Орвел

Дебата по поводпромоција на книгатаШто не знаешеОрвелПропаганда и новото лицена американската политикаБилјана Бејкова | Владимир Милчин | Климе Бабунски | Марјан Забрчанец| Роберто Беличанец | Сашо Орданоски | Александар Ивановски |Дамјан Здравев | Газменд Ајдини | Тања Милевска | Драган Антоновски

Фондацијата Институт отворено општество - Македонија (ФИООМ), во рамките на програмата Книги за дебати заотвореното општество ја објави книгата „Што не знаеше Орвел“ збирка есеи од група автори кои ја третираатпропагандата, извртувањето на вистина, пристрасноста, манипулацијата. Како основа за есеите на авторите еземено ремек-делото на Орвел „Политиката и англискиот јазик“. Размислувајќи за Орвел, авторите фрлаат новасветлина врз моќта на политичарите и на медиумите и нивната улога во презентирањето на својата „вистина“ најавноста.ФИООМ се одлучи преку дебата, на која ќе се проговори и за есеите, но и за состојбите во македонското општествона овие теми, да ја направи промоцијата на книгата.Модератор на дебатата беше Билјана Бејкова од НВО Инфоцентар, а учествуваа: Владимир Милчин, ФИООМ;Климе Бабунски, Институт за социолошки и политичко-правни истражувања; Марјан Забрчанец, Младинскиобразовен форум; Роберто Беличанец, Центар за развој на медиуми; Сашо Орданоски, ТВ Алсат – М; АлександарИвановски, психолог; Дамјан Здравев, иницијатива Плоштад Слобода; Газменд Ајдини, Здружение на новинарина Македонија; Тања Милевска, ТВ А1 и Драган Антоновски од ТВ Сител.Во оваа публикација се вклучени дискусиите на сите учесници во дебатата и нивните текстови се авторизирани илекторирани.Издавач: Фондација Институт отворено општество - МакедонијаЗа издавачот: Владимир МилчинУредник: Виолета ГлигороскаЛектура: Анета Василевска – ЉубецкијДизајн и подготовка: www.koma.com.mkПечат: Графички Центар - СкопјеТираж: 1.500 примероциСкопје, мај, 2010ISBN 978-608-218-054-0

Модератор:Би сакала да ви посакам добар ден и во името на домаќинот,Фондацијата Институт отворено општество Македонија да випожелам добре дојде на денешната дебата, која воедно е ипромоција на книгата есеи насловена „Што не знаеше Орвел– пропагандата и новото лице на американската политика“.Оваа книга во САД беше издадена во 2007 година, еднагодина пред претседателските избори. И, обично, нејзинитекритичари ја препорачуваа како задолжителна литературапред граѓаните да одат да гласаат. Ние поминавме многуизбори, гласавме, а ја дочекавме и книгата во 2009 година.Таа ни оддалеку не го исцрпува своето значење со изборите.Напротив. Таа е четиво што ни е секојдневно потребно за данѐ поттикне да го анализираме и да го менуваме нашиот јавенпростор и нашиот јавен глас. Во оваа насока еден од есеиститево книгата ќе истакне дека Орвел не е само писател. Тој не еводич. Бесмртни се дискусиите за тоа доколку беше Орвелнаш современик што ќе пишуваше и дали ќе беше левичар иликонзервативец. Тој, како и оваа книга, може и треба да бидеинспирација за подлабоко продирање во ткивото на нашетоопштество, политика, новинарство и пропаганда. И затоа напочетокот би сакала да му дадам збор на издавачот, односнона извршниот директор на Фондацијата Институт отвореноопштество Македонија, Владимир Милчин, да ја претставикнигата што денеска ја промовираме. И, секако, да нѐ поведениз неа и да ни каже што беше тоа што ја натера ФондацијатаИнститут отворено општество Македонија да се погрижи оваакнига да ја добиеме на македонски јазик.Владимир Милчин:Добар ден на сите. Ќе почнам со тоа што ќе ве информирамдека Фондацијата одлучи да отвори нова програма која севика „Книги за дебати“ сметајќи дека јавната дебата кај насе прилично задушена и дека просторот за дебата станува сѐпотесен и потесен. Помал е интересот или помала е вербатаво тоа дека со јавната дебата може да се постигне нешто,да се промени на подобро итн. Ова е првата книга од таапрограма. Таа треба да поттикне дебата во општеството којанема да заврши со денешниов настан. Ние се обидовме да јадистрибуираме книгата колку што е можно пошироко. Таа нее објавена за комерцијални цели. Значи, не е за продажба.За да ви биде појасна сликата за тоа какви книги ќе бидатобјавувани во оваа програма, можам да ви кажам дека следнатае „Историја на Македонија и Македонците“ на професоротпо историја на универзитетот во Торонто Ендрју Росос. А понеа следува книгата „Темната страна на револуцијата“ однајпознатиот, најугледниот, најрелевантниот историчар нафранцуската револуција Едмунд Берк – една книга, која сесмета за исклучително страсно потсетување дека револуцијабез морал и револуција без слобода многу, многу брзо сепретвора во контрареволуција.Значи, да се вратам на денешниот повод. И, би сакал да почнамсо тоа што ќе прочитам еден дел од белешката на уредникотАндраш Санто. И таа гласи вака: „Тоталитарната пропаганда одвидот за кој гласно размислуваше Орвел во романот 1984 служи,главно, за да ги успокои владетелите, а не за да ги придобиеподаниците. Модерната политичка комуникација од видот штого најавува Орвел во Политиката и англискиот јазик, тоа еславен неговиот есеј што првпат се појавува овде во преводна македонски, но која никогаш не ја виде целосно оформена,дејствува обратно. Таа е насочена кон крајниот корисник. Таасе потпикнува во јазикот, говорот и во културните модели.Нејзина цел не е да им заповеда на луѓето, туку да ги заведе.Таа не функционира преку надворешен притисок туку прекуусвоено верување. Тоа е начинот на кој ги правиме работитево една напредната демократија со слободен пазар. А, тоа еи формата на измама од која најмногу треба да стравуваатжителите на отворените општества.“И, кога веќе беа споменати отворените општества, морам дапотсетам и на тоа дека еден од текстовите во оваа книга енапишан од Џорџ Сорос – основачот на нашата Фондација иеден од најстрастните застапници на отвореното општество, којнеодамна, пред две недели, призна дека развојот на настанитево светот го принудил да ја редуцира својата формула за тоашто е отворено општество само на слободата јавно и критичкида се размислува и говори, а при тоа да не се биде загрозен.Мислам дека ние денес, и тоа најверојатно претставувадополнително оправдување на нашиот потег, живееме воземја во која тие што се дрзнуваат јавно и со име и со презимеда искажуваат критички мислења за тоа што го прави власта сеизложени на етикетирање, уцени и на закани и навреди. Онашто загрижува е фактот дека тоа се случува во медиуми што сецелосно или делумно, легално или нелегално, финансирани одвласта. Тоа се случува и на јавниот сервис. И тука веќе доаѓаме3

Што не знаеше Орвелдо точката во која, навистина, правото на слободен говор,слободно изразување на сопственото мислење е загрозено,особено ако се има предвид дека добар дел од тие етикетирањаи заплашувања се анонимни. Неодамна, на 22 октомври вечертана веб-порталот „Окно“, чијшто уредник е Никола Гелевски,беше испратена порака насловена со „Ванчо Михајлов нотдед“. Не знам дали англискиот глагол „is“ недостига порадинеписменост или со намера. Во пораката беше речено декапатриотизмот се состои во тоа да не се поставуваат премногупрашања. Дека тие што слободно и критички мислат требада бидат излекувани од интелектуализмот. А, како да бидатизлекувани? Така што ќе бидат испратени во кампови напринудна работа!Значи, работите се далеку стигнати. И верувам декаразмислувањето за нив во поширок контекст неминовно ќенѐ одведе до тоа што го пишуваат авторите во оваа книга,која е, всушност, еден зборник, една антологија. Во неаможете да најдете и текстови што говорат за односот наполитиката и на медиумите. За употребата и за злоупотребатана јазикот. За извртувањето на вистините. Имате еден многукарактеристичен, мислам и уверен сум, многу актуелен текст,кој е напишан од еден познат полски дисидент од времето на„Солидарност“, Константин Геберт во врска со лустрацијаташто ја спроведуваа во Полска близнаците Качински итн. Ова евозбудлива и неопходна книга.Можеби тоа што не сме денес во поголем број укажува на тоадека скепсата за можностите на дебатата и кај нас се стигнатидо точката која бескрајно мора да не загрижи.И за да не должам, сакам да ви прочитам една вест од „Вечер- онлајн“. Гласи вака: „Вечер“ – добитник на Гран-при. Вестае придружена со фотографија на која се претседателот надржавата Ѓорге Иванов и заменичката на главниот уредникИвона Талевска. Дневниот весник „Вечер“ е добитник на Гранприза пишуван медиум, која ја доделува „Полио плус“. Споредневладината организација, „Вечер“ несебично отстапилслободен простор за „Вулкан плус“ каде што во периодод две години биле објавувани видувањата и дилемитеи размислувањата за дискриминацијата кон лицата сохендикеп. Наградата ја примија главниот и одговоренуредник на „Вечер“ – Драган Павловиќ - Латас и заменичката– Ивона Талевска. Наградата ја врачи претседателот наМакедонија – Ѓорге Иванов. „Вечер“ добива награда, тоје еден од добитниците за медиумска активност противдискриминацијата.Ако се потсетите кои и какви текстови се објавени последнивeдве години во тој весник за луѓето со хендикеп, луѓето соразлична сексуална ориентација, за етничките малцинствакако што се Ромите итн., просто не можете да врзете која етаа логика според која „Вечер“ ја добил оваа награда што јадоделува невладината организација „Полио плус“. И да незаборавам уште нешто. Наградата е доделена од проектот„Македонија без дискриминација“ – од програмата „Прогресплус“ на Европската унија.Мислам дека ова е одличен пример за тоа како работите можатда се извртат до ниво на цинизам, кој веќе тешко може да сеголта.Модератор:Благодарам Владе за провокативниот вовед во нашатаденешна дебата, која за своја инспирација и провокација јаима оваа книга. „Што не знаеше Орвел“ е литература што епрепорачлива, да не речам задолжителна, за новинарите, заполитичарите, интелектуалците, студентите, па и за поширокатајавност. Сега овој тираж од 500 примероци, веројатно, немада ги задоволи сите потреби, но тоа не значи дека оваа книганема да доживее и второ издание.Во оваа пригода, би сакала им упатам честитки на сите што сепогрижија денеска да ја имаме оваа книга во нашите раце.Особено би сакала да упатам честитки за одличниот преводи за прекрасниот јазик, која ја прави оваа книга привлечнаи лесна за читање. Сите тие што ќе ја читаат книгата верувамдека ќе уживаат.Но, да почнеме со дебатата зашто денес, во ерата напропагандата и на манипулацијата во јавниот простор, воМакедонија Орвел е сѐ уште исклучително многу актуелен.Владимир Милчин:... заборавив да кажам. Јас се надевам, и во Фондацијатасе надеваме дека денешните искажувања можат да бидатили да се појават во облик на брошура или, уште подобро,ако стигнеме до книга, која значи актуализирање, односносместување на прашањата покренати во оваа книга вомакедонскиот контекст.Модератор:Добро. Значи да знаете дека се снима .....Владимир Милчин:Се разбира, но со авторизација.Модератор:Да почнеме со нашите панел-дискутанти, кои се денеска тука:господинот Климе Бабунски од Институтот за социолошкии за политичко-правни истражувања, Марјан Забрчанецод Младинскиот образовен форум, Роберто Беличанец одЦентарот за развој на медиуми, Александар Ивановскипостдипломец за комуникации, Дамјан Здравев од „Плоштадслобода“, Газменд Ајдини од Центарот за развој на медиумии Тања Милевска, која ни доаѓа од Брисел – дописничка одБрисел.Дебатата ја конципиравме во три сегменти, што не значи декатие се и единствените за кои ќе дискутираме. Ќе зборуваме затоа што го прави Орвел актуелен во македонскиот општествен4

