VGM instructie

Opleidingsbedrijf InstallatieWerk
leidt talent in goede banen
VGM instructie

Inhoud
2
1 Waarom deze instructie? 3
1.1 Inleiding
1.2 Doel van de VGM-instructie
1.3 Tenslotte…
2 Arbeidsomstandigheden 4
2.1 Bijzondere groepen: Jeugdigen
2.2 Bijzondere groepen: Zwangere werkneemsters
2.3 Bijzondere groepen: Ouderen (50+),
gehandicapte medewerkers en buitenlandse
medewerkers
2.4 Arbeidsomstandighedenspreekuur (AOS)
2.5 Preventief Medisch Onderzoek (PMO)
2.6 Seksuele intimidatie
2.7 Intimidatie, pesten, agressie en geweld
3 Voordat je begint 6
3.1 Wat je vooraf zeker moet weten!
3.2 Pictogrammen (symbolen)
3.3 Orde en netheid
3.4 Toolboxmeetings
4 Risico’s tijdens je werk 8
4.1 Schadelijk geluid
4.2 Gevaarlijke stoffen
4.3 Fysieke belasting
4.4 Werken in besloten ruimten
4.5 Alleen werken
4.6 Werken op hoogte (daken, ladders, steigers)
4.7 Werken met (elektrische) handgereedschappen
4.8 Weersomstandigheden (koude, neerslag en
UV-straling)
4.9 Lassen
4.10 Verspanende technieken
4.11 Werken met elektriciteit
4.12 Elektromagnetische velden
5 Persoonlijke beschermingsmiddelen 19
5.1 Werkkleding
5.2 Van wie krijg je de PBM?
5.3 PBM binnen het Opleidingsbedrijf
6 Melden van ongevallen, incidenten,
calamiteiten en onveilige
handelingen/situaties 21
6.1 Melding doen
6.1.1 Melden van ongevallen met ernstig letsel
6.1.2 Melden van bijna-ongevallen
6.1.3 Melden van brand
6.1.4 Melden van onveilige handelingen en/of situaties
6.2 Verbetervoorstellen of klachten
7 Kleine blusmiddelen 22
8 Verwijzingen 23
8.1 Afkortingen
8.2 Referenties
8.3 Disclaimer
8.4 Symbolen

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Waarom deze instructie
1. Waarom deze instructie
1.1 Inleiding
Als InstallatieWerk vinden wij de veiligheid en gezondheid
van alle medewerkers die opdrachten van InstallatieWerk
uitvoeren van groot belang. Dit geldt voor de
werkzaamheden die je in de opleidingswerk plaats
uitvoert, maar ook bij het leerbedrijf.
Het is dan ook belangrijk dat je als medewerker goed op
de hoogte bent van een aantal regels op het gebied van
Veiligheid, Gezondheid en Milieu (VGM). Voor
InstallatieWerk is aandacht voor deze gebieden
vanzelfsprekend een belangrijk onderdeel van het beleid.
Daarom wordt deze instructie door InstallatieWerk aan
iedere medewerker persoonlijk verstrekt en toegelicht.
Deze brochure wordt landelijk gebruikt.
Opleidingsbedrijven kunnen ervoor kiezen om de
maatregelen op lokaal niveau verder te verscherpen of
toe te passen op de situatie ter plekke. Uitgangspunt is
steeds: een zo veilig mogelijke werkplek.
1.2 Doel van de VGM-instructie
Deze VGM-instructie is bedoeld om je op de hoogte te
brengen van de voorschriften, richtlijnen en
werkinstructies op het gebied van VGM.
De instructie is bedoeld voor iedereen die werkt onder
de verantwoordelijkheid van InstallatieWerk.
In deze VGM-instructie worden de volgende
onderwerpen toegelicht:
• aandachtspunten voor aanvang van de
werkzaamheden
• risico’s tijdens werkzaamheden
• persoonlijke beschermingsmiddelen
• melden van ongevallen, incidenten, calamiteiten en
onveilige handelingen/situaties
Als werknemer heb je recht op veilig en gezond werk,
maar je hebt ook een aantal plichten:
• het op een juiste manier gebruiken van machines,
gereedschappen en persoonlijke
beschermingsmiddelen.
• het intact laten van beveiligingen
• het verlenen van medewerking aan voorlichting en
onderwijs over veiligheid.
• het melden van gevaren.
• het is niet toegestaan om onder invloed van alcohol
en/of drugs op het werk te verschijnen en/of deze
middelen tijdens werktijd te gebruiken.
In deze instructie geven we je voorbeelden van veel
voorkomende veiligheidsregels en voorschriften.
Natuurlijk kunnen we niet alle mogelijke voorschriften
opnemen. Wees daarom ook zelf steeds alert op de
risico’s en geef deze door aan je leidinggevende. Ben je
leerling-werknemer vergeet dan niet om jouw
leerlingbegeleider of mentor te informeren over
onveilige situaties (zie hoofdstuk 6. Melden van
ongevallen, incidenten, calamiteiten en onveilige
handelingen/situaties).
Als er ernstig gevaar is voor jezelf of voor je omgeving,
het gevaar onmiddellijk dreigt en je dit gemeld hebt aan
je leidinggevende, mag je het werk zo nodig onderbreken
totdat het risico weer aanvaardbaar is.
Deze VGM instructie als ook de instructiekaart
voor jeugdigen (zie hoofdstuk 2) zijn ook te vinden
op www.iwnederland.nl
3
Per opdracht kunnen deze instructies aangevuld worden
met extra voorschriften en/of een mondelinge toelichting
door InstallatieWerk of je opdrachtgever. Als er op de
werklocatie andere of aanvullende instructies gelden,
komen deze in plaats van deze instructies.
Alle medewerkers van InstallatieWerk worden geacht
zich te houden aan de richtlijnen en voorschriften zoals
omschreven in deze, door InstallatieWerk uitgegeven,
VGM-instructie.
1.3 Tenslotte…

