ភាសាខ្មែរ - PRAJ
ភាសាខ្មែរ - PRAJ
ភាសាខ្មែរ - PRAJ
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ុ<br />
ុ<br />
ំ<br />
ុ<br />
ុ<br />
ុ<br />
<br />
ុ<br />
ុ<br />
ុ<br />
របយករណ៍ រួមរបស់អងករ គ េករ បល<br />
សីពី េសរភពបេញញ ច មនិងករជួបបជុ សំប់ករតតពិនិតយជសកលម<br />
េពលកំណត់ៃនករបំេពញកតពច ចនិងករេបជញ របស់ពះជចកកមជព ុ<br />
េលករេគរពសិទិធមនុស<br />
I. េសចេផម និងេសចសេងបខ<br />
1. េយងមេសចកីសំេរចរបស់កមបឹកសិទធិមនុសអងគករសហបជជតិេលខ៥/១ ែដល<br />
អនុ ញ តេយ សងគមសុីវលិ ចូលរួមកនង ុ ដេណ រករករតតពិនិតយជសកលមេពលកំណត់(UPR)<br />
េយងជសមព័នអងគករេករ ភិបល (NGOs) 1 េយមនករសមបសមលពីសមព័នភពេដមបី <br />
េសរីភពបេញច ញមតិេនកមពជ ុ (AFEC) និងមជឈមណ លែផនកចបប់សុី (ALRC) បនេរបចំ<br />
របយករណ៍ រួមសីពីេសរីភពបេញច ញមតិនិងករជួបបជុំេនកមពជ ុ េដមបីក់ជូនេទករិយល័យ<br />
ៃនឧតមសនងករអងគករសហបជជតិទទួលបនទក ុ សិទធិមនុសបចំទីកងហឺែណវ សំប់ក់<br />
បញច ូ លេទកនងរបយករណ៍ សេងខបរបស់ខន ួ សីអំពីពត៌មនែដលបនមកពីថ ប័នពក់ព័នធ។<br />
2. បេទសកមពជ ុ មនកតពកិចចសិទធិមនុសជេចនកនង ុ ករេគរពសិទធិេសរីភពបេញច ញមតិ និង<br />
ករជួបបជុំ។ ជរ ភិបលកមពជ ុ បនចូលរូមពក់ព័នធនឹងយនករសិទធិមនុសអនរជតិមួយចំនួន<br />
កនង ុ ខណៈេពលែដលេហ រចនសមព័នសិទធិមនុសថន ក់ជតិ កនងេពលបចចបបននេនមនចេន ះ<br />
បេងជេចន។ កនង ុ រយៈេពលបួនឆន ំចុងេកយេនះ េសរីភពបេញច ញមតិនិងករជួបបជុំតវរង<br />
នឹងកររឹតបនឹងយ៉ ងខ ំង រួមមនកររឹតតបិតខងករបេញច ញមតិ ករបំបិទសំេលងរបស់អនកតំង<br />
ស ករតតពិនិតយេលបព័នធផពផយ ករទទួលបនពត៌មនតវបនេគទប់ក ត់ េហយករជួប<br />
បជុំនិងបតុកមមមទីធរណៈតវបនមឃត់។ ជរ ភិបលបនរំេភេលកតពកិចច<br />
អនរជតិនិងនិងរដធមមនុ ញែដលមនែចងអំពីសិទធិមនុស និងេបបស់នូវល់ចបប់ជតិទំងយ<br />
ែដលផទយនឹង ុ កតពកិចចទំងេនះ។ េដមបី េធឲយថ នភពេសរីភពបេញច ញមតិនិងករជួបបជុំេនះ<br />
មនភពបេសរេឡង េយងមនអនុសន៍មួយចំនួនែដលរួមមន៖ ករផល់ស ច ប័នេលពិធីរ<br />
1 សមព ័នអងគករេនះរួមមនអងគករេករ ភិបលដូចតេទ ៖ វទយថ ិ នតស៊ូមតិ និងេគលនេយបយ(API) មជឈមណ លែផនកចបប់សុី<br />
(ALRC) សមគមដហុកករពរសិទធ ិមនុសនិងអភិវឌន៍េនកមពជ(ADHOC) សមគមកមពជេដមបីករពរអនករពត៌មន(CAPJ)<br />
មជឈមណ លសិទធ ិមនុសកមព ុជ(CCHR) មជឈមណ លកមពជេដមបីបព័នធផពផយឯកជយ (CCIM) មជឈមណ លកមពជេដមបីករពរ<br />
សិទធ ិកុមរ (CCPCR) សមគមគបេងនឯកជយកមពជ ុ (CITA) សមគមមន ីជករឯកជយ (CICA) សមព ័នជំេរនករពរសិទធ ិមនុស<br />
លីករដូ (LICADHO) មជឈមណ លអភិវឌឈន៍សងគម (CSD) មជឈមណ លេដមបីសិទធ ិពលរដនិងសិទធ ិនេយបយ (CCPR) សមព ័នសហជីព<br />
បជធិបេតយយកមមករកត់េដរកមពជ ុ (C-CAWDU) គណៈក ម ធិករេដមបីករេបះេឆន តេយេសរីនិងយុត ិធម៌េនកមពជ ុ (COMFREL)<br />
មជឈមណ លអប់រំចបប់សំប់សហគមន៍ (CLEC) សហជីពេសរីកមមករៃនពះជចកកមពជ ុ (FTUWKC) សមគមបជធិបេតយយ<br />
ឯកជយេសដកិចចេកបព័នធ (IDEA) សហព័នធអនរជតិេដមបីសិទធ ិមនុស (FIDH) សមគមែខមរកមពជេកមករពរសិទធ<br />
ិមនុស<br />
(KKKHRA) ជំនួយែផនកចបប់ៃនកមព ុជ (LAC) គណៈក ម ធិករអពយកិតនិងមិនលំេអងសំប់ករេបះេឆន តេយេសរីនិងយុត ិធម៌េន<br />
កមពជ ុ (NECFEC) មជឈមណ លបជពលរដេដមបីអភិវឌន៍(PDP-Center) អងគករបឆំងអំេពហឹងកនង ុ គរ(PADV) សមព ័<br />
នរពត៌មនសុីអេគនយ៍ (SEAPA) និង រកមពជ ុ (Star Kampuchea)។ សូមេមលឧបសមព ័ន១ ចំេពះស័យ នរបស់អងគករទំង<br />
េនះ។<br />
1
ុ<br />
ូ<br />
ំ<br />
<br />
ុ<br />
ុ<br />
ុ<br />
<br />
ុ<br />
មចិតេជស េរសទី១ជប់នឹងកតិករស ញ សីពី◌ិសិទធិពលរដនិងសិទធិនេយបយ ករបេងកតឲយ<br />
មនថ ប័នសិទធិមនុសជតិឯកជយ និងកំែណទមង់ចបប់មួយចំនួន។ េយងសូមេសនឲយមនករ<br />
កងសមតថភព<br />
និងជនួយ ំ ែផនកបេចចកេទស េដមបីជួយដល់រ ភិបលកនងករទទួលយក<br />
អនុសន៍របស់េយង និងេគរពដល់េសរីភពបេញច ញមតិ និងករជួបបជុ។ំ<br />
II. ធីសៃនករតតពិនិតយជសកលត◌ាមេពលកំណត់ (UPR)<br />
និងដេណរករជែជកពិភក<br />
3. េដមបី េរបចំរបយករណ៍ រួមេនះ េយងបនេធករជមួយអងគករជតិនិងអនរជតិេដមបីែចករំែលក<br />
និងវភគ ិ ទិនន័យមរយៈករឃ ំេមល វជវ និងករេសុបអេងកត និងជួបជបចំកនង ុ<br />
ករពិភកេលខឹមររបយករណ៍ េនះ។ េយងនឹងបេងកតកមករងរកនង ុ ករសរេសររបយ<br />
ករណ៍ រួមេនះេឡង<br />
េដមបី ជំរុញករយល់ដងឹ អំពីដេណ រៃនករតតពិនិតយជសកលត◌ាមេពល<br />
កំណត់េនះ បញច ុ ះបញច លឲយសហគមន៍អនរជតិជួយគំទដល់អនុសន៍របស់េយង ទក់ទងជ<br />
មួយនឹងរ ភិបល<br />
េដមបី ជួយគំទ េធករឃ ំេមលេលករអនុវតអនុសន៍ទំងេនះ និងករ<br />
េរបចំសំប់ករតតពីនិតយ(UPR)េលកេកយេទតេលរបយករណ៍ សិទធិមនុសរបស់បេទស<br />
កមពជ។ ុ<br />
4. រ ភិបល មិនបនយកចិតទុកក់េទេលម រតីៃនករតតពិនិតយជសកលមេពលកំណត់ែដល<br />
ចង់ឲយមនករសហករគន េយេហតុថរ ភិបលមិនបនពក់ពនធ័នឹងអងគករេករដ◌ាភិបល។<br />
េយងទទួលគ ល់ថ ករខកខនេនះពក់ពនធ័នឹងករខះខតសមតថភព ែតេយងសូមទទូចឲយ<br />
រ ភិបលចូលរួមពក់ពនធ័ជមួយនឹងសងគមសុីវ◌ិល េដមបី ធនឲយករតតពិនិតយជសកលម<br />
េពលកំណត់ (UPR)មនបេយជន៍។ េយងបនេផញរ ឯកររបយករណ៍ េនះេទរ ភិបល។ 2<br />
III. វ និង កបខ័ណ គយុ<br />
5. បេទសកមពជ ុ េទបេចញពីសងគ មសុីវលិ អស់រយៈេពល២០ឆន ំ ែដលបនល់ពីរបបកមពជបជ<br />
ធិបេតយយ។ េសរីភពបេញច ញមតិ និងករជួបបជុំមិនតឹមែតសំខន់សំប់េសចកីៃថថន ូរបស់បុគគល<br />
មន ក់ៗប៉ុេ ះេទ។ េយងែថមទំងតវករសិទធិទំងេនះកនង ុ ករសំេរចចិត ករទទួលខុសតវខពស់<br />
និងលទធិបជធិបេតយយេដមបី កងបេទសរបស់េយង។ បជជនកមពជមិនចចូលរួមកន<br />
ុងករ<br />
សំេរចចិតជធរណៈបនេទ បសិនេបពួកេគមិនចបេញច ញគំនិតរបស់ខន ួ បនេយេសរីនិង<br />
ទទួលបនពត៌មនេយេសរី និងមិនចជួបបជុំគន េដមបី េលកពីបញ កងល់រួម េដមបីឲយមន<br />
ឥទធិពលេលរ ភិបលបនេនះេទ។<br />
ក. វលភព ិ ៃនកតពកិចចអនរជតិ<br />
6. កនង ុ នមជរដសមជកិ ៃនអងគករសហបជជតិ បេទសកមពជេកមធមមនុ ញៃនអងគករសហបជ<br />
ជតិមនកតពកិចចេគរពសិទធិមនុសជសកល។ ធមមនុ ញៃនអងគករសហបជជតិបនែចងថ ករ<br />
ទទួលគ ល់េសចកីៃថថនរ ូ ជប់ពីកំេណ តរបស់សមជកិ ទំងអស់ៃនគរមនុស<br />
េហយនិងករ<br />
2<br />
េយងបនេផញ រឯកររបយករណ៍ េនះេទគណៈកមមករសិទធ ិមនុសនិងទទួលពកយបណ ឹ ងៃនរដសភ<br />
កមមករសិទធ ិមនុសកមពជរបស់របស់រ ភិបល។<br />
និងពឹទធ ិសភ<br />
និងគណៈ<br />
2
ុ<br />
ុ<br />
ុ<br />
ំ<br />
ុ<br />
ុ<br />
ទទួលគ ល់សិទធិេសមភពគន នឹងមិនចលក់ដូរ េផទរ ឬ ដកហូតបនជគឹះៃនេសរីភព យុតិធម៌ និង<br />
សនិភពកនង ុ ពិភពេក។<br />