контекст. Понатаму, за пропаганда, особено за кампањите наВладата. Исто така, ќе дискутираме за тоа колку тие кампањизначат и поткуп за медиумите. И, секако, за односот политика –медиуми, во насока на тоа дали постојат политички притисоциврз медиумите, новинарите и врз уредниците. До каде ецензурата? И имаме ли ние наша сопствена полиција и далиавтоцензурата живее кај нас и во нас.Би почнала со господинот Бабунски. Што е тоа што вепровоцира во оваа книга и како ја гледате од македонскаперспектива.Климе Бабунски:Благодарам. Пред сѐ, благодарност што е одлучено да сепреведе книгата. И добро е што се појавува сега. Би рекол,крајно време беше пред нас да имаме вакво четиво иако неби се направило проблем да беше и порано преведена. Но,со оглед на тоа дека далеку е Америка, треба време да стигнеехото. Сепак, е навреме.Важно ли е да знаеме што е тоа што не го знаел Орвел? Можели тоа да ни помогне нам?Уредникот на ова издание порачува дека задачата на оваа книгае: „да ги поттикне политичарите да ги врзуваат своите зборoвиза фактите“ – вонредно амбициозна, всушностсизифовска задача. Како ќе биде постигнататаквата цел и дали таквата цел е воопшто можна,ако целата книга е доказ дека политичаритенемаат такви амбиции, односно политичарите семногу успешни кога со зборовите ги замаглуваатфактите? Тогаш, зошто би се менувале?Следен елемент што треба да се проблематизирае повторно еден пасус од обраќањето науредникот, каде што се посочува тоа што Орвел него знаел, а тоа е: „како модерното потрошувачкоопштество ќе ја обликува пропагандата споредсопствената форма“. Сеедно дали е намерно илиненамерно извртување, но, секако, е одличенпример на „орвелизам“: погрешниот изразсоздава погрешна слика за светот околу нас.Всушност, работите стојат обратно: општествотоне ја обликува пропагандата, туку пропагандатаго обликува модерното општество, и во тоа епроблемот!За некои, поточно за поголемиот дел од јавностаова не е проблем: тие се задоволни и убедении од пропагандната политичка комуникацијаи од индустријата на забава дека бегството одкритиката, од критичкото јавно истапување,бегството од слободата, е доволно за мирен и засреќен живот.Пропагандната машинерија не ја создава вакватасреќа со задоволување на потребите, туку сосоздавање нови желби, за кои, подготвено, сенудат нови дози на забава, убедувања, ветувања,празни формулации...На Македонскорадио ќеслушнете„нашиот премиер“или „нашиотпретседател“,но нема даслушнете „нашатаопозиција“. Истотака, во директенТВ-пренос ќедознаеме какои што работиВладата, нонема да можемеда имаме увидво записнициод седници наВладата, а уштепомалку даимаме пристапдо договори,или анекси наовие договори,што Владата илиминистрите гипотпишале, например, Договоротза ОКТА.Дали може книга што има ваква содржина, книга што имапогрешен поднаслов да биде корисна за нас?Дали, навистина, се работи само за „новото лице наамериканската политика“, или, можеби, гримасите и цртите натоа „ново“ политичко лице, ако е воопшто ново, се присутнии на нашето политичко лице, па и на многу други политичкилица? Какво е лицето на македонската политика, каква еполитичката комуникација кај нас, дали и колку е активенкритичкиот дискурс во македонската јавност, што ни кажуваатнашите медиуми?Една од препораките на книгата е дека злоупотребата наполитичкиот јазик ќе биде отстранета или барем намаленана минимум ако зборовите означуваат факти, а не вредностиили чувства. Ако не ги знаеме фактите, не ја знаеме нашатаоколина и во неа не може слободно да се движиме, ниту дадејствуваме.Во оваа смисла е корисна следнава паралела.Лицето на американската политика: Авансираниот нобеловскимиротворец, претседателот Обама, чиишто ветувањапредизвикуваа невидена опиеност и кој од медиумите бешепретставуван како спасител од неволјите што Буш им ги донесена САД, сега бара Конгресот да усвои посебен акт за тајност наинформациите од затворот во Гвантанамо.Лицето на македонската политика: На Македонско радиоќе слушнете „нашиот премиер“ или „нашиотпретседател“, но нема да слушнете „нашатаопозиција“. Исто така, во директен ТВ-пренос ќедознаеме како и што работи Владата, но нема даможеме да имаме увид во записници од седницина Владата, а уште помалку да имаме пристапдо договори, или анекси на овие договори,што Владата или министрите ги потпишале, например, Договорот за ОКТА.Несомнено, ваквите „лица“ не се близнаци, носличноста е очигледна. Иако, кај двете лицаима повеќе партии, комуникацискиот системфункционира едноцентрично. Таквите медиумине се обременети со создавање јавност, нивназадача е да создадат публика, која ќе ја продадат.Тоа значи дека не постои слобода, која ќе бидеефикасно ограничување на моќта, па на овојначин се спречува, се сопира, секоја јавна дебатаако е надвор од дневниот ред на власта, односноако е критична кон власта. Така и политикатастанува бизнис со глобален заеднички именител:победа на следните избори, поголем рејтинг безоглед на цената и што помала одговорност војавната размисла.Во вакви услови политичката комуникација секодира и се декодира како рекламна порака.Правилото е: не може да се види „раскошнарусокоса“ покрај стар ’рѓосан автомобил!Исклучокот е можен, само ако русокосата едевојка на механичарот, кој прави чуда. Слично и„нашиот јунак“, „нашиот политичар“ секогаш ќебиде присутен таму каде што ќе се официјализирауспехот. Претставува вистинска ерес тој да биде5

Што не знаеше Орвелдоведен во врска, просторна или временска, со каков и да енеуспех.Многу сум скептичен дека книгата ќе успее да ја остваризададената задача, имено дека ќе ги поттикне политичарите даги врзуваат своите зборoви за фактите. Не верувам дека имаполитичари што се подготвени да бидат „предавници“. Речисие сигурно дека Обама ќе одлучи дека САД мораат да го засилатприсуството во Авганистан. Кај нас, маглата околу спорот заимето никако да се дигне. Од Глигоровото „ова ќе се средиза два месеца“, па до Груевското „што и да направиме, колкуи да сме добри, тие поради името ќе нѐ оценат негативно“,недвосмислена е постојаноста во замаглување на фактите.Тогаш, можна ли е промена? Да, можна е, но не затоа што ќесе сменат или се смениле политичарите, туку затоа што имамедиуми, новинари, војници, граѓани, кои одбиваат послушности се подготвени да бидат „предавници“, подготвени се гласнода бидат против службеното „вјерују“.Во САД се дознава вистината за Ирак, кај нас станувавидливо разграничувањето меѓу медиумите. Ваквата јавнадебата е нужна за да се гради свеста за доминацијата наманипулативната над когнитивната функција, да се градисвеста за нужноста од промената на ваквиот однос на силите.Ваквата задача ниту е „едноставна како боза“, ниту е „леснакако пердув“, но сигурно вреди да се заложиме за промена.Всушност, и успехот на манипулативната функција не епостигнат случајно, ниту, пак, е купен евтино. Ваква промена,претпоставува многу работа.Модератор:Благодарам.Тоа што Орвел не можел да го знае, се вели во книгата,во триесеттите и во четириесеттите години беше декатоталитаризмот и неговиот пропаганден апарат на крај ќеуспеат да навлезат во внатрешната на душата на поединци.Најподложни на пропагандата се младите. Затоа би го замолилаМарјан Забрчанец да ни каже што се случува со пропагандатана која се изложени младите. Дали тие можат и како можат даја препознаат и да се заштитат од неа?Марјан Забрчанец:Благодарам Билјана. Благодарам и на Фондацијата за поканата.Ќе говорам од аспект на активист во „Младинскиот образовенфорум“, но и од комуникациски аспект за тоа како медиумите,јазикот на политичарите и симболите влијаат врз младитево ова општество, односно како ги потиснуваат, ги праватпослушни и, да речеме, примерни во очите на власта.Сосема е јасно дека извртената вистина, или ако сакателагата, кон младите се пласира во огромна количина. Тоа еверојатно количина за која некој пресметал дека е доволна зада придонесе младите во следните неколку години да останатмирни, послушни и пасивни. Или, попластично кажано, тие штоденес мирно стојат наредени пред студентски прашања, утресо наведнати глави да продолжат да висат пред шалтерите надржавните институции.6Имам сомнеж дека, веројатно, постои некој прирачник зауспешна пропаганда врз млади. Се обидов да размислам кои секлучните совети на тој прирачник. И сосема е веројатно декатој прирачник, веројатно, воспоставува десет клучни услови зауспешна пропаганда врз млади. Би сакал да ги наведам:Сосема веројатно дека првиот услов е: Празни и нејасниминистерски говори место учество на министрите во јавнидебати.Вториот: Ладни и сиви домови на култура, а од друга страна,топли партиски штабови.Број три: Турбофолкерски студентски забави, место библиотекиво студентските домови.Четири: Веронаука место сексуално образование.Услов за успешна пропаганда број пет: Студентски избори содва кандидата од иста партија. Место студентски парламент вокој студентите со хендикеп, студентите панкери, студентите одВМРО, студентите од СДС и други ќе имаат еднаква можност даги претставуваат своите идеи.Шест: Поделени, сегрегирани и гетоизирани средношколци,место мултиетнички хепенинзи во училишните дворови.Број седум: Црква на плоштад место рокенрол и техно-забавина плоштад.Број осум: Агенција за темели на спортски сали место агенцијаза млади и за младински политики.Девет: Повици за „смрт на Шиптарите и на педерите” местоповици за почитување на туѓото и на различното.И број десет: Националистички блогови со говор на омразаместо динамични веб-страници на општините.Треба да сме среќни што не се исполнети сите услови засовршено да функционира таа пропаганда. Но, функционираи е посолена со активноста на политичарите во медиумитеи на кампањите. Посолена е со убаво спакувани лаги исо убаво спакувани извртени вистини преку овие алатки.Можеме да кажеме дека имаме среќа што подготвувачите наовие пропаганди и испраќачите на овие извртени вистини нѐпотцениле малку повеќе и заборавиле дека во тоа стадо овциима и по некоја црна овца, која препознава што се случува.Затоа, би сакал да споделам мое мислење и мислење на моиистомисленици. Станува збор за еден вид анализа на тоа штосе случуваше во 2009 година во врска со пораките што беаиспратени кон млади и, воопшто, кон младинската популација.Издвоив три топ-лаги што пропаднаа во текот на 2009 година,односно што беа разоткриени.Првата лага е на тема „етничките поделби кај средношколцитево Струга“. Се сеќавате дека во време на предизборието предлокалните избори беше актуелна поделбата на средношколцитево Струга и тензиите што постоеја таму. Тогашниот министер заобразование по долго заседавање во ноќта во Струга излезесо една убаво спакувана лага, која гласеше некако вака:Правиме сѐ за да ги изменаџираме проблемите со просторнитекапацитети. Значи, не стана збор за никаква етничка тензија.Не стана збор за никакво предизборие, за никакви местенки.Едноставно, тоа се спакува и се испрати во јавноста какопросторен капацитет. Ден подоцна, истиот министер излезесо следна изјава и кажа: Ги решивме просторните капацитети,ги поделивме учениците во две згради. Но, заборави да никаже дека тие две средни училишта во Струга беа последните

каде што средношколците не беаподелени во етнички смени и во етничкизгради. Па, мораше и тоа да се заврши.Уште повеќе, следните денови, групаод десетина средношколци од Стругасобрале средства самостојно и отидоаво Скопје во „Холидеј ин“ да држат пресконференцијаи да кажуваат дека неможат да учат со своите сограѓани, сомладинците од истата општина.Лага број два на тема „Образованиетое моќ“. Слушнавме еден куп поракиколку е важно да се студира и колку еважно што повеќе млади да посетуваатвисоко образование. И колку е доброшто се отвораат нови факултети местопостојните да се приближат кон Болоња.Тука нема многу да коментирам. Самоимам два факта што не ги смислив јас,туку се факти што покажуваат декастанува збор за уште едно извртувањена вистината. Првиот говори дека наМашинскиот факултет во Виница за 120слободни места се пријавиле само десетГлавни комуникацискиалатки за убедување себилбордите и ТВ-спотовите– класични алатки наеднонасочна комуникацијакаде што не се оставапростор да биде слушнатомислењето на другите.Еднонасочна комуникацијаво која те покажуваат сопрст, а не дозволуваатда ги покажеш со прст.Еднонасочна комуникацијаво која поединецот еоставен сам на себе даразмислува без да можеда разговара во група.Комуникација во која езадушена јавната дебатана која толку многу сеповикуваме.студенти. А, вториот говори дека на Правниот факултет воВелес 80 проценти од студентите се од Скопје, што малку ми сенегира со тоа дека факултетите ќе бидат достапни за младитеод помалите општини.И третата лага. Можеби, не е лага. Можеби е празна порака, ае на тема „Ти си Македонија“. Се однесува на една кампањашто сите нѐ покажуваше со прст и испраќаше една поракашто за мене е само наслов без дополнителна аргументација.Се прашував многу пати, со многу луѓе дискутирав, што значиза нив и како ја разбираат пораката „Ти си Македонија“. Далидека токму јас сум Македонија? Што не е точно. Македонија еи Јохан Тарчуловски, Македонија е и Владо Димов. Дали декајас живеам во Македонија? Не знам. Се подразбира дека ниесме Македонија. Не е потребно некој со спотови и со билбордида комуницира со мене за да го сфатам тоа . Но, веројатнозаборавија да ја измерат успешноста на кампањата. Кампањитепостојат за да сменат јавно мислење, а јавното мислење семери. Па, оттука можеме да измериме колку била успешнакампањата. Па, така, останува дилема колку од граѓаните одМакедонија знаат во овој момент дека јас сум Македонија.Една работа ги поврзува сите овие услови од тајниотприрачник за успешна пропаганда и овие три топ-лаги. А, тоа ееднонасочната комуникација. Мислам дека во 2009 година веќетреба и мора да се смета за зло еднонасочната комуникација,особено во време кога се залагаме за демократија, за отвореноопштество, кога секој трет збор на политичарите е „дијалог”или „дебата”. Главни комуникациски алатки за убедување себилбордите и ТВ-спотовите – класични алатки на еднонасочнакомуникација каде што не се остава простор да биде слушнатомислењето на другите. Еднонасочна комуникација во која тепокажуваат со прст, а не дозволуваат да ги покажеш со прст.Еднонасочна комуникација во која поединецот е оставен самна себе да размислува без да може да разговара во група.Комуникација во која е задушена јавнатадебата на која толку многу се повикуваме.И, конечно, за да стигнеме кај Орвел. Акосе прашаме што не знаел? Веројатно нени помислувал дека во 2009 година на„фејсбук“ има 360.000 корисници одМакедонија. И дека и покрај можноститеи платформите што постојат за таа толкупосакувана двонасочна комуникација идискусија, сепак главните комуникацискиалатки за убедување остануваат билбордитеи ТВ-спотовите. Благодарам.Модератор:Благодарам Марјан.Кај нас малку и тешко се дебатира. Затоа бисакала да го замолам Роберто Беличанец дапроговори за злоупотребата на тоа што сестереотипи во формирање на политичкатакампања и, воопшто, за создавањето наполитичките кампањи во македонскиот простор.Роберто Беличанец:Во ова мое излагање ќе се обидам да одговорам на прашањата– како власта успева да ги хипнотизира масите до таа мера,што тие секојдневно забораваат на тоа дека тоа што вчерабеше вистина, денес е лага, а тоа што денес е вистина, утреќе биде лага! Зошто политичката пропаганда на религиознатанационалистичка десница во Македонија е убиственоефикасна и зошто граѓаните се претворија во хипнотизиранамаса што рационалното размислување го оставила на полицаво бања и заборавила да си го земе!Дел од причините за тоа лежи во енергијата што во моментововаа политичка опција ја има во светски рамки, особено понападите на кулите близначки во Њујорк. Светските искустваи методи на пропагирањето на национализмот стигнаа идо Македонија. Тој национализам речиси по правило сепретставува како патриотизам и се врзува за еден светоглед,кој во центарот повторно го става Бог.Старата формула - наша земја, наш народ, наш Бог, воскреснувапред нашите очи, а нејзините промотори се невиденоагресивни.Но, да почнеме со ред!Публиката – масите – стереотипитеДеведесеттите години во Македонија создадоа огромнапауперизирана маса очајници. Речиси не постои семејство воМакедонија што не остана погодено од крајно неуспешнататранзиција. Неуспешна, затоа што денес, 18 години од крахотна еднопартискиот систем, крвната слика на македонскатаекономија останува крајно лоша – околу 60 проценти од7