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Arbeidsomstandigheden
2. Arbeidsomstandigheden
4
2.1 Bijzondere groepen: Jeugdigen
Kinderen (de categorie die jonger is dan 16 jaar) en
jongeren (16- en 17-jarigen) mogen slechts onder
bepaalde voorwaarden werkzaamheden uitvoeren. In
principe geldt er zelfs een verbod op kinderarbeid. In de
Arbeidstijdenwet staan strenge regels. Voor kinderen van
15 jaar of jonger geldt dat zij alleen bij uitzondering en
dan onder strenge voorwaarden mogen werken.
Jongeren van 16 en 17 jaar mogen wel werken, maar
bepaalde werkzaamheden zijn verboden. Goede
voorlichting en toezicht zijn altijd noodzakelijk. Voor
jeugdigen zijn ook aangepaste arbeids- en rusttijden, zie
hiervoor de website van het ministerie van Sociale
Zaken en Werkgelegenheid.
Hieronder vind je een overzicht van werkzaamheden die
je alleen mag uitvoeren onder toezicht van een
deskundige en een overzicht met verboden
werkzaamheden. Indien je twijfelt of je bepaalde
werkzaamheden wel mag uitvoeren, neem dan contact
op met je leidinggevende of InstallatieWerk.
Onder toezicht toegestaan werk
In overleg met de KAM-coördinator van InstallatieWerk
mogen medewerkers van 16 en 17 jaar uitsluitend onder
deskundig toezicht de volgende werkzaamheden
uitvoeren:
• werkzaamheden waarbij gevaar bestaat voor
instorting.
• werken aan, met of in de directe omgeving van
hoogspanningsleidingen.
• werken met stoffen die ontploffen, irriterend of
bijtend zijn, of waarbij op de verpakking staat dat de
stof schadelijk is met als toevoeging ‘onherstelbare
effecten niet uitgesloten’.
• werken met persgassen, onder druk vloeibaar
gemaakte gassen en opgeloste gassen. Dat geldt ook
voor werken aan of met kuipen, bassins, leidingen of
reservoirs waarin zich een of meer van deze gassen
bevinden.
• werken met, maken of vasthouden van artikelen die
kunnen ontploffen, zoals vuurwerk.
• het besturen van een trekker en het aan- of
afkoppelen van aanhangwagens of werktuigen.
Let op: 16- en 17-jarigen mogen met een trekker op
de openbare weg rijden als ze een trekkerrijbewijs
hebben.
• eentonig werk doen waarvoor de werknemer per
stuk wordt betaald; aan een machine of lopende band
staan waarbij de werknemer niet zelf zijn werktempo
kan bepalen.
Verboden werk
Werk dat gevaarlijk of schadelijk is voor de gezondheid is
verboden voor alle werknemers jonger dan 18 jaar.
Jongeren onder de 18 jaar mogen niet:
• Werken met stoffen die giftig, sensibiliserend,
kankerverwekkend, mutageen en voor de voortplanting
schadelijk zijn (gevaaraanduidingen horen op de
verpakking van de stoffen te staan). Let op: hieronder
vallen ook bestrijdingsmiddelen.
• Werken met stoffen die zich in het lichaam ophopen of
slecht zijn voor de gezondheid (gevaaraanduidingen
horen op de verpakking van de stoffen te staan); werken
met biologische agentia (virussen, bacteriën) die
ernstige ziekten bij mensen kunnen veroorzaken. Zie
hiervoor het Arbobesluit, afdeling 9, Biologische
agentia, artikel 4.84, lid 3, c en d.
• Werken met of aan kuipen, bassins, leidingen of
reservoirs met daarin een of meer van de genoemde
stoffen (informatie hierover kan worden opgevraagd bij
InstallatieWerk of bij de Arbeidsinspectie).
• Werken onder overdruk: zoals duiken, in een caisson
(werkkamer onder water met overdruk) en in afgesloten
ruimten.
• Werken met toestellen die schadelijke niet-ioniserende
elektromagnetische straling kunnen uitzenden,
bijvoorbeeld sealapparatuur, lasers en radarinstallaties.
• Werken op lawaaiige plekken. De dagelijkse
blootstelling aan lawaai mag niet hoger zijn dan
gemiddeld 80 dB(A).
Let op: dit is een absolute norm, waarbij geen rekening
wordt gehouden met de dempende werking van
gehoorbeschermers.
• Werken met apparatuur die zo trilt dat het gevaar
oplevert voor de gezondheid.

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Arbeidsomstandigheden
2. 2 Bijzondere groepen:
zwangere medewerksters
Zwangere medewerksters dienen dit te melden aan het
Opleidingsbedrijf. In overleg met InstallatieWerk zal dan
gekeken worden naar de mogelijke risico’s en de
benodigde beschermende maatregelen. Hierbij kan
gedacht worden aan aangepaste werkzaamheden en
rusttijden en vrijstelling van bepaalde werkzaamheden.
In alle gevallen zal ernaar gestreefd worden dat de
zwangere medewerkster zoveel mogelijk haar eigen
werk kan blijven doen. Eventueel kunnen er afspraken
gemaakt worden over de periode na de bevalling met
betrekking tot een geschikte afsluitbare ruimte om
borstvoeding te geven en/of te kolven.
2.3 Bijzondere groepen: Ouderen (50+),
gehandicapte medewerkers en
buitenlandse medewerkers
Voor deze bijzondere groepen geldt dat in overleg met
InstallatieWerk gekeken zal worden naar de mogelijke
risico’s en de benodigde beschermende maatregelen.
Hierbij kan gedacht worden aan aangepaste werk- en
rusttijden, extra instructies, aangepaste
inwerkprogramma’s en vrijstelling van bepaalde
werkzaamheden. In alle gevallen zal ernaar gestreefd
worden dat de medewerker zoveel mogelijk zijn of haar
eigen werk kan blijven doen.
2.4 Arbeidsomstandighedenspreekuur (AOS)
In overleg met InstallatieWerk kunnen medewerkers de
gelegenheid krijgen om het
Arbeidsomstandighedenspreekuur (AOS) te bezoeken.
Medewerkers die vermoeden dat zij
gezondheidsklachten hebben die mogelijk verband
houden met het werk, kunnen dit spreekuur bezoeken.
Het initiatief voor een spreekuurcontact ligt bij de
medewerker zelf en de inhoud van het gesprek valt
onder de medische geheimhoudingsplicht.
2.6 Seksuele intimidatie
Helaas komt seksuele intimidatie overal voor en de
gevolgen hiervan kunnen groot zijn. InstallatieWerk ziet
het daarom als haar taak om seksuele intimidatie zoveel
mogelijk te voorkomen en slachtoffers van seksueel
misbruik goed op te vangen. Bij seksuele intimidatie of
ander ongewenst seksueel getint gedrag kun je contact
opnemen met de
vertrouwenspersoon. Binnen elke regionale
InstallatieWerk is een vertrouwenspersoon aangesteld.
Wie bij jullie de vertrouwenspersoon is, wordt je bij
indiensttreding verteld. Je kunt het natuurlijk ook altijd
vragen aan de directeur of je persoonlijke begeleider.
2.7 Intimidatie, pesten, agressie en geweld
InstallatieWerk wil al haar medewerkers en derden (bijv.
uitzendkrachten en stagiaires) beschermen tegen
intimidatie, pesten, agressie en geweld. Hiervoor heeft
InstallatieWerk de benodigde maatregelen getroffen
zoals overzichtelijke ruimten en persoonlijke
gesprekken. Bij situaties waar intimidatie, pesten,
agressie of geweld toch voorkomt, kun je dit melden bij
je persoonlijke begeleider, je leidinggevende of de
directeur. Intimidatie, pesten, agressie en geweld kan
zowel voorkomen tussen werknemers, alsook
leidinggevenden, klanten, bezoekers en collega’s bij het
leerbedrijf. Het kan hierbij zowel om fysieke alsook
psychische zaken gaan. Het is belangrijk dat je
incidenten meldt, ongeacht de mate of ernst!
InstallatieWerk is verantwoordelijk voor het registeren
van het incident en de eerste opvang van de betrokken
medewerkers. Waar nodig zullen politie en professionele
ondersteuning worden ingeschakeld.
5
2.5 Preventief Medisch Onderzoek (PMO)
Het PMO (Preventief Medisch Onderzoek) heeft als doel
het vroegtijdig opsporen van gezondheidseffecten die
ontstaan door het werk. Het PMO wordt door
InstallatieWerk aangeboden aan medewerkers die
risicotaken uitvoeren (risicotaken zijn benoemd in de
uitgevoerde RI&E (risicoinventarisatie en -evaluatie).

