ﺗﻬﺮان ﺑﺎردار ﺷﻬﺮ زﻧﺎن ﮔﺮوﻫﻲ از ﻫﺎي ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ در ﺑﺎرداري ﻣ

مطالعه عوامل مؤثر بر بارداريهاي ناخواسته در گروهي از زنان باردار شهر تهران21فرخنده امين شكروي (Ph.D.) (Ph.D.) Philippa Howden Chapman ، .1- مربي،‏ گروه آموزش بهداشت،‏ دانشكده علوم پزشكي،‏ دانشگاه تربيت مدرس،‏ تهران،‏ ايران.‏2- استاد،‏ گروه بهداشت عمومي،‏ دانشكده پزشكي،‏ دانشگاه اتاگو،‏ ولينگتون،‏ نيوزيلند.‏مقدمه:‏ بارداري ناخواسته يكي از مهمترين مسائل بهداشت عمومي در جهان است.‏ بارداري ناخواسته فشار و ناراحتي زيادي را براي زن وشوهر،‏ خواهد داشت و در نتيجه ميتواندحاملگي ناخواسته است وجلوگيري از بارداري و عدممناسب برايمواد و روشها:‏تعيينمشكلي بزرگ براي كل جامعه باشد.‏ طبق آمار موجود از هر 175 ميليون حاملگي در دنيا،‏ 75 ميليون45 ميليون آن منجر به سقط ميشود.‏ در اين پژوهش سعي شده ميزان نيازهاي برآورد نشده ‏(نياز به روشهاياستفاده از آنها)‏ و علل آن مشخص گردد و به اين سوال پاسخ داده شود كه چرا زنان قادر به برنامهريزي زمانبارداري و مراقبت از فرزند نيستند؟اين پژوهش مطالعهاي توصيفي و از نوع مقطعي است كه با هدف تعيين ميزان و علل حاملگيهاي ناخواسته و نحوه بهكارگيريروشهاي جلوگيري از بارداري و همچنين دستيابي به دلايل عدم استفاده از اين روشها به منظورشناخت عوامل مؤثر بر حاملگيهاي ناخواسته وميزان نيازهاي برآورد نشده كه همگي در چگونگي كنترل رشد جمعيت تأثير دارند،‏ برنامهريزي و اجرا شده است.‏ در اين مطالعه نمونهتصادفي شامل 168 زن حامله مراجعه كننده به كلينيكهاي زنان و زايمان شهر تهران طي مدت 6 ماه ‏(آذر‎1378‎ الي خرداد 1379) مورد مطالعهقرار گرفتند.‏ روش و ابزار گردآوري اطلاعات،‏ پرسشنامه بود.‏ پرسشنامهها به وسيله داوطلبين و با حضور محقّق تكميل گرديد و اطلاعات ازروشهاي χ 2 ،Fisher Exact Test و رگرسيون لجستيك و با استفاده از نرم افزار آماري SPSS تجزيه و تحليل و 0/05>P به عنوان سطحمعنيداري در نظر گرفته شد.‏نتايج:‏ طبق نتايج حاصل از اين مطالعه ميزان پاسخگويي %89/28 بود.‏ از ميان كل نمونههاي مورد مطالعه‎94‎ مورد (%63) سابقه استفاده ازوسايل جلوگيري از حاملگيبرنامهرا گزارش كردند.‏ از ميان 150 پاسخدهنده 47 مورد (%31/3) بارداري ناخواسته و 103 مورد (%68/7) حاملگي باقبلي داشتند.‏ 23 مورد (%49) از حاملگيهاي ناخواسته،‏ حاصل شكست روشهاي جلوگيري و يا حاصل عدم استفاده صحيح از روشهابود.‏ در هر حال اين حاملگيها در حين استفاده از وسايل جلوگيري از بارداري اتفاق افتاده بود.‏ 24 مورد (%51) زنان زماني باردار شده بودند كهتمايلي به حاملگي نداشتند؛ ولي به دلايلي نتوانسته بودند از روشهاي پيشگيري از بارداري استفاده كنند.‏ از ميان متغيرهاي دموگرافيك موردمطالعه،‏ نسبت حاملگيهاي بدون برنامه در زنان زير بيست سال و بالاي 40 سال افزايش داشت و در اين دو گروه رابطه ضعيفي بين سن و نوعحاملگي(0/056=P) مشاهده شد.‏ همچنين بين حاملگي بدون برنامه با وضعيت تحصيلي همسران ارتباط معنيدار ديده شد(‏P

