ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ - Santorini Guidebook

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
Dear Visitors,
Paros and Antiparos, two of the most beautiful islands of the Cyclades, have become
ideal destinations for demanding visitors from all over the world during the
last years, due to their natural beauty, enchanting beaches, picturesque villages,
rare monuments of civilization from the antiquity and the Byzantine Times, unique
nightlife but also for their hospitable people.
Our islands keep offering the beauty of the authentic as the modern civilization
and their tourism development have not dramatically altered the picture of the
magical Cycladic landscape. Here, traditional and modern characteristics coexist in
a unique way in all the sectors of human activity from
architecture to entertainment. This unique coexistence
in combination with the small and large lodgings which
offer modern amenities and well-organized services,
the taverns with their local traditional cuisine and the
restaurants with tastes from all over the world, but also
the retail shops of every kind, attract every potential
visitor who wants to combine holidays, sports, fun and
entertainment.
WELCOME LETTERS
I welcome the edition of this guidebook
with great satisfaction as I believe
it accomplishes its twofold target: to
promote our islands’ businesses and to
offer a tour and a complete update to
our old and loyal friends but also to
all of you who you would like to flirt
with the idea of holidays in Paros and
Antiparos as you leaf through these
pages.
On behalf of all the people of Paros
and Antiparos, I welcome you and I wish
you a pleasant and relaxed stay.
Grigoria Protolati
Paros Sub-prefect
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟI
Αγαπητοί επισκέπτες,
Η Πάρος και η Αντίπαρος, δύο από τα ωραιότερα νησιά των Κυκλάδων, με τις
φυσικές ομορφιές, τις μαγευτικές ακρογιαλιές, τα γραφικά χωριά, τα σπάνια μνημεία
πολιτισμού από την αρχαιότητα και τους βυζαντινούς χρόνους, τη μοναδική
νυχτερινή ζωή αλλά και τους φιλόξενους κατοίκους τους, τα τελευταία χρόνια
έχουν γίνει ιδανικοί προορισμοί για απαιτητικούς παραθεριστές από όλες τις μεριές
του πλανήτη.
Τα νησιά μας εξακολουθούν να προσφέρουν την ομορφιά του αυθεντικού,
αφού ο σύγχρονος πολιτισμός και η τουριστική τους ανάπτυξη δεν έχουν αλλοιώσει
σημαντικά την εικόνα του κυκλαδίτικου μαγευτικού τοπίου. Εδώ συνυπάρχει
ένα ιδανικό πάντρεμα του παραδοσιακού με το σύγχρονο σε όλους τους τομείς
της ανθρώπινης δραστηριότητας, από την αρχιτεκτονική μέχρι τη διασκέδαση.
Αυτό ακριβώς το μοναδικό πάντρεμα, σε συνδυασμό με την ύπαρξη μικρών και
μεγάλων καταλυμάτων με σύγχρονες ανέσεις και άρτια οργάνωση στην παροχή
υπηρεσιών, ταβερνών με ντόπια παραδοσιακή κουζίνα και εστιατορίων με όλες
τις γεύσεις του κόσμου, αλλά και κάθε είδους εμπορικών καταστημάτων προσελκύουν
κάθε επίδοξο επισκέπτη που θέλει να συνδυάσει, διακοπές, άθληση, θέαμα
και διασκέδαση.
Με ιδιαίτερη ικανοποίηση, χαιρετίζω την
έκδοση του οδηγού αυτού, που πιστεύω ότι
επιτυγχάνει το διπλό του στόχο, από τη μία
την προβολή των επιχειρήσεων των νησιών
μας και από την άλλη την ξενάγηση και την
πλήρη ενημέρωση των παλιών και πιστών
μας φίλων, αλλά και όλων εσάς που ξεφυλλίζοντας
αυτές τις σελίδες θα θελήσετε να
φλερτάρετε με την ιδέα των διακοπών στην
Πάρο και Αντίπαρο.
Εκ μέρους όλων των πολιτών της Πάρου
και της Αντιπάρου, σας καλωσορίζω
και σας εύχομαι μία άνετη και ευχάριστη
διαμονή.
Γρηγορία Πρωτολάτη
Έπαρχος Πάρου
18 19

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
Welcome!
Paros, in the centre of the Cyclades, fascinates the visitor from the very first moment
with its natural beauty and its insular character that has not been altered.
The blue of the sea under the bright sun, the sunny clean coasts and the well-preserved
architecture compose a unique picture.
Here, you will be able to enjoy the tranquility at the picturesque small coasts or
waters sports and intense activities at the organized beaches. You can also travel to
the white and the blue wandering through the narrow streets of the picturesque
settlements and admire the neoclassical buildings that uniquely combined with the
place. You may also walk through the Byzantine pathways
enjoying the summer smells and the peace that nature
offers. Find the traditional name origin products that
Paros land offers in abundance such as the local wine, the
excellent cheeses and the traditional sweets e.t.c.
Human activity is an integral part of a place and a
strong interaction between these two is created. We
are perfectly aware of this and we constantly try to
manage the natural and architectural wealth of Paros
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟI
Καλώς ήρθατε!
WELCOME LETTERS
Η Πάρος, δεσπόζουσα στο κέντρο των Κυκλάδων, σαγηνεύει τον επισκέπτη από
την πρώτη στιγμή, προικισμένη με φυσικό κάλλος και αναλλοίωτο νησιώτικο χαρακτήρα.
Το γαλάζιο της θάλασσας κάτω από το λαμπερό ουρανό, οι ηλιόλουστες
καθαρές ακτές, η φροντισμένη αρχιτεκτονική της, συνθέτουν μία εικόνα μοναδική.
Εδώ μπορεί κανείς να απολαύσει την ηρεμία σε γραφικές μικρές ακτές ή να
επιλέξει θαλάσσια σπορ και έντονη δραστηριότητα σε οργανωμένες παραλίες. Να
ταξιδέψει στο λευκό και το γαλάζιο περιδιαβαίνοντας τα στενά σοκάκια των γραφικών
οικισμών και να θαυμάσει τα νεοκλασικά κτίρια που αρμονικά δένουν με
το χώρο. Να διαβεί τα βυζαντινά μονοπάτια απολαμβάνοντας τα θερινά αρώματα
και τη γαλήνη της φύσης. Να βρει τα παραδοσιακά, με ονομασία προέλευσης
προϊόντα που η παριανή γη δίνει απλόχερα, όπως το τοπικό κρασί, τα υπέροχα
τυριά, τα παραδοσιακά γλυκά κ.α.
Η ανθρώπινη δραστηριότητα αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα ενός τόπου και
δημιουργείται ισχυρή σχέση αλληλεπίδρασης μεταξύ των δύο. Γνωρίζοντάς το
καλά, φροντίζουμε συνεχώς και με ιδιαίτερη επιμέλεια, να διαχειριστούμε σωστά
το φυσικό και αρχιτεκτονικό πλούτο της Πάρου και να τον προστατεύσουμε.
Η Πάρος, το νησί των Κυκλάδων με τις περισσότερες γαλάζιες σημαίες στις
παραλίες του, στην πρώτη κιόλας ματιά μαρτυρά ένα πλήρες πρόγραμμα καθα-
with the proper way as well as to protect it.
Paros, the island with the more blue flag beaches in
the Cyclades, has a full cleaning program with respect
to the environment. It has the first organized Sewage
collection and disposal system in the Cyclades and is
the first island in the Aegean Sea with systematic recycling.
The Municipality of Paros provides free parking
space and electricity to all the permanent residents
and visitors that have electrical and hybrid cars. In parallel,
there are free parking spaces available. The road
network of the island is particularly good with a free
Municipal Transportation network that covers important
routes in Parikia. Small boats also give you access
to many beaches of the island from central starting
points.
The permanent residents and visitors of the island
may feel safe on the island as Paros has its own medical
airplane for emergency situations.
ριότητας, με σεβασμό προς τη φύση. Διαθέτει τον
πρώτο οργανωμένο ΧΥΤΑ στις Κυκλάδες και αποτελεί
το πρώτο νησί στο Αιγαίο που έχει ξεκινήσει
συστηματική ανακύκλωση.
Ο Δήμος Πάρου παρέχει δωρεάν στάθμευση
και ηλεκτρικό ρεύμα σε όλους τους μόνιμους κατοίκους
και επισκέπτες που κατέχουν ηλεκτρικά
και υβριδικά αυτοκίνητα. Παράλληλα, υπάρχουν
δωρεάν πάρκινγκ. Το οδικό δίκτυο του νησιού
είναι ιδιαίτερα καλό και σ’ αυτό προστίθεται
η δωρεάν Δημοτική Συγκοινωνία που καλύπτει
σημαντικούς προορισμούς στην Παροικία. Υπάρχει
επίσης η δυνατότητα πρόσβασης σε πολλές
παραλίες του νησιού με καραβάκι από κεντρικά
σημεία εκκίνησης.
Οι μόνιμοι κάτοικοι και επισκέπτες του νησιού
μπορούν να αισθάνονται ασφάλεια στο νησί,
καθώς η Πάρος διαθέτει το δικό της Υγειονομικό
αεροπλάνο για κάθε επείγουσα ανάγκη.
20 21

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
The Municipality of Paros organizes important cultural events titled “Moments
of Culture” every year, so as to offer to the visitor the chance to watch high quality
events during the whole summer period.
We have also to add the bustling night life of Paros to all the above, as numerous
cafes, bars and clubs, which are spread all over the island, offer relaxed moments
or entertainment opportunities according to the visitor’s demands.
Finally, the visitor will be able to enjoy the traditional cuisine of Paros but also
every kind of meal he or she desires at the numerous restaurants of Paros which
are famous for their quality and their choices.
It’s our great pleasure to welcome you to our island with its hidden treasures in
every corner, beach and street that are waiting for you to discover them.
Yiannis N. Ragousis
Mayor of Paros
Ο Δήμος Πάρου, οργανώνει κάθε χρόνο σημαντικές πολιτιστικές εκδηλώσεις
με τον τίτλο «Στιγμές Πολιτισμού», ώστε να προσφέρει στον επισκέπτη τη δυνατότητα
να παρακολουθήσει υψηλής ποιότητας δρώμενα καθ’ όλη τη διάρκεια του
καλοκαιριού.
Στα παραπάνω θα πρέπει να προσθέσει κανείς την έντονη νυχτερινή ζωή της
Πάρου, με αναρίθμητα καφέ, μπαρ και κλαμπ σε όλο το νησί που προσφέρουν
στον επισκέπτη στιγμές χαλάρωσης ή κεφιού, ανάλογα με το τι αποζητά ο καθένας.
Τέλος, ο επισκέπτης θα μπορέσει να απολαύσει την παριανή παραδοσιακή
κουζίνα, αλλά και κάθε λογής γεύμα που επιθυμεί, στα πολυάριθμα εστιατόρια της
Πάρου, τα οποία διακρίνονται για την ποιότητα και την ποικιλία που διαθέτουν.
Με μεγάλη χαρά, θα σας υποδεχτούμε στο νησί μας, το οποίο σε κάθε γωνιά, κάθε
παραλία και δρομάκι, κρύβει τους δικούς του θησαυρούς που περιμένουν εσάς
να τους ανακαλύψετε.
Γιάννης Ν. Ραγκούσης
Δήμαρχος Πάρου
22 23

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
Welcome!
The unique natural beauty of Paros makes it a very interesting destination for holidays.
By definition therefore, Paros attracts visitors who are interested in enjoying this natural
beauty but also all the other interesting elements of the island which are very important as
they enrich a visit along with the beaches, the nice sea and the beautiful nature.
All these characteristics enrich a travel package for vacations or relaxation and encourage
visitors with special interests who usually look for quality, family services and not
necessary luxury. These qualitative elements are available and also in a great variety in the
country side, and if you wish quality in your travel programs then you should pay a visit
to this wonderful island.
Paros hospitality is based on the family boutique model, in other words the small hotels or
lodgings with traditional or family services. However, the important and the several qualitative
characteristics of the island are capable to create packages or products of special interest
travel by themselves, such as the religious or historical tours for the visitors who stay one,
two or three days. The multiform history of the island can create
historical visits’ scenarios, provided they have been prepared in
a narrative and creative way by historians, archaeologists and by
tour guides who are familiar with the place.
Yiannis Evangelou, President of the Hellenic
Association of Travel & Tourist Agencies - HATTA
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟI
Καλώς ήρθατε!
Η Πάρος λόγω της εκπληκτικής φυσικής ομορφιάς της, είναι ασφαλώς ένας πολύ ενδιαφέρων
προορισμός για παραθερισμό. Εξ’ ορισμού λοιπόν προσελκύει επισκέπτες που
ενδιαφέρονται να απολαύσουν τη φυσική αυτή ομορφιά και τα άλλα ενδιαφέροντα που
διαθέτει το νησί, στοιχεία πολύ σημαντικά για να εμπλουτίσουν μία επίσκεψη, μαζί με τις
παραλίες, την ωραία θάλασσα και την ωραία φύση.
Όλα αυτά είναι στοιχεία που εμπλουτίζουν ένα πακέτο για παραθερισμό ή ξεκούραση
και που προτρέπουν επισκέπτες με ειδικά ενδιαφέροντα, που ζητούν ποιότητα, οικογενειακή
περιποίηση και όχι οπωσδήποτε πολυτέλεια. Με γνώμονα λοιπόν τα ποιοτικά
στοιχεία που είναι διαθέσιμα στην επαρχία και σε μεγάλη ποικιλία καλούνται, όσοι επιθυμούν
ποιότητα στα προγράμματα τους, να επισκεφθούν αυτό το πανέμορφο νησί.
Το μοντέλο οικογενειακή “μπουτίκ”, δηλαδή μικρά ξενοδοχεία ή καταλύματα με παραδοσιακή
ή οικογενειακή περιποίηση είναι η βάση της παριανής φιλοξενίας. Όμως τα
σημαντικά και σε επάρκεια ποιοτικά στοιχεία στο νησί μπορούν και από μόνα τους να
δημιουργήσουν πακέτα ή προϊόντα ειδικών μορφών τουρισμού, για επισκέπτες μιας, δύο
ή τριών ημερών, όπως περιηγητικές, θρησκευτικές ή ιστορικές εκδρομές. Άλλωστε η
πολύμορφη ιστορία του νησιού μπορεί να δημιουργήσει ιστορικά σενάρια επισκέψεων,
αρκεί να έχουν προετοιμασθεί με τέχνη αφηγηματική και δημιουργική από ιστορικούς,
αρχαιολόγους και ξεναγούς που γνωρίζουν τον τόπο.
Γιάννης Ευαγγέλου, Πρόεδρος του Συνδέσμου των εν Ελλάδι Τουριστικών
και Ταξιδιωτικών Γραφείων - ΗΑΤΤΑ
WELCOME LETTERS
24 25

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
Geography
Paros is located in the centre of
the Cyclades, 90 nautical miles
away from Piraeus and it has a
surface area of 194 sq. km. A large
mountainous area (Prophet Elias
is the highest peak at 776 meters
altitude), from where heights
smoothly descend down to the
sea, crosses over the mainland of
the island. Despite the fact that
Paros has a rocky soil, it is one
of the most fertile islands of the
Cyclades due to the abundance of
underground waters.
Γεωγραφία
Η Πάρος βρίσκεται στο κέντρο
των Κυκλάδων, απέχει από τον
Πειραιά 90 ναυτικά μίλια και έχει
έκταση 194 τ.χλμ. Την ενδοχώρα
του νησιού διασχίζει ένας μεγάλος
ορεινός όγκος (ψηλότερη
κορυφή του Προφήτη Ηλία στα
776 μέτρα), απ’ όπου υψώματα
κατεβαίνουν ομαλά προς τη θάλασσα.
Παρά το γεγονός ότι το
έδαφος της Πάρου είναι πετρώδες,
τα άφθονα υπόγεια νερά την
καθιστούν ένα από τα πιο εύφορα
νησιά των Κυκλάδων.
26
27

