Dùthchas na Mara Dúchas na Mara Belonging to the Sea

Cùl-fraoinTha an obair-sgrùdaidh seo a’ togailcheistean mu ghnè bhunaiteach na strì sabheil dà choimhearsnachd Ghàidhlig annan eileanan — an dara tè ann an Alba is antè eile ann an Èirinn — air a bhith an sàs ochionn beagan bhliadhnaichean a-nis. Annan 2012, tha an dà choimhearsnachd seo a’cur gu dubh an aghaidh mhodhan a thaobhco-dhùnaidh aig buidhnean-riaghaltais aig abheil mar raon-ùghdarrais nithean ceangailteris an àrainneachd nàdarra sa bheil nah-eileanaich a’ fuireach a dhìon.San dà eilean, tha iasgairean den bheachdgu bheil an teachd-an-tìr is an dògh-beathaaca fo bhagairt aig buidhnean cumhachdachnach eil a’ toirt cluas-ri-claisneachddhaibh. Ann am Barraigh, buinidh an strì rimolaidhean le buidheann gleidheadh-nàdairRiaghaltas na h-Alba, Dualchas Nàdairna h-Alba, dà àrainn gleidheadh-maraainmeachadh ann an uisgeachan far aneilein (a chaidh aonan dhiubh a cheadachadhanns an Ògmhios 2012 gus a bhith airainmeachadh le Riaghaltas na h-Alba agusthathar a’ feitheamh air co-dhùnadh muntè eile). Aig an aon àm sna h-eileanan annan Tìr Chonaill — Arainn Mhòr nam measg— buinidh an deasbad ris an dàil a chuirRiaghaltas na h-Èireann air iasgaach-nanlìon-siabaidh agus na bacaidhean mòra arèir nan eileanach a chaidh a chur air a’chomas a th’ aca iasgach le lìn nan cuiduisgeachan fhèin.Chan e adhbhar na h-obrach seo beachdannan eileanach fhìreanachadh seach brìgha thoirt air falbh bhuapa gu bheil iad fobhagairt; cha mhotha chan e argamaidtaobh seach taobh mun dòigh sa bheil iada’ freagairt air a’ bhagairt a bhios iad a’8CúlraCuireann an saothar taiscéalaíochseo ceisteanna fá ghné níos doimhneden choimhlint a deachaigh dháchomharsanacht Ghaelacha - cionn inÉirinn agus cionn in Albain - i ngleicléi le blianta beaga anuas. In 2012,tá an dá chomharsanacht seo ag curgo gníomhach in éadan phróiseascinnteoireachta comhlachtaí rialtais abhfuil de shainchúram orthu gnéithe dentimpeallacht nádúrtha a bhfuil cónaí ar nahoileánaigh a chosaint.Isan dá oileán, creideann na hiascairígo bhfuil a ngléas beatha is a slímhaireachtála fá bhagar ag institiúidícumhachtacha nach mbíonn ag éisteachtleofa. In Oileán Bharra, baineann ant-aighneas le moltaí de chuid comhlachtacaomhnaithe dúlra Rialtas na hAlbana,Oidhríocht Dúlra na hAlbana, dhá limistéarcaomhnaithe mara a ainmniú in uiscíamach ón oileán (a bhfuil cionn amháin acui Meitheamh 2012 ceadaithe fá choinneainmniúcháin le Rialtas na hAlbana cheanaféin agus an cionn eile ag feitheamh archinneadh). San am chéanna ar oileáinThír Chonaill — Árainn Mhór san áireamh— baineann an t-aighneas le moratoriumRialtas na hÉireann ar iascach an bhradáinle sruthlíonta agus na srianta millteanachade réir na n-oileánach a cuireadh ar agcumas iascach le heangacha ina gcuiduiscí féin.Chan é feidhm na hoibre seo mothúcháinna n-oileánach go bhfuiltear ag bagarorthu a fhírinniú ná a neamhbhailiú, náargáil ar son ná in éadan an bhealaighBackgroundThis exploratory work asks questionsabout the deeper nature of conflictthat two separate Gaelic-speakingisland communities — one in Irelandand one in Scotland — have becomeembroiled in during recent years. In2012, both these communities findthemselves actively opposing decisionmakingprocesses of government bodieswhose remit is to protect aspects ofthe natural environment in which theisland people live.On both islands the fishermen believethat their livelihood and way of livingis being threatened by powerfulinstitutions who are not listening tothem. On Barra the dispute centresaround proposals by the ScottishGovernment’s nature conservationbody, Scottish Natural Heritage,to designate two European marineconservation areas in waters off theisland (one of which, at the time ofwriting in June 2012, has already beenapproved for designation by the ScottishGovernment while the other awaits adecision). Meanwhile on the Donegalislands — including Arranmore — thedispute is about the Irish Government’smoratorium on drift-net fishing forsalmon and on what the islanders feelare crippling restrictions that have beenplaced on their ability to fish with netsin their local waters.It is not the purpose of this work toeither justify or invalidate the islandpeople’s feelings of being under threat;faireachdainn a th’ ann. An àite sin, thaan tuairisgeul seo a’ sealltainn air cùlaibhan