عوامل مؤثر بر بارداريهاي ناخواسته در زنان باردارمقدمهبارداري ناخواسته يكي از مهمترين مسائل بهداشتعمومي در جهان است كه نگراني و فشار زيادي رابراي مادر و همسر و در صورتي كه بارداري ادامه پيداكند احتمالاً‏ براي فرزند به همراه خواهد داشت ودرنهايت ميتواند به عنوان مشكلي بزرگ براي كلجامعه باشد.‏ بر اساس آمار موجود از هردكتر امين شكروي و ...175 ميليونحاملگي كه همه ساله در دنيا به وقوع ميپيوندد75ميليون حاملگي ناخواسته است كه 45 ميليون آن منجربه سقط ميشود(‏‎1‎‏).‏كاهش بارداريهاي ناخواسته ميتواند تأثير مطلوبيدر جهت ارتقاء سطح رفاه زوجين و همچنين الگويرشد جمعيت و توسعه اقتصادي،‏ اجتماعي جامعهداشته باشد(‏‎2‎‏).‏ تقريباً‏ در تمامي جوامع بين ميزان رشدجمعيت و وضعيت اقتصادي اجتماعي همبستگي وجوددارد.‏ فقر و بيماري به عنوان بخشي از علل رنج وناراحتي جوامع از عوامل تسريع كننده رشد جمعيت وتوزيع ناعادلانه سرويسهاي بهداشتي ميباشند(‏‎2‎‏).‏آموزش افراد جامعه در جهت داشتن فرزند كمتر وليسالمتر و قويتر و همچنين آموزش اين مسئله كه تنظيمخانواده مسئوليت زوجين يعني ‏«مرد و زن»‏ هر دو استبسيار مهم ميباشد(‏‎1،3‎‏).‏علاوه بر اين مهمتر از مسئله تشويق به داشتن فرزندكمتر،‏ آموزش چگونگي جلوگيري از وقوع بارداريهايناخواسته است.‏ اگرچه بخش عمدهاي از فرزندانحاصل از بارداري ناخواسته بعد از تولد مورد قبولوالدين خود قرار ميگيرند ولي هميشه اينطورنميشود(‏‎3‎‏).‏جلوگيري از بارداريهاي بدون برنامهريزي دركشورهاي اسلامي از جمله ايران كه سقط جنين ازمحارم قطعي است و از نظر مذهبي،‏ فرهنگي و اجتماعيغيرقابل قبول ميباشد،‏ در پارهاي از موارد با سقطجنينهاي پنهاني و غيربهداشتي همراه ميشود كهميتواند به عوارض غيرقابل جبران و يا مرگ نابهنگامزنان منجرشود(‏‎3‎‏).‏تقريباً‏ سالانه500000زن در كشورهاي در حالتوسعه در نتيجه عوارض بارداري جان خود را از دستميدهند و متأسفانه سقط غيرقانوني جنين در شرايطغيربهداشتي يكي از مهمترين عوامل اين گونه مرگهاميباشد(‏‎4‎‏).‏ از عوارض ديگر سقط جنين غيربهداشتيميتوان خونريزي شديد،‏ انواع عفونتها و سايرناراحتيهاي جسماني و رواني را نام برد كه ميتوانددر تمام طول زندگي فرد صدمات جبرانناپذيري رابه همراه داشته باشد(‏‎5‎‏).‏هزينه درمان عوارض سقطهاي غيرقانوني درمقابلانجام سقطهاي بهداشتي و قانوني در محيطهايبهداشتي بيمارستانها بسيار سنگين ميباشد.‏ هرچندكه به دست آوردن آمار دقيق در رابطه با مرگ و ميرمادران در كشورهاي درحال توسعه بسيار مشكلاست،‏ نتايج مطالعات بينالمللي نشان ميدهد كه درمناطقي كه استفاده از روشهاي تنظيم خانواده در حالافزايش است ميزان مرگ و مير مادران رو به كاهشنهاده است(‏‎6‎‏).‏موفقيت برنامههاي تنظيم خانواده در گرو ايجاد ارتباطمؤثر و نزديك با تقاضا كنندگان و يا نيازمندان واقعياين خدمات در خارج از مرزها و موانع موجود ميباشد.‏اينگونه ارتباطات تأثير و نفوذ بيشتري در ايجاد تغييراتفرهنگي و رفع موانع موجود براي دسترسي متقاضيانبهوسايل جلوگيري ازبارداري و بهكارگيري آن دارد.(7)براساس نتايج مطالعات موجود نقش برنامههاي تنظيمخانواده در كاهش موارد بارداريهاي بدون برنامه دركشورهايي مشابه ايران مهمتر از ويژگيهاي فرديجمعيت تحت پوشش اين برنامهها ميباشد.‏ در جوامعيبا ويژگيهاي ايران كه با مشكل رشد جمعيت و رشدناكافي سرويسهاي ارائه خدمات رفاهي عمومي روبروDownloaded from http://www.jri.irفصلنامه باروري و ناباروري/‏ تابستان 83250