Што не знаеше ОрвелБДП се контролирани или преку буџетот или преку јавнитепретпријатија или, пак, се под контрола на двата големиполитички блока преку „приватни“ бизнисмени што имаатнераскиниливи врски со едната или со другата политичкаструктура. Вториот факт е дека во земјата има 300.000 иповеќе невработени и третиот факт е ниската просечна плата!Ова укажува дека Македонија е далеку од идеалот на пазарностопанство. Ако врз тоа се додаде и крајно поразителниотрезултат од евроинтеграциските процеси што на публиката ѝбеа презентирани како светло на крајот на тунелот (крахотво Букурешт како реално фијаско на тој процес) – се добиваслика на едно крајно разочарано општество, кое во моментове комплетно збунето околу сопственитестратегиски интереси и во голема меразаробеник на дневната политика.Македонија, едноставно, е еден коктел нанегативни чувства и на разочарување оддемократијата како уредување. Беше самопрашање на време кога некој ќе заиграна месијанската карта. Всушност, обидиза тоа имало и претходно, но постојнатаполитичка структура на власт воведе неколкуиновации, кои се покажаа како вистинскаформула за манипулирање на масите, при тоадемонстрирајќи неверојатна доза на политичкицинизам и опортунизам.Како што реков, неуспешната транзиција гизбриша граѓаните и почна да создава маси!Таа транзиција го искова првиот стереотип накој ќе се потпре пропагандната машинеријана власта, а тој, наједноставно опишан, гласи„СДСМ ја ограби државата“.Вториот и третиот стереотип со кој неизмерносе манипулира е создаден во конфликтот од2001 година. И на двете страни, постојаногласни беа актерите што Охридскиот рамковендоговор или не го признаваа или, пак, тврдеадека е надминат како модел за решавање наетничките тензии, кои, пак, во голема мераостанаа како пеколен подарок од последнитегодини на распадот на СФРЈ. Оваа артикулацијана јавната сцена во себе содржи опасна тезадека победата во вооружениот судир е украденаод страна на меѓународниот фактор и дека когатогаштој судир повторно ќе пламне! Овде требада се има предвид дека огромно мнозинствоМакедонци албанскиот бунт го доживеа каколична навреда и имајќи го предвид колективното паметењена прогони и на крвави расплети на сите обиди да се создадемакедонска држава, го почувствува тоа како обид за конечноликвидирање на Македонија и како држава и на Македонцитекако народ. Овие стереотипи се сведуваат на „Странците гиподдржуваат Албанците, ние сме жртва и нас никој не нѐ сака,сите се против нас како што секогаш и биле од Берлинскиотконгрес, па наваму“. И вториот „Охридскиот договор енеправедна отстапка, која бевме приморани да ја направимеВМРО денес одполитичко движењее комплетнопрестроено во Пи-Ар организација.Со цврста команднаструктура, соорганизацискиединици шточепкаат до ниво намесни заедници,штабови што се вопостојан контактсо населението.Пренесувачина пораки наперсоналнониво, медиумскијуришници соакадемски титули,кои на целиотспин му даваатмедиумски шмеки, што е уштеповажно, медиумскипроизводи што напрв поглед немаатникаква врска сополитиката, тукусо забава или сосуеверие.затоа што државата ја водеше структура што е предавничката“.Како и да е, во свеста на многу луѓе Охридскиот договор, сепак,беше прифатливо решение како цена што Македонија може даја плати за да стигне до европските интеграции.Крахот во Букурешт, всушност, место да го повредикредибилитетот на Владата, уште повеќе го зацврсти. Вомоментот кога цела Македонија загуби, главниот виновник затоа, премиерот Груевски, всушност, се врати во Македонијакако победник. Груевски по Букурешт е пророкот, Давид штоне го победи Голијат, туку се подготвува за следниот судир,тој што цело време беше во право. Шпанската серија соспорот за името меѓу Македонија и Грција од самиот почетокбеше користена во пропагандни цели законстантно зацврстување на стереотипот“ насникој не нѐ сака“ и „ние секогаш сме жртвана неправда“ и на крајот како единственизговор за неуспешноста на Македонија воевроинтеграцискиот процес.Од друга страна, пауперизираното населениепостојано е во потрага по виновници засопствената состојба и имајќи го предвидвисокиот степен на корупција во државата,постојано гладно за внимание порадичувството на заборавеност и на невидливост(„да не дошол некој да нѐ види“, „никому нему е грижа како се чувствувам“, „Абе јас да сумвласт, за 24 часа ќе ги наполнам затворите“).Оваа состојба душа дала за манипулација и зараководење со помош на пропагандна техника.Таткото на современата пропаганда или акоповеќе така сакате – Пи-Ар, Едвард Бернеј, восвоето дело „Пропаганда – како медиумитеви го обликуваат умот“ – вели „Пропагандатае неупотреблива за политичарите, освен аконемаат да кажат нешто што публиката на свесноили, пак, несвесно ниво сака да го чуе“.Но, тој, исто така, вели – „За политичар восовременото општество не е важно да знаекако да ги задоволи потребите на публикататуку како да го изврти нејзиното мислење“. ОваОрвел го знаел! Очигледно, тоа го знае и спиндокторотили спин-докторите на власта!Иновациите на ВМРООрганизацијата! Првиот императив за воопштода може да водите ваков Пи-Ар, кој, восуштина, чепка во корените на идентитетот нанацијата, си игра со стереотипите како да се лего-коцки, за даимплантира вредности во општеството, кое тоа или ги немалоили, пак, биле маргинални, е да воспоставите организацискашема што беспоговорно го следи спинот на врвот!ВМРО денес од политичко движење е комплетно престроеново Пи-Ар организација. Со цврста командна структура,со организациски единици што чепкаат до ниво на меснизаедници, штабови што се во постојан контакт со населението.Пренесувачи на пораки на персонално ниво, медиумски8

јуришници со академски титули, кои на целиот спин му даваатмедиумски шмек и, што е уште поважно, медиумски производишто на прв поглед немаат никаква врска со политиката, туку созабава или со суеверие. „Миленко лејт најт шоу“, „Јади бурек“и „Гласот на народот“ се денес медиумските топоси прекукои владата комуницира со јавноста! Тоа се нашите „дебатниемисии“.Таа организација, во суштина, ја среќаваме кај Орвел. Партијатаод „1984“ е идеалниот модел кон кој се стреми денешнотоВМРО. Самата структура на партијата во пониските слоеви сесостои од обични луѓе кои сѐ што имаат ѝ должат на партијата,па затоа воопшто не им претставува проблем да ги напуштаатдовчерашните вистини во име на денешните. Вистината за нивнема никаква вредност. Вистината, всушност, нема никаквавредност за секој што е соочен со морничавото македонскосекојдневие и со секојдневната битка да се преживее. Затоа,еден новопечен колумнист, кој сосема случајно, еден ден серазбуди како десничар, ќе воскликне „Лебот, тоа е слободата!“.Секој нормален знае дека лебот, всушност, е невидливиотсинџир на капитализмот, но во Македонија, нормалноста итака одамна е луксузна стока!Инвенцијата на ВМРО е организација што е во целостподредена на пропагандните цели со точно утврден систем напроток на информации внатре и надвор. Успехот на ВМРО еодржувањето на дисциплината во партијата на незапаметенониво. Освен еден екскурс на сега сменетиот министер зафинансии во кој се појави критика кон политиката на власта,во изминатиот период, дури и од отпадниците од системот,вие не можете да чуете ништо! Ваквата организација е сон засекоја Пи-Ар компанија.Втората иновација на ВМРО е избегнувањето на апсолутносекаква јавна дебата било со опозиција, било со стручнајавност. Тоа покажува невообичаена свест за сопственатаслаба страна – непостоењето политика и непостоењетокапацитет за спроведување на таа политика. Дебатата,всушност, претполага личен капацитет на инволвираните. Но,личниот капацитет со себе ја носи опасноста од амбиција и одразногласие и, во суштина, претставува опасност за уривањена организацијата што пред јавноста секогаш мора да бидемонолитен блок со еднонасочна комуникација.Третата иновација на ВМРО е употребата на органите на прогони судството во функција на пропаганда. Тоа е модификацијана познатиот двоец терор и пропаганда употребуван од странана тоталитарните системи во 20 век. Модификација, затоа штотеророт не е масовен туку селективен и го користи методотна т.н.. „Televised Justice“. Оваа варијанта не оди подлабокоод прикажување на спектакуларните апсења или, пак,објавувањето на поднесените кривични пријави во јавност.Апсолутно е небитна нивната оправданост или издржаностод правна гледна точка. Битна е нивната медиумскаупотребливост. Посебна варијанта на оваа иновација еупотребата на даночните органи што се претворени во еденвид тајна полиција што спроведува специфичен вид фискалентерор и се користи како ударна тупаница во подготвувањетона голем дел од случаите што потоа завршуваат на екраните.Четвртата иновација има алхемиски димензии – тоа епостојаната активност – „работиме 24/7“. Публиката се држиво постојана напнатост со темпо на „решенија“ за одреденипроблеми, кои создаваат впечаток дека власта е одговорнаи секогаш апдејтирана со моментните предизвици како восветот, така и кај нас. На тоа ниво манипулацијата е речисидневна. Речиси не постои состојба за која Владата не произведерешение. Тие решенија се, обично, крајна ступидарија, која,во суштина, личат на ситуација во која болен од леукемијатретирате со аспирини – еве само два примера: На порастотна цената на бензините владата се спротивстави со две мерки– ги намали патарините и ја симна акцизата на хибриднитевозила (во Македонија во време на донесувањето на меркатасе продаваше само едно такво возило – „тојота приус“, со ценаод околу 24.000 евра), а во пакетот на антикризни мерки сенамали еколошката такса за внесување стари фрижидери воземјава!Последната иновација е претставување на партијата какоидеолошки ентитет заснован на патриотизам, религиско–морални вредности и квазинеолиберална економија. Тоае битно за да се претстави партијата како заедница накохерентна идеолошка структура, која е позиционирана вополитичкиот спектар како тотална опозиција на системот,кој ја произведе пауперизираната маса. ВМРО инсистира натеоријата на дисконтинуитет и тој дисконтинуитет не е тотален!Тој дисконтинуитет е временски лимитиран на транзицискитегодини и на годините кога Македонија била во составот на СФРЈ.Паролата на тој дисконтинуитет е зборот „Преродба“. Тоа штотој збор, во суштина, значи е преминување и себеамнестирањена периодот што масите го сметаат како извор на своитесекојдневни маки. Од друга страна, а од истите причини ВМРОинсистира на континуитет, континуитет со традицијата наоригиналното ВМРО и воопшто со традицијата како митскоместо на подоброто живеење. Проблемот со тој настап ешто тоа што ВМРО, во суштина, го прави е фабрикување новтрадиционализам. Оваа оксиморонска формула е суштинатана прифатливоста на пропагандата. Таа формула овозможуваод еден ист центар да се заговара веронаука во училиштата,црква на плоштадот, кампања против абортус, трето дете инешто сосема спротивно – компјутеризација на училиштата,електронска влада и европски интеграции. Формулата на ВМРОе едноставна, ние сме мостот, ние сме и минатото и модернотово едно.Убиство на реалностаВласта успешно ги комбинира постојните предрасуди истереотипи и со нив си игра како со лего-коцки. Таа многудобро знае дека телевизиското време истекува многу побрзоотколку реалното. Вие денес во Македонија може да бидетеказнети, обвинети и воопшто вашиот живот да заврши водве минути на вести. Концептот на телевизиска правда ви гоовозможува тоа. Инструментот е двонасочен – од една странаго повредувате противникот, од друга страна на масите имдаваат да го почувствуваат мирисот на крв и да ги задоволатсвоите страсти за одмазда. Жртвите на овој концепт севнимателно избирани – поединечно и групно. Апсењата налуѓето што работат на патарина и полицајци што работат награнични премини се особено интересни. Изборот тука е9

