktoren 206, 227, 460,<br />
464<br />
±, Definition 206<br />
±, Endothel 206<br />
±, Thrombocyten 206<br />
Vasokonstriktorhormone 206<br />
vasokonstriktorisches Signal 472<br />
Vasokonstriktorneurone, sympathische<br />
106<br />
Vasomotion 208, 212<br />
Vasopressin s. ADH<br />
Vasopressin-2-Rezeptoren 98<br />
Vasoregulation, endothelabhängige 171<br />
±, metabolische 171<br />
±, myogene 171<br />
VDJ-Gene 53<br />
±, Punktmutationen 53<br />
VDJ-Verknüpfung 50<br />
Veganer 413<br />
vegetative Ganglienzellen 487<br />
vegetative Nervenfasern 522<br />
vegetative Neurone, zentrale Mitinnervation<br />
439<br />
vegetatives Nervensystem 103, 267, 348,<br />
356, 382<br />
VEGF (vaskulärer endothelialer Wachstumsfaktor)<br />
31, 186, 188<br />
±, Antikörper 188<br />
±, Wirkung 186<br />
VEGF-C 188<br />
VEGF-Rezeptoren 188<br />
VEG-Protein 329<br />
Vektorkardiographie 159<br />
Velum palatinum 240, 334<br />
V. arcuata 455, 457, 460<br />
V. axillaris 194<br />
V. azygos 128±130, 132, 134, 136, 187f,<br />
193f, 281, 307, 337f, 359<br />
±, Verlauf 136<br />
V. basilica 194<br />
Vv. brachialis 194<br />
Vv. brachiocephalicae 127, 129, 132,<br />
134±136, 194, 239<br />
±, Verlauf 135<br />
Vv. bronchiales 132, 249, 281<br />
V. cardiaca magna 145<br />
V. cardiaca media 143, 145<br />
V. cardiaca parva 145<br />
Vv. cardiacae anteriores 145<br />
Vv. cardiacae minimae 145<br />
Vv. cardinales 365<br />
V. cardinalis communis 188<br />
V. cava inferior 128, 130, 133, 140, 142f,<br />
187f, 193f, 227f, 298±300, 303±307, 310,<br />
314, 359f, 362±365, 383, 521<br />
Teil C ± Register 663
664<br />
V. cava superior 127±129, 134±137, 140,<br />
142f, 187, 193f, 204, 227f, 321, 337, 359<br />
±, Verlauf 135<br />
V. centralis 364±366<br />
V. cephalica 194<br />
V. circumflexa ilium superficialis 194<br />
V. clitoridis profunda 312<br />
V. colica dextra 359<br />
V. colica media 298, 359<br />
V. colica sinistra 298, 359<br />
V. comitans 193<br />
Vv. cordis minimae 145<br />
V. coronaria ventriculi 337f<br />
V. cystica 359<br />
V. dorsalis penis 311f<br />
V. dorsalis profunda penis 528<br />
V. dorsalis superficialis penis 528<br />
V. emissaria 8<br />
V. epigastrica inferior 300<br />
V. epigastrica superficialis 194<br />
Vv. ethmoidales 238<br />
V. facialis 324<br />
Vv. gastricae 305, 359<br />
Vv. gastroomentales 298, 359<br />
V. hemiazygos accessoria 128, 136<br />
V. hemiazygos 129, 132, 134f, 188, 194,<br />
281, 307, 337f<br />
±, Verlauf 135<br />
Vv. hepaticae 193f, 298, 359f, 362±366<br />
±, Entwicklung 364<br />
Vv. hypophysiales 84f<br />
V. ileocolica 359<br />
V. iliaca communis 194<br />
V. iliaca externa 194, 300, 311, 314<br />
V. iliaca interna 193f, 314, 383, 548<br />
V. intercostalis 128<br />
V. interlobaris 457<br />
V. interlobularis 362, 364±366, 455, 457<br />
V. jugularis, Druckschwankungen 203<br />
V. jugularis externa 192<br />
V. jugularis interna 39, 128, 135, 191, 194<br />
V. laryngea inferior 243<br />
V. laryngea superior 243<br />
V. lienalis 305<br />
V. lingualis 324<br />
V. marginalis 313<br />
V. mediana antebrachii 194<br />
V. mediana cubiti 194<br />
V. mesenterica inferior 193, 305, 307, 359,<br />
362, 365, 376, 383<br />
V. mesenterica superior 298, 300,<br />
303±305, 307, 359, 362, 365, 376<br />
V. obliqua atrii sinistri 145<br />
Vv. oesophageales 359<br />
V. ophthalmica superior 238<br />
V. ovarica 532, 548f<br />
V. pancreaticoduodenalis 359<br />
Vv. paraumbilicales 193, 359<br />
Vv. pericardiacophrenicae 134, 143<br />
V. phrenica sinistra 308<br />
V. poplitea 194<br />
V. portae 193, 228, 298, 303±305, 339,<br />
353, 359f, 362±366, 376, 383<br />
±, Bildung 359<br />
±, Binnendruck 363<br />
±, Flussbehinderung 193<br />
±, funktionelle Bedeutung 362f<br />
±, Umgehungskreisläufe 193<br />
±, Verlauf 362<br />
±, Wurzeln 362<br />
V. posterior 143<br />
V. posterior ventriculi sinistri 145<br />
V. pudenda clitoridis 548<br />
V. pudenda interna 548f<br />
Vv. pudendae externae 194<br />
V. pulmonalis 128, 132, 134, 140, 143,<br />
227f, 247, 281<br />
V. pulmonalis inferior 128<br />
Vv. rectales 193, 313, 359, 383<br />
V. renalis 187, 194, 304, 308, 454, 457,<br />
459f, 521<br />
V. retromandibularis 324<br />
Teil C ± Register<br />
V. sacralis media 313<br />
V. saphena accessoria lateralis 194<br />
V. saphena accessoria medialis 194<br />
V. saphena magna 194<br />
V. saphena parva 194<br />