يملعوامل مؤثر بر بارداريهاي ناخواسته در زنان باردارهستند،‏ واگذاري مسئوليت ارائه برنامههاي تنظيمخانواده به دولت عقلانيتر بهنظر ميرسد؛ زيرا قدرتلازم جهت برنامهريزي دقيق و اجراي مسئولانهبرنامهها و جلب مشاركت مردم را دارا ميباشد(‏‎8‎‏).‏درايران برنامههاي تنظيم خانواده براساس قوانين دينيو حمايت مراجع مذهبي به مرحله اجرا رسيده است.‏قابليت تغييرپذيري و انطباق قوانين اسلامي با مسائلاجتماعي موضوع بسيار مهمي در پيشرفت و موفقيتبرنامههاي تنظيم خانواده در كشور است(‏‎8‎‏).‏از مهمترين اهداف برنامههاي تنظيم خانواده دربسياري از كشورها كاهش بارداريهاي ناخواستهميباشد.‏ تحقق اين امر از طريق دسترسي آسان بهوسايل جلوگيري از بارداري امكان پذير خواهد بود(‏‎9‎‏).‏هرچند احتمال عدم موفقيت وسايل جلوگيري ازبارداري،‏ عليرغم آموزشهاي لازم و استفاده دقيق ازآنها وجود دارد،‏ همواره سرويسهاي تنظيم خانوادهبهوسيله جلوگيري از بارداريهاي ناخواسته به حفظ وحراست منابعمينمايند(‏‎10‎‏).‏و سرمايههاي كشور كمك مؤثريبراساس آمار موجود از دهه 1960 درصد بالايي اززناني كه تمايل به بارداري نداشتهاند و يا خواستارتعويق زمان بارداري بودهاند از وسايل جلوگيرياستفاده نكردهاند،‏ از اين مطلب به عنوان ‏«نياز برآورد1نشده»‏ ياد شده است(‏‎7‎‏).‏محققين و دستاندركاران برنامههاي تنظيم خانوادهبا تجزيه و تحليل اطلاعات و آمار موجود و مطالعات2مربوط به انسانشناسي دررابطه با عللبرآورده نشدن نيازهاي زنان علاقهمند به جلوگيري ازبارداري،‏ چنين نتيجهگيري كردهاند كه توضيح علل اينمسئله در تمام جوامع يكسان نخواهد بود.‏ اگرچه برايجوامع بسياري دسترسي به سرويسهاي تنظيمخانواده مشكل ميباشد ولي با وجود نياز به استفاده ازدكتر امين شكروي و ...وسايل جلوگيري از بارداري دلايل مهمتري براي عدماستفاده عنوان شده است كه اهم اين دلايل شاملمعلومات ناكافي و نامناسب،‏ ترس از تأثيرات جانبي وبه عبارتي عوارض ناشي از استفاده از اين وسايل،‏ عدمپذيرش خانواده و يا جامعه عنوان گرديده است(‏‎1‎‏).‏لذا لازم است در برنامههاي ارتقاء بهداشت،‏ برنامههايآموزشي و استراتژيهاي عملي،‏ بر رفع موانع فوقتاكيد گرديده و به عنوان اصل اوليه و اساسي درجلوگيري از بارداريهاي بدون برنامه و يا ناخواسته برارتقا و اصلاح آگاهي زنان در مورد وسايل جلوگيري ازبارداري تأكيد شود.‏ با قبول اين فرضيه كه از سال‎1376‎برنامههاي تنظيم خانواده در ايران موفقيتقابلتوجهي داشته است،‏ بررسي روند حاملگيناخواسته در سالهاي اخير از اهميت قابل توجهيبرخوردار است.