THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM GẮN KẾT CUỘC SỐNG TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC PHẦN VÔ CƠ LỚP 11 12 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG (2017)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH 

KHOA HÓA HỌC 

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP 

Chuyên ngành Lí luận và phương pháp dạy học hóa học 

THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG 

THÍ NGHIỆM GẮN KẾT CUỘC SỐNG 

TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC PHẦN VÔ CƠ 

LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 

GVHD : TS. Phan Đồng Châu Thủy 

SVTH : Hoàng Khánh Linh 

Khóa : K39 

Thành phố Hồ Chí Minh – 2017

https://twitter.com/daykemquynhon 

plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

http://daykemquynhon.blogspot.com 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

LỜI CẢM ƠN 

Tôi xin dành lời cảm ơn chân thành đến TS. Phan Đồng Châu Thủy, giáo viên 

hướng dẫn của tôi vì cô đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo tôi trong suốt thời 

gian thực hiện đề tài. Sự tâm huyết của cô chính là nguồn động lực to lớn để tôi hoàn 

thành khóa luận này. 

Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các bạn Nguyễn Hoàng Huy, Đỗ Thị Phương Ngọc, 

Đặng Hữu Toàn, sinh viên khóa K39, các bạn đã giúp đỡ tôi khi gặp phải những khó 

khăn lúc thực hiện đề tài. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các bạn Nguyễn Thành 

Luân, Lưu Trần Thiên Ân, sinh viên khóa K39, đã giúp đỡ tôi khi tôi thực nghiệm đề 

tài. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến bạn Nguyễn Thiện Trung – sinh viên khóa K13, khoa 

Hóa học, trường Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học quốc gia Tp.HCM, chị Trần Lê 

Ngọc Ánh, chị Nguyễn Thị Thành Nhơn, sinh viên khóa K38, đã giúp đỡ tôi khi tôi gặp 

khó khăn trong lúc tiến hành những thí nghiệm trong đề tài này. 

Tôi cũng gửi lời cảm ơn đến các em học sinh lớp 11A2, 11A1, cô Nguyễn Thị 

Hiền, cô Phan Thị Bích Vương, trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh; các em học sinh lớp 

11A8, 11A3, cô Nguyễn Diệu Linh, thầy Nguyễn Minh Tài, trường THPT Nguyễn Công 

Trứ; các em học sinh lớp 11B15, 11B5 và thầy Kiều Trí Hòa, trường THPT Bình Hưng 

Hòa, đã rất nhiệt tình giúp đỡ tôi khi tôi thực nghiệm đề tài và tiếp cho tôi sức mạnh 

để hoàn thành đề tài này. 

Cuối cùng, tôi xin gửi lời tri ân đến gia đình, bạn bè đã quan tâm giúp đỡ và 

động viên tôi trong thời gian nghiên cứu đề tài vừa qua. 

Xin chân thành cảm ơn! 

Hoàng Khánh Linh 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÍ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

MỌI YÊU CẦU GỬI VỀ HỘP MAIL DAYKEMQUYNHONBUSINESS@GMAIL.COM 

HOTLINE : +84905779594 (MOBILE/ZALO) 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/ 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial








MỤC LỤC 

LỜI CẢM ƠN .................................................................................................................. i 

MỤC LỤC ...................................................................................................................... ii 

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................................... v 

DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................................ vi 

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ .................................................................... vii 

MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 

Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ...................................... 5 

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu trong nước ......................................................... 5 

1.2. Đổi mới phương pháp dạy học môn Hóa học ở trường THPT ............................. 8 

1.2.1. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học .................................................... 8 

1.2.2. Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học ..................................................... 10 

1.2.3. Một số phương pháp dạy học môn Hóa học ở trường THPT ....................... 11 

1.2.4. Những biện pháp đổi mới phương pháp dạy học môn Hóa học ở trường 

THPT ...................................................................................................................... 13 

1.3. Thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống......................................................... 15 

1.3.1. Khái niệm thí nghiệm hóa học ...................................................................... 15 

1.3.2. Vai trò của thí nghiệm trong dạy học môn Hóa học ở trường THPT ........... 15 

1.3.3. Phân loại và sử dụng thí nghiệm trong dạy học môn Hoá học ở trường 

THPT ...................................................................................................................... 17 

1.3.4. Khái niệm thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống ........................................ 21 

1.3.5. Yêu cầu cần đạt của thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống ........................ 21 

1.4. Thực trạng sử dụng thí nghiệm trong dạy học môn Hóa học ở một số trường 

THPT tại Tp.HCM và Tp. Vũng Tàu ......................................................................... 23 

1.4.1. Mục đích điều tra .......................................................................................... 23 

1.4.2. Đối tượng và phương pháp điều tra .............................................................. 23 

1.4.3. Kết quả điều tra ............................................................................................. 23 


TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ................................................................................................ 38 

Chương 2: THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM HÓA HỌC GẮN KẾT CUỘC 

SỐNG TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC PHẦN VÔ CƠ LỚP 11 ................................ 39 















2.1. Phân tích nội dung chương trình Hóa học phần Vô cơ lớp 11 ............................ 39 

2.1.1. Cấu trúc và nội dung chương trình phần Hóa học phần Vô cơ lớp 11 ......... 39 

2.1.2. Chuẩn kiến thức kĩ năng phần Hóa học Vô cơ lớp 11 .................................. 40 

2.1.3. Các phương pháp dạy học phần Hóa học Vô cơ lớp 11 ............................... 43 

2.2. Các nguyên tắc thiết kế các thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống ................... 44 

2.3. Quy trình thiết kế các thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống ............................ 45 

2.4. Giới thiệu các thí nghiệm gắn kết cuộc sống đã thiết kế và cách sử dụng các thí 

nghiệm này vào quá trình dạy học Hóa học phần Vô cơ lớp 11 ................................ 45 

2.4.1. Thí nghiệm 1: Một số chất chỉ thị quen thuộc trong cuộc sống ................... 46 

2.4.2. Thí nghiệm 2: Kiểm tra môi trường của một số dung dịch quen thuộc........ 50 

2.4.3. Thí nghiệm 3: Phản ứng trao đổi ion ............................................................ 53 

2.4.4. Thí nghiệm 4: Phản ứng trung hòa giữa axit và bazơ ................................... 55 

2.4.5. Thí nghiệm 5: Đốt than trong khí oxi nguyên chất ....................................... 58 

2.4.6. Thí nghiệm 6: Thiết kế bình lọc nước đơn giản tại nhà ............................... 60 

2.4.7. Thí nghiệm 7: Mô phỏng bình chữa cháy ..................................................... 62 

2.4.8. Thí nghiệm 8: Nước vôi trong gặp 7up ........................................................ 64 

2.4.9. Thí nghiệm 9: Ngọn nến nào sẽ tắt trước?.................................................... 66 

2.4.10. Thí nghiệm 10: Ảo thuật: Tắt nến............................................................... 68 

2.4.11. Thí nghiệm 11: Vỏ trứng gặp giấm ............................................................ 70 

2.5. Giới thiệu giáo án có sử dụng các thí nghiệm gắn kết cuộc sống đã thiết kế ..... 71 

2.5.1. Giáo án bài 15: Cacbon ................................................................................. 71 

2.5.2. Giáo án bài 16: “Hợp chất của cacbon” ........................................................ 81 

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ................................................................................................ 89 

Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ...................................................................... 90 

3.1. Mục đích thực nghiệm ........................................................................................ 90 

3.2. Đối tượng thực nghiệm ....................................................................................... 90 

3.3. Nội dung thực nghiệm ......................................................................................... 91 


3.4. Tiến trình thực nghiệm ........................................................................................ 91 

3.5. Kết quả và xử lí số liệu thực nghiệm .................................................................. 93 

3.5.1. Kết quả bài kiểm tra của học sinh ................................................................. 93 















3.5.2. Kết quả khảo sát ý kiến đánh giá của học sinh ........................................... 103 

3.5.3. Ý kiến của giáo viên bộ môn giảng dạy tại lớp thực nghiệm ..................... 107 

TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 .............................................................................................. 109 

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................................... 110 

TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 112 

PHỤ LỤC 
















DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 

- ĐC : Đối chứng 

- IGCSE : International General Certificate of Secondary Education 

- NQ : Nghị quyết 

- NXB : Nhà xuất bản 

- PGS : Phó giáo sư 

(Chứng chỉ giáo dục trung học Quốc tế) 

- PTCS : Phổ thông cơ sở 

- THCS : Trung học cơ sở 

- THPT : Trung học phổ thông 

- ThS : Thạc sĩ 

- TN : Thực nghiệm 

- Tp : Thành phố 

- Tp.HCM : Thành phố Hồ Chí Minh 

- TS : Tiến sĩ 

- TW : Trung ương 
















DANH MỤC CÁC BẢNG 

Bảng 1.1. Ưu điểm và hạn chế của thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống ............ 22 

Bảng 1.2. Ý kiến của học sinh về lợi ích của thí nghiệm hóa học .......................... 26 

Bảng 1.3. Mong muốn của học sinh trong tiết học hóa học .................................... 27 

Bảng 1.4. Đánh giá của giáo viên về hiệu quả của thí nghiệm gắn kết cuộc sống 

trong dạy học hóa học ............................................................................. 33 

Bảng 1.5. Đánh giá của giáo viên về các biện pháp giúp nâng cao hiệu quả sử 

dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học THPT ....................................... 34 

Bảng 2.1. Cấu trúc nội dung chương trình Hóa học phần Vô cơ lớp 11 Cơ bản .... 39 

Bảng 2.2. Chuẩn kiến thức, kĩ năng chương 1 “Sự điện li” và phần Cacbon và 

hợp chất của cacbon ở chương 3 “Cacbon – Silic” ở chương trình Hóa 

học lớp 11 ................................................................................................ 40 

Bảng 2.3. Các thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống đã thiết kế ........................... 45 

Bảng 3.1. Danh sách các trường lớp và giáo viên tham gia thực nghiệm sư phạm 90 

Bảng 3.2. Giáo án thực nghiệm và thí nghiệm được sử dụng trong giáo án ........... 91 

Bảng 3.3. Bảng phân phối kết quả thực nghiệm ...................................................... 93 

Bảng 3.4. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy kết quả kiểm tra 

của học sinh lớp TN1 và ĐC1 ................................................................. 94 





Bảng 3.6. Phân loại kết quả kiểm tra của học sinh .................................................. 97 

Bảng 3.7. Các tham số mô tả kết quả kiểm tra của các lớp TN – ĐC ..................... 99 

Bảng 3.8. Ý kiến đánh giá của học sinh về ưu điểm của thí nghiệm hoá học gắn 

kết cuộc sống ......................................................................................... 103 

Bảng 3.9. Ý kiến đánh giá của học sinh về hiệu quả của thí nghiệm hoá học gắn 


kết cuộc sống ......................................................................................... 104 















DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ 

Hình 1.1. Biểu đồ thái độ, hứng thú của học sinh đối với bộ môn Hóa học ........... 23 

Hình 1.2. Biểu đồ nhận xét của học sinh về chương trình Hóa học hiện tại ........... 24 

Hình 1.3. 

Biểu đồ mức độ thường xuyên học với các thí nghiệm hóa học của 

học sinh ................................................................................................... 25 

Hình 1.4. Biểu đồ tiết học học sinh thường được học với thí nghiệm .................... 25 

Hình 1.5. 

Hình 1.6. 

Hình 1.7. 

Hình 1.8. 

Hình 1.9. 

Biểu đồ mức độ thường xuyên học với các thí nghiệm hóa học gắn 

kết cuộc sống của học sinh ...................................................................... 28 

Biểu đồ thái độ, hứng thú của học sinh đối với thí nghiệm gắn kết 

cuộc sống ................................................................................................. 28 

Biểu đồ mức độ thường xuyên sử dụng thí nghiệm trong dạy học 

hóa học của giáo viên .............................................................................. 30 

Biểu đồ những khó khăn khi sử dụng thí nghiệm trong dạy học hoá 

học ........................................................................................................... 31 

Biểu đồ mức độ thu hút của thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống 

so với thí nghiệm hóa học truyền thống do giáo viên đánh giá .............. 32 

Hình 1.10. Biểu đồ mức độ thường xuyên sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc 

sống trong dạy học hóa học của giáo viên .............................................. 32 

Hình 1.11. Biểu đồ cách sử dụng thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống trong 

Hình 2.1. 

khi dạy học hóa học ................................................................................ 33 

Dung dịch chất chỉ thị màu theo thứ tự lần lượt là nước ngâm đậu 

đen, dung dịch bắp cải tím, nước hoa hồng ............................................ 48 

Hình 2.2. Màu sắc của nước ngâm đậu đen trong các môi trường ......................... 48 

Hình 2.3. Màu sắc của dung dịch bắp cải tím trong các môi trường ...................... 48 

Hình 2.4. Màu sắc của nước hoa hồng trong các môi trường ................................. 48 

Hình 2.5. 

Màu của chất chỉ thị vạn năng (thuốc thử MERCK của Đức) ở các 

giá trị pH khác nhau ................................................................................ 50 


Hình 2.6. Môi trường của một số dung dịch quen thuộc ........................................ 52 

Hình 2.7. 

Hiện tượng khi cho dung dịch phèn xanh vào dung dịch bột thông 

cống ......................................................................................................... 54 















Hình 2.8. Hiện tượng khi cho dung dịch bột nở vào dung dịch nước vôi trong ..... 54 

Hình 2.9. 

Hiện tượng khi cho nước vôi trong lần lượt vào các dung dịch chỉ 

thị ............................................................................................................ 56 

Hình 2.10. Hiện tượng khi cho thêm chanh lần lượt vào các ly chứa nước vôi 

trong và dung dịch chỉ thị ....................................................................... 57 

Hình 2.11. Than cháy ở ngoài không khí .................................................................. 59 

Hình 2.12. Than cháy trong bình thủy tinh chứa khí oxi nguyên chất ..................... 59 

Hình 2.13. Nước sau khi lọc ..................................................................................... 61 

Hình 2.14. Hiện tượng của mô phỏng bình chữa cháy ............................................. 63 

Hình 2.15. Kết tủa trắng tạo thành khi 7up tác dụng với nước vôi trong ................. 65 

Hình 2.16. Kết tủa trắng tan trong 7up dư ................................................................ 65 

Hình 2.17. Cây nến cao nhất tắt trước....................................................................... 67 

Hình 2.18. Cây nến cao nhì tắt, còn cây nến thấp nhất vẫn cháy ............................. 67 

Hình 2.19. Hiện tượng vừa cho bột nở vào ly giấm .................................................. 69 

Hình 2.20. Khí sinh ra làm tắt nến ............................................................................ 69 

Hình 2.21. Bọt khí li ti trên bề mặt vỏ trứng được ngâm trong giấm ....................... 70 

Hình 3.1. 

Hình 3.2. 

Hình 3.3. 

Hình 3.4. 

Hình 3.5. 

Hình 3.6. 

Hình 3.7. 

Đồ thị đường luỹ tích kết quả kiểm tra của học sinh ở lớp TN1 và 

lớp ĐC1 ................................................................................................... 95 


lớp ĐC2 ................................................................................................... 96 


lớp ĐC3 ................................................................................................... 96 

Biểu đồ phân loại kết quả kiểm tra của học sinh ở lớp TN1 và lớp 

ĐC1 ......................................................................................................... 97 


ĐC2 ......................................................................................................... 98 



ĐC3 ......................................................................................................... 99 

Học sinh lớp 11B2 trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh làm thí 

nghiệm trong bài 15 “Cacbon” ............................................................. 101 















Hình 3.8. 

