ﭘﺲ ﺍﻧﺪﺍﺯ - روزنامه جام جم
ﭘﺲ ﺍﻧﺪﺍﺯ - روزنامه جام جم
ﭘﺲ ﺍﻧﺪﺍﺯ - روزنامه جام جم
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
science@jamejamonline.ir يكشنبه 28 مهر 1392<br />
12<br />
دانش<br />
شماره مستقيم: 23004320 پيامك: 300011214<br />
شفاف سازي ابزار<br />
/ sciencedaily متر<strong>جم</strong>: ندا ابوطالبي راد<br />
روياي ساخت ابزار شفاف، سال هاست كه در فيلم هاي<br />
علمي و تخيلي ديده مي شود. تلفن ها، تلويزيون ها و<br />
حتي خودروهاي شفاف. نكته مهم اين است كه بسياري<br />
از قطعاتي كه در ساخت اين ابزار به كار مي رود، قابليت<br />
شفاف شدن را ندارد، اما بتازگي محققان موفق شدند با<br />
به كارگيري لايه هاي كائوچويي و ژله اي،ابزارالكتريكي<br />
شفافي بسازند كه مي تواند در انواع فناوري ها بويژه ساخت<br />
اعضاي مصنوعي به كار رود.<br />
باپيشرفت علم و فناوري همه روزه شاهد گسترش روش ها<br />
و شيوه هاي جالب در عرصه هاي مختلف علمي هستيم و<br />
محققان بسياري در سراسر دنيا درصدد ارائه راهكارهاي<br />
بهينه براي زندگي بهتر هستند. بتازگي محققان دانشگاه<br />
هاروارد موفق شدند در يك طرحابتكاري بلندگويي شفاف<br />
طراحي كنند كه درانواع فناوري ها كاربرد دارد.اين بلندگوي<br />
كاملا شفاف از لايه نازك كائوچويي ساخته شده كه در ميان<br />
دو لايه ژله اي متشكلاز آب نمك قرار دارد، در واقعاين دو<br />
لايه ژله اي محل ت<strong>جم</strong>ع الكترودهاست. زماني كه سيگنال<br />
الكتريكي در لايه هاي ژله اي جريان مي يابد، ح<strong>جم</strong> صفحه<br />
كائوچويي كاهش يافته و پي در پي وبسرعت شل مي شود<br />
به طوري كه در فركانس بالا اين حركت ارتعاشي در صفحه<br />
كائوچويي، اصواتي مشابه صداي بلندگوهاي متداول ساطع<br />
مي كند. لازم به ذكر است كه اين بلندگوي شفاف مي تواند<br />
تمام صداهاي موجود در طيف شنواييانسان، يعنياز 20<br />
هرتز تا 20 كيلوهرتز را پوشش دهد. البته هنوز قصدي براي<br />
وارد كردن اين بلندگو به اتاق هاي نشيمن شما جهت تجهيز<br />
شبكهاستريو وجود ندارد. هدفاين گروه تحقيقاتي آن بود<br />
كه نشان دهدامكان عبور بارهايالكتريكي و در نتيجه توليد<br />
يك جريانالكتريكي، نه بااستفادهازالكترون هاي معمولي،<br />
بلكه با يون ها نيز وجود دارد.<br />
اين تجربه دانشگاه هاروارد در ماساچوست گامي بزرگ<br />
در توسعه تكنولوژي رساناهاي يوني است. در واقع محققان<br />
با اين فناوري، دو كار مهم و برجسته كرده اند؛ دستگاهي را<br />
توسعه بخشده اند كه نه تنها در برابر ولتاژهاي بالا مقاومت<br />
مي كند، بلكه قادر است بسرعت تغيير ساختار دهد.<br />
مزاياي رساناهاي يوني<br />
در مقايسه با رساناهاي الكتريكي متداول، رساناهاي<br />
يوني چندين مزيت دارد.اولاين كه طول آنها بدون تغيير<br />
مقاومت قابليت كش آمدن و انعطاف پذيري دارد. دوم<br />
آن كه، شفافيت آنهاامكاناستفاده در بسيارياز فناوري ها<br />
و برنامه هاي كاربردي نوري را فراهم مي آورد. در نهايت<br />