اين مطالعه با هدف تعيين ميزان و عللبارداريهاي ناخواسته در جمعيت مورد مطالعه و نحوهبكارگيري روشهاي جلوگيري از بارداري،‏ همچنيندستيابي به دلايل عدم استفاده از اين روشها به منظورشناخت عوامل موثر بر بارداريهاي ناخواسته و تعيينميزان نيازهاي برآورد نشده كه همگي در چگونگيكنترل رشد جمعيت تأثير داشتهاند برنامهريزي و اجراشده است تا با بيان ميزان شيوع بارداري ناخواسته دراين جمعيت و مهمترين عوامل مؤثر و عوارض ناشي ازحاملگيهاي ناخواسته براي والدين و فرزند،‏ مسئولينرا در جهت دادن درست برنامههاي كنترل جمعيتياري نمايد.‏مواد و روشهااين پژوهش به شكل يك مطالعة توصيفي از نوع مقطعيانجام گرفت.‏ ابزار اصلي جمعآوري اطلاعات پرسشنامهبود كه براي تدوين آن ابتدا با مطالعه كتب و مقالاتمعتبر و مرتبط به موضوع پژوهش ابزار مقدماتيDownloaded from http://www.jri.ir1- Unmet need2- Anthropology251فصلنامه باروري و ناباروري/‏ تابستان 83

عوامل مؤثر بر بارداريهاي ناخواسته در زنان بارداردكتر امين شكروي و ...1گردآوري شد و براي تعيين اعتبار علمي پرسشنامه از2روش اعتبار محتوي استفاده گرديد.‏3جهت تعيين اعتماد علمي ابتدا از روش تجزيه و تحليل4جزء به جزء به منظور يافتن نقاط مبهم و يا مشكلاستفاده شد.‏ بدين ترتيب كه تعداد 10 پرسشنامه توسط10 زن بادار تكميل گرديد و مشكلات موجود در5پرسشنامه برطرف شد.‏ سپس روش آزمون مجددبه كار گرفته شد بدين ترتيب كه تعداد 48 پرسشنامه به48 نفر از زنان بارداري داده شد كه كاملاً‏ خصوصياتنمونه مورد مطالعه را داشتند و سپس نتايج،‏ موردتجزيه و اعتبار علمي قرار گرفت كه باعلمي مورد تائيد قرار گرفت.‏=0/85 r اعتمادپرسشنامة بكار گرفته شده در اين مطالعه شامل دو نوعمختلف سئوالات باز و بسته شامل سه قسمتمشخصات جمعيتي (20 سوال)،‏ حاملگيهايبرنامهريزي شده (8 سئوال)‏ و بارداريهاي ناخواسته(18 سوال)‏بود.‏از بين زنان مراجعه كننده به 6 كلينيك زنان و زايمان كهبه تصادف از سه منطقه شمال،‏ مركز و جنوب تهرانانتخاب شده بودند،‏ 168 زن طي مدت 6 ماهه ‏(آذرخرداد78 تا(79انتخاب گرديدند.‏ پرسشنامهها بهوسيلهداوطلبين و با حضور محقّق تكميل گرديد.‏لازم به ذكر است كه به افراد داوطلب توضيح داده شدكه عدم شركت در مطالعه هيچگونه تأثيري در نحوهسرويسدهي پزشك كلينيك به آنها ندارد و پاسخسئوالات كاملاً‏ محرمانه خواهد بود.‏مطابق با مطالعات ديگر محققين(12،11)در اين مطالعهنيز ابتدااز نمونهها سئوال شد كه آيا اين حاملگي الف)‏خواسته بوده ب)‏ ناخواسته بوده ج)‏ نابهنگام بوده و ياد)‏ فرقي نميكرده است.‏ سپس جمع حاملگيهايناخواسته ‏(اصلاً‏ حاملگي را نميخواسته يا بچه بيشتريرا نميخواسته)‏ و بارداريهاي نابهنگام ويا بدون قصد‏(اگر ميخواسته حاملگي را به تعويق بياندازد)‏ به عنوانحاملگيهاي بدون برنامه در نظر گرفته و اگر حاملگي راميخواسته و يا نسبت به زمان حاملگي بيتفاوت بودهاست به عنوان حاملگي برنامهريزي شده در نظرگرفته شد.‏براي درك بهتر دلايل بارداريهاي بدون برنامه،‏ ارتباطجدول 1- توزيع فراواني نسبي دلايل عدم استفاده از وسايل جلوگيري از بارداري در زنانبا بارداري ناخواسته،‏ مراجعه كننده به كلينيكهاي زنان و زايمان شهر تهران 1378-79دلايل عدم استفادهمخالفت همسرترس از عوارضعدم اطلاع از نحوه استفادهفراواني نسبيعدم آشنايي با وسايل و روشهاي جلوگيري از حاملگيفكر نميكردم باردار شومكلفراواني نسبي12 /545 /84 /316 /620 /8100Downloaded from http://www.jri.ir1- Validity2- Content validity3- Reliability4- Item analysies5- Test- retest methodفصلنامه باروري و ناباروري/‏ تابستان 83252