Hình 3.9. 

Học sinh lớp 11A8 trường THPT Nguyễn Công Trứ làm thí 

nghiệm trong bài 15 “Cacbon” ............................................................. 102 

Học sinh lớp 11B15 trường THPT Bình Hưng Hòa làm thí nghiệm 

trong bài 15 “Cacbon” .......................................................................... 102 

Hình 3.10. Học sinh lớp 11B2 trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh làm thí 

nghiệm trong bài 16 “Hợp chất của cacbon” ........................................ 104 

Hình 3.11. Học sinh lớp 11A8 trường THPT Nguyễn Công Trứ làm thí 

nghiệm trong bài 16 “Hợp chất của cacbon” ........................................ 106 

Hình 3.12. Biểu đồ mong muốn của học sinh về tiết học sử dụng các thí 

nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống ....................................................... 106 

Hình 3.13. Học sinh lớp 11B15 trường THPT Bình Hưng Hòa làm thí nghiệm 

trong bài 16 “Hợp chất của cacbon” ..................................................... 107 
















1. Lí do chọn đề tài 

MỞ ĐẦU 

Hóa học là một môn khoa học thực nghiệm, vì vậy nếu muốn đổi mới phương 

pháp dạy học hóa học giúp học sinh hứng thú hơn với môn học này thì thí nghiệm hóa 

học là một phần không thể thiếu. Trước đây, quá trình dạy học hóa học ở nước ta vẫn 

mang nặng lí thuyết, học sinh chỉ quen học những phản ứng hóa học thông qua sách vở 

và lời giảng của giáo viên nên khi vô phòng thí nghiệm thực hành các em tuy rất hứng 

thú với thí nghiệm, nhưng lại khá lúng túng và không biết nên tiến hành thí nghiệm thế 

nào, không biết nên mô tả hiện tượng xảy ra như thế nào, từ đó làm cho các em ngại 

làm thí nghiệm tìm hiểu bài học. Bên cạnh đó, vào những năm gần đây, các kỳ thi 

Olympic quốc tế cũng có phần thi thực hành đối với một số môn như Vật lí, Hóa học, 

Sinh học; điều này cho ta thấy, thí nghiệm hóa học là một phần không thể thiếu trong 

dạy học hóa học. 

Để bắt kịp xu hướng toàn cầu hóa, không để nền giáo dục nước nhà bị chậm 

nhịp so với thế giới, Đại hội Đại biểu toàn quốc đã đề ra nhiệm vụ “Phát triển, nâng 

cao chất lượng giáo dục và đào tạo, chất lượng nguồn nhân lực; phát triển khoa học, 

công nghệ và kinh tế tri thức”[8]. Nhằm thực hiện nhiệm vụ trên, Bộ Giáo dục và Đào 

tạo đã đưa ra Nghị quyết 29_NQ/TW với giải pháp “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và 

đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm 

chất, năng lực của người học” [4], định hướng đổi mới nền giáo dục nước ta từ chủ 

yếu trang bị kiến thức sang hình thành và phát triển năng lực người học. Với định 

hướng đổi mới trên, một số giáo viên đã quyết định đưa các thí nghiệm hóa học vào 

bài giảng của mình nhằm giúp học sinh hiểu kiến thức sâu hơn, khơi dậy tính tò mò 

khoa học, rèn luyện kĩ năng thực hành, quan sát hiện tượng và thói quen giải quyết vấn 

đề bằng khoa học. 

Tuy nhiên, chỉ thí nghiệm hóa học không chưa đủ vì học sinh vẫn còn thấy Hóa 

học là một môn học khô khan, khó hiểu, không gắn liền với cuộc sống hàng ngày. Các 


em vẫn chỉ biết về các chất hóa học và thấy hiện tượng xảy ra qua mô tả của sách giáo 

khoa, của giáo viên, hoặc ngay cả khi được vô phòng thí nghiệm, các em vẫn chỉ thấy 















dung dịch riêng biệt của từng chất mà không biết được chất này có ở đâu trong môi 

trường xung quanh các em. Và hơn hết, thời gian lên phòng thí nghiệm thực hành 

trong một năm học của các em chỉ chiếm khoảng 10% tổng số tiết theo phân phối 

chương trình, và các thí nghiệm này cũng khó thực hiện lại tại nhà làm cho kĩ năng 

thực hành và khả năng vận dụng kiến thức của các em không được rèn luyện nhiều. 

Từ những lí do trên, với mong muốn góp phần đổi mới phương pháp dạy hóa 

học ở trường Trung học phổ thông (THPT) và nhằm phát triển năng lực cho học sinh, 

giúp các em có thể dễ dàng thực hiện lại thí nghiệm tại nhà, chúng tôi đã chọn đề tài: 

“THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM GẮN KẾT CUỘC SỐNG TRONG 

DẠY HỌC HÓA HỌC PHẦN VÔ CƠ LỚP 11 THPT” 

2. Mục đích nghiên cứu 

Thiết kế và sử dụng các thí nghiệm gắn kết cuộc sống hàng ngày trong dạy học 

môn Hóa học phần Vô cơ lớp 11 nhằm góp phần nâng cao khả năng vận dụng kiến 

thức hóa học vào thực tiễn của học sinh và đồng thời nâng cao chất lượng dạy học hóa 

học ở trường THPT. 

3. Nhiệm vụ của đề tài 

THPT. 

- Nghiên cứu cơ sở lí luận về đổi mới phương pháp dạy học hóa học ở trường 

- Nghiên cứu cơ sở lí luận về thí nghiệm hóa học và thí nghiệm hóa học gắn kết 

cuộc sống ở trường THPT. 

THPT. 

- Phân tích cấu trúc và nội dung chương trình Hóa học phần Vô cơ lớp 11 

- Đề xuất nguyên tắc thiết kế thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống. 

- Thiết kế và đề xuất cách sử dụng các thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống 

trong chương trình Hóa học phần Vô cơ lớp 11 THPT. 

- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm tra, đánh giá hiệu quả và khả năng sử 

dụng của đề tài. 


4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 

4.1. Khách thể nghiên cứu 















Quá trình dạy học hóa học ở trường THPT. 

4.2. Đối tượng nghiên cứu 

Thiết kế và sử dụng các thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống trong việc dạy 

học môn Hóa học phần Vô cơ lớp 11 THPT. 

5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 

- Đối tượng nghiên cứu: Thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống. 

- Nội dung nghiên cứu: chương trình Hóa học phần Vô cơ lớp 11 THPT, 

chương trình cơ bản. 

- Địa bàn nghiên cứu: một số trường THPT trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh 

(Tp.HCM) và trường THPT Vũng Tàu, Tp. Vũng Tàu. 

6. Giả thuyết khoa học 

Nếu thiết kế và sử dụng các thí nghiệm gắn kết cuộc sống đảm bảo tính khoa 

học, trực quan, sinh động trong dạy học môn Hóa học phần Vô cơ lớp 11 THPT thì 

góp phần nâng cao khả năng vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn cho học sinh. 

7. Phương pháp nghiên cứu 

7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí luận 

- Thu thập, đọc và phân tích, tổng hợp các tài liệu trong nước và ngoài nước về 

lí luận dạy học và các tài liệu khoa học có liên quan đến đề tài. 

- Sử dụng phối hợp các phương pháp phân tích, đánh giá, tổng hợp, hệ thống 

hóa, khái quát hóa,… trong nghiên cứu các tài liệu có liên quan tới sử dụng thí nghiệm 

hóa học và thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong chương trình Hóa học phần Vô cơ lớp 

11 THPT. 

7.2 Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 

- Điều tra bằng bảng hỏi đối với học sinh và giáo viên về thực trạng sử dụng thí 

nghiệm hóa học và thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong dạy học hóa học ở trường 

THPT. 

- Trao đổi kinh nghiệm, lấy ý kiến của các chuyên gia, giảng viên về các đề 


xuất trong đề tài. 















- Thực nghiệm sư phạm để kiểm nghiệm giá trị thực tiễn, tính khả thi và hiệu 

quả của các kết quả nghiên cứu. 

7.3. Nhóm các phương pháp xử lí thông tin 

Sử dụng phương pháp thống kê toán học trong nghiên cứu khoa học sư phạm 

ứng dụng để xử lí định lượng các số liệu, kết quả của việc điều tra và quá trình thực 

nghiệm sư phạm nhằm minh chứng cho những nhận xét, đánh giá và tính hiệu quả của 

đề tài. 

8. Đóng góp 

8.1. Về lí luận 

- Đề xuất nguyên tắc thiết kế thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống. 

8.2. Về thực tiễn 

- Tìm hiểu thực trạng về việc sử dụng thí nghiệm hóa học và thí nghiệm hóa 

học gắn kết cuộc sống ở trường THPT. 

- Thiết kế và quay phim lại các thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống trong 

chương trình Hóa học phần Vô cơ lớp 11 THPT nhằm cung cấp thêm nguồn tài liệu 

cho các giáo viên hóa học THPT tham khảo. 

- Đề xuất một số biện pháp sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong dạy học 

môn Hóa học phần Vô cơ lớp 11 THPT. 

- Xây dựng một số giáo án có sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong dạy 

học môn Hóa học phần Vô cơ lớp 11 THPT 

- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm tra, đánh giá hiệu quả và khả năng sử 

dụng của đề tài. 
















Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu trong nước 

Hóa học là một môn khoa học thực nghiệm, do đó thí nghiệm hoá học là 

phương tiện dạy học trực quan, có vai trò quan trọng trong quá trình dạy và học môn 

Hoá học. Thí nghiệm hoá học chính là cấu nối giữa lí thuyết và thực tiễn, là mô hình 

đại diện cho hiện thực khách quan, là cơ sở và điểm xuất phát cho quá trình học tập – 

nhận thức của học sinh. Thí nghiệm hóa học còn giúp học sinh rèn luyện các kĩ năng 

thực hành, phát triển tư duy, năng lực và góp phần nâng cao hứng thú học tập. 

Do đó, với xu hướng đổi mới phương pháp dạy học thì không thể bỏ qua nghiên 

cứu về thí nghiệm hóa học, tăng cường thí nghiệm vào bài học nhằm nâng cao sự hứng 

thú của học sinh đối với môn học. Nhiều tác giả đã nghiên cứu đề tài liên quan đến sử 

dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học như: 

Luận án Phó Tiến sĩ “Hoàn thiện hệ thống thí nghiệm hóa học để nâng cao chất 

lượng dạy – học ở trường PTCS Việt Nam” của tác giả Trần Quốc Đắc (1992) [9] đã 

hoàn thiện hệ thống thí nghiệm hóa học ở trường THCS bao gồm 105 thí nghiệm biểu 

diễn và 27 thí nghiệm thực hành. Tuy phạm vi nghiên cứu của đề tài chỉ nằm trong 

chương trình Hóa học THCS nhưng luận án có tính khoa học cao và có thể vận dụng 

một phần nào kết quả nghiên cứu vào chương trình THPT của đề tài. 

Khóa luận tốt nghiệp “ Nâng cao chất lượng dạy học phần: Halogen – Oxi – 

Lưu huỳnh thông qua việc kết hợp sử dụng phương pháp dạy học thích hợp với thí 

nghiệm hóa học” của tác giả Nguyễn Ngọc Quế Hương (2001) [15] đã thiết kế được 

11 giáo án sử dụng các phương pháp dạy học phối hợp với 25 thí nghiệm hóa học 

nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo, phát triển tư duy, hứng thú của học sinh đối với 

bài giảng của giáo viên ở phần Halogen – Oxi – Lưu huỳnh của chương trình hóa học 

lớp 10. 

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học “Sử dụng thí nghiệm và các phương tiện kỹ 

thuật dạy học để nâng cao tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập Hóa học 


lớp 10, lớp 11 trường Trung học phổ thông ở Hà Nội” của tác giả Nguyễn Thị Hoa 

(2003) [13] đã đề xuất các giải pháp tăng cường sử dụng thí nghiệm và biện pháp tiết 















kiệm thời gian và công sức khi chuẩn bị thí nghiệm cho một giờ lên lớp; xác định danh 

mục thí nghiệm do học sinh tự làm khi học bài mới, xác định danh mục thí nghiệm do 

giáo viên biểu diễn khi dạy bài mới; kiến nghị về các bài thực hành và bảo đảm an 

toàn, phòng độc khi làm thí nghiệm. Bên cạnh đó, đề tài đã đưa ra 5 giáo án có sử 

dụng thí nghiệm thể hiện các giải pháp được đề xuất và đã được thử nghiệm có hiệu 

quả. 

Khóa luận tốt nghiệp “Những thí nghiệm hóa học vui” của tác giả Trần Thị 

Ngọc Diễm (2007) [7] đã chọn lọc và thiết kế 35 thí nghiệm vui trong chương trình 

hóa học phổ thông. Đồng thời, tác giả đã dựng lại các thí nghiệm bằng phần mềm 

Adobe Premiere pro 1.5 và ghi lại các thí nghiệm thành đĩa DVD để làm tư liệu cho 

giáo viên sử dụng vào các buổi ngoại khóa. 

Khóa luận tốt nghiệp “Thiết kế và sử dụng một số thí nghiệm hóa học gây hứng 

thú cho học sinh Trung học phổ thông” của tác giả Trần Thị Quỳnh Mai (2010) [16] 

đã thiết kế và đề xuất cách sử dụng 12 thí nghiệm gây hứng thú cho học sinh trong quá 

trình dạy học hóa học THPT. Kết quả thực nghiệm của đề tài cũng cho thấy tỉ lệ học 

sinh yêu thích môi hóa tăng lên rất nhiều (thích hơn 69,89%, rất thích 16,12%) khi sử 

dụng thí nghiệm hóa học gây hứng thú cho học sinh. 

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học “Sử dụng thí nghiệm hóa học để tổ chức hoạt 

động học tập tích cực cho học sinh lớp 11 Trung học phổ thông” của tác giả Nguyễn 

Thị Trúc Phương (2010) [20] đã đề ra 6 nguyên tắc xây dựng quy trình sử dụng thí 

nghiệm để tổ chức hoạt động cho học sinh gồm 4 bước. Tác giả còn tiến hành thiết kế 

và tổ chức 26 hoạt động học tập tích cực cho học sinh sử dụng trong quá trình dạy học 

các bài chương trình Hoá học lớp 11 cơ bản và nâng cao, trong đó có sử dụng 30 thí 

nghiệm. Bên cạnh đó, đề tài còn xây dựng kho tư liệu hỗ trợ giáo viên sử dụng thí 

nghiệm bao gồm 26 phim thí nghiệm biểu diễn, 12 phim bài tập thực nghiệm, 7 mô 

phỏng thí nghiệm, 10 hình ảnh thực nghiệm và 6 giáo án minh họa cho việc sử dụng đa 

dạng các hình thức thí nghiệm theo hướng dạy học tích cực. 


Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học “Sử dụng thí nghiệm hóa học phần phi kim lớp 

10 Trung học phổ thông theo hướng dạy học tích cực” của tác giả Hoàng Thị Thu Hà 

(2011) [11] đã đề xuất 6 biện pháp sử dụng thí nghiệm hóa học theo hướng dạy học 















tích cực và thiết kế được 6 giáo án sử dụng thí nghiệm ở lớp 10 THPT theo hướng tích 

cực. Qua kết quả thực nghiệm, đề tài cũng rút ra được kết luận nếu giáo viên tiến hành 

dạy học có sử dụng thí nghiệm theo hướng dạy học tích cực thì kết quả dạy học được 

nâng cao. 