7. ម១៥ ៃនកិចចពមេពងទីកងប៉ រីសសីពីដេះ ំ យនេយបយរូមគន ៃនជេះកមពជបន<br />
ែចងថ<br />
“មនុសគប់រូបេនកនង ុ បេទសកមពជ ុ …តវមនសិទធិនិងេ◌សរីភពែដលមនែចងេនកនង ុ<br />
េសចកីបកសជសកលសីពីសិទធិមនុស និងប កិចចព្រមេពងអនរ ជតិទំងយែដល<br />
ពក់ព័នធនឹងសិទធិមនុស។" េសចកីបកសជសកលសីពីសិទធិមនុស(UDHR) បនអនុម័តនិង<br />
បកសេយេសចកីសេមចចិតៃនមសននិបតអងគករសហ បជជតិេហយផល់ជសង់សិទធិ<br />
មនុស ែដលទទួលគ ល់េយរដជសមជកទំង ិ អស់។ មទី១៩ បនែចងថអំពី “សិទធិ<br />
េសរីភពកនង ុ ករមនមតិ និងករសែមងមតិ។ សិទធិេនះប់បញច ូ លទំងេសរីភពកន<br />
ុងករបកន់មតិ<br />
េយគម នករេជតែជកនិងេសរីភពកនង ុ ករែសងរក ករទទួល និងករផពផយពត៌មន<br />
និងគំនិតនន េយគម នពែដន េទះមមេធយបយសែមងមតិមួយក៏េយ។” មទី ២០<br />
សីពីករករពរសិទធិេសរីភពៃនករបជុំ។ ភគេចនៃនេសចកីបកសជសកលសីពីសិទធិមនុស<br />
េនះ តវេ◌គគិតថ ទទួលបននូវអំចខងផវ ូ ចបប់ជចបប់អនរជតិែបបបៃពណី េហយកមពជ ុ<br />
បនយល់ពមអនុម័តមែដលជែផនកមួយេនកនង ុ រដធមមនុ ញៃនពះជចកកមពជ ុ ។ 3<br />
8. “លិខិតូបករណ៍ សិទធិមនុសអនរជតិេផងេទត” ែដលកិចចពមេពងទីកងប៉ រីសសំេេទេល<br />
េនះគឺរួមមនកតិកស ញ អនរជតិសីពីសិទធិពលរដនិងសិទធិនេយបយ (ICCPR) ែដលចូលជ<br />
ធរមនេនបេទសកមពជ ុ ឆន ំ១៩៩២។ កតិកស ញ េនះមនអំចបងខំឲយរដអនុម័តមេយ<br />
ផទ ល់ជផវ ូ ករនិងមនខឹមរលំអិត បែនថមេទេលេសចកីបកសជំសកលសីពីសិទធិមនុស<br />
(UDHR)។ ម១៩ ែចងថ “ជនគប់រូបមនសិទធិកនង ុ ករបកន់យកមតិេយបល់ េយគម នករ<br />
េជតែជក។ ជនគប់រូបមនសិទធិេសរីភពកនង ុ ករបេញច ញមតិ ។ សិទធិេនះតវប់បញច ូ លទំងេសរី<br />
ភពែសងរកពត៌មន ទទួល និងផពផយពត៌មននិង គំនិតសពែបបយ៉ ងេយមិនគិតពីពែដន<br />
…។ ប៉ុែន មេនះក៏បននិយយផងែដរពីកររឹតបនឹងេលករេបបស់សិទធិទំងេនះ “េគរពសិទធិ<br />
និងកិតិស័ពទរបស់អនកដៃទ… ករពរសនិសុខជតិ ស ប់ធន ប់ធរណៈ សុខភពឬសិលធម៌<br />
ធរណៈ។” មទី២១ ែចងថ "សិទធិបជុំេយសនិវធី ិ តវែតទទួលគ ល់។<br />
ករេប<br />
បស់សិទធិេនះចមនកររឹតតបិតែដលកំណត់េយចបប់ែតប៉ុេ ះ និងែដលចំបច់កនងសងគម ុ<br />
បជធិបេតយយកនង ុ ផលបេយជន៍ៃនសនិសុខជតិ ឬសុវតថិភពធរណៈ ករករពរសុខភព<br />
ធរណៈឬ សីលធម៌ ឬករករពរសិទធិ និងេសរីភពរបស់អនកដៃទ។”<br />
9. េគលករណ៍ ែណនំបែនថមេទតេលករបកយមទី១៩របស់ ICCPR ចេឃញមនយ៉ ង<br />
ចបស់េនកនង ុ េសចកីែថងករណ៍ និងេសចកីបកសែដលេធេឡងេយអនកយករណ៍ ពិេសស<br />
របស់អងគករសហបជជតិេលករេលកសទយ ួ និងករពរេលសិទធិេសរីភពកនង ុ ករមនមតិ និង<br />
បេញច ញមតិ។ អនកយករណ៍ ពិេសសរបស់អងគករសហបជជតិពយយមបកយពីអតថន័យៃន<br />
សិទធិេសរីភពបេញច ញមតិ។ កន់ែតសំខន់ជងេនះេទេទត អនកយករណ៍ ពិេសសរបស់អងគករ<br />
3 មទី១៩ “អនុសរណៈស ីពីចបប់ស ីពីរពត៌មនកមពជ” ឡងដុង ែខតុឆន ំ ២០០៤។ សូមេមលកនងឧបសមព<br />
័ន២ េនកនងរបយ<br />
ករណ៍ រួមេនះ។<br />
3
ុ<br />
ុ<br />
ំ<br />
<br />
ំ<br />
ុ<br />
សហបជជតិបនគំទកនង ុ របយករណ៍ របស់គត់េនឆន ំ១៩៩៦ 4 េយបនទទួលគ ល់េល<br />
េគលករណ៍ ទីកងជនេនសបឺក (Jahannesburg) សីពីសនិសុខសងគម េសរីភពបេញច ញមតិ និង<br />
ករទទួលបនពត៌មន (១៩៩៦) (the Johannesburg Principles)។ េគលករណ៍ ជនេនសបឺក ជ<br />
េគលករណ៍ កំរិតវល ិ ភពេលកររឹតតបិតេសរីភពបេញច ញមតិ។<br />
10. េគលករណ៍ ចបប់អនរជតិេនកនង ុ តុករ សីអំពីលិខិត◌ូបករណ៍ សិទធិមនុសថន ក់តំបន់បី (អ៊រុប ឺ<br />
ហិក និងេមរិក) បនសងកត់ធងន់ជហូរែហរេលរៈសំខន់ៃនេសរីភពបេញច ញមតិនិងជួបបជុំ<br />
ែដលនំយមនករបកយចេងតេលទំហំែផនកចបប់ៃនកររិតតបិត និងករក់ពិន័យ។<br />
11. រដធមមនុ ញៃនពះជ◌ាចកកមពជ ុ<br />
ខ. រដធមមនុ ញ និងក្រមខណ័ ចបប់<br />
ែដលមនែចងេនកនងមទី៣១ ថ “ពះជចក<br />
កមពជ ុ ទទួលគ ល់និងេគរពសិទធិមនុស ដូចមនែចងេនកនង ុ ធមមនុ ញៃនអងគករសហបជជតិ<br />
េសចកីបកសកជសកលសីពីសិទធិមនុសនិងកតិកស ញ ពមទំងអនុស ញ ទំងយទក់ទង<br />
េទនឹងសិទធិមនុស…”។ មទី៤១ ែចងថ “បជពលរដែខមរមនេសរីភពខងករបេញច ញមតិ<br />
របស់ខន ួ េសរីភពខងរពត៌មន េសរីភពខងករេបះពុមពផយ េសរីភពខងករបជុ។ំ<br />
ជនក៏េយមិនចេឆតេបសិទធិេនះ េយរំេភនំឲយប៉ះពល់ដល់កតិយសអនកដៃទ<br />
ដល់ទំេនមទម ប់លរបស់សងគម ដល់ស ប់ធន ប់ធរណៈ និងសនិសុខជតិបនេឡយ។ របប<br />
ពត៌មនតវេរបចំេយចបប់។ ម៣៧ ែចងពី “សិទធិេធកូដកមម និងបតុកមមេយសនិវធី ិ<br />
តវយកមកអនុវតេនកនង ុ កបខណ័ ៃនចបប់ ”។ េយងមេសចកីសំេរចពីកមបឹករដធមមនុ ញ<br />
កមពជ ុ ែដលចុះេនៃថងទី១០ ែខកកក២០០៧ ថ ល់លិខិត◌ូបករណ៍ សិទធិមនុសែដលបេទស<br />
កមពជ ុ បនេគរពមជែផនកមួយៃនរដធមមនុ ញ។"<br />
គ. ថ ប័ន និងេ◌ហ រចនសមព័នសិទធិមនុស<br />
12. កនង ុ នមជរដភគីកនង ុ កតិកស ញ សីពីសិទធិពលរដនិងនេយបយ កមពជមនកតពកិចចយករណ៍<br />
ជូនេទថ បន័សនធិស ញ េធករពិនិតយេលអនុស ញ េនះ ែដលមនេឈម ះថ "គណៈកមមករសិទធិ<br />
មនុស”។ របយករណ៍ េលកទី២របស់កមពជ ុ បនហួសកំណត់ំងពីៃថង៣១ ែខកកក ឆន ំ២០០២។<br />
េយងកត់សំគល់េឃញថ បេទសកមពជ ុ បនចុះហតថេលខេលពិធីរជេរសេលកដបូងេលICCPR<br />
េនៃថង២៧ ែខក ញ ឆន ំ២០០៤ ប៉ុែនកមពជ ុ មិនបនផល់ស ច ប័នេលពិធីរេនះេទ ែដលជេហតុេធ<br />
ឲយពិធីរេនះមិនមនអំចបងខំឲយរដអនុវតមេយផទ ល់បន។<br />
13. េយង គមន៍ចំេពះរូបភពពិតជក់ែសង ែដលថបេទសកមពជ ុ បនអនុ ញ តឲយមនករិយល័យ<br />
ឧតមសនងករសហបជជតិសីពីសិទធិមនុស(OHCHR)បចំេនកមពជ ុ ែដលេដរតួរយ៉ ងសំខន់កនង<br />
ករឃ ំេមលថ នភពសិទធ◌ិមនុស។<br />
បេទសកមពជ ុ ក៏បនទទួលផលបេយជន៍ពីអណតិរបស់<br />
តំងពិេសសរបស់អគគេលខធិករខងសិទធិមនុសេនកនង ុ បេទសកមពជ ុ មួយចំនួនផងែដរ ម<br />
រយៈករទទួលបននូវករយតៃមដ៏មនតំៃល និងអនុសន៍លៗសំប់េធឲយបេសរនូវថ នភព<br />
4 របយករណ៍ ស ីពីអនកយករណ៍ ពិេសស េយងមេសចក ីសំេរចគណៈក ម ធិករសិទធ ិមនុស១៩៩៣/45កមបឹកេសដកិចចសងគម<br />
២២ មិន ១៩៩៦។<br />
4
ុ<br />
ិ<br />
ុ<br />
ុ<br />
ុ<br />
ុ<br />
សិទធិមនុសេនកមពជ។ ុ ប៉ុែនជអកុសល នៈ”តំងពិេសស”េនះបនបនថយមកេនតឹមែតជ<br />
”អនកយករណ៍ ពិេសស”េទវញ។ ិ<br />
14. េនកនង ុ បេទសកមព ុជ កមបឹកធមមនុ ញគឺជថ ប័នកំពូល ែដលមរយៈថ ប័នេនះពលរដ<br />
មន ក់ៗចមនេធករត៉ អំពីធមមនុ ញភពៃនចបប់ បទបញជ និងករសំេរចរបស់រដែដលប៉ះពល់<br />
ដល់សិទធិែដលមនែចងកនង ុ រដធមមនុ ញ។ ប៉ុែននិតិវធី ិ ែដលពក់ពនធ័នឹងករត៉ េនះបនំងបជ<br />
ពលរដមិនឲយជួបផទ ល់ជមួយនឹងកមបឹក។<br />
បជពលរដមន ក់់ែដលមនបំណងចង់ក់ពកយ<br />
បណឹ ងតវេទដល់ពះមកត នយករដមនី បធនពឹទធឹសភ បធនរដសភ ១ភគ១០ ៃន<br />
តំងស រឺក៏ ១ភគ៤ៃនសមជកិ ពឹទធិសភេដមបី សុំឲយកមបឹកធមមនុ ញេធករវនិចឆ័យ ិ េរងកី<br />