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
A brief history of Paros
By Christos Georgousis*
How are we going to be able to enter into the secrets of the history of Paros One
way is to start looking around and inside the island.
1. By searching the stone walls and the fields it is possible to distinguish stones
that the first residents of the island used thousands of years ago, during the Paleolithic
Age. They were probably living in caves in small groups. They certainly used
the Cave of Demonon in Aghios Georgios hill in Lagada of Aspro Chorio, the Cave
of Antiparos but also many natural shelters.
2. Archaeologists discovered the ruins of a village of Neolithic Age in Saliagos.
This is the time between 4.300 - 3.900 B.C. There were probably other villages in
other spots many hundred years ago. Ruins of Neolithic Age villages are constantly
being discovered in Cyclades and especially in Mykonos, Ios and Kythnos. These
residents of the old times were probably making their living mainly by fishing,
hunting and farming which had already started its great adventure. Saliagos, opposite
of Antiparos, is the spot with the oldest history of Paros. You will find some
artifacts of that time in the Museum.
3. The island is full with tombs of the Cycladic times, approximately from 3.200
B.C. to 2.000 B.C. The Cycladic figurines that were left on the tombs decorate
many Museums of the Cyclades. Ruins of villages (settlements) of that time were
ΙΣΤΟΡΙΑ
Σύντομη ιστορία της Πάρου
Από τον Χρίστο Γεωργούση*
HISTORY
Πώς μπορούμε να εισχωρήσουμε στα μυστικά της ιστορίας της Πάρου; Ένας
τρόπος είναι να αρχίσουμε τις βόλτες γύρω και μέσα στο νησί.
1. Ψάχνοντας στις ξερολιθιές και στα χωράφια είναι δυνατόν να ξεχωρίσουμε
πέτρες που χρησιμοποίησαν εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια οι πρώτοι κάτοικοι
του νησιού, στην παλαιολιθική εποχή. Θα πρέπει να ζούσαν σε σπηλιές σε μικρές
ομάδες. Σίγουρα χρησιμοποίησαν το Σπήλαιο των Δαιμόνων στο λόφο του Άη
Γιώργη στη Λαγκάδα του Άσπρου Χωριού, το Σπήλαιο της Αντιπάρου, αλλά και
άλλα φυσικά καταφύγια.
2. Στο Σάλιαγκο βρέθηκαν από αρχαιολόγους τα λείψανα ενός χωριού της Νεολιθικής
εποχής. Μιλούμε για την εποχή από το 4.300 - 3.900 π.Χ. Θα υπήρξαν κι
άλλα χωριά σε άλλες θέσεις, πιθανόν και εκατοντάδες χρόνια πριν. Στις Κυκλάδες
βρίσκονται συνεχώς λείψανα χωριών νεολιθικής εποχής. Στη Μύκονο, την Ίο, την
Κύθνο. Οι παλιοί αυτοί κάτοικοι θα ζούσαν κυρίως απ’ το ψάρεμα, το κυνήγι και
τη γεωργία, που είχε αρχίσει ήδη τη μεγάλη της περιπέτεια. Ο Σάλιαγκος λοιπόν
απέναντι απ’ την Αντίπαρο είναι η θέση με την πιο παλιά ιστορία της Πάρου. Στο
Μουσείο βρίσκουμε κάποια δείγματα της τέχνης της εποχής αυτής σε βιτρίνα.
3. Το νησί είναι γεμάτο από τάφους της Κυκλαδικής εποχής, χοντρικά από το
3.200 π.Χ. ως το 2.000 π.Χ. Τα Κυκλαδικά ειδώλια που άφηναν στους τάφους κο-
found in other islands. In Paros were small villages in Kastro of Parikia, in Dryos
(Pyrgaki), in Glyfa, in Alyki (Avyssos) and near Kolybithres of Naoussa where
tombs of that time were discovered. Perhaps something more impressive will be
discovered in the future.
4. The Minoan times (2.000 - 1.500 B.C.) haven’t left their mark in Paros as
in Santorini. The settlement in Kastro of Parikia is from 2.400 - 2.100 B.C. and is
habituated during the peak of Minoan Civilization. The Minoan people didn’t settle
down in the island but were passing merchants. We can witness a combination of
Minoan and Cycladic civilization in Milos, Kea and Santorini.
5. A Mycenaean palace was found in Koukounaries of Naoussa. It was a fortress
and was habituated during that time in the late of the 13th century B.C.
6. We don’t know many things for the years that follow. The iron and writing
discovery became a revolution that created new conditions everywhere. Dorieis
move to Peloponnese while Phoenicians dominate in the Mediterranean and in
the Aegean.
7. Many tribes’ movements are witnessed in the Aegean. Paros is habituated by
Arcadians who are intermixed with Ionians. Ionians came later on the island. We
are now in Homer times. Paros is developing into a nautical centre and Archilochos
is born (8th century B.C.). Ruins of that time can be found in the archaic cemetery
where probably the poet’s father has been buried but also in Despotiko.
8. Many of the monuments that are found mainly in the place of Parikia are of
σμούν πολλά Μουσεία των Κυκλάδων. Σε άλλα νησιά βρέθηκαν λείψανα χωριών
(οικισμών) της εποχής αυτής. Στην Πάρο υπήρχαν μικρά χωριά στο Κάστρο της
Παροικιάς, στο Δρυό (Πυργάκι), στα Γλυφά, στην Αλυκή (Άβυσσος) και κοντά
στις Κολυμπήθρες της Νάουσας, που βρέθηκαν τάφοι αυτής της εποχής. Μπορεί
αργότερα να ανακαλύψουμε κάτι περισσότερο εντυπωσιακό.
4. Η Μινωική εποχή (2.000 - 1.500 π.Χ.) δεν έχει αφήσει τα αχνάρια της στην
Πάρο, όπως στη Σαντορίνη. Ο οικισμός στο Κάστρο της Παροικιάς είναι της εποχής
από το 2.400 - 2.100 π.Χ. και κατοικείται στη διάρκεια της ακμής του Μινωικού
πολιτισμού. Οι Μινωίτες που έρχονται μπορεί να μην εγκαθίστανται στο
νησί, αλλά να είναι έμποροι περαστικοί. Πάντρεμα του Μινωικού με τον Κυκλαδικό
πολιτισμό βρίσκουμε στη Μήλο, την Κέα και τη Σαντορίνη.
5. Στις Κουκουναριές της Νάουσας βρέθηκε μυκηναϊκό ανάκτορο. Ήταν μια
οχυρή θέση και κατοικήθηκε τον καιρό αυτό, στα τέλη του 13ου αιώνα π.Χ.
6. Ακολουθούν χρόνια για τα οποία δεν ξέρουμε και πολλά πράγματα. Ανακαλύπτεται
ο σίδηρος και η γραφή. Πρόκειται για επαναστάσεις που δημιουργούν
αναστατώσεις παντού. Δωρικά φύλλα μετακινούνται προς την Πελοπόννησο, ενώ
οι Φοίνικες αλωνίζουν τη Μεσόγειο και το Αιγαίο.
7. Το Αιγαίο είναι ανάστατο με τις μετακινήσεις φυλών. Η Πάρος κατοικείται
από Αρκάδες, που έρχονται σε επιμειξία με τους Ίωνες, που φτάνουν αργότερα.
Βρισκόμαστε στα χρόνια του Ομήρου. Η Πάρος εξελίσσεται σε ναυτικό κέντρο
και σε λίγο γεννιέται ο Αρχίλοχος (8ος π.Χ. αιώνας). Λείψανα της εποχής αυτής
28 29

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
those times. The place where the temple of Dimitra was built, a famous centre in
the Cyclades and in all the Aegean, is still unknown. The temple of Eileithya, the
temple of Ypatos Dias, the temple of Aphrodite, Delion, the temple of Asklipeio
and Pythios Apollo are on the hills. But the place of the ancient city’s theatre has
not been found yet.
9. Later on (146 B.C.), Paros is under the Roman occupation and constitutes a
Roman province along with other islands, the Central and South Greece. There are
many Roman findings on the island and in all the Cyclades. The city - states stop
to exist as the great imperial power which is based in Rome makes its appearance.
Of course the Macedonian times also contributed to this. Even if we don’t have
significant proof, Milos, Paros, Sifnos and Thera are at their peak. Delos continues
to be the religious centre and is transformed into a commercial harbor of the
entire Aegean.
10. The Byzantine times (4th - 13th A.D. centuries) is represented by Ekatontapyliani
but also from Treis Ekklisies. Even during this period there is no city-state
but a central power in Constantinople. The islands continue their lives but at the
same time they become nautical bases along with other activities.
11. Next are Venetian Times (Franks dominance 13th - 16th centuries A.D.)
which are represented by the Kastro of Parikia, of Naoussa, of Kefalos in Marpissa
and the one of Antiparos. It is worth noting down that the conquerors bring with
them people who speak other languages. It is the time when the old monuments
βρίσκουμε στο αρχαϊκό νεκροταφείο, που πιθανόν να έχει ταφεί και ο πατέρας
του ποιητή, αλλά και στο Δεσποτικό.
8. Πολλά απ’ τα μνημεία που βρίσκουμε κυρίως στο χώρο της Παροικιάς είναι
αυτών των χρόνων. Δεν ξέρουμε πού ήταν χτισμένος ο ναός της Δήμητρας, που
είχε γίνει ονομαστό κέντρο στις Κυκλάδες και σ’ όλο το Αιγαίο. Υπάρχουν στους
λόφους ο ναός της Ειλειθυίας, ο ναός του Υπάτου Διός, ο ναός της Αφροδίτης,
το Δήλιον, ο ναός του Ασκληπιού και του Πυθίου Απόλλωνα. Αλλά η θέση του
θεάτρου της αρχαίας πόλης δεν έχει ακόμα βρεθεί.
9. Αργότερα (146 π.Χ.) η Πάρος υποτάσσεται στους Ρωμαίους και αποτελεί με
άλλα νησιά, μαζί με την Κεντρική και Νότια Ελλάδα ρωμαϊκή επαρχία. Ρωμαϊκά
ευρήματα υπάρχουν αρκετά στο νησί και σ’ όλες τις Κυκλάδες. Οι πόλεις κράτη
σταματούν να υπάρχουν, καθώς κάνει την εμφάνισή της στην ιστορία μια μεγάλη
αυτοκρατορική εξουσία, με έδρα τη Ρώμη. Βέβαια αυτό προετοιμάστηκε σιγά-σιγά
και από τα χρόνια των Μακεδόνων. Αν και δεν έχουμε πολλές μαρτυρίες η Μήλος,
η Πάρος, η Σίφνος, η Θήρα περνούν περίοδο σημαντικής ακμής. Η Δήλος συνεχίζει
να είναι θρησκευτικό κέντρο και εξελίσσεται σε εμπορικό λιμάνι όλου του Αιγαίου.
10. Η Βυζαντινή εποχή (4ος - 13ος μ.Χ. αιώνας) εκπροσωπείται από την Εκατονταπυλιανή,
αλλά και από το χώρο των Τριών Εκκλησιών. Δεν έχουμε και τώρα
πόλη κράτος, αλλά μια κεντρική εξουσία στην Κωνσταντινούπολη. Τα νησιά συνεχίζουν
τη ζωή τους, αλλά ταυτόχρονα με τις άλλες δραστηριότητες, εξελίσσονται
σε ναυτικές βάσεις.
become important and are collected by the rulers who send many of them to the
European markets.
12. The Turkish period has not left many monuments as we didn’t have Turks on
the island but only military people and public servants who collected taxes occasionally.
It is the time when new villages are created. (Lefkes, Kostos and Marmara).
13. After the formation of the New Greek state, Paros follows the same course
with the other islands. Liberation motivates the psychism of the people in the
islands who are occupied with agriculture and sea activities.
14. A great insular civilization is developed that reached at its end with the
immigration of 1950 and beyond. After 1970 we witness a fall of the old insular
civilization, the coming of new commercialization principles and huge destruction
on the island’s environment with the tourism development. The island today faces
the danger to lose its identity, to become a place of entertainment for the Athenians
who visit the island for three days and to lose all its natural beauties. What is
important today is a careful development that will show respect to a civilization of
centuries and to the character of the island.
* Christos Georgousis, Teacher
11. Ακολουθεί η εποχή των Βενετών (Φραγκοκρατία,13ος - 16ος αιώνας μ.Χ.)
που την εκπροσωπούν το Κάστρο της Παροικιάς, της Νάουσας, του Κέφαλου στη
Μάρπησσα και της Αντιπάρου. Πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι οι κατακτητές
έχουν φέρει μαζί τους κόσμο και μιλούν άλλη γλώσσα. Είναι εποχή που προσέχονται
τα παλιά μνημεία, συλλέγονται από τους ηγεμόνες και πολλά φεύγουν για
τις ευρωπαϊκές αγορές.
12. Η Τουρκοκρατία δεν έχει αφήσει και πολλά μνημεία, καθώς δεν είχαμε
Τούρκους στο νησί, αλλά περιοδικά στρατιωτικούς και υπαλλήλους που μάζευαν
φόρους. Είναι η απαρχή σχηματισμού νέων χωριών (Λεύκες, Κώστος, Μάρμαρα).
13. Μετά τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους η Πάρος ακολουθεί την κοινή
πορεία των νησιών. Η απελευθέρωση κινητοποιεί τον ψυχισμό των νησιωτών,
που ασχολούνται με τη γεωργία και τις θαλάσσιες δραστηριότητες.
14. Αναπτύσσεται ένας σπουδαίος νησιωτικός πολιτισμός, που φτάνει στο τέλος
του με τη μετανάστευση από το 1950 και πέρα. Μετά το 1970, με την τουριστική
ανάπτυξη, έχουμε αμφισβήτηση όλου του παλιού νησιωτικού πολιτισμού, επέλαση
νέων αξιών της κατανάλωσης και μεγάλες καταστροφές στο νησιωτικό περιβάλλον.
Έτσι βρισκόμαστε σήμερα μπροστά στον κίνδυνο να απολέσει το νησί την ταυτότητά
του, να γίνει τόπος ψυχαγωγίας για το τριήμερο των Αθηναίων και να χάσει όλες τις
φυσικές ομορφιές του. Αυτό που ζητείται σήμερα είναι μια προσεγμένη ανάπτυξη,
που θα σεβαστεί τον πολιτισμό αιώνων και το χαρακτήρα του νησιού.
* Χρίστος Γεωργούσης, Εκπαιδευτικός
30 31

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
Archilochos of Paros
By Christos Georgousis*
Before we start talking about Archilochos of Paros let’s have a look in the place
where he was born.
- The people of the Paleolithic Age had their residence here ten thousand years ago
and in the stone walls you saw there will be oddments of their weapons and tools.
- There was a village of the Neolithic Age 5000 years ago and in the places you
visited it is possible that you ran over the remains of other villages of that time.
- The so-called Cycladic civilization flourished in Paros 3000 years ago. You went to
places that may be ruins of villages of that time. In Paros
many tombs have been discovered.
- People of the Mycenaean Civilization came to Paros
and built their villages 1200 years ago. We have found a
palace of that time in Koukounaries of Naoussa.
- We don’t know much for the years that follow. The
iron and writing are discovered and the Aegean witnesses
many tribes’ movements. Paros transforms into
a nautical centre and Archilochos is born.
- After the classical times Paros is represented by
Christos Georgousis
Για τον Αρχίλοχο τον Πάριο
Από τον Χρίστο Γεωργούση*
Πριν μιλήσουμε για τον Αρχίλοχο τον Πάριο ας ρίξουμε μια ματιά στον τόπο που
γεννήθηκε.
- Δεκάδες χιλιάδες χρόνια πριν είχαν εδώ την κατοικία τους άνθρωποι της
παλαιολιθικής εποχής και στις ξερολιθιές που είδατε θα υπάρχουν απομεινάρια
των όπλων και εργαλείων τους.
- 5000 χρόνια πριν υπήρξε χωριό της νεολιθικής εποχής και απ’ τα μέρη που
τρέξατε μπορεί να πατήσατε πάνω σε ερείπια άλλων χωριών της εποχής.
- 3000 χρόνια πριν άνθισε και στην Πάρο ο λεγόμενος Κυκλαδικός Πολιτισμός.
Περάσατε από μέρη που πιθανόν να υπάρχουν ερείπια των χωριών της εποχής
αυτής. Στην Πάρο έχουμε βρει τάφους πολλούς.
- 1200 χρόνια πριν ήρθαν και στην Πάρο άνθρωποι του Μυκηναϊκού Πολιτισμού
και έστησαν τα χωριά τους. Βρήκαμε ένα ανάκτορο της εποχής στις Κουκουναριές
της Νάουσας.
- Ακολουθούν χρόνια για τα οποία δεν ξέρουμε πολλά. Ανακαλύπτεται ο σίδηρος
και η γραφή και το Αιγαίο είναι ανάστατο με τις μετακινήσεις φυλών. Η Πάρος
εξελίσσεται σε ναυτικό κέντρο και σε λίγο γεννιέται ο Αρχίλοχος.
many monuments of the Roman Times and Ekatontapyliani represents the Byzantine
Times. The castles of Parikia, Naoussa and Kefalos in Marpissa are typical of the Franks
Times.
Let’s now try to give an answer to two questions:
First: How is Paros during Archilochos time
Second: How is the life of Archilochos
- We are in the 7th century B.C. The city of Paros is ruled by lords who have
nothing to do with tyranny as the one which was imposed later on in Naxos by
Lygdamis. The need for setting up colonies is more a need of life than occurs from
ideas. Some experience more difficult times and make expeditionary corps for the
colonies. The agriculture life, the occupation with the cattle breading but also with
the sea (fishing, piracy) may give an idea of the everyday life. The people of Paros
of that time are fishermen, farmers, sailors, cattle-breeders, clay modelers, weavers,
artists but also pirates, warriors and adventurers. At the same time we have
ship and weapon craftsmen.
Paros has begun to develop with the old village of Cycladic civilization in Kastro
being the centre of that time. Many villages and settlements are built on the island.
In Naoussa’s bay a great nautical and agriculture activity is developed which
resulted in the building of many settlements in Filizi, Sarakinika, Leivadera and in
- Έχουμε μετά την κλασική εποχή που αντιπροσωπεύεται με πολλά μνημεία
στην Πάρο, την εποχή των Ρωμαίων και το Βυζάντιο που το εκπροσωπεί η Εκατονταπυλιανή.
Την εποχή των Φράγκων την εκπροσωπούν τα κάστρα της Παροικιάς,
της Νάουσας και του Κέφαλου στη Μάρπησσα.
Ας προσπαθήσουμε τώρα να απαντήσουμε σε δυο ερωτήματα:
Ένα: Πώς είναι η Πάρος την εποχή του Αρχίλοχου;
Δύο: Πώς ζει ο Αρχίλοχος;
- Βρισκόμαστε στον 7ο αι. π.Χ. Κυβερνά την πόλη της Πάρου ένα αρχοντολόι,
που δεν έχει όμως σχέση με κάποια τυραννία που επέβαλε λίγο αργότερα ο Λύγδαμις
στη Νάξο. Η ανάγκη του αποικισμού δεν προκύπτει τόσο από ιδέες, αλλά
απ’ την ίδια την ανάγκη της ζωής. Κάποιοι ζορίζονται περισσότερο και φτιάχνουν
το εκστρατευτικό σώμα των αποίκων. Η αγροτική ζωή, η ενασχόληση με την κτηνοτροφία,
αλλά και με τη θάλασσα (ψάρεμα, πειρατεία) μπορεί να δώσουν μια
ιδέα για την καθημερινή ζωή. Οι Παριανοί της εποχής είναι ψαράδες, γεωργοί,
ναυτικοί, κτηνοτρόφοι, πηλοπλάστες, υφαντές, καλλιτέχνες, αλλά πειρατές επίσης,
πολεμιστές και τυχοδιώκτες. Παράλληλα έχουμε τεχνίτες των καραβιών και της
κατασκευής όπλων.
Έχει αρχίσει να αναπτύσσεται η πόλη της Πάρου, με κέντρο το παλιό χωριό του
Κυκλαδικού πολιτισμού στο Κάστρο. Πολλά χωριά και πολλοί οικισμοί χτίζονται
32 33