عوامل مؤثر بر بارداريهاي ناخواسته در زنان بارداردكتر امين شكروي و ...جدول 2-متغيرها‏(همسر)‏‏(زن)‏توزيع فراواني مطلق و نسبي زنان مراجعه كننده به كلينيكهاي زنان و زايمان و همسرانشان بر حسببرخي ويژگيهاي دموگرافيك به تفكيك وضعيت تمايل آنها براي بارداري اخير،‏ تهران 1378-79نوع بارداري-‏ فراواني‏(سال)‏ سنشغلدرآمد ‏(ريال)‏تحصيلاتتحصيلاتبارداري خواستهمطلقنسبيبارداري ناخواستهمطلقنسبيمطلقجمعنسبيP- value1001001009964455/625/038/65241744/475/061/44722710-1920-2930-3940-49زير ديپلمديپلمهدانشگاهيزير ديپلمديپلمهدانشگاهياسلام‎100‎دين اقليتداردندارد0/050/040/11620/55210/6839100100100100100100100-1001001001159342359322147-291213310053/333/319/025/729/050/032/00/034/530/627/31831892711470103790/046/766/781/074/371/050/068/010065/569/472/707623426661110031984245 ميليون >ميليون - 5 30/5972100100467137/029/6172163/040/429503 ميليون

عوامل مؤثر بر بارداريهاي ناخواسته در زنان بارداردكتر امين شكروي و ...جدول 3- توزيع فراواني مطلق و نسبي زنان مراجعه كننده به كلينيكهاي زنان و زايمان بر حسب ويژگيهاي تاريخچهبارداري آنان به تفكيك وضعيت تمايل آنها براي بارداري اخير،‏ تهران 1378-79نوع بارداري بارداري خواسته بارداري ناخواسته فراواني كلمطلق نسبي مطلق نسبي مطلق نسبيمتغيرهاP- value0/13350/00230/0000/00010/00760/3722100 53 41/5 22 58/5 31 10-199226/12473/968سن ازدواج ‏(سال)‏ 10020-29100 5 20/0 1 80/0 4 30-39100 11 27/3 3 72/7 809722/72277/3751-3تعداد بارداريهاي قبلي 100100 42 52/4 22 47/6 20>3100 121 27/2 33 72/8 8802642/31157/6151-3تعداد بارداري ناخواسته قبلي 100100 3 100 3 0/0 0>3100 103 21/3 22 78/6 8103844/81755/2211-3تعداد فرزندان دختر 100100 3 100 3 0/0 0>3100 92 15/2 14 84/8 7805655/33144/7251-3تعداد فرزندان پسر 100100 2 100/0 2 0/0 0>3100 109 30/3 33 69/7 7603630/61169/4251-3تعداد سقط جنين 100100 5 60/0 3 40/0 2>3Downloaded from http://www.jri.irپاسخگويي%89 /28بهدست آمد.‏%31/3بارداريهابدون برنامه و قصد قبلي و بقيه با برنامهريزي بود.‏%63از كل نمونههاي مورد مطالعه سابقه استفاده ازوسايل جلوگيري از بارداري را داشتهاند.‏از زنان %51با حاملگي ناخواسته به دلايل مختلفي كه در جدولشمارة‎1‎ آمده است از وسايل جلوگيري از حاملگياستفاده نميكردند.‏همانطور كه جدول شمارة 2 نشان ميدهد از ميانمتغيرهاي دموگرافيك ‏(زنان و همسران)‏ مورد مطالعهشامل منطقه محل سكونت،‏ دين،‏ سطح تحصيلات،‏ شغلو درآمد تنها در دو گروه زنان زير بيست سال و بالاي40 سال رابطه ضعيفي بين سن و حاملگي بدون برنامه(P=0/056)به دست آمد.‏ همچنين بارداري ناخواسته باوضعيت تحصيلي همسران در رابطهبا استفاده از آزمون آماريبود (0/05>P).χ 2 از ميان متغيرهايزمينهاي مثل سن ازدواج،‏ حاملگيهاي قبلي،‏ تعدادفرزندان دختر،‏ تعداد فرزندان پسر،‏ حاملگيهايناخواسته قبلي و سقط جنين از هر دو نوع عمدي وفصلنامه باروري و ناباروري/‏ تابستان 83254