េនះ។ ជងេនះេទេទត កមបឹកធមមនុ ញមិនឯកជយពីរ ភិបលេឡយ។ 5<br />
15. មទី១៤៧ដល់១៤៩ ៃនរដធមមនុ ញមនែចងពីករបជុំសមជជតិបចំឆន ំែដលជែផនកមួយៃន<br />
លទធ◌ិបជធិបេតយយេយផទ ល់<br />
“ែដលបជជនកមពជ ុ មនឱកសជួបជមួយនឹងេមដកឹ នំផទ ល់។<br />
សមជជតិេបកឲយបជសជបេយផទ ល់អំពីកិចចករេផងៗ ែដលជបេយជន៍ជតិនិងេលក<br />
បញ និងសំណូ មពរជូនរដអំចេះយ។” ប៉ុែនជអកុសលសមជជតិេនះមិនែដលបនជួប<br />
បជុេទ ំ េហយកលពីៃថងទី៤ ែខមិន ឆន ំ២០០៩ នយករដមនី ហ៊ុន ែសន បនែថងថសមជជតិ<br />
េនះគួរែតលុបេចញពីរដធមមនុ ញេទតផង។<br />
16. ថ បន័រដបីេផងេទតមនតួនទីកន ុងករករពរសិទធិមនុស។ រដសភជតិ និងពឹទធិសភមន<br />
គណៈកមមករសិទធិមនុសនិងទទួលពកយបណឹ ងេរងៗខន ូ និងរ ភិបលមនគណៈកមមកររបស់<br />
ខ ួនផងែដរេថ”គណៈកមមករសិទធិមនុសកមពជ ុ ”។ ថ ប័នទំងេនះចេធករេសុបអេងកត ែត<br />
បជយ័<br />
កនង ុ ករករពរនិងេះយបញ ដល់ជនរងេគះ រឺក៏នំជនបពឹតមកផនទ េទស។<br />
ថ ប័នទំងេនះតវបនេគចត់ទុកថជ ថ ប័នែដលសថិតេនេកមអំចនេយបយយ៉ ងខ ំង<br />
។ 6 េនែខក ញ ឆន ំ២០០៦ នយករដមនី ហ៊ុន ែសន បនបកសែផនករកនង ុ ករបេងកតគណៈ<br />
ក ម ធិករសិទធិមនុសជតិ េយែផកេល “េគលករណ៍ ៃនកិចចពមេពងទីកងប៉ រីស”។ េគល<br />
ករណ៍ ទីកងប៉ រីសទក់ទងនឹងនៈនិងតួនទីៃនថ ប័នថន ក់ជតិឯកជយេដមបី ករករពរ និង<br />
េលកសទយ ួ ដល់ករេគរពសិទធិមនុស។ 7 ថមីៗេនះបេទសកមពជគម នែផនករសកមមភពថន ក់ជតិ ឬ<br />
េគលនេយបយសំប់ករេលកសទ ួយ និងករករពរសិទធិមនុសេទ។<br />
17. មនរបយណ៍ ជេចនបង ញថ តុករកមពជ ុ មិនមនសមតថភព េពរេពញេយអំេពរពុក<br />
រលួយ និងសថិតេកមអំចនេយបយ។ 8 នេពលបចចបបនន ុ ករេចទបកន់សេដងគន េនះ<br />
កំពុងែតគំមកំែហងដល់អងគជនុំ ំ ជមះវម ញកនងតុក◌ារកមពជ<br />
ុ (តុករែខមរកហម) (ECCC)<br />
។<br />
5 កមពជ ុ ៖ អជញ ធរតវផល់ស ច ប័នេលពិធីរេលកទី១ ជប់នឹងICCPR កនងេពលបចចបបនន<br />
ុ េនះ។ AHRC ៃថងទី ២២ មិន ២០០៦។<br />
6 ដែដល។<br />
7<br />
េគលករណ៍ កិចចពមេពងទីកងប៉ រីសតវបនកំណត់ជសបបអនរជតិដំបូងេគស ីពីថ ប័នជតិកនងករេលកសទយ<br />
ួ និង<br />
ករករពរសិទធ ិមនុសេនទីកងប៉ រីសេនែខតុឆន ំ ១៩៩១។<br />
8 សិទធ ិមនុសេនកមពជ៖ របយករណ៍ យុត ិធម៌ ២០០៧ េយ LICADHO ភន ំេពញ ២០០៧។<br />
5
ធ<br />
ុ<br />
ុ<br />
ុ<br />
ុ<br />
ំ<br />
18. េនកនង ុ បេទសកមពជ ុ មនអងគករសងគមសុីវលិ េចន ែដលបនគំទេយមច ស់ជនួយអនរជតិ<br />
េហយអងគករទំងេនះបនទក់ទញចំប់រមមណ៍ ជេចន។ ប៉ុែនអងគករេករ ភិបល<br />
បឈមមុខនឹងករយយីជបនបនទ ប់ពីរ ភិបល ដូចមនបង ញេនកនង ុ របយករណ៍ េនះ។ ជង<br />
េនះេទេទត អងគករទំងេនះបឈមនឹងជរ ភិបលអណតិថមីែដលប៉ុនប៉ងគប់គងអងគករខន ួ<br />
មរយៈចបប់សីពីអងគករសមគមន៍ ែដលេទបេចញជេសចកីពងេនេឡយ។ េសចកីពង<br />
ចបប់អងគករសមគមន៍<br />
ផល់អំចឲយរ ភិបលគប់គងដល់ហិរ ញវតថ ុរបស់អងគករេករ<br />
ភិបល និងនំឲយមនភពុ ំញំេលករចុះបញជ ីរចបប់េចន និងមិនឲយអងគករេករ ភិបលមន<br />
សកមមភពែផនកនេយបយមួយ ។<br />
IV. ករេលកសយទ ួ និងករកពរសិទិមនុសេនកងន<br />
បេទសកមជព ុ<br />
19. រ ភិបលគួរែតទទួលបននូវករសេសរ កនង ុ ករចុះហតថេលខេលសនធិស ញ សិទធិមនុសអនរជតិ<br />
េផងៗេទត។ ប៉ុែនេទះជយ៉ ងេនះក៏េយ កនង ុ រយៈេពល៤ឆន ំចុងេកយេនះ (និងឆន ំថមីមុនៗ<br />
េទត) េគកត់សំគល់េឃញថ រ ភិបលបជយ័ មិនបនសហករជមួយនឹងយនករសិទធិមនុស<br />
និងបនរឹតបនឹងសិទធិមនុសរួមទំងេសរីភពបេញច ញមតិ និងករជួបបជុំផង។<br />
ក. កិចចសហបតិបតិករជមួយនឹងយនករសិទធិមនុស<br />
20. បេទសកមពជមិន ុ បនផល់របយករណ៍ េលកទី២ដល់គណៈក ម ធិករសិទធិមនុស និងបជយ័ មិន<br />
បនបញច ូ នរបយករណ៍ មរយៈកលេទថ ប័នសនធិស ញ ដៃទេទតែដរ។ ប៉ុែនេយងពិតជ<br />
កត់សំគល់ថ រ ភិបលកំពុងេធករជមួយនឹងករិយល័យឧតមសនងករសហបជជតិសីពី<br />
សិទធិមនុសេនកមពជ ុ េដមបី េធឲយថ នភពេនះកន់ែតបេសរេឡង។ េទះបីចុះហតថេលខេល<br />
ពិធីរមចិតេជស េរសទី១ជប់នឹងកតិកស ញ សីពីសិទធិពលរដ និងសិទធិនេយបយេនៃថង២៧<br />
ែខក ញ ឆន ំ២០០៤ ក៏េយ ក៏កមពជ ុ បជយ័ កនងករផល់ស ច ប័នេលលិខិត◌ូបករណ៍ េនះែដរ។<br />
ជងេនះេទេទត<br />
ខណៈែដលកមព ុជបនទទួលឲយមនករំងេនៃនករិយល័យឧតមសនងករ<br />
កបបកិរិយរបស់េ◌ ភិបលចំេពះអនកយករណ៍ ពិេសស របស់អគគេលខធិករសីពីសិទធិ<br />
មនុសេនកមពជ ុ ដូចជេក យ៉ ស ក យ (Yash Ghai) ជេរងែដលគួរឲយពយបរមភ។ រដ<br />
◌ាភិបលក៏បនផល់ករយកចិតទុកក់តិចតួចបំផុតដល់អងគករអនរជតិ។<br />
21. កនង ុ ថន ក់តំបន់ មទី១៤ៃនធមមនុ ញ៊ នតំរូវឲយមនករបេងកតថ ប័នសិទធិមនុស៊ នែដល<br />
នឹងជួយករពរ និងេលកសទយ ួ សិទធិមនុស និងេសរីភពជមូល ន។ កនងន័យេនះ េយង គមន៍<br />
ចំេពះករពក់ព័នធរបស់កមពជ ុ កនង ុ ករចរចរ និងករចូលរួមជមួយនឹងសងគមសុីវលិ កនងបញ េនះ។<br />
22. េនថន ក់ជតិវញិ រដ◌ាភិបលគប់គងេលថ ប័នសិទធិមនុសទំងបី។ ប៉ុែនេយងពិតជទទួល<br />
គ ល់កិចចបឹងែបងថមីៗកនងករ ុ ពក់ព័នធសហគមន៍កនង ុ សក េហយសងឃឹមថករសនយរបស់<br />
នយករដមនី ហ៊ុន ែសន ថនឹងបេងកតគណៈក ម ធិករសិទធិមនុសជតិនឹងេលចេចញជរូបងពិត<br />
េនឆន ំ២០០៩។<br />
ខណៈែដលរ ភិបលកំពុងេរបចំែផនករេដមបី ជរុញ ំ មរយៈចបប់សីពីអងគករ<br />
សមគមន៍<br />
េយងទទួលគ ល់ថ ទំនក់ទំនងករងរជមួយនឹងអងគករេករដ◌ាភិបលបនេកន<br />
េឡង េហយសងឃឹមថទំនក់ទំនងេនះនឹងបនឲយកន់ែតមនភពជតិ ដតិ េឡងែថមេទត។<br />
ខ. ករអនុវតន៍កតពកិចចសិទធិមនុសអនរជតិ<br />
6
ុ<br />
ិ<br />
ុ<br />
ួ<br />
ុ<br />
ួ<br />
ួ<br />
23. េ◌សរីភពបេញច ញមតិ និងករជួបជុំេនកមពជ ុ កនងរយៈកល៤ឆន ំចុងេកយេនះ តវបនេគរំេភ<br />
ជញឹកញប់ េយេមលេឃញមរយៈករមិនេអេពរនឹងកតពកិចចសិទធិមនុសជតិ និងអនរជតិ។<br />
កររំេភទំងេនះតវបនគំទេយចបប់ជតិ ែដលផទយ ុ នឹងកតពកិចចសិទធិមនុសរបស់កមពជ។ ុ<br />
១) កររឹតបនឹងេលករបេញច ញមតិ<br />
24. បជពលរដកមពជ ុ មិនបនទទួលនូវសិទធិេ◌សរីភពេពញេលញ កនងករបេញច ញមតិរបស់ខនែដល<br />
ផទយនឹង ុ រដ◌ាភិបលេឡយ។ រ ភិបលបនេបអំចចបប់ខងបទេលមសផយពត៌មនមិនពិត<br />
បរិរេករ និងបទញះ ុ ញង់ កនងចបប់ពហមទណ េដមបី រឹតបនឹងេលករបេញច ញមតិពក់ព័នធនឹងបញ<br />
រេសប ដូចជបញ ពែដន អំេពរពុករលួយ និងកររំេភដីធី និងបញ រេសបដៃទេទត ។<br />
• ចប់ពីែខតុ ដល់ែខក ញ ឆន ំ២០០៥ អនកគំទសិទធិមនុសដ៏លបីលបញ៨ នក់តវបន<br />
ចប់ខន ួ និងឃុំខនពី ូ បទផយពត៌មិនពិត បរិរេករ រឺ/និងបទញះញង់។ ុ េក ម៉ម<br />
សូណង់ដូរ<br />
ជមច ស់និងជបធនថ នីយវទយ ិ ុសំបុកឃមំ ុឯកជយតវបនចប់ខនពីបទចក់<br />
ផយបទសំភសជមួយនឹងសកមមជនែខមរ េនបំង ែដលរិះគន់េលសនធិស ញ ពែដន<br />
កមពជ ុ េវតម។ េក រ៉ ុង ឈុន ជបធនសមគមគបេងនឯកជយកមពជ ុ តវបន<br />