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
the island of Oikonomou. In the agricultural
regions close to today’s city of Parikia agricultural
settlements are developed in Elitas,
Myrsini, Kalami. Myrsini is the village where
Archilochos was born.
- Before Archilochos we have the founding
of Carthage, the queen Semiramis in
Mesopotamia, the beginning of the Olympic
Games, Lykourgos who makes laws in
Sparta and the songs of Homer’s Iliad and
Odyssey.
- After Archilochos we have the flourish
of Democracy in Ancient Athens, the founding
of Byzantium and the death of Ashurbanipal,
the activities of the Seven Wise Men
and the first Greek coinage.
- The father of the poet is Telesiklis, a
citizen of a renowned family, who takes
charge of an expedition corps later on and
his mother was Enipo from Thrace. We have to imagine that the worried Telesiklis
was wandering through the near seas and was preparing for adventures. It is
likely that Telesiklis used to take little Archilochos with him. They did agriculture
works in order to live in the country side where they were staying, when they
had the time, as the poet loved nature. There is also the respective mythology
for the poet’s love for nature. Archilochos was also a warrior forced by the need
for adventures and for survival. His biographers testify that he knew many battle
fields and people. His most intense and long action is witnessed in the consecutive
expeditions against Thassos and many Thracian tribes. He was killed in a battle
against Naxos. He was a farmer, pirate, warrior, traveler but also a poet with his
heart open to beauty and love. He lauded girls and wrote a satire against Lykamvis
because he didn’t give him his daughter Neovouli as his wife.
* Christos Georgousis, Teacher
στο νησί. Στον κόλπο της Νάουσας αναπτύσσεται
μεγάλη ναυτική και αγροτική δραστηριότητα,
που έχει αποτέλεσμα να χτίζονται
πολλοί οικισμοί. Στο Φιλίζι, στα Σαρακήνικα,
στα Λειβαδερά, στο νησάκι του Οικονόμου.
Στις αγροτικές περιοχές επίσης κοντά στη
σημερινή πόλη της Παροικιάς αναπτύσσονται
αγροτικοί οικισμοί. Στον Έλητα, στη
Μυρσίνη, στο Καλάμι. Η Μυρσίνη είναι το
χωριό που γεννήθηκε ο Αρχίλοχος.
- Λίγο πριν τον Αρχίλοχο έχουμε την ίδρυση
της Καρχηδόνας, τη βασίλισσα Σεμίραμι στη
Μεσοποταμία, την έναρξη των Ολυμπιακών
αγώνων, το Λυκούργο που νομοθετεί στη
Σπάρτη και τα τραγούδια από την Ιλιάδα και
την οδύσσεια του Ομήρου.
- Λίγο μετά τον Αρχίλοχο έχουμε την
ακμή της δημοκρατίας στη αρχαία Αθήνα,
την ίδρυση του Βυζαντίου, το θάνατο του
Ασουρμπανιμπάλ, τη δραστηριότητα των Επτά Σοφών και την κοπή των πρώτων
ελληνικών νομισμάτων.
- Ο πατέρας του ποιητή είναι ο Τελεσικλής, πολίτης από ξακουστή γενιά, που
αναλαμβάνει αργότερα αρχηγός εκστρατευτικού σώματος και μητέρα του μια
Θρακιώτισσα η Ενιπώ.
Πρέπει να φανταστούμε ότι ο ανήσυχος Τελεσικλής τριγύριζε τις κοντινές θάλασσες
και προετοιμαζόταν για περιπέτειες. Πιθανόν να έπαιρνε μαζί του το μικρό
Αρχίλοχο. Για να ζήσουν καταγίνονταν με αγροτικές εργασίες στην εξοχή που
ζούσαν, όταν είχαν καιρό, γιατί διακρίνεται η αγάπη του ποιητή για τη φύση και
υπάρχει η σχετική μυθολογία. Αλλά ο Αρχίλοχος έγινε και πολεμιστής πιεζόμενος
από την ανάγκη για περιπέτειες και από την ανάγκη επιβίωσης. Οι βιογράφοι του
καταθέτουν ότι γνώρισε πολλά πεδία μαχών και λαούς. Η εντονότερη και πιο μακροχρόνια
δράση του εντοπίζεται στις αλλεπάλληλες εκστρατείες του εναντίον της
Θάσου και πολλών θρακικών φύλων. Σε μια μάχη εναντίον της Νάξου σκοτώθηκε.
Αγρότης, πειρατής μαθητευόμενος, πολεμιστής, ταξιδιώτης, αλλά και ποιητής. Και
με την καρδιά του ανοιχτή στην ομορφιά και τον έρωτα. Υμνεί τα κορίτσια και
γράφει σάτιρες εναντίον του Λυκάμβη, που δεν του έδωσε για σύντροφο την κόρη
του Νεοβούλη.
* Χρίστος Γεωργούσης, Εκπαιδευτικός
34
35

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
Paros during antiquity
By Dr. Foteini N. Zafeiropoulou*
In the central Aegean, Paros, the third largest island of the Cyclades after Naxos
and Andros, is recognized for its soft lines and the tranquility of its landscape
and, along with its neighboring Naxos are two of the most important islands of
the Cyclades since the 4th millennium B.C. The island, well situated upon the
sea routes that connect the mainland with the insular Greece and with the Asia
continent, owes its diachronic cultural thrive as well as its economical development,
mainly to its precious marble that had in abundance. The exquisite marble
of Paros with its whiteness and transparency, famous
in the ancient times, is of better quality even from
the famous marble of Carrara in Italy known for its
transparency. The marble of Carrara is luminous up
to 2,5 mm thickness, while the marble of Paros is
luminous up to 3,5 mm.
Traces of human presence in Paros are dated back
to the Pre-Cycladic Period (3.200 - 2.300 B.C.) but unfortunately
only few settlements have been discovered,
in contrast with the cemeteries of which excavation
Dr. Foteini Zafeiropoulou
Η Πάρος στην αρχαιότητα
Από τη Δρ. Φωτεινή Ν. Ζαφειροπούλου*
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ
ARCHAEOLOGY
Στο κεντρικό Αιγαίο, η Πάρος, τρίτο σε έκταση νησί των Κυκλάδων μετά τη Νάξο
και την Άνδρο, διακρίνεται για τα μαλακά της περιγράμματα και την ηρεμία που
χαρακτηρίζει το τοπίο της και, μαζί με τη γειτονική της Νάξο, είναι δύο από τα σημαντικότερα
νησιά των Κυκλάδων από την 4η χιλιετία π.Χ. ως σήμερα. Στην καίρια
θέση της, επάνω σε θαλάσσιους δρόμους που συνδέουν την ηπειρωτική με τη νησιωτική
Ελλάδα και με την ασιατική ήπειρο, οφείλει τη διαχρονική πολιτιστική της
άνθηση καθώς και την οικονομική της ανάπτυξη, κυρίως στο πολυτιμότατο μάρμαρο
που διέθετε σε αφθονία. Το θαυμαστής λευκότητας και διαφάνειας παριανό
μάρμαρο, διάσημο σε όλη την αρχαιότητα, είναι καλύτερης ποιότητας ακόμη και
από το ονομαστό μάρμαρο της Καρράρας από την Ιταλία, που φημίζεται για τη
διαφάνειά του. Το μάρμαρο της Καρράρας είναι διαφανές ως 2,5 χιλιοστά πάχος,
ενώ ο παριανός λυχνίτης έχει διαφάνεια ως 3,5 χιλιοστά.
Στην Πάρο, ίχνη ανθρώπινης παρουσίας χρονολογούνται στη λεγόμενη Πρωτοκυκλαδική
εποχή (3.200 - 2.300 π.Χ.) αλλά δυστυχώς έχουν αποκαλυφθεί ελάχιστοι
οικισμοί, σε αντίθεση με τα νεκροταφεία των οποίων η ανασκαφή μαρτυρεί
για την ύπαρξη μεγάλων σχετικά εγκαταστάσεων στην ύπαιθρο και περισσότερο
witness the existence of rather large settlements in the country side and particularly
more of them in the south-eastern regions, always opposite of its great rival,
Naxos. With the end of this early period, settlements are being developed to the
western coasts, a trend which is still obvious. In a well protected deep port in the
middle of the western coast where Parikia, the today’s capital of the island is, a
settlement is being already founded at the end of the 3rd and the beginning of the
2nd millennium B.C. on the top of the more recent medieval castle. In the middle
of the 2nd millennium B.C. in another steep high ground in the north-eastern
coast one more settlement is being built in Koukounaries region, west of the today’s
Naoussa, a key spot for the control of the sea route to the northeast which
is not being abandoned till late in the 6th century B.C.
The coming of the 1st millennium B.C. is the beginning of a new era during
which significant changes are being witnessed in the after Greek region with the
moving of populations. Ionians settled down in Paros and in the neighboring islands
of Naxos, Sifnos, Mykonos and Delos, developing from the very early Geometric
Period (10th - 8th century B.C.) cultural activities which, in Paros, were
possible mainly due to the economical affluence of Paros society. Paros was the
only one island in the Cyclades which founded Thassos colony around the 600
B.C. with great success and without the help of others, defying the dangers in the
στις νοτιοανατολικές περιοχές απέναντι από την πάντα μεγάλη της αντίπαλο, τη
Νάξο. Με το τέλος της πρώιμης αυτής εποχής η προτίμηση για οικιστικές εγκαταστάσεις
μεταφέρεται στις δυτικές ακτές, προτίμηση που συνεχίζεται ως σήμερα.
Σε ένα καλά προφυλαγμένο βαθύ λιμάνι, στη μέση περίπου της δυτικής ακτής,
στη θέση της σημερινής πρωτεύουσας του νησιού, της Παροικιάς, ιδρύεται ήδη
από το τέλος της 3ης και τις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. οικισμός στο ύψωμα του
νεότερου μεσαιωνικού Κάστρου. Λίγο αργότερα, στα μέσα της 2ης χιλιετίας π.Χ.,
σε ένα άλλο κρημνώδες απότομο ύψωμα στη βορειοανατολική ακτή, αναπτύσσεται
μια άλλη οικιστική εγκατάσταση στη θέση Κουκουναριές, στα Δυτικά της
σημερινής Νάουσας, θέση κλειδί για τον έλεγχο του θαλάσσιου δρόμου προς τα
Νοτιοανατολικά, η οποία δεν εγκαταλείπεται ως σχεδόν το τέλος του 6ου αι. π.Χ.
Η έλευση της 1ης χιλιετίας π.Χ. αποτελεί την αρχή μιας νέας εποχής, κατά
την οποία συντελούνται σημαντικές αλλαγές στον μετέπειτα ελληνικό χώρο με τις
μετακινήσεις πληθυσμών. Ίωνες εγκαθίστανται στην Πάρο και στα γειτονικά νησιά
Νάξο, Σίφνο, Μύκονο, Δήλο αναπτύσσοντας από πολύ νωρίς, από τη Γεωμετρική
λεγόμενη περίοδο (10ος - 8ος αι. π.Χ.), πολιτιστικές δραστηριότητες που, στην
Πάρο, οφείλονταν κατά κύριο λόγο και στην οικονομική ευρωστία της παριανής
κοινωνίας. Η Πάρος, ήταν η μόνη από τις Κυκλάδες που γύρω στο 600 π.Χ. ίδρυσε
με μεγάλη επιτυχία αποικία, τη Θάσο, χωρίς βοήθεια άλλων, αψηφώντας τους
36 37

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
distant North, near the gold mines of Pagaion and the surrounding areas. Thassos,
which quickly became a city with political status but also with cultural interests,
remained during the whole ancient times faithful to its metropolis as its worthy
representative in the north Aegean.
Paros, from the archaic times (6th century B.C.) and afterwards, until the end of
the antiquity (Late Roman period 3rd/4th century A.D.), was developed as a great
commercial and cultural centre that even in the 5th century A.D. an inscription
under the name of “asty” (city) is still mentioned as “the brightest city of Paros
citizens”; a city which Ioustinianos chose in the 6th century A.D. to found the
Basilica Church of Katapoliani, a unique monument second in importance after the
one of Aghia Sofia in Constantinople.
Parts of the walls that almost circled the ancient city of Paros from the 6th century
B.C. in 2,5 kilometers length, as well as from the main temple which was rising
above the coast hill of the Venetian castle and was dedicated to the protector of
the city, the Goddess Athena are saved. The six-column temple was constructed in
around 525 B.C. and the asty, in other words the centre of a city, was developed
in its surroundings. The various areas of the city such as the small handicraft area
of the marble sculptors and potters were stretching few meters further to the
East, where in the Late-Hellenistic and Roman period (approximately in the 2nd
κινδύνους στο μακρινό Βορρά, κοντά στις χρυσοφόρες περιοχές του Παγγαίου
και των γύρω τόπων. Η Θάσος, που γρήγορα αναδείχθηκε σε μια πόλη με πολιτικό
λόγο αλλά και με πολιτιστικά ενδιαφέροντα, παρέμεινε για όλη την αρχαιότητα
πιστή στη μητρόπολή της, την οποία εκπροσωπούσε επάξια στο βόρειο Αιγαίο.
Η Πάρος, από την αρχαϊκή εποχή (6ος αι. π.Χ.) και μετά, ως το τέλος της
αρχαιότητας (ύστερη ρωμαϊκή εποχή 3ος/4ος αι. μ.Χ.), εξελίχθηκε σε μεγάλο
εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο, που ακόμη και τον 5ο αι. μ.Χ. αναφέρεται σε
επιγραφή το άστυ, ως «λαμπροτάτη των Παρίων πόλις», πόλις την οποία διάλεξε
ο Ιουστινιανός, τον 6ο αι. μ.Χ. για να ιδρύσει τη βασιλική της Καταπολιανής, μοναδικό
μνημείο σε σπουδαιότητα μετά την Αγ. Σοφία της Κωνσταντινούπολης.
Από την αρχαία πόλη της Πάρου σώζονται τμήματα από το τείχος που την
περιέβαλλε σχεδόν κυκλικά σε έκταση 2,5 χλμ. ήδη από τον 6ο αι. π.Χ., καθώς και
από τον κύριο ναό που υψωνόταν στον παράλιο λοφίσκο του ενετικού Κάστρου
και ήταν αφιερωμένος στην προστάτιδα της πόλης, την Πολιούχο Θεά Αθηνά.
Ο εξάστυλος αυτός ναός οικοδομήθηκε γύρω στο 525 π.Χ. και στον περίγυρο
αναπτύχθηκε το άστυ, δηλαδή το κέντρο μιας αστικής πόλης, της οποίας οι διάφορες
περιοχές όπως π.χ. η βιοτεχνική περιοχή μαρμαρογλυπτών και κεραμέων,
εκτείνονταν λίγο μακρύτερα προς τα Ανατολικά, εκεί όπου αργότερα, στα
υστερο-ελληνιστικά και τα ρωμαϊκά χρόνια (περίπου 2ος αι. π.Χ. - 3ος/4ος αι.
38 39

