Torfaen Business Voice August 2017 Newsletter (Cymraeg)

MEDI
2017
GYFRAITH BUSNES
DIGWYDDIAD NESAF
Dydd Iau 21 Medi 2017
5:00PM
YN Y RHIFYN HWN:
TUDALEN 3
Materion cyfreithiol
ar gyfer busnesau
Archwilio rhai o’r materion cyfreithiol y
mae’r sawl sy;n berchen ar fusnes yn
eu hwynebu
TUDALEN 5
Cyfreithiau Diogelu
Data Newydd ar gyfer
Busnesau
Cyfreithiau Diogelu Data Newydd ar
gyfer Busnesau
TUDALEN 7
Merched mewn
Busnes Torfaen 2017
Cyfleoedd i rwydweithio
Siaradwyr ysbrydoledig
Mwynhewch de prynhawn blasus
www.twitter.com/TorfaenBiz
www.facebook.com/TorfaenEnterprise
Torfaen Economy & Enterprise

Gair gan y
Cadeirydd
Croeso i rifyn diweddaraf cylchlythyr Llais Busnes Torfaen, y
tro hwn yn canolbwyntio ar gyfraith busnes. Nid yw hwn yn
bwnc sydd bob amser yn uchel ar restr rhywun wrth ddechrau
busnes – yn sicr doedd o ddim yn uchel ar fy rhestr i – ond
mae’n deg dweud ei fod yn rhywbeth na ddylid ei anwybyddu.
Yn anffodus, nid yw diffyg gwybodaeth yn esgus mewn llys
barn! Dyma enghraifft arall wych o wybodaeth am ddim
diolch i’ch aelodaeth chi o Lais Busnes Torfaen.
Rwy’n falch o ddweud bod yr arddangosfa fusnes ddiweddar
yn llwyddiant mawr. Mynychodd mwy na 200, i ddatblygu
perthynas gyda mwy na 50 o stondinwyr. Mae’r adborth gan
y cynrychiolwyr wedi bod yn gadarnhaol iawn, gan ddefnyddio
geiriau fel ‘Gwych’, ‘Ardderchog’ a ‘Da Iawn’ - neu TBV
yn fyr!
3ydd Gyfarfod 2017
Dydd Iau 21ain Medi
Cofrestru am 5:00pm i gychwyn am 5:30pm
Dyddiad i’ch
dyddiadur
21/09/17 - Llais Busnes Torfaen - 5pm
23/11/17 - Digwyddiad Merched
Mewn Busnes Torfaen 2017 - 4:30pm
07/12/17 - Llais Busnes Torfaen - 5pm
Rydym nawr wedi lansio ein pecyn aelodaeth. Mae hwn yn
fargen i aelodau newydd ymuno hyd at fis Rhagfyr 2018 am ffi
unwaith ac am byth. Nid oes taliadau ychwanegol ac mae dau
le fesul cyfarfod, felly medrwch ddod â gwestai gyda chi i gael
y mwyaf allan o’ch aelodaeth, a rhoi cyfle i eraill i rwydweithio
gydag wynebau newydd.
Yn ein cyfarfod nesaf, bydd cyfle rhwydweithio wedi ei hwyluso
felly gwnewch yn siŵr eich bod yn dod â digon o gardiau
busnes gyda chi. Wyddech chi ddim pwy fyddwch yn eu cyfarfod!
Peidiwch ag anghofio sicrhau bod eich aelodaeth yn dal yn
ddilys, i wneud yn siŵr eich bod yn elwa o’n digwyddiadau yn y
dyfodol.
Dennis
Ricketts
Cadeirydd, Llais
Busnes Torfaen
Ein Digwyddiad
Nesaf
Cynhelir digwyddiad chwarterol nesaf aelodau Llais Busnes
Torfaen ar ddydd Iau 21ain Medi 2017 yng Nghlwb Golff a Gwlad
Greenmeadow, Cwmbrân.
Prif ffocws y digwyddiad fydd dwy rownd o rwydweithio wedi ei
hwyluso, ond bydd hefyd dwy sgwrs bum munud gan aelodau o
Lightology a CMD International, ac yna rhwydweithio anffurfiol.
Mynychodd mwy na 65 o bobl y digwyddiad diwethaf, sy’n profi
na ddylech golli’r cyfleoedd hyn i rwydweithio!
Mae gan aelodau Llais Busnes Torfaen hawl i ddau le am ddim
yn y digwyddiad hwn, felly gwnewch yn siŵr eich bod yn dod â
chydweithiwr, cleient neu gyswllt busnes gyda chi i fanteisio’n
llawn ar eich lle.
Greenmeadow Golf and Country Club,
Cwmbran
Gall aelodau Llais Busnes Torfaen ddod â baner fflach gyda nhw
hefyd – nodwch ar eich ffurflen gofrestru electronig os ydych
chi’n dod ag un.