V. splenica 41, 359, 362, 365, 376<br />
V. stellata 455<br />
V. subclavia 39, 128f, 137, 191f, 194<br />
V. sublingualis 324<br />
V. sublobularis 364, 366<br />
V. suprarenalis 90, 308f<br />
V. testicularis 309, 521, 524<br />
V. thoracica interna 127f, 130, 133, 568<br />
V. thyroidea ima 129<br />
V. thyroidea inferior 127, 338<br />
V. thyroidea superior 243<br />
Vv. umbilicales 227, 275, 360, 364f<br />
Vv. vitellinae 360, 364f<br />
Venen 24, 173, 180±182, 187, 192f, 200,<br />
202±204, 216, 225<br />
±, Abflusshindernisse 216<br />
±, Abnahme der Dehnbarkeit 204<br />
±, als Speichergefäûe 192<br />
±, Definition 181<br />
±, Dehnarbeit 225<br />
±, Dehnbarkeit 202f<br />
±, EphB-4-Rezeptoren 187<br />
±, Gesamtquerschnitt 203<br />
±, glattmuskuläre Kontraktion 204<br />
±, groûe 192, 194, 493f<br />
± ±, druckabhängige Querschnittsänderung<br />
192<br />
±, Hämodynamik 202<br />
±, kleine 191<br />
± ±, Durchmesser 191<br />
±, Kollaps 192<br />
±, Körperkreislauf 193<br />
±, negativer Innendruck 192<br />
±, oberflächliche 194<br />
± ±, Handrücken 194<br />
± ±, Unterarm 194<br />
± ±, untere Extremität 194<br />
±, pulsatile Phänomene 203<br />
±, Strömungsgeschwindigkeit 203<br />
±, Strömungswiderstand 200<br />
±, Tonisierung durch Sympathikusaktivierung<br />
173<br />
±, übermäûige Dehnung 192<br />
±, Versteifung der Wand 204<br />
±, Wandaufbau 181f<br />
Venenbucht 561<br />
Venendilatation 173<br />
Venendruck 202<br />
±, negativer 192<br />
±, peripherer 172<br />
± ±, Verminderung 172<br />
±, zentraler (ZVD) 172f, 202, 223, 232<br />
± ±, Abfall 232<br />
± ±, Herzzeitvolumen 173<br />
± ±, venöser Rückstrom 172f<br />
± ±, Veränderungen 172<br />
Venenendothel, Schubspannungen<br />
203<br />
Venenfüllung 192<br />
Venenklappen 192f, 203, 217<br />
±, Bau 192<br />
±, Insuffizienz 217<br />
±, Vorkommen 192<br />
Venenkonstriktion 173<br />
Venenkreuz 134<br />
Venenplexus 193, 237<br />
±, glattmuskuläre Sphinkteren 237<br />
Venensystem 187, 197, 202<br />
±, Blutvolumen 202<br />
±, Compliance 202<br />
±, Eingangsdruck 202<br />
±, Entwicklung 187<br />
±, Strömungswiderstand 202<br />
±, Volumendehnbarkeit 202<br />
±, Zustrom 202<br />
Venenverschlussplethysmographie 204<br />
Venenwand182, 192, 202<br />
±, Dehnbarkeit 192<br />
±, sympathische Innervation 192, 202<br />
Venenwinkel 135f, 216<br />
venolärer Widerstand 215<br />
venoläres Endothel, Lücken 214<br />
Venolen 182, 189, 191, 200, 202, 207, 211<br />
±, Blutvolumen 202<br />
±, postkapilläre 180, 182, 191, 202, 213<br />
± ±, Blutdruck 202<br />
± ±, Durchmesser 191<br />
± ±, Stoffaustausch 213<br />
±, Strömungswiderstand 200<br />
venöse Randsinus 561<br />
venöse Thrombosen 217<br />
venöser Blutdruck 202<br />
venöser Rückstrom 172f, 192f, 202f, 225<br />
±, Pumpfunktion des Herzens 172<br />
±, reflektorische Kontrolle 173<br />
±, Steigerung 203<br />
±, zentraler Venendruck 172f<br />
venöser Sauerstoffpartialdruck 193<br />
venöser Strömungswiderstand 202<br />
±, lokaler Anstieg 202f<br />
venöses Blut, Sauerstoffkonzentration<br />
288<br />
venöses Endothel, Adhäsionsmoleküle<br />
203<br />
±, Anheftung von Leukocyten 203<br />
venöses System 226, 230<br />
±, Rückstau 230<br />
±, Volumen-Compliance 226<br />
venöses Wundernetz 359<br />
Venter anterior m. digastrici 330<br />
Venter posterior m. digastrici 330<br />
Ventilation 254, 282, 286f<br />
±, körperliche Arbeit 287<br />
±, Verteilung 282<br />
Ventilation, alveoläre 258f, 282f, 499f<br />
Ventilations-Perfusions-Verhältnis 282,<br />
289<br />
±, Störungen 283, 501<br />
±, Ungleichverteilung 282<br />
Ventilationssteigerung 287, 449<br />
±, Ursachen 287<br />
±, zentrale Mitinnervation 287<br />
Ventilationsstörungen 287<br />
±, obstruktive 284<br />
±, restriktive 284<br />
Ventilebene 133, 142±144, 157, 162, 203<br />
±, Tiefertreten 203<br />
Ventilebenenmechanismus 142, 162<br />
Ventriculus dexter 140, 143<br />
Ventriculus laryngis 239<br />
Ventriculus sinister 140, 143<br />
Ventriculus 298, 301f<br />
Ventrikel 139f, 142, 144, 149, 152, 157,<br />
161±164, 170, 175f, 223, 227f<br />
±, Arbeitsbereich 163<br />
±, Arbeitsphasen 161<br />
±, dilatierter 168f<br />
± ±, äuûere Arbeit 169<br />
± ±, Arbeitsbereich 168<br />
± ±, innere Arbeit 169<br />
± ±, Wirkungsgrad169<br />
±, elektrischer Summationsvektor 157<br />
±, Entwicklung 140<br />
±, Formveränderung 176<br />
±, Füllungsvolumen 161<br />