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
century B.C. - 3rd/4th centuries B.C.), the city from which many parts of buildings
are also saved, was expanded. On the contrary, from the city of the ancient and
classical times, there are no parts of buildings but there are many architectural
parts allowing the representation of few public buildings without being identified
with certain monuments.
Outside the city in the country side, there were sacred places with the long life
sacred of Delos Apollo and Artemida in the north of the city (9th/8th centuries
B.C. - 5th century B.C.), in a high ground opposite of Delos, the sacred island of
Apollo to be the greatest of them all. In another high ground that was in the coast
in the South side, the temple of Pythios Apollo had been founded in the archaic
times and later in the 4th century B.C. in the same location the Asklipeio.
Outside the walls there were also cemeteries of which the most significant was
discovered near the ancient port in the North-eastern of the city. The cemetery
was in use from the last decades of the 8th century B.C. until the 3rd/4th centuries
A.D. and had every type of burials. These burials were big potters of the 7th
century B.C., box-like graves of the archaic times, marble cinerary urns (boxes
of the classical times with the name of the dead on it - in one case a disc with
painted representation of a discobolus had been placed as a tomb) and marble
sarcophagus of the Roman times that were the family tombs with inscriptions and
μ.Χ.), επεκτάθηκε η πόλη, από την οποία σώζονται επίσης αρκετά οικοδομικά
κατάλοιπα. Αντίθετα, από την αρχαϊκή και κλασική πόλη δε σώθηκαν τμήματα
κτηρίων, σώθηκαν όμως πολλά αρχιτεκτονικά μέλη, με αποτέλεσμα να γίνει δυνατή
η αναπαράσταση ορισμένων από τα δημόσια κτήρια, χωρίς όμως να ταυτιστούν
με συγκεκριμένα μνημεία.
Έξω από την πόλη υπήρχαν ιερά, στην ύπαιθρο, το σπουδαιότερο από τα
οποία ήταν το μακραίωνης ζωής (9ος/8ος αι. π.Χ. - 5ος αι. π.Χ.) ιερό του Απόλλωνα
Δηλίου και της Αρτέμιδος στα Βόρεια της πόλης, σε ύψωμα απέναντι από τη
Δήλο, το ιερό νησί του Απόλλωνα. Σε ένα άλλο ύψωμα, παράλιο αυτό, στα Νότια,
είχε ιδρυθεί στην αρχαϊκή εποχή ναός του Πυθίου Απόλλωνα και αργότερα, τον
4ο αι. π.Χ., στην ίδια θέση το Ασκληπιείο.
Έξω από τα τείχη υπήρχαν επίσης τα νεκροταφεία, το κυριότερο από τα οποία
αποκαλύφθηκε κοντά στο αρχαίο λιμάνι στα Βορειοανατολικά της πόλης. Ήταν
σε χρήση από τις τελευταίες δεκαετίες του 8ου αι. π.Χ. ως τον 3ο/4ο μ.Χ. και περιλάμβανε
κάθε είδους ταφές: σε αγγεία μεγάλα του 7ου αι. π.Χ., σε κιβωτιόσχημους
τάφους της αρχαϊκής εποχής, σε μαρμάρινες τεφροδόχους - κάλπηδες κλασικών
χρόνων με το όνομα του νεκρού - σε μια περίπτωση είχε τοποθετηθεί ως
επιτύμβιο ένας δίσκος με ζωγραφιστή παράσταση δισκοβόλου - σε μαρμάρινες
σαρκοφάγους των ρωμαϊκών χρόνων, που χρησίμευαν ως οικογενειακοί τάφοι με
40 41

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
a relief decoration.
The area was used as a cemetery after a
deadly war engagement by which approximately
150 - 160 men lost their lives. After the
burning of the dead according to the customs
of the time, the burned bones were kept in amphorae
placed all together in to two big ditches.
These two polyandry (meaning common tombs
of men), are the only two that have been found
in Greece in such an early period. The majority of
the potteries had a painted decoration with geometrical
figures except from two that had representations with
battles and burial scenes which are unique for their time
and type and significantly important as they completely
changed the knowledge we had until recently for the
principles of the ancient Greek painting.
Most of the time oligarchy was the regime of Paros but
not in its extreme form as there was a relatively fair allocation
of the goods. Pythagoras, the famous philosopher
from Samos (580 - 500 B.C.), and one of the establishers
of mathematics, founded a school in Crotonas in
South Italy, and many philosophers and mathematicians
from Paros were his students. This resulted in
the domination of the philosophy of Pythagoras in
Paros for centuries. The most significant person of Paros
though, but also one of the most important persons of
the Greek ancient times of the early period is the poet of
heroic verses Archilochos, the first lyric poet who lived in
the first half of the 7th century B.C. He was an impulsive
and boisterous personality with a tumultuous life. With his
work, which unfortunately only some parts are saved, he tries
for the first time to free the man from the bonds of tradition and
consciously confront his insecurity towards people and fate, helping not
only the individual but also the society. The people of Paros appreciating his
great work made him a hero even from the archaic times, building the temple-like
Archilocheio, probably a kind of tomb for worshiping him in which a gymnasium,
in other words a place for public education, was also in use.
Not only the education flourished in Paros but also the arts, pottery and small
επιγραφές και ανάγλυφο διάκοσμο. Η αρχή της χρήσης
του χώρου έγινε ύστερα από μια πολύνεκρη πολεμική
συμπλοκή, κατά την οποία έπεσαν γύρω στους 150 -
160 άνδρες. Μετά την καύση των νεκρών, σύμφωνα
με τα έθιμα της εποχής, τα καμένα οστά φυλάχτηκαν
σε αμφορείς που τοποθετήθηκαν
όλοι μαζί σε δύο μεγάλα ορύγματα.
Τα δύο αυτά πολυάνδρια (δηλαδή
ομαδικοί τάφοι ανδρών) είναι τα
μοναδικά που έχουν βρεθεί στον
ελληνικό χώρο σε τόσο πρώιμη
εποχή. Τα περισσότερα αγγεία
είχαν ζωγραφιστή διακόσμηση με
γεωμετρικά σχέδια, εκτός από δύο
που είχαν παραστάσεις με σκηνές
μάχης και θανής, δείγματα μοναδικά
για το είδος και την εποχή, ιδιαίτερα
σημαντικά που πραγματικά άλλαξαν τις
ως σήμερα γνώσεις μας ως
προς τις αρχές της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής.
Στην Πάρο το πολιτειακό καθεστώς, στο μεγαλύτερο διάστημα ήταν η ολιγαρχία,
όχι όμως στην ακραία της μορφή, γιατί υπήρχε ένας σχετικά δίκαιος καταμερισμός
των αγαθών. Ο Πυθαγόρας, διάσημος Σάμιος φιλόσοφος (580 - 500 π.Χ),
από τους θεμελιωτές της μαθηματικής επιστήμης, ίδρυσε σχολή στον Κρότωνα της
Κάτω Ιταλίας και ήταν αρκετοί οι Πάριοι φιλόσοφοι και μαθηματικοί που μαθήτευσαν
στη σχολή του, με αποτέλεσμα η φιλοσοφική σκέψη του Πυθαγόρα να κυριαρχεί
στην παριανή κοινωνία για αιώνες. Η μεγαλύτερη όμως μορφή της Πάρου,
αλλά και από τις σπουδαιότερες της ελληνικής αρχαιότητας στα πρώιμα χρόνια,
είναι ο ιαμβογράφος Αρχίλοχος, ο πρώτος λυρικός ποιητής που έζησε στο πρώτο
μισό του 7ου αι. π.Χ. Υπήρξε προσωπικότητα παρορμητική και θυελλώδης,
με πολυτάραχο βίο. Στο έργο του, που δυστυχώς σώθηκε πολύ αποσπασματικά,
προσπαθεί να απελευθερώσει τον άνθρωπο για πρώτη φορά από τα δεσμά της
παράδοσης και να αντιμετωπίσει ενσυνείδητα την ανασφάλειά του απέναντι στον
κόσμο και τη μοίρα, βοηθώντας γενικότερα όχι μόνο το άτομο αλλά και το κοινωνικό
σύνολο. Οι Πάριοι, εκτιμώντας τη μεγάλη του προσφορά, τον ηρωοποίησαν
ήδη από την αρχαϊκή εποχή, κατασκευάζοντας ένα ναόμορφο κτίσμα, το Αρχιλόχειο,
πιθανότατα ένα είδος κενοτάφιου για απόδοση λατρευτικών τιμών, στο οποίο
παράλληλα λειτουργούσε γυμνάσιο, δηλαδή χώρος δημόσιας εκπαίδευσης.
42 43

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
crafting with various materials, especially the ones with copper, already since the
geometric times. Sculpture brought Paros at its peak of the art creation due to the
existence of the unique marble. From the first decades of the 6th century B.C., a
great school of sculpture is being developed and Paros, which belongs to the circle
of the Ionian art, is being developed as one of the biggest and most important
centres of plastic art in the Greek world. The creations of the artists of Paros are
reaching many significant sacred places of those times (Delos, Delphi, South Italy,
Greek cities in Minor Asia e.t.c.) but the artists themselves are also wandering in all
the Greek region, often with the valuable raw material from their country.
Various ancient sources give us the names of many sculptors from Paros of the
6th and 5th centuries B.C. Among them Agorakritos, a favorite student of Feidias
who worked with him in the sculpture decoration of Parthenon. The most famous
of all is Skopas who lived in the 4th century B.C. and except from his other works,
he worked in the temple of Artemis in Ephesus and in the famous Mausoleum of
Halicarnassus. The works of the sculptors from Paros are characterized by audacity,
movement, modern and pioneering themes. Unique example is the exquisite
Gorgo which is represented to impetuously landing on a roof, a statue that recently
came to light, changing also with its turn our knowledge for the early plastic art
creation of Paros. Gorgo is moving right in the space with its whole body towards
the same direction, meaning that the artist had escaped from the two dimensional
relief and has conquered the deepness and the real move of a living figure.
The great flourish of the sculpture of Paros, besides the archaic times with the
numerous statues of Kouros and Kores, as well as the relief in Paros and in the
various sacred places, seems to be continued also in the 5th century B.C. especially
in the first half of that century with great works of art. In the most of those
sculptures, artists are trying to give the instant of the movement, by inventing new
solutions for the creation of new forms and shapes many of which are bold in mind
and execution. The most recent potter findings though, witness that the people of
Paros were capable, much earlier than anywhere else, to create innovative works
as far as the theme and execution is concerned, opening new horizons in all the
sectors of art, horizons that led in the perfection of the classical times.
* Dr. Foteini N. Zafeiropouloõ
Honorary Curator of Antiquities
Στην Πάρο, εκτός από τα γράμματα άνθησαν και οι τέχνες, κεραμική και μικροτεχνία
σε διάφορα υλικά, ιδιαίτερα σε χαλκό, ήδη από τα γεωμετρικά χρόνια.
Εκεί όμως που η Πάρος έφτασε στο ζενίθ της καλλιτεχνικής της δημιουργίας,
ήταν η γλυπτική, χάρη βέβαια και στην ύπαρξη της εξαίρετης πρώτης ύλης, του
μαρμάρου. Από τις πρώτες δεκαετίες του 6ου αι. π.Χ. αναπτύσσεται μια σπουδαία
σχολή γλυπτικής και η Πάρος, που ανήκει στον ιωνικό κύκλο τέχνης, εξελίσσεται
σε ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα κέντρα πλαστικής του ελληνικού
κόσμου. Οι δημιουργίες των Πάριων καλλιτεχνών φτάνουν σε πολλά μεγάλα ιερά
της εποχής (Δήλο, Δελφούς, Κάτω Ιταλία, ελληνικές πόλεις στη Μ. Ασία κ.ά.), αλλά
και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες κυκλοφορούν σε όλον τον ελληνικό χώρο, συχνά μαζί
με την πολύτιμη πρώτη ύλη από τον τόπο τους.
Διάφορες αρχαίες πηγές μας παραδίδουν τα ονόματα πολλών Πάριων γλυπτών
του 6ου και 5ου αι. π.Χ., ανάμεσά τους ο Αγοράκριτος, αγαπημένος μαθητής
του Φειδία που συνεργάστηκε μαζί του στο γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα.
Ο διασημότερος όμως είναι ο Σκόπας, που έζησε τον 4ο αι., ο οποίος, εκτός
των άλλων εργάστηκε στο Αρτεμίσιο της Εφέσου και στο περίφημο Μαυσωλείο
της Αλικαρνασσού. Τα έργα των Πάριων γλυπτών χαρακτηρίζονται από τόλμη,
κίνηση, νεωτεριστικά και πρωτοπόρα στοιχεία. Κύριο παράδειγμα η εκπληκτική
Γοργώ, που παριστάνεται να προσγειώνεται ορμητικά σε μια στέγη, άγαλμα που
ήλθε σχετικά πρόσφατα στο φως, αλλάζοντας και αυτό τις γνώσεις μας για την
πρώιμη παριανή δημιουργία στην πλαστική. Η Γοργώ κινείται σωστά στο χώρο,
με το σώμα ολόκληρο προς την ίδια κατεύθυνση, που σημαίνει ότι ο καλλιτέχνης
έχει ξεφύγει από το δισδιάστατο του αναγλύφου και έχει κατακτήσει το βάθος και
την πραγματική κίνηση μιας ζωντανής μορφής.
Η μεγάλη άνθηση της παριανής γλυπτικής φαίνεται ότι, εκτός από την αρχαϊκή
εποχή με το πλήθος των κούρων και των κορών καθώς και των αναγλύφων στην
Πάρο και στα διάφορα ιερά, συνεχίζεται και στον 5ο αι. π.Χ., ιδιαίτερα στο πρώτο
μισό του με σπουδαία έργα τέχνης. Στα περισσότερα από τα γλυπτά, οι καλλιτέχνες
προσπαθούν να αποδώσουν το στιγμιαίο της κίνησης, επινοώντας ρηξικέλευθες
λύσεις για τη δημιουργία νέων μορφών και σχημάτων, πολλά από τα οποία είναι
τολμηρά σε σύλληψη και εκτέλεση. Τα πιο πρόσφατα κεραμικά ευρήματα όμως,
μαρτυρούν ότι οι Πάριοι ήταν ικανοί, πολύ νωρίτερα από οπουδήποτε αλλού, να
κάνουν πρωτοποριακά έργα ως προς τη σύνθεση και την εκτέλεση, ανοίγοντας
νέους ορίζοντες σε όλους τους τομείς της τέχνης, ορίζοντες που οδήγησαν στην
τελειότητα των κλασικών χρόνων.
* Δρ. Φωτεινή Ν. Ζαφειροπούλου
Επίτιμος Έφορος των Αρχαιοτήτων
44 45

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
Folkways of Paros
The people of Paros are joyful, religious and hospitable. The people owe these
characteristics to the 7.000 years of Paros history as well as to the influence the
island received by the various civilizations (Cycladic, Minoan, Mycenaean, Ancient
Greek, Roman, Byzantine and Venetian) that were developed in the Aegean Archipelago
and of course by Christianity.
Let’s begin our reference to Paros’ customs from Christmas and New Year’s
Day. Group of children come out on the paved cobbled streets and sing the carols
as soon as the bell for the evening prayer rings. The Municipality of Paros places
lights on the whole island, while the Christmas tree lighting unites children and
adults for the welcoming of the New Year.
The Carnival period is an opportunity for the people of Paros to entertain themselves.
The ancient dance “Ageranos” is still danced and its songs are still sung.
They instantly compose verses to make jokes, to flirt, to send love messages.
During the last weekend of the carnival period, they come out on the streets
with hornpipes and doubakia (a musical instrument) and have fun till morning.
On Shrove Monday, big groups have fun at the beaches where great feasts take
place. The Lent period prepares the people of Paros for the Easter with its evening
FOLKLORE
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Ήθη και έθιμα της Πάρου
Οι Παριανοί είναι άνθρωποι χαρούμενοι, ευσεβείς και φιλόξενοι. Τα χαρακτηριστικά
αυτά τα απέκτησαν μέσα από τη μακραίωνη ιστορική διαδρομή των 7.000
χρόνων του νησιού τους καθώς και από την επίδρασή του, από τους διάφορους
πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στο Αρχιπέλαγος του Αιγαίου (Κυκλαδικός, Μινωικός,
Μυκηναϊκός, Αρχαίος Ελληνικός, Ρωμαϊκός, Βυζαντινός, Ενετοκρατικός)
και βέβαια μέσα από τη Χριστιανοσύνη.
Ας ξεκινήσουμε την αναφορά μας στα έθιμα της Πάρου από τα Χριστούγεννα
και την Πρωτοχρονιά. Μόλις η καμπάνα του εσπερινού σημάνει, ξεχύνονται
στα πλακόστρωτα καλντερίμια ομάδες παιδιών για να πουν τα κάλαντα. Ο Δήμος
της Πάρου φωταγωγεί ολόκληρο το νησί με λαμπιόνια, ενώ το άναμμα του Χριστουγεννιάτικου
δέντρου ενώνει μικρούς και μεγάλους για το καλωσόρισμα του
καινούριου χρόνου.
Η περίοδος της Αποκριάς δίνει στους Παριανούς την ευκαιρία για διασκέδαση.
Ακόμη χορεύουν τον αρχαίο χορό «Αγέρανο» και λένε τα τραγούδια του. Συνθέτουν
επί τόπου στιχάκια για να αστειευτούν, να φλερτάρουν, να στείλουν μηνύματα
ερωτικά. Την τελευταία Αποκριά ξεχύνονται στους δρόμους με συνοδεία
από τσαμπούνες και ντουμπάκια και γλεντούν μέχρι πρωίας. Την Καθαρή Δευτέρα
μεγάλες παρέες διασκεδάζουν στις παραλίες, όπου το γλέντι καλά κρατεί. Η περί-
46 47

