Hoe gezond is het bos?
Presentatie van Geert Sioen en Arne Verstraete (pdf, 3,3MB)
Presentatie van Geert Sioen en Arne Verstraete (pdf, 3,3MB)
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Hoe</strong> <strong>gezond</strong> <strong>is</strong> <strong>het</strong> <strong>bos</strong>?<br />
De <strong>bos</strong>vitaliteitsmeetnetten<br />
in Vlaanderen<br />
Geert Sioen (INBO)<br />
Arne Verstraeten (INBO)<br />
Vlaams Parlement<br />
20 mei 2011
Internationaal kader<br />
• 1979<br />
– UN/ECE Convention on Long-Range Transboundary Air Pollution<br />
(http://www.unece.org/env/lrtap)<br />
• 1985<br />
– ICP-Forests: International Co-operative Programme on<br />
Assessment and Monitoring of Air Pollution Effects on Forests<br />
(http://www.icp-forests.org)<br />
• 1986<br />
– EC Verordening 3528/86 betreffende de bescherming van de<br />
<strong>bos</strong>sen in de Gemeenschap tegen luchtverontreiniging<br />
2003-2006: Forest Focus<br />
2009-juni 2011: Life+ / FutMon
H<strong>is</strong>toriek in Vlaanderen<br />
• 1987-1989<br />
– Start meetnetten Level I (<strong>bos</strong>vitaliteitsmeetnet) en<br />
Level II (intensieve monitoring <strong>bos</strong>ecosystemen)<br />
• 1991<br />
– Coördinatie Level I en Level II naar INBO (toen IBW)<br />
• 1995<br />
– Uitbreiding meetnet Level I<br />
– Oprichten meettoren in domein<strong>bos</strong> De Inslag (Brasschaat)<br />
• 2005<br />
– Opstart ‘Diagnosecentrum voor <strong>bos</strong>bomen’
Communicatie / Rapportering<br />
• INBO (rapporten, nieuwsbrief, website,…)<br />
• Natuurindicatoren – <strong>bos</strong>kwaliteit<br />
(www.natuurindicatoren.be)<br />
• VRIND (studiedienst Vlaamse Regering)<br />
• EU, ICP Forests<br />
(Condition of Forests in Europe,<br />
Min<strong>is</strong>teriële Conferentie Bescherming<br />
Bossen in Europa - MCPFE)
Bosvitaliteitsmeetnet (Level 1) –<br />
Meetnet intensieve monitoring (Level 2)
Doel/belang <strong>bos</strong>vitaliteitsmeetnet<br />
• Een algemene beschrijving geven van de <strong>gezond</strong>heidstoestand<br />
van de <strong>bos</strong>sen<br />
• De <strong>gezond</strong>heidstoestand van boomsoorten afzonderlijk bespreken<br />
• Wijzigingen in de toestand t.o.v. voorgaande jaren vaststellen<br />
• Trends weergeven<br />
• Level 2: studie oorzaak – gevolg
Beoordeling blad-/naaldverlies<br />
Klasse<br />
% Bladverlies<br />
Mate van<br />
bladverlies<br />
Toestand<br />
0<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
0-10<br />
11-25<br />
26-60<br />
61-99<br />
100<br />
geen<br />
licht<br />
matig<br />
sterk<br />
dood<br />
<strong>gezond</strong><br />
r<strong>is</strong>icoboom<br />
licht beschadigd<br />
ernstig beschadigd<br />
dood<br />
2-4<br />
26-100<br />
matig-dood<br />
beschadigd
Resultaten<br />
Gemiddeld bladverlies<br />
Percentage beschadigde bomen<br />
Evolutie bladverlies<br />
Symptomen / oorzaken<br />
Toestand in Europa
Bosvitaliteitsinventar<strong>is</strong> Vlaanderen 2010<br />
n gemiddeld bladverlies (%) beschadigd (%) verkleurd (%)<br />
totaal 1733 20,4 16,1 8,4<br />
loofbomen 1173 21,3 19,1 10,7<br />
naaldbomen 560 18,4 9,7 3,6<br />
zomereik 543 23,0 23,2 19,0<br />
beuk 196 16,4 9,2 4,1<br />
Amerikaanse eik 145 18,6 11,0 4,1<br />
populier 98 23,7 22,4 4,1<br />
grove den 434 17,4 6,7 3,5<br />
Corsicaanse den 120 22,3 20,8 4,2
percentage (%)<br />
Evolutie bladverlies <strong>bos</strong>vitaliteitsinventar<strong>is</strong><br />
50<br />
45<br />
40<br />
gemiddeld bladverlies<br />
aandeel beschadigd<br />
35<br />
30<br />