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Voordat je begint
3. Voordat je begint
6
3.1 Wat je vooraf zeker moet weten!
Voordat je begint met je werk op een voor jou onbekende
werkplek, moet je eerst:
• Vaststellen welke specifieke veiligheidsregels gelden.
Dit kan aan de hand van instructies van je
leidinggevende en de regels en veiligheidssignalering
(pictogrammen / symbolen) ter plekke. Als er geen
duidelijke symbolen zijn en er geen leidinggevende
is, moet je zelf de mogelijke gevaren inschatten. Bij
twijfel start je niet met je werk! Zorg dat je zeker
weet dat je veilig kunt werken.
• Vaststellen of er een calamiteitenplan is, de
vluchtwegen zijn aangegeven en waar de
dichtstbijzijnde nooduitgang is.
• Vaststellen welke signalen gebruikt worden als
waarschuwing voor gevaren en ontruiming van de
werkplek.
• Vaststellen welke personen BHV-
(bedrijfshulpverlener) en EHBO-gediplomeerd zijn.
Gebruik van alcohol en andere verdovende middelen tijdens
of voor aanvang van de werkzaamheden is streng verboden.
3.2 Pictogrammen (symbolen)
In het onderstaande overzicht vind je de meest voorkomende veiligheidspictogrammen en de betekenis van deze
veiligheidspictogrammen:
Verbod Gebod Redding Waarschuwing Brand- Gevaarlijke
bestrijding stoffen
Verboden te roken
Adembescherming
verplicht
EHBO
Bijtende stoffen
Niet-ioniserende
spanning
Blusapparaat
Corrosief
Vuur, open vlam en
roken verboden
Gehoorbescherming
verplicht
Nooduitgang
Biologisch risico
Ontvlambare stoffen
Brandslang
Ontplofbaar
Verboden toegang
voor onbevoegden
Gelaatsbescherming
verplicht
Oogdouche
Explosieve stoffen
Oxiderende stoffen
Ladder
Zeer licht
ontvlambaar
Oogbescherming
verplicht
Te volgen richting
Gevaar
Struikelen
Te volgen richting
Oxiderend
Veiligheidsschoenen
verplicht
Telefoon
Gevaar voor
elektrische spanning
Vallen door
hoogteverschil
Telefoon
Schadelijk
irriterend
Veiligheidshandschoenen
verplicht
Veiligheidsdouche
Giftige stoffen
Schadelijke of
irriterende stoffen
Brandblusdeken
Giftig
Veiligheidshelm
verplicht

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Voordat je begint
3.3 Orde en netheid
Orde en netheid kan een heleboel ongevallen
voorkomen. Denk hierbij o.a. aan struikelen, verstappen
en uitglijden. Dit kan soms vrij ernstige gevolgen hebben
zoals gebroken armen en benen, verstuikte of verzwikte
enkels, hoofdwonden, wonden aan de handen en
kneuzingen.
7
Orde en netheid op de werkplek is iets waar iedereen zijn
steentje aan moet bijdragen. VCA-gecertificeerde
bedrijven houden werkplekinspecties, waarbij speciaal
op orde en netheid wordt gelet. Ook de praktijk opleiders
(in de werkplaats) en leerlingbegeleiders (op de
bedrijfslocatie) letten hier met nadruk op.
Om je werkplek netjes en overzichtelijk te houden
hebben we de volgende ‘leefregels’ opgesteld:
• Je gereedschap en hulpmateriaal
- Wees zuinig op je gereedschap. Werk ermee alsof je
het zelf had moeten kopen.
- Werk met gekeurd elektrisch gereedschap.
- Berg klein materiaal op in kistjes of bakken.
- Ruim equipment, gereedschappen en materialen na
het beëindigen van de werkzaamheden correct op.
• Je werkplek
- Houd de vloer vrij van gereedschap, afval, etc.
- Houd looppaden, steigers, ladders, etc. vrij van
kabels, snoeren en slangen.
- Houd toegangswegen, doorgangen, uitgangen,
trappen alsook toegangen tot schakelaars en
brand-blusmiddelen te allen tijde vrij van obstakels.
3.4 Toolboxmeetings
Binnen InstallatieWerk is het niet verplicht om
maandelijkse toolboxmeetings te houden
VCA**/P-gecertificeerde bedrijven hebben deze
verplichting wel. Als er een toolboxmeeting wordt
georganiseerd, ben je verplicht om hierbij aanwezig te
zijn. In een toolboxmeeting worden de belangrijkste
veiligheidsonderwerpen, (bijna-)ongelukken en veiligheid
op je werkplek besproken.
• Afval
- Ruim afvalmateriaal, oud ijzer en oud papier direct
op in de daarvoor bestemde afvalbakken. Denk
hierbij aan het scheiden van afvalstoffen.
- Verwijder olie- en vetvlekken met zand of absorptiekorrels
en voorkom hiermee uitglijden. Behandel het
zand of de gebruikte absorptiekorrels daarna als
chemisch afval.
• Hygiëne
- Houd eet-, kleed- en waslokalen en de toiletten in
ordelijke staat (bacteriën!).
- Na de uitvoering van werkzaamheden met zink,
bladlood, koper en gevaarlijke stoffen dien je altijd je
handen te wassen met water en zeep.

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Risico’s tijdens je werk
4. Risico’s tijdens je werk
8
Bij het uitvoeren van je werk kunnen zich allerlei risico’s voordoen. Daarom moet je altijd alert zijn: risico’s ontstaan niet
alleen door jezelf maar kunnen ook door anderen veroorzaakt worden! In dit hoofdstuk worden de belangrijkste risico’s
in je werk weergegeven. Per risico is aangegeven welke maatregelen je moet nemen om de risico’s zo veel mogelijk te
beperken. Naast de hieronder genoemde risico’s en de bijbehorende maatregelen, is er voor de installatiebranche een
aantal arbocatalogi opgesteld. In een arbocatalogus beschrijven werkgevers en werknemers op eigen initiatief hoe te
voldoen aan doelvoorschriften van de overheid voor veilig en gezond werken.
Daar waar dat gezien de Europese eisen kan, stelt de nieuwe Arbo-wet uitsluitend eisen aan het te bereiken doel, zoals
bijvoorbeeld het maximale geluidsniveau. Dit is een voorbeeld van een doelvoorschrift. De manier waarop dat doel
bereikt wordt, staat niet in de wet. Een arbocatalogus helpt daarbij. Een arbocatalogus is begrijpelijk, bevat risico’s en
oplossingen en is maatwerk. De catalogus beschrijft technieken en manieren, goede praktijken, normen en praktische
handleidingen voor veilig en gezond werken. Deze arbocatalogi kun je nalezen op: http://www.ii-mensenwerk.nl
4.1 Schadelijk geluid
Op veel werkplekken komt schadelijk geluid voor. Een groot aantal mensen werkt in een omgeving waar het lawaai
uitermate storend of hinderlijk is. Als je schade aan je gehoor oploopt, gaat dat nooit meer over. Het kan alleen maar
erger worden. Het is daarom belangrijk de blootstelling aan schadelijk geluid te beperken.
Risico
Algemeen
Let bij schadelijk geluid op de volgende risico’s/gevaren:
• Geluid boven 80 dB(A) is gevaarlijk voor het oor en
kan na verloop van tijd lawaai-doofheid veroorzaken.
De werkgever is daarom vanaf die geluidssterkte
verplicht om gehoorbescherming te geven.
• Bij een geluidsniveau van 85 dB(A) of hoger ben je
wettelijk verplicht om de verstrekte
gehoorsbeschermingsmiddelen te dragen.
Beperk je onder andere door
Gebruik van gehoorbescherming:
• Breng de gehoorbeschermende middelen aan
voordat je de ruimte betreedt of voordat het lawaai
geproduceerd wordt.
• Controleer voordat je lawaaierige machines gebruikt
of iedereen in je omgeving gehoorbeschermende
middelen draagt.
• Maak oorkappen, oordopjes en otoplastieken na het
gebruik schoon.
• Zorg dat de vingers waarmee je de oordopjes en
otoplastieken aanbrengt, schoon zijn.
• Controleer regelmatig de afsluitranden van de
oorkappen. Laat deze vervangen als ze hard of stug
worden of als ze gescheurd of beschadigd zijn.
• De toegepaste gehoorbescherming moet het geluid
dempen tot een waarde die ligt tussen de 70 en de 80
dB(A).
• Een te sterke demping van het geluid heeft als
nadeel dat de verstaanbaarheid van de mensen in de
omgeving en het horen van veiligheidssignalen
afneemt.