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
prayers, the Chairetismoi (prayers to Panagia) and the All Soul’s Saturday.
The Easter of Paros is an unforgettable experience for those who have the
chance to be on the island during that period, as it is full of unique customs and
is combined with a bloomy nature. In the litany of the Palm Sunday, the children
sing songs that refer to the Easter Day as they keep the palms.
In the evening of the Holy Thursday the churches remain open. There, men,
women and children stay up all night next to the crucified Jesus and decorate the
epitaphs. Holy Friday is a unique day for Paros. The “Representation of the Passion
of the Christ” custom takes place along the route of the epitaph procession in the
villages of Marpissa, Prodromos and Marmara since 1927. The “entrance of the
Christ in Jerusalem”, the “Magdalene’s remorse”, the “Secret Dinner”, the “Pontius
Pilatus”, the “Christ ascend to Golgothas”, the “Before the rooster crows”,
the “Crucifixion”, the “Christ removal from the cross” e.t.c. become alive in frond
of your eyes. The epitaphs of the churches of Parikia and Naoussa meet at the two
ports, where the choruses of the churches chant prayers.
On the Easter Day, dancing keeps till late at night in the “Merrymaking of Love”
(in Marpissa’s court). Then, it is Naoussa’s turn to take the lead in fun, where
dancers from Naoussa’s music dancing groups impress with their show in balos
and syrtos dances.
οδος της Σαρακοστής με τους εσπερινούς, τους χαιρετισμούς, το Ψυχοσάββατο
προετοιμάζει τους Παριανούς για το Πάσχα.
Το Πάσχα της Πάρου είναι γεμάτο από μοναδικά έθιμα και σε συνδυασμό δε με
την ολάνθιστη φύση, κάνει όποιον το βιώσει να μην το ξεχάσει ποτέ. Την Κυριακή
των Βαΐων στη λιτανεία, τα παιδιά κρατώντας τα Βάγια τραγουδούν:
«Το Βαγιώ, Βαγιώ, Βαγιώ, τρώμε ψάρι και κολιό και την άλλη Κυριακή τρώμε το
παχύ αρνί με τη φλάσκα το κρασί.»
Τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ οι εκκλησίες παραμένουν ανοιχτές. Εκεί άνδρες,
γυναίκες και παιδιά ξενυχτούν δίπλα στον Εσταυρωμένο και στολίζουν τους επιταφίους.
Η Μεγάλη Παρασκευή είναι
μία ημέρα μοναδική για την Πάρο. Από
το 1927 λαμβάνει χώρα το έθιμο των
«Αναπαραστάσεων των Παθών του
Κυρίου», κατά μήκος της διαδρομής
της περιφοράς των Επιταφίων στα χωριά
Μάρπησσα, Πρόδρομο, Μάρμαρα.
Ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια των
προσκυνητών «Η Είσοδος του Χριστού
στα Ιεροσόλυμα», «Η Μετάνοια της
Μαγδαληνής», «Ο Μυστικός Δείπνος»,
Girls bring the speechless water and light fires to burn the wreaths of the May
Day in all the villages in Aghios Ioannis Klidonas Day. The country churches and
the monasteries are full of pilgrims on the Saints’ Days. The Assumption Day (on
15th of August), when Panagia Ekatontapyliani celebrates, is the central fair of the
island. Ekatontapyliani is an imperial church with 17 centuries of history that the
Byzantine emperors Aghios Konstantinos and Aghia Eleni built and Ioustinianos
completed.
The fairs of the summer begin on the Assumption Day in Pisso Livadi and Aghios
Fokas. Lefkes have a fair on Aghia Triada’s Day in the marble church with the
same name. The parish church of Prodromos or Dragoulas celebrates on Aghios
Ioannis Day (23rd of June). The church of Aghios Athanassios Parios (teacher of
the Greek nation) celebrates on the 24th of June in Kostos. Aghioi Anargiroi Day
is on the 30th of June and a fair takes place in the hill of Parikia which shares the
same name with the church. The churches in Kostos and Marmara celebrate on
Aghia Marina Day on the 17th of July. The fair of Aghia Anna in the picturesque
hill at the edge of Parikia’s port is on the 24th of July. A fair takes place in Kostos
church and in Dragoulas monastery on Aghios Panteleimonas Day on the 26th of
July. Metamorphosis Sotiros Day is a central fair of Marpissa on the 6th of August
and events with mezedes, wine and dancing also take place in Alyki. Naoussa cel-
«Ο Πόντιος Πιλάτος», «Η Ανάβαση στο Γολγοθά», «Η Σταύρωση», «Η Αποκαθήλωση»
κλπ. Στην Παροικία και τη Νάουσα, συναντώνται οι επιτάφιοι των ενοριών
στα λιμάνια όπου οι χορωδίες των ναών ψάλλουν τα εγκώμια.
Την ημέρα του Πάσχα «Στο γλέντι της αγάπης» (στο γήπεδο της Μάρπησσας)
ο χορός κρατά μέχρι τις βραδινές ώρες. Από εκεί τη σκυτάλη παίρνει η Νάουσα
όπου το βράδυ οι χορευτές των Χορευτικών της εντυπωσιάζουν με τις φιγούρες
τους στο μπάλο και στο συρτό.
Του Άη Γιάννη του Κλήδονα σε όλα τα χωριά οι κοπελιές φέρνουν το αμίλητο
νερό και ανάβουν φωτιές για να καούν τα στεφάνια της Πρωτομαγιάς. Στις εορτές
των Αγίων, τα ξωκλήσια και τα μοναστήρια γεμίζουν με προσκυνητές. Κεντρική
γιορτή του νησιού είναι η Γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (15 Αυγούστου),
κατά την οποία εορτάζει με μεγάλη λαμπρότητα το Ιερό Προσκύνημα της Παναγίας
Εκατονταπυλιανής, ένας ναός 17 αιώνων που έχτισαν οι βυζανινοί Αυτοκράτορες
Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη και αποπεράτωσε ο Ιουστινιανός.
Τα πανηγύρια του καλοκαιριού ξεκινούν από της Αναλήψεως στο Πίσω Λιβάδι
και του Αγίου Φωκά. Της Αγίας Τριάδας πανηγυρίζει ο ομώνυμος καλλιμάρμαρος
ναός στις Λεύκες. Του Αγίου Ιωάννου (23/6) πανηγυρίζει ο ενοριακός ναός του
Προδρόμου ή Δραγουλά. Στις 24/6 ο Ναός του Αγίου Αθανασίου του Παρίου (Διδασκάλου
του Γένους) στον Κώστο. Στις 30/6 των Αγίων Αναργύρων στον ομώνυμο
λόφο της Παροικίας. Στις 17/7 της Αγίας Μαρίνας, οι ναοί στα Μάρμαρα και
48 49

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
ebrates the nine days after
Panagia’s Assumption with
various events, traditional
dances and music on the
24th of August. Young men
and women from the village
represent the corsairs’
night with the landing of
the corsairs of the famous
Barbarossa at the small port of Naoussa. Aghios Ioannis Detis Day is celebrated in
the beautiful Kolybithres on the 28th of August. Aghios Ioannis Day is celebrated
in Lefkes on the 29th of August. Pera Panagia Day in Marmara is on the 7th of
September. Holy Cross is celebrated in the Municipal Department of Agaeria on
the 14th of September. Panagia Myrtidiotissa Day is celebrated in Aghios Antonios
in Kefalos castle on the 24th of September. Plenty of cultural events take place in
all the villages during the summer.
The customs of the weddings with the bed making on Thursday before the wedding
and the wedding songs that are sung on the wedding table are still alive.
στον Κώστο. Στις 24/7 το πανηγύρι της Αγίας Άννας στο γραφικό λόφο στο άκρο
του λιμανιού της Παροικιάς. Στις 26/7 του Αγίου Παντελεήμονος ο ναός στον
Κώστο, αλλά και το μοναστήρι του Αγίου στον Δραγουλά. Η Μεταμόρφωση του
Σωτήρος στις 6 Αυγούστου αποτελεί κεντρικό πανηγύρι της Μάρπησσας και εκδηλώσεις
γίνονται και στην Αλυκή με μεζέδες, κρασί και χορό. Η Νάουσα γιορτάζει
στις 23/8 τα Εννιάμερα της Θεοτόκου με ποικίλες εκδηλώσεις, παραδοσιακούς
χορούς και μουσικές. Πραγματοποιείται η αναπαράσταση της κουρσάρικης βραδιάς,
όπου νέοι και νέες από το χωριό ζωντανεύουν την απόβαση των κουρσάρων
του φημισμένου πειρατή Barbarossa, στο λιμανάκι της Νάουσας. Στις 28/8 στις
πανέμορφες Κολυμπήθρες γιορτάζεται ο Άη Γιάννης ο Δέτης. Στις 29/8 οι Λεύκες
γιορτάζουν τον Άη Γιάννη. Η Πέρα Παναγιά των Μαρμάρων γιορτάζει στις 7
Σεπτεμβρίου. Στις 14 Σεπτεμβρίου στην Αγκαιριά γίνεται ο εορτασμός του Τιμίου
Σταυρού. Η Σεπτεμβριανή Παναγία Μυρτιδιώτισσα 24/9 εορτάζει στον Άγιο Αντώνιο,
στο Κάστρο του Κεφάλου. Πληθώρα πολιτιστικών εκδηλώσεων λαμβάνουν
χώρα σε όλα τα χωριά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Ζωντανά είναι τέλος τα έθιμα του γάμου, με το στρώσιμο του κρεβατιού την
Πέμπτη πριν από το γάμο και στο τραπέζι του γάμου να ακούγονται τα γνωστά
τραγούδια που συνήθως αρχίζουν με το «Σήμερα γάμος γίνεται σε ωραίο περιβόλι,
σήμερα αποχωρίζεται η μάνα από την κόρη...»
50 51

52 53

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
Parikia
Parikia is the capital of Paros and the only
passenger and cargo port of the island. Its
name keeps from the first Byzantine years
when the today’s jewel of the island, Panagia
Ekatontapyliani was a shelter for the
residents who gradually settled down in
the Old City.
You will take a first taste of the bluewhite
of Parikia and you will be eager to
go around it from the very first moment
you will see Paros, before the ship manages
to dock at the port. Whitewashed
houses with blue windows are stretched
from the edge of the hill to the sea. Paved
cobbled streets “mix up” with one another
and lead either to the sea, or to Panagia
Ekatontapyliani, or the Venetian Castle of
the 13th century A.D. The region of Kastro
ΟΙΚΙΣΜΟΙ
Παροικιά
Η Παροικιά είναι η πρωτεύουσα και το μοναδικό
επιβατηγό και εμπορικό λιμάνι του νησιού.
Το όνομά της κρατάει από τα πρώτα βυζαντινά
χρόνια, τότε που το σημερινό στολίδι
του νησιού, η Παναγιά η Εκατονταπυλιανή,
αποτελούσε στέγη για τους παροίκους που
σταδιακά εγκαταστάθηκαν στην Παλιά Πόλη.
Από την πρώτη κιόλας στιγμή που θα αντικρύσετε
την Πάρο, πριν καν ακόμη προλάβει
να δέσει το καράβι στο λιμάνι, μια πρώτη
γεύση από το γαλανόλευκο της Παροικιάς
θα σας κάνει να ανυπομονείτε να τη γυρίσετε.
Ασβεστωμένα σπίτια με μπλε παράθυρα
απλώνονται από τις παρυφές του λόφου ως
τη θάλασσα. Πλακόστρωτα σοκάκια «μπλέκονται»
μεταξύ τους και οδηγούν είτε στη
θάλασσα, είτε στην Παναγιά την Εκατονταπυλιανή
είτε στο Βενετσιάνικο Κάστρο του 13ου
αιώνα μ.Χ. Η περιοχή του Κάστρου είναι στα
54 55

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
is in the southwest of the city and keeps
its strictly traditional and picturesque atmosphere
away from modernization.
The road that connects the traditional
settlement with the modern noisy area is
Lochagou Fokianou street which starts
from Kastro and will lead you to the heart
of the city’s market. Walk, go shopping
and enjoy traditional tastes in the cafes of
the hospitable people of Paros.
You should visit Panagia Ekatontapyliani
that rises in the centre of the city and
is one of the most significant monuments
of Greece.
The stroll around Ekatontapyliani keeps
many surprises such as the Archaeological
Museum, the Monastery of the Franks,
Manto Mavrogenous house and the imposing
neoclassical mansions.
νοτιοδυτικά της πόλης και διατηρεί ανέπαφη
από τον εκσυγχρονισμό την άκρως παραδοσιακή
και γραφική ατμόσφαιρά της.
Ο δρόμος που συνδέει τον παραδοσιακό
οικισμό με τη σύγχρονη πολύβουη
πολιτεία είναι η Λοχαγού Φωκιανού, που
ξεκινάει από το Κάστρο και θα σας οδηγήσει
στην καρδιά της αγοράς της πόλης.
Περπατήστε, ψωνίστε και απολαύστε παραδοσιακά
εδέσματα στα καφέ των φιλόξενων
Παριανών.
Επισκεφθείτε την Παναγιά την Εκατονταπυλιανή
που δεσπόζει στο κέντρο της
πόλης και αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά
μνημεία της Ελλάδας.
Το σεργιάνι γύρω από την Εκατονταπυλιανή
σας κρύβει πολλές εκπλήξεις: το
Αρχαιολογικό Μουσείο, το Φραγκομονάστηρο,
το σπίτι της Μαντώς Μαυρογένους,
τα επιβλητικά νεοκλασικά αρχοντικά.
56
57

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
You should also visit the Monastery
of Aghiοi Anargiroi that
almost hangs in the top of the
hill where the city is stretched
and enjoy the magnificent view of
Parikia.
In Parikia you will find many
banks, a super market, travel
Parikia - Παροικιά
Shopping - Για αγορές
Melissa (p. 1, 131), Internews (p. 55)
For hotel reservations, tours etc
Για κρατήσεις δωματίων, εκδρομές κλπ.
Polos Tours (p. 57), Erkyna Travel (p. 59)
For car rentals - Για ενοικιάσεις αυτοκινήτων
Hertz (p. 27)
agencies, health centre and pharmacies. As far as the accommodation and your
entertainment are concerned, there are lodgings and restaurants for every taste
and available budget and fulfill all visitors’ demands.
Naoussa
For many it’s the most beautiful and picturesque small port of the Aegean sea.
For others it’s the heart of the island’s nightlife. Some others though are satisfied
with the simple charm of a walk through its narrow paved streets. The only thing
for certain is that all people have a reason to visit Naoussa again and again. You
should probably feel the same as, no matter how many days you will stay on the
island, they will not be enough to enjoy the picture of the windless small port that
Επισκεφθείτε επίσης τη Μονή των Αγίων Αναργύρων που σχεδόν κρέμεται στην κορφή
του λόφου, όπου απλώνεται η πόλη και απολαύστε την υπέροχη θέα της Παροικιάς.
Στην Παροικιά θα βρείτε υποκαταστήματα των περισσότερων τραπεζών, σούπερ
μάρκετ, τουριστικά πρακτορεία, κέντρο υγείας και φαρμακεία. Όσο για τη
διαμονή και τη διασκέδασή σας, καταλύματα και εστιατόρια για κάθε γούστο και
πορτοφόλι καλύπτουν τις απαιτήσεις όλων των επισκεπτών.
Νάουσα
Για πολλούς αποτελεί το πιο όμορφο και γραφικό λιμανάκι του Αιγαίου. Για κάποιους
άλλους είναι η καρδιά της νυχτερινής διασκέδασης στο νησί. Κάποιοι άλλοι
πάλι αρκούνται στην απλή γοητεία
ενός περιπάτου μέσα στα στενά πλακόστρωτα
δρομάκια της. Το σίγουρο
είναι ότι όλοι, μα όλοι, έχουν έναν
λόγο να την επισκέπτονται ξανά και
ξανά. Πιθανότατα το ίδιο θα συμβεί
και με σας, αφού σίγουρα όσες μέρες
και αν παραμείνετε στο νησί δε
θα χορτάσετε την εικόνα του απάνεμου
μικρού λιμανιού, που γεμίζει
58 59