عوامل مؤثر بر بارداريهاي ناخواسته در زنان بارداردكتر امين شكروي و ...جدول 4-توزيع فراواني نسبي منابع كسب آگاهي در زنان با بارداري ناخواسته،‏مراجعه كننده به كلينيكهاي زنان و زايمان شهر تهران 1378-79منابع كسب اطلاعپزشك خانوادگيكلينيكهاي تنظيم خانوادهدوستانهمه منابعكلفراوانيفراواني نسبي50/516 /14 /329 /1100غيرعمدي تنهامتغيرهاي تعداد فرزندان پسردختر (0/0001>P)، تعداد حاملگيهاي قبليحاملگيهاي ناخواسته قبلي،(P

عوامل مؤثر بر بارداريهاي ناخواسته در زنان بارداردكتر امين شكروي و ...جدول شماره 5- خلاصه تجزيه و تحليل مدل رگرسيون لجستيك چند متغيره از متغيرهاي وابستهبا بارداري ناخواسته درزنان مراجعه كننده به كلينيكهاي زنان و زايمان شهر تهران‎1378-79‎P-valueOdds RatioConfidenceintervalمتغيرهاطبقهبندي0/0000/000-------- دارد 0 /30 ( 0/11 ،0/50)ندارد-------- دارد /09 0،0/23) ( 0/03 ندارد دختربارداري ناخواسته قبليمراجعه كنندگان جهت تست بارداري به مراكزتشخيصي دولتي بيشتر از مراجعه كنندگانبه كلينيكهاي خصوصي ميباشد.‏ تحقيق ديگري كهبراساس اطلاعات‏"بررسي ويژگيهاي جمعيتي وبهداشتي ايران در سال 1379" انجام گرفت ميزان شيوعرا %34 در جمعيت شهري گزارش كرده است(‏‎12‎‏)‏ كه باميزان شيوع به دست آمده از تحقيق حاضر هماهنگيدارد.‏ مطالعات ديگر درنشان داد كه حدودبوده استتعدادي از استانهاي كشور%30–35.(13،14)%63بارداريها ناخواستهاز كل نمونه مورد مطالعه سابقه استفاده از وسايلجلوگيري از حاملگي را داشتهاند در مطالعات ديگر نيزميزان استفاده از وسايل جلوگيري از حاملگي به ترتيبدر سال %5979 و %63/7در سال 81 عنوان شده استدر حاملگيهاي ناخواسته.(1،12)به طور كلي زنان در گروه سني زير20 سال40 سال،‏و بالايبا تعداد فرزندان بيشتر از سه،‏ داشتن سابقهسقط و بارداري ناخواسته قبلي بيشتر در معرض خطربارداري ناخواسته ميباشند.‏ افزايش بارداريهايناخواسته در گروه سني مذكور با تحقيقات ديگري نيزبه اثبات رسيده است(‏‎1،12‎‏).‏در مطالعه حاضر23 مورد (%51)از حاملگيهايناخواسته،‏ به دليل شكست روشهاي جلوگيري و يااستفاده غيرصحيح از روشها بوده است.‏ نتايج سايرمطالعات نيز نشان ميدهد كه بيش از%65 ازبارداريهاي بدون برنامه در حين استفاده از روشهايجلوگيري از بارداري اتفاق ميافتد(‏‎1،12‎‏).‏ وقتي كهبارداري بدون برنامه اتفاق ميافتد دو راه وجود دارد:‏سقط جنين عمدي و يا تداوم بارداري و تولد فرزنديناخواسته با مشكلات خاص خودش.‏ عدم استفادهصحيح از روش پيشگيري از بارداري از دلايل مهمشكست ميباشد و كمك به زوجها در بهكارگيريدرست وسايل باعث كاهش تعداد بارداريهايناخواسته و سقط ميگردد(‏‎15‎‏).‏ متاسفانه در بعضيجوامع عليرغم توافق نامه ICPD در مورد ممنوعيتاستفاده از سقط جنين،‏ سقط جنين عمدي به روشبهداشتي در بيمارستان كه به صورت قانوني انجامشود و به عنوان گريز از حاملگي ناخواسته باشد(‏‎17‎‏)‏به عنوان روش مقابلهاي در برابر شكست وسايلجلوگيري از حاملگي انجام ميپذيرد.