2
ARCHEBWCH EICH LLE yn y
digwyddiad hwn:
http://bit.ly/tbv-sep2017-welsh
CYLCHLYTHYR (CLWB) LLAIS BUSNES TORFAEN | AWST 2017
Ddim yn aelod? Beth am ymuno
â ni a dod i’r digwyddiad?
Ffoniwch 01633 648644
E-bost: info@southwalesbusiness.co.uk
Cliciwch ar y ddolen ganlynol:
http://bit.ly/TBV-business-club-cy

Problemau
cyfreithiol i fusnesau
Mae’r erthygl yma’n ceisio edrych ar rai o’r problemau cyfreithiol
y mae busnesau’n wynebu. Mae nifer o fusnesau bach yn
dechrau gweithredu heb ystyried mewn gwirionedd y materion
a ddylai gael eu trafod. Yn aml byddan nhw’n cymryd Tenantiaeth
neu Brydles heb gymryd cyngor cyfreithiol a chyflogi staff
(yn dechrau weithiau yn rhan amser) heb sylweddoli’r cyfrifoldebau
sydd ynghlwm wrth benderfyniad o’r fath. Mae llwyddiant
busnes newydd yn aml yn dibynnu ar y camau cynllunio
sy’n digwydd cyn bod y busnes yn ystyried agor ei ddrysau i’r
cyhoedd neu gynnig gwasanaeth a gall diffyg cynllunio arwain
at fethiant y busnes.
Dyma rhai o’r
materion i’w hystyried:
1. Materion rheoleiddio
Mae angen i chi ystyried a ydy’r math o fusnes sydd gyda chi
angen rhyw fath o ganiatâd gan yr Awdurdod Lleol neu gorff
Rheoleiddio cyn i chi gychwyn. Er enghraifft , os ydych chi’n
meddwl agor caffi neu siop prydiau parod byddai angen i chi
ystyried a ydy’r caniatâd cynllunio angenrheidiol mewn lle ar
gyfer yr adeilad yr ydych chi am ddefnyddio. Os ydych chi’n
bwriadu gwneud cynnyrch mae angen i chi wirio a oes
lleiafswm safonau diogelwch sy’n berthnasol. Mae’n aml yn
werth cysylltu â’ch Awdurdod Lleol, corff masnachol neu gyfreithiwr
busnes arbenigol er mwyn sefydlu pa fath o gyngor sydd
angen arnoch chi.
2. Enwi eich busnes
Mae enwi’ch busnes yn bwysig iawn ac mae cryn dipyn o
amser yn cael ei dreulio yn meddwl am enwau bachog a fydd
yn aros yn y cof. Serch hynny, dyw nifer o fusnesau ddim yn
edrych i weld a oes modd prynu enw parth gwefan i gyd-fynd
gyda’u henw neu ddim yn gwirio a fydd yr enw yn pechu
busnes cyfredol sy’n defnyddio’r un enw neu enw tebyg. Mae
hyn yn arwain yn aml at lythyr Peidiwch a Rhowch Gorau gan
gyfreithwyr drud o Lundain. Mewn achos diweddar defnyddiodd
siop leol yr enw Singhsburies a chafodd ei herio gan yr
archfarchnad fawr. Efallai bod gan y perchennog synnwyr
digrifwch gan ei fod nawr wedi newid yr enw i Morrisinghs ond,
a bod o ddifri os ydych chi wedi gwario llawer o arian ar
arwyddion a marchnata ar gyfer eich busnes dydych chi ddim
am fod mewn sefyllfa o orfod newid yr enw ymhen rhai
misoedd i osgoi achos cyfreithiol. Mae’n werth cael cyngor gan
arbenigwr ar eiddo deallusol na ddylai gostio’n ddrud ac a all
arbed trafferthion posibl yn y dyfodol.
JANUARY
3. Cyflogi staff
Mae nifer o fusnesau bach yn cyflogi ffrindiau neu aelodau o’r
Business teulu fel staff finance a dydyn nhw ddim yn ystyried goblygiadau cael
MAY staff. Mae’n - JUNE bwysig eich bod yn siarad â chyfreithiwr ar
gyflogaeth cyn cyflogi staff, gan fod hawl gan bob aelod o
JULY staff i gael - AUGUST Amodau a Thelerau ysgrifenedig ac mae lleiafswm
safonau mewn perthynas â thâl, taliadau pensiwn a hawliau
SEPTEMBER
eraill y mae’n rhaid cadw atynt. Mae’n werth cael cyfarfod â
chyfreithiwr ar gyflogaeth er mwyn trafod y dull gorau o
gyflogi’ch staff gan fod nifer o opsiynau yn amrywio o gael
Manufacturing
staff o asiantaeth, contractwyr hunangyflogedig, staff lawn
amser neu staff achlysurol. Mae yna oblygiadau gwahanol ar
gyfer pob math o weithiwr neu gyflogai ac er bod deddfwriaeth
ar gyflogaeth yn anhygoel o gymhleth dylai fod modd i
arbenigwr yn y maes weld pethau’n ddigon eglur. Gall methu
cydymffurfio â’r rheolau arwain at ganlyniadau difrifol gan
gynnwys, mewn rhai achosion, atebolrwydd troseddol am
OCTOBER
fethu a thalu’r isafswm cyflog cenedlaethol.