±, linker 133, 136, 140, 144, 156, 159, 161,<br />
172, 180, 183, 198f, 227, 253<br />
± ±, Ausflussbahn 140<br />
± ±, Erregung 156<br />
± ±, hämodynamische Parameter 161<br />
± ±, Insuffizienz 136<br />
± ±, Muskulatur 144<br />
± ±, Sauerstoffversorgung 180<br />
± ±, Vorwärts- undRückwärtskopplung<br />
172<br />
±, makroskopische Geometrie 144<br />
±, Parallelschaltung 227<br />
±, Phasen des Herzzyklus 161<br />
±, Pumpfunktion 144, 149
±, rechter 133, 140f, 144, 156, 159, 172,<br />
180, 202, 227<br />
± ±, Ausflussbahn 140<br />
± ±, Erregung 156<br />
± ±, Hypertrophie 141<br />
± ±, Muskulatur 144<br />
± ±, Pumpfunktion 172<br />
± ±, trabekulärer Anteil 139<br />
±, rechter und linker 172<br />
± ±, funktionelle Kopplung 172<br />
±, Reflux von Blut 161<br />
±, Restvolumenfüllung 164<br />
±, Ruhedehnungskurve 162<br />
±, serielle Anordnung 228<br />
±, Trennung 140<br />
±, Verkleinerung durch positiv inotrope<br />
Stimulation 176<br />
±, Volumenbelastung 161<br />
±, Volumenüberlastung 176<br />
±, Vordehnung 164<br />
±, Wandspannung 170<br />
III. Ventrikel 84, 434<br />
IV. Ventrikel 116, 120<br />
Ventrikeldehnung 223<br />
Ventrikeldiastole, periphererer<br />
Blutstrom 199<br />
Ventrikeldilatation 168, 176<br />
±, Begrenzung 176<br />
Ventrikelfüllung 161<br />
±, diastolische 162<br />
Ventrikelgeometrie 168, 176<br />
±, Energiebedarf 168<br />
±, Kraftentwicklung 168<br />
±, Remodeling 176<br />
Ventrikelmuskulatur 144, 152, 155, 157,<br />
163, 175, 225<br />
±, Erregungsaufbau 157<br />
±, Erregungsausbreitung 152<br />
±, Hypertrophie 175<br />
±, Kraftentwicklung 225<br />
±, kreisende Erregung 155<br />
±, Relaxation 163<br />
±, spiralige Bewegung 144<br />
Ventrikelmyokard 156f, 168<br />
±, Ausbreitung der Erregungsfront 156<br />
±, Erregungsfront 157<br />
Ventrikelseptum 152<br />
Ventrikelseptumdefekt 141, 281<br />
Ventrikelsystole 202<br />
Ventrikelvolumen 161<br />
Ventrikelwand, Verlaufsrichtungen der<br />
Muskelzüge 144<br />
ventrikuläre Arrhythmien 160<br />
ventrikuläre Extrasystolen 160<br />
ventrikuläre Herzmuskelzellen, Refraktärzeit<br />
154<br />
ventrikuläre Tachykardien 154<br />
ventrikuläres Arbeitsmyokard, Connexin-<br />
Gene 152<br />
ventrikuläres Druck-Volumen-Diagramm<br />
163<br />
ventrikuläres Erregungsleitungssystem<br />
151, 154, 174<br />
±, Aktionspotentiale 154<br />
ventrikuläres Myokard, Aktionspotentialdauer<br />
154<br />
Venulae rectae 457<br />
Venulae stellatae 454, 457<br />
Venulen, hochendotheliale (HEVs)<br />
39f, 42±45<br />
Verbindungstubulus 455, 457, 459, 472,<br />
496f, 500<br />
Verbluten 24<br />
Verbrennungen 119, 217, 232, 497<br />
±, Flüssigkeitsverluste 232<br />
±, Kaliumfreisetzung 497<br />
Verdauung 317, 346, 388, 567<br />
±, Endprodukte 317<br />
±, Phasen 346<br />
Verdauungsenzyme 94, 323, 377<br />
Verdauungsinsuffizienz 378<br />
Verdauungssekrete 385<br />
Verdauungssystem 117<br />
Verdauungstrakt 83, 95<br />
±, endokrine Einzelzellen 83<br />
±, endokrine Zellgruppen 83<br />
Verdünnungsspeichel, seröser 323<br />
Vergiftungen 285<br />
Verhalten 116<br />
±, affektives 117<br />
± ±, limbisches System 117<br />
Verhaltenmuster 117<br />
Verhaltensänderungen 433<br />
Verhaltensmuster, komplexe 117<br />
± ±, Mandelkernkomplex 117<br />
Verhaltensregulation 431<br />
Verknüpfungsstellen, Variabilität 49<br />
Verkürzungsgeschwindigkeit 445<br />
Verletzungen, arterielle 232<br />
Vermehrung, klonale 53<br />
Vermeidungsverhalten, Mandelkernkomplex<br />
117<br />
Verteilungsstörungen 282±284<br />
±, physiologische 282f<br />
Verwachsungen, peritoneale 316<br />
Very-Low-Density-Lipoproteine s. VLDLs<br />
Verzweigtketten-Ketoacidurie 411<br />
Vesica biliaris 362, 372<br />
Vesica fellea 301, 303f<br />
Vesica urinaria 300, 311, 313, 315, 486<br />
Vesicula seminalis 300, 315, 507, 509, 524f<br />
Vesikel 105, 107, 189, 214<br />
±, apikale 87<br />
±, Endothelzellen 189<br />
±, neurosekretorische 85<br />
±, pinocytotische 466<br />
±, sekretorische 86, 95<br />
vesikuläre Einstülpungen 214<br />
Vestibulum cardiacum 337<br />
Vestibulum laryngis 239<br />
Vestibulum nasi 235f, 239<br />
Vestibulum oris 239, 321<br />
Vestibulum vaginae 487, 546f<br />
VH-Segmente, Anzahl 49<br />
Viagra 530<br />
Vibrio cholerae 350<br />
Vibrissen 236<br />
Vier-Signal-Modell, Mesoderminduktion<br />
581<br />
Villi intestinales 349, 353f<br />
Villi 560<br />