nàimhdeis phoilitigich gus dualchasis beachdan a bhuineas ris a’ mhuir sandà choimhearsnachd Ghàidhealach seo asgrùdadh — is iad air an dealachadh lecrìochan-stàite ach air an toirt còmhlaa thaobh nithean ceangailte ri cànan iscultar - a dh’fhaodas brosnachadh mar atha an dà eilean gu follaiseach a’ cur anaghaidh reachdas nan stàitean a tha ganriaghladh. Tha i cuideachd na sgrùdadh airreachdas eadar-nàiseanta mu phoileasaidha tha ceangailte ri eòlas dùthchasach agusdualchas cultarail.Tha an rannsachadh againn a’ cur an cèill gubheil aig cridhe nam beachdan is a’ ghiùlainseo dòigh-labhairt a tha gu sònraichteGàidhealach mu fhaireachdainn a tha ancomas mhic-an-duine air feadh na cruinnecè:an fhaireachdainn a thaobh a bhith a’buntainn ri àite, agus an t-uallach a th’ ortairson an àite sin. A thaobh na Gàidhligdheth, tha an fhaireachdainn seo - air ando ghabh an sgoilear mòr Gàidhlig IainMac Aonghuis seòrsa de ‘lùth-mothachaidh’— air a glacadh leis an fhacal nach gabhtionndadh gu furasta, ‘dùthchas’ (ann anGàidhlig) no ‘dúchas’ (ann an Gaeilge).Ged a tha ‘dùthchas / dúchas’ ceangailte risan fhearann — tha e a’ tighinn bhon fhacalGhàidhlig ‘dùth/dú’ aig a bheil a’ bhrìgh‘talamh’ no ‘fearann’ - tha an rannsachadhagainn a’ cur an cèill gum buin an lùthmothachaidhis an t-uallach an lùib anfhacail ris na h-uisgeachan timcheall air andùthchas.Mar sin dheth, ‘s e na tha sinn a’ feuchainnri cur ann am briathran san aithisgseo ‘dùthchas/dúchas na mara’ — anina bhfuil siad ag freagairt ar an bhagar amhothaíonn siad. Ina áit sin, amharcann ancuntas taobh thiar den naimhdeas pholaitiúille cleachtaí comónta muirí agus prionsabailfá chreidiúint is iompar sa dá phobalGhaelacha seo a chíoradh — deighiltele teorainneacha stáit ach aontaithe ingnéithe de theanga is de chultúr — ad’fhéadfadh a bheith ag spreagadh nafrithbheartaíochta isan dá oileán in éadanreachtaíocht na stát a rialíonn iad. Pléannsé ionstraimí idirnáisiúnta beartais fostaa bhaineann le fios traidisiúnta agus lehoidhríocht chultúrtha.Cuireann an taighde s’againn i gcéillgo bhfuil ag croí na dtuairimí is aniompair seo modh labhartha Gaelach lemothúchán uilíoch daonna a chur in iúl: anmothúchán go mbaineann tú le háit, agusdo fhreagracht as an áit sin. Ó thaobh naGàidhlige de, glactar an mothúchán seo —a chuir an fear léinn Gàidhlige cliúiteachIain Mac Aonghuis in iúl mar ’fuinneamhmothúcháin’ — leis an fhocal nach dtig aaistriú go furast ‘dúchas’ (sa Ghaeilic) nó‘dùthchas’ (sa Ghàidhlig).Gidh go mbaineann an focal ‘dúchas/dùthchas’ leis an talamh - thig sé ón fhocalGaeilice ‘dú/dùth’ a chiallaíonn ‘talamh’ nó‘tír’ - cuireann an taighde s’againn i gcéill gosíneann an fuinneamh mothúcháin fá bhaintis fá fhreagracht a chuireann an focal in iúlgo dtí na huiscí thart fán dúchas.Ar an ábhar sin, is é an rud atá fáideardúinn cuntas a thabhairt ar sa tuarascáilseo ‘dúchas/dùthchas na mara’ — an mothúgo mbaineann tú leis an fharraige — agusan ról a imríonn an mothú seo le saolnor is it to argue for or against theway in which they are responding tothe threat they are feeling. Instead,this account looks behind the politicalantagonism to explore shared maritimetraditions and principles of belief andconduct in these two Gaelic speakingcommunities — divided by stateboundaries but united in aspects oflanguage and culture — that may bemotivating the resistance manifest onboth islands to the legislation of thestates that rule them. It also examinesinternational policy instruments that arerelevant to traditional knowledge andcultural heritage.Our research suggests that at theheart of these beliefs and conductis a particular Gaelic expression of afeeling that is universally potential inhuman beings: the sense of belongingto a home place, and of responsibilityfor that place. In the Gaelic context,this feeling — described by the greatScottish Gaelic scholar John MacInnesas a form of ‘emotional energy’ —is encapsulated by the not easilytranslateable word ‘dúchas’ (in Irish) or‘dùthchas’ (in Scottish Gaelic).While ‘dúchas/dùthchas’ is a word ofthe land — it is derived from the Gaelicword ‘dú / dùth’ which can mean ‘earth’or ‘land’ — our research suggests thatthe emotional energy of belonging andresponsibility the word conveys extendsto the waters around the homeland.Therefore, what we are seeking todescribe in this report is ‘dúchas /9