25<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
'87 '88 '89 '90 '91 '92 '93 '94 '95 '96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10<br />
2009-2010: toename<br />
1995-2010: dalende trend
percentage (%)<br />
Evolutie bladverlies: zomereik<br />
50<br />
45<br />
40<br />
gemiddeld bladverlies<br />
aandeel beschadigd<br />
35<br />
30<br />
25<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
'87 '88 '89 '90 '91 '92 '93 '94 '95 '96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10<br />
Gemiddeld bladverlies > 20%, toename 2009-2010
percentage (%)<br />
Evolutie bladverlies: beuk<br />
50<br />
45<br />
40<br />
gemiddeld bladverlies<br />
aandeel beschadigd<br />
35<br />
30<br />
25<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
'87 '88 '89 '90 '91 '92 '93 '94 '95 '96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10<br />
Schommelend verloop, bladverlies met pieken, gem. < 20%
Resultaten Europa (1)<br />
• 16 x 16 km meetnet<br />
• + 7000 plots in 2009, + 137 000 bomen<br />
• 20% beschadigde bomen<br />
• zomer- en wintereik met hoogste aandeel<br />
beschadigde bomen (32%)<br />
• enkel grove den met een duidelijk positieve trend,<br />
fijnspar licht positief<br />
• bladverlies beuk en eik piekt na 2003 (warme en<br />
droge zomer, langzaam herstel)
Resultaten Europa (2)
Beïnvloedende factoren (I)<br />
Abiot<strong>is</strong>che factoren:<br />
luchtverontreiniging (zwavel, stikstof, ozon)<br />
droogte, hitte, storm, vorst<br />
<strong>bos</strong>brand, overstroming<br />
beheer/exploitatie<br />
ongunstige standplaatseigenschappen<br />
(fys<strong>is</strong>ch, chem<strong>is</strong>ch: vb. zuurtegraad)<br />
Biot<strong>is</strong>che factoren:<br />
insecten, schimmels, bacteriën…
Beïnvloedende factoren (II)<br />
‘Nieuwe’ bedreigingen:<br />
insecten (al dan niet geïntroduceerd)<br />
kevers (schorskevers e.a.)<br />
nachtvlinders (vb. eiken-/dennenprocessievlinder)<br />
schimmels: Chalara essenziekte, Doth<strong>is</strong>troma op dennen<br />
Invloed klimaat:<br />
zachte winters, droge en warme zomers, extreme<br />
weersomstandigheden…
Meervoudige stressfactoren<br />
Vb. bladvraat op eik: verschillende<br />
(nacht-)vlindersoorten<br />
• kleine en grote wintervlinder<br />
• groene eikenbladroller<br />
• plakker<br />
• eikenprocessievlinder<br />
• …<br />
Eiken met bladvraat gevoeliger voor<br />
meeldauwinfectie (bladschimmel)
Samengevat<br />
“Multiple Stress”: tal van<br />
invloedfactoren / stressoren<br />
Stressfactoren kunnen elkaar<br />
beïnvloeden / versterken<br />
Gevoeligheid <strong>is</strong> afhankelijk van<br />
<strong>bos</strong>type / boomsoort<br />
Monitoring <strong>bos</strong>ecosystemen blijft<br />
belangrijk, ook na <strong>het</strong> internationaal<br />
jaar van de <strong>bos</strong>sen
Intensieve monitoring van<br />
<strong>bos</strong>ecosystemen in<br />
Vlaanderen (Level II)
Doel intensieve monitoring<br />
De invloed van stressfactoren op <strong>het</strong> <strong>bos</strong>ecosysteem<br />
onderzoeken en inzicht verwerven in de achterliggende<br />
oorzaak-gevolgrelaties<br />
De toestand en de evolutie van <strong>bos</strong>ecosystemen beschrijven<br />
en onderzoeken<br />
Een bijdrage leveren aan <strong>het</strong> opstellen van bruikbare<br />
beleidscriteria<br />
Informatie aanreiken voor andere relevante aspecten voor <strong>het</strong><br />
beleid
Het Level II meetnet in Vlaanderen<br />
In Vlaanderen gebeurt de intensieve monitoring in 5 <strong>bos</strong>sen<br />
sinds begin de jaren ‘90.
