Ανασκόπηση Review

PSYCHIATRIKI 18 (1), 2007 Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ 25καθώς επηρεάζει την ορμονική ομοιόσταση. Σε μιαπρόσφατη μελέτη 69 βρέθηκε ότι σε 86 διπολικές γυναίκεςυπό θεραπεία με βαλπροϊκό οι 9 (10,5%) παρουσίασανπρωτοεμφανιζόμενες διαταραχές κύκλουκαι αύξηση ανδρογόνων στον πρώτο χρόνο λήψηςτης αγωγής. Η πιθανώς αιτιολογική σχέση βαλπροϊκού-PCOSαυξάνει την έκθεση διπολικών γυναικώνσε κινδύνους υπερπλασίας του ενδομητρίου, μειωμένηςγονιμότητας και μη ινσουλινοεξαρτώμενουδιαβήτη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ποιότηταζωής και την ψυχολογική ισορροπία. 70Έχουν εκφραστεί τρεις θέσεις που αφορούν στησυσχέτιση βαλπροϊκού-διπολικής διαταραχής-PCOS:• Το βαλπροϊκό πιθανά προκαλεί άμεσα PCOS. Αυτόμπορεί να συμβαίνει λόγω της προκαλούμενης απότην αγωγή αύξησης του δείκτη μάζας σώματος (BodyMass Index, ΒΜΙ) και της αντίστασης στην ινσουλίνη,με παράλληλη αύξηση ανδρογόνων. 71 Σε βιοχημικόεπίπεδο, το βαλπροϊκό πιθανώς επιδρά στην παραγωγήωοθηκικών ανδρογόνων μέσω δράσης στηχρωματίνη και αύξησης έκφρασης στεροειδοπαραγωγώνγονιδίων. 72 Νεότερα δεδομένα (2006), ταοποία προέκυψαν μετά από 17μηνη παρακολούθησηγυναικών με διπολική δια ταραχή που ελάμβανανβαλπροϊκό (Ν=14), υποδεικνύουν ότι η διακοπή τηςλήψης βαλπροϊκού οδηγεί σε βελτίωση των σχετιζόμενωνμε το PCOS αναπαραγωγικών ανωμαλιώνχωρίς παράλληλη μεταβολή του ΒΜΙ. 70 Επίσης, ότανχρησιμοποιείται σταθεροποιητική αγωγή άλλη απότο βαλπροϊκό το ποσοστό εμφάνισης ολιγομηνόρροιαςμε αύξηση των ανδρογόνων είναι μόλις 1,4%(Ν=144), ενώ με τη χορήγηση βαλπροϊκού ανέρχεταιστο 10,5% (Ν=86). 71 Τα παραπάνω αποτελέσματα θαπρέπει να συνεκτιμηθούν με τη μη πρόκληση ορμονικώνδιαταραχών ή ιστολογικών και μορφολογικώνανωμαλιών στις ωοθήκες υγιών πειραματοζώων μετάαπό 15μηνη έκθεσή τους σε βαλπροϊκό, παρά τησαφή επίδρασή του στην αύξηση του βάρους τουσώματός τους. 73• Οι διαταραχές της διάθεσης καθώς και η επιληψίαπροκαλούν την ανάπτυξη πολυκυστικών ωοθηκών:Λόγω της ανατομολειτουργικής συνάφειας αμυγδαλής-ιπποκάμπου-υποθαλάμου,πιθανές επιληπτοειδείςεκφορτίσεις οδηγούν σε ανωμαλίες τουυποθαλαμικού GNRH, διαταράσσοντας την έκλυσηγοναδοτροπινών και την ωοθηλακική ορμονοσύνθεση,προκαλώντας τελικά PCOS. 71,74• Η τρίτη εκδοχή πρόκλησης PCOS υποστηρίζει ότιτα συμπτώματα των πολυκυστικών ωοθηκών φαίνεταινα είναι συχνότερα σε εξαρχής πάσχουσες,πριν από τη χρήση σταθεροποιητικής αγωγής. Ηχρήση καρβαμαζεπίνης ως ενζυμικού επαγωγέατου Ρ450 επιταχύνει το μεταβολισμό των ανδρογόνωνστο ήπαρ, μειώνοντας τη βιολογικά δραστικήτεστοστερόνη πλάσματος. Αντίθετα, το βαλπροϊκό,ένας ενζυμικός αναστολέας, δεν επιταχύνει τομεταβολισμό των ανδρογόνων. Ορισμένα σταθεροποιητικάφάρμακα, λοιπόν, αντισταθμίζουν τηναύξηση των ανδρογόνων μειώνοντας την πιθανότηταεμφάνισης PCOS και κάποια άλλα όχι. Έτσι, τοβαλπροϊκό δεν είναι ο πρωταρχικός αιτιολογικόςπαράγοντας πρόκλησης PCOS, αλλά πιθανά εμπλέκεταιστη διατήρηση υψηλού επιπέδου ανδρογόνων,καθώς δεν ευοδώνει το μεταβολισμό τους. 71Επιληψία-ημικρανίαΑνάλογα θέματα αντιμετωπίζονται και σε διαταραχέςόπως η επιληψία και η ημικρανία, που συχνάεμπλέκονται στην καθημερινή κλινική πρακτική τηςΨυχιατρικής, χωρίς ωστόσο να αποτελούν κύριουςθεραπευτικούς στόχους της. Στην επιληψία, η συννοσηρότηταμε PCOS μελετάται εδώ και δεκαετίες και,παρόμοια με τη διπολική διαταραχή, λόγω μεθοδολογικώνπροβλημάτων και μικρών δειγμάτων, δενείναι ξεκάθαρη η σχέση επιληψίας-πολυκυστικώνωοθηκών-βαλπροϊκού. Στην επιληψία, η επικράτησητου PCOS κυμαίνεται από 6,5–27,8%, το απεικονιστικόεύρημα πολυκυστικών ωοθηκών κυμαίνεται από10,8–6,1% 75 και διαταραχές κύκλου διαπιστώνονταιπερίπου στο 30% (έναντι 14% στο γενικό πληθυσμό).76 Στην ημικρανία, οι ωοθηκικές ορμόνες φαίνεταινα διαδραματίζουν σοβαρό ρόλο και υπάρχουνκλινικά στοιχεία που υποστηρίζουν ότι οι ωοθηκικέςορμονικές μεταβολές επηρεάζουν τον ημικρανικόπόνο. 51 Ημικρανικές κρίσεις με ή χωρίς αύρα φαίνεταινα απαντούν διαφορετικά σε μεταβολές τωνωοθηκικών ορμονών. 77 Απ’ όσο γνωρίζουμε, διαταραχέςόπου υπο-ουδικά επαναλαμβανόμενα ερεθίσματαγίνονται ουδικά εγκαθιστώντας αυτόματηδραστηριότητα (φαινόμενο συνδαύλισης-kindling,σε διπολική διαταραχή, επιληψία και ημικρανία) δενέχουν μελετηθεί παράλληλα υπό το πρίσμα των ωοθηκικώνορμονών και των διαταραχών τους.ΚατάθλιψηΠέραν της διπολικής διαταραχής, το σύνδρομοπολυκυστικών ωοθηκών σχετίζεται και με άλλες διαταραχέςτης διάθεσης. Η κατάθλιψη φαίνεται να έχει