‏ البته اين روشفقط در جوامعي قابل انجام است كه از نظرقانوني،‏فرهنگي و ديني پذيرفته شده باشد.‏در مطالعه حاضر %27/3 سابقه سقط جنين عمديگزارش شده است كه اين سقط جنينها اغلب به طورغيرقانوني و در محيطي غيربهداشتي صورتگرفتهاست.‏ سقطهاي غيرقانوني زيانهاي بهداشتي واجتماعي و اقتصادي بسياري را براي خانوادهها وكشور به همراه دارد.‏ سقط جنينهاي ناشي ازDownloaded from http://www.jri.irفصلنامه باروري و ناباروري/‏ تابستان 83256

عوامل مؤثر بر بارداريهاي ناخواسته در زنان باردارحاملگيهاي ناخواسته در ايران موضوع مهمي است كهدر مطالعات به آن توجه شده است(‏‎17‎‏).‏مطالعه حاضر و همچنين مطالعات ديگر نشان داد كهداشتن سابقه سقط جنين و حاملگي بدون برنامه احتمالبروز بارداري ناخواسته ديگري را افزايش ميدهد.‏همچنانكه از ميان زنان مورد مطالعه در بررسي حاضركه سابقه سقط جنين نداشتهانددكتر امين شكروي و ...%30/3بارداري بدونبرنامه داشتند در حاليكه زناني كه تجربه سقط جنين%60 داشتندبارداري بدون برنامه داشتند.‏ بنابراين لازماست بيشتر از آن كه به درمان و برخورد بهداشتي-‏اجتماعي صحيح پرداختهشود،‏ راهكارهايي جهتپيشگيري از بارداري بدون برنامه ارائه شود.‏در مطالعه حاضر نكته مهم ديگر مشاركت فعالانههمسران است.‏ به نظر ميرسد كه شوهران تحصيلكردهدر تنظيم خانواده همكاري بهتري دارند.‏ با توجه بهاينكه در نمونه مورد مطالعه درصد قابل توجهي(%76/7)از زنان از تحصيلاتي در حد ديپلم و يا بالاتراز آن برخوردار بودند،‏ امكان بررسي ارتباط سطحتحصيلات زنان و نحوة استفاده از وسايل جلوگيري ازبارداري فراهم نبود.‏لازم است در برنامههاي آموزشي به اين نكته توجهشود كه تنظيم خانواده مسئوليت مردان و زنان ‏(هر دو)‏ميباشد.‏ مردان بايد در تنظيم خانواده با همسران خودمشاركت فعال داشته باشند.‏ عدم مشاركت همسران دراستفاده از وسايل جلوگيري از بارداري به عنوان عاملخطر بالقوه براي بارداريهاي ناخواسته در مطالعاتديگر نيز ذكر گرديده است.(1،12)اگرچه ساير مطالعات نشان دادهاند كه تمايل برايداشتن فرزند پسر بر رفتار باروري تاثير ميگذارد(18،19)، طبق نتايج مطالعه حاضر وقتي تعداد فرزنداندختر(PP) افزايش پيدا كردنسبت بارداريهاي ناخواسته نيز افزايش يافت.‏ امانتايج مدل آماري رگرسيون لجستيك نشان داد كهداشتن فرزند دختراز علائم خطر بارداري ناخواستهاست و مادراني كه دختر داشتند3 برابربيشتر احتمالخطر روبرو شدن با بارداري ناخواسته ديگري راداشتند(‏P

عوامل مؤثر بر بارداريهاي ناخواسته در زنان بارداردكتر امين شكروي و ...منابع1- رضايي پورافسر،‏ تقيزاده زيبا،‏ فقيهزاده سقراط،‏بزازيان شهين.‏ شيوع و علل حاملگيهاي ناخواسته درمراجعين با تست مثبت حاملگي و ارائه راهكار مناسب.‏حيات،‏ سال 9، (1382)، شماره 17، صفحات‎24-31‎‏.‏ميمنت،‏ دلاور بهرام،‏ حاملگيهاي ‏"ناخواسته"‏ و عواملمؤثر بر آن در ايران.‏ فصلنامه پزشكي باروري وناباروري،‏ سال ،5 ،(1382) شماره ،1 صفحات -76 .6213- حقجو ناصرالدين،‏ ييلاق بيگي م.