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Risico’s tijdens je werk
4.2 Gevaarlijke stoffen
Risico
Algemeen
Let bij het werken met gevaarlijke stoffen op de volgende
risico’s/gevaren:
• De gevaren van gevaarlijke stoffen en producten zijn
o.a. brandbaarheid, explosiviteit, giftigheid. Behalve
deze acute effecten, kunnen stoffen ook op termijn
(vertraagd) effecten hebben op de gezondheid.
Beperk je onder andere door
• Bewaar de stoffen in een afgescheiden locatie.
• Zorg dat gevaarlijke stoffen bij lekkage o.i.d. niet direct
in contact kunnen komen met het milieu.
• Zorg dat op de werkplek veiligheidsinformatiebladen
(VIB) aanwezig zijn en lees deze voor aanvang van het
werk goed door.
• Werk uitsluitend met kleine hoeveelheden op de
werkvloer, in de regel niet meer dan met 1 liter
tegelijkertijd.
• Zorg voor voldoende ventilatie.
• Gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen.
• Spoel bij huidcontact met overvloedig water en volg
aanwijzingen op conform de veiligheidsinformatiebladen (VIB).
9
Algemene maatregelen
• De binnen InstallatieWerk gebruikte gevaarlijke stoffen zijn te herkennen aan de etiketten op de verpakking. Wij
streven naar een zo laag mogelijk gebruik van gevaarlijke stoffen.
• Welke gevaarlijke stoffen bij je leerbedrijf gebruikt worden, is sterk afhankelijk van de situatie. De risico’s variëren
van irritatie tot blijvend letsel en explosiegevaar. Let daarom extra goed op.
4.3 Fysieke belasting
Het verplaatsen van objecten is iets dat bijna dagelijks plaatsvindt. Het verkeerd belasten van je lichaam kan ernstige
gevolgen hebben. Het is daarom belangrijk om te weten hoe je moet tillen.
Risico
Algemeen
Let bij fysieke belasting op de volgende risico’s/gevaren:
• Overmatige lichamelijke belasting zoals tillen,
duwen en trekken, werkhoudingen, repeterende
bewegingen, etc. kan diverse gevolgen hebben,
variërend van een buikslijmvliesontsteking tot
chronische rugklachten.
Beperk je onder andere door
• Buk/til niet onnodig, gebruik hulpmiddelen.
• Ga recht voor de last staan; til nooit met gedraaide rug.
• Houd de last zo dicht mogelijk tegen je lichaam,
voorkom dat je ver moet reiken.
• Buig door de knieën, houd de rug zoveel mogelijk recht,
til rustig en vanuit je benen.
• Til niet te veel (niet meer dan 25 kg), vraag je collega’s
om hulp bij zware/grote voorwerpen.
• Kijk uit waar je loopt, let op obstakels en gladde vloeren.
• Breng afwisseling in je lichaamshouding.
• Gebruik je lichaamsgewicht bij het duwen en trekken.
• Zorg voor een goede conditie. Luister naar je lichaam,
je weet zelf het beste wat je rug wel en niet kan hebben.

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Risico’s tijdens je werk
4.4 Werken in besloten ruimten
Soms moet er gewerkt worden in besloten ruimten. Dit zijn ruimten die meestal niet snel verlaten kunnen worden,
waarbij het vaak ontbreekt aan frisse lucht en het ook niet altijd mogelijk is je te beschermen tegen gevaarlijke
stoffen.
10
Risico
Algemeen
Let bij het werken in besloten ruimten op de volgende
risico’s/gevaren:
• Verstikking door zuurstoftekort.
• Vergiftiging door het in aanraking komen met
schadelijke stoffen.
• Gevaar van bewegende delen (messen, draaiende
delen).
• Elektrocutie.
• Verdrinking.
• Brand- en explosiegevaar.
• Vallen, stoten, uitglijden, geraakt worden door
vallende voorwerpen bij het boven elkaar werken.
Beperk je onder andere door
Ga in besloten ruimten als volgt te werk:
• Sluit leidingen af.
• Vergrendel bewegende delen.
• Zorg voor goede ventilatie.
• Werk uitsluitende met veilige spanning (42V
wisselstroom, 110V gelijkstroom).
• Verricht metingen om vast te stellen dat er geen
gevaarlijke (concentratie) stoffen aanwezig zijn.
• Zorg voor een toezichthouder, werk niet alleen.
• Gebruik de juiste persoonlijke
beschermingsmiddelen.
• Draag er zorg voor dat de besloten ruimte niet wordt
betreden door onbevoegden.
4.5 Alleen werken
Risico
Algemeen
Let bij alleen werken op de volgende risico’s/gevaren:
• Tijdens incident en/of calamiteit komt de
hulpverlening vertraagd op gang: bijv. wanneer je
zonder toezicht werkt of met indirect toezicht van
collega’s of opdrachtgever.
Beperk je onder andere door
Waar moet je op letten:
• Geef aan collega of opdrachtgever door op welke tijd
en plaats je de werkzaamheden zult uitvoeren.
• Maak vaste afspraken voor een regelmatige controle
en/of maak gebruik van communicatiemiddelen zoals
een mobiele telefoon, portofoon o.i.d. en/of maak
gebruik van een bewegingsmelder en/of voer de
werkzaamheden uit binnen het
waarnemingsvermogen van een tweede persoon.
• Zorg ervoor dat je op de hoogte bent van de bedrijfshulpverleningsprocedures
zodat je in staat bent om
bij een calamiteit snel hulp in te roepen.
LET OP!
• Voor zowel jeugdige werknemers onder de 18 jaar als voor onvoldoende opgeleide medewerkers geldt dat zij niet
zonder toezicht mogen werken!
• Voor personen met bepaalde ziektepatronen of personen die medicijnen gebruiken die het reactievermogen
beïnvloeden, is alleen werken niet altijd toegestaan.

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Risico’s tijdens je werk
4.6 Werken op hoogte (daken, ladders en steigers)
1 op de 6 bouwvakkers komt ernstig ten val gedurende diens werkzame leven. Op hoogte werken is gevaarlijk.
Werken boven 2,5 meter is aan regels gebonden, dit houdt in dat er voorzieningen dienen te zijn om veilig op hoogte
te kunnen werken.
Risico
Algemeen
Let bij het werken op hoogte (werken op daken) op de
volgende risico’s/gevaren:
• Valgevaar.
• Getroffen worden door van het dak vallende of
waaiende voorwerpen.
• Gebruik van klimmaterialen, bouwliften door
kinderen.
• Brandgevaar, vooral bij bitumineuze dakbedekking.
Beperk je onder andere door
Let bij het werken op daken op het volgende:
• Het dak dient op een veilige wijze bereikbaar te zijn.
• Bij een mogelijke valhoogte van 2,50 meter of meer
moet er een doeltreffende dakrandbeveiliging
worden aangebracht.
• Het toepassen van veiligheidsgordels in plaats van
dakrandbeveiliging is uitsluitend toegestaan als het
plaatsen van een dakrandbeveiliging niet mogelijk is.
• Daksparingen (o.a. lichtkoepels) moeten afdoende
worden beveiligd.
• Draag er zorg voor dat er voldoende
brandbestrijdingsmiddelen aanwezig zijn bij het
aanbrengen van dakbedekking.
• Draag de juiste persoonlijke
beschermingsmiddelen.
• Laat de werkplek na werktijd veilig achter met het
oog op spelende kinderen.
• Zorg er bij het openen van luiken voor dat dit geen
gevaar oplevert voor jezelf en/of derden. Hierbij
moet je zorgen voor afzettingen en/of
waarschuwingen.
11
Vervolg op de volgende pagina >

