Muzaffer Başaran - Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi

KÖMÜRLÜ SANTRALLARDA VERİMİ ARTIRMA ÇALIŞMALARINA İKİ ÖRNEK,
KANGAL VE YENİKÖY SANTRALLARI KAZANLARINDA REHABİLİTASYON
Muzaffer Başaran
DEK-TMK YK Üyesi
1. GİRİŞ
Santrallarda diğer sanayi tesisleri gibi zamanla yaşlanırlar, yaşlanınca da
dizayn edildikleri performansın gerisine düşmeye başlarlar. Emre amadelikleri,
güvenilirlikleri, verimleri düşer. Yaşlanan santrallarda yürütülen rehabilitasyonlarla
santralın ömrünü uzatmak, düşen performans parametrelerini yükseltmek en fizibl
yatırımdır.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı santrallarda düşen verimin artırılması
konusuna strateji belgelerinde ve planlarında yer vermiştir. Bu çalışmada kömürlü
santrallarda yürütülen rehabilitasyon çalışmalarından genel olarak bahsedildikten
sonra bu konuda iki olan örnek Kangal ve Yeniköy Santrallarında yürütülen
çalışmalar özetlenecektir.
2. SANTRALLARIN YAŞLANMASI
Santralların performans düşüklüğünün ana nedeni olan yaşlanma, dört temel
mekanizmanın birisi veya birkaçının oluşmasıyla ortaya çıkar.
A. Sünme (Creep)
Sünme (Creep) katı malzemelerin aşırı stresin etkisiyle daimi olarak şeklinin
değişmesidir (deformasyon). Sünme uzun süre sıcaklık ve basınca maruz kalan
malzemelerde daha ciddi bir sorundur. Sünme sonucu oluşan deformasyonun hızı,
malzeme özelliklerine, aşırı strese maruz kaldığı süreye, sıcaklığa ve uygulanan
yapısal yüke bağlıdır. Uygulanan stres ve bunun süresinin boyutlarına bağlı olarak
deformasyon o kadar çok olabilir ki artık o parça fonksiyonunu yerine getiremez hale
gelir. Örneğin bir türbin kanadında ki deformasyon, kanadın iç silindire sürtmesine yol
açar, bunun sonucu kanat kırılabilir.
Kırılganlıktan kaynaklanan kırılmaların aksine sünmeden kaynaklanan
deformasyon stresin uygulanmasıyla aniden oluşmaz, aksine uzun süreli stres
neticesi oluşan gerilimin birikmesiyle oluşur. Sünme zamana dayalı bir
deformanyondur.
Santral’da; kazanların kızdırıcılarında (Superheater), tekrar kızdırıcılarda
(reheater), boru peteklerinin kollektörlerinde, türbin rotor ve mahfazalarında, ana
buhar borularında, vanalarda, civata ve saplamalarda yüksek basınç ve sıcaklıktaki
buhar sebebiyle ortaya çıkabilir.
B. Yorulma (Fatigue)
Periodik olarak inip çıkan (cyclic) yüklere veya strese tabi olan malzemelerde
zamanla ilerleyen ve lokal olarak yapısal hasarlara yorulma (fatigue) denir. Yorulma
hasarı kumulatiftir. Yük ve stres ortadan kalksa da malzeme eski haline dönemez
Yorulma ömrü; sıcaklık, yüzeyin işlenme düzeyi, mikroyapı, oksitleyici veya inert

kimyasalların bulunması, başka parçalarla temas, parçanın bünyesindeki streslerden
etkilenecektir.
Bazı tip malzemelerin (örneğin bazı çelikler ve titanyum alaşımları) teorik bir
yorulma limitleri vardır. Bu limitin altında devamlı yükleme de olsa hasar meydana
gelmez. Yorulma da lokal kılcal çatlaklar oluşmaktadır.
Santralın türbin rotorunda, kanatlarda, kazan kollektörlerinde , domda, kazan
borularında, pompa ve fan elemanlarında ve generator sargı suportlarında yorulma
görülebilir.
