Mariola Śliwińska-Kowalska

IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA 


 

Łódź, 8-9 marca 2012 

OTORYNOLARYNGOLOGIA 

IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa 

IV Konferencja Polskiego Towarzystwa 

Audiologicznego i Foniatrycznego 


Teatr im. Stefana Jaracza 

ul. S. Jaracza 27, Łódź 

Przewodnicząca 

Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska 

Organizatorzy 

Klinika Audiologii i Foniatrii, Instytut Medycyny Pracy w Łodzi 

Redakcja czasopisma: „Otorynolaryngologia – przegląd kliniczny” 

Polskie Towarzystwo Audiologiczne i Foniatryczne 

Komitet Naukowy 

Prof. Elżbieta Hassmann-Poznańska 

Prof. Henryk Kaźmierczak 

Prof. Krzysztof Kochanek 

Prof. Wiesław Konopka 

Prof. Bożena Kosztyła-Hojna 

Prof. Grażyna Lisowska 

Prof. Grażyna Mielnik-Niedzielska 

Prof. Maciej Misiołek 

Prof. Alina Morawiec-Sztandera 

Prof. Krzysztof Morawski 

Prof. Waldemar Narożny 

Prof. Ewa Niebudek-Bogusz 

Prof. Andrzej Obrębowski 

Prof. Jurek Olszewski 

Prof. Katarzyna Pawlak-Osińska 

Prof. Lucyna Pośpiech 

Prof. Marek Rogowski 

Prof. Jacek Składzień 

Prof. Henryk Skarżyński 

Prof. Bożena Wiskirska-Woźnica 

PATRONAT MEDIALNY 

Uczestnictwo w IX Konferencji Naukowo-Szkoleniowej OTORYNOLARYNGOLOGIA Łódź 2012 

upoważnia do otrzymania 19 punktów edukacyjnych przyznawanych przez Okręgową Izbę 

Lekarską w Łodzi


 

IX Konferencja IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa 

Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA 


Drogie Koleżanki i Koledzy 

Serdecznie witam na IX Konferencji „Otorynolaryngologia Łódź 2012” jednocześnie IV Konferencji 

Polskiego Towarzystwa Audiologicznego i Foniatrycznego. Zbiegają się one z 10-leciem kwartalnika 

„Otorynolaryngologia – przegląd kliniczny”, z którego inicjatywy konferencje ORL są organizowane. 

Tak, wiem, trudno uwierzyć, że już tyle lat minęło od opublikowania pierwszych artykułów w naszym 

czasopiśmie. 

Mając na względzie jubileuszowy charakter konferencji, tym serdeczniej na niej witam w imieniu Rady 

Naukowej kwartalnika i swoim własnym. Program imprezy obejmować będzie obrady okrągłego stołu, 

poświęcone w tym roku otolaryngologii dziecięcej, dyskusje o charakterze „pro i kontra”, prezentacje 

ciekawych przypadków klinicznych. 

Serdecznie dziękuję członkom PTAF-u za przygotowanie sesji plenarnych dotyczących problematyki 

audiologicznej, neurootologicznej, foniatrycznej i logopedycznej. 

W tym roku przedstawionych zostanie 50 doniesień oryginalnych – 26 w czterech sesjach referatowych 

i 24 w czterech sesjach plakatowych. 

Miło nam będzie, jak co roku, gościć uczestników z Ukrainy, dla których granty podróżne ufundowała 

Redakcja czasopisma „Otorynolaryngologia – przegląd kliniczny”. 

Witam w Łodzi! 

Prof. dr hab. med. Mariola Śliwińska-Kowalska 

Przewodnicząca Komitetu Naukowego i Organizacyjnego 

Redaktor naczelna kwartalnika „Otorynolaryngologia – przegląd kliniczny” 

Przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Audiologicznego i Foniatrycznego 

SIEDZIBA KOMITETU NAUKOWEGO I ORGANIZACYJNEGO 

Klinika Audiologii i Foniatrii, Instytut Medycyny Pracy 

ul. św. Teresy 8, 91-348 Łódź 

tel. 42 631 45 21, fax 42 631 45 19 

BIURO ORGANIZACYJNE 

MEDITON 

ul. Sienkiewicza 101/109 lok. 115, 90-301 Łódź 

tel. 42 636 35 30, fax 42 636 35 18 

www.mediton.pl



 


P R O G R A M 

Czwartek, 8 marca 2012 

Warsztat 1: Interaktywny program ochrony słuchu przed hałasem 

9:00-9:45 Sala B 

dr Małgorzata Pawlaczyk-Łuszczyńska (Łódź), dr Piotr Kotyło (Łódź), mgr Małgorzata Zamojska (Łódź), 

mgr Adam Dudarewicz (Łódź) 

Uroczyste Rozpoczęcie Konferencji 

0:00 Sala A 

Sesja główna I. Obrady okrągłego stołu: Choroby zapalne i alergiczne górnych dróg 

oddechowych u dzieci i ich powikłania 

0:15-12:00 Sala A 

Moderator: prof. Elżbieta Hassmann-Poznańska (Białystok) 

Diagnostyka i badania obrazowe 

dr Jarosław Szydłowski (Poznań) 

Rozpoznanie choroby alergicznej u dzieci 

prof. Anna Zakrzewska (Łódź) 

Racjonalna antybiotykoterapia 

prof. Grażyna Mielnik-Niedzielska (Lublin) 

Wskazania do glikokortykosteroidoterapii donosowej u dzieci 

prof. Bożena Skotnicka (Białystok) 

Leczenie wysiękowego zapalenia ucha w świetle nowych wytycznych 

prof. Elżbieta Hassmann-Poznańska (Białystok) 

Leczenie operacyjne przewlekłego zapalenia zatok u dzieci 

prof. Mieczysław Chmielik (Warszawa) 

Przerwa na kawę 

Sesja satelitarna – grant naukowo-edukacyjny firmy Nycomed 

Prowadzący: prof. Paweł Górski (Łódź), prof. Mariola Śliwińska-Kowalska (Łódź) 

Diagnostyka alergicznego nieżytu nosa i jego wpływ na astmę (wg dokumentu ARIA) 

prof. Mariola Śliwińska-Kowalska (Łódź) 

Leczenie alergicznego nieżytu nosa – rola leków przeciwhistaminowych 

prof. Barbara Rogala (Katowice) 

Postępowanie w przypadku podejrzenia astmy oskrzelowej – podstawy leczenia 

prof. Paweł Górski (Łódź) 

Lunch 

Wykład na zaproszenie Konsultanta Krajowego 

w dziedzinie Otorynolaryngologii 

Współczesne możliwości wykorzystania drogi słuchowej 

prof. Henryk Skarżyński (Warszawa) 

2:00-12:30 

12:30-14:00 Sala A 

4:00-15:00 

15:00-15:25 Sala A


 




Sesja główna II - Dyskusyjna: za i przeciw 

Moderator : prof. Wiesław Konopka (Łódź) 

Objawy laryngologiczne refluksu żołądkowo-przełykowego mogą być w pełni kontrolowane leczeniem 

zachowawczym 

– tak – prof. Grażyna Mielnik-Niedzielska (Lublin) 

– nie – prof. Krystyna Wąsowska-Królikowska (Łódź) 

Moderator: prof. Waldemar Narożny (Gdańsk) 

Małe bezobjawowe guzy kąta mostowo-móżdżkowego 

– powinny być leczone chirurgicznie – prof. Krzysztof Morawski (Warszawa) 

– powinny być leczone z zastosowaniem gamma-knife – prof. Grażyna Lisowska (Katowice) 


Sesja główna III: Choroby rozrostowe i zapalne głowy i szyi 

– prezentacja przypadków klinicznych 

Moderatorzy: prof. Alina Morawiec-Sztandera (Łódź), prof. Jacek Składzień (Kraków) 

Przypadki Ziarniniakowatości Wegenera 

dr Paweł Dobrzyński (Warszawa) 

Chłoniaki regionu głowy i szyi – charakterystyka kliniczno-morfologiczna i opisy przypadków 

dr hab. Katarzyna Starska (Łódź) 

Szpiczak pozaszpikowy regionu głowy i szyi 

dr Dariusz Kaczmarczyk (Łódź) 

Naciek oczodołu w przebiegu schorzenia zęba 

prof. Jacek Składzień (Kraków) 

Rehabilitacja chorych po laryngektomii – film 

prof. Jurek Olszewski (Łódź) 

Sesja doniesień oryginalnych 1 – westibulologiczna 

Prowadzący: prof. Lucyna Pośpiech (Wrocław), prof. Magdalena Józefowicz-Korczyńska (Łódź) 

16:45 Somatosensoryczne potencjały wywołane w diagnostyce zawrotu szyjnego 

W. Kaźmierczak, K. Pawlak-Osińska (Bydgoszcz) 

5:30-16:20 Sala A 

6:20-16:45 

6:45-18:00 Sala A 

6:45-18:10 Sala B 

17:00 Zastosowanie testu VHIT (Videonystagmography Head Impulse Test) w diagnostyce uszkodzeń kanałów 

półkolistych 

J. Olszewski, P. Pietkiewicz, H. Zielińska-Bliźniewska, M. Bielińska (Łódź) 

17:10 Ocena badań kwalifikacyjnych ENG wykonanych u kandydatów do lotnictwa w 2010 r. 

Z. Kaczorowski, R. Stablewski (Warszawa) 

17:20 Zaburzenia przedsionkowe a kwalifikowanie do pracy na stanowiskach wymagających sprawnych 

narządów zmysłów 

E. Zamysłowska-Szmytke (Łódź) 

17:30 Zastosowanie fizjoterapii u pacjentów z obwodowym uszkodzeniem układu równowagi 

M. Szczepanik, J. Walak, M. Józefowicz-Korczyńska (Łódź) 

17:40 Ocena zabiegów fizjoterapeutycznych w leczeniu pacjentów z zaburzeniami ośrodkowej części układu 

równowagi 

J. Walak, M. Szczepanik, M. Józefowicz-Korczyńska (Łódź) 

17:50 Rehabilitacja ruchowa chorych z zawrotami głowy – film 

J. Olszewski, P. Pietkiewicz, M. Bielińska (Łódź)



 


Sesja doniesień oryginalnych 2 – otolaryngologiczna 

Prowadzący: prof. Maciej Misiołek (Katowice), prof. Miroslaw Kruk (Ukraina) 

18:10 Analiza wskazań do funkcjonalnej endoskopowej operacji zatok (FEOZ) 

J. Schmidt, M. Łapienis, D. Bienias (Łódź) 

18:20 Operacje endoskopowe zatok w aspekcie leczenia implantologicznego 

M. Michalik, M. Broda (Warszawa) 

8:10-19:00 Sala B 

18:30 Zastosowanie nawigacji chirurgicznej w operacjach endoskopowych zatok przynosowych – doświadczenia 

własne 

K. Łazęcka, I. Gwiadalska, R. Osmólski, M. Sosna, H. Skarżyński (Warszawa) 

18:40 Laryngologiczny obraz refluksu przełykowo-gardłowego i żołądkowo-przełykowego – doświadczenia 

własne w diagnozowaniu i leczeniu 

J. Schmidt, M. Łapienis, M. Stawicki (Łódź) 

18:50 Zabiegowe leczenie zaburzeń oddychania podczas snu 

M. Broda, M. Michalik (Warszawa) 

Walne Zgromadzenie Polskiego Towarzystwa 

Audiologicznego i Foniatrycznego 

18:15-19:00 Sala A 

Bankiet 

9:00-21:00 

Występ chóru The Gospel Time 20:30 

Piątek, 9 marca 2012 

Warsztat 2: Diagnostyka i manewry terapeutyczne w łagodnych napadowych położeniowych 

zawrotach głowy 

7:00-7:45 Sala A 

prof. Magdalena Józefowicz-Korczyńska (Łódź), dr Ewa Zamysłowska-Szmytke (Łódź) 

Warsztat 3: Wybrane metody relaksacji w terapii głosu 

dr Sławomir Marszałek (Poznań), mgr Ewelina Woźnicka (Łódź) 

7:00-7:45 Sala B 

Sesja doniesień oryginalnych 3 – audiologiczno-foniatryczna 

8:00-9:10 Sala A 

Prowadzący: prof. Ewa Niebudek-Bogusz (Łódź), dr Waldemar Wojnowski (Poznań) 

8:00 Strategie radzenia sobie ze stresem osób dorosłych postlingwalnie ogłuchłych korzystających z implantu 

ślimakowego w porównaniu z populacją ogólną słyszących 

J. Kobosko, J. Rostkowska, A. Pankowska, A. Geremek, H. Skarżyński (Warszawa) 

8:10 Samoocena głosu u palaczy w oparciu o Wskaźnik Niesprawności Głosu (VHI) 

W. Wojnowski, B. Wiskirska-Woźnica (Poznań) 

8:20 Praktyczna wartość kimografii w diagnostyce foniatrycznej 

A. Sinkiewicz, A. Mackiewicz-Nartowicz, M. Just, M. Zacirka (Bydgoszcz) 

8:30 Wideolaryngoskopowa ocena krtani u osób poddanych leczeniu chirurgicznemu gruczołu tarczowego 

J. Kwiecień, A. Kuzańska-Poremba, J. Kopczyński, L. Pomorski, E. Niebudek-Bogusz (Łódź) 

8:40 Wczesne i odległe wyniki głosowe u pacjentów po implantacji kwasu hialuronowego do fałdów głosowych 

A. Szkiełkowska, B. Miaśkiewicz, M. Remacle, H. Skarżyński (Warszawa) 

8:50 Zastosowanie nowoczesnych fizjoterapeutycznych metod rehabilitacji w leczeniu wybranych postaci dysfonii 

B. Kosztyła-Hojna, D. Moskal, J. Othman, D. Falkowski, J. Kasperuk (Białystok) 

9:00 Rola akupunktury (refleksoterapia) w kompleksowym leczeniu funkcjonalnych dysfunkcji aparatu głosowego 

M. B. Kruk, O. Moskalyk (Lwów)


 




Sesja doniesień oryginalnych 4 – audiologiczna 

Prowadzący: prof. Alicja Sekula (Poznań), dr Roman Stablewski (Warszawa) 

8:00 Opracowanie polskiego testu zdaniowego dla dzieci 

P. Libiszewski, E. Ozimek, D. Kutzner (Poznań) 

8:00-9:10 Sala B 

8:10 Opracowanie testu słyszenia w szumie (HINT) dla dorosłych dla celów medyczno-orzeczniczych 

P. Kotyło, U. Owczarek, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) 

8:20 Ubytki słuchu wywołane hałasem wśród zawodowych muzyków orkiestrowych 

M. Pawlaczyk-Łuszczyńska, A. Dudarewicz, M. Zamojska, K. Zaborowski, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) 

8:30 Protezowanie niemowląt z niewydolnym przewodem słuchowym zewnętrznym – doświadczenia własne 

P. Śpiewak, B. Śpiewak (Bielsko-Biała) 

8:40 Wideotrening Komunikacji jako metoda wspierająca rozwój emocjonalno-społeczny dziecka głuchego 

oraz z trudnościami w komunikowaniu się werbalnym 

M. Piełuć, J. Rostkowska, A. Geremek, H. Skarżyński (Warszawa) 

8:50 Trening słuchowy dla pacjentów z częściową głuchotą po operacji wszczepienia implantu ślimakowego 

– przydatność i poziom trudności w ocenie pacjentów i terapeutów 

J. Solnica, A. Pankowska, M. Zgoda, A. Geremek, H. Skarżyński (Warszawa) 

9:00 Strategie radzenia sobie ze stresem a efektywność treningu słuchowego i satysfakcja z CI u dorosłych 

postlingwalnie ogłuchłych pacjentów 

J. Rostkowska, J. Kobosko, H. Skarżyński (Warszawa) 

Sesja główna IV: foniatryczna 

Prowadząca: prof. Bożena Wiskirska-Woźnica (Poznań), prof. Bożena Kosztyła-Hojna (Białystok) 

Niektóre niestandardowe instrumentalne metody badania głosu i mowy 

prof. Andrzej Obrębowski (Poznań) 

Systemy komunikacji człowiek-komputer 

prof. Paweł Strumiłło (Łódź) 

Głos w zaburzeniach nerwowo-mięśniowych krtani 

prof. Bożena Wiskirska-Woźnica (Poznań) 

Rehabilitacja głosu w dysfoniach porażennych obwodowych 

dr Anna Domeracka-Kołodziej (Warszawa) 

Postępy w fonochirurgii 

prof. Maciej Misiołek (Katowice) 


Sesja główna V: audiologiczna 

Prowadzący: prof. Andrzej Obrębowski (Poznań), prof. Mariola Śliwińska-Kowalska (Łódź) 

Postępowanie w przypadku podejrzenia głuchoty u małego dziecka 

prof. Alicja Sekula (Poznań) 

Ocena progu słuchu u małego dziecka – rola badań elektrofizjologicznych (ABR, ASSR) 

prof. Krzysztof Kochanek (Warszawa) 

Głos i mowa u dzieci z zaburzeniami słuchu 

dr Agata Szkiełkowska (Warszawa) 

Autoimmunizacyjna choroba ucha wewnętrznego – trudności diagnostyczne i lecznicze 

prof. Mariola Śliwińska-Kowalska (Łódź) 

Nowości z zakresu aparatowania słuchu 

prof. Edward Hojan (Poznań) 

Lunch 

9:15-11:15 Sala A 

:15-11:45 

:45-13:45 Sala A 

3:45-14:45



 


Sesje plakatowe 

3:45-14:15 Sala B 

Sesja 1. Prowadzący: prof. Anna Zakrzewska (Łódź) 

P01 Naczyniak jamy nosowej u dziecka – opis przypadku 

R. Zieliński, A. Zakrzewska (Łódź) 

P02 Rola chirurgii endoskopowej chorych z kostniakami zatok przynosowych 

J. Leszczyńska, J. Składzień, K. Stręk, J. Tomik, K. Oleś, M. Wiatr, A. Morawska, A. Wróbel (Kraków) 

P03 Analiza zachorowalności na grypę w obwodzie lwowskim 

A. Yordan, O. Tarasyuk, H. Shyshka, A. Verbinets, L. Sydor (Lwów) 

P04 Charakterystyka flory bakteryjnej górnych dróg oddechowych u chorych na grypę 

H. Shyshka, O. Tarasyuk, A. Yordan, W. Smolnytska, W. Łomnycka (Lwów) 

P05 Poziom odporności przeciwbakteryjnej chorych na grypę zamieszkałych w ekologicznie niesprzyjających warunkach 

O. Tarasyuk, H. Shyshka, A. Yordan, M. Czernij, L. Sydor, B. Mota (Lwów) 

P06 Zastosowanie plazmy argonowej w tonsylektomii 

J. Schmidt, M. Łapienis, D. Bienias (Łódź) 

Sesja 2. Prowadzący: dr Paweł Dobrzyński (Warszawa) 

P07 Endoskopowe metody leczenia niedrożności dróg łzowych 

M. Michalik, M. Broda (Warszawa) 

P08 Funkcjonalny stan ucha środkowego i trąbki Eustachiusza w ostrym zapaleniu górnych dróg oddechowych 

M. M. Kruk, M. B. Kruk (Lwów) 

P09 Czy przerost migdałka gardłowego koreluje z tympanometrią (1000 Hz)? 

T. Rachel (Kraków) 

P10 Leczenie powikłań zapalenia ucha u dzieci zachowawcze czy chirurgiczne? 

L. P. Chmielik (Warszawa) 

P11 Wartość własna kosteczka chorego jako materiał w tympanoplastyce typu III 

M. Wiatr, J. Tomik, J. Składzień, K. Oleś, A. Morawska, J. Szaleniec (Kraków) 

P12 Zastosowanie fal o częstotliwości radiowej w laryngologii – doświadczenia własne 

J. Schmidt, M. Łapienis (Łódź) 

Sesja 3. Prowadzący: dr Marcin Durko (Łódź) 

P13 Efekty terapii głosu w dysfonii porażennej z wykorzystaniem skali VTD – studium przypadku 

E. Woźnicka, E. Niebudek-Bogusz, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) 

P14 Zastosowanie analizy kepstralnej w ocenie akustycznej głosu u pacjentów z guzkami głosowymi 

E. Niebudek-Bogusz, J. Grygiel, P. Strumiłło, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) 

3:45-14:15 Sala B 

4:15-14:45 Sala B 

P15 Innowacyjna metoda leczenia obustronnej dysfonii porażennej z wykorzystaniem aparatury Vocastim-Master (PM 

Physiomed) 

B. Kosztyła-Hojna, D. Moskal, J. Biszewska, D. Falkowski, A. Kraszewska (Białystok) 

P16 Guzy oczodołów w materiale Kliniki Otolaryngologii w Krakowie w latach 2010-2011 

A. Wróbel, K. Oleś, J. Szaleniec, J. Składzień, P. Stręk, J. Tomik (Kraków) 

P17 Rodzicielstwo dziecka głuchego a style radzenia sobie ze stresem 

J. Kobosko (Warszawa) 

P18 Czynniki genetyczne predysponujące do wystąpienia szumów usznych i uszkodzeń słuchu po narażeniu na hałas – czy 

są różne? 

M. Pawełczyk, E. Rajkowska, U. Owczarek, P. Kotyło, A. Gajda-Szadkowska, I. Korczak, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź)


 




Sesja 4. Prowadzący: prof. Katarzyna Pawlak-Osińska (Bydgoszcz) 

3:45-14:15 Sala B 

P19 Czy ekspozycja na dźwięki podczas prób indywidualnych zwiększa ryzyko uszkodzenia słuchu wśród muzyków 

orkiestrowych? 

A. Dudarewicz, M. Pawlaczyk-Łuszczyńska, M. Zamojska, K. Zaborowski, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) 

P20 Czasowe zmiany słuchu muzyków po ekspozycji na hałas orkiestrowy w trakcie prób 

A. Dudarewicz, M. Pawlaczyk-Łuszczyńska, M. Zamojska, K. Zaborowski, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) 

P21 Subiektywny odbiór uciążliwości hałasu turbin wiatrowych – wyniki badań pilotażowych 

M. Pawlaczyk-Łuszczyńska, K. Zaborowski, A. Dudarewicz, M. Zamojska, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) 

P22 Ochronne działanie D-metioniny na narząd słuchu w urazie akustycznym 

A. Rewerska, E. Rajkowska, P. Politański, M. Śliwinska-Kowalska (Łódź) 

P23 Nastawienie muzyków orkiestrowych do stosowania ochronników słuchu 

M. Zamojska, M. Pawlaczyk-Łuszczyńska, A. Dudarewicz, K. Zaborowski, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) 

P24 Oprogramowanie wspomagające program ochrony słuchu 

M. Zamojska, A. Dudarewicz, M. Pawlaczyk-Łuszczyńska, E. Zamysłowska-Szmytke, M. Śliwińska-Kowalska (Łódź) 

Sesja główna VI: neurotologiczna VERTIGO FORUM 

Prowadzący: prof. Henryk Kaźmierczak (Bydgoszcz), prof. Waldemar Narożny (Gdańsk) 

Diagnostyka zawrotów głowy w warunkach ambulatoryjnych 

prof. Ireneusz Kantor (Warszawa) 

Zawrót szyjny – fakty i mity 

prof. Katarzyna Pawlak-Osińska (Bydgoszcz) 

Chirurgia zawrotów głowy 

prof. Waldemar Narożny (Gdańsk) 

Fizjoterapia w leczeniu szumów usznych 

prof. Wiesław Konopka (Łódź) 

Sesja główna VII: foniatryczno-logopedyczna 

Prowadzący: dr Agata Szkiełkowska (Warszawa), dr Anna Domeracka-Kołodziej (Warszawa) 

4:45-16:30 Sala A 

4:45-16:30 Sala B 

Współpraca foniatry z terapeutą głosu i mowy a podejście holistyczne w zaburzeniach procesu komunikatywnego 

prof. Ewa Niebudek-Bogusz (Łódź) 

Zastosowanie manualnych technik osteopatycznych w terapii dysfonii i dysfagii 

dr Anna Żebryk-Stopa, dr Sławomir Marszałek (Poznań) 

Seplenienie międzyzębowe a funkcje połykania 

mgr Krystyna Rachwał-Łyżwa (Łask) 

Rola foniatry w multidyscyplinarnej opiece nad wokalistami 

dr Ewelina Sielska-Badurek (Warszawa) 

Zakończenie Konferencji 

6:30 Sala A



 


Wystawa medyczna 

1. Mediton 

2. MSD 

3. Bionorica 

4. Abbott 

5. Nycomed Takeda 

6. Medicus 

7. Labo Clinic 

8. Videomed 

9. Pro Vita 

10. Audio Service 

11. Siemens 

12. Axfarm 

13. Medag 

14. Fonikon 

15. Ronest 

16. Solinea 

17. Diag Nova 

18. Miralex 

19. Medim 

20. Mary Kay 

21. Czasopismo „Służba Zdrowia” 

3 

20 

21 

19 

4 5 6 

Recepcja 

2 1 

PARTER 

18 17 16 7 8 9 

15 14 13 12 

10 

11 

PIĘTRO 

GRANTY CZASOPISMA „OTORYNOLARYNGOLOGIA – PRZEGLĄD KLINICZNY” 

Jordan Andrzej (Lwów, Ukraina) 

Kutsenko Sofija (Lwów, Ukraina) 

Moskalyk Oksana (Lwów, Ukraina) 

Mygovich Vira (Ivano-Frankovsk, Ukraina) 

Puszkarjowa Wolodymira (Lwów, Ukraina) 

Smolnytska Walentyna (Lwów, Ukraina) 

Szyszka Halina (Lwów, Ukraina) 

Tarasyuk Oleksandra (Lwów, Ukraina) 

Verbinets Alla (Lwów, Ukraina) 

Sokolovska Marta (Lwów, Ukraina)

10 IX Konferencja Naukowo-Szkoleniowa OTORYNOLARYNGOLOGIA 

Sesje główne 

Diagnostyka i badania obrazowe 

Diagnostics and imaging techniques 

Jarosław Szydłowski 

Klinika Otolaryngologii Dziecięcej Katedry Otolaryngologii U.M. 

w Poznaniu 

Diagnostyka radiologiczna znajduje obecnie szerokie 

zastosowanie w rozpoznawaniu i monitorowaniu leczenia 

chorób jam nosa i zatok przynosowych. Trudno przecenić wartość 

diagnostyczną tomografii komputerowej w ocenie patologii 

głowy i szyi oraz urazów tej okolicy u dzieci. W ostatnich latach 

obserwuje się stały wzrost częstości wykonywania tych badań 

w populacji wieku dziecięcego. 

Metody badań radiologicznych stają się coraz mniej szkodliwe 

dla chorych za sprawą zastosowania nowoczesnej aparatury diagnostycznej 

oraz ograniczenia dawki promieniowania. Jakkolwiek 

w indywidualnych sytuacjach korzyści z wykonanego badania 

tomografii komputerowej pozostają niepodważalne, to jednak 

kumulowanie badań naraża dziecko na znaczną sumaryczną 

ekspozycję na promieniowanie rentgenowskie. Żywe komórki 

organizmu dziecka są znacząco bardziej podatne na promieniowanie 

rentgenowskie w porównaniu do osób dorosłych, co 

wykazano w badaniach populacji eksponowanych. Oczekiwana 

długość życia dziecka jest znacząco dłuższa niż osób dorosłych, 

co długofalowo umożliwia ekspresję uszkodzeń na poziomie 

molekularnym i komórkowym. Dawka promieniowania rentgenowskiego 

wykorzystywana w diagnostyce chorób nosa i zatok 

przynosowych u dzieci jest też relatywnie większa niż w przypadku 

osób dorosłych. 

Chirurgia czynnościowa zatok przynosowych (Functional Endoscopic 

Sinus Surgery, FESS) pozostaje metodą rekomendowaną 

w leczeniu przewlekłych stanów zapalnych jam nosa i zatok, 

powikłań stanów ostrych oraz w starannie wyselekcjonowanych 

przypadkach chorób rozrostowych. Chirurg poruszający się 

w tym niezwykle złożonym rejonie anatomicznym musi przed 

rozpoczęciem zabiegu, poza rozległością i charakterem procesu 

chorobowego, poznać wszelkie odmienności budowy anatomicznej. 

Metodą diagnostyczną z wyboru pozostaje tomografia 

komputerowa wykonywana w trybie okna kostnego oraz tkanek 

miękkich. Badanie spiralne umożliwia jednocześnie rekonstrukcje 

wielopłaszczyznowe. Często dobrym uzupełnieniem badania 

KT pozostaje badanie rezonansu magnetycznego czy pozytronowa 

tomografia emisyjna. Dotychczas brak jednoznacznych 

rekomendacji dla zastosowania technik ultrasonograficznych. 

Świadomość konieczności przeprowadzenia badań obrazowych 

i jednocześnie wiedza na temat możliwego niekorzystnego wpływu 

promieniowania rentgenowskiego nakazuje niezwykle wyważoną 

kwalifikację dzieci do badań obrazowych. Ma to znaczenie 

szczególne w populacjach chorych narażonych na konieczność 

powtarzania zabiegów operacyjnych zwłaszcza w przebiegu 

pierwotnych i wtórnych zaburzeń ruchomości rzęsek. 

Rozpoznanie choroby alergicznej u dzieci 

Diagnosis of allergic diseases in children 

Anna Zakrzewska 

Klinika Otolaryngologii, Audiologii i Foniatrii Dzieci, Uniwersytet 

Medyczny w Łodzi 

Alergia jest reakcją nadwrażliwości inicjowaną przez swoiste 

mechanizmy immunologiczne, które mogą obejmować reakcje 

IgE-zależne lub IgE-niezależne. Nadwrażliwość leżąca u podstaw 

choroby definiowana jest jako powtarzalne dolegliwości i objawy 

występujące po zadziałaniu jakiegoś czynnika, który u osób 

zdrowych nie powoduje ich powstania. 

Zasadniczym zadaniem dotyczącym rozpoznania choroby 

alergicznej jest ustalenie związku przyczynowego ekspozycji 

z objawami, które tworzą chorobę, np. alergiczny nieżyt nosa, 

alergia pokarmowa, wyprysk alergiczny, astma alergiczna, alergia 

na leki, itp. 

U podstaw diagnostyki chorób alergicznych leży badanie przedmiotowe 

i podmiotowe. Wywiad obejmuje obecne dolegliwości, 

historię choroby pacjenta oraz ocenę warunków środowiska 

i chorób w rodzinie. Choroby alergiczne, szczególnie u dzieci, 

mają wyraźnie zaznaczoną dynamikę objawów klinicznych, 

wynikającą z kolejnych ekspozycji na specyficzny antygen. 

Diagnostyka obejmuje badanie swoistych IgE in vivo lub in 

vitro. Badania in vivo obejmują testy przezskórne (najczęściej 

prick-testy), śródskórne, testy prowokacyjne (natywne, próby 

pokarmowe, donosowe lub odoskrzelowe). In vitro badania 

swoistych IgE metodami RAST wykonywane są w przypadkach 

nasilonych zmian skórnych, dermografizmu, niemożności 

odstawienia leków przeciwhistaminowych czy niepewności 

diagnostycznej. Pod względem czułości i swoistości oba badania 

są porównywalne. Próby prowokacyjne w przypadku diagnostyki 

alergii pokarmowej dotyczą obserwacji dolegliwości po spożyciu 

pokarmu, standardem jest podwójnie ślepa próba. Prowokacje 

donosowe lub odoskrzelowe wymagają obiektywniej oceny, którą 

jest rynometria lub spirometria. Podobnie diagnostyka alergii 

na leki oceniana jest próbą prowokacyjną. Wszystkie badania 

prowokacyjne wymagają stosowania ustalonych standardów. 

Specyfiką chorób alergicznych wieku dziecięcego jest duża 

zmienność obrazu klinicznego, często wikłana nawracającymi 

infekcjami oraz możliwością powstawania uczulenia na inne 

(nowe) alergeny.