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học “Sử dụng thí nghiệm để tạo tình huống có vấn 

đề trong dạy học Hóa học ở trường Trung học phổ thông” của tác giả Khúc Thị Thanh 

Huê (2012) [14] đã đề xuất được hệ thống gồm 32 thí nghiệm tạo tình huống có vẫn đề 

và quy trình dạy học sinh giải quyết vấn đề cho 32 thí nghiệm đó. Bên cạnh đó, đề tài 

còn phân tích vai trò của thí nghiệm trong việc xây dựng tình huống có vấn đề, đề xuất 

những định hướng khi lựa chọn và các bước sử dụng thí nghiệm tạo tình huống có vấn 

đề. 

Khóa luận tốt nghiệp “Tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh thông 

qua các thí nghiệm hóa học lớp 10 chương trình Nâng cao” của tác giả Vũ Thị Cẩm 

Nga (2015) [17] đã đề xuất 5 biện pháp và 6 phương pháp sử dụng thí nghiệm hóa học 

theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh trong dạy học hóa học ở 

trường phổ thông. Mặt khác, đề tài cũng đã giới thiệu 5 giáo án sử dụng thí nghiệm ở 

lớp 10 THPT chương trình nâng cao theo hướng dạy học tích cực hóa hoạt động nhận 

thức của học sinh. 

Khóa luận tốt nghiệp “Sử dụng thí nghiệm liên hệ đời sống trong dạy học Hóa 

học bằng tiếng Anh (Chương trình THPT Quốc tế IGCSE)” của tác giả Nguyễn Thị 

Thành Nhơn (2016) [18] đã đề xuất những nguyên tắc, các bước trong quy trình thiết 

kế thí nghiệm hóa học liên hệ đời sống. Đồng thời, đề tài cũng đã thiết kế 18 thí 

nghiệm liên hệ đời sống thuộc 5 chủ đề và 3 bộ hồ sơ bài dạy có sử dụng thí nghiệm 

liên hệ đời sống trong quá trình dạy môn Hoá học bằng tiếng Anh theo chương trình 

THPT quốc tế IGCSE. Kết quả cho thấy đa số học sinh có hứng thú hơn với tiết học có 

sử dụng thí nghiệm liên hệ đời sống, hiểu bài và làm bài tốt hơn. 

Các đề tài trên nhìn chung đã đề cập đến việc sử dụng thí nghiệm hoá học trong 


quá trình dạy học nhằm nâng cao hứng thú của học sinh, nâng cao chất lượng dạy và 

học môn Hoá học ở trường THPT. Nhưng ngoại trừ đề tài của Nguyễn Thị Thành 

Nhơn thì trước đó chưa có đề tài nào nghiên cứu vận dụng các thí nghiệm gắn kết với 















cuộc sống vào quá trình dạy học hoá học ở trường THPT nhằm gắn kết lí thuyết với 

thực tiễn cuộc sống, giúp học sinh khắc sâu kiến thức và vận dụng được kiến thức vào 

cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, đề tài của Nguyễn Thị Thành Nhơn cũng chỉ mới đặt 

những bước đi đầu tiên về quy trình thiết kế thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống và 

thiết kế hồ sơ bài dạy sử dụng những thí nghiệm đó trong quá trình dạy hóa bằng tiếng 

Anh chứ chưa đi sâu nghiên cứu việc ứng dụng thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống 

vào dạy học hóa học ở trường THPT. 

1.2. Đổi mới phương pháp dạy học môn Hóa học ở trường THPT 

1.2.1. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học 

Trong tài liệu học tập “Các phương pháp dạy học tích cực và hiệu quả”, 

PGS.TS. Trịnh Văn Biều [1] đã chỉ ra giáo dục trong thế kỉ 21 đang chịu tác động của 

nhiều yếu tố như: sự phát triển nhanh chóng của khoa học kĩ thuật, nhất là sự phát triển 

của công nghệ thông tin; sự tương tác ở mức độ cao của các hệ thống kinh tế, chính trị, 

xã hội; nhu cầu tự khẳng định của từng cộng đồng, vùng, lãnh thổ và quá trình toàn 

cầu hóa. Các yếu tố trên đã dẫn đến 7 biến đổi cơ bản sau: 

1. Mục tiêu giáo dục thay đổi từ chủ yếu trang bị kiến thức và kĩ năng sang hình 

thành năng lực, phẩm chất, nhân cách của người học. 

2. Xu hướng giáo dục toàn diện được đề cao. Các môn học thiên về nghệ thuật, 

thể thao, văn hóa, ngôn ngữ và kĩ năng sống được coi trọng hơn trước. 

3. Sự giao thoa giữa các môn học và ngành học ngày càng lớn. 

4. Internet trở thành một phương tiện giáo dục quan trọng. Nhờ internet người 

học và người dạy dễ dàng tìm kiếm, trao đổi thông tin hơn trước. Tiếng Anh sẽ tiếp tục 

đóng vai trò là ngôn ngữ giao tiếp chính trên thế giới. 

5. Sự thay đổi các phương tiện và phương pháp dạy học: phương pháp thuyết 

giảng của giáo viên sẽ dần thay thế bởi các phương pháp dạy học mới như phương 

pháp hoạt động nhóm, dạy học dự án, sử dụng phương tiện trực quan,… được hệ thống 

và kết hợp nhuần nhuyễn, đa dạng với nhau. 


6. Không gian giáo dục và các loại hình đào tạo được mở rộng. Trước kia học 

sinh muốn đi học thì phải đi đến trường, thì bây giờ học sinh có thể ngồi ở nhà và học 















trực tuyến với giáo viên giúp cho những học sinh có khó khăn về đi lại vẫn có thể tiếp 

cận được kiến thức. Nếu như trước kia học sinh chỉ có những tiết học trên lớp, học 

thông qua bài giảng của thầy cô thì giờ đây học sinh còn có những tiết học ngoại khóa, 

giúp học sinh được tiếp xúc nhiều hơn với môi trường xung quanh. 

7. Xuất khẩu giáo dục là một lợi thế đem lại nguồn thu nhập cao cho các cường 

quốc giáo dục. 

Đứng trước sự biến đổi của giáo dục ở thế kỉ 21, Ban chấp hành Trung ương 

Đảng đã ra Nghị quyết số 29-NQ/TW (2013) nhằm định hướng đổi mới căn bản, toàn 

diện giáo dục và đào tạo, đã chỉ rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và 

học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến 

thức, kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy 

móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học 

tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu 

trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại 

khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông 

trong dạy và học.”[4] 

Và trong tài liệu “Hỏi - Đáp về một số nội dung đổi mới căn bản, toàn diện giáo 

dục và đào tạo”, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng giải thích rõ về mục tiêu giáo dục toàn 

diện: “Trước đây mục tiêu giáo dục toàn diện thường được hiểu đơn giản là: Học sinh 

phải học đầy đủ tất cả các môn học thuộc các lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học xã 

hội và nhân văn, nghệ thuật, thể dục thể thao…”, “Mục tiêu giáo dục theo tinh thần 

đổi mới là: phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Toàn diện ở đây 

được hiểu là chú trọng phát triển cả phẩm chất và năng lực con người, cả dạy chữ, 

dạy người, dạy nghề” [5]. 

Như vậy, nhằm bắt kịp xu thế thay đổi của giáo dục, phương pháp dạy học cũng 

phải được chuyển đổi từ lối dạy truyền thụ kiến thức một chiều sang hướng phát triển 

toàn diện năng lực và phẩm chất người học nhằm thay đổi toàn diện quá trình dạy và 


học. Từ đó, người học phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo; tăng cường khả năng 

tự học, tự tìm tòi kiến thức; vận dụng các kiến thức vào cuộc sống. Tạo ra những con 

người hiện đại có đủ phẩm chất và năng lực đáp ứng các nhu cầu cần thiết của xã hội. 















1.2.2. Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học 

Trên thế giới và ở nước ta, các nhà giáo dục học không ngừng nghiên cứu, thử 

nghiệm đổi mới phương pháp dạy học để bắt kịp với xu thế của thế giới, không để nền 

giáo dục nước nhà bị tụt hậu. Trong tài liệu học tập “Các phương pháp dạy học tích 

cực và hiệu quả”, PGS.TS. Trịnh Văn Biều đã chỉ ra xu hướng đổi mới phương pháp 

dạy học cơ bản gồm 8 xu hướng cụ thể như sau: 

1. Phát huy tính tích cực, tự lực, chủ động, sáng tạo của người học. Theo 

PGS.TS. Trịnh Văn Biều thì đây là xu hướng quan trọng nhất. Nếu trước kia, trọng 

tâm hoạt động trong quá trình dạy học chủ yếu là giáo viên, thì bây giờ, trọng tâm này 

phải chuyển về phía học sinh, tạo thêm nhiều điều kiện giúp cho học sinh tích cực, chủ 

động, sáng tạo trong tiết học. 

2. Trang bị cho học sinh phương pháp tự học để thực hiện phương châm học 

suốt đời bằng cách đổi mới phương pháp dạy chuyển từ chỉ trang bị kiến thức sang 

trang bị cho học sinh cách học, phương pháp học tập. 

3. Tăng cường rèn luyện năng lực tư duy, khả năng vận dụng kiến thức vào 

cuộc sống. Chuyển từ yêu cầu học sinh tiêu hóa một lượng lớn kiến thức như trước kia 

sang yêu cầu học sinh vận dụng những kiến thức được học vào cuộc sống, giải quyết 

những vấn đề thực tiễn. 

4. Cá thể hóa việc dạy học: chia nhỏ lớp, dạy học theo nhóm nhỏ,… nhằm mục 

dích dạy học thích ứng với năng lực và điều kiện của từng người học ở mức độ từ thấp 

tới cao. 

5. Dạy học hợp tác. Tăng cường quan hệ giữa các thành viên trong lớp học với 

nhau nhằm giúp học sinh phát triển năng lực giao tiếp và năng lực hợp tác. 

6. Tăng cường sử dụng tối ưu các phương tiện dạy học, đặc biệt là tin học và 

công nghệ thông tin nhằm cải thiện bài giảng, giúp học sinh tích cực hơn trong học 

tập. 

7. Đổi mới việc kiểm tra đánh giá, giảm kiểm tra trí nhớ đơn thuần mà thêm vào 


kiểm tra khả năng suy luận, vận dụng kiến thức nhằm giúp học sinh phát triển năng lực 

tư duy, năng lực giải quyết vấn đề và giảm bớt tình trạng học sinh chỉ thuộc lí thuyết 

nhưng không vận dụng được lí thuyết đó vào cuộc sống. 















8. Gắn dạy học với nghiên cứu khoa học với mức độ ngày càng cao. 

Trong 8 xu hướng đổi mới phương pháp dạy học trên thì xu hướng phát huy 

tính tích cực, tự lực, chủ động, sáng tạo của người học tuy là quan trọng nhất, nhưng 

đối với quá trình dạy học môn Hóa học thì xu hướng tăng cường sử dụng tối ưu các 

phương tiện dạy học cũng quan trọng không kém. Các phương tiện dạy học có thể là 

những phương tiện trực quan như hình ảnh, biểu đồ, … cũng có thể là thí nghiệm hóa 

học. Hóa học là môn học thực nghiệm, lại có nhiều lí thuyết nên nếu không sử dụng 

những phương tiện trực quan, thí nghiệm hóa học thì có thể gây khó khăn cho việc tiếp 

thu bài mới của học sinh, nhất là những bài về định luật, học thuyết và nghiên cứu chất 

mới. 

1.2.3. Một số phương pháp dạy học môn Hóa học ở trường THPT 

Phương pháp là cách thức, phương tiện, là hỗ trợ mà trí tuệ phải đi theo để tìm 

ra và chứng minh chân lí. Phương pháp là tổ hợp những quy tắc, nguyên tắc dùng để 

chỉ đạo hành động. Phương pháp dạy học là tổ hợp cách thức hoạt động, làm việc của 

giáo viên và học sinh trong sự phố hợp thống nhất dưới sự chỉ đạo của giáo viên nhằm 

thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học và làm cho học sinh tự giác, tích cực, tự lực đạt tới 

mục đích học tập. 

Hóa học là một môn khoa học thực nghiệm, có nhiều ứng dụng trong đời sống 

và chương trình Hóa học hiện nay của nước ta khá nặng về lí thuyết nên người giáo 

viên hóa học sử dụng thường xuyên các phương pháp dạy học được chia thành 3 nhóm 

nhỏ sau (theo tài liệu hỗ trợ học tập học phần “Lí luận và phương pháp dạy học hóa 

học 1” do ThS. Đào Thị Hoàng Hoa, ThS. Thái Hoài Minh[12] và tài liệu học tập “Các 

phương pháp dạy học tích cực và hiệu quả” do PGS.TS. Trịnh Văn Biều[1] biên soạn): 

- Nhóm phương pháp dùng lời: nhóm này gồm 3 phương pháp: 

+ Phương pháp thuyết trình: Giáo viên sẽ truyền đạt kiến thức cho học 

sinh theo cách thức thông báo – tái hiện. Phương pháp này có ưu điểm là truyền 

đạt được lượng thông tin lớn, tốn ít thời gian. Bên cạnh đó, khuyết điểm của nó 


lại khá nghiêm trọng do học sinh tương đối thụ động, tập trung ngắn, mau quên 

và phương pháp này khó áp dụng với bài dạy có kiến thức trừu tượng. 















+ Phương pháp đàm thoại (hay còn gọi là phương pháp vấn đáp, hỏi – 

đáp): đây là phương pháp trao đổi giữa giáo viên và học sinh. Có 2 phương 

pháp đàm thoại: phương pháp đàm thoại phát hiện và phương pháp đàm thoại 

tái hiện. Ở đây, tôi xin phân tích về phương pháp đàm thoại phát hiện do 

phương pháp đàm thoại tái hiện không có giá trị nhiều về mặt sư phạm. Trong 

phương pháp đàm thoại phát hiện, giáo viên sẽ nêu ra hệ thống câu hỏi “dẫn 

dắt” có logic chặt chẽ với nhau để học sinh suy nghĩ, phán đoán, quan sát, tự đi 

đến kết luận và lĩnh hội kiến thức. Ưu điểm của phương pháp này là học sinh 

hoạt động tích cực, độc lập, tiếp thu tốt, thông tin hai chiều. Song, phương pháp 

này lại khá tốn thời gian và giáo viên dễ bị động khi học sinh hỏi lại nếu chưa 

chuẩn bị trước những câu hỏi mà học sinh có thể hỏi. 

+ Phương pháp dùng sách giáo khoa và các nguồn tài liệu học tập khác: 

học sinh sẽ tìm hiểu sách giáo khoa và một số tài liệu học tập để rút ra được 

kiến thức bài học. Ưu điểm của phương pháp này là học sinh có thể rèn luyện 

khả năng tự học của bản thân bằng cách tự tổng hợp và tìm kiếm tại liệu. Tuy 

nhiên, nếu giáo viên không cung cấp đúng nguồn tài liệu cho học sinh thì học 

sinh có thể hiểu sai kiến thức bài học. 

- Nhóm phương pháp trực quan: giáo viên sẽ sử dụng các phương tiện trực quan 

– bao gồm dụng cụ, đồ dùng, thiết bị kĩ thuật từ đơn giản đến phức tạp – trong quá 

trình dạy học để làm cơ sở và tạo điều kiện thuận lợi cho sự lĩnh hội kiến thức, kĩ 

năng, kĩ xảo của học sinh. Trong phương pháp này, thí nghiệm hóa học là dạng 

phương tiện trực quan chính yếu, được dùng phổ biến và giữ vai trò quyết định trong 

quá trình dạy học Hóa học. Ưu điểm của nhóm phương pháp này là nâng cao sự tập 

trung của học sinh, giúp học sinh dễ tiếp thu bài, nhớ lâu và học sinh còn được rèn kĩ 

năng quan sát, thực hành. Song, khuyết điểm là nhóm phương pháp này lại phụ thuộc 

khá nhiều vào điều kiện vật chất, trang thiết bị tại cơ sở dạy học và tốn thời gian chuẩn 

bị. 