C. Korozyon
Bir malzemenin çevresiyle kimyasal tepkimeye girerek temel özelliklerini
kaybetmesine korozyon denir. En çok bilinen şekliyle metallerin elektronlarını
kaybederek su veya oksijenle reaksiyona girmesidir. Örneğin demir oksijenle
reaksiyona girerek mukavemeti düşer ve buna paslanma da denir. Korozyon belli
noktalara konsantre olup çatlak veya çukurluklar (pitting) oluşturabilir. Korozyonun
önlenmesi için metal üzerine ince bir koruyucu film oluşturmaya pasivasyon adı verilir.
Ancak pasivasyonun tam olarak uygulanamadığı bölgeler korozyonun hemen
başlayabileceği noktalardır.
Çok yüksek sıcaklıklarda metallerde oluşan kimyasal bozulmaya yüksek
sıcaklık korozyonu denir. Ancak bunun olabilmesi için ortamda oksijen veya
oksitlenmeye yardımcı olacak kimyasalların bulunması gerekir.
Özellikle su bulunan ortamlarda metallerin elektrod durumuna geçip elektroliz
oluşmaya başlar ve metaller de zamanla eksilmeler başlar. Bunu önlemek için
özellikle boru sistemlerinde, tanklarda katodik koruma yapılmalı, eğer varsa kurban
elektrodlar periodik olarak kontrol edilmelidir. Aksi takdirde santrallarda soğutma suyu,
yangın suyu hatlarında delinmeler olduğu görülecektir.
D. Aşınma (wear, erosion)
Katı yüzeyler, diğer katı, sıvı veya gaz maddelerin sürtünmesiyle aşınırlar.
Aşınmanın boyutu genellikle aşınan yüzeyin hacmi olarak ifade edilir. Bir tesiste
çalışan bir parçanın ömrü, boyutlarındaki kayıplar önceden belirlenen tolerans
sınırlarını aşarsa, sona erer.
Santrallarda aşınmanın boyutunun büyük olduğu yerler, kazan boruları, türbin
kanatları ve diskleri, kül tutucular, baca gazı yıkayıcı kuleler, bacalar ve hava ön
ısıtıcılarıdır. Baca gazındaki küller, kazan borularında, hava ön ısıtıcılarında, elektro
filitrelerde, cebri çekme fanlarında aşınmaya neden olacaktır.
3. TÜRKİYE’DE REHABİLİTASYON
Türkiye’de santralların kurulu gücü 2012 Haziran ayı sonunda 54.756,5 MW’dır.
Bu kurulu gücün %44,3’ü olan 24.265,4 MW’ını EÜAŞ işletmektedir. EÜAŞ
Santrallarının 11.740,6 MW’ı hidrolik ve 12.524,8 MW’ı termik santrallardır. EÜAŞ
Termik Santrallarının çoğu yaşlıdır ve ortalama yaşları 25 yılın üzerindedir.
Santralların performansını iyileştirmek için EÜAŞ bir rehabilitasyon programı
başlatmıştır.
Yapılan ve yapımı devam eden önemli rehabilitasyonlarla EÜAŞ Genel
Müdürünün yaptığı bir sunuma göre rehabilitasyonlar sonucu elde edilen ve elde
edilecek üretim artışı aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo1: Rehabilitasyonlar sonucu geri kazanımlar (milyon kWh)
Santral
Rehabilitasyon sonu (10 6 ) kWh
Afşin Elbistan A 4.856
Çatalağzı 201
Kangal 810
Orhaneli 321
Seyitömer 815
Tunçbilek 1.083
Soma -B 2.756
Yeniköy 529
Aliağa 321
Ambarlı DGKÇ 1.073
Hamitabat DGKÇS 1.100
13.865
4. STRATEJİ BELGELERİNDE REHABİLİTASYON
Türkiye’deki santralların rehabilite edilerek üretimleri ve verimlerinin
artırılacağı “Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi”
başlıklı 17.03.2004 Tarih ve 2004/3 sayılı YPK (Yüksek Planlama Kurulu) Kararında
yer almıştır.