‏ بررسي حاملگيهاي ناخواسته بين زنان روستايي در شهر رشت.‏بهداشت خانواده،‏ (1375)، شماره 4، صفحات 36-34.14- پورزكريا مرضيه.‏ علل باروري ناخواسته زنان15-49 ساله همسردار در جنوب تهران ‏(مطالعه تطبيقيدر منطقه فرمانفرمايان و دولتخوان).‏ پايان نامهكارشناسي ارشد جمعيت شناسي،‏ دانشكده علوماجتماعي،‏ دانشگاه تهران،‏.138115- Marble M. Unintended pregnancy rate highuse of contraceptives. Women Health Weekly.1996;9-11.16- Justesen A., Saidi H., Kapiga., et al. Abortionsin a hospital setting: Hidden Realities in Dar essalam, Tanzania. Stud Fam Plan.1992;23(5):325-29.17- ملك افضلي حسين.‏ بهداشت باروري و جنسي بهعنوان يك حق اجتماعي.‏ بهداشت خانواده،‏ سال 4،(1378) شمارة .1418- Paydarfar A., Malekafzali H. Sociodemographicattributes of Iranian wives who reportedunwanted pregnancies, Paper presented at theResearch Committee on Sociology of Populationin the World Congress of Sociology, July 26-August 1, Montreal, Canada, 1996.19- Lucas D., Meyer P. The background tofertility. In beginning Population Studies. LucasD. Meyer P (Editors). National Centre for DevelopmentStudies, The Australian National University,Canberra.1994;56-68.2- Trussell J., Leveque J.A., Koenig J.D., et al.The economic value of contraception: a comparisonof 15 methods. Am J Pub Health.1995;85(4):494-503.3- Flisher A.J., Joubert G., Yach D. Death fromSepticaemia as a consequence of unplannedpregnancy. SAMJ.1990;78(3):250-261.4- Westhoff C. The impact of family planning onwomen's health. Curr Opin Obstet Gynaecol.1993;5(6):793-7.5- Haile A. Unintended conception and unwantedfertility in Gondar, Ethiopia. East Afr Med J.1992;69(7):355-359.6- Stokes B. Population Reports. The JohnHopkins University, Hampton House. ThePopulation Information Program. Series J Number20.1978:369.7- Bongaarts J., Bruce J. The causes of unmetneed for contraception and the social content ofservices. Stud Fam Plan.1995;26(2):57-75.8- Aghajanian A. A new direction in populationpolicy and family planning in the Islamic Republicof Iran. Asia Pac Popul J.1995;10(1):3-20.9- Kosunen E.A., Rimpela M.K. Towards regionalequality in family planning: Teenage pregnanciesand abortions in Finland from 1976 to 1993. ActaObstet Gynecol Scandinavica.1996;75(6): 540-7.10- Carlin E.M., Boag F.C. Women, contraceptionand STDs including HIV. (Editorial). Int JSTD AIDS.1995;6(6):373-886.11- Jain A. Should eliminating unmet need forcontraception continue to be a program priority?.Int Fam Plan Perspec.1999;25(S):39-4912- عباسي شوازي محمد جلال،‏ حسيني چاوشيDownloaded from http://www.jri.irفصلنامه باروري و ناباروري/‏ تابستان 83258