Што не знаеше Орвелправен по логиката на обичниот човек, прашајте се и самиколку пати ве изнервирало однесувањето на овие луѓе. Колкупати сте биле сведок на ситен поткуп или на пропуштањевозила без патарина. Колку пати сте рекле, нема држава иливо нормална држава ова не може да се случи. Колку пати степомислиле дека ваквото однесување треба да се санкционира.Е, сега го добивте. Власта е исполнувач на вашите најстрашнижелби.Долга е камерата на ВМРО и таа кога-тогаш ќе ве сними!Судските резултати се апсолутно небитни, апсолутнонетелевизиски и, освен во ретки случаи, сосема ирелевантниод пропаганден аспект. Поважно е да се натовари јавна стигмаотколку да се процесира одреден предмет. Во некои старивремиња тоа се викаше линч – денес тоа се вести!На стереотипот за напуштеност на масите – Владата одговарана тој начин што испраќа министри по зафрлени села.Додека сите политички аналитичари тврдат дека на АнтониоМилошоски местото му е на состаноците во Брисел, Груевскизнае дека местото му е во Обршани! Таму тој е апостол,пратеник на таткото што ете, конечно, дојде да не види.Ефектот е нула ако тој се мери според мерилата на реалнитеинтереси на државата. Но, ефектот е + бесконечност за спинотна власта, која се грижи засекој поединец.Власта успешно гикомбинира постојнитепредрасуди истереотипи и сонив си игра какосо лего-коцки. Таамногу добро знаедека телевизискотовреме истекувамногу побрзо отколкуреалното. Вие денесво Македонијаможе да бидетеказнети, обвинетии воопшто вашиотживот да завршиво две минути навести. Концептот нателевизиска правдави го овозможуватоа. Инструментоте двонасочен –од една странаго повредуватепротивникот, оддруга страна намасите им даваатда го почувствуваатмирисот на крв и даги задоволат своитестрасти за одмазда.На крајот, само сакам данагласам дека нашатапортокалова револуција(која е злоупотреба на туѓисимболи) сѐ уште има многуенергија и допрва ќе гледамепримена на пропаганднитехники на дневно ниво.Сѐ додека, навистина, незаборавиме сѐ што знаемедека е реалност!Исто би нагласил и декасум пристрасен. Последенпат кога проверував –лажењето и манипулацијатаво моралниот системна човештвото сѐ уштебеа зло. Секаков обидза непристрасност есоучесништво!Толку.Модератор:Благодарам Роберто. Внесе многу поголема живописност вонашата дебата, која почна прилично депримирачки. И тоа штого кажа Роберто е депримирачки, но јазикот што го употребипочна и да нѐ забавува. Јас би направила една мала променаво дневниот ред од едноставна причина што Сашо Ордановские тука со нас, а ќе мора да замине и би сакала да се вклучиво овој дел од дискусијата. Така што претпоставувам нематеништо против, и би му дала збор на Ордановски. Повелете.Сашо Ордановски:После одличниот говор на Роберто мислам дека темата еречиси „затворена“. Но, пред и јас да се осврнам на некоиаспекти, сакам да кажам две работи. Прво, преводот на книгатанавистина е извонреден. Многу ми е драго што конечноимаме таков превод на политички текст, бидејќи се работи засуптилен политички јазик на англиски. Во англискиот јазикфинесите во вакви текстови се многу важни.Второ, точно е дека е „Долга камерата на ВМРО...“, ама „Којдигнал камера - од камера ќе умре!“. Во таа смисла, јас немамникакво сомневање како ќе заврши ова „камерманствово“.Сепак, ова друштво што сме се собрале овде ми изгледа по малкутажно, бидејќи се прават одлични анализи, но тие ништо невлијаат врз стварноста. Знаете, јас секојдневно се занимавамсо праксата и „технологијата“ на Орвеловите теории и идеи зајазикот, медиумите и политиката, па ја голтнав книгата за двадена. Во неа има неколку прекрасни есеи, како што има неколкупросечни и неколку лоши. Но, она што Орвел не го знаел восвоето време - не ја знаел телевизијата како медиум. И незнаел до каде таа манипулативна способност на телевизијатаможе да отиде во однос на односите во општеството.Обично, кога со нова генерација студенти почнувам предавањаза некоја област од новинарството или медиумите, првиотчас секогаш е посветен на едно прашање: Со што треба да сезанимава новинарството? Како што можете да претпоставите,90% од одговорите се дека новинарството треба да сезанимава со - вистината. Обично, на шега им велам на моитестуденти по новинарство дека веднаш би ги пратил кај ФеридМухиќ на Филозофски, бидејќи вистината е филозофски поим.Многу малку ќе се сетат дека новинарството, всушност, требада се занимава со презентација и истражување на фактите,од кои потоа ќе произле вистината, а понекогаш и различнитевистини. И она со што треба да се учи на факултетите зановинарство е, всушност, занимавањето со фактите.Гледате, тоа е суштината на нашиот проблем. Мислам декаГруевски не лаже свесно. Искрено мислам дека човекотнема намера да лаже свесно, туку тој само се занимавасо конструирање на својата вистина, без разлика, а честои наспроти фактите! Што се вели, дајте ми пет факти и10

можам да ви направам пет различни вистини од истите петфакти. Во што е разликата? Разликата е - контекстот. Тоа –контекстуализирањето на фактите - е суштината со која сезанимава новинарството. Како се конструира контекстот? Е,за тоа треба стручност, за тоа се потребни професионалниновинарски стандарди. Оти, не е проблемот во фактите сами посебе, бидејќи ако фактите ви се погрешни, тогаш нема ништоод разговорот, тогаш лажете. Но, ако ви се точни фактите, сѐуште не значи дека сте дошле до вистината, доколку тие факти,намерно или ненамерно, не знаете да ги контекстуализирате.Затоа, занимавањето со фактите и со вистината серазлични, иако поврзани работи. Со тоа се занимава Груевски- со поинакво контекстуализирање на фактите.Владеачкиот проект на ова ВМРО започна и пред 2006 годинаи тој проект не е случаен. Тоа е добро промислен проект,стратегиски поставен. Знам за некои луѓе кои, претпоставувам,го советуваа Груевски за остварување на тој проект. Вие неги знаете, бидејќи не се од Македонија. Тоа се исклучителнодобро образовани луѓе, некои од нив учеле и на Харвард,но не се Американци. Тие се експерти за оваа област, затоа како на различен начин да се контекстуализираатфактите. Тие разбираат една суштинска работа во занаетотна контекстуализирањето на фактите, а тоа е природата напроизводите, па макар тие да се и политички производи:имено, производите што се нудат на пазарот имаат опипливи(tangible) и неопипливи (intangible) карактеристики.Да ви поедноставам - со опипливите карактеристики напроизводите (значи, колку врати, тркала, коњски сили и кубнисантиметри има едно бе-ем-ве) се занимава маркетингот; но сонеопипливите карактеристики на производите (односно, коичувства ги предизвикува истото тоа бе-ем-ве во црвена металикбоја кога ќе застане на семафор, со раката на возачот лежернопотпрена на симнатиот прозорец) се занимава PR-от, односновештината за градење на односи со јавноста. Значи, фактитеза тој производ се исти, но вистината за него, чувствата што тојпроизвод ги предизвикува кај оние кои го набљудуваат или гоконзумираат може да бидат сосема различни.Гледате, мислам дека со тоа се занимава тимот за односи сојавност на Груевски, се труди да ни го продаде истиот производ,различно спакуван, за да предизвика поинакви чувства. Тоазначи со производство на една нарација која што е строгоконтролирана, во којашто нема случајности, којашто е доизвесна мера и предвидлива, а на масите им се „продава“ соеден агресивен популизмот. Но, како што е познато, популизмотмедиумите ги користи не за информирање на јавноста, туку замобилизирање. Тоа е суштински различно, бидејќи се однесуватокму на контекстот и на тоа како ги моделирате фактите за дапретстават одредена вистина. Во таа смисла, севкупната јавнаактивност на Владата е во мобилизација на масите, односногласачите. Моделот со којшто владеат е релативно едноставен,во некои теории се нарекува хигиемоистички модел навладеење, а се состои од два елементи, утврдувани уште предВМРО да победи на изборите во 2006 година. Трошењето надржавниот буџет се во суштината на тие елементи: од еднастрана, големо вработување во државната администрацијаи големи програми за државни субвенции на цели секториво економијата, со што голем дел од граѓаните ги правитезависни од приходите што им ги дава државата; и, од другастрана, големи пари кои се трошат за пропаганда на „новатастварност“. Со примена на оваа формула за владеење ВМРОво секој момент обезбедува стотици илјади гласачи спремнида гласаат за оваа власт, бидејќи го држат народот и зависен иомамен. Затоа нема разговори со ММФ, бидејќи ММФ прво баракратење на буџетот. Затоа е дуплиран државниот буџет од тојшто го затекоа во 2006 година, иако ниту економијата нитустандардот на народот не е дуплиран. Ама, им требаат пари зада ја одржуваат масата со која владеат.Во 2006 година и во „Форум“ и во „ТранспарентностМакедонија“ точно ги детектиравме сите овие работи, цртавмемапи како тоа ќе изгледа. Точно знаевме кои конкретниинтереси стојат зад „надежните млади технократи“. Овој моделна владеење ќе опстане сѐ додека има пари да се „тркала“, сѐдодека имаат доволно средства за држење на 200-300 илјадилуѓе на државни плати и субвенции и додека имаат доволнопари за трошење во медиумите.Во „Транспарентност Македонија“ предвидовме уште за 2007и 2008 година дека трошат 1-2% од буџетот за пропаганда.Тоа значи дека кога на македонскиот телевизиски рекламенпазар, кој чини околу 20-30 милиони евра годишно, ќевлезете со 5-6 милиони евра годишно со државни пари запропаганда, правите таква интрузија, такво пореметување идеструкција на пазарот, што потоа не е тешко да завладеетесо комерцијалните телевизии – или барем со оние на кои имдавате милионски суми од државата. Значи, за овој методна владеење треба само да бидете решени да не штедите одтуѓите, јавни пари. И не штедат! Не штедат, бидејќи иматенеколку клучни телевизии кои што добиваат милионски сумиевра годишно, нешто директно, преку рекламни кампањи, аеден дел и индиректно, преку разно-разни бизниси на газдитена телевизиите. Ако на тоа ја пресметате и економската криза,во која и онака другите комерцијални приходи на телевизиитедрастично опаѓаат, тогаш имате директно воспоставување натаа медимско-владина врска.Методот на владеење е оној на Хуго Чавез – „Ало президенте!“,директна комуникација со масите за нивна мобилизација.Со тоа што Хуго Чавез барем сам го води шоуто, сам го дигателефонот: „Ало, президенте, јас сум од таму и таму, кравитеми умреа“, одма утре да му се испрати помош на човекот...Кај нас, пак, оној сирот заменик министер за социјала, не знамкако се вика, штом ќе се појави некоја вечерна телевизискасторија за седумчлено семејство кое живее во беда, уштеидното сабајле го посетил семејството и во калта дава изјавадека до вечер владата ќе оддели не-снам-колку денари запомош на семејството. Човекот, практично, виси на закачалкаи е најредовен гледач на телевизиските вести! Тоа е системот.Како политичка последица од ваквиот начин на владеење,владата е опседната од својот рејтинг. Тоа се вика „Governingby the polls and not by the goals“. Рејтинзите го снимаат„пулсот“, успешноста на методологијата со која се владее,11