11 

Racjonalna antybiotykoterapia 

Rational antibiotherapy 

Grażyna Mielnik-Niedzielska 

Klinika Otolaryngologii Dziecięcej, Foniatrii i Audiologii, Dziecięcy 

Szpital Kliniczny im. Antoniego Gębali w Lublinie 

Termin „racjonalny” według Słownika Języka Polskiego PWN 

oznacza „oparty na współczesnych, naukowych zasadach, 

rozsądny, przemyślany, wyrozumowany, oparty na rozumie”. 

Leczenie zakażeń powinno opierać się na znajomości właściwości 

leku i jego skuteczności w oparciu o randomizowane badania. 

Racjonalna antybiotykoterapia powinna spełniać co najmniej 

pięć kryteriów, którymi są: skuteczność, bezpieczeństwo, niski 

koszt leczenia, wygodne stosowanie, niewielki wpływ na szerzenie 

się oporności. Ze względu na narastającą oporność i mnogość 

czynników infekcyjnych wybór leku powinien uwzględniać 

współczesną wiedzę kliniczna, farmakologiczną, epidemiologiczną, 

mikrobiologiczna, a także aktualny stan odporności 

pacjenta. Terapia empiryczna jest metodą, której kryterium 

wyboru leku jest udokumentowane doświadczenie kliniczne, 

nie zaś osobiste poglądy czy preferencje lekarza. Dodatkowo 

przy wyborze leku należy uwzględnić wskazania aprobowane 

przez organ rejestracyjny. Kolejnym elementem, który powinien 

być brany pod uwagę jest stan oporności drobnoustrojów na 

danym terenie. Ważnym elementem w podejmowaniu decyzji 

o wyborze leku jest ocena ciężkości choroby i jej lokalizacji. Od 

tych parametrów zależy dawka dobowa leku, czas i sposób jego 

podawania. W otorynolaryngologii dziecięcej antybiotykoterapia 

najczęściej jest stosowana w zapaleniach uszu, zatok przynosowych, 

gardła i migdałków oraz w stanach zapalnych w obrębie 

szyi. Znajomość najczęściej występujących patogenów pozwala 

na rozpoczęcie empirycznej antybiotykoterapii a przy jej niepowodzeniu 

pozwala zastosować terapię celowaną. W zapaleniach 

gardła bakterie są odpowiedzialne za zakażenie tylko w 15-30% 

przypadków. Zatem antybiotyki nie są pomocne w leczeniu zakażeń 

o etiologii wirusowej. Potwierdzenie zakażenia paciorkowcem 

beta-hemolizującym wymaga antybiotykoterapii zapobiegającej 

gorączce reumatycznej i innym powikłaniom miejscowym i ogólnym. 

Antybiotykoterapia w zapaleniu uszu i zatok powinna się 

rozpocząć od antybiotyku o najwęższym spectrum, który jest aktywny 

wobec przewidywanym organizmom infekującym. Dzieci 

z czynnikami ryzyka, do których należy antybiotykoterapia, 

w ciągu 4-6 poprzedzających tygodni, uczęszczanie do żłobka 

lub przedszkola, wiek poniżej 2 lat wymagają wyższych dawek 

leku. Niepowodzenia w leczeniu mogą wynikać z obecności 

szczepów opornych lub nieprawidłowego zbyt zachowawczego 

leczenia wstępnego. 

Wskazania do glikokortykosteroidoterapii 

donosowej u dzieci 

Indications for intranasal corticosteroids 

in children 

Bożena Skotnicka 

Klinika Otolaryngologii Dziecięcego UM w Białymstoku 

Wskazaniem do stosowania glikokortykosteroidów (GKS) 

donosowych u dzieci (w monoterapii lub w połączeniu 

z lekami antyhistaminowymi/antagonistami receptorów 

leukotrienowych), które nie budzi zastrzeżeń, jest alergiczny 

nieżyt nosa (typowe objawy stwierdzane w wywiadzie i badaniu 

przedmiotowym potwierdzone badaniami dodatkowymi). 

GKS donosowe zalecane są w leczeniu przewlekłego rhinosinusitis 

z częstymi zaostrzeniami u dzieci z alergią. Nie są rekomendowane 

w terapii ostrego rhinosinusitis w tej grupie wiekowej. 

W leczeniu przewlekłego wysiękowego zapalenia ucha środkowego 

nie potwierdzono skuteczności stosowania steroidów nosowych 

samodzielnie, ani w połączeniu z antybiotykoterapią. 

Poprawa drożności nosa współistniejąca z redukcją wymiarów 

migdałka gardłowego była obserwowana u dzieci z jego średniego 

lub dużego stopnia przerostem w części badań w krótkim czasie 

obserwacji. Do chwili obecnej nie potwierdzono długotrwałego 

efektu terapeutycznego. 

Przerost migdałka gardłowego i podniebiennych jest jednym 

z najczęstszych czynników ryzyka zespołu bezdechów sennych 

(OSAS), występującego u 1-3% populacji dziecięcej, wymagającego 

interwencji chirurgicznej. W pojedynczych badaniach 

oceniających skuteczność leczenia OSAS 4-6 tygodniowym 

podawaniem GKS donosowych obserwowano poprawę w zakresie 

AHI. Jednakże brak jest danych co do optymalnej dawki i czasu 

stosowania leków oraz nie określono, która grupa dzieci z OSAS 

odniosłaby największą korzyść z tej formy terapii.


Leczenie wysiękowego zapalenia ucha 

w świetle nowych wytycznych 

Management of otitis media with effusion 

– new guidelines 

Elżbieta Hassmann-Poznańska 

Klinika Otolaryngologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny 

w Białymstoku 

Wysiękowe zapalenie ucha środkowego (WZUŚ) jest 

powszechnym schorzeniem, którego przebieg w większości 

przypadków jest łagodny i które zwykle ustępuje samoistnie. 

Jednakże w niektórych przypadkach przybiera ono charakter 

przewlekły, co może wiązać się z trudnymi do przewidzenia 

skutkami dla stanu ucha środkowego i rozwoju dziecka. 

Od lat pięćdziesiątych, kiedy wprowadzono drenaż wentylacyjny 

jako metodę leczenia wysiękowego zapalenia ucha, zabieg ten 

stał się najczęściej wykonywanym u dzieci. Skuteczność drenów 

wentylacyjnych w redukowaniu niedosłuchu związanego z wysiękiem 

jest dobrze udokumentowana, ale ich wpływ na rozwój 

dziecka, zahamowanie procesów zapalnych ucha, czy poprawę 

jakości życia jest mniej oczywisty. Z powyższych względów podjęcie 

decyzji o leczeniu operacyjnym nie jest łatwe, tym bardziej, 

że nie jest ono pozbawione ujemnych następstw. 

Wiele rekomendacji zwraca uwagę na konieczność monitorowania 

przebiegu WZUŚ przez co najmniej 3 miesiące, łącznie 

z badaniami słuchu, przed podjęciem decyzji o leczeniu 

chirurgicznym. Decyzja powinna być uzależniona od stopnia 

upośledzenia słuchu, obecności trwałych zmian strukturalnych 

błony bębenkowej i ewentualnych problemów z rozwojem mowy, 

nauką czy zachowaniem. Dzieci ze zmianami błony bębenkowej 

w postaci kieszeni retrakcyjnych czy z upośledzeniem 

słuchu powyżej 40 dB wymagają szybszej interwencji. Obecnie 

obowiązujące rekomendacje zalecają szybszą decyzję o leczeniu 

chirurgicznym u dzieci, które mają podwyższone ryzyko opóźnień 

w rozwoju mowy i języka lub problemy z nauką wynikające 

z niedosłuchu, związanego z obecnością wysięku. Do grupy tej 

należą dzieci z: 1) trwałym upośledzeniem słuchu niezależnym 

od obecności wysięku, 2) podejrzewanym lub zdiagnozowanym 

upośledzeniem mowy, 3) chorobami autystycznymi, zespołami 

(np. Downa) lub zaburzeniami rozwoju twarzoczaszki, które 

wiążą się z opóźnieniami poznawczymi i mowy, 4) ślepotą lub 

niedającymi się skorygować wadami wzroku, 5) rozszczepem 

podniebienia i 6) opóźnieniami rozwoju umysłowego. 

Jeżeli nie występuje żadna z powyższych sytuacji, upośledzenie 

słuchu nie przekracza 20 dB zaleca się obserwację dziecka aż 

do chwili ustąpienia zmian bądź nasilenia się niedosłuchu. Nie 

wykazano istotnego wpływu leczenia farmakologicznego na 

przebieg WZUŚ. 

Leczenie operacyjne przewlekłego 

zapalenia zatok u dzieci 

Chronic rhinosinusitis in children – surgical 

therapy 

Mieczysław Chmielik 

Klinika Otolaryngologii Dziecięcej WUM 

Przewlekłe zapalenie górnych dróg oddechowych w wieku 

rozwojowym spowodowane być może wieloma czynnikami, 

takimi jak: zaburzenia drożności górnych dróg oddechowych 

bądź ujść zatok przynosowych, zaburzenia składu śluzu, np. 

przy mukowiscydozie, gorsza funkcja rzęsek błony śluzowej, 

zaburzenia odpornościowe wywołane przez przewlekłe 

choroby serca, nerek, niektóre choroby zakaźne, alergie czy 

spowodowane czynniki wrodzone. Największą grupę stanowią 

te dzieci z przewlekłym zapaleniem górnych dróg oddechowych, 

u których czynnikiem wywołującym schorzenie są zaburzenia 

drożności nosa, nosogardła czy ujść zatok przynosowych. 

Przeanalizowano mechanizmy wywołujące tam utrudnienia 

w oddychaniu, określono częstość występowania poszczególnych 

czynników, zestawiono i oceniono używane obecnie metody leczenia 

operacyjnego schorzeń, takich jak: operacyjna rekonstrukcja 

nozdrzy przednich, operacja plastyczna przegrody nosa, różne 

metody udrażniania ujść zatok przynosowych czy adenotomia. 

Zaproponowano algorytm postępowania w przewlekłym zapaleniu 

górnych dróg oddechowych u dzieci wywołanym zaburzeniem 

drożności tej okolicy. 

Podsumowano rezultaty leczenia poszczególnych metod operacyjnych 

i podjęto próbę doprecyzowania wskazań i przeciwwskazań 

do poszczególnych typów zabiegów.


13 

Diagnostyka alergicznego nieżytu nosa 

i jego wpływ na astmę (wg dokumentu 

ARIA) 

Allergic rhinitis diagnostics and its impact on 

asthma (according to ARIA document) 

Mariola Śliwińska-Kowalska 

Instytut Medycyny Pracy w Łodzi 

Alergiczny nieżyt nosa definiowany jest jako zespół objawów 

klinicznych wywołanych Ig-E zależną reakcją zapalną błony 

śluzowej nosa po ekspozycji na alergen. Często współistnieje on 

z zapaleniem spojówek i astmą oskrzelową. Dokument ARIA 

(Allergic Rhinitis and Its Impact on Asthma), opublikowany 

w 2008 roku, a następnie aktualizowany w 2010 roku jest 

konsensusem opracowanym przez międzynarodowy zespół 

ekspertów we współpracy kilku światowych organizacji 

i konsorcjów naukowych, w tym Światowej Organizacji Zdrowia. 

Obejmuje on jednoznaczne, przejrzyste i praktyczne zalecenia 

dotyczące definicji, klasyfikacji, diagnostyki, profilaktyki 

i leczenia alergicznego nieżytu nosa i jego wpływu na rozwój 

astmy. Zgodnie z dokumentem ARIA alergiczny nieżyt nosa, 

w zależności od okresu trwania objawów, dzielony jest na 

chorobę okresową i przewlekłą, a w zależności od ciężkości 

objawów – na łagodną i umiarkowaną/ciężką. Jest on chorobą 

wieloczynnikową, u podłoża której leżą interakcje genotypśrodowisko. 

Do głównych alergenów środowiska zewnętrznego 

należą pyłki roślin i pleśnie, a środowiska wewnętrznego 

– roztocze, alergeny zwierząt domowych, roślin, owadów 

i pleśni. Najczęstszymi czynnikami zawodowymi alergicznego 

nieżytu nosa i astmy są izocyjaniany, mąka i ziarno zbóż, 

pył drzewny, aldehyd glutarowy i bezwodniki kwasowe, stop 

lutowniczy/kalafonia, alergeny zwierząt laboratoryjnych, 

owadów, żywice i kleje, lateks, sole metali i peroksodisiarczany. 

Rozpoznanie alergicznego nieżytu nosa powinno opierać się 

na wykazaniu zgodności między podawanymi w wywiadzie 

charakterystycznymi objawami alergii a wynikami testów 

diagnostycznych (wykrycie swoistych przeciwciał IgE w skórze 

lub krwi adekwatnych do obrazu klinicznego choroby). 

W przypadku narażeń zawodowych konieczne jest dodatkowo 

przeprowadzenie prób prowokacyjnych. 

Nieżyt nosa (alergiczny i niealergiczny) stanowi czynnik ryzyka 

rozwoju astmy oskrzelowej. Patomechanizm interakcji może 

być bezpośredni i pośredni. Wykazano, że większość chorych 

na astmę ma również objawy nieżytu nosa, a u wielu chorych 

z nieżytem nosa występuje astma. Istnieją ponadto ścisłe zależności 

między skutecznym leczeniem zapalenia błony śluzowej nosa 

i zatok a poprawą kontroli choroby dolnych dróg oddechowych. 

Stąd w zaleceniach ARIA podnoszona jest konieczność oceny 

pacjentów z przewlekłym nieżytem nosa pod kątem występowania 

objawów astmy oraz dostosowania łącznego leczenia 

górnych i dolnych dróg oddechowych pod względem wymogów 

skuteczności i bezpieczeństwa. 

Leczenie alergicznego nieżytu nosa – 

rola leków przeciwhistaminowych 

Allergic rhinitis management – the role 

of antihistaminics 

Barbara Rogala 

Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Alergologii i Immunologii 

Klinicznej, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 

Alergie należą do najczęściej występujących chorób przewlekłych 

współczesnej cywilizacji. Pomimo postępu wiedzy choroby te 

nadal są niedostatecznie leczone. Lekami pierwszego wyboru 

w leczeniu chorób alergicznych układu oddechowego i/lub 

skóry są leki przeciwhistaminowe. Leki te należą do najczęściej 

stosowanych leków na świecie. Główną cechą tej grupy leków jest 

konkurencyjna i odwracalna blokada receptorów histaminowych 

H1. Jednym z najnowszych leków przeciwhistaminowych 

jest rupatadyna – silny, selektywny antagonista receptora 

histaminowego i receptora dla PAF (platelet activating factor 

– czynnik aktywujący płytki). Ta ostatnia cecha wyróżnia lek 

spośród innych preparatów należących do tej grupy i tłumaczy 

mechanizm jego przeciwzapalnego działania. Wynika to z funkcji 

biologicznych PAF-u, który w istotny sposób odpowiedzialny 

jest za rozwój zapalenia alergicznego, a więc przewlekłą fazę 

reakcji. 

Postępowanie w przypadku podejrzenia 

astmy oskrzelowej – podstawy leczenia 

Management in suspected asthma – the principles 

of treatment 

Paweł Górski 

Rektor Uniwersytetu Łódzkiego 

Astma jest najczęstszym schorzeniem układu oddechowego, 

towarzyszącym przewlekłemu nieżytowi nosa. Charakteryzuje 

się napadami duszności odwracalnej obturacji oskrzeli, choć nie 

u wszystkich chorych, i nadreaktywnością dróg oddechowych. 

Cechy te widoczne są w starannie zebranym wywiadzie, badanie 

przedmiotowe natomiast w większości przypadków wnosi 

niewiele. Ocena kliniczna jest dwutorowa i w chwili pierwszego 

rozpoznania operuje stopniem ciężkości, natomiast u osób 

leczonych stopniem kontroli astmy postępowanie obejmuje 

sześciostopniową skalę farmakoterapii. Posługując się pojęciem 

terapii progresywnej (step up) i degresywnej (step down).


Współczesne możliwości wykorzystania 

drogi słuchowej 

Modern possibilities of use of the auditory 

pathway 

Henryk Skarżyński 

Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Warszawa 

Droga słuchowa jest pierwszym i najlepszym kanałem dotarcia do 

człowieka, już w okresie życia płodowego. Pozwala w niezwykle 

efektywny sposób stymulować rozwój sieci neuronalnej 

centralnego układu nerwowego, ma decydujący wpływ nie tylko 

na rozwój mowy i języka lecz naszej inteligencji i zdolności 

zapamiętywania, tworzenia i kojarzenia. Rozwój współczesnego 

społeczeństwa informacyjnego jest w bardzo dużym stopniu 

uzależniony od możliwości swobodnego komunikowania się 

człowieka z otoczeniem. Uwzględniając, że ok. 1 mld osób 

na świecie ma różnego rodzaju problemy ze słyszeniem, to 

współczesne możliwości diagnozowania i terapii różnych 

zaburzeń słuchu stają się wielkim wyzwaniem naukowym, 

klinicznym i ekonomicznym. Możliwości diagnostycznoterapeutyczne 

związane z leczeniem uszkodzeń wrodzonych 

i nabytych słuchu, o typie niedosłuchu przewodzeniowego, 

odbiorczego, całkowitej i częściowej głuchoty stwarzają szanse 

pomocy prawie dla każdego pacjenta. O aktualnym niezwykłym 

postępie decydują powszechne programy badań przesiewowych 

pod kątem wczesnego wykrywania wad słuchu w różnym wieku 

oraz możliwości zastosowania wielu materiałów do rekonstrukcji 

aparatu przewodzącego ucha środkowego. Wielkie znaczenie 

mają nowoczesne układy elektroniczne, wykorzystywane 

w nowoczesnych aparatach słuchowych oraz implantach ucha 

środkowego, ślimakowych i wszczepianych do pnia mózgu. 

Celem pracy jest przedstawienie praktycznych osiągnięć klinicznych 

wykorzystujących najnowsze możliwości do poznania 

i stymulacji drogi słuchowej człowieka. 

Objawy laryngologiczne refluksu 

żołądkowo-przełykowego mogą być 

w pełni kontrolowane leczeniem 

zachowawczym (tak) 

Laryngological symptoms of gastroesphageal 

reflux may be fully controlled by conservative 

treatment (pro) 

Grażyna Mielnik-Niedzielska 

Klinika Otolaryngologii Dziecięcej, Foniatrii i Audiologii, Dziecięcy 

Szpital Kliniczny im. Antoniego Gębali w Lublinie 

Stale odnotowywany wzrost nowej liczby przypadków 

choroby refluksowej przełyku w krajach wysoko rozwiniętych 

spowodował, że choroba ta zyskała nazwę choroby społecznej 

XXI wieku. Podstawą rozpoznania jest wywiad chorobowy 

i badanie endoskopowe. Ponad 60% pacjentów nie wykazuje 

zmian endoskopowych przełyku. Typowe objawy przełykowe 

GERD to zgaga i regurgitacje. W sytuacji występowania 

typowych objawów przełykowych wspomagające dla diagnozy 

jest leczenie empiryczne z zastosowaniem inhibitorów pompy 

protonowej. Uznaje się, że klasyczna choroba refluksowa jest 

związana z refluksem kwaśnym, który również prowadzi do 

powikłań pozaprzełykowych. GERD jest związany z przewlekłym 

nieefektywnym kaszlem. Wysiękowe zapalenie ucha może być 

powiązane z GERD. Badania wykazały obecność pepsynogenu 

w płynie ucha środkowego, zaś zastosowanie w leczeniu 

inhibitorów pompy protonowej (PPI)spowodowało zmniejszenie 

się jego stężenia w wysięku. Podobną zależność stwierdzono 

w przewlekłym zapaleniu zatok przynosowych. Z GERD 

związane są również takie objawy laryngologiczne, jak 

chrypka chrząkanie, zapalenie gardła, kropla zanosowa, 

rzadziej laryngospasmus, podgłośniowe zwężenia krtani 

i ziarniniaki. Dodatkowo stwierdzono, że 50% pacjentów 

z zaburzeniami głosu ma krtaniowo-gardłowy refluks. Większość 

objawów laryngologicznych można kontrolować leczeniem 

zachowawczym; jedynie około 20% nie reaguje pozytywnie na 

stosowane leczenie. Prawdopodobnie ma to związek z niedawno 

odkrytą chorobą, refluksem niekwaśnym, który prawdopodobnie 

jest odpowiedzialny za niepowodzenia w leczeniu IPP. Objawy 

przełykowe i pozaprzełykowe wywołane kwaśnym refluksem 

w większości przypadków można kontrolować leczeniem 

zachowawczym. Długoterminowe badania wskazują, że 

inhibitory pompy protonowej są efektywne, dobrze tolerowane 

przez pacjentów i są bezpiecznymi lekami, które nie wykazują 

objawów ubocznych nawet po długotrwałym leczeniu.


15 

Objawy laryngologiczne refluksu 

żołądkowo-przełykowego mogą być 

w pełni kontrolowane leczeniem 

zachowawczym (przeciw) 

Laryngological symptoms of gastroesphageal 

reflux may be fully controlled by conservative 

treatment (contra) 

Krystyna Wąsowska-Królikowska 

Kierownik Katedry i Kliniki Alergologii, Gastroenterologii i Żywienia 

Dzieci UM w Łodzi 

Objawy laryngologiczne ze strony krtani, zatok przynosowych 

i uszu, wśród różnych uwarunkowań, mogą być spowodowane 

refluksem żołądkowo-przełykowym (GER), jak również 

refluksem krtaniowo-gardłowym (LPR), który oznacza cofanie 

się treści pokarmowej powyżej górnego zwieracza przełyku 

(UES). 

Ustalenie pewnego rozpoznania w oparciu o aktualną diagnostykę 

specjalistyczną uzasadnia leczenie farmakologiczne GERD 

z uwzględnieniem trzech grup leków: inhibitorów pompy protonowej 

(IPP), H2 blokerów i leków prokinetycznych. 

Niemożność uzyskania pełnej kontroli objawów, a więc satysfakcjonującego 

efektu terapii zachowawczej, może wynikać 

z różnych przyczyn: 

1) GER/GERD u niemowląt ma inny charakter niż u osób 

dorosłych (niskie wydzielanie żołądkowe kwasu solnego, 

dominujący udział zaburzeń TLESR); najczęściej zjawisko 

samoogranicząjące się; 

2) nieuwzględnianie odrębności w terapii LPR w porównaniu 

z GERD w zależności od kategoryzacji pacjentów pod kątem 

stopnia ciężkości refluksu. 

Standardowe leczenie farmakologiczne LPR jest nieskuteczne 

i obarczone wysokim ryzykiem nawrotów. Wskazane jest stosowanie 

dużych dawek IPP, ewentualnie w połączeniu z H2 

blokerami i dłuższy czas leczenia. 

W każdej postaci refluksu obowiązuje wdrożenie właściwego 

stylu życia i sposobu żywienia. 

W grupach pacjentów wysokiego ryzyka rozwoju nadżerkowej 

postaci GERD oraz w uporczywych postaciach refluksu niekwaśnego 

ustala się wskazania do postępowania interwencyjnego.. 

Chirurgiczna strategia postępowania 

w przypadkach guza okolicy kąta 

mostowo-móżdżkowego 

Surgical strategy of treatment of cerebellopontine 

angle tumor 

Krzysztof Morawski 

Katedra i Klinika Otolaryngologii, Uniwersytet Medyczny 

w Warszawie 

Strategie leczenia guzów okolicy kąta mostowo-móżdżkowego 

(CPAT) wciąż pozostają tematem otwartym. Wiedza medyczna 

i świadomość pacjenta doprowadziły do skrócenia okresu 

diagnostycznego i w konsekwencji wykrywania małych guzów, 

z zachowaną funkcją nerwu VII oraz z zachowaniem słuchu na 

poziomie użytecznym społecznie. W związku z tym wysokie są 

oczekiwania pacjenta odnośnie zachowania funkcji nerwu VII 

oraz słuchu, jak też jakości życia. 

Generalnie na świecie oreferowane są trzy strategie postępowania 

leczniczego u pacjentów z CPAT: (i) leczenie chirurgiczne; (ii) 

radioterapia, (iii) obserwacja. Autor prezentacji reprezentujący 

Klinikę Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego 

omawia startegię postępowania leczniczego, szczególnie 

koncentrując się na leczeniu chirurgicznym i omawiając trzy 

drogi dojścia: przez dół środkowy, translabiryntalnie, retrosigmoidalnie. 

Z racji dużej presji radioterapeutów na niechirurgiczne 

leczenie CPAT szczególną uwagę zwrócono na postępowanie 

w przypadku guzów


Gamma Knife w leczeniu nerwików nerwu 

słuchowego 

Grażyna Lisowska 

Katedra i Oddział Kliniczny Laryngologii w Zabrzu Śląskiego 

Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 

In this presentation benefits and defects of gamma knife 

application were presented. The special attention was pointed out 

into the advantages and disadvantages compared to neurosurgery 

treatment. Some own experiences with patients after gamma 

knife treatment were presented especially in the hearing and 

tumor size evaluation. Also technical aspects of gamma knife 

technique and difficulties in the evaluation of effectiveness of 

treatment were presented. In conclusion pro and contra aspects 

of gamma knife were specified. 

Przypadki Ziarniniakowatości Wegenera 

The cases of Wegener’s Granulomatosis 

Paweł Dobrzyński 

Klinika Otolaryngologii CSK MSWiA w Warszawie 

Chłoniaki regionu głowy i szyi – 

charakterystyka kliniczno-morfologiczna 

i opisy przypadków 

Lymphomas of head and neck region 

– clinicomorphological characteristics and case 

reports 

Katarzyna Starska 

Klinika Otolaryngologii i Laryngologii Onkologicznej, Uniwersytet 

Medyczny w Łodzi 

Chłoniaki z komórek T i B, w tym chłoniaki gardła stanowią 

stosunkowo rzadko występujące nowotwory pochodzenia 

nienabłonkowego regionu głowy i szyi. W pracy przedstawiono 

charakterystykę kliniczno-morfologiczną różnych rodzajów 

chłoniaków głowy i szyi oraz omówiono 2 przypadki chłoniaków 

z komórek T i B, ze szczególnym uwzględnieniem postępowania 

diagnostycznego i zastosowanego leczenia oraz dokonano 

krótkiego przeglądu dostępnego piśmiennictwa dotyczącego 

tematu. 

Choroby powodowane zapaleniem naczyń w obrębie górnych 

dróg oddechowych występują rzadko i zwykle stwarzają znaczne 

problemy diagnostyczne. Trudności te wynikają nie tylko 

z rzadkości występowania tego typu przypadków, ale także 

z olbrzymiej różnorodności objawów (obserwuje się zespoły 

nakładania) i lokalizacji zmian chorobowych. Ziarniniakowatość 

Wegenera (ZW) jest schorzeniem układowym. Charakteryzuje 

się zespołem ziarniniaków w obrębie górnych i dolnych 

dróg oddechowych oraz ogniskowymi zmianami zapalnymi 

nerek. Należy jednak pamiętać, że w chorobie tej zajęte mogą 

być praktycznie wszystkie narządy. Choroby powodowane 

zapaleniem naczyń w obrębie górnych dróg oddechowych 

występują rzadko i zwykle stwarzają znaczne problemy 

diagnostyczne. Trudności te wynikają nie tylko z rzadkości 

występowania tego typu przypadków, ale także z olbrzymiej 

różnorodności objawów (obserwuje się zespoły nakładania) 

i lokalizacji zmian chorobowych. Przedstawiono przypadki 

Ziarniniakowatości Wegnera, w których pierwsze objawy 

dotyczyły zmian patologicznych w obrębie górnych dróg 

oddechowych i uszu. Podczas kilkuletniej obserwacji tych 

chorych, mimo prowadzonego systematycznie leczenia, 

stwierdzano progresję zmian patologicznych w obrębie zatok, 

nosa, uszu i krtani.


17 

Szpiczak pozaszpikowy regionu głowy i szyi 

Extramedullary plasmocytoma of the head and 

neck region 

D. Kaczmarczyk, M. Kubiak, A. Morawiec-Sztandera 

Klinika Chirurgii Nowotworów Głowy i Szyi Uniwersytetu 

Medycznego w Łodzi 

Pozaszpikowa postać szpiczaka plazmocytowego (extramedullary 

plasmocytoma) to jedna z rzadkich postaci nowotworowych 

chorób immunoproliferacyjnych zaliczana do gammapatii 

monoklonalnych. Jej istotą jest niekontrolowany rozrost 

monoklonalny plazmocytów, najczęściej wydzielających jednorodną 

immunoglobulinę, zwłaszcza klasy IgG lub IgA. Choroba ta dotyczy 

często górnego odcinka dróg oddechowych (część nosowa gardła, 

zatoki przynosowe), natomiast krtań jest narządem, w którym ten 

typ nowotworu występuje bardzo rzadko. 

Diagnostyka szpiczaka plasmocytowego powinna obejmować, 

oprócz badania histopatologicznego, także morfologię krwi, badanie 

biopsyjne szpiku, ogólne moczu, rozkład elektroforetyczny 

białek surowicy krwi, badania biochemiczne surowicy (stężenie 

wapnia, fosforu, LDH, beta2-mikroglubuliny, kreatyniny), 

a także scyntygrafię kości oraz badania obrazowe (CT, MRI). 

Obraz histopatologiczny materiału tkankowego pobranego z podejrzanej 

zmiany może przypominać niskozróżnicowanego raka, 

chłoniaka, czerniaka czy nawet łagodne guzy zapalne. Badaniem 

różnicującym jest ocena immunohistochemiczna materiału. 

Terapia izolowanej pozaszpikowej postaci szpiczaka plazmocytowego 

obejmuje w głównej mierze radioterapię oraz leczenie 

chirurgiczne lub w skojarzeniu z radioterapią. W uogólnionej 

postaci szpiczaka plazmocytowego chemioterapia jest leczeniem 

z wyboru. 

OPIS PRZYPADKU 

Do Poradni Laryngologii Onkologicznej Regionalnego Ośrodka 

Onkologicznego w Łodzi zgłosił się 53-letni mężczyzna w celu 

diagnostyki i dalszego leczenia z powodu guza krtani. Pacjent 

był leczony poza ośrodkiem operacyjnie oraz napromienianiem 

(dawka 30 Gy/g w dawce frakcyjnej 3,0 Gy/fr) z powodu guza 

masywu kręgu szyjnego C1 po stronie lewej. Po kilku miesiącach 

od zabiegu u chorego wystąpiła chrypka a w badaniu laryngologicznym 

wykryto guz kieszonki krtaniowej lewej. W tomografii 

komputerowej z 29.12.2008 r. uwidoczniono guz krtani po 

stronie lewej, powodujący destrukcję chrząstki tarczowatej oraz 

zniekształcający przestrzeń gardła. Chorego zakwalifikowano do 

laryngoskopii bezpośredniej. Wynik badania histopatologicznego 

(Zakład Patomorfologii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego 

w Nr 2 w Łodzi) nr 4/09 – kieszonka krtaniowa lewa – laryngitis 

chronica minimalis. Poza tym wykonano BACC guza kieszonki 

krtaniowej lewej (wynik badania nr 25308/2009/CYT) cellulae 

neoplasmatis malignis – probabiliter lymphoma malignum. 

Ze względu na wątpliwości diagnostyczne zlecono konsultację 

histopatologiczną w Regionalnym Ośrodku Onkologicznym 

w Łodzi (badanie nr 16572). W dostarczonych preparatach nie 

określono jednoznacznie typu nowotworu. Na podstawie badań 

immunohistochemicznych sugerowano chłoniaka lub plasmocytoma. 

W wideo-laryngo-stroboskopii potwierdzono guz krtani 

obejmujący kieszonkę krtaniową lewą oraz fałd rzekomy lewy. 