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Risico’s tijdens je werk
> Vervolg: Werken op hoogte (daken, ladders en steigers)
12
Risico
Algemeen
• Ladders (draagbaar klimmateriaal)
- Valgevaar door:
• Ondeugdelijke sporten of bomen.
• Te korte of te lange ladders.
• Onjuiste opstelling of gebruik van ladders.
• Onvoldoende onderhoud.
• Steigers en rolsteigers:
- Van een hoogte vallen tijdens betreden en verlaten
van een steiger.
- Vallen door een opening in de werkvloer van de
steiger.
- Getroffen worden door vallende voorwerpen.
- Omvallen van een steiger door onvoldoende
verankering/onvoldoende stabiliteit.
- Bezwijken van een steiger door overbelasting.
Beperk je onder andere door
Let bij het gebruik van ladders/draagbaar
klimmateriaal op het volgende:
• Zet een ladder onder een hoek van 65 - 75 graden.
• Zorg voor een oversteek van circa 1 meter.
• Gebruik ladders niet ondersteboven.
• Gebruik draagbaar klimmateriaal niet vanaf
windkracht 6.
• Zorg ervoor dat de ladder op een vlakke ondergrond
staat en niet kan wegglijden of verschuiven.
• De afstand tussen metalen klimmateriaal en open
elektrische draden moet minimaal 2 meter zijn.
• Controleer draagbaar klimmateriaal na ontvangst
en voor ieder gebruik op staat en werking.
• Het klimmateriaal moet gecontroleerd/
geïnspecteerd zijn.
Let bij het gebruik van rolsteigers op het volgende:
• Rolsteigers mogen alleen worden opgebouwd en
afgebroken door personen die vertrouwd zijn met de
opbouwinstructies en gebruiksaanwijzing.
• Zet de wielen voor gebruik vast (rem).
• Ga nooit op een pijp van de rolsteiger staan.
• Een rolsteiger altijd via de binnenzijde beklimmen.
• Neem tijdens het beklimmen geen gereedschap
mee, hijs dit later omhoog.
• Er mag niet worden gewerkt vanaf een ladder of
hulpsteiger op werkvloeren.
• Het is verboden op de werkvloeren te springen.
• De rolsteiger mag niet worden verplaatst met
materiaal of personen erop.
• Bij kans op aanrijdingen moeten er afzettingen
worden geplaatst.
• De rolsteiger moet gecontroleerd/geïnspecteerd zijn.
Let bij het gebruik van steigers op het volgende:
• Opbouwen, veranderen en afbreken van een steiger
moet gebeuren onder deskundig toezicht.
• Vloeren op steigers mogen niet glad zijn.
• De steiger mag maximaal de toelaatbare belasting
dragen die op de steigerkaart staat.
• Ga voorzichtig om met gereedschappen.
• Er mag niet worden gewerkt vanaf ladders en
trappen op werkvloeren.
• Materialen op werkvloeren mogen niet hoger
worden opgestapeld dan 0,55 meter, tenzij er
hekwerken zijn.
• De steiger moet gecontroleerd/geïnspecteerd zijn.
Algemene maatregelen
• Voor meer informatie raadpleeg de arbocatalogus ‘Werken op hoogte’.

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Risico’s tijdens je werk
4.7 Werken met (elektrische) handgereedschappen
Risico
Algemeen
Let bij het werken met elektrische
handgereedschappen op de volgende risico’s/ gevaren:
• Verwondingen (elektrocutie, brandwonden, etc.)
opgelopen tijdens het gebruik van (elektrische)
handgereedschappen kunnen zeer ernstig zijn.
De oorzaken van deze verwondingen zijn o.a:
- Onjuist gebruik van gereedschappen.
- Het niet gebruiken van persoonlijke
beschermingsmiddelen.
- Gebruik van ongeschikt gereedschap.
- Gebrek aan onderhoud.
- Niet werken met een veilige spanning.
- Verkeerde werkkleding.
Beperk je onder andere door
Neem bij het werken met (elektrische)
handgereedschappen de volgende maatregelen:
• Gebruik voor het werk altijd het juiste stuk
gereedschap.
• Gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen.
• Controleer het gereedschap regelmatig op
defecten.
• Meld ieder defect aan de desbetreffende
verantwoordelijke.
• Zorg dat voor gebruik de juiste spanning voor de
machine en/of het gereedschap wordt
gecontroleerd.
• Voor het gebruik van elektrisch gereedschap moet
gecontroleerd worden of alle beveiligingen die bij de
machine horen, ook aangebracht zijn.
• Controleer of het elektrische gereedschap,
draagbare lampen, etc. dubbel geïsoleerd is (twee
in elkaar geplaatste vierkantjes geven aan dat het
apparaat dubbel geïsoleerd is), wanneer werken
met een veilige spanning (42V wisselstroom, 110V
gelijkstroom) noodzakelijk is, bijv. in vochtige
ruimten en besloten ruimten.
• Elektrisch gereedschap dat niet langer gebruikt
wordt, moet schoon en gereed voor gebruik op een
daarvoor bestemde plaats worden opgeborgen.
• Voorkom dat er losse snoeren en leidingen op de
grond liggen. Zij veroorzaken niet alleen val- en
struikelgevaar, maar kunnen ook gemakkelijk
worden beschadigd door scherpe randen.
• Verwijder snoeren en kabels waarvan de isolatie
door slijtage is beschadigd.
• Laat elektrisch gereedschap periodiek keuren
volgens NEN 3140.
13

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Risico’s tijdens je werk
4.8 Weersomstandigheden (koude, neerslag en uv-straling)
14
Risico
Algemeen
Let bij weersomstandigheden op de volgende risico’s/
gevaren:
• Aan het werken in de openlucht zijn risico’s
verbonden. Als je te lang in een koude omgeving
bent, kun je onderkoeld raken. Door te werken in de
zon kom je in aanraking met UV-straling.
Het is belangrijk om van deze risico’s op de hoogte te
zijn om je doeltreffend te kunnen beschermen.
• Bij plaatselijke onderkoeling gaat het vooral om
uitstekende lichaamsdelen zoals neus, oren,
vingers en tenen.
• Schadelijke UV-straling kan ontstaan bij het
uitvoeren van werkzaamheden in de buitenlucht en
bij laswerkzaamheden. UV-straling kan leiden tot
huidkanker, versnelde veroudering van de huid en
oogbeschadigingen.
Het is belangrijk om te weten dat:
• Gelijktijdig gebruik van bepaalde geneesmiddelen of
het gebruik van cosmeticaproducten de
gevoeligheid voor UV-straling kan verhogen.
• Je tussen 12:00 en 15:00 uur slechts 16 minuten
onbeschermd in de zon kan vertoeven.
• UV-straling het sterkst is tussen 11:00 en 15:00 uur.
• De mate van weerkaatsing wordt beïnvloed door
o.a. water en zand.
Beperk je onder andere door
Bij werken in de openlucht moet je op de volgende
zaken letten:
• Draag bij grote temperatuurwisselingen
vochttransporterend ondergoed en draag kleding in
verschillende lagen. Het voordeel hiervan is dat je,
bij het stijgen van de temperatuur, een laag uit kunt
trekken en deze weer aan kunt trekken als de
temperatuur daalt.
• Draag veiligheidsschoenen, veiligheidslaarzen of
klompen in combinatie met dikke, wollen sokken.
Trek natte sokken zo snel mogelijk uit en vervang
deze door droge sokken.
• Draag bij regen en wind dampdoorlatende
(ademende), waterdichte en windbeschermende
overkleding met capuchon, handschoenen en
waterdichte schoenen of laarzen. Bij regen is het
belangrijk dat de huid niet nat wordt. Mocht je toch
nat worden, dan is het zaak deze natte kleding zo
snel mogelijk uit te trekken en droge kleding aan te
trekken.
• Voor de bescherming van de handen moeten goed
passende handschoenen of wanten gebruikt
worden. De keuze tussen handschoenen of wanten
wordt bepaald door het werk wat uitgevoerd moet
worden.
• In de Arbo-wet is bepaald dat er geen oppervlakken
mogen worden aangeraakt met een temperatuur
van minder dan -20 graden Celsius. Zorg er daarom
voor dat metalen gereedschappen voorzien zijn van
isolatie of dat handvatten voorzien zijn van
verwarmingselementen.
Bij blootstelling aan UV-straling moet je op de volgende
zaken letten:
• Werk indien mogelijk in de schaduw van bomen of
gebouwen.
• Draag beschermende kleding (lange mouwen en
lange broek).
• Draag een pet, liefst een pet met nekflap.
• Beperk het werken in de zon, met name tussen
11:00 en 15:00 uur.
• Smeer de onbedekte huid regelmatig in met een
zonnebrandcrème met een hoge
beschermingsfactor;
• Neem vaker de tijd om te rusten.
• Drink regelmatig water, zowel voor als tijdens de
fysiek zware activiteit. Drink voordat je dorst krijgt.