Villikinin 348<br />
Vinculin 29<br />
VIP (vasointestinales Polypeptid) 106f,<br />
114, 174, 219, 340, 357f, 364, 380, 529,<br />
552<br />
±, Hauptwirkung 357<br />
±, Syntheseort 357<br />
±, Wirkungen 107<br />
virale Antigene 76<br />
Viren 33, 70, 328, 367<br />
±, Vermeidung der Wirtszellerkennung 70<br />
Virilisierung 91, 507<br />
±, Mädchen 91<br />
Virilismus 93<br />
Virusinfektionen 17, 35<br />
±, Leukopenie 17<br />
Viruspräparat 76<br />
Virusproteine 58<br />
Viskosität 11, 195±197<br />
±, Blut 11<br />
viszerale Afferenzen 115, 356<br />
±, ZNS 115<br />
viszerale Fettzellen 407<br />
viszerale Kortexareale 115<br />
viszerale Mesothelschicht 125<br />
viszerale Nerven 312<br />
viszerale Nozizeptoren, Blutdruckerhöhung<br />
119<br />
viszerale Pleura 126<br />
viszerale Rezeptoren 115<br />
viszerale Schmerzen 222<br />
viszerales Fettgewebe, Bestimmung 399<br />
viszerales Peritoneum 126<br />
Viszeromotorik, präganglionäre Neurone<br />
108<br />
viszeromotorische Neurone 103<br />
viszerosensible Neurone 103, 111, 115<br />
±, Lokalisation 115<br />
Vitalkapazität 254f, 264, 266, 268, 280<br />
±, Abnahme 264, 268<br />
±, Altersabhängigkeit 255<br />
±, Definition 255<br />
Vitamin A 360, 394, 396, 415<br />
±, Bedarf 415<br />
±, biologische Aufgaben 415<br />
±, Chemie 415<br />
±, empfohlene Zufuhr 394<br />
±, Funktion 394<br />
±, Mangelerscheinungen 415<br />
±, Mangelsymptome 394<br />
±, Provitamin 415<br />
±, Resorption 415<br />
±, toxischer Bereich 394<br />
±, Vorkommen 394, 415<br />
Vitamin B1 394, 411<br />
±, s. auch Thiamin<br />
Vitamin-B 1-Avitaminose 411<br />
Vitamin-B1-Mangel 411<br />
Vitamin B 2 394, 412<br />
Vitamin-B2-Mangel 412<br />
Vitamin B 3 413<br />
Vitamin B6 394, 412<br />
±, Bedarf 412<br />
±, biologische Aufgaben 412<br />
±, Chemie 412<br />
±, empfohlene Zufuhr 394<br />
±, Funktion 394<br />
±, Mangelerscheinungen 412<br />
±, Mangelsymptome 394<br />
±, Resorption 412<br />
±, Vergiftungserscheinungen 412<br />
±, Vorkommen 394, 412<br />
Vitamin-B6-Mangel 412<br />
Vitamin B 12 345, 360, 367, 384, 394, 412f<br />
±, Bedarf 412<br />
±, biologische Aufgaben 413<br />
±, Chemie 412<br />
±, empfohlene Zufuhr 394<br />
±, Funktion 394<br />
±, Mangelsymptome 394<br />
±, Resorption 345, 412<br />
±, Speicherung 413<br />
±, toxischer Bereich 394<br />
±, Transport 412<br />
±, Vorkommen 394, 412<br />
Vitamin B 12 bindendes Globulin 6<br />
Vitamin-B12-Mangel 13, 413<br />
±, hypochrome makrocytäre Anämie 13<br />
Vitamin C 395f, 410f, 415f<br />
±, Bedarf 410<br />
±, biologische Aufgaben 411<br />
±, Chemie 410<br />
±, empfohlene Zufuhr 395<br />
±, Funktion 395<br />
±, Mangelerscheinungen 395<br />
±, renale Ausscheidung 411<br />
±, renale tubuläre Rückresorption 411<br />
±, Resorption 410<br />
±, toxischer Bereich 395<br />
±, Vorkommen 395, 410<br />
Vitamin-C-Transporter (SVCT), gewebespezifische<br />
Verteilung 410<br />
±, Isoformen 410<br />
Vitamin D 97, 394, 410, 415<br />
±, Bedarf 415<br />
±, biologische Aufgaben 416<br />
±, Chemie 415<br />
±, empfohlene Zufuhr 394<br />
±, Funktion 394<br />
±, Mangelerscheinungen 394, 416<br />
±, Provitamin 415<br />
±, Resorption 415<br />
±, toxischer Bereich 394<br />
±, Überdosierung 410, 416<br />
±, Vorkommen 394, 415<br />
Teil C ± Register 665
666<br />
Vitamin-D-Mangel 415f<br />
Vitamin D 2 410, 415<br />
Vitamin D3 387, 410, 415<br />
Vitamin-D 3-Rezeptor 416<br />
Vitamin E 394, 396f, 416<br />
±, antioxidative Wirkung 416<br />
±, empfohlene Zufuhr 394<br />
±, Funktion 394<br />
±, Mangelerscheinungen 394, 416<br />
±, Speicherung 416<br />
±, toxischer Bereich 394<br />
±, Vorkommen 394<br />
Vitamin K 30, 384, 394, 397, 410, 416<br />
±, Bedarf 416<br />
±, biologische Aufgaben 416<br />
±, empfohlene Zufuhr 394<br />
±, Funktion 394<br />
±, Mangelerscheinungen 394, 416<br />
±, Vorkommen 394<br />
Vitamin-K-Antagonisten 30, 416<br />
Vitamin K 1 416<br />
Vitamin K 3 416<br />
±, Toxizität 416<br />
Vitamin PP 413<br />
Vitamine 5, 360, 393, 397, 410, 571<br />
±, Definition 410<br />
±, fettlösliche 392, 397, 410, 415<br />
± ±, Resorption 392<br />
±, wasserlösliche 392, 397, 410<br />
± ±, Resorption 392<br />
Vitaminpräparate 410, 413<br />
VJ-Gene 53<br />
±, Punktmutationen 53<br />
VJ-Umlagerung 60<br />
VJ-Verknüpfung 50<br />
VLDLs (Very-Low-Density-Lipoproteine) 7,<br />
360, 368f<br />
VLM 222<br />
Vollblut, Hydrogencarbonatkonzentration<br />
