Flätt hüntsch sauft - Gemeinde Muotathal

Flätt hüntsch sauft – umkehrt 

Wie heissen schriftdeutsche Wörter auf Schwyzer Tüütsch? 

Eine Hilfe zur Übersetzung von Schriftdeutsch auf Schwyzer Tüütsch. 

Die schwyzertüütschen Wörter schaue man in meinem Wörterbuch nach. 

Fremdwörter am Schluss in einem Anhang. Flurnamen siehe LG IV 418 ff. 

Kopieren und Vervielfältigen sehr erwünscht, aber mit Angabe des Verfassers. 

Es ist vorgesehen, dieses Verzeichnis später auch ins Internet zu stellen im Hompage der 

Gemeinde Muotathal. 

Mundartwörterverzeichnisse im Internet: Mundart Lexikon, Klartext, Wörterbuch 

schriftdeutsch-alemannisch, 

Regionale Küchenbegriffe, Schnabelweid, sz 09_dialekt (Schule 1, 1996), .. 

A 

Aar Adlär 

Aare, Argau Aarä, Argau, im Argau sind zwei Liäbi 

Aas Värreckts, ä Chaib, ä värrecktä Chaib, im Geisshimel 

Abbild Kunterfei 

abbrechen Gebäude: schliissä, Zeit: hörä 

abbrennen värbrünnä, värbrunnä 

abbröckeln brösmälä 

achgott um Gottswillä! Jessäs! Jeesäs! 

Abegg Familienname: ds Beggä, vgl. Beggäriäd N 

Abend Aabig, mauglä, hinäd, nächtig >dunkel 

Abendessen z nacht ässä, Aabädweid fürs Veh 

Abenteuer Avitüürä, Abädtür 

abfahren abfahrä mid um Veh, abfahrä mid um ä fuulä Chaib 

Abfall Güsel, Güsul, Güsulchübel, Güsulfuär, Geisshimel 

abfällig 1)nidsi 2)Güsulzüüg 3)ohni Achtig 

abführen abfüärä, 

Abführen ds Abfüärä haa, dr Flüttäri, dr Schiissär >Durchfall 

abgelegen näbätussä 

abgenutzt värtschiänggäti Schuä, gmütschäts Iisä 

abgefeimt än abgschlagnä Cheib 

abhältig äs gaad nidsi, äs heltät 

Abhang Plangg, Plänggäli, Planggschtock, planggnä (im Militär) 

abhängig Person: nüd frii: Gelände: aalääg, abheltig 

abhauen abhauä, abschnätzä, neu: davonlaufen 

Abkommen Verkomnis vgl. Stanser Verk. 1481 >verkommen 

Abkunft är chund vo … 

ablang buuwäl neu: oval, eierförmig 

Ablass Ablass, vollkommänä, unvollkommänä, gu türlä 

ablegen Gegenstand: ableggä, Kleider: abziä; Hand appäleggä 

abnehmen an Gewicht oder Zahl: schwiinä: Musik begleiten: abnää 

abräumen abruumä, äwägnää, abtischä, Oornig machä 

abreissen Gebäude: schliissä, Abreisskalender: abzeerä 

Absatz am Schuä; i dr Schrift; am Nossä = äs Band, äs Bändli; 

Abscheu Gruus, grüüsig 

Abschied Adiä sägä 

abschneiden abhauä (Brot, Käse; Stoffe) neu: davonlaufen 

abschüssig da gaads nidsi 

1

abseits näbätussä 

Absicht im Siin haa 

absichtlich äxtärä, mit Fliiss, flätt mit Fliiss 

absitzen absitzä BRD: setzen! BE hock! 

absteigen appä chräslä 

abstellen abschtellä: Gschiir, Matoor, ds Dänkä. 

Abstieg im durappä gaa, 

abstürzen appäghiijä 

Abtritt Abort, Schiisshüüsli. WC >Auftritt 

abwärts nidsi, durappä 

Abyberg Abiibäärg, Ufibäärg, Ufiibärig, 

ach Gott! jeerä Gott! jeerä Marijä! janx etz au! jenx! 

Achtung! Obacht! ushuät! 

Acht Uhr äs isch achti 

achtzig achzgi, dr Achzigscht, achtädachzg 

ächzen gruchsä, Gruchsi! Gruchsianum 

Acker, ackern Achär, Achärli, achärä 

Adamsapfel dr Gurgälichnopf 

Adel Adulmatt, Adulbodä, fürnämm Lüüt 

Ader än Aadärä, äs Äädärli, ds chiibig Äädärli (nervus ullnaris), 

z Aadär laa 

Aderlassmesser Fliäsmä, Schnäppär 

Affe Aff, Affä, Äffli, äfärä (tuä wen än Aff) 

Ahnen Voorfaarä, üsi Vordärä, Ähnivatter, -muetter. Äänetli 

ähnlich ähndli, är isch dr baar Alt, si isch nu medä di Alt 

Ahorn Aahorä, aahoris Holz, Alpäli Aahöräli; 

Halbinsel (Hornform: Lachen, Zürihorn, Romanshorn) 

Alb ds Doggäli, äs Toggäli 

albern dumm, blööd 

Albert Albärt, Bärti, Bärtäli, Bärtul 

allein älei, käs Bei umä, muättärseelänälei 

aller- allärierscht, -oberischt, -undärischt, -letscht, allärgattig, 

Allärheiligä, -seelä 

allerdings friili 

Allmeind Almig, Oberallmig, Undär-, Obärällmigär, Undär- 

Alois Aläwiis, Aläwäwiisi, Aläwiisul, Wiisi, Weisul, ds Wiisälis 

Alp Alp, Alpä, -roosä, Alpäli, Älplär, Alphüttä, -chääs, -plundär 

Alphorn Alphorä, Büchul 

als 1) asä Goofä, asä Gwachsni, asä Maa, asä Frau … 

2) andärs wedär, bessär wedär, billigär wedär, dümmär 

wedär, eltär wedär, endär wedär, früänär wedär, 

gröössär wedär. 

3) wo: wo n är choo isch (als er kam ..) 

als ob si tüänd drgliichä, we wänns nüd äsoo wäär, 

also esä gammär einisch; esä isch äs äsoo 

alt zächä Jahr alt, alts Brood, alti Lüüt, eltär, eltischt, vor Elti 

afig chrumm, bisch än altä Esul! ds alt Jahr. schtei-alt, alt 

Chlooschtär, alti Meitli, alti Buäbä, altfräntsch, -bachä, - 

ledig, -schiinig, -lacht 

am am Morgäd simmr am Ässä, gib ds Brood am Grosi! 

am Gsicht aa kännt män ä 

2

Ameise Ambeissi, Waldhängschtä, Ambeissihuuffä 

an a dr Muätaa, a diim Gsicht aa 

ander dr andär, än andäri, äs andärs, di andärä, ds andär Jahr, 

am andärä Taag, di andär Wuchä, ds Näll z andär 

ändern ändärä, ab-, um-, andärisch machä 

anders andärisch, nüd we disi 

aneinander anänand, anänandnachä >änandäränaa 

Anemone Wildmannä (wänns värblüjät sind) 

anfangen aafaa, fach aa , fand aa, äs faad afä schniijä, är chund afig, 

miär hend aagfangä, i fiäng einisch aa! aagattigä, aateiggä 

anfangs zeerscht, aagänds, afig 

angehen äs gaad di gaar nüüd aa 

Angel Anglä, Fisch-, Tüür-, anglä, äs Biili hed mi gganglät 

angenehm gmögig, gmüetli, diänig 

angestrengt äugäli luägä 

Angst machen z fürchtä machä bangen 

Angsthase Hasäfüdlä, Hüändärfüdli, Fürchtfüdlä, d Hosä voll 

Anhöhe Büöl, Gütsch, Hööchi, Gübul 

Anis Äänis, -chräpfli 

ankommen 1) ds Schiff isch choo (angekommen) 

2) isch aachoo (in Brand geraten), 

3) isch am Poort aachoo (angestossen) 

4) Schüler-schriftdeutsch: „es darf keiner am anderen 

ankommen“ 

Anliegen äs Aaligä, öppis wellä, uf um Häärzä haa, 

anliegend näbä draa, .. 

anmutig hübsch, diänig, schöön, gfreut, galant 

Anna Anni, Annäli, Annämarii, Amiili, Annaröös … 

Anno anä zwölfi (im Jahr 1912) 

anreisen 1) mid Auto, Bahn, Schiff 

2) dr Tisch aareise, aatischä (Tisch decken) 

3) dr Hund aareise (aufreizen) 

anschaffen zuächä tuä 

anschwellen d Muättaa chund hööch. ä Schwillä übärchoo 

ansehen aaluägä, gschauä 

ansehnlich gad ä chli öppis 

Anstand ä chli rächt tuä, reis tuä, was eim wohl aaschtiänd 

Anstieg Schtutz, Schtützli, 

anstrengend schträng schaffä, - wärchä 

Anstoss 1) Aport schtoosst an Baumgaartä 

2) nüd Aaschtooss gää! 

3) dr Wagä aaschtoossä 

Anton Antönäli, Toni, Töni, Tönäli, Töntschel, ds Tönis, 

ds Lisis Antonis, ds Tunis (Schmidig im Seeberg), 

ds Töntschuls 

antreiben aatriibä: 1)ds Wättär hed d Bäch mögä aatriibä 

2) Maschinä aatriibä 3) Zuugtiär aatriibä 

Anwesende diä Lüüt wo daa sind, neu und schlecht: Aawäsändi. 

Liebe Anwesende! =liäbi Lüüt! 

Anzahl we mängi ass daa sind, gad ä Schübul 

anziehen, Anzug 1) Gwand aaleggä, ä Kleidig, 

3

2) der Zug ist im Anzug: är chund 

3) in Bewegung setzen: dr Wagä aaziä 

anzünden d Pfiiffä aazündä; ds Liächt aazünd; äs Huus aazündä, 

gang gu dr Chrischtbaum aazündä! – d Cheerzli au? 

Apfel Öpfel, - Bitzgi-, Schnitz-, -Bäck, Öpfäli, öpfälä >Augä-. Ross- 

Apfelsine Oranschä, -saft, -hültschä, - kumfi, .. 

appetitlich aamächälig, ä guätä! 

April Abärellä, -narrr, i Abärellä schpränggä am 1. Abärellä 

Aprikose Baringel, Abärikoosä 

Appenzeller d Appizäller frässid dr Chääs mitsamt em Tällär 

Arbeit, arbeiten Aarbet, schaffä, wärchä, äs Äärbätli, töggälä (PC) 

värcheert wärchä >Fuge 

Arbeiter Büäzär, Büäzäri, Wärchmannä 

Ärger Ergär, ergärä, äs isch zum ergärä, ich ha mi ggergärät 

argwöhnisch uvärtruuät 

arm än aarmä, än aarmi, äs aarms. eermär, am eermschte 

Aarmähuus, -pflääg, Gmeindsfrässär 

Arm rächtä und linggä Aarm, beed Aarmä, dünni Äärmäli 

Armbrust Horäpräscht 

Ärmel än Eermul, beed Eermul uufälitzä, hindärä- 

Armvoll än Arful Heu 

Arnika Aarnikä-Schnaps 

Arsch Hindär, Füdlä, Boorzi, ufs Füdlä gää, uustätschä, 

Arzt Toktär, Veh-, Tökti > Quacksalber, Zahnarzt 

Arznei Mixtuur 

Asche Äschä, äschlichä Midwuchä, 

Aschenbecher Fidibus (Studentensprache) 

Aschenbrödel Määrli vom änä aarmä Maitli, wo dä zletscht gliich 

nu Glück hed 

äsen etzä, ggetzt 

Atem, atmen Schnuuf, schnuufä 

ätsch e! 

au! au! 

Au, Aue Euwä, vgl. von Euw 

auch i chumän au, bisch ä choo? 

Auerochs Uurochs 

Auerhahn Orhahn, Urhahn 

auf uuf, uufä, uf Mälchis >hinauf 

Aufdermaur Ufdermuur (Familienname) 

auffahren uuffahrä, mid um Veh, Uuffärt i Himul 

aufeinmal einärsmaal 

auffallen öppis merkä, wo mä sött kännä 

aufhalten bschtellä, uufhaa 

aufheben uf d Siitä tuä; lüpfä 

aufhören hörä, hör einisch! hörsch! äs hed ghört rägnä 

Bscheid gää, susch höräd mär! 

Auffahrt z Alp fahrä, z Himul fahrä, Uuffert 

Aufiberg Ufiibärig, Fiibrig 

Auflauf Uuflauf (Gratin), zämälauffä, ä Putsch 

aufmerksam einä wo guät uufpassät und alls merkt 

äufnen hüüffälä 

4

aufpassen uufpassä wen ä Häftlimachär 

aufrecht schtändligä, bolzgraad 

aufreissen uufzeerä, -rützä 

aufreizen dr Hund aareisä 

Aufsatz Uufsatz schriibä, Uufsatzkamode machä, 

aufschreien güüssä, ggüüssät, ä Güüss tuä auswärts: göissä 

Auftritt etz muäsch uf d Bühni! >Abtritt 

aufwärts obsi 

aufwiedersehen adiä und zuänis choo! 

Auge äs Aug, Augä, -blick, -schiin, äs Äugäli, äugäli luägä, 

Hüändäraugä, Schtiärä-, vo Aug mögä gsee, 

Augenmass äs Augämääss gu holä (Abärellä Narr) 

Augenkrankheit blind, Schtaar, Nagel (bei Kühen), wenig gseh, nüümeh – 

Augenlust öppis värruckt schöns zum gseh 

Augenwasser äs isch ihm ds Augäwassär (Tränä) choo 

August dr Monat Augschtä (vgl.Kaiseraugst AG); Guschti, 

Güschtul 

ausatmen uus-schnuufä 

auslachen uuslachä, värlachä 

Ausland Ussland, Ussländer, ussländisch, Ussäri 

auslassen ds Veh uuslaa, ä Satz ussä lah 

ausreden uusredä (öppis, eim), Uusreed 

Ausrufe Goppfridschtutz! Schtäärnäfüüfi! heitärä Beck! Värbrännti 

Zainä! 

ausrutschen värtschlipfä, uushäälä 

Aussatz Uussatz, uussätzig 

ausschliesslich ohni daas und disäs 

aussen dussä, z Schwiiz ussä, ussänumä, Ussärschwyz, ussär Gibel 

ausserhalb ussä umä 

ausserordentlich ganz guät, meinäd guät, 

Austritt Uustritt, uusträttä (us um Värein ff) > Abtritt, Eintritt 

auswärtig frönd, ä Fröndä 

auswärts fort, nüd hiä 

auswendig ussä leerä, ussä uufsägä >inwendig 

Ausweg Uuswääg, drvoo choo 

Auswurf Chodär, chodärä 

Axt än Ächs i dr Hand 

5

B 

Bach Bach, Bäch, Bächli, Bächlärä, bächälä, ds Bächälärs 

Bachbumärä (Dotterblume) 

Bachverbauung Damm, Weri, Schalä, zobärischt uusäbaggärä vors chund. 

Backe Baggä, Baggäschtoos, Bäggli, Füdläbaggä 

backen bachä, ä Beck, ds Beckä, Beckärii, Bachschtubä, 

heitärä Beck! Beckär-Gwand isch heitär 

Backstein äs Mugärli 

Bad Badegg, Badweid, Badwannä, badä 

bald glii einisch, änandäränaa, gaggleitig, gad fertig, gad … 

balgen häärschtä 

Ball Chuglä, Chugläpünggä (Fussball 1930), 

Ballen ä Püntul, dr Bauälä Püntul, ds Püntuls 

Balthasar Balz, Bälzäli, Bälzul, ds Balzä, ds Bälzälis, Güntärä Balz 

Balz wänn Mändli und Wiibli änand wettid; mä seid dem schpilä, 

und Schpilblätz isch dr Platz wos das machid: LG IV127,258 

Band Halsband, Band, Bändli, Bändär inärä Fluä 

bange, bangen fürchtä, z fürchtä machä >fürchten 

Bank Bank, Chilä-, Ofä-, Chaschtä-, Sitz-, Egg-, Bänk, Bänkli 

Raiffiisäbank, Bänklär 

Bannwald Baan, Bawalter, Brüggäbaan, Bawangli, neu: Schutzwald 

Bär Bäär, Bäärä-Loch, -Sohl, Bäärägrabä, Bäärli, z Bäärä obä, 

dr Zinglä Bäär, ä Bäär uufbindä 

Bärendreck Lakritze 

Baracke Baraggä, Baraggli, Wäntäläbaraggä 

Barbara Bärbäli, Bääbi, Baabä 

Bärlauch Rämsä, ds Ramseiärs 

Barometer Druckmässä, Barneetär, Barneetermaa, 

Bart Baart, Bäärtli, Bäärt, bäärtälä 

Bartgeier Lämmärgiir, Baart(li)giir 

bärtig ä Baartlimaa 

Batzen ä Batzä, zächä Batzä, Halbbatzä, halbbatzig, Batzäli 

Bauch Buuch, Büüch, Büüchli, Schmäärbuuch 

bäuchlings büüchligä, uf um Mänärli dr Wurm schiässä 

Bauchweh Buuchweh, Grimmä 

Bau ä Buu, äs Büüli, dr Buuherr OA, buuloos, Buumä 

bauen buuwä, Mischt aaleggä, güllnä; Hüüsär buuä, 

Land värbuuä, Land übärbuuä 

Bauer Puur, Puurä, Puuräfrau, Püürli, Puuräbuäb, - maitli 

„äs Puuräbüäbli maag i nüd .. „ 

bauern si puurid, si hend früänär puurät 

Bauherr OA: Buumeischtär (Hüttä, Brüggä, Wääg und Schtääg) 

Baum Trämul, Trämulbiigä, Büürzulbaum, Bäumli, Bäum, Schtock 

und Schtamm 

Öpful-, Birä-, Chriäsi-, Tannä-, Laub-, Ronä >Strunk 

Baumann (Fam.Name) Buumä 

baumstark bäumig 

Baumwolle Bauälä, bauälig, dr Bauälä Püntul 

beben zittärä, Äärdbidem 

bedauern äs tuät mr leid, äs duurät mi, neu: beduurä 

bedauernswert äs isch sünd und schaad, as das nümmä gid 

6

edenklich äs gid eim z dänkä, 

beenden fertig machä, Schluss machä 

beerdigen z Chilä tuä, is Chilälöchli tuä, neu: beäärdigä 

Beere äs Beeri, Huuffä Beeri, -prägel, äs Beeräli, beeränä 

Äbbeeri, Ram-, Johannis-, Im-, Vogul-, Fingär-, Wii- 

Heupeeri, >Hagebutten 

Beet Gaartäbeet, äs Beeti Gumäli 

begegnen värkoo, si sind änand värkoo und sind zämä gsii 

beginnen aafaa, aagaa, mr wend aafaa 

begleiten mid eim gaa, mid eim cho 

Begräbnis z Chilä tuä, alt: äs Gräbd 

begrüssen Grüäzi sägä, d Hand gää 

behaupten phautä, ä huärä Phauti! 

Behältnis äs Ghältli 

behende gschwind, gleitig, hurtig 

beherrschen chasch di überhaa? 

behutsam hübschäli 

beichten biichtä, Biichtvater,-schtuäl, Ooschtärbiicht 

beigen biignä, biigä, uuf-, inä-, ä Biigä, äs Biigäli, Lädäbiigä 

Beil Biäli, „ds Biäli värloorä, das dem Vater gehörte“ 

beiläufig drnäbät 

Bein 1) Bei, Beindli, beedi Bei, beindlä, Beibrächär, äs böösäs Bei 

2) Fleisch zum Bei, beinigs, Tootäbei, Beihuus Knochen 

beinahe liibärämänt, schiär 

Beisasse Biisääss, d Biisäässä 

Beistand Biischtand, Vogt, eim bschtah 

beissen biissä, bbissä, aa-,ab-, ä Biss, ä Biissä, äs Biis (Gebiss) 

dr Biissär (Höllochführer Betschart) är hed a im sälber ä 

Fingär abbissä im Suff. 

bekommen übärchoo, was chumän ich übär? 

bekömmlich chummli 

beleidigen einä värruckt machä 

bellen bällä, hautschä, dr Hund hed pullä, ghautschät 

Bellinzona TI Bälänz, Belänz 

Bellmund (Fam.Name) Bällmund 

bemerken merkä, i has gmerkt, dä tuä öppis därgliichä! 

nüd nüüd därgliichä tuä! 

bemühend ergerlich, gid Müä 

Benne Bännä, Mischt-, Schtei-, Holz-, Chischtä, 

benetzen netzä, nass machä, iitünkä, flädärä 

Benzin Bänziin: gwönlich adär bliifrii 

Bengel Bängul, tummä Cheib, Luus-Chogä, Uflaat 

benützen bruuchä, bbruchti Waar 

bequem diänig, komood 

Berchtenmatt derä sägids etz Pächtermatt (LG I) 

bereit paraat, ggrächät, greisät, eerscht nu 

bereiten zwägmachä, grächä, reisä 

bereits scho daa, scho gmacht 

Berg und Weid d Weid isch nu wild, dr Bäärg isch zwäggmacht zum määjä 

bergen gu holä, üsä Seiltänzär gu holä! 

Bergen uf Bäärgän obä heissts au im obärä Bisisthal 

7

Bergsteiger diä wo z Bäärg gand i alli Flüä und Nössä 

Bericht Pricht, prichtä 

Bernhard Bärädii, ds Heirälis Bärädiis, Bäni (Beni) 

Bern BE Bäärä, z Bäärä n obä, im Bäärnär Piät 

bersten äs hed ä värjagt, vertätscht 

Berufe är tuäd puurä, gäärtnärä, schuänä, maalä, är hed ppuurät … 

berühren aarüärä, aachoo, drananä choo, nüd aatääplä! 

Bescheid Bscheid gää, susch hörid miär! bim Värbäärgis 

bescheiden nüd zäntumä z vordärischt, glii zfridä 

Bescherung was dr Chlaus, ds Chrischtchind, der Ooschtärhaas schleukid 

adär Gottä und Götti am Nüüjahr helsid, Chrupfäbättlä, 

öppis chraamä bim Heichoo 

beschliessen d Türä bschlüüssä; dr Gmeindraat hed bschlossä 

beschmutzen värdräckä, värsüüä, dräckät machä, värschmuslä 

Besen Bäsä, Bäsäli, ä Huuffä Bäsä, Halmbäsä, Bäsähälm, bäsälä 

besser baas wedr disäs, baas uufä, baas appä 

besinnlich nachdänklich 

besonders gaar schöön, zeerscht diä und diä, bsündrigä 

betäuben iischlääffärä. di ganz Kleidig dä nüd ohni machä! 

värtschleepfä 

beten bättä, am Morgäd und am Aabäd, äs Bätti, Bättlüütä, 

Bättlüüt, bitti bätti machä, übärä Tisch bättä, 

rosächranznä, Füüfi bättä, ä Psaltär bättä, noschtärä, 

tüänd au ä chli mürälä! GEBET 

beträchtlich gad ächli, zimmli 

betreffend was aatrifft 

betrügen bschiissä, der huärä Schelm heds bschissä, 

eim ä Bäär uufbindä, därgliichä tuä 

Betschart (Fam.Name) Bättschärt, ds Bättschärts heissid etz Suter, Bärtschärt 

Bett Bett, Bettli, Bettär, Bett-tüächär, -seichär, -bach, Bachbett, 

is Bett gaa gu liggä, aläguschi! Näscht, Nischtärä 

betteln bättlä, Chrupfä-, Bättlärchuchi, ä Bättulsack, ä Bättlätä, 

triissä, Triissi! Bättli! 

beugen chrümpä, appä trückä, tückä 

Beule Büülä, Büülätood anä 1611 

Beute was im Chriäg gnuu hend, was d Jegär gschossä hend 

Beutel Papiirsack, Seckel, Täschli, Gäldseckel 

bevor vorem ässä, öbs chömid, öbs gand, vors chund gu rägnä 

bevorzugen wohlfüür haa 

bewahren soorg haa drzuä 

bewältigen Meischär mögä 

bewegen rodtt di, gang ob Tätsch, mach äs Rücksli, tuä di weiggä, 

nüd zum värrodä 

bewusstlos ohni Värstand, z gwindä gschlägä 

Bewusstsein bim Värstand 

bezahlen zalä, Frälein (Fräuli) zalä! isch alls zalt? 

Bezirk ä gwüssä Platz, wo mä ds Rächt hed … ä Ziirk 

LG V 1764/5: „ein Zirk Streüwi“ - Ziirk näh am 1. Augschtä 

biegsam widleich müänd diä Wiidä sii fürs choorbä 

Biene Biili, -huus, -hung, -maa, Hungmaa 

anderswo: Beieli, neu: Biänä 

8

Bienenschwarm Imd 

Bier Biär, heitärs und dimmärs, äs Biärli, 

bieten büütä bim Jassä adär im Gantä, uufäbüütä, uufbüütä, 

Fiiraabig büütä. dr alt Phiitsch hed zum altä Zingälär gseid: 

etz hends mi scho drüümaal värchündt. Da seid der Zingälär: 

hed niämär meh bbottä? 

Bild Helgä, Helgäli 

binden bindä, aa-, ab-, loos-, uuf, bbundä, 

Birne Birä, Birähung, Biräbaum, birälä, Biräweggä; 

Glüäbirä, -Birrli 

bis bis moorä, bis as Änd, bis in Eebigkeit, bis appä, bis dett .. 

Bise dr Biiswind blaast mängisch chäch, Heitärwind 

bisschen äs bitzäli, nüd viil,ä kä Bitz 

bitte bis so guät, sind so guät, bitti bätti machä 

blähen blääijä, blääjäti Chüä hends müessä gu schtächä, 

Niidlä blääijä isch da wider öppis andärs. 

Bläs-chen Bläätärli, ä Brisä am Fuäss 

Blase Blaatärä. am Wassärwärch gu opäriärä (Prostata) 

blasen „wänn dr Wind chund gu blaasä“, Trumpeetä blaasä, 

Blaasmuusig, blaas mr i d Schuä! 

blass bleich, chriidäwiiss 

Blatt Blatt, Blettär, Blettli, Blatt Papiir, Blatt vom Baum >platt 

Blätterteig Blettärteigg 

blau blaa, blaai Milch und blaaä Chää ohni Niidlä, Bläuel 

Blech Bläch, ds Schutzbläch tschädärät, Bläch-Muusig 

Blei Blii, bliifriis Bänziin, Blii värlaa mid umä Bliizangli 

bleich bleich, chriidäwiiss, Wösch bleichä 

Bleichgesicht di Wiissä gägä di Schwarzä adär di Bruunä 

Bleistift Liisblii, Bliischtift 

bleiben bliibä, nu ä chli sii, bhangä 

blenden bländä,d Sunnä im Herbscht cha eeländ bländä 

Bless Blässhuän, -hüändär, -veh 

blind Blindschliichä, ds Blindseeli 

Blindekuh tschüriginggälä, das hend au d Chlooschtärfrauä früänär 

blindlings blinzligä, mid värbundnä Augä 

Blinddarm ds Grimmä ghaa, früänär sind viil draa gschtoorbä 

Blitz „Bhüät üs Gott vor Wättärschlag“, blitzgä 

blöd blööds Tuäch; blööd tuä 

bloss blutt, blöössäli grichtätä 

blühen im Bluäscht blüäjid diä Bäum usinnig schöön 

Blume Bluämä, Blüämli, Sunnäbluämä, gu blüämälä 

Bluse Bluussä, Blüüssli 

Blut Bluät, -Egul, -Schand, -Wüürscht, blüätä, bluäkät, värblüätät 

Bluätraachi (HK II 197, bluätsvärwandt 

Bock Geissböck, Schaf-, Schtei-, Seil-, böckligumpä, bockä, böckälä 

Bock, Ramm-, Sag-, Holz-, äs Gschtell, bockschtill, 

ä Schtack, Schtackäfleisch, Bock bim Jassä 

Boden i üsum Taal innä isch jedäs Bödäli viil wärt gsii, 

drum hed mä ä gäärä bödälät und gcheibät. bodänäbä 

diä im Bödäli hindä hend eistär nu Bödlämär gheissä, 

Bödmärä isch au nu äso än altä Namä. Bodäsee, bodäloos, 

9

Holzbödä aa, z Bodä redä, bodigä, Näful bis i Bodä 

Bogen Bogä, Brüggä-, Chilä-, Pfyl-, Rägä-, Bögä, Bögli. 

Bogäschpeuzär 

Bohnen Bohnä, Böhndli, Bohnäschtangä, Geissböhndli, 

Gruuppärli, Chifäli, Aärbsli, Süübohnä (sind guät) 

Bogen Brüggäbogä, Chilä-, Ell-, Pfyl-, Horäpräscht 

bohren borä, Borär, Bormaschinä , Näppär 

Magäronä: borti adär unborti? 

Bollen Böllä, Bohl, Rossbollä, Geissböläli, bölälä, Boläschtei 

Böller Mörschel schiässid bim änä Fäscht 

Bonifaz Bonäfaaz, Faazi, Fääzi, ds Fääzis 

borgen uf Dings nää, värtlehnä 

böse di Böösä, äs böösät, boosgä, äs böösäs Zeichä 

di böös Wand im Hölloch 

Bösewicht ä värdammtä huärä Schelm, Schaaf-Seckul 

äs böösäs Woort: >HK I 1342, 1450 

Bote dr Bott isch früänär einisch i dr Wuchä choo, etz chund är 

allpott, und zletzt nu allpöttär! 

Böttcher Chüäffär, chüäffärä, dr Chüäffär Tanz 

Bottich Züber, früänär gchüäffärät 

Brand äs brünnt am änä Oort, brandschwarz 

LG I: Brand, Brandwald >Brust 

Branntwein Branz, Schnaps 

Brauch Bruuch, Brüüch, alti und nüüi Brüüch 

brauchen bruuchä, aa-, vär-, bbruucht, nüd zum bruuchä 

braun bruun, bruunlacht 

Braut, Bräutigam sii und äär, Bruut und Brüütigam, Hoochziitär 

brechen brächä, värbrächä, Värbrächär, obänand brächä, 

chlepfä, värchlepfä, Schteibräch, -bruch 

Brei Brii, Baläntä-,Mähl-, Brix, Muäs, 

breit breit, fingär-, fuäss-, i dr Breiti 

Breme Bräämä, Vögelibräämä, Walserli 

brennen 1) Feuer: brünnä, bbrunnä, brandschwarz, aabrännä 

2) Schmerz: brännä, schmiirzä 

3) Schnaps brännä, bbrännt 

bremsen brämsä, mid Rücktritt am Velo, Felgäbrämsä, Bräms-Schuä 

Brett Ladä, Lädä, Lädäli, Lädähüttä, -biigä, -hölzli, äs Britt, 

Pfeischtär-, Schiissä-, Gabul- =? (LG V 1764/5) 

Brille Schpiägel,(neu Brüllä) Rohr-, gu rohrschpiäglä 

bringen bringä, bbrungä, i brung nu meh! holä, reichä 

bröckeln brösmälä, värbrosmä Brösum 

Brocken Mockä ä Mockä Broot, Chääs, Fleisch 

Brombeeren Rambeeri hend cheibä Töörnä, aber sind guät 

Brosamen Brosmä, Brösmäli, Brösum, värbrösmälä 

Brot Brood, -ring, Bröödli, Bröötär, Wiiss-, Schwarz-, Schnäfäli 

„Brood, Brood, Biräweggä, allärhand was är hend“ 

Brotzeit Znüüni, Zviäri, Zaabäd, Zaabig, Zaabäd ässä 

Bruchharst decklätä Schnee, bachnä -, graupfätä -, Raupf 

Brücke Brügg, Chilä-, Vordär-, Hindär-, Brüggli, Brüggäbaan, 

brüggnä 

Bruder Brüädär, Brüädärä, äs Brüädärli, Chlooschtär-Brüädär 

10

Brühe Schweizi, Brüäji, Mählbrüäji, Fleischsuppädünns 

brüllen brüälä, bääggä > Gebrüll 

brünstig bareglisch, läufig, narchtig, schtiärig, rüüssig, zöölig, 

rammlig 

Brust 1) Bruscht, Brüschtli, Häärz 

2)Brust LG IV (Brandrodung) 

bruzzeln bräusälä, Bräusäli 

Bube Buäb, Büäbli, Buäbärollä, alti Buäbä, Buäbämatt, Bubichopf 

Buch Buäch, Büächli, Büächär, Büächärwurm, 

Buche Buächä, -wald, -laub, -holz, buächäni Chnebul 

Buchstaben Buächschtabä A-Z, Buächschtäbli-Suppä 

Buckel Hogär, Högärli, ghogärät; Gütsch; Chnüppul 

bücken tückä muäsch di tückä, susch schlaasch dr Grind aa 

Büffet Boffät, mängs alts Boffät hends värchauft 

bügeln böglä, bbögläti Hosä, glettä, Glettiisä 

Bulle Muni, Schtiär 

Bündel ä Püntul Heu, bauälä Püntul, dr Püntul und d Püntläri, 

ä Bund Ziitigä, 

bunt alli Farbä druuf 

Burg Ahaburg, Bürglä, Bürgäli, Bürglär, Bürgläschtiinis 

Bürste Püürschtä, -bindär, Wüürzlipüürschtä, Zänd- 

Bürzel Böörzul, boorzä, äs Boorzi machä, baumbürzlä 

Busch ä Puschlä Alpäroosä 

Buschwindröschen Windröösäli 

Bütte Tausä (für Milch, für Truubä-Läsi) 

Butter Ankä, -Ruumi, -Bruut, -Hafä, -Blüämli, -Schtock, -Mödäli, 

anknä, iigsottnä Ankä, Ei im Ankä, ankähäfälä, 

dr Buttär-Mändul, „Butter, Beurre, Burro“ 

Chrüütär-Ankä (Kräuterbutter), Zigär-Ankä 

Ankä: von lat. ungere, unctum = salben, schmieren, 

Butter: von altgriechisch butyrum 

Buttermilch Schlegmilch 

11

Flätt hüntsch sauft umkehrt C 

Cäciliä Zilli, Zezilli 

Christ Chrischtbaum, -nacht, -mäss, -kind, -roosä 

Christian Chrischtian, Chrischtiäändul 

Christina Chrischtiinäli, Chrischtiini, Chrischtiintsch ? 

12

Flätt hüntsch.sauft umkehrt D neu April 2010 

Siehe dazu im Wörterbuch die Ausführungen zu D (oft T) 

da i bi daa, i bi hiä 

Dach Tach, Tächer, Tächli, Chläbdach 

(Gebäudedach, Regenschirm) 

Dachs Tachs, Tachshuäb 

daheim däheimä, drheimä, äs Heimätli 

dahin deett hii, fort, gschtoorbä 

dahinter dahindä FN Dahinden 

damals duä wo … duäzmaal sinds .. 

damit ass äs dä weisch, ass äs nümmä machsch! 

Damm dr Tamm a dr Muättaa, übärä Tamm; ä Tänsch, tänschä 

Dämmerung äs timmärät äs mauglät, äs heitärät, Timmärföhn, ä 

Timmäri! 

timmär we in ärä Chuä innä äs isch timmäri heitäri Nacht 

im timmärligä, Dimmärschachä UR > dunkel 

danach drnaa neu: nachhäär, nachäthärä > nachher 

danken värgälts Gott sägä, Värgälts Gott tuusigmaal 

(am Herrgott muäss mäs andärisch sägä) neu: merci 

dann duä sinds ggangä dää hends äs dä gmerkt! 

daran draa, dänk draa! a dem Bei isch käs Fleisch draa 

darauf drnaa sinds ggangä, si sind drfobä gsässä 

daraus druus choo, us Truubä macht mä Wii 

darinnen dinnä, drininnä, dinnä isch mä mängisch gleitigär wedr 

dussä 

Darm dr Taarm, d Täärm, i dä Täärmä, Wuurschthültschä 

Darmwind Fuurz, fuurzä 

darum drumm, drumm isch drumm, drumm säg ich s 

darunter drundär, drundärundä, z undärobsi 

darüber übärdurä, drübärdurä, übär so öppis redt mä nüüd 

drübärbrännä: 1)übärä Baläntäbrii, 2)übär äs dumms Muul 

das ds Goof ds Huus ds Weh das muäss mä sägä 

dasjenige dässälb machsch dä nümmä 

dass ass: ass äs dä weisch ass das nüd nu einisch machscht! 

sodass, damit 

Daube früänar simmr mit Fassduugäli schiigfahre 

dauern äs gaad nämä lang, ä Lengi 

dauernd di ganz Ziit, aläwiil, eistär 

Daumen Tuumä, Tüümli, zwee Tüümä Tuumälutschär 

Däumling Tüümlig 

Daunen Fluumäbett früänär isch mä gu bettä und gu fluumä 

Decke 1) Tili 2) Techi 

Deckel Pfannäteckul, Gopfverteckul, tuä dr Teckul druuf! 

decken Pfannä isch teckt dr Himel isch teckt, teckläti Schnäggä 

dehnen usänand ziä, i d Lengi ziä, schtreckä 

Deich Tamm, Tänsch 

dein dii Vatter diini Muättär diis Goof 

Delle ä Tuälä im Bode, ä Buck adär ä Büülä am Auto > Tole 

dementsprechend drnaa fürtig, drnaa söttig 

dengeln d Sägässä tängälä, dr Tängälimaa, - Hammär, -Schtei, dr 

13

Tangul 

dennoch gliich, haargliich hed ärs gmacht >gleichwohl 

denken tänkä, tänk dä draa und värgiss äs nüd! är isch dänk 

ggangä 

der dr Vater, dr Baum, dr Esul 

dergleichen nüüd drgliichä tuä > teilnahmslos 

derjenige därsälb wo das gmacht hed, där dettig 

dermassen äso ä Huuffä, ä soo hüntsch, äso ä Schübul, deräwägät 

derselbe äs isch wider der gliich wos gmacht hed 

derselbige därsälb, därsälb wott i nümmä gsee, drsälb isch äs gsii 

des ds Vatters Tschooppä, am Vatter siin Tschooppä, 

ds Hofers, ds Tällä, ds Lunnis, ds Liisärs, ds Nassä 

deshalb, deswegen drum, wägä dem muäsch du nüd truurig sii 

Dettling Fam.Name: Dettlig ds Dettligs, di Dettligä 

Deuchel Tüchul, Tüchulborär, ds Tüchuls 

deuten, deutlich tüütä, tüütsch und tüütli 

deutsch tüütsch, Tüütschland, Tüütschi, Schwaabä 

Dezember Dezämbär, Chrischtmonät 

dich diich hed är wellä, dich heds preicht 

dicht äs värthed, äs tröpflät nümmä, äs isch bhabä 

dichten 1) äs Gedicht machä 2) machä ass värthed 

dick ä dickä Näfel, ä dicki Chuä, äs dicks Maitli Ticks und Tünns 

Dickkopf ä Schtiärägrind, ä viärggeggätä Grind 

Dickwanst ä Büüchlänä, ä Tatsch, ä Bläätäch, ä Schpiichärmuus 

die d Muättär, d Tili, d Chelti, d Tächär, d Teuffi 

Dieb ä huärä Schelm > Hüändärdiäb, Hüändärschelm (?) 

böses Wort Dieb: HK I 1342 („Dieb“), 1450 „Dyeb“) 

Diebstahl äs hed einä gschtolä 

dienen früänär hend di meischtä müässä gu diänä 

dienlich diänig, gäbig 

Dienstag Ziischtig 

Dirne Hure 

diesbezüglich dett durä isch är ä cheibä Schlauä 

dieselbe disälb chund mr nümmä da inä 

dieser disä, drsälb, dr daa, 

diese disi, disälb, di daa, 

dieses dässälb gaad nüüd! däs daa da ä nüd! 

diesseits hiäharät dr Muättaa, hiä appä, -inä, uufä > jenseits 

Ding wer macht dä ä Ding? gu Dings nää, aaddingä, 

uf ä Chnebul näh 

Dirne ä Huär, äs Hüärli, Huärä-Huus, huärä >Hure 

doch abär är machts ja gliich, mo moul är chas, oordäli hesch! 

äs isch ämal ggangä! „moll das isch ä Schnitzulbank!“ 

mou är ischäs bim Eich, hilf mr au! chum au! >dennoch 

Docht dr Tachä vo dr Cheerzä 

Docke d Tarä ussä a dä Chiläbänk, Doggä (Toggä) 

Dohle d Schnee-Tarä chömid alig vom Heubäärg appä 

Dole d Teuf Dolä am Heubäärg, ä Brächä, äs Tobul, 

Hungärdolä (am Kuhrücken) 

Donner dr Tundär, äs tundärät, was tundärs isch loos? 