- Nhóm phương pháp thực hành: trong nhóm phương pháp này, giáo viên sẽ 

cho học sinh làm thí nghiệm, nghiên cứu và làm bài tập. Ưu điểm của phương pháp 

này là học sinh tự lực, tích cực, sáng tạo, ghi nhớ kiến thức lâu; học sinh tiếp thu kiến 















thức sâu sắc và vững chắc; học sinh còn được rèn kĩ năng vận dụng kiến thức và giải 

quyết vấn đề. Song, khuyết điểm của phương pháp này là khá tốn thời gian; phương 

pháp nghiên cứu thì chỉ áp dụng được với một số nội dung bài học; phương pháp làm 

bài tập thì ít được sử dụng khi dạy kiến thức mới. 

Bên cạnh 3 nhóm phương pháp trên thì dạy học hóa học còn có phương pháp 

hợp tác nhóm. Trong phương pháp này, giáo viên tổ chức lớp thành các nhóm nhỏ và 

giao công việc cho nhóm thực hiện trong một thời gian nhất định. Có nhiều cấu trúc 

dạy học hợp tác nhóm như cấu trúc Jigsaw, cấu trúc STAD, cấu trúc Kagan; mỗi loại 

cấu trúc đều có những ưu điểm và khuyết điểm riêng, tuy nhiên chúng đều có chung 

một ưu điểm đó là nâng cao khả năng hợp tác và khả năng giao tiếp của học sinh. 

Các phương pháp trên là những phương pháp được người giáo viên hóa học sử 

dụng thường xuyên, bên cạnh những phương pháp này, hiện nay người giáo viên hóa 

học còn có những phương pháp như dạy học tình huống, dạy học dự án, dạy học giải 

quyết vấn đề,… để nâng cao chất lượng dạy và rèn luyện năng lực cho học sinh. Và 

nhằm đạt được hiệu quả dạy – học tốt nhất, giúp học sinh khắc sâu được kiến thức, 

phát triển năng lực, người giáo viên thường kết hợp đa dạng phương pháp dạy học với 

nhau, chứ không thiên về sử dụng chuyên một phương pháp dạy học nào trong bài 

giảng của mình. 

THPT 

1.2.4. Những biện pháp đổi mới phương pháp dạy học môn Hóa học ở trường 

Trong tài liệu “Hỏi - Đáp về một số nội dung đổi mới căn bản, toàn diện giáo 

dục và đào tạo”, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã nêu rõ mục tiêu cụ thể đổi mới căn 

bản, toàn diện giáo dục phổ thông là “Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành 

phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề 

nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lí 

tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kĩ năng thực 

hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến 


khích học tập suốt đời” [5]. 

Với mục tiêu trên, phương pháp dạy học cũng được định hướng đổi mới chuyển 

từ quan điểm dạy học lấy giáo viên làm trung tâm của trước kia sang quan điểm dạy 















học lấy học sinh làm trung tâm, nhằm phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh. 

Định hướng này đòi hỏi phương pháp dạy học môn Hóa học ở trường THPT cũng phải 

đổi mới theo một số biện pháp sau [22]: 

- Cải tiến các phương pháp dạy học truyền thống: Đổi mới không có nghĩa là 

loại bỏ các phương pháp truyền thống mà cần bắt đầu bằng việc cải tiến để nâng cao 

hiệu quả và hạn chế nhược điểm của chúng. Vì các phương pháp truyền thống có 

những hạn chế tất yếu, nên bên cạnh các phương pháp truyền thống ta cần kết hợp sử 

dụng các phương pháp dạy học mới. 

- Kết hợp đa dạng các phương pháp dạy học: đây là phương hướng quan trọng 

để phát huy tính tích cực và nâng cao chất lượng dạy học. Trong đó, ta cần chú trọng 

vận dụng, kết hợp một số phương pháp dạy học tích cực sau với các phương pháp 

khác: 

+ Vận dụng dạy học giải quyết vấn đề: dạy học giải quyết vấn đề là quan 

điểm dạy học nhằm phát triển tư duy, khả năng nhận biết và giải quyết các tình 

huống có vấn đề của học sinh. Các tình huống có vấn đề trong phương pháp này 

có thể là những tình huống khoa học chuyên môn, mà cũng có thể là những tình 

huống gắn với thực tiễn. 

+ Vận dụng dạy học theo tình huống: dạy học theo tình huống là việc dạy 

học được tổ chức theo một chủ để phức hợp gắn với các tình huống thực tiễn 

cuộc sống và nghề nghiệp. Đây là con đường quan trọng để gắn việc đào tạo 

trong nhà trường với thực tiễn đời sống, góp phần khắc phục tình trạng giáo dục 

hàn lâm, xa rời thực tiễn hiện nay của chương trình dạy học Hóa học hiện nay. 

+ Vận dụng dạy học định hướng hành động: trong quá trình học tập có sử 

dụng dạy học định hướng hành động, học sinh phải thực hiện các nhiệm vụ học 

tập và hoàn thành các sản phẩm hành động, có sự kết hợp linh hoạt giữa hoạt 

động trí tuệ và hoạt động tay chân. Hình thức điển hình của dạy học định hướng 

hành động chính là dạy học dự án. 


- Tăng cường sử dụng thí nghiệm và phương tiện trực quan trong dạy học Hóa 

học: phương tiện trực quan, thí nghiệm hóa học có vai trò rất quan trọng trong việc đổi 

mới phương pháp dạy học. Phương tiện trực quan và thí nghiệm hóa học giúp học sinh 















lĩnh hội được những kiến thức trừu tượng như phân tử, nguyên tử, ion, hạt nhân 

nguyên tử, …, bản chất hóa học của đối tượng nghiên cứu. 

1.3. Thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống 

1.3.1. Khái niệm thí nghiệm hóa học 

Theo Từ điển tiếng Việt, thí nghiệm có 2 nghĩa: nghĩa thứ nhất là “gây ra một 

hiện tượng, một sự biến đổi nào đó trong điều kiện xác định để quan sát, tìm hiểu, 

nghiên cứu, kiểm tra hay chứng minh”; nghĩa thứ hai là “làm thử để rút kinh nghiệm”. 

Theo Đại từ điển tiếng Việt (1999), thí nghiệm là “làm thử theo những điều kiện, 

nguyên tắc đã được xác định để nghiên cứu, chứng minh”. Còn khái niệm thí nghiệm 

hóa học được giới hạn trong phạm vi hẹp hơn là “thực hiện các phản ứng, quá trình 

hóa học phục vụ cho việc dạy học hóa học” [17]. 

1.3.2. Vai trò của thí nghiệm trong dạy học môn Hóa học ở trường THPT 

Trong luận án Phó Tiến sĩ Khoa học Sư phạm “Hoàn thiện hệ thống thí nghiệm 

hóa học để nâng cao chất lượng dạy – học ở trường PTCS Việt Nam”, tác giả Trần 

Quốc Đắc [9] đã cho thấy vai trò của thí nghiệm trong dạy học hóa học rất quan trọng, 

cụ thể như sau: 

- Thí nghiệm hóa học là phương tiện trực quan, giúp học sinh chuyển từ tư duy 

cụ thể sang trừu tượng và ngược lại. 

Ví dụ: Qua quá trình đốt than để lấy năng lượng hoặc chế biến thực 

phẩm mà học sinh dễ dàng quan sát thấy trong cuộc sống, học sinh sẽ dễ dàng 

ghi nhận lại hiện tượng của phản ứng đốt cháy cacbon trong oxi, từ đó viết 

được phương trình phản ứng xảy ra. 

Trong quá trình dạy học bài “Hợp chất của cacbon”, khi nói về tính chất 

không duy trì sự cháy của CO 2 , giáo viên thường giới thiệu cho học sinh biết về 

bình chữa cháy. Bình chữa cháy CO 2 có một ngăn lớn đựng dung dịch 

NaHCO 3 và dung dịch H 2 SO 4 được đặt trong một ngăn nhỏ bên trên có vách 

không cho 02 dung dịch này tiếp xúc với nhau, áp suất trong ngăn được điều 


chỉnh bởi chốt an toàn và van bóp. Khi kéo chốt an toàn, lắc lên lắc xuống bình 

thì 02 dung dịch phản ứng tạo ra CO 2 , CO 2 được đưa ra ngoài bởi van bóp [23]. 















Để minh họa cho phản ứng này, giáo viên có thể làm thí nghiệm minh họa bằng 

natri hiđrocacbonat NaHCO 3 , dung dịch axit sunfuric H 2 SO 4 , xà phòng, bình 

thủy tinh có nút cao su, trên nút cao su có gắn ống hút nhằm làm nhỏ tiết diện 

giúp dòng bọt khí bắn ra nhanh hơn. Qua mô phỏng đó, học sinh có thể dễ dàng 

hình dung được cách hoạt động của bình chữa cháy. 

- Thí nghiệm hóa học là cơ sở để học sinh tìm ra tính quy luật giữa các đối 

tượng nghiên cứu cũng như biết cách khai thác chúng. Thí nghiệm hóa học giúp học 

sinh làm quen và hiểu rõ tính chất vật lí, hóa học của các chất, các quá trình chuyển 

hóa và các khái niệm, định luật, học thuyết. Khi quan sát thí nghiệm hóa học, học sinh 

sẽ dễ dàng quan sát được một số tính chất lí hóa của chất như màu sắc, trạng thái, sự 

thay đổi của chất đó sau khi thực hiện một quá trình hóa học,… 

Ví dụ: Khi giảng về phản ứng giữa nhôm clorua AlCl 3 , magie clorua 

MgCl 2 với dung dịch natri hiđroxit NaOH, học sinh sẽ không phân biệt được 

kết tủa keo trắng của nhôm hiđroxit Al(OH) 3 nó khác như thế nào so với kết tủa 

trắng bột của magie hiđroxit Mg(OH) 2 . Nhưng khi quan sát thí nghiệm, học 

sinh sẽ dễ dàng phân biệt được, Al(OH) 3 là kết tủa keo trắng và nó lơ lửng 

trong dung dịch, còn Mg(OH) 2 là kết tủa trắng bột, sau một thời gian sẽ từ từ 

lắng xuống dưới đáy ống nghiệm. 

- Thí nghiệm hóa học là cầu nối giữa lí thuyết và thực tiễn giúp học sinh giải 

thích được các quá trình có trong tự nhiên, trong sản xuất và đời sống và vận dụng 

được những điều học được, nghiên cứu được trong nhà trường vào các hoạt động trong 

đời sống. 

Ví dụ: Qua bài “Sự điện li”, khi giáo viên làm thí nghiệm kiểm tra độ 

dẫn điện của dung dịch nước cất, học sinh có thể thấy nước không dẫn điện, sau 

đó, giáo viên lặp lại thí nghiệm với nước được lấy từ vòi. Khi đó, học sinh sẽ 

quan sát được nước lấy từ vòi có khả năng dẫn điện. Giáo viên sẽ giải thích cho 

học sinh rằng nước trong cuộc sống chúng ta tiếp xúc không phải là nước 


nguyên chất, mà trong đó chứa rất nhiều ion khác nhau, nhờ sự có mặt của các 

ion đó trong nước mà nước có khả năng dẫn điện. Do đó, khi gặp vùng nước bị 

nhiễm điện, chúng ta cần phải tránh xa để đề phòng điện giật. 















1.3.3. Phân loại và sử dụng thí nghiệm trong dạy học môn Hoá học ở trường 

THPT 

1.3.3.1. Phân loại thí nghiệm trong dạy học môn Hoá học ở trường THPT 

Trong tài liệu hỗ trợ học tập học phần “Lí luận và phương pháp dạy học 

Hóa học 1”, ThS. Đào Thị Hoàng Hoa và ThS. Thái Hoài Minh [12] đã chia thí 

nghiệm hóa học ở trường THPT được chia thành 2 loại: thí nghiệm biểu diễn của giáo 

viên và thí nghiệm của học sinh. 

- Thí nghiệm biểu diễn của giáo viên: giáo viên là người thực hiện các thao 

tác, thực hiện quá trình biến đổi, còn học sinh chỉ theo dõi, quan sát, nhận xét hiện 

tượng xảy ra. Thí nghiệm biểu diễn được tiến hành bằng 2 phương pháp chính: phương 

pháp minh họa (thí nghiệm minh họa cho kiến thức mà giáo viên trình bày) và phương 

pháp nghiên cứu (thí nghiệm là nguồn kiến thức mà học sinh tiếp thu dưới sự hướng 

dẫn của giáo viên trong quá trình quan sát thí nghiệm). 

- Thí nghiệm của học sinh: học sinh sẽ được tự tay làm thí nghiệm dưới sự 

quan sát, theo dõi và hướng dẫn của giáo viên. Tùy theo mục đích của quá trình học 

tập, thí nghiệm của học sinh được chia thành 3 dạng: thí nghiệm khi nghiên cứu bài 

mới, thí nghiệm thực hành và thí nghiệm ngoại khóa. 

1.3.3.2. Sử dụng thí nghiệm trong dạy học môn Hoá học ở trường THPT 

Phương pháp dạy học hóa học sử dụng thí nghiệm là một trong những cách 

tích cực hóa hoạt động dạy và học nhất là khi thí nghiệm được dùng để học sinh khai 

thác, tìm kiến kiến thức mới hoặc để kiểm chứng, kiểm tra những dự đoán, suy luận lí 

thuyết và hình thành khái niệm. PGS.TS. Đặng Thị Oanh và PGS.TS. Nguyễn Thị Sửu 

[19] đã đề xuất một số biện pháp sử dụng thí nghiệm theo hướng tích cực hóa hoạt 

động học sinh trong quá trình dạy học: 

a. Sử dụng thí nghiệm theo phương pháp nghiên cứu 

Học sinh trực tiếp tác động vào đối tượng nghiên cứu, đề xuất các giả thuyết 

khoa học, dự đoán những phương án giải quyết vấn đề và lập kế hoạch giải quyết 


tương ứng với từng giả thuyết. Người giáo viên cần hướng dẫn hoạt động của học sinh 

như sau: 

- Học sinh hiểu và nắm vững vấn đề cần nghiên cứu. 















- Nêu ra các giả thuyết, dự đoán khoa học trên cơ sở kiến thức đã có. 

- Lập kế hoạch giải quyết tương ứng với từng giả thuyết. 

- Chuẩn bị hóa chất, dụng cụ, thiết bị thí nghiệm, quan sát trạng thái các 

chất trước khi làm thí nghiệm. 

- Tiến hành thí nghiệm, quan sát mô tả đầy đủ các hiện tượng thí nghiệm. 

- Xác nhận giả thuyết, dự đoán đúng qua kết quả của thí nghiệm. 

- Giải thích hiện tượng, viết phương trình hóa học và rút ra kết luận. 

Ví dụ, khi giảng dạy bài “Amoniac và muối amoni”, giáo viên đưa ra vấn đề 

cho học sinh dự đoán hiện tượng xảy ra khi cho dung dịch nhôm clorua AlCl 3 tác dụng 

với dung dịch amoniac NH 3 . 

- Giáo viên đặt vấn đề: hiện tượng xảy ra khi cho từ từ dung dịch amoniac 

NH 3 tới dư vào dung dịch nhôm clorua AlCl 3 là gì? 