499<br />
±, puffernde Basenanionen 499<br />
Vollblutviskosität, Hämatokrit 201<br />
Völlegefühl 115<br />
Vollkost 409<br />
Volumen 11<br />
Volumen, effektives zirkulierendes 494f<br />
Volumenänderungen 251<br />
Volumenbelastung, chronische 176<br />
±, Schlagvolumen 164<br />
Volumendehnbarkeit 202, 261<br />
±, Venensystem 202<br />
Volumenmangel 224, 232, 493, 496<br />
±, Blutdruckabfall 224<br />
±, Kompensationsmechanismen 232<br />
±, Steigerung der ADH-Produktion 493,<br />
496<br />
Volumenrezeptoren 495<br />
Volumenschwankungen 491<br />
Volumensensoren 219, 223<br />
±, Funktion 223<br />
±, Lage 223<br />
von-Willebrand-Faktor (vWF) 22, 24f<br />
Vordehnung 163, 165, 172<br />
±, Herzmuskel 163<br />
±, isometrische Kraftentwicklung 163<br />
Vorderdarm 126, 246, 293, 318, 504<br />
Vorderhirnbündel, mediales 117f<br />
Vorderseitenstrang 122<br />
Vorderwurzel 108<br />
Vorhaut 508, 522, 528<br />
Vorhautbändchen 528<br />
Vorhof, linker 133, 136, 162, 180, 227f,<br />
253<br />
±, rechter 133, 152, 173, 180, 193, 197,<br />
202, 228, 253<br />
± ±, Blutdruck 202<br />
± ±, Volumenfüllung 173<br />
± ±, Wanddehnung 173<br />
Vorhofdehnung 99, 223<br />
±, Kreislaufregulation 223<br />
Vorhöfe 139, 142, 144, 152, 157, 162, 173,<br />
223, 493f<br />
Teil C ± Register<br />
±, elektrischer Summationsvektor 157<br />
±, Mechanosensoren 173<br />
±, Muskulatur 144<br />
±, Verschiebung 162<br />
Vorhoferweiterung 202f<br />
±, Sogwirkung 202f<br />
Vorhofkontraktion 162, 203<br />
Vorhofmuskulatur 111, 152, 175<br />
Vorhofmyokard 154, 160, 174<br />
±, Überleitungsstörungen 160<br />
Vorhofseptumdefekt (ASD) 141<br />
Vorkern, männlicher 556<br />
±, weiblicher 556<br />
Vorlast 164, 218<br />
Vorläufer-B-Lymphocyten, Produktion 37<br />
Vorläufer-T-Lymphocyten, Produktion 37<br />
Vorläuferzellen 8, 10, 13<br />
±, bipotente 10<br />
±, chromophobe 86<br />
±, Einteilung 10<br />
±, hämatopoietische 9, 35<br />
±, Kolonie bildende 10<br />
±, lymphatische 21, 35, 61<br />
±, myeloische 10, 35<br />
±, Schädigung 13<br />
±, unreife 10<br />
± ±, periphere Blutbahn 10<br />
Vorniere 458<br />
Vorsteherdrüse 315, 525<br />
Vorstoû 252<br />
Vorwehen 563<br />
VpräB 60<br />
V-Segmente 49, 60<br />
±, Umlagerung 60<br />
V-, D- und J-Segmente 49<br />
±, Anzahl 49<br />
±, Umlagerung 49<br />
Vulva 546<br />
v-Welle 203<br />
vWF s. von-Willebrand-Faktor<br />
Wachstum 83, 99<br />
W<br />
±, hormonelle Regulation 99<br />
Wachstumsfaktoren 31, 71, 326, 353, 410,<br />
434, 459, 551<br />
±, autokrine 63<br />
±, endotheliale 186f<br />
± ±, Glucosemangel 186<br />
± ±, Sauerstoffmangel 186<br />
±, hämatopoietische 9, 11<br />
± ±, Funktionen 9<br />
Wachstumsfaktoren, leberspezifische<br />
Wachstumsfaktoren, transformierende<br />
360<br />
(TGFs) 63<br />
Wachstumshormon(GH)<br />
448, 551<br />
86, 99, 405, 409f,<br />
Wachstumshormone, hämatopoietische<br />
10<br />
Wachstumskontrolle, Störungen 99<br />
Wachstumsstörungen 397, 415<br />
Wachstumsverzögerung 496<br />
Wachzustand, Hirndurchblutung 229<br />
waist to hip ratio 398f<br />
Waldeyer-Rachenring 241, 322<br />
Wale 290<br />
Wallpapillen 323<br />
Wanddehnungen, unphysiologische 115<br />
Wandschubspannung<br />
227<br />
171, 197, 207, 209,<br />
±, Endothel 197<br />
±, Veränderung 171<br />
Wandspannung, systolische 176<br />
± ±, Erhöhung 176<br />
Wangen 321<br />
Warfarin 416<br />
Wärmeabgabe 430<br />
±, evaporative 430, 432<br />
±, thermoregulatorische 430<br />
± ±, Induktion 430<br />
Wärmeabgabemechanismen 433f<br />
±, Überforderung 434<br />
Wärmeabwehr 430<br />
Wärmeaustausch, Hautgefäûe 230<br />
Wärmebelastung 431<br />
Wärmebildung 435<br />
±, thermoregulatorische 430<br />
± ±, Induktion 430<br />
±, zitterfreie 430<br />
Wärmegefühl 433<br />
Wärmekonservierung 430<br />
Wärmeleitfähigkeit, Wasser 450<br />
Wärmeproduktion 440<br />
Wärmestrom, innerer 432<br />
± ±, Regulation 432<br />
Warmrezeptoren, zentrale 430f<br />
Warzenhof 568<br />
Wasser 213, 215, 396f, 399, 450, 465, 491<br />
±, Anteil am Körpergewicht 491<br />
±, Ausscheidung 465<br />
±, Austausch über die Kapillarwand 215<br />
±, Gesamtzufuhr 397<br />
±, glomeruläre Filtration 465<br />
±, Nettofluss 213<br />
±, tubuläre Resorption 465<br />
±, tubuläre Sekretion 465<br />
±, Wärmeleitfähigkeit 450<br />
Wasserabsorption 382<br />
Wasseraufnahme, Veränderung 492<br />
Wasserausscheidung 173, 483, 492<br />