Што не знаеше Орвелсоздаваат зависност за нивно дневно следење. Еден мојпријател, кој работи во една од агенциите кои го мерат тојрејтинг на Груевски и на владеачката партија, се обидел тамунекаде да им каже дека е беспредметно да се мери рејтингдва пати неделно, бидејќи од понеделник до петок ништосуштински не може да се смени ако ништо суштински не сеслучува во јавноста...Но, има уште неколку аспекти кои се врзани за „играта“помеѓу вистината и фактите. Имено, за мобилизирање најавноста, „вистините“ сервирани од власта се поприфатливиод самите факти што се користат за сервирање на тие вистини.Во вештините за односи со јавност се вели дека „Фактитеја делат јавноста, вистините ја множат!“. Зошто? Затоа штофактите тераат на размислување. Фактите ја тераат јавностасамата да се определи, самата да изгради вистина врз основана фактите. А јавноста е многу инертна, таа не сака да бидетуркана да се определува, особено кога фактите се неповолниза стереотипите со кои живее јавноста. Таа сака да размислувацрно-бело, да се вклучи во „третиот чин“ и веднаш да види којизгубил, а кој победил, веднаш да разбере кој е добриот, а које лошиот. Во таа смисла за јавноста „изџваканите“ вистини семногу поприфатливи, отколку голите факти.Во таков контекст „на сцената“ настапуваат владинитеексперти за односи со јавност. Вешто играат и скапо ги„џвакаат“ вистините за владеењето на Груевски, без разликана тоа што го говорат фактите од тоа владеење: стандардотопаѓа, стопанството тоне, корупцијата се множи и по вертикалаи по хоризонтала, а во пораст се само сиромаштијата, стравот,меѓународната изолираност на земјата и кривичните дела одсекој вид. И рејтингот на Груевски!Проблемот со ваквиот начин на владеење е што тој многускапо чини, затоа што кога не ја менувате стварноста,туку само се обидувате да ги промените перцепциите најавноста за истата таа стварност, тој потфат бара големаинвестиција во пропагандни цели. Со други зборови, кога невладеете демократски, кога не работите на остварување настратегиските цели на нацијата и на државата, кога почнуватеда крадете преку секоја мерка, пропагандниот трошок за„растегнувањето“ на преродбеничката прикаска насоченакон перцепциите на јавноста не доаѓа ефтино. Скапо чинида ја убедите јавноста дека е можно да уапсите 200 душина патарина заради корупција, но никој во раководнитеструктури во власта, па дури ни во злужбата за наплата напатарини, за тоа да не понесе одговорност. Како е можно сонедели да апсите цели автобуси корумпирани полицајци, аникој од раководството да не сноси одговорност? Сѐ е поскаппропагандниот напор СДСМ да биде прогласен дека е виновенза сите скандали и неуспеси на оваа власт. При тоа, таквиотнапор не е скап само во смисла на потрошените државни пари,туку во смисла на сите ресурси – и човечки и политички иматеријални...НАТО се беневалентни - ако влеземе, нема да ни пречи; аконе влеземе, и тоа не е страшно. Но, за Европска унија беајасно против влегување, бидејќи сакаа прво да го завршат„идентитетскиот“ проект на вмроизирање на државата ипрераспределба на општествениоит статус и богатство, пришто поинтензивното инволвирање на контролните нивоа на ЕУво една успешна евро-интегративна приказна ќе ги спречешево таквите намери. Значи, за ЕУ имаа јасен план да го одложатнашето интегрирање. Од една страна, некој како ИвицаБоцевски, без никаква релевантна политичка тежина, требашеда ја „замајува“ јавноста со наводните напори за евроинтегрирањена земјата и арогантно да ја брани политиката наГруевски, додека зад таквата фасада се довиваше процесот заопштествено-политички преврат. Тој преврат се претвори воеден социјален инженеринг кој не ја опфаќа само растечкатадржавна администрација, туку длабоко навлезе во цели другиопштествени слоеви коишто треба да се стават под контролана партијата на Груевски: здравството, образованието,медиумите, бизнис-заедницата... Сѐ до последниот кревач нарампи по паркинзите! На пример, денеска веќе нема шанса даизлезете на пазар и да направите каква било бизнис зделка,а на другата страна да не се појави државата како партнерво зделката! Или, погледајте го примерот со Машинскиотфакултет во Виница: поевтино ќе беше, на државна сметка,да ги испратевме тие три-четири студенти од тој факултет дастудираат во Италија, барем италијански ќе научеа и ќе сестекнеа со најдоброто болоњско образование, отколку оваакарикатура од студирање што за скапи пари се организира помакедонската провинција.Во таква ситуација, пропагандата има и дополнителнацел за остварување, да ја убеди јавноста дека растечкитекомунистички и социјал-демократски мерки по коипосега власта во владеењето се, всушност, идеолошкидесно ориентирани. Погледајте го тој судир меѓу фактитеи „преџваканата“ вистина: Македонија ја има една однајголемите влади во Европа, со најголем број министерства иприклучна администрација, со државен буџет кој секоја годинасе дуплира за да ги задоволи сеприсутните комунистичкиманири на власта да владеат со секоја пора во општеството! Е,па, затоа „десничарските“ реклами на оваа власт мора да се одгодина в година сѐ поскапи, за да ја „покријат“ левичарскатареалност во која живееме.Но, кругот полека се затвора, за плаќање на сметките за ованеодговорно и штетно владеење има сѐ помалку пари.Модератор:Благодарам Сашо.Продолжуваме со кампањите на Владата, тоа што го добивамекако наша порција преку медиумите, особено прекутелевизиите.Сето ова говори дека се работи за еден механизам навладеење со точно определени политички цели. Планот наВМРО не подразбира интеграција на Македонија во ЕУ. За12

Александар Ивановски:Благодарам. Јас ќе зборувам во ова излагање за еден спотод кампањите што почнаа да се емитуваат во текот на 2008година, а кои и неодамна сѐ уште се емитуваа, не со толкавинтензитет, се разбира. Имено, овие кампањи беа дел одмојата дипломска работа и дел од квалитативната анализасо наслов „Вредностите и пораките во владините спотови од2008 година“. Тогаш кога ја изработував дипломската немавможност да ја прочитам оваа книга, ја прочитав сега и открив,или сакам да верувам дека открив, дека и Орвел бил мој менторза времето на работењето на дипломската.Имам подготвено еден текст во кој е еден дел е од дипломскатаработа, па би преминал веднаш на читање.Телевизијата веќе одамна е неизоставен дел од човековотофункционирање, додека телевизорот и во „времето накомпјутерот“, сѐ уште го зазема централното место во домот.Ова ѝ придава на телевизијата не само огромна важност, тукуи огромна одговорност за тоа како и во кој правец ќе се насочиаудиториумот.Овде нема да зборувам за економскиот сектор, кој, навистина,ги користи сите можни средства за да придобие потрошувачи.Овде ќе прикажам само еден видеоспот, кој е изработен во еднаод владините кампањи во 2008 година. Спот, кој е производ однајвисоката и најмеродавна институција во секоја држава икој не би требало да се служи со „најозлогласените“ формина пропагандата.Станува збор за видеоспот со Алберт Ајнштајн, кој е изработенво рамките на кампањата „Знаењето е сила, знаењето емоќ“. За тие што сѐ уште се обидуваат да се сетат на него, вопродолжение краток опис на истиот.Во овој видеоспот е претставено училиште во периодотод 1880 до 1890 година. Наставникот го почнува часот соследнава реченица: „Сега ќе ви докажам, дека ако Бог постои,тогаш не е добар. Дали Бог создал сѐ што постои? Ако Богсоздал сѐ, тогаш тој го создал и злото. Тоа значи дека Бог не едобар“. Веднаш по ова го прекинува еден ученик и го прашувапрофесорот „дали постои студено“? Одговорот што го доби однаставникот е следен: „Се разбира дека постои. Никогаш несте почувствувале студ?“ На ова ученикот вели дека „студот непостои. Според законите на физиката, тоа што го сметаме застуд е само недостиг од топлина“. Потоа ученикот го прашувапрофесорот „дали постои темнина“? Професорот одговарапотврдно, а ученикот вели дека темнината е „само недостиг одсветлина“. Потоа ученикот додава дека „Злото не постои, истокако студот и темнината. Бог не го создал злото, тоа е самонешто што се случува каде што Бог сѐ уште не допрел“. Додекаги изговара овие реченици наставникот ја наведнува главата,а кога ќе заврши, ученикот седнува и до него се испишува:„Алберт Ајнштајн (1879 – 1955)“ На крајот од видеоспототсе појавува логото на кампањата за ОБРАЗОВАНИЕ, а под неаслоганот: „Знаењето е сила, знаењето е моќ“.Ова видео беше едно од вкупно десет спотови што беа предметна мојата квалитативна анализа потребна за изработка надипломската работа. Произлезе дека вредностите што сепласираат со овој спот се веќе содржани во поднасловот:„Религијата е знаење, исто така. Враќање на религијатаво училиштата“. Понатаму, не може а да не се забележидека девојчињата во овој спот се јавуваат само во улога надекор, а главните ликови „ги толкуваат“ малиот Ајнштајн ипрофесорот. Со ова се промовира терминалната вредностнерамноправност, т.е. полова нерамноправност... Меѓутоа,тоа што е, можеби, најстрашно е фактот што не постојат доказидека дијалог воопшто се случил. Оваа интернет-шпекулацијациркулирала без името на Ајнштајн и пред 2004 година, аоттогаш, па наваму (откако некој го напишал неговото име),циркулира како речиси идентична верзија прикажана на овојспот со таа разлика што во оригиналната приказна станувазбор за студенти и за универзитетски професор. Исто така, нее можно младиот Ајнштајн да го презентирал овој аргумент.Во неговите автобиографски забелешки, тој изјавил декаиако неговото еврејско семејство не било религиозно, тојразвил длабока религиозност како дете што е Евреин, нотаа религиозност згаснала кога навршил 12 години. Тој велидека развил скептичен став, кој никогаш не го напуштил. Тојнаправил поврзувања со Бог многупати и во многу околности,но, исто така, рекол дека не верува во некои од приказните воБиблијата и дека не верува во „personal God“.Првото несовпаѓање меѓу овој спот и „оригиналната приказна“е главниот лик (Алберт Ајнштајн), а второто несовпаѓање еследново: во оригиналната приказна станува збор за студенти,а во ТВ-спотот се прикажани ученици што се најверојатночетврто одделение. Разбирливо, кога ќе се земат предвидоколностите кога се појави т.е. во период кога требаше дасе поткрепи веронауката и особено ако се земе предвидподнасловот на овој спот: „Религијата е знаење, исто така.Враќање на религијата во училиштата“. Направени се само„мали адаптации“, за видеоспотот да ја постигне целта, безразлика дали се пласираат вистини, т.е. накратко кажано ова етипичен пример на „целта го оправдува средството“.За крај би додал дека: верувам дека може да се има разбирањеза луѓе, организации и институции што промовираат идеи вокои веруваат и кои се обидуваат да ги наметнат. Но, верувамдека не може да се има разбирање кога тие сакаат тоа да гопостигнат по секоја цена и кога се служат со непроверениинформации, полувистини или лаги.Во овој случај, промовирање на религијата и враќањето нарелигијата во училиштата преку спотот со Ајнштајн, спот,чијашто приказна е непроверена и најверојатно лажна, еморално и етички неоправдано.Благодарам.Модератор:Благодарам Александар.Позастрашувачка перспектива од злоупотребата на јазикоте злоупотребата на информацијата. Значи, страшно е кога сезлоупотребува јазикот, но уште пострашно е тоа што го имамеденеска, а тоа е злоупотреба на информацијата.13

Што не знаеше ОрвелМислам дека Дамјан Здравев има многу да каже на оваа темаповрзано со тоа што се случуваше на плоштадот.Повелете.Дамјан Здравев:Благодрам. Да се придружам кон честитките за преводот.Навистина суперпревод, барем за мене. Јас ја прочитавкнигава, уредно си фаќав белешки за да не бидам како некојод нашите политичари, кои критикуваат и промовираат книгишто никогаш не ги прочитале.Суперкнига, суперкоментари, супересеј, кој го прочитав сегапрвпат кога ја читав книгава. Деновиве, додека се подготвувавза дебатата ја прелистував книгата и постојано некако сезборува за името, пак се навраќаме на онаа позната реторика,заложба, посветеност, треба да се затвори прашањето,одговорност, бла, бла... И празно е, нема никаква смисла.Можам вака да набројувам многу без да кажам ниеднаконкретна работа. Не дека термините што тие ги употребуваатнемаат значење, меѓутоа константноста и контекстот во кој сеупотребуваат ги прават едно нејасно и матнонаше секојдневие. Ние тоа секојдневие гоживееме, секој ден и токму во тоа секојдневиетворците на јавниот дискус демонстрирааткаква е моќта на реториката врз реалноста.Реториката што тие ја користат ја создаванашата реалност, односно ја создава нивнатареалност, која сакаат да ја видат. Во овој есеј,Орвел, само на начин својствен за него јакоментира и го анализира јазикот и неговатаупотреба и злоупотреба. Но, кога се зборуваза Орвел, мислам дека не може да се зборувасамо за ова дело. Веднаш помислуваме нацелото негово милје и на целиот негов опус содругите дела.Во контекст на денешнава дебата сакам малкуда позборувам за известувањето на медиумитеод оној протест од 28 март на плоштадот, испоред тоа, цензурата и автоцензурата со којасе соочуваме.Имено, како еден од учесниците на тој протести млад човек и активист што сака да учествуваво јавните дискусии, многу често се среќавамили, можеби, јас имам таков впечаток, со тиеизветвени изразни средства и недостиг одпрецизност на кои ни укажува Орвел во својотесеј. Барем мене ми се чини ова логичнобидејќи автор на нашиот јавен дискурс сепартиските елити. Ова е една широка темаза која ние можеме да дискутираме многувреме, но јас сум длабоко убеден во тоа декапартиите се тие што го диктираат темпото вонашето општество и околу нив се врти сѐ. Тие14Бидејќи партискитеелити немаатаргументи и со тоанемаат кредибилитети основа даучествуваат во тиејавни дебати, нив име многу полесно даги забранат тие јавнидебати. Со тоа даго забранат јавнотоартикулирање наставови, што замене е страшно.Така барем јас вопоследниве неколкугодини се изнагледавсистематскои тоталитарнооневозможувањена јавни дискусиии постојанозаметкувањена јавноста,дефокусирањена јавноста одсуштинскитепроблеми, кои,всушност, јадокажуваатнеспособноста на тиепартиски елити.се најчесто застапени во медиумите и мислам дека од нивво целост зависи функционирањето на општеството. Секојачест на исклучоците или на малите групи што функционираатнадвор од тие кругови, меѓутоа главно партиите ни наметнувааткако да живееме.За каква било промена кај нас е потребна политичка волја. Запарногреење во студентските домови треба политичка волја,за реформа во судството треба политичка волја, за подоброздравство, пак, треба политичка волја. За сѐ треба политичкаволја. Ако нема политичка волја кај нас, ми се чини за џабе есѐ.За нормални избори, исто така, треба политичка волја. Па,така, и за нормална јавна дебата во едно општество требаполитичка волја. Ако ја немате таа политичка волја ќе се случида ви дојдат млади момчиња без коса и со мускули и старигоспоѓи со икони и да ви ја прекинат јавната дебата, да венашлакаат, да ве натепаат, да ве испцујат и да ве навредуваат.Бидејќи партиските елити немаат аргументи и со тоа немааткредибилитет и основа да учествуваат во тие јавни дебати,нив им е многу полесно да ги забранат тие јавни дебати. Сотоа да го забранат јавното артикулирање на ставови, што замене е страшно. Така барем јас во последнивенеколку години се изнагледав систематскои тоталитарно оневозможување на јавнидискусии и постојано заметкување на јавноста,дефокусирање на јавноста од суштинскитепроблеми, кои, всушност, ја докажуваатнеспособноста на тие партиски елити.„ЦРКВА - НЕ, ПЕДЕРИ – ДА“!Ако ги погледнеме текстовите што се објавениво медиумите, веднаш по настаните од 28 мартможеме да извлечеме неколку заклучоци. Но,пред да влезам во заклучоците, малку ќе сеавтоцензурирам и веднаш ќе кажам дека вониеден момент не се обидувам да ги толкувамовие текстови или да зборувам за нивниотквалитет, само ќе се обидам на некој начин даги пренесам аргументите.На „А1“, првиот текст што се објавува на28 околу 13 часот вели дека на скопскиотплоштад се случила масовна тепачка.Студентите од архитектонскиот факултет сосила беа спречени мирно да го изразат својотстав. Јас се согласувам, ова е мое субјективномислење бидејќи бев учесник на тие настани,тоа е моето видување на настаните. Од другастрана, на „Сител“ околу 13 часот, изворот име МВР, вели дека инцидентот на плоштадот„Македонија“ дошло до судир меѓу две групи.Мислам дека понатаму ако ги погледнете овиетекстови ќе видите дека медиумите кај нассакаат да цитираат формални извори и тоа есупер, ама кога формалниот извор ви пласира

