Voor God

De Fehrs
Arlette Kouwenhovens
veelgeprezen boek De
Fehrs. Kroniek van een
Nederlandse mennonietenfamilie,
werd uitgegeven
door Uitgeverij
Atlas. Het boek telt 248
pagina’s, de verkoopprijs
bedraagt € 24,95.
Johann Fehr (1862-1904) (zoon van Jacob II) en hun
kinderen.
Tweestrijd over nieuwigheden was niet het enige
dat de gemeenschap parten speelde. Werden deze
mennonieten aan het einde van de negentiende
eeuw nog met privileges Canada binnengehaald, na
het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werden
de Duits sprekende kolonisten met andere ogen bekeken.
Steeds minder Canadezen accepteerden dat
deze immigranten onder de dienstplicht uitkwamen
terwijl Canadese jongens op het slagveld in Europa
het leven lieten. De druk op de mennonieten om zich
aan te passen werd steeds groter. In de jaren na het
einde van de Eerste Wereldoorlog werden met grote
voortvarendheid in alle kolonies openbare scholen
neergezet, lokaal aangestelde leraren ontslagen en
ouders die weigerden hun kinderen naar Canadese
scholen te sturen beboet. Het privilege van vrijheid
van godsdienst werd zo met voeten getreden.
Traktor zonder banden in Sabinal anno 2010. De rubberen
banden worden in Mexico verwijderd omdat zij als modern
wordt ervaren. Bovendien is men bang dat de jeugd een
traktor met rubberen banden zou gebruiken om mee naar
de ‘grote stad’ te gaan
Mexico
Voor duizenden mennonieten was dit reden om in
het begin van de jaren 1920 weer van land te verhuizen.
Nu vertrokken ze naar de noordelijke provincies
Chihuahua en Durango in Mexico. Hier begon het
verhaal opnieuw: droge grond werd in cultuur gebracht
en omdat het hier ging om de meest conservatieve
mensen werd hier de levensstijl weer net iets
orthodoxer. Ook de zesenvijftigjarige Helena Fehr
– geboren en getogen in Zuid-Rusland – moest voor
de derde keer verkassen. Enkele van haar volwassen
kinderen bleven in Canada. Dit leverde ruzie op binnen
de familie, want blijven stond gelijk aan moderniseren.
De kerkleider die de emigratie naar Mexico
leidde verplichtte zijn medeverhuizers het contact
met de achterblijvers te verbreken – tot verdriet van
Helena.
In Mexico kwam er ongeveer elke generatie een
nieuwe mennonietenkolonie bij. Zo stichtten leden
van de familie Fehr in 1964 de kolonie La Honda in
de staat Zacatecas en vervolgens in 1991 Sabinal, in
de noordelijke grensstaat Chihuaha. Net als bij alle
vorige verhuisacties was het niet alleen een kwestie
van een steeds groter wordende gemeenschap, maar
waren het de onvermijdelijke invloeden van de
moderne wereld die bij iedere nieuwe generatie tot
tweespalt leidden. In La Honda was de pick-up truck,
een efficiënt voertuig voor het halen en brengen van
landbouwproducten, de aanleiding voor vertrek van
onder andere een kleinzoon van Helena Fehr, David
Fehr II (geb. 1940).
Het was via deze David II dat Kouwenhoven een
logeerplek kreeg aangeboden in het huis van zijn
zoon David III (geb. 1961). Maar ook nu is het weer
onrustig in de kolonie. David II heeft nieuw land
aangekocht op het Yucatan schiereiland, helemaal
in het zuidoosten van Mexico. Daar valt voldoende
regen en dus zou het droogteprobleem zijn opgelost.
De kerkoudste moet wel eerst een vergunning krijgen
voor de kap van het oerwoud. Zijn zonen David
III en Anton willen echter niet meer mee. De laatste
overweegt zelfs naar het Amerikaanse Michigan te
vertrekken en zich aan te sluiten bij de (iets modernere)
Amish. Hij vindt dat ze daar het geloof nog van
binnen uit belijden en dat daar beter onderwijs voor
zijn kinderen voorhanden is. ‘In Sabinal is het geloof
verworden tot een set van regels, uiterlijke aanpassingen,
onbuigzame en beperkende principes (…)’,
concludeert Kouwenhoven. ‘Vier eeuwen migratie
hebben de basis van hun meniste geloof aangetast.’
Uitstervende levenswijze
Met de migratie naar Zuid-Rusland in afgescheiden
kolonies werd het proces ingezet dat leidde tot een
groeiende isolatie van de rest van de maatschappij,
die op haar beurt weer leidde tot een versterkte hang
naar traditie. Een traditie die steeds meer werd afgedwongen
door de leiders van de gemeente, terwijl
de mennonieten zich vier eeuwen geleden juist wilden
onttrekken aan het juk van de paus en de kerk.’
Kouwenhoven denkt dat deze levenswijze niet vol
te houden is. ‘Naarmate de rest van de wereld zich
steeds verder ontwikkelt – als je het zo kan zeggen –
moet je er ook meer voor doen om dat voor je eigen
gemeente tegen te houden. Het zal uiteindelijk een
uitstervende levenswijze zijn, maar hier gaat nog
wel enige tijd overheen omdat in Zuid-Amerika nog
afgelegen gebieden liggen. In Paraguay, Colombia en
Bolivia kun je nog heel goed op die manier leven.’
Kouwenhoven kijkt met veel enthousiasme terug
op het onderzoek. ‘Het heeft me verbaasd dat er nog
zoveel informatie naar boven is te halen over mensen
die ooit twee of drie eeuwen geleden hebben geleefd.
En het veldwerk bij de Mexicanen vond ik heel bijzonder.
Dat ik gewoon mocht mee-eten en blijven
slapen, dat gaf me echt een kick. Ze dankten God dat
ik een behouden reis had gehad!’
Hoewel Kouwenhoven zo dicht bij mocht komen,
heeft ze toch geen echte antwoorden uit het hart
gekregen. ‘In mijn gesprekken in Sabinal ben ik niet
verder gekomen dan antwoorden op vooral praktische
zaken als hoe je als boer omgaat met extreme
droogte zonder gebruik te maken van irrigatie, omdat
het gebruik van elektriciteit waarmee je irrigatie
regelt verboden is. Ik kreeg helaas niet goed helder
waarom men koos voor dit geïsoleerde bestaan, die
zelfopgelegde beperkingen, de voorkeur voor lijden.
Maar het belangrijkste is dat ik mijn centrale vraag,
naar de oorzaken van die vier eeuwen migratie, heb
kunnen beantwoorden.’ Momenteel wordt gewerkt
aan een Engelse vertaling van het boek en ligt er voor
de Fehrs in Mexico een fotoboek klaar.
Ceciel Huitema is medewerker van de afdeling Onderzoek en
Inlichtingen van het Centraal Bureau voor Genealogie.
Genealogie 18 - 2012 12