30.11.2012 Aufrufe

Geburtsverlauf und Erstversorgung der Kälber - Landwirtschaft in ...

Geburtsverlauf und Erstversorgung der Kälber - Landwirtschaft in ...

Geburtsverlauf und Erstversorgung der Kälber - Landwirtschaft in ...

MEHR ANZEIGEN
WENIGER ANZEIGEN

Erfolgreiche ePaper selbst erstellen

Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.

Der Start entscheidet – <strong>Geburtsverlauf</strong> <strong>und</strong><br />

<strong>Erstversorgung</strong> <strong>der</strong> <strong>Kälber</strong><br />

Anwen<strong>der</strong>sem<strong>in</strong>ar, Köllitsch, 11.05.2010


Schwere<br />

2<br />

9,0<br />

8,0<br />

7,0<br />

6,0<br />

5,0<br />

4,0<br />

3,0<br />

2,0<br />

1,0<br />

0,0<br />

Geburt -<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

mehr Verluste<br />

Anteil Nottötungen <strong>und</strong> Verend<strong>und</strong>en bis 100. Lebenstag (<strong>in</strong> %)<br />

E<strong>in</strong>l<strong>in</strong>ge Mehrl<strong>in</strong>ge<br />

GV1 GV2 GV3u4<br />

Dokumentierter <strong>Geburtsverlauf</strong> von weiblichen E<strong>in</strong>l<strong>in</strong>gs- (n=7640) <strong>und</strong><br />

Mehrl<strong>in</strong>gskälbern (n=445)


Nicht automatisch mehr Verluste<br />

3<br />

9,0<br />

8,0<br />

7,0<br />

6,0<br />

5,0<br />

4,0<br />

3,0<br />

2,0<br />

1,0<br />

0,0<br />

Anteil Nottötungen <strong>und</strong> Verend<strong>und</strong>en bis 100. Lebenstag (<strong>in</strong> %)<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

Werte <strong>der</strong> E<strong>in</strong>zelherden: 3,2% ….10,2%<br />

Färsen Kühe<br />

Laktationsnummer <strong>der</strong> Mutter von weiblichen E<strong>in</strong>l<strong>in</strong>gskälbern (n=7494)


Analyse <strong>der</strong> Verhältnisse<br />

100%<br />

80%<br />

60%<br />

40%<br />

20%<br />

0%<br />

4<br />

Anteil zu gesamt tot geborener/verendeter <strong>Kälber</strong><br />

H1 H2 H3 H4 H5 H6 H7 H8 H9 H10<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

ab 2.Lakt.-m<br />

1.Lakt.-m<br />

ab 2.Lakt.-w<br />

1.Lakt.-w<br />

10,1% TG ges<br />

dav. 58,3% 1.Lakt<br />

dav. 35,7% weibl.<br />

6,7% TG ab 2.L<br />

7,7% TG b. weibl. K.<br />

12,6% TG b. männ. K<br />

20,2% TG mä<br />

/ 1.Lakt<br />

47,4% weibl. K


4,0<br />

2,0<br />

0,0<br />

8,0<br />

6,0<br />

4,0<br />

2,0<br />

0,0<br />

Fette<br />

5<br />

Färsen -<br />

hohes<br />

Anteil Totgeburten/Verendungen b. 48h ab 2. Kalbung (<strong>in</strong> %)<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

Risiko<br />

n 459 969 766 453 232<br />

ZKZ 388 407 425 437 453<br />

29<br />

Rückenfettdicke mit Haut im Monat vor <strong>der</strong> Kalbung (<strong>in</strong> mm)<br />

35,0<br />

30,0<br />

25,0<br />

20,0<br />

15,0<br />

10,0<br />

5,0<br />

0,0<br />

Anteil Totgeburten / Verendungen b. 48h bei Färsenkalbungen (<strong>in</strong> %)<br />

n 248 472 423 227 69<br />

EKA 25,1 25,4 25,6 25,9 26,0<br />

29<br />

Rückenfettdicke im Monat vor <strong>der</strong> Kalbung (<strong>in</strong> mm)<br />