- Học sinh dự đoán: 

+ Hiện tượng có kết tủa keo trắng xuất hiện và kết tủa tan dần trong 

dung dịch NH 3 dư. Do NH 3 có tính bazơ yếu nên khi tác dụng với AlCl 3 sẽ tạo 

kết tủa Al(OH) 3 – nhôm hiđroxit, nhưng nhôm hiđroxit có tính lưỡng tính nên 

sẽ tan trong NH 3 dư. 

+ Hiện tượng có kết tủa keo trắng xuất hiện và kết tủa không tan 

trong NH 3 dư. Do NH 3 có tính bazơ yếu nên khi tác dụng với AlCl 3 sẽ tạo kết 

tủa Al(OH) 3 – nhôm hiđroxit, tuy nhôm hiđroxit có tính lưỡng tính nhưng NH 3 

là bazơ yếu, phân li ra ít ion hiđroxit OH - nên sẽ không hòa tan được kết tủa 

Al(OH) 3 . 

- Giáo viên cùng học sinh tiến hành thí nghiệm cho từ từ dung dịch NH 3 vào 

dung dịch AlCl 3 . Học sinh quan sát và mô tả lại hiện tượng thí nghiệm. 

- Học sinh xác nhận giả thuyết “Hiện tượng có kết tủa keo trắng xuất hiện và 

kết tủa không tan trong NH 3 dư” là giả thuyết đúng. 

- Học sinh giải thích hiện tượng, viết phương trình hóa học và kết luận NH 3 


có tính bazơ yếu nên không hòa tan được kết tủa Al(OH) 3 . 

b. Sử dụng thí nghiệm đối chứng 















Sử dụng thí nghiệm đối chứng nhằm giúp học sinh khắc sâu kiến thức. Học 

sinh sẽ làm thí nghiệm kiểm chứng kiến thức đã học dưới sự hướng dẫn của giáo viên. 

Từ thí nghiệm đối chứng mà học sinh thực hiện, tiến hành quan sát sẽ rút được nhận 

xét đứng đắn, xác thực. 

Ví dụ khi giảng dạy bài “Sự điện li của nước. pH. Chất chỉ thị axit – bazơ”, 

giáo viên giới thiệu ngoài quỳ tím và dung dịch phenolphtalein thì trong đời sống còn 

có bắp cải tím là một chất chỉ thị, và màu của bắp cải tím sẽ thay đổi phụ thuộc vào giá 

trị pH của dung dịch. Học sinh lúc này sẽ tiến hành thí nghiệm quan sát sự đổi màu 

của bắp cải tím ở nhiều dung dịch có giá trị pH khác nhau và so sánh màu của bắp cải 

tím với giấy chỉ thị pH vạn năng. 

c. Sử dụng thí nghiệm nêu vấn đề 

Giáo viên đặt ra cho học sinh một vấn đề nhận thức, học sinh tiếp nhận mâu 

thuẫn nhận thức đó và biến thành mâu thuẫn nội tại của bản thân, có nhu cầu muốn 

giải quyết mâu thuẫn đó, tạo động cơ suy nghĩ học tập. Dưới sự hướng dẫn của giáo 

viên, học sinh tham gia tích cực vào quá trình tìm hiểu, giải quyết vấn đề, qua đó rút ra 

kiến thức mới cho bản thân. Có thể tiến hành sử dụng thí nghiệm nêu vấn đề như sau: 

- Giáo viên nêu ra vấn đề cần nghiên cứu bằng thí nghiệm. 

- Tổ chức cho học sinh dự đoán kết quả thí nghiệm. 

- Hướng dẫn học sinh tiến hành thí nghiệm. Hiện tượng của thí nghiệm 

không đúng với đa số học sinh sẽ tạo ra mâu thuẫn nhận thức, kích thích học sinh tìm 

tòi và giải quyết vấn đề. 

- Giáo viên đặt một số câu hỏi để học sinh phân tích thí nghiệm. Sau khi trả 

lời các câu hỏi, học sinh tự rút ra kết luận về vấn đề. 

Ví dụ khi giảng dạy bài “Amoniac và muối amoni”, giáo viên có thể nêu vấn 

đề môi trường dung dịch amoniac là gì. 

- Giáo viên đặt vấn đề: dung dịch amoniac có làm đổi màu quỳ tím không? 

Quỳ tím sẽ đổi sang màu gì? 


- Học sinh dự đoán: 

+ Dung dịch amoniac làm đổi màu quỳ tím sang xanh. 

+ Dung dịch amoniac làm đổi màu quỳ tím sang đỏ. 















+ Dung dịch amoniac không làm đổi màu quỳ tím (đa số). 

- Giáo viên và học sinh cùng tiến hành thí nghiệm cho giấy quỳ tím vào 

dung dịch amoniac. Hiện tượng xảy ra là quỳ tím đổi sang màu xanh, chứng tỏ dung 

dịch amoniac có môi trường bazơ. 

- Học sinh phân tích thí nghiệm qua một số câu hỏi của giáo viên để rút ra 

kết luận: Khi tan trong nước, NH 3 kết hợp với ion H + của nước, tạo thành ion amoni 

NH 4 + và giải phóng ion hiđroxit OH - , làm cho dung dịch có tính bazơ: 

các chất 

NH + H O ⎯ ⎯→ NH + OH . 

+ − 

3 2 ← ⎯ 4 

d. Sử dụng thí nghiệm hóa học tổ chức cho học sinh nghiên cứu tính chất 

Đây là quá trình đưa học sinh tham gia hoạt động nghiên cứu một cách tích 

cực. Giáo viên hướng dẫn học sinh nghiên cứu như sau: 

của những dự đoán. 

- Học sinh nhận thức rõ về vấn đề học tập và nhiệm vụ đặt ra. 

- Phân tích, dự đoán lí thuyết về tính chất của các chất cần nghiên cứu. 

- Đề xuất các thí nghiệm để xác nhận tính chất đã dự đoán. 

- Lựa chọn dụng cụ, hóa chất, đề xuất cách tiến hành thí nghiệm. 

- Tiến hành thí nghiệm, quan sát, mô tả hiện tượng, xác nhận độ chính xác 

- Kết luận về tính chất của chất cần nghiên cứu. 

Ví dụ: trong khi dạy bài 15: “Cacbon”, giáo viên yêu cầu học sinh nêu một 

số hợp chất có chứa nguyên tố cacbon mà học sinh đã được học và xác định số oxi hóa 

của nguyên tử cacbon trong hợp chất đó. 

- Dựa vào số oxi hóa của nguyên tử cacbon trong hợp chất, giáo viên vẽ trục 

số oxi hóa của cacbon và yêu cầu học sinh dự đoán tính chất hóa học cơ bản của 

cacbon. 

- Học sinh nhận thấy nguyên tử cacbon có số oxi hóa là 0 có thể dễ dàng cho 

electron để tăng lên thành +2, +4 để thể hiện tính khử nên học sinh dự đoán cacbon có 


tính khử. 















tính khử. 

- Giáo viên yêu cầu học sinh đề xuất thí nghiệm để chứng minh cacbon có 

- Học sinh đề xuất thí nghiệm đốt cháy cacbon trong không khí và trong khí 

oxi nguyên chất. Học sinh lựa chọn dụng cụ, hóa chất và đề xuất cách tiến hành. 

- Học sinh tiến hành thí nghiệm dưới sự quan sát của giáo viên. Học sinh 

quan sát, mô tả lại hiện tượng xảy ra và rút ra kết luận cacbon có tính khử. 

1.3.4. Khái niệm thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống 

Thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống là những thí nghiệm được thực hiện từ 

những chất, dụng cụ quen thuộc trong cuộc sống hằng ngày nhằm giúp học sinh thấy 

môn Hóa học gần gũi với cuộc sống hơn và giúp nâng cao khả năng vận dụng kiến 

thức Hóa học được học vào cuộc sống hàng ngày. Có thể áp dụng các thí nghiệm này 

vào bài học cụ thể với các hoạt động học tập phù hợp nhằm truyền đạt kiến thức một 

cách gần gũi, dễ dàng hơn. 

1.3.5. Yêu cầu cần đạt của thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống 

Theo Nguyễn Thị Thành Nhơn [18] thì các thí nghiệm gắn kết cuộc sống cần 

phải đảm bảo các yêu cầu sau: 

Đảm bảo tính khoa học: thí nghiệm phải đảm bảo tính chính xác về kiến thức, 

các bước tiến hành thí nghiệm cần rõ ràng, cụ thể, chú ý các nguyên tắc, kĩ thuật khi 

tiến hành thí nghiệm. 

Gắn liền với nội dung bài học: nội dung thí nghiệm và nội dung bài học phải có 

sự tương quan với nhau, kết quả thí nghiệm nhằm phát hiện, chứng minh, so sánh… 

một vấn đề trọng tâm nào đó trong bài học. 

An toàn cho cả giáo viên và học sinh: an toàn thí nghiệm là yêu cầu trước hết 

với mọi thí nghiệm. Để đảm bảo an toàn, giáo viên phải xác định ý thức thức trách 

nhiệm cao về bảo vệ sức khỏe tính mạng của học sinh, mặt khác giáo viên cần nắm 

chắc kĩ thuật và phương pháp tiến hành thí nghiệm. 

Đảm bảo thành công khi biểu diễn: thực hiện thí nghiệm thành công có tác động 


trực tiếp đến chất lượng dạy học và củng cố niềm tin của học sinh vào khoa học. Vì 

các hóa chất được lấy trong đời sống thường có nồng độ thấp hơn các hóa hóa chất 

được lấy trong phòng thí nghiệm, do đó, giáo viên muốn đảm bảo kết quả thí nghiệm 















vẫn xảy ra nhưng thí nghiệm truyền thống thì giáo viên cần phải nắm vững kĩ thuật 

tiến hành và tiến hành thử nhiều lần trước khi biểu diễn trên lớp. Các dụng cụ và hóa 

chất phải được chuẩn bị chu đáo, đồng bộ. Nếu thí nghiệm không thành công, giáo 

viên cần bình tĩnh kiểm tra lại các bước tiến hành, tìm nguyên nhân và giải thích cho 

học sinh. 

Đảm bảo tính thẩm mĩ, rõ ràng: đây là một yêu cầu cơ bản của thí nghiệm biểu 

diễn. Để đảm bảo tính thẩm mĩ, rõ ràng, khi chuẩn bị giáo viên cần lựa chọn các dụng 

cụ và sử dụng lượng hóa chất thích hợp. Các dụng cụ cần có kích thước đủ lớn để học 

sinh ngồi cuối lớp có thể quan sát được, có màu sắc hài hòa, bàn biểu diễn thí nghiệm 

phải có độ cao cần thiết, các dụng cụ thí nghiệm cần bố trí sao cho học sinh có thể 

nhìn rõ. 

Thao tác dễ thực hiện: thí nghiệm gắn kết cuộc sống sử dụng dụng cụ và hóa 

chất gần gũi với học sinh, nhằm giúp học sinh dễ dàng thực hiện lại tại nhà, do đó thí 

nghiệm cần phải không đòi hỏi kĩ thuật cao, thao tác phức tạp. Nên khi thiết kế thí 

nghiệm cần chú ý tính khả thi khi học sinh thực hiện thí nghiệm. 

Từ những yêu cầu cần đạt đối với thí nghiệm gắn kết cuộc sống, chúng tôi rút ra 

được một số ưu điểm và hạn chế khi sử dụng thí nghiệm này vào quá trình dạy học 

Hóa học ở trường THPT: 

Bảng 1.1. Ưu điểm và hạn chế của thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống 

Ưu điểm 

- Các chất gần gũi, quen thuộc, an toàn. 

- Đảm bảo tính khoa học. 

- Tạo hứng thú cho học sinh. 

- Thao tác đơn giản, dễ thực hiện. 

- Học sinh có thể tự tiến hành lại thí 

nghiệm tại nhà. 

- Giúp học sinh dễ dàng liên hệ kiên 

thức vào đời sống. 

Hạn chế 

- Hiện tượng thí nghiệm kém nhạy và 

có thể ít rõ ràng hơn so với thí nghiệm 

truyền thống. 

- Tốn nhiều thời gian cho việc lên ý 

tưởng, thiết kế thí nghiệm. 

- Chưa phù hợp với hình thức thi cử 

hiện hành. 
















1.4. Thực trạng sử dụng thí nghiệm trong dạy học môn Hóa học ở một số 

trường THPT tại Tp.HCM và Tp. Vũng Tàu 

1.4.1. Mục đích điều tra 

- Tìm hiểu thực trạng sử dụng thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống trong 

quá trình dạy học hóa học ở trường THPT hiện nay để có định hướng thiết kế các thí 

nghiệm khả thi, hiệu quả, phù hợp tình hình thực tế. 

- Tìm hiểu thái độ, tình cảm và nhận thức của học sinh về thí nghiệm hóa học. 

- Tìm hiểu những khó khăn của việc sử dụng thí nghiệm trong dạy và học hóa 

học ở trường THPT đề xuất những biện pháp cải thiện, giải quyết vấn đề. 

1.4.2. Đối tượng và phương pháp điều tra 

- Đối tượng điều tra: Giáo viên hóa học và học sinh các trường THPT Trưng 

Vương (quận 1), trường THPT Nguyễn Công Trứ (quận Gò Vấp), trường THPT Bình 

Hưng Hoà (quận Bình Tân), trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh (quận Bình Tân) và 

trường THPT Vũng Tàu (Tp.Vũng Tàu). 

- Phương pháp điều tra: dùng phiếu điều tra, bảng hỏi. 

Chúng tôi đã phát phiếu khảo sát (phụ lục 1 và 2) đến 40 giáo viên Hoá học và 

650 học sinh các trường THPT trên và thu lại được 40 phiếu của các giáo viên Hoá 

học và 650 phiếu của học sinh. 

1.4.3. Kết quả điều tra 

1.4.3.1. Kết quả điều tra thực trạng việc học môn Hoá học với thí nghiệm ở 

trường THPT của học sinh 

Sau khi thu về 650 phiếu khảo sát học sinh, chúng tôi tiến hành xử lí số liệu và 

rút ra một số kết luận sau: 

a) Thái độ, hứng thú của học sinh đối với bộ môn Hoá học 

Hình 1.1. Biểu đồ thái độ, hứng thú của học sinh đối với bộ môn Hóa học 
















THÁI ĐỘ CỦA HỌC SINH ĐỐI VỚI BỘ MÔN HÓA HỌC 

Rất không thích 

5% 

Không thích 

9% 

Bình thường 

47% 

Rất thích 

10% 

Thích 

29% 

Biểu đồ 1.1 cho ta thấy thái độ của học sinh đối với môn Hóa khá tích cực. 

Gần một nửa (47%) học sinh được khảo sát cảm thấy bình thường với môn Hóa học. 

Có 29% số học sinh được khảo sát cảm thấy yêu thích môn Hóa và 10% số học sinh 

được khảo sát cảm thấy rất yêu thích môn học này. Tuy nhiên, vẫn có 9% học sinh 

cảm thấy không thích môn Hóa, và số học sinh cảm thấy rất không thích môn Hóa chỉ 

khoảng 5% (tức là khoảng 33 học sinh); tuy đây là một con số nhỏ so với phần còn lại 

học sinh, nhưng cũng là những học sinh mà giáo viên cần quan tâm tới khi dạy học. 