±, Regulation 483<br />
±, renale 492±494<br />
± ±, Störungen 493<br />
±, Veränderung 492<br />
±, verminderte 98<br />
Wasserbedarf, täglicher 492<br />
± ±, Erhöhung 492<br />
Wasserbestand 491±493<br />
±, Konstanz 492<br />
±, Lebensalter 491<br />
Wasserbilanz 491<br />
±, ausgeglichene 491f<br />
Wasserbildung, oxidativer Stoffwechsel<br />
491<br />
Wasserdampfpartialdruck 258<br />
Wasserdiffusion, transzelluläre 474<br />
Wasserdiurese, primäre 223<br />
Wasserentzug, Natriummangel 496<br />
Wasserfluss, parazellulärer 467<br />
±, transzellulärer 467<br />
Wassergehalt, Frauen 491<br />
±, Männer 491<br />
±, Säuglinge 491<br />
Wasserhaushalt 432, 493f, 567<br />
±, pathologische Veränderungen 494<br />
±, Regulation 493<br />
±, Temperaturregulation 432<br />
Wasserhomöostase 453<br />
Wasserkanäle 213, 467, 469, 485<br />
±, Mutationen 485<br />
wasserlösliche Moleküle 213<br />
±, Diffusionsfläche 213<br />
±, Diffusionswege 213<br />
wasserlösliche Stoffwechselendprodukte<br />
453, 465<br />
±, Entfernung 453<br />
wasserlösliche Vitamine 392, 397, 410<br />
±, Resorption 392<br />
Wassermangel 98, 493<br />
Wasserräume, Bestimmung 491<br />
±, mittleres Volumen 492<br />
Wasserresorption 224, 384, 387, 459, 467,<br />
474, 479, 481, 493<br />
±, proximaler Tubulus 467<br />
±, renale 495<br />
Wasserretention 480, 491, 493<br />
Wasserrückresorption 483<br />
±, Verminderung 86<br />
Wasserstoff 399<br />
Wasserstoffbrücken 269<br />
Wasserstoffbrückenbindungen 48<br />
Wasserstoff-Ionen 6<br />
Wasserstoffperoxid 12, 20, 70
Wassertransfer, Mechanismen 385<br />
Wasserüberschuss, Regulation des Wasserhaushalts<br />
493<br />
Wasserumsatz, täglicher 397<br />
Wasserverluste 432, 440f, 494<br />
± durch erhöhte Atmung 441<br />
±, evaporative 491<br />
±, obligate 491<br />
±, Vermeidung 432<br />
Wasting 408f<br />
±, Definition 409<br />
Wechselwirkungen, elektrostatische 269<br />
±, hydrophobe 48, 269<br />
±, ionische 48<br />
±, nicht-kovalente 48<br />
Weckreaktion 286<br />
Wehen fördernde Mittel 566<br />
Wehenhemmung 566<br />
weibliche Genitalien 507, 549<br />
±, Entwicklung 507f<br />
±, Innervation 549<br />
±, Lymphgefäûe 549<br />
weibliche Genitalorgane 547f<br />
±, Blutgefäûe 548<br />
±, Blutversorgung 547<br />
±, Lymphabflüsse 548<br />
weibliche Geschlechtsorgane 533<br />
±, äuûere 546<br />
±, innere 507<br />
± ±, Entwicklung 507<br />
±, Lage 533<br />
weibliche Harnröhre 315, 546<br />
weibliche Sexualhormone 550<br />
weiblicher Beckensitus 311, 315<br />
weiblicher Vorkern 556<br />
Weichmacher 571<br />
Weichteiltraumen, Kaliumfreisetzung 497<br />
weiûe Blutzellen 181<br />
weiûe Pulpa 41f, 44<br />
weiûe Substanz, Durchblutung 229<br />
Wellen, peristaltische 347f<br />
± ±, Frequenzgradient 348<br />
Wellenüberlagerungen 198f<br />
Wellenwiderstand 199<br />
Werner-Syndrom 575<br />
Wernicke-Korsakoff-Syndrom 394, 411<br />
Westergren-Methode 7<br />
Western Blot 76<br />
Wettkämpfe in der Höhe, Akklimatisation<br />
449<br />
Wharton-Sulze 562<br />
Widerstand, arteriolärer 215<br />
±, peripherer 168, 197f, 200f, 226, 440<br />
± ±, arterieller Blutdruck 198<br />
± ±, Erhöhung 168, 198<br />
± ±, Herzzeitvolumen 198<br />
± ±, Senkung 226<br />
±, postkapillärer 215<br />
±, präkapillärer 215, 218<br />
±, venolärer 215<br />
Widerstandserhöhung 176<br />
±, arterielle 166<br />
±, Ausflusstrakt 176<br />
±, periphere 221<br />
±, pulmonale 175<br />
±, systemische 175<br />
Widerstandsgefäûe 171, 200, 205,<br />
207±210, 212, 225f, 231f<br />
±, arterielle 198, 204<br />
± ±, Strömungswiderstand 198<br />
±, Basaltonus 208<br />
±, Dilatation 212<br />
±, generelle Vasodilatation 231f<br />
±, glatte Gefäûmuskulatur 205<br />
±, Konstriktion 226<br />
±, lokale Regulationsmechanismen 211f<br />
±, periphere 118<br />
± ±, Kontraktion 118<br />
±, Regulation 171<br />
±, Ruhetonus 208<br />
Wiederbelebungszeit 290f<br />
±, Gesamtorganismus 291<br />
±, Organe 291<br />
Windkessel, Arteriensystem 199<br />
Wingate-Test 445<br />
Winkel, ösophagogastrischer 337<br />
Wirbelkörper 8, 36<br />
Wirbelsäule 133<br />
Wirtszellen 67<br />
Wnt 580<br />
Wohlempfinden, subjektives 116<br />
Wolff scher Gang 458, 486, 504f, 506<br />
Wolfsrachen 319<br />
Wundernetz, venöses 359<br />
Wundheilung 24, 31, 404<br />
Wundverschlusspfropf 25<br />
Würmer 20, 72<br />
Wurmfortsatz 381f<br />
Wurzelhaut 333<br />
Wurzelkanal 331, 333<br />