U pacjenta, w wykonanych badaniach laboratoryjnych, stwierdzono 

prawidłowe stężenie białka całkowitego, podwyższone 

stężenie gammaglobulin przy obniżonym stężeniu albumin. 

Obraz elektroforetyczny, potwierdzony metodą immunofiksacji, 

wykazał obecność białka monoklonalnego IgA-kappa w surowicy 

krwi. Ponadto badania ujawniły zwiększone stężenie immunoglobuliny 

IgA do 19 g/l oraz obniżone – IgG i IgM. Stężenie 

beta-2-mikroglobuliny, LDH, mocznika, kreatyniny, fosforu oraz 

IgE w surowicy krwi znajdowały się w granicach prawidłowych. 

Badanie ogólne moczu nie wykazywało odchyleń od normy. Scyntygrafia 

kości całego ciała nie uwidoczniła zmian ogniskowych 

w obrębie układu kostnego, natomiast w badaniu cytomorfologicznym 

i trepanobiopsji szpiku (wyniki badań nr 6090 oraz 

377902) potwierdzono rozpoznanie rozrostu plasmocytowego. 

Pacjenta skierowano do dalszego leczenia hematologicznego. 

Naciek zapalny oczodołu jako powikłanie 

zębopochodne 

Orbital infiltration as a complication of dental 

root treatment 

Jacek Składzień 

Klinika Otorynolaryngologii Uniwersytetu Jagiellońskiego 

Collegium Medicum w Krakowie 

Przedstawiono chorą leczoną w Klinice ORL UJ CM w Krakowie, 

u której, w przebiegu leczenia „dokanałowego” zęba, doszło 

do wystąpienia nacieku zapalnego zlokalizowanego za kątem 

żuchwy, przedusznej okolicy twarzy, ograniczenia ruchomości 

w stawie skroniowo-żuchwowym i wewnątrz oczodołu 

z wytrzeszczem gałki ocznej i ograniczeniem jej ruchomości. 

Przedyskutowano postępowanie diagnostyczne i lecznicze. 

Rehabilitacja chorych po laryngektomii 

– film 

Rehabilitation of the patients after laryngectomy 

– video presentation 

Jurek Olszewski, Piotr Pietkiewicz 

Klinika Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej II Katedry 

Otolaryngologii UM w Łodzi 

Autorzy przedstawiają film dotyczący rehabilitacji głosu 

u chorego po usunięciu krtani z powodu raka bez wszczepionej 

protezy głosowej typu Provox. 

U chorego K.P., lat 46 (nr hist. chor. 2778/2008), u którego 

w dn. 12.03.2008 r. wykonano całkowitą laryngektomię metodą 

Rethie z usunięciem lewego płata tarczycy z powodu raka 

krtani i tarczycy i po 10 dniach od zabiegu rozpoczęto naukę 

mowy zastępczej przełykowej. Choremu udzielono instruktażu 

dotyczącego pielęgnacji tracheostomy oraz systematycznego 

wykonywania następujących ćwiczeń: oddychanie torem przeponowo-żebrowym, 

rozluźniające układ żwaczowy oraz zwieracz 

przełyku, wykorzystanie głośnego odbicia do formowania głosu, 

metody uzyskania dźwięcznego odbicia, wydłużające czas fonacji, 

eliminujące szmery oddechowe. Po trzech miesiącach od 

zabiegu i przeprowadzonej rehabilitacji dokonano oceny mowy 

zastępczej przełykowej. 

Na podstawie przedstawionej rozmowy z pacjentami stwierdzono, 

że chory dość szybko opanowuje mowę zastępczą i nie ma 

większych problemów z komunikowaniem się z otoczeniem. 

Z pewnością lepszą jakość głosu zastępczego oraz lepsze możliwości 

komunikowania uzyskuje się u chorych z wszczepioną 

śródoperacyjnie protezką głosową typu Provox II.


Niektóre niestandardowe instrumentalne 

metody badania głosu i mowy 

Some non-standard instrumental methods 

of voice and speech examination 

Andrzej Obrębowski 

Katedra i Klinika Foniatrii i Audiologii Uniwersytetu Medycznego 

im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 

W postępowaniu standardowym kompleksowa ocena narządu 

głosu obejmuje: subiektywną, percepcyjną ocenę głosu, 

videolaryngostroboskopię, obiektywną ocenę akustyczną, 

badania aerodynamiczne i samoocenę głosu przez badanego 

(Voice Handicap Index, VHI). 

Przedstawiono cele i zasady przeprowadzania niektórych badań 

niestandardowych: laryngokymografię, elektromiografię krtaniową, 

echolaryngografię, dynamiczną sonografię dopplerowską 

naczyń szyjnych i rejestrację pola głosowego. 

Instrumentalne badania narządu mowy obejmują ultrasonografię 

oraz tomografię rezonansu magnetycznego techniką ujęć obwodowego 

narządu mowy. 

Część ośrodkową narządu mowy można oceniać metodami 

obrazowania (PET, SFECT, fCRF) w czasie realizowania zadań 

lingwistycznych. 

Systemy komunikacji człowiek-komputer 

Human-computer communication systems 

Paweł Strumiłło 

Instytut Elektroniki Politechniki Łódzkiej 

Światowe statystyki demograficzne wskazują na powiększającą 

się liczbę osób z niepełnosprawnościami. W Polsce liczba osób 

niepełnosprawnych stanowi ok. 15% populacji. Osoby te, 

zależnie od rodzaju i stopnia niepełnosprawności, napotykają 

wiele barier fizycznych i komunikacyjnych z otoczeniem. 

Wykład jest poświęcony technologiom elektronicznym wspomagającym 

osoby niepełnosprawne (ang. assistive technologies) 

w komunikacji z otoczeniem. Zostaną omówione najnowsze 

rozwiązania w tym zakresie, obejmujące technologie: 

1) interakcji człowiek-komputer, 

2) układów wbudowanych w infrastrukturę budynku i miasta, 

3) elektroniki personalnej oraz tzw. elektroniki noszonej. 

Zostaną pokazane rozwiązania opracowane w Zakładzie Elektroniki 

Medycznej Politechniki Łódzkiej. Są to m.in.: interfejs 

człowiek-komputer sterowany mruganiem i ruchami głowy, 

interfejs działający na zasadzie analizy fal mózgowych oraz 

system „dźwiękowego obrazowania” otoczenia i nawigacji dla 

niewidomych. W wykładzie pokazane zostaną również metody 

analizy głosu stosowane w rozpoznawaniu osób oraz rozpoznawaniu 

emocji mówcy. 

W końcowej części wykładu zostaną wskazane przewidywane 

kierunki rozwoju systemów komunikacji człowiek-komputer 

oraz określone nowe rozwiązania, adresowane nie tylko do osób 

niepełnosprawnych. 

Głos w zaburzeniach nerwowo-mięśniowych 

krtani 

Voice in neuromuscular disorders of larynx 

Bożena Wiskirska-Woźnica 

Katedra i Klinika Foniatrii i Audiologii Uniwersytetu Medycznego 

im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu 

Zrozumienie zaburzeń nerwowo-mięśniowych wymaga 

znajomości specyficznych procesów neurologicznych, które 

mogą wpływać na czynność fonacyjną, połykanie i przepływ 

powietrza przez krtań. Biorąc pod uwagę przyczyny tego typu 

zaburzeń głosu, można mówić o dysfonii porażennej, dysfonii 

po udarze mózgu, dysfonii spastycznej i dyzartrofonii. 

W dysfonii porażennej mogą występować zaburzenia wszystkich 

trzech funkcji krtani, a więc nie tylko fonacyjnej, ale i oddechowej, 

obronnej, stąd postępowanie lecznicze dotyczyć powinno 

przede wszystkim zachowania odpowiednich warunków pasażu 

powietrza przez głośnię, zapobiegania zachłystywaniu się i aspiracji 

w przypadku zaburzeń unerwienia czuciowego krtani i jako 

ostatniej wydolności głosowej. Stwierdzane wówczas zaburzenia 

głosu zależą od typu uszkodzenia nerwowego. Zaburzenia głosu 

po udarze wynikają zazwyczaj z porażenia nerwów czaszkowych, 

a więc należą do grupy dysfonii porażennych ośrodkowych. 

Dolegliwości głosowe po udarze mogą mieć również postać dyzartrofonii, 

jeżeli towarzyszą zaburzeniom mowy o charakterze 

dyzartrii poudarowej, nie stwierdza się wówczas zmian strukturalnych 

w obrębie krtani. Powrót czynności motorycznej fałdów 

głosowych jest porównywalny do cofania się innych ogólnych 

deficytów motorycznych u tych chorych. Dysfonia spastyczna 

jest zaburzeniem głosu zaliczanym często do zaburzeń czynnościowych. 

Jakkolwiek uważa się też, że jest to zaburzenie wynikające 

ze zmian organicznych w układzie pozapiramidowym i jako 

dystonia krtaniowa należące do grupy tzw. dystonii mięśniowych. 

W dysfonii spastycznej (w następstwie skurczów mięśniowych 

w narządzie głosowym i oddechowym) występująca dysfonia ma 

postać skrajnie partej i przerywanej fonacji, z drżeniem w głosie 

i załamywaniem się głosu. Dyzartrofonia jest to zaburzenie głosu, 

które towarzyszy zaburzeniom mowy o charakterze dyzartrii 

a wynika z uszkodzenia ośrodków i dróg unerwiających narząd 

głosu i mowy. W zależności od typu zaburzeń dyzartrycznych 

dolegliwości głosowe nieco różnią się, głos zwykle jest monotonny, 

szorstki, z nieprawidłową wysokością głosu (zbyt wysoką lub 

zbyt niską), ma charakter chuchający – głównie w zaburzeniach 

wiotkich i hipokinetycznych, a napięty – w dysfoniach spastycznych 

i hiperkinetycznych.


19 

Rehabilitacja głosu w dysfoniach porażennych 

obwodowych 

Rehabilitation in peripheral neurological voice 

disorders 

Anna Domeracka-Kołodziej 

Katedra i Klinika Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu 

Medycznego 

Przyczyną zaburzeń neurogennych głosu są uszkodzenia 

odpowiednich struktur układu nerwowego zlokalizowanych 

centralnie lub obwodowo. 

Obwodowe porażenia fałdów głosowych występują częściej 

(w 90% wszystkich porażeń krtani). Mogą wystąpić w przebiegu 

schorzeń zapalnych, toksycznych, procesów zwyrodnieniowych, 

uciskowych, zmian urazowych. W uszkodzeniach obwodowego 

neuronu ruchowego występują porażenia z unieruchomieniem 

jednego lub obu fałdów głosowych, niedowłady, zniesienie odruchów, 

obniżenie napięcia mięśni, zaniki mięśni. 

Rehabilitacja jest integralną częścią procesu terapeutycznego. 

Jej zakres, metodologia i techniki a także wyniki rehabilitacji 

zależą od lokalizacji uszkodzenia, istoty choroby i stanu zaawansowania. 

Rehabilitacja prowadzona przez lekarza foniatrę łączy 

usprawnianie głosu z jednoczesną oceną diagnostyczną ćwiczonej 

krtani i głosu jako zjawiska akustycznego. Ustalanie czasu 

trwania całej rehabilitacji czy czasu stosowania poszczególnych 

metod i technik ćwiczeń jest niemożliwe do ujednolicenia dla 

wszystkich pacjentów nawet w sposób przybliżony i wymaga 

indywidualizacji. W rehabilitacji dysponujemy różnymi metodami 

i technikami. 

Przy rehabilitacji neurogennych zaburzeń głosu obowiązują 

ogólnie znane zasady polegające na: wczesnym rozpoczynaniu 

rehabilitacji, kompleksowym oddziaływaniu z równoczesnym leczeniem 

farmakologicznym, fizykalnym i operacyjnym, systematyczności, 

indywidualizacji programu ze stopniowaniem trudności, 

świadomym i aktywnym udziale pacjenta z wykorzystaniem 

wszystkich jego możliwości oraz współpracy z otoczeniem. 

Generalnie rehabilitacja głosu musi spełniać założenia, że każde 

ćwiczenie rozwija i utrzymuje funkcję narządu. Zarówno rehabilitacja 

lecznicza, jak i szkolenie głosu wymagają od prowadzących 

stosowania: uwag teoretycznych, ćwiczeń praktycznych 

z pouczeniami i wyjaśnieniami, praktycznego pokazywania 

elementów rehabilitacji i szkolenia. 

Cały program leczniczego usprawniania prowadzi do uzupełnienia 

ubytków informacyjnych, opóźniania powstawania zmian 

wstecznych w mięśniach oraz zachowania ruchomości w stawach 

krtani z utrzymaniem dawnych stereotypów ruchowych 

Nawet przy braku uruchomienia się fałdów głosowych, dzięki 

uaktywnieniu się mięśni pierścienno-tarczowych oraz mięśni 

mostkowo-tarczowych i ich antagonistów a także mięśni pierścienno-gardłowych 

uzyskuje się poprawę zwarcia fonacyjnego 

głośni i wyższe ciśnienie podgłośniowe. W obwodowych 

neurogennych zaburzeniach głosu przywracanie i utrzymanie 

czynności głosowej krtani należy prowadzić na wszystkich 

etapach leczenia zachowawczego oraz chirurgicznego oraz po 

ich zakończeniu. 

W przypadku utrzymywania się jednostronnego porażenia krtani 

z zaburzeniami funkcji głosowej i obronnej, nie wcześniej niż po 

6-12 miesiącach od wystąpienia porażenia i po przeprowadzeniu 

rehabilitacji głosu, po wykonaniu EMG mięśni wewnętrznych 

krtani, dokumentującego trwałe odnerwienie, wykonuje się 

zabiegi fonochirurgiczne: wstrzykiwanie materiałów alloplastycznych 

do fałdu głosowego /np. tłuszcz / lub tyreoplastykę 

I typu wg Isshiki lub jej modyfikacje. 

Postępy w fonochirurgii 

Advances in phonosurgery 

Maciej Misiołek 

Katedra i Oddział Kliniczny Laryngologii w Zabrzu Śląskiego 

Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 

Fonochirurgia to dyscyplina istniejąca od dawna, ale zdefiniowana 

w latach sześćdziesiątych XX stulecia. Stanowi pojęcie szerokie, 

zawierające w sobie intencje poprawy lub zachowania głosu na 

drodze operacyjnej. Jest składową złożonego procesu leczniczego, 

w którym nieodłączną rolę spełnia rehabilitacja głosowa. Należy 

ją odczytywać jako dyscyplinę zajmującą się chirurgią bardziej 

samego fałdu głosowego niż górnych dróg oddechowych, mimo że 

one w całości biorą udział w tworzeniu głosu. Naczelnym celem 

fonochirurgii jest utrzymanie warstwowej, czynnościowej budowy 

fałdu głosowego zgodnie z teorią body-cover wg Hirano. 

Dzięki Europejskiemu Towarzystwu Laryngologicznemu (ELS) 

stworzona została klasyfikacja obejmująca jednostki chorobowe 

i stosowne do rozpoznania propozycje technik chirurgicznych. 

Główny podział obejmuje dwie grupy schorzeń: zmiany na 

fałdach głosowych, które ograniczają ich zdolność ruchową 

i wibracyjną (przerost, dysplazja, rak, polipy, obrzęk Reinkego, 

rowek, torbiele, etc.) oraz schorzenia ograniczające ruchomość 

fałdów głosowych (porażenie, niedowład, usztywnienie w stawie 

pierścienno-nalewkowym, grupa dysfonii). 

W obrębie pierwszej grupy przeanalizowano propozycje najbardziej 

współczesnych metod leczenia, np. obrzęku Renkego, 

wskazując na niemal całkowite zastąpienie dekortykacji metodą 

podnabłonkowego mikropłata. Zwrócono uwagę na coraz 

powszechniej spotykane rozpoznanie sulcus vocalis i omówiono 

zasady postępowania w takich przypadkach. 

W drugiej grupie schorzeń najwięcej uwagi poświęcono porażeniom 

fałdów głosowych, zarówno jedno, jak i obustronnych. 

Przedstawiono aktualnie obowiązujące zasady leczenia operacyjnego 

tych schorzeń-objawów. 

W oparciu o własny materiał kliniczny przedstawiono wyniki 

leczenia chorych z obustronnym porażeniem fałdów głosowych 

metodą laterofiksacji wg Lichtenbergera i arytenoidektomii 

z chordektomią tylną metodą Ossoffa.


Postępowanie w przypadku podejrzenia 

głuchoty u małego dziecka 

Proceedings in the case of suspicion of hearing 

impairment in a small child 

Alicja Sekula 

Katedra i Klinika Foniatrii i Audiologii Uniwersytetu 

K. Marcinkowskiego w Poznaniu 

Głuchota u małego dziecka jest stanem wymagającym 

wnikliwej diagnostyki, protezowania i rehabilitacji według 

reguł, które gwarantują wczesną i profesjonalną interwencję 

specjalistyczną. 

Cele diagnostyczne: 

– stwierdzenie niedosłuchu, wykluczenie głuchoty czynnościowej, 

– rozpoznanie typu niedosłuchu, 

– ustalenie głębokości ubytku słuchu. 

W efekcie przeprowadzonego badania audiologicznego należy 

ustalić diagnozę co do rodzaju i głębokości ubytku słuchu. 

U dzieci z niedosłuchem przewodzeniowym bezwzględnie 

konieczne jest podjęcie właściwego leczenia i monitorowanie 

jego efektów. 

Jeżeli niedosłuch ma charakter trwały lub planowane leczenie 

prognozuje poprawę słuchu w odległym czasie, właściwe jest 

jak najwcześniejsze zaprotezowanie słuchu zgodnie z zasadami 

akustyki słuchu oraz monitorowanie zysku osiąganego z zastosowanych 

aparatów słuchowych. Metody oceny psychofizycznej 

korzyści z aparatów muszą być dostosowane do wieku i poziomu 

współpracy z dzieckiem (BOA, VRA, audiometria zabawowa). 

Kontrola elementów otoplastycznych oraz postępu zachowań 

słuchowych dziecka powinna być systematycznie odnotowywana 

w dokumentacji lekarskiej. 

Monitorowanie postępu rehabilitacji słuchu, głosu i mowy 

obejmuje wieloletnią kontrolę progu słuchowego, poziomu 

zysku z aparatów słuchowych, ustalanie wskazań do zmiany 

wyposażenia dziecka w urządzenia wspomagające słyszenie 

(wkładki, aparaty, systemy otwarte, systemy FM, CROS, implanty 

słuchowe). 

Niesatysfakcjonujący postęp rehabilitacji procesu komunikatywnego 

wymaga pogłębienia diagnostyki ukierunkowanej 

na dodatkowe dysfunkcje. Badania wykonuje się w zespole 

specjalistycznym audiologa i foniatry, laryngologa, neurologa, 

surdopedagoga, psychologa i logopedy. 

W razie rozważania wskazań do implantacji słuchu konieczne 

jest wczesne uświadamianie rodziców oraz kierowanie do ośrodków 

prowadzących programy implantacji słuchu. 

Czas rozwoju procesu komunikatywnego dziecka dzielimy na 

umowne etapy. Pamiętać należy, że wystąpienie głuchoty możliwe 

jest w każdym z tych etapów. 

Ocena progu słuchu u małego dziecka 

– rola badań elektrofizjologicznych 

(ABR, ASSR) 

Evaluation of hearing threshold in children using 

ABR and ASSR methods 

Krzysztof Kochanek 


Ocena progu słyszenia u małego dziecka stanowi jedno 

z największych wyzwań dla audiologa, ale jednocześnie jest 

źródłem ogromnej satysfakcji dla osób, które te badania wykonują. 

W przypadku małych dzieci badanie elektrofizjologiczne słuchu 

jest badaniem z wyboru zarówno w odniesieniu do oceny progu 

słyszenia, jak również w ocenie rodzaju zaburzeń słuchu. Wynik 

tego badania stanowi dla lekarza podstawę do podjęcia decyzji 

o dalszym postępowaniu terapeutycznym. 

W praktyce klinicznej stosowane są obecnie dwie metody elektrofizjologiczne 

do obiektywnej oceny czułości słuchu – metoda 

słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu (ABR) oraz 

metoda słuchowych potencjałów wywołanych stanu ustalonego 

(ASSR). Każda z tych metod ma swoje zalety i wady, ale niewątpliwie 

można stwierdzić, że metody te wzajemnie się uzupełniają. 

Jak pokazuje praktyka kliniczna, w większości przypadków do 

oceny progu słyszenia małego dziecka wystarcza w zupełności 

metoda ABR. Poprawnie wykonane badanie progowe ABR 

dostarcza informacji nie tylko o progu słyszenia, ale również 

o rodzaju zaburzeń słuchu. Jest to jedna z głównych przyczyn 

tego, że w dalszym ciągu badania ABR są znacznie częściej stosowane 

w badaniach progu słyszenia u małych dzieci niż metoda 

ASSR. W pracy zostaną przedstawione zalety i wady obu metod 

oraz najważniejsze problemy obu rodzajów badań.


21 

Głos i mowa u dzieci z zaburzeniami słuchu 

Assessment of voice and speech in children with 

hearing disorders 

Agata Szkiełkowska 

Klinika Audiologii i Foniatrii Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu 

w Kajetanach 

Prawidłowy przebieg kształtowania się mowy wywiera duży 

wpływ na rozwój poznawczy dziecka i kształtowanie się jego 

osobowości. Jest więc warunkiem powodzenia w przedszkolu 

i szkole, ułatwia nawiązywanie kontaktów społecznych, 

umożliwia wyrażanie swoich potrzeb, uczuć oraz spostrzeżeń. 

Zaburzenia słuchu, mowy i głosu mogą zatem ograniczyć 

rozwój dziecka i mieć wpływ na wyniki w nauce i komunikację 

z rówieśnikami. 

Zarówno głos, jak i mowa są ważnymi elementami w patofizjologii 

procesu komunikowania się z otoczeniem i często w populacji 

dzieci w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym zaburzenia te 

ze sobą współistnieją. Wykluczenie czy ograniczenie funkcjonowania 

analizatora słuchowego uniemożliwia kontrolę własnego 

głosu i mowy i jego konfrontację z otoczeniem. Zaburzenie słuchu 

uniemożliwia samoregulację wysokości, natężenia, rytmu, 

barwy tworzonego głosu. Rodzaj zaburzeń słuchu determinuje 

zmiany w głosie i mowie artykułowanej tych dzieci. 

W pracy przedstawiono zasadnicze różnice w jakości głosu i charakterystykę 

nabywania mowy i kompetencji językowych w zależności 

od rodzaju i głębokości niedosłuchu oraz wieku dziecka. 

Wczesne rozpoznanie zaburzeń słuchu, głosu i mowy pozwala na 

rozpoczęcie we właściwym czasie działań diagnostyczno-rehabilitacyjnych 

(mających na celu usunięcie przyczyn i stymulowanie 

prawidłowego rozwoju mowy dziecka), nabywanie kompetencji 

językowych i osiąganie dobrych wyników w nauce. Rozwój 

wiedzy oraz technik medycznych i informatycznych umożliwia 

dzisiaj interdyscyplinarne podejście do problemu zaburzeń procesu 

komunikatywnego, zwłaszcza w populacji dzieci. 

W pracy przedstawiono algorytm kompleksowego postępowania 

i możliwości diagnostyczne z uwzględnieniem takich elementów 

jak: badanie przedmiotowe z oceną endoskopową traktu głosowego, 

obwodowego narządu mowy, video otoskopia, badania 

słuchu, techniki obrazowania, ocena subiektywna i obiektywna 

głosu i mowy, testy psychoakustyczne i elektrofizjologiczne, 

oceniające funkcjonowanie centralnej części układu słuchowego. 

Dane epidemiologiczne przytoczone w pracy potwierdzają 

potrzebę zintensyfikowania działań profilaktycznych oraz 

diagnostycznych i terapeutycznych w zakresie słuchu, głosu 

i mowy u dzieci rozpoczynających naukę szkolną, a także u dzieci 

w wieku przedszkolnym. 

Autoimmunizacyjna choroba ucha 

wewnętrznego – trudności diagnostyczne 

i lecznicze 

Autoimmune inner ear disease – diagnostic and 

treatment problems 

Mariola Śliwińska-Kowalska 

Klinika Audiologii i Foniatrii Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi 

Autoimmunizacyjna choroba ucha wewnętrznego (autoimmune 

inner ear disease, AIED) rozpoznawana jest w oparciu 

o charakterystyczny obraz kliniczny fluktuującego, szybko 

postępującego (na przestrzeni miesięcy) niedosłuchu czuciowonerwowego 

oraz poprawę słuchu po leczeniu kortykosteroidami. 

Pomimo istnienia modelów zwierzęcych choroby i licznych badań 

doświadczalnych, etiopatogeneza choroby nie jest dokładnie 

poznana. Wiadomo jednak, że związana jest ona z reakcją 

układu immunologicznego na antygen ucha wewnętrznego, 

rozpoznawany jako „obce” białko. Ostatnie badania wskazują, 

że pewną rolę może odgrywać kochlina – białko szeroko 

reprezentowane w tkankach ucha wewnętrznego. Choroba 

może również rozwijać się wtórnie do schorzeń ogólnych 

z autoimmunizacji, takich jak reumatoidalne zapalenie 

stawów czy systemowy toczeń trzewny. Nadal brak jest testu 

diagnostycznego, przesądzającego o rozpoznaniu AIED. 

Leczenie polega na podawaniu dużych dawek kortykosteroidów 

przez okres 2-4 tygodni, a następnie powolnym zmniejszaniu 

dawki leku i utrzymywaniu leczenia podtrzymującego przez 

okres tak długi, jak tego wymaga stan słuchu pacjenta. Istotny 

problem występuje w przypadku wytworzenia „oporności” na 

leczenie kortykosteroidami lub pojawienia się istotnych skutków 

ubocznych, takich jak np. psychoza. Czynione próby substytucji 

kortykosteroidów lekami cytotoksycznymi (cyklofosfamid, 

metotreksat) dają niepewne wyniki. Aktualnie pewne nadzieje 

wiązane są z inhibitorami TNF-alfa (etanercept), jednak preparaty 

te wymagają dalszych kontrolowanych prób klinicznych. 

Miejscowe podawanie kortykosteroidów do jamy bębenkowej 

może być pomocne w opanowaniu nagłych incydentów pogorszeń 

słuchu przebiegu AIED, ale nie może zastąpić podstawowego 

schematu jej leczenia. Ważnym jest, aby leczenie rozpoczęte 

zostało jak najwcześniej od powzięcia podejrzenia o immunologicznym 

podłożu choroby, nie później niż w okresie 3 miesięcy. 

Po tym czasie rokowanie co do poprawy słuchu znacznie się 

pogarsza. Choroba nieleczona prowadzi do całkowitej głuchoty, 

wymagającej wszczepu ślimakowego. W wykładzie przedstawione 

będą własne doświadczenia leczenia autoimmunizacyjnej choroby 

ucha wewnętrznego.


Nowości z zakresu aparatowania słuchu 

Hearing aids novelties 

Edward Hojan 

Instytut Akustyki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań 

Nowe technologie, Nowe aplikacje, Nowy software 

– Mikroelektronika 

– Miniaturyzacja 

– Słyszenie binauralne 

– Transmisja bezprzewodowa 

– NAL-NL2 

• Funkcje adaptacyjne 

• Automatyczne algorytmy dopasowania sygnału do potrzeb 

użytkownika 

• Identyfikacja otoczenia akustycznego 

• Wybranie optymalnej strategii przetwarzania sygnału (obecnie: 

tylko kilka STAŁYCH scenariuszy dźwiękowych) 

• Indywidualne preferencje słyszenia 

• Przyszłość: personalizacja, łatwość obsługi (wpływu na parametry) 

• Naturalne brzmienie bez zniekształceń 

1. Oznacza, że poprzez jeden przycisk przełączane są oba aparaty 

1. Przy aparatach wewnątrzusznych „rozseparowanie“ elementów 

sterujących na oba aparaty, np. regulację głośności na 

lewym aparacie a wybór programu na prawym. 

1. Zdalne sterowanie i rejestracja aktualnych programów w obu 

aparatach (głośność, rodzaje programu) 

1. Klasyfikacja sytuacji akustycznych (samo zakłócenie, mowa 

w ciszy, mowa w obecności zakłóceń, muzyka) 

Co naprawdę oznacza „bezprzewodowa” i „binauralna”? 

• Koordynacja połączeń 

– 0,2 kBit/s 

– Zmiana głośności/programu – jeden przełącznik kontroluje 

dwa aparaty 

• Wymiana informacji „akustycznej” / danych 

– 120 kBit/s 

– Identyfikacja otoczenia 

– Koordynacja schematu wzmocnień 

• Pełne pasmo częstotliwościowe transmitowanego sygnału 

– 300 kBit/s 

– Binauralna transmisja sygnału: redukcja hałasu, sterowanie 

kierunkowością, słyszenie kierunkowe 

• Streamer, w którym realizowane są w jednej obudowie dwie 

technologie – RF, NFMI 

• Technologia NFMI łączy aparat słuchowy i Streamer oraz 

aparaty między sobą (bez opóźnień) 

• Technologia RF łączy Streamer z innymi urządzeniami 

• Zdalne sterowanie przy pomocy Streamera, prosta obsługa 

• Otrzymywanie i analiza danych obuusznie i bezprzewodowo 

• Bezprzewodowe połączenie z zewnętrznymi źródłami sygnałów 

audio 

• Systemy słuchowe i zdalne sterowanie (słyszenie grupowe) 

Kompresja częstotliwościowa a transpozycja liniowa sygnału akustycznego 

w aparatach słuchowych – VI Konferencja, 2007 r. 

• Modelowanie cech małżowiny usznej (algorytmy dla mikrofonów 

wszechkierunkowych, redukujący ich szumy 

własne) 

• Polepszenie zrozumiałości mowy przy zakłóceniach poniżej 

54 dBSPL 

• Redukcja szumów i hałasów z dalszych planów 

Miniaturyzacja – Mini 

• Abonament na aparat słuchowy (można z niego zrezygnować 

do 30 dni); 1 do 2 lat. W ramach abonamentu wymienia się 

aparat. 

Dopasowanie otwarte z zewnętrzną słuchawką 

Uznane korzyści 

§ wyższy komfort użytkowania (efekt dopasowania otwartego) 

§ naturalny dźwięk własnego głosu (efekt dopasowania otwartego) 

§ równomierna charakterystyka częstotliwości (brak pików 

rezonansowych przypisanych wężykowi dźwiękowemu; 

słuchawka na końcu wężyka) 

§ prosta wymiana słuchawki (przy rozwiązaniu modułowym) 

Często cytowane korzyści (dyskusyjne) 

§ mniejsze zapotrzebowanie mocy wyjściowej; słuchawka bliżej 

błony bębenkowej 

§ mniejsze niebezpieczeństwo sprzężenia akustycznego – oddalenie 

mikrofonu od słuchawki (ale: możliwe sprzężenie 

na drodze kostnej) 

Wady 

§ nie zawsze możliwe ze względu na wielkość kanału usznego 

§ wymagane bardzo skuteczne zabezpieczenie anty-woskowinowe 

§ połączenie kablowe mogące ulec uszkodzeniu 

Jeden aparat – wiele aplikacji na różnym poziomie 

• Aparat słuchowy dla różnych ubytków i różnych wymagań 

pacjenta 

- Zmiana oczekiwań pacjenta 

- Zmiana otoczenia akustycznego 

- Zmiana możliwości finansowych pacjenta 

- Awaria aparatu 

• Wszystko możliwe poprzez zmianę na poziomie 

software’u. 