و مهم تراز همهاين كه، سازگار با محيط زيستاست و<br />
اين قابليت بسيار مهم باعث به كارگيري آنها در ساخت<br />
پوست و ماهيچه هاي مصنوعي مي شود. در واقع مي توان<br />
با قابليت كش ساني بالاي آن، پوست و ماهيچه هايي با<br />
قابليت ارتجاعي زياد توليد كرد كه بسيار شبيه به نمونه<br />
طبيعي است.<br />
ديگر برنامه هاي كاربردي محققان، به كارگيرياين<br />
بلندگوي شفاف روي صفحه تلويزيون، گوشي هوشمند يا<br />
تبلت است كه مي تواند صدا را از تمام سطوح دستگاه منتشر<br />
كند. نصب چنين دستگاهي روي شيشه هاي ساختمان<br />
مي تواندبراي حذف صداهايي كهازبيرون مي آيد،به طور<br />
فعالاستفاده شود.البتهازاين فناوري مي توان در ساخت<br />
شيشه عينك هايياستفاده كردكه قادر به تطبيق عدسي<br />
خود با چشم نيز هست. محققان اميدوارند با مطالعات بيشتر<br />
و تكميل اين فناوري بتوانند دامنه به كارگيري آن را هرچه<br />
بيشتر گسترش دهند.<br />
ببرها بزرگ ترين عضو خانواده گربه سانان هستند كه كمتر<br />
از 4000 قلادهازآنها در جهانبه صورت طبيعييافت<br />
مي شود. سرنوشت دردناكي كه فراروياين گربه سانان<br />
بزرگ قرار گرفته، بسياري از م<strong>جام</strong>ع علمي را بر آن داشته<br />
تا روزنه اي كوچك براين مشكل بگشايند. دراين ميان<br />
دانشمندان كشور كره پيشگام طرحي نو شده اند و درصدد<br />
برآمده اند تا با كمك <strong>جم</strong>عي از متخصصان بين المللي فعال<br />
دراين عرصهنمونه هاي ژنتيك مختلفيازانواع گربه سانان<br />
خصوصاببرهاتهيه كنند وآزمايش هاي دقيق تري رويآنها<br />
ان<strong>جام</strong> دهند. اين طرح كه با همكاري بيش از 60 دانشمند<br />
مختلف ان<strong>جام</strong> شده، هم اكنون موفقيتي بزرگ در جهت<br />
شناخت يكي از آسيب پذيرترين گونه ها، يعني ببر سيبري<br />
به دست آورده، چرا كه توانسته توالي ژنتيك اين حيوان را<br />
فرناز حيدري / <strong>جام</strong> <strong>جم</strong><br />
چرا تعيين ژنوم يا اصل محتواي ژنتيك براي حفاظت از<br />
يك گونه در معرض انقراض مهم است؟<br />
تعيين توالي تمامي ژن هاي يك موجود زنده به معناي<br />
وارد شدن به دنياي پر راز و رمز آناست. ژنوم همچون يك<br />
مدرك فني و مستنداست كه مي تواند درك خارق العاده اي<br />
از ويژگي هاي يك گونه را دراختيار محققان قرار دهد. به<br />
عنوان مثال برهم كنش يك گونه با محيط زيست، تنوع<br />
ژنتيك و قابليت سازگاري آن و حتي تكامل از <strong>جم</strong>له مواردي<br />
است كه با همين كليد رمزگشايي خواهد شد.ايناطلاعات<br />
ارزشمند يا كدهاي ژنتيك به شكل ژن هايي ساخته شدهاز<br />
نوكلئوتيدها در بدن تمامي موجودات ذخيره شده است. در<br />
هر پژوهش بيوپزشكي اين كار هسته اصلي تحقيق است،<br />
چرا كه به آن سنديت و قطعيت مي دهد. تعيين ژنوم مرجع ببر<br />
سيبري اكنون اين امكان را فراهم مي كند كه در آينده بتوان<br />
ژنوم سايرين را با آن مقايسه و بسياريازاختلالات و تنوع ها<br />
را مشخص كرد. به دليل اهميت اين تحقيقات در طرح هاي<br />