Ø<br />

Ø<br />

(F) 12…16%...23<br />

12 16%...23<br />

(K) 5 … 7%…10 7% 10


Die Intensiven kalbten schwerer<br />

6<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

Versuch Iden<br />

6. – 12. Monat<br />

(Fischer, 2007)<br />

Versuch Köllitsch<br />

4. Monat – Konzeption<br />

EKA 22 EKA 24 <strong>in</strong>tensiv Kontrolle<br />

Konzeption Alter (d) 13,4 15,7 15,6 16,2<br />

Konzeption KM (kg) 429 456 451 447<br />

RFD zu Kalbung (<strong>in</strong> mm<br />

mit Haut)<br />

17 18 17 20<br />

EKA (Monate) 22,7 24,4 24,8 25,3<br />

Totgeburten (%) 15,8 7,1 13,4 6,5


Die Aufzucht optimieren!!!<br />

-<br />

-<br />

-<br />

-<br />

Heißt => Schwergeburten reduzieren<br />

kurz aber nicht zu kurz => m<strong>in</strong>d. 24 Monate EKA !!!<br />

Intensives <strong>Kälber</strong>wachstum <strong>und</strong> zu ke<strong>in</strong>er Zeit<br />

>900g tKMZ<br />

Hohe Futteraufnahmen tra<strong>in</strong>ieren<br />

(Nährstoffkonzentration / Tier-Fressplatz)<br />

Schrittweise Anpassung an Haltung Milchvieh =><br />

heißt nicht, schlechte Bed<strong>in</strong>gungen<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel


Risiko -<br />

8<br />

Frühgeburt<br />

60,0<br />

50,0<br />

40,0<br />

30,0<br />

20,0<br />

10,0<br />

0,0<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

Verteilung <strong>der</strong> Kalbungen von Kühen mit bzw. ohne totgeborene o<strong>der</strong><br />

verendete <strong>Kälber</strong>n <strong>in</strong> Abhängigkeit von <strong>der</strong> Trächtigkeitsdauer<br />

Anteil Kalbungen( <strong>in</strong> %)<br />

42%<br />

mit TG/VE ohne TG/VE<br />

95%<br />

< 260 260 - 269 270 - 279 280 - 289 > 289<br />

Trächtigkeitsdauer (<strong>in</strong> Tagen)


100<br />

90<br />

80<br />

70<br />

60<br />

50<br />

40<br />

30<br />

20<br />

10<br />

0<br />

Risiko -<br />

Verlustrate bis 48h p.p. <strong>der</strong> E<strong>in</strong>l<strong>in</strong>gskälber von Kühen <strong>und</strong> Färsen ( <strong>in</strong> %)<br />

n 272 88 250 1513 5392 5988 2324 397 20<br />

155 50 265 1447 3823 3331 905 157<br />

9<br />

Frühgeburt<br />


Zu Spätes<br />

25<br />

20<br />

15<br />

10<br />

5<br />

0<br />

10<br />

umstallen –<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

hohe TG %<br />

- Platzbedarf kalkulieren<br />

- rangnie<strong>der</strong>e Tiere müssen ausreichend saufen <strong>und</strong> fressen können<br />

- bei Gruppenhaltung ausreichend Tränken vorsehen<br />

- neue Gruppenzusammenstellung erhöht Sozialstress<br />

Todgeburtenrate <strong>in</strong> (%)<br />

(nach Brasch<strong>in</strong>g, 2007)<br />

14 b. 8 7 b. 4 3 b. 1 0<br />

Umstallung <strong>in</strong> die Abkalbebox (Tage a.p.)