Donnerstag dr Dumschtig i dr Wuche, grüänä -, schmutzigä - 

14

Dornen d Töörnä: früänär heds nu Töörnähääg ghaa a dä 

Schtraassä 

Doublone ä Tublä (20 Fr.) 

dörren Birä teerä im Teerofä, dä gits guäti Schnitz für d Biräweggä, 

ds Heu doorät 

dort dett änä am Bäärgli, dett durä, dett appä, dett uufä, depfoorä 

Dose Büchsäfleisch, Chräpflitruckli 

dösen naurä 

doppelt d(t)opplät und drüüfach, doppäliärä? 

Draht Schtüpfärdraht, Zwickär-, äs silbärdrähtigs Bätti, Drahtseil, 

draussen dussä, värussä, z ussärisch ussä, driussä, 

z Schwyz ussä, i dr Maarch ussä, z Züri ussä, im Tüütschä 

ussä 

Dreck Dräck, -suu, Bäärä-, träckäti Schuä, träckäti Balm, dräcknä, 

värdräckä, Gäggi, gäggälä 

drehen trääjä, trüllä, ä Trülli (früänär i dä Chlööschter) 

drei drii Mannä, drii Frauä, drüü Goofä. äs isch Drüü, 

drii Fingär ufs Härz! Driikönigä, -faltä, -faltig, -faltigkeit, 

Drüü wiisä, -raad, -ländärschtei, -beinig, drittälä, 

drüü alti Laschtär: Augenluscht, Fleischesluscht, Hoffart 

dreifach drüüfach, drüümaal 

dreissig driissgg, driissgi, dr Driissgischt, driiädriissg 

Drill … 

drillen trüllä? 

dringend mä sött nootwändig 

drinnen dinnä, z Uurän innä, 

droben dobä, obän obä, därvobä, i dr Pünt obä, z Bäärä obä 

drohen z fürchtä machä 

dröhnen chlottärä, ä Chlottäri (schwerer Schlitten), Milchchlottäri, 

petschgä 

drüben änä, änädraa, z Glaaris änä, 

drücken trückä, äs trückt ä, är isch ttuucht 

drumherum drum umä gaa, drumumä redä 

drunten undä, undän innä, z Seebä undä, z Goldau undä, im Tesing 

undä 

drüben dett änä, dijänä, dett änä am Bärgli, 

drücken trückä, tuucht 

ducken uf dr Fiirst obä: da muäsch di nüd dückä, schlaasch dr Grind 

niänä, aa! we grooss isch dr Herrgott, wän är si tückt? 

Dudelsack Dudulsack, Sackpfiiffä 

dulden durä laa, ärträägä, la machä, dolä 

dumm dumms Züüg schwaflä, ä tuäsch ei Tümmi. Gääggälizüüg! 

eifältig 

Dummheit das isch ä fertigä Chabis, Chappä tuuschät, ä tuäsch ä 

Tümmi! 

Dummkopf Lappi, Lööli, Ginöffel, Esul, äs Baabiloch, ä Tscholi, 

Schpatzäghirni, 

ä Zundärobsi, ä Tschalööri, ä Tschamöfful, Gaggälaari, äs 

Taudäli 

düngen Güllä uustuä, güllnä Mist aaleggä, buuwä 

Dünger Güllä ader Mischt isch ä guätä Buu, au Schlaggä 

15

dunkel äs timmärät, äs mauglät, Schwarzbrood, äs timmärs Biär? 

Dunkel ä Timmäri, timmäri heitäri Nacht! im timmärligä 

Dimmärföhn, -wald Dämmerung 

Dünkel äs tunkt mi, är meini was är siig 

dünn tünn, lugg, Tünns und Dicks, Suppätünns 

duften guät schmöckä, wohl schmöckä 

Dunst Duft, värduftä, düftälä, düftlä 

dünsten dämpfä 

dunstig äs isch gheijät, äs hed äso äs Ghei 

durch dur d Türä, durs Pfeischtär, durä Bäärg durä, durä und durä 

durchaus völlig, flätt, flättsuubär 

Durcheinander äs Duränand, alls z undärobsi, äs Grümpul, äs Kösi, 

äs gaad dett zuä we im hölzigä Himul. 

durchbrennen ds Ross isch füürchoo. d Birä heds bbutzt 

Durchfall Abfüärä, Schiissär, Flüttäri, Türligiigär, Ziitgäntärlischletzär 

durchschnittlich inänandinä sinds guäti Lüüt 

durchtrieben ä faltschä Chogä, abgfeimt, chasch dem nüd truuä! ä 

Schlaumeiär 

dürfen ich daarf, mr dörffid, si hend ddörffä, chönnti das haa? 

dürftig nüd viil, zimli wenig 

dürr düürs Schwiinis, düür Schnitz, düürä Bodä, Düürseeli 

dürsten äs düürschtät mi, är hed düürschtät, übärs Düürschtä gsoffä 

düster muudäri Wättär, muudäri Grind, umämuudärä 

Dutzend äs Totzät, zwei Totzät >zwölf 

duzen eim Du sägä. a üsum Robärt (geb.1910) han ich (geb.1925) 

eerscht dörfä du sägä, woni mid dä Korporals-Schnüär hei 

choo bi! 

16

Flätt hüntsch sauft – umkehrt E 

E 

eben äbä , äs isch plattäbä, flätt äbä 

Ebene Äbnät, Bodä, Bödä, Bödäli, Ebneter, Ebnöther (Fam.N), 

„äs heisst Äbnät = mä sölls äbä machä“, äs isch schtotzig 

ebenerdig undä inä, äbä inä, bodänäbä 

ebenfalls das wüüschä ich diär (üüch) au, di andärä au 

Eber Äbär, Äbärli, Äbärhaltär >Sau, Schwein 

ebnen äbnä, uusäbnä 

echt 1) ächt: ächti Eidgenossä ächtä Trääsch 

2) vilcht: isch äs ächt wahr? 

Ecke Egg, Eggä, Eggäli, Eggälär 

eckig ggeggät, viärggeggät 

Edelweiss Wullbluämä, Edulwiiss, bim edulwiissnä appäghiid, 

scher i allä Schpraachä heissts: „Edelweiss“ 

Efeu Äbheu, Äbuäch 

Egel Egul, Bluätegul 

eh soowisoo, einäwääg 

Ehe Hüüraat, hüüraatä, 25 Jahr i dr Eh >Hochzeit, Mann, Frau 

Ehemann äär, dr Maa, das isch mii Maa! 

Ehefrau sii, „ääs, ds Phälini, mis Wiibli“, d Frau 

eher „endär gaad äs Kameel dur äs Naadläloch wedär 

ä Riichä i Himul“ 

Ehre Viil Ehr, viil Cheer! ds Ehrisei bättä, Ehrägäntärli 

ehrlich ehrli gaad am lengschtä, än ehrlichä 

Ei Ei, Hüändär-, Schpiägul-, Rüär-, äs Eili, Eiärschalä, 

-tätsch, -tütschä, dick adär dünn gsottni Eiär, Ei im Ankä, 

Ei im Hämli, värlooräni Eiär, rund wen äs Ei 

Eibe Iijä, Iibäärg, Iibärig, Abybärg, Ufiibärig 

Eibisch Ibsch, Ips 

Eiche ä groossi Eichä hed ä Huuffä Eichlä, Eichlä bim Jassä 

Eichel Eichlä, Eichlä bim Jassä; Nichtsnutz 

Eichelhäher ä Herrävogul, hed schööni Farbä 

Eichhörnchen Eichhöräli, Eicker, Eickerli 

Eid Eidgenossä, bim Eich, ganz gwüssig, drii Fingär ufs Härz, 

Eifer Iifär, -sucht, Fliiss,- zädäli für di Fliissigä 

eifrig fliissig, der hed än Iifär, ä iifrigä guätä Aarbeitär 

eigen än eigänä Maa, än eigäni Frau, äs eigis Goof, -Huus 

dr eigät Maa, di eigät Frau, 

Eigen äs isch äs Eigä, nüd Allmig, ds Eigäli im Bisistal, 

ds Eigälärs Reesul, ds Sigärschtän Eigä (LG III) 

eigenartig gschpässig, aartig, nämä ä diänigä, ä Setzgrind 

eigensinnig eirichtig, än Eirichtlig, ä Schtiärägrind, ä Tütschigrind 

Eiland äs Insäli, äs Eiäli, vgl. HK I ….im Zugersee 

eilen prässiärä, gang gschwind! alt: iilä mid wiilä 

Eimer ä Chessul adär ä Chübul. im Eimer: värloorä 

ein ä Vattär, ä Muättär, äs Goof; nur eis Goof, eischpännig, 

eibeinig, -händig, -aarmig, -äugig 

Einäugig Einäugig, Näuggul, Näugguls Phiitsch 

Ein- Eibaum, -Raad, -Back: än Aart Brood ganz fiin Zwiback 

17

einfach eifach, -fältig (nüd zwei- und nüd drüüfaltig), -richtig, 

einfahren Heu iifaarä, iituä 

Einfluss viil värmögä, viil gältä, viil chönnä 

einführen nüüwi Brüüch iifüärä 

einfüllen was machscht du wännt nüd raukscht? – iifüllä! 

Eingeweide Chuttlä und anders Gchröös 

Einheitsbrei lengersi mee isch alls där gliich Brii 

einheitlich all hend däs gliich aa und sägid däs gliich und machid 

däs gliich, ei Brii! abär äs isch au wider schöön, wänn nüd all 

däs gliich machid und sägid! 

einholen magsch äs bsiä? undärwägs han is bsogä. 

einig si sind eis woordä 

einiges allärhand, öppis 

einigermassen äs bitzäli, uf änä Aart und Wiis, mä chas la gältä. 

einkehren iicheerä, is Wiirtshuus gaa 

einklemmen iichlämmä, Iiklämmts (Fleisch zwischen Brot) 

Einlauf Iilauf-Suppä, än Iilauf machä, iilauffä vorum auffä 

einmal eismaal, einärsmaal, einisch 

einmachen iimachä, Iigmachts (ä Mumie) 

einrichten aareisä, 

Einrichtung diä hend än Iirichtig, mä chönnti zwee drsuusä machä! 

einschliessen öppis drzuä nää und nüd äwäglaa, iibschlüüssä 

einschliesslich daas und daas nu drzuä 

eins eis zwei drüü und viär, ds Eimaleis 

einsam ällei, muättärseelänälei, niämärt umä 

Einsiedeln SZ Eisidlä, PKZ: Pater Kuno z Eisidlä 

einsilbig är redt nüüd 

einstehen „zhindärisch iischtaa! - zhindärisch isch scho einä! 

„Träm, träm, trämdäridii, alli Mannä schtandid ii“ 

einst einisch, früänär, duäzmaal, 

einstweilen zwüschät durä 

einträchtig midänand, im Fridä 

einträglich äs treid öppis ii, äs ärgid öppis 

Eintritt Iitritt (inä Värein), inä choo! herein! inä! 

Eintopf alls i eim gmacht, ä Miänggis 

Einung altes Wort für: Beschluss, Uebereinkunft (HK I 1342) 

einverstanden gg, miäraa, gaggliich,äs isch mr gliich 

Einwand isch öppär drgägä? 

einwandfrei äs isch wemä wott! 

einzeln jedä für siich, keinä mid um än andärä 

einzig älei, äleinig, äs äleinigs 

Eis Iisch, Gletschgär. früänär si ds nu gu iischnä, 

di Iiisch-Heiligä im Maiä > Gletscher 

Eisbein äs Gnagi, äs Wädli 

Eisen Iisä, -schmiid, -bahn, -huät, -handlig, -ring, -schtangä, 

waarä, Hebiisä, Iisäli (FN Eiseli, Eisele, Iseli, Isenring) 

eisern iisig, än iisägi Schtangä, iisägi Häntschä, iisägä Huät 

nüd zum värrodä, abär äs cha roschtä 

Eisenhut Iisähuät. Helm, Bluämä uf dä Alpä 

Eisenring Iisäring, zum d Ross aabindä 

eitel wääch, ä Wäächsuu, ä Gschicktli 

18

Ekel Gruus, grüüsig, äs grüüsät eim 

elegant figälant 

elektrisch ds Eläktärisch, dr eläktärisch Maa, >Strom 

elend äs isch as Eeländ! är isch eeländ riich 

elf eintleff, ölf, äs schlaad ölfi, ds 11. Gebot heisst wiä? 

Elisabeth Elsi, Beetli ,Eliisi, Liisi, Lisäbeet, ds Beetälis, ds Liisis, 

ds Liisärs, ds Lisäbeets 

Ellenbogen Eläbogä, zwee Elä lang, ds chiibig Äädärli 

Elster än Ägärschtä, isch schwarz-wiiss, Elschtärä 

Emd Äänd, si tüänd scho äändä 

empfangen übärchoo, äs Goof, ächli Gäld, äs nüüs Gwand, 

was chumän ich übär? was chömid iär übär? 

empfindlich gleitig böös, wer öppis nüd tuäd värträägä 

Empore Voorchilä, Voorläubli, Voorsiitä, Voorblüämli 

empört värruckt, teub, hässig 

emsig fliissig Eifer, Fleiss 

Ende äs Änd, am Änd vo dr Wält, d Ändibärgli, ds 

Ändilüütä 

enden fertig machä, einisch hörä, das hört ja niä! 

Ender Ändär (Fam.N.), ds Ändärs im Trischtel 

endlich äntli, einisch, afig, chuusch afig einisch! hör 

einisch! 

endlos das hört niämeh, das chund aläwiil widär! 

eng ds ängg und ds wiit Toor i dr Fiirscht , änggär 

machä 

Enge i dr Änggi ob em Hooftroog, i dr Änggi z Züri 

Engel d Ängul im Himul, dr Schutzängul uf Ärdä, 

äs Ängäli, 

Engerling us dä Ingärä gids drnaa Maiächäfär 

England z Ängland redids änglisch, aber sind käni 

Ängul 

Enkel, Enkelin das sind Grooss-chind, Ähnetli Neffe, Nichte 

ennet übäränä, änät Ennetbürgen, Ennettmoos 

NW, Ennetmarch UR, Ennetbaden AG 

Ente än Äntä, d Äntli schwimmid ufem See 

entfernen äwägnää, äwägtuä 

entfernt wiit äwäg 

entgegen ärgägä choo, ärgägä gaa, drgägä sii 

entgegnen Antwort gää, zur Antwort Bscheid gää, 

enthalten kä Schtimm abgää, nüüd drzuä sägä, 

nüüd ässä und nüüd trinkä – Abschtinäntä 

entlang dr Muätaa nachä, nur eistär schöön dä 

Wändä naa! 

entlaufen drvoolauffä 

entlehnen värtleenä 

Entschuldigung nüüd für unguät! äs tuät mr leid! 

entsetzlich das isch ja värruckt 

entsetzt ganz värstöört 

entstehen da druus gits öppis. we d Wält woordä isch 

entsorgen värläsä, i Güsul tuä, i Güsul ghijä, i Geisshimel 

Entwurf ä Sudul, äs Sudälheft 

19

entzwei obänand, usänand 

Entzündung dr Schtiich, Lunggä-, Sunnä- 

entweder eitweders gaad deer adär iich, neu: entweder 

entwickeln usänand nää, usänand choo, ärchläärä 

Enzenen i dr Änzänä obä (LG II) 

Enzian Änzä, Änziaan, Änzioonä-Schnaps 

Erbarmen si hend ä käs Värbaarmä, 

erben eerbä, d Eerbä, ds Eerb vom Vattär 

erbleichen bleich wäärdä, värblichä, tootäbleich 

erblicken gseh, hesch äs etz gseh! i gsehs nüüd, sehen 

erbrechen chotzä, äs Gchötz, chöörblä, a dä Chrääjä juuzä 

Erbsen Äärbsli 

Erde Äärdä, Häärd, z Häärd fahrä 

Erdäpfel Gumäli, Gümul, gumälä, Gumäligäärtä, - schtunggis 

Erdbeben dr Bodä zittärät. alt: Ärdbidem, neu: Ärdbebmä 

Erdbeeren Äbbeeri, äbbeeränä 

Erdgeruch Häärdguu, häärdälä 

Erdgeschoss äbän inä, undän innä, undä inä, bodänäbä 

Erdnüsschen schpanäschi Nüssli 

Erdrutsch Schlipf > Schlipfau (Oberibrig) > Murgang, Rüfe 

Ereignis äs hed öppis gää, äs isch öppis passiärt 

Erfrischung äs gid öppis drzwüschät zum ässä und trinkä 

Erfolg äs isch um ggraatä 

erfolgreich äs graatät ihm alls! ämal das meischt. 

ergeben äs ärgid öppis, äs ärgid nüüd 

Ergebnis was dä drsuusä choo isch 

erhalten ich ha dä Zääni – ich möchts niä ärhaltä; übärchoo 

erheben uufschtaa, tüämär uufschtaa 

erhebend öppis fiirlichs, macht Iidruck 

erheblich zimmli 

erheitern heitär machä, d Lüüt luschtig machä 

Erich Erigsmatt? (LG IV 260) 

Erika (Gewächs) Brüüsch, Brüüschalp GL, Brüüschweid (Illgau) 

erinnern ärringlä (alt), i Siin choo, äs mahned mi draa, 

dänk draa! äs Aadänkä haa. neu: ärinnärä 

erkennen kännsch mi? mä mag si i dä Riätärä 

z Fillggau obä mängisch nümmän ärchännä, 

äsoo riitäts dett! 

Erle Ehrlä, Ehrlär FN, Druusä, Drusberg, Drossälä, 

Erlebnis da gaad öppis, da passiärt öppis, da ärläbsch 

öppis 

erlesen Beeri ärläsä, ds Laub ärläsä, as kei Schtei drii sind 

ernst äärisch, meintsch äs äärisch? äs isch mr äärisch 

Ernst ds Lehrärs Ärnscht +2009… 

ernten beeränä, chriäsänä, heuä, öpfälä, Birä abnää, 

Rüäbli uustuä, gumälä, … 

eröffnen mr fand aa, aateiggä, än Aateiggätä machä, zum aafaa 

tüämär uufschtaa 

erquicken das tuät guät, das bringt ein wider uf d Bei, macht widär 

frisch. 

erreichen übärchoo, bsiä, graatä, glänggä 

20

erschrecken i bi värchlüpft, du hesch mi värchlüpft, ä Chlupf 

erschöpft am änä Rumpf, uf dä Felgä 

erschütternd du heiligs Värdiänä! Jessäs Gott! 

erst dr eerscht, eerscht etz, eerscht nu, eerscht nu schöön 

erstaunlich heitärä Beck! gottfridschtutz! 

ertragen ärträägä, ä soo öppis mag ich nüd värträägä 

erträglich äs mag nu inä, das mag si nüd värträägä 

erwachen värwachä, värwachät 

erwachsen gwachsnä, di Gwachsnä 

erwidern Bscheid gää, susch hörid miär! 

erwischen värwütschä, si hend ä värwütscht 

erwünscht nootwändig müäm miär das haa! 

erzählen öppis värzellä, värzell einisch! 

Erzählung äs Gschichtli värzellä: äs isch einisch gsii. 

Esche Eschä, eschigs Holz, mini eerschtä ghörägä 

Schii sind eschig gsii 

Esel Esul, Palm-, Schnätz-, Hüürlis -, Esäli, Eslä, 

z Italiä machids us dä Eslä Salammi, 

andärswoo nur Gmeindräät 

essen chömid gu ässä, tüänd vo allum ässä, uusässä! 

ich isä, du isisch, är isst, si ässid, ässid! 

mr hend ggässä, si tüänd dä nu ässä, das ääs i nüd 

Essen vorum Ässsä tüänds übärä Tisch bättä 

essbar mä chas ässä 

Essig Essig, -gurkä, essigsuur, Umschlaag mid Essig 

Estrich Dachbodä, Ruässdili, alt: Ettärich 

etwa hed öppän öppär öppis gseid? 

etwas nämis Fleisch, öppis guäts 

euch üüch, üüär, üüärs Huus 

früänär hed mä a dä Gwachsnä iär gseid 

Eu än Euwä isch Land am Wasser ader wässärigs 

Land, vo dett chömi di von Euw. Im Bäärnärbiät heissts Ei, 

und vo dett chömid d Ramseier. 

euer das isch üüärs Huus, ich gib äs üüch, üüchätwägä 

Eule Ühlä (ä Nachtvogel), >Eulenspiegel 

Eusch Heugädäli, na dr Zwingsbrügg chunnd mä zu dän Euschä und 

zu dr Euschäbrügg. z Villggau obä heds zu jedum Riätli än 

Eusch (LG V 165) 

euretwegen wägän üüch, üüärtwägä, üüärtwillä 

Euter diä Chüä hend afig groossi Uutär 

Euthal SZ ds Eutul isch hindär Eisidlä 

ewig eebig, in Eebikeit Amä! - dr Kaplan Bissig im Riäd hed alig 

am Aabäd ds Eebig Liächt ghaa und am Morgäd di eebig 

Ruä! 

21

Flätt hüntsch sauft – umkehrt F 

fad lugg, luggä Kafi, Kafi lugg 

Faden Fadä, Fädä, Fädäli, Fadä-Püntäli, -Zeindli, -Rölläli 

dr Chääs tuäd Fädä ziä 

Fahne Fahnä, Fähndli, Fahnäschwingä, mit Chrüüz und Fahnä, 

„schönä wiissä Fahnä - Tuubaksack!“ 

„Ich han äs Chrüüz – und iich ä Fahnä“ 

fahren mid um Veh z Alp, mid um Welo, mid um Auto, mit dr Bahn 

Fahrende Feckär, Feckärplätz (z.B. vor der Hesigen, bei der untersten 

Starzlenbrücke) 

Fahrhabe alls was cha fahrä?? „Schiff und Gschiirr“?? 

Fahrrad äs Welo, äs Welööli, ä Göppul >welofahrä 

Fahrweg wo mä daarf mid em Veh fahrä 

Falke Wannärli (Turmfalke) >Wanne 

Fall im Fahl, Abfall, Voorfall, Zuäfall, Biifall 

Falle Türfallä, Muus-, Vogel-, äs Fälläli; 

fallen ghiijä, ghiid, ds Tood ghiijä, aaghiijä, appä-, äwäg-, 

Falläfluä, Fallämättäli > ds falländi Weh 

dr Bodä isch schonu raass choo! dr Bodä isch ihm a Grind 

gschprungä, wos ä übärschlägä hed! 

fällig fellig, zuäfelllig, abfellig,. 

falsch lätz, nüd ghörig, neu: falsch 

fälschen fältschä, faltschäs Gäld, ä faltschä Cheib 

Falte ä Rumpf im Schtrumpf, nur äs Fältäli, driifaltig 

falten (Tuäch, Papiir) umäleggä, zämäleggä, fältälä 

Falter Zwifaltärä, Zitroonä-Faltär, Summärvögul 

Familie ä Familli vgl. Ottilli, Zäzilli 

fangen ä Muus faa, fach si! > anfangen 

Fangmich Zickänä, zickänä, Fangis machä 

Farben Farb, Farbä, äs Färbli, färbä, gfarbät, fläckig, gschliirggät 

blau, bruun, gälb, gämschig, goldig, schwarz, wiiss, silbärig, 

Farn Faarä, ä Faaräblätz, allärlei Sortä Faarä 

Fasnacht Schmutzigä Dumschtig, Güdulmäändig, -ziischtig 

Gräuflä, Narrätanz, alti Fasnacht, Heräfasnacht 

Maschgäraadä, Triichlä, bödälä und chaibä 

Fass Fass, -bind, -bindär, -Tuugäli, -Reiffä, Fässlär, Schteifass 

fassen fassä: bim Militäär gu ds Ässä holä, Fassmannschaft 

fast liibärämänt, schiär 

fauchen faukä, das Tiär….. hed schonu gfaukät! 

faul 1)fuulä Hund, -Witz, 2) Öpful, är faad afä fuulä, är isch ä 

Füüli, 

Meerzäfüüli, muulfuul, > Fulenbach BE, Faulensee SO 

faulenzen fuulänzä, Fuulänzär, Plegär, värplegärä, värfuulä 

Faust Fuuscht, Füüschtli, fuuschtä, Füüschtlig, Fuuscht-schtoossä 

Februar äs isch im Hornär gsii (Hornung: Österreich)) 

fechten häärschtä, ghäärschtät > Harnisch 

Fecker än Umäfahri, ä gfeckärätä Chogä , ds Feckärfäscht z Gersau 

Feder Fädärä, Vogul-, Schriib-, Bett-, Schtoss- 

federleicht liächt wen äs Fädärli, liächt we nüüd 

fegen wuschä, fluumä und butzä, gfiglät und gschtriglät 

22

Fegfeuer Fägfüür, bättä: „für di aarmä Seelä im Fäpfärsim“ (wo im 

Fägfüür sind) „für di schaamrootä Seelä“ schämen 

Fegnest Fägnäscht, Zwiirni 

fehlen fählä, gfählt, manglä, äs hätti chönnä fählä – adär graatä! 

Fehler öppis wo lätz isch, Fählär hend und machid all, äs Fähljahr 

Fehlgeburt ä Värschüttig 

Feier ä Fiir wo alli fiirid, äs chliis Fiirli 

Feierabend äs isch Fiirabig, Fiiraabig büütä 

Feiertag am änä Fiirtig schaffids nüd 

Feigling Hasäfüdlä, Hüändär-, Hosäschiissär, Nüüdtruuwi 

Feige Fiigä, Adam und Eva mit Fiigäblettär, Fiigächranz 

Feile mid ärä Fiälä gaht mä gu fiälä 

feilen fiälä, fiäsä, durägfiäsät 

fein fiin, guät, eis aa, priima. fiins Tuäch, fiins Papiir, 

Feind si tüänd d Lüüt iiteilä i Find und Fründ 

feist > fett 

Feld Fäld-Poscht, –Fläschä, -Weibul, -Chuchi, -Muusig ,-Schlössli, 

-schtächär, -Sässul, -Bett, -grau. Obärfäld (LG III) 

im Fäld ussä z Iibach. Fäldli, Fäldär…>FN Felder 

Fell us Hasäfääli gids Chappä, us Chatzäfääli Pelzschtööss 

Fels wiä heissid diä Bäärgä da? „dänk Flüä und Nössä!“, ds 

Gnöss, Bäärgänossä, Roggä, dur d Flüä uusä, ds Nössälärs, 

Wiiss Nollä, Charä, Egg, Schtock, Schtei, ä Schpitz, äs 

Gripsch 

(das Wort Fels gab es bei uns bisher noch nicht: ahd vels; es 

ist darum auch hier nirgendwo als alter Flurname zu finden) 

Felsenpflanzen Schteiroosä, -bräch, -nägäli, Alpäroosä, Voorblüämli, 

Felsenschlucht äs Tobul, äs Töbäli, ds Töbälärs 

Felsentiere Schteiböck, Schteiadlär, … 

Felsenweg am Rigi, hiä ä keinä! 

Felsvorsprung äs Horä, im Horärank ussä > Horn 

Felswand ä Wand, ä Schtei (dr Flimsär Schtei; frünär hed au d 

Chiläfluä dr Chiläschtei gheissä) vgl. Dachstein D, 

Wetterstein D 

Fenster Pfeischtär, äs Pfeischtärli, Voorpfeischtär 

1740: „Pfeister einglasen“ (LG II 46) neu: Fänschtär 

Fensterladen Pfeischtärladä, Schaläsii (frz. jalousie = Eifersucht) 

Ferkel chliini Süüli von ärä Fäärlisuu, 

ferkeln fäärlä, d Alp Fäärlä (Färlen) i dr Goldplangg 

fern wiit äwäg, fäärä adär vorfäärä 

ferner drzuä nu daas und disäs 

Fernrohr Fäldschtächär, Roorschpiägul, roorschpiäglä 

Ferse Färsänä, Färschänä 

fesch ä chächä Maa, ä chächi Frau, äs chächs Meitli 

fest hüntsch, chäch, bhabä, guät gchleibt: äs hed! 

Fest Fäscht, Fäschtli, ä Huffä Fäschtär, fäschtä 

festhalten widärhaa, heb di guät wider! är hed mi wider! 

fett feiss, gfeissät, Feissi, Feissäbodä, schmutzigä Dumschtig, 

Fett Feissäs, Schmalz, Schmutz, Schmäär, 

Fetzen kä Fätzä und ä kä Gluussä, kä Fätzä Gwand 

feucht füächt, äs füächtät, aafüächtä, tangg, äs tannggät, äs duftät 

23

Feuchtgebiet äs Riäd, ds Fillggau heds duralls uufä Riätär und Riätli 

Feuer Füürhorä, -Schprützä, -ilgä, -schtei, äs Füürli, füürä, aa-, 

züüslä, füürioo!! füür-root 

Feuerstein Füürschtei (am Pragel), „Maschgäraadä: Füürschtei!“ 

Feuerzeug Zündär, Aazündär, Füürtüüfel 

Feuerwehr Schteigär, Füürwehr, Schadä-, -Schprützä, -hüüsli, 

Fichte Roottannä, Wiisstannä, Ziärlä (LG V) 

Fieber Fiäbär, Fiäbärmässär, Bühni-Fiäbär, Lampä-Fiäbär 

Filz Filz, värfilzt, im Gschäftsläbä isch eeländ viil värfilzt. 

Fingär Fingär-beeri, -häntschä, -huät, -negul, -ling, -pfiiffä, -dicki, 

fingärlä, häägglä, Ringfingär, Zeig-, Twäär-, Chlii-, Tuumä 

Firmung Firmig, Firmlig, Chrisägötti, Chrisägottä, Bischof: 

äs wichtigs Sakramänt! – i glaubä nüd, susch chämid Iär meh 

weder blooss all füüf Jahr! 

First Huusfiirscht, Heubärg-, Wassärbärg-, Fiirschtbaum 

Fisch Fisch, fischä, fischälä, Fischärs Fritz fischt. ds Fischärs 

flach flachi Schtei übers Wasser rüärä: schifärä Schiefer 

Fläche ä Flechi 

Fladen Chuä-Fladä, Fladä-Brood, Chuä-Deischlig 

Flanke Flanggä, Flanggä-schprung; Plangg, planggnä, Plänggäli, 

vgl. Planggstock; Planggenstock (GL/SZ ob Bilten) 

Flasche Fläschä, Fäldfläschä, Guttärä, Guttäräbutzär, Güttärli. 

Fläschäzuug, -wald Mumps 

flattern flottärä, d Hüändär flottärid umänand, ds Huän söll 

uufäflottärä 

flattieren scharwänzlä, flattiärä, wohlfüürhaa 

flau äs lauft nüd viil, ä leebä Wind 

Flaum Fluum, fluumä, früänär isch mä gu bettä und gu fluumä 

flechten choorbä mid Wiidä: Chöörb, Zainä, Chrattä 

Flecken ä Fläckä, ä Masä, äs Mäsäli, ä Fläcklig isch öppis andärs 

Kantholz - Meerzäfläckä, Rootgüüggär, nüd ob Tätsch choo, 

än Oortschaft z.B. Schwyz 

Fleckvieh ä Bläss (Kuh, Pferd, Hund, Ente) 

Flegel ä huärä Fötzul, ä untappätä Lööli; Dreschflegul 

flehen bitti bätti machä 

Fleisch Rind-, Süü-, Chalb-, Süüd-, Fleischvögul, -chääs, -bluämä 

(ä Sortä Nägäli). Ghackäts, Gschnätzläts, Schwiinigs, Fleisch 

am Bei, 

Fleischer Metzgär, ä Metzgärii, ä Huusmetzgätä, Schtöörmetzgär 

Fleischeslust Freud am Fleisch; Freud am Gschlächt 

Fleiss Fliiss, Fliisszädul 

fleissig fliissig, tuä di ächli fliissä! 

Flieder Schmöcki-Schtuudä 

Fliege Fleugä, Fleugäli, Fleugäfängär 

fliegen flüügä, ä Drachä la flüügä, z Bodä gflogä, uusä- > Flügel 

Flieger Flüügär, Segul-, Matoor-, Düüsä-, Doppeldeckär, eifäckig, 

fliehen fliä, flich! fliänd! gflochä 

fliessen d Muätää gaad duruus, d Bäch laufid durappä, 

fliessend äs gaad we am Schnüärlï, schtaggälät nüd 

Flöte Schwääbelpfiiffli 

fluchen fluächä, schwerä, huärä Cheib! >Gott, Hure, Sterne, Teufel 

24

Flügel Fäckä, gfäckät, Fäckärock (Frack) > Feckär 

Flugzeug ä Flüügär, chliinä, groossä >Flieger 

Fluh Fluä, Flüä, Flüäli, Flüälä, Chiläfluä, Chlaus vo Flüä 

Fluhblume Voorblüämli > Empore 

Fluss ä groosä Bach we d Muättaa, und nu viil gröössär 

flüssig was lauft wen ä Bach, was rünnt we Wassär 

Flüssigkeit Dünns, Suppädünns, Schnitzdünns 

Flysch Bäärghäärd (Name Bergen?) 

Fohlen äs Fülli, äs jungs Rössli 

Föhn Föhn i dä Ländärä, äs föhnät, Föhnhöräli, -wacht 

Timmärföhn, Heitär-, Fam.N. ds Föhnä, ds Föhnä Wiisis 

Föhre ä Forä, furis Holz, Furäneggä, ä Dällä vgl. Dälläbach Kari 

Forelle ä Forä, äs Föräli 

förmlich tuä wen ä Schteechrägälär 

Forst Wald, Bawaltär, Föörschtär, ds Föörschtärs sind Hediger 

fortlaufend fortzuä, anänand 

Frack Fäckämantul, Fäckärock, Schwalbäschwanz 

Frage äs isch ä Fraag, äs isch kä Fraag, ä guäti Fraag 

fragen hä? ha s nüd värschtandä? fraagä, fräägälä, i friäg nu mee! 

was miächids ächt, wämäs täät fraagä? 

Franz Franz, Fränzäli, Fränzul, Franzischgäli, Franztönul, 

Franztoni, ds Ottäfranzä, Jörfranz, ds Jörfränzuls 

Fransen Fotzlä, värfotzlät Fötzul 

Fräse Fraasä, fraasä, fraasnä 

Fratze äs Gfrääs, äs Zänni. 

Frau Frau, Huus-, Butz-, Puurä-, Frälein, Frauäzimmär, äs 

Wiibärvolch, ääs – miis Wiibli! Liäbfrauätaag, -mäntäli, 

-schüäli, 

Frauen Püüräni, Schniidäri, Büätzäri, Wiirtäni ff 

frech fräch, uusgschämt 

frei ä friijä Platz, ä friiji Ziit, äs friis Zimmär, bänziinfrii, 

d Eidgenossä sind au nümmän äso frii we früänär 

Frei Frii, ds Friijä Jooscht (Pfr. Jost Frei) > FN Frei, Fry 

Freiburg Friiburg CH, D 

Freienbach Friijäbach SZ, Friijäschtei ZH, Friidorf TG 

Freitag Friitig, ä friijä Taag, ä Friitaag 

freistehend schtaad für sich älei 

fremd frönd,di Fröndä, ä fröndä Fötzul, Goofä fröndid öppä 

fressen frässä, ä Fraass, greupfrääsig, mä sött ässä, nüd frässä! 

Gmeindsfrässär Armenpflege 

Freude hesch Freud? kä Freud? äs freut mi äso nüüd meh! 

Freund Fründ und Find, Värwandti sind gfründt midänand 

Freundin ä Schatz, und susch nu ä Huuffä Nämä! Gschpuusi 

freundlich früntli, äs friis Gööfli, ä friinä Maa, ä friini Frau, 

friedlich einä wo für ä Fridä isch, ä friinä, ä friinä Tüüful! 

Fridolin Fridäliin, Fridäliinä, Fridli, Fridul 

frieren früürä, gfroorä, teufgfroorä, chuänaglä, chluudärä 

frisch früänär hed mä gseid frisch, etz heissts zäntumä früsch 

„Fischärs Fritz fangt frischi Fisch.“ 

fröhlich luschtig, da chasch frööli schtah, schlaasch dr Grind niänä 

aa 

25

Fron Fronalp, Fronliichnam: üsä Herrgottstaag 

Frosch Frosch, Frösch, Fröschähüüsär, Fröschäbei, fröschnä 

Frost Gfröörni Gfröörlig, aagfroorä, Chuänagul, 

gfroornig Zechä, gfroornä Bodä 

Früchte Öpful, Birä, Truubä, Zwätschgä und anders. Obstbriäf 1440 

früh früä, viil z früä, 

früher früänär isch mängs anderisch gsii 

Frühjahrsmüdigkeit Meerzäfüüli, uusgwintärät 

Frühling Lanzig, Früälig, da tüänds wider chlefälä, 

„ds Fillggau chund dr Lanzig eistär undän uufä“ 

Frühstück ds morgäd ässä, ds waarms ässä, kalazzä 

Frust äs ich alls für nüüd und widär nüüd 

Fuchs Fuchs, Füchsli, Füchs, Fuchsfallä, Fuchsschwanz 

Fuchsäschwanz, fuchstüüfulswild 

Fuder Fuädär, fuädärä, Fuädärplatz, äs fuärädt 

Fuge 1)bi derä Muusig muäss deer, wo di zweit Schtimm schpilt, 

värcheert wärchä (äso hed mrs Jakä Franz ärchläärt) 

2)Schriinäraarbät, wos zwei Hölzer inänand verfuägid. 

fühlen gschpüürä, merkä, merksch du nüüd? hesch käs Gfüül? 

Fuhr Fuär, Fuädär, Fuarwärch, fuärig 

führen füärä, Hölloch-Füärär, Holz füärä, Lüüt füärä 

Fuhrmann Fuärmä, Fuärmannä, dr Füärmäli 

füllen füllä, abfüllä, iifüllä, Füllfädärä 

fünf füüf, füfzächä, am Füüfï, füüfäzwänzg ,füüfäfüfzgi, Füüfi 

bättä 

Fünfliber Füüfliibär. alter: Grampoolschiibä, Pletschgär 

Funke ä Gluussä, äs hed gfüürät, gluussät, Hauptfüür, Heidä-, Heu-. 

für für nüüd und widär nüüd. für daas und für disäs 

Furche ä Leissä, ä Furä, äs Furrli, ds Furrli bi dr Chilä 

fürchten äs fürchtät mär, är macht dä Goofä z fürchtä 

z Tood gfürchtät isch au gschtoorbä >bange 

Furka Chratzärä Furggäli, Furggälä gids mängi i dä Alpä 

fürsprechen eim z bescht redä 

Fürsprecher Voorschpräch, Füürschpräch, ds Voorschprächä: (Betschart) 

Fürsorge Aarmäpflääg; denä wo öppis übärchoo hend, hed mä nu lang 

nachägrüäft: Gmeindsfrässär 

Fuss ä Fuäss, d Füäss, äs Füässli, ä Füässlig, z Fuäss gaa, 

z Füässligä liggä. ä Geissfuäss bruuchid d Zimmärmannä 

Fussball anä Driissgi hends gseid: chuglä pünggä, etz tschuutids. 

Fusstritt ä Pungg gää, ärpünggä, a Tili uufäppünggät hends. 

Futter Fuättär für ä Tschoopä, Fuättär für d Chüngul 

füttern ds Vee gu hiirtä 

26

Flätt hüntsch sauft – umgkehrt G 

Gabel äs Gabäli zum ässä, ä Mischtgablä, ä Heugablä zum wärchä 

Gaden Gadä, neu Stall, vgl. Berchtesgaden D, Gädäli, gädälä (ds 

Chrischtchind hed au ggädälät), Gadä-Röötäli, -huus, -gwand 

gaffen luägä, gaffä, umägaffä, Chapf, Chapfli 

gähnen geinä, bim Geinä sött mä ds Muul värthaa! 

Gamasche Geetä, Finkä, Wadäbindä 

Gand Land wos mängisch übärsaarät, we diä Gand vom Hüribach 

Äwäg, bis zur Hindärä Brügg (uraltes Wort, keltisch?) vgl. 

FN Indergand, ds Gändlärs (Betschart) hend bis 1831 uf dr 

Gand äs Huus ghaa und heissid drum hütt nu äsoo (LG III). 