Hình 1.2. Biểu đồ nhận xét của học sinh về chương trình Hóa học hiện tại 

NHẬN XÉT CỦA HỌC SINH VỀ CHƯƠNG TRÌNH HÓA 

HỌC HIỆN NAY 

Nội dung hấp 

dẫn, thu hút và 

có nhiều ứng 

dụng ý nghĩa 

24% 

Nội dung còn 

nặng về lý 

thuyết, ít thực 

hành và ứng 

dụng 

76% 
















Qua biểu đồ 1.2, ta có thể thấy được rằng đối với các em học sinh thì 

chương trình học hiện nay có “nội dung còn nặng về lí thuyết, ít thực hành và ứng 

dụng” (76% số học sinh) và 24% học sinh còn lại cảm thấy “nội dung hấp dẫn, thu hút 

và có nhiều ứng dụng ý nghĩa”. 

b) Việc học với các thí nghiệm hoá học ở trường THPT 

Hình 1.3. Biểu đồ mức độ thường xuyên học với các thí nghiệm hóa học của học sinh 

SỐ HỌC SINH 

700 

600 

500 

400 

300 

200 

100 

MỨC ĐỘ THƯỜNG XUYÊN HỌC VỚI CÁC THÍ 

NGHIỆM HÓA HỌC 

Chưa bao giờ 

2% 

Chỉ trong thao 

giảng 

5% 

Hiếm khi 

38% 

Thường xuyên 

3% 

Thỉnh thoảng 

52% 

Hình 1.4. Biểu đồ tiết học học sinh thường được học với thí nghiệm 

0 

TIẾT HỌC HỌC SINH THƯỜNG ĐƯỢC HỌC VỚI THÍ 

NGHIỆM 

57 

17 

602 

20 

Tiết học bài mới 

Tiết ôn tập, luyện tập 

Tiết thực hành 

Hoạt động ngoại khóa 
















Qua biểu đồ 1.3 và 1.4 ta có thể thấy, học sinh chỉ thỉnh thoảng được học thí 

nghiệm hóa học (52%) và tiết học được học thí nghiệm nhiều nhất là tiết học thực 

hành. Còn các tiết ôn tập, luyện tập là những tiết học mà rất ít học sinh được học với 

thí nghiệm, và chỉ có 57 học sinh được học thí nghiệm trong tiết học bài mới. 

c) Hiệu quả của thí nghiệm hóa học trong quá trình học tập của học sinh 

Bảng 1.2. Ý kiến của học sinh về lợi ích của thí nghiệm hóa học ([1] hoàn toàn không 

đồng ý; [2] không đồng ý; [3] không có ý kiến; [4] đồng ý; [5] hoàn toàn đồng ý) 

Nhận định 

Thí nghiệm giúp em có hứng thú 

học tập hơn với môn Hoá học 

Thí nghiệm giúp em rèn luyện 

các kĩ năng thực hành 

Thí nghiệm giúp em tiếp thu kiến 

thức chính xác hơn 

Thí nghiệm giúp em hiểu bài 

nhanh và nhớ lâu kiến thức hơn 

Thí nghiệm giúp em phát triển tư 

duy và năng lực 

Thí nghiệm giúp em có thể vận 

dụng kiến thức vào thực tế 

Thí nghiệm giúp em có niềm tin 

vào khoa học hơn 

Mức độ 

1 2 3 4 5 

Trung 

bình 

Độ lệch 

chuẩn 

13 18 89 241 289 4,19 0,91 

8 10 95 322 215 4,12 0,80 

9 22 110 291 218 4,06 0,87 

13 29 159 265 184 3,89 0,94 

16 29 190 246 169 3,80 0,96 

18 26 131 255 220 3,97 0,97 

15 25 183 229 198 3,88 0,97 

Bảng 1.2 cho thấy giá trị trung bình dữ liệu thu được ở các nhận định là từ 

3,80 đến 4,19. Trong đó, một số nhận định có giá trị trung bình cao như thí nghiệm 

hóa học giúp học sinh có hứng thú học tập hơn (4,19), giúp học sinh rèn luyện các kĩ 

năng thực hành (4,15), giúp học sinh tiếp thu kiến thức chính xác hơn (4,06) và giúp 


học sinh vận dụng kiến thức đã học vào thực tế (3,97). Mặt khác, độ phân tán số liệu 

ứng với mỗi nhận định là tương đối thấp (giá trị độ lệch chuẩn từ 0,80 đến 0,97). Từ 















đó, chúng ta có thể kết luận rằng học sinh đã nhận thức được tầm quan trọng của thí 

nghiệm trong quá trình học tập môn Hóa học. 

d) Nhu cầu của học sinh trong quá trình học tập bộ môn Hoá học 

Bảng 1.3. Mong muốn của học sinh trong tiết học hóa học ([1] hoàn toàn không đồng 

ý; [2] không đồng ý; [3] không có ý kiến; [4] đồng ý; [5] hoàn toàn đồng ý) 

Mong muốn 

Được học nhiều lí thuyết về Hoá 

học hơn. 

Được làm nhiều bài tập hoá học 

hơn. 

Được quan sát nhiều thí nghiệm 

hoá học hơn. 

Được tự tay tiến hành nhiều thí 

nghiệm hoá học hơn. 

Được vận dụng kiến thức vào 

thực tiễn nhiều hơn. 

Có nhiều điều thú vị, hấp dẫn 

hơn trong tiết học. 

Mức độ 

1 2 3 4 5 

Trung 

bình 

Độ lệch 

chuẩn 

191 163 210 64 22 2,33 1,10 

83 151 244 132 40 2,84 1,08 

16 9 67 264 294 4,25 0,88 

11 8 88 237 306 4,26 0,86 

11 9 110 240 280 4,18 0,88 

10 11 82 231 316 4,28 0,86 

Bảng 1.3 cho thấy giá trị trung bình dữ liệu thu được ở các mong muốn là từ 

2,33 đến 4,28. Trong đó, một số mong muốn có giá trị trung bình cao như “có nhiều 

điều thú vị, hấp dẫn hơn trong tiết học” (4,28), “được tiến hành nhiều thí nghiệm hóa 

học hơn” (4,26) và “được quan sát nhiều thí nghiệm hoá học hơn” (4,25). Bên cạnh 

đó, vẫn có một số mong muốn có giá trị trung bình khá thấp như “được học nhiều lí 

thuyết về Hóa học hơn” (2,33) và “được làm nhiều bài tập hóa học hơn” (2,84). Mặt 

khác, độ phân tán số liệu ứng với mỗi mong muốn là tương đối thấp (giá trị độ lệch 

chuẩn tính được từ 0,86 đến 1,10). Từ đó, chúng ta có thể kết luận rằng học sinh mong 


muốn được học nhiều điều thú vị hấp dẫn, làm thí nghiệm nhiều hơn trong tiết học và 















không nhiều học sinh mong muốn học thêm nhiều lí thuyết hoặc làm bài tập nhiều 

trong tiết học. 

e) Thái độ học sinh với các thí nghiệm gắn kết với cuộc sống 

Để khảo sát thái độ học sinh với các thí nghiệm gắn kết cuộc sống, trước 

tiên chúng tôi khảo sát mức độ thường xuyên học với các thí nghiệm này của học sinh: 

Hình 1.5. Biểu đồ mức độ thường xuyên học với các thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc 

Chỉ trong thao 

giảng 

3% 

Hiếm khi 

36% 

sống của học sinh 

Biểu đồ 1.5 cho thấy học sinh chỉ thỉnh thoảng được học thí nghiệm gắn kết 

cuộc sống (43%) và số học sinh chưa bao giờ được học thí nghiệm gắn kết cuộc sống 

(12% - 78 học sinh) cao hơn so với số học sinh chưa bao giờ được học thí nghiệm hóa 

học ở biểu đồ 1.3 (2% - 13 học sinh). Như vậy, thí nghiệm gắn kết cuộc sống vẫn còn 

lạ lẫm với một số học sinh. 

MỨC ĐỘ THƯỜNG XUYÊN HỌC VỚI CÁC THÍ 

NGHIỆM GẮN KẾT CUỘC SỐNG 


12% 


6% 


43% 

Hình 1.6. Biểu đồ thái độ, hứng thú của học sinh đối với thí nghiệm gắn kết cuộc sống 
















Biểu đồ 1.6. cho thấy thấy thái độ của học sinh đối với thí nghiệm gắn kết 

cuộc sống rất tích cực. Gần một nửa (44%) học sinh được khảo sát cảm thấy thích và 

33% học sinh cảm thấy rất thích thí nghiệm gắn kết cuộc sống. Chỉ có 1% học sinh 

không thích thí nghiệm gắn kết cuộc sống. Qua đó, ta có thể thấy học sinh rất thích học 

với thí nghiệm và cũng mong muốn học những điều gần gũi với cuộc sống hàng ngày. 

1.4.3.2. Kết quả điều tra thực trạng việc dạy hoá học với thí nghiệm ở trường 

THPT của giáo viên 

THÁI ĐỘ CỦA HỌC SINH ĐỐI VỚI THÍ NGHIỆM 

GẮN KẾT CUỘC SỐNG 

Không thích Rất không thích 

1% 

0% 

Bình thường 

22% 

Thích 

44% 

Sau khi thu về 40 phiếu khảo sát giáo viên đang trực tiếp giảng dạy bộ môn 

hóa học ở các trường chúng tôi rút ra kết luận: 

Rất thích 

33% 
















giáo viên 

a) Mức độ thường xuyên sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học của 

Hình 1.7. Biểu đồ mức độ thường xuyên sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học của 

giáo viên 

MỨC ĐỘ THƯỜNG XUYÊN SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM 

TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC CỦA GIÁO VIÊN 

Hiếm khi 

60% 

Biểu đồ 1.7. cho thấy các giáo viên đều có sử dụng thí nghiệm trong dạy học 

Hóa học. Đa số giáo viên hiếm khi sử dụng thí nghiệm trong dạy học (60%), không có 

giáo viên nào luôn luôn sử dụng thí nghiệm trong bài dạy của mình. Tuy nhiên, điều 

đáng mừng là các giáo viên đều có sử dụng thí nghiệm hóa học, không có ai chưa bao 

giờ sử dụng thí nghiệm khi dạy học. Vì đa số giáo viên hiếm khi sử dụng thí nghiệm 

nên chúng tôi khảo sát và tìm hiểu khó khăn của giáo viên khi sử dụng thí nghiệm 

trong dạy học Hóa học. 


0% 

Luôn luôn 

0% 


17% 


23% 
















b) Những khó khăn khi sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học 

Hình 1.8. Biểu đồ những khó khăn khi sử dụng thí nghiệm trong dạy học hoá học 

SỐ GIÁO VIÊN 

35 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 

NHỮNG KHÓ KHĂN KHI SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM 

TRONG DẠY HỌC HOÁ HỌC 

0 

4 

15 

20 

Biểu đồ 1.8. cho thấy có nhiều khó khăn dẫn tới giáo viên không sử dụng thí 

nghiệm hóa học thường xuyên. Ở các trường được khảo sát đều có phòng thí nghiệm 

nên đây không phải là lí do dẫn tới giáo viên không sử dụng thí nghiệm thường xuyên. 

Đa số giáo viên cảm thấy tiến hành thí nghiệm tốn thời gian (30 giáo viên), thi và kiểm 

tra hiện nay ít liên quan đến thí nghiệm (28 giáo viên) và di chuyển dụng cụ và hóa 

chất nguy hiểm (23 giáo viên) dẫn tới giáo viên hiếm khi sử dụng thí nghiệm. 

30 

Trường không có phòng thí nghiệm 

Phòng thí nghiệm chưa có cán bộ chuyên trách 

Thiếu dụng cụ và hóa chất 

Hóa chất bị hỏng dẫn đến tình trạng làm thí nghiệm không ra đúng hiện tượng 

Tiến hành thí nghiệm tốn nhiều thời gian 

Giáo viên ngại tiếp xúc với hóa chất, nhất là các hóa chất độc hại 

Kĩ năng làm thí nghiệm của giáo viên còn chưa tốt 

Di chuyển dụng cụ và hóa chất nguy hiểm 

Thi và kiểm tra ít liên quan đến thí nghiệm 

Một số thí nghiệm khó, hiện tượng không ra rõ ràng 

Không có chế độ khuyến khích, đãi ngộ giáo viên hợp lí 


1 

0 

23 

28 

5 

4 















c) Sử dụng thí nghiệm gắn kết với cuộc sống trong dạy học hoá học 

Hình 1.9. Biểu đồ mức độ thu hút của thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống so với thí 

nghiệm hóa học truyền thống do giáo viên đánh giá 

MỨC ĐỘ THU HÚT CỦA THÍ NGHIỆM HÓA HỌC GẮN 

KẾT CUỘC SỐNG SO VỚI THÍ NGHIỆM HÓA HỌC 

TRUYỀN THỐNG 

Không thu hút 

hơn 

Như nhau 

0% 

18% 

Biểu đồ 1.9. cho thấy đa số các giáo viên cho rằng thí nghiệm gắn kết cuộc 

sống sẽ thu hút học sinh hơn so với thí nghiệm hóa học truyền thống. 

Hình 1.10. Biểu đồ mức độ thường xuyên sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong 


13% 

Hiếm khi 

65% 

dạy học hóa học của giáo viên 

Luôn luôn 

0% 

Thu hút hơn 

82% 

MỨC ĐỘ THƯỜNG XUYÊN SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM 

GẮN KẾT CUỘC SỐNG TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC 

CỦA GIÁO VIÊN 




10% 


Biểu đồ 1.10. cho thấy đa số giáo viên hiếm khi sử dụng thí nghiệm gắn kết 

cuộc sống trong dạy học (65%), không có giáo viên nào luôn luôn sử dụng loại thí 















nghiệm này trong bài dạy của mình. Tuy nhiên, có đến 13% giáo viên không bao giờ 

sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong bài dạy của mình, lí do có thể là khái niệm 

thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống vẫn còn khá mới lạ với nhiều giáo viên. 

Ngoài ra, chúng tôi còn khảo sát ý kiến giáo viên về cách sử dụng thí 

nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống trong khi dạy học hóa học. 

Hình 1.11. Biểu đồ cách sử dụng thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống trong khi dạy 


40 

35 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 

học hóa học 

Biểu đồ 1.11. cho thấy đa số giáo viên muốn sử dụng thí nghiệm hóa học 

gắn kết cuộc sống trong hoạt động ngoài giờ lên lớp (35 giáo viên). Có 25 giáo viên 

muốn sử dụng loại thí nghiệm này để cung cấp kiến thức mới, nhưng chỉ có 4 giáo 

viên muốn sử dụng loại thí nghiệm này vào tiết luyện tập, ôn tập. 

Bảng 1.4. Đánh giá của giáo viên về hiệu quả của thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong 

dạy học hóa học ([1] hoàn toàn không đồng ý; [2] không đồng ý; [3] không có ý kiến; 

Hiệu quả 

Giúp học sinh hiểu bài, khắc sâu 

kiến thức 

Rèn cho học sinh kĩ năng thực 

hành thí nghiệm 

CÁCH SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM HÓA HỌC GẮN KẾT 

CUỘC SỐNG TRONG KHI DẠY HỌC HÓA HỌC. 