Mehrl<strong>in</strong>ge<br />

Überlebensrate bei<br />

Zill<strong>in</strong>gskalbungen<br />

11<br />

–<br />

hohe TG %<br />

Mehrl<strong>in</strong>gssrate: 0,9% <strong>in</strong> erster Laktation<br />

5-6% ab 2. Laktation<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

1. Kalbung<br />

ab 2. Kalbung<br />

gesamt<br />

gesamt 64,9 78,6 77,3<br />

m/m 42,6 67,7 65,2<br />

w/w 73,1 84,6 83,2<br />

m/w 77,4 83,1 82,7<br />

m bei m/w 80,6 84,7 84,4<br />

w bei m/w 74,2 81,6 81,0


Dokumentation<br />

- Realität o<strong>der</strong> Wunschtraum?<br />

Mehrl<strong>in</strong>gsgeburten<br />

(%)<br />

2005 -2007 H1 H2 H3 H4 H5 H6 H7 H8 H9 H10 Gesamt<br />

12<br />

Die dokumentierte Mehrl<strong>in</strong>gsrate<br />

Färsen 0,4 0,0 0,7 1,3 1,5 2,1 0,3 0,7 0,0 1,1 0,9<br />

Kühe ab 2.<br />

Kalbung 1,8 1,2 6,1 5,4 6,4 5,6 5,5 4,6 7,1 8,4 5,5<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

<strong>in</strong> 10 Herden:


Ca. 15% nicht<br />

Lage, Stellung, Haltung Färsen Kühe<br />

Vor<strong>der</strong>endlage,<br />

Obere Stellung,<br />

Gestreckte Haltung<br />

H<strong>in</strong>terendlage,<br />

Obere Stellung, gestreckte Haltung<br />

An<strong>der</strong>e Lage-, Stellungs-,<br />

Haltungsanomalien<br />

13<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

<strong>in</strong> Vor<strong>der</strong>endlage<br />

Anteil TG Anteil TG<br />

84,8 % 15,7 % 85,4 % 3,3 %<br />

11,4 % 50,0% 10,2 % 6,1 %<br />

3,8 % - 4,4 % 35,7 %<br />

(Essmeyer, 2006)


35<br />

30<br />

25<br />

20<br />

15<br />

10<br />

5<br />

0<br />

Risiko -<br />

1*<br />

Verlustrate <strong>der</strong> <strong>Kälber</strong> von Färsen bis 48h p.p. (%)<br />

3*<br />

14<br />

5*<br />

7*<br />

9*<br />

11*<br />

13*<br />

15<br />

<strong>der</strong> Vererber<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

17<br />

19<br />

21<br />

23<br />

25<br />

27<br />

29<br />

31<br />

33<br />

35<br />

37<br />

laufende Nummer des an Färsen angepaarten Bulle<br />

mit m<strong>in</strong>d. 40 Kalbungen<br />

35<br />

30<br />

25<br />

20<br />

15<br />

10<br />

5<br />

0<br />

1*<br />

Verlustrate <strong>der</strong> <strong>Kälber</strong> von Kühen bis 48h p.p. (%)<br />

3*<br />

5*<br />

7*<br />

9*<br />

11*<br />

13*<br />

15<br />

17<br />

19<br />

21<br />

23<br />

25<br />

27<br />

29<br />

31<br />

33<br />

35<br />

37<br />

laufende Nummer des an Kühe angepaarten Bulle<br />

mit m<strong>in</strong>d. 60 Kalbungen<br />

Die E<strong>in</strong>schätzung <strong>der</strong> Bullen durch den Zuchtverband<br />

wird immer nur so gut se<strong>in</strong>,<br />

wie die Qualität <strong>der</strong> gelieferten Informationen zum Kalbeverlauf


Risiko -<br />

15<br />

<strong>der</strong> Vererber<br />

35<br />

30<br />

25<br />

20<br />

15<br />

10<br />

5<br />

0<br />

Totgeburtenrate (%) ZWS TGR paternal<br />

TGR (%)<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

y = 0,235x + 95,786<br />

ZWS TGRpat<br />

r = -0.31<br />

38 36 35 32 31 13* 12* 30 28 27 26 11* 25 10* 24 23 22 9* 7* 21 6* 19 20 5* 4* 18 3* 2* 1*<br />

lfd. Nummer des Bullen<br />

115<br />

110<br />

105<br />

100<br />

95<br />

90<br />

85<br />

80


Kontrolliert am erfolgreichsten<br />

35,0<br />

30,0<br />

25,0<br />

20,0<br />

15,0<br />

10,0<br />

5,0<br />

0,0<br />

16<br />

Anteil Geburten von Färsen mit totgeborenen o<strong>der</strong> verendeten <strong>Kälber</strong>n (<strong>in</strong> %)<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