حفاظتي، مااكنون درصدد هستيم كه نتايج واطلاعات را<br />
آزادانه در اختيار تمام محققاني قرار دهيم كه در اين عرصه<br />
به شكلي فعال هستند.<br />
در اين تحقيقات مشخصا ژنتيك چه گونه هايي بررسي<br />
شده است؟<br />
ما دراين تحقيقات صرفا روي گربه سانان بزرگ و<br />
خصوصا گونه هاي در معرضانقراض كار كرده ايم. ببر<br />
آمور يا سيبري كه در طبيعت كمتراز 400 قلادهاز آنها<br />
يافت مي شود، پلنگ برفي، ببرهاي بنگال سفيد و شيرهاي<br />
آفريقايي سفيد كه گونه هاي فوق العادهنادري هستند؛ همه<br />
توجه ما را در اين تحقيقات جلب كردند. همه آنها مشخصا<br />
فنوتيپ هاي مختلفي دارند،اما تا حدودي به يكديگر بسيار<br />
شبيه هستند، در نتيجه تشخيص واريته آنها از يكديگر كار<br />
آساني است.<br />
نمونه هاي ژنتيك به دست آمده از ببر مازندران حاكي از<br />
ارتباط خويشاوندي نزديك آن با ببر آمور است. از ديد شما<br />
چرا اين دو زيرگونه هر دو در حال تجربه اي مشابه هستند؟<br />
در واقع سوال شماايناست كه آياانقراض آنها دليل<br />
قاب ايرانى<br />
چكاوك بياباني<br />
زيستگاه چكاوك بياباني يا چكاوك سنگلاخ (همان طور<br />
كه از نام آن برمي آيد)، مناطق بياباني و دامنه صخره هاي<br />
كوهستانياست.براساس تفاوت رنگ پرها واندازهبدن<br />
تاكنون 24 زيرگونهازاين پرنده در جهان شناسايي شده<br />
است. فصل زادآوري اين گونه تا اندازه زيادي تابع زمان و<br />
ميزان بارندگياست. دراين فصل چكاوك هاي بياباني نر<br />
حين پروازي موجي شكل براي جفت خود نغمه هاي آهنگين<br />
سر مي دهند. در مقابل پرنده ماده مسئوليت ساخت لانه اي<br />
فنجاني شكلازالياف گياهي را در فرورفتگي هاي كم عمق<br />
زمين به عهده مي گيرد. نحوه ساخت لانهازاين نظراهميت<br />
دارد كه مي تواند تخم ها را در برابر گرماي محيط كه گاه به<br />
بالاي 50 درجه سانتي گراد مي رسد، حفظ كند.به طور معمول<br />
تعداد تخم ها چهار يا پنج عدداست،اما در شرايط فوق العاده<br />
گرماز تعداد تخم ها نيز كاسته مي شود. طبيعت، چكاوك هاي<br />
بياباني بالغ را وادار به سازگاري كردهاست. پوستاين پرنده<br />
اشاره<br />
ژنتيك دارد و پاسخ من اين است كه انسان ها زمينه انقراض<br />
آنها را فراهم كرده اند. ببرها به عنوان شكارچيان راس هرم<br />
غذايي، موجودات خارق العاده والبته مفيدي هستند،اما<br />
تجربه نشان داده كهانسان ها و ببرها نمي توانند همزمان<br />
در يك منطقه حضور داشته باشند. دراين مورد خاص<br />
تنها انگشت اتهام به سمت انسان است كه قواعد بازي<br />
رابلدنيست.اگر حفاظتي در مياننبود،ببرهاي آمور هم<br />
تاكنون منقرض شده بودند. حتي ببرهاي كره اي كهاندكي<br />
كوچك تر و زردتر از ببر آمور بوده اند نيز در خلال دهه 1950<br />
و 1960 همچون ببر مازندران منقرض شده اند. متاسفانه<br />
داستان مشابهاست: شكارهاي فراتراز حد تصور و توسعه<br />
زمين هاي كشاورزي.ايناشتباه بزرگ ماانسان هاست كه<br />
اين موجودات خارق العاده را به دلايل گوناگوناز نعمت<br />
حيات محروم مي كنيم.<br />