корумпирана вест, која е тенденциозна, тогаш и автоматскиследењето и проследувањето на таа информација во медиумитеизлегува дека е неточна. И тогаш ни се медиумите виновни. Ене се виновни медиумите, виновно е Министерството бидејќивели дека имало судир, кога апсолутно, сите тие што беаприсутни или го видоа тој настан знаат дека не дојде до судирмеѓу две групи, туку дека една група беше нападната од друга.Само за илустрација, ако, исто така, на „А1“ во 19 часотсе зборува за пратеникот на ВМРО-ДПМНЕ и директор наАгенцијата за млади и спорт Ивица Георгиевски, кој повикувална протест, и повторно веднаш почнуваат да се реферираатпартиските извори, истото се случува и на „Сител“. Меѓутоана еден поинаков начин. Се цитира премиерот Груевски, закој, патем речено, неговата изјава ми е најсимптоматична,а вели дека не знае што точно се случило на настанот, амасо сигурност знае дека тој протест го организирал Грчев идека бил организиран од СДСМ и дека тоа го направила СоњаИсмаил. Соња Исмаил не беше таму, прати некој мејл, ама тааим е виновна за сѐ.За да се надоврзам на оваа компарација ќе земам и неколкупечатени медиуми. Инаку, некаде истата ситуација е воспоредбата на „Канал 5“ и на „Телма“. Првично се пласираатинформации за веста, а веќе во вечерниот термин се цитираати во фокусот доаѓаат партиите бидејќи тие се кај насрелевантните извори на информации.Во „Утрински“ има напис што се случило, инцидент меѓудве групи на плоштадот „Македонија“, се наведувааторганизаторите итн. И потоа доаѓаме до мојот омилен изворна информации во последно време, неодамнешниот добитникна награда за толеранција, тоа е дневниот весник „Вечер“,и со сиот ризик дека ќе си забележам со нивниот главенуредник, кого искрено многу го ценам и почитувам, морам дави прочитам неколку наслови од првата анализа и од првиоттекст што беше објавен во Вечер. Значи, насловот е нормално„Хаос и немири - Бранко се враќа“. Вториот поднаслов штого имаме е „Опасна злоупотреба на студенти и на верници.Како Соња Исмаил, Владе Милчин и Јован Деспотовски станаастуденти од Архитектонскиот факултет“. Потоа оди следниотнаднаслов, кој е најголем хит „Соња Исмаил - Црква не, педерида“. И потоа, нормално, се навраќаме повторно на партискитеизвори. Кога го цитираат Фрчкоски има една многу интереснаконструкција, која што вели „... една од најинтересните изјавина овој настан доаѓа од човекот, кандидат за претседател наСДСМ, чијшто шеф на изборен штаб се вика Ѓунер Исмаил, ачијашто ќерка е Соња Исмаил, организатор на протеститепротив црквата, а не е студент од Архитектонскиот факултет“.И по овој фин вовед, кој ни кажува сѐ, доаѓа изјавата наФрчкоски која и не е толку важна за моето излагање.Пак ќе повторам, не коментирам, туку само се обидувам да гипренесам аргументите како се презентирани во медиумите.Мојот прв заклучок од ова е дека насилството добро сепродава и тоа не е тренд само кај нас, тоа е светски тренд,значи медиумите сакаат секс и насилство. За момент когаги читате вестите ќе помислите дека сме успеале да им гоодземеме приматот на партиите, дека граѓаните, индивидуалноили здружени, успеале да им го одземат приматот на партиитеи успеале да им одземат малку, ама тоа малку е ептен малку,затоа што се 10 реда или 10-15 секунди. Како што неколкупати кажав, тие, партиите се единствените извори штосе цитираат и се официјални извори, затоа се толку честоупотребувани како извор на информации од медиумите. Потоа кратко одземање на приматот, фокусот веднаш се враќана нив и веднаш се јавуваат со реакции и соопштенија и јапочнуваат онаа нивната, ти беше - не беше, јас сум виновен- тиси виновен. И така одиме до недоглед.Тоа што не смееме да го заборавиме е дека ние зборуваме заартикулирање политички став. Дека таму се случи изразувањеполитички став. Во конкретниов случај, власта и тоа прекупремиерот и неговата јавна порака дека не знае точно штосе случило, ама точно знае кој е организаторот на протестот,го врши тоа дефокусирање на јавноста од суштинскиотпроблем што го видовме таму, а тоа е систематско и насилноспречување јавно изразување став и јавен собир, што сефундаментални права загарантирани не само со нашиот Уставтуку и со милион други конвенции. Политички став постои инадвор од политичките партии, и тука ние прекинавме да јаправиме разликата, односно прекинавме да ја правиме затоашто така ни беше наложено. Постојано се пласира таа теза.Веднаш се почнува со партиско етикетирање, кое дејствувана асоцијативните мрежи за што, всушност, во оваа книгазборува и Дру Вестемн. На граѓанките и на граѓаните кога ида им споменете партии и политика веднаш тоа ги асоцира нанечесност, тие се алергични на сѐ што содржи збор политикаили нешто што ги асоцира на политика. Политиката кај насасоцира, главно, на негативни вредности, и граѓаните, споредтоа, се или индиферентни или уплашени и се согласувам со тоашто говореше Марјан, партиските елити токму тоа и го сакаат.Ним им треба апатија, неактивност и заспани граѓани што ќе сиседат дома пред своите телевизори. Тие успешно ја наметнаатезата дека сите што имаат политички став се поврзани сопартиите и со тоа се расипани лажговци, кои мислат само насопствените интереси, секоја чест на исклучоците.Сигурен сум дека ќе се согласите со мене дека постои еднатаква негаторска атмосфера, дека сите што размислуваатпоинаку од моментното мнозинство се изедначуваат содржавните непријатели, внатрешни, а и надворешни, штовсушност е одлика на едно малку поинакво уредување закое зборува Орвел не само во есејот туку е, генерално, темана неговите дела. Се ловат вештерки, се генерира став инесигурност, а тоа предизвикува апатија и така тој системфункционира беспрекорно.Виктор Наваски во својот есеј вели вака „...предизвик еда се убеди јавноста повторно да ѝ се врати на политикатакако активен учесник и да го намали пасивното седење преддискусиите што ги водат експертите, а ги транскрибираатновинарите, кои заедно со сите други во комуникацискиотбизнис би требало да продолжат со национална иинтернационална конверзација, која ќе окупира, ќе јамоделира и, во крајна линија, ќе ја дефинира јавната сфера.15

Што не знаеше ОрвелКај нас, стравот од етикетирањето и јавната хајка неизбежноја поттикнува цензурата или, можеби, само јас имам таковвпечаток. Меѓутоа, според моите лични убедувања и искустватаод моите пријатели, кај нас оваа хајка е успешна и генерираавтоцензура. Соросиди, комуњари, предавници, атеисти,антихристи, педери, и мојата омилена наркоанархолевичарскаавангарда, се термини и кованици што се преземени одпартиите и пласирани преку медиумите. На почеток ви еинтересно, станува напорно и на крај почнувате да бегате,не само од етикетите туку и од околностите и од искажанитезборови што ве поврзуваат со нив. И тоа е автоцензура.Видовме по известувањето на медиумите дека на некои одзборовите што ние ги искажавме бегаа и медиумите. Далисамо се цензурираа за да не ги наречат како што нѐ нарекуваатнас, или, пак, некој сметаше дека нашите ставови во јавниотпростор не се достојни за медиумскиот простор. Всушност,кај нас веќе е и јавна тајна дека во одредени медиуми постоицензура од сопствениците. Тоа постојано се повторува ипостојано го гледаме и се соочуваме со тоа. Економскатасостојба во државата наметнува одредени поведенија.Целото општество е подлежно на корупција. Медиумите иновинарите се голем дел од нашето општество. Не дека тоа ево ред, меѓутоа во случај кога Владата троши толкава сума напари, за што зборуваше господинотОрдановски, не е ни чудно дека делод медиумите ќе ѝ бидат наклонети.Повторно ќе кажам, наклонети се,има одредена поврзаност, и не декатоа е случај само кај нас. Се случуватоа секаде, меѓутоа мислам дека вонашава ситуација тоа се доведувадо екстремност. Покажува отсуствона елементарна професионалност ипокажува отсуство на етика. Меѓутоа,меѓу егзистенцијата и етиката,новинарите баш и немаат некојмногу голем избор. И затоа мора даразбереме зошто се случува тоа кајнас. Тука веднаш сакам да појаснамдека ова не важи за сите новинарии за сите медиуми, не е константнаи конзистентна состојба, меѓутоациклично се повторува со падови и соподеми.Примерите што ние ги знаемедополнително даваат еднаорвелијанска нота на нашевоопштество. И на крајот на краиштатасите ние се обидуваме да направимеразумен компромис со себе и соавтоцензурата. Притоа на ситени е јасно дека причините наманипулацијата отсекогаш постоеле иќе постојат. Меѓутоа, барем јас сметамдека наше е внимателно да следиме ида се обидеме реториката да не ни ја проголта реалноста, тааво која живееме.Благодарам.Кај нас, стравот одетикетирањето и јавнатахајка неизбежно јапоттикнува цензуратаили, можеби, само јасимам таков впечаток.Меѓутоа, според моителични убедувања иискуствата од моитепријатели, кај насоваа хајка е успешна игенерира автоцензура.Соросиди, комуњари,предавници, атеисти,антихристи, педери,и мојата омиленанаркоанархолевичарскаавангарда, се терминии кованици што сепреземени од партиитеи пласирани прекумедиумите. На почетокви е интересно, стануванапорно и на крајпочнувате да бегате, несамо од етикетите тукуи од околностите и одискажаните зборови штове поврзуваат со нив. Итоа е автоцензура.Модератор:Благодарам Дамјан. Сега ќе го замолам Газменд Ејдини дакаже како тој размислува во контекст на Орвел и на неговатаактуелност во македонското општество и посебно на тоа какого гледа и дали го гледа Орвел во политиката на албанскиотполитички блок и воопшто во медиумите на албански јазик воМакедонија.Газменд Aјдини:Кога бев замолен да зборувам за политиката и за медиумитена албански јазик, помислив што е разликата меѓу политикатаи медиумите или може да се каже пропагандата и медиумитена македонски и на албански јазик – прво што ми падна напамет беше една песна на ексју-пеачот Ѓорѓе Балашевиќ– за еден петел – во која тој вели во оригинал констатира„..принцип је исти све су остало нијансе“. Така штојас не би правел голема разлика за ова прашањемеѓу медиумите на македонски и на албанскијазик – разликите со во нијанси, а нијанситесе квантитативни. Квантитативни во смисла напомали, затоа што таргетот на таа политичка поракаили пропаганда – албанскиот дел на популација –се покриваше и со медиумите на македонски јазик– поради непостоење на јазичната бариера кај нив,во смисла на следење на медиумите на македонскијазик. Има трендови на менување на таа ситуација,а тоа го направи телевизијата „Алсат-М“ со својатабилингвална програма.Јас ќе се обидам ова прашање да го допрамод два аспекта: присуството на политиката ина политичката пропаганда во медиумите иподложноста на медиумите во Македонија на таапропаганда - односно влијание врз нив.Пред извесно време, овде во Скопје, на ниво нановинарската фела, на една дебата, беше отворенопрашањето на саморегулација во медиумите,гостин беше и професорот Роберт Пинкер – членна комисијата за жалби против печатот во БеликаБританија. По нашата дискусија, тој констатираше,дека ние сега ги поминуваме истите проблеми какои медиумите во Велика Британија во 90-ите годинина минатиот век. Читајќи ја книгава се потсетивна ова затоа што констатациите за менување натрендовите што се случувале во САД, па и во европаво 90-тите години сега се случуваат кај нас.Само една констатација во книгата и сѐ е јасно.Во овој помо-период на медиумите, како што сенарекува во книгата, „постмодерниот период“, „во16