Diagnostyka zawrotów głowy 

w warunkach ambulatoryjnych 

Diagnosis of dizziness in ambulatory 

Ireneusz Kantor 

Klinika Otolaryngologiczna, Wojskowy Instytut Medyczny 

w Warszawie 

Zaburzenia układu równowagi to jedna z częstszych przyczyn 

wizyt u lekarza. Jedną z propozycji podziału zaburzeń 

równowagi jest podział według miejsca ich powstania. Mogą 

być to zaburzenia obwodowe, ośrodkowe oraz mieszane. Jedną 

ze szczególnych postaci są zaburzenia równowagi pochodzenia 

położeniowego (ośrodkowe lub obwodowe). Już sam podział 

zaburzeń równowagi wskazuje, jak wiele schorzeń wpływa na 

jego funkcję. Dlatego tak ważna jest wstępna diagnostyka oraz 

przyjęcie tak zwanego „prawidłowego toku diagnostycznego” 

możliwego do przeprowadzenia w warunkach ambulatoryjnych. 

Dominująca rolę, zwłaszcza przy ocenie zaburzeń występujących 

okresowo, jest wywiad oraz podstawowe badania przedmiotowe. 

Im więcej uzyskamy informacji o charakterze i objawach 

związanych ze schorzeniem, tym szybsze może być rozpoznanie 

i wdrożenie właściwego leczenia. Należy przede wszystkim 

pamiętać, że stwierdzenie u pacjenta, zgłaszającego się 

zwłaszcza po raz pierwszy do lekarza, zaburzeń równowagi 

z towarzyszącymi zawrotami głowy nie polega wyłącznie na 

włączeniu leczenia objawowego. Polega przede wszystkim na 

rozpoczęciu właściwej diagnostyki. Pozwoli ona nie tylko na 

modyfikację leczenia, ale przede wszystkim na skierowaniu 

do specjalistów celem potwierdzenia lub wykluczenia naszych


23 

podejrzeń. Niestety, bez względu na fakt, czy jest to wizyta 

w poradni rejonowej czy w szpitalu, zwłaszcza wśród lekarzy 

nadal dominuje przekonanie, że zawroty głowy to wyłącznie 

domena laryngologa lub neurologa, że bez przeprowadzenia 

specjalistycznych badań dodatkowych nie można określić 

przyczyny dolegliwości. Jednocześnie nie ulega wątpliwości, 

że to do lekarza, do którego chory zgłasza się z zaburzeniami 

równowagi, należy decyzja, czy schorzenie należy zakwalifikować 

jako pilne i wymagające leczenia w warunkach szpitalnych 

czy można podjąć diagnostykę w „trybie planowym”. Jest to 

szczególnie istotne ze względu na fakt, iż dolegliwości określane 

przez chorych jako zwroty głowy mogą być objawem poważnych, 

nawet zagrażających życiu, schorzeń ogólnoustrojowych. Nie 

mniej istotna jest również identyfikacja i eliminacja czynników 

wywołujących lub nasilających dolegliwości. 

Złożoność procesu diagnostycznego zaburzeń równowagi 

bardzo często, bez analizy przyczyn ich powstania, skutkuje 

odesłaniem pacjenta do „specjalisty”. Dlatego tak ważne jest 

systematyczne podnoszenie kwalifikacji zawodowych „lekarzy 

wszystkich szczebli”. 

Zawrót szyjny – fakty i mity 

Cervical vertigo – facts and myths 

Katarzyna Pawlak-Osińska 

Katedra i Klinika Otolaryngologii, Szpital Uniwersytecki 

w Bydgoszczy 

Wykład zawiera najistotniejsze dane na temat definicji, 

etiologii, diagnostyki, terapii i rehabilitacji zawrotu pochodzenia 

szyjnego. Dyskutowane są utrwalone poglądy na temat etiologii 

i diagnostyki zawrotu szyjnego; niektóre z nich znajdują 

potwierdzenie kliniczne, inne wydają się w świetle nowoczesnych 

badań nieprawdziwe. Porusza się zagadnienia takie jak zawrót 

szyjny pochodzenia naczyniowego, proprioceptywnego, 

somatosensorycznego. Dyskutuje się powiązanie zaburzeń 

hormonalnych, hormonalnej terapii zastępczej i antykoncepcji 

hormonalnej z powstawaniem zawrotu szyjnego. Zadaje się 

istotne z punktu widzenia uwarunkowań społecznych pytanie, czy 

zawrót szyjny może dotyczyć dzieci, jaka jest jego epidemiologia 

w tej grupie wiekowej, jakie metody prewencji należy wdrożyć, 

aby zmniejszyć jego ekspansję. Omawia się użyteczność badań 

obiektywnych, w tym elektro/videonystagmografii, wywołanych 

potencjałów somatosensorycznych, wywołanych potencjałów 

przedsionkowych biogennych, badań obrazowych naczyń 

dogłowowych dla celów potwierdzenia zawrotu pochodzenia 

szyjnego. Rozpatruje się możliwości uwiarygodnienia 

otoneurologicznych skarg pacjentów po urazach szyi i głowy 

w aspekcie orzeczniczym. 

W terapii zawrotu szyjnego zwraca się uwagę na wielokierunkowość 

działań, rehabilitację właściwą dla wieku i wydolności 

ogólnej, poddaje się dyskusji skuteczność opieki i monitorowania 

zawrotu szyjnego u lekarzy różnych specjalności, w tym lekarzy 

rodzinnych. 

Chirurgia zawrotów głowy 

Vertigo surgical treatment 

Waldemar Narożny 

Katedra i Klinika Otolaryngologii Gdańskiego Uniwersytetu 

Medycznego 

Leczenie zawrotów głowy i zaburzeń równowagi jest trudne. 

W większości przypadków tego typu dolegliwości wymagają 

leczenia zachowawczego (farmakologicznego i/lub rehabilitacji). 

Farmakoterapia polega na stosowaniu głównie leków: objawowych, 

przyczynowych, cytoprotekcyjnych i innych. Leczenie 

chirurgiczne stosuje się znacznie rzadziej. Jest ono prowadzone 

głównie przez otochirurgów, rzadziej przez neurochirurgów 

(guzy mózgu i móżdżku, schorzenia kręgosłupa szyjnego), 

chirurgów naczyniowych (zaburzenia krążenia kręgowopodstawnego) 

czy kardiochirurgów. 

Udział otochirurgów. Najczęstszym schorzeniem w przebiegu 

którego mogą pojawić się zawroty głowy jest przewlekłe zapalenie 

ucha środkowego. Objawy te są sygnałem rozwijających się 

zewnątrz bądź wewnątrzczaszkowych powikłań, zmuszając 

zawsze do szybkiej i wnikliwej diagnostyki obrazowej oraz 

precyzyjnego leczenia operacyjnego. Wskazaniem do leczenia 

operacyjnego są przypadki choroby Ménière’a, w których 

prowadzone leczenie zachowawcze okazało się nieskuteczne. 

Możliwe jest wówczas: leczenie transtympanalne sterydami 

bądź gentamycyną, operacje worka śródchłonki, neurotomia 

nerwu przedsionkowego, labiryntektomia, cochleosacculotomia. 

Zawroty głowy i zaburzenia równowagi są głównymi, poza 

niedosłuchem oraz szumami usznymi, objawami wzrostu guzów 

nerwu VIII. Podstawowym sposobem leczenia guzów nerwu 

przedsionkowo-ślimakowego jest ich usunięcie operacyjne. 

Alternatywne metody postępowania w tych nowotworach to: 

radiochirurgia stereotaktyczna lub obserwacja radiologiczna. 

Inne schorzenia, w przebiegu których pojawiają się zawroty głowy 

i zaburzenia równowagi będące wskazaniem do postępowania 

chirurgicznego to: konflikt naczyniowo-nerwowy, przetoki 

perilimfatyczne pourazowe bądź jatrogenne (po operacjach 

otologicznych), nie poddające się manewrom repozycyjnym 

przypadki nagłych, napadowych, położeniowych zawrotów 

głowy (canal plugging), ubytek kanału półkolistego górnego. 

Autor przedstawia podstawy diagnostyki otoneurologicznej oraz 

obrazowej prowadzonej w wymienionych powyżej jednostkach 

chorobowych oraz sposoby postępowania chirurgicznego.


Fizjoterapia w leczeniu szumów usznych 

Physiotherapy in tinnitus treatment 

Wiesław Konopka 

Zakład Audiologii, Foniatrii i Otoneurologii; Uniwersytecki Szpital 

Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi 

Zagadnienie szumów usznych porusza jeden z trudniejszych dla 

chorego i lekarza problemów medycyny. Szumy uszne występują 

u około 10-20% dorosłej populacji i prawdopodobnie z podobną 

częstością u dzieci. Ponieważ etiologia nie jest ustalona, brak jest 

również metody leczenia opartej na działaniu przyczynowym. 

Szumy uszne (tinnitus od „tinnire” – brzęczeć) określa się jako 

odczuwanie dźwięku w uszach lub w głowie przy braku bodźca 

akustycznego w otoczeniu. 

Martin uważa, że szum uszny to pozorne percepowanie nie 

istniejących dźwięków, określając również te zjawiska jako halucynacje 

słuchowe. 

Szumy uszne z reguły towarzyszą wielu schorzeniom i patologiom 

dotyczących zarówno narządu słuchu, jak i innych 

organów naszego ciała. Mogą być pierwszym sygnałem chorób 

zagrażających zdrowiu, czy też powodować poważne obniżenie 

jakości życia chorego. 

W chwili obecnej uważa się, że nie ma jednego patomechanizmu 

generowania szumów usznych odpowiedzialnego dla wszystkich 

jego rodzajów (Jastroboff 1999). 

Przyczynami szumów usznych mogą być zarówno choroby 

narządu słuchu, jak i schorzenia ogólnoustrojowe. Uszne 

przyczyny szumów mogą znajdować się na każdym odcinku 

drogi słuchowej. W 60% przypadków szum uszny związany jest 

z uszkodzeniem komórek słuchowych w przebiegu niedosłuchu 

czuciowo-odbiorczego. 

Z innych przyczyn warto wspomnieć o schorzeniach stawu 

skroniowo-żuchwowego i związaną z nim patologią mięśnia 

skroniowo-żuchwowego, oraz zaburzeniach drożności trąbki 

słuchowej w przebiegu procesów zapalnych i alergicznych, 

zmianach zwyrodnieniowych odcinka szyjnego kręgosłupa czy 

urazowych uszkodzenia typu whiplash. 

Zdarza się, niestety często tak, że nie udaje się znaleźć uchwytnej 

przyczyny tej dolegliwości, pomimo stosowania różnych metod 

diagnostycznych. 

Najtrudniejszym problemem pozostaje ciągle leczenie przewlekłych 

subiektywnych szumów usznych. Mnogość hipotez 

powstawania szumów usznych powoduje często stosowanie 

farmakologicznej polipragmazji, której skuteczność jest ograniczona. 

Pozytywny efekt placebo ocenia się na 40-45% (Brown 

1998). 

Wielu pacjentów poszukuje często niekonwencjonalnych 

metod leczenia tam, gdzie zawiodły metody konwencjonalnej 

medycyny. 

Metody fizjoterapeutyczne w leczeniu szumów usznych zależne 

są od domniemanej przyczyny szumów. 

W sytuacji, kiedy dotyczy to np. zmian zwyrodnieniowych 

czy pourazowych odcinka szyjnego kręgosłupa szyjnego (np. 

whiplash) stosowany jest cały uznany panel zabiegów fizjoterapeutycznych, 

w tym kinezyterapia, biostymulacja laserowa, 

elektrolecznictwo, pole magnetyczne, leczenie ultradźwiękami 

czy leczenie uzdrowiskowe. Inne metody fizjoterapeutyczne 

stosowane w leczeniu szumów usznych to hyperbaryczna tlenoterapia, 

elektrostymulacja, jonoforeza czy akupunktura. 

Stosowanie akupunktury może być przy zastosowaniu lasera, jak 

i igieł akupunkturowych. Aigner i wsp. nie uzyskali statystycznie 

potwierdzonych efektów leczenia laserową akupunkturą szumów 

usznych u osób po urazie typu whiplash, stosując laser 5 mW Helowo-Neonowy. 

Park, przedstawiając analizę 6 randomizowanych 

badań (185 badanych) z zastosowaniem igłowej akupunktury, 

w tym 2 badania metodą elektroakupunktury, stwierdził, że w 4 

badaniach ze ślepą próbą nie stwierdzono korzystnego działania 

metody w leczeniu szumów usznych. Jedynie 2 badania bez ślepej 

próby wykazały korzystny wpływ akupunktury. 

Niskoenergetyczna laserowa terapia stosowana jest jako popularna 

metoda leczenia różnych schorzeń, w tym szumów 

usznych, od około 20 lat. Działanie tłumaczone jest stymulacją 

mitochondrii komórek celem wyzwolenia ATP. W ten sposób 

energia lasera ma powodować regenerację tkanek i powrót do 

stanu zdrowia. 

Tlenoterapia w hiperbarycznych komorach tlenowych wykorzystuje 

założenie, że szum generowany jest jako efekt niedotlenienia 

ucha wewnętrznego. Terapia tlenem w komorach 

hiperbarycznych może zwiększać zaopatrzenie w tlen nawet 

o 500%. Metoda ta jest stosowana w terapii tzw. ostrego szumu 

oraz w przypadku nagłej głuchoty. 

Elektrostymulacja jako alternatywa leczenia szumów usznych 

stosowana jest od 1802 roku. Przyłożenie elektrody dodatniej 

do ucha dawało zmniejszenie szumów, natomiast ujemnej – nie 

dawało efektu supresji szumów usznych. Obecnie wiadomo, że 

stały prąd może powodować uszkodzenie słuchu, stąd zalecany 

jest u głuchych osób w leczeniu szumów usznych. Elektrostymulacje 

narządu słuchu w leczeniu szumów usznych stosowane 

są poprzez stymulację przezskórną, w sposób inwazyjny drogą 

tympanopunkcji, eketrostymulacją promontorium z zastosowaniem 

implantu ślimakowego czy np. metodą nieinwazyjną 

hydrotransmisyjną. Uzyskiwano pozytywny efekt bezpośrednio 

po elektrostymulacji u większości leczonych. Podobne rezultaty 

uzyskano u osób, u których zastosowano implant ślimakowy 

w leczeniu głuchoty. 

Na podstawie danych z literatury oraz własnych badań nie 

stwierdzono statystycznie znamiennej skuteczności leczenia 

przewlekłych szumów usznych z zastosowaniem akupunktury, 

laseroterapii czy technik kinezyterapeutycznych. Największą 

skuteczność stwierdzono, stosując bezpośrednie i pośrednie 

techniki elektrostymulacji drogi słuchowej. 

Inne techniki fizjoterapeutyczne, jak kinezyterapia, elektrolecznictwo, 

pole magnetyczne, leczenie ultradźwiękami czy leczenie 

uzdrowiskowe mogą stanowić uzupełnienie konwencjonalnych 

metod postępowania w szumach usznych zarówno farmakologicznych 

czy TRT, mając często efekt psychologiczny. 

Współpraca foniatry z terapeutą 

głosu i mowy a podejście holistyczne 

w zaburzeniach procesu komunikatywnego 

Collaboration between phoniatrician and speech 

therapist – holistic approach in disorders of 

communication process 

Ewa Niebudek-Bogusz 


W złożonym procesie komunikatywnym kluczową rolę odgrywa 

głos i mowa, tworzone dzięki czynności fonacyjnej krtani oraz 

współdziałaniu licznych narządów, koordynowanych przez 

układ nerwowy pod ścisłą kontrolą słuchu. Głos jest podłożem 

do ekspresji w mowie, ale też w śpiewie. Mowa jest sposobem 

porozumiewania się za pomocą symboli słownych i specyficznym 

dla człowieka narzędziem procesów myślenia. Nie dziwi 

fakt, że zaburzenia głosu i mowy odzwierciedlają się w wielu 

płaszczyznach życia człowieka. 

W standardach europejskich i światowych dominuje w opiece nad 

osobami z zaburzeniami procesu komunikatywnego podejście 

holistyczne i multidyscyplinarne, w którym zasadniczą rolę pełni 

tandem: laryngolog/foniatra i audiolog oraz ściśle współpracujący 

z nim logopeda/terapeuta głosu i mowy. W zależności od


25 

potrzeb indywidualnych do zespołu diagnostyczno-terapeutycznego 

mogą być włączani inni specjaliści: psycholodzy, fizjoterapeuci, 

osteopaci, pedagodzy, nauczyciele śpiewu czy też akustycy, 

elektronicy. Przykładem interdyscyplinarnego współdziałania, 

zwłaszcza foniatrów i logopedów, jest aktywność stowarzyszenia 

International Association of Logopedics and Phoniatricians 

(IALP), założonego w 1924 r. przez E. Froeschelsa, którego misja 

staje się coraz bardziej aktualna wobec współczesnej globalizacji 

i konieczności nieustannej komunikacji. 

W warunkach polskich istnieje potrzeba uściślenia współpracy 

między lekarzami, logopedami oraz innymi specjalistami, zarówno 

praktykami, jak i naukowcami zajmującymi się zaburzeniami 

procesu komunikatywnego. Ważne jest usprawnienie przepływu 

informacji między tymi środowiskami. Ma to istotne znaczenie 

nie tylko z punktu widzenia wczesnej diagnostyki i leczenia, ale 

również profilaktyki. 

Zastosowanie manualnych technik 

osteopatycznych w terapii dysfonii 

i dysfagii 

Application of the manual osteopathic treatment 

in the patients with dysphonia and dysphagia 

Sławomir Marszałek 1,2/ , Anna Żebryk-Stopa 3/ 

1/ 

Wydział Wychowania Fizycznego, Sportu i Rehabilitacji, 

Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu 

2/ 

Odział Chirurgii Głowy i Szyi i Onkologii Laryngologicznej, 

Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu 

3/ 

Oddział Kliniczny Foniatrii i Audiologii Uniwersytetu Medycznego 

w Poznaniu 

U chorych z dysfagią oraz problemami fonacji stwierdza się 

m.in. zaburzenie funkcjonalne czynności tkanek, szczególnie 

w obrębie układu mięśniowo-powięziowo-szkieletowego szyi, 

obręczy barkowej i głowy. Powodują one ograniczenia ruchomości 

w obrębie traktu głosowego oraz górnego odcinka układu 

pokarmowego. 

W celu poprawienia ww. dysfunkcji zaleca się stosowanie manualnych 

technik mobilizujących ww. zaburzenia, wykorzystując elementy 

diagnostyki i terapii z zakresu fizjoterapii, osteopatii. 

Podczas wykładu zaprezentowana będzie ocena manualna 

chorych z problemami połykania i fonacji. Przedstawione zostaną 

podstawowe techniki pozwalające poprawić ruchomość 

i czynność tkanek odpowiedzialnych za ww. funkcje. Terapia 

i diagnostyka obejmuje szczególnie narząd żucia, okolicę kości 

gnykowej, krtani, obręczy barkowej, tułowia ze szczególnym 

uwzględnieniem normalizacji czynności przepony. Zaprezentowana 

terapia pozwala na poprawę czucia, koordynacji, integracji 

bodźców czucia głębokiego i powierzchownego. Pozwoli to poprawić 

zaburzone czynności połykania oraz fonacji. 

Seplenienie międzyzębowe a funkcje 

połykania 

The sigmatismus interdentialis and dysphagia 

in children 

Krystyna Rachwał-Łyżwa 

logopeda PPP w Łasku w latach 1980-2007, 

wykładowca logopedii w WSP od 2006 r. 

Wczesna diagnostyka zaburzeń mowy ma ogromne znaczenie dla 

dalszego rozwoju dziecka, jak również podejmowanych działań 

prognostycznych. 

Jedną z najczęściej występujących wad wymowy jest seplenienie 

międzyzębowe, które polega na nieprawidłowym, międzyzębowym 

wymawianiu głosek. 

Nieprawidłowa artykulacja dotyczy głosek dentalizowanych: 

środkowojęzykowych „ś”, „ź”, „ć”, „dź”, zębowych „s”, „z”, 

„c”, „dz”, dziąsłowych „sz”, „ż”, „cz”, „dż”, oraz „t”, „d”, „n”, 

„l”, „r”. 

Sygmatyzm interdentalny to problem nie tylko logopedyczny, ale 

również laryngologiczno-foniatryczno-ortodontyczny. 

W rozwoju mowy dziecka, u którego zdiagnozowano sygmatyzm 

interdentalny, ważna jest relacja artykulacji i połykania. 

Przetrwały niemowlęcy sposób połykania i brak pionizacji jest 

najczęstszą przyczyną zaburzeń artykulacyjnych. Inne przyczyny 

to: nieprawidłowy tor oddychania (stale otwarta buzia), 

zbyt długie karmienie butelką ze smoczkiem, przerośnięty 

trzeci migdał i migdały podniebienne, chrapanie, makroglosja 

i mikroglosja, wady zgryzu, skrócone wędzidełko podjęzykowe, 

mała sprawność motoryczna języka i warg, nieprawidłowe wzorce 

najbliższego środowiska. Seplenienie międzyzębowe – jako jeden 

z rodzajów dyslalii – nigdy nie ustępuje samoistnie. Bez względu 

na wiek (czy jest to dwulatek czy sześciolatek czy dziecko w wieku 

przedszkolnym), ta forma seplenienia jest patologią i wymaga 

interwencji logopedy specjalisty. 

W przebiegu rozwoju mowy prawidłowe połykanie ma bardzo 

duże znaczenie, ponieważ przygotowuje narządy artykulacyjne 

do mówienia. Pierwszym ważnym ćwiczeniem, które w naturalny 

sposób usprawnia język, wargi, podniebienie i żuchwę jest 

karmienie piersią. Żucie, gryzienie dalej doskonalą te funkcje 

(inaczej pracują narządy artykulacyjne przy karmieniu naturalnym, 

inaczej przy karmieniu sztucznym przez smoczek). 

Karmienie piersią warunkuje prawidłowe etapy rozwoju funkcji 

oddechowo-pokarmowych i artykulacyjnych. 

Przechodząc do opisu metod wypracowanych w czasie długoletniej 

praktyki, chcę podkreślić najważniejsze ćwiczenia stosowane 

w logoterapii: 

– ćwiczenia słuchowe w różnicowaniu głoski wymawianej 

prawidłowo i deformacji, to jest międzyzębowo 

– prawidłowe oddychanie (statyczne i dynamiczne) 

– uzyskanie pionizacji języka, która ma bardzo duże znaczenie 

dla połykania typu dojrzałego, jak i prawidłowej artykulacji 

– nauka połykania śliny (przestawienie nieprawidłowej pozycji 

języka w trakcie połykania i uczenie nowej funkcji) 

– umiejętność picia płynów i połykania pokarmów z językiem 

uniesionym do wałka dziąsłowego, do podniebienia 

– tworzenie nowych mechanizmów artykulacyjnych, wywoływanie 

głoski i jej utrwalanie. 

Przejście z jednego etapu na drugi zależy od widocznej 

w czasie ćwiczeń poprawy. Sukces zależy od ilości powtórzeń, 

stopnia zaburzenia, wieku dziecka oraz urozmaiconych 

technik, jak również zaangażowania środowiska rodzinnego, 

systematyczności i konsekwencji w wykonywaniu zaleceń 

logopedy na terenie domu rodzinnego. W przypadku dzieci 

objętych trójtorową terapią, tj. osób zaangażowanych: logopedarodzice-nauczyciel 

sukces przychodzi szybciej. Ćwiczenia


powinny być wykonywane codziennie kilka razy, w krótkich 

odcinkach czasowych. Wprowadzony dodatkowo „kalendarz 

ćwiczeń” oraz „piramida sukcesu” obligują do wykonywania 

zaleceń i mobilizują dziecko. 

Przedstawiając związek seplenienia międzyzębowego z zaburzeniami 

funkcji połykania, omawiam dysfagie spotykane 

u normalnie rozwijających się dzieci, w przypadku gdy przetrwały 

infantylny sposób połykania towarzyszy zaburzeniom 

artykulacji i jest jedną z przyczyn sygmatyzmu interdentalnego. 

Nie analizuję u dzieci z szeroką gamą problemów zdrowotnych 

i neurologicznych jak również zaburzeń połykania u dorosłych 

laryngektomowanych. 

Rola foniatry w multidyscyplinarnej opiece 

nad wokalistami 

Phoniatrician’s role in interdisciplinary singers 

care 

Ewelina Sielska-Badurek 

Katedra i Klinika Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu 

Medycznego 

Czynnościowe zaburzenia głosu są obecnie jedną z najczęstszych 

przyczyn zgłaszania się wokalistów do foniatry. Długo nie 

leczone, utrwalają się i w konsekwencji często prowadzą do 

wtórnych, organicznych zaburzeń głosu. 

W coraz większej ilości ośrodków w Europie i w Stanach Zjednoczonych 

kompleksową opiekę nad wokalistami przejmują 

multidyscyplinarne zespoły. W skład zespołu wchodzą m.in.: 

lekarze foniatrzy, logopedzi, pedagodzy śpiewu, jak również 

psycholodzy, dietetycy czy trenerzy. 

Do zadań lekarza foniatry należy dokładna ocena wokalisty 

poprzez: 

1) badanie podmiotowym; 

2) badanie przedmiotowym; 

3) badania dodatkowe; 

4) ocenę świadomości toru głosowego w czasie spoczynku, 

w mowie i w śpiewie; 

5) ukierunkowanie dotyczące szkolenia głosu czy rehabilitacji 

głosu; 

6) profilaktykę i leczenie chorób narządu głosu. 

Na początku należy dokładnie zebrać dane od wokalisty, przeprowadzić 

badanie otorynolaryngologiczne oraz ocenę foniatryczną 

narządu głosu. Ocena foniatryczna wymaga subiektywnej oceny 

jakości głosu w mowie i śpiewie, jak również oceny postawy ciała, 

toru oddechowego, napięć mięśni artykulacyjnych, mimicznych 

i żwaczy oraz występowania współruchów, w spoczynku, w czasie 

mowy oraz w czasie śpiewu. W połączeniu z dokładną znajomością 

anatomii i fizjologii umożliwia to ocenę czynnościową 

narządu głosu. 

Badania dodatkowe, najczęściej wykonywane, takie jak videolaryngostroboskopia, 

nasofiberoskopia czy badania akustyczne 

głosu, mają za zadanie upewnić nas w postawionym rozpoznaniu 

wstępnym, a także służą do porównania z badaniami wykonywanymi 

w czasie kolejnych wizyt. 

Istotna jest samoocena narządu głosu, którą możemy ujednolicić 

przy zastosowaniu kwestionariuszy. W Polsce, jak do tej pory, 

najczęściej są stosowane kwestionariusze głosu mówionego – VHI 

i VTD. Po kompleksowym badaniu narządu głosu należy ocenić 

u wokalisty świadomość toru głosowego, czyli w jakim stopniu 

jest on świadomy napięć oraz wykonywanych ruchów w obrębie 

narządu głosu. Tym bardziej jest to ważne, gdy ruchy te przeszkadzają 

w prawidłowej emisji głosu, jak np. cofanie nasady języka, 

nadmierne napinanie przedniej ściany brzucha, itp. 

Przez wielu specjalistów zajmujących się tą tematyką podnoszona 

jest rola profilaktyki chorób narządu głosu, dlatego lekarz 

foniatra powinien uświadamiać pacjenta w zakresie higieny 

narządu głosu ze szczególnym naciskiem na zasady prawidłowej 

emisji głosu. Przyczyni się to do spadku częstości niedyspozycji 

głosowych u śpiewaka, a jednocześnie pozwoli w pełni wykorzystać 

jego potencjał wokalny oraz uniemożliwi mu zbyt szybkie 

„zejście ze sceny”. 

Po pełnej ocenie foniatrycznej należy udzielić wokaliście wskazówek 

dotyczących dalszego szkolenia głosu, a tym, u których 

rozpoznamy zaburzenia, wskazówek dotyczących rehabilitacji 

narządu głosu. W przypadkach niezbędnych stosowane jest leczenie 

farmakologiczne czy fizykoterapeutyczne, a w niektórych 

należy rozważyć leczenie operacyjne.


27 

Sesje doniesień oryginalnych 

Somatosensoryczne potencjały wywołane 

w diagnostyce zawrotu szyjnego 

SEP in diagnostic procedures 

W. Kaźmierczak, K. Pawlak-Osińska 

Zakład Patofizjologii Słuchu i Układu Równowagi Collegium 

Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy 

Celem pracy była ocena przydatności badania rdzeniowych 

wywołanych potencjałów somatosensorycznych dla obiektywizacji 

zawrotu szyjnego. Badania prowadzono u 56 chorych (27 

kobiet, 29 mężczyzn, średnia wieku 51,3 lat) z rozpoznaną 

spondyloartrozą szyjną i zawrotami głowy. Grupę porównawczą 

stanowiło 20 chorych bez zmian patologicznych kręgosłupa 

szyjnego z objawami przedsionkowymi. 

U wszystkich osób wykonano następujące badania: somatosensoryczne 

potencjały wywołane, kraniokorpografię, metodę 

Claussena, stabilometrię metodą Freyssa, badania VEMP oraz 

próby cieplne wg Bruningsa. 

W grupie chorych z patologią kręgosłupa szyjnego stwierdzono 

wydłużenie latencji fal P11, N13 w 64,3% przypadków, jedynie 

fali P27 w 46,4%, jednoczesne wydłużenie latencji fal P11N13 

oraz P27 u 10,7% badanych. W grupie tej patologiczne zapisy 

kraniokorpografii spostrzegano w 50,0% przypadków, podobnie 

u 50,0% chorych rejestrowano zaburzenia w stabilometrii Freyssa. 

W badaniu VEMP odchylenia obserwowano u 28,6% chorych 

z patologią kręgosłupa szyjnego, niedowład kanałowy stwierdzono 

u 14,2% chorych, a przewagę kierunkową u 10,7% w próbach 

cieplnych. W grupie porównawczej zaburzenia wywołanych 

potencjałów somatosensorycznych nie obserwowano. W badaniu 

kraniokorpograficznym odchylenia od normy spostrzegano 

u 55,8% chorych, w stabilometrii Freyssa patologiczne zapisy 

rejestrowano w 49,1% przypadków, w badaniu potencjałów 

miogennych zaburzenia notowano u 42,3% chorych. W próbach 

cieplnych w grupie porównawczej niedowład kanałowy rejestrowano 

w 47,0% przypadkach, a przewagę kierunkową w 38,6% 

przypadków. 

W dotychczasowej dyskusji nad postępowaniem rozpoznawczym 

zawrotu szyjnego-somatosensorycznego badania rdzeniowych 

somatosensorycznych potencjałów wywołanych było ono stosunkowo 

rzadko wymieniane. Sam zawrót somatosensoryczny 

był przez niektórych autorów negowany. Badania prowadzone 

w Klinice Otolaryngologii CM UMK w Bydgoszczy potwierdzają 

jednakże możliwość definiowania takiej jednostki neurootologicznej. 

Wyniki badań własnych wskazują na przydatność oceny morfologii 

tych potencjałów w rozpoznawaniu zawrotu szyjnegosomatosensorycznego. 

Zastosowanie testu VHIT 

(Videonystagmography Head Impulse 

Test) w diagnostyce uszkodzeń kanałów 

półkolistych 

The use of VHIT (Videonystagmography Head 

Impulse Test) in the diagnostics of semicircular 

canal injuries 

J. Olszewski, P. Pietkiewicz, H. Zielińska-Bliźniewska, 

M. Bielińska 



Wstęp. Celem pracy była ocena przydatności testu VHIT 

(Videonystagmography Head Impulse Test) w diagnostyce 

uszkodzeń kanałów półkolistych. 