ចប់ខន ួ េយរករេចញេសចកីែថងករណ៍ ទក់ទងនឹងសនធិស ញ ពែដន។ េក<br />
ែម៉ន ត ជបធនសមគមមនីជករឯកជយកមពជ ុ និង េក េអ ចន់ ជអគគ<br />
េ◌លខធិកររងៃនចលននិសិតេដមបី លទធិបជធិបេតយយ ែដលបនចុះហតថេលខេល<br />
េសចកីែថងករណ៍ េនះែដរបនរត់េគចខន ួ េទបេទសៃថ េហយឥឡវ ូ េនះអនកទំងពីរកំពុង<br />
រស់េនអឺរ៉ ុប។ េក កឹម សុខ ជអតីតបធនមជឈមណ លសិទធិមនុសកមពជ ុ តវចប់ខន ួ<br />
ទក់ទងនឹងផទ ំងប៉ ណូ របស់មជឈមណ លកនង ុ ៃថងបរពធទិសិទធិមនុស១០ធន។ ូ េនេលផទ ំង<br />
េនះមនសរសរអករតូចៗ េយអនកភូមិែដលបេញច ញមតិទក់ទងនឹងនេយបយ។ ករ<br />
សរេសរមួយេនះគឺរិះគន់េយេចទបកន់េក ហ៊ុន ែសន និងេចទថដែខមរ ី តវបត់<br />
បង់េទឲយេវតម។ េក េយ៉ង វរៈ ី ជនយកបតិបតិរបស់មជឈមណ លអប់រំចបប់<br />
សំប់សហគមន៍ តវបនចប់ខន ួ<br />
៤ៃថងមុនករចប់ខនរបស់ េក ប៉ ងួនេទង ែដល<br />
េពលេនះជបធនខងែផនកវទយ ិ ុរបស់មជឈមណ លសិទធិមនុសកមពជ ុ ។ បនទ ប់ពីមន<br />
សមព ធពីសហគមន៍ជតិនិងអនរជតិ អនកែដលជប់ឃុំខងេលតវបនេះែលងឲយេន<br />
េកឃុំ។<br />
• េនែខក ញ ឆន ំ២០០៦ េក េទង រិទធិ ជគបេងនខងចបប់និងនេយបយេន<br />
ពុទធិកមវទយល័យ ិ ពះសុីហនុេនកនង ុ ទីកងភនំេពញ តវបនបេណ ញេចញពីតួនទី<br />
េយរករសរេសរេសវេភរ ិះគន់ដល់រ ភិបល។ បនទ ប់មកគត់តវចប់ខន ួ និងេចទ<br />
បកន់ពីបទផយពត៌មនមិនពិត និងតវកត់េទសមនកំហុស និងជប់គុករយៈេពល<br />
ជងពីរឆន ំ និងផកពិន័យ។ គត់េទបតវបនេគេះែលងនេពលថមីៗេនះ និងទទួលរងករ<br />
េចទបកន់ថមនជងឺ ំ វកលចរឹត។<br />
7
ួ<br />
ិ<br />
ុ<br />
ុ<br />
ុ<br />
ុ<br />
<br />
• របយករណ៍ ែដលេចញេយអងគករឃ ំេមលសកលេក (Global Witness) ែដល<br />
និយយពីករពក់ពនធ័របស់មនីជន់ខពស់ និងញតិសន នរបស់ពួកេគកនង ុ ករកប់បំផ ញ<br />
ៃពេឈខុសចបប់េនកមពជតវ ុ បនមមិនឲយែចកផយកលពីែខមិថុនឆន ំ ២០០៧។<br />
• េនឆន ំ២០០៩ េចកមជតិេនអងគជនុំ ំ ជមះវម ញកនងតុក◌ារកមពជបនគំម េក<br />
េមធវី មីែសល ែផសែមន (Michiel Pestman) និង េក ែអនឌ នូសី ុ (Andrew<br />
Lanuzzi) ែដលជអនកករពរកីឲយេក នួន ជ ថនឹងទទួលករចត់វធនករណ៍ ិ<br />
ផវ ូ ចបប់<br />
បនទ ប់ពីពួកគត់បនេសនរតុករជតិេធករេសុបអេងកតពីអំេពពុករលួយ។ េមធវីមិនតវ<br />
បនេលកទឹកចិត កនង ុ ករបេញច ញមតិបេនទ សបង ប់ចំេពះថ នភពបចចបបនន េទ េទះបីេន<br />
ថន ក់តុករឧកិដអនរជតិកូនកត់េនះក៏េយ។<br />
25. ករណី ខងេលេនះ គឺគន់ែតជឧទហរណ៍ មួយចំនួនកនង ុ ចំេមឧទហរណ៍ ជេចនែដលបង ញ<br />
ពីអំេពរបស់រ ភិបល កនង ុ កររឹតបនឹងេលេសរីភពបេញច ញមតិ ែដលរំភេលេសចកីែថងករណ៍<br />
ជសកលសីពីសិទធិមនុស និង មទី១៩ របស់ ICCPR និងមទី៣១ និង៤១ ៃនរដធមមនុ ញ ។<br />
26. ជងេនះេទេទត ចបប់ែដលេប រឺក៏ករណី គំមទំងេនះ រួមមនបទញះ ុ ញង់ បទបរិេករ <br />
និងផយពត៌មនមិនពិតជេដម េនះ បនរំេភេលកតពកិចចអនរជតិ និងរដធមមនុ ញ។ ម<br />
៦២ េនកនង ុ ចបប់អ៊ុនក់និយយពីបទពហមទណ កនង ុ ករផយពត៌មនមិនពិតថ “េពល<br />
មនករចុះផយ ករផពផយ ឫករផយបនមមេធយបយក៏េយនូវពត៌មនមិនពិត<br />
ពត៌មនបឌិត ពត៌មនែកងក យ ឬេយកុហក ទំក់កំហុសេយអសុទធចិតេទេលជនទីបីកនង ុ<br />
បំណងបំផចិ បំផ ញ េធ្ឲយេកតេកហលដល់សនិសុខធរណៈឫចប លឲយេកត<br />
េកហលដល់សនិសុខធរណៈ នយក ឬអនកទទួលខុសតវេផងេទតៃនករផយ<br />
ឬអនកទទួលខុសតវេលមេធយបយគមនគមន៍ឯេទតែដលពក់ពនធ័ ែដលបនសំេរចទទួលចុះ<br />
ផយ ផពផយ ឬ ផយបននូវពត៌មនទំងេនះនឹងតវផន េទសក់គុកពី៦ ែខេទ៣ឆន ំ<br />
េហយតវផកពិន័យជបក់ពី១ ០០០ ០០០ េទ ១០ ០០០ ០០០ េរល ឬ ផនទ ែតេទសមួយ<br />
ៃនេទសទំងពីរេនះក៏បន។” មទី៦៣ ៃនចបប់េនះដែដលទក់ទងនឹងបទបរិរេករែចង<br />
ថ<br />
“ករបរិរេករ <br />
ឬករេជរបមថបពឹតិេឡងមមេធយបយមួយែដលមនែចងកនង ុ មទី<br />
៥៩ នឹងតវផនទ េទសក់គុកពី៨ៃថង េទ១ឆន ំ”។ ចបប់ទំងេនះបនបេងកតេឡងេនកនង ុ ឆន ំ១៩៩២<br />
កនងសម័យ ុ អនរកលេកមរដបលគប់គងសម័យអ៊ុនក់ េនេពលមនសងគ មសុីវលិ េនកមពជ ុ<br />
។<br />
ចបប់ទំងេនះតវបនេបេដមបី ករពរ និងក់ទ័ណ កមមេលកររិះគន់ដល់អនកមនអំច។<br />
ចបប់េនះផទយ ុ នឹងសង់រេសរីភពបេញច ញមតិអនរជតិ េហយបេងកតឲយមនបរិយកសភ័យខ ច<br />
េទតផង។ េនកនង ុ េសចកីបកសរួមេនកនង ុ ឆន ំ១៩៩៩ ឆន ំ២០០០ និងមងេទតេនឆន ំ២០០២<br />
បុគគលថន ក់អនរជតិពិេសសបីេដមបី <br />
េលកសទយេសរីភពបេញច ញមតិ (រួមមនអនកយករណ៍ ពិេសស<br />
តំងអងគករសនិសុខនិងសហបតិបតិករេនអឺរ៉ ុបសីពីេសរីភពៃនបពនធ័ផពផយ និងអនកយ<br />
ករណ៍ ពិេសសOAS េលេសរីភពបេញច ញមតិ) បនអំពវនវឲយរដននលុបេចលបទបរិរេករ <br />
េចញពីចបប់ពហមទណ ។ 9 មករសេងកតេលរបយករណ៍ មកលកំណត់របស់បេទសមុិច<br />
9 កំណត់សេងខបស ីពីេសចក ីបកសសង់រេបបេធបនិងអនរជតិ មទី១៩ ឡងដុង កុមភៈ២០០៤។<br />
8
ុ<br />
ិ<br />
ុ<br />
ុ<br />
<br />
សិចកូ កមបឹកសិទធិមនុសកត់សំគល់ថ កមបឹករិះគន់យ៉ ងខ ំងេលករចត់ទុកករ<br />
បរិេករ រដថជបទេលមស និងអំពវនវឲយលុបេចលបទេចទេនះ។<br />
27. េឆយតបនឹងសមព ធជតិនិងអនរជតិ េនៃថង២១ ែខេម ឆន ំ២០០៦ រដ◌ាភិបលកមពជ ុ សំេរចលុប<br />
េចលករក់េទសជប់គុកសំប់បទបរិេករ ។ េនៃថង១៣ ែខសី ឆន ំ២០០៧ នយករដមនី<br />
ហ៊ុន ែសន បននិយយថ រ ភិបលកមពជ ុ បនសំេរចលុបេចទបទបរិរេករ ពីកមពហមទណ ។<br />
ប៉ុែន ករសនយេនះមិនទន់ក យជករពិតេនេឡយេទ។<br />
២) ករបំបិទសំេលងរបស់សមជកិ សភ<br />
28. សមជកសភ ិ ក៏េឃញមនកររឹតបណឹ ងពីេសរីភពបេញច ញមតិរបស់ពួកគត់ខ ំងផងែដរ។ រ<br />
ភិបលបនយកចបប់ពហមទណ មកេប<br />
និងវេធនកមម ិ េទេលបទបញជ ៃផទកនងរបស់សភេដមបី<br />
គបសងកត់ដល់តំងសមនករភិតភ័យកនង ុ ករជែជកពិភក និងក់ែតងចបប់។ េនះជករ<br />
រំេភដល់លទធិបជធិបេតយយ។ ជករពិតស់ចំនួនសមជកិ សភបេញច ញមតិេនកនង ុ សភ<br />
បនថយចុះកនង ុ រយៈេពលបួនឆន ំចុងេកយេនះ។ 10<br />
• េនៃថង៣ ែខកុមភៈ ឆន ំ២០០៥ េក សម រងី េមដឹកនំគណៈបកបឆំងសមរងី (SRP)<br />
បនរត់េភសខន ួ េយភ័យខ ចពីករចប់ខន ួ បនទ ប់ពីសភបនេបះេឆន តដកអភ័យឯក<br />
សិទធិពីេក និងសមជកិ សភមកពីគណៈបកសមរងីមនេក ជ ប៉ូច និង េក<br />
ជម ចននី។ េនៃថងដែដលេនះផងែដរ តំងស ជម ចននី តវចប់ខន ួ និងជប់ឃុំេន<br />
កនង ុ ពនធ័ធនគរេយធកមពជ ុ ។ េក សម រងី ជប់េចទពីបទបរិរេករៃនចបប់<br />
<br />
ពហមទណ ជេចន បនទ ប់ពីេកេចទបកន់គណៈបកបជជន គណៈបកហន ុ សុិន<br />
បុិចពីអំេពពុករលួយេនកន ុងករបេងកតសមព័នភពរ ភិបលពីមុននិងថមីៗេនះ។ គត់បន<br />
េចទនយករដមនី ហ៊ុន ែសន ពីបទជប់ពក់ព័នធនឹងករសម ប់េក ជ វិ ជ ជ<br />
អតីតេមដកឹ នំសហជពី េសរីកមមករ ែដលមនសមព័នភពជមួយនឹងគណៈបកសមរងី។<br />
េក សម រងី ពយយមអវតមនេនៃថងទី២២ែខធន ូ ឆន ំ២០០៥ ែតតុករបនកត់<br />