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
is full of colors from the dozens of fishing boats and the thousands of tourists who
stroll it daily until they end up into one of the old storehouses of the fishermen
that today are bars and ouzo taverns.
A peculiar characteristic of Naoussa is that, besides the fact that it is a busy
tourist resort, it has not lost its traditional character. The modern and noisy
present of the settlement doesn’t alter its past at all. The Venetian Castle of the
14th century A.D. that rises in the port’s entrance will travel you to a past time
while, at the same time, some on the opposite
side will be having fun in the wild
rhythms of today.
A walk through the inner part of
Naoussa into the narrow whitewashed
streets will unveil you its authentic Cycladic
identity and will give you the chance
for shopping as its shops are characterized
for their good taste.
It is worth visiting Aghios Athanassios
in the west entrance of the village where
the Relics Collection of Byzantine and After
Byzantine Art of Naoussa is housed
and also where the two Folk Museums
and the Monastery of Logovarda, just
outside of Naoussa to the road to Parikia,
are.
In Naoussa which is 10 kilometers
away from Parikia and is located in
the north part of the island, you will
find many banks, pharmacies, travel
agencies and car rental offices and of
course plenty of lodgings which will
make your stay in the region unforgettable.
Naoussa - Νάουσα
Dining - Για φαγητό
Mistral (p. 121), Pervolaria (p. 115),
Tao’s (p. 117)
Shopping - Για αγορές
Melissa (p. 1, 131), Ammos (p. 121)
For hotel reservations, tours etc
Για κρατήσεις δωματίων, εκδρομές κλπ.
Erkyna Travel (p. 59)
For wine visits - Για οινικές επισκέψεις
Moraitis Winery (p. 117)
For photo services
Για φωτογραφικές υπηρεσίες
Fuji digital services (p. 141)
Kostos
Kostos is located in the mainland of the island approximately 8 kilometers southeast
of Parikia. It is the smallest village of Paros and is located at the road that
connects Parikia with Lefkes. The settlement is built at 180 meters altitude and
the region has not been altered by tourism. In the entrance of the village you will
χρώματα από τις δεκάδες ψαρόβαρκες
και τους χιλιάδες τουρίστες που
σεργιανίζουν καθημερινά, μέχρι να
καταλήξουν σε κάποια από τις «πάλαι
ποτέ» αποθήκες των ψαράδων
που έχουν μετατραπεί σήμερα σε
μπαράκια και ουζερί.
Το παράδοξο με τη Νάουσα είναι
πως παρά το γεγονός ότι πρόκειται
για ένα πολυσύχναστο τουριστικό θέρετρο, δεν έχει χάσει το παραδοσιακό στοιχείο
της. Το σύγχρονο και πολύβουο παρόν του οικισμού δεν αλλοιώνει τίποτα από το
παρελθόν του. Το Ενετικό Κάστρο του 14ου αιώνα μ.Χ. που υψώνεται στην είσοδο
του λιμανιού θα σας ταξιδέψει σε μια άλλη εποχή, την ίδια στιγμή που κάποιοι άλλοι
απέναντι στα μπαράκια θα διασκεδάζουν στους ξέφρενους ρυθμούς του σήμερα.
Μια βόλτα στο εσωτερικό της Νάουσας, μέσα στα στενά ασπρισμένα δρομάκια
θα σας αποκαλύψει την αυθεντική κυκλαδίτικη ταυτότητά της και θα σας δώσει
την ευκαιρία να κάνετε όμορφες αγορές στα καλόγουστα μαγαζάκια της.
Αξίζει να επισκεφθείτε τον Άγιο Αθανάσιο, στη δυτική είσοδο του χωριού,
όπου στεγάζεται η Συλλογή Κειμηλίων Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης της
Νάουσας, τα δύο Λαογραφικά Μουσεία καθώς και τη Μονή Λογγοβάρδας, που
βρίσκεται λίγο έξω από τη Νάουσα στο δρόμο για την Παροικιά.
Στη Νάουσα που απέχει 10 περίπου χλμ από την Παροικιά και βρίσκεται στο
βόρειο τμήμα του νησιού θα βρείτε υποκαταστήματα αρκετών τραπεζών, φαρμακεία,
τουριστικά γραφεία και γραφεία ενοικιάσεως αυτοκινήτων και βέβαια πλήθος
καταλυμάτων που θα κάνουν τη διαμονή σας αξέχαστη.
Κώστος
Ο Κώστος βρίσκεται στην ενδοχώρα του νησιού 8 περίπου χλμ. νοτιοανατολικά
της Παροικιάς. Πρόκειται για το μικρότερο χωριό της Πάρου και βρίσκεται στον
δρόμο που συνδέει την Παροικιά με τις Λεύκες. Ο οικισμός είναι χτισμένος σε 180
μέτρα υψόμετρο και έχει παραμείνει
αναλλοίωτος από τον τουρισμό. Στην
είσοδο του χωριού θα απολαύσετε τη
σκιά των ψηλών πεύκων της πλατείας
και θα πιείτε τον καφέ σας σε ένα από
τα παραδοσιακά καφενεδάκια που βρίσκονται
γύρω από αυτή παρέα με τους
απλούς και φιλόξενους ανθρώπους
60 61

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
enjoy the shadow of the high pines of the square and you will drink your coffee
in one of the traditional cafes that are around the square, along with the simple
and hospitable people of the village. You should visit the church of Aghios Panteleimonas
with its magnificent wooden temple and walk in the white picturesque
streets which will lead you to the house (southeast of Aghios Panteleimonas)
where Athanassios Parios a great Greek nation’s teacher of the pre Greek Revolution
period was born.
Lefkes
As you go southeast leaving Kostos behind you will find the beautiful Lefkes at
250 meters altitude. Lefkes were founded in the 16th century A.D. probably from
refugees who abandoned Crete and Peloponnese. The unmatchable natural beauty
of the village in combination with the Cycladic architecture will definitely steal
your heart, especially if you are looking for the good holidays triptych: quality
- relaxation - tranquility.
Your magical wandering in Lefkes is in one way coercive as the moment you arrive
in the village you have no other choice but to leave your car in the parking area. As
you walk in the narrow streets you will admire the tiny houses with the whitewashed
yards and the colorful flowers, you will walk through the picturesque Cycladic arches
του χωριού. Επισκεφθείτε την εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα με το θαυμάσιο
ξυλόγλυπτο τέμπλο της και περπατήστε στα γραφικά κάτασπρα δρομάκια, μέχρι
να σας βγάλουν στο σπίτι που γεννήθηκε ο Αθανάσιος Πάριος (νοτιανατολικά του
Αγ. Παντελεήμονα), μεγάλος δάσκαλος του Γένους κατά την περίοδο της προετοιμασίας
της Επανάστασης.
Λεύκες
Αφήνοντας τον Κώστο και συνεχίζοντας νοτιοανατολικά θα συναντήσετε τις υπέροχες
Λεύκες σε υψόμετρο 250 μέτρων. Οι Λεύκες ιδρύθηκαν τον 16ο αιώνα μ.Χ.
πιθανότατα από πρόσφυγες που εγκατέλειψαν την Κρήτη και την Πελοπόννησο.
Η ανεπανάληπτη φυσική ομορφιά του χωριού σε συνδυασμό με την κυκλαδίτικη
αρχιτεκτονική του θα σας κερδίσουν, ειδικά αν επιδιώκετε να βρείτε το τρίπτυχο
των καλών διακοπών: ποιότητα - ξεκούραση - ηρεμία.
Η μαγική περιπλάνησή σας στις Λεύκες είναι κατά μία έννοια καταναγκαστική,
αφού φτάνοντας στο χωριό θα αναγκαστείτε να αφήσετε το αυτοκίνητό σας
στο πάρκινγκ. Περπατώντας στα στενά σοκάκια θα θαυμάσετε τα μικροσκοπικά
σπιτάκια με τις ασβεστωμένες αυλές και τα πολύχρωμα λουλούδια, θα περάσετε
μέσα από γραφικές κυκλαδίτικες καμάρες και θα ξαποστάσετε στο ξακουστό
παραδοσιακό καφενείο στην πλατεία του χωριού. Δοκιμάστε επίσης νοστιμότατα
62 63

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
and you will stop to rest in the famous traditional café in the village’s square. You
should also taste the delicious traditional dishes in the picturesque taverns and meet
the ceramic art in the local workshops that operate there.
In Lefkes you will find numerous churches of the 15th and 16th centuries A.D.
with the church of Aghia Triada of the marble temple and the valuable Byzantine
icons to be the most important of all.
The cultural activities are plenty in the village during the summer and especially
in August due to the efforts of the cultural centre “Yria” which organizes music
festivals and theatrical plays every year.
For those who love trekking you should not miss the Byzantine path that connects
Lefkes with Prodromos. The Byzantine path was built approximately 1.000
years ago with marble stones and will guide you to a magnificent natural landscape
with olive groves and myrtles.
Prodromos
In 5 kilometers distance from Lefkes you will find the picturesque Prodromos with
the white houses and the beautiful churches. It owes its name to the parish church
of Aghios Ioannis Prodromos (17th century A.D.) while during the Medieval Times
it was known as Dragoulas or Tragoulas. A walk to the whitewashed streets is
enough for you to enjoy the hospitality of Paros in the traditional cafes and the
taverns of the village.
Marmara
In very close distance from Prodromos you will find Marmara which owes its
name to the marbles (marmara) that were used for the decoration of mansions
and churches of the village. Admire the architecture of the Aegean Sea as you
walk through the narrow whitewashed streets. It is worth making a stop in each
of the significant churches of the village (Koimisi of Theotokos with the wooden
temple and the tomb of the 17th century A.D., Aghios Savvas with its astonishing
campanile of 1606 e.t.c.). In Marmara you will find a regional infirmary, a dental
clinic, traditional cafes, taverns and few lodgings. The plain of Marmara, a rural
region full of gardens which are fenced with reeds, is stretched to the sea and all
down to the beach of Molos.
παραδοσιακά πιάτα στις γραφικές ταβέρνες και γνωρίστε την τέχνη της κεραμικής
στα εργαστήρια που λειτουργούν εκεί.
Στις Λεύκες θα συναντήσετε αμέτρητες εκκλησίες του 15ου και 16ου αιώνα μ.Χ.
με σημαντικότερη όλων την Αγία Τριάδα με το μαρμάρινο τέμπλο και τις αξιόλογες
βυζαντινές της εικόνες.
Όλο το καλοκαίρι, ιδιαίτερα τον Αύγουστο, οι πολιτισμικές δραστηριότητες ανθούν
στο χωριό χάρη στη δράση του πολιτιστικού συλλόγου «Ύρια» που διοργανώνει
κάθε χρόνο φεστιβάλ με μουσική και θεατρικές παραστάσεις.
Όσοι από εσάς αγαπάτε την πεζοπορία μην παραλείψετε να περπατήσετε το
βυζαντινό μονοπάτι που ενώνει τις Λεύκες με τον Πρόδρομο. Το βυζαντινό μονοπάτι
κατασκευάστηκε πριν 1.000 χρόνια περίπου, είναι στρωμένο με μαρμάρινες
πέτρες και θα σας ξεναγήσει σε ένα υπέροχο φυσικό τοπίο με ελαιώνες και
μυρτιές.
Πρόδρομος
Σε απόσταση 5χλμ. από τις Λεύκες θα συναντήσετε τον γραφικό Πρόδρομο με τα
κάτασπρα σπίτια του και τις όμορφες εκκλησίες του. Πήρε το όνομά του από τον
ενοριακό ναό του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (17ος αιώνας μ.Χ.), ενώ κατά τον
Μεσαίωνα ονομαζόταν Δραγουλάς ή Τραγουλάς. Μια βόλτα στους ασβεστωμένους
δρόμους αρκεί για να απολαύσετε την παριανή φιλοξενία στα παραδοσιακά
καφενεία και τις ταβέρνες του χωριού.
Μάρμαρα
Σε απόσταση αναπνοής από τον Πρόδρομο θα βρείτε τα Μάρμαρα, που πήραν
την ονομασία αυτή από τα μάρμαρα που στόλιζαν τα αρχοντικά και τους ναούς
του χωριού. Θαυμάστε την αιγαιοπελαγίτικη αρχιτεκτονική περπατώντας στα
στενά ασπρισμένα δρομάκια. Αξίζει μια στάση για κάθε μία από τις αξιόλογες
εκκλησίες του χωριού (Κοίμηση της Θεοτόκου με ξυλόγλυπτο τέμπλο και τάφο
του 17ου αι. μ.Χ., Άγιος Σάββας με το επιβλητικό καμπαναριό του 1606 κ.ά.). Στα
Μάρμαρα θα βρείτε περιφερειακό ιατρείο, οδοντιατρείο, παραδοσιακά καφενεία,
ταβέρνες και λίγα ενοικιαζόμενα δωμάτια. Προς τη θάλασσα και μέχρι την παραλία
του Μώλου, απλώνεται ο κάμπος των Μαρμάρων, μια αγροτική περιοχή
γεμάτη περιβόλια περιφραγμένα από καλαμιές.
64 65

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
Marpissa
As you go southeast leaving Marmara behind you will find Marpissa, 17 kilometers
away from Parikia. Marpissa is amphitheatrically built over a hill at 40 meters
altitude and was founded during the 15th century A.D. Marpissa still preserves
something of its Medieval Times atmosphere today. At the same time it totally
follows the Cycladic laws that all settlements on the island have: white houses,
whitewashed yards with flowers, picturesque windmills, churches, all placed in
such a way that will definitely charm you. You should visit the churches of the
16th century A.D. (Aghios Dimitrios, Mesosporitissa, Evangelistria) and the Folk
Museum. You should not miss to ascend to the top of Kefalos hill east of Marpissa.
There you will enjoy the magnificent view of eastern Paros and the Paros - Naxos
narrow sea pass and you should visit the monastery of Aghios Antonios of the
16th century A.D.
In the settlement you will find taverns and cafes, lodgings, regional infirmary,
super market and pharmacy.
Pisso Livadi
Pisso Livadi is a beautiful coastal settlement 4 kilometers away from Marpissa
and is recommended for family vacations as it has very good tourism
infrastructure (hotels, lodgings,
fish taverns, cafes, bars).
Walk along the picturesque
port where many fish boats
are moored, swim in the clean
sandy beach and enjoy mezedes
with ouzo at the beach.
Μάρπησσα
Αφήνοντας τα Μάρμαρα και κατευθυνόμενοι νοτιοανατολικά θα συναντήσετε τη
Μάρπησσα που απέχει 17 χλμ. από την Παροικιά. Η Μάρπησσα είναι χτισμένη
αμφιθεατρικά πάνω σε λόφο σε υψόμετρο 40 μέτρων, ιδρύθηκε κατά τον 15ο αιώνα
μ.Χ. και μέχρι σήμερα διατηρεί κάτι από τη μεσαιωνική της ατμόσφαιρα. Παράλληλα
«τηρεί» απόλυτα τους κυκλαδίτικους νόμους που διέπουν κάθε οικισμό
στο νησί: λευκά σπίτια, ασβεστωμένες ανθισμένες αυλές, γραφικοί ανεμόμυλοι,
αξιόλογες εκκλησίες, όλα τοποθετημένα έτσι όπως πρέπει για να σας γοητεύσουν.
Επισκεφθείτε τις εκκλησίες του 16ου αι. μ.Χ. (Άγιος Δημήτριος, Μεσοσπορίτισσα,
Ευαγγελίστρια) και το Λαογραφικό Μουσείο. Μην παραλείψετε να ανεβείτε μέχρι
την κορυφή του λόφου Κέφαλου, ανατολικά της Μάρπησσας. Εκεί θα απολαύσετε
την υπέροχη θέα της ανατολικής Πάρου και του στενού Πάρου - Νάξου και θα
επισκεφθείτε τη μονή του Αγίου Αντωνίου του 16ου αιώνα μ.Χ.
Στον οικισμό θα βρείτε ταβέρνες και καφενεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, περιφερειακό
ιατρείο, σούπερ μάρκετ και φαρμακείο.
Πίσω Λιβάδι
Το Πίσω Λιβάδι είναι ένας όμορφος παραθαλάσσιος οικισμός, απέχει 4 χλμ. από
τη Μάρπησσα και συστήνεται ανεπιφύλακτα για οικογενειακές διακοπές, αφού
διαθέτει πολύ καλές τουριστικές υποδομές (ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια,
ψαροταβέρνες, καφέ,
μπαρ). Περπατήστε κατά
μήκος του γραφικού λιμανιού,
όπου αράζουν δεκάδες
ψαρόβαρκες, κάντε το
μπάνιο στην πεντακάθαρη
αμμουδερή παραλία και
απολαύστε ουζομεζέδες
πάνω στη θάλασσα.
66 67

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
Dryos
As you leave Pisso Livadi behind and after you pass through the beaches of Logaras,
Pounda, Tserdakia (Nea Chryssi Akti) and Chryssi Akti, you will reach Dryos,
a green coastal village with running waters that is 25 kilometers away from Parikia.
Despite the fact that the village has tourism infrastructure, it has kept its
traditional Cycladic color and is a wise choice for those who wish to avoid cosmopolitan
holidays. The beach of Dryos with its thin pebble is ideal for you to enjoy
swimming and to avoid crowds.
The carved rocks in the end of
the beach, where the people
used to protect their boats from
the wilderness of the sea during
the ancient times according to
the tradition, are typical of the
place. In Dryos you will find hotels
and lodgings, taverns, a super
market, travel agencies and
rent-a-car services.
Δρυός
Αφήνοντας το Πίσω Λιβάδι
και αφού περάσετε τις
παραλίες Λογαρά, Πούντα,
Τσερδάκια (Νέα Χρυσή
Ακτή) και Χρυσή Ακτή θα
φτάσετε στον Δρυό, ένα
παραθαλάσσιο καταπράσινο
χωριό με τρεχούμενα
νερά που απέχει 25 χλμ. από την Παροικιά. Παρά το γεγονός ότι το χωριό έχει
αναπτυχθεί τουριστικά, έχει κρατήσει το παραδοσιακό κυκλαδίτικο χρώμα του και
είναι η κατάλληλη επιλογή για όσους από εσάς θέλετε να αποφύγετε τις κοσμικές
διακοπές. Η παραλία του Δρυού με το ψιλό βοτσαλάκι της, είναι ιδανική για να
απολαύσετε το μπάνιο σας αποφεύγοντας την πολυκοσμία. Χαρακτηριστικοί είναι
οι λαξεμένοι βράχοι στην άκρη της παραλίας όπου σύμφωνα με την παράδοση
οι αρχαίοι φύλαγαν τα καράβια τους από τη μανία της θάλασσας. Στο Δρυό θα
βρείτε ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες, σούπερ μάρκετ, γραφεία
ταξιδίων και ενοικιάσεων αυτοκινήτων.
68 69

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
Pounda (of Antiparos)
Pounda is located 8 kilometers south of
Parikia and is a coastal resort settlement.
Ferry boats depart daily to Antiparos
from its picturesque small port. Pounda
is only one nautical mile away from Antiparos
so you can enjoy the view of the
whole north coast of Antiparos from its
beautiful beaches. In Pounda you will find
all the modern tourist comforts (taverns,
hotels, café, mini markets) while modern
scuba diving schools and surf clubs operate
at its beaches.
Alyki
As you go south leaving Pounda behind
you will find Alyki, another coastal settlement
which is ideal for relaxed family
vacations. Alyki is built very close to the
Πούντα (Αντιπάρου)
Η Πούντα βρίσκεται 8 χλμ. νότια της Παροικιάς
και πρόκειται για έναν παραθαλάσσιο
παραθεριστικό οικισμό. Από το γραφικό
λιμανάκι της αναχωρούν καθημερινά τα
φέρι μποτ για Αντίπαρο. Η Πούντα απέχει
από την Αντίπαρο μόλις ένα ναυτικό μίλι,
γι’ αυτό και από τις όμορφες παραλίες της
μπορείτε να θαυμάσετε τη θέα σχεδόν ολόκληρης
της βόρειας ακτής της Αντιπάρου.
Στην Πούντα θα βρείτε όλες τις σύγχρονες
τουριστικές ανέσεις (ταβέρνες, ξενοδοχεία,
καφέ, μίνι μάρκετ), ενώ στις παραλίες της
λειτουργούν σύγχρονες σχολές καταδύσεων
και σερφ κλαμπ.
Αλυκή
Αφήνοντας την Πούντα και συνεχίζοντας
νότια θα συναντήσετε άλλον έναν παρα-
70
71