Materiał i metody. Badania wykonano u 58 osób w wieku 20-27 

lat, w tym u 34 kobiet i 24 mężczyzn, u których na podstawie wywiadu, 

badania otorynolaryngologicznego oraz pełnego badania 

wideonystagmograficznego wykluczono odchylenia w zakresie 

narządów przedsionkowych. Czynność kanałów półkolistych 

w tym teście badana była w następujący sposób: pozycja siedząca 

z głową pochyloną do przodu o kąt 300 ze wzrokiem skierowanym 

na nieruchomy punkt, a badający wykonywał szybkie ruchy 

w lewo lub w prawo (pobudzenie danego kanału półkolistego 

bocznego). Przy badaniu kanałów półkolistych pionowych głowa 

pochylona była bocznie w stronę prawą o kąt 450, a następnie 

wykonywano podobne ruchy do przodu (pobudzenie kanału 

półkolistego przedniego lewego) i do tyłu (pobudzenie kanału 

półkolistego tylnego prawego), natomiast przy pochyleniu głowy 

bocznie w stronę lewą o kąt 450 odpowiednio uzyskiwano 

pobudzenie kanału półkolistego przedniego prawego lub tylnego 

lewego. Czynność kanału określana była na podstawie tzw. 

wzmocnienia w procentach (GAIN). 

Wyniki. U 58 badanych wartość wzmocnienia poszczególnych 

kanałów półkolistych mieściła się w granicach normy i średnie 

wartości po stronie prawej przedstawiały się następująco: kanał 

półkolisty boczny – 11,9%±10,2, kanał półkolisty przedni 

17,5%±11,6 i kanał półkolisty tylny – 19,2%±13,5; natomiast 

po stronie lewej – odpowiednio: 10,3%±7,9, 18,1%±11,1 

i 15,1%±12,3. Tylko u jednego mężczyzny stwierdzono wzmocnienie 

kanału półkolistego tylnego prawego znacznie powyżej 

normy (71%). 

Wnioski. Test VHIT okazał się bardziej czułym badaniem niż 

wykonane pełne badanie wideonystagmograficzne.


Ocena badań kwalifikacyjnych ENG 

wykonanych u kandydatów do lotnictwa 

w 2010 r. 

Evaluation of selection ENG studies of pilot 

candidates in 2010 year 

Z. Kaczorowski, R. Stablewski 

Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej, Warszawa 

Klinika Otolaryngologii, Pracownia Diagnostyki Narządu Słuchu 

i Układu Równowagi 

W pracy przedstawiono analizę badań ENG wykonanych 

w 2010 r. u 247 kandydatów do Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił 

Powietrznych (WSOSP) w wieku 18-39 lat, nie zgłaszających 

żadnych dolegliwości z zakresu otoneurologii. 

Celem pracy było wyselekcjonowanie z grupy kandydatów do 

WSOSP osób o ponadprzeciętnej sprawności układu równowagi. 

Metody. Dla oceny układu równowagi wykonywano następujące 

testy: badanie oczopląsu samoistnego przy oczach otwartych 

i zamkniętych, próbę fotela wahadłowego i test kaloryczny. 

Badania przeprowadzono na aparacie ENG firmy Micromedical 

Technologies, Inc. wyposażonym w diagnostyczny program 

komputerowy. Ze względu na specyfikę zawodu pilota wyniki 

badań oceniano na podstawie wartości norm bardziej rygorystycznych 

niż normy ogólnie przyjęte w otoneurologii, poniżej 

±20% dla CP i DP. 

Wyniki. Z przebadanej grupy 247 badanych zakwalifikowano 

jako zdolnych do lotnictwa 226 osób. W grupie 21 osób, które nie 

uzyskały pozytywnej kwalifikacji, odnotowano: 12 przypadków 

symetrycznej przewagi kierunkowej oczopląsu, 5 przypadków 

upośledzenia funkcji narządu przedsionkowego, 9 przypadków 

przewagi kierunkowej oczopląsu w teście kinetycznym z tym, 

że w 5 przypadkach z towarzyszącą przewagą kierunkową lub 

asymetrią odpowiedzi w teście kalorycznym. U kilku badanych 

z nieprawidłowymi wynikami, przewyższającymi wartości norm 

przyjęte w otoneurologii, zlecono wykonanie dalszej diagnostyki 

otoneurologicznej. 

Wnioski. Znaczne zmniejszył się odsetek osób zdyskwalifikowanych 

do szkolenia lotniczego w stosunku do roku 2005 

(z 31% do 9%). Wynika to prawdopodobnie z zastosowania 

nowej aparatury diagnostycznej oraz modyfikacji strategii badań. 

Przyczyną dyskwalifikujących wyników ENG u badanych były 

cechy przetrwałej niedojrzałości bioelektrycznej OUN, prawdopodobnie 

przebyte a nie ujawnione w wywiadzie, incydenty 

zetknięcia się z czynnikami uważanymi za szkodliwe dla układu 

przedsionkowego: neuroinfekcje, urazy, leki ototoksyczne i inne. 

Testem najbardziej selekcyjnym przy określonych dla kandydatów 

do lotnictwa normach na poziomie poniżej 20% dla CP i DP 

okazała się próba kaloryczna. 

Zaburzenia przedsionkowe 

a kwalifikowanie do pracy na 

stanowiskach wymagających sprawnych 

narządów zmysłów 

Vestibular and balance assessment for legal 

purposes in occupational medicine 

E. Zamysłowska-Szmytke 

Klinika Audiologii i Foniatrii, Instytut Medycyny Pracy, im. prof. 

J. Nofera w Łodzi 

Badania układu równowagi dla celów orzecznictwa zawodowego 

przeprowadzane są u osób pracujących na wysokości powyżej 

3m oraz u osób wykonujących prace wymagające szczególnej 

sprawności psychoruchowej oraz u osób wykonujących pracę 

kierowcy. Akty prawne pozostawiają dość dużą dowolność 

zarówno w wyborze stosowanych testów diagnostycznych, jak 

i ich interpretacji. 

Celem pracy było przygotowanie algorytmu postępowania z pacjentem 

orzeczniczym w zakresie oceny układu równowagi. 

Badana grupa obejmowała 183 osoby, w wieku średnio 46 lat. 

Dodatkowo zbadano 14 osób z oczopląsem samoistnym. Pacjenci 

zostali podzieleni na 3 grupy ze względu na wynik próby kalorycznej. 

Ocenie podlegał: wywiad, badanie przedmiotowe oraz 

testy diagnostyczne. 

Podsumowanie 

• Złotym standardem dla wykrywania zaburzeń układu 

przedsionkowego jest próba kaloryczna. Wartości graniczne 

(niedowład 13-18%) stwierdzono u 34% osób, u których nie 

można wykluczyć zaburzeń przedsionkowych. 

• Badanie przedmiotowe pozwala na rozpoznanie zaburzeń 

przedsionkowych u 88% osób. Największe znaczenie ma próba 

Untenbergera i test DOW (dynamiczna ostrość wzroku). 

Stosując kryterium jednego nieprawidłowego testu, zaburzenia 

równowagi rozpoznajemy aż u 42% osób zdrowych; 

dwóch nieprawidłowych testów – u 3% zdrowych osób. 

• Testy kinetyczne sinusoidalne mogą być wykorzystywane 

dla potwierdzenia zaburzeń przedsionkowych, szczególnie 

u osób z przeciwwskazaniami do wykonania próby kalorycznej 

lub przy granicznym wyniku tej próby. 

Uzyskane wyniki umożliwiły zaproponowanie zakresu testów 

dla oceny układu równowagi w zależności od rodzaju wykonywanej 

pracy.


29 

Rehabilitacja ruchowa chorych 

z zawrotami głowy – film 

Kinesitheraphy of vertigo patients – video 

presentation 

J. Olszewski, P. Pietkiewicz, M. Bielińska 



Autorzy przedstawiają film dotyczący rehabilitacji ruchowej 

chorych z zawrotami głowy. Program rehabilitacji obejmuje: 

ćwiczenia habituacyjne, ćwiczenia koordynujące postawę, 

przedsionkowy trening habituacyjny (obejmujący 19 manewrów), 

ćwiczenia stosowane w prowokowanych zawrotach głowy oraz w 

łagodnych napadowych położeniowych zawrotach głowy. 

W tych ostatnich zawrotach celem rehabilitacji jest przemieszczenie 

patologicznych cząstek przez nieosklepkowy koniec kanału 

półkolistego tylnego do końca przedsionka, gdzie nie wywołują 

już objawów chorobowych Techniki te nazywane są technikami 

repozycyjnymi. 

W leczeniu ŁNZPG znajdują zastosowanie trzy techniki rehabilitacyjne: 

ćwiczenie pozycyjne Brandta i Daroffa, manewr 

uwalniający Semonta, manewr repozycyjny Epley’a. 

Ponadto w filmie została przedstawiona rehabilitacja stosowana 

przy bólach i zawrotach głowy pochodzenia szyjnego oraz ćwiczenia 

w zaburzeniach równowagi wieku podeszłego, których 

założeniem jest, aby: 

• program rehabilitacji był opracowany indywidualnie dla 

każdego pacjenta, 

• ćwiczenia były ukierunkowane na konkretną grupę mięśni, 

układu, receptorów, 

• ćwiczenia nie były męczące, 

• program zawierał nie więcej niż 2-3 ćwiczenia. 

Kilkuletnie doświadczenia kliniki wskazują, że jedyną alternatywną 

i skuteczną metodą oraz dającą najdłuższą poprawę w 

leczeniu zawrotów głowy jest rehabilitacja ruchowa. 

Zastosowanie fizjoterapii u pacjentów 

z obwodowym uszkodzeniem układu 

równowagi 

Physical therapy in patients with peripheral 

vestibular system impairment 

M. Szczepanik 1/ , J. Walak 1/ , Magdalena Józefowicz- 

Korczyńska 2/ 

1/ 

Zakład Rehabilitacji SK nr1 UM w Łodzi 

2/ 

Zakład Układu Równowagi, I Katedra Otolaryngologii UM 

w Łodzi 

Proces zdrowienia po uszkodzenia błędnika polega na wygasaniu 

subiektywnych i obiektywnych objawów towarzyszących 

chorobie. Kompensacja zaburzeń zależny od wielu czynników, 

takich jak wiek, stopień uszkodzenia narządu przedsionkowego, 

aktywność ruchowa a szczególnie rodzaj i czas zastosowanej 

rehabilitacji. Zaplanowana i systematyczna rehabilitacja, 

w tym fizjoterapia, może pozwolić na powrót do prawidłowego 

funkcjonowania w życiu codziennym. 

Celem pracy jest ocena wpływu schematu i rodzaju zabiegów 

fizjoterapeutycznych na ustąpienie zawrotów głowy i zaburzeń 

równowagi u pacjentów z obwodowym uszkodzeniem układu 

równowagi. 

Materiał i metody. Badaniu poddano grupę 15 pacjentów z rozpoznaną 

na podstawie Videonystagmografii dysfunkcją błędnika, 

trwającą co najmniej miesiąc od chwili zachorowania. Badanie 

dla potrzeb fizjoterapii obejmowało wywiad, pomiary zakresu 

ruchomości szyjnego kręgosłupa, test funkcjonalny zmiany 

pozycji ciała (modyfikacja testu AMCA), próbę stania na jednej 

kończynie dolnej (modyfikacja testu Eurofit). Pacjenci oceniali 

nasilenie zawrotów głowy przed zabiegami i po zakończeniu 

przy użyciu skali wizualnej (Vizual Analog Scale) oraz wypełniali 

ankietę dotyczącą subiektywnych dolegliwości (Vertigo 

Syndrom Scale). Badania wykonywano przed rozpoczęciem i po 

zakończeniu fizjoterapii. Fizjoterapia obejmowała: ćwiczenia 

habituacyjne Cawthorne Cooksey, ćwiczenia na platformie posturograficznej, 

ćwiczenia czynne w odciążeniu obręczy kończyny 

górnej, głowy i szyi. 

Wyniki. Pacjenci z uszkodzeniem funkcji błędnika po przebytej 

fizjoterapii zgłaszali spadek intensywności subiektywnych dolegliwości 

ocenianych w skali VAS i VSS. Stwierdzono wzrost 

sprawności pacjentów przy wykonywaniu ćwiczeń na platformie 

posturograficznej, przyśpieszenie wykonywania próby AMCA, 

dłuższe utrzymywanie pozycji stania na jednej kończynie dolnej 

przy oczach zamkniętych. 

Wnioski. Zaproponowany własny schemat prowadzonej rehabilitacji 

u chorych po uszkodzeniu błędnika jest skuteczną metodą 

leczenia zawrotów głowy i zaburzeń równowagi.


Ocena zabiegów fizjoterapeutycznych 

w leczeniu pacjentów z zaburzeniami 

ośrodkowej części układu równowagi 

Assessment of physical therapy in patients with 

central balance system disorders 

J. Walak 1/ , M. Szczepanik 1/ , M. Józefowicz- 

Korczyńska 2/ 

1/ 

Zakład Rehabilitacji UM w Łodzi 

2/ 

Zakład Układu Równowagi, I Katedra Otolaryngologii UM 

w Łodzi 

Wstęp. Obok leczenia farmakologicznego w leczeniu zaburzeń 

ośrodkowej części układu równowagi bardzo pomocna staje się 

fizjoterapia. 

Celem pracy jest ocena przydatności zabiegów fizjoterapeutycznych 

w leczeniu zaburzeń ośrodkowej części układu równowagi 

poprzez ocenę częstości występowania i uciążliwości zawrotów 

głowy oraz zaburzeń równowagi po zastosowaniu proponowanego 

programu. Praca obejmuje również zbadanie, w jakim stopniu 

zmienia się jakość życia pacjentów po przeprowadzonej serii 

zabiegów fizjoterapeutycznych w stosunku do subiektywnych 

ocen przed rozpoczęciem rehabilitacji. 

Materiał i metody. Badaniu poddano 25 pacjentów z zawrotami 

głowy i zaburzeniami równowagi, leczonych i diagnozowanych 

w Klinice Otolaryngologii UM w Łodzi w 2011 roku z rozpoznaną 

na podstawie badania Videonystagmograficznego dysfunkcją 

ośrodkowej części układu równowagi. Pacjentów poddano 

zabiegom fizjoterapeutycznym przez okres 4 tygodni, natomiast 

przez kolejne 3 miesiące pacjenci wykonywali, zalecone 

i nauczone przez fizjoterapeutę, ćwiczenia w domu. Ocenę 

skuteczności dokonano przy użyciu skali DHI, próby Romberga, 

próby stania na jednej nodze. Natomiast ocenę wpływu zabiegów 

fizjoterapeutycznych na poprawę jakości życia pacjentów 

– przy użyciu ankiety WHO-QOL Brief Światowej Organizacji 

Zdrowia. 

Wyniki. W badanej grupie w punktacji ogólnej skali DHI 

stwierdzono istotną statystycznie poprawę (średnie w punktach 

pierwsze badanie 58 vs. drugie badanie 49,6). Różnice istotne 

statystycznie uzyskano również w podskalach oceniających 

możliwości funkcjonalne, fizyczne oraz sferę emocjonalną. 

W odległej ocenie wzrosła liczba pacjentów z ujemnym 

wynikiem próby Romberga. Stwierdzono istotne statystycznie 

wydłużenie czasu stania na jednej nodze przy oczach otwartych 

i oczach zamkniętych. W ankiecie WHO największą poprawę 

stwierdzono w części dotyczącej wydolności fizycznej (z 48,5% 

do 56,6%). Ocena poprawy dokonana została po 4 tygodniach 

cyklu zabiegów. 

Wnioski. Zabiegi fizjoterapeutyczne wpływają na zmniejszenie 

zawrotów głowy i zaburzeń równowagi. Fizjoterapia jest 

przydatna w leczeniu zaburzeń ośrodkowej części układu 

równowagi, również ze względu na poprawę jakości życia 

chorych. 

Analiza wskazań do funkcjonalnej 

endoskopowej operacji zatok (FEOZ) 

The analysis of recommendation to FEOZ 

J. Schmidt, M. Łapienis, D. Bienias 

Oddział Otolaryngologiczny Szpitala MSWiA w Łodzi 

Wstęp. Kwalifikacja pacjenta do operacyjnego leczenia 

schorzeń zatok przynosowych o etiologii zapalnej winna być 

poprzedzona wnikliwym wywiadem, analizą wyniku badania 

laryngologicznego wraz endoskopią nosa i ujść zatok oraz badania 

tomografii komputerowej (TK) zatok w trzech płaszczyznach. 

Celem pracy była prezentacja schematu dotyczącego kwalifikacji 

pacjentów do funkcjonalnej endoskopowej operacji zatok 

(FEOZ). 

Materiał i metody. W Oddziale Otolaryngologicznym Szpitala 

MSWiA w Łodzi, w latach 2010-2011, zoperowano metodą endoskopową 

180 chorych (102 kobiety i 78 mężczyzn) w wieku od 

16 do 68 lat (średnia 39 lat). Materiał nie obejmował pacjentów 

ze zmianami polipowatymi nosa i zatok. U pacjentów zakwalifikowanych 

do operacji dolegliwości utrzymywały się ponad 

rok, a przez minimum pół roku przed zabiegiem byli pod specjalistyczną 

opieką laryngologa. W trakcie hospitalizacji chorzy 

wypełniali ankietę dotyczącą dolegliwości (natężenie w skali VAS 

(0-10), czas trwania i zmienność). Wyniki badania endoskopowego 

oceniane były wg zaleceń EPOS 2007. Na podstawie analizy 

obrazu TK zatok dokonywana była 4-stopniowa klasyfikacja 

zaawansowania zmian chorobowych wg Kennedy’ego. Odmienności 

budowy anatomicznej bocznej ściany nosa oceniane były 

wg Lundy i Kennedy’ego. 

Wyniki. U większości pacjentów dolegliwości przed zabiegiem 

utrzymywały się średnio 1,5 roku (1-3,5 roku), pod opieką 

laryngologiczną byli średnio 9 miesięcy (6-15 miesięcy). 20 

% chorych było wcześniej operowanych metodą endoskopową 

w innych ośrodkach. W badaniu TK u wszystkich pacjentów 

stwierdzono nieprawidłowości zapalne w zatokach. W 70% 

przypadków występowały dodatkowo odmienności budowy anatomicznej: 

skrzywienie przegrody nosa, concha bulosa, komórki 

Hallera lub przedłużony wyrostek haczykowaty zamykający 

ujście zatoki szczękowej. 

Wnioski. Dokładna analiza dolegliwości, wyników badania 

laryngologicznego i badań dodatkowych pozwala na bardziej 

precyzyjną kwalifikację do operacji.


31 

Operacje endoskopowe zatok w aspekcie 

leczenia implantologicznego 

Maxillary sinus diagnosis and treatment in the 

aspect of implantological treatments 

M. Michalik, M. Broda 

MMLaryngologia Diagnostyka i Chirurgia, Warszawa 

W chirurgii stomatologicznej bardzo istotne znaczenie przy 

planowaniu leczenia implantologicznego jest wykluczenie 

zmian zapalnych w zatokach przynosowych. Stan błony 

śluzowej jamy zatok, a zwłaszcza dolnej ściany zatoki 

szczękowej, warunkuje prawidłowy przebieg procesu gojenia 

wszczepionego implantu. W przypadku stwierdzenia zmian 

zapalnych w zatokach przynosowych chirurg stomatolog przed 

podjęciem leczenia często wysyła pacjenta na konsultacje do 

otolaryngologa. Prawidłowa współpraca pomiędzy chirurgiem 

stomatologiem i otolaryngologiem warunkuje powodzenie 

w leczeniu implantologicznym, rozpatrywanym zarówno 

w przygotowaniu pacjenta do wszczepienia implantów, 

jak i leczeniu możliwych powikłań. Zabiegi chirurgiczne 

w obrębie zatok szczękowych, jakie przeprowadza dentysta 

w aspekcie leczenia implantologicznego, niosą za sobą ryzyko 

powikłań zarówno śródoperacyjnych (np. perforacja błony 

śluzowej, uszkodzenie pęczka naczyniowo-nerwowego), 

jak i pooperacyjnych (np. przetoki, infekcja wszczepu, 

zapalenia zatok szczękowych, brak osseointegracji implantów, 

przedostanie się materiału stomatologicznego do jamy zatoki). 

Aby zapobiec ewentualnym powikłaniom warto przeprowadzić 

szczegółową diagnostykę zatok szczękowych i zdecydować się 

na interdyscyplinarną współpracę dentysty z laryngologiem. 

W diagnostyce zatok przynosowych duże znaczenie ma ocena 

endoskopowa jamy nosa i zatok oraz tomografia komputerowa. 

Powyższe badania umożliwiają dokładną ocenę procesów 

patologicznych w zatokach przynosowych oraz wykrycie 

anomalii anatomicznych bocznej ściany nosa, zwłaszcza 

w budowie kompleksów ujściowo-przewodowych. 

W terapii zapaleń zatok szczękowych oraz usuwaniu powikłań 

po leczeniu stomatologicznym jedną z najlepszych metod jest 

chirurgia endoskopowa. Użycie wizualizacji endoskopowej 

umożliwia precyzyjne zidentyfikowanie miejsca wymagającego 

interwencji laryngologicznej, skraca czas rekonwalescencji i nie 

wymaga dodatkowych cięć na skórze pacjenta. Oprócz endoskopowych 

dostępów pod małżowiną nosową środkową przez 

naturalne ujście zatoki szczękowej na uwagę zasługuje dostęp 

przez zachyłek łzowy, który wykorzystywany jest zwłaszcza 

w celu wyeliminowania ciała obcego ze światła zatoki szczękowej 

(np. po wcześniej pozostawionym wypełnieniu amalgamatowym 

lub po nieudanej implantacji). Zabiegi endoskopowej operacji 

zatok przynosowych po leczeniu dentystycznym wykonano u 32 

pacjentów, u których usunięto ciała obce z zatoki szczękowej. 

Zastosowanie nawigacji chirurgicznej 

w operacjach endoskopowych zatok 

przynosowych – doświadczenia własne 

Application of surgical navigation in endoscopic 

operations of sinuses – authors’ experience 

K. Łazęcka, I Gwizdalska, R. Osmólski, M. Sosna, 

H. Skarżyński 

Klinika Oto-Ryno-Laryngochirurgii, Instytut Fizjologii i Patologii 

Słuchu, Warszawa 

Rozwój chirurgii endoskopowej zatok przynosowych powiązany 

jest z rozwojem technik instrumentalnych. Zastosowanie nawigacji 

chirurgicznej w operacjach zatok pozwoliło na zwiększenie 

bezpieczeństwa operacji, ograniczenie wystąpienia możliwych 

powikłań oraz skrócenie czasu zabiegu. Najczęstszym wskazaniem 

do zastosowania nawigacji chirurgicznej w rynochirurgii są 

reoperacje w przewlekłych zapaleniach zatok przynosowych, 

chirurgiczne leczenie powikłań ostrego i przewlekłego zapalenia 

zatok przynosowych oraz operacje guzów nowotworowych zatok 

przynosowych. We wszystkich tych przypadkach chirurgia może 

być wyzwaniem dla operatora z powodu zmienionej anatomii tego 

rejonu, neoossifikacji, zaawansowania zmian chorobowych oraz 

możliwości zwiększonego krwawienia z miejsca operowanego. 

Nawigacja chirurgiczna jest w tych przypadkach przydatna, 

ponieważ na każdym etapie operacji umożliwia sprawdzenie 

pozycji narzędzia oraz określenie rejonu anatomicznego. 

Staranna analiza zdjęć CT lub MRI, możliwość prześledzenia 

i zaplanowania drogi dojścia do zmiany chorobowej z dokładnym 

pomiarem odległości pozwala na przedoperacyjne przygotowanie 

się chirurga do zabiegu. 

Celem pracy jest przedstawienie możliwości zastosowania nawigacji 

chirurgicznej w operacjach endoskopowych w zakresie 

zatok przynosowych. W okresie od 2009 do 2011 r. w Instytucie 

Fizjologii i Patologii Słuchu wykonano 321 operacji z użyciem 

nawigacji chirurgicznej (Stealth-Station Treon Plus navigation 

system, Medtronic). Głównymi wskazaniami do operacji były 

reoperacje zatok u pacjentów z przewlekłym zapaleniem zatok 

z polipami, spowodowane nawrotem dolegliwości, odmienności 

anatomiczne twarzoczaszki, mające wpływ na stan zatok 

przynosowych, guzy zatok (w materiale dominują kostniaki). 

Autorzy pragną przedstawić własne doświadczenia w chirurgii 

endoskopowej, zasady przygotowania pacjentów przed operacją 

oraz uzyskane wyniki pooperacyjne.


Laryngologiczny obraz refluksu 

przełykowo-gardłowego i żołądkowoprzełykowego 

– doświadczenia własne 

w diagnozowaniu i leczeniu 

Esophagopharyngeal and gastroesophageal reflux 

– own experience in diagnosis and treatment 

J. Schmidt, M. Łapienis, M. Stawicki 


Poradnia Gastroenterologiczna Szpitala Świętej Rodziny w Łodzi 

Wstęp. W ostatnich latach badany jest związek dolegliwości 

ze strony górnych dróg oddechowych i układu pokarmowego 

w chorobie refluksowej. 

Cel pracy. Prezentacja własnych doświadczeń w diagnozowaniu 

i leczeniu choroby refluksowej: przełykowo-gardłowej i żołądkowo-przełykowej. 

Materiał i metody. Badania przeprowadzono u 60 chorych 

(35 kobiet i 25 mężczyzn) w wieku 25-60 lat (średnio 43 lat) 

hospitalizowanych w Oddziale w latach 2010-2011, u których 

podejrzewano występowanie choroby refluksowej na podstawie 

zgłaszanych dolegliwości gastrologicznych (kwestionariusz wg 

Carlssona, suma punktów ≥4, w skali 0-24) i ze strony górnych 

dróg oddechowych. U wszystkich pacjentów w badaniu laryngologicznym 

stwierdzono zmiany zapalne. Każdemu pacjentowi 

podczas konsultacji gastrologicznej wykonywano 24-godzinną 

pH-metrię z impedancją przełyku. Do decyzji gastrologa pozostawało 

kierowanie wybranych pacjentów na badanie gastroskopowe. 

W przypadku potwierdzenia choroby refluksowej, zgodnie 

z zaleceniem gastrologa, włączane były leki blokujące pompę 

protonową oraz odpowiednia dieta na okres 3 miesięcy. Kontrolna 

wizyta obejmowała wywiad, w tym wypełnienie kwestionariusza, 

badanie laryngologiczne i konsultację gastrologiczną. 

U pacjentów z utrzymującymi się dolegliwościami i zmianami 

w górnych drogach oddechowych leczenie było kontynuowane 

przez kolejne 3 miesiące. 

Wyniki. U wszystkich pacjentów potwierdzono w badaniu pHmetrycznym 

chorobę refluksową. Po 3 miesiącach ponad 80% 

chorych zakończyło leczenie, a pozostałe 13 osób po 6 miesiącach. 

W okresie prowadzonych badań u pacjentów dolegliwości 

nie powróciły. 

Wnioski. U pacjentów z przewlekłymi dolegliwościami ze 

strony górnego odcinka układu oddechowego i pokarmowego, 

konsultacja laryngologiczna, gastrologiczna wraz z 24-godzinną 

pH-metrią pomaga w postawieniu właściwego rozpoznania 

i wyleczeniu. 

Zabiegowe leczenie zaburzeń oddychania 

podczas snu 

Surgical treatment of disordered breathing 

during sleep 

M. Broda, M. Michalik 

MMLaryngologia Diagnostyka i Chirurgia, Warszawa 

Najpowszechniej znanym przejawem zaburzenia snu i zarazem 

najważniejszym czynnikiem przerywającym sen jest chrapanie, 

zjawisko akustyczne, powstające podczas snu w wyniku wibracji 

tkanek miękkich w obrębie gardła środkowego, przy obturacji 

górnych dróg oddechowych. Jest ono skutkiem drgania wiotkiej 

części podniebienia i języczka. Mechanizm chrapania jest 

złożony i polega na nałożeniu się kilku czynników. W czasie 

snu rozluźniają się mięśnie podniebienia miękkiego. Dodatkowo 

w ułożeniu ciała na plecach, przy zaburzonym oddychaniu przez 

nos dochodzi do otwarcia ust, co sprzyja cofaniu (zapadaniu) 

się języka. W konsekwencji kanał gardła i nosogardła ulega 

zwężeniu. Liczba wdechów stopniowo zmniejsza się i stają się 

one coraz krótsze, co powoduje zaburzenia oddechowe z całym 

zespołem niebezpiecznych dla zdrowia następstw. Powietrze 

w zwężonym kanale gardła trudniej przeciska się do płuc, wiruje, 

wywołując charakterystyczny efekt akustyczny. 

Obturacja górnych dróg oddechowych podczas snu może zachodzić 

na różnym poziomie przepływu powietrza przez górne 

drogi oddechowe. W obrębie gardła może być spowodowana 

przerośniętym i wiotkim podniebieniem miękkim, powiększonymi 

migdałkami podniebiennymi, przerostem nasady języka. 

W obrębie nosa najczęstsze przyczyny to skrzywiona przegroda 

nosa, przerost małżowin nosowych dolnych lub polipy nosa. 

W diagnostyce zaburzeń oddychania podczas snu duże znaczenie 

ma przeprowadzenie szczegółowego wywiadu, z wykorzystaniem 

ankiety lekarskiej, oceny skali senności Epwortha. Podczas 

badania przedmiotowego szczególna uwagę należy zwrócić na 

patologie występujące w obrębie nosa, nosogardła, gardła oraz 

ocenę wielkości żuchwy, odległość bródowo-gnykową, wysunięcie 

bródki, wady zgryzu. Badanie warto uzupełnić diagnostyką 

endoskopową, fiberoendoskopową w czasie snu z dokumentacją 

filmową oraz polisomnografią. Bardzo pomocne może okazać 

się przeprowadzenie konsultacji z chirurgiem szczękowo-twarzowym 

i pulmonologiem. 

Leczenie zabiegowe zaburzeń oddychania podczas snu jest dostosowane 

do miejsca lokalizacji nieprawidłowego przepływu 

powietrza. W obrębie nosa należy wykonać korekcję przegrody 

nosa, małżowin nosowych dolnych lub usunąć polipy nosa. Patologie 

w obrębie gardła leczymy, wykonując uvulopalatoplastykę, 

tonsillotomię oraz korektę nasady języka. Na szczególną uwagę 

w leczeniu zaburzeń oddychania podczas snu zasługują techniki 

małoinwazyjne, np. termoterapia bipolarna RFITT, którą można 

wykorzystać do chirurgii podniebienia miękkiego, migdałków 

podniebiennych, nasady języka i małżowin nosowych dolnych. 

Drugą metodą o małym stopniu inwazyjności jest wszczepienie 

implantów w podniebienie miękkie – technika Pillar. Zabiegi 

przy zastosowaniu technik małoinwazyjnych wykonano u 4 084 

pacjentów, uzyskując ustąpienie dolegliwości u 734 pacjentów 

oraz ich zmniejszenie u 3 188 pacjentów. Możliwość przeprowadzenia 

powyższych zabiegów w trybie ambulatoryjnym znacznie 

skraca pobyt pacjenta w oddziale oraz ma istotne znaczenie dla 

jego komfortu. Śródtkankowa forma terapii minimalizuje ryzyko 

powikłań w postaci krwawienia oraz uszkodzenia powierzchni 

narządu. Zastosowanie elektrody bipolarnej nie naraża pacjenta 

na przepływ prądu przez delikatne narządy głowy i szyi.


33 

Strategie radzenia sobie ze stresem osób 

dorosłych postlingwalnie ogłuchłych 

korzystających z implantu ślimakowego 

w porównaniu z populacją ogólną 

słyszących 

Cochlear implantation and coping strategies in 

postlingually deafened adults in comparison with 

hearing population 

J. Kobosko, J. Rostkowska, A. Pankowska, A. Geremek, 

H. Skarżyński 

Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Warszawa, Międzynarodowe 

Centrum Słuchu i Mowy, Kajetany k/Nadarzyna 

Badania dotyczą strategii radzenia sobie ze stresem, jakie 

stosują osoby postlingwalnie ogłuchłe, korzystające z implantu 

ślimakowego (CI), w porównaniu z populacją dorosłych ludzi 

słyszących. Można sądzić, iż są one odmienne w związku 

z doświadczaną utratą słuchu (trauma) i jej konsekwencjami, 

jak i że ulegają modyfikacji wraz z upływem czasu od momentu 

wszczepienia implantu ślimakowego. 