េទសេកឲយជប់គុករយៈេពល១៨ែខ និងផកពិន័យ។ អគគជទូតេមរិកេនទីកង<br />
ភនំេពញបននិយយថ“គួរឲយពយបរមភ ែដលថរ ភិបលកំពុងពយយមេធេយបក<br />
បឆំងេនេសងម។“ េនៃថងទី១៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ២០០៦ េកសមរងីបនទទួលករេលក<br />
ែលងេទសពីពះមកតពះបទនេតមសីហមុនី មករេសនរសុំពីនយករដមនី<br />
ហ៊ុន ែសន។ 11<br />
• េនែខក ញ ឆន ំ២០០៨ េនេពលសភថមីសបថចូលកន់តំែណង គណៈបកបជជនកមពជ ុ<br />
េបអំចគបដណ ប់េលករយកបទបញជ ៃផទកនង ុ ថមីមកេប េទះបីជមនករមិនយល់<br />
ពមពីគណៈបកសមរងី និងគណៈបកសិទធិមនុស។ េយងមម៤៨ និង៥៥េន<br />
កនង ុ បទបញជ ៃផទកនងេនះ សមជកសភតវអងគយជកម េហយកន ុងមួយកមមនយ៉ ងតិច<br />
10 របយករណ៍ ឃ ំេមលសភ មជឈមណ លអភិវឌឈន៍សងគម ២០០៧<br />
11 កមពជ ុ បកបឆំងេសន សុំដល់ពះមកត BBC ៤ កុមភៈ ២០០៥។<br />
9
ុ<br />
ិ<br />
ុ<br />
ុ<br />
ិ<br />
ួ<br />
ឹ<br />
ុ<br />
សមជិក១០នក់ និងបធនកមមន ក់ និងអនុបធនកមមន ក់។ សមជកិ សភែដលមកពី<br />
គណៈបកែដលមនអសនៈតិចជង១០ តវចូលរួមកនង ុ កមមួយ ែដលខនេពញចិត។<br />
សមជកិ<br />
សភមិនចនិយយកនងសភបនេទ<br />
ុ បសិនេបមិនមនករេសនសុំេទបធន<br />
កម និងករអនុ ញ តពីបធនរដសភ។ បទបញជ ៃផទកន ុងទំងេនះមកដល់បចចបបនន បន<br />
ំងសមជកិ សភបីរូប មកពីគណៈបកសិទធិមនុស េឡងបេញច ញមតិរបស់ខន ួ េនកនង ុ<br />
សភ<br />
េយរសមជកិ សភ◌ាទំងនេនះចង់រកឯកជយភពរបស់ខន ួ ពីគណៈបក<br />
នេយបយដៃទនិងមិនបនចូលរួមកនង ុ កមមួយ។<br />
29. ជថមីមងេទត ករណី របស់េក សម រងី និងេក ជម ចននី បង ញឲយេឃញពីអីែដល<br />
ផទយេទនឹង ុ េសចកីបកសជសកលសីពីសិទធិមនុស (UDHR) និង មទី១៩ របស់ ICCPR និង<br />
មទី ៣១ និងម៤១ ៃនរដធមមនុ ញកមពជ។ ុ ដូចបនបង ញខងេល ករេបចបប់<br />
បរិេករ កនង ចបប់ពហមទណ ខន ូ ឯងរំេភេលកតពកិចចអនរជតិ និងរដធមមនុ ញរួចេសចេទ<br />
េហយ។ ម៧៧ៃនរដធមមនុ ញែចងថ “តំងសៃនរដសភជតំងបជជតិទំងមូល<br />
ពុំគន់ែតជតំងបជពលរដកនង ុ មណ លរបស់ខន ួ េនះេទ។ អណតិអជញ បញជ ទំងយតវ<br />
ទុកជេមឃៈ។”<br />
ចំេពះបទបញជ ៃផទកនង ុ ថមីេបកនងសភមសមជកសភ<br />
ិ មិនឲយេបសិទធិេសរីភព<br />
បេញច ញមតិ និងំងអនកទំងេនះមិនឲយតំងបជពលរដែខមរ។<br />
៣) ករតតពិនិតយេលបព័នធផពផយ<br />
30. អនកកែសត និពនធនយក និងអនកពត៌មនេផងេទតតវទទួលរង របួសន ម ករគំមគំែហង<br />
ករបឹងពីបទបរិរេករ និង/រឺបទផយពត៌មនមិនពិត។ ករយករណ៍ េលបធនបទរេសបគឺ<br />
ជេរងបថុយបថន។<br />
• េនែខវចឆិក ិ ឆន ំ២០០៧ កសួងមៃផទ និងកសួងពត៌មនបនដកហូតយកទសនវដី<br />
រពត៌មនេ◌សរីពីតូបលក់កែសត។ ទសនវដីេនះបនេបះផយអតថបទ និងរូបថក ុ<br />
រិះគន់ដល់អតីតពះមកត ពះបទនេតមសីហនុ និងេកនយករដមនី ហ៊ុន<br />
ែសន។ អនកេបះពុមពផយតវបញជ ឲយបិទករផយរបស់ខន ួ េហយនិពនធនយក ឡឹម<br />
ពិសិដ តវេកះេចូលកនង ុ កសួងមៃផទ។ េកយមកេក ឡឹម ពិសិដ បនទទួល<br />
រគំមកនង ុ ទូរសព្ទៃដពីែខមកដល់ែខេមឆន ំ២០០៨ នឹងគប់កំេភង AK47 តវ<br />
បនក់បៃងកេនែកបរផទះ។ គត់បនរត់េគចខន ួ េទបរេទសេនែខឧសភឆន ំ ២០០៨។<br />
• េនែខឧសភឆន ំ ២០០៨ កសួងពត៌មនបនបិទថ នីយវទយ ិ ុអងគររ េនេខតកេចះ និង<br />
ដកហូតអជញ ប័ណ<br />
េយគម នករអនុ ញ ត។<br />
បនទ ប់ពីវទយ ិ ុេនះបនលក់េម៉ ងផយេទឲយគណៈបកនេយបយ៤<br />
សកមមភពេនះសរបញជ ក់ពីកិចចខិតខំបឹងែបងរបស់រ ភិបល<br />
កនង ុ ករកំរិតេហកង់វទយុមិនឲយផយបនទូលំទូយចំេពះថ នីយវទយុ ែដលមនសមន<br />
ចិតចង់ផយឲយគណៈបកបឆំងនិងអងគករសិទធិមនុសនន។<br />
• េនែខមិថុន ឆន ំ២០០៨ េក ំ សិទធិ ជនិពនធនយកកែសត”មនសិករែខមរ”តវបន<br />
ចប់ខន ួ ពីបទផយពត៌មនមិនពិត កនងករយករណ៍ ពីសនទរកថរបស់េមដកនំគណ◌ៈ<br />
10
ិ<br />
បកបឆំង ែដលថមនីជន់ខពស់រ ភិបលពីរនក់មនជប់ពក់ពនធ័នឹងរបបែខមរកហម។<br />
ករណី េនះតវបិទភ មេនេពល េក ំ សិទធិបនសុំេទសពីកំហុសរបស់ខន។ ួ<br />
• េរងែដលកន់ែតសំខន់េនះគឺ េនេដម ែខកកក ឆន ំ២០០៨ អនកកែសត ឃឹម សមបរណ៍ ូ<br />
របស់កែសតមនសិករែខមរតវបនបញ់សម ប់ ជមួយនឹងកូនបសេនេទកងភនំេពញ។<br />
គម នករចប់ខន ួ ជនសងយ័មួយេទ។<br />
• េនៃថងទី២៤ ែខមក ឆន ំ២០០៩ ករេដញបជពលរដេយអំេពហឹងេនសហគមដី<br />
កហមកងភនំេពញ ក៏បង ញឲយេឃញពីករេបកំំងចបប់របស់មនីេដមបី ំងអនក<br />
កែសតកនង ុ ករយកពត៌មនេលករណី េនះែដរ។<br />
• េនឆន ំ២០០៩ េយងេឃញមនឈនេទដល់ករកំរិតេសរីភពបេញច ញមតិេនេលអិនធឺ<br />
ែណត។ មករយករណ៍ ឲយដងថ ឹ រ ភិបលបនបិទែវបយពីរគឺឃ ំេមលសកល<br />
េក (Global Witness) និងែវបយហ៊ូ(reahu.net)។<br />
31. ជថមីមងេទត េយងគួរបញជ ក់អំពីេសចកីបកសជសកលសីពីសិទធិមនុស និង មទី១៩ ៃន<br />
កតិកស ញ សីពីសិទធិពលរដនិងសិទធិនេយបយ និងម៣១ និង៤១ ៃនរដធមមនុ ញ។ េសរីភព<br />
បេញច ញមតិរបស់អនករពត៌មន<br />
និងបុគគលិកខងពត៌មនដៃទេទតតវបនេគរិតតបិតយ៉ ងខ ំង<br />
េនកនង ុ ដក់ ំ កលេនះ។ កររំេភទំងេនះេធេឡងេយផទយ ុ េទនឹងចបប់សីពីរបបរពត៌<br />
មនឆន ំ១៩៩៥ ែដលករពរឲយមនេសរីភពបេញច ញមតិ។ មទី១បញជ ក់ថ “ចបប់េនះកំណត់<br />
របបរពត៌មននិងធន៉ ប់រងេសរីភពខងករេបះពុមពផយឲយបនសមសបមមទី៣១<br />
និង៤១ៃនរដធមមនុ ញៃនពះជចកកមពជ។ ុ ” ប៉ុែនេទះយ៉ ងេនះក៏េយ ចបប់សីពីរបប<br />
រពត៌មនេ◌នះេនមនចំនុចចេន ះបេងយ៉ ងេចនេយរមនមមួយចំនួនតវបន<br />
េគេធេឡងឬតវបនេគបកយេដមបី េធករក់កំរិតឬគបសងកត់េលរបបរពត៌មន។ េយង<br />
ភជ ប់មកជមួយនឹងករវភគ ិ យ៉ ងលំអិតពីចបប់រពត៌មន េយងមមទី១៩ៃនកតិកស ញ<br />
សីពីសិទធិពលរដនិងសិទធិនេយបយ។ 12 េទះបីជករអេងកតនិងកររិះគន់ទំងេនកនង ុ េសចកី<br />
យករណ៍ គួរយពយបរមភនេពលថមៗី<br />
កសួងពត៌មនអះងថខន ួ មនែផនករពងឹងករ<br />
គប់គងរបស់ខន ួ េទេលករេបះពុមពផយនិងករែចកផយ ពមទំងពងីកចបប់រពត៌មន<br />
គប់គងេលបពនធ័អ៊ិនធឺែណតផងែដរ 13 ។<br />
៤) ករំងេសរ ីភពទទួលពត៌មន<br />
32. សិទធិទទួលពត៌មន ែដលជែផនកមួយដ៏សំខន់ៃនេសរីភពបេញច ញមតិ តវបនរឹតតបិតយ៉ ងខ ំងេន<br />
កនង ុ បេទសកមពជ ុ ។ ដេណ ំ រករេធេសចកីសំេរចរបស់រ ភិបលេធេឡងកនង ុ ភពសំងត់ េហយ<br />
ចំេពះករប៉ះពល់ផលបេយជន៍របស់បុគគលឯកជន<br />
រពត៌មនែផនកេសុបអេងកត។<br />
ែតងនំេទរកករគំមកំែហងដល់អនក<br />
• េនៃថងទី២៤ែខធន ូឆន ំ២០០៧ មនីេយធមន ក់បនដកហូតពត៌មនពីេក សូ វល ិ េន<br />
វតនិេធន៍កនង ុ កងភនំេពញ ែដលជអនកយកករណ៍ ឲយវទយុសំេលងបជធិបេតយយ។ េក<br />
12 មទី១៩ Op. cit.<br />
13 ‘Ministry To Tighten Broadcast Control,’វទយសេមង ិ ុ សហរដេមរិក (VOA), េពជ សំង, ភន ំេពញ, ២០ មិន ២០០៩។<br />
11
ុ<br />
ុ<br />
សូ<br />
វល ិ កំពុងេធករេសុបអេងកតេលពត៌មនែដលេកទទួលបនថមនអនករងរបួស<br />
និងអនក ប់េយរយកំេទចេចលពុទធបដមករេន ិ ទីេនះ។ មនីេយធេធករគំម<br />