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Risico’s tijdens je werk
4.9 Lassen
Bij las- en snijwerkzaamheden ontstaat lasrook (ook wel lasdamp). In lasrook zitten fijnstof, metaaloxiden, gassen
en soms chroomverbindingen (vooral bij het lassen van roestvaststaal). Inademen van lasrook kan op korte termijn
leiden tot heesheid en keelpijn. De langetermijneffecten van lasrook hangen af van het gebruikte soort materiaal en
het toegepaste lasproces. Lasrook van ongelegeerd staal kan verminderde vruchtbaarheid bij mannen veroorzaken.
Lasrook van roestvaststaal kan kanker veroorzaken. Om de blootstelling aan lasrook te voorkomen, dienen er
maatregelen te worden genomen. Afhankelijk van de situatie kun je bij deze maatregelen o.a. denken aan:
bronafzuiging, ventileren van de werkruimte, PBM, etc. Sinds 1 april 2010 bedraagt de wettelijke grenswaarde voor
lasrook 1 mg/m 3 .
Risico
Elektrisch lassen en snijden
Let bij elektrisch lassen en snijden op de volgende
risico’s/gevaren:
• Brand- en explosiegevaar.
• Blootstelling aan schadelijke (las) rookgassen/
dampen.
• Blootstelling aan schadelijke straling.
• Elektrocutie.
• Blootstelling aan geluid.
• Fysieke belasting.
Beperk je onder andere door
• Zorg voor een brandblusapparaat in de buurt en
voldoende ventilatie.
• Stem de laskap af op het lasproces.
• Zorg voor goed sluitende werkkleding.
• Zorg voor bronafzuiging.
• Reinig het te lassen oppervlak.
• Wissel de werkzaamheden af.
• Draag persoonlijke beschermingsmiddelen (o.a.
gehoorbescherming, lasschort, lashandschoenen).
15
Autogeen lassen en snijden
Let bij autogeen lassen en snijden op de volgende
risico’s/gevaren:
• Brand- en explosiegevaar.
• Blootstelling aan schadelijke (las) rookgassen/
dampen.
• Blootstelling aan geluid.
• Overmatige hitte.
Algemene maatregelen
Elektrisch lassen en snijden:
• Zorg voor een goed geleidende werkstukklem.
• Schakel de hoofdschakelaar uit als je stopt met werken.
• Gebruik veiligheidsschoenen met rubberen zolen en geïsoleerde stalen neuzen.
• Draag bij het verwisselen van de elektrode droge, leren handschoenen.
Autogeen lassen en snijden:
• Zorg voor voldoende frisse lucht.
• Gebruik een slangbreukbeveiliging.
• Controleer de gasslang op haarscheurtjes, beschadigingen en brandplekken (visueel).
• Houd gasflessen gescheiden bij vervoer en opslag.

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Risico’s tijdens je werk
4.10 Verspanende technieken
16
Risico
Algemeen
Let bij verspanende technieken op de volgende risico’s/
gevaren:
• Verspanende technieken omvatten een breed scala
aan machinale bewerkingen. Bij machinale
technieken worden meestal door middel van
elektriciteit of pneumatiek grote krachten
teweeggebracht. Deze aandrijfkrachten zorgen
ervoor dat er niet alleen risico’s zijn op het gebied
van de verspanende techniek zelf (bewegende delen
die snijwonden, beknelling, afrukken, etc. kunnen
veroorzaken) maar ook ten aanzien van de gebruikte
aandrijftechniek respectievelijk elektrocutie en
perslucht.
Beperk je onder andere door
• Gebruik machines en hulpmiddelen uitsluitend
waarvoor ze bedoeld zijn.
• Controleer slijtagegevoelige onderdelen
regelmatig.
• Ga bij handgereedschap in de juiste werkhouding
aan de slag, dit voorkomt ongelukken en is minder
vermoeiend.
• Verstel een machine pas als deze geheel stilstaat en
laat dit bij twijfel uitvoeren door een deskundige
medewerker.
• Wees bij oudere machines (geen CE-keurmerk)
alert op open aandrijvingen.
• Veeg spanen nooit met de open hand weg (gebruik
een krullenkwast of spaanhaak).
• Stel de toerentallen van de machines in, in
overeenstemming met de toerentallen die voor de
gereedschappen gelden.
• Tijdens het slijpen treedt slijtage op. Zorg ervoor
dat de leunspaan van de slijpmachine regelmatig
versteld wordt.
• Zorg er bij het gebruik van een cirkelzaag voor dat
een goede beschuttingskap gebruikt wordt.
• Pas bij een cirkelzaag een spouwmessupport en
een spouwmes toe die bij de machine passen.
• Gebruik tijdens het zagen de hulpgeleider en een
duwhout voor de doorvoer van het werkstuk.
• Binnen besloten ruimten is stofafzuiging verplicht.
• Stel bij een cirkelzaag het zaagblad zo hoog
mogelijk in, dit voorkomt terugslag.
Algemene maatregelen
Aandachtspunten Elektriciteit:
• Wees je ervan bewust dat elektrocutie kan optreden.
• Werk uitsluitend met gekeurde apparaten en indien noodzakelijk met dubbel geïsoleerde apparaten.
• Pas op dat de elektriciteitskabels niet bekneld raken tijdens de bewerkingen, dit kan kortsluiting en vonkoverslag
veroorzaken.
• Verwissel gereedschappen alleen wanneer de machine (wanneer mogelijk) is losgekoppeld van de energiebron.
Aandachtspunten Pneumatiek:
• Controleer of de aansluitingen goed vast zitten en niet versleten zijn.
• Wissel bij langdurig werk regelmatig van werk met een collega, dit in verband met vermoeiing door trilling.
• Gebruik de juiste werkhandschoenen.
• Gebruik gehoorbescherming.
• Verwissel gereedschappen alleen wanneer de machine (wanneer mogelijk) is losgekoppeld van de energiebron.