Başbakan’ın Başkanı olduğu YPK’nın bu kararının 6. sayfasının Arz
Güvenliği başlıklı bölümünün 1. maddesinde “saptanan rehabilitasyon ve yenileme
yatırımı ihtiyaçlarından çok acil olduğu tespit edilenlerin ivedilikle yapılabilmesi için
2005 yılı bütçesinden yeterli ödenek sağlanacaktır” denilmektedir.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) “2010-2014 Stratejik Planı”nı
hazırlamıştır. Bu raporun 21. sayfasındaki 3.2 no’lu hedefte “ Mevcut Kamu elektrik
üretim santrallarında yeni teknolojiler kullanılarak verimi yükseltmek ve üretim
kapasitesini artırmak için yapılan bakım, rehabilitasyon ve modernizasyon
çalışmalarının 2014 yılı sonuna kadar tamamlanması sağlanacaktır” denilmektedir.
Bu hedefin altında da rehabilitasyonu başlayan 10 termik santral listelenmiş ve
Kangal Termik Santralı 1. ve 2. üniteleri rehabilitasyonlarının 2010’da tamamlanacağı
belirtilmiştir.
5. KANGAL TERMİK SANTRALI
Performansı düşen santrallardan birisi de Kangal Termik Santralı
olduğundan Kangal Termik Santralı İşletme Müdürlüğü hazırladığı teknik raporla 1.
ve 2. ünitelerde yanma optimizasyonunun ve 3. ünitede de yanma sisteminin gözden
geçirilmesini talep etmiştir.
5.1. SORUNLAR
“Termik Santrallar“ için EÜAŞ’ın danışmanı olan Gazi Üniversitesi Enerji
Çevre Sistemleri Endüstriyel Rehabilitasyon Araştırma Merkezinin (GEÇER)
hazırladığı 28.06.2004 tarihli ara raporunda ve 28.04.2005 tarihli “Elektrik Üretim
AŞ.nin Termik Santrallarının Yanma Sorunları ile Toplu Değerlendirme Raporu”nda
Kangal Termik Santralındaki sorunlar çok detaylı olarak anlatılmış ve yanma
optimizasyonun ve rehabilitasyonun yapılması gereği şiddetle vurgulanmıştır.
Raporlarda belirtilen sorunlar aşağıda özetlenmiştir.

a) 1 ve 2 no’lu kazanlar 2003 ve 2004 yıllarında 3 no’lu kazana kıyasla kWh
başına % 4-10 arasında daha fazla kömür yakmıştır.
b) Buna karşılık, 2 no’lu kazan aynı yıllarda 3 no’lu kazana kıyasla 5-17 kat daha
fazla fuel-oil, 1 no’lu kazan ise 5-16 kat daha fazla fuel-oil yakmıştır. 3 no’lu
kazanla karşılaştırıldığında, 2 no’lu kazan anılan dönemde 8.330 ton, 1 no’lu
kazan ise 1.872 ton daha fazla fuel-oil yakmıştır. Burada pratikte yanmanın
sürekliliği, kömürün fuel-oil ile ikamesi yoluyla sağlanabilmiştir.
c) Anılan süre zarfında, 3 no’lu kazanla karşılaştırıldığında, 2 no’lu kazan 404
ton, 1 no’lu kazan ise 319 ton daha fazla motorin yakmıştır.
d) Ocak-Şubat 2004 aylarında yapılan analizlerde yanmamış karbon oranı 1 no’lu
kazan cürufunda % 39,9; 2 no’lu kazan cürufunda % 32,5; 3 no’lu kazanda ise
% 10 dolayında bulunmuştur.
e) Raporların yazıldığı tarihten önceki son beş yılın yakıt tüketimi kayıtları, kWh
başına fuel-oil tüketiminin gittikçe arttığını göstermiştir. 1999’da 3-3,8 gr/kWh
olan fuel-oil payı, 2003’de 15,7- 19,2 gr/ kWh değerine ulaşmıştır.
f) 3 no’lu kazanın devreye alma sayısı diğerlerinin 1/3’ünden daha azdır.
Örneğin 2003 yılındaki devreye alma sayıları 3 no’lu kazanda 20 iken, 1 no’lu
kazanda 72 ve 2 no’lu kazanda 68 olmuştur.
Yukardaki sonuçlar, 1 ve 2 no’lu kazanlarda yanmanın çok verimsiz ve kötü
olduğunu, bu nedenle kömürün gerektiği gibi kurutulamadığı, öğütülemediği,
tutuşturulamadığı ve yakılamadığını, bunlar için gerekli ısının kömür yakılması ile
değil, fuel-oil yakılması ile sağlanmaya çalışıldığını göstermektedir (fuel-oil ikamesi).