Gang Huusgang (Korridor), Gäng i dä Gumäligärtä (heute 

Gängstrasse und Marktstrasse) 

Gänseblümchen Geissblüämli 

Gänsehaut Hüändär-Huut 

ganz ganz, völlig, flätt 

gar ds Fleisch isch durä, gsottä adär värsottä, gaar nüüd isch 

nüüd 

garen dämpfä 

Garn Gaarä > Bern, Farn, gern, morgen .. 

garnicht ä kä Gluussä und ä kä Bitz, gaar nüd 

garstig grüüsig 

Gasse Gass, Gässli, Chilägass, Hürlis Gässli, Hundänä Gässli, di alt 

Gass 

Gatter Gattär, Gättärli, Gattär-Törli, Gattär-Sagi, 

Gattung Gattig, das macht äkä Gattig, allärgattig Lüüt, aagattigä 

Gaumen im Muul innä obä, det chleipt eim mängs, det hed mä dr Mang 

Gaumenlust Freud amänä gutä Ässä, abär mä chas au übärtriibä 

Gebäck Chräpfli und Chuächä 

Gebäude Huus, Gadä, Eusch, Schopf, Chottä, Ghüüs 

Gebein Tootäbei. zum Fleisch nu ä chli Bei! 

geben gää, ich gibä, du gisch, är gid, mr gänd, mr hend ggää, 

i gäääb dr Underschiid zwüsched ämänä Geischtlichä und 

ämänä Chrääjä? keinä, beed sind schwarz und rüäfid allpott: 

gää, gää! 

Gebet äs Bätt, äs Bätti, dr Rosächranz, Füüfi bättä, BETEN 

Gebiet Biät, im Biätli, Bäärnär Biät, Züribiät, Luzäärnär Biät, 

Gebirge Flüä und Nössä, Schtöck, Schpitz und Horä, Fiirschtä und 

Wänd 

Gebiss d Zänd, äs Biis la machä, scho äs Biis duräplodärät 

Gebot di zächä Gebott, alt: Gebötter 

Gebräuche alti Brüüch: früänär hed mä im Taal innä änand nüd d Hand 

gää, wämä anand värkoo isch etz allpott! und etz 

värschmutzids änand nu öppä drüümaal. 

gebrauchen bruuchä. Guäti Voorsätz? ha nu di altä, nu niä bbruucht! 

Gebrüll wer tuät da äsoo!? wen äs Goof, wen ä Muni >brüllen 

gebührend wem äs gwännt isch, wes i dr Oornig isch 

Geburt wän öppär uf d Wält chund, öppis woordä isch, äs Chliis 

übärchoo, „isch öppis woordä, isch oppär gschtoorbä? 

meh wott i nüd wüssä“ hed alig ä alti Frau am Briäfträägäg 

27

grüäft. 

Geburtstag da hed mä früänär einä gwüürgät, neu: Geburi 

Geburtswehen i dä Wehjä sii 

Gecke ä jeckä 

Gedächtnis 1) dr Siin, kä Siin meh 

2) dr Driischgisch, ds Jaarzig 

gedeihen äs värkund, ä hesch trüäjät, 

gedenken draa dänkä, äs Aadänkä haa 

Gedicht ggriimäti Gedankä adär Schprüchli, Gedichtli uufsägä 

Gedränge äs d Drück, äs Knoos, äs Gschteck 

Gefallen wän eim öppis gfallt, eim äs Gfallä machä 

gefällig gäbig, diänig, aacheerig 

Gefässe Becki, Beckäli, Chessul, Hafä, Pfannä, Chübul, Chruäg, 

Glesär, Fass, Gätzli, Gohn, Schtandä, Zübär, Fläschä, 

Guttärä 

Gefühl ich han äso ds Gfüül, äs gang dä drnäbät; hesch scho widär 

Gfüül? neu Gfüel 

gefüllt voll, plattvoll, plattäbävoll 

gegen drgägä, ds Gägämehr bi dr Landsgmeind 

Gegengewicht Parooli büütä, gää 

Gegenteil allpott ds Kuntärääri machä 

gegenüber übäränä, gägä disä (adär disäs) wäär das öppis 

gegenwärtig etz grad simmär draa 

geglückt äs chönnt graatä, äs isch ggraatä 

gehässig hässig, äs Riibiisä 

gehen ich gah, du gahsch, är gahd, mr gand, gang! gand! gammär? 

gammär! i giäng einisch! mr sind ggangä, das gahd nüüd! äs 

isch ämal ggangä! äs gaht mi nüüd aa! 

Gehirn Ghirni, Hirni, hirnä 

gehorchen folgä, gfolgät, chasch nüd folgä? tüänds reis? 

Geier Giir, Lämmärgiir, Giiräfluä, dr Wiisel Gyr, Girenbad ZH 

geifern geifärä, Geifärlätz, seifärä 

geigen giigä, gang gu giigä, Giigär, Giigäbank, ds Giigärs, 

d Giigärä 

geil bareglisch, läufig, schtiärig, narchtig, jegisch, rüüssig 

Geiss Geiss, -baart, -böbi, -bock, -bützä, -chääs, -rüggä, -chälä, 

-blüämli, -matt, -milch, -schtock, -himul, -faarä, -fuäss, 

-gegäli, -gädäli, -güügälä, -schtääg, geisslärä, äs Ghütti 

Geiss, im Geissli uf dr Zinglä, Gitzi, -schössli, gitzänä, 

Geitäbärg, Schtack, Ziege 

Geissbart äs Gwächs …. 

Geissfuss äs Gwächs: äs Wärchzüüg: … 

Geist dr Heilig Geischt, di Geischtlichä, Gäld und Geischt, ä 

Geischt, äs Unghüür, guäti und böösi Geischtär, Chriäsi- 

Geischt 

geistesgegenwärtig wän einä gschwind druus chund und ds nöötig macht 

geistesschwach än aarmä Tscholi, äs Ginggäli 

Geiz, geizig giitig, Giiz, Giizänä FN Giezendanner 

Geizhals Giizschragä, Giiznäppär, ä Batzä-Chlämmär 

Gekröse Grick, Lunggä, Läbärä, Abgänds 

Geländer ä Länä, d Schtägälänä 

28

Geld Gäld, Rappä, Batzä, Frankä, Nootä, Umägäld, Münz 

Geldbeutel Gäldseckul, 

gelehrig aacheerig, gschickt, lehrts gleitig 

Geleise äs Gleit fürs Reischtä, äs Gleis für d Iisäbahn 

gelingen äs chönnt graatä, äs isch ggraatä 

gelt gält, nüd wahr? gält hä! neu: gäll 

Gelte äs Muttli, ä Muttä, ä Zübär 

gelten gältä, äs gilt, mä sötts la gältä, äs hed ggultä, äs gult nüd 

gelt 

gelungen guät graatä, guät uusächoo 

Gelüste äs Glüscht 

gelüsten glüschtlä, ä Glüschtlär, zängglä 

Gemälde ä gmaalätä Helgä 

gemäss am Modul aa kännt män ä, am Redän aa, am Gah 

Gemeinde Gmeind, Chilä-, Gnossä-, mid Ämtär und Ämtli 

„was für Lüüt gang alig a d Gmeind? – äso di Gwüssnä!“ 

Gemengsel äs Gschmäus >Schmaus 

Gemisch gscheggät, tscheggät (schwarz-wiiss und andärs) >Bless 

Gemse Gämschi, ä käs Gämschäli umä! neu: Gämse 

Gemüse Boonä, Chabis, Cholruäbä, Rüäbli, Salaad, und andärs 

genau gnau, äugäli luägä neu: genau 

Genick Gnick, bim Gnick nää, ufs Gnick schlaa 

Genickstarre Gnickgruupär 

geniessen öppis drvoo haa, gäärä haa 

Genosse Gnoss, Gnossammi, Gnossägmeind, -Land, -Nutzä, vgl.Gnos 

FN 

genug äs tuäts flätt, medä gnuäg, nüüd gnüägärs wedr Tääg, äs tääts 

geöffnet offä, dr Pragel isch offä, d Poscht isch offä, lach d Türä off! 

zuä 

Georg Jör, Jöri, Jöräli, Jörtsch, Jörätönul, Jöräpfranz, ds Jörs, ds 

Jöris, ds Jörä, ds Jöräwiisis, neu: Schorsch 

gerade graad, graaduusä, grad choo, grad ggangä 

geradezu gad ächli guät 

Geräusch äs chroosät, äs toosät, mä ghöört öppis, äs riglät 

gerecht das isch nüd rächt, das isch ä rächtä Maa, grächt 

gering mindär, wenigär, ä kä Bitz, ä kä Gluussä 

gerne gäärä, ungäärä > fäärä, moorä, Gaarä 

Geröll Schtei, Riiffä, Griän, ä Waar im Bach, Grigul 

Geröllhalde ä Risi heds mängisch in ärä Chälä innä 

Gerte Ruätä, Gertä > Gertrubi z Fillggau 

Geruch äs schmöckt guät; äs schtinkt äs wenä fuuli Schiissä 

Gerücht was d Lüüt äso sägid: si sägid mängs 

vom ghöörä sägä lehrt mä lüügä 

gescheit gschiid, usinnig gschiid, das isch etz nüd gschiid! 

geschickt ä Briäf gschuckä; äs isch einä tifig, iibbildät 

Geschiebe was d Bäch fürnä Waar bringid bim änä Uwättär! 

Geschirr Tällär, Glesär, Beckäli, Schalä, Löfful, Gabäli, Mässär 

Gschiir, Ross-, „mid Schiff und Gschiir“ = Fahrhabe 

dr Sigärisch muäss alig dr Pfarr aagschiirä für d Mäss. 

Geschlecht Mannä und Frauä und Sachä; Betschart bis Suter; ds 

Fürnämscht 

29

Geschlechtsverkehr was Maa und Frau midänand hend, vögälä 

geschlossen d Türä isch bschlossä, dr Pragel isch zuä 

Geschmack äs schmöckt guät, nüd guät, a dä Bluämä gu schmöckä 

geschmeidig widleich müänd d Wiidä sii zum choorbä 

Geschoss Pfiil, Gwehr- adär Kanonechuglä, etz nu Rageetä; 

i dä Hüüsär sinds d Schtöck. 

Gespräch midänand redä, brichtä, 

Geschwätz äs huärä Plödär 

geschwellt Hültschägumäli 

geschwind gleitig, gschwind neu: schnäll 

Geschwister Gschwüschterdi, Gschwüsterdikind 

Geschwür ä Schwärä 

Gesetz d Regiärig macht diä Gsetz, wo di andärä söttid folgä 

Gesicht Gsicht, am Modul aa kännä 

Gespenst ä Geischt, äs Unghüür, äs tuät geischtärä, äs isch nüd ghüür 

Gespräch midänand redä 

gestern geschter 

gesund gsund und zwääg 

Getränk öppis zum trinkä 

getrauen gält da truusch di nüüd! da truuisch nüd! 

getreu ä trüüä Mäntsch, 

Gewalt öppis mid Gwalt wellä ärzwingä, 

gewaltig äs usinnigs Wätter, ä chächi Laui 

gewalttätig ä huärä Rambock, ruuch 

Gewand Gwand, Kleidig, Aaleggätä 

Gewehr Gweer, ä gweertä Chogä 

gewesen gsii, xii, 

gewinnen gwünnä, öppis gwunnä 

gewiss gwüssig, gwüss af Ehr, drii Fingär ufs Härz 

Gewitter äs Wättär, äs Uwättär, dr Wättärsägä, d Wättärgloggä, 

äs hed gwindät und tschättärät und blitzt we värruckt. 

gewöhnen gwännä, är isch si gwännt 

Gewohnheit ä dummi Gwanät 

gewöhnlich gwönnli 

gewohnt är isch si nüd gwännt draa; är isch andärswo z Huus gsii. 

Gewölbe i dr Chilä d Himmläzä, an ärä Brügg dr Bogä, ds Gwölb 

Gicht Glidärsucht 

Giebel Gibul, Huusgibul, im ussärä und im innärä Gibul im Bisisthal 

giessen äs rägnät we värruckt. da muäss mä Bluämä nümmä 

bschüttä! 

Giesserei ä Giässärii 

Giesskanne Schprützchanntä 

Gift äs gid au dräckäti Müülär und giftägi Zungä! 

Gipfel dr Schpitz, dr Piz, äs Gipfäli, dr Maräschpitz, Wildschpitz - 

ds Schnärfli (Schnäärpfli) vom Brod. Bi dr Goldigä Hoochsig 

hed dr Maa gfraagt, öb är einisch ds Schärfli dörft haa, är 

heigs äsoo gäärä; da seid d Frau: etz han ich eistär gmeint, 

du heigisch äs nüd gäärä, und dä has iich gnuu, wos nüd 

gäärä hed, ass äs duu nüd muäscht ässä! das isch wahri 

Liäbi! 

Gitter Gittär, Gittärli,. 

30

Glanz äs isch Glanz: kä Wulchä am Himul 

glänzend äs glänzt; wiituus dr bescht, 

Glärnisch am Gläärnisch gseht mä ds Vreenälis Gäärtli 

Glarus ds Glaaris änä, d Glaarnär redid ä chli andärisch: si ässid 

Anggä uf dr Bangg, si sägid dangge für ä Mogge Brod. 

Glas Glück und Glaas, we gschwind bricht daas – äs isch beedäs 

lesig 

glatt glatt, glettär, Glattalp neu: huäräglatt, sau- lustig 

glätten glettä, Glettiisä bügeln 

Glatze ä Plass; ä schöönä Grind darf mä au zeigä! 

vo Grindelwald uf di schynig Plattä choo … 

einisch d Haar värloorä und niä meh gfundä! Kahlkopf 

gleich gliich, haargliich, eituä, ich chumä grad 

drgliichä tuä we wänns betrügen, täuschen 

gleichen gliichä, am Vattär adär a dr Muättär, änand gliichä 

Gleichgewicht ds Gämpfi haa, im Gämpfi sii, ds Gämpfi värlüürä, 

neu: Gliichgwicht 

gleichgültig mägämiinä miärää, ä gmiäraaätä, oordäli wedäs as d 

wottisch, Pfiiffäteckul! 

gleichsam äs isch we wänn .., .gad we wänn .. 

gleichwohl gliich, haargliich hed ärs gmacht ä wän ärs nüd hätt ddörfä 

gleiten mä schlifärät, mä laad ds Holz la schlifärä. neu: Gleitflüügär 

Gletscher Gletschgär, värgletschgärät, „ä Gletschgärmockä brünnä han 

Ich etz nu niä gsee“ (Glace …) Eis 

glimpflich är isch nu guät drvoo choo, gfelig 

glitschig gschlifärät, hääl; värtschlipfä 

ds Helloch isch hääl, aber dr Namä chund nüd vo dem. 

glitzern glitzgärä: Schnee a dr Sunnä, d Schtäärnä am Himul, 

Pfnatzär am Chrischtbaum pfnazärid 

Glocke Gloggä, Glöggli; Triichlä, Schällä, Chlopfä 

Glück Gfeel, hesch Gfeel ghaa, äs isch nu gfelig ggangä, 

neu: Schwein 

glücklich ganz guät draa, hed käs Ungfeel 

Glückspilz einä wo allpott und nu allpöttär Gfehl hed, ä Gfeligä 

glühend glüändig 

Glühbirne ä Birä, äs Birrli heds butzt 

Gold Gold, goldig, Goldplangg, Goldroosä 

gönnen „äs mag mr niämärt öppis gunnä“! (gönnä) 

Göre Luus-Maitlil, Zaupf 

Gott Gottloob, Gottseidank, i Gotts Namä, Üsä Herrgott, 

Gott Vattär, Gott Sohn, Gott Hl. Geischt. gottäfroh? 

Schimpfwörter: Gopfvärdammi, Gopfvärtoori, 

Gopfridschtutz, Gopfvärteckul, Gottmärchiid 

Gotthard dr Gottert, ds Gottärtli, übärä Gottärt gfahrä 

Grab Grebär uf um Fridhoof, i ha scho ghöört vom Chilälöchli 

redä. früänär heds nu Graab-Bättärä ghaa 

graben äs Loch grabä mid umä Grebul 

Gras Graas, Gresär, Gresli, grasä, inägrasä Heu, heuen 

Grätsche äs Griggäli machä, uf Achslä heds d Griggäli-Fluä. 

grau grau, grissät, ä Griss, graab, graabä, grääbälä, 

graus Tuäch (HK I 1413): „armen Lüten graues Tuch“: 

31

nur di Bessärä hend dörffä farbigs haa. 

Graubünden i dr Pünt obä bin ich 18 Jahr lang xii. 

Graupel Böläli, bölälä 

grausam böös und hässig 

grausig grüüsig 

greifen griiffä, ggriffä 

Greif dr Vogul Griiff z Basel 

grell d Sunnä schiint rääss 

Gries Griäs, Griäsbrii, Griässuppä, Griäschöpfli 

Griesgram ä Müchi 

griesgrämig uuliidig, hässig 

Grille ä Muheim, d Muheimä giigid värussä 

Grimasse chääszännä, uuspflantärä 

grinsen hintärhältig lachä 

grob grob grächnät, grob glismät, 

Grobian Rampass, Rammbock 

grollen ds Megli haa uf einä 

Grosseltern ds Grosi (Grösi) und dr Grooss-Tädi 

Grosshans einä wo hööch aagid und plagiärät 

Grosshaus ds grooss Huus (LG III …) 

Grosskopf ä Groppägrind 

Grossmann d Groossmannig sind guäti Zimmärmannä gsii (LG I) 

Grossmaul ä huärä Plodäri und Parli 

Grossmutter ds Grosi, äs Grosäli neu: Grösi 

Grossstein SZ det heds einisch ä groossä Schtei ghaa, wos gschprängt 

hend 

grübeln nüd i dr Naasä grüblä! Ohrägrübul 

grün 1) grüän, äs gruänät, Grüänä Dumschtig, Grüänä Wald, im 

grüänä Chlee 

2) grüäni Wüürscht wo wiiss sind, 

Grund i Grund und Bodä inäschlaa, inä schämä, im Grund hindärum 

Liipis, im Grund z Schwyz ussä 

gründlich etz wemmär einisch z Bodä redä 

Gruss ich ha dr ä Gruäss, sä hebä du! 

grüssen grüäzi sägä, Guät Taag sägä, d Hand gää 

gucken luägä ab um Guggäli, ab um Guggähüürli, guggä, 

Gugg-Schtei, Gugguu, guguus, Guggeerä 

Gully Gülläloch: da heisst d Güllä nu Güllä, nüd Jauche 

Gummi Gumi, gümälä, uusgümälä, Radiärgumi, Gumiring 

Gurt ä Riämä um ä Buuch, ä Riämä für d Triichlä 

gut sind so guät, bis so guät, gimmär au äs Guätsli, 

guätä Morgäd, guät Taag, guätä Aabäd, guätä Hinäd, 

guät Nacht, 

ä Guätä, Guätätalbodä, vgl. Guttannen BE, >besser 

Guthaben öppis z guät haa 

gutmütig ä friinä Maa, ä friini Frau, äs friis Maitli, friini Lüüt 

Guss ä Gutsch adär ä Gutz Wassär; gussiisigs Züüg 

32

flätt hüntsch sauft umgkehrt H 

Haag Zaun 

Haar Haar abhauä, schtrählä, käs Häärli, ärhärä, Züpfä, 

Runggäli, Bubichopf, Ross-Schwanz 

haargleich si sind ufs Haar gliich; är isch haargliich ggangä 

Haarschopf ä Härä, ä Tschuupp, ds Tschuuppä, tschuuppä 

Haarspalter Tüpflischiissär 

haarsträubend da schtrüüssid eim d Härä 

haben ich ha, du hesch, är hed, mr hend, si hend ghaa, hätti, dr Hätti 

Habicht Hüändärdiäb 

Hacken Hackä, Hackfleisch, hackä, ghackäts 

haften haftä, Haftä, Häftli, Häftlimachär 

Hagebutten Döörnä-Beeri 

Häher ä Sortä Chrääjä, Tannenhäher …, Eichelhäher … Herävogul 

Hahn dr Güli bi dä Hüändär, dr Güggul, dr Orhahn 

Hahnen dr Wassär-Hanä i dr Chuchi 

Hahnenfuss Ankäblüämli 

Haken Haaggä, -chrüüz,-naasä, häägglä, Hääggli, Hääggä 

halb halbbatzig, -jährig, Halbfränklär, Hälblig, hälbälä, 

Schattähalb, Sunnähalb, Halbziit, Helfti, helftig, halbi Zwölfi, 

halb und halb 

Halde ä Haltä, ä Plangg 

Hals Halsweh, -band, -zäpfli, ä Hälslig aaleggä, äs Ääli gää, 

Halsstarre Gnickgruuppär 

halt halt, äbä: äs isch halt nu chlii är heds äbä värgässä 

halten beitä, beit einisch! beit! hebä, heb mrs anä! zämähaa! 

halt! 

Hammel Schaafbock, ä zöbälätä 

Hammer Hammär, Hämmär, Hämmärli, hämmärä, hämmärlä,. 

Hamster Hamschstär, -muus, Schpiichär Speicher 

hamstern hamschtärä, schpiichärä 

Halunke ä Halungg, ä truurigä Cheib 

Hand d Hand gää, ds Händli gää, Häntschä aaleggä, Hand 

Ableggä vo Hand gmacht, vo Hand singä, Handschtand 

machä, rächtshändig, linggs, Trüühändär 

Handhabe äs Handhebi, ä Handlauf a dr Wand, 

handeln handlä, ä Händlär, d Goofä tüänd guudlä undäränand, 

ändälä 

handkehrum gad widär andärisch 

Handlung Ladä: Tuäch-, Huät-, Chääs-, Fleisch-, Lädär-, Waarä- ..Iisä- 

Handtuch früänär hed mä ds Zwächäli us Zwilch ghaa anärä Rollä 

Handwerk äs Hanträch, äs Handsgi 

handvoll ä Hampflä, äs Hämpfäli 

Handwärmer Pelzschtooss, us Chatzäfääli 

Hanf früänär hends Haufgaartä ghaa zum Liinis machä, Hauflööli 

Hang ä Haltä isch aaläägs Land, ä isch au ä Sucht >Wang 

Hangen am Seil hangä, ghangät, am Schtüpfärdraat bhangä 

hängen hänkä, ä Hänki, ä Hänkär einä uufhänkä, Wösch uufhänkä 

hängend Hangätschwärt, Hangätschwand NW, Hangätgletschgär BE 

Hans Hans, Hänsli, Hannäs, Haneesä, Hänis, > Johann 

33

Hanswurst Bageuggul 

hantieren gwiirbä 

harmlos äs gääb nu schlimmärs, är tuät niämärum öppis z Leid 

Harn Seich, seichä, Brunz, brünzlä, Wassär löösä 

Harnisch Kampfpanzer, in Harnisch geraten = häärschtä 

hart hert, diä Birä isch nu hert. i dr Herti heds ä hertä Bodä, 

Hert-Holz 

Hartholz herts Holz, Buächä, … 

hartnäckig gschtiärät ä gschiärätä Cheib. ä Schtiärägrind 

Hase ä Haas, d Hasä, äs Häsli, dr Ooschtärhaas, ä Schneehaas, 

ä Hasäschaartä 

Hasenfuss Hösälär, Hosäschiissär, äs Hasäfüdlä 

Hass ä Hass ha uf einä, hässig sii 

hässlich wüäscht, grüüsig, 

hasten prässiärä, jääschtä, ä Jääscht >Jessenen 

hätscheln wohlfüür haa 

hauchen huuchä, aahuuchä, Huuch-Helgäli 

hauen hau di nüd mid em Mässär bim Broodabhauä! >schneiden 

„hauä dr Chatz dr Schwanz ab, hau ärä nüd dr ganz ab“ 

hauä: ab-, uuf-, vär-, neu: abhauä = davonlaufen 

Haufen Huuffä, Hüüffäli, hüüffälä, huuffäwiis, hüüffäwiis 

häufig mängsmaal, allpott 

Haupt Chopf, Grind, äs Häutli Veeh, Häutli Salaad, Herr Haupme! 

Hauptvärläsä, Hau(p)tschudälä, Hauptsach 

hauptsächlich bsundärs, z meischt 

Haus Huus, Hüüsli, Hüüsär, ghüüsläti Schnäggä , ghüüsläts Tuäch 

Huus, Aarmä-, Gschäfts-, Herä-, Pfarr-, Puurä-, Irä-, Wiirts-, 

Hausaufgaben Übärhei, mr hend viil Überhei 

hausen huusä, huusli, husiärä, Huus-Aarmi >obdachlos 

Hauser Huusär, aber dr „Lehrer Hauser“ 

hausieren husiärä, Husiärär 

Hausschuhe Föötschä, Finkä, Schläärpli 

Haut Huut, Hüütli, herti Huut, Hüändäraugä, Hüändärhuut 

Haxen Wädli, vo Süü adär Chalbär 

heben magsch äs glüpfä, magsch di widerhaa? heb di! Hebiisä 

hebeln ä Hebul, äs Hebäli, heblä, wärchä 

hecheln Hauf hächlä, öppär durähächlä 

Hediger FN Hediger: ds Hedigärs, ds Föörschtärs Öttul, d Hedigärig 

heftig hüntsch, usinnig, zümftig, gottloos, huärä, värruckt, cheibä, 

sakärdiäs 

Heidelbeeren Heipeeri, -prägul, -kumfi, -chuächä, gu heipbeeränä 

Heiden Heidähüttli, -Lärm, -Land, -Chindli, -Schtäfäli, Heidä 

Mathiis 

heikel sälzi, greupfrääsig, schnädärfrääsig 

Heiland üsä Heiland am Chrüüz >Jesus Christ, Gott 

heilen gsund machä, gsundbättä, Näful heilä, Wäärzä heilä 

heilig helig, Heiligaabäd, -nacht, -jahr, -taag, Allärheiligä, 

Naaheligtääg, Helgäli, Du heiligs Värdiänä! sappärmoscht, 

sakärmänts, -diäs 

heim hei gah, däheimä sii, äs Heimätli haa 

Heimat det wo mä däheimä isch 

34

Heimchen d Muheimä giigid im Graas 

heimlich ass niämärt nüüd merkt, ä Heimlifeiss, alls hindädurä 

heimtückisch ä faltschä Cheib, hindärlischtig 

Heimweh Heiweh in USA im äbänä Land: ä käs Gämschäli umä! 

ä so äs schöns Nössäli wett är dä widär einisch gseh! 

Heinrich Heiri, Heich, ds Heirälis, ds Heichä, ds Heiriwiisis, 

ds Heirismelkä 

Heinzen Holzgschtell zum värrägnäts Heu tröchnä, heinznä, 

Heinzer Fam.Name: Heinzär, Heinzärig, ds Heinzärs LG V 

Heirat äs Hoochsig, da tüänds hüüraatä 

heischen was heuschisch drfüür? 

heissen we heissisch du? we sägids diär? we seid mä diär? 

heiter nümmä timmär, äs heitärät, i dr Heiti, 

timmäri heitäri Nacht, heitärä Beck! ä heitärä Cheib! 

heizen heizä, Heizär, im Ofä, mit Schtuudäbuurdä, 

helfen hälfä, ghulfä, Hilfioo! früänär hemmr nu ä Pfarrhälfär ghaa 

hell ä heitärä Taag, ä heitäri Farb, ä heitärs Tuäch 

Hellberg Hellbärg, alt Höllbärg (LG III) > Hölloch 

Helligkeit a d Heitäri gaa 

Helm Helm, Iisähuät, alt: Käppi 

Hemd äs Hämli, ä Hämlisigärischt, i Hosä und Hämli, Hiirthämli 

hemmen uufhaa, hend än uuf! brämsä, Brämsschuä am Wagä 

Hengst Hängscht, Hängschthorä, >Ameisen, Mähre, Pferd, Stute 

Henne äs Huän, ä Gluggärä 

herab appä choo, appä luägä, appä ruärä, appä ghiijä 

herauf chum uufä! undänuufä 

heraus i chumä uusä, uusä gaa, värussä sii, uusä gää 

herausfinden tüftälä, uusä tüftälä, umä tüftälä 

Herausgeld Umägäld 

herbei chum zuächä! chum durä! chömid anä! 

Herbst äs herbschtälät, dr Laubrissät gaad, äs tuäd iiwintärä, 

Herbschtmonät. 

Herbstzeitlose Herbschtbluämä, Herbscht-Ziitloosi, blutti Maitli 

Herd Chuuscht,-Ring, Holz-chuuscht, Wellgruäbi, übärtuä uf 

d Chuuscht 

Herde ä Tschupplä Vee, äs Tschuppäli Geiss, äs Säntä 

herein inä! inächoo, inägaa, chömid inä! mr gand inä 

hergeben anä gää, gibs anä! 

Hermelin äs Härmäli 

Herr isch früänär bim Sägä und Schriibä nüd Modä gsii bi üüs 

nur bim Herrgott. dä Geischtlichä hed mä gseit „dr Heer“ 

ds Chrämärs, ds Beetälis Heer, Herävogul, -mattli, -gass SZ 

Herrgott dr Herrgott im Himul, dr Herrgott im Stutz, dr Herrgottschutz 

Gott 

Herrgottswinkel ds Ehrägäntärli 

Hermelin äs Härmäli 

herschauen anäluägä, luäg da anä! 

Herrschsucht äs huärä Regischtär (Maa ader Frau), gregischtärät 

regieren 

herüber gang übärdurä, chömid übärdurä 

herum isch öppär umä? niämärt isch umä! umätroolä, -tröölä, -riitä, 

35

-sägä, -ziä, -schwirä, -tüüflä, - … 

herunter chum obänappä! drobappä 

herunterladen im PC uusäladä, uusdruckä 

hervor är isch fürä choo, chum fürä, fürä schtaa, -chnüüä, -laa 

hervorragend 1) füräschtaa am Horärank 

2) tifig, gschickt 

Herz drii Fingär ufs Häärz, 

herzlich äs chund vo Häärzä 

Hess FN vgl. Hesigen, Hessisbohl 

Hetze äs huärä Gschprängg, äs Ghetz, ä Jääscht, jaaschtä, d 

Jessänä 

Heu Heuät, Heupüntul, -schtock, -schnupfä, Magärheu, Wildi-, 

Vogul-, Heubäärg, äs Bäärgli wo mä cha heuä, dr Heuzingul, 

Trischtä, Maschinä: Mäjär, Zettlär, Heuladär 

heuen määjä, woorbä, wäntä, schwaarbnä, püntlä, fassä, iiträägä, 

schöchälä, heinznä, zettlä – hütt machids ds meischt mid 

Maschinä, nur nu grad trischtnä und wildiheuä und heinznä 

machids vo Hand. 

heuer hüür, das Jahr, hüürig, ä hüürigä 

heulen hüülä, Hüülär 

Heuschrecke Heuschtöfel 

heute hütt, hüttigs, hüttigätags, hinäd (hütt Aabig) 

Hexenschuss äs isch mr ä Häx i Rüggä gschossä 

hier hiä bin i, wän är mi suächid 

hierauf drnaa nachher 

hierher chum da anä! 

hiesig Fröndi hend einisch üsä Sigärisch gfragt, was das für viär 

Heilägi siigid ufm Hochaltar: ja das siigid kä Hiäsägi! 

Hilfe hilfioo! helfen 

hilfreich diänig 

Himbeeren Imbeeri, gu immbeeränä, 

Himmel dr Herrgott isch im Himel, Himulfahrt, dr Himul für 

Fronliichnam, Himul Hergottsack! ä Geisshimul heds nu 

öppädiä, himmlä (i Himul choo), aahimmlä, värhimmlä, ums 

Himuls willä! äs gaad dett zuä we im hölzigä Himul 

durcheinander 

hinab nidsi, appä, appäghiijä, -schniijä, -choo, -troolä,- rüärä, 

-wäschä, 

hinauf obsi, uufä, duruufä, drufuufä, 

hinaus uusä, duruusä uf Schwyz, uusäwäschä, uusäwärtsi 

hindurch durä, durdurä 

hinein inä, vo Schwyz durinä, chömid inä, gang drinä 

hindern nüd durä laa, nüd la machä laa, im Wääg sii, uufhaa 

Hindernis wo mä nüd durä cha, öppis im Wääg 

hingeben gibs da anä! hesch äs anä ggää? 

hingegen uf dr andärä Siitä chönnts dä 

hingehen detthii gah, anägah 

hinhalten nüd äso prässiärä, … 

hinnehmen mä muäss das halt äso nää 

hinhören guät losä 

hinlaufen i luf änu detthii! 

36

hinrichten „einä vom Läbä zum Tood bringä“ 

hinschauen anä luägä 

hinsetzen absitzä, abhockä, anähöcklä 

hinten hindä, zhindärischt hindä, hindä iischtaa 

Hinter Hindärteil, - Schachä, -Rootmatt, -Haselbach, -taal, 

ds Füdlä, Füdälivärgönnär Sittenprediger 

hintereinander hindäränand choo: 1) nachänand gaa, 2) zanggä, 

hinterher hindädrii gseed mäs dä andärisch >Nachhinein 

hindänachä gah 

hinterst „z hindärisch iischtaa! – z hindärisch isch scho einä!“ 

hinüber übärdurä, übäränä 

hinundher umä und anä 

hinunter appä, durappä, übärappä, driappä 

hinweg äwägg tuä, äwägg gaa, gang äwägg! wiit äwägg, us Huät! 

hinzu drzuä, Zuägadä, zuägädälä, Zuächnächt 

Hippe Haumässär, Gertul 

Hirn Hirni, hirnä >Gehirn, studieren 

Hirsch ä Hiirz, im Hiirzä bi dr Chilä zuächä, Hiirzähöräli 

Hirt Hiirtävolch, Hiirthämli, Chappä-, ds Vee gu hiirtä, ä guätä 

Hiirt 

hirten füättärä, hiirtä, inähiirtä,uufhiirtä, uushiirtä 

Hitze das isch ä Hitz a derä bräätigä/brüätigä Sunnä! neu:düppig 

hoch hööch, hööchär, am hööchschtä, dr Hööch Turä, ä Hööchärä 

z drittä hööch sinds choo, dr Cheisär isch dr hööchscht. 

hööch aagää, plagiärä, Hööchsiitä 

vgl. Hochwald BE, Hochdorf LU, Höchstetten BE, Hochsiten 

(Illgau) 

Hochebene äs Äbnät hööch obä frz.plateau (Platte-au) 

hobeln hoblä, änärä Hobulbank, mit um ä Schnätzesul, mid 

Schnätziisä 

hochmütig gschickt, aarig 

hochspringen i d Hööchi gumpä, uufgumpä, gump uuf! 

Hochwasser Hööchwasser 1910: d Muättaa isch choo we värruckt, all 

Bäch hets aatriibä, viils übärsaarät, Hüüsär gnuu, si hend 

drnaa dä d Muättaa värbuuät mit um ä groossä Damm 

Wassernot 1910 

Hochzeit Hoochsig, Hoochziitär, Näbet Hochziitär 

Hocker öppis zum anähockä, ä Mälchschtuäl … 

Höcker är hed ä Hogär, äs isch ghogäräts Land, äs Högärli, Högär 

Hoden Seckul, Schtiäräseckul, Schaafseckul, secklä 

Hof Puurä-, Hüändär-, Gascht-, Fried-, Bahn-, Sänn-, Hooftroog, 

-bach, Hoschtät, im Hoschtätli 

Hoffart hoochmüätig, übär- vgl.“Hoffart kommt vor dem Fall“: 

„we hööchär as einä schtiigt, we teuffär as är ghiid“ 

hoffentlich hoffätli chund är! ä Goppelau! 

höflich gad ächli galant, hübsch reis 

Höhe i dr Hööchi heds appägschniid, Saalihööchi, 

hööchschpringä; är isch nüd ganz uf dr Hööchi 

hohl ä hohlä Baum, ä hohli Fläschä, äs hohls Loch, höhlä, 

uushöhlä 

Höhle äs Loch (Hölloch), adär nur ä Balm adär ä Tuälä 

37

(Bääräloch) 

„Die Höhlenbuben im Waldiloch“ (von Lehrer Josef Hauser) 

höhnisch höhn, höhnisch 

Holdener FM: Holdänär, ds Gschwänd Maritschä (LG IV) 

holen holä, reichä, bringä, 

Hölloch Höll-Loch, Hell-Loch (LG IV) 

holperig ghogärät 

Holunder Holdär, -baum, bluäscht, -aschti, -sirup 

Holz ä chli Holz, is Holz gaa, reischtä, flöötzä, rüschtä, rindnä, 

sagä, 

dä Schriinär seid mä Hölzlär, Zimmärmannä schaffid au mid 

Holz, 

värholzti Cholruäbä; im hölzigä Himul isch äs nüd ganz 

ghörig, holzä, ab-, uus-, uusä-, vär-, Holzschuä, -tüüful, 

-öpful, Hölzlitoktär 

Holzfäller d Holzär gand gu (ga) holzä is Holz 

holzspalten schiitä, Schiitärbiigä, Schiitärhuusli 

Honig Hung, Biili-, Sunnäwirbul-, Chriis-, Hungmändel und ds 

Hungliisäli 

Hopfen „Hopfä und Malz, Gott ärhalt s“ 

Hor alts Wort für Dräck: Horgrasä, Horlaui, 

hören ghöörä, ghöörsch nüüd? hesch ghöört? „Ich ghöörä äs 

Glöggli .. „losä, muäsch halt losä! hesch glost? si hend nüd 

glost 

Horn Horä, Chuä-, Hiirsch-, Geiss-, Schaaf-, Hängscht-, Höräli, 

Hörndli, muäsch halt hornä! Föhnhöräli, Füürhorä, Alphorä, 

Horäpräscht, Horäveh (lengärsi wenigär). 

Zürihorä, Aahorä, Lachnär Horä, Romanshorä SG; 

Horärank, Mattärhorä, Roothoorä, Schreckhorä .., 

Hörner Horä, Horämänär, im Hornär, Horä bi dr Muusig 

Hornochse Lööli, Lappi, Lümul … 

Hornisse Hurnuss, hurnussä, neu: Hornussä 

Hornung im Hornär, neu: im Februar, vgl. Österreich: Horner 

Horst Adlärnäscht 

Hosen chuurzi Hosä, ä Hösälär, dr Hosäschlitz zuä, ä Hosäringg, 

Hosärock, -träägär, ä Hosäpfösi, halblangi Hosä zur 

Eerschtkommunion, 

Huckepack hüppärösslä, Riitärössli, chrääzä, Chrääzä 

Hudeln Hudlä, -träägär, -sammlär, äs Hüdäli, 

Hufe Tschaaggä, 

Hufeisen Ross-Iisä, das schmüürzt bim Aasetzä 

Huftiere Tiär mid Tschaaggä Kralle 

Huflattich Ziitröösäli, Theeblüämli 

Hügel ä Büäl, ä Gütsch, ä Gübul, ä Hogär 

Huhn äs Huän, Schnee-, Birch-, Räb-, Bless-, ä Güli, äs Hüändli, 

Huändär, -sädul, -aug, -huut, -Diäb (-Schelm?), Gluggärä,.. 

Hülle Hültschä, -gumäli, Gumälihültschä, Wuurscht-, 

humpeln hülpä, ä Hülpi 

Humus guätä Häärd zum gaartnä, gid guäti Häärdöpfel 

Hummel ä Hummlä (Humul) fahrt umänand, passid uuf! 

Hund Hund, Hünd, Hündälär, Hündli, Schlittähund, Hunds-chottä, 

38

-wiis 

hundert Hundärtärnootä, Hundärti wiisä, Hundärtschwiizär z Pariis 

Hundärtkilovärein, füüf Tublä sind hundärt Frankä 

hungern hungärä, äs hungärät mi, d Hungärdolä am Chüärüggä, 

ä Hungärliidär 

hupen hornä, di gwüssnä hornid duralls uusä 

hüpfen gumpä, Gumpi-Ross, -Seil, gümplä, sackgumpä 

Hure ä Huär, huärä Cheib, huärä fromm, äs Hüärli >Dirne 

Hürlimann Hüürli, Hüürlis Gässli, Guggähüürli 

Hürithal das hed dr Namä vo Üüri, wo d Üürnär alig übärä choo sind 

husten huäschtä, dr Huäschtä, -zückärli, bäckä, beckä! 