4. Cael gafael ar eiddo
P’un ai a ydych chi’n cymryd tenantiaeth busnes dros y tymor
byr neu brydles hirach, mae’n werth bob amser cymryd
cyngor. Mae prydlesi yn ddogfennau cymhleth a gallant
gynnwys cymalau sy’n ymddangos yn ddiniwed ar y cychwyn
ond sy’n gallu achosi trafferthion yn nes ymlaen. Hefyd gall
gyfreithiwr profiadol ar eiddo masnachol eich cynghori ynglŷn
â’r anogaethau gall landlord gynnig os ydych chi am wella’r
eiddo. Mae’n bwysig i chi amddiffyn eich hun os ydych chi’n
bwriadu gwario arian ar addasu eiddo masnachol ac mae
cyngor yn angenrheidiol.
5. Strwythur eich busnes
Mae yna ddigon o ddewisiadau ar sut i strwythuro’ch busnes.
Gallwch fod yn unig fasnachwr, yn bartneriaeth neu’n gwmni
atebolrwydd cyfyngedig ynghyd â nifer o opsiynau eraill. Gall
gyfreithiwr busnes profiadol eich cynghori ar ba gyfrwng
masnachu sy’n gweddu orau i chi. Tra gall fod yn unig
fasnachwr yn syml, mae hefyd yn golygu atebolrwydd llawn y
byddwch efallai am osgoi. Mae’n gymharol hawdd sefydlu
cwmni newydd trwy gymorth cyfreithiwr busnes a chyfrifydd ac
mae nifer o fusnesau newydd yn synnu pa mor gost-effeithiol y
mae’r cyngor yna’n gallu bod. Mae nifer o sefydliadau sy’n
cael eu hariannu gan y llywodraeth sy’n rhoi cyngor am ddim i
fusnesau newydd a dylech chi sicrhau eich bod chi’n achub ar
y cyfle a chofiwch o hyd os nad ydych chi’n gofyn, yna chewch
chi ddim.
Yn olaf, er eich bod chi o bosibl yn ardderchog wrth gynhyrchu’r
cynnyrch yr ydych yn ei werthu neu’n darparu’r gwasanaeth yr ydych yn
ei gynnig, mae’r rhan fwyaf o bobl lwyddiannus yn canolbwyntio ar yr
hyn y maen nhw’n gwneud orau ac y defnyddio arbenigedd pobl eraill er
mwyn gwneud yn siŵr bod fframwaith cyfreithiol eu busnesau yn gywir.
Mae gwaith cyfreithiol yn debyg i waith deintyddol, gallwch chi ei wneud
eich hunan, ond mae’n debygol o fod yn boenus os wnewch chi.
CYLCHLYTHYR (CLWB) LLAIS BUSNES TORFAEN | AWST 2017
3

Hawlio arian ychwanegol
am daliadau hwyr o anfonebau
Mae’n anffodus bod symiau sylweddol o arian yn ddyledus i’r
rhan fwyaf o fusnesau gan gwsmeriaid nad sy’n talu ar amser
ac yn hwyr iawn. Gall rheoli credyd gostio’n sylweddol i fusnesau
ac mae yna effaith ar lif arian.
Yn aml dyw’r busnes ddim am fod yn rhy galed ar y cwsmer
rhag ofn iddyn nhw golli’r cwsmer. Serch hynny os nad yw’r
cwsmer yn talu, dyw’r cwsmer ddim yn un da.
Pan fo cwsmer heb dalu ac mae’r cwsmer yn endid masnachol,
yna gallwch godi tal penodedig ar y busnes yna am gost casglu
tâl masnachol hwyr ar ben hawlio llog.
Mae taliad yn hwyr – oni bai eich bod chi eisoes wedi cytuno
pryd fydd yr arian yn cael ei dalu – ar ôl 30 diwrnod ar gyfer
awdurdodau lleol a thrafodion busnes, neu naill ai ar ôl i’r
cwsmer gael yr anfoneb neu yr ydych yn cyflenwi’r nwyddau
neu wasanaethau (os yw hyn yn ddiweddarach).
Gallwch hefyd godi llog (a elwir yn llog statudol) os yw busnes
arall yn hwyr yn talu am nwyddau neu wasanaethau. Y gyfradd
yw 8% yn ogystal â chyfradd sylfaenol Banc Lloegr ar gyfer
trafodion busnes i fusnes. Mae hyn yn gyfradd llog sylweddol
tra bod cyfraddau sylfaenol mor isel ar hyn o bryd. Mae
cyfraddau llog yn isel hyd at y pwynt ble y byddwch yn cael
dyfarniad gan y llys. Bydd Barnwr ond yn caniatáu cyfradd
dyfarniad o rhwng ½ a 2%.