1 ve 2 no’lu kazanların yanma odalarında aşırı basınç salınımları, puflamalar ve
yanma kararsızlıkları görülmektedir. 1 ve 2 no’lu kazanlarda çok aşırı sızdırmazlık
sorunları bulunmakta, yanma odası ve duman kanallarında hava sızmaları ve
LUVO’da (Hava ön ısıtıcı) aşırı hava kaçağı bulunmaktadır.
Dolayısıyla Kangal İşletme Müdürlüğü Teknik Raporunda belirtildiği gibi çok
sayıda sorunu olan Kangal Termik Santralı 1. ve 2. ünitelerinde yanma sisteminde
optimizasyon ve kazanda rehabilitasyon yapılması bir gereklilikti.
5.2. REHABİLİTASYONDA YAPILAN İŞLEMLER
Kangal Termik Santralı 1. ve 2. ünite kazanları Rehabilitasyon ve Optimizasyon
Projesi için amil-i mütehassıs Transelektro firmasıyla 07.09.2006 tarihinde sözleşme
imzalanmıştır. 1. Ünitede de de-montaj ve montaj işleri Mart 2008’de başlamış olup
geçici kabul 22.12.2009 tarihinde tamamlanmıştır. 2. ünitede ise de-montaj ve montaj
işleri Mayıs 2009’da başlamış ve deneme işletmesi 08.06.2010 tarihinde başarıyla
tamamlanmıştır. Ancak firmanın iflası nedeniyle geçici kabul çalışmaları yarıda
kalmış ve EÜAŞ Yönetim Kurulunun 28.02.2011 tarih ve 11-74 sayılı kararıyla
sözleşme feshedilerek teminat irad kaydedilmiş, tasfiye işlemleri başlatılmıştır.
Rehabilitasyonda yapılan işlemler şöyle özetlenebilir.
‣ Modifiye edilmiş kömür yakıcıları ve kömür kanalları monte edilmiştir.
‣ Hava ve baca gazı kanallarında tamirat ve yenilemeler yapılmıştır. Hasarlanan
kompansatörler yenilenmiştir.
‣ Kömür transportları yerleri değiştirildi, kömür şutları genişletildi.
‣ Yanma odasında, kömür yakıcıları, gaz kanalı girişinde, yanma odasıyla cüruf
ızgarası arasında sizdırmazlık sağlanmıştır.
‣ Kömür kalorifik değeri düştüğünden aynı kalori miktarını sağlamak için kömür
miktarı artacağından değirmenlerin öğütme kapasitesi 56,3 t/saat’ten 72
ton/saate çıkarılmıştır.
‣ Değirmenle gaz ve kömür kanalları arası sızdırmazlık sağlanmış, kömür
seperatörlerinde modifikasyon yapılmıştır.

‣ Dizayn değişikliği yapılan bütün kızdırıcı ve tekrar kızdırıcı borularıyla,
yakıcılar çevresindeki evaporatör boruları değiştirilmiştir.
‣ Yanma odasını çevreleyen kuşaklar değiştirilmiştir.
‣ Döner Hava Isıtıcılarının sızdırmazlığı sağlanmış, üst yatak, tahrik ünitleri ve
ısıtma elemanları monte edilmiştir.
‣ Ateş tuğlaları ve izolasyon yenilenmiştir.
‣ Mevcut kurum üfleyiciler iptal edilerek 48 adet yeni buharlı kurum üfleyici
monte edilmiştir. Bu kurum üfleyiciler için yeni platformlar imal edilerek monte
edilmiştir.
‣ Fuel oil hattındaki valfler ve debimetreler yenilenmiştir.
‣ Hava ön ısıtıcı uçucu kül hattı ve kazan altı ızgarası yenilemiştir.
‣ Cebri çekme fanları yenilenmiş, taze hava fanlarında rehabilitasyon
yapılmıştır.
‣ Kızgın buhar hattındaki basınç ölçme cihazları yenilenmiştir.
‣ YB bypass vanasında bakım yapılmış, yüksek basınçlı kaplardaki emniyet
ventilleri yenilenmiştir.
‣ Basınçlı kısımlardaki emniyet ventilleri yenilenmiştir.