Hut Huät, Hüät, Hüätli, Schinhuät, ä Tschäppul, 

us huät: passid uuf i chumä! 

hüten Goofä gaumä, Veh gaumä 

Hutte Rüggächoorb, Rüggäzainä, Rüggäladä 

Hütte Alphüttä, Hüttli, Hüttliruschtig, Chääsärii, Hüttächääs 

Hydrant ä Hedärant, Hydärant 

39

Flätt hüntsch sauft – umgkehrt I 

ich i gah fort, i bruuchä nüüd, iich bis gsii, iich nüüd 

Ignaz dr Naazi, ds Naazis (>Schelbert) 

ihm a im isch äs gliich, gibs a im, ich han ims gseid, 

ä tuäsch im nu bschtaa 

ihn ich han ä gsee du muäsch in holä 

ihnen das isch a inä a denä han is gseid 

ihr früänär hed mä dä Groossä Iär gseid 

ihretwegen wägä denä bin ich etz dumm draa 

Illgau Illgau, Fillggau, Fillggauär 

(LG V, Name Illgau HK II 255-261) 

Imbiss Embeiss, Hüüräpeis, ds Nüüni, ds Viäri, ds Zaabig 

Imker Biilivatter, Hungmaa, ds Hungliisäli 

immer aläwiil, allpott, eistär, di ganz Ziit, fortzuä, anänand, 

jüppädihüü und Zöttäli draa, nur eistär schöön dä Wändä 

naa! vor 80 Jahrä hend all eistär gseid, etz ghöört mä nur nu 

immär! 

immerhin uf all Fääl, är isch ämal scho zwänzgi 

imnachhinein hindädrii isch mä alig gschiidär 

in z Schwiiz ussä, z Zuug undä, z Züri ussä, z Luzäärä, im 

Tüütschän ussä, z Itaaliä, im Franzöösischä 

Inderbitzin Bizänär, ds Bizänärs 

ineinander inänand inä gschoppät 

Inful Iiffälä für dr Bischof und für d Chläus 

inner Innärthal, Innärschwyz, di Innärä, innär Robutzli 

innert undärum ä Monät sind drii gschtoorbä 

inwendig dinnä, drininnä, übärinnä, zinnärisch innä >auswendig 

irgend nämän öppär,- öppis, - äs woo, - einisch, - äs wiä, - äs weer, 

- ä paar, drnaa öppis, disä heds gmacht. 

irren värgaa, lätz haa, fäälä, weiss dr Tüüful waas, weiss der 

Guggär weer 

Irrenhaus Irä-Huus, Obärwiil ZG, im Zwang z Seebä 

irrsinnig värruckt, värschtöört, usinnig 

Irrtum ä Fäälär, lätz ghaa, ä bisch di värgangä, värhüändärät! 

40

J 

ja ja, ija, jaha! jää? ja bim Eich! ä goppelau, jäsoo, jawohl, gg! 

Jacke Tschooppä, Tschööppä, ä Tschööpul, äs Tschööpli 

Jagd d Jegär gand gu jegärä 

jäh gääch, gääch uufä, gääch appä, gääch durä 

jähzornig gääch-schützig, -schellig, -teubig, ä Füürtüüful 

Jahr eis Jahr, mängs Jahr, all Jahr, Nüüjahr, Jahrzig, äs Jährli, ä 

Jährlig, värjährä, Jahrgängär, übärjährig, voorjährig > heuer 

Jakob Jack, Jäcki, Chubi, Jääggel, Köbi, ds Chubis, ds Jäckäblis 

ds Jaagschä 

Januar Jänär, Wolfsmonät, am 1. Jänär isch Nüüjaaar 

Jass jassä, undänuufä, obänappä, wiisä, ärjassät, värjassät, 

wiisä: Drüü, Füfzgi, Hundärt, viär gliichi Chaartä, Böck 

haa, Schtöck-Schtiich-Wiis, Eichlä, Roosä, Schällä, Schiltä 

Näll (Nüüni), Chaisär (Bannär), Ass (Suu) 

Jassä, Träntnä, Diffäränzlär, Büütär, Fillggauärä . 

jäten jättä, ds Jääd 

Jauche Güllä, -buckä, -gohn, -teckul (Gully), güllnä 

jauchzen juuzä, ä Juuz, d Juuzär, ä Schrei juuzä. abär ä juuzisch dä 

wider!“ Juuzär-Värein. jodeln 

Jause Imbiss 

jedenfalls uf all Fääl, äs isch ämal ggangä! 

je-desto as lengär as gaad as bessär as wiirds, lengersi liäbär 

We värwandtär we värdammtär. 

jeder ä jedä, ä jedi, ä jedäs, ä niädärä 

jedenfalls äs giäng nüüd? äs isch ämal gganga! 

jederzeit aläwiil, allpott, eistär, wänns isch 

jedermann ä niädärä, allzämä, einä we der andär 

jedesmal alämaal, eistär, aläwiil, 

jedoch abär: är heds wellä, aber äs isch ihm nüd graatä 

jemand isch öppär umä? nämän öppär sött umä sii 

jenachdem äs chund druuf aa: weer ader waas 

jene disi, disälbä, 

jenseits übäränä, -durä, deer wo nüüd ghöört isch änädraa >Ennet- 

jenun jädaa, jädaa 

Jesus Jessäs Gott! nüd eistär jeesänä! jeränä, jee, jeerä, Jesuitä 

Jessenen Jässänä-Brügg (LG I) 

jetzt etz hörid einisch! etz gammär. etz gand einisch!, 

gad etz isch är ggangä 

jeweils alig isch andärisch gsii, si hends alig luschtig ghaa 

Jodelclub Juuzär-Värein 

jodeln juuzä ä Juuz ä Schrei juuzä 

Joghurt dicki Suur-Milch 

Johann Johännul, Hans, Hänsli, Hänsul, Hannässeeb, Hans Uäli, 

Hammichel, Hawiisi, ds Hänis, ds Hansis> Hans 

Josef Joseeb, Seebi, Seebäli, Seebul, Seffi, Sepp, Josäfiini, Fiini, 

Josefä, Seppi, ds Seppis, Josäbliäni, 

jucken biissä, äs biisst ein zäntumä, ä Biss plaagät mi 

Jude ä Juud, im Judäland, judä, judämsärä 

Jugend di Jungä, Buäbä und Maitli 

41

Juli Heumonät; ds Kandiitärs Juuli (Julius) 

jung di Jungä, äs Jungs, jünglä, 

Jungfrau ä Jumpfärä, ä ledägi, d Jungfrau Maria, d Muättärgottes 

Juni im Brachät gids scho Niggäli 

Jupe Scheubä, Schüp, Rock 

Jux ä Gschpass 

42

Flätt hüntsch sauft – umgkehrt K 

Kabis Chabis, mid Schääffis, Chabis-chopf; ä huärä Chabis > Kohl 

Kachel Chachulofä, Ofächachlä, värchachlä, Chachäli-Maa >Tasse 

Käfer Chäfär, Guägä, Maiä-, Muättärgottes-, Schwaabä-, Russä 

Käfig äs Chefi, is Chefi, i d Chischtä choo 

Kaffee Kafi, Wiikafi, luggä Kafi, Kafi-Schnaps, Kafimüli 

kahl läär, blooss, blutt, oni Blettär, obän ohni, blutti Plätz im Wald 

Kahlkopf ä Plass, ä schönä Grind darf mä zeigä, ä Schlifärzuug uf um 

Chopf. 

von Grindulwald uf di Schiinägi Plattä ggangä >Glatze 

Kalb Chalb, Chalbär, Chälbäli, Chalbärii, Chalbärbärglär, 

-lüämdig 

kalben chalbärä; äs hätt einä söllä is Brahn uufä gu chalbärä: 

das hätt är undäfüür au chönnä machä! 

Kaldaunen Kutteln 

Kalender Kaländär, Kaländärmaa, Brattig, Abzeerkaländär 

Kälin Chääli heds z Eisidlä (= Chälä-Maa?) 

Kalk Chalch, -Schtei, -tarä (Sisikon 1350) 

kalt chald, chelter, am cheltäschtä, ä cheibä Chelti, ärcheltät 

Chaltbach, Chaltä Brunnä, Schaafs-Chelti 

Kamin Chämi, -Fägär , -Schooss, -Chammärä 

Kamille Kamillä, -thee, -salbi, -dünns 

Kamm Schträäl, schträälä vgl. Strehlgasse , Camenzind 

dr Chammä vom änä Güli vgl. Hahnenkamm BE 

Kammer Chammär, Chammärä, Chämmärli … >Zimmer 

Kaninchen Chüngel, Chüngäli, -gadä, chünglä, chüngälä, värchünglä 

Kanne Chantä, Schprützchantä 

kant 1) liächt zum machä 2) kant as schöön, hindär-, innä-, ussä- 

Kante Kantä, viärkantig, … 

Kantholz ä Fläcklig 

Kapelle Chappäli, Kappällä, Chappälivogt, Chappelmatt 

Kaplan Kappälaan, Kappälaanähuus, Kaplanii, Kapäläändäli 

Kappe Chappä, -Hiirthämli, Zottul-, Chäppli, Sännä-, Zottulchappä, 

Chäppi, Chappä tuuschä Dummheit 

kappen abhauä, värhauä 

Kapsel Chapslä, Chäpsli, -Gweer, -Chruut 

Kaputt dr alt Militäärmantel, ggrollät uf um Turnischtär 

kaputtmachen värhiijä, värhudlä, värdäärbä, värschiässä 

Kapuziner Kappiziinär, Kappiziinärblüämli 

Karl Kari, Käräli, Karli, Kartsch, ds Karis,ds Karlis,ds Kartschä 

Karnikel > Kaninchen 

Karotten Rüäbli, -land, -frässär, Rüäbli fürs Büäbli 

Karst Charä, -loch, d gcharrät Alp,, diä huärä Schtei, vgl. 

Karwendel A 

Karrette Garettli 

karriert ghüüsläts Papiir, ghüssläts Gwand 

Karte Chaartä, Land-, Jass-, Fahr-, Post-, Chäärtli 

Kartenspiel Jassä, jassä, Träntnä, Diffäränzlär, Fillggauär, Karnüfful 

Schällä, Schiltä, Eichlä, Roosä. Sächsi, Sibni, Achti, Näll, 

Chaisär (Bannär), Undär(Puur), Obär, Chüng, Ass (Suu) 

43

Kartoffel Gumäli, -gäärtä, -salaad, -schtunggis, gumälä, Gumäli süüdä, 

Gumäli bschellä, Gumäli-Hültschä, Hültschä-Gumäli 

Karton Phackpapiir 

Karussel Riitschuäl, -fahrä, gand gu riitschuälä 

Karwoche Karwuchä, Grüänä Dumschtig, Karfriitig, -samstig, 

Käse Chääs, Hüttä-, Fleisch-, Geiss-, Chääspredig, -Suppä, 

-Chuächä, -Rindä, -määrcht, -wääg, chääsä, Chääslichruut 

Kasse Kassä, Kassäli, Kassiär, kassiärä 

Kastanien Cheschtänä, bbraatni, unbbraatni, düüri, Ross-cheschtänä 

Kasten Chaschtä, Bank-, Chuchichäschtli, Chastävogt, -vögtäni 

Kaspar Chaschpär, Chäschpi, Chaschpärli-Theaater, chäschpärlä 

kastrieren butzä, heilä, zöbälä 

Katechismus Kanisi, Chrischtälehr mid Neschtultafälä 

Kate Chottä, Hundschottä 

Kater 1) Chatzämänndli, Rääbul 2) nachem Suff hends ä Kaatär 

Katharina Kathrii, Käthi, Triini, Kathriinär, Triinär, ds Triinis Zingul 

Katze Chatz, Chätzli (Jungi, Wiidäbluäscht). Chatzä-Schtrick, - 

Schwanz -Schtreblä, und wänns Chatzä haglät. „Hauä dr 

Chatz dr Schwanz ab“dr alt Sigärist hed äs voorigs Chätzli 

läbig i d Muätaa gworfä - won är heichoo isch, isch ihm das 

Chätzli chatznass vor dr Türä gsii! 

kauen chüüwä, as lang as mä nu Zänd hed! wiederkauen: däuä 

kauern huurä. „we grooss isch dr Herrgott, wän är appähuurät?“ 

gruuppä, Gruupärli-Bohnä 

kaufen chauffä was hesch gkauft? i chuf nu mee! 

Kaulquappen Guugsli, Rossnegäli 

kaum blooss, schiär nüd, chuum 

Kauz Chuuz, ä Nachtvogul, äs Hüürli, än altä Chauz > Kutzenen 

LG I 

keck chäch, jeck. FN Käch 

Kefen Chiful, Chifäli 

Kegel Chegul, -chuglä, -bahn, cheglä, äs Baabäli 

kehren dr Bodä butzä, mid um Auto chehrä adär ränkä, ä 

Chehrplätz, 

äs Chehrgängli, d Hosä chehrä, 

Kehricht Güsul, -fuär, - fuärmä, -schuuflä, -chübel 

Kehle a dr Gurglä nää dur d Chälä duruufä chräslä 

Brüälchälä ,Geiss-, Schnee- 

keifen chasch dä gu chiippä, wänn d nüd teübä bisch! 

ds chiibig Ädärli, di chiibägi Sitzig 

Keil Weggä, Bissä, Chääsbissäturm, Schnee-Teiler 

Keim ä Chiimä chund afig, äs chiimäd, ä Chiimlig 

kein kä Maa, kä Frau, käs Goo,. äs isch niä ä keinä umä 

keineswegs ä käs Maal, ä kä Gluussä und ä kä bitzä wiit niänä, 

Pfiiffäteckul! 

Kelle ä hölzägi Chellä 

Keller Chällär, Chällärhals, -Guägä, -Gängli FN Keller, Kellerhals 

Kennel Chängul, Dach-, Schütz-, Fam.Name: Chänul 

kennen gält ä kännsch mi nüd! mä mag si da nümmän ärchännä 

Kerbel Schäärichruut, Schäärlig 

Kerl ä Kärrli, … 

44

Kern ä Chärä, Chäräli, Nuss-chärä, Baumnuss-chärä, 

kernig ächt, chäch 

Kette ä Chettä, zwee Chettänä, äs silberdräätigs Chettäli 

Ketzer Chätzär, Sibä-Chätzär, böses Wort HK I 1450 „Kätzer“ 

keuchen chiichä, Chiichhuäschä 

Keule buächänä Chnebul 

keusch nüüd im 6. Gebot, neu: küüsch vgl. Fam.N. Keusch 

unkeusch 

kichern gigälä, schmölälä, hendr Gigälisuppä gfrässä? 

Kiefer 1) dr Chiful am Chüni; 2) ä Sortä Tannä:Furä, Arvä, 

Dählä, Dählhölzli, dr Dälläbach Kari 

Kipfel Gipfäli, chrummi Bröötli 

Kies Griän, früänär hends all Schtraassä ggriänät > Schotter 

Kieselstein äs Schteindli 

Kiltgang z Doorf gaa, gu doorfä 

Kindbett im Chindbett, ä Chindbettäri 

Kinder frünär hend all ä Huuffä Goofä ghaa; di Ussärä hend käni 

Goofä, si wend nur Chindär haa, Gööfli 

Kinderbett Guutschli 

Kindergarten Gfättärlischuel, Häfälischuel 

Kinderkleider Windlä, Schlüttli, … 

Kindersegen Goofä übärchoo 

Kinderspiele ankähäfälä, gfättärlä, zickänä, tschüriginggälä, hurniggälä, 

tittälä, hurrlibuäbnä, töggälä, Chugälischtändär, 

obärgüütschnärä, 

Kinderwagen äs Scheesli für di Chliinä, ä Scheesä für di Groossä 

kindisch ggööfälät tuä 

Kinn ds Chüni aagschlagä 

Kinnhacken eis as Chüni übärchoo 

Kinzig im Chiänzig obä 

Kipfel Nussgipfel, frischi Gipfäli 

Kippe Gämpfi, uf dr Gämpfi 

kippen übärschtützä, umghiijä, umrüärä 

Kirche Chilä, Chilbi, z Chilä gg, z Chilä tuä, na Chiläs, vor Chiläs 

Chiläwald, -brügg, -ziit, -gmeind, -vogt, -gass, -riäd 

Kirchweihe Chilbi, Chilchwiichi 

Kirsche äs Chriäsi, -bäum, -wassär, -maa, -prägul, -chuächä, -schtei 

Kissen äs Chussi, Chussi aarüärä, Chopfchussi, as Chussi gu losä 

Kiste Chischtä, - Lädäli, Wintärchischtä, i Kischtä choo= is Chefi 

Kitt Chitt, Pfeischtär chittnä 

Kittel Tschooppä, Tschööppli, Tschööpul 

Kitze Gitzi, Gitzifleisch, im Gitzischössli 

kitzeln chutzälä, chutzälig 

Klammer Chlammärä, Chlämmärli, Chlämmär, ä Batzächlämmär 

klammern chlammärä >klemmen 

Klang wes töönt, äs gid ä Toon 

Klappe Chlappä, ds Muul 

klappen äs gaad, äs isch ghörig 

klappern ds Schutzbläch tschädärät! d Zänd hend ihm ufänand 

gschlagä 

Klappern Chlefäli, chlefälä tüänd d Goofä im Lanzig, ä Rätschä 

45

klar klaarä Gletschgär, ds Kläärli, Klaara-Öpful 

Klasse i di eerscht Klass choo, drnaa chamä schtiigä 

Klatschbase äs Rätschwiib, wo rätschät und rätschät, ä Chlopfä, Chlepf, 

Chlepfwiib 

klatschen Züügs redä übär andäri, rätschä; i d Händ tätschä, 

Klaue Tschaaggä hend viil Tiär, andäri hend Chrääbul 

Klaus dr Chlaus schleukt am 6. Wintermonet, Chlausäbeinär 

„Chlaus zw Ehrä, hilf üs Trooscht dr armä liäbä Seelä“ 

dr Bruädär Chlaus hed gheissä Nikolaus von Flüe 

Klause d Chluusä im Jura, d Zällä im änä Chlooschter 

kleben chleipä mid Chleipi adär Liim, as äs chläbt, Chläbdächli, > 

Klette 

kleckern värsudlä, värschlättärä, Tollggä machä, värschliirggä 

Klecks ä Schliirgg, ä Tollggä, ä Schlättär 

Kleid Gwand, Kleidig, Aaleggätä, Hudlä, Ghüdul, 

„di ganz Kleidig wett i dä nüd äsoo la machä“ 

Kleider Hosä und Hämli, Tschooppä, Schlüttli, Scheubä …. 

Kleie Chrüüsch. früänär hends das ggässä bi Hungärsnoot 

klein chlii, ä Chliinä, äs Chliis, di Chliinä, > Kinder 

kleinlich ä Haarschpaltär, ä Häftlimachär, biibääbälät tuä. 

Kleingeld Umägäld, Rappä, Batzä, Halbbatzä, -fränklär 

Kleinigkeit öppis ganz wenigs, ä Fleugäschiss 

klemmen chlämmä, äs hed mi gchlämmt, iiklämmts > klammern 

klempern chlämpärä, chlüttärä, Chlüttärä, Chlüttäri 

Klepper äs alts magärs Ross 

Klette Chlettä (chläbig), Chlettä-Värschluss > kleben 

klettern chlädärä, chräslä 

Klinge Mässär-Klingä 

klingen äs töönt vgl. Klingentobel, Klingnau. 

klobig wen ä groossä Mockä, gmockät, gmutschät, viärschröötig 

klopfen chlopfä, Chlopfä, chlepfä, …> Knall, Klatsch 

Kloster Chlooschtär, -Frauä, -Chnächt, -Matt, -Weid, -Bärg, Frau 

Muättär 

Klotz ä Totz, ä Mockä 

klug tifig, gschiid, gschickt 

Klumpen ä Mockä, ä Chlumpis 

Kluppe Chluppä, Chlüppli, Bäum chluppiärä 

Klus wo mä scher nüd durä cha, we bschlossä 

Knabe Puuräbüäbli, Luusbuäb, Buäbärollä, alti Buäbä, Büäbul 

Buäbä-Matt, Täfäli-Buäb bimänä Umzuug 

knacken Nüss tütschä, äs chroosät 

Knall äs hed schonu tätscht! schonu gchlepft! geislächlepfä, 

Chlepfi-Bluämä (….) 

knapp schiär nüd, schiär nüüd, schiär z wenig, ums Haar, bhabä, 

liibärämänt 

knarren d Tili chroosät 

Knäuel Willlgul, Willgäli, ds Gaarä willgälä 

Knebel Chnebul, Chnebäli, chneblä, hert we buächig Chnebul 

Knecht Chnächt, Chlooschtär-, Obär-, Alp-, Zuä-, Schtiful-, Pfannä-, 

Chnächtli, chnächtä 

kneifen chnüüblä, chnüllä; neu: druuslauffä 

46

Kneipe Beiz, Beizä, Beizli 

kneten chnättä, Chnättis 

Knie Chnüüw, chnüüwä, Chnüü-Schtuäl, -Hosä, -Sockä, chnüülägä 

Kniebeuge i d Chnüü gaa, Chnüü-Schwung im chnüüteuffä Schnee, 

Chnüü-Schtich bim S£ch 

knifflig nüd liächt, uustüftälät 

Knirps ä Hosäzöfär; äs Tächli zum zämäleggä 

knirschen chiirbschä 

knittern värrumpflä, ä Rumpf im Schtrumpf 

Knoblauch Chnoblauch, Chnobli 

Knochen Bei zum Fleisch, ä Huuffä Bei, ds Bei bbrochä, Elfäbei, 

Narräbei ds Beihuus (dr Chärchul) isch frünär voll Tootäbei 

gsii 

Knöchel Chnodä, chnödlä, chnödligä mälchä 

Knödel Chnöpfli, etz sägids lengersimeh Schpätzli 

Knollen Böllä, Nollä und Nöllä im Piirg 

Knopf Hosä-Chnopf, ä zuäriitigä Lätsch, ä Chnopf i dr (geischtigä) 

Leitig. ä Chnopf is Fazäneetli, äs mä öppis nüd värgissst 

aber wämä dä nu värgisst, was as mä nüd hätt söllä 

värgässä!! 

viär Chnöpf is Fazäneetli fürnä Huät 

Knorpel Gchröös, Chrööschpälä 

Knospe Chnöpf a dä Bäum, drsuusä gids Bluäscht 

Knoten ä Chnopf machä, ä Lätsch uuftuä; Rungg, Runggäli 

Knöterich Guttäräbutzär, Kanonärohrbutzär 

knüpfen ä Chnopf machä, asmänä widär cha uuftuä 

Knüppel „we sind di altä Eidgenossä gsii: we buächägi Chnebul“ 

(M.Lienert) 

Chneblä isch äs alts Buäbäschpiili 

kochen chochä i dr Chuchi a dr Chuuscht, Choch, Chöchäni, 

chöchälä 

Koder Chodär, chodärä, is Schpeuztruckli und nüd ufä Bodä 

Köder ä Beiz uusleggä, äs Luädär, beizä a dä Füchs 

Koffer Goffärä, Göffärli, ä Göffärli-Muni 

Kohl Chööl, Cholruäbä, Roosä-Chööl, 

Kohle Cholä, äs Chöläli, Cholmeisli, z Köln heds gheissä fringsä 

Köhlerei chöölä, Chöölärii, Choolplätz. Verbot 1339: „dass niemand 

kolen soll“ (HK I S. 77 ff) 

Kohlrabi Cholruäbä, hoffätli ohni Fädä! 

Kohlraupe Graaswurm 

kohlschwarz choläschwarz, ä Choli (schwarzäs Ross)… 

kollern rugälä, värtroolä 

Kollision zämäschiässä, zämägschossä 

komisch gschpässig, diänig 

kommen choo, i chumä, du chuusch, är chund, si chömid, gchoo, 

chääm 

Kommandant dr Kumidant kumidiärt ä Kumpänii 

Kommode ä Kamoodä 

Kommunist „di eerschtä Kumänischtä sind gsii bi üüs dr Lehrär und dr 

Pfarr“ 

47

kommunizieren frünär hed das gheissä: die hl. Komänion übärchoo – etz 

heisst das: schnörä midänand! 

Konfekt allärlei Chräpfli 

Konfitüre Kumfi, Kumfitüürä, Latwärgä, Schlee, Hung, Sirup 

König Chüng, bi dä Drii Chüngä, Driikönigä, Viär Chüng wiisä > 

FN Küng 

Konkurs z Lumpä ghiijä, värlumpä 

können i cha, du chasch, är cha, si chönid, hend chönnä, si chönntid 

kontinuierlich i einum fort, aläwiil, fortzuä 

Kopf Chopf, Chöpfli, Grind, Birä, Chopfwee, chöpflä bim Tschuutä, 

im Bett tuät mä chöpfligä liggä. 

Kindervers: Chöpfli … Tröpfli …Töpfli .. 

kopfüber zeerscht isch är grugälät, und drnaa dr schtötzligäwägät 

durappä: 

bim Goldroosnä uf Pumpärseeli. 

kopfvoran dr Wurm schiässä bim mänärlä, mid um Chopf voruus 

Korb ä Choorbär macht Chöörbli, Chrattä, Zaindli. neu: 

chöörblä=chotzä 

Korken Zapfä, Zapfäziijär, Zapfäguu 

Korn Chorä, Chöräli, 

Korporal Korpis, Undär-Offiziär 

Körper für daas hemmr käs Woort, drfüür Liib und Seel und äs Liibli. 

kotzen chotzä, Chotzätä, chöörblä erbrechen 

Kosten Chöschtä, choschtä, gchoschtät 

kosten prabiärä öbs guät siig; was choschtäts? 

Kostprobe äs Müschtärli, äs Värsüächärli 

Kot Dräck, Schiissdräck, träckät, värdräckä, Gegul, Gegäli, 

gegälä 

krabbeln di chliinä Goofä schnaaggid und schtraapid 

Krach Zanggärii, Chiippärii 

krachen tätschä, chroosä, 

Kracher Chrachär und Hüülär und Chröttli hends la schiässä 

krächzen d Chrääjä machid „chrää, chrää“ 

Kraft Chraft, Chreft, chreftig, Chraft-Meiär, -Proob. 

kräftig chäch, ä chächä Maa, ä chächi Frau, äs chächs Maitli 

kraftlos > erschöpft 

Kragen Chragä, Hämlichrägä, Chragächnöpfli, Schteechrägälär 

Krähe ä Chrääjä, -Nossä, -Loch, -Vögul, ä Schübul Chrääjä, 

Kralle Chrääbul, Chräuel > Huftiere 

Krallentiere Tiär mid Chrääbul: Chatzätiär.. 

Krämer Chräämär, ds Chräämärs, ä Chräämäri, Chräämär-Truckä 

krämern chräämärä, chraamä 

krank chrank, liächt adär schwäär, müäch 

Krankheiten ds Grimmä, Lunggäschtiich, Häärzchrank, … > Weh 

kratzen chratzä, ärchratzä, värchrääblä 

Kratzer ä Chritz ufum Täful. Chritz gids bim Jassä, Chrääbul vo 

Chatzä 

Kraushaare Chruusäli, Chruusäligrind, gchruuslät 

Kraut Chruut und Chabis, Chrüütär(schnaps) >Unkraut 

krass hüntsch, ganz värruckt 

Krawatte Grawattä, Grawättli 

48

kraxeln chlädärä, chräslä 

kreischen heebsch schriijä, gschruuwä 

Kreisel Hurrlibuäb 

Krempel Grümpul, 

krempeln händlärä; Eermäl umälitzä 

Krete uf um Graat obä, uf dr Fiirscht obä 

Kreuz Chrüüz, d Chrüüzlär (LG IV), äs Chrüüzli am Bätti. 

Chrüüzottärä, Chrüüzlischtiich, -schtreich, übärs Chrüüz 

redä (duränand), ds Chrüüz machä, äs Wäägchrüüz und dr 

Chrüüzwääg, mit Chrüüz und Fahnä, d Frau: ich han äs 

Chrüüz!- dr Maa: und iich ä Fahnä! 

Kreuzzeichen ds Chrüüz machä 

kribbeln äs ambeissälät mi, äs chrüsälät mr, äs chribälät imär innä 

kriechen Schnäggä tüänd schnaaggä, schtraapä, „drüümaal 

nachäschnaaggä“ 

kritzeln chritzä, ä Chritz, värchritzlä 

Krieg si müänd i Chriäg gu chriägä, alti Chriägär 

kriegen 1) Chriäg füärä 2) übärchoo: äs Chliis übärchoo, . 

Krippe Chrippä für ds Veh, Chrippli fürs Christchind 

Krokus Meerzäblüämli: i dr Chruutärä hindä isch alig alls flätt wiiss. 

Kröte Chrott, Chrottä, Chröttli, ä Chrottä schlückä im 

Herrgottschtutz hätt mä alig chönnä Gold übärchoo, wämä 

anärä Chrott ä Schmutz ggää hät. Chröttli a dä Schuä im 

Wintär. 

Krug Chruäg, Schnabul-, Chrüäg, Chrüägli, Mäss-, 

Krümel Brösmäli, alls värbrösälät, äs gid Brösum 

krumm chrumm, chrümmär, chrümpä, i dä Chrümpä am Wääg uf d 

Glattalp dr chrumm Heiland, ä Chrümmlig für ä Horämänär 

Krummen dr Chrummä, ds Chrümmälärs (LG III) 

Krümpis ds Chrümpis, ds Chrümpissärs, äs Chrümpis heds au z 

Fillggau 

Krücke Chruckä, chruckägaa, schtäckägaa, Ofächruckä 

Krüppel än aarmä Chogä, wo än Aarmä adär äs Bei värloorä hed 

Kübel Chübul, -fabrik, si hend gchüblät bis Tällä Bonäfaaz 

Küche Chuchi, -chäschtli, -gäntärli, -scheubä, -rank, -rascht, 

chochä, 

Fäld-chuchi, Bättlär-, 

Kuchen Chuächä, Chääs-, Öpful-, Chrapfä und Chüächli, chüächlä 

Küchenschaben Chuchischabä, Russä, … 

Kücken Bibäli, Hüändli 

Kuckuck Gugguu, Guggär, Gauch, Gäuchli, Uhrä mid um ä Gugguu. 

„Liäbä liäbä Gugguu, schleuksch mär au äs Ei; 

wännt mr eis gschleukt hesch, chasch gad widär hei!“ 

Kufen Chuäfä, Chuächä, uf dä Mänär-Chuäfä(Chuächä) grittä 

Küfer Chüäffär, Chüäffärtanz, chüäffärä, Chüäffärii 

Kugel Chuglä, Chügälischtänder, Chugläpünggä 

Kuh Chuä, Chüä, Chuäli, Chuämilch, -wintärig,- sümmärig, - 

dräck, -weid, -gadä, Heimchuä, -weid. „Timmär we in ärä 

Chuä innä“ 

kühl chuäl, chüäl, chuälä, im Milchhuusli chund d Chüäli usum ä 

Charäloch 

49

kühn ä frächä Chogä 

Kümmel Chümi, Chümigümul vgl. Fam.Name Kümin 

Kunde ä guätä Chund; wer weiss d Chündi detthii? 

kündigen si hend ihm d Huusig gchündt. än aarmi Seel hed si gchündt 

kunterbunt alls duränand, alli Farbä 

Kupfer Chupfärblätz, Chupfärbärg 

Kuppe äs Högärli i dä Bärgä, ä Gütsch (Hesigä, Hüüritaal) 

Kurve Rank, Ränk, Umächeeri, 

kurz chuurz und bündig. i dr Chüürzi liit d Wüürzi, äs chuurzät 

äs hed ä Chuurzä ggää i dr Leitig, und einä bim Schwingä 

kürzlich nu nüggär lang sidär 

kuscheln schmuusä 

Kusine Gschwüschtärdikind, d Eltärä vonnä sind Gschwüschterdi gsii 

Kuss ä Schmutz, äs Schmützli gää, ärschmutzä, 

Kutteln Chuttlä, mid Chümi; eim d Chuttlä butzä > schimpfen 

Kutzenen Chutzänä > Chuuz 

50

Flätt hüntsch sauf umgkehrt L 

lachen lachä, uus-, vär-, lachid au! glachät, glächärig, Lächälicheib 

gigälä, hesch Gigälisuppä ghaa? schmölälä 

lächerlich das isch ja zum lachä, z Sibnä muäss mä vor Lachä 

uusschtiigä 

laden uf ä Wagä ladä, ds Gwehr ladä, är hed schöön gladä! (isch 

bsoffä) 

Laden äs Lädäli, Lädähüttä, -biigä, Pfeischtärladä, Hosä-, Holz-, 

Lädä für allärlei zum chauffä: Schpiisä, Gwand, Fleisch, 

Schuä … 

lahm laam, einä wo nümmä sälbär cha gaa, är hed glaamät, äs 

laamät 

Laich Laich, Fröschä-, Fisch-, laichä 

Lakrize Bäärädräck 

lallen redä wenä Lappi, trinkä wenä Hund 

Lamm Lämmär, Lämmli, lammärä, Lämmärgiir > Schaf 

Land Landsgmeind, -schtraass, Lantegär, Ussland, Inland, 

Landwirt, Landwirtschaft, landwirtschaftlich (LG II 332 ff: 

LW um 1730) 

Landrecht chuusch ds Landrächt gu ärnüüärä? 

Landstreicher Feckär, Umäfaari, d Feckärchilbi z Gersau, Vagabund 

Landwirt einä wo puurät adär puurät hed 

lang lang, lengär, am lengschtä, langwiilig, ä Lengi, lengärsimeh 

ds Langä, ds Längä, vgl. Langenbrugg BE, Längenbühl BE 

vor langär Ziit, disämal 

langen äs tuäts, äs isch gnuäg, magsch übäräglänggä? 

bim Singä däs eschig Laub nüd mögä glänggä 

langsam hübschäli, nüd äso gleitig, tärälä 

längstens är hätti scho lang söllä choo 

langweilig langwiilig, äs gaad ä Lengi 

Lappen Lumpä, Butzlumpä, Wäschblätz, ä Lumpähund 

Lärche d Lärchä sind bi üüs Ussländär 

Lärm lärmä, äs Glärm, Lärmi! (= hör einisch lärmä!) 

lassen ich laa, du laasch, är laad, mr land, hend glaa, i liässä la gaa, 

lachä la gaa 

Lasche ä Lätsch machä i dä Schuäneschtul 

Latte ä Lattähaag, äs Lattäwägäli 

lauwarm leeb, leebä Kafi; leebä wäärdä =hitzig, teub, hässig 

Laub us Buächälaub hedmä Laubseck gmacht, di altä Hüüsär hend 

all ä Laubä ghaa, Laubgartä, -rissät, -segälä, -fläckä, -hüttä 

bi dä Judä 

Lauch Schnidlauch und andärä Lauch …. 

lauern am Fuchs gu passä, gu luussä, gu luurä – auch: ga .. 

Lauerz z Lauwerz am Lauärzär See 

laufen lauffä, gluffä, i luf nu gschwindär, Langlauf, Aa-, Wiit-, Hand- 

läufig, secklä äs lauft we gschmirät 

Laurenz Loränz, Löri, Loränzäli, ds Loränzä ab der Zinglä, loränzänä 

(?) Völlerei 

Laus Luus, Lüüs, luusä, Niissä suächä, Luusbuäb, -meitli, -chaib 

laut luut, lüütär, am lüütäschtä, ä Lüüti! 

51

lauter läär löötigs Wassär, luutär löötig, Lauterbrunnen BE, 

Luterbach SO 

läuten lüütä, d Gloggä gu lüütä, äs hed glüütät a dr Lüüti, am Glüüt 

lauwarm leeb, ä leebä Kafi, ich has nüd gäärä leeb, är isch leebä 

woordä 

Lawine Laui, Lauänä, Lauäli, lauänä, värlauänät, ä Laui aaghijä, 

aazeerä. 

Lauivärbuuig, Lauischtock, Jäntänälaui, Schpyslaui im 

Chiläwald, Ruperslaui, Schmalaui, Schwelaui; ä Huuffä 

Laui-Nämä heds im Bäärnär Obärland. 

leben läbä, läbig, usinnig läbig, minär Läbtig, 

Leben Läbä, fürs ganz Läbä, das gaad as Läbig, as lang as ich läbä, 

äs isch läbig woordä im Mähl, ufs Läbig choo, ums Läbä choo 

Leber Läbärä, Läbärli, Läbärblüämli 

lebhaft läbig, figälant 

Lebkuchen Läbchuächä 

lechzen guänä, zängglä, äs zängglät ein 

leck äs laad durä, äs isch värlächnät 

lecken Tiär tüänd gäärä Salz läckä a dr Läcki 

lecker daas isch dä guät! Baslär Läckärli 

Leder Lädär, lädärigi Häntschä, Lädärtschooppä, -händlär 

leer läär, ä lääri Chilä: da sinds mäni gfahrä! uuslärä , iiläärä, 

läärlöötig, Läärlauf, -guät, .. 

legen i leggä, du leisch, är leid, mr leggid, gleid, i leitis da anä, 

aaleggä, ab-, appä-ii-, uuf-, voor-, d Hüändär tüänd Eiär 

leggä, legg di! >liegen 

Lehm Lein, Lätt, im Lättä > Leimgruber, Letten 

Lehne Länä, Schtägälänä, a d Länä aalänä, ä Lähnschtuäl 

lehren d Lehrer lehrid läsä, rächnä und schriibä 

Lehrer Lehrär und Schwöschtärä, ds Lehrärs, 

Lehrling ä Lehrlig isch i dr Lehr 

Leib Liib und Seel zämä sind ä läbigä Mäntsch >Körper 

Leibchen ds Liibli underum Hämmli, äs Tschänggäli 

leibhaftig äs isch dr Tüüful sälbär 

Leibwächter ä Trabant, ä Liibwächtär engl. bodyguard 

Leiche ä Liich, Liichä-gebätt, -wagä, -zuug, -ässä, z Chilä tuä, füüfi 

bättä 

leicht liächt, ring, sauft, nüd schwäär, äs hed gliächtät 

leichtsinnig ä Luftibus … 

Leid äs Liidä, z leidwärchä, ds Leid wüüschä, leids Wättär, 

Leidhelgäli 

Leiden liidä, ärliidä, äs mag si nüd värliidä, äs mag si nüd värträägä 

Leider sünd und schaad, ja äbä, äs gaad äbä nüüd, ärliidä, vär-, 

värleidä 

Leier Liirä, Ankäliirä, appäliirä, umäliirä, liirum laarum 

Löffulschtiil 

Leihen värtlehnä, värtlehnts sött mä widär umägää 

Leim Liim, Liimsüüdär, liimä, Liimbachär, FN Laimbacher 

Leine Leinä, aabbundä umäfüärä, gfangäs Veh, Wöschhänki 

Leinen Liinä, liinis wäbä, Liinööl, Liilachä (Bett-Tuäch) 

Leise liislig, liisligä i d Chilä inägaa 

52

Leiter Leitärä, Leitärli, Leitäräwagä, Leitäräwald 

Lenz Länz: alts Woort für Früälig ds Länzä chömid vom änä 

Loränz 

Lernen i dr Schuäl leert mä läsä, schriibä, rächnä. ussäleerä, ä 

Leerlig, d Leer 

Leonhard das isch bi üüs ä Liäni, z Fillggau heds is obärä und is 

undärä Liänis ds Liänätfranzä, ds Josebliänis, ds Bliänis 

lesen läsä, Läsibuäch, ich lisä, du lisisch, är list, mr läsid, hend 

gläsä, i lääs nu mee 

letzt ds letscht Woort, nächtig, vornächtig, fäärä, vorfäärä, di 

voorig Wuchä 

leuchten Liächt machä, zündä! d Sunnä schiint, äs isch Maaschiin, 

eu: lüüchtä 

leugnen laugnä, ablaugnä 

Leute d Lüüt, Landlüüt, allärgattig Lüüt, ä paar Lüütli, was sägid 

ächt d Lüüt! vgl. FN Leutenegger, Lütenegger 

Leutnant Lüütänant, Obär-, Obärscht- 

Leventina Lifänä 

Leviten dr Cavälantis värläsä 

Liane Niälä asä Buäbä hemmr alig Niälä graukt und isch is 

schlächt woordä 

Libelle Wassärhäx, Wassärjumpfärä 

Licht Liächt, Liächtär, Liächt aazündä, Liächtmäss, Tootäliächtli, 

Nacht- 

lieb liäb, liäbär, am liäbschtä, bis ächli liäb! dr liäb Gott, liäbä 

liäbä Gugguu! 

lieben gäärä haa, mögä, schmeichlä wenä Chatz 

liebkosen ä Schmutz gää, äs Ähli gää, bäärtälä. 

lieblich schonu schöön! gmögig 

Liebling Schatz, Liäbschti usw. ä Chääsbuäb 

Lied Liäd, Liädär, Liädli, Chiläliäd, Lumpälied, Liädärbuäch, 

Juuzliäd, i chönnt drvoo äs Liädli singä! 

liederlich ghudlät, gfeckärät, gschelmät 

liegen liggä, ab-, umä-, zwee Schtund gu liggä wett i nu einisch! 

liggligä, äs hed liggäts (Graas adär Heu) 

Liegenschaft Land mit Huus und Gadä 

Lilie Ilgä, Füürilgä, Goldroosä 

linde lint, leeb ä leebä Wind, linti Birä, lints Fleisch, lintä Chääs, 

lintä Bodä, i dr Linti, neu: weich weich, hart 

Linde Lindäbaum, Lindäblüätä-Thee, lindäbaumis Holz isch lindt 

Lineal i dr Schuäl bruucht mä Lingär, dr Lehrär bruucht ä zum 

Tatzä gää 

Linie ds Schuälheft hed Lingä ader Hüüsli 

links linggs, i dr linggä Hand, Linggshändär, ds Linggis 

lispeln liislig redä, lischplä 

Loch Loch, Bäärä-, Höll-, Roggä-, Chrääjä-, Baabi-, Pest-, Löchär, 

Löchli, ä Höhli, ä Tuälä, Alp vor dä Löchärä 

locken zöökä 

locker lugg, lugg laa, äs luggät, ä luggä Kafi, äs lodälät, äs isch 

blöössäli 

Löffel Löfful, Löffäli, löfflä, löffälä, Schuälöfful, liirum larum 

53

-Löffulschtiil! 