چنانچه ممكن است در جريان باشيد، معرفي مجدد<br />
ببرهاي سيبري در ايران به تجربه اي تلخ مبدل شد. از<br />
ديد شما از نظر ژنتيك چه نوع اطلاعاتي را بايد در چنين<br />
فعاليت هايي مدنظر قرار داد؟<br />
من اطلاعي از آنچه در ايران رخ داده بود، نداشتم<br />
اما پرسش شما باعث شد در اين زمينه قدري تحقيقات<br />
ان<strong>جام</strong> دهم. بايد به اين نكته اشاره كنم كه ما نيز در كشور<br />
خود تجربه نسبتا مشابهياما در مورد يك گونه متفاوت<br />
داشته ايم. چندي پيش محققان كره اي شش قلاده روباه<br />
كره اي را كه <strong>جم</strong>عيت شان در طبيعت به كلي نابود شده،<br />
به زيستگاه هايي كه سابقا در آن زيست مي كردند، دوباره<br />
وارد كردند. همهاين روباه ها ظرف يك سالاز بين رفتند.<br />
اين طرح هم اكنون با ملاحظات بيشتري در دست ان<strong>جام</strong><br />
است،اما در مورد تجربه اي كه درايرانان<strong>جام</strong> شده، تحقيقات<br />
بيشتري لازماست تا دقيقا مشخص شود گونه مربوط آمور<br />
بوده يا صرفا گونه اي هيبريد، چون همان طور كه مي دانيد<br />
اين مساله در اصل قضيه تغييراتي ايجاد خواهد كرد. شخصا<br />
ترجيح مي دهم كه نخست نمونه ژنتيك آن ببرها و ببر<br />
مازندران را مورد تجزيه و تحليل قرار دهم و بعد نظر قطعي<br />
خود رااعلام كنم، چرا كه همان طور كهاشاره كرديد،<br />
شواهد حاكي از ارتباط خويشاوندي نزديك ببر مازندران<br />
با ببرهاي آمور است، اما واقعيت اين است كه از زمان آن<br />
گفت و گو با دكتر جونگ بك، پژوهشگر ارشد طرح گربه سانان<br />
تلاش براى نجات خويشاوند ببر مازندران<br />
به طور كامل مشخص كند. ببر سيبري (ببر آمور) گونه اي<br />
بسيار نادراست كه طبق آخرين سرشماري ها كمتراز 400<br />
قلاده از آن در جهان يافت مي شود. بعلاوه اين گونه در<br />
فهرست سرخاتحاديه جهاني حفاظتاز طبيعت و منابع<br />
طبيعيبه عنوان گونه اي در معرضانقراض ثبت شده<br />
است. هدفازتعيين ژنوميااصل محتواي ژنتيكاين<br />
گربه سان، شناخت علت تمايز گربه سانان بزرگاز سايرين<br />
و كمكبه طرح هاي حفاظتي عنوان شده كه درنقاط<br />
مختلف جهان در دست اجراست. دكتر جونگ بك، استاد<br />
دانشگاه ملي سئول و مدير مركز تحقيقات ژنوم كشور<br />
كره جنوبي كه يكي از محققان عمده اين پروژه است، در<br />
مصاحبهاختصاصي با <strong>روزنامه</strong> <strong>جام</strong> <strong>جم</strong> به پاره ايازابهامات<br />
اين تحقيق پاسخ مي دهد:<br />
غنياز نوعي چربي مومي به نام سراميداست. نسبت قابل<br />
توجهاينليپيد در قياس با سايراسيدهاي چرب واسترول ها<br />
(زير گروه نوعي ليپيد به نام استروئيد كه مهم ترين نوع آن در<br />
بدن انسان كلسترول است) سبب مي شود ميزان كمتري آب<br />
از بدن پرنده دفع شود. حتي ميزان سوخت و ساز پايه در بدن<br />
تحقيقات اكنون خيلي گذشته و فناوري هاي جديد مي تواند<br />
گوياي تفاوت هايي باشد كه بيان آنها در گذشته به هيچ وجه<br />
امكان پذير نبوده است.<br />
آيا تحقيق اخير شما مي تواند در جهت احياي گونه اي<br />