‣ Kazan altı son yanma ızgarasında tahrik üniteleri, rulmanlar, hava dağıtım
kanalları, soğutma sisteminin aşınan kısımları, sızdırmazlık elemanları
yenilenmiştir.
‣ Cebri çekme fanları, kapasiteleri %30 fazla olan yenileriyle değiştirilmiş ve taze
hava fanlarının sabit ve hareketli kanatları değiştirilmiştir.
‣ Tüm menholler ve damperler tamir edilmiş veya yenilenmiştir.
‣ Yüksek basınç bypas valfleri tamir edilmiş ve basınçlı kısımlardaki tüm
emniyet ventilleri yenilenmiştir.
‣ Yanma odasına kamera monte edilerek kontrol odasından izleme imkanı
sağlanmıştır.
‣ Buhar ve su boruları ile gaz kanallarının boru askıları tamir edilmiş ve gereken
parçalar yenilenmiştir.
‣ Tüm çelik konstrüksiyondaki paslar temizlenerek yeniden boyanmıştır.
‣ Tüm kompansatörler kontrol edilmiş ve yenilenmiştir.
‣ Yukarıdaki değişikliklere paralel olarak elektrik ve ölçü kontrol sistemlerinde
dizayn değişiklikleri yapılmış ve gelişen teknolojiye uygun yeni parçalar
takılmıştır.
5.3. REHABİLİTASYONUN SONUÇLARI
Yapılan rehabilitasyonlar sonucunda 1. ve 2. ünitede yük kısıtlamaları
kaldırılmış ve aşağıdaki iyileşmeler kaydedilmiştir.
‣ Üretim kapasitesi 120-125 MW iken 145-150 MW’a yükselmiştir.
‣ Termik verim % 28-30 civarında iken % 33-34’e yükselmiştir.
‣ Özgül ana yakıt tüketimi (başka bir ifadeyle 1 kWh elektrik enerjisi üretmek için
ne kadar kömür tüketileceği) 2,4-2,9 kg/kWh’den 2,1-2,17 kg/kWh’e
düşürülmüştür.
‣ Yardımcı yakıt ( fuel-oil ve motorin ) tüketimi düşürülmüştür.
‣ Özgül ısı tüketimi düşürülmüştür.
‣ İç tüketim yüzdesi düşürülmüştür.

Tablo 2: 1.ve 2. Ünitelerde bazı parametrelerin 2003-2011 yılları değerleri
1. Ünite
Rehabilitasyondan önce ←→ sonra
Parametre Yıl 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Termik % 28,48 29,68 29,81 29,43 28,72 24,24 31,66 33,29 34,15
Verim
Özgül Isı kCal/ 3.019 2.897 2.885 2.922 2.995 3.548 2.716 2.583 2.518
Tüketimi kWh
Özgül Anayakıt Gr/ 2.492 2.340 2.361 2.371 2.476 3.028 2.397 2.169 2.156
Tüketimi kWh
Özgül Yardımcı Gr/ 17,18 8,26 12,40 10,62 14,58 34,65 13,14 6,10 10,1
Yakıt Tüketimi kWh
İç Tüketim % 16,53 14,89 14,29 13,80 16,26 14,47 13,88 12,23 11,74
Yüzdesi
Kömür alt
Isıl Değer
kCal/
kg
1.212 1.238 1.222 1.232 1.209 1.172 1.133 1.191 1.168
2.Ünite
Rehabilitasyondan önce ←→ sonra
Parametre Yıl 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Termik
% 28,61 29,32 29,48 29,47 30,40 28,80 28,18 34,16 34,29
Verim
Özgül Isı kCal/ 3.006 2.993 2.917 2.918 2.829 2.986 3.052 2.518 2.508
Tüketimi
kWh
Özgül Anayakıt Gr/ 2.439 2.369 2.393 2.371 2.336 2.530 2.673 2.093 2.103
Tüketimi
kWh
Özgül Yardımcı Gr/ 21,38 18,44 16,85 13,30 11,29 14,74 18,68 5,00 1,94
Yakıt Tüketimi kWh
İç Tüketim % 15,80 16,98 14,58 13,18 14,03 13,13 13,80 11,16 11,73
Yüzdesi
Kömür alt
Isıl Değer
kCal/
kg
1.233 1.238 1.219 1.230 1.211 1.181 1.142 1.203 1.192
Bu rehabilitasyon çalışması son yıllarda dünya gündemindeki en önemli
konulardan biri olan iklim değişikliğiyle mücadelede de önemli bir adımdır. Linyit
yakan termik santrallarda verimde % 1 artış, CO 2 ( karbon dioksit ) salınımında % 3
azalma sonucu doğurur. Kangal Termik Santralı 1. ve 2. ünitelerdeki verim % 28-
30’lardan % 33-34’e çıktığına göre %4 verim artışı olduğunu kabul edersek CO 2
salınımı %12 düşürülmüş olmaktadır.