េក សូ វិ លនិងដកហូតយកបប់ថតសេមង និងម៉ សុីនថតពីេក។ បនទ ប់ពីលុប<br />
រូបថតនិងសំេលងអស់ េទបមនីេយធេនះបគល់សំភរៈេនះមកវញ។ ិ<br />
• េនៃថងទី៣០ ែខមក ឆន ំ២០០៨ អនកយកពត៌មនពីររូបមកពីកែសតែខមរមច ស់សកនិង<br />
កែសតសញ់ែខមរ តវបនមឃត់មិនឲយយកពត៌មនសីអំពីជេះ ំ ដីធីមួយកែនង<br />
រងបជពលរដបីគរនិងកមហ៊ុនផនអ៊មិច ី េនភូមអណ ូ ង សងក ត់ែពកប ខ័ណ<br />
មនជយ័ ជធនីភនំេពញ។ កមហ៊ុនេនះបនជួលជនបប់វុធមកយមដី េហយជន<br />
បប់វុធេនះបនយកកំេភងមកគំមអនកកែសតទំងពីររូប េយបមនមិនឲយថត<br />
រូប។<br />
• េនែខកកក ឆន ំ២០០៨ រ ភិបលបនពនយករេចញផយតួេលខអតិផរ ែដល<br />
ទំនងជេដមបី េជសងផលប៉◌ះពល់អវជជមន ិ ជធរណៈ កនងកំលុងេពលេបះេឆន ត<br />
ថន ក់ជតិ។<br />
• ខណៈេពលែដលតុក◌ារជតិបជយ័ កនង ុ េសុបអេងកតឲយ បនតឹមតវពិបទេចទបកន់<br />
អំេពពុករលួយេនតុករែខមរកហម អងគករសហបជជតិបជយ័ កនង ុ ករែចករំែលក<br />
លទធផលៃនករេសុបអេងកតេនកនងបទ ុ េចទបកន់េនះ។ អងគករសហបជជតិគឺកំពុង<br />
បិទសិទធិទទួលពត៌មនែដលចប៉ះពល់ដល់ករកត់កីេយយុតិធម៌។ ករេធដូេចនះគឺជ<br />
ស ញ ថអំេពពុករលួយចអត់េនឲយបន<br />
េយឲយអទិភពនិទនទភពជងករទទួល<br />
ខុសតវ។<br />
33. រ ភិបលនិងកមែដលមនទំនក់ទំនងសន ិតនឹងខន ួ បនេធ កររ◌ឹតតបិតេសរីភពទទួលពត៌មន<br />
េយរំេភេលេសចក ីបកសជសកលស ីពីសិទធ ិមនុស និងមទី១៩ៃនកតិកស ញ ស ីពីសិទធ ិ<br />
ពលរដនិងសិទធ ិនេយបយ និងមទី៣១ និង៤១ៃនរដធ មនុ ញៃនពះជចកកមពជ។ ុ<br />
េយងសងឃឹមថ កបខ័ណ េគលនេយបយស ីពីសិទធ ិទទួលពត៌មនែដលេធ េឡងេយមនជំនួយ<br />
បេ ចកេទសពីសហរដេមរិក នឹងេធ ឲយកររឹតតបិតេនះមនករថមថយែដរ។<br />
៥) ករំងករជួបបជុំនិងបតុក មេនទីធរណៈ<br />
34. េយងេលរបយករណ៍ របស់អងគករដហុកកនង ុ ឆន ំ២០០៨ យ៉ ងេចស់បតុក មអហឹង<br />
ចំនួន១០៨កនង ុ ចំេមបតុក ម១៥៥ែដលភគេចនពក់ព័នធនឹងេរងដីធ ីនិងក មករ តវបនជញ ធរ<br />
បងក ប។ 14 រ ភិបលកមពជ ុ េធ កររឹតបណ ឹ ងយ៉ ងខ ំងេលករជួបបជុំនិងករេធ បតុក មេនម<br />
ទីធរណៈ និងែតងែតេបបស់នូវអំេពហឹងខុសចបប់ពីសំក់មន ីអនុវតចបប់។<br />
• ពឹត ិករណ៍ ជុំវញិ ករបញ់សំប់បធនសហជីពេសរីក មករកមពជ ុ េកជ វិ<br />
ជ បង ញ<br />
នូវរូបភពធំរួមមួយស ីអំពីកររឹតតបិតេសរីភពបេញច ញមតិនិងករជួបបជុំេនកមពជ។ ុ មន<br />
ករេចទបកន់ថេក ជ វិ ជ តវបនេគសំប់េយរករបេញច ញមតិរបស់<br />
េកបឆំងនឹងរ ភិបល។<br />
បធនគណៈបកបឆំងេកសមរងី ុតវបនេគកត់<br />
េទសេយរករបេញច ញមតិរបស់េក។ េនែខក ញ ឆន ំ២០០៦ ករត៉េយសន ិ<br />
វធីេន ិ េកមនទ ីរឃុំឃំងបឆំងនឹងករកត់េទសចំេពះអនកែដលេគេចទថ ជឃតករតវ<br />
14 ថ នភពសិទធ ិមនុសេនឆន ំ២០០៨ សមគមដហុកករពរសិទធ ិមនុសនិងអភិវឌឈន៍េនកមពជ(Adhoc) ែខមក២០០៩។<br />
12
ុ<br />
ូ<br />
ុ<br />
ុ<br />
ុ<br />
ុ<br />
បនប៉ូលីសេបអំេពហឹងបំែបក។ េក េហង េព ជអតីតមន ីប៉ូលីសទទួលបនទ ុកេសុប<br />
អេងកតេលឃតកមមេនះ<br />
េហយេកឥឡវ ូ បនេចទបកន់អ គេមបញជ ករប៉ូលីសេក<br />
ហុក ឡងឌី ជអនកបញជ ពីេកយខនង។ សពៃថងេកេហងេពតវកត់េទសឲយជប់គុក<br />
៧៦ឆន ំេយរបទេលម សពហមទណ ជេចន។ េក ហុក ឡងឌី បន ប់នេពលថម ីៗ<br />
េនះេយរធ ក់យនេះ។<br />
• កូដកមមេយកមមករនីេនកមហ៊ុនហជូនក មិនវូលិនយធីង េនេខតកលពីៃថងទី២៩<br />
ែខវចឆ ិ ិកឆន ំ២០០៧តវបនបំែបកយ៉ ងេឃេឃ េយកមប៉ូលីសមួយកមធំបប់<br />
េយដំបងឆក់ និងកំេភ ងបងរ ូ ទឹកែភនកែដលេធ ឲយកមមករនីមួយចំនួនរងរបួស។<br />
• េនែខធន ូ ឆន ំ២០០៧ បតុក មអហឹងរបស់ពះសងឃកមពជេកយចំនួន៤៨អងគេនមុនថ ន<br />
ទូតេវតមតវបនបំែបកេយកំំងប៉ូលីសដ៏េចនេលសលប់ េហយករបំែបកេនះ<br />
បនេធ ឲយពះសងឃពីរអងគរងរបួសយ៉ ងធងន់ធងរ។<br />
• េនៃថងទី១៩ ែខធន ូ ២០០៧ ប៉ូលីស និងទនបប់េយដំបងឆក់ និង មននទឹក<br />
បនបញ់ទឹកបំែបកកបន ួ ដែងេយសន ិវធី ិ របស់កមជនជតិភគតិច១៦០នក់ េនឃុំ<br />
បនេសក សកបឡង ុ េខតរតនគីរី។ អជញ ធរមូល នមិនបនអនុ ញ តចំេពះករដែងរ<br />
កបន ួ េនះេទ។ ប៉ូលីសបនេកះេអនកេរបចំកបនដែងរនិងសកមមជនសិទធ<br />
ិមនុសមន ក់មក<br />
កសួរ និងចូលែឆកេឆរខុសចបប់េនផទះសកមមជនសិទធ ិមនុសមន ក់េទត។<br />
• ចប់ពីែខមកដល់ែខតុឆន ំ២០០៨ មជឈមណ លសិទធ ិមនុសកមពជបនេរបចំេវទិក<br />
ធរណៈចំនួន៤៨ េយកនង ុ េនះេវទិកចំនួន៩តវបនរំខននិងេវទិកចំនួន២តវបន<br />
ំង។ ជញ ធរមូល នបនំងេវទិកចំនួន២ (ែដលតវេរបចំេនេខតែកវ និងេខត<br />
កំពង់ឆន ំង)<br />
េឆន តថន ក់ជតិ។<br />
េយរពួកេគចង់រកឲយមនស ប់ធន ប់លកនង ុ កំឡងេពលៃនករេបះ<br />
35. ករណី ខងេលទំងអស់េនះ គន់ែតជឧទហរណ៍ មួយចំនួនកនង ុ ចំេមករណី ជេចនែដល<br />
រ ភិបលបនេធ កររិតតបិតេសរីភពបេញច ញមតិ និងករជួបបជុំែដលផទយេទនឹងេសចក<br />
ីបកស<br />
ជសកលស ីពីសិទធ ិមនុសម២០ និង កតិកស ញ ស ីពីសិទធ ិពលរដនិងសិទធ ិនេយបយម<br />
២១ និងមទី៣១ ម៣៧និងម៤១ៃនរដធ មនុ ញពះជចកកមពជ។ ុ<br />
36. កនង ុ ករេគបសងកត់េលេសរីភពជួបបជុំ រ ភិបលជេរយៗែតងសំងេលចបប់ស ីពីបតុក មឆន ំ<br />
១៩៩១ ែដលមឃត់ល់ករដែងរកបន ួ ឬបតុក មទំងយែដលេធ ឲយប៉ះពល់ដល់<br />
”សន ិសុខ និងស ប់ធន ប់ធរណៈ”។ ជងេនះេទេទត ជញ ធរមូល នបកយខុសេទ<br />
េលចបប់<br />
េហយែផកេលេសចក ីបកសកសួងមៃផទែដលតំរូវឲយអនកេរបចំបតុក មទទួល<br />
ករអនុ ញ តេដមបីេធ បតុក ម។ ចបប់បតុក មឆន ំ១៩៩១ មិនតវកមបឹកធមមនុ ញយល់សប<br />
េនះេទ។ ប៉ុែនចបប់ថម ីែដលកំពុងសថ ិតកនងេសចក<br />
ីពងមនចំនុចជេចនមិនបេសរជងចបប់<br />
បតុក ម១៩៩១ ពីេពះមនចំនុចែខងគន ជេចន និងតំរូវឲយអនកេរបចំបតុក មសុំករអនុ ញ ត<br />
េដមបីេធ បតុក មេទតផង។ មិនែតប៉ុេ ះ ចបប់ថម ីេនះទមទឲយអនកេរបចំបតុក មទទួលខុសតវ<br />
ល់ករខូចខតែដលបងកេឡងេយអនកចូលរួមេធ បតុក មេទតផង។<br />
V. សមិទិធផល ករអនុវតន៍ លៗ ករបឈម និងឧបសគគ<br />
37. េយងទទួលគ ល់អំពីករបង ញពីេចតនរបស់រ ភិបល កនង ុ ករបនេធ ករជមួយសមគម<br />
៊ នកនង ុ ករបេងក តឲយមនថ ប័នសិទធ ិមនុសសំប់សមគមបជជតិសុីេគនយ៍ ករបេងក ត<br />
ឲយមនថ ប័នសិទធ ិមនុសជតិឯកជយមួយ<br />
និងលុបេចលបទបរិេករេចញពីេទសពហមទណ<br />
<br />
13
ុ<br />
<br />
ទំងសង។ េហយេយងក៏សងឃឹមែដរថ រ ភិបលនឹងបេងក តចបប់ស ីពីករទទួលពត៌មន។ េយង<br />
េជជក់ថជរ ភិបល និងអងគករសងគមសុីវលិ នឹងេធ ករជមួយគន េយកន់ែតបេសរជង<br />
មុន។<br />
38. េទះបីជយ៉ ងេនះក៏េយ េយងមនករពយបរមភអំពីបជ័យរបស់រ ភិបលកនង ុ ករសហករ<br />
ជមួយសហគមអនរជតិ និងអំពីចំនុចេខយរបស់សហគមអនរជតិកនង ុ ករទមទរឲយមនករេធ <br />
ឲយបេសរេឡងនូវថ នភពសិទធ ិមនុសេនកមពជ។ ុ េលសពីេនះេទត កមពជ ុ ពុំមនយនករ<br />
ឯកជយមួយែដលេដរតួនទីជអនកតតពិនិតយេលអំចរបស់រ ភិបល។ ដូេចនះ កររំេភ<br />