Lohn dr Loo übärchoo, um Gottsloo gwärchät, Machärloo, 

Träägärloo 

Lore Rollwägäli 

löschen löschä, Füür, Cheerzä, Liächt, Löschhorä, … 

lose blöössäli, nüd bhabä, äs lodälät 

lösen löösä, äs Räätsul, ä Chnopf, ä … Wassär löösä 

Lourdes uf Loordes (Luurdes) gu wallfaarä 

Löwe ä Leu, i Leuä ds Schwyz eis gu trinkä, Fam.Nam. Leu LU 

neu: Löö, Lööwä 

Löwenzahn Sunnäwirbul (Taraxacum), d Leuizänd hend käni Schaartä 

Lücke Lückä, BL GL Lugge, Zändlückä, i dä Lückä z Schwyz 

Luft Luft, Lüftli, i dä Lüftä, lüftä, äs luftät, äs gid Duurzuug, 

a Luftibus, Luftzuug, Naawind, ä Tuusch isch nachächoo, 

lüftälä 

Lugano alt: Lauis 

lügen ä lüügsch! das isch glogä! das isch ä Luug! lüügä we 

ddruckt, schwälmälä. Böses Wort „Du lügst“ HK I 1342, 

1450 

Lump ä Lump, ä Lumpähund, ä Fötzul, värlumpä, umälumpä, 

Lumpäliädli 

Lumpen Wäschlumpä, Putzlümpä, Lumpäsammlär, äs Lümpli, 

Lumpäzüüg 

Lunge Lunggä, är heds uf dr Lunggä, Lunggächruut, Lunggäschtiich 

neu: Lungä 

lupfen lüpffä, lüpfig, Lupf, Lüpfschtei 

Lust äs zängglät eim, äs zängglät mi gar nüd 

lustig luschtig, lüschtigär, am lüschtigschtä, ä Lüschtägi hends 

Luzern z Luzäärä, im Luzäärnär Biät neu: Luzäärn, 

54

flätt hüntsch sauft umgkehrt M 

machen machä, gmacht, machid einisch! i miäch nu ä chli lengär! 

Huätmachär, Schuä-, Schindlä-, Tisch-, Machär-Loh, 

mächtig mächtig, usinnig grooss 

Mädchen Maitli, Maitäli, Buäbärollä, Wäächsuu, Bubichopf, alti 

Maitli, ä Maitsch 

Magd Diänschtmaitli, Chindär-, Aagschtellti, Chöchäni, 

Putzäri, Serviäräri, Frälein, Frölein, hee! 

Magen Magä, Mägä, Magäbittär, Magäweh, Schwaartämagä 

mager Magärmilch, -heu, magärä Chääs, Megerlimuki, Plegär, 

Megärlig 

magisch värzaubärät, mid Zaubärchraft 

mähen määjä, nächä-, inä-, voormääjä, Maad, Madä, 

dr Kappälaan hed nu grad schön mögä nachägmääjä!! 

hütt hends Mähmaschinä und Mähmatöörli! 

Mähne ä Härä, ä Tschuupp, ds Tschuuppä 

Mahnung ä söttisch dänn öppä! neu: Mahnig, mahnä 

Mähre Märä (LG IV 257) vgl. Mährenhorn BE > Stute, Hengst 

Mai im Maiä isch alls im Bluäscht, -riisli im Wald, -pfiiffä, 

-chäfär, Maiandacht 

Mais Baläntä, -brii, Prösum; neu: äs Duränand, ä Schtriit 

Makel Fläckä, Fählär, Tollggä, 

Mal eismaal, viilmaal, jedäsmaal, alämaal, käsmaal 

Malen maalä, Maalär, ds Maalärs, Maalbüächli, mid Farb 

aaschtriichä 

Mamma Muätti, Mämmi, Mammi > Mutter 

man mä: mä saids, mä ghöörts, mä siig, mä sött 

manche wänn mängä Maa wüssti, was mängä Maa wäär .. etlächi 

manchmal mängisch, mängsmaal, ä siä wohl und ä siä nüüd 

Mann Maa, Chachäli-, Land-, Leh-, Hung-, Chilä-,Chriäsi-, 

Kaländär-, Puurä-, Mannä, -volch, -siitä, Männdli, Männdäli, 

Männdul, Manöggul, wildi Mannä, Männdäli gschauä, ds 

Männdli machä.. 

Männertreu Luus-Chölbli, Choolröösäli, >Weibertreu? 

männiglich all, ä jedä, ä niädärä 

Mangel di nass Wösch dur d Mangul laa 

mangelhaft schlufig, schlufä, Schlufi, Schlufänä >nachlässig 

mangeln äs fäält, isch nüd umä, mä sötts haa, äs manglät 

Mantel Mantul, Mäntäli, Pelläriinä, Kaputt, Burnus 

March Maarch, -schtei, maarchä, i dr Maarch ussä, 

Ännätmaarch:Urnär Bodä 

Marder ä Maardär, äs Wisäli, äs Härmäli, … 

Margriten Geissblüämli, Johannis-Bluämä. Värsli zum 

Abblettärä: hüüraatä, ledig bliibä, is Chloschtär gaa 

Maria Maria, Muättärgottes, Liäbfrauäschüäli, -Mäntäli 

Marii, Mariili, ds Josebmarijässä, Marijä, Maritsch 

Makaroni Magäronä, bborti adär unbborti? Älplärmagäronä, 

Margrit Margriit, Griitli, Margreet, Greeti, Rita. 

Markt Määrcht, Veemäärcht, määrchtä, värmäärchtä 

Marmelade Latwärgä 

55

März Meerzä, -schnee, -blüämli, -fläckä, -wassär isch guät für d 

Augä 

Marsch Marsch blaasä, - machä, Abmarsch, Voor-, Rück-, 

marschiärä, Marsch! 

Masche Maschä, Lätsch 

Maschine Maschinä, Maschinäli, maschinälä, 

Gfättärlimaschinä 

Maske Maschgärli, Maschgäraadä, maschgäräädlä 

Mass Määs, ds Määs nää, Määs haa, Augämäss, ä Meetär 

Matte Matt, Mattli, Mattä, Mättäli, Adel-, Gross-, Klein-, 

Pfarr-, Kirch-, Ober-, Nieder-, Haus- …. 

Mauer Muurä, Schtei-, Schnee-, Mugärli-, Muurär, äs 

gmuuräts Huus, Müürli, vgl. Maur ZH, Mur FR 

Mauersegler Schpiir, Schpiirä 

Maul Muul, -Oorgäli, -esul, -tiär, Muli, muulfuul, Müüli, 

muulä, Schnotzä, Schnötzli, Schnorä, Schnörrli, Maulaffe 

Muulaff, giinaffä, Muulaffä feilhaa 

Maulgeige Muul-Giigä = äs Trümpi 

Maulschelle eis ufs Muul gää, eim ufs Muul schla 

Maultrommel Trümpi, trümpänä, 

Maulwurf Schäärmuus 

Maurer Muurär, muurä, gmuurät vgl.F.N. Maurer, Murer, 

Aufdermaur. Ortsnamen: Mur FR, Maur ZH 

Maurus Mauri, ds Meitschä Mauri, ds Chroonäwirts Mauri 

Maus Muus, Müüs, Müüsli, Schpitzmuus, Schäär-, Flädär-, 

Mützgär, Müüsäbalm, muusaarm, muusschteitood, 

Muusgsicht, -Hüffä, -Fallä, Muusär 

Mäusebussard Hüändärdiäb, Huändär-Schelm 

meckern d Geiss machid me e e , tüänd begänä, meckärä, 

d Lüüt reklamiärid, sind greupfrääsig 

Medaille äs Zeichäli 

Meer ds Meer, di grooss Guntä, Meersüüli 

Mehl Mähl, -sack, -suppä, -brii, -brüäi, -wurm, gmählät, 

gmälbät 

Mehlbaum Mählbaum ( LG III) 

mehr meh, nu meh, nümmä meh, di mehärä, ds grooss 

Mehr, di Mehbessärä 

mehrmal äs par Maal, mängsmaal, gad ä siä 

mein mi Vatter, mi Muättär, mis Goof, miinä, miini, mii 

Meineid du meineidigä huärä Cheib! 

böses Wort „Meineid“ (HK I 1450) 

meinen meinä, was meintsch? gmeint, ä Meinig, äs isch mäni 

Ziit, mä meint äs sött nüd chönnä sii! 

meinetwegen mägämiinä, mägämiinämiäraa, a miär z liäb? 

Meisen Choolmeisli, Blau-, Schpiägul- 

Meisrind zwei Jaar alts Rind, wo nu nüd treid mies, minderjährig 

Meister weer isch daa dr Meischtär? 

meistern meischtärä, ärledigä, magsch um meischtär? 

Melkgeschirr Mälchschtuäl, Mälchtärli, Süü- (1764/5 LG V Säu- 

Mälchteren), eim ds Mälchtärli äwägnää, Muttli 

melken mälchä, Mälchgadä, -taal, mälch, mälchig, i muäss 

56

uf Mälchis hei, na Mälchis han i dä drwiil 

Menge ä Huuffä Lüüt, ä Tschupplä, hüüffäwiis, 

tschuppläwiis, ä Braschlätä 

Mensch ä Mäntsch, mäntschämügli, kä seelä Mäntsch umä 

Menschenalter öppän 80 Jahr, und was drübär isch, isch nümmä alls 

Menzingen ZG ds Mänzigän änä, ussä 

merken hesch äs gmerkt? drgliichä tuä 

merkwürdig gschpässig, huärä gschpässig, aartig 

messen mässä, Fiäbärmässär, värmässä, Mässband, Meetär 

Messer 1) Mässär, -fabrik, Metzgärmässär, Militäär-, Sack-, 

Mässärli, ä Hegul (billigs Buäbä-Mässär) 

2)Fiäbärmässär, Weermi-, Hööchi-, Teuffi-, Luftdruck- 

Messing Mösch, möschigs Gschiir 

Metzger Metzgär, Metzg, Metzgärii, Huus-Metzgätä, Metzgärmässär 

mies schlächt, nüüd wärt, mesänä >Meisrind 

Mieter Huuslüüt hend ä Huusig z Lee 

Milch Milchhuusli, -kafi, -maa, -suppä, -zänd, -riis, -rind 

Geissmilch, Chuä-, Schleg-, Suuffi, uf der Milch heds 

Feim, mid Milch macht mä Zigär, Fänz. Milchlig. 

Minderheit di Mindärä uf dr Landsgmeind, 

minderjährig mindärjährig, meis >Meisrind 

minderwertig ä mindärä, halbbatzig, Töggälizüüg, Schund 

Mirabelle Baringäli 

Mist mischtä, Mischtchübul, -beet, -huuffä, -fink, - kärli, 

Mischt aaleggä, Mischt machä, Mischtwärfär 

missachten einä uf dr Siitä laa, für nüüd nää 

Missbehagen äs gfallt eim gaar nüüd 

missbilligen das hätt i dä gaar nüd gäärä 

missbrauchen für öppis bruuchä, wo mä nüd dörfti 

missen wän eim öppis fählt vermissen 

Missetat öppis wüäschts ttaa 

missgeraten nüd graatä, värgraatä 

missgönnen magsch äs eim nüd gönnä? 

Missgeburt ä Gfähltä, äs Gfählts 

Missgeschick äs Ungfehl, än ungfeligä Puur, ä schööni Gschicht! 

misshandlen plaagä, kuijoniärä 

misslaunig gaar kä guäti Luunä, hässig 

misslich gaar nüd gschiid, … 

Missmasch äs Gaggälaari-Züüg 

Misstrauen Uvärtruuwä, än uvärtruuwätä Chogä 

missverständlich das chönnt mä lätz värschtah 

Mittag Mitaag, was isisch da? – ds Zmittaag! 

Mitte zmitzt innä, zmitzt drininnä, Mettlä, Mittibärg, 

Midwuchä, Mitti Monät, - Jahr, -Faschtä, -Wuchä 

Mittelland Mittulland, Undärland, Flachland, Mettlä 

Mittwoch Midwuchä isch ä Taag und ä kä Wuchä, äschlichä 

Midwuchä 

möchte i hätt. i sött. i wett. dr Hätti und dr Wetti sind Brüädärä 

gsii und hend beed nüüd ghaa! 

Modell äs Modul, am Modul aa ärchännä, äs Mödäli Ankä 

Moder Muär, muärälä 

57

Moffel Mufful 

mögen magsch das lüpfä? mögid iär das ässä? 

„äs Puuräbuäbli mag i nüüd ..“ 

möglich mügli, das chönnt mä nu, das wäär nu zum machä 

Mohr ä Negär, ä Schwarzä, ä Moorächopf 

Möhre Ruäbä, Rüäbli 

Molke Mulchä, Siirtä, Suuffi 

Molch ä Rägämolä, äs Mööni 

Molkerei wos allärlei us Milch machid und värchaufid 

Monat ä Monät, zwölf Mönät sind äs Jaar, ä niädärä Monät 

Mönch viil Münchä heds früänär z Münchä ghaa 

Mond dr Maaschiin, Nachtbuäbä-Sunnä, im Maaschiin gu 

schiifaarä, holzä: obsigänds, nidsigänds! 

Montag Määndig, Güdulmäändig, Ooschtär-, Pfingscht-, 

Pfaffäsunntig 

Moor Sumpf, Riäd, nassäs Land 

Moos Miäs, miäsig, Miäsärä (Heuberg), gu Miäs holä 

Moräne Gandeggä 

Morast nassä Dräck, wo mä scher värschlüüft, ä Miänggis, 

Muär, muärälä 

Mord Moordioo! Möördär, gmöördärät, Toodschlaag (HK 

II 197), moordsmäässig, moords Chaib 

Morgen Guätä Morgäd, guäts Mörgäli, z Morgäd ässä, z 

waarms ässä, Morgäland, moorä, moorädess, übärmoorä 

Mörser Mörschul, mörschlä am Fronliichnam 

Most Moscht, Möschtälär, Süässmoscht, Nüüwä-, Suurä-, 

moschtä, möschtälä 

Motor ä Matoor, ä Töff, dr Matoor aalaa 

Mücke Muggä, Muggätanz, Schtächmuggä: Walsärli, Bräämä, … 

müde müäd, müüch, fuul, Meerzäfüüli, ä Müädi ghaa 

müden müädä, hed gmüädät bis ärs übärchoo hed 

Muffel Mufflä, Muffi 

Muff Pelzschtooss, Handweermär 

muff müäd, schlächti Luunä 

muffeln mufflä we d Chüngul 

muffig müffälä, möfflä 

Mühe Müä, ä Plaagärii 

mühelos ja sauft, liächt, ring 

muhen d Chüä tüänd muuä 

Mühle ä Müli, mid um ä Wassärraad, di alt Müli (Riäd, 

Bödäli), Kafimüli, Sagämüli, Pfäffärmüli 

mühsam schträngwärchig, schwäär 

Mulde ä Tuälä im Land; ä Güsulbännä 

Müll Abfall 

Mumps Guttärä im Hals, Mumpf 

Mumpitz dummä Chabis 

Mund Muul, Müülär, Müüli, ä Mumpflä, Muuloorgäli, Muulgiigä 

Maul 

munden äs isch guät zum ässä, äs isch ä Schmaus 

Mundvoll ä Mumpflä, mumpflä 

munter täful, tifig, läbig, ärwachät 

58

Muota d Muättaa 

Muotathal Muätitaal, muätitaalärä, Muätitaalär Juuzär 

mürbe murb, der Braatis isch guät murb, murbä Chääs 

Murgang ä Schlipf >Schlipfau (Iberg) > Rüfe, 

Murmel farbägi Glaas-chügäli für ä Chugälischtändär 

Murmeltier Mungg, Munggä, gu munggnä, Munggäschmalz 

murren murä, tüänd au ä chli mürälä! murä wenä Hund 

Mus Muäs, Öpful-, Früchtä-, .. 

Musik Muusig, Blaas-, Bläch-, Fäld-, Tanz-, Chatzä-, Huus-Muusig 

machä: bäsälä, löffälä, tätschlä 

Muskatnuss „Muschgätnuss für ä päpschtlichä Nuntius“ 

Muskelpaket Muus, Müüs 

Muskelkater wänn d Müüs weh tüänd, d’Hüntschi 

müssen müässä, i muäs, du muäsch, si müänd, si hend 

müässä, är müässti 

Mutter 1) Muättär, Muätti, Müättärli, Müättärä, -Värein, 

Muättärtitti, -maal, -gottes; 

2) ä Muättärä (Schraubenverschluss) 

Mütze Chappä, Dächlichappä, Schuurpf 

59

Flätt hüntsch sauft umgkehrt N 

Nabel Buuchnabul, Näbul - hend iär viil Näbul im Tal? öppä 

driituusig! 

nach nä Chiläs, na Mälchis, nachum Ässä, na dr Schuäl, nachum 

ABC, Naachheiligtääg 

Nachbar Nachpuur, Nachpuurä, Nachpüüräni 

nachdem sid ass är eltär isch, isch är au ä chli gschiidär > seitdem 

Nachgeburt bim Veh: d Richti, bi dä Frauä: dr Muättär-Chuächä ?? 

nacheinander eis nachum andärä, fortzuä, änandärä nachä 

nachher drnaa hends ggässä, drnaa sinds ggangä - äsoo schöön heds 

alig gheissä bim Gschichtä värzellä, etz heissts allpott, neu: 

nachhäär, nächäthärä 

nachhineins hindädrii sinds alig gschiidär 

nachholen nachäholä 

nachlassen ds Seil laad nachä, neu: nah, der Heiland hed Sündä und 

Schuldä nachäglaa 

nachlässig hiiläässig, värhiiläässigä, schlufig > mangelhaft 

nachmachen nachämachä isch liächtär wedär sälbär ärfindä 

Nachmittag Namittaag, im Namittag ussä 

Nachspeise drübärinä gids nu öppis 

Nacht Nachthafä, -Buäbä, -Liächtli, -Wandlä, -Vogul, -Hämli, 

-Tischli, nächtig, vornächtig, übärnachtä, Übärnächtlär, äs 

isch timmäri heitäri Nacht, nachtä, mauglä, hinäd 

Nachtlager äs Gligär 

nachtragen eims nu lang füürhaa adär nachäträägä; eim dr Rucksack 

nachäträägä 

nachträglich hindädrii, 

Nachtvogel Geissböbi 

nachundnach nachätwärtsi sind all daagsii 

Nacken Gnick Gnickgruuppär 

nackt blutt, füdläblutt, blooss, Blüttlär 

Nadel Naadlä, Chriis-, Gufä, -püntäli, is Naadläloch iifädlä, 

Naadulbäum 

Nagel Nagul, Negäl, Negäli, naglä, värnaglä >Nelken 

Fingärnagul, Zechä-, Riis-, Schuä-, nigulnagulnüü, Nagulfluä 

nagen NAGÄ, gNAGI 

Nagetiere Müüs, … 

nahe nooch, nööchär, am nööchschtä, i dr Nööchi, äs noochät, uf 

eim obä 

nähen büätzä, Büätzärii, Büätzär, Büätzäri, Büätzmaschinä, 

aabüätzä, zämä- 

Nahrung öppis zum Ässä und Trinkä 

nahrhaft fuärig, das fuärät 

Name Nämä, Nämäli, nämälä, was hesch du für ä Namä? 

Voornamä, Gschlächt? 

wänn hesch Namästaag? am Namän aa bisch du nüd ä 

hiäsigä 

Napf 1) ä Napf zum schöpfä (1764/5 LG V „Zigernapf“) - 2) Berg: 

a) Napf zobärischt am Schwarz Schtock (ä Tuälä), b) 

Napf LU/BE (ä rundä Chopf) 

60

Napoleon ä Nappäliööndlär isch früänär goldigs Gäld gsii 

Narren Naräziit -gwand, -tanz, -bei, -määssig, a eim dr Narä frässä, 

zum Narä haa .. 

Gaggälaari 

Narzisse Schtäärnäbluämä 

naschen schleunä, was hesch gschleunät? 

Nase Naasä, Obsi-, Haaggä-, Schnudär-, Naasätröpfli, -bööggä, - 

schnüützä, -ring, -blüätä, a dr Naasä nää, am Nääsäli, am 

Nääsli, im Viärwaldstettersee heds zwee Naasä, 

d Franzoosä redid dur d Naasä. 

Nasenschleim Schnudärnaas, schnudärä, Schnudärlumpä, 

Naseweis du chliinä Schnuufär! hesch eistär d Naasä zvordärisch! 

Gwundärnaas! Wundärnaas! 

nass nass, nessär, am nessäschtä, flätschtropfätnass, ds Nassä, 

bachnass, chatz- 

Nastuch Fazzäneetli vom ital. Fazzoletto 

Nebel Näful, Näfäli, gnäflät, värnäflä, di ussärä hend Näbul, 

näfulheilä > Nabel 

neben drnäbä, drnäbät, näbätzuä, -inä, -ussä, -uusä, -fürä, 

Näbätschtubä 

Näbätsi (WC), Näbäwääg, Näbäthoochziitär, Näppänalp, 

näbätum Tisch 

necken plaagä, schuriglä, schineglä, hasäliärä, gauggälä, 

scharwänzlä 

Neffe Gschwüschtertibuäb 

Neger ä Schwarzä, ä Moorächopf, Nicknegärlibüchsä, Negärli gu 

wiissgä 

nehmen nää, ich nimä, du niisch, är niid , mr nänd, hend gnuu, i nääm 

nu mee, nim! 

Nelken Nägäli, Nägälibäärg, Nägälär, Nägälichöpflli zum 

Süüdfleisch chochä 

neiden värgönnä vor Niid, niidig wenä Chogä 

nein nei, nä ä, ä ä, nänei, nei abär au! ä kä Bitz! 

Neinstimmen ds Gägämehr a dr Landsgmeind 

nennen we heissisch du? we said mä dem? was hed das für ä Namä? 

Nest äs Näscht, d Nischtärä, Vogul-Näscht, iinäschtä 

nett ä friinä Maa, ä friini Frau, äs friis Maitli, diänägi Lüüt 

neu nüü, nüüwä Moscht, nüüs Jaar, öppis nüüs, nigulnagulnüü 

Neu- Nüüäburg, Nüühuus, Nüühundänä, Nüümatt 

neuerdings scho widär öppis nüüs 

neugierig a Gwundärnaas, das niid mi wundär, äs gwundärät ein 

neun äs isch Nüüni, glii nüünzgi, nüünänüünzg, ds Näll bim Jassä, 

Nüüni-Schtei, nüün Chaartä vo jedär Farb, 

nicht är chund nüd, är gaad nüd, übärhaupt nüd, nümmä, 

nüggärhüntsch:das letschti töönt we „kumbaya“, abär äs isch 

öppis. 

Nichte Gschwüschtärdi-Maitli, Ähnetli 

nichts nüüd, gaar nüüd, übärhaupt nüüd, mid nüüd aagfangä, niä 

niänä nüüd , äs isch alls für d Chatz! kä Bitz, kä Fätzä 

Nichtsnutz Tschümpul, Tschumpul, Tschümpärli, Plegär, Lööli, Lappi, 

Gooli, Eichlä 

61

nie niä, niä niänä nüüd, ä käs maal, 

Nieder- Nidärbärgär, Nidärdoorf, Nidärischt (Nideröst) >ober 

-geschlagen tuucht, am Bodä 

niedrig hütt hends nidäri Türsellä gägä früänär, nidärär, dr 

nidärischt (FN Nideröst) äs Tätschhuus, ä Tätschhuät 

niemand niämärt, ä kä Mäntsch, niä niänä ä keinä isch äs gsii 

Niemandsland is Pfäffärland 

nirgendwo niä niänä äs woo, a käm Ort 

niessen nüüssä, ärnüüssä, Hälf dr Gott is Himäli uufä! 

Nikolaus dr Chlaus, dr Bruädär Chlaus, dr Chlausäpass UR/GL 

Nische äs Eggäli, ä Wiichul, dr Herrgottswinkul 

noch nu, nu niä, nu viil, nur nu wenig, hüüt nu, moorä nu, nu 

voorigs, nu medigs 

Not nöötig wäärs, d Wassärnoot anä zääni, di 14 Noothälfär 

Notdurft äs sött einä gu schiissä und gu seichä, aber är darfs im 

Schpital nüd äsoo sägä 

notdürftig gad äso gmacht, äs hed blöössäli 

notwendig nöötig wäärs, aber mängisch nüüd 

November Novämbär, Wintermonät, Allärseelämonät 

nüchtern nüächtär, uusnüächtärä, früänär hed mä müässä nüächtär sii 

zum komuniziärä. 

nur 1) chömid nur! 2) äs dörfid nur zwee choo, nur wenig 

Nuss Nuss, Nüss, Nüssli, nussnä gid schwarzi Händ, Nüss tütschä, 

Nusstütschär, Hasulnuss, Baum-, Nussbaum, schpanäschi 

Nüssli Fasnacht: Nüsslär, nüsslä, nüsslärä 

62

flätt hüntsch sauft - umgkehrt O 

ob „öbs etz wahr siig, ass nümmän alls wahr siig?“ 

Obdach Undärschtand, undäräschtaa, Übärnachtä, 

obdachlos di Huusaarmä hend niänä käs Huus zum undärächoo 

oben obä, -draa, -durä, -hindärä, obänappä, -inä, -uusä, hööch 

obä 

Ober Obärällmigär, -chällnär, -lüütänant, -lehrär, -chnächt, 

-schwöschtär, … 

Obärallmig, -alp,- bärg, -dorf, -matt, -eggäli, -iibärig, -huus, 

-fluä (Zinglä), -schachä, -land BE, ZH, GR, -schtei 

(Föllmis), -wiil (auch ZG,…) 

oberflächlich äso obädurä, obänuufchoo, 

oberhalb wiitär obä, ob em andärä, obädraa 

oberirdisch ob em Bodä, nüd drundär, obädurä 

Oberst dr Her Obärscht,-lüütänant, dr obärischt, im obärschtä 

schtock 

Obhut drzuäluägä, gaumä, Obacht gää 

obliegen öppis wo mä muäss machä 

obwohl wänn drs scho mängisch gsaid ha, machsch äs gliich widär! 

Obst Birä, Chriäsi, Öpful, Truubä, Pfluumä, Zwätschgä und 

söttigs, Obstbrief 1440 (HK I) 

Obstler Trääscht, Kafi Trääscht >Trester 

Ochs ä zöbälätä Schtiär, äs Mäni, Ochsäblätz, -plätzli, -weid, 

-schtriich, -bödäli Ochsäschwanzsuppä, Wirtshuus zum 

Ochsä, Ochsäwiirt Wärchochs, Ochsäbluät zum 

Pfeischtärlädä root aamaalä oder adär nüüd? adär 

andärisch? zwee adär drii? neu: oder 

öde läärnüütig, flätt läär, 

Ofen Ofä, Öfä, Öfäli, Ofnär, Ofäloch, -bank, -chruckä, -chrapfä 

offen äs isch off, schpeerangulwiit offä, mä cha durä 

offensichtlich mäni, dänk, da sinds mäni gfahrä, bisch dänk im Rägä ussä 

gsii, dänk! 

Öffnen uuftuä, uufschpeerä, uufghiijä 

Öffnung wo mä cha durä: Loch, Schpalt, Pfeischtär, Türä, 

oft mängisch, mängsmaal, öppädiä, ä siä äsoo und äsiä 

ndärisch, gad äsiä 

ohne oni, oni öppis, oni Gwand, oni Gäld, obän oni 

ohnehin einäwääg, sowisoo, gliich 

ohneweiteres sauft, nüüd schöönärs 

oh jee we schöön! jeerä Gott we wüäscht! jeerä Gott und Vattär 

au! 

Ohnmacht är isch ohni Värschtand, äs isch ihm gschwundä 

ohnmächtig da chasch nüüd machä 

Ohr Ohr, Öhrli, Ohräläppli, -plampär, -weermär, -grübul, 

Ohrfeige Ohrfiigä, ä Schmitz, ä Chlapf, chläpfä 

Ohrenschmaus Ohräschmaus: öppis värruckt Schöns zum losä (aber viil 

modärni Muusig isch für mich ender äs Ohräweh wedär 

än Ohräschmaus!) 

Oktober Wiimonät, Rosäschranz-Monät 

Öl Ööl-bärg, -beeri, -götz, Liinööl, Schteiööl, öölä, di letscht 

63

Öölig, 

Omelette Amälettä, Eiärtätsch 

Onkel Vattär- adär Muättärs Brüädär, Vettär 

Opfer Opfärschtock, Chilänopfär, opfärä, äs Öpfärli bringä, 

Opfärig i dr Mäss 

ordentlich oordäli, oordäli wedäs as d wottisch 

Ordnung Oornig, Süüoornig, 

Orgel Oorgälä, Öörgäli, Handoorgäli, Muul-, Trüll-, oorgälä 

originell diänig, urchig, eigä 

Ort Oort, Öörtli, di sibänöörtägi Schwiiz, di sibän Öörtär, Eiland 

Osten im Morgäland, dett wo d Sunnä uufgaad 

Ostern Ooschtärä, -machä (jä isch si värhiid?), Oschtärei, -Haas, - 

Fruttli, -gloggä, ooschtärä (Erwachsene am Sonntag), ööschtärlä 

(Kinder am Montag) vgl. Ostermundingen BE 

Otter Chrüüzottär, Fischottär 

oval ablang, buuwääl, eirund, eiförmig 

64

Flätt hüntsch sauft umgkehrt P 

siehe auch unter B 

Pacht z Lee nää, z Lee haa, Leemaa, (Pächtermatt = Berchtenmatt 

(LG I) 

Pack Phack, Pöbul 

packen phackä, phäcklä, phackt 

Paket Phak, Phäkli, Phäkär, 

Palmen Schtächpalmä für ä Palmäsunntig 

Pantoffel Föötschä, Schläärpli, Finkä 

Papa Tädi 

Papier Papiir, Phackpapiir, Siidis, Ziitigspapiir 

Parkett Tütschälibodä, Bageet 

Pass 1) Uuswiis für übär d Gränzä 2)Pragulpass, Chiänzig-, 

Guggäli- 

passen d Schuä passäd mr nüd; am Fuchs gu passä, passä, aa-, 

uuf- 

passieren äs muäss viil passiärä, bis nüüd passiärt! 

Pate Götti, Göttibuäb 

Patin Gottä, Gottämaitli 

Patsche schöön inäghiid, .. 

Pech Pächschuä, -pfändli, .. 

Pechvogel allpott värhiid dem alls .. 

Pein Plaag, plaagä, schigganiärä, pläägälä 

Peitschä Geislä, geislächlepfä, Geisläzwick 

Pelle Feim, Hültschä, 

Pellkartoffeln Hültäschägumäli 

permanent aläwiil, di ganz Ziit, eistär, dur alls durä 

Pestwurz Dächlichruut 

Peter Beetär, Beetärli (Peterli), Pheetsch 

Petersilie Beetärli im Gartä 

Pfahl Schtuud, Schtangä, Pfahlbuuär 

Pfand pfändä, Pfandweibul (der huärä Schelm), ds Pfandweibuls, 

Pfändälär, Pfändär-schpiil 

Pfanne Pfannä, -teckul, -ribul, -schtiil, -flick, -schtock, -chnächt, 

Zündpfannä, Loch- 

Pfarrer Pfarr, -huus, -hälfär, -chöchi, -mattli, -pfruänd, -blatt, 

„Chilämaa“„und wänns dr Pfarrer nüd mag liidä, sä gänd 

ihm ..“ ds Pfarrs Blätz 

Pfeife Pfiiffä, -teckul, Pfiiffli, Fingärpfiifä, Tubak-, Oorgul-, Maiä-, 

Sack- 

Pfeil Pfiil, Pfiiläschiässä, ds Pfylä 

Pfeffer Pfäffär, -land, -müli, -chöräli 

Pferch Färch, Fäärich, Schaafpfärchbodä 

Pferd Ross, -gadä, -bollä, -cheschtänä, Rössli, -riitä, ä Choli, ä 

Schimmul, ä Walach Ross 

Pfingsten Pfingschtä, Pfingschtroosä, -määndig 

Pflanzen alls Gwächs wos gid, wo mä cha setzä, ä Pflanzblätz 

Pflaume Pfluumä, -Chärä, Pflüümli 

pflegen luägä, gaumä, Obacht gää, Aarmäpflääg, Chrankä-, Pflägär 

65

pflücken beeränä, chriäsänä, öpfälä, blüämälä, Birä abzeeerä,.. 

Pfote Taappä, Tääppli, nüd alls värtaappä! Tatzä übärchoo vom 

Lehrär 

Pfriem Ahlä 

Pfropfen Zapfä, -ziär, -guu, Zäpfä, Zäpfli, 

pfropfen Bäum zwiijä, zwiijäti Bäum 

Pfütze Guntä, Güntä, Güntli, Flöösch, di grooss Guntä, > von 

Gunten BE 

Philipp Filipp, dr Lipsch, ds Lipschä, Liiplis Büäl 

Pickel Bickul, bicklä, Gumälibickul 

picken d Vögel tüänd Chöräli bickä 

Piemont Bemunt 

piesacken kuijoniärä, > plagen 

Pimpernelle „ässid Schtränzä und Bibärnällä!“ 

Pius Phiäss, Phiitsch, ds Phiitschä 

Pilz Schwümmli, Schteipilz, gu pilznä 

Pinsel Bämsul, Bämsäli, Binsul, Binsäli 

Pinzette Chlüppli > Kluppe 

plagen plaagä, ä plaagätä Maa, guginiärä, kuijoniärä, pläägälä 

Planke Plangg, -schtock, Planggä, Plänggäli, Leitplankä, Rootplangg 

(Waldi), Ruch- (Liiplis), ä dickä adär ä langä Ladä Flanke 

planschen schwadärä 

plappern plappärä, plodärä, äs Plödär, ä Plodäri, pauppälä, parlä, ds 

Parlis 

Plateau äs Äbnät, ä Bodä i dr Hööchi 

plätschern tschodärä, tschödärlä, brünzlä 

Platte Plattä, -bach, -bächlärs, -tisch, -weidli, Tischplattä, i dä 

Plattä, plattäbä, -voll, plättälä, Plättlimachär, 

Platz Platz, Chilä-, Määrcht-, ä Blätz Land, Ochsäplätz, Pfarrärs-, 

isch da Platz? Platz gää, haa, machä >Raum 

platzen äs hed d Blaatärä värjagt; us dem Gschäft isch nüüd uusächo 

Platzmangel kä Platz 

Platzregen äs rägnät we värruckt 

plaudern plodärä, ä Plodäri, äs Plödär, paupälä, parlä, ds Parlis, 

„ich kann dann värdammt sauft hochdeutsch ploderen“ 

Plaudertasche ä Plodäri, äs Paupäli 

Pleite z Lumpä ghiijä 

plötzlich einärsmaal, gääch, 

plump untappät 

plündern in än andäri Huusig ziä, alls gu schtälä, dr Alpplundär, ä 

Plundär 

pochen chlopfä, a d Türä chlopfä, popplä 

Polenta Baläntä, -brii, -chuächä, Prösum, (Gusulbaläntä UR) 

Polizei Polizii, Polizischt, Lantegär 

poltern Lärm machä, chiippä, riglä 

Posse äs Schtückli, ä Naräschtreich 

POST Poscht, -büüro, -auto, -haltär, -sack, Poscht Adolfs, Poscht 

Peetärs 

prächtig gad ächli schöön, schonu schöön 

prall bräätägi Sunnä, phabävoll, gschteckät voll 

prallen in ein inäschiässä 

66

prallvoll flätt voll, tätsch voll 

prasseln bräglä, bbräglät, Brägul (Beeri-, Chriäsi-) braschlä 

wos äso bbraschlät heig, siig är i Gadä durä gu liggä 

prekär nüd guät, äs chönnti fäälä, schlimm 

prellen an öppis anäschiässä, Prällbock; bschiissä 

Preussen Prüüssä, ds Prüüsä (Nideröst im Huobli) 

Privat siis, miis, üüsärs, äs Eigä, äs Eigäli, ds Eigälärs 

Prügel Brügul, Brügulwääg 

prügeln ärschlaa, uustätschä, värschlaa, värhauä, änand schteckä 

puffen ächli püffä, as är värwachät 

Puffer Gumälischtunggis 

Pullover Lismär 

Pumpernikel Pumperseeli (LG III) 

Punkt ä Punkt, zwee Pünkt, äs Pünktli, punktä 

Puppe Titti, -stubä, -gwand, -züüg, tittälä, bääbälä 

purzeln büürzlä, übärbüürzlä, Büürzulbaum, baumbüürzlä >Bürzel 

Pustel Büüssäli 

Putsch am Teufbach isch schonu ä Putsch choo! 

putzen d Schuä butzä: heds d Muättär putzt? äs hed ä Birä putzt, 

Butzänalp, Guttäräbutzär 

67

flätt hüntsch sauft umgkehrt Q 

Quacksalber Hölzlitoktär, Brunzgschauär 

Quadrat viärggeggät, all Siitä gliich lang, ä Qädi 

Qual, quälen Plaag, plaagä, guginiärä, schindä, schuriglä 

Quantum we viil? ä Schübul, värquantä 

Quark Frischchääs 

Quatember Quatämbär, äs Viärtuljahr, Quatämbärchind ? 

Quaste Bäusäli, Zottlä, Zöttäli 

Quatsch dumms Züüg, ä chaibä Chabis 

Quecksilber Quäksilbär 

Quelle Brunnä, Balmäbrünnä, Brünnä zum Seebäärg 

quengeln chäärä, zwängglä 

quer Twäränä, Twäärmattli, -balkä, -fingär, -hand, -schiit 

querfeldein zwärch, schäärbis, twärätsi gaa 

Querholz ä Schwibälä 

Querkopf Twärisgrind, Zwinggrind, Schtiärägrind, 

quetschen tütschä, värtrückä, ä värtätschti Naasä, neu: quätschä 

Quetschung äs hed ä Masä ggää 

quicklebendig läbig und luschtig wen äs Gitzi 

quietschen güüssä wen ä Suu, chiirbschä mid dä Zänd, ruussä 

Quirinus Küriini, ds Küriinis im Riäd (Suter) 

quirlen rüärä, Rüärei machä 

quitt fertig Schluss, flätt fertig, beed gliich aarig 

Quitten Chüttänä 

68

flätt hüntsch sauft umgkehrt R 

Rabe Chrääjä, Chrääjänossä, chrää chrää! 

Rabenmutter ä ganz ä schlächti Muättär 

Raclette Chääs bräätlät 

Rad Raad, Ei-, Zwei-, Drüü-, Viär-, Schpinn-, Redär, Redli, > 

Fahrrad 

Rafen Rafä, Dachschparä, nooch adär wiit grafnät, 

Rahm Niidlä,- zältli, -chübul, gschlagni, gschwungni, Feim, Fänz, 

Ankä, Schtunggäwerni 

Rahmen Rahmä, iirahmä, graamät, äs Biigschtell 

Rakete Rageetä 

Rammbock Chatz am Traagseil, huärä Rammbock! 