6. YENİKÖY TERMİK SANTRALI
Yeniköy Santralında rehabilitasyon yapmanın gerekçesi YEAŞ’ın hazırladığı
01.08.2006 tarihli raporda anlatılmaktadır.
6.1. SORUNLAR

YEAŞ’ın hazırladığı raporda; 630 ton/saat kapasiteli (210 MW) santral
kazanlarının yanma odasındaki son kızdırıcı altındaki sıcaklığın 1050 °C’nin üzerinde
(Ölçümlerde 1190 °C) olmasından dolayı kül ergimesi ve neticesinde sıvılaşan
curufun borulara sıvandığı, kazanın nefes alamadığı, kazan yanma odasında vakum
tutulamadığı, ayrıca yüksek sıcaklıktan dolayı kızdırıcı borularının mikro yapılarında
bozulma olduğu, bu nedenle de her ay en az bir defa kızdırıcı boru patlakları olduğu
belirtilmektedir.
Ayrıca, uçucu gazla gelen yüksek sıcaklıktaki kül ve curufun, kazanın semer
bölgesinde biriktiğini, sonra da hızla aşağıya düşerek son yanma ızgarasını
hasarladığını, neticesinde kazanın devreden çıktığını,
Yine yüksek gaz sıcaklığından dolayı,( curuflanma neticesinde borularda ısı
alış verişi olmadığından dolayı) çatı kızdırıcılarında deformasyonlar olduğu,
neticesinde bu bölgede çok sık boru patlakları olduğu, çatı kızdırıcılarında 1992’de
16 cm, 1995’de 30 cm olan çökmenin son yıllarda 60 cm’i geçtiği, çökme tehlikesi
olduğu, emniyetsiz bir ortamda çalışıldığı,
Bu nedenle 210 MW’lık ünitelerin, yani 630 t/h kazan kapasitesinin, 540
t/h’lerde , dolayısı ile ünitelerin 160 – 170 MW güçlerde , 40 MW eksik yükte
çalıştırıldığının,
Bu şekilde düşük yükte çalıştırmada bile, 3 ayda bir kazan devre harici
yapılarak 1 hafta kuru temizlik, 9 – 12 ayda bir de 1 – 1,5 aylık duruş gerektiren
yüksek basınçlı su ile temizlik yapılmasının gerektiği,
Ünite düşük yükte çalıştığı için veriminde oldukça düştüğü, işletme
maliyetlerinin yükseldiği, örneğin, 210 MW’da % 17 olan işçilik maliyetlerinin, 160 –
170 MW’larda % 23’lere çıktığı, yılda 400.000.000 kWh/yıl üretilemeyen enerji olduğu
belirtilmektedir.
Yeniköy Santralı Kazanlarının Rehabilitasyon öncesi durumu şöyle
özetlenebilir.
a. 210 MW yükte çalışılması durumunda 8 haftalık bir süreçte kazan içerisindeki
gaz kanalları komple tıkanarak kazanın bloke olmasına neden olmaktaydı
b. Kazanın bloke olmaması için 160-170 MW yük düzeyinde çalışılması
durumunda 2 haftada bir kez temizlik yapılması durumunda kazan bir yıl
çalıştırılabilmekteydi(parametreler bozuk olarak)
c. 160-170 MW seviyesinde çalışmak şartıyla yılda bir kez 45 gün kapsamlı
kazan temizliği çalışması gerekmeteydi (Bu temizlik esnasında diğer bakım
çalışmaları yapılamıyor, dolayısıyla bakım süresi uzuyordu
d. Özellikle SH 2 kızdırıcısında ayda ortalama 2 kez boruların kavrulması
sebebiyle boru patlağı yaşanıyor ve ünite devre dışı kalıyordu
e. Ayda 1-2 kez semer bölgesinde aşırı kül birikmesi sebebiyle kül kayması ve
trip olayı yaşanıyordu
f. Yanma odası üzerindeki çatı kızdırıcı bölgesi aşırı ısınmadan dolayı deforme
olmuş, yer yer oluşan çatlaklar sebebiyle kollektör bölgesine kül kaçağı
oluşmuş durumdaydı. Kazanların cokme rıskı bulunmaktaydı.