политиката за кандидатот сега е поважно да има препознатливоиме и пари за да ги купи големите медуими, отколку да имаидеи (а за медиумите) во вестите, апсолутно е суштински да сеимаат високи рејтинзи, но да се има висок степен на точносте незадолжително“. – за жал, ова е денес реалната слика -медиумите повеќе се шоубизнис отколку барање на вистинатаи пренесување информации.За потврда на ова теза може да се даде примеротна медиумскиот проект на групацијата „ВЕВЕгруп“, нивниот пилот-проект беше телевизија„Алсат“ во Тирана, програма што зрачеше ина сателит – во програмската шема на оваателевизија беше предвидено да има вести на секој час идокументарна програма .Ваквиот формат на програма се покажа како неатрактивен запубликата и неуспешен (според истражувањата на гледаноство Албанија и пошироко) затоа што само пренесувашеинформации а немаше „шоу„. Виа-а-ви ова „ВЕВЕ груп“ воМакедонија почна еден друг медиумски проект наречен„Алсат-М“, кој беше од општ формат со информативна, но и созабавна програма и, што е најважно, со сопствена продукција– резултатот беше дијаметрално спротивен. Брз влез вомедиумскиот пазар, со висок рејтинг и гледаност.Овој помо-феномен нашите политичари го сфатија буквално,па многу почесто ги гледаме во некои емисии (ако го исклучимеМРТВ) од недефиниран жанр, со наслови на некои производиод бели печива или емисии на кои се зборува за вонземјани,отколку во класични разговорни емисии или интервјуа.Некој ќе рече, да, но тоа го прави и Обама, да , господа, ноОбама во такви емисии зборува за тоа колку долго време еЦрнец, а не за суштински прашања како што е дефинирање награничната линија на државата.Но, да се вратам на првиот аспект што го споменав, а тоае присуството на политиката и на политичкото влијание вомедиумите.На почеток кратко новинарски:– има ли политика и политичко влијание во медиумите?– има , и тоа многу– зошто? = поради големото влијание на медиумите врзјавното мислење– каде? – секаде од вестите до забавната програмапоради тоа што го споменав погоре– како? - на незамисливо голем број начини – многу секреативни, морам да признам– кога? – отсекогаш, а особено во последниот период– кој? - сите, а особено државните политичкиинституциисега по ред:Политичко влијание врз медиумите кај нас има и тоане е ниту ново, а ниту моја констатација, тоа го констатиралесите истражувања во врска со слободното информирањена странски институти – вклучувајќи и неколку извештај наЕвропската комисија за напредокот на Македонија. Иако некојмисли дека сме на 35. место во светот според слободата намедиумите.Од притисоци допари, или притисоципреку пари.Ваквото влијание и притисок не е нов феномен вомедиумската сфера, но мора да се признае дека во последновреме станува сѐ поагресивно и поприсутно. Сето ова епоради тоа што медиумите во Македонија (но не само овде),се главни творци на јавното мислење и главна алатка во Пи-Ари во пропагандата за пренесување на саканата информацијаили порака. А, од друга страна, медиумите кајнас сѐ уште добро котираат кога се работи задоверба кај публиката .Ова добро го сфати власта, па затоа „нападнасо сето оружје“.Од притисоци до пари, или притисоци прекупари.Јас многу пати имам кажано дека минатите влади воМакедонија (особено во 90-тите години) ги користеа добритеодноси со главните најголемите домашни субјекти што серекламираат (адвертајзери), па преку нив вршеа притисокврз уредувачката политика на медиумите, сега веќе немапотреба за тоа, кај нас владата е втор по големина субјект штосе рекламира во медиумскиот пазар. Морам да кажам дека ниво Америка не е лесно да имаш критичен поглед кон твоитеглавни субјекти што се рекламираат (финансиери). Ризов.Но овој начин на влијание (финансискиот) морам дакажам дека доби и друга димензија, а тоа е пропагандистичка.Ова го велам поради пораките што се праќаат преку тиереклами, а што е пропагирање на активностите на Владата.Да, дефинитивно сакам секое дете во училиште даима компјутер, но не сакам ниедна влада да се фали себеси, сомои пари, за нешто што направила со мои пари.Овој начин на влијание, во комбинација соДамокловиот меч над новинарите во Македонија – кривичнитедела клевета и навреда се еднакви со самоцензура.Најлошиот вирус на новинарството, поради неговото тешкодијагностицирање, за разлика од цензурата.Само да споменам, повеќе од 160 кривични пријави зановинари во врска со кривичните дела клевета и навреда,(најголем дел од политичари – особено од власта), десетициилјади евра казни и отштета, судски пресуди против новинариза пренесена информација од прес-конференција итн. – и накрај можноста за затворска казна, која е сѐ уште присутна вонашето кривично законодавство.Очигледно, ако нешто сѐ уште се вреднува во Македонија, тоае честа и угледот, ама само на политичарите.На крај, значи, во ова наше опкружување е тешко да стигнеш довистината и неа да ѝ ја пренесеш на јавноста. А, ако одолеешна сите предизвици и ја извршиш ова главна новинарсказадача, постои голема опасност да те прогласат за предавник. Нешто што им се случи на моите колешки-дописнички одБрисел.17

Што не знаеше ОрвелМодератор:Благодарам Газменд, добар вовед за стрпливата Тања, затоашто е единствената дама и ги ислуша сите. На какви притисоцисте изложени вие? Треба ли патриотски да известувате и штозначи тоа?Тања Милевска:Речиси две години Македонија флертува со авторитаризмоти со ограничувањето на граѓанските слободи. Букурешкиотпораз и бегањето од решение за спорот со името бешеодличен повод да се побара „мобилизација околу државнитеинтереси“.Уставот на Република Македонија во член 54 предвидувадека во воена или вонредна состојба, слободите и правата награѓаните на државата можат да бидат ограничени. Несомненовласта смета(-ше?) дека спорот за името е еднакво на вонреднасостојбa, или барем дека треба да се создаде атмосфера навонредна состојба, а новинарите во оваа историска борбатреба да одиграат „патриотска улога“.Како новинар, и особено како дописникод Брисел, чијашто првенствена улога е даја информира јавноста за сите аспекти наевроатлантските интеграции, овој невиденпритисок беше особено силен.Во време кога беа актуелни расправиите соУставниот суд и со веронауката, една колешкаго праша еврокомесарот Оли Рен на пресконференцијадали Европската комисија имастав во врска со ова прашање. Комесарот, којинаку работи со осум земји секојдневно, небеше запознат со тоа прецизно прашање во тојмомент.Кратко потоа, до нас пристигна глас занегодувањето на македонскиот министер, кој јаобвини колешката дека поради неа и нејзинитепрашања, ЕК ќе дознае за негативните работишто се случуваат во Македонија... Па, зарсериозно во Владата мислат дека Рен нема другиизвори на информации освен новинарите? Зармислат дека работата на ЕК е толку паушална?Не стивнаа патриотските сугестии на Владатани пред објавувањето на годишниот извештајна Европската комисија во октомври.Редовно, македонските дипломати и владинипретставници контактираа со нас за да нѐ замолатда не објавуваме, цитирам, „ништо негативнопред извештајот, за да не добијат Грците идејакако да издејствуваат негативен заклучок“(!) Конкретно, тој притисок беше највидлив кога излезескандалот со енциклопедијата на МАНУ. Нашите дипломатитрчаа од канцеларија во канцеларија да гаснат пожари. А,од нас јасно побараа да ја одбегнуваме темата во нашите18Кој и да бидеисходот одпреговорите, 2010година ќе бидеисториска годиназа Македонија,и потенцијалноопасна за рејтинготна сите јавниличности. АкоВладата продолжида резонира какодосега, морамеотсега да сеподготвиме занови етикетирањакако предавниции платеници. Ќемора да се бараатвиновници воцелиот процес.Допрва ќе се бараод новинаритеда известуваатпатриотски.извештаи, да не вртиме телефони, да не се распрашуваме далиенциклопедијата ќе влезе во извештајот....Слична беше ситуација и кога избувна скандалот со ЕВН...И да не ги набројувам тука сите барања на Владата доновинарите и, во случајов, до нас дописниците...Во едно (не)славно интервју дадено за МИА во јуни 2008 година,премиерот Груевски директно ги нападна дописничките одБрисел за „сензационализам, поттикнат од партиска природа,а затскриен зад изразот анонимни извори од Брисел“ и декасе „дополнително мотивирани од соседот за да го напаѓаатширејќи дезинформации“. Згора на тоа, во истото интервју,Груевски ги повикува новинарите да се стават во служба надржавата и да бидат патриоти.Се разбира, дописничките во Брисел не добија извинување, ипокрај острата осуда што дојде и од домашното Здружение нановинари на Македонија и од Меѓународната федерација нановинари, каде што беа ужаснати од изјавите на премиер, дапотсетиме, на земја-кандидат за членство во ЕУ и во НАТО.Еден ден по осудите, премиерот се задоволи со соопштениево кое им се извини само на одредени новинари и медиуми,оставајќи ги обвинувањата за предавство да лебдат... за недај Боже, пак да нѐ затребаат, можеби?Дека конзервативната Влада на Груевски немаголемо разбирање за улогата на медиумите водемократско општество не загрижува толкуколку што загрижуваат реакциите на граѓаните.Читајќи ги коментарите на веб-страниците ифорумите по ова интервју, шокирана бев, предсѐ од огромната поддршката на граѓаните затезите на премиерот. И тоа не само во врска содопсиничките, туку, генерално, за новинарствотово нашата земја.Повеќе од очигледно е дека народот не нѐдоживува како „на негова страна“.За тоа се, сигурно, виновни многубројнитеновинари, кои не ја извршуваат професионалнооваа работа, и ја срамат професија. Но, ситение новинарите имаме свој дел од вината закатастрофалната состојба во која се наоѓа овој,инаку, благороден занает.Прво и основно, не можеме да чекаме и дасе потпираме на извештаите на Европскатакомисија, кои го критикуваат недостигот одслобода на изразување, а притоа ништо дане преземаме. Или упорно да објавувамеистражувања и ранг-листи во кои Македонијасе наоѓа на дното, како единствен аргумент предпритисоците на власта. Новинарите не можат дапродолжат да се жалат на притисоците, а притоада не работат на реформирање на здружениетона новинари.Сите лоши оцени за слободата на медиумите се во голем делпрво наша сопствена вина.Новинарите не можат да ги заштитат граѓаните ако не умеатпрво да се заштитат самите себе. Оттука, нека не нѐ зачудуванедовербата на народот кон нас.

Здружението на новинари на Македонија е слаба и неефикаснаорганизација.Промените мораат прво од таму да дојдат. Само потоа ќебидеме во состојба да се одбраниме од притисоците и да јазаслужиме народната поддршка.Одамна веќе, Меѓународната федерација на новинари, кадешто членува ЗНМ; ја повикува Македонија да го реформираздружението.Како во сите демократски земји што се грижат за основнитеправа и слободи, Здружението на новинари мора да станерамноправен соговорник во социјалниот дијалог за одбранатана правата на своите членови. Нешто слично на синдикат, којќе биде во состојба да се бори за повисоки плати, поголемодостоинство на професијата, побезбедни работни места,помалку тужби, повеќе почит кон професионалните стандарди.Само така новинарите ќе можат да станат отпорни нанеизбежните притисоци од Владата, од газдите, од бизниселитата,од владините и од невладините организации.Судејќи според последните случувања на релација Скопје-Атина-Брисел, можеме лесно да заклучиме дека спорот заимето допрва ќе станува жешка тема.Притисокот што ќе доаѓа од Брисел месециве ќе биде поголеми од тој пред букурешкиот самит. Допрва ќе мораат владитена Папандреу и на Груевски да се зафаќаат за најтешкитепрашања. Ќе се преговара за ново име, за идентитетот,веројатно ќе се распишува референдум.Кој и да биде исходот од преговорите, 2010 година ќе бидеисториска година за Македонија, и потенцијално опасна зарејтингот на сите јавни личности. Ако Владата продолжи дарезонира како досега, мораме отсега да се подготвиме занови етикетирања како предавници и платеници. Ќе мора дасе бараат виновници во целиот процес. Допрва ќе се бара одновинарите да известуваат патриотски.Во книгата „Што не знаеше Орвел“ американската новинаркасо иранско потекло, Фарназ Фасихи, се осврнува токму натешкотиите на известувањето во конкретна воена состојба,споредувајќи ги теоријата научена во универзитетскитевремиња и реалноста на ирачкиот терен. Што е поважнокога ќе треба да известувате во воената зона? Моралнатаодговорност или новинарската објективност?Повикувањето на моралната одговорност на новинарот за дасе доведе самиот до автоцензура е методот што го користати нашите власти во оваа наша вонредна состојба - „Борба зауставното име“.Се модификуваше реториката, се воведоа изрази како„проблемот што го има Грција со нашето уставно име“, какошто се говори во провладините медиуми.Јасно е што се бара од нас. Но, ние нема да го прифатиме тоа.Како дописници од Брисел (особено со оглед на тоа дека двеод трите дописнички работат за германската фирма ВАЦ), ниесме релативно „заштитени“ од заканите и од притисоците наВладата. Груевски почувствува на сопствена кожа колкавабура може да се крене од Брисел, од новинарските здруженија,невладините организации, па дури и од европските институцииако отиде предалеку. Брисел знае колку е витална улогата намедиумите во развојот на демократијата.Но, што правиме со сите други новинари во Македонија, кои сеизложени на истите притисоци, закани и тужби? Што правимесо младите новинари, кои од срце влегоа во новинарствотои на кои по неколкумесечно искуство им беа згазени ситеидеали?На ум ми е случајот со еден млад амбициозен новинар, којнеодамна страдаше двапати по ред во рок од неколку месециод двајца газди. Кој ќе го заштити него и другите младинадежни новинари во Македонија?Европската комисија не треба и не смее да биде таа од кого ќебараме помош.Не можеме ниту да сметаме на меѓународните новинарскиздруженија за секој наш проблем.Брисел има обичај да им порачува на владите во Македонија„помогнете си себеси за да ви помогнеме“. Овој мудар советтреба да биде мантра за секој од нас. Како новинари смедолжни и пред себе и пред јавноста да си помогнеме себеси,што поскоро.Модератор:Завршивме со панелистите, допревме многу теми што гиначнаа Орвел, есеистите, но и тоа што го живееме секојдневно.Би сакала да прашам, дали некој од вас би сакал да се вклучиво дискусијата. Има ли кај нас цензура или само цензуратафункционира?Драган Антоновски:Добро, кога веќе ме праша, внимателно го слушав сето овашто беше кажано и не е ништо ново. Значи ние во последнигодини само констатираме проблем и толку. Помалку илиповеќе тие што се занимаваат го знаат тоа дека тоа е така ине ја откривме Америка на оваа средба. Се потврдува и еднадруга работа како што се случува и со моите емисии, овдека сизборуваме самите. Значи ја нема другата страна. Погледнетекој остана и кој кому објаснува овде, кој не го знае ова што гокажувате, така што, дефинитивно, ние немаме, нема дебата. Тоае одговор, веројатно, го има во книгава, не успеав да прочитам,нешто на брзина неколку страници, значи не е ништо ново.Е сега, тоа што се случува во медиумите, веројатно тоамалкумина го знаат, зашто никој од вас овде што сте не стедирекно вклучени во медиумите. Вие ги гледате од страна и сипретпоставувате што е ова и како е ова и веројатно вината сенасочува таму.Тоа што го дискутираше околу тоа како известувале „А1“ како„Сител“, најмногу зависи од тоа колку реклами влегуваат во којмедиум, мислам на владини реклами.Ако елементарни работисе да речеме да ги цитираш институциите, се обидувам да гонајдам каде е проблемот, а манипулираат токму институциите,тогаш што им останува на медиумите. Значи имаме сериознипроблеми. Нареден проблем е блокираност, пристапот, илиедноставно не можеш да дојдеш до информација. Имав јаседна ситуација со министерот за образование, прашуваме19