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Risico’s tijdens je werk
4.11 Werken met elektriciteit
Jaarlijks gebeuren er in Nederland ongevallen met elektriciteit, waarvan ook met dodelijke afloop. Deels is dat te
wijten aan onveilige installaties en apparatuur en deels ook aan het onveilig omgaan met elektriciteit. Bijna alle
ongevallen met elektriciteit zijn te voorkomen door het treffen van de juiste maatregelen.
Risico
Algemeen
Let bij het werken met elektriciteit op de volgende
risico’s/gevaren:
• Letsel of dood als gevolg van stroom door het
lichaam.
• Vlambogen en brand door kortsluiting.
• Brand door overbelasting.
Naast direct letsel en schade, kan er ook
gevolgschade ontstaan, bijv. vallen doordat het
lichaam onder stroom staat.
Beperk je onder andere door
• Voer alleen werkzaamheden uit als je voldoende
deskundig bent en de bevoegdheid hiertoe hebt
gekregen van je werkgever.
• Voorkom ondeskundig handelen (bij twijfel
navragen, niet proberen!).
• Werkzaamheden mogen alleen spanningloos
worden uitgevoerd.
• Beveilig de spanningloos gemaakte installatie tegen
wederinschakeling.
• Scherm spanningvoerende delen af.
• Voorkom onzorgvuldig handelen (gemakzucht of
stoer doen: bijvoorbeeld werken ‘onder spanning’,
doe dit niet!).
• Controleer voordat je begint op ontbrekende
aardverbindingen.
• Maak gebruik van de juiste meetmiddelen en
isolerende handschoenen.
17
Algemene maatregelen
• Voor meer informatie raadpleeg de arbocatalogus ‘Werken (z)onder spanning’.
De wetgeving stelt als eis dat personen die werken aan elektrische installaties daar voldoende deskundig voor zijn en
schriftelijk zijn aangewezen (bevoegdheid). Deze aanwijzing dient door je leerbedrijf te worden gedaan conform het
aanwijsbeleid. In dit aanwijsbeleid staat beschreven aan welke eisen je moet voldoen om elektrotechnische
werkzaamheden te verrichten. Het aanwijsbeleid is opgenomen in de NEN-EN 50110/NEN 3140, in de norm zijn de
volgende bevoegdheden benoemd:
Bevoegdheid
• Leek
• Voldoend onderricht persoon
• Vakbekwaam persoon
• Werkverantwoordelijke
• Installatieverantwoordelijke
Omschrijving
Leken hebben geen aanwijzing en mogen geen enkele elektrotechnische
handeling verrichten.
Geïnstrueerde leek met uitvoerende bevoegdheid.
Elektrotechnisch deskundig persoon met uitvoerende bevoegdheid.
Verantwoordelijk voor werkzaamheden aan de installatie.
Verantwoordelijk voor de installatie.

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Risico’s tijdens je werk
4.12 Elektromagnetische velden
Heb je te maken met sterke elektromagnetische velden, dan moeten jij en je werkgever maatregelen treffen om je
gezondheid te beschermen. Dat is bijvoorbeeld nodig in en rond hoogspanningsstations, transformatiehuisjes,
zendstations en ziekenhuisapparatuur als een MRI-scan. Bij mensen die zich in een te sterk elektromagnetisch veld
bevinden, kunnen elektrische stroompjes in het lichaam ontstaan waarbij spieren onwillekeurig samentrekken. Ook
hun lichaamstemperatuur loopt op.
18
Risico
Algemeen
Blootstelling aan elektromagnetische velden kan
gevolgen hebben voor de gezondheid en de veiligheid
van werknemers. De mate waarin is afhankelijk van de
frequentie en de veldsterkte. Hoge blootstelling kan
bijv. het lichaam aan de oppervlakte verwarmen. Lage
niveaus hebben doorgaans niet zulke directe
gezondheidseffecten. Er is geen indicatie dat
langdurige blootstelling aan lage niveaus de
gezondheid kan schaden. Zodra de blootstelling
ophoudt, houden mogelijke effecten ook op.
Beperk je onder andere door
Welke maatregelen jij en je werkgever moeten nemen,
hangt af van de sterkte van de elektromagnetische
velden. Bij ‘normale’ elektrische apparatuur zoals
boren, zagen, mobiele telefoons en computers is er
weliswaar sprake van een magnetisch veld, maar zijn
de waarden zeer gering en maatregelen doorgaans
overbodig. Anders ligt het als je bij straalzenders
werkt. Die vallen volgens richtlijnen van de Europese
Unie in categorie II. Je dient je niet te lang op te houden
in de omgeving van dergelijke apparaten.
Uitgebreide maatregelen zijn nodig bij grote
zendinstallaties, hoogspanningstations etc. (categorie
III). De apparatuur moet afgeschermd worden met
materiaal dat de straling tegenhoudt. Hekwerken en
waarschuwingsborden kunnen voorkomen dat jij en je
collega’s te dicht in de buurt komen. Extra maatregelen
zijn soms nodig voor zwangere werkneemsters of voor
werknemers met medische implantaten (pacemakers).
Ben je 18 jaar of jonger, dan mag je niet werken met
apparatuur en toestellen die schadelijke
elektromagnetische straling uitzenden.

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Persoonlijke beschermingsmiddelen
5. Persoonlijke beschermingsmiddelen
Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) zijn middelen om personen te beschermen tegen risico’s die de
gezondheid of veiligheid bedreigen. PBM mogen pas worden gebruikt als de risico’s niet op een andere manier
kunnen worden beperkt en zijn dus altijd het sluitstuk bij het treffen van maatregelen. In de praktijk zijn er echter tal
van situaties waarin bronmaatregelen onmogelijk zijn of waar onvoldoende technische oplossingen kunnen worden
toegepast om de risico’s op een doeltreffende manier te beheersen. In deze situaties is het dan noodzakelijk om PBM
te gebruiken, eventueel als aanvulling op of in combinatie met andere maatregelen. Onderstaande tabel geeft een
overzicht van de verschillende PBM die vaak gebruikt worden bij opdrachtgevers, welke eisen, instructies en
opmerkingen van toepassing zijn en bijbehorende wettelijke gebodsborden.
19
PBM
Gehoorbescherming
Veiligheidsschoenen
Eisen, instructies en opmerkingen
Om het gehoor goed te beschermen zijn de volgende aanwijzingen van belang:
• Gebruik gehoorbescherming, ook als je niet zelf met de lawaaibron werkt.
• Beperk de blootstellingsduur.
Je bent verplicht om veiligheidsschoenen te dragen.
Veiligheidsschoenen moeten:
• Voorzien zijn van stalen neus en binnenzool.
• Bestand zijn tegen oliën, mineralen, vetten en oplosmiddelen.
Gebodsbord
Werkhandschoenen
Veiligheidshelm
Veiligheidsbril
Lasschorten en
lasbrillen
Gelaatsbescherming
Werkhandschoenen:
• Mogen niet gedragen worden tijdens werkzaamheden met handgereedschap
met draaiende delen (bijv. boormachine).
• Moeten ondoordringbaar zijn voor scherpe voorwerpen.
• Moeten slipvast zijn.
• Moeten de vingers voldoende bewegingsruimte laten.
Let bij het gebruik van helmen op het volgende:
• Gebruik alleen CE-goedgekeurde helmen.
• Let op de gebruiksduur van de helm. Aan de binnenkant van de helm staat
aangegeven hoe lang de helm te gebruiken is:
- Polyethyleen: 3 jaar.
- ABS/polycarbonaat: 5 jaar.
- Textielfenol/polyester: 10 jaar.
• Productiedatum staat in de binnenkant van de helm afgedrukt.
• Laat de helm vervangen na een aanzienlijke val of stoot op de helm.
• Plaats geen stickers op de helm.
• Onderhoud de helm goed en controleer de helm regelmatig op gebreken.
• Draag bij het verrichten van boor- en slijpwerkzaamheden een veiligheidsbril
om vonken in de ogen te voorkomen.
• Draag bij het verrichten van handelingen boven het hoofd ook een veiligheidsbril.
Bij het verrichten van las- of snijwerkzaamheden komen ultraviolette stralen vrij.
Deze stralen kunnen schade veroorzaken aan de ogen en de huid. Het netvlies
van de ogen raakt beschadigd en de huid kan verbranden. Een lasbril dient ervoor
om alleen zichtbaar licht door te laten en de energievolle ultraviolette straling
tegen te houden. Zorg ervoor dat de huid beschermd is door brandwerende
kleding sluitend te dragen.
Draag bij het werken met chemicaliën altijd gelaatsbescherming.