6.2. REHABİLİTASYONDA YAPILAN İŞLEMLER
Yeniköy Santralında rehabilitasyonda yapılan işler şöyle özetlenebilir.
‣ Kömür besleyicilere yeni kömür kalınlık ayar sistemi tesis edilmiştir.
‣ Değirmenlere kömürü dağıtan bant konveyörlere yeni tahrik sistemleri ve hız
kontrol üniteleri monte edilmiştir.
‣ Değirmenlerin seperatörleri yenilenmiş ve değirmen yatakları bakımı
yapılmıştır.

‣ Yeni dizayn kömür yakıcıları monte edilmiş ve tüm kömür kanalları
yenilenmiştir.
‣ Yakıcıların üzerine OFA (Over Fire Air) hava nozulları monte edilmiştir. OFA
hava nozullarına hava beslemesi için tüm hava kanal sistemi yeniden dizayn
edilmiş ve yeni hava sistemi monte edilmiştir. Hava kanallarındaki tüm klapeler
tamir edilmiş ve gerektiğinde yenilenmiştir.
‣ Taze hava fanlarına yeni şaft, kanatlar, yataklar monte edilmiştir.
‣ Luvo’daki (hava ön ısıtıcı) tüm petekler yenilenmiş, yataklar, flanşlar tamir
edilmiştir.
‣ Yağ yakıcılar daha modern hale getirilmiştir. Kontrol sistemi yenilenmiştir.
‣ Cebri çekme fanına yeni şaft, kanatlar ve yataklar monte edilmiştir.
‣ Basınçlı kısımlardan çatı kızdırıcıları tamamen, kızdırıcı ve tekrar kızdırıcılar
kısmen değiştirilmiştir.
‣ Kazan domundaki tüm siklon, su seperatörleri ve ayırıcılar değiştirilmiştir.
‣ Kazan emniyet ventillerinde yeni dizayn susturucu sistemler monte edilmiştir.
Kızdırıcı ve tekrar kızdırıcı püskürtme valfleri yenilenmiştir.
‣ Yeni dizayn sulu kurum üfleyiciler monte edilmiştir.
‣ OFA nozulları ve sulu kurum üfleyiciler için mevcut çelik konstrüksiyona servis
platformları monte edilmiştir.
‣ Son yanma ızgaraları, yeni tahrik üniteli, frekans kontrollu hale getirilmiştir.
‣ Yüksek basınç bypass istasyonu yenilenmiştir.
‣ Hasarlanmış ve bozulmuş kazan askıları ve boru askıları tamir edilmiş ve
gerekli olanlar yenilenmiştir.
‣ Kazan borularında ve yüksek basınç borulardaki çalışmalar tamamlanınca
kimyasal temizleme ve arkasından buhar üfleme yapılmıştır.
‣ Kazan ve yardımcılarıyla yüksek sıcaklıktaki boru ve kanalların izolasyon
malzemeler yenilenmiştir.
‣ Kömür yakıcıları, yağ yakıcıları, OFA nozulları için refrakter malzemeler
yenilenmiştir.
‣ Rehabilitasyon kapsamında temin edilen yeni elektrik motorları ve korumaları
monte edilmiştir.
‣ Kazan için Dijital Kontrol Sistemi yenilenmiştir.
‣ Cüruf çıkarıcıdaki sızdırmazlık elemanları yenilenmiştir.
‣ Temin edilen malzemeler korozyona karşı koruyucu boyayla boyanmıştır.