1 Helfer >1 Helfer<br />

ke<strong>in</strong>e Hand Hand mechanisch


Ziel: optimaler Start<br />

17<br />

Schwergeburten TG-Ursache Nr.1 bei Färsenkalbungen (Dokumentation!)<br />

=> Aufzucht optimieren!<br />

=> Väter gezielt bzw. gesextes Sperma wählen!<br />

=> Geschlecht <strong>und</strong> Gewicht <strong>der</strong> <strong>Kälber</strong> (auch TG!!!) erfassen!<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

Ca. 40% <strong>der</strong> TG von Kühen kamen zu früh<br />

=> Unterkonditionierte Kühe mit mehr Frühgeburten<br />

Stress unterbricht <strong>Geburtsverlauf</strong><br />

=> Gestaltung <strong>der</strong> Abkalbeplätze überdenken!<br />

Zwill<strong>in</strong>gskalbungen s<strong>in</strong>d risikoreicher (Dokumentation!)<br />

=> Zuchttechnische Methoden h<strong>in</strong>terfragen!<br />

Unkontrollierte Kalbungen s<strong>in</strong>d verlustreicher<br />

=> Geburtsüberwachung absichern!<br />

Zughilfe erfolgt meist zu früh, zu stark, zu unsauber<br />

=> Informationsverlust e<strong>in</strong>schränken!<br />

=> Nur ausgewählte <strong>und</strong> geschulte Personen sollten Geburtshilfe leisten dürfen!


Die Kalbung kontrollieren!<br />

OHR-NR. OHR NR. LAKT. TAGE GÜST G ST<br />

EINGESTALLT<br />

KALBUNG BEGINNT:<br />

ANZ.HELFER<br />

18<br />

n.beob. n.beob<br />

Hand<br />

Stricke<br />

kg<br />

mechanisch<br />

24h<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

KALBUNG:<br />

Körpertemperatur<br />

rpertemperatur<br />

Tag<br />

>39,5 °C<br />

38,5-39,5 38,5 39,5 °C<br />


Risiko -<br />

19<br />

Geburtshilfe<br />

Die beste<br />

Die Hauptfehler<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

Geburtshilfe ist:<br />

K E I N E<br />

bei <strong>der</strong> Geburtshilfe:<br />

zu früh fr<br />

zu unsauber<br />

zu stark<br />

(Merkblatt zur Geburtshilfe)<br />

Geburtshilfe<br />

(Lehrbuch „R<strong>in</strong><strong>der</strong>produktion“<br />

Liebenberg, 1974)


Risikofaktor Geburtshilfe<br />

W i e ???<br />

Je<strong>der</strong> E<strong>in</strong>griff führt f hrt zu Stress <strong>und</strong><br />

dieser zu e<strong>in</strong>er<br />

Adrenal<strong>in</strong>ausschüttung<br />

Adrenal<strong>in</strong>aussch ttung<br />

=> ist Gegenspieler des<br />

Oxytoc<strong>in</strong>s<br />

20<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

(Wehenhemmer)<br />

Beobachtungs<strong>in</strong>tervall erhöhen erh hen<br />

aber jeden E<strong>in</strong>griff auf e<strong>in</strong><br />

M<strong>in</strong>imum begrenzen!