Што не знаеше Орвелзошто ги нема бесплатните учебници, тој вели не е сега тоатема, јас инсиситирам ја правиме темата за учебниците, тој сејавува и и‘ се заканува на новинарката. Вели, “Со кое право гоотвораш сега тоа, кога тоа е тематски прес?“ Значи, се извртеасериозно работите во новинарството, прво селектираатцензурираат институциите, потоа дали има цензура или немацензура јас ќе ви кажам со што се соочувам јас на работа. Сеобидувам да го работам тоа како што знам, и ги прашувамдругите новинари што работат, за елементарно пакување наприлог или изработка на тема. Тие велат, еден ден работат„за мене“, другиот ден работат „за другиот уредник“ или затретиот и четвртиот.... Како што тие им бараат, а не стандадноисто за сите. И сега тие се објективни, велат тебе ти е лесно,ќе дојдеш еднаш во неделата, ќе направиме прилог и веќе недоаѓаш, ќе дојдеш по пет дена во телевизија. Тие четири денадодека тебе те нема нас маме ни ебаваат.Втора работа велат, мене ми е полесно да направам прилогза другите затоа што тезите се напишани, прочитај го, оди си,насмевка. Ти вели, остај што тие ќе нѐ караат, утредента и тивелиш, а зошто и ова не го прашавте и друго и трето, каквишто се стандарди, и на крај тој ти вика полесно ми е мене даработам со другите отколку со тебе по некакви статндарди 3извора и истражувања., куп работа.Па барајте го тука одговорот дали има или нема цензура. Такашто има сериозни проблеми во медиумите, кои мислам декадури не можете ни да претпоставите што сѐ се случува, доситуација да речеме кога за нарачан прилог кога на хонорарецму беше понудено текст да го прочита, тој одби и добиотказ.,остсана без работа на улица. До тоа сакам да дојдам.Јас се согласувам со тебе дека ние имаме сериозни проблеми,прво институционално , второ квалитетот на работата нановинарите, потоа неорганизираноста на ЗНМ, без оглед штотие се оградуваат, можеле или не.Има сериозни проблеми околу ова што го кажа Тања, имасериозни проблеми со обученост на новинарите, тие сеоставени сами на себе, со мала спремност да се спротистават напритисоците и во крајна линија најчесто ќе го одберат тоа штому е наједноставно. Пропагандата е сериозно силна, опозицијанема и новинарот си вика не сакам да си имам проблеми.А има најразличен тип закани. Е сега, не случајно го прашавСашо, ќе трае, колку ќе трае. Мислам дека поентата е како дасе преживее периодов, затоа што само по себе констатациитеи луѓето од улицата што не знаат кој е Орвел или што е книгавајасно им е дека не е се нешто така како што се кажува одтелевизиите. Да не ги потценуваме дека тие се само овци штоможеш да ги лажеш и водиш. Меѓутоа, веројатно и тие немаатизбор. Веројатно цензурата е цел пакет и не може да ја гледатесамо во власта, само во новинарот, само во медиумот. Воовој момент во Македонија нема опозиција. И тоа е сериозенпроблем. Опозицијата, така како што работеше СДСМ, тие сенаучени медиумите да им одработат, а тие да си дојдат навласт. Е сега имате проблем кога медиумите се покриени, немадебата има страв, така што малку е покомплексен проблемотод тоа што се обидуваме да го извлечеме.Модератор:Благодарам Драган. Владе сака да се вклучи, повели.Владимир Милчин:Да, има една работа околу која не можеме да се согласиме,зашто на прашањето кога се обидуваме да бараме алиби во тоа,па кој сѐ денес не е новинар, веднаш можам да спротивставамдруго прашање, па кој сѐ денес не е министер. Па, тоа не гоземаме како некој факт што ги оправдува сите искривувања насветот во кој живееме. Мислам дека ние сме во еден периодво кој прашањето како да се преживее е недоволно. Тоа водидиректно во опортунизам и конформизам. Ако сме фокусиранина тоа како да преживееме, прашање е, не сме ние прв народ ине е ова прва држава што е соочена со ваква работа и мисламдека ниту една држава не излегла на крај со вакво зло акодоминантното прашање било како да се преживее. Ништо неби се случило во модернава историја ако сето се водело натема како да се преживее, не би паднал ни берлинскиот ѕидако тие што го уриваа мислеа како да преживеат. Според тоа,мислам дека ние сме соочени со многу сериозен предизвикна кој веќе, времето во кое живееме, а потоа и историјата,нема да ни даде оправдување доколку се обидуваме самода преживееме. Така што не сум сигурен дека не е само зановинарите, тамам работа.Колку професори има универзитетот во Скопје? Купишта,стотици. Имате добар дел, таму исто ќе ги чуете, извини амајас морам да преживеам. Зошто молчиш на тоа дека држишпредавања во халата на бившана „Благој Ѓорев“, фабриката замасло? Па, морам да преживеам.И тоа ви станува еден вид алиби, кое е бескрајно. Тогаш и оваавласт и следната тоталитарна власт ќе живее без проблем,апсолутно, тоа ќе ни биде судбина, и на крај ќе мора да сипризнаеме ние, можеби не ние можеби следните генерациидека тоа сме си го заслужиле и толку.Модератор:Благодарам Владе.Драган Антоновски:Само да додадам. Не беше поентата да преживееме или незнам што. Поентата беше во сосема нешто друго. Мислам декаконстатацијата и само само констатирање состојби, мисламдека сме сите изморени од тоа. Од тој аспект мислев. Акција,но мораме да ја лоцираме вината на вистинско место, несамо кај новинарите. Еве јас тргнав првин практично како сеработи, од себе, што имаме ние, што е притисокот на Владата,20

што е пропагандата, што е ЗНМ, кои се системите на притисок.Мислам дека до колку сме за излез од лавиринтот стратегијататреба да се гради по тој ред. Не би го работел ова и би сеоткажал уште утре ако барам алиби и се плашам затоа штопари може да се заработат и од некоја друга професија. Во тојконтекст мислев...Модератор:Благодарам Драган.Дали би сакал некој друг да се вклучи?Роберто повели.Роберто Беличанец:А пропо непостоењето дебата, тоа е констатација што сѐповеќе и повеќе ќе ја слушаме, а сѐ повеќе и повеќе ќе бидемеубедувани дека простор за дебата нема и ако овој дигиталниотвир по блоговиве и по „фејсбуциве“ се следи добро, многубрзо се гледа која ќе биди следната приказна што ќе бидеисфрлена во јавност. И сега една од поновите приказни декадебатата е невозможна. Тоа е едно органистичко толкување наопштеството, дека ова општество е поделено на таков начин,мнозинството е патриотско, силно и добро и тоа шиба напреди нема тоа што да дискутира со другата страна, која воопштоне разбира што е ова, што не ги разбира тие вредности наовие уметнициве што многу ги боли за Македонија. Ова сетосе сведува на, јас се смеев пред 10 години кога читав во„Ферл трибјун“ и сега го гледам тука на едно интервју на едензагрепски скинхедс, кој што претепал црнец во Загреб, и гопрашуваат добро бре мајсторе зошто го нашиба човеков? „Пане може ти црнец разумјет хрватску културу, па то ти је“.И мислам сега ќе се соочуваме со еден таков муабет. Досегаодбивањето беше онака дисквалификување на опозицијата,сега ќе се оди на дисквалификување на сѐ што произлегуванадвор од тој светоглед на црква, народ и на држава. Мисламдопрва ќе го гледаме тоа. Дебатата нема да се отвори. Значи,овој систем на пропагандно дејствување нема да биде турнатсо дебата. Овој систем или ќе се исцрпи онака, како штопредвидуваше Сашо, кога ќе му истечат парите или ќе морада се соочи со жестока контрапропаганда. За жал, ќе мораоружјето што го одбрале сами да го осетат на своја глава. Сегаза сега, од другата страна нема сила што може да одговори натоа на таков начин затоа што, знаете, многу е блуткаво кога ќесе соочите со изборот што го имате во разградувањето на тојсистем, да го употребите тоа орудие што го презирате. Меѓутоа,мое мислење е дека ние допрва ќе гледаме една таква разврска.Надежите за дебата во ова општество се закопани. И уште еднаработа само да кажам. На крајот приказната се сведува на тоадека на едната страна имате вистински Македонци, на другатастрана имате странски платеници, и колку е тоа плитко кога ќеги прашате што е разлика меѓу странски и домашни платеници,немаат одговор на тоа.Не, не, пасошот го имаме сите, не е тоа проблем. Затоа е тааеднонасочна комуникација и таа нема да престане, таа самоќе се засилува.Медиумите, од друга страна, нема да ја отворат дебатата,посебно не оваа констелација на новинарски момент воМакедонија, која како релевантен извор на информации гитретира партиските штабови и не заминува зад тоа. Значипроблемот е кога ја обработувате темата што не заминуватезад тоа. Тоа прекрасно беше изманипулирано, тој систем и вослучајот „Плоштад слобода“ и во настаните во Струга.Наеднаш ви се појавува шумарот во целата ситуација, видели заушки и вели и вие сте виновни и вие сте виновни, ана јавноста ѝ вели таму некои будали се затепале со другибудали. И сосема се маскира целата приказна.Модератор:Благодарам Роберто. Дали би сакал некој друг да се вклучиили полека да ја заокружуваме денешната дебата? ПовелиДамјан.Дамјан Здравев:Многу кратко за тоа што го рече Роберто за медиумите и задебатата.Јас, пак, мислам дека има медиуми што се обидуваат даотворат дебата ама луѓето што зборуваат... Пред некој денгледав, кај Борјан Јовановски, гледав тројца претставници наполитички партии, на ДПМНЕ, на СДСМ и на ДУИ ама ништо небеше кажано, апсолутно, апсолутно ништо.Празната реторика за која зборуваме ние беше тоа.Конкретни прашања, новинарот им викаше ве молам,поставувам конкретни прашања, барам конкретни одговори,и го повторуваше тоа, и го повторуваше, и на прашањето заимето од условно речено двете страни едната беше дека ниепосветено работиме на зачувување на нашите националниинтереси и дека тоа е нашата стратегија, која не можеме даја објавиме поради тоа што е стратегија, а другиот беше декаимаат апсолутна власт и дека одговорноста е нивна и дека тиеќе си седат, во принцип, со скрстени раце, како што и тој сиседеше со скрстени раце. И тука нема дискусија воопшто.Може Драган во неговата емисија да им се обраќа и да ги молии да ги тепа да кажат нешто ама тие нема да кажат и ќе молчатзатоа што така им одговара.Кој ќе појде да ја објасни економската политика во „Јанкојади бурек“ и ќе рече со следниве зборови: Замислете вика,сега сме во економска криза.И сега една ваква Влада ориентирана кон економски успесисе наоѓа во моменти кога е економска криза. Тоа е среќа заМакедонија. Замислете Бранко Црвенкоски да беше на власт,кај ќе бевме сега. И имате таму 400 пораки браво.21

Што не знаеше ОрвелМодератор:Повели Тања.Тања Милевска:Мислам дека власта совршено си ја работи својата работа.Значи, да се разбереме, не е тука работа да ја критикуваме.Треба малку повеќе самокритика, барем ние како новинари, незборувам за, не знам, не се мешам во невладиниот сектор, намкако на новинари навистина ни треба една поголема доза насамокритика.Модератор:Почитувани гости, ви благодарам за учеството на денешнатадебата..22