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Persoonlijke beschermingsmiddelen
5.1 Werkkleding
20
Risico
Algemeen
Risico’s/gevaren bij het niet dragen van werkkleding:
• Huidcontact met gevaarlijke stoffen.
• Onderkoeling.
• Verbranding.
• Infecties als gevolg van kleine wondjes aan de huid.
Verboden:
• Werkzaamheden uit te voeren zonder de juiste
werkkleding.
Beperk je onder andere door
Waar moet je op letten:
• De werkkleding moet goed passend zijn en niet
gescheurd of met flarden eraan. Behalve dat het
onveilig is, is dit een slechte reclame voor het bedrijf.
• Zorg dat de werkkleding regelmatig gewassen
wordt.
Wat moet/mag je doen:
• Bij werkzaamheden met brandgevaar (lassen of
branden) moet je brandvertragende kleding
gebruiken.
• Gebruik speciale kleding als gewone kleding
onvoldoende bescherming biedt, zoals
doorwerkkleding (thermo-ondergoed),
retroreflecterende kleding, regenpakken.
5.2 Van wie krijg je de PBM?
• Voordat je daadwerkelijk aan de slag gaat, moet je over een set PBM beschikken. Afhankelijk van je
Opleidingsbedrijf worden deze door InstallatieWerk of je leerbedrijf verstrekt (zie hiervoor het huishoudelijk
reglement van InstallatieWerk en het plaatsingsdocument). Mocht je toch niet op tijd PBM hebben ontvangen,
neem dan contact op met InstallatieWerk.
• Als werknemer ben je verplicht om PBM te gebruiken. Indien geconstateerd wordt dat je de regels omtrent het
gebruik van PBM overtreedt, zal InstallatieWerk sancties (waarschuwing, boete, schorsing, etc.) opleggen
conform het sanctie-beleid. Draag dus altijd de juiste PBM!
• PBM moeten op tijd worden vervangen. Dit wordt in de regel gedaan door degene die PBM aan je verstrekt, maar
geef zelf wel tijdig aan wanneer ze versleten zijn. De kosten voor vervanging zijn voor rekening van degene die ze
aan je verstrekt.
5.3 PBM binnen het opleidingsbedrijf
Binnen de werkplaatsen van InstallatieWerk moet ook met PBM gewerkt worden. De praktijkopleiders letten hier
nadrukkelijk op. Gebruik je geen PBM, dan loop je grote kans dat je niet mag deelnemen aan de lessen.

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Melden 21
6. Melden van ongevallen, incidenten, calamiteiten
en onveilige handelingen/situaties
6.1 Melding doen
Alle incidenten die hebben geleid tot een ongeval, schade, aantasting van het milieu en/of bijna-ongeval, moet je
direct melden bij je leidinggevende en bij InstallatieWerk. Het melden is noodzakelijk om achter de oorzaak van de
incidenten te komen zodat maatregelen genomen kunnen worden om herhaling in de toekomst te voorkomen.
21
6.1.1 Melden van ongevallen met ernstig letsel
Ongevallen met ernstig letsel, waarbij medische hulpverlening direct ter plaatse noodzakelijk is, meld je via een
intern alarmnummer (afhankelijk van de opdrachtgever) of via het landelijke alarmnummer 112.
6.1.2 Melden van bijna-ongevallen
Meld ook bijna-ongevallen aan je leidinggevende en aan InstallatieWerk. Bedenk dat het verschil tussen een ongeval
of bijna-ongeval vaak een kwestie van geluk is. Door bijna-ongevallen te melden en hiervan te leren, kunnen
maatregelen worden genomen om herhaling te voorkomen.
6.1.3 Melden van brand
Als je brand ontdekt op jouw werklocatie, meld dit dan direct via een intern alarmnummer (afhankelijk van de
opdrachtgever) of via het landelijke alarmnummer 112. Pas verder de regels in het calamiteitennoodplan toe. Denk
hierbij aan je eigen veiligheid en ga niet kijken bij de brand als de brandweer aan het blussen is. Het is gevaarlijk en
je belemmert tevens het bestrijden van de brand. Als er een ontruimingsalarm wordt gegeven, verlaat dan de
werklocatie en volg de ontruimingsinstructies van de BHV-ers op.
6.1.4 Melden van onveilige handelingen en/of situaties
Onveilige handelingen en/of -situaties zijn meestal een gevolg van menselijke fouten. Indien je een onveilige
handeling constateert, spreek dan de betreffende persoon hierop aan. Meld tevens de onveilige handelingen bij je
leidinggevende.
6.2 Verbetervoorstellen of klachten
Verbetervoorstellen of klachten met betrekking tot veiligheid, gezondheid en milieu kunnen met een
standaardformulier worden gemeld. Dit formulier kun je verkrijgen bij de KAM-coördinator van je Opleidingsbedrijf.

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Kleine blusmiddelen
7. Kleine blusmiddelen
22
Bij het werken met kleine blusmiddelen moet je de volgende regels naleven:
• Kijk altijd waar het dichtstbijzijnde brandblusapparaat zich bevindt voordat je met je werkzaamheden begint.
• Kijk ook waar deze brandblusser voor gebruikt kan worden (gassen, vloeistoffen, vaste stoffen).
• Denk eraan dat door brand bepaalde giftige dampen kunnen ontstaan.
• Bij alle werkzaamheden waarbij open vuur te pas komt, moet binnen een straal van 2 meter gekeurde
blusapparatuur van de voorgeschreven soort voorhanden zijn.
• Gebruikte brandblusmiddelen moeten zo snel mogelijk opnieuw worden gevuld en gecontroleerd.
• Bij risicovolle werkzaamheden waardoor een grotere kans op brand is, worden andere eisen gesteld door de
verzekering. Het is van belang dat deze eisen nageleefd worden. Deze eisen worden voor aanvang van de
werkzaamheden toegelicht.
Omschrijving Symbool Omschrijving Symbool Omschrijving Symbool
Blusapparaat
Brandslang
Branddeken
Ladder
Telefoon voor
brandbestrijding
Tabel:
Pictogrammen van brandblusmiddelen
en hulpmiddelen

VGM-instructie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk | Verwijzingen
8. Verwijzingen
8.1 Afkortingen
In de VGM-instructie van InstallatieWerk staat een aantal begrippen en afkortingen.
Deze worden hieronder uitgelegd.
Arbo-wet
Bedrijfsbeheerssysteem
Bijna-ongeval
BHV
Ongeval
PBM
RI&E
Toolboxmeeting
VGM
Werkplekinspectie
Arbeidsomstandighedenwet.
Een beschrijving van de werkwijze van InstallatieWerk.
Een bijna-ongeval is een ongewenste gebeurtenis zonder schade en/of letsel.
Bedrijfshulpverlening.
Een ongeval is een ongewenste gebeurtenis met schade en/of letsel.
Persoonlijke beschermingsmiddelen.
Risico Inventarisatie & Evaluatie.
Een regelmatig terugkerende bespreking waarin een VGM-onderwerp
besproken wordt.
Veiligheid Gezondheid en Milieu.
Een inspectie van de werkplek waarbij wordt gekeken of iedereen de
werkzaamheden uitvoert zoals is afgesproken.
23
8.2 Referenties
• Bedrijfsbeheerssysteem Opleidingsbedrijf.
• Veiligheids Zakboekje.
• Arbo-wet.
• VCU 2007/04.
• Praktijkgids arbeidsveiligheid.
• Risico Inventarisatie & Evaluatie Opleidingsbedrijf.
• http://www.arbeidsinspectie.nl
• www.minszw.nl
• www.arboportaal.nl
• http://www.ii-mensenwerk.nl
8.3 Disclaimer
Samenstellers en InstallatieWerk zijn zich volledig bewust van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te
verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor onjuistheden die eventueel in deze uitgave
voorkomen.

©Opleidingsbedrijf InstallatieWerk versie uitgave augustus 2012