Wurzelzement 333<br />
Wut 346<br />
X-Chromosom 503<br />
X<br />
±, inaktives 18<br />
X-chromosomal vererbte schwere kombinierte<br />
Immunschwäche (X-SCID) 73<br />
Xenobiotika 361, 367f<br />
±, metabolische Aktivierung 361<br />
Xenon, radioaktives 229<br />
Xerophthalmie 415<br />
Xerostomie 329<br />
X-gekoppelte Agammaglobulinämie 73<br />
X-gekoppeltes Hyper-IgM-Syndrom 73<br />
Y1-Rezeptoren 107<br />
Y<br />
Y2-Rezeptoren 107<br />
Y-Chromosom 503, 519<br />
±, Mikrodeletionen 519<br />
Z<br />
Zahnalveole 331<br />
Zahnaufbau 331<br />
Zahnbein 331<br />
Zahnbildung 332<br />
Zahnbögen 331<br />
Zähne 329, 331±334<br />
±, Gefäûversorgung 333<br />
±, Hartsubstanz 332<br />
±, Innervation 333f<br />
±, Mineralisierung 332<br />
Zahnfleisch 331, 333f<br />
±, Gefäûversorgung 333<br />
±, Innervation 333<br />
Zahnfleischtasche 332<br />
Zahngruppen 331<br />
Zahnhals 331<br />
Zahnhalteapparat 333<br />
Zahnkrone 331<br />
Zahnpulpa 333<br />
Zahnreihen 321<br />
Zahnschmelz 329, 331f<br />
±, Härte 332<br />
±, Zusammensetzung 332<br />
Zahnwurzel 331, 333<br />
Zäkum 110, 293f, 298f, 306, 348f, 382<br />
±, autonome Innervation 110<br />
±, Druckerhöhung 348<br />
±, Wandbau 382<br />
Zelladhäsion 18<br />
Zelladhäsionsmoleküle 91<br />
Zellaktivität, Erhöhung 211<br />
± ±, Durchblutung 211<br />
Zellbewegungen 575<br />
Zellbiologie 76<br />
Zelldifferenzierung 415<br />
Zellen 96, 152, 291, 556<br />
±, acidophile 84<br />
±, ADH bildende 493<br />
±, adrenerge 93<br />
±, Antigen präsentierende 21, 35, 62, 66,<br />
71, 77<br />
±, apoptotische 352<br />
±, basal gekörnte 356<br />
±, basophile 84<br />
±, catecholaminerge 104<br />
± ±, sympathisches Nervensystem 104<br />
±, chromaffine 93, 95, 105, 113<br />
± ±, Nebennierenmark 105<br />
±, chromophobe 84<br />
±, dendritische 34, 38, 46, 57, 61±67, 73<br />
± ±, Aktivierung durch CD4-T-Zellen 66<br />
± ±, Aktivierung von CD4-T-Zellen 63<br />
± ±, Costimulation 65<br />
± ±, Erkennung mikrobieller Erreger 46<br />
± ±, indirekte Präsentation 67<br />
±, elektrische Kopplung 152<br />
±, endokrine 82f, 85, 95, 244, 342, 350f,<br />
354, 356<br />
± ±, Adenohypophyse 83<br />
± ±, Gastrointestinaltrakt 95<br />
± ±, respiratorisches Epithel 244<br />
± ±, Vorkommen und Organisation 83<br />
±, Energiereservoir 291<br />
±, enterochromaffine 95, 343, 350, 357<br />
± ±, Tumoren 95<br />
±, enteroendokrine 352, 356, 382<br />
± ±, Einteilung 356<br />
± ±, Typen 356<br />
± ±, Verteilung 356<br />
±, extraadrenale chromaffine 109<br />
±, follikuläre dendritische 36, 42<br />
±, Gammaglobulin produzierende 201<br />
±, Glucoseaufnahme 96<br />
±, hämatopoietische 63<br />
±, Hormon produzierende 82, 84<br />
± ±, Adenohypophyse 84<br />
± ±, suprazelluläre Organisation 82<br />
±, immunkompetente 353<br />
±, interdigitierende dendritische 42<br />
±, juxtaglomeruläre 224<br />
±, Kinocilien tragende 244<br />
± ±, respiratorisches Epithel 244<br />
±, kontraktile 251<br />
±, lactotrope 86<br />
±, medullärepitheliale 38<br />
±, melanotrope 84<br />
±, neuroendokrine chromaffine 104<br />
± ±, Nebennierenmark 104<br />
±, neuroendokrine 81, 83, 95, 243, 526<br />
±, neurosekretorische 493<br />
± ±, mechanosensitive Kationenkanäle<br />
493<br />
±, noradrenerge 93<br />
±, polyploide 11<br />
±, professionelle Antigen präsentierende<br />
63, 66, 73<br />
±, somatotrope 86<br />
±, Steroidhormon produzierende 91<br />
±, thyreotrope 86<br />
±, virusinfizierte 69<br />
±, zentroazinäre 376f<br />
a-Zellen 94<br />
b-Zellen 94<br />
d-Zellen 94<br />
Zellfunktion, vollständige Lähmung 290<br />
Zellfusion, somatische 54<br />
Zellgruppen, endokrine 83<br />
Zellinteraktionsmoleküle,<br />
costimulatorische 63<br />
±, Funktionen 62<br />
± ±, Immunsystem 62<br />
Zellkern 146, 514<br />
±, Fibrocyten 146<br />
Zellkontakte, Endothelzellen 181<br />
±, glatte Muskelzellen 181<br />
Zellkooperation, Steuerung von Immunreaktionen<br />
64<br />
Zellmembran 492, 498<br />
±, Kaliumkanäle 492<br />
Zellnekrose 169<br />
Teil C ± Register 667
668<br />
Zellproliferation 62, 575<br />
Zellschädigungen 290f<br />
±, Zeitverlauf 290f<br />
Zelltod 68, 290f, 587<br />
±, programmierter 60<br />
Zelltrümmer 367<br />
zelluläre Calciumkonzentration, Anstieg<br />
166<br />
zelluläre Immunantwort 21<br />
zelluläre Immunität 63<br />
zelluläre Ionenhomöostase, Aufrechterhaltung<br />
167<br />