Rank Rank, Ränk, Ränkli, ränkä, Cheergängli, Cheeri, 

Schpitzcheeri 

rank ä raanä Puurscht. äs raans Meitli 

Rapp ä groossi Sortä Chrääjä, rüäft: rapp rapp 

Rappen Rappä, Räpplär, Räppli, rappägi Chräpfli, Milchrappä, kä 

rootä Rappä 

rasch gschwind, gleitig, tifig, gäng, raass 

rasen faarä we värruckt, schiässä, schpränggä 

Rast Rast bim werinä, Chuchi-Rast = ?.. 

rasten gruäbä in ärä Gruäbi 

Räuber Räübär, Räübärlis machä, Räubärhöhli 

Rauch Rauch, rüüchä. Pfiiffä raukä, Rauchärbei, räukälä 

Rauchdili, -fang, -fleisch, -chammärä, -schtübli, Fleisch 

räükä 

Räude Ruudä, ds Veetoktärs Määrtul hed miär ä Chalbärrüüdi 

värtribä 

Raufe Raupfi, raupfä, rupfä, d Raupfi und dr Barneetärmaa 

rau/rauh Twäränä Räui, rauhi Huut: Füdläschmiirz 

ruuchs Wättär, ä ruuchä Cheib, ruuchs Tuäch, Ruuchwald, 

Rauhreif Raupf, graupfätä Schnee und Schnäuz, Riiffä, Gjäch, gjächät 

Raum äs Zimmär, ä Platz im Huus, ruumä, >Platz 

Rausch ä Ruusch haa, zviil gsoffä, hed än Aff, äs Rüüschli 

rauschen ruuschä, gruuschät 

Rechen ds Heu zämärächä mid um ä Rächä, ä Schwaarb-Rächä 

rechnen rächnä, grächnät, Rächnig, Rächnigsheft, Maschinärächnär 

recht rächt, rächts, di rächt Hand, uf dr rächtä Siitä, ä rächtä Maa 

reden redä, si redid, mr hend gredt, i redti nu mee! ä Reed, z Bodä 

redä, Redävärcheerä, Uusreed, driiredä, ab-, zuächä-, 

z’bescht-, schnorä, ä Schnöri, redä wen äs Buäch plaudern 

Reding Redig, dr Redig, di Redigä z Schwyz ussä 

regen rodt di einisch!. är hed si nüd grodt, nüd zum värrodä 

Regen äs rägnät, äs gid Rägä, nimms ds Parisool:dr Laublitzär 

gaad, inärägnä, anä-, zuächä-, üsäs Taal isch mängisch äs 

Rägäloch, äs rägnät we us Chüblä, äs wättärät, ä Rägä wen ä 

Gadäwand, ä Blaascht regnen 

Regenbogen Rägäbogä. ä Himulsring mid allnä Farbä 

Regenschirm Ragäschirm, äs Dach, ä Kniirps, äs Dächli, äs Parisool 

regieren regiärä, d Regiärig a dr Frau abgää, äs Regischtär, 

69

g’regischtärät, drinä regiärä, herrschsüchtig 

regnen rägnä, grägnät, wättärä, tschättärä, fletzä, seichä > Regen 

Reh äs Reh, Rehli, Rehbock, Rehgeiss, Rehrüggä 

reiben riibä, Riibi, Riibiisä, gribnä Chääs, Pfannä-Ribel 

Reibeisen Riibiisä: 1)zum Chääs riibä 2) ä wüäschtä, ä wüäschti 

reich riich, riichär, am riichschtä, di Riichä 

reichen gib mr d Hand, hol dr Moscht ,bring mr öppis 

Reichen- Riichäbach BE, Riichäburg SZ vgl. ON Richensee LU, 

Reichenbach BE 

reichlich äs isch medä gnuäg, ä Schübul, är redt wen äs Buäch 

Reichlin diä heissid bis üüs Riichli adär ds Juschtä: FN Richli, 

Reichlin 

Reichmuth diä heissid bi üüs Riichmuät 

Reif Riiff, Riiffä, gfrooränä Bodä 

reif ziitig, d Birä am Baum sind ziitig, sind nachä 

Reifen Fass-Reiffä, , Reiffä schlaa, reifflä 

Reihe i einär Reiä iischtaa, hindäränand , Ringulreiä machä 

Reim Riim, äs riimät, dr Schnitzulbank isch ggriimät >Gedicht 

rein suubär, putzt, heds d Muätter putzt? (d Schuä), >lauter 

reinigen butzä, Butzlumpä, wäschä, suubär machä 

Reis Riis, Milchriis, Risotto, trochä Riis 

reisen uf d Reis gaa, äs Reisli machä, Schatz mein Schatz .. 

reissen rützä, zeerä, värschränzä, Riisnegul, Glidärsucht, ds Zeerä 

reiten chasch riitä, appäriitä, Seilriitä, Riitärössli, „Riitä riitä Rössli 

dr Schnee riität >Lawine reizen zängglä, eim dr Hund 

aareizä 

reizend aamächälig, hübsch 

Rennen äs Rännä machä, weer am gleitigschtä siig bim lauffä, secklä 

reuen das rüüt mi schonu! das chönnt di dä nu rüüä, Rüüw und 

Leid, kä Rüüä 

Resten ds Voorig, äs Räschtli i dr Muusig adär i dr Weri 

Reuss Rüüss UR, Rüssbüäl LU, Rüüssegg LU 

reuten rüüt, Rüüti Rüütäli, Rüütäli Maitäli, ds Rüütli am See, im 

Grüüt schwinden 

Rhabarber Rebarbärä, -Muäs, -Kumfitüürä, -Schnittä 

Rhein Rii, -fäldä, Vordär Rii, Hindär Rii, Riinau, z Basel a miim Rii 

richtig ghörig, ghörig und rächt, ghörig hindäränand 

riechen schmöcksch öppis? a dä Bluämä schmöckä. (äs schmöckt = äs 

schtinkt!) 

Riemen Riämä, Riämli, Keilriämä, Triichlä-Riämä 

Ricken dr Rickä SG, Rickäbach, Rickäbachär, von Rickenbach, 

Rickäbachärig ä Rick isch appäghiid bim Lismä 

Ring Fingärring, Hoochsig-, Pfannä- Böllä, gringlät, Ringulreihä, 

Süü ringglä Hosä-Ringg, Ringgälär 

ringen schwingä, häärschtä Harnist 

ringsum z ringulumä 

Rinne ä Zuug, ä Chälä, ä Risi, ä trochnä Bach durappä, äs Tobul 

rinnen rünnä, d Wassärleitig rünnt, hed grunnä 

Riss ä Schranz i dä Hosä, d Schwiizärgardä hed gschränzti Hosä 

Rock Röck, Röckli, Hosärock, Rockbuäbä, Fäckärock 

röcheln chärchlä 

70

Roggen 1)Roggäbrood; 2)Roggäschtöckli, -loch (Roggä >Fels) 

roh raus Fleisch, än unghoblätä Mäntsch, grüäni Wüürscht, 

Röhre Rohr, Röhrli, Röhrä, ä grossi Röhrä füärä 

Rolle Rollä im Theater, Rolläguurt, Rölläli, Buäbärollä, Maitli-, 

tröölä, Tröölholz, Trööligä, Gäld röllälä, Röllälär, Rollwagä 

Rose Roosä, Roosi, Röösli, Rosächranz, Roosä bim Jassä 

Schteiroosä, Alpäroosä,“roti Röösli im Gartä ..“, Monte 

Rosa VS/F 

Rosinen Wiibeeri 

Ross Rössli, Rössär, Rossgadä, -bärg, –bodä, -bolä, -chälä, - 

cheschtänä, -händlär, -geislä, -schwanz, Zum Rössli, 

hüppärösslä, rössliriitä, Rössälär, Gfättärliross, >Pferd, 

Hengst, Stute, Wallach 

Rost 1) roschtig, roschtä, roschtfrii; 2) Weid-Rooscht, früänär au 

vor dä Fridhööf, uf dr Voorschilä: „da hätti scho lang ä 

Weidrooscht gmacht!“ A.Sch. 

rösten Rööschti, ggrööschtäts, dr Rööschtigrabä 

rot röötär, Rööti, röötsch, rotlacht, rootä Wii, Roottannä, ds 

Rootä (Suter), füür-root, „Rooti Röösli im Gartä .. „ ds 

Heichs Röötul, d Röötläri, ds Rootä Seebis, ä Röötul, dr Root, 

Rootmatt, -plangg, Rootäbalm, Rootätuä, ds Rootchäppli 

Rotkehlchen Gadä-Röötäli: wäm äs plaagt, gänd d Chüä rooti Milch 

Rüben Ruäbä, Bodä-, Zuckär-, Fuättär- >Karotten 

ruchlos sataanisch sii und tuä … 

Ruck passid uuf! äs niid ä Rutz, 

Rücken ä Rucksack am Rüggä, Rüggäweh, Trääggabäli, ä 

Rüggächoorb 

rücken äs rückt! äs rückt nämä nüüd! 

Rückentrage Rucksack, Trääggabäli, Rüggächoorb, ä Tause 

rückwärts hindärsi, uf dr hindärä Siitä 

Rudel ä Tschupplä, tschuppläwiis 

Rudolf Ruädi, Ruätsch, ds Ruätschä, d Ruätschäni 

rufen rüäffä, rüäffid, grüäft, Bättruäf, hilfioo, füürioo, moordioo 

rügen i muäss mit dr chiippä 

Ruhe gänd Ruä! ruäig, schtill! di eebig Ruä 

ruhen gu gruäbä inärä Gruäbi adär ufum Guutschli 

rühmen niä rüämä tuäd nüd guät. äs hed mi mögä, i cha nüd rüämä 

rühren i dr Suppä rüärä. Schtei rüärä isch öppis andärs >werfen 

rührend das mag einä im Gmüät, ä 

rülpsen göörpsä, ä Göörps ablaa 

Rumpf ä Rumpf im Schtrumpf, är isch amänä Rumpf, Rümpfli, 

grumpfät 

rund rund, ründär, am ründschtä, rumdumä, Rundchopf, Mutsch 

(Chopf ohni Horä), gmutschät, rundä, abrundä 

Rundholz Rugäl, Rugäli, rugälä 

Rundkopf ä Mutsch, Mütschä, Mutschigrind, gmutschäts Iisä a dä 

Griffschuä 

Runzel Rumpf, Rümpf, Rümpfli, rumpflä, grümpft 

Russ Ruäss, äs ruässät, das gid äs Bräämi. 

Russe Russ, Russä, Russland, Russä-Chäfär 

rüsten rüschtä, ab-, uuf-, grächä, reisä 

71

üstig gräch und zwääg 

Rute Ruätä, Rüätli, dr Schwanz vom Fuchs, 

Rüti „Rüütäli Maitäli“, Rüütli, Grüüt, >reuten 

Rutsch Schlipf, schlifärä, gschlifärät, gschlipfät, värtschlipfä 

Rutschbahn Appäriiti, Reischti, Gleit 

72

Flätt hüntsch sauft – umgkehrt S 

Saas Saas-Schwelaui, Saas-Fee VS, Saas GR 

aasäässig, anderswo: Maiäsääss 

sachte hübschäli, liislig 

Sack Sack, Seck, Seckli, secklä, Sackmässär, -gäld, 

-pfiiffä, -gumpä, Dudulsack, Schuäl-, Bättul-, Hosä-, .. 

Säckel Seckul, Gäld-, Seckulmeischtär 

Sage was früänär äso änand värzellt hend, Saagäbuäch, 

Wandärsaagä, saagähaft 

sagen ich sägä, du seisch, är seid, mr sägid, hend gseid, säg! 

i seiti nu mee! ich sägäräsdä, vom ghöörä sägä lehrt mä 

lüügä 

Säge Sagä, Sagi, Sagärii, Baum-, Schpar-, Fuchsschwanz-, 

sägen Holz sagä, gsagäts Holz, Sagätä (Sagmähl) 

ds Sagärlis, Sagäliäntschlis, Sagäherrs, Sagäwiisuls 

Sahne Niidlä Rahm 

Salamander gschpriggläti Rägämolä 

Salz salzä, Salzmaa, d Suppä värsalzä >lecken 

Samstag Samstig, Samstig Aabäd, Sunntig-Voorabäd, Sabat 

Sand Sandhuuffä, sändälä, im Sand im Ried, Sandschtei 

Sapine Zappii, vgl. Sappeure, Zappini (Werksoldaten) 

Sarg Tootäbaum, Tootächischtä 

satt gnuäg ggässä, sauft gnuäg, flätt gnuäg, äs hed gfuärät 

Satz Satz, Ab-, Voor-, Uuf-, Kafi-, Bodä- i d Sätz choo, Gsätzli 

Sau Suu, Süü, Süüli, Süüschnotzä, -öhrli, -troog, -rüggä, Süüärii, 

Süülis machä, Süülischtöpflä, Meersüüli, Fäärlisuu, Wild- 

Schwein, unbeliebt, unangenehm 

sauber suubär, süübär, süübärä, süübärli, suubär nüüd, >lauter 

säubern suubär machä, ds Land schöönä 

sauer 1)suur, Suurchruut, suurä Moscht, ä suurä Öpful, 

Süürampfärä, süürälä 2) Sürä, Sürälär (LG I) 

saufen suuffä, süüffälä, Süfful, im Suff, süffig, Suuffi 

saugen suugä, Schtaubsuugär, am Tuumä suugä, lutschä 

Saum 1) Saum am Gwand,, 2) Saum am Bärg (LG IV), 

saumen 1) saumä, Säumär 2)säumlä, värsuumä 

Saummatt Saummatt, schpeetär Saumatt, etz Sännmatt (LG 5) 

sausen Suusär; lammärs ächli la pfuusä mid um Horämänär 

sch.. Sch.. 

sechs sächs, sächsi, sächzg, sächsäsächzg, Sächsilüütä, 

z sächstä jassä, das sächsti Gebot 

Seele kä Seelä Mäntsch, Seelä-Sunntig, armi Seelä, Heilägi Seelä, 

Allärseelä, zwee Seelä i dr Bruscht, Seeläweermär 

See See, Seeli, Dürr-, Pumpär-, Selisbäärg, Senalp, 

z Seebä undä (= in Seewen SZ) 

sehen gseh, mr gsend s, mr hends gseh, i gsääch nu meh, luägä, 

luägid, aaluägä, gschauä, mä gseetärs aa >Sicht 

sehnen plangä uf öppis, si hend schonu plangät, Heiweh ghaa 

sehr hüntsch, eeländ riich, gottlos fromm, värreckt läbig, huärä 

küüsch, värruckt gschiid, usinnig bsinnt, heebsch, moords- 

mässig, redigiäs, weis wiä, weis we, ganz ä diänigä, g(r)ad 

73

schöön, -schöön wüäscht, -lang, -ä Schutz, -ächli, gaggäärä, 

schonu schöön, -weh,- wüäscht, -lang. neu: sehr 

(schonu = schon noch = ?? ) 

Seide Siidä, Siidis, Siidis-wäbä, siidi(g)s Papiir, Hämli, … 

Seife Seipfä, iiseipfä, Seipfäwassär … neu: Seifä 

Seil Seil, Seili, Seilär, seilä, Drahtseil, „dr Seiltänzär gu holä!“ 

Seili gumpä, Seili riitä, Seili schpannä 

sein sii: ich bi, du bisch, är isch, mr sind, si sind gsii, i wäär nu 

lengär daa, bis schtill! sind so guät! lachä ä la sii! 

mr sind am ässä; si sind am wärchä .. 

sein siis Huus, sii Frau, siini Goofä, siim Huus, siinär Frau, siinä 

Goofä, siinär Läbtig 

seit sid as är chrank isch .. sid duä isch andärisch 

seitdem sid dem isch äs bessär >nachdem 

seither sidhaar, äs isch nu gad ä chli sidär 

Seite uf dr lätzä Siitä, im Siitäli, Siitäwald, -schtächä, Wintärsiitä, 

Schpäck-, Voor-, di hindär Siitä 

selber sälbär ässä macht feiss, sälbär gmachts isch billigär, 

är hed si sälbär ds Läbä gnuu 

selbst da sind numedigs d Chrääjä z Fuäss choo >sogar 

selbstverständlich ja fröhli! uf dr Fiirscht obä chasch fröhli schtah, schlaasch dr 

Grind niänä aa! >fröhlich 

Selchfleisch gselchts, gräuchäräts, düürrs Schwiinis 

Sellerie Zällärich 

selten nüd mängisch, nümmä viil, .. 

Semmel Weggli 

senden schickä, abschickä, fortschickä, gschuckä 

senkrecht graad uufä, schtändligä, Sänkul, sänklä >wagrecht 

Senn Sänn, -hoof, -hüttä, sännä, Säntä, Sännächilbi, -chäppli, 

-buäb, -meitli,- muättär, -vattär, -wagä, -tuntschi 

Sense Sägässä, Sägässär (Segesser), dängälä, wetzä, määjä 

September Herbschtmonät, äs herbschtälät 

sesshaft Saas 

Sessel Sässul, Sässäli, -bahn,-lift, .. 

setzen setzä mid Setzlig, absitzä, absetzä, iisetzä, la setzä 

Setzkopf Setzgrind, Schtiärägrind 

seufzen süüftä, bäärschä, ä Süüftänä ablaa 

sicher gwüssig, äs hed: ghiid nüd äwägg 

sichern sichärä, Sichärig, schpiichärä, drnaa isch äs gwüssig, 

Sichärheitsnaadlä .. 

sichtig wiitsichtig, noochsichtig, Wiitsicht, Nooch-, Voor-, Ab- 

sickern wo ds Wassär värschlüüft, Sickärgruäbi, Sänkiloch 

Sieb siibä, Siänä, Siändli, Siibli 

sieben sibä, -tääg, -eggä, -chätzär, -siäch, Sibni, sibäzgi, Sibnär 

sibä Zwäärggli hindär dä sibä Bäärgli, sibä Sakramänt, 

siech chrank, huärä Siäch, Siächähuus, värsiächä … 

sieden süüdä, Gumälisüüdär, süttig heiss, Gsottnigs, Süüdfleisch 

siegen dr eerscht und dr bescht sii, obänuus choo, gwünnä 

siehe la da, luäg da, luäg dett, lada hiä wel einä! 

Sigrist Sigärischt, ds Sigärschtä, -Eigä, Hämmlisigärischt 

Silber Silbärä, silbärig, silbärdrähtig, Silbärling, Silbärmäntäli 

74

silbärni Hoochsig (25 Jahr) 

singen i dr Schuäl hemmr Singä ghaa, mr hend ä Huuffä Liädli 

gsungä, Liädärbüächli, Chiläliädär, Lumpäliädli 

sinken undärägaa, iighiijä, „lach di hübschäli appä“ 

Sinn dr Siin, d Siin choo, z Siin choo, dr Siin gschwundä 

sinnlos das hed ä kä Siin, das isch für d Chatz 

Sisikon Sisigä ghöört zu Uri, aber d Sisigär redig we Schwyzär 

Sittenprediger da chömids widär: diä Füdälivärgönnär! 

sitzen uf um ä Schtuäl hockä, im Gfängnis sii, ä Sitzig, ä Hock 

Skapulier äs Tschappäliär 

Skelett di läärä Tootäbei sind nu umä gsii 

Ski Schii, schiifahre mit Fassduugäli, etz tuät mä wädlä, 

früänär isch Telemark Modä gsii mid Chuchirank … 

so 1) soo! so soo! hends zunänand gseid .. 

2) as: as wenig as än andärä, as viil as d wotsch 

sobald as glii as chasch, as glii as är chund 

Sod ä Soodbrunnä heds nu hiä und da im Tal 

sodann drnaa hends daas und daas gmacht 

sodass dass, damit 

soeben gad etz ggangä, oordäli gad etz, 

Sofa Kanabee, Guutschä, Guutschli 

sofern wännt äs wottisch 

sofort gad gleitig, gad fertig, änandäränaa 

Sog dr Naawind hed schonu zogä, Duurzuug 

sogar nu medigs d Chrääjä sind z Fuäss choo 

sogleich gad gleitig, nu glii einisch, im kuntänänt 

Sohl Sohl, Bärä-Sohl, >suhlen 

Sohn Buäb, Buäbä, Buäbämatt, alt: das isch mi Suhn – äsoo hed 

üsi Muättär nu hiä und daa gseid 

solang as lang as d Sunnä schiint; as lang as i weiss 

solche „hed etz der huärä Schelm gad zwee ä söttig?“ 

sollen i sött, si söttid, hättisch söllä, ä söttisch 

Solothurn Soläturä, d Soläturnär 

Sommer Summär, -vogul (Zwifaltärä), guät gsummärät? „Im Sum-mär 

wänns schöön aabär isch und uf dä Alpä grüän …“, 

-sprossen Meerzäfläckä, Laubfläckä, värbrägläts Gsicht 

sonderbar gschpässig, nüd we susch, aartig Sonderling ächli än eigänä, 

ä Gschpässigä, 

sondern bsündrigä 

sondern nicht Birnen, sondern Äpfel = Öpful, nüd Birä 

Sonne Sunnä, -wirbul, -bluämä, -schiin, -siitä, -halb, -dach, 

sunnig Fiirscht, Schinhuät, Schinär, äs sunnät 

Sonntag Sunntig, gsunntigät, Sunntigsgwand, -Ziitig, -Ässä, 

Wiissä Sunntig, Rosshändlärsunntig 

Sonnwende Abcheeri 

sonst susch, suscht, susch gaads dä andärisch! 

sosehr as hüntsch as är hed wellä, är heds nüd mögä 

sorgfältig hübschäli, heb ä chli Soorg drzuä 

soviel ä söful wen är wott, as viil as är wott.. 

sowahr as wahr as i daa bi! 

sowie das chund nu därzuä 

75

sowieso einä(s)wägs, einäwäg 

sp… sp.. 

st… st.. 

sudeln sudlä, äs Sudulheft, a Sudul machä (Entwurf) 

suhlen Sohl, Bääräsool, 

Sulz Sulzmatt zvordärisch am Heubärg, Sülzli, Sulzschnee 

Sünde äs isch ä Sünd, äs gid liächti adär schwääri Sündä, 

Toodsündä adär lässlächi Sündä, nur äs Sündäli 

bedauerlich (sünd und schaad) 

Suppe Suppä, Böllä-, Brood-, Chääs-, Gumeli-, Habär-, Iilauf-, - 

Mähl-, Milch-, Wüürschtli-, Ochsäschwanz-, Gigäli-, 

Buächschtäbli- 

76

flätt hüntsch sauft umgkehrt Sch 

Schabernack ä luschtigä Schreich, ä Gräuflätä 

Schachtel ä Truckä, äs Truckli, Truckli-Schrank 

Schädel Tootächopf, Hau(p)tschudälä 

schaden äs isch sünd und schaad, äs schadt, hed gschadät 

Schadäfreud zeigä: giizgäbälä, 

Schaf Schaaff, Schaafbock, Schääffli, schääffälä, Schääffär, 

schääffis Fleisch, schääffärä, Schaafs-Chelti, -Seckul 

schaffen schaffä und wärchä, 

Schale 1) Schalä, Hültschä, , Hültschägumäli; 

2) Bächlärä-Schalä, Hofbach-Schalä 

schälen Gumäli bschellä, ä Bach iischalä 

schämen schämä, schäm di! uusgschämmt, schaamrooti Seelä: 

(Selbstmörder, Hingerichtete) 

Schand Schand, Bluätschand 

schänden ä Schand aatuä, …. 

scharf rääss, gschpizgät, gschliffä, ghauig, 

Scharfschiessen schiässä mid gladnum Gwehr… 

Scharte Hasäschaartä, Sunnäwirbulblettär hend Schaartä 

Schatten Schattä, -halb, -loch, Schattgadä, schattnig Fiirscht, 

übärschiinig, gschwindär wedär ds Schattämändäli! 

am Schattä sii = im Gfängnis 

Schatz „Schatz mein Schatz, reise nicht so weit von mir“ 

Schätzäli usw Schatzchäschtli, -truckli 

schauen gschauä, luägä, Luägärli, Guggeerä, Guggähüürli, Guggäli, 

guguus, luäg etz daa! > gucken, sehen 

schaudern fürchtä, schuudärä 

Schaufel Schuuflä, Schüüfäli, schuuflä, schorä 

Schaukel Giigampfi, Gampiross, giigampfä 

Scheck Schegg, gscheggäti Chüä und Geiss, äs gscheggäts Ross, 

gscheggäts Gwand 

Scheffel ä Muttä, äs Muttärli (>Melkgschirr) 

scheiden si sind gschidä, d Milch hed si gscheidä, Scheidegg, 

Wäägscheidi („scheiden und meiden tut weh“) 

scheinen schiinä, gschinä, Schiin, Heiligä-, Schinhuät, Schinär, 

Schinärli, ds Schinär; äs schiint, abär äs isch nüüd, 

d Sunnä schiint räässi 

Scheisse huärä Seich! Schiissi, schiissä, d Hosä chehrä 

Scheit Schiit, -bock, schiitä, Schiitärbiigä, -huus 

Scheitel Scheitul im Haar, i dä Bärgä, gscheitlät, 

scheitern äs isch schittär ggangä, ä schüttärä Wald 

Schelbert (F.N.) d Schelbärtlig, ds Schelbärtlis (LG II 330 ff) 

Schelle Schällä, -baum, -guurt, > Triichlä, triichlä 

Schelm ä huärä Schelm hends am Pfandweibul gseid: einä 

wo schtillt und bschiisst und susch nüüt tuät. 

Böse Wörter 1450 HK I „Schelm“ >Dieb, 

schelten mid eim chiippä, eim d Chuttlä butzä 

Schemel ä Hockär, äs Schtüäli, Mälchschtuäl 

schenken iischänkä, uusschänkä, > helsä, schleukä 

Schenkel Schänkäli 

77

scheppern ds Schutzbläch tschädärät, tschättärät 

Scherben Glaas-Schpiiggäli, Holzschpiissä 

Schere Schääri, Schäärli, Schaaf schärä, ä Schäärmuus 

di Gschornä 

Scherz ä Gschpass, öppis zum Lachä 

scheu schüüch, dr Schüüch (W.Roderer!) 

scheuchen schüüchä, vär-, värschteukä, gschochä, i schuchis 

scheuen 1) äs Ross chund füür 2)Dräckaarbät schüüchä 

schicken schickä, gschuckä, i schucks nümmä, i schuck nüümee 

Schie siehe > Ski 

schieben schiäbä und Schiäbär bim Jassä, susch heissts 

schtoossä, Stoosscharä, worum heisst dr Schtoos 

äsoo? will 2 Hexä heigid wellä d Flüä zämäschtoossä 

schief wintsch, äs hangät durä, äs heltät, äs isch schrääg; 

äs gaad lätz 

Schiefer 1)Schifärtafälä, -dach, Plattätisch, schifärä (Vögäli 

tränkä) 

2)Schifärä: Schplittär, 3)Schifärli zum undärleggä 

schielen schilä, i Zuägadä luägä, übäroorts luägä 

schiessen 1) Gwehr-Schiässä, Schützä, ä Schutz abgää, 2) är isch ä 

Schutz nümmä choo, nüd äso drininä schiässä, 

z Bodä schiässä (dr Bodä isch schonu raass choo), 

Schiff Schiff, Schiffli fahrä, Wäbärschiffli; schiffä >seichen 

Wassärschiff i dr Chuuscht 

Schikane z Leid wärchä, schineglä, eim öppis värdäärbä 

Schild ä Tafärä (> Tafel) äs aagschribnis Huus 

schimpfen chiippä, alli Schand sägä 

Schimpfwörter >Aas, Esel, Gott, Herrgott, Hexe, Hure, Teufel .. 

Schinken Tschambum, Schinkäbrood, Schwiinigs 

Schirm äs Tach, än Undärschtand, äs Parisool, ä Schurpf 

Schlacht im Chriäg, im Schport, im Schpiil, ä Schtriit 

schlachten metzgä, Metzgär Metzgärii, ä Metzgätä 

Schlacke Schlaggä isch guät zum buuä 

schlafen schlaaffä, gschlaaffärät, värtschlaaffä, iischlääffärä 

is Bett gaa gu liggä, nu zwee Schtund gu liggä, 

as Chussi gu losä 

Schlafzimmer Näbätschtubä, Buäbächammärä, Maitli-, Chnächtä- 

Schlag ä Schlaag (äs Schlegli), Tätsch übärchoo, ä 

Värschlaag, neu: >Zimmer. Voorschlaag, -hammär 

schlagen schlaa, schlammär, mr schland, äs hed gschlagä, ä Schlaag, 

Türä schletzä, schlegärä, petschgä, tätschä, tätschlä, 

schteckä, uusschlaa:1)wen äs Ross, 2) Schtuudä und Bäum im 

Lanzig, 3) ä Gaab nüd aanäh 

Schlagrahm gschwungni Niidlä 

Schlamm Brix, Fludär, Dräck 

Schlange ä Wurm, äs hed Würm, Blindschliichä, Ringulnattär, 

Chrüüzottär, Fippärä (Viper) .. 

schlank ä raanä Buurscht, äs raans Maitli, ä Schlänggä Wald 

schlau schlau, Schlaumeiär, Luus-chogä, 

Schlauch Schluuch, -Büäl, Schlüüch, Schlüüchli, schluuchä 

Schlaufe ä Lätsch (ital. laccio) 

78

schlecht schlächt, äs wiird mr schlächt, 

Schlegel Schlegul, Schlegäli, schleglä, gschleglät, Schlegmilch 

schleichen Blindschliichä, Schliichändä Brunnä 

schleifen schliiffä, Schliiffär, Mässärschliiffi, Bäum schleipfä 

Schleim Schliim, gschliimät, Schnudär, Schnudärschnäggä 

schlendern umäliirä, ä Schländriaan, 

schleudern schlüüdärä, Schtei-, Schnee- >werfen 

schliessen bschlüüssä, zuätuä, värmachä, värthaa, hörä 

schliesslich 1) mä muäss dänk amänä Oort sii! 

2) zletscht isch är ämal dä fertig gsii 

Schliessnadel ä Gufä, ä Gufärä, Sichärheitsnaadlä 

schlimm ganz böös, äs hed gschlimmärät, äs böösärät 

Schlingel Luusbuäb, Schlingul, Fötzul 

schlingen schlinggä, umä-, 

Schlitten Mänär, Mänärli, mänärä, appäriitä, än altä Chlottäri 

Schlittschuä zum aaschtruubä, zum aaleggä, 

Schnägg: Mänär mid Redär 

Schlitz Hosäschlitz,, äs Schlitzohr isch ä Luus-chaib 

dr Hosäschlitz offä: „Gufä feilhaa“ 

Schloss Schlosshuus, äs Schlössli, ä Burg, Türäschloss 

Schlucht Schluächt, -weid, Tobel, Töbäli, Töbälär 

schlucken schlückä, värschlückä, i lätzä Schluck choo 

Schluckauf wän einä dr Hützgär hed, dä söll är ä Schtei uufläsä und 

drundär schpeuzä, dä hörts! 

schluchzen bääggä, briäggä, hüülä …> weinen 

schlummern schlaaffä, Schlummärmuättär, naurä 

schlupfen schlüpfä, schlüüffä, värschloffä, ä Schloffä, Schloffätänz 

schlürfen sürflä 

Schluss fertig schluss! zletscht am Änd, „ z hindärisch isch scho 

einä!“ 

Schlüssel Schlüssul zum bschlüüsä, Schlüssäli, Wirtschaft zum 

Schlüssul, d Türä bschlüüssä, dr Gmeindrat hed das und 

daas bschlossä >schliessen 

Schlüsselblume Schlüssulbluämä: hend dr Schlüssul für dr Lanzig, söttig sind 

au d Voorbluämä i dr Hööchi 

79

flätt hüntsch sauft umgkehrt Schm 

Schmach das isch ä Schand zum schämä 

schmal schmaal, Schmalaui, Schmalauälär, schmeelärä 

Schmaus Ohräschmaus: öppis schöns zum losä 

schmecken schmöckä, äs schmöckt = äs schtinkt! 

a dä Bluämä gu schmöckä, diä schmöckid guät 

schmeicheln flattiärä, wohlfüürhaa, dr Basälimaa machä 

schmelzen dr Schnee värgaad, äs gid Schneewassär; dr. 

Ankä isch värluffä, Blii värlaa, neu: schmelzä 

Schmer Schmäär, Schmäärbuuch 

Schmerz tuäts wee? äs Weh, äs Weweh, äs Wewehli, äs 

brännt, äs schmiirzt, ä Schmiirz, Buuchweh, 

Chopf-, Hals-, Ohrä-, Zänd-, Hei-> Weh 

Schmetterling Zwifaltärä, Summärvogel, Zitroonäfaltär 

schmettern d Muusig schmättärät. einä z Bodä schmättärä 

Schmied ä Schmiid schmidät i der Schmittä, gschmidäti Triichlä. 

Schmiids Adolfs, - Seffis, - Franzälis. ds Wagnärs Schmiid, ds 

Räsuls Schmiid 

schmieren schmirä und salbä, Schmiri, gschmirät 

schmollen …. 

schmooren ä Schmuris machä 

schmuck hübsch, hüsch machä Ohräghänk 

schmunzeln schmölälä 

Schmutz Dräck, dräckät, Schmutzli, Schmutzigä Dumschtig. ä Schmutz 

gää. äs Schmützli 

schmusen biibääbälä, dr Basälimaa machä 

Schnabel Schnabul, Schäbul, Schnäbäli, schnäbälä 

äs Beckäli mid um ä Schnabel 

schnalzen ggh (= ja, jawohl), schnarrä wenä Hund 

schnattern Gäns schnattärid und Lüüt schnädärig 

schnaufen schnuufä, dr Schnuuf wider übärchoo 

Schnapper Schnäppär zum Aadärlaa 

Schnauze Schnorä, heb d Schnorä! > Schneeschnuuz 

schnauzen „aagschnerzt he is dr Pfarr nu medäs äs mal“ 

Schnurrbart Schnauz, Schnäuzli 

Schnecke Schnägg, Schnäggä, Schnäggli, Schnäggähuus, 

Teckulschnäggä, Kapiziinärschnäggä, Schnäggänäbär, 

Schnäggäblätz > kriechen 

Schnee Schneehuän, -haas, -schnuuz, -glöggli, -maa, äs Schneeli, 

schniijä, appä-, guchsä, fisärlä, schneefärä, Gusulschnee, 

nassä Schnee riität, mr sind alig gu wäägä übärä Damm 

Laui 

schneiden abhauä: Broot, Chääs, Haar, Zechänegul, Tuäch 

Schneider Schniidär, Schniidärii, ds Tschuuppä Schniidär 

schnell dr gschwindär isch dr gleitigär! hurtig, hantli, änandäränaa. 

gängi Schii, nümmä ä gängä neu: schnäll, dr schnällschti 

Schnepf dr eltischt Übärnamä im Taal! ds Schnäpfa sind all Suter, 

abär 

nüd all Suter sind Schnäpfig 

schneuzen d Naasä schnüützä, vo Hand schnüüzä 

80

Schnitzel Öpfulschnitz, nüü: Holzschnitzelheizig, Wiänärschnitzel 

schnitzen schnätzlä, Schnätzmässär, Schnätzesul. Gschnätzläts Fleisch 

Schnörkel ä Schliirgg, värschliirggä 

Schnuller ä Lutsch, Lütsch, äs Nuggäli 

Schnupfen dr Chnüsul/Pfnüsul übärchoo 

schnuppern gu schneuggä 

Schnurrbart Schnauz, Schnäuz, Schnäuzli 

Schokolade Schuggälaadä, Schuggäläädäli, Schoggi 

schon scho choo, schonu schöon, 

schön schöön, hübsch, dr Schoon = Schöönwättär 

Schöpfer Gohn, Gatzä, Gätzli, Gott-Schöpfär, „ä Hund- 

schöpfär“ hed ä Schuälbuäb gseid! 

Schotter Griän, griänä, ggriänäts 

81

Schp…… 

Schrank Schrank, Schränk, Schränkli 

Schraube Schtruubä, schtruubä, gschtruubät, Schtrüübli, Schtruubäzijär 

Schrecken ä Chlupf, värchlüpfä, 

schreiben schriibä, gschribä, Gschribnigs, Gmeindschriibär 

schreien schriijä, gschruuwä, ä Schrei juuzä, äs Gschrei 

Schreiner Schriinär, Schriinärii, schriinärä, ds Schriinärlis 

schreiten gaa, im Schritt gaa, ä paar Schritt gaa 

schrill heebsch, gchiirbschät 

Schrot chliini Chöräli, chliini Gwehrchuglä 

schroten schparmüülä, schröötig abär nöötig 

Schrott Iisä, wo mä nümmä cha bruuchä 

schrumpfen muurpfä, gmuurpfäti Öpful, gmuurpfäti Baggä 

Schublade Truckä, Trucklischrank, Truckä, Truckli, 

Schubkarren Garettli/Schtooss-charä schtoossä 

schüchtern schüüch, schüüchä, 

Schuhmacher Schuäni, är hed gschuänät, au Schuä värchauft, ds Beckä 

Schuäni, ds Schnäpfä Schuäni, 

Schulaufgabe überhei übärchoo i dr Schuäl im Schuälhuus 

Schuler d Schuälärig sind einisch Schuälherä gsii 

schulden nüd schuldig, nüd gschuld draa, Schuldä machä 

Schund Schundheft, -roman, nüüd wärt 

Schupf eim ä Schupf gää, as är uufpassi 

Schuppen Schopf, Chottä. uf um Chopf …. 

Schürfung ä Blätz abgschlagä, ä Blätz haa, ä Brätschgä 

Schurke än abfeimätä Chogä, huärä Schelm 

Schürze Scheubä, Buutig-, „Schonu schöön Undärröck und Scheubä 

hend iär!“ (Maitli zu den neuen Ministrantengewändern um 

1930) 

Schürzenjäger Maitlischmöckär 

Schuss ä Schutz abgää mid um Gwehr. 

Schuster Schuhmacher 

Schütze Schützähuus, -värein, 

Schutt dr Schutt z Goldau, ä Waar, ä Ruschtig, 

Schutzdach Chläbdächär a dä Hüüsär 

schützen luägä, gaumä, bschtaa, Obacht gää, ushuät! 

Schutzengel Schutzängul, -ängäli 

Schutzkeil gägä d Laui: Eifäck, Äbähööch 

Schwaben Schwaabä, Tüütschi, Schwaabä-Chäfär 

schwach kä Chraft meh. ä Schwechi übärchoo, 

ä mindäri Leischtig 

Schwager Schwechär, Schwigär 

Schwall ä Putsch isch choo 

Schwamm ä Schwumm, Schwümm, Schwümmli zum abbutzä 

schwanger diä Frau isch disäwägät, si chund äs Chliis übär 

Schwank äs luschtigs Schtückli, ä Gräufflätä 

schwanken bsoffä gsii und hüntsch schweibälä 

schwatzen schwätzä, 

schwarz schwarz, schwerzer, Schwerzi, choläbrandäärdäschwarz, 

Schwarzäbach 

schweben i dä Lüftä sii 

82

Schwebebahn Luftseilbahn, fahrt i dä Lüftä 

Schwefel Schwäful, schwäflä, gschwäflät 

schweigen zum Hund: schwiig! susch: bis schtill! gschwigäs dä 

Schwein Suu, Süü, Süüli, Süüärii, neu: >Glück 

Schweinefleisch Schwiinigs, Süüfleisch 

Schweinesuppe Süü-Gwäsch 

schweinigeln süüäbärlä, süülismachä, 

Schweinigel Süüäbär, Süühund 

Schweiz di ganz Schwiiz - nüd blooss Schwiiz, 

d Eidgenossä (CH) 

Schwelle Türsellä, ä Schwillä, ds schwelig Brüggli z 

Fillggau, ärwellä 

Schwellaui d Schwelaui nachum Pragul 

schwemmen schwämmä, Ross-Schwämmi, Übärschwämmig 

schwer schwäär, schwerär, schwerst, ä Schwääri 

schwerfällig untappät 

Schwert ä Sabul, ds Wirtshuus Schwärt, Hangätschwärt, Schwäärtlig. 