نظير ببر مازندران كه سال هاست از انقراض آن مي گذرد،<br />
موثر واقع شود؟<br />
پاسخ به اين سوال بيشتر در حوزه تخصصي يكي از<br />
همكاران من، آقاي دكتر استيو اوبرين است كه در زمينه<br />
گربه سانان تجارب فوق العاده اي دارندامااز جهاتي پاسخ<br />
سوال شما مثبت است. من به همراه يكي از همكارانم،<br />
دكتر لي هنگ بسيار علاقه مند هستيم كه در آينده شرايط را<br />
جونگ بك:<br />
ببرها به زيستگاهي يكپارچه و نه زيستگاهي<br />
كه به دلايل مختلف تكه تكه شده باشد، نياز<br />
دارند. تنها راه معرفي گربه سانان بزرگ<br />
فراهم ساختن<br />
امنيت آنها در<br />
عرصه هايي<br />
از<strong>جم</strong>له پارك هاي<br />
ملي و مناطق<br />
حفاظت شده<br />
است<br />
چكاوك هايبيابانينيزبسيار كماست.اين پرنده كوچك 15<br />
سانتي متري در ايران بومي و فراوان است، اما گونه اي مهاجر<br />
نيست. برخي چكاوك هاي تك پس از فصل جفتگيري خود<br />
رابهارتفاعات پست تر مي رسانند،اما در هر صورتاز شن هاي<br />
صاف و يكدست پرهيز مي كنند.<br />
عكس:؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟<br />
براي معرفي مجدد ببر آمور در كرهايجاد كنيم.لطفا توجه<br />
داشته باشيد كه روي سخن من نه زمان و نه شرايط كنوني<br />
است. هرچنداكنون در كشور كره شمالي و در منطقه اي كه<br />
از سيبري چندان هم دور نيست، شرايط مكاني تا حدودي<br />
مهياستاما در مورد ببر مازندران همان طور كه گفتم آقاي<br />
دكتر اوبرين تخصص كافي دارد و من شخصا خود را در اين<br />
زمينه صاحب نظر نمي دانم؛امااين را مي دانم كه ببرها به<br />
يك زيستگاه يكپارچه و نه زيستگاهي كه به دلايل مختلف<br />
تكه تكه شده باشد، نياز دارند. دسترسي به چنين عرصه هايي<br />
آسان نيست و تنها راه تحقق آنايجاد هرچه بيشتر فضاهايي<br />
امناست. شخصا باور دارم كه تنها راه معرفي گربه سانان<br />
بزرگ فراهم ساختنامنيت آنها در عرصه هايياز <strong>جم</strong>له<br />
پارك هاي ملي و مناطق حفاظت شده است.<br />
آيا شما علاقه مند به همكاري با پژوهشگران ايراني<br />
هستيد كه هم اكنون در زمينه حفاظت از يوزپلنگ آسيايي و<br />
پلنگ فعاليت مي كنند؟<br />
بله، بدون اندكي ترديد. ما در حين اجراي پروژه نااميدانه<br />
در جستجوينمونه هايياز پلنگ كره اي (آمور)بوديم و<br />
درنهايت تنها موفق شديم كهنمونه هايياز پلنگبرفي<br />
تهيه كنيم. متاسفانه تنها 40 قلاده پلنگ كره اي در جهان<br />
باقي ماندهاست. بنابراين داشتن نمونه اياز پلنگايراني<br />
ما را بسيار خوشحال خواهد كرد. اين امر مي تواند كمك<br />
موثري در تكميل تحقيقات ما باشد و من شخصا تلاش<br />
خواهم كرد كه زمينه سرمايه گذاري را دراين عرصه فراهم<br />
كنم. بعلاوه تيم تحقيقاتي ما بسيار مشتاقاست كه براي<br />
دانشمنداناسپانيايياولين پليمر خود درمانگر را كه<br />
بلافاصله و به طور مستقل و بدون هيچ دخالتي به تعمير<br />
خود مي پردازد، معرفي كردند.<br />
اين ماده جديد مي تواند دربالابردنايمني و طول عمر<br />