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
magnificent sandy beach where you may eat delicious food in one of its traditional
taverns. There you will find few bars to enjoy your drink once the sun begins to
set. Apart from lodgings in the village you will also find a pharmacy store and a
super market while the kinder garden and the soccer fields, basketball and volleyball
courts will definitely be key spots for having your children a pleasant time.
Don’t miss to visit the Cycladic Folk Museum “Skorpios” of the self-educated artist
Benetos Skiadas.
Agaeria
As you continue the road from Alyki you will find Agaeria on your left. Agaeria is
12 kilometers away from Parikia and keeps its traditional character to the utmost.
If you love trekking follow the two trekking routes one to the monastery of Aghioi
Theodoroi, which is located in an ideal spot with view to the endless blue of the
Aegean and one to the monastery of Aghios Yiannis Spiliotis.
θαλάσσιο οικισμό ιδανικό για ήσυχες, οικογενειακές διακοπές, την Αλυκή. Η Αλυκή
χτισμένη σχεδόν πάνω στο κύμα διαθέτει υπέροχη αμμουδερή παραλία κατά
μήκος της οποίας θα φάτε νόστιμο φαγητό σε μία από τις παραδοσιακές ταβέρνες
της. Εκεί θα βρείτε και λίγα μπαράκια για να πιείτε το ποτό σας, όταν ο ήλιος
αρχίσει να δύει. Στο χωριό εκτός από πλήθος καταλυμάτων θα βρείτε φαρμακείο
και σούπερ μάρκετ, ενώ η παιδική χαρά και τα γήπεδα ποδοσφαίρου, μπάσκετ και
βόλεϊ θα αποτελέσουν σίγουρα μέρη-κλειδιά για την ευχάριστη απασχόληση των
παιδιών σας. Μην παραλείψετε να επισκεφθείτε το Μουσείο Κυκλαδικής Λαογραφίας
«Σκορπιός» του αυτοδίδακτου καλλιτέχνη Μπενέτου Σκιαδά.
Αγκαιριά
Συνεχίζοντας από την Αλυκή θα βρείτε στα αριστερά σας την Αγκαιριά. Η Αγκαιριά
απέχει 12 χλμ. από την Παροικιά και διατηρεί στο έπακρο την παραδοσιακή
της φυσιογνωμία. Αν είστε λάτρεις της πεζοπορίας ακολουθείστε τις δύο πεζοπορικές
διαδρομές, για τη μονή των Αγίων Θεοδώρων, που βρίσκεται σε μοναδική
θέση με θέα στο απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου και τη μονή του Άη Γιάννη του
Σπηλιώτη.
72 73

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
Why shouldn’t you come to Paros more often
If the short stay of yours in Paros was enough to fall in love with the island and
you wish to come again and again, then you should consider buying or having built
your own house here. You will be able to come to the island even at weekends
due to the close distance to Athens and the frequent air and ferry itineraries. There
are many professional real estate brokers on the island, who will help you find the
house or estate of your dreams and will make all the necessary arrangements so
as you to get one.
Furthermore, construction companies, which build summer residence complexes
for sale, intensively activate on the island during the last years. The residences
follow the traditional architecture of the island and at the same time offer all
the modern amenities. Either in quieter or
noisier areas of the island, there will always
be a house in the nature or next to the sea
to fulfill your need for relaxation.
For purchase of summer residence
Για αγορά εξοχικής κατοικίας
Ergokat (p. 95)
REAL ESTATE
ΑΓΟΡΕΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ
Μήπως να ερχόσασταν πιο συχνά στην Πάρο;
Αν η ολιγοήμερη παραμονή σας στην Πάρο ήταν αρκετή για να ερωτευθείτε το
νησί και να θέλετε να ξανάρθετε και να ξανάρθετε, έχετε σκεφτεί να αγοράσετε
ή να χτίσετε εδώ το δικό σας σπίτι; Χάρη στην κοντινή απόσταση με την Αθήνα
και στα συχνά αεροπορικά και ακτοπλοϊκά δρομολόγια θα μπορείτε να έρχεστε
ακόμα και για αποδράσεις του Σαββατοκύριακου. Στο νησί υπάρχουν πολλοί
επαγγελματίες μεσίτες που θα σας καθοδηγήσουν στο σπίτι ή στο οικόπεδο της
αρεσκείας σας και θα αναλάβουν όλα τα διαδικαστικά για να γίνει δικό σας.
Επίσης, τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιούνται έντονα στο νησί κατασκευαστικές
εταιρείες που χτίζουν συγκροτήματα παραθεριστικών κατοικιών προς
πώληση. Ως επί το πλείστον, κατοικίες χτισμένες σύμφωνα με την παραδοσιακή
αρχιτεκτονική του νησιού προσφέροντας παράλληλα όλες τις σύγχρονες ανέσεις.
Είτε σε ήσυχες, είτε σε πιο πολύβουες περιοχές του νησιού, κάπου θα υπάρχει το
σπίτι που θα στεγάσει την ανάγκη σας για στιγμές χαλάρωσης μέσα στη φύση ή
δίπλα στη θάλασσα.
74 75

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
A true life story
By George Pittas*
Paros has not the high mountains of Naxos, the strong winds of Mykonos and the
impressive cliffs of Santorini. The mountains and the hills of Paros are smooth and
nicely end down to the shores, which rarely become wild by the winds. It is like
meltemia (north summer winds) have an informal agreement with Paros. They
blow enough to cool off the summer heat but they are not so strong as to make
the island wild. The island’s beaches, like women who do not show all their allurements
from the beginning, are full of secret allurements. The nature is interesting
and rich, provided you want to explore it, to look behind the obvious so as to see
things beyond your imagination. Its villages are beautiful
and alive but in order to open their arms and let
you know them, they don’t want the eye of a tourist
but the one of a traveller…
In other words, Paros is like a woman. It takes
you a while to comprehend it and even more time
to learn it. And as all women, you have to prove that
you love it, not once, but again and again. This is how
ΔΙΗΓΗΜΑ
Ιστορία μιας σχέσης ζωής
Από τον Γιώργο Πίττα*
George Pittas
SHORT STORY
Η Πάρος δεν έχει τα ψηλά βουνά της Νάξου, τους έντονους ανέμους της Μυκόνου,
τα εντυπωσιακά γκρεμνά της Σαντορίνης. Τα παριανά βουνά και οι λόφοι είναι μαλακοί,
σβήνουν γλυκά μέχρι τις ακτές που σπάνια αγριεύουν και ανταριάζουν από τους
αέρηδες. Τα μελτέμια λες κι έχουν κάνει άτυπη συμφωνία με την Πάρο. Φυσούν
αρκετά ώστε να σβήνουν την καλοκαιρινή κάψα, αλλά όχι τόσο ώστε να θεριεύουν
το νησί. Οι παραλίες της είναι γεμάτες μυστικά θέλγητρα σαν τις γυναίκες που δε
θέλουν να δείξουν όλα τους τα θέλγητρα με μιας. Η φύση της είναι ενδιαφέρουσα
και πλούσια, αρκεί να θελήσεις να την ανακαλύψεις, να ψάξεις πίσω από αυτό που
φαίνεται για να δεις πράγματα που ούτε φανταζόσουν. Τα χωριά της είναι πανέμορφα
και ζωντανά. Θέλουν όμως μία προσέγγιση περιηγητή και όχι τουρίστα, για να
ανοίξουν την αγκαλιά τους και να σ’ αφήσουν να τα γνωρίσεις...
Με δυο λόγια η Πάρος είναι σαν μια γυναίκα. Σου παίρνει καιρό για να την καταλάβεις,
ακόμη περισσότερο για να τη μάθεις. Κι όπως όλες τις γυναίκες, πρέπει να
αποδείξεις ότι την αγαπάς. Και να της το αποδεικνύεις συνεχώς. Κάπως έτσι άρχιζε
το βιβλίο που εξέδωσα πριν δέκα χρόνια με τίτλο “Πάρος, οδοιπορικό στον τόπο
και στον χρόνο”. Ήταν ακόμη μια απόδειξη αγάπης, και δεν ήταν η μόνη, για το νησί
the book titled “Paros, a peregrination to the place
and time” that I published ten years ago starts. It was
another proof of love, and not the only one, for the
island that I first met thirty years ago.
My love for this Cycladic island began from the picturesque
small port of Naoussa. The fishermen storehouses,
where fishermen used to repair their fishing
nets, were the majority of the buildings at the dock
during that time. There, among the storehouses, the
few visitors used to mix with the locals and have a
great time with their stories and jokes at the haunts of
Stratis ouzo tavern and Margarita and Skiadas café.
Captain Linardos, a great figure who used to make
jokes, was the star of the port. His fishing boat, a deep
red perama (type of a wooden boat) and one of the
most beautiful boats of the Aegean Sea that the captain
used to dock behind the church of Aghios Nikolas,
was also remarkable. My hunch for the tourism development
of Naoussa and perhaps the prophetic vision
που πρωτογνώρισα πριν τριάντα χρόνια.
Ο έρωτάς μου με το κυκλαδίτικο αυτό νησί ξεκίνησε
βέβαια από το γραφικό λιμανάκι της Νάουσας. Εκείνη
την εποχή τα περισσότερα κτίσματα στην προκυμαία
ήσαν οι αποθήκες των ψαράδων που μπάλωναν τα δίχτυα
τους. Εκεί ανάμεσά τους, το ουζερί του Στρατή, το
καφενείο της Μαργαρίτας και του Σκιαδά ήταν τα στέκια
όπου οι λιγοστοί επισκέπτες ανακατεύονταν με τους
ντόπιους και χανόντουσαν στις ιστορίες τους και στα
χωρατά τους. Πρωταγωνιστής του λιμανιού ο καπετάν
Λινάρδος, συγκλονιστική φυσιογνωμία με τα καλαμπούρια
του αλλά εξίσου συγκλονιστικό και το καΐκι του, ένα
κατακόκκινο πέραμα, ένα από τα ομορφότερα σκαριά
του Αιγαίου που έδενε πίσω από το εκκλησάκι του Άη
Νικόλα. Κάτι σαν μια προαίσθηση για την τουριστική
ανάπτυξη της Νάουσας, κάτι η προφητική ανησυχία για
το λιώσιμο των πάγων της Ανταρκτικής που θα ανεβάσουν
τη στάθμη της θάλασσας, μ’ οδήγησαν να πάρω
των ομματιών μου και να σκαρφαλώσω στις Λεύκες,
76 77

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
of the Antarctica’s ice sheet which melts and will raise the sea level, forced me
to take my things and climb up to Lefkes, a beautiful but half-isolated during that
time village of Paros.
The connection with Naoussa was difficult as the dirt road that connected the
two villages was bringing to mind pictures of Mexico; extremely picturesque but
full of stones and water snakes and barely a car could pass through it. There
was no transportation and the taxis were not willing to destroy their property to
satisfy my desire to go up and down even twice daily. This is how I was forced to
destroy mine.
With the money I collected after a two-three years of work, I bought a derelict
house for 30,000 drachmas in Lefkes which was cheaper than purchasing a 2CV.
The two-horse power engine car, necessary for my transportation, had learnt the
route by heart. It used to drive me to Lefkes by itself, especially at nights after the
feasts in Naoussa. Unsurprisingly, its life was short as the road caused severe damage
to the car. It was completely destroyed by one swerve on Choirolakas turn.
Many years have passed since then. Paros changed. The tourism development
gave a tremendous boost to the island. The people stopped leaving for Athens due
to poverty. On the contrary, many locals came back in their abandoned villages
and Athenians, other Greeks and foreigners who loved the island and settled down
ένα πανέμορφο αλλά και μισοερειπωμένο τότε χωριό της Πάρου. Η επικοινωνία
με τη Νάουσα ήταν δύσκολη, ο χωματόδρομος που ένωνε τα δυο χωριά θύμιζε
Μεξικό, εξαιρετικά γραφικός μεν, αλλά μετά βίας χωρούσε ένα αμάξι κι ήταν όλο
νεροφίδες και κοτρόνες. Συγκοινωνία δεν υπήρχε και τα ταξί δεν ήσαν διατεθειμένα
να χαλάσουν την περιουσία τους για ελόγου μου που ‘θελα να ανεβοκατεβαίνω
άπαξ και δις ημερησίως. Κάπως έτσι αναγκάσθηκα να χαλάσω τη δική μου.
Με όσες οικονομίες είχα μαζέψει μετά από δύο τρία χρόνια δουλειάς αγόρασα
ένα ερείπιο στις Λεύκες με το ηρωικό ποσό των 30.000 δραχμών, ποσό κατά πολύ
λιγότερο όμως της άξιας ενός Ντεσεβό. Το αμάξι με τα δύο άλογα απαραίτητο
για τα πήγαινε-έλα είχε μάθει απ’ έξω τη διαδρομή. Ειδικά τα βράδια μετά από
τα ναουσιώτικα γλέντια μ’ ανέβαζε μόνο του στις Λεύκες. Βέβαια ο βίος του ήταν
βραχύβιος, σακατεύτηκε από το δρόμο και αποτελειώθηκε με μία στραβοτιμονιά
στη στροφή τού Χοιρόλακα.
Από τότε πέρασαν πολλά χρόνια. Η Πάρος άλλαξε. Η τουριστική ανάπτυξη
βοήθησε πολύ το νησί. Ο κόσμος έπαψε να φεύγει λόγω φτώχειας για την Αθήνα.
Τουναντίον πολλοί ντόπιοι ξαναγύρισαν στα εγκαταλειμμένα χωριά τους και τους
ακολούθησαν Αθηναίοι, λοιποί Έλληνες και αλλοδαποί που αγάπησαν το νησί και
εγκαταστάθηκαν σε μόνιμη ή ημιμόνιμη βάση. Οι δρόμοι φτιάχτηκαν, η Πάρος
διαθέτει σήμερα το καλύτερο οδικό δίκτυο των Κυκλάδων ο δε Χοιρόλακας θυμί-
on permanent or half-permanent basis followed them.
The streets were repaired and today Paros has the best road network in the
Cyclades and Choirolakas now seems like Attica Road. Hotels of every kind of
category popped up everywhere -I built mine hotel too, where else but in Lefkeswhile
hundreds of summer residences, taverns and entertainment centers followed
the rhythm of the great tourism development of the island. The signs of prosperity
are everywhere: schools, stadiums, shops, marinas, but also obvious are the signs
of quality degradation of the architectural and natural environment that are the
main attractions for tourists.
The phenomenon of the mutation of the developing tourism areas is a global
phenomenon and concerns more than one region of Greece. The way the matter
is treated has to do with a wider political and social willing, but demands local action
and vigilance too. Every local society that respects its past and stays close to
its present needs ought to claim the future that it desires.
The “Spanish” conquest of the Aegean Sea shores is a horrible scenario, which
can be inevitable if necessary actions won’t take place. Hopefully in Paros, like on
other islands of the Archipelago, sensitive citizens, conscious representatives of
the local authority who are not afraid of the political cost, ecological groups and
cultural centers start to realize little by little the magnitude of the problem, the
ζει κάτι σαν Αττική οδό. Ξενοδοχεία όλων των κατηγοριών ξεφύτρωσαν παντού
-έφτιαξα και γω το δικό μου, πού αλλού, στις Λεύκες- ενώ χιλιάδες εξοχικές κατοικίες,
εκατοντάδες ταβέρνες και κέντρα διασκέδασης ακολούθησαν το χορό της μεγάλης
τουριστικής ανάπτυξης του νησιού. Οι ενδείξεις ευημερίας είναι πασίδηλες:
σχολεία, στάδια, καταστήματα, μαρίνες, όπως όμως είναι ορατές και οι ενδείξεις
υποβάθμισης της ποιότητας του αρχιτεκτονικού και φυσικού περιβάλλοντος, που
αποτελούν και τον κύριο πόλο προσέλκυσης τουριστών.
Το φαινόμενο αυτής της μετάλλαξης των αναπτυσσόμενων τουριστικών περιοχών
είναι ένα φαινόμενο παγκόσμιο και αφορά στις περισσότερες περιοχές
της Ελλάδας. Η αντιμετώπισή του έχει να κάνει με μία γενικότερη πολιτική και
κοινωνική βούληση, αλλά απαιτεί και τοπική δράση και εγρήγορση. Κάθε τοπική
κοινωνία σεβόμενη το παρελθόν της, αφουγκραζόμενη τις ανάγκες της στο παρόν
της μπορεί και οφείλει να διεκδικήσει το μέλλον που επιθυμεί.
Η «Ισπανοποίηση» των ακτών του Αιγαίου είναι ένα εφιαλτικό σενάριο, που μπορεί
να γίνει όμως αναπόφευκτο αν δεν υπάρξει η απαραίτητη κινητοποίηση. Ευτυχώς
στην Πάρο, όπως και σε άλλα νησιά του Αρχιπελάγους, ευαισθητοποιημένοι
πολίτες, συνειδητοποιημένοι εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης που αψηφούν
το πολιτικό κόστος, οικολογικές οργανώσεις, πολιτιστικοί σύλλογοι, αρχίζουν σιγά -
σιγά να αντιλαμβάνονται το μέγεθος του προβλήματος, την επερχόμενη καταστροφή
78 79