Schwerverkehr schröötig abär nöötig 

Schwester Schwöschtär und Brüädär sind Gschwüschtärti 

schwierig schwäär, chogä-, eeländ-, chaibä-, nüd zum 

machä 

schwinden schwiinä, schwändä, rüütä, Schwiinzinglä, 

Schwändi, Rüti, Rütli 

schwindlig äs isch mr trümmlig, är hed dr Trümmul 

schwören schwerä, dr Rüütli Schwuur gschworä 

schwül brüätigs Wättär 

Forts. Schp 

83

flätt hüntsch sauf umgkehrt Sp 

Spalt Schpalt, Füdlä-, Gletschgär-, ä Chlack, Schpält, 

spalten schpaltä, isch äs gschpelig? Holz schiitä, 

spannen Draatseil schpannä, gschpannt wen ä Draat 

sparen schparä, huusä, ä huuslichä, 

Spass Gschpass, Gschpäss, gschpässig, gschpässlä, hasäliärä, .. 

spät dr Papscht hed ds Bschteck z schpaat bschtellt. schpeetär 

einisch, viil z schpaat 

Spatz Schpatzä, Schpätzli, Chnöpfli, Schpatzäghirni, 

dr Schpatz im Militäär 

Spazierstock ä Schtäckä, zwee Schtäckä sind etz ä guäti Modä 

Speiche Schpeichä amänä Raad, 

Speichel Schpeuz, -truckli, speuzä, i d Händ schpeuzä 

speichern Schpiichär, -muus (deutsch:Hamsterer), schpiichärä, 

speien schpeuzä, Schpeuz, -truckli, i d Händ schpeuzä, 

Bogäschpeuzär, chodärä, schnudärä 

Speier Schpyrä, Schpyrschtock 

Speise für Schpys und Trank, für täglich Broot 

Spengler Schpänglär, ä Chlämpäri 

Sperling ä Schpatz, ä Huuffä Schpatzä 

Spiegel Schpiägul, -meisä, Biicht-, Rohr-, gu rohrschpiäglä 

Spiel Schpilblätz (Karretalp), -maa, -manni (Kleinwidmen) 

Älplär-Schpiili: Schwingä, Schteischtoossä, .. 

spielen gfättärlä, Gfättärlizüüg, -platz, -waar, gaugglä, 

töggälä, tittälä; schpilä: Muusig, Schaach, Chaartä, 

Schpilblätz, Schpilhahn balzen 

Spiessruten durä Chnüslätä ziä 

Spinat Binätsch, i dä Lämpä adär im Brii 

Spinne Schpinnä, schpinnä, Schpinnrad, Schpin(n)hoppä, 

Splint ä Lonä, 

Spitze dr Schpitz vom Bärg, am Zappii, am Liisblii, schpitzgä, 

schtüpfä, Alp Schpitzäschtei (LG III), Schpitzplangg, -cheeri, 

-graas, -muus, Schpitzibüel NW, Wildschpitz am Rossbärg, äs 

Schpitzli 

Spitzbube Luus-Chaib, Luus-Buäb, Luusär 

Splitter Holz-Schpiissä, Glaas-Schpiiggäli, Holz-Schifärä, 

Schpiissli (LG I), Schpisslär (Grossmann) 

sprechen ä guätä Schpruch, Fasnachts-Schprüch >reden 

spreizen ä Griggälä machä, ä Geiggul, geig(g)lä, appä- 

sprengen schpränggä, i Abärellä -, Heu-, Schtei - 

springen gumpä, secklä, schpringä, gschprungä, i schprung 

Spritze Schprützä, Füür-, is Füür schprützä, Schprützähuus, 

schprützä, vär-, Schprützchanntä, 

Sprosse Seigul a dr Leitärä, Hüändär uf um Seigul .. 

Sprung Wiitschprung, Hööch-, Voor-; ä Schprung im Glaas 

spucken schpeuzä, Schpeuztruckli, >Speichel 

spuken äs isch unghüürig, äs Unghüür, Geischt, geischtärä 

Spur äs Aamääli, Schpuurä im Schnee vo allärlei Tiärli, 

Zahnarzt: „Gschpüüräd Sie öppis? – Nei, gschpüürä (Gwild) tuän i 

nüüd, abär huärä weh tuäts“ 

84

spurlos kä Schpuur meh umä, alls fort 

Fortsetzung: St… 

flätt hüntsch sauft umgkehrt st 

Stab Buächschtabä, gschtabät, susch ä Schtäckä, Bischofs- 

schtaab, Schtääblär (alts Gäld vo Basel) 

Stachel Schtüpfär, gschtüpfät, Schtachulbeeri > Angel 

Stacheldraht Schtüpfärdraht 

Stall Gadä, Gädä, Gädäli, gädälä, Gadäröötäli,vgl. Berchtesgaden 

D, gaden altdeutsch = einfaches Gebäude 

Stamm Schtamm, Baum-, Schtammbaum, schtämmig 

Stand im Schtand, schtändligä, Schützä-, Schiibä-, Veh-, Bii- 

Schtändligurä, Schtandä, Schtandpunkt 

Standbild ä Hergott, äs Chrüüz, ä Muättärgottes, äs Muättärgöttässli 

ständig aläwiil, eim fort, eistär, fortzuä 

Standpunkt muäsch äs Aahebi haa! aahebligä gumpä 

Stange Schtangä, Bohnä-, Grüscht-, Fahnä-, Schtängäli 

Stängel Stengel 

starr gschtabät 

stattdessen anstatt vo dem isch disä choo, drfüür än andärä 

stattlich gad ä chli ä Mändel, - ä Frau, - äs Huus … 

Stau äs Gschteck, alls värstopft, äs gaad nüümee durä 

Staub Schtaub, gschtaubät, abschtaubä, Schtaublaui, gschtobä 

stechen Schtächpalmä, -muggä, schtächä bim Jassä, kä Schtiich gseh 

gschtochä, i schtuch mi nüüd, Döörnä schtächid 

Stecken Schtäckä, -band, äs Schtäckli, Grassälä für ä Haag 

stecken iischteckä, aa-, wo bisch du? i bi nüd wiitärchoo: äs heckt 

schlagen 

Stecknadel Gufä, Güfäli, Gufäpüntäli 

Steg Schtääg, Gampälischtääg, Chlooschtärschtääg 

stehen ich schtaa, mr schtandid, är isch gschtandä, i schtiänd nu 

lengär, schtändligä, ä Schtandä. neu: miär schtönd 

„trämm, trämm, trämdiridii, alli Mannä schtandid ii“ 

„Herrgott, miär stand vor Diär!“ 

stehlen schtälä, gschtolä, i schtul nu mee! Hüändärdiäb > Dieb 

steif gschtabät, hert gfroornä Schnee, gschlagni Niidlä, 

äs gschtrackts Bei, 

Steig Schtutz, äs Schtützli, ds Schtützlärs >Stutz 

Steigeisen Griff a dä Schuänä, Griffschuä, Schtiig-iisä 

steigen schtiigä, gschtigä, Schteigär bi dr Füürwehr, Bärgschtiigär 

steigern värgantä, ärgantä, Gantwaar, i d Hööchi triibä, 

steil schtotzig, gääch, ä Schtutz, äs Schtützli, dr schtötzligä wägät, 

Stein Schtei, Plattä-, Chriäsi-, Gugg-, Niärä-, Obär-, Füür-, Lüpf- 

Tängäli-, Wetz-, Nüüni-, Schteibock, -schtoossä, -roosä, -fass, 

-manndli, -mattli, -nägäli, -tüüful, -Ööl (Petrol), -Pilz, -riich, 

-Weid, Schtei und Bei sind gfroorä > Fels, Fluh, Roggen. 

Steinschlag äs sind Schtei obänappä choo uf d Schtraass 

Stelle ä Schtell übärchoo, is Stelläli tuä, nüd ob Tätsch gah 

stellen schtellä, aa-, ab-, um-, uuf-, .. 

Stelzen uf Chruckä gaa, Schtäckä lauffä 

85

Stengel Schtängul, -Bohnä, Schtängäli, neu Stängel 

Sterbehilfe eim wellä ds Gleit flädärä, eim hälfä gu schtäärbä? 

är hed si z Tood gfürchtät. 

sterben schtäärbä, ab-, uus-; sid as das Schtäärbä ärfundä hend,weiss 

mä niä! i schuurb etz afig einisch! schtäärbis schlächt, 

umchoo, Schtäärbä müänd all! „bim Abschtäärbis.Amä“, 

mid Griffschuä am Schtäärbä: „äs gaad etz dä nidsi!“, ums 

Läbä choo 

Stern ä Schtäärnä, äs Schtäärndli schiässt, Schteerndlein! 

Schtäärnächeib, -füüfi, dr Schtäärnä uf dr Heubärgfirst, 

Wirtshuus zum Schtäärnä 

stets di ganz Ziit, aläwiil, eistär, allpott 

Steuer schtüürä, Schtüürä zalä sött mä dänk! 

Stich dr Schtiich isch ä Lunggänärzündig, Sunnäschtiich; 

diä Farb hed ä Schtiich is blauä; ä Mässärschtich 

Stichel ä Bunzä, dr Bunzä vor dr Zinglä, 

stieben schtäüppä, Schtäuppär (Bovist), neu schtüübä 

Stiefeltern Schtüüf-Eltärä, Schtüüfmüättärli (Bluämä) 

stiefmütterlich schlächt mid eim umgah 

Stiege Schtägä, -tritt, -länä, Schtägli Chällärschtägä, Hüändär- 

Stiel Schtiil, Schuuflä-, Bäsä-, Löfful-, Pfannä-, Woorb 

Stier Schtiär, Muni, Schtiärämäärcht, -grind, -seckul, secklä, 

gschtiärät, Göffärli-Muni, 

stimmen gu abschtimmä –schtimmts etz? d Giigä gu schtimmä 

stinken schtinkä, Gschtank, äs schmöckt nüd guät, .. 

„värfroorä isch scho mängä, abär värschtunkä nu niämärt“ 

Stirne Schtiirnä, ä hööchi adär ä nidäri Schtiirnä, 

stöbern nüälä, umänuälä, übärnüälä, neuslä, 

stochern grüblä, Ohrägrübul, Zändschtochär, nodärä 

Stock Ankä-, Mischt-, Zuckär-; Plangg-, Roggä-, Ort-,Schwarz-, 

Flät-; Gumälischtunggis, Schtöckli, -schuä, Schtockzänd, 

muurä, -wulchä, Schtöck bim Jassä, Schtöck im Huus, 

Schtöckli-Biigä, ds Schtöckli für di Altä, > Stecken 

stockdunkel timmäri heitäri Nacht 

stocken hörä, beitä 

stöhnen bärschä, gruchsä, „Gruchsianum“ 

Stollen Schtollä, Schtöllä, im Schtollä schaffä, i dä Schtöllä obum 

Robutzli, Schneeschtöllä a dä Schuä 

stolz aarig, wääch, Wäächsuu, hööchnääsig, är meint si weiswiä 

stolpern übär di eigänä Füäss uusäghiijä, z Bodä schiässä, neu: 

schtürchlä 

stopfen Schtrümpf flickä, Pfiiffä iifüllä, d Leitig värschtopfä, 

schtunggnä, Schtunggis 

stossen d Garettä schtossä, appä-, uufä-, z Obärwiil hed einä ds 

Garettli värcheert gschtossä: är siig zum Schpinnä daa und 

nüd zum wärchä! 

Stoos Schtooss: wo d Häxä hend wellä d Flüä zämäschtossä 

Strahl ä Schtraamä Liächt, Wassär, Milch bim mälchä, 

Strange usärä Schtrangä ä Chlungul Gaarä machä 

Strasse Schtraass, schtraassnä, värschtraassnä, Schträssli, 

Schtraassämeischtär, Hauptschtraass, Näbät- 

86

Strauss ä Buschlä Bluämä, dr Vogel Schtruuss, 

sträuben drwidär sii, ärgägä haa, Haar schtrüüssä 

Streich kä Schtreich gschaffät, äs Zündhölzli zum aazündä, 

Morgäschtreich, Nachtbuäbä-, ä Schtreich putzä 

streichen schtriichä us dr Liischtä, Schtrichli machä, aaschtriichä, 

ab-, uus-, > Landstreicher, Maler 

Streichmusik Muusig mit Giigä und söttigem, nüd mid Bläch 

Streit Schtriit, Zangg, schtriitigs Land, schtrittägi Sach, chiippä, 

zanggä, teübälä, Riätär im Schtriit; alt: Chritz und Schpähn 

Streithahn äs Zangg-Iisä 

streng schträng, schträngwärchig, ä schträngä Lehrär, 

Stress Jaascht, jaaschtä, janxä, Gjanx 

Streue 1764/5 LG V: ein Zirk Streüwi streuwnen, Gschtrauw 

Strick Seil, Seilär, Seilärii, Hälslig; Luus-cheib, 

stricken lismä, Lismänaadlä, glismäti Sockä, ä Lismär, ä Lismätä, 

ä Rick uufnää, umä schtächä, ä Rick ghiid appä, 

Stroh Gschtrau us dä Riätär, Schtreui määjä, liggä im Gschtrau 

Strom ä groossä Bach we dr Rii - eläktärisch Schtroom, Pfuus, 

strömend äs rägnät we us Chüblä (in Strömen) 

strub ruuchs Wättär, äs gahd ruuch 

Strubel ä Schtrobli, ä Chruusäligrind, gschtroblät 

Strudel Bläätärliwassär, äs schtrodlät, äs gudärät afig 

Strunk ä Schtiirzul, ä Ronä, ds Ronäband, dr Ronäwald (LG IV) 

d Chaschtävögtäni in ärä Ronä (Sagenbuch II) 

Stube Schtubä, -wagä, -hockär, -ziit, Schtübli, Näbätschtubä, Bach- 

Stück am Schtuck, ä Mockä, äs Möckli, ganzig Möckä, 

äs Gsätzli = äs Muusigschtuck, äs Teili, ä Bissä, 

Student Schtudänt, Studäntäfuättär, ä värschticktä Schtudänt 

studieren schtudiärä, schturneetärä, hirnä 

Stufe Schtapfä, Schtapfätli, Schtägätritt, neu: Schtuäffä 

Stuhl Schtuäl, Chuchi-, Mälch-, Bätt-, Nacht-, Roll-, Schtüäl, 

Schtüäli, Schtabällä, Hockär, 

Stuhlgang äsoo sait mä etz am Schiissä 

Stulpe diä chund bim Ermel-umälitzä zeerscht draa 

stülpen d Tschööppä abziä und d Eermul ufälitzä, 

äs hed ä glitzt 

stumm cha nüd redä, seid nüüd (taubstumm) 

Stump Fam.Name Schtump: Schtumpig, Schtümplig, Schtümpul 

Stumpf 1) Holz: ä Schtumpä, äs Schtümpli, 2) Rauchware: Schtumpä, 

Schtümpli; 3) Kerze: nur nu äs Schtümpli! 

stumpf gmutschät, Mutsch >rund 

stur gschtiärät we värruckt 

stürzen umghiijä, appä-, umschtützä,, värtroolä, z Bodä/z Tood 

ghiijä, frischbachnä Chuächä umcheerä, zundärobsimachä 

Stute Schtuutä, Märä, Wiibli vom Ross 

Stutz ä Schtutz, ds Schtützli, ds Schtützlärs, schtotzig, im Heergotts- 

Schtutz, dr schtötzligäwägät (neu: Stütz = Geld) 

stutzig da muäss i waartä, bis i das dussä ha 

87

flättt hüntsch sauft – umgkehrt T 

siehe auch unter D 

Tabak Tubak, tubäklä, , Tubak-Pfiiffä, - sack, - löösär, Rollätubak 

raukä 

tadellos wemä wott, wemäs gäärä hed, wemä hed wellä 

Tafel Tafälä, Schifär-, Täfäli, Täfälibuäb, Tafärä, 

Tag ei Taag, zwee Tääg, Guättaag, vormittaag, namittaag, tagä, 

Tagmä, hüttigätags, was isisch da? – z Mittaag! ds 

Mittagshorä, Taglöhnär, -wärch 

Tal Taal, Muäti-, Bisis-, Mälch-, Rätsch-, äs Tääli 

Tanne Tannä, -Chriis, Root-, Wiiss-, Tändli, tannis Holz, 

Tannzapfä, Wiisstannätal SG, Grotzli .. 

Tanse Tausä, Tausäli >Tüüsslig 

Tante Bäsifrau 

tanzen tanzä, tänzlä, Tänz, Tänzli, Bäsätanz, Tanzmuusig, 

-schänkär, -dili, Schottisch, Masurka, Masolkär, Walzär, äs 

Räschtli, a zwee Tanzätä, ä Ländlär, .. 

Tasche Täschä, Füdlä-, Tschooppä-, Plaudär-, Täschli, Hosäsack, 

Sack, -uhr, -mässär, -gäld, 

Taschenlampe ä Zündär 

Taschentuch Fazäneetli, Naastuäch, Sack-, Schnudärlumpä, 

Tasse Becki, Beckäli, -flickär, Schnabul-, Chachäli 

tasten tääpplä, aatääpplä, Taappä, Tääppli, ä Tääplig 

Tätigkeit är tuät puurä, schriinärä, wiirtä, schuänä …. 

tatsächlich bim Eich, bimeich 

Tatze Bäärätaappä, -tatzä, Chatzätääppli, Tatzä i dr 

Schuäl 

Tau was am Morgäd nass isch värussä, dr Tau, tauä, 

Wassärtröpfli am Graas, dä gids guät Wättär 

taub öppär wo gaar nüüd ghöört 

Taube Tuubä, Tüübli, Briäftuubä, Täubärich 

tauchen Tuuchärli, är isch ächli tuucht, ds Tauchätonälis 

tauen dr Schnee värgaad, äs gid Schneewassär >schmelzen 

taufen tauffä, Gottä und Götti, Tauffätä, helsä, Taufschtei 

Taugenichts einä wo mä für nüüd cha bruuchä, ä Lööli, ä Lappi, 

ä Haleegär, ä Luftibus, ä Faus, äs Taudäli, ä Gooli 

taumeln schweibälä, gad schöön gschweibälät, umätriibä 

tauschen tuuschä, guudlä, Chappä tuuschä =.. 

täuschen tüüschä, värschtellä, da chönnt mä si värgaa, 

das isch ä Rosstüüschär, drgliichä tuä 

tausend tuusig, zwei-, drüütuusig, tuusigmaal Värgälts Gott, 

ä Tuusigär Nootä, dr Tuusigär, tuusig und einä 

Teich Guntä, di grooss Guntä i dä Balmä, di gross Guntä: ds Meer, 

güntäguätä Geissgafi, Flöösch uf dän Alpä 

Teig Teigg, Blettär-, Teiggwaarä: Magäronä, Schpagetti, Nuudlä, 

Fideeli, und susch nu allärlei; Aateiggätä 

teilen geteilt dur .., Chääs-Teilätä, äs Teili, Teilhabär 

teilnahmslos nüüd därgliichä tuä 

Tell dr Wilhälm Täll, im Hotäl zum Tällä, ds Tällä (Imhof) 

Teller Tällär, Tällärli, Tällär wäschä 

88

Terrasse än Aldaanä am Huus, äs Äbnät im Biirg 

Tessin im Tesing undä hed mä früänär gseid 

Tetsch alter Fam.Name, siehe Tätschli LG II 

teuer tüür, viil z tüür, ä tüüri Gschicht >dürr 

Teufel Tüüful, Füür-, Schtei-, Holz-, Wald-, Tüüflä, Tüüfäli, zum T. 

obänand! tüüflä, umätüüflä, was Tüüfuls? was Tüüggärs? 

Theater Theaatär, Affä-, theaatärä, theäätärlä 

Thomas „ds Schnäpfä Martis Schuänis Thummäs“, ds Prüüsä 

Thummäs, Thümmäli, Thümmul 

tief teuff, teüffär, am teüfschtä, Teufbach, Teufdolä, i dr Teuffi, 

teuff schnuufä, teuffi Nacht, teuffgfroorä 

vgl. Tiefencastel GR, Teufen AG,Z 

Tier Tiär, Tiäralpäli: Gämschi, Schteiböck vgl. Tieralphorn BE 

tilgen uusbutzä, löschä, abzalä, neu: värtilgä, ässä 

Tisch Tisch, Tischli, übär ä Tisch bättä, gu tischä, äs isch tischät, ä 

Tischgängär, ä Plattä-Tisch, Nachttischli 

toben wüten 

Tochter üsäs Maitli; ä Tochtärmaa 

Tod z Tood ghiijä, -schlaa, -fürchtä, Tootäbaum, -wagä, 

-helgäli, -mäss, -ässä, -vogul (Wiiggälä, Geissböbi) -chopf 

(Hautschudälä), Toodsünd, tot, töten 

toll värruckt, är schpinnt, ä Tollhüüslär 

Tollkirsche Tüüfuls-Chriäsi, …. 

tollkühn verwegen 

Tolpatsch Lööli, Lappi, Tschüriginggul, Totsch, Tschamöfful 

tönen töönä, chlepfä, lüütä, singä, chroosä, … 

Topf Chübul, Hafä, früänär hed mä müässä d Häfä gu läärä am 

morgäd >Hafen 

Tor Alp Thoor, Thoorloch, ängg und wiit Thoor (Wassser- 

bergfirst), vgl. Witenthor (Malters LU) 

Torf Tuurppä, gu tuurpnä 

Torte ä Tuurtä, Rüäblituurtä 

tot tood, muus-schtei-tood, äs töötälät 

töten töödä, z Tood schlaa, z Tood ghiijä, z Tood fürchtä 

Tracht we d Lüüt früänär aagleit gsii sind, Gingang 

trächtig äs Tiär wo treid, ä Chuä wo mälch isch? 

träge fuul wen ä Hund, ä fuulä Hund 

tragen träägä, appä-, ii-, umä-, uus-, är treid, i treiti nu mee, 

Träger Briäfträägär, Hosäträägär, Träägär-Loh 

Traggestell äs Trääggabäli hend früänär all Puurä umätreid 

Tragriemen Tüüsslig a dr Tausä LG V 1764/5: „Tausen mit 

Düssligen“ 

trampeln tramplä, äs Trampultiär, värtrampä, bödälä und 

cheibä 

Träne ds Augäwassär isch ihm choo 

trauen truuwä, truuwät; äs Hoochsig zämägää 

trauern wägädem muäsch du nüd truurig sii! 

äs isch truurig, Jeerä Gott! 

treffen träffä, ä Träffär, äs Klassäträffä, preichä, äs Preichi, heschäs 

preicht, i bin ihm värkoo, äs trifft nüüd aa 

Treppe Schtägä, -tritt, -länä, Chällärschtägä, -hals 

89

treten trättä, ab-, uuf-, uus-, pünggä, 

ds Velo trättä, ä Trättmaschinä 

treu trüüw, ä trüüwä Hund, ä trüüwi Seel, Trüüwi, 

Trüühändär, z trüüä Handä übärchoo 

treiben triibä, gänd ihm än alti Kafimüli z triibä, 

äs Triibhuus, Veh triibä, ttribäs Veh 

Treichel Triichlä, Triichlämachär, Triichläriämä, 

1764/5 LG V: „Sännentricheln, Weid Trichlen“ 

Trester Trääscht, Kafi Trääscht, (Obstler) 

Trichter Trachtärli, Löchlipreichär, Siänä 

Trick mä muäss wüssä wiä 

trinken trinkä, suuffä, Trinkwassär, Suuffi, ds trunkän Eeländ 

trocken trochä, ä Tröchni, tröchnä, abtrochnä 

Trödel allärlei Grümpul,. 

trödeln umäliirä 

Trommel Trummlä, Trümmäli, Trummli, trümmälä, di grooss Trummlä 

Trompete Trumpeetä, trumpeetlä, äs Tüütäli, tüütä, ä Tuntälä 

Tropf Tropf, Tropfä, Tröpf, Tröpfli, tröpflä, kä Tropfä rägnäts, 

Tropfäzellär, än aarmä Tropf 

Trottel Talp, Tschalp, Gooli, Lööli, Lappi, än aarmä Tropf 

Trotz z Tratz machä, Schtiärägrind, Setzgrind, trätzlä 

trotzdem wägädem hed är widär däs gliich gmacht >gleichwohl 

Truhe Truckä, Truckli, Sibnär-Truckä, ä alti Truckä 

Trümmer äs liid alls am änä Huuffä we im Schutt z Goldau, 

trunken bsoffä, di Bsoffnä, ä Süfful, ä Suuffhund 

Truthahn Truutä-Fleisch 

Tuch Tuäch, Tüächli, Tüächär, tuächigs, Tuächladä 

gingangis Tuäch 

tüchtig tifig, usinnig tifig 

tückisch hindärlischtig, faltsch 

Tümpel Guntä, Güntä, Flöösch, „ds Guggälärs Geiss gänd ganz 

güntäguätä Geissgafi“ 

tun tuä, tüänd, ttaa, i tääts nümmä, tuä mr d Türä uuf, tüänds 

reis? si tüänd määjä, är tuäd puurä >Arbeit, Berufe, äs tuäts 

genug, äs tuäd >Wetter 

we täätid ächt diä, wämäs täät fraagä? wänns täät gältä? 

(Umweg für schwierige Möglichkeitsform!) 

Tunichtgut Lappi, Lööli, Lümul, Esul, Uflaat 

tunken tünkä, Wösch iitünkä, Mökä iitünkä 

Tunnel äs Turnäll, ä Schtollä 

Tür Türä, Türli, Türsellä, Türfallä, Voortürli, äs Toor, äs Töörli, 

an Allärseelä sinds alig gu türlä, Halbtürli 

Türke Türk, Türkii, türkisch, Türkäbund (Lilie) 

turnen Turnä i dr Schuäl, im Turnvärein, dr Turnär bim Chääsä 

Turm dr Hööch Turä, Rootäturä, Rootäturnär, im Turä, Chiläturm, 

äs Türmli vgl. Kirchenthurnen BE 

Turmfalke äs Wannärli >d Alp Wannä, ä Badwannä,ä Wannämachär 

tuscheln nüsälä, ä Nuschi, ds Nuschis 

Tüte früänär hends i dä Lädä ds meischt inä söttigä Papiirsack 

phakät 

90

flätt hüntsch sauft – umgkehrt U 

übel böös, äs wird mr schlächt, äs isch mr schlächt 

übulghöörig, -huusig, -liidig, -ziitig 

über übär Null, übär dä Wulchä, übärzellig, -ässä, Übärbei, 

-Hang, -hei, -nacht, -namä, -gwand, -zand, -ziäjär, -zuug, 

übers Chrüüz, übärä Rüggä, überundä, -obä, -änä, -appä,- 

durä, -hindä, -voor, -fahrä, -schtützä, -rüärä, -rugälä, -wärfä 

überall zäntumä, übärei voll Sunnäwirbul 

überaus hüntsch .. >sehr 

überflüssig voorig, nüd zum bruuchä 

überfüllt gschteckät voll, medä voll 

überhaupt übärhaupt nüüd, wiit niänä, kä Gluussä 

i allä Teilä nüüd 

überheblich wääch, Wäächsuu, ä wäächä Chaib, aarig, 

Gschicktlig 

Überlauf Übärlauf, übärluffä 

übermannen äs hed mi übärnuu, mr hend nä mögä 

übermässig viil z viil, medä z viil 

übermütig Geuggul, Geutsch, geugglä 

übernachten übärnachtä, Übärnächtlär, übärnacht haa 

überraschen „lassen wir uns überraschen!“ = das hätt i niä 

ddänk;, das wemmär dä gsee! 

überreif medä ziitig, värziitigäts Graas 

überschreiben a öppärum värmachä 

überschwemmen äs hed dr ganz Schachä übärschwämmt und värsaarät 

übersteigen nu meh chönnä 

übertreten drübärschtiigä, nüd iihaltä, nüd folgä 

übervoll flätt voll, medä voll, ghaglät voll, viil z viil 

überwältigen eim meischtär mögä, einä bodigä, 

überwinden är hed si mögä übärhaa 

überzeugen übärzüügä, übärzüügt, 

überziehen än Übärzuug machä, übärzogä 

üblich äs isch Bruuch, nüd Bruuch 

übrig voorig 

übrigens i wett dä nu sägä .. nu öppis 

Ufer am See zuächä, am Bach nachä, am Poort zuä,a dr Weri 

Uhr äs Ziit, ds Chiläziit, we schpaat isch? Sackuhr, äs Ührli, 

Armbanduhr, Uhrämachär 

Uhu dr Grooss Huu, ds Huuäloch z Schwiiz, dr Guggär? 

Ulrich Uälärich, Uäli 

umarmen äs Ääli gää, äs Ääli übärchoo, äs Würgäli 

umfallen umghiihä, umtroolä, 

Umgang ums Wassär umä gah 

Umgebung was um ein umä isch neu: Umgäbig, Ambiente 

umgehends sofort 

umgekehrt umgkehrt, andärisch gkehrt, dr andär Wääg 

disäwääg, disäwägät, zundärobsi 

umkehren chehrä, widär heigaa 

Umlauf am Fingär …. 

Umlaut au, ei, eu, … 

91

umsichtig a alls dänkä, nüüd värgässä 

umsonst värgäbä, für nüüd, nüd värgäbä, graatis, zunütz 

umstürzen umghiijä, umtroolä, übärschtützä, umschtützä 

Umwelt was um üüs umä isch > Umgebung 

um zu ich gah gu/ga Brood holä 

unabänderlich nüd zum ändärä, ä teuffgfroornä >unbeirrbar 

Unart hed ä gaar kei Aart, än aartigs Tuä, ufläätig 

unaufhörlich eistär, di ganz Ziit, aläwiil, allpott 

unbedingt uf all Fääl, da gids nüüd z brichtä 

unbeholfen untappät 

unbeirrbar unabänderlich 

unbelehrbar unheilbar 

unbrauchbar nüd zum bruuchä, flätt lätz 

Unding Böögg, Naräbööggä, Naasäbööggä, 

unehelich äs uneerlichs 

unempfindlich a soo eim chasch nüüd machä 

unentschieden Gägägliich a dr Landsgmeind, 

unerwünscht 1)nüd noodwändig;2) noodwändig etz nu daas! 

Unfall äs isch öppis passiärt 

Unfehlbarkeit „öbs etz wahr siig, as nümmä alls wahr siig?“ 

Unflat än Uflaat, än Ufläätigä, flätt värruckt 

unfruchtbar galt, Galtchuä, vgl. Galtenebnet 

Unfug dumms tuä, dumms Züüg 

Ungeheuer äs Unghüür heds det ghaa, einisch nu medigs äs friis bis 

Rüäggä 

Ungetüm ä Güngul 

ungewöhnlich das simmr dä gaar nüd gwännt! äsoo nämä niä! 

Ungeziefer Unzifär 

unglaublich nüd zum glaubä 

Unglück Ungfeel ghaa, ungfelig gsii 

ungerade ungraadi Zahlä 

ungültig das isch ungültig, gilt nüüd, ä Gültä abär hed früänär ggultä 

unheilbar „ä teuffgfroornä Chinds-Chopf“ 

Unke äs Guuggämööni 

Unkosten Uchöschtä 

Unkraut Uchruut 

Unmenge ä Waar, ä Ruschtig 

Unmensch Umäntsch 

unmutig gaar nüd guät uufgleit 

unpaar unpaarägi Schuä und Häntschä 

Unrast Uruä, urüäbig 

Unrat Güsul, Dräck, Mischt 

unrecht urächt, nüd rächt 

unsäglich nüd zum sägä 

unser üüsä, üüsi, üüsäs, üüsärein, üüsätwägä, Vaterunser 

Unschlitt Uuschlig, zum billägi Cheerzä machä 

Unsitte schlächti Brüüch, schlächti Sittä 

unsittlich gägän alli guätä Sittä, zmeischt gägäs 6. Gebott 

unten undä, -draa, -hindä, -durä, -fürä 

unter undä, , undär Null, undär allum Hund! 

Unter bim Jassä isch dr Undär dr Puur, abär wän är Trumpf isch, 

92

isch är dr Obärischt 

Untereggeli im Undär Eggäli, di Undäreggälär 

unterhalb undär Huus und Gadä, undärum Wald 

Unterhaltung luschtägi Schtückli machä; neu: redä 

midänand au im Äärisch. 

Untergang wann d Wält undärgahd 

unterirdisch undärum Bodä, as mäs nüd gsehd, Undärwält 

Unteroffizier Korpis 

unterrichten was d Lehrär tüänd i dr Schuäl 

unterst zundärisch undä, zundärisch isch dr Nidärischt 

Unterwäsche Undärwösch, Undärhosä, Undärrock, Undärliibli, äs 

Tschänggäli 

Untier äs Unghüür 

ununterbrochen a einär Tuur, aläwiil, eistär, ohni hörä 

unvermittelt uf einärs maal 

unversehens unvärsächens, we aagrüärt 

unverständlich nüd zum värschtaa, schpanisch, chineesisch, 

unvorsichtig pass uuf! nüd eifach gaa ohni luägä 

Unwesen Uwäsä 

unwichtig nüd wichtig, Laarifaarizüüg, Töggälizüüg 

unwirtlich nüd schöön, nüüd loos, äs wachst nüüd 

Unwort käs Uwoort hätt mä ghöört bi dem 

Unwetter Uwättär, drgägä dr Wattärsägä 

unzufrieden nüd zfridä, unzfridä, chöfärä 

üppig läbä in Suus und Bruus, loränzänä 

Uri z Uurän innä tünds üürnärä. ds Hürital hed früänär gheissä 

Urental, neu: z Uuri änä 

Urin Seich, seichä, früänär heds viil gseikälät, 

Urmensch dr eerscht, dr eltischt Mäntsch 

93

flätt hüntsch sauft umgkehrt V 

siehe auch F 

Valentin Fälti 

Vals Valsär, Valsär-Wasser 

Vater Vattär, Vattär unsär bättä >gfättärlä 

Veilchen Fiööli, Viiäli 

Velo Fahrraad, welofaarä, Welorännä, Welööli, äs Felo 

Veltlin Fältliinärwii isch guät 

verachten uf ein appäluägä, für nüüd haa 

verächtlich viil hend gmeint, üsi altä Wöörtär siigid Hundswöörtär, 

blooss hundswiis ärfundä 

verballhornen Wörtär värtrüllä z.B. Liisblii, Lismälaadä, schturneetärä, 

revoluzzä, Argaunär, Lingär 

verbannen i Baan tuä, is Pfäffärland jagä 

verbergen värbäärgä, Värbäärgis machä 

verbieten värbüütä, värbottä. Kaplan Costa über sinä Bischof: 

„ich könnt ihn töttä – aber isch verbottä!“ 

verblühen „wän dr Wind chund gu blaasä, dä värblüjäd si halt“ 

verbohrt gschtiärät, lätz bbort, värborät 

verbrämt mit Sammät versäumt, mid Ruäss värschmiirt 

verbrennen värbrännä, du värbrännti Zeinä! (ä Häx), verbrunnä 

Verbrechen äs Värbrächä, ä Värbrächär, än Uflaat 

Verdacht mä chönnt nu dänkä äs siigid äso di Gwüssnä, 

neu: värdächtig, Värdaacht 

verderben värdäärbä, värdeerbä, värhiijä, värchünglä 

verdienen värdiänä, Värdiänscht,“du heiligs Värdiänä!“ 

gu diänä, abvärdiänä, 

verdreht värtrüllät, wintsch 

verdriesslich värleidig, 

Verdruss Värdruss, ä leidägi Sach 

Verena Freeni, Freenäli, Freenälis Gärtli, Frentschälär, 

verenden värreckä, värreckt, neu:värsärblä >Aas 

Verein Värein, Schützä-, Sännä-, Jahrgängär-, Muusig-, 

Juuzärvärein, … 

vergaben ä Värgaabig machä 

vergangen värbii isch värbii , lätz ggangä, di vordär Wuchä 

verganten uf ärä Gant la värchauffä 

vergeben nüd nachäträägä, d Jass-chartä värgää 

vergebens värgäbä, für nüüd und widär nüüd 

Vergehen öppis Gfählts 

vergehen är isch si värgangä; dr Schnee isch värgängä 

vergessen värgässä, das chasch gad värgässä, värgis äs nüüd! 

dässälb värgääs ich niä! vgl. Vergissmeinnicht 

vergleichen värgliichä, värglichäs mit disum .. 

vergönnen värgönnä, niämärt mag mrs gönnä (BS gunnä) 

vergraben värgrabä, värlochä 

verfaulen värfuulä, värrottä 

verhauen obänand hauä; värschlaa, 

verheeren alls värhiijä, värdäärbä, hergä 

verheiratet ghüüratät , di Ghüüraatnä 

94

verholzen värholzt (Cholruäbä, Schtrüüchär) 

verhunzen äfärä und änzä, eim Hundswöörtär gää 

verirren värgaa, värlauffä, lätz ggangä 

verkehrt lätz machä, alls värchehrä, zhindärfüür gmacht; 

verkehren mid andärä zämächoo 

verkommen ä fertigä Lump, värgraatä >begegnen 

Verkomnis si sind midänand uus choo anä 1483 z Stans 

verladen d Waar uf dr Wagä ladä 

Verlag diä hend ä schöönä Värlaag: äs gääb zwee druus! 

verlassen la sii laa, uusägaa, niämee choo, hörä 

verlaufen dr lätz Wääg gaa, dr Ankä värlaufft a dr Weermi 

verlegen am lätzän Oort anäleggä, värleggä, värleid 

Verlegenheit äs isch um nüd wool, wil ärs lätz gmacht hed 

verleiden 1) das isch zum värleidä, dr Värleidär übärchoo; 

2)äs mag si nüd värliidä, äs isch si nüd dr wärt 

verlesen ds Evangeeli värläsä, d Beeri värläsä 

verletzen einä z blüätä machä, ä Blätz ab, äs Bei bbrochä, 

Verletzung ä Letzi = Schutzmauer gegen Verletzung der Grenze 

äs Letzi (Illgau: kleine Verletzung) 

verliebt värliäbt, chalbärlüämdig, narchtig 

verlieren värlüürä, värloorä, i värluurs nu einisch! 

verlocken zöökä 

vermissen öppis nüd gfindä; das fählt eim 

vermutlich mä chönnt nu meinä, dänki 

vernehmen värnää, värnuu 

vernageln värnaglä; öppis inäs Holz värnaglä eim zum schadä 

vgl. Jer.Gotthelf: Die schwarze Spinne 

Veronica Feronika, Frooni, Vrooni 

verpachten värleenä, amänä Leemaa gää 

verprügeln ärschlaa, ärpünngä 

verrecken wän äs Tiär schtiirbt; ums Värreckä! värrecktä Chaib 

verrotten värfuulä 

verrücken äs Möbul andärisch schtellä, und wänns eim im Chopf öppis 

värschtellt hed, isch är värruckt 

Versager Eichlä, Fläschä, Näll, Niätä, Nullär, Värsägär 

versäumen äs Gwand värsäumä, ä Sitzig värsuumä > Saum 

verscheiden schtäärbä, Abschtäärbis machä 

verscheuchen värschteukä, Vögäliblöökär 

verschieden allärlei fürtig, einisch daa und einisch dett 

verschlafen värtschlaaffä 

verschlagen ä värschlagnä Chogä; i d Frömdi choo 

verschliessen iibschlüüssä, värmachä 

verschmutzen värdräckä (Polution), aber au: Schmütz gää. 

verschwenden värgüüdä, loränzänä 

versehen heb di dä värseh! dr Pfarr hed än värseh; 

hesch lätz gluägt 

versenken i d Muätaa rüärä, i See uusä rüärä 

versinken im See undäräggangä,“lach di hübschäli appä!“ 

versorgen tuä das ghaltä, tuäs is Ghältli, uf d Siitä tuä; vogtä 

versperren värschteckä, diä Schtei hend dr Bach värschteckt 

verstecken värbäärgä, Värbäärgis machä, neu: värschteckä 

95

Versteigerung ä Gant, da tüänds Sachä värgantä 

verstellen lätz anäschtellä, Värdingchindär värschtellä, 

Redävärcheerä 

versticken värschtickä, ä värschticktä Schtudänt 

verstopfen d Leitig isch värschtopft; äs isch einä värtröchnät 

vertragen värträägä, äs mag si nüd värträägä; 

dr Wind hed alls värtreid 

vertreiben ds Vehtoktrs Märtul hed miär d Chalbärrüüdi värtribä, är hed 

au chönnä Wäärzä värtriibä; 

di frömdä Vögt/Fötzul värtriibä 

vertun Gäld värtuä; Häärd värtuä 

verwalten vogtä, Chilävogt, Aarmä-, Chastä-, Vogtii 

verwandt gfründt. „we värwandtär we värdammtär!“ 

verwechseln värwächslä 

verwegen ä frächä Chogä, frächi Chögä: übär d Fluä mässä 

(wo HK; LG?..) uf der Fluä riitä (LG II 25) 

verwirren duränand bringä, äs Duränand machä 

verwöhnen värtwännä, wohlfüürhaa, biibääbälä 

verwundet är blüätät, der sött mä värbindä >verletzen 

verzehren öppis ässä, äs hed ä scher värzeert vor Heiwee 

Verzeihung nüüd für unguät! äxgüsi 

verzichten äwäg laa 

verziehen värziä, usänand zeerä, äs passät drnaa nümmä 

Vesper Väschpär, ds Zaabig, ds Viäri, väschpärä 

Vetter Vattärsbrüädär, Vettärmaa, Vettärliwirtschaft 

Vieh Veh, Chüä und Gschlüächt, Vehmärcht, Vehtoktr 

viel viil, hüntsch, am meischtä, ä Huuffä, ä Schübul >sehr 

vielleicht vilcht, chasi, glaubi, meini 

vielmal mängsmaal 

vier viär, z Viäri, viärggeggät, z viärtä hööch, viärteilä, 

Viärwaldstettärsee, -ländärschtei, viär Chüng wiisä, 

viärblettärigä Klee, viärkant, 

vierzehn viärzächä, 14 Noothälfär, 14 Schtatioonä, 14 Tääg 

Vinzenz Viizäns 

violett hed ä Farb we Fiööli 

Vogel Vogul, -heu, -beeri, Vögul, Vögäli, vögäliwohl, vögälä, 

Vögäliblöökär, Fleischvögul,Vögäli tränkä 

Vogt vogtä, Vogtii, Chilävogt, Chaschtä-, Aarmä-, .. 