Wat meten wij ?<br />
Meer info in ons jaarrapport (www.inbo.be)
Luchtvervuiling: een belangrijke factor<br />
Luchtvervuiling of ‘zure neerslag’ wordt al lange tijd in<br />
verband gebracht met <strong>bos</strong>sterfte en bodemverzuring.<br />
Stikstof (N) en zwavel (S) zijn hierbij 2 hoofdrolspelers.<br />
Stikstof- en zwavelverbindingen komen in hoofdzaak door<br />
menselijke activiteiten in de atmosfeer terecht:<br />
SO 2 -> SO 4<br />
2-<br />
: industrie, verwarming gebouwen<br />
NH 3 -> NH 4+ : veeteelt, bemesting<br />
NO x -> NO 3- : transport, energie, industrie
Depositie<br />
Na vrijstelling in de atmosfeer komen de stikstof- en<br />
zwavelverbindingen op onze <strong>bos</strong>sen terecht via:<br />
neerslag (regen, hagel, sneeuw): natte depositie<br />
wind (stofpartikels, aerosolen): droge depositie (naar<br />
schatting 30-70%)<br />
m<strong>is</strong>t: occulte depositie (bij ons zeer beperkt)
Impact van N en S<br />
Als de depositie bepaalde krit<strong>is</strong>che niveaus overschrijdt,<br />
dan heeft dit negatieve gevolgen voor <strong>het</strong> <strong>bos</strong> en de mens:<br />
Verzuring van de <strong>bos</strong>bodem<br />
Vermesting van de <strong>bos</strong>bodem (stikstofverzadiging)<br />
Degradatie van de <strong>bos</strong>bodem door uitspoeling van nutriënten<br />
Afname van de biodiversiteit (planten, paddenstoelen, mossen<br />
en korstmossen, bodemfauna,…)<br />
Afname van de <strong>bos</strong>vitaliteit<br />
Afname van groei, houtproductie en C-opslag<br />
Uitspoeling van nitraat (NO 3- ) naar <strong>het</strong> bodem- en<br />
oppervlaktewater (gevaar overschrijding drinkwaternorm)
Evolutie<br />
60<br />
Deposities van zwavel en stikstof (kg ha -1 jaar -1 )<br />
ca. 74%<br />
50<br />
40<br />
30<br />
N anorg : -45%<br />
Stagnatie?<br />
Zwavel (SO4)<br />
Stikstof anorgan<strong>is</strong>ch (NH4 + NO3)<br />
Stikstof totaal (+ organ<strong>is</strong>che N)<br />
Lineair (Stikstof anorgan<strong>is</strong>ch (NH4<br />
+ NO3))<br />
+6-7 kg DON<br />
8,8 kg N ha -1 j -1<br />
20<br />
10<br />
S: -64%<br />
Krit<strong>is</strong>che last voor<br />
bodemverzuring<br />
(23,8 kg N ha -1 j -1 )<br />
Bron: Genouw et al (2004)<br />
0<br />
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Resultaten Europa (1)<br />
SO 4 -zwavel<br />
- 9,7 kg/ha in 2010<br />
- hoogste depositieklasse<br />
Depositie (kg/ha)<br />
Bron:<br />
The Condition of Forests in Europe.<br />
2010 Executive Report<br />
http://www.icp-forests.org
Resultaten Europa (2)<br />
NO 3 -stikstof<br />
- 7,5 kg/ha in 2010<br />
- hoogste depositieklasse<br />
Depositie (kg/ha)<br />
Bron:<br />
The Condition of Forests in Europe.<br />
2010 Executive Report<br />
http://www.icp-forests.org
Resultaten Europa (3)<br />
NH 4 -stikstof<br />
- 18,8 kg/ha in 2010<br />
- hoogste depositieklasse<br />
Depositie (kg/ha)<br />
Bron:<br />
The Condition of Forests in Europe.<br />
2010 Executive Report<br />
http://www.icp-forests.org
Resultaten Europa (4)<br />
Stikstofverzadiging en NO 3- -uitspoeling<br />
De limiet voor verhoogde stikstofverzadiging en<br />
uitspoeling (>1 mg N/l) in de minerale bodem<br />
(>40 cm diepte) wordt vaak overschreden.<br />
Onze <strong>bos</strong>ecosystemen zijn dus stikstofverzadigd,<br />
waardoor NO 3- naar bodem- en oppervlaktewater<br />
uitspoelt<br />
Bron:<br />
Iost et al (publicatie in voorbereiding).
Bossen en C-opslag
Bossen zijn ‘carbon sinks’<br />
Koolstofvoorraad <strong>bos</strong>sen<br />
• bodem ( naald<strong>bos</strong>sen<br />
leembodem > zandbodem<br />
• C-opslag in <strong>bos</strong>sen <strong>is</strong> erg groot<br />
• Zelfs in Vlaanderen aanzienlijk<br />
• Behoud van <strong>bos</strong>sen <strong>is</strong> erg belangrijk<br />
• Bijkomende <strong>bos</strong>sen in Vlaanderen aanplanten kan een belangrijke<br />
bijdrage leveren tot <strong>het</strong> behalen van de Kyoto-doelstelling<br />
(Studiedag VBV/ANB - sep 2008)
Change language