25 

9 

4 

35 

[4] đồng ý; [5] hoàn toàn đồng ý) 

Mức độ 

1 2 3 4 5 

Cung cấp kiến thức mới 

Thực hành thí nghiệm hóa 

học 

Luyện tập, ôn tập 

Hoạt động ngoài giờ lên 

lớp 

Trung 

bình 

Độ lệch 

chuẩn 

0 1 14 22 3 3,68 0,66 


0 2 22 11 5 3,48 0,78 















Tạo không khí lớp học sôi động 0 0 6 27 7 4,03 0,58 

Nâng cao hứng thú học tập bộ 

môn cho học sinh 

Giúp học sinh tin tưởng vào 

khoa học 

Phát triển khả năng tư duy, sáng 

tạo và năng lực giải quyết vấn 

đề; nâng cao tính tích cực học 

tập cho học sinh 

Tăng khả năng vận dụng kiến 

thức đã học vào thực tế 

0 0 3 28 9 4,15 0,53 

0 6 20 5 9 3,43 1,01 

0 0 9 22 9 4,00 0,68 

0 0 4 26 10 4,15 0,58 

Bảng 1.4 cho thấy giá trị trung bình dữ liệu thu được ở các đánh giá là từ 

3,43 đến 4,15. Trong đó, một số đánh giá có giá trị trung bình cao như “nâng cao hứng 

thú học tập bộ môn cho học sinh” (4,15), “tăng khả năng vận dụng kiến thức đã học 

vào thực tế” (4,15), “tạo không khí lớp sôi động” (4,03). Bên cạnh đó, hai đánh giá có 

giá trị trung bình thấp là “giúp học sinh tin tưởng vào khoa học” (3,43) và “rèn cho 

học sinh kĩ năng thực hành thí nghiệm” (3,48). Mặt khác, độ phân tán số liệu ứng với 

mỗi đánh giá là tương đối thấp (giá trị độ lệch chuẩn tính được từ 0,53 đến 1,01). Từ 

đó, chúng tôi thấy rằng các giáo viên đánh giá thí nghiệm gắn kết cuộc sống giúp học 

sinh hứng thú hơn vào môn học, tăng khả năng vận dụng kiến thức thực tế nhưng lại 

không giúp học sinh rèn được kĩ năng thực hành. 

học 

d) Biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng thí nghiệm trong dạy học hoá 

Bảng 1.5. Đánh giá của giáo viên về các biện pháp giúp nâng cao hiệu quả sử dụng 

thí nghiệm trong dạy học hóa học THPT ([1] hoàn toàn không đồng ý; [2] không đồng 

ý; [3] không có ý kiến; [4] đồng ý; [5] hoàn toàn đồng ý) 

Biện pháp 

Mức độ 

1 2 3 4 5 

Trung 

bình 

Độ lệch 


chuẩn 

Tăng cường sử dụng thí nghiệm 0 1 24 14 1 3,38 0,59 















theo hướng nghiên cứu 

Tăng cường sử dụng thí nghiệm 

theo phương pháp kiểm chứng 


theo phương pháp đối chứng 


theo hướng nêu và giải quyết 

vấn đề 

Cung cấp trước cho học sinh tài 

liệu về thí nghiệm sẽ làm ở bài 

học mới 

Thường xuyên hướng dẫn học 

sinh làm thí nghiệm trong bài 

dạy mới 

Lồng ghép một số thí nghiệm 

liên quan thực tế vào bài dạy 

Liên kết được kiến thức bài học 

và vấn đề thực tiễn thông qua 

việc sử dụng thí nghiệm thực 

tiễn cuộc sống 

Tổ chức nhiều hoạt động thí 

nghiệm ngoại khóa 

0 1 24 14 1 3,38 0,59 

0 1 26 13 0 3,30 0,52 

0 0 13 22 5 3,80 0,65 

0 1 11 23 5 3,80 0,69 

0 0 4 30 6 4,05 0,50 

0 0 0 30 10 4,25 0,44 

0 0 0 26 14 4,35 0,48 

0 0 2 26 12 4,25 0,54 

Bảng 1.5 cho thấy giá trị trung bình dữ liệu thu được ở các biện pháp là từ 

3,30 đến 4,35. Trong đó, một số biện pháp có giá trị trung bình cao như “liên kết được 

kiến thức bài học và vấn đề thực tiễn thông qua việc sử dụng thí nghiệm thực tiễn cuộc 

sống” (4,35), “lồng ghép một số thí nghiệm liên quan thực tế vào bài dạy” (4,25) và 

“tổ chức nhiều hoạt động thí nghiệm ngoại khóa” (4,25). Bên cạnh đó, một số đánh giá 


có giá trị trung bình thấp là “tăng cường sử dụng thí nghiệm theo phương pháp đối 

chứng” (3,30), “tăng cường sử dụng thí nghiệm theo hướng nghiên cứu” (3,38) và 















“tăng cường sử dụng thí nghiệm theo phương pháp kiểm chứng” (3,38). Mặt khác, độ 

phân tán số liệu ứng với mỗi đánh giá là tương đối thấp (giá trị độ lệch chuẩn tính 

được từ 0,44 đến 0,65). Từ đó, chúng tôi thấy rằng các giáo viên muốn sử dụng thí 

nghiệm gắn với cuộc sống để đưa những kiến thức thực tế tới gần với học sinh hơn 

nhưng hướng sử dụng thí nghiệm theo hướng tích cực là sử dụng theo phương pháp 

nghiên cứu, phương pháp đối chứng không được các giáo viên đánh giá cao. 

1.4.3.3. Đánh giá chung về kết quả điều tra 

Qua những phân tích về kết quả điều tra thực trạng, chúng tôi rút ra một số 

nhận định chung như sau: 

Học sinh có thái độ tích cực với môn Hóa học nhưng đa số học sinh nhận 

thấy chương trình Hóa học hiện nay còn nặng về lí thuyết, ít thực hành và ứng dụng. 

Bên cạnh đó, học sinh chỉ thỉnh thoảng được học với các thí nghiệm hóa học và đa số 

tiết học học sinh được học là tiết thực hành, nhưng những tiết này chỉ chiếm 10% tổng 

số tiết học theo phân phối chương trình nên các em mong muốn được tự tay tiến hành 

nhiều thí nghiệm hóa học hơn. Học sinh cũng đã nhận thức được tầm quan trọng của 

thí nghiệm trong quá trình học tập môn Hóa học. 

Đa số các trường THPT hiện nay đều có phòng thí nghiệm môn Hóa, thế 

nhưng giáo viên cũng hiếm khi sử dụng thí nghiệm trong quá trình dạy học hóa học do 

tiến hành thí nghiệm tốn thời gian, việc di chuyển dụng cụ, hóa chất khá là nguy hiểm 

và thi cử hiện nay lại có ít liên quan đến thí nghiệm. 

Bên cạnh đó, thí nghiệm gắn kết cuộc sống vẫn còn là khái niệm khá mới 

mẻ đối với một số học sinh và giáo viên, nhưng đa số các em học sinh đều thích loại 

thí nghiệm này, còn giáo viên thì cảm thấy thí nghiệm này thu hút hơn thí nghiệm 

truyền thống. Đa số giáo viên đề xuất sử dụng thí nghiệm này vào hoạt động ngoài giờ 

lên lớp và khi dạy kiến thức mới bằng cách liên kết kiến thức bài học vào cuộc sống và 

lồng ghép vào bài dạy. Ngoài ra, các giáo viên còn đánh giá cao hiệu quả của việc sử 

dụng thí nghiệm này trong việc nâng cao hứng thú của học sinh, giúp học sinh tăng 


khả năng vận dụng kiến thức vào thực tế và tạo được không khí lớp sinh động. 

Xuất phát từ cơ sở thực tiễn như trên, chúng tôi nghiên cứu đề tài nhằm thiết 

kế các thí nghiệm gắn kết cuộc sống giúp đưa những thí nghiệm này gần gũi với học 












sinh hơn, giúp tăng khả năng vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn, nâng cao hứng 

thú của học sinh và từ đó góp phần nâng cao hiệu quả học tập bộ môn. 



















TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 

Trong chương này, chúng tôi đã trình bày những vấn đề thuộc về cơ sở lí luận 

và thực tiễn của đề tài. 

Tìm hiểu các tài liệu, các luận án, luận văn cùng hướng nghiên cứu với đề tài. 

Chúng tôi thấy rằng, việc nghiên cứu sử dụng thí nghiệm hóa học trong dạy học đã và 

đang thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Tuy nhiên, hướng nghiên 

cứu thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống nhằm giúp cho học sinh nâng cao khả năng 

vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn thì chưa được các nhà nghiên cứu quan tâm. 

Nghiên cứu cơ sở lí luận về quá trình đổi mới giáo dục và phương pháp dạy học 

ở trường phổ thông hiện nay. Có hiểu rõ về xu hướng đổi mới giáo dục và phương 

pháp dạy học thì người giáo viên mới có thể quan điểm dạy và học tích cực thì người 

giáo viên mới có thể đưa ra những biện pháp đúng đắn, bắt kịp với xu hướng đổi mới. 

Tìm hiểu cơ sở lí luận về thí nghiệm hóa học và thí nghiệm hóa học gắn kết 

cuộc sống. Đối với môn hóa học thì thí nghiệm là phương tiện dạy học quan trọng 

nhất. Vấn đề đặt ra là phải sử dụng thí nghiệm trong dạy học như thế nào để giúp học 

sinh sinh nâng cao khả năng vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn, giúp môn Hóa 

học trở nên gần gũi với học sinh hơn. 

Tiến hành tìm hiểu thực trạng sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học ở 

trường phổ thông bằng phiếu tham khảo ý kiến 40 giáo viên hóa học và 650 học sinh ở 

các trường THPT trong địa bàn Tp.HCM và trường THPT Vũng Tàu (Tp. Vũng Tàu). 

Qua đó, chúng tôi nhận thấy rằng, học sinh rất thích học với thí nghiệm hóa học nhưng 

thỉnh thoảng mới được học thí nghiệm. Khái niệm thí nghiệm gắn kết cuộc sống vẫn 

còn khá xa lạ đối với một số học sinh và giáo viên nhưng thái độ của học sinh khá tích 

cực với loại thí nghiệm này còn giáo viên cũng đánh giá cao về độ thu hút của loại thí 

nghiệm này so với thí nghiệm truyền thống. 

Chúng tôi sẽ dựa trên các cơ sở lí luận và thực tiễn trên để nghiên cứu thiết kế 

và sử dụng các thí nghiệm gắn kết cuộc sống vào trong quá trình dạy học chương trình 


Hóa học phần Vô cơ lớp 11 THPT. Từ đó làm cho học sinh tăng khả năng vận dụng 















kiến thức hóa học vào thực tiễn và hứng thú với môn học, từ đó nâng cao chất lượng 

dạy học. 

Chương 2: THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM HÓA HỌC 

GẮN KẾT CUỘC SỐNG TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC PHẦN 

VÔ CƠ LỚP 11 

2.1. Phân tích nội dung chương trình Hóa học phần Vô cơ lớp 11 

2.1.1. Cấu trúc và nội dung chương trình phần Hóa học phần Vô cơ lớp 11 

Vì đa số các trường, lớp trong Tp.HCM sử dụng chương trình Hóa học Cơ bản 

nên trong đề tài này, chúng tôi sẽ phân tích và thiết kế các thí nghiệm, giáo án dựa trên 

chương trình Hóa học phần Vô cơ lớp 11 Cơ bản. Chương trình Hóa học phần Vô cơ 

lớp 11 Cơ bản bao gồm 3 chương và 19 bài, được phân phối như sau: 

Bài 

Bảng 2.1. Cấu trúc nội dung chương trình Hóa học phần Vô cơ lớp 11 Cơ bản 

1 Sự điện li 

2 Axit, bazơ và muối 

Tên bài 

Chương 1: Sự điện li 

3 Sự điện li của nước. pH. Chất chỉ thị axit – bazơ 

4 Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li 

5 Luyện tập: Axit, bazơ và muối. 

Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li 

6 Bài thực hành 1: 

7 Nitơ 

Tính axit – bazơ. Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li 

8 Amoniac và muối amoni 

9 Axit nitric và muối nitrat 

10 Photpho 

11 Axit photphoric và muối photphat 

Chương 2: Nitơ – Photpho 
















12 Phân bón hóa học 

13 Luyện tập: Tính chất của nitơ, photpho và các hợp chất của chúng 

14 Bài thực hành 2: Tính chất của một số hợp chất của nitơ, photpho 

15 Cacbon 

16 Hợp chất của cacbon 

17 Silic và hợp chất của silic 

18 Công nghiệp silicat 

Chương 3: Cacbon – Silic 

19 Luyện tập: Tính chất của cacbon, silic và các hợp chất của chúng 

Với nội dung phân phối chương trình theo bảng 2.1, nội dung chương trình Hóa 

học phần Vô cơ lớp 11 bắt đầu bằng nghiên cứu kiến thức lí thuyết chủ đạo (sự điện li, 

khái niệm axit, bazơ và muối, pH, khái niệm phản ứng trao đổi ion) và nghiên cứu về 2 

nhóm nguyên tố nhóm A (nhóm nitơ và cacbon). 

Ở trong đề tài này, chúng tôi lựa chọn nghiên cứu xây dựng và thiết kế thí 

nghiệm gắn kết cho hai phần là chương 1: “Sự điện li” và phần Cacbon và hợp chất 

của cacbon nằm ở chương 3: “Cacbon – Silic”, nên từ phần này trở đi của đề tài, chúng 

tôi xin đi sâu vào phân tích chương trình của hai chương đó. 

2.1.2. Chuẩn kiến thức kĩ năng phần Hóa học Vô cơ lớp 11 

Để phân tích và xây dựng, thiết kế các thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống 

đảm bảo tính khoa học, bám sát với nội dung bài học thì cần phải bám sát theo chuẩn 

kiến thức, kĩ năng của phần Hóa học Vô cơ lớp 11: 

Bảng 2.2. Chuẩn kiến thức, kĩ năng chương 1 “Sự điện li” và phần Cacbon và hợp 

chất của cacbon ở chương 3 “Cacbon – Silic” ở chương trình Hóa học lớp 11 [3] 

Chủ đề 

Mức độ cần đạt 

1. Sự điện li Kiến thức 

Biết được : 

Chương 1: Sự điện li 


Khái niệm về sự điện li, chất điện li, chất điện li mạnh, chất điện 

li yếu, cân bằng điện li. 















2. Axit, bazơ 

và muối 

3. Sự điện li 

của nước. pH. 

Chất chỉ thị 

axit – bazơ 

Kĩ năng 

- Quan sát thí nghiệm, rút ra được kết luận về tính dẫn điện của 

dung dịch chất điện li. 

- Phân biệt được chất điện li, chất không điện li, chất điện li 

mạnh, chất điện li yếu. 

- Viết được phương trình điện li của chất điện li mạnh, chất điện 

li yếu. 

Kiến thức 


− Định nghĩa : axit, bazơ, hiđroxit lưỡng tính và muối theo 

thuyết A-rê-ni-ut. 

− Axit một nấc, axit nhiều nấc, muối trung hoà, muối axit. 

Kĩ năng 

− Phân tích một số thí dụ về axit, bazơ, muối cụ thể, rút ra định 

nghĩa. 

− Nhận biết được một chất cụ thể là axit, bazơ, muối, hiđroxit 

lưỡng tính, muối trung hoà, muối axit theo định nghĩa. 

− Viết được phương trình điện li của các axit, bazơ, muối, 

hiđroxit lưỡng tính cụ thể. 

− Tính nồng độ mol ion trong dung dịch chất điện li mạnh. 

Kiến thức 

Biết được: 

- Tích số ion của nước, ý nghĩa tích số ion của nước. 

- Khái niệm về pH, định nghĩa môi trường axit, môi trường trung 

tính và môi trường kiềm. 

- Chất chỉ thị axit - bazơ : quỳ tím, phenolphtalein và giấy chỉ thị 

vạn năng 


Kĩ năng 

- Tính pH của dung dịch axit mạnh, bazơ mạnh. 















4. Phản ứng 

trao đổi ion 

trong 

dung 

dịch các chất 

điện li 

6. Bài thực 

hành 1: 

Tính axit – 

bazơ. 