Felly, trwy ddefnyddio’r fframwaith statudol o dan Ddeddf
Taliad Hwyr o Ddyled Fasnachol (Llog) 1998 i hawlio tâl penodedig
a llog fe gewch eich digolledu’n rhannol o leiaf am effaith
unrhyw daliad hwyr ar eich busnes a llif eich arian.
Mae’r swm y gallwch godi mewn perthynas â’r sŵn penodedig yn dibynnu ar swm y ddyled.
Am ddyledion hyd at £999, y tâl yw £40; am ddyledion o £1,000 at £9999.99
y tâl yw £70, ac am unrhyw ddyled o £10,000 neu fwy, £100.
Taliadau am wasanaeth
mewn prydlesi masnachol
Mae taliadau am wasanaeth yn galluogi landlordiaid i adennill
oddi wrth denantiaid costau atgyweiriadau a darparu rhai
gwasanaethau. Maen nhw hefyd yn gallu darparu ar gyfer
gwariant annisgwyl yn y dyfodol. Mae taliadau am wasanaeth
yn digwydd fel arfer pan fo angen cynnal a chadw parthau
cyffredin neu wedi eu rhannu, fel cyfadeiladau siopa neu
ystadau diwydiannol.
Termau’r brydles fydd y ffactor mwyaf arwyddocaol wrth benderfynu
beth sy’n cael ei gynnwys yn y tâl am wasanaeth a’r
swm sy’n daladwy. Y dull gorau o ddiogelu, er mwyn i landlordiaid
sicrhau eu bod yn gallu adennill costau cynnal a chadw
safle, ac i denantiaid i osgoi costau gormodol neu annisgwyl,
yw cymryd gofal wrth drafod a drafftio’r brydles.
Tra bod taliadau am wasanaeth ar brydlesi preswyl yn cael eu
rheoli gan ddeddfwriaeth sylweddol, sy’n gosod terfynau statudol
ar adennill, does dim diogelwch tebyg i denantiaid
masnachol. Mae yna rywfaint o gymorth, serch hynny, gan God
Ymarfer ar gyfer Taliadau am Wasanaeth mewn Eiddo
Masnachol Sefydliad Brenhinol y Syrfewyr Siartredig.
Er mai dim ond cod ymarfer ydyw, ac felly yn wirfoddol, mae’r
cod yn cynrychioli’r ymarfer gorau ar gyfer pobl sy’n
ymwneud ag eiddo yn broffesiynol a landlordiaid a thenantiaid,
ac mae’n gyfeirnod defnyddiol wrth drafod taliadau am
wasanaeth mewn prydles. Hefyd, os bydd unrhyw anghydfod
am natur ac effaith y taliadau rheiny, mae’n debygol y byddai
cyfeiriad at y Cod mewn unrhyw achos llys neu ddull arall o
ddatrys anghydfod.
Elfennau allweddol y Cod yw y dylid cae :
gwasanaethau ar sail gwerth am arian
dylai landlordiaid ddim elwa o’r taliadau
bod ffioedd rheoli yn rhesymol,
bod y taliadau am wasanaeth yn amlwg yn deg ac yn rhesymol,
bod costau’n dryloyw
a dylai bod modd adnabod eitemau, ei dyrannu a’u dosrannu
dylai tystio costau cyfrifon fod yn ddiduedd a chan arbenigwyr
sicrhau bod costau wedi codi ac mae modd eu hadennill o
fewn termau’r brydles
bod esboniad o gyllidebau a’u bod yn cael eu cyflwyno o leiaf
un mis cyn dechrau pob blwyddyn,
a bod datganiad o wir wariant yn cael ei gyhoeddi o fewn
pedwar mis i ddiwedd y flwyddyn honno.
4
CYLCHLYTHYR (CLWB) LLAIS BUSNES TORFAEN | AWST 2017

Cyfreithiau Diogelu Data
Newydd ar gyfer Busnesau
1.
Ni waeth ar ba gam datblygu y mae eich busnes erbyn hyn -
boed newydd gychwyn, yn tyfu neu'n mynd yn ei flaen yn
hwylus - gallwch fod yn siŵr y byddwch yn trin gwybodaeth am
eich cwsmeriaid a'ch partneriaid.
Felly beth yw hyn i gyd?
Mae'r ddeddfwriaeth newydd, Rheoliadau Diogelu Data
Cyffredinol (RhDDC) yn ôl ei enw ffurfiol, yn dirymu cyfarwyddeb
blaenorol gan yr UE a Deddf Diogelu Data 1998 a daw
i rym yn llawn ar 25 Mai, 2018.
Mae’r RhDDC yn nodi'r rheolau ar gyfer prosesu data unigolyn
gyda'r bwriad o ddiogelu eu hawliau a'u rhyddid, yn ogystal â
gosod y gofynion ar gyfer symud y data hwn. Swyddfa'r Comisiynydd
Gwybodaeth (SCG) sy'n goruchwylio'r RhDDC.
Felly, beth yw’r rheolau?
Yn gryno, mae gan y RhDDC chwe egwyddor, sef rhaid
bod data personol yn:
2.
3.
4.
5.
6.