េលេសរីភពបេញច ញមតិ និងករជួបបជុំេនែតេកតមនេឡង។ េយងក៏មនករពយបរមភផងែដរពី<br />
វធី ី សរបស់រ ភិបលពក់ពនធ ័នឹងបពនធ ័អុីនធឺែណត និងែផនកររឹតបន ឹងេលករេបបស់<br />
បពនធ ័េនះ។<br />
VI អទិភព ករផច ួ េផម និងករេបជញ ចិតចំបងៗរបស់រ បល<br />
39. កនង ុ កំឡង ុ េពល៤ឆន ំចុងេកយេនះ បជពលរដែខមរែតងបនទទួលរងនូវកររំេភជញឹកញប់<br />
េលសិទធ ិេសរីភពបេញច ញមតិនិងករជួបបជុំ។ េដមបីេធ ឲយថ នភពេនះមនករបេសរេឡង េយង<br />
ទទូចឲយរ ភិបលកមពជ ុ េគរពយ៉ ងខជ ប់ខជន ួ នូវេសរីភពបេញច ញមតិ និងករជួបបជុំ និងអនុវតឲយ<br />
បនដិតដល់នូវអនុសន៍ខងេកមេនះ៖<br />
ថន ក់អនរជតិ<br />
I. ឲយស ច ប◌័នេលពិធីរមចិតេជសេរសទី១ជប់នឹងកតិកស ញ ស ីពីសិទធ ិពលរដ<br />
និងសិទធ ិ<br />
នេយបយ<br />
េដមបីអនុ ញ តិឲយពលរដកមពជ ុ គប់រូបចក់ពកយបណ ឹ ងទក់ទងនឹងកររំេភ<br />
សិទធ ិេសរីភពបេញច ញមតិ េសរីភពកនង ុ ករជួបបជុំ និងសិទធ ិេផងេទតជូនេទគណៈកមមករសិទធ ិ<br />
មនុសរបស់អងគករសហបជជតិ។<br />
II. េធ ករជមួយនឹងសងគមសុីវលិ េដមបីសហករជមួយថ ប័នតតពិនិតយអនុស ញ /កតិកស ញ<br />
ែដលកមពជ ុ បនឲយស ច ប័ន ជពិេសសជមួយគណៈកមមករសិទធ ិមនុស។<br />
III. អេញជ ញតំងពិេសសរបស់អងគករសហបជជតិខងករេលកសទយ ួ និងករពរេសរីភព<br />
បេញច ញមតិមកេធ ទសនកិ ច និងេធ ករយតំៃលអំពីថ នភពេនកមពជ ុ និងផល់អនុសន៍<br />
េដមបីពងឹងេសរីភពបេញច ញមតិឲយកន់ែតបេសរេឡង។<br />
IV. េធ សហបតិបត ិករឲយបនេពញេលញជមួយករិយល័យឧតមសនងករសិទធ ិមនុសេនកមពជ។ ុ<br />
V. េធ សហបតិបត ិករឲយបនលេនកនងដំេណ រករតតពិនិតយជសកលមេពលកំណត់េនះ េយ<br />
េធ ករពិភកជមួយភគីពក់ព័នធទំងអស់។<br />
ថន ក់តំបន់<br />
VI. េធ ករជមួយសមជិក៊ នេដមបីបេងក តថ ប័នសិទធ ិមនុស៊ នេនឆន ំ២០០៩។<br />
ថន ក់ជតិ<br />
VII. បេងក តឲយបននូវគណៈកមមករសិទធ ិមនុសជតិមួយែដលឯកជយ<br />
ឲយសបមេគលករណ៍ ៃន<br />
កិ ចពមេពងទីកងប៉ រីស។<br />
14
ិ<br />
ុ<br />
ិ<br />
ុ<br />
ិ<br />
VIII. េធ ករទទួលយកជធរណៈនូវេគលករណ៍ ទីកងជរសបឺក និងេធ ករជមួយអងគករ<br />
សងគមសុីវលិ េដមបីបេងក តជយុទធសនិងផពផយអំពីេសរីភពបេញច ញមតិនិងជួបបជុំជ<br />
ែផនកមួយៃនែផនករករពរសិទធ ិមនុសរបស់ជតិ។<br />
IX. ដកបទបរិរេករនិងផយពត៌មនមិនពិតេចញពីបទេលម<br />
សបទពហមទណ ។<br />
X. េធ ករអេញជ ញអនកជំនញករប់បញច ូ លទំងអងគករអនរជតិមទី១៩ និងអងគករសហបជ<br />
ជតិខងករអប់រំ<br />
វទយស ិ និងវបបធម៌(យូេណសក ូ) េដមបីេធ ករយតំៃល<br />
អនុសន៍េលចបប់ស ីពីរបបរពត៌មនឆន ំ១៩៩៥<br />
អនុវតន៍នូវចបប់ែដលេធ វេធនកមមទំងេនះ។<br />
និងផល់ជ<br />
និងចបប់ស ីករេធ បតុក ម១៩៩១។<br />
XI. បេងក តចបប់េសរីភពទទួលពត៌មន េយែផកេលេសចក ីពងកបខ័ណ េគលនេយបយស ីពី<br />
សិទធ ិទទួលពត៌មន។<br />
XII. ធនឲយបនថ ចបប់ស ីអំពីអងគករសមគមន៍េករ ភិបលអនុេមមេសរីភពបេញច ញមតិ<br />
និងសមគម។<br />
XIII. េធ វេធនកមមបទបញជ ៃផទកនងរបស់រដសភេយដកករបងខ<br />
ំឲយចងជកម<br />
េដមបីជំរុញឲយ<br />
សមជិកសភនិយយេយេសរីនិងចតំងឲយមច ស់េឆន តរបស់ខន ួ បន។<br />
XIV. ផល់េហកង់វទយ ិ ុឲយបនកន់ែតេចន េដមបីឲយថ ន◌ីយែដលមនបំណងជួយផពផយ<br />
គណៈបកនេយបយបឆំង និងអងគករសងគមសុីវលិ បនេបបស។<br />
XV. ផល់នូវករបណ ុ ះប លដល់មន ីតុករ មន ីយុត ិធម៌ និងមន ីរ ភិបលថន ក់មូល នអំពី<br />
រសំខន់ៃនករេបបស់េគលករណ៍ អនរជតិស ីពីេសរីភពបេញច ញមតិ និងករជួបបជុំកនង ុ<br />
ករបកយចបប់និងកបបកិរិយរបស់ខន។ ួ<br />
XVI. េធ កំែណទមង់េលបពនធ ័តុកេដមបីឲយមនឯកជយពិតបកដ។<br />
ករផល់អនុសន៍ជក់<br />
ែសងសំប់េធ កំែណទមង់តុករគឺហួសពីែដនកំណត់ៃនរបយករណ៍ រួមេនះ<br />
ដូេចនះេយង<br />
េយងចំណុ ចេនះេទរបយករណ៍ ែដលេធ េឡងេយអងគករលីកដូ។ 15<br />
VII ករពងឹងសមតភព ថ និងជនូយបេចកច េទស<br />
40. អនុសន៍ខងេលបង ញថ ករពងឹងសមតថភពនិងជំនូយបេ ចកេទសមនរសំខន់។ េគចំ<br />
បច់តវេធ ករពងឹង<br />
និងជំរុញឲយរ ភិបលសហករបែនថមេទតជមួយល់យនកររបស់អងគករ<br />
សហបជជតិ<br />
បេងក តឲយបនថ ប័នសិទធ ិមនុសជតិមួយែដលឯកជយ<br />
េធ ករែកទំរង់ល់ចបប់<br />
ទំងយែដលមនចេន ះបេង<br />
និងផល់ករបណ ះ ុ ប ល។ អងគករសងគមសុីវលិ ក៏ច<br />
ទទួលបននូវផលបេយជន៍ពីករពងឹងសមតថភពនិងជំនួយបេ ចកេទស េដមបីឲយករងររបស់ខន ួ<br />
កន់ែតមនបសិទធ ិភពកនងករេលកសទយ<br />
ួ និងករពរេសរីភពបេញច ញមតិនិងករជួបបជុំ និងសិទធ<br />
ដៃទេទតផងែដរ។<br />
១៣ េម ២០០៩<br />
15 របយករណ៍ លីកដូ<br />
15
ុ<br />
ុ<br />
ុ<br />
ឧបសមព ័ន១ ៖ ស័យ នរបស់សមព ័នអងគករ<br />
វទយថ ិ នតស៊ូមតិ និងេគលនេយបយ(API)<br />
មជឈមណ លភន ំេពញ អគ F ជន់ទី៤ បនទប់េលខ ៤៨៤ ែកងផវសីហនុ ូ និងមវថី ិ សុធរស សងក ត់ទេន<br />
បក់ ខណ ័ ចំករមន កងភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ២៣ ២១៣ ៤៨៦<br />
ទូររ ៖ (៨៥៥) ២៣ ២១៣ ៤៨៧<br />
អុីែម៉ល ៖ apioffice@apiinstitute.org<br />
ែវបយ ៖ www.apiinstitute.org<br />
មជឈមណ លែផនកចបប់សុី(ALRC)<br />
19/F, Go-Up Commercial Building, 998 Canton Road, Kowloon,ទីកងហុងកុង បេទសចិន<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥២) ២៦៩៨ ៦៣៣៩<br />
ទូររ ៖ (៨៥២) ២៦៩៨ ៦៣៦៧<br />
អុីែម៉ល ៖ alrc@alrc.net<br />
ែវបយ ៖ www.alrc.net<br />
សមគមដហុកករពរសិទធ ិមនុសនិងអភិវឌន៍េនកមពជ(ADHOC)<br />
ផទះេលខ ១ ផវ ូ ១៥៨ ឧក ញ េទងកង សងក ត់បឹងំង ខណ ័ ដូនេពញ ជធនីភន ំេពញ ពះជចក្រ<br />
កមពជ ុ ។<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ២៣ ២១៨ ៦៥៣<br />
អុីែម៉ល ៖ adhoc@forum.org.kh<br />
ែវបយ ៖ www.adhoc-chra.org<br />
សមគមកមពជ ុ េដមបីករពរអនករពត៌មន(CAPJ)<br />
ផទះេលខ ៦៣ ផ ូវ ២៤០ សងក ត់ជ័យជំនះ ខណ ័ ដូនេពញ ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ។<br />
បអប់សំបុតេលខ ៨១៦ ភន ំេពញ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ១២ ៩៩៧ ០៥៤<br />
ទូររ ៖ (៨៥៥) ២៣ ២១៥ ៨៣៤<br />
អុីែម៉ល ៖ umsarin@gmail.com<br />
មជឈមណ លសិទធ ិមនុសកមពជ ុ (CCHR)<br />
ផទះេលខ ៧៩៨ ផវ ូ ៩៩ សងក ត់បឹងតែបក ខណ ័ ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ។<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ២៣ ៧២៦ ៩០១<br />
ទូររ ៖ (៨៥៥) ២៣ ៧២៦ ៩០២<br />
អុីែម៉ល ៖ info@cchrcambodia.org<br />
ែវបយ ៖ www.cchrcambodia.org<br />
16
មជឈមណ លកមពជ ុ េដមបីបព័នធផពផយឯកជយ (CCIM)<br />