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
forthcoming disaster of their place and most importantly their production capital,
in other words the face of the Aegean Sea islands. When it comes to the dilemma
“tradition” or “blind development”, they answer viable development that rests on
the protection of the Cycladic landscape and the emergence of the local civilization
principles.
We can already witness important steps towards this direction. The development
of the abandoned for years Xenia of Lefkes and its conversion to the “House of
Literature”, which concentrates remarkable authors of literature from all over the
world during winder and summer, shows that the changes towards a quality tourism
demand more creative and poetic thought rather than impressive investments.
Considering how fast my first thirty years have passed on the island and hoping
to have the chance to see it and imagine it as I would like to see it, I present my
scenarios for the future.
Paros 2020
The General Urban Planning Scheme has been implemented in Greece resulting in
an even more smooth construction development and protecting at the same time
the special natural beauty areas. We will still be able to see the Cycladic landscape
with all its characteristic signs in Paros.
The vineyard of Paros, the most important natural, cultural but also productive
του τόπου τους, αλλά και του σπουδαιότερου παραγωγικού τους κεφαλαίου, που
είναι η φυσιογνωμία των νησιών του Αιγαίου. Στο δίλημμα «παράδοση» ή «αλόγιστη
ανάπτυξη» απαντούν με τη βιώσιμη ανάπτυξη, που στηρίζεται στην προστασία του
κυκλαδικού τοπίου και την ανάδειξη των αξιών του τοπικού πολιτισμού.
Προς αυτήν την κατεύθυνση γίνονται ήδη σημαντικές κινήσεις. Η αξιοποίηση
του επί χρόνια παρατημένου Ξενία των Λευκών και η μετατροπή του σε «Σπίτι
Λογοτεχνίας», που συγκεντρώνει χειμώνα-καλοκαίρι αξιόλογους λογοτέχνες απ’
όλο τον κόσμο, δείχνει πως οι αλλαγές με στόχο τον ποιοτικό τουρισμό απαιτούν
περισσότερο δημιουργική και ποιητική σκέψη παρά εντυπωσιακές επενδύσεις.
Αναλογιζόμενος το πόσο γρήγορα πέρασαν τα πρώτα τριάντα χρόνια μου στο
νησί και ευχόμενος να μου δώσει η ζωή τη δυνατότητα να το φαντασθώ και να το
δω όπως θα το ήθελα, καταθέτω τα μελλοντολογικά μου σενάρια.
Πάρος 2020
Στην Ελλάδα έχουν τεθεί σε εφαρμογή τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια που θα έχουν
ευνοήσει την ακόμα πιο ήπια οικοδομική ανάπτυξη, έχοντας παράλληλα προστατεύσει
τις περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Στην Πάρο θα μπορούμε ακόμα
να διακρίνουμε το κυκλαδικό τοπίο με όλα τα χαρακτηριστικά σημάδια του.
Ο παριανός αμπελώνας, το σπουδαιότερο κατά τη γνώμη μου φυσικό, πολιτιστικό
αλλά και παραγωγικό κεφάλαιο του νησιού, θα έχει προβληθεί όσο του
capital of the island according to my opinion, will have received the promotion it
deserves, while the wine production units will be feasting the wine harvest under
Dionysos rhythms all together along with the locals and the visitors every summer.
Foreigners and Greeks travellers will be able to cross through the restored paths
of Paros’ mainland and to discover the unique beauties of Paros’ nature but also
the unique architecture of the country side buildings.
The gastronomy of Paros will have found its way by taking advantage all the
local products and the traditional Cycladic recipes of the island. In Naoussa’s port,
two-three traditional boats will be converted into a living nautical museum and
will be the samples of our rich nautical tradition open to all people to see them.
The ancient mines will be converted into an international archeological park
and they will be the place for international archaeological conferences.
Finally, with all these expectations and the ones of the people of the creative
Paros, I believe that the island will give the right answer to the challenge of globalization,
keeping always in mind that the problem is not the globalization but
the way we will deal with it.
* George Pittas, Owner of Lefkes Village hotel
αξίζει, οι δε παραγωγικές οινοποιητικές μονάδες από κοινού θα γιορτάζουν διονυσιακά
κάθε καλοκαίρι τον τρύγο μαζί με τους ντόπιους και τους επισκέπτες.
Ξένοι και Έλληνες περιπατητές θα μπορούν να διασχίζουν μέσα από τα ανακαινισμένα
μονοπάτια την ενδοχώρα της Πάρου, ανακαλύπτοντας τις ανεπανάληπτες
ομορφιές της παριανής φύσης, αλλά και της μοναδικής τοπικής αρχιτεκτονικής
των υπαίθριων κτισμάτων.
Η παριανή γαστρονομία θα έχει βρει το δρόμο της, αξιοποιώντας όλα τα τοπικά
προϊόντα και τις παραδοσιακές κυκλαδίτικες παριανές συνταγές.
Στο λιμανάκι της Νάουσας δυο-τρία παραδοσιακά καΐκια θα έχουν μετατραπεί
σε ζωντανό ναυτικό μουσείο και θα είναι επισκέψιμα δείγματα της πλούσιας ναυτικής
μας παράδοσης.
Τα αρχαία λατομεία θα έχουν μετατραπεί σ’ ένα αρχαιολογικό πάρκο διεθνούς
εμβέλειας και θα αποτελούν τόπο διεξαγωγής διεθνών αρχαιολογικών συνεδρίων.
Τέλος, μ’ αυτές τις προσδοκίες αλλά και με πολλές παρόμοιες των ανθρώπων
της δημιουργικής Πάρου, πιστεύω ότι το νησί θα δώσει την κατάλληλη απάντηση
στην πρόκληση της παγκοσμιοποίησης, έχοντας πάντα υπ’ όψη μας ότι το πρόβλημα
δεν είναι αυτή, αλλά ο τρόπος με τον οποίον θα την αντιμετωπίσουμε.
* Γιώργος Πίττας, Iδιοκτήτης ξενοδοχείου Lefkes Village
80 81

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
Paros of Culture
The people of Paros don’t only invest in the excellent tourism and athletic infrastructure
for the liveliness and development of their island. They also give many to
keep culture, another interesting aspect of their island, alive.
For this reason various activities and cultural events, which guarantee a high
level of cultural life, have been developed and established on the island during
the last years either by the Municipality of Paros initiatives or by the autonomous
cultural centers’ actions.
The House of Literature opened its doors in Lefkes in the summer of 2004 providing
a shelter for authors and translators of literature from all over the world. The
House of Literature was created by EKEMEL (European Centre for the Translation of
Literature) and the Municipality of Paros to offer the right conditions for every writing
or translation task. Authors and translators can stay in the guest house for a period of
two weeks to three months and they can use the computers and the library.
The Municipal Library of the island operates in Parikia from 1999. The library
is housed in a neoclassical building in the centre of the traditional settlement. In
the reception area, you will find the borrowing office as well as four seats with
computers. You will also find a special hall with bibliography for children and
teenagers and reading rooms in the building. Cultural events are often hosted at
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Η Πάρος του Πολιτισμού
CULTURAL ACTION
Οι Παριανοί, για τη ζωντάνια και την ανάπτυξη του νησιού τους, δεν επενδύουν
μόνο στις άριστες τουριστικές και αθλητικές υποδομές. Δίνουν πολλά για να κρατηθεί
ζωντανή και μια άλλη εξίσου ενδιαφέρουσα όψη του νησιού, η πολιτισμική.
Έτσι τα τελευταία χρόνια, με πρωτοβουλίες είτε του Δήμου Πάρου είτε αυτόνομων
πολιτιστικών συλλόγων, έχουν αναπτυχθεί ποικίλες δράσεις και έχουν
καθιερωθεί πολιτιστικοί θεσμοί που εξασφαλίζουν στο νησί μια υψηλού επιπέδου
πολιτιστική ζωή.
Το καλοκαίρι του 2004 άνοιξε τις πόρτες του στις Λεύκες το Σπίτι της Λογοτεχνίας
δίνοντας στέγη σε συγγραφείς και μεταφραστές λογοτεχνίας από όλο τον
κόσμο. Το Σπίτι της Λογοτεχνίας δημιουργήθηκε με τη συνεργασία του ΕΚΕΜΕΛ
(Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης Λογοτεχνίας) και του Δήμου Πάρου για να προσφέρει
τις κατάλληλες συνθήκες για κάθε συγγραφική ή μεταφραστική εργασία.
Στον ξενώνα μπορούν να φιλοξενηθούν συγγραφείς και μεταφραστές από δύο
εβδομάδες ως τρεις μήνες, έχοντας στη διάθεσή τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές
και βιβλιοθήκη.
Στην Παροικιά λειτουργεί από το 1999 η Δημοτική Βιβλιοθήκη του νησιού.
Η βιβλιοθήκη στεγάζεται σε ένα νεοκλασικό κτίριο στο κέντρο του παραδοσιακού
οικισμού. Στο χώρο υποδοχής θα βρείτε το γραφείο δανεισμού καθώς και τέσσερις
θέσεις εργασίας με υπολογιστές. Στο κτίριο υπάρχει και ξεχωριστή αίθουσα με
the library’s yard. In the Municipal Library you will also find books with literature,
poetry and theatre as well as books with information for Paros. You will also find
encyclopedia, dictionaries, few foreign-language books and material in CDs and
DVDs.
The Music School of the Municipality of Paros, where children and adults can
study, operates since 1987. The activities and events of the school are increasing
year by year due to the great concentration of children to the school.
The tradition and the folk dances of the island are being kept alive by the Paros
Music Dancing Group in Naoussa over many years now. The Group is member
of the Greek chapter of C.I.O.F.F., the International Council of Organizations of
Folklore Festivals and Folk Art, and participates in many cultural events on the
island every year. Apart from the department of traditional dances, the group
has also a theatrical department and a chorus, a folk collection, a wardrobe and
a theatrical bestiary.
The contribution of the Archilochos Cultural Society of Paros is also very
important as it organizes activities even during the winter, when the glare of the
island’s tourism fades away, in order the cultural development of Paros to be
preserved for the entire year. Movies are projected and paintings and artworks
exhibitions are often organized at Archilochos cinema. The centre has also theatrical,
musical and ecological team.
παιδική και εφηβική βιβλιογραφία και αναγνωστήρια. Στην αυλή της βιβλιοθήκης
φιλοξενούνται συχνά πολιτιστικές εκδηλώσεις. Στη Δημοτική Βιβλιοθήκη θα βρείτε
βιβλία σχετικά με λογοτεχνία, ποίηση, θέατρο και βιβλία με πληροφορίες για
την Πάρο. Επίσης θα βρείτε εγκυκλοπαίδειες, λεξικά, μερικά ξενόγλωσσα βιβλία
και υλικό σε cd και dvd.
Από το 1987 λειτουργεί στο νησί και η Μουσική Σχολή του Δήμου Πάρου, όπου
μπορούν να φοιτήσουν παιδιά και ενήλικες. Χρόνο με το χρόνο λόγω της μεγάλης
προσέλευσης μαθητών, οι δραστηριότητες και οι εκδηλώσεις της σχολής αυξάνονται.
Στη Νάουσα το Μουσικοχορευτικό Συγκρότημα Πάρου τιμά εδώ και πολλά
χρόνια την παράδοση και τους λαϊκούς χορούς του νησιού. Ο σύλλογος είναι
μέλος του C.I.O.F.F. Ελλάδος, που είναι Διεθνής Οργανισμός Διοργανωτών Φεστιβάλ
και συμμετέχει κάθε χρόνο σε πολλές εορταστικές εκδηλώσεις του νησιού.
Εκτός από τμήμα παραδοσιακών χορών ο σύλλογος διαθέτει και τμήματα θεάτρου
και χορωδίας, λαογραφική συλλογή, ιματιοθήκη και θεατρικό βεστιάριο.
Σημαντική είναι και η προσφορά του Πολιτιστικού Συλλόγου Αρχίλοχος
που αναλαμβάνει δράση και το χειμώνα, όταν στο νησί σβήνει η λάμψη του τουρισμού,
ώστε να διαφυλάσσεται καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου η πολιτισμική
ανάπτυξη της Πάρου. Στην Κινηματογραφική Λέσχη του Αρχίλοχου προβάλλονται
ταινίες και διοργανώνονται συχνά εκθέσεις ζωγραφικής, έργων τέχνης κλπ. Ο
σύλλογος διαθέτει επίσης θεατρική, μουσική και οικολογική ομάδα.
82 83

ABOUT PAROS/ΠΑΡΟΣ
A hospital for the birds
The Aegean Wildlife Hospital - “Alkioni” was established in 1995 for the treatment
and rehabilitation of the wild birds and animals back into their natural environment.
It is a shelter for the animals suffering from illegal hunting, infections or
accidents and they need care and hospitalization.
The Hospital is exclusively based on the help of volunteers, who continue to
support it with great enthusiasm, from the first day of its operation. Alkioni multiplied
its activities through the years by raising people’s awareness, cultivating
environmental education and protecting wildlife habitats in order the fauna of
Greece to be protected.
“Alkioni” is housed in a 12,600 sq. m. estate in Kamares of Paros from 2000,
after the Monastery of Loggovarda donation. The facilities were completed with
the lowest possible cost and after the exemplary management of the financial
resources, thanks to the work of the volunteers who offered their services for
free. Thus, today Alkioni has a veterinary clinic and x-ray laboratory, intensive
care and monitor units, environmental training and exhibition hall, rooms for the
volunteers and large fenced areas properly adjusted to house aquatic birds and
sea species.
ALKIONI
In case you wish to support the
tremendous efforts of Alkioni you can
offer your volunteer service either in
Paros (animals treatment in Alkioni’s
facilities, distribution of leaflets in
Parikia during the summer months)
or in Athens (rehabilitate, treatment
and transfer of animals in Piraeus port
where ships depart for Alkioni’s facilities,
participation to the training program
of environmental education).
For more information please visit the
website of the hospital: www.alkioni.gr
or call at 22840 22931.
ΑΛΚΥΟΝΗ
Ένα ιατρείο για τα πουλιά
Ο Σύλλογος Περίθαλψης και Προστασίας Άγριων Ζώων «Αλκυόνη» ιδρύθηκε το
1995 με σκοπό την περισυλλογή, θεραπεία και επανένταξη στη φύση άγριων πουλιών
και ζώων. Αποτελεί ένα καταφύγιο για τα ζώα, που λόγω χτυπημάτων από
παράνομο κυνήγι, μολύνσεων ή ατυχημάτων χρειάζονται φροντίδα και περίθαλψη.
Ο σύλλογος από την ημέρα της ίδρυσής του βασίζεται αποκλειστικά στους εθελοντές,
που συνεχίζουν να τον στηρίζουν με μεγάλο ενθουσιασμό. Με την πάροδο
των χρόνων οι δράσεις της «Αλκυόνης» πολλαπλασιάστηκαν, καθώς θεωρήθηκε
αναγκαίο ότι για να προστατευθεί η πανίδα της Ελλάδας χρειάζεται περιβαλλοντική
εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση των πολιτών και προστασία των βιοτόπων.
Από το 2000 και μετά από δωρεά της Μονής Λογγοβάρδας, η «Αλκυόνη» στεγάζεται
σε ένα κτήμα έκτασης 12.600 στρεμμάτων, στην περιοχή Καμάρες της Πάρου.
Οι εγκαταστάσεις ολοκληρώθηκαν με το μικρότερο δυνατό κόστος και μετά
από υποδειγματική διαχείριση των οικονομικών πόρων, χάρη στην αφιλοκερδή
εργασία των εθελοντών. Έτσι, σήμερα ο σύλλογος «Αλκυόνη» διαθέτει: ιατρείο
και ακτινολογικό εργαστήριο, χώρους εντατικής θεραπείας και παρακολούθησης,
αίθουσα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και εκθέσεων, θαλάμους φιλοξενίας εθελοντών
και μεγάλες περιφραγμένες εκτάσεις, κατάλληλα διαμορφωμένες για τη
φιλοξενία υδρόβιων πουλιών και θαλάσσιων
ειδών.
Σε περίπτωση που θέλετε να στηρίξετε
την αξιόλογη προσπάθεια της Αλκυόνης
μπορείτε και εσείς να προσφέρετε την
εθελοντική σας εργασία είτε στην Πάρο
(φροντίδα των ζώων στις εγκαταστάσεις,
διανομή ενημερωτικών εντύπων στην
Παροικιά κατά τους θερινούς μήνες),
είτε στην Αθήνα (περισυλλογή, φροντίδα
και μεταφορά των ζώων στο λιμάνι
του Πειραιά απ’ όπου αναχωρούν για τις
εγκαταστάσεις της Αλκυόνης, συμμετοχή
στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα περιβαλλοντικής
εκπαίδευσης). Περισσότερες πληροφορίες
θα βρείτε στην ιστοσελίδα του
συλλόγου: www.alkioni.gr ή στο τηλέφωνο:
22840 22931.
84 85