Cael ei brosesu mewn ffordd gyfreithiol, deg a thryloyw
Cael ei gasglu at ddibenion penodol, pendant a chyfreithlon
Addas, perthnasol a’i gyfyngu i’r hyn sydd ei angen at
ddibenion prosesu
Cywir ac yn cynnwys y wybodaeth ddiweddaraf
Peidio â chael ei gadw am gyfnod hirach nag sy’n
angenrheidiol
Cael ei gadw’n ddiogel
Pam mae hyn yn bwysig?
Er nad yw'n ymddangos fod hyn yn dipyn o beth, mae'r newidiadau
hyn yn y ddeddfwriaeth sy'n rheoli sut mae busnesau yn
gofalu am y data hwnnw yn golygu bod goblygiadau difrifol os
yw'n cael ei wneud yn anghywir: gallech gael dirwy o hyd at 4%
o'ch trosiant, a gallai hyn fod yn drychinebus.
Yn ogystal, bydd unigolion yr effeithir arnynt gan dorri'r RhDDC
yn gallu hawlio iawndal am golledion niweidiol, yn ogystal ag
iawndal am golledion diriaethol. Felly, mewn gwirionedd, pe bai
rhywun yn colli £1,000 oherwydd twyll a achoswyd am eich bod
wedi mynd yn groes i'r RhDDC, fe allech gael dirwy gan SCG;
a'ch gorfodi i ad-dalu'r swm a gafwyd drwy dwyll (sef colled
diriaethol yn yr enghraifft hon) ac yna wynebu achos sifil yn
eich erbyn am iawndal ychwanegol.
Beth sydd angen i mi wneud am y mater?
Mae gwybodaeth ar wefan y SCG, yma https://ico.org.uk/-
for-organisations/business/ a fydd yn eich helpu i baratoi ar
gyfer y newid mewn deddfwriaeth ond maen nhw hefyd wedi
llunio papur sy’n awgrymu bod pob sefydliad yn dilyn 12 cam er
mwyn bod yn barod am y rheoliad newydd.
Ymwybyddiaeth: mae angen i’r bobl allweddol yn eich
busnes fod yn ymwybodol o’r gyfraith newydd.
Y wybodaeth yr ydych yn ei chadw: bydd angen i chi
ddogfennu’ch defnydd o ddata personol, a hynny’n glir.
Cyfathrebu: bydd angen i chi ddiweddaru rhybuddion 3.
Cyfathrebu: bydd angen i chi ddiweddaru rhybuddion preifatrwydd
ar eich dogfennau cytundeb er mwyn rhoi ystyriaeth
i’r RhDDC.
Hawliau unigolion: bydd angen i chi sicrhau bod eich
gweithdrefnau yn cwmpasu hawliau pob unigolyn.
Ceisiadau Gwrthrych am Wybodaeth: am fod gan unigolion
hawl i weld y wybodaeth yr ydych yn ei chadw
amdanynt, bydd angen i chi sicrhau bod gennych ffordd sy’n
cydymffurfio â’r RhDDC i adalw a rhannu’r wybodaeth am
ddim.
Sail gyfreithiol: bydd angen i chi sicrhau eich bod yn
dogfennu ar ba sail gyfreithiol yr ydych yn prosesu’r data.
Caniatâd: bydd angen i chi sicrhau bod eich cwsmeriaid yn
gwybod yn union pam y maen nhw’n rhoi’r wybodaeth i chi.
Rhaid gwneud hyn drwy ffordd ‘dewisol’, positif.
Plant: mae’r RhDDC yn benodol iawn o ran trin data plant
(unrhyw un dan 13 yn eu byd hwy) felly os yw eich busnes yn
delio â’r fath ddata, gwnewch yn siŵr eich bod yn dilyn hwn
yn agos.
Torri amodau data: mae angen arnoch gamau gweithredu
pendant ar gyfer canfod, adrodd ac ymchwilio i achosion o
dorri amodau i’ch helpu i osgoi’r dirwyon y crybwyllir uchod.
Diogelu data trwy ddylunio: os ydych yn cyflwyno cynnyrch
neu wasanaeth newydd, meddyliwch sut y bydd yn
effeithio ar ddata unigolyn, felly gwnewch yn siŵr eich bod yn
ei gael yn iawn o’r cychwyn!
Swyddog Diogelu Data: mae angen swyddog dynodedig ar
bob busnes. Os ydych yn unig fasnachwr, chi yw’r person
hwnnw.
Rhyngwladol: os yw eich busnes yn allforio data (ac os
ydych chi’n allforio cynnyrch neu wasanaeth, mae’n debyg y
byddwch) bydd angen i chi wneud yn siŵr bod eich prosesau
Gallai hyn i gyd fod yn gostus iawn ond diolch i'r drefn, mae'n
gymharol hawdd ei osgoi. Mae'r SCG wedi cyhoeddi canllawiau
i'ch helpu i baratoi ar gyfer y ddeddfwriaeth newydd. Ac mae
'na amser o hyd!