6.3. REHABİLİTASYONUN SONUÇLARI
Kazanda yapılan rehabilitasyon sonrası gözlenen durum:
a. Kazan cüruflanma problemi giderilmiştir.
b. Kazanda yıl içerisinde hiçbir temizlik ihtiyacı kalmamıştır.
c. Mevcut durumda yıl sonunda bile herhangi bir temizlik ihtiyacı olmamasına
rağmen santralın ve diğer ekipmanların genel bakım ve kontrolleri için
durulduğunda kazan içerisi basitçe hava tutularak temizlenebilir
durumdadır.
d. Kızdırıcılardaki boru patlakları durmuştur.
e. Rehabilitasyon sonrasında kül kaymasından dolayı trip yaşanmamıştır.
f. Çatı kızdırıcıda herhangi bir deformasyon olmayıp kollektör odasına kül
geçişi engellenmiştir.
g. 1. ünite 9100 2. ünite 10300 saatin üzerinde çalışmış olmasına rağmen
halen 210 MW civarında üretimi cüruflanma olmaksızın sorunsuz olarak
gerçekleştirebilmektedir.

Yeniköy Termik Santralında rehabilitasyon öncesi ve sonrası bazı
parametreler aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.
Tablo 3: Yeniköy TS rehabilitasyon öncesi ve sonrası bazı parametreler
7. SONUÇ
Rehabilitasyon ilave kapasite ve daha fazla üretim için en ekonomik çözümdür.
Verimsiz eski santralları verimli hale getirmek sürdürülebilir enerji ve temiz kömür
teknolojisi kabul edilmelidir, çünkü rehabilitasyon sonrası aynı miktar elektrik enerjisi
üretmek için daha az yakıt kullanılmakta ve daha az zararlı gaz atılmaktadır.
Sonuçta hem Kangal hem de Yeniköy Santralları dizayn edildikleri performans
garantilerinin çok gerisine düştükleri için hem üretimi artırmak, verimi yükseltmek,
kWh başına ikincil yakıt olan fuel oil tüketimini düşürmek, santral emre amadeliğini ve
güvenirliliğini artırmak için rehabilitasyon yapılması gerekliydi.
8. REFERANSLAR
- M. J. Taylor, L. C. Fuller, Coal fired electric power plant life extension: an
overview, Oak Ridge National Laboratory, Temmuz 1986
- A. Kokkinos, Improving the combustion process and emissions in utility boilers,
ABB tarafından organize edilen “Seminar for services of steam power plants”,
13-14.11.1997, The Marmara Hotel, İstanbul
- P. Dobrowolski, 210 ve 215 MW’lık buhar türbinlerinin modernizasyonu,
Elektrim ve Polish Power Plant Society tarafından düzenlenen Polonya
Elektrik Sektörünün kömür ile çalışan ünitelerinin modernizasyonu alanındaki
deneyimi Sempozyumu, 20-21.10.1998, Bilkent Hotel, Ankara

- J. Wejcman, Modernization of coal fired 200 MW units in Poland, Polish Power
Plant Society tarafından düzenlenen “Modernization of Polish power plants
and transformations leading to power market in Poland” Sempozyumu, 09-
10.11.1999, Azka Hotel, Bodrum
- Muzaffer Başaran, Az yatırımla daha fazla üretim sağlama yolu olarak termik
santrallarda rehabilitasyon, Dünya Enerji Konseyi, Türk Milli Komitesi, 8. Enerji
Kongresi, 08-12.05.2000, ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi, Ankara,
- Chubu Electric Power Co. Inc., Turkey Assessment of Afsin Elbistan
Rehabilitation Final Report, 10.08.2004
- Muzaffer Başaran, Hidrolik santrallarda rehabilitasyon ve modernizasyon
ihtiyacı, Dünya Enerji Konseyi, Türk Milli Komitesi, 10. Enerji Kongresi, 27-
30.11.2006, Askeri Müze, İstanbul
- Muzaffer Başaran, Termik ve hidrolik santrallarda verim artırıcı çalışmalar,
İTÜ Enküs 2007, 04-05.12.2007, İTÜ, Maslak, İstanbul.
- Muzaffer Başaran, A systematic approach to rehabilitations in power plants,
German Turkish Workshop on sustainable Energy, 12-14.11.2008, Tubitak-
MAM, Gebze, Kocaeli