ផទះេលខ ១៤ ផវ ូ ៣៩២ សងក ត់បឹងេកងកង១ ខណ ័ ចំករមន ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ២៣ ៧២៦ ៨៤២<br />
ទូររ ៖ (៨៥៥) ២៣ ៧២៦ ៨៤៣<br />
អុីែម៉ល ៖ info@vodradio.org<br />
ែវបយ ៖ www.vodradio.org<br />
មជឈមណ លកមពជ ុ េដមបីករពរសិទធ ិកុមរ (CCPCR)<br />
ផទះេលខ ២២ ផវ ូ ២២ កមេលខ ៣ ភូមិេពងពយ សងក ត់ភន ំេពញថម ី ខណ ័ ឬសីែកវ ជធនីភន ំេពញ<br />
ពះជចកកមពជ ុ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥)២៣ ៨៨០ ៦៩០<br />
អុីែម៉ល ៖ ccpcr@online.org.kh<br />
សមគមគបេងនឯកជយកមពជ ុ (CITA)<br />
ផទះេលខ ៥៤អឺេសរូ ផវ ូ ៩៥ សងក ត់បឹងេកងកង៣ ខណ ័ ចំករមន ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ១២ ៩៣០ ៧០៦<br />
សមគមមន ីជករឯកជយ (CICA)<br />
ផទះេលខ ៥ ផវ ូ ៤៧០ សងក ត់ទួលទំពូង១ ខណ ័ ចំករមន ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមព ុជ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ១៧ ២៦៦ ៨៥០<br />
អុីែម៉ល ៖ thimsea@yahoo.com<br />
សមព ័នជំេរនករពរសិទធ ិមនុសលីករដូ (LICADHO)<br />
ផទះេលខ ១៦ ផវ ូ ៩៩ សងក ត់បឹងតែបក ខណ ័ ចំករមន ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ២៣ ៣៦៤ ៩០១<br />
ទូររ ៖ (៨៥៥) ២៣ ២១៧ ៦២៦<br />
អុីែម៉ល ៖ contact@licadho.org<br />
ែវបយ ៖ www.licadho-cambodia.org<br />
មជឈមណ លអភិវឌឈន៍សងគម (CSD)<br />
ផទះេលខ ១៩ ផវ ូ ៥៧ សងក ត់បឹងេកងកង១ ខណ ័ ចំករមន ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ២៣ ៣៦៤ ៧៣៦<br />
ទូររ ៖ (៨៥៥) ២៣ ៣៦៤ ៧៣៦<br />
អុីែម៉ល ៖ contact@licadho.org<br />
ែវបយ ៖ www.licadho-cambodia.org<br />
មជឈមណ លេដមបីសិទធ ិពលរដនិងសិទធ ិនេយបយ (CCPR)<br />
17
ផវ ូ Rue de Vermont 37-39, បអប់សំបុតេលខ ១៨៣, ១២១១ ទីកងហឺែណវ ២០ បេទសស ីស<br />
ទូរស័ពទ ៖ ៤១ (០)២២/ ៥៩៤ ៣៨០៣<br />
អុីែម៉ល ៖ info@ccprcentre.org<br />
សមព ័នសហជីពបជធិបេតយយកមមករកត់េដរកមពជ ុ (C-CAWDU)<br />
សងក ត់បឹងទំពុន ខណ ័ មនជ័យ ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ Tel: (855) 12 998 906<br />
អុីែម៉ល៖ c.cawdu@forum.org.kh<br />
ែវបយ៖ http://ccawdu.typepad.com<br />
គណៈក ម ធិករេដមបីករេបះេឆន តេយេសរីនិងយុត ិធម៌េនកមពជ ុ (COMFREL)<br />
ផទះេលខ ១៣៨ ផវ ូ ១២២ សងក ត់ទឹកលក់២ ខណ ័ ចំករមន ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ២៣ ៨៨៤ ១៥០<br />
ទូររ ៖ (៨៥៥) ២៣ ៨៨៣ ៧៥០<br />
អុីែម៉ល ៖ comfrel@online.com.kh<br />
ែវបយ ៖ www.comfrel.org<br />
មជឈមណ លអប់រំចបប់សំប់សហគមន៍ (CLEC)<br />
ផទះេលខ៥៤ ផវ ូ ៣០៦ សងក ត់បឹងេកងកង១ ខណ ័ ចំករមន ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ២៣ ២១៥ ៥៩០<br />
ទូររ ៖ (៨៥៥) ២៣ ២១១ ៧២៣<br />
អុីែម៉ល ៖ admin@clec.org.kh<br />
ែវបយ ៖ www.clec.org.kh<br />
សហជីពេសរីក មករៃនពះជចកកមពជ ុ (FTUWKC)<br />
ផទះេលខ១១ ផវ ូ ៣៧៦ សងក ត់បឹងេកងកង៣ ខណ ័ ចំករមន ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ២៣ ២១៦ ៨៧០<br />
ទូររ ៖ (៨៥៥) ២៣ ២១៦ ៨៧០<br />
អុីែម៉ល ៖ contact@ftuwkc.org<br />
ែវបយ ៖ www.ftuwkc.org<br />
សមគមបជធិបេតយយឯកជយេសដកិ ចេកបព័នធ (IDEA)<br />
ផទះេលខ៦េស ផវ ូ ៤៧៦ សងក ត់ទួលទំពូង ខណ ័ ចំករមន ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ១២ ៥៤៣ ៧៩៦<br />
សហព័នធអនរជតិេដមបីសិទធ ិមនុស (FIDH)<br />
៧ េស ផវ ូ passage de la Main d’Or បរីស បេទសបំង<br />
ទូរស័ពទ ៖ + ៣៣ (0) ១ ៤៣៥៥២៥ ១៨-<br />
ទូររ ៖ + ៣៣ (0) ១ ៤៣៥៥១៨៨០<br />
អុីែមល ៖ fidh@fidh.org<br />
18
ុ<br />
សមគមែខមរកមពជ ុ េកមករពរសិទធ ិមនុស (KKKHRA)<br />
ផទះេលខ១៨៣ ផវ ូ ១៦៣ សងក ត់ទួលទំពូង២ ខណ ័ ចំករមន ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ២៣ ៩៩៣ ៤៨៦ រឺ (៨៥៥) ១២ ២៥៩ ៩៩២<br />
អុីែម៉ល ៖ chanrithang@yahoo.com<br />
សមគមយុវជនែខមរ (KYA)<br />
ផទះេលខ១៣៥ ផវ ូ ២៥៩ សងក ត់ទឹកលក់១ ខណ ័ ទួលេគក ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ២៣ ៨៨៤ ៣០៦<br />
ទូររ (៨៥៥) ២៣ ៨៨៤៣០៦<br />
អុីែម៉ល ៖ admin@kya-cambodia.org<br />
ែវបយ ៖ www.kya-cambodia.org<br />
ជំនួយែផនកចបប់ៃនកមពជ ុ (LAC)<br />
ផទះេលខ៥៥េបេស ផវ ូ ៣៩០ សងក ត់បឹងេកងកង៣ ខណ ័ ទួលេគក ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ២៣ ២១៣ ៣៧៦<br />
ទូររ (៨៥៥) ២៣ ២១៣ ៣៧៩<br />
អុីែម៉ល ៖ lac@lac.org.kh<br />
ែវបយ ៖ www.lac.org.kh<br />
គណៈក ម ធិករអពយកិតនិងមិនលំេអងសំប់ករេបះេឆន តេយេសរីនិងយុត ិធម៌េនកមពជ(NECFEC)<br />
ផទះេលខ១៦េប ផវ ូ ៣៤៨ សងក ត់បឹងេកងកង៣ ខណ ័ ទួលេគក ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ<br />
បអប់សំបុតេលខ ១២៣៣ សុីសុីសុី បអប់សំបុត ២១០<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ២៣៩៩៣ ០៣៧<br />
ទូររ (៨៥៥) ២៣ ៩៩៣ ៦៦៦<br />
អុីែម៉ល ៖ nicfec@wicam.com.kh<br />
ែវបយ ៖ www.nicfec.org<br />
មជឈមណ លបជពលរដេដមបីអភិវឌន៍(PDP-Center)<br />
ផទះេលខ១៣៣េប ផវ ូ ២៥៩ សងក ត់ទឹកលក់១ ខណ ័ ទួលេគក ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ២៣ ៨៨៣ ៣០៤<br />
ទូររ (៨៥៥) ២៣ ៨៨៣ ៣០៤<br />
អុីែម៉ល ៖ pdpcenter@yahoo.com or kimeng_yong@yahoo.com<br />
អងគករបឆំងអំេពហឹងកនង ុ គរ(PADV)<br />
ផទះេលខ៤៧-៤៩ ផវ ូ ២១០ សងក ត់ទឹកលក់៣ ខណ ័ ទួលេគក ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ២៣ ៨៨១ ៩៥៦<br />
ទូររ (៨៥៥) ២៣ ៩៩៤ ២៩៣<br />
អុីែម៉ល ៖ padv@online.com.kh<br />
សមព ័នរពត៌មនសុីអេគនយ៍ (SEAPA)<br />
19
EAPA Headquarters<br />
Sam-Sen Rd. Dusit Bangkok Thailand 10300<br />
ទូរស័ពទ/ទូររ ៖ ៦៦-២-២៤៣-៥៥៧៩<br />
Email: seapa@seapabkk.org<br />
រកមពជ ុ (Star Kampuchea)<br />
ផវ ូ ៥៥ ផវ ូ ១០១ សងក ត់បឹងតែបក ជធនីភន ំេពញ ពះជចកកមពជ ុ<br />
ទូរស័ពទ ៖ (៨៥៥) ២៣ ២១១ ៦១២<br />
ទូររ (៨៥៥) ២៣ ២១១ ៨១២<br />
អុីែម៉ល ៖ star@starkampuchea.org.kh<br />
ែវបយ ៖www.starkampuchea.org.kh<br />
20
ុ<br />
ឧបសមព ័នទី២ អនុសរណៈស ីពីចបប់កមពជស<br />
ីពីរពត៌មនរបស់ អងគករម១៩<br />
(ARTICLE 19 MEMORANDUM ON THE CAMBODIAN LAW ON THE PRESS)<br />
21
Change language