W ocenie strategii radzenia sobie ze stresem wykorzystano 

kwestionariusz Mini-Cope (Carver, 1997) w polskiej adaptacji, 

w którym wyodrębniono 14 strategii, w tym m.in.: aktywne 

radzenie sobie, pozytywne przewartościowanie, poszukiwanie 

wsparcia emocjonalnego czy zaprzeczanie. Kwestionariusz ten 

wraz z listem do osób badanych i Ankietą informacyjną został 

rozesłany do ok. 200 osób dorosłych implantowanych w IFPS 

w roku 2005 i 2009 (wskaźnik odpowiedzi zwrotnych wynosi 

62%). W badaniach uwzględniono również takie zmienne, jak: 

wiek osób badanych, płeć, czas korzystania z CI i in. 

Okazało się, że strategie radzenia sobie ze stresem są odmienne 

u osób dorosłych postlingwalnie ogłuchłych i słyszących – rzadziej 

stosują oni aktywne radzenie sobie, tj. efektywne i służące 

pozytywnej adaptacji, częściej zaś zaprzeczenie. Strategie radzenia 

sobie ze stresem pozostają w związku z upływem czasu 

od momentu wszczepienia CI: osoby korzystające dłużej z CI 

charakteryzuje częstsze stosowanie strategii unikania i zaprzestania 

aktywności, które należą do nieefektywnych i w efekcie 

dysfunkcyjnych. 

Pacjenci ogłuchli z CI (i nie tylko) potrzebują oferty 

(psycho)terapeutycznej i psychoedukacyjnej, by z jednej strony 

mogli przepracować traumę doświadczaną wskutek utraty 

słuchu, z drugiej zaś nauczyć się efektywnego, tj. aktywnego 

radzenia sobie ze stresem. 

Samoocena głosu u palaczy w oparciu 

o Wskaźnik Niesprawności Głosu (VHI) 

The smokers voice self-assessment based on Voice 

Handicap Index (VHI) 

Waldemar Wojnowski, Bożena Wiskirska-Woźnica 

Katedra i Klinika Foniatrii i Audiologii w Poznaniu 

Wstęp. Do pełnej oceny głosu konieczna jest jeszcze samoocena 

tworzonego głosu przez samego chorego, a nawet określenie 

wpływu zaburzeń głosu na jakość życia badanego, zwłaszcza 

używającego głosu zawodowo. Wskaźnik Niesprawności Głosu 

(VHI) jest obecnie najczęściej stosowaną skalą do samooceny 

zaburzeń głosu. 

Materiał i metody. Materiał obejmował 30 osób obojga płci 

(25 kobiet i 5 mężczyzn) wykonujących zawód nauczyciela, 

w wieku od 40 do 55 lat, gdzie średnia wieku badanych wynosiła 

50,3 lata. Wykonano typowe badanie foniatryczne oraz 

zastosowano Ankietę Wskaźnika Niesprawności Głosowej VHI, 

która zawiera 3 grupy pytań, po 10 w każdej, i określa zmiany 

w stanie funkcjonalnym, emocjonalnym i fizycznym zależnym 

od zaburzeń głosu. 

Wyniki. Wszystkie osoby z grupy palących podawały minimalne 

dolegliwości w podskalach funkcjonalnej i emocjonalnej, a ich 

wynik VHI mieścił się w najniższym przedziale. Gorsze wyniki 

wykazywali chorzy z tych grup w podskali fizycznej. 

Praktyczna wartość kimografii 

w diagnostyce foniatrycznej 

Practical value of kymography in the phoniatrical 

diagnosis 

A. Sinkiewicz, A. Mackiewicz-Nartowicz, M. Just, 

M. Zacirka 

Zakład Foniatrii i Rehabilitacji Głosu Collegium Medicum 

w Bydgoszczy UMK w Toruniu 

DiagNova Technologies s.c., Wrocław 

Kimografia to technika obrazowania pracy fałdów głosowych 

wykorzystująca rejestrowanie ich cyklu zamykania i otwierania 

w ustalonym przedziale czasu, w dowolnie wybranym przekroju 

poprzecznym. Przedstawiona ocena kimograficzna wykonywana 

jest w oparciu o nagrany obraz laryngowideostroboskopowy 

krtani. Użycie kamery w trybie zdjęć stroboskopowych jest 

alternatywą dla szybkich kamer nagrywających obraz ciągły 

oraz kamer linijkowych. Obrazowanie kimograficzne pozwala 

precyzyjnie określić miejsce występowania niedomykalności 

fałdów głosowych lub ich niesymetrycznych drgań. Celem pracy 

było przedstawienie obrazów kimograficznych uzyskanych 

w oparciu o badania laryngowideostroboskopowe osób 

z zaburzeniami głosu w różnych schorzeniach organicznych 

i czynnościowych krtani. Do oceny zastosowano program 

firmy DiagNova Technologies „DiagnoScope” z modułem do 

zaawansowanej analizy kimograficznej. Analiza przekrojów 

kimograficznych fałdów głosowych jest szczególnie przydatna 

diagnostycznie w zaburzeniach czynnościowych u osób 

z zawodowym obciążeniem narządu głosu. Na podstawie 

uzyskanych obrazów można stwierdzić przydatność kimografii 

w ocenie subtelnych zmian w czynności fałdów głosowych 

i w prostym dokumentowaniu badania. Metoda ta jest cennym 

uzupełnieniem laryngowideostroboskopowej oceny funkcji 

krtani.


Wideolaryngoskopowa ocena krtani 

u osób poddanych leczeniu chirurgicznemu 

gruczołu tarczowego 

The videolaryngoscopic assessment of larynx 

in patients with are subjected to surgery 

of thyroid gland 

J. Kwiecień 1/ , A. Kuzańska-Poremba 1/ , J. Kopczyński 1/ , 

L. Pomorski 2/ , E. Niebudek-Bogusz 3/ 

1/ 

Oddział Otolaryngologii Wojewódzkiego Szpitala 

Specjalistycznego w Zgierzu 

2/ 

Klinika Chirurgii Ogólnej Wojewódzkiego Szpitala 

Specjalistycznego w Zgierzu 

3/ 


Celem pracy była ocena funkcji krtani u pacjentów poddanych 

leczeniu chirurgicznemu gruczołu tarczowego. W okresie od 

stycznia 2009 do maja 2011 przebadano laryngologicznie 

452 pacjentów Kliniki Chirurgii Ogólnej Wojewódzkiego 

Szpitala Specjalistycznego w Zgierzu, operowanych z powodu 

chorób tarczycy. Wśród badanych było 388 (85,9%) kobiet 

oraz 64 (14,1%) mężczyzn. Krtań oceniano w badaniu 

wideolaryngoskopowym przed zabiegiem oraz w drugiej lub 

trzeciej dobie po zabiegu. Przed operacją jednostronne porażenie 

krtani stwierdzono u 4 osób (0,9% badanej grupy pacjentów). 

Porażenie fałdów głosowych po zabiegu stwierdzono u 77 

chorych, co stanowiło 17% badanych. W znacznym odsetku, 

94,8%, porażenie dotyczyło jednego fałdu głosowego (73 osoby). 

Obustronne porażenie krtani zaobserwowano tylko u 4 osób 

(5,2% badanych). Jedna osoba z tej grupy chorych wymagała 

wykonania tracheotomii. U 30% osób z pooperacyjnym 

porażeniem fałdów głosowych objawy dysfunkcji krtani ustąpiły 

po leczeniu laryngologicznym lub foniatrycznym, w czasie od 2 

tygodni do 6 miesięcy. U pozostałych 70% osób objawy porażenia 

utrzymują się do tej pory, pacjenci ci podlegają comiesięcznej 

kontroli laryngologicznej z wideolaryngoskopią. 

Przeprowadzone badania potwierdzają konieczność dokładnej 

diagnostyki laryngologicznej pacjentów poddawanych operacyjnemu 

leczeniu chorób gruczołu tarczowego. Cennym uzupełnieniem 

tej diagnostyki jest wideolaryngoskopowe badanie 

krtani, wykonywane przed jak i po leczeniu chirurgicznym, które 

powinno być rutynowe. 

Wczesne i odległe wyniki głosowe 

u pacjentów po implantacji kwasu 

hialuronowego do fałdów głosowych 

Early and long-term voice results in patients after 

hyaluronic acid augmentation into the vocal folds 

A. Szkiełkowska 1/ , B. Miaśkiewicz 1/ , M. Remacle 2/ , 

H. Skarżyński 1/ 

1/ 

Instytut Fizjologi i Patologii Słuchu w Warszawie 

2/ 

Klinika Otorynolaryngologii Uniwersytetu Louvain w Mont 

Godinne, Belgia 

Cel. Celem pracy była ocena jakości głosu po wstrzyknięciu do 

fałdów głosowych kwasu hialuronowego. 

Materiał. Materiał pracy stanowiła grupa 25 pacjentów z zaburzeniami 

głosu, u których chirurgicznie wstrzyknięto kwas hialuronowy 

do fałdów głosowych. Było to 8 osób z niewydolnością 

fonacyjną szpary głośni i atrofią fałdów głosowych w przebiegu 

zaburzeń czynnościowych głosu, 3 z bliznami i atrofią fałdów 

głosowych, 2 chorych z rowkiem głośni, 2 z presbyfonią oraz 

10 osób z jednostronnym porażeniem fałdu głosowego. U 11 

badanych wykonano zabieg obustronnie, a u 14 jednostronnie. 

Metody. Każdy pacjent miał wykonane badanie videostroboskopowe 

oraz ocenę subiektywną i obiektywną głosu. Wstrzyknięcia 

kwasu hialuronowego dokonywano w trakcie mikrochirurgii 

krtani i w znieczuleniu ogólnym Jet Ventilation. W ramach 

programu opieki nad pacjentem, po augmentacji kwasu hialuronowego 

do fałdów głosowych realizowanego w Klinice Audiologii 

i Foniatrii IFPS, pacjenci przechodzili cykl ćwiczeń emisyjnych 

w okresie przedoperacyjnym oraz przez 3 miesiące po zabiegu. 

Badania kontrolne przeprowadzano 1, 6, 12 i 18 miesięcy po 

iniekcji kwasu hialuronowego. 

Wyniki. U wszystkich operowanych osób uzyskano poprawę 

jakości głosu w ocenie subiektywnej głosu (GRBAS) oraz poprawę 

struktury harmonicznej głosu w zapisie spektrograficznym. 

W badaniu akustycznym głosu stwierdzono poprawę w zakresie 

średnich wartości parametrów opisujących zaburzenia częstotliwości, 

amplitudy oraz obecność szumu. 

Wnioski. 

1. Iniekcja kwasu hialuronowego do fałdów głosowych poprawia 

funkcję fonacyjną krtani i jakość głosu u pacjentów 

z niewydolnością fonacyjną głośni. 

2. Najlepsze efekty przy zastosowaniu tej metody leczenia 

uzyskuje się u pacjentów z jednostronnym porażeniem 

fałdu głosowego. 

3. Wstrzyknięcie kwasu hialuronowego do fałdów głosowych 

jest skuteczną metodą poprawiającą jakość głosu.


35 

Zastosowanie nowoczesnych 

fizjoterapeutycznych metod rehabilitacji 

w leczeniu wybranych postaci dysfonii 

The usage of modern physiotherapeutic methods 

of rehabilitation in treatment of chosen kinds 

of dysphonia 

B. Kosztyła-Hojna, D. Moskal, J. Othman, D. 

Falkowski, J. Kasperuk 

Zakład Fonoaudiologii Klinicznej i Logopedii Uniwersytetu 

Medycznego w Białymstoku 

W leczeniu dysfonii obok klasycznych metod terapii wykorzystuje 

się rehabilitację z zastosowaniem stymulacji elektrycznej. 

Celem pracy była ocena wpływu zastosowanej stymulacji u chorych 

poddanych konwencjonalnym metodom leczenia. 

Badaniem objęto grupę 40 chorych z dysfonią hiperfunkcjonalną 

oraz 40 pacjentów z cechami dysfonii porażennej. W grupie chorych 

z dysfonią hiperfunkcjonalną zastosowano farmakoterapię 

u 20 chorych oraz dodatkowo wibracyjną terapię stymulującą 

z wykorzystaniem aparatu Medical VR (firmy CyberBioMed 

LLC) u pozostałych 20 osób. U 20 pacjentów z dysfonią porażenną 

obok klasycznej terapii zastosowano elektrofonacyjną 

stymulację nerwowo-mięśniową (NMEPS, neuro-muscular 

electro-phonatory stimulation) z wykorzystaniem vocaSTIM- 

Master (firmy PHYSIOMED). 

Analizowane grupy chorych były zbliżone pod względem płci 

i wieku. W ocenie wyników leczenia zastosowano metodę wizualizacji 

drgań fałdów głosowych (VLSS, stroboskopia) oraz 

badanie parametrów akustycznych głosu (F0, Jitter, Schimmer, 

NHR, pole głosowe, spektrogram wąskopasmowy). 

Zabiegi z wykorzystaniem aparatu do stymulacji wibracyjnej 

przeprowadzano przez 21 dni (2 razy dziennie przez 15 minut). 

Elektrofonacyjną stymulację nerwowo-mięśniową wykonywano 

po 7 minutach rozgrzewki przez 20 minut 2 razy dziennie przez 

21 dni. 

W grupie chorych z dysfonią hiperfunkcjonalną, u których 

zastosowano kompleksową terapię, stwierdzono poprawę parametrów 

stroboskopowych i akustycznych głosu w stosunku 

do pacjentów leczonych farmakologicznie. W grupie pacjentów 

z dysfonią porażenną dodatkowe zastosowanie elektrofonacyjnej 

stymulacji nerwowo-mięśniowej (NMEPS) istotnie poprawiało 

jakość głosu, co stwierdzono w ocenie stroboskopowej krtani 

i analizie parametrów akustycznych. Wyniki badań wskazują 

na przydatność fizjoterapeutycznych metod rehabilitacji 

u pacjentów leczonych farmakologicznie z powodu dysfonii 

hiperfunkcjonalnej i porażennej. 

Rola akupunktury (refleksoterapia) 

w kompleksowym leczeniu funkcjonalnych 

dysfunkcji aparatu głosowego 

The role of reflexotherapy (acupuncture) 

in treatment of functional dysphonia 

Myroslaw Kruk B., Oksana Moskalyk 

Lwowski Państwowy Uniwersytet Medyczny im. Danylo Galickij, 

Katedra ORL, Ukraina 

Funkcjonalna dysfonia ma rozmaite przyczyny, ciężko poddaje 

się leczeniu, obniża jakość życia u osób, które w swojej zawodowej 

działalności nadmiernie wytężają głos, (uczniowie, wokaliści 

i inni). 

Cel. Wyznaczenie efektywności refleksoterapii w kompleksowym 

leczeniu funkcjonalnych dysfonii. 

Obserwacji poddano 66 osób w wieku od 12 do 17 lat. 

W kompleksowym leczeniu wykorzystywano specjalne ćwiczenia, 

masaż, yogę, inhalacje, elektroprocedury, fizjoterapię. 

Refleksoterapia przeprowadzana była na specjalnych punktach 

biologicznych. 

Korporalne: GI4, GI 19, E 9, GI 18, C 7, F3, J12, P7, T14, T16, 

auricularne: szen-men i inne pulmo, tchawica, endokrynologiczne. 

W 5 wypadkach po 6 seansach głos w całości ponawiał się, 

w 81% wypadków polepszenie nastąpiło po 2 kursach refleksoterapii. 

Nie otrzymano pozytywnego wyniku w 2 wypadkach. 

Wniosek. Refleksoterapia na tle kompleksowego leczenia funkcjonalnych 

dysfonii jest efektywna.


Opracowanie polskiego testu zdaniowego 

dla dzieci 

Polish sentence test for children 

P. Libiszewski, E. Ozimek, D. Kutzner 

Instytut Akustyki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 

Niniejsza praca dotyczy opracowania oraz implementacji 

nowego testu do badania zrozumiałości mowy w szumie u dzieci. 

Proponowany test bazuje na zdaniach o stałej strukturze 

syntaktycznej (podmiot-orzeczenie-dopełnienie) tworzonych 

w oparciu o permutację skończonego zbioru słów. Dzięki takiej 

konstrukcji każda lista testu zawiera różne zdania zbudowane 

z tych samych wyrazów, co skutkuje idealnym zrównoważeniem 

fonematycznym testu. Ponadto selekcja wyrazów ze słownika 

frekwencyjnego mowy dziecięcej czyni test zarówno leksykalnie, 

jak i fonematycznie reprezentatywnym dla mowy dziecięcej. 

Prezentacja zdań podczas badania wraz z szumem maskującym 

przy określonym stosunku sygnału do szumu (SNR) umożliwia 

wyznaczenie progu rozumienia mowy (SRT) oraz nachylenia 

funkcji psychometrycznej (S50) w punkcie SRT. 

Praca dostarcza dane referencyjne dla dzieci w wieku 3-10 lat 

uzyskane w oparciu o badania 283 dzieci normalnie słyszących. 

Dla dzieci w wieku 7-10 lat wykazano statystyczne zrównoważenie 

wszystkich 16 proponowanych list zdaniowych testu. Dla 

tej grupy wiekowej analizowano wyłącznie odpowiedzi werbalne 

dzieci, które stanowią nieobciążone dane psychometryczne. Dla 

dzieci młodszych (3-6 lat) analizie poddano również dane obciążone, 

uzyskane przy pomocy graficznego panelu odpowiedzi, 

poprzez który dzieci wybierały jeden z sześciu obrazków korespondujący 

z usłyszanym zdaniem. Analiza danych obciążonych 

i nieobciążonych umożliwiła wybór optymalnych list zdaniowych 

dla tej grupy wiekowej. Średnie wartości SRT dla poszczególnych 

list testu wykazują zależność od wieku. Progi rozumienia maleją 

z rosnącym wiekiem słuchaczy, podczas gdy wartości nachylenia 

funkcji psychometrycznych z wiekiem rosną. Minimalna i maksymalna 

wartość SRT w badanych grupach wiekowych wyniosła 

odpowiednio -6,3 dB (dla dziesięciolatków) oraz 0,2 dB (dla 

trzylatków), podczas gdy minimalna i maksymalna wartość S50 

wyniosła odpowiednio 6%/dB (dla trzylatków) oraz 19,3 %/dB 

(dla dziesięciolatków). 

Badania zostały zrealizowane w ramach grantu finansowanego 

przez Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych (umowa 

nr 7/2009). 

Opracowanie testu słyszenia w szumie 

(Hearing in Noise – HINT) dla celów 

medyczno-orzeczniczych 

Development of Hearing in Noise Test (HINT) for 

medicolegal purposes 

P. Kotyło, U. Owczarek, M. Śliwińska-Kowalska 


Uszkodzenia słuchu są najczęściej występującymi zaburzeniami 

narządów zmysłu u ludzi. Szacunkowo dotyczą one 10% 

osób w społeczeństwie. Problemem społecznym, zwłaszcza 

u mężczyzn, jest niemożność podejmowania lub kontynuowania 

pracy w zawodach wymagających sprawnych narządów zmysłów 

przez osoby słabiej słyszącej. Najczęściej wykonywanym testem 

dla oceny czynnościowej wydolności słuchu jest audiometria 

tonalna. Badanie to pozwala jednak jedynie na ocenę ostrości 

słyszenia tonów czystych progowych. Nie przesądza natomiast 

o rozumieniu mowy, które jest procesem o wiele bardziej 

złożonym, opierającym się o analizę słyszenia dźwięków 

nadprogowych, przebiegającym z zaangażowaniem ośrodkowych 

struktur słuchowych. Testem dla oceny rozumienia mowy 

w warunkach środowiska pracy, szeroko stosowanym w USA 

i Kanadzie, jest badanie słyszenia w szumie (Hearing in Noise 

Test, HINT). Celem pracy jest opracowanie testu HINT dla 

języka polskiego możliwego do zastosowania w postępowaniu 

medyczno-orzeczniczym. 

W pierwszym etapie badań opracowano wstępną listę 800 

krótkich, prostych zdań. Następnie 5 niezależnych osób oceniło 

naturalność i zrozumiałość tych zdań; wyodrębniono listę 587 

zdań uznanych za potocznie używane w codziennych kontekstach 

w języku polskim. Wytypowane 587 zdań nagrano przy 

udziale zawodowego „spikera” w studium nagraniowym House 

Research Institute, Los Angeles, USA, tworząc wysokiej jakości 

bazę elektroniczną zdań przeznaczonych do dalszego etapu 

tworzenia testu HINT. Kolejno w grupie 10 osób o prawidłowym 

słuchu wyznaczono procentowe rozumienie słów w zdaniach 

w zależności od trzech zróżnicowanych stosunków sygnału do 

szumu (-7 dB S/N; -4 dB S/N; -2 dB S/N). W oparciu o uzyskane 

wyniki wykreślono krzywą funkcji PI (Performance-Intensity 

Function), obrazującą prawdopodobieństwo poprawnej odpowiedzi 

w zależności od stosunku sygnału do szumu (S/N ratio). 

Wyznaczona funkcja PI stanowi podstawę do ujednolicenia 

poziomu głośności poszczególnych zdań w celu stworzenia 

ostatecznych list zdaniowych, a następnie standaryzacji testu 

w populacji osób dorosłych. 

Badania realizowane w ramach tematu naukowego IMP 

18.7/2012 finansowanego z dotacji na działalność statutową 

IMP


37 

Ubytki słuchu wywołane hałasem wśród 

zawodowych muzyków orkiestrowych 

Noise-induced hearing loss in professional 

orchestral musicians 

M. Pawlaczyk-Łuszczyńska 1/ , A. Dudarewicz 1/ , 

M. Zamojska 1/ , K. Zaborowski 1/ , M. Śliwińska- 

Kowalska 1,2/ 

Instytut Medycyny Pracy, im. prof. J. Nofera w Łodzi 

1/ 

Zakład Zagrożeń Fizycznych 

2/ 

Klinika Audiologii i Foniatrii 

Dostępne dane literaturowe pokazują, że muzycy orkiestrowi 

są często eksponowani na nadmierne dźwięki (tzw. „hałas 

orkiestrowy”) o poziomach przewyższających wartości 

dopuszczalne hałasu w środowisku pracy (85 dB). 

W celu oceny wpływu hałasu orkiestrowego na stan słuchu 

muzyków przeprowadzono badania słuchu z zastosowaniem 

audiometrii tonalnej i emisji otoakustycznych przejściowych 

(transient-evoked otoacoustic emissions, TEOAE). Badaniami 

objęto grupę 108 muzyków orkiestrowych, w wieku 24-67 lat 

(43,2±10,8 lat). Równolegle z badaniami słuchu przeprowadzono 

badania kwestionariuszowe ukierunkowane na samoocenę 

stanu słuchu oraz identyfikację zawodowych i pozazawodowych 

czynników ryzyka uszkodzenia słuchu. Na podstawie wyników 

pomiarów poziomu dźwięku podczas prób (zbiorowych i indywidualnych), 

przedstawień i koncertów dokonano oceny narażenia 

na hałas orkiestrowy. Rzeczywiste progi słuchu muzyków 

porównano z przewidywanymi, wyznaczonymi według normy 

ISO 1999:1990 (PN-ISO 1999:2000). 

Oszacowano, że badani muzycy byli narażeni na hałas orkiestrowy 

o równoważnym poziomie dźwięku A (odniesionym 

do tygodnia pracy) rzędu 82-95 dB (86,1±3,4 dB). U prawie 

wszystkich muzyków powtarzalność zbiorczej odpowiedzi 

TEOAE była wyższa od 60%, a średni próg słuchu dla częstotliwości 

500, 1000, 2000 i 4000 Hz był niższy od 25 dB. Nie 

mniej jednak, w przypadku 37% audiogramów zaobserwowano 

typowe dla działania hałasu załamki dla częstotliwości 4000 

lub 6000 Hz. Ponadto stwierdzono istotny statystycznie wpływ 

wieku i płci na stan słuchu muzyków (lepszy słuch u kobiet niż 

u mężczyzn oraz u osób młodszych niż u starszych). Wykazano 

również, że norma ISO 1999:1990 przeszacowuje spodziewane 

ubytki słuchu (dla częstotliwości 3000 i 4000 Hz) wynikające 

z narażenia na hałas orkiestrowy. Zatem muzyka upośledza słuch 

w mniejszym stopniu niż hałas przemysłowy o takim samym 

poziomie dźwięku. 

Protezowanie niemowląt z niewydolnym 

przewodem słuchowym zewnętrznym. 

Doświadczenia własne 

How I do it. Hearing aiding infants with meatal 

insufficiency 

P. Śpiewak, B. Śpiewak, Z. Polak-Pietrzykowska 

NZOZ Audiofonika, Bielsko-Biała 

Wstęp. Efektywne protezowanie słuchu wymaga uwzględnienia 

kombinacji trzech czynników. Po pierwsze sygnał przetworzony 

tak, aby zniwelować zakłócenia akustyczne, a tym samym 

zdecydowanie poprawić rozumienie mowy. Po drugie protezowanie 

powinno uwzględniać szczególne czynniki związane z drogą 

przewodzenia dźwięku w danym niedosłuchu (resztkowy, 

przewodzeniowy, odbiorczy itd.). Po trzecie protezować należy 

drogą pozwalającą w najskuteczniej poprawić rozumienie mowy. 

Niewydolność przewodów określamy jako niezdolność do 

przeniesienia fali dźwiękowej do ucha środkowego co prowadzi 

do przeszkody w przewodzeniu dźwięku. Jeśli nie wykonamy 

elektrofizjologicznych badań progu słuchu drogą kostną, 

nie będziemy znali wartości komponenty przewodzeniowej 

stwierdzanego niedosłuchu. 

W praktyce mimo że narząd jest wykształcony, ale szpilkowato 

wąski i niezdolny do samooczyszczenia z zalegającej w nim treści. 

Czasem wiotkie ściany przewodu zapadają się, zamykając jego 

światło. Takie warunki anatomiczne uniemożliwiają wykonanie 

odpowiedniej indywidualnej wkładki usznej i wprowadzenie 

dźwiękowodu do ucha. Protezowanie niemowląt z niewydolnym 

przewodem słuchowym zewnętrznym drogą powietrzną może 

być nieskuteczne. Dlatego proponujemy protezować takich 

pacjentów drogą kostną. Protezowanie nowoczesnym aparatem 

kostnym nie jest mniej skuteczne, a znacznie mniej inwazyjne 

i zdecydowanie tańsze niż stosowanie aparatów wszczepionych 

do kości BAHA. Zwłaszcza, że często aparat na przewodnictwo 

kostne stosuje się czasowo w okresie wzrostu i poprawy wydolności 

przewodu słuchowego zewnętrznego. Niewielkie różnice 

w paśmie przenoszenia dźwięku (5600 a 7000 Hz) nie mają 

istotnego znaczenia dla rehabilitacji procesu komunikatywnego. 

Materiał i metoda. W latach 2008-2012 zaprotezowaliśmy 

5 niemowląt w wieku od 5 do 12 miesięcy drogą kostną, mimo 

stwierdzanego niedosłuchu odbiorczego lub mieszanego. 

W grupie badanej był: 1 pacjent z zespołem Cornelii de Lange, 

1 z aberracją chromosomalną 46XY, del (9)(p22), oraz 5 dzieci 

z zespołem Downa. Kryterium włączającym do grupy była zbyt 

mała średnica przewodu słuchowego zewnętrznego, uniemożliwiająca 

wykonanie indywidualnej wkładki usznej. Każdego z pacjentów 

zaprotegowano jednostronnie przetwornikiem kostnym 

na opasce elastycznej. Maksymalny poziom siły na wyjściu przy 

natężeniu na wejściu do układu zastosowanego przetwornika 

może wynosić 124 dB, pasmo przenoszenia 200-560Hz, zniekształcenia 

harmoniczne 1 dla 2500 Hz %. Parametry dobierano 

indywidualnie w zależności od stopnia stwierdzanego u danego 

pacjenta niedosłuchu. Skuteczność protezowania sprawdzano 

badaniem VRA i oceniono u 6 dzieci jako dobry, u jednego jako 

dostateczny. 

Wniosek. Protezowanie aparatami na przewodnictwo kostne jest 

alternatywą dla nieskutecznej rehabilitacji niedosłuchu drogą 

powietrzną u niemowląt z wykształconym, ale niewydolnym 

przewodem słuchowym zewnętrznym.


Wideotrening Komunikacji jako metoda 

wspierająca rozwój emocjonalnospołeczny 

dziecka głuchego oraz 

z trudnościami w komunikowaniu się 

werbalnym 

Video Interaction Training (VIT) as a way 

of psychological assistance to the emotional 

and social development of children with verbal 

communication disorders 

M. Piełuć, A. Geremek, H. Skarżyński 


Celem pracy jest przedstawienie możliwości zastosowania 

Wideotreningu Komunikacji (VIT) w pracy terapeutycznej 

z dzieckiem głuchym oraz z zaburzeniami komunikacji werbalnej 

i jego rodziną. 

VIT opiera się na zasadach komunikacji podstawowej, czyli takich 

elementach kontaktu, które są bazowe dla nawiązania satysfakcjonujących 

interakcji dziecka z najbliższym otoczeniem. Polega 

on na analizie nagrań wideo pod kątem udanych, pozytywnych 

momentów relacji. Dziecko z trudnościami w nawiązywaniu 

komunikacji słownej może doświadczać z tego powodu negatywnych 

emocji, objawiających się zaburzeniami rozwoju sfery 

emocjonalno-społecznej. Zastosowanie VIT w pracy z rodzinami 

z dzieckiem z zaburzeniami mowy może przyczynić się do zniwelowania 

negatywnych skutków emocjonalno-motywacyjnych 

u dziecka oraz wspomóc jego prawidłowy rozwój społeczny. 

Trening słuchowy dla pacjentów 

z częściową głuchotą po operacji 

wszczepienia implantu ślimakowego 

– przydatność i poziom trudności w ocenie 

pacjentów i terapeutów 

Auditory training for patients with partial 

deafness – the assessment of usefulness and the 

difficulty level by patients and speech therapists 

J. Solnica, A. Pankowska, M. Zgoda, A. Geremek, H. 

Skarżyński 


Wstęp. Sukces związany z leczeniem pacjentów z częściową 

głuchotą poprzez zastosowanie implantu ślimakowego 

spowodował zwiększenie się liczby pacjentów, którzy wymagają 

specyficznego treningu słuchowego ukierunkowanego na 

rozpoznawanie dźwięków o wysokiej częstotliwości. Wobec 

braku pomocy dydaktycznych oraz testów, które służą do oceny 

umiejętności słuchowych w tej grupie pacjentów w Klinice 

Rehabilitacji IFPS, podjęto próby opracowania materiałów 

do prowadzenia treningu słuchowego w ramach opieki 

pooperacyjnej. 

Cel. Ocena przydatności oraz poziomu trudności zaproponowanego 

treningu słuchowego z wykorzystaniem dźwięków 

otoczenia oraz dźwięków mowy o wysokiej częstotliwości przez 

pacjentów z częściową głuchotą korzystających z systemu implantu 

ślimakowego oraz logopedów. 

Materiał. 30 dorosłych pacjentów z częściową głuchotą korzystających 

z systemu implantu ślimakowego. 

Metoda. Ocena możliwości słuchowych pacjenta z wykorzystaniem 

zestawu ćwiczeń obejmujących dyskryminacje i identyfikację 

dźwięków otoczenia oraz dźwięków mowy w zestawach 

zamkniętych i otwartych. 