1291: käni frömdä Vögt! 

voll voll, gfüllt, gschteckät voll, plattäbä voll 

Völlerei loränzänä (was war das für ein Lorenz?) 

Wort aus einem alten Sittenmandat 16./17. Jh. 

vollständig ganz, flätt und ganz, flätt suubär 

vollstopfen schtunggnä, Schtunggis, Schtunggäwerni, 

gschtunggät und gschteckät voll 

von vo Hand, vom Schtand, vo innä, vo ussä, vo obä … 

vor vor um ässä,, vor as gaasch, voranä, voranä >bevor 

Vorabend vornächtig, am Samstig aabäd, 

Voralp vor dä hööchä Alpä……(die Voralpenlandschaft) 

voraus voranä gaa, voruus dänkä/gsee 

vorbei värbii gaa, das isch värbii, das isch durä 

96

vorbereiten zwägmachä, paraat machä, rüschtä, reisä, 

aagattigä, aagschiirä 

vorbeten voorbättä, Voorbättär 

vorder dr vordär, di vordärschtä 

vorderhand vorläufig 

vorgestern vorgeschtär gestern 

vorher voranä, vor as gaasch, vorum ässä tüämär bättä 

neu: voräthärä 

vorherrschend Voorhand, bim Jassä, i dr Poliitik, im Gschäft 

Voressen ä Braatis 

Vorhand chund zeerscht draa 

Vorlaube Laubä, Voorläubli, Voorzeichä >Laube 

vorläufig afig einisch zum prabiärä 

Vorjahr z letztscht Jahr, fäärä, vorfäärä 

Vorkirche Vorchilä, uf dr Empoorä obä >Vorlaube 

Vormund Vogt, vogtä, Vogtii Vogt 

vorne voranä, voranä, dr voranig, dett voorä, Voorässä 

voorappä, -durä, -uufä, ..Alp vor dä Löchärä 

vornehm fürnämm, ds Fürnämmscht tuät mä värbäärgä 

Vorrat voorigs paraat haa 

Vorsatz guäti Voorsätz gmacht? – nei, ha nu di altä, sind nu we nüüw! 

vorspiegeln voorschpiäglä, 

Vorschuss Dingsgäld, Dings nää, Dings gää, dingsä, aaddingä Ding 

1764/5 LG V: „angedungen“ 

vorsichtig Obacht gää! hübschäli machä 

Vorsiten uf dr Siitä hööch obä (LG III) 

Vorsorge Füürsoorg, Aarmäpflääg 

Vorschuss ä Dings, Dings nää anschtatt gad zalä 

Vortag Voortaag, am Taag voranä > gestern 

Vorteil äs Vöörtäli, ä gföörtälätä Chogä 

Vortritt wer zeerscht draa chund 

vorüber äs isch värbii … zwee Wuchä sind scho durä 

vorübergehend voorläuffig, äs gaad värbii, drnaa chund äs ghörig 

vorwärts fürsi, durfürä, vorwärts marsch! hüüh! hüüscht! 

vorwerfen eim öppis füürhaa 

vorwitzig gwundärig, Wundär Naasä, fürwitzig, Wundärfitz 

Vorzeichen ds Voorzeichä vor dr Chilä, - da chönnts öppis gää! 

vorziehen öppis liäbär haa weder disäs 

Vorzug wer zeerscht adär am meischtä draa chund, vorzüglich ganz 

guät, usinnig guät 

97

flätt hüntsch sauft – umgkehrt W 

Waage mid ärä Waag öppis gu wägä 

waagrecht äbänuusä, äbädurä 

wach värwachät, bisch scho uuf? 

Wachholder Reikholdärä, -Beeri zum Suurchruut 

wachsen Gwachsnig Lüüt, di Gwachsnä, wüchsig - Schii wachsä 

Wächte äs Gwächti hööch obä 

Waden Wadäbei, -bindä, -schtrümpf, wädlä, 

Wädli, Hosä bis a d Wadä 

wackeln gnappä, lodälä, gamplä, Gampälischtääg 

Wagen Wagä, Wägä, Wägäli, Leitäräwagä, Scheesä, Scheesäli 

wagemutig fräch, är truuät sauft 

wägen uf d Waag tuä 

waghalsig äs chönnti dä fäälä, Seilriitä übär d Fluä, übär d Fluä usä 

mässä, zwiit uf d Escht uusä lah 

Wahn är hed ä Wahn, är isch wahnsinnig 

wahnsinnig wahnsinnig schöön, wüäscht >sehr 

wahr isch äs etz wahr, as nümmän alls wahr isch? währdäli wahr 

während undärum Ässä, undär Chiläs, undär … 

wahrlich währli, währdäli, währgäli 

währschaft urchig, ächt, chäch 

wahrscheinlich chasi, raati, dänk, glaubi, weläwägät, äs muäss nu wellä 

Waise Waisächind, -huus, -muättär, -vogt, 

Waisänamt, d Waisächindär im Waldiloch. 

Wald Wald, Wäldär, Wäldli, Waldhängscht, -tüüful, -hüttli, 

-schtettä, Wald ZH, SG ..Ob- und Nidwaldä. 1339 ältester 

Waldschutz: “dass wir das Holz verbannen“ (HK I 77) 

Wallach zöbälätä Hängscht > Pferd 

Wallis diä Alp hed einisch gheissä Wallisbodä, d.h. am Walli sin 

Bodä (LG III) susch isch ds Wallis dr Kanton Wallis 

Walser Valser 

Wand Schtubäwand, Huus-, äs Gwandäts Huus, äs Wändli, 

Wiissäwand, Butzäwand, 

„nur eistär schöön dä Wändä naa“, 

wandeln di aarmä Seelä hend müässä wandlä, ä guätä Läbäswandul 

hättis vilicht abküürzt. 

wandern früänär isch mä z Bäärg ggangä, etz gands gu wandärä, 

Bärgwandärigä machä 

Wandlung i dr Mäss isch Wandlig 

Wange Baggä, Bäggli, Baggäschtooss, im 

Bawangli, Wangä SZ, Wangs SG 

Wanne d Alp Wannä, äs Wannärli, Wannämachär, 

Badwannä 

Wanst Schmäärbuuch, Wülpis, Bläätäch 

Wanze Wäntälä, Wäntäläbaraggä 

Ware Waar, Waarä, -huus, Wäärli, >Schutt 

wäre äs wäär guät, äs wäär böös, mr wärdids gsee, mr wäärid, ich 

wäär gsii .. 

warm warm, weermär, weermschtä, a d Weermi gaa, Ohräweermär, 

weermä, warms Holz, ds Waarms ässä 

98

warnen Obacht! passid uuf! us Huät! 

warten beitä, waartä, uf dr Waart, im Waartsaal 

warum worum, für waas 

Warze Wäärzä, Wäärzä heilä, värtriibä 

was? was chogs? was cheibs? was tüüfuls? 

waschen wäschä, wöschä, Wöschhüttä, -hafä, Wäschlumpä, -blätz, ä 

Schtandä, obäninäwäschä, uusä-, appä- 

Wasser Wassär, -leiti, -hääggul, -waag, -schloss (Reservoir), -schiff, 

am Wassär oppäriärä (=Prostata), wässärä, ums Wassär gaa, 

Wässärli, Wiichwasssär 

wasserdicht bhabä, laad nüd durä, isch nüd glächnädt 

wasserlösen brünzlä, Bisi machä, seichä, tschödärlä, 

müänd d Pfaffä ä gu seichä? Ja, aber si tüänd dr Seich undä 

uusä laa, nüd obä! 

Wechselgeld Umägäld 

wechseln wächslä, andärisch aaleggä, Huusraat plündärä 

Wecken Weggä, Weggli, 

Wedel ä Schwebul, äs Sefi 

weder-noch nüd daas und nüd disäs, nüd hüüscht und nüd hott 

Weg Wääg, -wiisär, -meischtär, -scheidi, -rooscht, im Wintär gu 

wäägä, ä kä Wääg, äs Wäägli, äs Wäägäli 

wegen wägä miär muäsch du nüd truurig sii, 

weggehen awägg gaa, fort gaa 

wegnehmen äwäg nää, 

wegs graadäwägs, dummär-, welä-, stötzligä- 

Weh eini hed ds Wee übärchoo und isch z Bodä ghiid und hed 

gschuumät ums Muul >Krankheiten 

wehen dr Wind ziät, äs ziäd durä, äs hed Duurzuug 

Weib Wiib, Wiibli, Wiibär, -volch, -siitä, -schiässä, -haaggä, -züüg, 

ä Scheesä, äs Rääf, ä Schtändli-Gurä, ä Chlüttärä 

Weibel dr Weibul muäss gu weiblä, dr Pfand- 

weibul gu pfändä 

weich widleich, lint,weikä, lindtä; 

weichen wiichä, fliä 

Weide 1) Weid, Chlooschtär-, Hell-, Chuä-, 

Aabig-, Heimchuä-,.. 

2)Wiidä, -chätzli, Wiidä fürs Choorbä weiden weidä, 

abgweidät, etzä, ggetzt 1339 „von da an soll man sie nümen 

etzen“(Gemein Merchy) 

Weidrost Beibrächär, früänär vor dä Fridhööf, da hätti scho lang ä 

Weidrooscht gmacht“ uf der Voorchilä weihen wiichä: 

Palmä, Bätti, Zeichäli, Wassär, .. 

Weihnacht Wiänacht, wienächtälä, Heilig Nacht 

Weihwasser ds Wiichwassär nää, ds Wiichwassär gää, -Chessäli, -Bäsäli 

weil wil ärs wott haa, wils nüd rächt isch 

Weile beit äs Wiili, langwiilig, chuurz-, dr Wiil haa 

Wein Wii, -beeri, -suppä, -kafi, rootä und wiissä Wii, gschlagäs Ei 

mid ä chli Wii, äs guäts Wiili, Mässwii 

weinen bääggä, brüälä, briäggä, ds Augäwassär übärchoo 

Weise uf diä Wiis und Aart 

weisen bim Jassä chamä (voor)wiisä: 4 Puurä,4 Obär, 4 Chüng, 

99

4 Näll; Schtöck, Schtiich, Wiis, Wäägwiisär 

weiss wiiss, wiissgä, Wiissgi, ds Tönis dr Wiiss, ds Wiissä, 

Wiisstannä, -wii ,-brood, Wiissäwand, Wiissäwändlär, 

weit wiit, wiitär, i d Wiiti, i dr Wiiti, Wiitsicht, wiit niänä, - uussä, - 

änä, - äwägg, - voor, - hindä 

weiteres drnaa nu öppis, 

welche diä wo drfüür sind, söllid d Hand uufhaa 

welk värdorät, värtoorä, glampät 

Wende Cheer, Cheerplätz, Cheergängli, Rank 

wenden cheerä, ränkä, Heu wäntä, im Heft umäblettärä 

wendig liächt zum ränkä, glii gcheert 

wenig wenigär wäär meh! wenigär weder disä, “ was seit mä?- nu 

ächli Chääs!“ 

wenigstens ämal, är chas ämal, är chund ämal, 

zum mindäschtä 

Werbetanz gäuärlä, 

werden wäärdä, wiirscht, wäärdid, sind woordä 

werfen wärfä, Schtei rüärä, z Bodä rüärä, värrüärä bim Jassä; dr 

Chnüsul isch choo we aagrüärt Flammenwerfer, Güllen- > 

rühren 

Werk wärchä, Wärchtig, Wärchmaa, 

Werkstatt Buutig, Buutägli, Buutigscheubä,-bäsä, -ruschtig, Fabärik, 

Fabärikli, 

Werkzeug Wärchzüüg, Wärchruschtig 

Werre ä Wärä 

wert viil wärt, 

wertlos nüüd wärt, nüd dr wärt, kä Rappä, Schund 

Wespe Wäschpi, Wäschpinäscht >anglä 

Weste ä Ländär, äs Ländärli, Seeläweermär 

Westen det wo d Sunnä undärägaad 

Wetter Wättär, -sägä, -glogge,-siitä,-schmöckär, äs Uwättär, äs 

Wättär chund, äs wättärät 

wetterleuchten äs tuäd hitzleichä 

Wickel Wickul, Wadäbindä, Fätschä 

Wickelkind Fätschä… 

wickeln fätschä, iibindä … 

Widder Schaafbock, Einsidlär Schaafböck >Schaf (urspr. 

Gotteslamm) 

wider dr widär, drgägä, für nüüd und widär nüüd 

widerlich äs widärschtaat eim, äs isch grüüsig 

widerspenstig gschtiärät, eigäsinnig, 

widerwillig ungäärä 

wie hä? we liächt, we schwäär, wiä meintsch das? 

wiederkäuen däuä 

wiedersehen zuänis choo, widärluägä, chömid widär einisch 

Wiege Wiägä, wiägälä 

Wiese Weidland, nüd is Land usä trampä, Mattä 

Wiesel äs Wisäli, ä chliinä Maardär 

Wiesenschaumkraut Bettseichärli 

Wil im Wiil, im obär Wiil, , Wiilär Huusli, - Bodä 

Obärwiil ZG, BL 

100

wild wildi Tiär, Gwild, wildälä, wildärä, Wildsuu, -hüätär, 

-mannä, Wildiheu, wildä Heich, wildi Chriäsi, wild wenä 

Chaib (Wättär), wildi Öpful 

willkommen gäärä gsee „ gottswilchä“ (J.Gotthelf) 

Wind Biisä, Biiswind, Föhn, äs windät, äs Windäli gaad, Duurzuug, 

Windegg, -gällä, -müli, -fang, -fahnä, Alläwindä ZG, 

Laubrissät, 

Windbraus Pfuus, pfuusä, äs pfuusät, la pfuusä laa 

Windeln Windlä, Windäli, windlä wächslä, Fätschä, gfätschät 

Winter Wintärsachä, -chaschtä, -siitä, -gwand, -wääg, -brügg, -stääg, 

-gaartä, ä Chuäwintärig, äs tuäd iiwintärä, äs isch 

uusgwintärät 

winzig winzig, Winzlig, Zwäärggä-Sachä 

Wipfel zobärischtobä am Baum 

wippen gnappä, giigampfäa 

wir miär gand nüd hei, miär sägids äsoo, 

Wirbel Haarwirbul, Sunnäwirbul, wirblä 

wirken wärchä, schaffä, machä, gwiirbä 

wirklich bimeich, gwüssig äsoo 

wirten wiirtä, Wiirt, Wiirtli, d Wiirtäni, Wiirtschaft 

Wirrwar äs Duränand, da chuusch nüd druus, alls zundärobsi 

wischen wuschä, d Chuchi wuschä, neu: wüschä 

wissen wüssä, weisch, hends gwüsst, i wüssti nüd wiä, weiss dr 

Guggär wo! wüsstisch äs du? Wüssär! 

Witz ä Gschpass, äs Gschpässli, öppis zum Lachä värzellä 

witzig diänig, luschtig, 

wobei därbii hed är nur wellä gaa 

Woche ä Wuchä, drii Wuchä, äs Wüchäli, dr Midwuchä 

Wöchnerin eini im Chindsbett 

wodurch dur daas isch är ums Gäld choo 

woher wohaar chömid diä? 

wohin wohii wend diä? 

wohl miär isch vögäliwohl, isch dr nüd wohl? ihm isch ä Wöhli! 

Wolf Wolf, Wölf, Wölfli, alt: Wulf, Wülflingä, Wolfsmonät 

(Jan.),Wolfsmilch, -Büäl, Füdläschmiirz 

Wolke Wulchä, Schääfli-, Wülchli, Gwülch, Schliirgg, äs Gschliirgg 

am Himul,Wulchächratzär 

Wolle Wullä, wulläni Sockä, wulligs Gaarä, wullis 

wollen wellä und tuä isch nüd däs glich. wett i hätti. wottisch? 

wendr? dr Wetti und dr Hätti sind Brüädärä gsii und hend 

beed nüüd ghaa! 

Wort wortwöörtli, mr hend nu äs Wörtli z redä midänand! üsi altä 

Wörter sind dä nüd Hundswörtär!>Di acht böösä Wöörtär 

(HK I 1450) 

wortkarg är isch muulfuul und redt nüüd. 

wovon vo waas, vo wem? vo dem! 

wringen Wösch uuswindä 

wuchtig gad ächli ä Mockä, ä Güngul, äs Trumm 

wühlen nüälä, ärnüälä, nodärä 

Wunde äs Loch im Chopf, ä Schnattä, ä Schranz, ä Blätz 

wünschen ds Nüüjaar aawüüschä, guätä Morgäd, guät Taag, guätän 

101

Aabäd, guätä Hinäd, guät Nacht, ä guätä, .. 

würde täätisch du das machä, miächisch du s miär? 

würgen am Geburtstag einä wüürgä, isch än alt Bruuch; äs 

Wü(ü)rgäli gää am Schatz 

Wurm Wurä, Mettul, Graaswurm, Blindschliichä bäuchlings 

Wurst Wuurscht, Bluät-, Läbär-, Lantegär, Schüblig, Servela, 

wuurschtä, äs isch mr wuurscht 

Wurzel Wüürzä, Wüürzli, wüürznä, Würzli uf dr Zinglä, i dä Schtöckä 

im Riäd 

würzen wüürzä mid Pfäffär und Salz, mit Muschgäd- nuss, mit Maggi 

adär Knorr 

wüst wüäscht, gaad schöön wüäscht, äs wüäschtät 

Wüstling Süü-äbär, Süü-chogä, Süü-hund, 

wüten teub sii, i einär Teubi, we das da tuät! der Maa tuäd we 

värruckt, das Wättär tuäd we värruckt, toben 

102

Flätt hüntsch sauft umgkehrt XYZ 

X 

Xaver Xaffeeri, Xaffeeräli, ds Försters Veeri, Veerääli, Gändlärs 

Zaffeeri 

alt: xii (gsii), xottnigs (gsottnigs), xund (gsund 

Y y = ii: Mythen, Schwyz, Yberg, Abyberg, 

Z 

Zacharias Zächul, ds Föhnä Zächul, Zachi 

Zacken Zingg, Zinggä, Feckär-Zinggä 

zäh zääch, ä zäächä Maa, ä zäächi Frau, äs zäächs Büürschtli 

zählen zellä, abzellä, zämäzellä, Zellrahmä, uf zääni zellä, värzellä 

„abzellä, Böllä schellä, d Chatz gaad uf Wallisellä“ 

Zähler Zellär, Schtroomzellär, Schtimmäzellär 

Zahn Zand, Zändli, Zänd, -weh, -lückä, Milchzänd, Schtock-, Zänd 

ziä 

Zahnarzt zum Doktär zum Zänd la flickä 

Zähnefletschen zännä, Chääszännä 

Zahnstocher Zändgrübul, -schtochär 

Zange Zangä, Biiss-, Flach-, Füür-, Blii-, äs chliis Zängli 

zanken zanggä, chiippä, schtriitä, chöfärä, äs Gchiipp, ä Schtriit, 

zappeln zablä, ä Zabli, ds Zablis, 

Zapfen Zapfä, -ziär, -guu, -schtreich, Korkzäpfä, Plastik-, zäpfnä 

zart lindt, blöössäli 

zärtlich liäb tuä, flattiärä, äs Ääli gää 

Zaun Haag, Grassälä-, Lattä-, Döörnä-, Stüpfärdraht, Zwickär-, 

Gattär, Gättärli, 

Zaunkönig äs chliis Vögäli, wo i dä Läb-Hääg umäsurät 

zausen Wullä chäärtlä, schtrupfä 

Zäzilia Zischgäli, ds Predigärs Zilli, Cäciliä-Taag (22. Nov.) 

Zeche d Rächnig fürs ässä und trinkä 

Zecke Zäckä, Holzbock, Zäch 

Zehe Zechä, zächä Zechä, Zechäli, uf d Zechä trampä, Zechänegul, 

zehn zächä, zääni, i ha dä zääni, driizächä, zächätuusig 

Zeichen Zeichä, Zeichäli (Medaille), Wäägwiisär, äs Zeichä tuä 

zeichnen Zeichnä i dr Schuäl, frii zeichnä, nach Voorlaag zeichnä, 

abzeichnä 

zeigen zeigä, Zeigär, Schützäzeiger, Uhräzeiger, Zeigfingär 

Zeit Ziit, Ziitig, Chiläziit, hesch Ziit? hesch drwiil? Ziitröösäli 

(Tussilago) 

zeitweise äs Schützli, ä Schutz 

zentral vo eim Oort uus alls tuä adär haa 

zerbrechen värbrächä, obänandtuä, äs isch obänand, värchlepfä 

zerbröckeln värbrösmälä >Brosamen 

zerfallen zämäghiijä, värhudlä 

zerfurcht zuurpfät, värzuurpfät: Öpul, ds Gsicht vo dä altä Lüüt 

zerlassen Ankä värlaa, gid iigsottnä Ankä 

zerlegen Fleisch obänandhauä, Sachä obänand tuä, usänand nää 

zerreiben värriibä, gribnä Chääs >reiben 

zerreissen värzeerä, ds Gwand värzeert, d Schnuär värrützä >reissen 

103

zerren zeerä, umänand zeerä, appäzeerä 

zerschlagen Gschiir värschlaa, Pfeischtär-Schiibä värschlagä 

zerschneiden obänandhauä, värschnätzlä, värchaflä 

zerstreuen värschtreuä, usänandjagä 

zerspringen värschpringä, värschprungä, zämägschprungä 

zerstören värhiijä, -däärbä, -tüüflä, -charä, -cheibä, -sataanä, hergä 

zertrümmern värhiijä, -charä, -chachlä, -petschgä, -schlaa, kaputt machä, 

zämäschlaa, 

zerzausen värschtroblä, gschtroblät, värschtrupfä 

Zettel Zädul, Zädäli, Zädulchaschtä, Frässzädul, Fliisszädul 

Zeug Züüg, Züüghuus, dumms Züüg, Ruschtig, Karsumpul, Klimbim 

är hätti ds Züüg drzuä, wän är nüd z fuul wäär 

Zeuge Züügä sii, Näbäthochziitär machä 

Zicklein Gitzi, Gitzifleisch, gitzänä, värgitzänä 

Ziege Geiss, -bock, -milch, -chääs, böckälä, Gitzi,-schössli, gitzänä 

„Dett änä am Bärgli, dett schtaad ä wiissi Geiss .. „ >Geiss 

Ziegenpeter Mumpf, Guttärä, dr Geisslär wo Peter gheissä hed 

ziehen ziä, Seilziä, Zänd ziä, i d Lengi ziä, Wagä ziä, zich! ziänd! i 

zuch 

huppä zogä! 

ziemlich zimmli viil, nämä viil, gad ä paar, eerscht nu, friaartig 

zierlich ä Finöggul, äs Finöggäli 

Ziger Glaarnär Zigär, Zigär-Manndli, >Milch, Molke 

Zimmer Zimmärmaa, Zimmärschtaldä, zimmärä, Chammärä, Hölzlär 

zimperlich .värliid nüüd, truuäd nüüd 

Zinke Zingg, Gabläzingg, Feckärzinggä, 

Zirbel Ziärlä (Ziärlä Riätär z Fillgau obä), ä Sortä Arvä 

Zither Zittärä, Zittärämachär, Zittärä-Muusig, Zupfgiigä 

Zitrone Zitäroonä-Limänaadä 

Zittergras ds Tüüfuls Gäldseckul 

zittern zittärä, ä Zittäri, ä Zittärli, äs Zittärmaal = Blamasä 

Zitze Tüttul, Strichä 

zögern uusäziä, värtröölä, neu; zögärä 

Zölestin Seläschtii, ds Seläschtiins 

Zopf Maitli-Züpfä, Brood-, Züpfä machä, züpfä, 

Zorn teub, Teubi, teubälä, värteubä, chasch dä gu chiipä wännt nüd 

teubä bisch! 

nüd äso hitzig, uliidig, leeb wäärdä, ärteubä 

Zottel Zottlä, Zottulchappä, „jüppädihüü und Zöttäli draa“ 

zu z ängg, z breit, z lang, z zahm, viil z tüür, („Vilztür“ SZ) 

z Schwyz ussä, z Zuug undä, z Züri ussä, „z Basel a miim 

Rhii“ 

zubereiten zwägmachä, aareisä, grächä (LG V 1764/5: „grechetes 

Bauholz“) 

zuäusserst zussärisch ussä, -undä 

züchten züchtä, Veezucht, Bluämä züchtä, „mr bruuchäd ä nüd zum 

züchtä“ 

Zucker Zuckär, Schtaub-, Würful-, Zuckärbrood, -schtock, -beckär, - 

bluämä (Kerbel) Zückärli, zuckärä, zuckärät 

zuerst zeerscht, z allärieerscht 

Zufall Zuäfaal, zuäfellig, äs isch nüd ä Zuäfaal 

104

zufallen zuäghiijä; übärchoo 

Zug Iisäbahn, Lauizuug, Zügäschlucht GR, Luftzuug, Duurzuug 

zügeln plündärä dr Plundär, dr Alpplundär 

zugleich midänand, zämä machä 

Zugtier äs Mäni, ä Männchuä, männä, Mänär, Horämänär, Mänärli 

zuhinterst z hindärisch isch scho einä! 

zuinnerst z innärischt innä 

Zukunft i schpeetärä Ziitä, drnaa einisch, äs wiird dä choo 

zuletzt zletscht am Änd, di letschtä 

zünden tuä mr zündä, äs isch timmär, Füür aazündä mid um ä 

Zündär. Zündhölzli 

zunehmen trüäjä, är hed trüüäjät, gfeissät, ddickät 

Zunge Zungä, Züngli, zünglä, Schuäzungä, Zungäwuurscht, 

uuspflantärä 

zuoberst z obärischt obä 

zupfen zupfä, zeerä, Zupfgiigä, 

Zürich Züri, z Züri ussä, d Zürchär, uf dem schöönä Zürisee, 

Zürihegul, Züribiät 

zurück zrugg, vo Schwyz widär durinä, umägää, hindäräbindä 

zusammen zämä, midänand, zämäleggä, zämächoo, zämäzellä 

Zuschauer Lüüt wo gand gu luägä, diä wo tüänd luägä 

zuschlagen d Türä schletzä, dr Zuäschlaag übärchoo 

zuunterst z undärisch undä. Ufärä Reis is Aosta-Tal simmär ds 

Gressonay gsii und duä han ich ä Jungä uf italiäänisch 

gfragt, wo das Seeli siig, und är hed gseid „giù , giu; won ich 

das dän andärä übärsetzt ha, äs siig zundärischtundä, da seid 

der: ja, so hemmer früänär au gseid! 

zuvor voranä luägä, zeerscht chund daas, 

zuvorkommen voranä choo 

zuvorkommend oppär wohlfüürhaa 

zuweilen ä siä wohl und ä siä nüüd 

zuzüglich nu drzuä 

Zwang im Zwang ussä (Chaltbach SZ), zwingä, Zwinggä, 

Zwingsbrügg 

zwanzig zwänzg, Zwänzgär, zweeäzwänzg, 

zwei zwee Mannä, zwee Frauä, zwei Goofä, äs isch Zwei, alt: 

twürig 

zweischpännig, -türig, zweitälä, äs Zweiärli, zweiärlei 

Zweig Ascht, Eschtli, aschtä, uf d Escht uusä laa 

zweien zwiiä, zwiiät,> Zwifaltärä, Zwiback, .. 

Zwehle äs Zwächäli 

Zwerg Zwäärgg, di sibä Zwäärggä, äs Zwäärggli 

Zwetschge Zwätschgä, Zwätschgäschnaps, -chuächä, .. 

Zwick zwickä, Geisläzwick 

Zwiebel Böllä, -chuächä, -ring, -schweizi, Bölläli, 

Zwieback Zwiback und Eiback, 

Zwiefalter Zwifaltärä, Summervogel > Schmetterling 

zwingen zwingä, zwänggä, Zwinggrind, Zwiirni, Zwingsbrügg, im 

Zwang ussä, Naasäzwingär für ä Schtiär 

Zwirn Fadä, Fadä-Rölläli 

zwischen zwüschädt durä, Zwüschät Miitä, alt: zuschät 

105

zwitschern ziirpä: Schpatzä, Muheimä, d Vögul zwitschgärid 

Zwitter Zwick, Hansammi 

zwölf zwölf, zwölfi, äs schlaat Zwölfi, äs Dotzät, zwei Totzät 

zwölf Aposchtel, zwölf Bottä, Böttär > Dutzend 

106

Anhang: vielgebrauchte Fremdwörter 

Es gibt verschiedene Fremdwörterbücher, und auch der heutige Duden enthält fast zur Hälfte solche Wörter, aber eine Auswahl der hier 

gebräuchlichsten scheint mir doch nützlich. 

A 

Atheist gottlos 

abonnieren eine Zeitung bestellen 

Absenz Abwesenheit, abwesend 

Abrupt unvermittelt, plötzlich 

absolut völlig, ganz und gar 

abstrakt begrifflich, nur gedacht > konkret 

abstrus unsinnig 

absurd widersinnig 

Akzessoir „Zugemüse“, 

addieren zusammenzählen 

Adjektiv Beiwort (schön, gut, grün ..) 

Agenda was zu tun ist 

aktiv tätig passiv 

aktuell was jetzt gerade ist 

akribisch sehr genau 

Akzent Betonung 

akzeptabel annehmbar 

akzeptieren annehmen 

Alternative Ausweiche, andere Lösung 

Ambiente Umgebung 

analog gleichbedeutend, ähnlich 

Analyse Untersuchung 

anti- gegen etwas 

Aperitiv Eröffnungsgetränk 

Applaus Beifall 

apropos übrigens 

apodiktisch duldet keinen Widerspruch 

arrogant hochmütig 

Aspekt Gesichtspunkt 

Asyl Heimrecht 

Atelier Kunstwerkstatt 

attraktiv anziehend 

authentisch urspünglich 

Autor Verfasser 

Autorität massgeblich 

B 

Baby Kleinkind 

Basis Grundlage 

Beatles Musiker mit Taktschlag 

Bestseller meistverkauft 

biker geländegängig 

bilateral beidseitig 

Biographie Lebensbeschreibung 

Biotop Lebensraum 

bizarr ungewöhnlich, zum Staunen 

107

Blamage Schande 

Boccia Kugelwerfen 

Bodygard Leibwächter 

Bon Gutschein 

Bonus Vergütung 

Bostitch Hefter 

Branche Berufszweig 

brisant brennend 

Brunch Frühstück 

brutto zu bezahlen 

Business Geschäft 

By-Pass Blutgefäss-Hilfe 

C 

cake Kuchen 

charismatisch einnehmend, besitzt eine Ausstrahlung 

Chance gute Gelegenheit 

chatten Plauderstündchen 

Couloir Kehle im Gebirge 

Cousin Geschwisterkind männlich 

Cousine Geschwisterkind weiblich 

Coucousin im dritten Grad verwandt 

Chef wer befiehlt 

Club Verein 

Computer elektronische Schreibmaschine 

Coiffeur Haareschneider 

Coupon Abschnitt 

Cover Titelbild, Titelseite 

Crack Zusammenstoss 

Creuw Besatzung Flugzeug 

Cross Countrie USA: ländlich, auf dem Land, Ländlermusik 

Crash Zusammenprall, Absturz 

Cup Tasse; Wettkampf 

Curlen Steinschieben auf dem Eis 

D 

Dämon böser Geist 

Dativ Wem-Fall 

Deal Handels-Geschäft 

Debakel Niederlage, Zusammenbruch 

Dedektiv Spürhund-Polizist 

defacto tatsächlich 

Defaitsmus hoffnungslose Neigung zum Aufgeben im Krieg 

defekt kaputt, zerstört 

deklarieren offen legen 

delegieren abordnen 

Delikatesse Sinnenfreude 

Delikt Straftat 

Delinquent Straftäter 

Dementi Wiederruf 

Demenz Verstandesverlust im Alter 

108

Demo Demonstration, Volksauflauf für etwas 

Demokratie Volksherrschaft, 

„Demokratische Republik“: unnötiges Doppelwort 

Deponie Ablage von Abfall 

Depot Rücklage 

Depression Niedergeschlagenheit 

deprimiert niedergeschlagen 

Desaster Verheerung, Zerstörung 

Design spr.disein Entwurf 

Despekt Verachtung 

destruktiv zerstörerisch 

Detail Einzelheit 

Detaillist Vielwarenhändler 

Diabetes Zuckerkrankheit 

Diagnose Krankheits-Erkennung 

Dialekt Mundart 

Dialog Zwiegespräch 

Dialyse Filterung 

didaktisch unterrichtet 

diffus verschwommen 

digital mit Fingerdruck zu machen = elektronisch 

Dignitas Würde 

Diktat Befehl 

Diktator Gewaltsherrscher 

Dilemma Zwiespalt 

Discounter Billigpreis-Laden 

Dissident Abweichler 

Dinner engl. Frühstück frz. diner 

direkt geradewegs 

Direktion Leitung 

dirigieren führen 

diskret verschwiegen, unauffällig, vertraulich 

Diskont Zinsabzug 

Diskurs Erörterung 

Diskussion Aussprache, Meinungsaustausch 

Dispens Befreiung 

disponieren verfügen 

Disput Streitgespräch 

diskriminieren herabwürdigen 

Dissident Andersenkender 

divergieren auseinandergehend 

diverse verschiedene 

diversifizieren abwechseln 

Diversität Vielfalt 

Dividenden Gewinn-Anteil 

dividieren teilen 

Division Unterteilung, Heeresteil 

Divisionär Befehlshaber über eine Division 

Disziplin Zucht und Ordnung 

Doktor Gelehrter 

Doktrin Lehre, Grundsatz 

109

doktrinär auf einen Grundsatz versteift 

Domina Meisterin im Sexgewerbe 

dominant beherrschend 

Doping durch verbotene Dinge zur Höchstleistung 

Dossier Aktenbündel 

Dusty Boots Musikband Muotathal „Dräckäti Schuä“ 

Download herunterladen im PC 

Downsyndron Behinderung 

Downunder umgangssprachlich 

Drache 1) Drakon, Meeresungeheuer (Wale ? Leviathan?) 

2) Spiel mit fliegenden Papierdrachen im Aufwind 

dual zweiförmig, zweimalig 

Dualismus zweimaliges Tun 

Duett, Duo zwei Instrumente, zwei Singende 

dynamisch voll Kraft 

Dynamit Sprengstoff 

Dynamo Stromerzeuger 

Dynastie Herrschergeschlecht 

E 

E- elektronisch 

E-Book elektronisches Buch 

E-Mail elektronischer Brief 

Effekt Wirkung, Erfolg, Ergebnis 

effizient wirtschaftlich wirksam 

Eklat Krach, heftiger Streit, 

eklatant offenkundig 

elegisch klagend, traurig 

eliminieren ausrotten 

Elast Dehnbares 

Elite Auslese der Besten 

eloquent beredt 

Emblem Wappenzeichen 

Emigration Auswanderung 

eminent herausragend 

Empathie Einfühlungsvermögen 

Emotion Gefühl, Rührung 

Energie Kraft 

Engagement voll Einsatz im Tun 

Ensemble Musikgruppe 

Entertainer Unterhalter 

Enthusiast Begeisterter 

Entourage Umgebung, Begleitung 

ephemer vergänglich 

Epoche Zeitabschnitt 

Epos langes Gedicht 

erotisch liebestoll 

eruieren herausfinden 

Eruption Ausbruch Vulkan 

110

eskalieren einen Aufruhr ergeben 

Essay Versuch, kleine Abhandlung 

Establishement Gehobene Gesellschaft 

Etappe Teilstrecke 

Ethik Sittenlehre 

Ethymologie Lehre vom Ursprung der Wörter 

Etikette Schildchen zur Anschrift 

Euphorie künstliches Hochgefühl 

Euro europäisches Geld 

Euthanasie 1) Ringen um einen guten Tod 2) Tötung von nicht Lebenswerten 

evakuieren räumen, leer machen 

Event Ereignis 

exakt genau 

Exekution Hinrichtung 

Exekutive ausführende Behörde 

Exil Verbannung 

Existenz Leben, Lebensunterhalt 

existenziell es geht ans Lebendige 

Experte fachkundige Person 

Exploit 1) Grosstat, 2) Ausnutzung 

Express Eilpost 

express eilig 

extern ausser Haus > intern 

extra eigens 

extrem zuäusserst 

F 

Facebook Netzwerk im Internet 

Fakt Tatsache 

Fan fanatischer Anhänger 

Fantasie Vorstellungskraft 

Farce falsches Theater, Lumpenstück 

Fastfood Schnellverzehr 

Faszination Anziehungskraft 

Fauna Tierwelt 

Favorit Günstling, Liebling 

Feature Schnellbericht 

Feedback Rückmeldung 

Feminin fraulich, weiblich 

Festival besonderes Fest 

Feuilleton gehobener Zeitungsteil 

Fiasko Fehlgeschäft 

Fiktion falsch gedacht 

Filet Lendenstück 

Final Endspiel 

Finanz Geldwelt, Geldgeschäft 

fix fest, stetig, nicht verstellbar 

Flash Blitz, Geistesblitz 

Flora Pflanzenwelt 

Fluidum Flüssigkeit 

Flyer Flugschrift, Flugzettel 

111

Föderation Verbündetenstaat 

Fokus Brennpunkt 

Force Kampfverband 

Fötus ungeborenes Kind 

Food Speise 

foundation Gründung 

fragil zerbrechlich 

Fragment Bruchstück 

Fraktur Knochenbruch, Schriftart, Grobheit 

franko portofrei 

free frei 

frenetisch rasend 

frivol schlüpfrig, lüstern 

Fron Herr, geschuldete Arbeit 

Front Schlachtfeld 

frontal Stirn gegen Stirne 

Fumoir Raucherabteil 

Fundament Grundlage 

fundamental grundlegend 

Fundamentalismus engstirnige Geisteshaltung 

Funktion Wirkungsweise 

Füsilier Gewehrträger-Soldat 

Fusion Verschmelzung, Vereinigung 

G 

Gag kurzes humoristisches Stücklein (z.B. beim Gräuflen) 

games Spiele 

Gang Nachtbubengruppe 

Garamel Süssigkeit aus Milch und Zucker (Wort aus Spanien) 

Gazpacho spanische kalte Fischsuppe im heissen Sommer (NZZ 2010, 15. Juli) 

gay homosexuell 

Gemengelage Mischung, Gremengsel, von was? … 

Gender Geschlecht (männlich – weiblich) ? 

General Vorgesetzter über alle und alles 

generell allgemein, allgemeingültig 

Generation Reihenfolge der Zeugungen (1. 2. 3. ..) 

generieren erzeugen 

Genitiv Wesfall (des, dessen, deren 

Genozid Völkermord 

Geographie Erdkunde, Länderkunde 

Geologie Erdkunde, Gebirgskunde 

Geometrie Erdvermessung 

Getwitter Kurznachrichten im Internet 

Gigantisch riesenhaft > mega 

Girl Fräulein, jung und hübsch 

Glamour Flitter und Glanz 

Globus Erdkugel 

global weltweit 

Goal Tor beim Fussball 

good by Guten Tag (gud bai) 

Graphik Schreibkunst 

112

Graphologie 

gratulieren 

H 

I 

inexistent nicht zutreffend 

irrevelant nicht zutreffend 

intern 

J 

K 

kondolieren sein Beileid sagen 

Korps, Armeekorps, Korpskommandant 

L 

lancieren in Umlauf setzen 

M 

maximal höchstens 

minimal 

minus unter Null, unter … weniger als … 

N 

negativ verneinend positiv 

O 

P 

paradox widersinnig 

parexcellance im höchsten Grade, … 

passé vorbei, vergangen 

passiv untätig > aktiv 

permanent beständig, dauernd, 

per Post mit der Post 

per se von selber 

plus mehr, über Null > minus 

Polution Musikband Muotathal „Umweltverschmutzer“ = Dräck-Süü, 

Süücheibä 

positiv bejahend 

prekär heikel, schwierig, bedenklich 

Q 

Qual 

quälen 

Qualle 

Quelle 

R 

Rekrut 

Rekurs 

Remise Abstellraum 

S 

subito sofort 

Sujet Subjekt, Gegenstand, ... 

sukzessiv nacheinander schluckzessiv (Verballhornt) 

113

super 

T 

Taxi 

U 

Unikat 

V 

vis à vis auf der anderen Seite, jenseits 

W 

watercloset 

X 

Xylophon 

Y 

Yverdon 

Z 

Zertifikat 

3. Sept. 2010 

114

Flätt hüntsch sauft - Gemeinde Muotathal

Erfolgreiche ePaper selbst erstellen

Template löschen?

Als Template speichern?