Os ydych am wybod mwy, porwch drwy wefan SCG.
https://ico.org.uk/for-organisations/business/
CYLCHLYTHYR (CLWB) LLAIS BUSNES TORFAEN | AWST 2017
5

Eiddo Deallusol a’r hyn y mae’n ei
olygu i chi
Mae Eiddo Deallusol (ED) yn un o'r termau yr ydych siŵr o fod
wedi clywed sôn amdanynt mewn cylchoedd busnes, ond beth
yw e ac a yw'n berthnasol i chi? Mae ED yn swnio'n wych, ond
mewn gwirionedd mae'n derm cyfreithiol am grŵp o hawliau
sy'n diogelu "creadigaethau'r meddwl". O safbwynt busnes
dydd i ddydd gallai'r rhain gynnwys hawlfraint, patent, hawl
dylunio a marc masnach.
Mae hawlfraint yn ei ffurf symlaf yn amddiffyn darnau o waith
artistig a llenyddol. Efallai na fyddwch yn meddwl bod hyn yn
berthnasol os nad ydych yn cyhoeddi llyfrau neu'n gwerthu
darluniau, ond mewn gwirionedd gall gwaith artistig gynnwys
eich logo busnes, a ffotograffau yr ydych yn eu defnyddio ar
eich gwefan a'ch deunydd marchnata, tra bo gwaith llenyddol
yn cynnwys eich gwefan a chynnwys ysgrifenedig yr ydych yn
ei ddefnyddio i farchnata . Mae hawlfraint yn hawl awtomatig
ac mae'n cychwyn o'r cyfnod creu, felly nid oes system gofrestru
swyddogol. Mae angen i chi gadw cofnodion clir o ba bryd y
caiff deunydd ei greu a phwy a greodd y deunydd hwnnw, rhag
ofn y bydd angen i chi brofi hyn yn nes ymlaen. Os ydych wedi
comisiynu rhywun arall i gynhyrchu gwaith, fel ffotograffydd
neu ddylunydd, yna bydd angen i chi wirio'r telerau a'r amodau
a ddefnyddiwyd. Y sefyllfa ddiofyn yn ôl y gyfraith yw y bydd y
person yr ydych yn ei gomisiynu yn berchen ar yr hawliau oni
bai bod y contract yn nodi'n wahanol. Nid yw llawer o bobl sy'n
berchen ar fusnes yn sylweddoli na ydynt, o bosib, yn berchen
ar yr hawliau i'w logo, gwefan neu ddeunydd marchnata.
Mae patentau yn diogelu mentrau newydd yn y byd technegol
ac felly ni fyddant yn berthnasol i bob busnes. Mae'r rheolau ar
batentau yn llym, ac os ydych eisoes wedi datgelu'ch menter/newyddbeth,
fel ei arddangos mewn arddangosfa, byddwch
wedi dileu'r gallu i wneud cais dilys i ddiogelu patent. Mae yna
rai gwaharddiadau cyffredinol hefyd, megis dulliau busnes,
meddalwedd ac ati, a gweithdrefnau llawfeddygol.
Mae hawliau dylunio yn diogelu sut mae eich cynnyrch yn
edrych. Bydd dyluniad cofrestredig yn diogelu nodweddion fel
siâp, ffurfwedd, patrwm neu addurn. Er mwyn bod yn ddilys,
rhaid i ddyluniad fod yn newydd a rhoi argraff sy'n wahanol i
unrhyw ddyluniad sydd eisoes yn bodoli. Mae hon yn ffordd
gyflym a chost-effeithiol i ddiogelu cynnyrch, ond nid yw'n
diogelu unrhyw swyddogaeth dechnegol, y gellir ei ddiogelu
gyda phatent yn unig. Mewn marchnad lle gall edrychiad fod yn
bopeth, gall y rhain fod yn hawliau gwerthfawr iawn. Mae hawliau
anghofrestredig hefyd, gyda rheolau a chwmpas gwahanol
i'r DU a'r UE, ond fel gyda hawlfraint, mae gallu i ddangos pwy
a greodd y dyluniad a phryd, yn hanfodol.
Nodau masnach yw'r ffordd gyfreithiol o ddiogelu elfennau
gweledol o hunaniaeth brand, fel cynnyrch, enw gwasanaeth
neu fusnes, logo neu is-bennawd. Gellir eu defnyddio hefyd i
ddiogelu elfennau o frand megis siâp, sain a hyd yn oed arogl!
Yn gyffredinol, nid yw termau disgrifiadol a generig wedi'u
heithrio rhag cael eu diogelu. Mae nod masnach cofrestredig
yn ffordd bwerus iawn o ddiogelu elfennau eich brand, ac
mae'n bosib y gall yr hawliau hyn barhau am byth.
Mae nifer o bobl sy’n berchen ar fusnesau bach yn credu,
a hynny’n anghywir, nad yw ED yn berthnasol iddynt hwy.