Spontane Geburten –<br />

vitalere <strong>Kälber</strong><br />

21<br />

Anzahl <strong>Kälber</strong><br />

16<br />

14<br />

12<br />

10<br />

8<br />

6<br />

4<br />

2<br />

0<br />

81%<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

aufgestanden<br />

<strong>in</strong> 1. St<strong>und</strong>e <strong>in</strong> 2. St<strong>und</strong>e <strong>in</strong> 3.St<strong>und</strong>e später<br />

MW = 1:19 h MW = 2:25 h<br />

spontane Geburt mit mechanischem Geburtshelfer<br />

<strong>Geburtsverlauf</strong><br />

48%


Kolostrumaufnahme<br />

- darf ke<strong>in</strong> Glücksspiel se<strong>in</strong><br />

22<br />

Ergebnis von Videobeobachtungen:<br />

-<br />

-<br />

Vitalität Vitalit<br />

Aufstehens<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

<strong>der</strong> <strong>Kälber</strong> entscheidet über Zeitpunkt des<br />

<strong>Kälber</strong> aus Schwergeburten<br />

benötigen doppelt so<br />

lange zum Aufstehen, wie <strong>Kälber</strong> aus Kalbungen<br />

ohne Geburtshilfe<br />

- Rangause<strong>in</strong>an<strong>der</strong>setzungen<br />

<strong>und</strong> für <strong>Kälber</strong> durchgängige<br />

Boxenbegrenzung verzögern Kolostrumaufnahme<br />

extrem<br />

- nur 40%<br />

mit selbständiger Kolostrumaufnahme <strong>in</strong><br />

den ersten 3h


en Wert des Kolostrums<br />

Ig- Ig<br />

Konz.<br />

im Blut<br />

<strong>der</strong> <strong>Kälber</strong> K lber<br />

23<br />

Keimkonzentration<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

erhalten<br />

-<br />

-<br />

-<br />

-<br />

-<br />

-<br />

Saubere<br />

Kolostrumgew<strong>in</strong>nung<br />

euterges<strong>und</strong>en<br />

Kühen hen<br />

von<br />

Unmittelbar nach Kalbung<br />

melken<br />

kontollieren<br />

sofort vertränken vertr nken (2 x 2 Liter)<br />

Ziel: >100 g IG, besser 250 g IG <strong>in</strong><br />

ersten 12 h<br />

Reste zügig z gig kühlen hlen<br />

<strong>in</strong> Problembeständen Problembest nden pasteurisieren<br />

<strong>und</strong> dann kühlen k hlen<br />

Kontrolle<br />

über ber Prote<strong>in</strong>bestimmung im<br />

Blutserum von 2-10 2 10 Tage alten<br />

<strong>Kälber</strong>n lbern (60% mit >55g/l)


Frühe Kolostrumaufnahme<br />

- erhöht die Sicherheit<br />

24<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

Erkrankungshäufigkeit<br />

Kolostrumaufnahme 30 m<strong>in</strong> p.n. 2 h p.n.<br />

Kuhkälber nicht erkrankt 57% (16) 22% (6)<br />

erkrankt 43% (12) 78% (21)<br />

Färsenkälber nicht erkrankt 63% (49) 34% (25)<br />

(nach Dämmrich, 1986 aus Busch, Methl<strong>in</strong>g, Amselgruber, 2004)<br />

erkrankt 37% (29) 66% (48)


Kolostrum o<strong>der</strong> Kolostrumersatz<br />

Kolostrum<br />

Tag 8<br />

Markierung mit Bromdeoxyurid<strong>in</strong><br />

(Proliferationsmarker)<br />

25<br />

das Zellwachstum<br />

im Dünndarmepithel<br />

│11.05.2010 │ Dr. Ilka Ste<strong>in</strong>höfel<br />

Kolostrumersatz<br />

E<strong>in</strong>fluss auf:<br />

XYLOSE, mmol/l<br />

5<br />

4<br />

3<br />

2<br />

1<br />

0<br />

die Resorbtion<br />

Tag 5<br />

Kolostrum<br />

K.-Ersatz<br />

Plasma Xylose<br />

0 1 2 3 4 5 6 7 8 24<br />

Zeit nach Futteraufnahme, h<br />

P < 0.01<br />

(Blättler et al., 2001; Hammon, 2005)

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!