Ankieta dla pacjenta i logopedy prowadzącego trening dotycząca 

trudności w zakresie identyfikacji dźwięków otoczenia i dźwięków 

mowy o wysokiej częstotliwości oraz potrzeby rehabilitacji 

po operacji wszczepienia implantu ślimakowego. 

Wyniki. Zarówno pacjenci z częściową głuchotą, jak i logopedzi 

zauważają potrzebę stosowania treningu słuchowego ukierunkowanego 

na identyfikację dźwięków mowy o wysokiej częstotliwości. 

Obie grupy jako trudniejsze zadanie od identyfikacji 

dźwięków otoczenia uznają identyfikację dźwięków mowy. 

Wnioski. Pacjenci z częściową głuchotą korzystający z systemu 

implantu ślimakowego wymagają treningu słuchowego ukierunkowanego 

na różnicowanie i identyfikację dźwięków o wysokiej 

częstotliwości. Prowadzone badania stanowią istotny wkład 

w konstruowanie narzędzi do wykorzystywania w rehabilitacji 

pacjentów z częściową głuchotą.


39 

Strategie radzenia sobie ze stresem 

a efektywność treningu słuchowego 

i satysfakcja z CI u dorosłych 

postlingwalnie ogłuchłych pacjentów 

Coping with stress, effectiveness of auditory 

training and satisfaction from the cochlear 

implant in postlingually deafened adults 

J. Rostkowska, J. Kobosko, H. Skarżyński 


Trening słuchowy to zespół ćwiczeń słuchowych stosowanych 

najczęściej u dorosłych tracących słuch. Opiera się on na 

posiadanym już zasobie językowym i zasobie wyobrażeń 

akustycznych. Wynikiem treningu jest przywrócenie zdolności 

do korzystania z poprzednio nabytego zasobu doświadczeń 

słuchowych w kontaktach z otoczeniem. Celem pracy była 

ocena skuteczności treningu słuchowego przeprowadzonego na 

materiale językowym u dorosłych pacjentów postlingwalnych 

zaopatrzonych w implant ślimakowy. Zbadano także zakres 

wpływu strategii radzenia sobie ze stresem a efektywnością 

treningu słuchowego. Dodatkowo dokonano oceny, która 

pozwoliła odpowiedzieć na pytanie, czy istnieje związek 

pomiędzy stosowanymi strategiami a satysfakcją z użytkowania 

systemu implantu ślimakowego. Materiał pracy stanowiło 

32 postlingwalnie ogłuchłych zaimplantowanych pacjentów 

korzystających z systemu implantu ślimakowego od roku do 8 lat. 

Wszyscy pacjenci byli uczestnikami tygodniowego intensywnego 

treningu słuchowego. Rozpoczął się on i zakończył badaniem 

słuchu fonematycznego. Do badania wykorzystano „Test do 

badania słuchu fonematycznego u dzieci i dorosłych” autorstwa 

Elżbiety Szeląg i Anety Szymaszek. Jest to jedyny, dostępny na 

polskim rynku, test badający słuch fonematyczny w kontekście 

zdania. Każdy pacjent odpowiedział także na pytanie dotyczące 

subiektywnych odczuć satysfakcji z implantu ślimakowego 

i wypełnił inwentarz – Brief COPE Inventory, którego wyniki 

określiły jego strategię radzenia sobie ze stresem. Dokonano 

analizy statystycznej wyników. Otrzymano interesujące wnioski 

przydatne do pracy klinicznej logopedy i psychologa z pacjentami 

postlingwalnymi użytkownikami implantów ślimakowych. 

Pojawiły się również przesłanki, które warto wziąć pod uwagę 

w dalszych badaniach.


Sesje doniesień plakatowych 

Naczyniak jamy nosowej u dziecka. Opis 

przypadku 

Hemangioma of a nasal cavity in a child. A case 

report 

R. Zieliński, A. Zakrzewska 

Klinika Otolaryngologii, Audiologii i Foniatrii Dziecięcej UM 

w Łodzi 

Łagodne naczyniaki krwionośne w wieku wczesnodziecięcym 

należą do najczęstszych guzów w obrębie głowy i szyi. Mogą 

występować pojedynczo lub jako zmiany mnogie. 

Guzy te nie posiadają torebki i rozrastają się w skórze, w tkankach 

miękkich i na błonach śluzowych, rosnąc często bardzo 

intensywnie w pierwszym roku lub nawet w dwóch pierwszych 

latach życia dziecka. Największy problem, stanowiący nierzadko 

bezpośrednie zagrożenie życia, stanowią naczyniaki o lokalizacji 

wewnątrzkrtaniowej. Lokalizacja wewnątrznosowa jest niezwykle 

rzadka, ale często wiąże się z nawracającymi krwawieniami 

z nosa. Autorzy przedstawiają przypadek 14-miesięcznego dziecka 

przyjętego do Kliniki Otolaryngologii, Audiologii i Foniatrii 

Dziecięcej UM w Łodzi z powodu powtarzających się krwawień 

z nosa. Na podstawie badań endoskopowych, tomograficznych 

oraz histopatologicznych pobranych wycinków stwierdzono naczyniak 

włośniczkowy o bardzo rzadkiej lokalizacji obejmującej 

przedsionek jamy nosowej i przednią ścianę trzonu szczęki. 

Rola chirurgii endoskopowej chorych 

z kostniakami zatok przynosowych 

The role of the endoscopic surgery in patients 

with osteomas sinuses paranasales 

J. Leszczyńska, J. Składzień, K. Stręk, J. Tomik, K. Oleś, 

A. Morawska, A. Wróbel 

Szpital Uniwersytecki, UJ, Kraków 

Wstęp. Kostniaki to niezłośliwy nowotwór nosa i zatok 

przynosowych. To najczęstszy guz kości w obrębie twarzy 

i głowy. Szczególnie często spotykany jest u pacjentów w II-V 

dekadzie życia. Etiologia obejmuje zaburzenia rozwojowe, urazy, 

infekcje. 

Materiał. Materiał obejmuje 27 pacjentów leczonych z zastosowaniem 

technik chirurgii endoskopowej w latach 2003-2010. 

W grupie tej znalazło się 6 pacjentów z kostniakami olbrzymimi. 

Wyniki. U wszystkich zoperowanych pacjentów uzyskano 

wyleczenie. Nie zanotowano także dużych powikłań okołooperacyjnych. 

Wnioski. Większość kostniaków zatok przynosowych może być 

skutecznie usuwana przy użyciu chirurgii endoskopowej. 

Analiza zachorowalności na grypę 

w obwodzie lwowskim 

Analysis of influenza morbidity in the Lviv Region 

A. Yordan, O. Tarasyuk, H. Shyshka, A. Verbinets, 

L. Sydor 

Lwowski Instytut Naukowo-Badawczy Epidemiologii i Higieny 

Ministerstwa Ochrony Zdrowia Ukrainy, Lwów 

Cel badań. Ujawnienie właściwości zmian zachorowalności na 

ostre oddechowe infekcje wirusowe (ORWI) i grypę. 

Materiały i metody. Przeanalizowano dane dotyczące comiesięcznej 

zachorowalności na ORWI i grypę w obwodzie lwowskim 

w okresie od 2006 do 2010 roku metodami jakościowej analizy 

epidemicznych wskaźników. 

Wyniki. Analiza wskaźników zachorowalności na ORWI i grypę 

w obwodzie lwowskim świadczy o tym, że sezonowe błyski 

ORWI i grypy w latach 2006-2008 miały dwufazowy przebieg: 

pierwszą, lecz niższą falę w przybliżeniu przez miesiąc, zmieniał 

krótkotrwały, lecz wysoki błysk zachorowalności. 

Jesienią 2009 roku zmienił się charakter przebiegu zachorowalności 

na ORWI i grypę. Znienacka powstał przedterminowy 

wysoki błysk zachorowalności na ORWI i grypę, bez poprzedniej 

niższej fazy. Można to wyjaśnić pojawieniem się nowego 

wirusa grypy A/H1N1, na który ludność nie miała odporności 

(ryc. 1). 

Wnioski. Opisane właściwości sytuacji epidemicznej co do 

zachorowalności na ORWI i grypę. 

Ryc. 1. Zachorowalność na ORWI i grypę w obwodzie 

lwowskim 

Charakterystyka flory bakteryjnej górnych 

dróg oddechowych u chorych na grypę 

Microcenosis characteristics of upper respiratory 

tract in patients with influenza 

H. Shyshka, O. Tarasyuk, A. Yordan, W. Smolnytska, 

W. Łomnycka 



Cel badań. Przeprowadzenie porównawczej analizy flory 

bakteryjnej górnych dróg oddechowych u chorych na grypę 

w różnych okresach epidemicznych. 

Materiały i metody. Zbadano 120 osób, w tym 60 osób w okresie 

epidemicznym po grypie i 60 osób w okresie międzyepidemicznym. 

Przeprowadzono 240 badań śluzu, wydzielono i zbadano 

3 652 szczepy bakterii drobnoustrojów. 

Wyniki U chorych na grypę w okresie epidemicznym indygenna 

mikroflora na błonie śluzowej górnych dróg oddechowych


41 

przedstawiona niepatogennymi rodzajami rodzaju Streptococcus 

(α- i γ-gemolityczne paciorkowce), niepatogennymi rodzajami 

rodzaju Neisseria, epidermalnym gronkowcem i niepatogennymi 

Corynebacterium, których częstość wydzielania wynosiła od 

80,0 do 100,0% przy niewysokiej intensywności kolonizacji 

(4,2-4,5 lg KYO/ml). Warunkowo patogenna grupa mikroorganizmów 

została przedstawiona 12 rodzajami drobnoustrojów. 

Z największą częstością wydzielał się Staphylococcus 

aureus (60,0%). Wysoka była również częstość wydzielania 

Streptococcus pyogenes (51,2%), Haemophilus spp. (48,5%), 

Streptococcus pneumoniae (43,5%), Klebsiella pneumoniae 

(45,5%) i grzybów rodzaju Candida (40,0%). Intensywność 

kolonizacji warunkowo patogennymi mikroorganizmami była 

znaczna i w poszczególnych wypadkach osiągała 6,0 lg KYO/ml. 

W okresie międzyepidemicznym ujawniono, że intensywność 

kolonizacji nosogardzieli mikroflorą indygenną była wyższa 

w porównaniu z chorymi, zbadanymi w okresie epidemii grypy 

i wynosiła 5,2‐6,6 lg KYO/ml. Warunkowo patogenną mikroflorę 

przedstawiało 7 rodzajów mikroorganizmów. Porównawcze dane 

pozwalają odznaczyć, że w okresie międzyepidemicznym z mniejszą 

częstością wydzielały się Staphylococcus aureus (34,0%), 

Streptococcus pyogenes (22,2%), Streptococcus pneumoniae 

(12,5%) i grzyby rodzaju Candida (20,0%). Nieobecna była 

Klebsiella. 

Wnioski. Uzyskane dane pozwalają zaplanować przeprowadzenie 

przedsięwzięć profilaktycznych zapobiegających komplikacjom 

etiologii bakteryjnej. 

Poziom odporności przeciwbakteryjnej 

chorych na grypę zamieszkałych 

w ekologicznie niesprzyjających 

warunkach 

Status of antimicrobial immunity in patients 

with influenza, residing in environmentally 

unfavourable conditions 

O. Tarasyuk, H. Shyshka, A. Yordan, M. Czernij, 

L. Sydor, B. Mota 



Cel badań. Przestudiowanie stanu odporności przeciwbakteryjnej 

u chorych na grypę, zamieszkałych w ekologicznie niesprzyjających 

warunkach. 

Materiały i metody. Przeprowadzono ocenę poziomu przeciwbakteryjnej 

obrony organizmu, a w szczególności flory bakteryjnej 

jelita grubego, aktywności lizocymy śliny oraz immunoglobuliny 

A, jako ważnej bariery w obronie przeciw wirusowym i bakteriocydnym 

infekcjom. Imunologiczne badania przeprowadzono 

u 120 chorych na grypę, mieszkających w warunkach dużego 

przemysłowego miasta (m. Lwów) i w strefie rekreacyjnej 

(m. Morszyn). 

Wyniki. W warunkach dużego i intensywnie zanieczyszczonego 

miasta (m. Lwów) microcenotyczne przesunięcia jelita grubego 

ujawnione u 86,0% chorych z przewagą dysbacterizy II stopnia 

(41,8%). Zaobserwowano obniżenie częstości wydzielania 

i intensywności kolonizacji przedstawicielami mikroflory indygennej 

– Bifidobacterium oraz Lactobacterium. Warunkowo 

patogenna mikroflora, która E. coli hemolityczną (43,3%), S. aureus 

(36,6%), grzybami rodzaju Candida (40,0%), warunkowo 

patogennymi Enterobacterium (40,0%) okazywała się u 56,3% 

badanych. W rekreacyjnej strefie (m. Morszyn) przesunięcia 

microcenozy jelita grubego ujawniono u 67,5% chorych, ze 

znaczną przewagą dysbiozy I stopnia (55,5%). 

Średnie znaczenie aktywności lizocymy w ślinie badanych 

chorych na grypę z m. Lwowa wynosiło 135±2,4 µg/ml, 

a u pacjentów z strefy rekreacyjnej (m. Morszyn) 1,13 razy 

więcej – 153±5,7 µg/ml. Zawartość immunoglobuliny A w śluzie 

nosogardzieli u 60 zbadanych osób z m. Lwowa odnotowano na 

poziomie 103,2±4,2 mg%, a u osób z m. Morszyn dany wskaźnik 

był większy 1,35 razy i stanowił 139,4±4,0 mg%. 

Ujawniono statystycznie potwierdzony związek korelacyjny 

między zawartością w powietrzu atmosferycznym związków 

siarki i ołowiu z poziomem wskaźników przeciwbakteryjnej 

obrony organizmu. 

Wnioski. Uzyskane dane świadczą o konieczności przeprowadzenia 

korekcji immunobiologicznej obrony organizmu. 

Zastosowanie plazmy argonowej 

w tonsylektomii 

The application of argon plasma in tonsillectomy 

J. Schmidt, M. Łapienis, D. Bienias 


Wstęp. Celem wprowadzania nowych technik operacyjnych do 

zabiegu usunięcia migdałków podniebiennych jest zapewnienie 

lepszych warunków w polu operacyjnym. 

Celem pracy była ocena przydatności plazmy argonowej w tonsylektomii, 

ze zwróceniem uwagi na czas trwania zabiegu i ilość 

utraty krwi, częstość występowania i stopień nasilenia powikłań 

(krwawienie i ból) oraz okres gojenia nisz po zabiegu. 

Materiał i metody. W Oddziale Otolaryngologicznym Szpitala 

MSWiA w Łodzi, w latach 2007-2011, wykonano tonsylektomię 

z powodu przewlekłego ropnego zapalenia migdałków podniebiennych 

u 61 pacjentów w wieku 15-52 lat (średnio 30,8 lat) 

oraz po nacięciu ropnia okołomigdałkowego w przeszłości u 12 

pacjentów w wieku 20-55 lat (średnio 39 lat). 

Operacje przeprowadzano w znieczuleniu ogólnym z zastosowaniem 

plazmy argonowej. Podczas hospitalizacji prowadzono 

obserwację pod kątem czasu trwania zabiegu oraz ilości utraconej 

krwi, nasilenia bólu pooperacyjnego w skali 0-4, w kolejnych 

dniach po tonsylektomii (1., 3. i 7. dniu) i pod kątem czasu 

gojenia się nisz po migdałkach, do całkowitego oddzielenia się 

włóknika. 

Wyniki. Podczas zabiegów operacyjnych utrata krwi wynosiła 

5-30 ml (średnio 23 ml), czas trwania zabiegu to średnio 15 

min (10-30 min). U pacjentów po nacięciu ropnia okołomigdałkowego 

czas trwania był nieco dłuższy – 15-40 min (średnio 

22 min). 

Po zabiegu pacjenci oceniali ból średnio na 1 (0-3). Pacjenci 

z ropniem okołomigdałkowym wskazywali na większy ból od 

1 do 3 ( średnio 2). 

Gojenie nisz trwało średnio około 6-7 dni, u pacjentów po nacięciu 

ropnia średnio około 8,5 dni. 

Wnioski. Dzięki zastosowaniu plazmy argonowej w tonsylektomii 

czas zabiegu jest krótki, obserwowane jest minimalne krwawienie 

podczas operacji, nieznaczne dolegliwości bólowe podczas 

gojenia się ran i szybki powrót pacjentów do zdrowia.


Endoskopowe metody leczenia 

niedrożności dróg łzowych 

Clinical results of the intra-duct naso-lacrimal 

anastomosis 

M. Michalik, M. Broda 

MMLaryngologia Diagnostyka i Chirurgia Warszawa 

Nadmierne łzawienie jest bardzo częstym objawem 

patologicznym zgłaszanym przez pacjenta. Przyczyny tego 

stanu są różnorodne, a dokładne poznanie patologii, wdrożenie 

odpowiedniej diagnostyki, czy też obranie prawidłowego 

kierunku postępowania, wbrew pozorom, nie jest łatwe. 

Postawienie prawidłowej diagnozy wymaga prześledzenia szeregu 

aspektów powstania nadmiernego łzawienia. Główne jego przyczyny 

to: niedrożność dróg łzowych, nadmierna produkcja łez 

i tzw. blok czynnościowy, czyli niewydolność dróg łzowych. 

Nadmierne łzawienie częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn 

(nawet 4:1). Podkreśla się przede wszystkim różnice w budowie 

anatomicznej (węższe drogi odpływu łez u kobiet), zaburzenia 

hormonalne po 40. roku życia, które wpływają na parametry 

filmu łzowego, jak i te bardziej prozaiczne, związane z częstszym 

stosowaniem kosmetyków czy „wycieraniem” oczu. 

Metody wykorzystywane w diagnostyce nadmiernego patologicznego 

łzawienia to przede wszystkim: test kanalikowy, testy 

barwne (test zanikania fluoresceiny, testy Jones’a), dakrocystografia, 

scyntygrafia dróg łzowych i endoskopia dróg łzowych. 

Z punktu widzenia laryngologicznego w diagnostyce dróg łzowych 

wykorzystujemy wewnątrznosową endoskopię, badania 

TK i MRI. 

Chirurgia dróg łzowych, w zależności od poziomu niedrożności 

dróg odprowadzających łzy, może dotyczyć każdego z odcinków: 

począwszy od korekty i prawidłowego ustawienia punktu 

łzowego, poprzez chirurgię kanalików, woreczka i przewodu 

nosowo-łzowego, po klasyczną operację zespolenia workowonosowego 

zewnętrznego. Stanowi ona nadal podstawową metodę 

leczenia w chirurgii dróg łzowych. Od wielu lat przyjętą zasadą 

w operacjach rekonstrukcyjnych dróg łzowych jest czasowa ich 

intubacja rurkami silikonowymi, którym zawdzięczamy 90% 

skuteczność. Obecnie największe znaczenie przypisuje się diagnostyce 

i leczeniu patologicznego łzawienia metodą endoskopową, 

z wykorzystaniem lasera diodowego. Niewątpliwą zaletą tej 

metody jest jej małoinwazyjność i pełna kontrola pola operacyjnego. 

Użycie endoskopu i lasera diodowego zwiększa znacząco 

precyzje wytwarzania nowej drogi odpływu łez, a brak nacięcia 

skóry minimalizuje ryzyko powikłań. Zabieg można wykonać 

w trybie ambulatoryjnym, co znacznie skraca pobyt pacjenta w 

placówce medycznej i zmniejsza koszty operacji. 

Funkcjonalny stan ucha środkowego 

i trąbki Eustachiusza w ostrym zapaleniu 

górnych dróg oddechowych 

Functional state of the middle ear, ET in the acute 

upper respiratory diseases 

Myroslaw Kruk M, Myroslaw Kruk B. 

Lwowski Państwowy Uniwersytet Medyczny im. Danylo Galickij, 

Katedra ORL, Ukraina 

Cel pracy. Wyjaśnienie funkcjonalnego stanu nosa, zatok przynosowych, 

ET, ucha środkowego przy OZGDO. 

Zbadano 60 dzieci od 7-10 lat z OZGDO. Alergologiczny anamnez 

wyjaśniono u 45 osób (70%). Zastosowano otomikroscopię, 

optyczną rynoscopię, salpingoskopię (ogląd ujścia ET), 

dynamiczną impedansne tympanometrię (w spokoju, testach 

Valsalva, Toynbe). 

Wynik. Retrakcja błony bebęnkowej u wszystkich dzieci (100%), 

kataralne zapalenie ucha środkowego (bezsymptomowe) u 42 

dzieci, wysiękowe zapalenie u 3 osób, dysfunkcja ET 2-3 stadij 

z tympnograme C 2 (intratympanalne ciśnienie zaniżone do 

-150-200 mm H2O) u 60 dzieci. Optyczna salpingoskopia: zapalenie 

nosogardła i ujścia ET. Dzieci z alergią częściej chorowały 

na ostre zapalenie górnych dróg oddechowych niż inne i miały 

częstsze powikłania otologiczne. 

Wniosek. Ostre zapalenie górnych dróg oddechowych przyczynia 

się do zapalenia zatok przynosowych, trąbki Eustachiusza, co 

może sprowokować latentne zapalenie ucha środkowego. Taki 

stan jest niebezpieczny. Następnymi powikłaniami są: atelektatyczne 

lub wysiękowe przewlekłe zapalenie ucha środkowego. 

Czy przerost migdałka gardłowego 

koreluje z tympanometrią (1000 Hz)? 

Does adenoid hypertrophy correlates with 

tympanometry (1000 Hz)? 

T. Rachel 

Inter Medicus Centrum Laryngologiczne, Kraków 

Celem pracy jest stwierdzenie wpływu wielkości migdałka 

gardłowego ocenianego metodą nasofiberoskopii na wyniki 

tympanometrii (1000 Hz). 

Materiał i metody. W badaniu uczestniczyło 50 dzieci w wieku 

3-12 lat (30 dziewczynek, 20 chłopów), co daje sumę 100 przebadanych 

uszów. 

Oceniano objawy zespołu niedrożności górnych dróg oddechowych 

(U A O), tj. oddychanie przez usta, wady zgryzu, zespół 

bezdechów sennych, nosowanie zamknięte, zapalenie ucha 

środkowego, zapalenie zatok. 

Migdałek był badany metodą nasofiberoskopii (badanie nagrano 

na dysk twardy i metodą foto, oceniane planimetrycznie procentowo 

wg Clemens). Wielkość adenoidu w naszych badaniach 

wahała się pomiędzy 34-stopien I, a 62-stopień II (tabela 4). 

Wykonane tympanometrie (1000 Hz) przedstawiały się następująco: 

typu A – 56%, typu B – 14%, typu C – 30% (tabela 1). 

Ciężkość objawów: łagodne występowały u 14,8% dzieci, średnie 

u 58,9%, ciężkie u 26,3% (tabela 2) (wg Bouliette). Porównując 

wielkość migdałka gardłowego i rodzaj tymopanogramu 

stwierdzono, że w tympanogramach typu A wynosił 48,38 wg 

Clemensa, w tympanometrii typu B – 42,6 i w tympanoterii typu 

C – 49,76. Następnie porównano rodzaj tympanometrii z wielkością 

migdałka (tabela 3), nie stwierdzając korelacji pomiędzy 

typem tympnaogramu a wielkością adenoidu. 

Wnioski. Wielkość migdałka gardłowego nie koreluje z typem 

tympanogramu (przy dużym migdałku może być tympanogram 

typu A i odwrotnie), jednocześnie kwestionuje to hipotezę, że 

wielkość adenoidu odgrywa znaczącą rolę w etiopatogenezie 

wysiękowego zapalenia ucha u dzieci. Ciężkość objawów również 

nie koreluje z tympanogramami. Adenotomia pozostaje nadal 

ważnym zabiegiem jako czynnik usuwający ognisko zakażenia 

i biofilmu oraz udrażniające górne drogi oddechowe. 

Ostre zapalenie górnych dróg oddechowych wpływa na 

funkcjonalny stan nosa, zatok przynosowych, ET i ewentualnie 

ucha srodkowego.


43 

Leczenie powikłań zapalenia ucha u dzieci 

– zachowawcze czy chirurgiczne? 

Treatment of complications of otitis media in 

children – clinical or surgical? 

L. P. Chmielik 

Klinika Otolaryngologii Dziecięcej Warszawskiego Uniwersytetu 

Medycznego 

Powikłania zapalenia ucha występują zarówno w przebiegu 

ostrego, jak i przewlekłego zapalenia. Mogą one być zarówno 

wewnątrzskroniowe, jak i wewnątrzczaszkowe. Przebieg 

choroby zależy od wielu czynników. Obecnie, dzięki możliwości 

stosowania antybiotyków, częstość powikłań zapalenia uszu 

znacząco się zmniejszyła. Jednak w przypadku wystąpienia 

powikłania nadal jest to stan poważny, wymagający intensywnego 

leczenia. 

Materiał i metody. Przeanalizowano 78 dzieci leczonych w latach 

2005-2011 w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej WUM 

w Warszawie z powodu powikłań zapalenia uszu. Analizowano 

stosowane leczenie zachowawcze i operacyjne oraz uzyskane 

efekty terapeutyczne. 

Wnioski. 

1. W przypadku wystąpienia u dziecka powikłań zapalenia 

ucha w każdym przypadku powinno zastosować się leczenie 

zachowawcze skojarzone z leczeniem chirurgicznym. 

2. Dziecko, u którego dochodzi do powikłań zapalenia ucha, 

powinno być leczone w warunkach szpitalnych. 

3. Postęp w leczeniu zachowawczym umożliwia stosowanie 

mniej agresywnej chirurgii. 

4. Pomimo postępu w leczeniu powikłań zapalenia ucha 

u dzieci mogą być one zagrożeniem dla zdrowia i życia. 

Wartość własna kosteczka chorego jako 

materiał w tympanoplastyce typu III 

Usefulness of the own patient’s ossicle as a 

material in type III tympanoplasty 

M. Wiatr, J. Tomik, J. Składzień, K. Oleś, A. Morawska, 

J. Szaleniec 

Katedra i Klinika Otolaryngologii CM UJ, Kraków 

Wstęp. Głównym celem chirurgii ucha środkowego jest 

usunięcie nieprawidłowości i rekonstrukcja łańcucha kosteczek 

słuchowych. 

Cel pracy. Przedstawiamy odległe wyniki operacji rekonstrukcyjnych 

ucha środkowego z wykorzystaniem własnej domodelowanej 

kosteczki chorego umieszczonej na zachowanym 

strzemiączku. 

Materiał i metody. Analizą objęto pacjentów operowanych po 

raz pierwszy z powodu przewlekłego zapalenia ucha środkowego 

w krakowskiej Klinice Otolaryngologii w latach 2008-2010. 

Blisko 250 kolejnych chorych było operowanych po raz pierwszy 

w rozpatrywanym przedziale czasu. Omawiany rodzaj rekonstrukcji 

łańcucha kosteczek słuchowych oceniono u 40 kolejnych 

chorych (20 z perlakiem, 20 bez perlaka). Miarą skuteczności 

leczenia operacyjnego była zmiana rezerwy ślimakowej mierzonej 

przed leczeniem chirurgicznym, 6 oraz 12 m-cy po operacji 

ucha. 

Wyniki. U chorych z perlakiem rezerwa ślimakowa uległa 

wyraźnemu zmniejszeniu po leczeniu operacyjnym (średnia 

rezerwa ślimakowa przed operacja wynosiła 31,8 dB, 19,7 dB 

po 6 miesiącach oraz 19,3 dB 12 miesięcy po operacji rekonstrukcyjnej; 

p=0,009). W drugiej grupie (bez perlaka) istotna 

statystycznie poprawa słuchu nie była obserwowana (średnia 

rezerwa ślimakowa przed operacją ucha wynosiła 27,3 dB, 26,5 

dB po 6 miesiącach i 27,3 dB po 12 miesiącach od zabiegu chirurgicznego; 

p=0,96). 

Wnioski. Analizowany sposób rekonstrukcji łańcucha kosteczek 

słuchowych okazał się skuteczny w grupie z perlakiem. Obecność 

innych nieprawidłowości w uchu środkowym (polipy, ziarnina, 

zrosty ale bez perlaka) prowadzi do wyraźnie mniejszej poprawy 

słuchu obserwowanej w okresie pooperacyjnym. 

Zastosowanie fal o częstotliwości radiowej 

w laryngologii – doświadczenia własne 

The use of radiofrequency waves in ENT – own 

experience 

J. Schmidt, M. Łapienis 


Wstęp. Leczenie chirurgiczne obturacyjnych zaburzeń 

oddychania podczas snu (chrapania i bezdechów sennych) 

polega na udrożnieniu jam nosa i/lub zmniejszeniu objętości 

tkanek jamy ustnej oraz gardła. 

Cel pracy. Ocena skuteczności radiochirurgii w leczeniu obuturacyjnych 

zaburzeń oddychania podczas snu. 

Materiał i metody. Badania przeprowadzono u 70 osób (29 kobiet 

i 41 mężczyzn) w wieku od 29 do 76 lat (średnia 52) operowanych 

w Oddziale w latach 2010-2011. Pacjentów podzielono 

na 2 grupy: 1) chrapiących z blokadą nosa (z wyłączeniem 

pacjentów ze skrzywioną przegrodą nosa, guzami w jamie nosa, 

wykluczoną alergią – podstawowe testy alergiczne) – 45 osób i 2) 

z prawidłową drożnością nosa – 25 osób. Pacjenci kwalifikowani 

byli do leczenia chirurgicznego po badaniu przedmiotowym (wywiad, 

subiektywna ocena drożności nosa – 10 stopniowa, Skala 

Senności Epworth – 24 punktowa), podmiotowym (lokalizacja 

strukturalnej przeszkody w górnych drogach oddechowych) oraz 

po potwierdzeniu obturacyjnego charakteru prezentowanych 

przez pacjentów zaburzeń oddychania w badaniu polisomnograficznym. 

W badaniu kontrolnym po 1 i 3 miesiącach oceniane były skutki 

leczenia (badanie laryngologiczne, ponowne wypełnienie ankiet 

– Skali Senności Epworth i drożności nosa). 

Wyniki. U wszystkich pacjentów zaobserwowano poprawę 

podczas kontrolnych badań. U pacjentów z pierwszej grupy, 

poprawa występowała już po 1 miesiącu od leczenia (poprawa 

w skali drożności nosa o 4-10 punktów, średnio 9; poprawa 

w skali senności Epworth o 6-15 punktów). U pacjentów 

z grupy drugiej efekt występował dopiero po 3 miesiącach od 

zabiegu (poprawa w skali senności Epworth o 6-10 punktów, 

średnio 8). 

Wnioski. Na podstawie dotychczasowych doświadczeń można 

stwierdzić, że zabiegi z wykorzystaniem fal o częstotliwości 

radiowej umożliwiają zmniejszenie lub całkowite ustąpienie 

obturacynych zaburzeń oddychania podczas snu, a tym samym 

poprawiają komfort życia pacjenta i jego najbliższych.


Efekty terapii głosu w dysfonii porażennej 

z wykorzystaniem skali VTD – studium 

przypadku 

Effects of voice therapy in a patient with paralytic 

dysphonia assessed using the VTD scale – a case 

study 

E. Woźnicka, E. Niebudek- Bogusz, M. Śliwińska 

– Kowalska 


W pracy przedstawiono opis rehabilitacji głosu pacjenta, 

u którego 6 miesięcy wcześniej rozpoznano idiopatyczne 

porażenie lewej połowy krtani. Długotrwała nieleczona dysfonia 

porażenna, z utrwaloną patologiczną kompensacją, wywarła 

niekorzystny wpływ na psychospołeczne funkcjonowanie chorego. 

