Het lief en leed van de woonwagenbewoners

Naar schatting van het PWN wonen in
heel Nederland rond de 33.000 woonwagenbewoners
en ongeveer 12.000
Sinti en Roma. In het bisdom van Den
Bosch wonen zij in 120 parochies (indeling
van 2009): 5800 woonwagenbewoners
en ongeveer 3000 Sinti en Roma.
de de decentralisatie. Bijna alle grote
kampen werden opgeheven en men
moest in kleine centra – maximaal 15
wagens – gaan wonen. Idee daarachter
was dat men uiteindelijk in de wijk zou
integreren. Dat gold ook voor een grote
groep Roma die in die tijd illegaal in
Nederland kwam. Na veel geharrewar
mochten ze blijven en kregen ze een
Nederlands paspoort. Dat moest echter
in zo’n korte tijd gebeuren, dat velen
van hen nooit zijn ingeschreven. “Tot
op de dag van vandaag zie je daar de
gevolgen van: ouders en daar de kinderen
van die stateloos zijn. Naar onze
schatting zijn dat er ruim duizend.
En dat blijft gewoon voortbestaan. Wij
kennen hen, ons vertrouwen ze wel,
maar hun situatie blijft slecht. Dat
is een van de onderwerpen waar het
PWN aandacht voor vraagt.”
Verharde houding
“Wij zijn met de ontwikkeling van de
decentralisatie meegegaan en de pastorale
zorg verschoof van categoriaal
naar regionaal, oftewel van de aalmoezeniers,
de paters, naar de parochie. Al
die tijd hebben we de parochiegeestelijken
en nog werkzame aalmoezeniers
trachten te adviseren.” Het moet pater
Van der Zandt van het hart dat hij daar
niet onverdeeld positief over is. “Wat je
in de gehele samenleving ziet, gebeurt
ook veelal in de Kerk. Men verhardt.
Waar voorheen de paters op de kampen
geliefd waren om hun meeleven, hun
warmte en oprechte interesse, lijkt het
nu vaak om regels te gaan. En dat is
zo jammer, want op die manier horen
wij als christenen niet met elkaar om
te gaan. Eerst moet er de interesse zijn
voor de mens, dan komen de regels
pas. Dit geldt ook voor het reguliere
welzijnswerk. Ook daar is de houding
enorm verhard.”
Alles weg
“Eind jaren negentig van de vorige
eeuw wordt de Woonwagenwet officieel
afgeschaft. Concreet houdt het in dat
de woonwagenbewoners, evenals de
Sinti en Roma, ook officieel niet meer
als een minderheidsgroepering worden
gezien. Met andere woorden: er wordt
niet meer voorzien in specifieke zorg
vanuit de overheid. En aangezien er
vrijwel geen aalmoezeniers meer actief
zijn, is ook de specifieke zorg vanuit
de Kerk nihil. “Alles was weg. Wat nu?
was toen en is eigenlijk nog steeds de
vraag.” In 2009 overlijdt de laatste aalmoezenier,
pater Piet Dingenouts s.m..
Hij bediende ruim veertig jaar in Den
Bosch en omgeving ‘zijn’ woonwagenbewoners.
Vanaf dan is het parochiepastoraat
definitief verantwoordelijk.
Wat nu?
Het werk van pater Jan van der Zandt
en het PWN concentreert zich al jaren
op het bemiddelen tussen de originele
woonwagenbewoners, Sinti en Roma
en kerkelijke instanties, bisschoppen
en priesters, overheidsinstanties, de
regering, onderwijsinstellingen etc etc.
“Nog steeds, en misschien wel meer
nodig dan voorheen, wijzen wij op de
achterstandsituatie van deze mensen.
Bij de overheid en bij de Kerk vallen ze
vaak tussen wal en schip. Zo hebben
we al een paar jaar een Roma helpproject
lopen.”
“Willen we in Nederland de integratie
van woonwagenbewoners, Sinti en
Roma in Kerk en samenleving echt
kans geven, dan moeten we openstaan
voor hun eigenheid en die een plek
geven, ook in de parochie. Beide kanten,
de woonwagenbewoners en de burgers,
moeten werken aan relatieverbetering.
Het gaat niet in eerste instantie
om een goede parochiestructuur, maar
om een open, vriendelijke houding
van de pastoor en de parochianen. Wie
goed doet, goed ontmoet, ook al zal er
veel geduld voor nodig zijn.”
Y. Koopman-Snep
28