Ond mae yna lawer o fanteision i’w cael wrth ystyried yr
hawliau hyn:
Rheoli risg - Gall ymwybyddiaeth o hawliau sydd eisoes
yn bodoli (mae hawliau cofrestredig yn gofnodion
cyhoeddus a gellir chwilio amdanynt), help i osgoi gwrthdaro
amlwg a lleihau’r risg o ymgyfreitha.
Perchnogaeth – I nifer o fusnesau bach mae’r sicrwydd
eu bod yn berchen ar yr hawl hwnnw yn gallu rhoi cysur
a balchder.
Ataliad – Gan fod yr hawliau yn gyhoeddus, gall eraill eu
gweld a chael eu hatal rhag eu copïo.
Clod diwydiant - Mae’n helpu os yw eich marchnad yn
eich cymryd o ddifri o’ch cymharu yn erbyn cwmnïau
mwy.
Gwerthfawr - Mae hawliau ED wedi’u cofrestru yn
asedau busnes gwerthfawr, a gallant helpu gyda gwerth
y busnes os ydych am ddenu buddsoddiad neu’n ystyried
eich strategaeth i ymadael.
Arf Masnachol - Os bydd rhywun yn eich copïo fe allwch
wneud rhywbeth amdano a diogelu eich busnes.
Gyda dealltwriaeth o hanfodion o ba hawliau ED allai fod yn berthnasol i'ch busnes, gallwch ddefnyddio'r rhain i helpu i
hyrwyddo twf eich busnes gan wybod bod gennych hawliau yn eu lle i herio'r rhai sy'n ceisio elwa ar eich holl waith caled.
Bydd Atwrnai Marc Masnach Siartredig neu Atwrnai Patent Siartredig yn gallu helpu i sicrhau eich bod yn manteisio i'r eithaf
ar y system ED ar gyfer eich busnes.
6
CYLCHLYTHYR (CLWB) LLAIS BUSNES TORFAEN | AWST 2017

Dydd Iau 23 Tachwedd 2017
4:30pm – 8:00pm
Parkway Hotel & Spa, Cwmbran Drive, Cwmbran NP44 3UW
Ferched...
Ydych chi’n rhedeg eich busnes eich hun?
A oes gennych swydd rheoli o fewn sefydliad?
A ydych yn ystyried sefydlu eich menter eich hun?
Ydych? Yna beth am ymuno â ni ar gyfer yr hyn sy'n argoeli i fod yn noson
‘Menywod mewn Busnes’ hynod lwyddiannus unwaith eto yn Nhorfaen.
P'un ai ydych yn gweithio yn Nhorfaen neu ardaloedd cyfagos, fe gewch
groeso cynnes yn y digwyddiad hwn sydd eleni yn cefnogi Ty Hafan.
Peidiwch ag anghofio gofyn i’ch cysylltiadau, cydweithwyr a chleientiaid i
archebu lle hefyd!
gael mwy o wybodaeth ac i gadw lle ewch i
www.southwalesbusiness.co.uk
@TorfaenBiz
/ TorfaenEnterprise
Torfaen Economy & Enterprise
Paham y dylech fynychu?
Gwneud cysylltiadau newydd trwy
gyfleoedd rhwydweithio
Mwynhau cerddoriaeth ac adloniant
dros De Prynhawn blasus
Cael eich ysbrydoli gan brif siaradwr
Cael cyfle i ymweld â’r byrddau
arddangos a’r masnachwyr
Cael gwerth gwych am arian am
£10 y cynrychiolydd yn unig
Siaradwr gwadd - Jean Church,
Cadeirydd Cenedlaethol
– Sefydliad y
Cyfarwyddwyr
Cyfle i arddangos eich busnes
Codwch faner dros dro
am £20*
Nifer gyfyngedig o fyrddau
masnachu ar gael
£30 yr un*
*Prisiau heb gynnwys TAW. Yr holl elw yn mynd i Dŷ Hafan
Sesiwn galw-i-mewn Chwarae Teg
Ydych chi eisiau datblygu'r
arweinydd ynoch, a bod yn fwy
tebygol o gael dyfodol disglair
Ydych chi eisiau i’ch busnes a’ch
staff lwyddo, tyfu a ffynnu?
Os ydych chi’n arweinydd tim uchelgeisiol
sy’n awyddus i feithrin eich sgiliau, eich
gwybodaeth a’ch hyder, yna nawr yw'r
adeg ddelfrydol i’ch gwneud eich hun yn
fwy amlwg na phawb arall.
#GWNEUDEICHHUN
Mae merched a busnesau ledled Cymru
yn edrych tua’r dyfodol
Sicrhau eich bod yn fwy amlwg na
phawb arall.
Bydd y Rhaglen Menywod yn datblygu’r arweinydd tim ynddoch.
Cyfle i elwa ar Raglen Datblygu Gyrfa wedi ei hariannu’n llawn.
Mae’r Rhaglen Cyflogwyr yn cynnig cymorth busnes wedi ei
deilwra, a’i ariannu’n llawn i gael y mwyaf gan eich tim.