بخش هاي پلاستيكي محصولات مورد استفاده روزمره<br />
مانند وسايل الكتريكي، خودروها و حتي خانه ها به كاررود.<br />
پژوهشگران به ياد «ترميناتور»، شخصيت سري<br />
فيلم هايي با همين نام كه تغييرشكل مي داد، ناماين<br />
پليمر را ترميناتور گذاشتند.<br />
دانشمندان براي توليد پليمر<br />
الاستومرترموستاز مواد پليمري<br />
معمولي استفاده كردند و روشي<br />
كاملا ساده و ارزان به كار بردند.<br />
چند شبكه الاستومري<br />
(اوره اورتان) كه به صورت<br />
عرضي دائما به هم متصل اند،<br />
پسازاين كه به وسيلهلبه تيغ<br />
تكميل تحقيقات خود نمونه هايياز شير منقرض شدهايراني<br />
هم دراختيار داشته باشد.اگر چنين امكاناتي فراهم شود،<br />
من شخصا علاقه مندم كهادامه تحقيقات رابا دانشمندان<br />
ايراني دنبال كنم.<br />
شما در تحقيقات خود به اين نكته اشاره كرديد كه<br />
ساختار ژنوم ببرها به گربه هاياهلي بسيار نزديكاست. آيا<br />
اين بدان معناست كه سازگاري به اندازه شرايط زيستگاه<br />
اهميت ندارد؟<br />
خير، منظورم اين نيست. ببرها و گربه ها هريك به نوعي<br />
ساختار ژنومي خود را حفظ كرده اند.اينامر مي تواند بهاين<br />
معنا باشد كه سازگاري آنها به عنوان شكارچيان راس هرم<br />
غذايي دقيقا موضع درست را در طبيعتاتخاذ كرده، چرا كه<br />
در طولاني مدت در ساختار ژنوم آنها تغييراتاساسيايجاد<br />
نشدهاست. در ضمن هم گربه ها و هم ببرهااساسا شيوه<br />
زندگي مشابهي دارند. تنها تفاوت شاخص در آنها قلمروهاي<br />
مختلف است، در حالي كه تاكتيك ها و رفتارها شبيه است.<br />
اين مساله تا حدودي شبيه تفاوت ميان ساكنان آفريقا با رنگ<br />
پوست تيره واسكيموهاي قطب شمالاست. آنها در محيط<br />
متفاوت زندگي مي كنند،امااستراتژي هاي تقريبا مشابهي<br />
براي بقا دارند (استفاده از ابزار، استفاده از لباس و قدرت فكر)<br />
چرا كه در اصل هر دوي آنها ژنوم يكسان انساني دارند. ژنوم<br />
اعضاي خانواده گربه سانان قرار نيست كه متحمل تغييرات<br />
زيادي شود، چرا كه اين تغييرات پيشتر ان<strong>جام</strong> شده و توان<br />
سازگاري را براي آنهااز محيط هاي سرد گرفته تا محيط هاي<br />
گرم فراهم آورده است.<br />
ترميناتور به واقعيت نزديك مي شود<br />
به دو قسمت تبديل مي شوند، شروع به مرمت خود<br />
مي كنند.نوعي واكنشبخصوص در دي سولفيد هاي<br />
معطر در دماياتاق، موجب عمل مرمت و بازسازي<br />
مي شود.<br />
پليمر مانند يك درزگير يا چسب عمل كرده، در مدت<br />
فقط دو ساعت 97 درصداز خرابي را بازسازي مي كند. پس<br />
ازاين كهاين پليمر خود را تعمير كرد مي توان آن رابدون<br />
اين كه بشكند، كشيد.<br />
پژوهشگرانمي گويندكهشبكهچندلايه اي<br />
(اوره اورتان) با تركيبات شيميايي و<br />
خواص فيزيكي مشابه پيش از اين در<br />
تعداد وسيعي از محصولات تجاري<br />
استفاده شدهاست وبه همين علتاين<br />
نوع پليمر براي استفاده سريع و آسان<br />
در كاربردهاي واقعي صنعتي بسيار<br />
جذاب است.<br />
منبع: spacemart
Change language