zellulärer Erhaltungsstoffwechsel 169<br />
Zellvolumen, mittleres (MCV) 11<br />
± ±, Erythrocyten 11<br />
Zellwand, bakterielle 66<br />
± ±, repetitive Zuckerdeterminanten 66<br />
Zell-Zell-Kontakte 9<br />
Zell-Zell-Verbindung, Herzmuskelzellen<br />
147<br />
Zement 331, 333<br />
Zentralarterien 41<br />
zentrale Chemorezeptoren 120<br />
±, Insulin 120<br />
±, pH-Wert 120<br />
±, Toxine 120<br />
zentrale Ermüdung 447<br />
±, Mechanismus 447<br />
zentrale Mitinnervation 226, 439<br />
±, Atemzentrum 440<br />
±, vegetative Neurone 439<br />
zentrale Sympathikusbahn 116<br />
zentrale Thermorezeptoren 430<br />
zentrale Warmrezeptoren 430f<br />
zentraler Atemantrieb 502<br />
±, Störungen 502<br />
zentraler Venendruck (ZVD) 172f, 202,<br />
223, 232<br />
±, Abfall 232<br />
±, Herzzeitvolumen 173<br />
±, venöser Rückstrom 172f<br />
±, Veränderungen 172<br />
zentrales Nervensystem (ZNS) 103, 108,<br />
115, 189, 494<br />
±, lebensbedrohliche Volumenänderung<br />
494<br />
±, viszerale Afferenzen 115<br />
Zentralvenen 364<br />
Zentralvenenläppchen 364±366<br />
Zervikalkanal, Epithel 542<br />
Zervikalschleim 555<br />
Zervikalschleimpfropf, Abgang 563<br />
Zervix 122, 542<br />
±, Schleimpfropf 542<br />
±, sympathische Innervation 122<br />
Zervixepithel 542<br />
Teil C ± Register<br />
Zervixschleim, Spinnbarkeit 542<br />
±, Viskosität 542<br />
Zeta-Potential 7<br />
Zeugungsfähigkeit 531<br />
Zielzellen, Erregungsausbreitung 105<br />
Zigarettenrauchen 267, 437<br />
Zink 395, 525<br />
±, empfohlene Zufuhr 395<br />
±, Funktion 395<br />
±, Mangelsymptome 395<br />
±, toxischer Bereich 395<br />
±, Vorkommen 395<br />
zirkuläre Mikrotubuli 25<br />
zitterfreie Wärmebildung 430<br />
Z-Linie 146<br />
ZNS s. zentrales Nervensystem<br />
Zöliakie 392<br />
Zollinger-Ellison-Syndrom 345, 378<br />
Zölom, extraembryonales 125<br />
Zölom, intraembryonales 125f<br />
Zölomepithel 504<br />
Zölomhöhle, Teilung 125<br />
Zölomkanal 577<br />
Zona cutanea 313<br />
Zona fasciculata 91f<br />
Zona glomerulosa 91f<br />
Zona haemorrhoidalis 313, 383<br />
Zona intermedia 108, 119, 121, 313<br />
±, Afferenzen 119<br />
Zona pellucida 521, 534f, 555<br />
Zona reticularis 91f<br />
Zonareaktion 556<br />
Zone polarisierender Aktivität 586<br />
Zonen, erogene 554<br />
Zonula adhaerens 350f<br />
Zonula occludens 189f, 326, 350f, 368,<br />
376, 466<br />
Zotten 350f, 353f, 560<br />
±, Blut- und Lymphgefäûe 353<br />
±, fetale 558<br />
Zottenbaum 561<br />
Zottenbewegungen 348, 353<br />
Zottenbildung 560<br />
Zottenepithel 351<br />
Zottenpumpe 353<br />
ZP2 555<br />
ZP3 555<br />
ZP3-Rezeptoren 555<br />
Z-Score 398<br />
Zucker 453, 465<br />
Zuckerdeterminanten, repetitive 66<br />
± ±, bakterielle Zellwand 66<br />
Zuckerresorption, proximaler Tubulus 467<br />
Zuckerreste, sulfatierte 328<br />
Zunge 319, 321±323<br />
±, Bauelemente 322<br />
±, Entwicklung 322f<br />
±, Funktion 322<br />
±, Gliederung 321<br />
±, Innervation 323<br />
±, Schleimhaut 322f<br />
±, Sinnesorgan 322<br />
±, Topographie 322<br />
Zungenbälge 322<br />
Zungenbein 242, 330, 335<br />
Zungenbeinmuskeln 321, 330<br />
Zungengrund 241, 321f<br />
±, Schleimhaut 322<br />
Zungenmandel 42, 241, 335<br />
Zungenpapillen, Atrophie 394<br />
Zungenschleimhaut, Atrophie 322<br />
±, Veränderungen 322<br />
Zungenwülste 322<br />
Zuwachszähne 331<br />
Zweitantikörper, enzymgekoppelte<br />
76<br />
Zwerchfell 119, 121, 125f, 130, 133,<br />
135±137, 252±254, 285, 293, 297, 300,<br />
302±304, 309, 318, 336, 454<br />
±, Bauchatmung 253<br />
±, Deszensus 125<br />
±, Entwicklung 125f<br />
±, Erschlaffung 252<br />
±, Exspiration 130<br />
±, Inspiration 130<br />
±, Pars costalis 130<br />
±, Pars sternalis 130<br />
±, Projektion auf die Thoraxwand 130<br />
Zwerchfellenge 337<br />
Zwerchfellkuppeln 128, 246, 253<br />
±, Senkung 253<br />
Zwerchfelllücken 130<br />
Zwerchfelltiefstand 235<br />
Zwergwuchs 100<br />
Zwillinge, eineiige 557<br />
Zwischenblutungen, pathologische<br />
Ursachen 544<br />
Zwischenhirn 83f<br />
Zwischenschwellenzone 430f<br />
Zwölffingerdarm 347<br />
Zygotän 511, 513<br />
Zygote 511, 557<br />
±, Furchungsteilungen 557<br />
±, Wanderung 557<br />
Zygotenbildung 556<br />
Zyklus, uteriner 541, 543<br />
± ±, Histologie 541<br />
Zyklusstörungen, Ursachen 553<br />
1. Zyklustag 544<br />
Zymogene 31, 378<br />
Zymogengranula 377f, 380<br />
Zystennieren 459, 484