Przeprowadzono kompleksową diagnostykę uwzględniającą 

metody subiektywne: samoocenę głosu wg Voice Handicap Index 

(VHI), wg skali dyskomfortu traktu głosowego VTD (Vocal 

Tract Discomfort), ocenę percepcyjną głosu dokonywaną w skali 

GRBAS, a także wykonano badanie wideolaryngostroboskopowe, 

analizę akustyczną głosu oraz pomiar max. czasu fonacji (MCF). 

Po 3-miesięcznej intensywnej rehabilitacji głosu ponownie 

wykonano ww. metody. Uzyskano znaczną poprawę w odniesieniu 

do subiektywnych dolegliwości mierzonych za pomocą skali VTD 

zarówno w podskali częstotliwości (23 vs 5), jak i nasilenia (22 

vs 5). Podobną poprawę stwierdzono w samoocenie głosu wg VHI 

dla wyniku ogólnego (62 versus 16) oraz w ocenie percepcyjnej 

wg GRBAS (G3R0B3A3S2 vs G1R0B0A0S0). Pozytywne efekty 

rehabilitacji odnotowano też w zakresie poprawy obiektywnego 

parametru aerodynamicznego (MCF wydłużył się o 17 sek.), 

parametrów akustycznych (shimmer, APQ, NHR), a także 

parametrów ocenianych w badaniu wideostroboskopowym. 

Przedstawiony opis rehabilitacji głosu w dysfonii porażennej 

wskazuje na przydatność skali VTD w kompleksowej diagnostyce 

dysfonii porażennej, a przede wszystkim w jej ocenie postępów 

terapii. 

Zastosowanie analizy kepstralnej w ocenie 

akustycznej głosu u pacjentów z guzkami 

głosowymi 

Mel cepstral analysis of voice in patients with 

vocal nodules 

E. Niebudek-Bogusz 1/ , J. Grygiel 2/ , P. Strumiłło 2/ , 

M. Śliwińska-Kowalska 1/ 

1/ 


2/ 

Instytut Elektroniki, Politechnika Łódzka 

Dotychczasowe badania wykazują, że analiza akustyczna 

może być cennym obiektywnym narzędziem do potwierdzania 

dysfonii. W ostatnim czasie uznaniem cieszy się analiza melowokepstralna, 

którą uzyskuje się, transformując nieliniowo skalę 

częstotliwości, jak i współczynniki Fouriera analizowanych 

sygnałów mowy. 

Celem badania była ocena zastosowania algorytmu MFCC (ang. 

Mel Frequency Cepstral Coefficients) w akustycznej analizie 

głosu u pacjentów z guzkami głosowymi. W badaniu wzięły 

udział dwie grupy kobiet: kontrolna, z głosem prawidłowym, oraz 

grupa nauczycielek z guzkami śpiewaczymi, u których zmiany 

te zostały potwierdzone poprzez badanie wideostrobokopowe. 

Grupy badane liczyły po 40 osób płci żeńskiej, a przedział wiekowy 

wynosił 25-53 lata (śr. 41). Badanie akustyczne obejmowało 

nagrywanie samogłoski “a” oraz czterech znormalizowanych 

fonetycznie zdań. Próbki dźwiękowe poddane zostały analizie 

MFCC a przy zastosowaniu Odwzorowania Sammona dokonano 

redukcji wymiarowości danych. Do dalszej klasyfikacji danych 

wdrożono klasyfikator SVM (ang. Support Vector Machine). 

W rezultacie otrzymany wynik klasyfikacji wykazał znaczące 

różnice pomiędzy dwoma badanymi grupami: kontrolną i z guzkami 

głosowymi. Dla przeprowadzonego testu diagnostycznego 

uzyskano następujące rezultaty: 1) dla głoski “a”: 72% czułość 

oraz 70% specyficzność, 2) dla znormalizowanych zdań (średnia 

dla 4 zdań): 87% czułość oraz 90% specyficzność. Lepsze wyniki 

zaobserwowano dla znormalizowanych zdań, co w odniesieniu 

do najnowszych badań potwierdza fakt, iż analiza mowy dla 

dłuższych fraz dostarcza więcej informacji na temat patologii 

głośni w porównaniu z analizą głosek. 

Analiza kepstralna sygnału mowy jest dobrze rokującym narzędziem 

do estymacji zaburzeń harmonicznych u pacjentów 

z dysfonią. Wymagane są jednak dalsze badania w większych 

grupach osób ze zmianami patologicznymi krtani dla potwierdzenia 

przedstawionych wyników. 

Zastosowanie nowoczesnych 

fizjoterapeutycznych metod rehabilitacji 

w leczeniu wybranych postaci dysfonii 

The usage of modern physiotherapeutic methods 

of rehabilitation in treatment of chosen kinds of 

dysphonia 

B. Kosztyła-Hojna, D. Moskal, J. Othman, 

D. Falkowski, J. Kasperuk 

Zakład Fonoaudiologii Klinicznej i Logopedii Uniwersytetu 

Medycznego w Białymstoku 

W leczeniu dysfonii obok klasycznych metod terapii wykorzystuje 

się rehabilitację z zastosowaniem stymulacji elektrycznej. 

Celem pracy była ocena wpływu zastosowanej stymulacji u chorych 

poddanych konwencjonalnym metodom leczenia. 

Badaniem objęto grupę 40 chorych z dysfonią hiperfunkcjonalną 

oraz 40 pacjentów z cechami dysfonii porażennej. W grupie chorych 

z dysfonią hiperfunkcjonalną zastosowano farmakoterapię 

u 20 chorych oraz dodatkowo wibracyjną terapię stymulującą 

z wykorzystaniem aparatu Medical VR (firmy CyberBioMed 

LLC) u pozostałych 20 osób. U 20 pacjentów z dysfonią porażenną 

obok klasycznej terapii zastosowano elektrofonacyjną 

stymulację nerwowo-mięśniową (NMEPS, neuro-muscular 

electro-phonatory stimulation) z wykorzystaniem vocaSTIM- 

Master (firmy PHYSIOMED). 

Analizowane grupy chorych były zbliżone pod względem płci 

i wieku. W ocenie wyników leczenia zastosowano metodę wizualizacji 

drgań fałdów głosowych (VLSS, stroboskopia) oraz 

badanie parametrów akustycznych głosu (F0, Jitter, Schimmer, 

NHR, pole głosowe, spektrogram wąskopasmowy). 

Zabiegi z wykorzystaniem aparatu do stymulacji wibracyjnej 

przeprowadzano przez 21 dni (2 razy dziennie przez 15 minut). 

Elektrofonacyjną stymulację nerwowo-mięśniową wykonywano 

po 7 minutach rozgrzewki przez 20 minut 2 razy dziennie przez 

21 dni. 

W grupie chorych z dysfonią hiperfunkcjonalną, u których 

zastosowano kompleksową terapię, stwierdzono poprawę parametrów 

stroboskopowych i akustycznych głosu w stosunku 

do pacjentów leczonych farmakologicznie. W grupie pacjentów 

z dysfonią porażenną dodatkowe zastosowanie elektrofonacyjnej 

stymulacji nerwowo-mięśniowej (NMEPS) istotnie poprawiało


45 

jakość głosu, co stwierdzono w ocenie stroboskopowej krtani 

i analizie parametrów akustycznych. Wyniki badań wskazują 

na przydatność fizjoterapeutycznych metod rehabilitacji 

u pacjentów leczonych farmakologicznie z powodu dysfonii 

hiperfunkcjonalnej i porażennej. 

Guzy oczodołów w materiale Kliniki 

Otolaryngologii w Krakowie w latach 

2010-2011 

Orbital tumors operated in the Department of 

Otolaryngology in Krakow in the years 2010-2011 

A. Wróbel, K. Oleś, J. Szaleniec, J. Składzień, P. Stręk, 

J. Tomik 

Klinika Otolaryngologii w Krakowie 

Wstęp. Guzy oczodołów to niewielka, ale bardzo zróżnicowana 

grupa schorzeń, leczonych przez otolaryngologów, neurochirurgów 

czy okulistów, co powoduje problemy w ustaleniu optymalnego 

postępowania diagnostycznego i terapeutycznego. 

Materiał i metody. Przeprowadzono retrospektywną analizę 

dokumentacji medycznej chorych operowanych z powodu guzów 

oczodołu w Klinice Otolaryngologii w Krakowie w latach 

2010-2011. W grupie badanej było 81 pacjentów w wieku od 

30 do 87 lat. Diagnostyka przedoperacyjna obejmowała badanie 

laryngologiczne i okulistyczne oraz badania obrazowe (rezonans 

magnetyczny i/lub tomografia komputerowa). Przeanalizowano: 

objawy kliniczne, konsultacje specjalistyczne, lokalizację guza, 

przebieg zabiegu operacyjnego, wynik badania histopatologicznego 

i dalsze losy chorego. 

Wyniki. U większości pacjentów zaobserwowano: wytrzeszcz 

i obrzęk powiek, łzawienie, uczucie dyskomfortu, ból w oczodole 

lub zmianę smaku łez po stronie guza. Istotną rolę w planowaniu 

zabiegu operacyjnego poza badaniem klinicznym odgrywały 

badania obrazowe, zwłaszcza tomografia komputerowa. Wybór 

dojścia operacyjnego zależny był od wielkości i lokalizacji guza. 

Najczęściej wykonywano orbitotomię boczną. Badanie histopatologiczne 

w przeważającej liczbie przypadków wykazało niezłośliwy 

charakter guzów, rzadziej nowotwory złośliwe pierwotne 

i przerzutowe oraz chłoniaki. 

Wnioski. Zebrany materiał własny potwierdza tezę, iż najlepszą 

metodą diagnostyczną schorzeń oczodołów, ułatwiającą prowadzenie 

zabiegu operacyjnego, jest tomografia komputerowa, 

a podstawową metodą leczenia – zabieg chirurgiczny. Niewielkie 

guzy oczodołów nienaciekające nerwu wzrokowego mogą 

być skutecznie leczone orbitotomią boczną z dobrym efektem 

kosmetycznym, natomiast guzy złośliwe lub zajmujące rozległe 

przestrzenie anatomiczne wymagają egzenteracji oczodołu. 

Pewne guzy zlokalizowane przyśrodkowo od osi źrenica-zatoka 

klinowa mogą kwalifikować się do operacji technikami endoskopowymi. 

Rodzicielstwo dziecka głuchego a style 

radzenia sobie ze stresem 

Parenting a deaf child and stress coping styles 

J. Kobosko 

Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Warszawa, Międzynarodowe 

Centrum Słuchu i Mowy, Kajetany k/Nadarzyna 

Praca dotyczy stosowanych przez słyszących rodziców stylów 

radzenia sobie ze stresem przeżywanym w procesie adaptacji 

do głuchoty dziecka. Postawiono pytanie, czy style radzenia 

sobie wyodrębnione przez Endlera i Parkera (1990) jako: 

styl skoncentrowany na zadaniu, na emocjach i na unikaniu 

zmieniają się u słyszących rodziców wraz z upływem czasu 

od momentu diagnozy głuchoty u dziecka. Interesująca jest 

kwestia, czy interwencja medyczna w formie wszczepienia 

implantu ślimakowego dziecku z głuchotą prelingwalną wiąże się 

z określonym stylem radzenia sobie w sytuacjach stresowych, oraz 

czy stopień zadowolenia rodziców z podjętej decyzji o implancie 

ślimakowym dla dziecka wiąże się z ich psychologicznym 

funkcjonowaniem w trudnych sytuacjach. 

W badaniach posłużono się wywiadem z rodzicem w formie Ankiety 

dotyczącej m.in. danych demograficznych rodziców, takich 

jak wiek, płeć, wykształcenie, a także informacji na temat wieku 

dziecka w momencie diagnozy głuchoty, wieku, w jakim wszczepiono 

implant ślimakowy, zadowolenia z decyzji o implancie dla 

dziecka, itp. Zastosowano także Kwestionariusz Radzenia Sobie 

w Sytuacjach Stresowych CISS w polskiej adaptacji. 

Okazało się, że m.in. u rodziców ma miejsce długotrwająca 

i nasilająca się wraz z upływem czasu od momentu diagnozy 

głuchoty u dziecka dominacja stylu unikającego w radzeniu sobie 

ze stresem, co wskazuje na trudności w adaptacji do głuchoty 

dziecka i negatywne emocje, z którymi unikają konfrontacji. 

Z kolei większe nasilenie poszukiwania przez rodziców kontaktów 

towarzyskich może przez pewien czas spełniać też funkcję 

adaptacyjną, np. stwarzać okazję do otrzymywania wsparcia. 

Otrzymane wyniki pokazują, że rodzice dzieci głuchych i słabosłyszących 

potrzebują różnych form pomocy psychologicznej, 

aby efektywnie radzić sobie ze stresem w związku z głuchotą 

dziecka i jej konsekwencjami. 

Czynniki genetyczne predysponujące do 

wystąpienia szumów usznych i uszkodzeń 

słuchu po narażeniu na hałas – czy są 

różne? 

Genetic factors for tinnitus and noise-induced 

hearing loss – are they different? 

M. Pawełczyk, E. Rajkowska, U. Owczarek, P. Kotyło, 

A. Gajda-Szadkowska, I. Korczak, M. Śliwińska- 

Kowalska 


Subiektywne szumy uszne polegają na odczuwaniu efektu 

dźwiękowego, który powstaje w wyniku aktywności w obrębie 

układu nerwowego, przy braku bodźca akustycznego w otoczeniu. 

Znanych jest kilka czynników, które zwiększają indywidualną 

wrażliwość na wystąpienie szumów usznych, takich jak 

uszkodzenie słuchu, ekspozycja na hałas, wiek, leki ototoksyczne 

czy nadciśnienie. Ponieważ narażenie na powyższe czynniki 

prowadzi do wystąpienia szumów usznych u niektórych osób, 

podczas gdy u innych szumy nie pojawiają się wcale, bądź


nie można ustalić ich przyczyny, coraz częściej sugeruje się 

zaangażowanie czynników genetycznych, które tłumaczyłyby 

tę zróżnicowaną osobniczo podatność na wystąpienie choroby. 

Częste współwystępowanie szumów usznych z uszkodzeniem 

słuchu po narażeniu na hałas (NIHL) wskazuje na potencjalne 

znaczenie genów, które zostały wcześniej zidentyfikowane jako 

warunkujące indywidualną wrażliwość na NIHL. 

Celem pracy była ocena związku polimorfizmów SNP w genach 

zaangażowanych w obieg jonów potasu w uchu wewnętrznym 

oraz w genie kodującym kadherynę 23 z szumami usznymi u osób 

narażonych na hałas w miejscu pracy. 

Grupa badana składała się z 626 pracowników narażonych na 

hałas (128 z szumami i 498 bez szumów usznych). Analizie 

poddano 104 polimorfizmy SNP w genach GJB1, GJB2, GJB3, 

GJB4, GJB6, KCNE1, KCNJ10, KCNQ1, KCNQ4, SLC12A2 

i CDH23. Oceny wpływu czynników genetycznych dokonano 

z wykorzystaniem modelu regresji logistycznej z korektą na wiek 

i poziom działającego hałasu (SPSS 12.00). 

Wyniki analizy wskazują na statystycznie istotne asocjacje 

pomiędzy występowaniem szumów usznych a niektórymi wariantami 

w KCNE1 i SLC12A2. Geny te wydają się doskonałymi 

genami-kandydatami do dalszych badań asocjacyjnych nad 

genetycznymi uwarunkowaniami szumów usznych, szczególnie 

w populacji osób nienarażonych na hałas. 

Badania realizowane w ramach tematu naukowego IMP 

18.3/2012 finansowanego z dotacji na działalność statutową 

IMP 

Czy ekspozycja na dźwięki podczas 

prób indywidualnych zwiększa ryzyko 

uszkodzenia słuchu wśród muzyków 

orkiestrowych? 

Does exposure to sounds during individual 

rehearsals increase the risk of the hearing loss 

in the orchestral musicians? 

A. Dudarewicz 1/ , M. Pawlaczyk-Łuszczyńska 1/ , 

M. Zamojska1, K. Zaborowski 1/ , M. Śliwińska- 



1/ 


2/ 


Poziomy dźwięku na stanowiskach muzyków orkiestrowych 

występujące w czasie gry na instrumentach mogą osiągać 

wartości niebezpieczne dla słuchu. W celu ilościowej oceny 

narażenia muzyków orkiestrowych w trzech orkiestrach 

filharmonicznych przeprowadzono pomiary poziomów dźwięku. 

Specyfika organizacji pracy muzyków sprawia, że narażenia na 

wysokie poziomy dźwięków występuje w trakcie gry zespołowej 

i gry indywidualnej. W obu przypadkach narażenie muzyków 

na wysokie poziomy dźwięków jest różne. W przypadku gry 

indywidualnej źródłem narażenia muzyka jest własny instrument, 

natomiast w czasie gry – również inne instrumenty. 

Pomiarami objęto różne grupy instrumentów w trakcie przygotowań 

do wykonywania zróżnicowanego repertuaru. Wykonano 

265 cykli pomiarowych o łącznym czasie trwania 90 godzin. 

Pomiary wykonywano w trakcie gry indywidualnej (144 cykli) 

i gry zbiorowej (121 cykli). Badanie kwestionariuszowe, 

przeprowadzone w grupie 57 muzyków, umożliwiło określenie 

typowego w orkiestrach symfonicznych obciążenia muzyków grą. 

Tygodniowy czas gry na instrumentach dzieli się między próby 

zbiorowe, przedstawienia oraz próby indywidualne i wynosi 

odpowiednio: 20 godzin, 2,5 godziny oraz 7,5 godziny. Wyniki 

pomiarów poziomów dźwięków oraz badania kwestionariuszowego 

umożliwiły ocenę ekspozycji na wysokie poziomy dźwięków 

muzyków (hałas orkiestrowy) w czasie gry indywidualnej i zbiorowej. 

W przypadku niektórych instrumentów na stanowiskach 

pracy muzyków stwierdzono poziomy ekspozycji przekraczające 

dopuszczalne wartości zarówno w trakcie gry zespołowej, jak 

i gry indywidualnej. 

Występowanie ekspozycji podczas próby indywidualnej, mającej 

znaczny wkład do całkowitej ekspozycji na hałas orkiestrowy, 

powinno być uwzględniane w programach ochrony słuchu dla 

muzyków orkiestrowych. 

Czasowe zmiany słuchu muzyków po 

ekspozycji na hałas orkiestrowy w trakcie 

prób 

Temporal changes in musicians’ hearing after 

exposure to orchestral noise during rehearsals 

A. Dudarewicz 1 , M. Pawlaczyk-Łuszczyńska 1 , 

M. Zamojska 1 , K. Zaborowski 1 , M. Śliwińska- 



1/ 


2/ 


Uważa się, że wielokrotne i powtarzające się ekspozycje, 

powodujące czasowe zmiany, prowadzą do trwałego pogorszenia 

stanu słuchu. O szkodliwym wpływie gry na instrumentach na 

stan słuchu muzyków orkiestrowych, podobnie jak w przypadku 

osób zawodowo narażonych na hałas przemysłowy, może 

świadczyć pojawianie się czasowych zmian stanu słuchu. 

Wśród muzyków przeprowadzono badania czasowych zmian 

słuchu wywołanych ekspozycją na hałas orkiestrowy za pomocą 

metody emisji otoakustycznej przejściowej (Transient Evoked 

Otoacoustic Emission, TEOAE). Badaniami objęto 19 muzyków 

orkiestrowych w wieku od 30 do 58 lat (średnia 40 lat) o stażu 

pracy od 12 do 40 lat (średnia 22 lat). Muzykom wykonano standardowe 

badanie audiometryczne oraz dwa badania metodą TE- 

AOE przed i niezwłocznie po ekspozycji na hałas orkiestrowy. 

Zmierzone progi słuchu muzyków w badanej grupie muzyków 

zostały porównane ze spodziewanymi progami słuchu u osób 

nienarażonych na hałas (PN-EN ISO 7029:2004). Stan słuchu 

badanych muzyków był dobry, jednak dla częstotliwości 4000 

i 6000 Hz zaobserwowano przesunięcie progów słuchu, charakterystyczne 

dla zmian wywołanych ekspozycją na wysokie 

poziomy dźwięków. 

Porównanie wyników pomiarów powtarzalności sygnałów 

TEOAE i stosunku sygnału do szumów wykonanych przed 

oraz po narażeniu na hałas orkiestrowy nie wykazało istotnych 

statystycznie różnic. W przypadku amplitudy sygnału TEOAE 

zaobserwowano istotne statystycznie obniżenie poziomów 

amplitud przy częstotliwościach 2000 i 3000 Hz oraz poziomu 

odpowiedzi zbiorczej w zakresie częstotliwości 1-4 kHz. Obserwowane 

obniżenie wynosiło około 0,7 decybela.


47 

Subiektywny odbiór uciążliwości hałasu 

turbin wiatrowych – wyniki badań 

pilotażowych 

Subjective assessment of noise annoyance related 

to wind turbines – a pilot study 

M. Pawlaczyk-Łuszczyńska 1/ , K. Zaborowski 1/ , 

A. Dudarewicz 1/ , M. Zamojska 1/ , M. Śliwińska- 



1/ 


2/ 


Obserwowany w ciągu ostatnich lat dynamiczny rozwój 

energetyki wiatrowej nie idzie w parze z przyzwoleniem 

lokalnych społeczności na powstawanie nowych farm wiatrowych. 

Najczęściej powtarzanymi argumentami przeciwko jest 

„zaśmiecanie” krajobrazu, migotanie cienia i hałas towarzyszący 

pracy turbin wiatrowych. Kontrowersje wzbudza w szczególności 

potencjalne szkodliwe i uciążliwe działanie hałasu, w tym 

infradźwięków. 

Ogólnym celem pracy jest ocena narażenia na hałas turbin 

wiatrowych oraz analiza subiektywnej oceny uciążliwości 

tego hałasu przez osoby mieszkające w ich sąsiedztwie. 

Przeprowadzono pilotażowe badania kwestionariuszowe 

z zastosowaniem autorskiego Kwestionariusza do Oceny 

Warunków w Miejscu Zamieszkania oraz Samooceny Stanu 

Zdrowia i Samopoczucia Mieszkańców. Badaniami objęto 

grupę 74 osób w wieku 15-71 lat, mieszkających w odległości 

260-2000 metrów od turbin wiatrowych o mocy 2 MW lub 

150 kW. Równolegle wykonywano pomiary hałasu w miejscu 

zamieszkania badanych osób. 

Wyniki badań pokazują, że około 2/3 respondentów zwraca 

uwagę na warunki środowiskowe w miejscu zamieszkania. 

Najczęściej zgłaszanymi niedogodnościami są hałas turbin wiatrowych 

(81,1%), hałas drogowy (68,9%), hałas pochodzący od 

maszyn rolniczych (67,6%) oraz odory towarzyszące produkcji 

rolnej i przetwórstwu (58,1%). 

Stwierdzono, że występujący w miejscu zamieszkania ludzi (na 

zewnątrz budynków) hałas pochodzący od turbin wiatrowych 

przyjmuje niskie wartości poziomu dźwięku A rzędu 37-48 dB 

(średnia: 42,2±3,7 dB). Mimo to blisko połowa (48,3%) respondentów 

oceniła ten hałas jako „raczej uciążliwy” lub „uciążliwy”, 

a 10,0% – jako „skrajnie uciążliwy”. Poza hałasem osoby badane 

zwracały również uwagę na migotanie cienia (56,7%) i błyski 

świetlne towarzyszące pracy turbin (29,7%), przy czym połowa 

oceniała je jako co najmniej „raczej uciążliwe”. Ponadto 1/3 

respondentów twierdziła, że hałas, migotanie cienia i rozbłyski 

towarzyszą codziennie pracy turbin wiatrowych, co potwierdza 

celowość dalszych badań. 

Ochronne działanie D-metioniny na 

narząd słuchu w urazie akustycznym 

D-methionine in preventing noise-induced hearing 

loss 

A. Rewerska 1/ , E. Rajkowska 1/ , P. Politański 2/ , 

M. Śliwinska-Kowalska 1/ 


1/ 

Zakład Audiologii i Foniatrii 

2/ 

Zakład Ochrony Radiologicznej 

W patogenezie uszkodzeń słuchu spowodowanych hałasem 

(NIHL) kluczową rolę odgrywają mechanizmy stresu 

oksydacyjnego. Dlatego też interwencja farmakologiczna 

z zastosowaniem antyoksydantów wydaje się być skuteczną 

metodą zapobiegania utracie komórek słuchowych i związanym 

z tym uszkodzeniom słuchu. Celem pracy było poznanie 

mechanizmów stresu oksydacyjnego zachodzących w narządzie 

słuchu po narażeniu na hałas oraz ocena wpływu antyoksydantu 

D-metioniny na stres oksydacyjny i uszkodzenia słuchu 

wywołane hałasem. 

U myszy szczepu C57BL/6 pomiar słuchowych potencjałów 

wywołanych z pnia mózgu (ABR) oraz poziomu aktywności 

dysmutazy ponadtlenkowej (SOD) i katalazy (CAT) w ślimaku 

przeprowadzano 1, 7 i 14 dni po ekspozycji na 8-godzinny hałas 

wąskopasmowy (częstotliwości 4 kHz na poziomie 110 dB) . 

D-metionina była podawana dootrzewnowo w 3 dawkach (100, 

200 i 400 mg/kg) 1 godzinę przed i 1 godzinę po narażeniu, 

a także przez kolejne 3 dni w tych samych odstępach czasowych. 

Wzrost poziomu aktywności enzymów oksydacyjnych był 

zależny od dawki i obserwowano go dla D-metioniny w dawce 

200 i 400 mg/kg. Przesunięcia progów słuchu u zwierząt, które 

były narażone na hałas i podawano im D-metioninę były istotnie 

mniejsze w porównaniu do zwierząt tylko narażanych na hałas. 

Długotrwałą (14 dni po ekspozycji) ochronę zaobserwowano 

jedynie dla D-metioniny w dawce 400 mg/kg. 

D-metionina może być związkiem zmniejszającym stres oksydacyjny 

spowodowany hałasem oraz związane z nim uszkodzenia 

w uchu wewnętrznym myszy. Efekt ochronny zależy od dawki 

D-metioniny i najlepszy otrzymuje się, podając związek w dawce 

400 mg/kg. 

Praca realizowana jest w ramach grantu Ministerstwa Nauki 

i Szkolnictwa Wyższego (Gr. 0445/36)


Nastawienie muzyków orkiestrowych do 

stosowania ochronników słuchu 

Attitude of the orchestral musicians to use hearing 

protectors 

M. Zamojska 1/ , M. Pawlaczyk-Łuszczyńska 1/ , 

A. Dudarewicz 1/ , K. Zaborowski 1/ , M. Śliwińska- 



1/ 


2/ 


Badania ankietowe i pomiary poziomu dźwięku w grupie 108 

muzyków orkiestrowych wykazały, że są oni narażeni średnio 

przez 30 godzin tygodniowo na dźwięki o równoważnym 

poziomie dźwięku A rzędu 82-95 dB. 

Przepisy prawne obligujące pracodawców do podejmowania 

działań minimalizujących ryzyko zawodowe związane z hałasem 

w miejscu pracy, zwalniają ich z obowiązku udostępniania 

muzykom środków ochrony indywidualnej. Stosowanie 

ochronników słuchu przez muzyków orkiestrowych zależy od 

ich decyzji. 

Wyniki ww. badań kwestionariuszowych wykazały, że niespełna 

10% muzyków używało lub używa ochronniki słuchu, natomiast 

29% deklarowało chęć stosowania ich w przyszłości. W związku 

z powyższym w grupie muzyków, których wyposażono 

w specjalne ochronniki, przeprowadzono dodatkowo pilotażowe 

badania kwestionariuszowe dotyczące oceny przydatności 

ochronników w ich pracy. 

Większość respondentów (90%) deklarowała stosowanie 

ochronników podczas prób zbiorowych orkiestry, a jedynie 

20% – podczas przedstawień lub koncertów. Zdaniem 70% 

muzyków ochronniki słuchu wpływały na wykonywaną przez 

nich pracę, przy czym 40% przeszkadzało w słyszeniu własnej 

gry, natomiast odpowiednio 30% i 20% – w słyszeniu gry 

sąsiadujących muzyków lub całej orkiestry. Dla ponad połowy 

(60%) noszenie ochronników słuchu było wygodne, a jedyną 

zgłaszaną niedogodnością było uczucie zatkanego ucha. 

Zdaniem ankietowanych stosowanie ochronników słuchu 

jest wskazane w przypadku muzyków grających na głośnych 

instrumentach (dętych i perkusyjnych) oraz ich bezpośrednich 

sąsiadów w orkiestrze. Połowa respondentów zadeklarowała 

chęć stałego stosowania ochronników słuchu, natomiast 40% 

opowiedziało się negatywnie wobec tego zamiaru. Ponadto 

większość (70%) była zdania, że to pracodawca powinien 

zapewniać ochronniki słuchu. Osoby te uważały, że stosowanie 

ochronników jest indywidualną sprawą muzyków. 

Oprogramowanie wspomogające program 

ochrony słuchu 

Software for hearing conservation program 

M. Zamojska 1/ , A. Dudarewicz 1/ , M. Pawlaczyk- 

Łuszczyńska 1/ , E. Zamysłowska-Szmytke 2/ , 

M. Śliwińska-Kowalska 1,2/ 


1/ 


2/ 


W celu ochrony słuchu pracowników narażonych na hałas 

podejmowanych jest wiele działań przez pracodawców, 

wspomaganych przez służby BHP oraz ośrodki medycyny pracy. 

Istniejące regulacje prawne wymagają od wszystkich stron 

uczestniczących w tych działaniach zbierania i analizowania 

informacji dotyczących warunków pracy oraz stanu zdrowia 

pracowników. Efektywne wykorzystanie tych danych mogą 

zapewnić Programy Ochrony Słuchu, opisujące algorytmy 

optymalnych działań minimalizujących to ryzyko. 

Sieciowa aplikacja pn. „Interaktywny program ochrony słuchu” 

(IPOS) stanowi wspomagające narzędzie do realizacji 

opracowanego przez zespół Zakładu Zagrożeń Fizycznych oraz 

Kliniki Audiologii i Foniatrii Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi 

kompleksowego Programu Ochrony Słuchu, którego celem jest 

ograniczenie narażenia na hałas oraz minimalizowanie ryzyka 

uszkodzenia słuchu. 

IPOS umożliwia zbieranie szczegółowych informacji o przebiegu 

zatrudnienia poszczególnych pracowników, zajmowanych przez 

nich stanowiskach pracy, ekspozycji na czynniki szkodliwe, w tym 

narażeniu na hałas i stosowaniu indywidualnych ochron słuchu, 

a także danych nt. stanu słuchu i osobniczych czynników ryzyka. 

Działając w sieci komputerowej, aplikacja ta umożliwia szybką 

wymianę informacji między pracodawcą (kadrami), działem 

BHP i ośrodkami medycyny pracy. Zapewnia ochronę wrażliwych 

danych, automatycznie udostępniając poszczególnym 

użytkownikom jedynie te dane, do wglądu w które są uprawnieni 

i które są niezbędne do wykonanych przez nich działań w ramach 

kompleksowego programu ochrony słuchu. 

Zadaniem IPOS jest monitorowanie warunków pracy, szacowanie 

ryzyka uszkodzenia słuchu i monitorowanie stanu słuchu pracowników, 

a tym samym zapobieganie wczesnym uszkodzeniom 

słuchu i wystąpieniu choroby zawodowej. 

Praca zrealizowana ze środków Unii Europejskiej w ramach 

Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany pod nadzorem 

Ministerstwa Zdrowia w ramach Działania 2.3 Programu 

Operacyjnego Kapitał Ludzki

Mariola Śliwińska-Kowalska

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?