Os ho ech wybod rhagor am Chwarae Teg a’r rhaglenni sydd ar
gael, ewch draw i’r sesiwn galw heibio am ddim ar :
Dydd Iau 28 Medi 2017
9:00—13:00
Canolfan Arloesi Busnes Springboard,
Cwmbrân, NP44 3AW
Lluniaeth : Te/Coffi a Bisgedi
www.gwneudeichhun.cymru
CYLCHLYTHYR (CLWB) LLAIS BUSNES TORFAEN | AWST 2017
7

Cyfarfod
yr Aelod
Michael Wright yw partner rhanbarthol De Cymru o fewn y
Bartneriaeth Busnes.
Mae gan Michael gefndir sy’n deillio o ddod o hyd i gontractau
busnes-i-fusnes mawr a'u rheoli, a hynny o fewn amrywiaeth
eang o ddiwydiannau, sydd wedi rhoi iddo'r wybodaeth
fasnachol ardderchog, a chynnau fflam reddfol yn y maes
gwerthu, marchnata a thrafodaethau.
Sefydlodd Michael fusnes ochr yn ochr â'i wraig Rebecca,
sy'n gyfrifydd ACCA cymwys gyda'r nod o helpu perchnogion
i baratoi eu busnesau i'w gwerthu, gan gynyddu eu gwerth, a
darparu strategaeth ymadael gadarn a diogel ar gyfer y sawl
sy’n berchen ar fusnes. Ymunodd Michael â'r rhwydwaith
Partneriaeth Busnes a daeth yn bartner rhanbarthol ar gyfer
De Cymru.
felly'n cynnig gwybodaeth fanwl am y farchnad leol, o
fanwerthwyr a busnesau bach i gwmnïau mwy, hyd at werth
£5 miliwn.
Cenhadaeth Michael yw gweithio gyda pherchnogion
cwmnïau bach a chanolig i gynyddu eu gwerth cyn iddynt
werthu. Does dim amheuaeth, ar ryw adeg, y byddwch yn
clywed Michael yn dweud "Nid yw byth yn rhy gynnar i baratoi
ar gyfer gwerthu busnes"
Ar ôl bod yn frocer i nifer o werthiannau busnes dros y blynyddoedd,
mae Michael yn deall yr hyn y mae prynwyr yn chwilio
amdano a gall eich cynrychioli'n arbenigol trwy'r broses
werthu, gan roi cyngor clir a gonest, a'r cyfan oll i sicrhau'r
pris gwerthu uchaf posibl i chi.
Mae'r gwasanaeth a gynigir yn ymestyn o brisiadau busnes
heb rwymedigaeth am ddim hyd at gwblhau gwerthiant yn
llwyddiannus, gyda Michael bob amser wrth law i reoli'r holl
drafodaethau yn bersonol.
Mae'r Bartneriaeth Busnes yn un o'r Broceriaid Busnes
mwyaf yn y wlad, gyda 25 o swyddfeydd rhanbarthol ledled y
DU. Trwy'r rhwydwaith cenedlaethol unigryw hwn sy'n
cysylltu gwerthwyr busnes gyda phrynwyr busnes, gall
Michael gynnig budd deuol, sef gwybodaeth leol a sylw
cenedlaethol wrth helpu perchnogion i werthu eu busnes,
Michael Wright
The Business Partnership
Ddim yn Aelod?
Ni allai fod gwell
amser i ymuno!
Fe gewch groeso cynnes iawn fel aelod newydd o Lais Busnes
Torfaen ac fe gewch fanteisio'n llawn ar ein digwyddiadau
chwarterol a'r cyfleoedd cyhoeddusrwydd sydd ar gael trwy ein
gwefan. Ac yn ogystal â hynny, mae'n hawdd ymuno ag un o
glybiau busnes mwyaf poblogaidd a ffyniannus yr ardal.
Cyfleoedd Hysbysebu
yn 2017
Erbyn hyn mae gennym sgrin hysbysebu y maen
siŵr y byddwch wedi ei gweld yn ein cyfarfod ym mis
Mehefin a bydd yn cael ei harddangos yn ein
digwyddiad ym mis Medi. Mae hwn yn gyfle gwych i
chi arddangos eich busnes yn ein pedwar digwyddiad
gyda neges sydd wedi'i deilwra i'r gynulleidfa, a'r
cyfan oll am £25.
Gofynnwch i ni ei ddangos i chi yn ein cyfarfod nesaf
ac fe wnawn ddangos i chi sut y gallwch ledaenu'r
gair am eich cynnyrch a'ch gwasanaethau!
Aelodau newydd
Accretion Accountancy Ltd - www.accretionaccountancy.co.uk
Ajuda Ltd - www.ajuda.org.uk
Odddot - www.odddot.co.uk
Tea 4 Two Befriending Service - tea4twoweb.co.uk
Mila and Pheebs Ltd - www.milaandpheebs.com
Simply Factoring Brokers - www.simplyfactoringbrokers.co.uk
Hoffem ddiolch i'n cyfranwyr
8
CYLCHLYTHYR (CLWB) LLAIS BUSNES TORFAEN | AWST 2017