Phản 

ứng trao đổi 

ion 

trong 

dung dịch các 

chất điện li 

- Xác định được môi trường của dung dịch bằng cách sử dụng 

giấy chỉ thị vạn năng, 

phenolphtalein. 

Kiến thức: 

Hiểu được: 

giấy quỳ tím hoặc dung dịch 

- Bản chất của phản ứng xảy ra trong dung dịch các chất điện li 

là phản ứng giữa các ion. 

- Để xảy ra phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện 

li phải có ít nhất một trong các điều kiện: 

+ Tạo thành chất kết tủa. 

+ Tạo thành chất điện li yếu. 

+ Tạo thành chất khí. 

Kĩ năng: 

- Quan sát hiện tượng thí nghiệm để biết có phản ứng hóa học 

xảy ra. 

- Dự đoán kết quả phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất 

điện li. 

- Viết được phương trình ion đầy đủ và rút gọn. 

- Tính khối lượng kết tủa hoặc thể tích khí sau phản ứng; tính % 

khối lượng các chất trong hỗn hợp; tính nồng độ mol ion thu 

được sau phản ứng. 

Kiến thức 


Mục đích, cách tiến hành và kĩ thuật thực hiện các thí nghiệm : 

− Tác dụng của các dung dịch HCl, CH 3 COOH, NaOH, NH 3 với 

chất chỉ thị màu. 

− Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li : AgNO 3 

với NaCl, HCl với NaHCO 3 , CH 3 COOH với NaOH. 


Kĩ năng 















15, 16. 

Cacbon 

và 

hợp chất của 

cacbon 

− Sử dụng dụng cụ, hoá chất để tiến hành được thành công, an 

toàn các thí nghiệm trên. 

− Quan sát hiện tượng thí nghiệm, giải thích và rút ra nhận xét. 

− Viết tường trình thí nghiệm. 

Kiến thức 

Biết được: 

Chương 3: Cacbon – Silic 

- Vị trí của cacbon trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học, 

cấu hình electron nguyên tử , các dạng thù hình của cacbon, tính 

chất vật lí (cấu trúc tinh thể, độ cứng, độ dẫn điện), ứng dụng 

- Tính chát vật lí của CO và CO 2 . 

Hiểu được: 

- Cacbon có tính phi kim yếu (oxi hóa hiđro và kim loại canxi), 

tính khử ( khử oxi, oxit kim loại). Trong một số hợp chất, cacbon 

thường có số oxi hóa +2 hoặc +4. 

- CO có tính khử ( tác dụng với oxit kim loại), CO 2 là một oxit 

axit, có tính oxi hóa yếu ( tác dụng với Mg, C ). 

Biết được: Tính chất vật lí, tính chất hóa học của muối cacbonat 

(nhiệt phân, tác dụng với axit). 

- Cách nhận biết muối cacbonat bằng phương pháp hoá học. 

Kĩ năng 

- Viết các PTHH minh hoạ tính chất hoá học của C, CO, CO 2 , 

muối cacbonat. 

- Tính thành phần % muối cacbonat trong hỗn hợp ; Tính % khối 

lượng oxit trong hỗn hợp phản ứng với CO; tính % thể tích CO 

và CO 2 trong hỗn hợp khí. 

2.1.3. Các phương pháp dạy học phần Hóa học Vô cơ lớp 11 


2.1.3.1. Phương pháp dạy học chương Sự điện li 















- Giáo viên nên tổ chức dạy học theo nhóm để học sinh dễ dàng trao đổi, 

thảo luận sử dụng kiến thức cũ để xây dựng kiến thức mới vì lí thuyết về phản ứng 

trong dung dịch chất điện li học sinh đã được học ở lớp 9 nhưng chưa được hệ thống 

hóa và tìm hiểu rõ về bản chất phản ứng. 

- Giáo viên nên sử dụng đến mức tối đa các thí nghiệm hóa học kết hợp với 

các phương pháp dùng lời khác như phương pháp gợi mở, nêu vấn đề khi dạy cho học 

sinh trong chương này, vì đây là chương khá trừu tượng, khó hiểu cho học sinh nếu chỉ 

dạy chay lí thuyết. 

- Giáo viên nên sử dụng bài tập để giúp học sinh ôn luyện, củng cố, khắc sâu 

kiến thức mà học sinh đã học được. 

2.1.3.2. Phương pháp dạy học phần Cacbon và hợp chất của cacbon 

- Giáo viên nên sử dụng thí nghiệm hóa học kết hợp với phương pháp dùng 

lời khác như phương pháp gợi mở, nêu vấn đề khi dạy cho học sinh trong phần này và 

có thể kết hợp thêm với phương pháp làm việc nhóm. 

- Cấu trúc phần dạy tính chất hóa học cần tuân theo quy trình: Dự đoán tính 

chất → Kiểm tra dự đoán → Kết luận, để học sinh dễ khắc sâu kiến thức bài học và hệ 

thống hóa nội dung kiến thức đã được học. 

2.2. Các nguyên tắc thiết kế các thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống 

Để thí nghiệm gắn kết cuộc sống được sử dụng có hiệu quả trong quá trình dạy 

học Hóa học thì việc thiết kế các thí nghiệm phải đảm bảo các nguyên tắc sau: 

- Thể hiện rõ kiến thức bài học, bám sát mục tiêu cụ thể của bài học. 

- Đảm bảo an toàn cho giáo viên, học sinh khi tiến hành thí nghiệm. 

- Hiện tượng thí nghiệm rõ ràng, dễ quan sát. 

- Đảm bảo thành công khi thực hiện. 

- Thời gian chuẩn bị và thời gian tiến hành thí nghiệm phải ngắn, phù hợp với 

45 phút của 1 tiết học ở trường THPT. 

- Thí nghiệm đơn giản, dễ thực hiện, dụng cụ gọn gàng, có tính thẩm mỹ. 


- Tăng cường sử dụng thí nghiệm theo nghiên cứu, thí nghiệm là phương tiên, 

công cụ và nguồn tri thức để học sinh khai thác, tìm tòi kiến thức. 















2.3. Quy trình thiết kế các thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống 

Qua quá trình thực tế khi tìm hiểu, thiết kế các thí nghiệm Hoá học gắn kết 

cuộc sống, chúng tôi xin đề xuất quy trình thiết kế thí nghiệm như sau: 

Bước 1: Chọn nội dung bài học phù hợp để sử dụng thí nghiệm khi giảng dạy. 

Bước 2: Xác định mục tiêu, chuẩn kiến thức, kĩ năng của nội dung đã chọn. 

Bước 3: Lựa chọn thí nghiệm Hoá học phù hợp mục tiêu, chuẩn kiến thức, kĩ 

năng của nội dung bài học đã chọn. 

Bước 4: Tìm kiếm các nguyên vật liệu, dụng cụ gần gũi cuộc sống phù hợp với 

nội dung bài dạy đã chọn để thay thế các hoá chất, dụng cụ đang được sử dụng; và đề 

xuất các tiến hành thí nghiệm. 

Bước 6: Tiến hành thí nghiệm, kiểm chứng hiện tượng và đối chứng với các thí 

nghiệm truyền thống đang được sử dụng. 

Bước 7: Điều chỉnh cách tiến hành thí nghiệm, rút ra một số lưu ý kĩ thuật, thiết 

kế các hình thức biểu diễn phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng. 

Bước 8: Soạn câu hỏi liên quan đến thí nghiệm và gợi ý lời giải phù hợp. 

2.4. Giới thiệu các thí nghiệm gắn kết cuộc sống đã thiết kế và cách sử dụng 

các thí nghiệm này vào quá trình dạy học Hóa học phần Vô cơ lớp 11 

Qua các tài liệu tham khảo về thực hành thí nghiệm hóa học của các tác giả 

Trịnh Văn Biều (chủ biên) [2], Nguyễn Cương [6], Trần Thị Ngọc Diễm [7], Trần 

Quốc Đắc [10], Nguyễn Thị Thành Nhơn [18], Nguyễn Xuân Trường (chủ biên) [21], 

đề tài đã thiết kế được 11 thí nghiệm gắn kết với cuộc sống nhằm cung cấp nguồn tài 

liệu tham khảo cho giáo viên khi muốn đưa các thí nghiệm hóa học vào các bài dạy ở 

chương trình Hóa học vô cơ lớp 11 nói riêng và chương trình Hóa học THPT nói 

chung. 

Bảng 2.3. Các thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống đã thiết kế 

STT 

Tên thí nghiệm 

1 Một số chất chỉ thị quen thuộc trong cuộc sống 


2 Kiểm tra môi trường của một số dung dịch quen thuộc 

3 Phản ứng trao đổi ion 















4 Phản ứng trung hòa giữa axit và bazơ 

5 Đốt than trong khí oxi nguyên chất 

6 Thiết kế bình lọc nước đơn giản tại nhà 

7 Mô phỏng bình chữa cháy 

8 Nước vôi trong gặp 7up 

9 Ngọn nến nào sẽ tắt trước? 

10 Ảo thuật: Tắt nến 

11 Vỏ trứng gặp giấm 

Các thí nghiệm được giới thiệu sẽ bao gồm: 

- Mục đích của thí nghiệm. 

- Dụng cụ, hóa chất. 

- Cách tiến hành thí nghiệm. 

- Các lưu ý kĩ thuật khi tiến hành. 

- Hiện tượng. 

- Giải thích và phương trình phản ứng. 

- Vị trí bài học có thể áp dụng thí nghiệm và cách sử dụng thí nghiệm. 

- Câu hỏi liên quan đến thí nghiệm và lời giải. 

2.4.1. Thí nghiệm 1: Một số chất chỉ thị quen thuộc trong cuộc sống 

‣ Mục đích của thí nghiệm: 

- Giới thiệu và khảo sát đặc tính một số chất chỉ thị axit – bazơ quen thuộc 

trong cuộc sống hàng ngày như dung dịch bắp cải tím, nước ngâm đậu đen và nước 

hoa hồng. 

‣ Dụng cụ, hóa chất: 

- Ly thủy tinh: 9 cái 

- Muỗng: 3 cái 

Dụng cụ 

- Bắp cải tím 

- Đậu đen 

- Cánh hoa hồng 

- Nước nóng 

- Cồn 90 o 

Hóa chất 
















‣ Cách tiến hành thí nghiệm: 

- Giấm 

- Nước vôi trong 

- Chuẩn bị dung dịch bắp cải tím: Xé nhỏ bắp cải tím rồi cho vào ly thủy tinh. 

Sau đó, cho thêm dung dịch cồn 90 o vào ly, dùng muỗng nhấn bắp cải xuống sao cho 

cồn ngập bắp cải tím. Sau một thời gian, chắt lấy phần dung dịch thu được. 

- Chuẩn bị nước ngâm đậu đen: Cho một ít hạt đậu đen vào ly thủy tinh. Sau đó, 

cho thêm nước nóng vào khoảng nửa ly. Ngâm đậu đen trong nước nóng tầm 10 phút, 

chắt lấy phần dung dịch thu được. 

- Chuẩn bị nước hoa hồng: Cho các cánh hoa hồng vào ly thủy tinh. Sau đó, cho 

thêm dung dịch cồn 90 o vào ly, dùng muỗng nhấn cánh hoa hồng xuống sao cho cồn 

ngập cánh hoa hồng. Sau một thời gian, chắt lấy phần dung dịch thu được. 

- Thử sự thay đổi màu của các chất chỉ thị trong môi trường axit và môi trường 

bazơ: Chuẩn bị 3 cốc chứa giấm và 3 cốc chứa nước vôi trong. Cho lần lượt một ít 

dung dịch chỉ thị màu vào từng cốc và quan sát hiện tượng xảy ra. 

‣ Các lưu ý kĩ thuật khi tiến hành: 

- Không dùng cồn 90 o để ngâm đậu đen, muốn thu được dung dịch ngâm đậu 

đen ta dùng nước nóng ngâm đậu trong vòng 10 phút. 

- Nếu không có cồn 90 o , ta có thể thay thế bằng nước nóng. 

‣ Hiện tượng: 

- Dung dịch chỉ thị màu: 
















Hình 2.1. Dung dịch chất chỉ thị màu theo thứ tự lần lượt là nước ngâm đậu đen, dung 

dịch bắp cải tím, nước hoa hồng 

- Dung dịch chỉ thị màu trong các môi trường: 

Hình 2.2. Màu sắc của nước ngâm đậu đen trong các môi trường 

Hình 2.3. Màu sắc của dung dịch bắp cải tím trong các môi trường 


Hình 2.4. Màu sắc của nước hoa hồng trong các môi trường 

‣ Giải thích: 















Trong bắp cải tím, vỏ đậu đen, cánh hoa hồng đều chứa sắc tố có màu thay đổi 

phụ thuộc vào pH của môi trường. Sắc tố này nó có thể tan được trong nước nóng hoặc 

cồn. 

‣ Vị trí bài học có thể áp dụng thí nghiệm và cách sử dụng thí nghiệm: 

- Vị trí bài học có thể áp dụng thí nghiệm: Chương 1: Bài 3: Sự điện li của 

nước. pH. Chất chỉ thị axit – bazơ. 

- Cách sử dụng: sử dụng thí nghiệm này khi dạy bài mới bằng: 

+ phương pháp đối chứng: giáo viên giới thiệu trong đời sống cũng có 

những chất chỉ thị quen thuộc. Giáo viên hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm để 

kiểm chứng sự thay đổi màu của những chất chỉ thị mà giáo viên đề xuất trong 

các môi trường. 

+ phương pháp nghiên cứu: giáo viên yêu cầu học sinh xác định môi 

trường của một số dung dịch cho trước là axit, trung tính hay bazơ nhưng không 

được sử dụng quỳ tím, giấy chỉ thị vạn năng hoặc phenolphtalein. Học sinh đề 

xuất một số chất trong đời sống là chất chỉ thị axit – bazơ và tiến hành thí 

nghiệm để xác nhận dự đoán của học sinh là đúng hay sai. Yêu cầu học sinh 

khảo sát đặc tính của các chất chỉ thị tự nhiên mà học sinh đã đề xuất và lập 

bảng so màu các chất chỉ thị đó trong các môi trường khác nhau. 

‣ Câu hỏi liên quan đến thí nghiệm và lời giải: 

1. Chất chỉ thị axit – bazơ là gì? Hãy cho biết màu của các nước ngâm đậu đen, 

dung dịch bắp cải tím và nước hoa hồng trong các môi trường. 

Lời giải: Chất chỉ thị axit – bazơ là chất có màu thay đổi phụ thuộc vào giá trị 

pH của dung dịch. Nước ngâm đậu đen có màu xanh đen trong môi trường trung tính, 

có màu vàng xanh trong môi trường bazơ và có màu hồng trong môi trường axit. Dung 

dịch bắp cải tím có màu tím trong môi trường trung tính, có màu xanh lá cây đậm 

trong môi trường bazơ và có màu đỏ trong môi trường axit. Nước hoa hồng có màu 

hồng nhạt trong môi trường trung tính, có màu xanh lá cây đậm trong môi trường bazơ 


và có màu đỏ hồng trong môi trường axit. 















2. Ngoài những chỉ thị được lấy trong đời sống được giới thiệu ở trên, các em 

hãy liệt kê một số chất chỉ thị quen thuộc trong phòng thí nghiệm và cho biết nó sẽ đổi 

màu như thế nào trong các môi trường? 

Lời giải: Một số chất chỉ thị quen thuộc trong phòng thí nghiệm là: 

- Quỳ tím: Khi nhỏ dung dịch có môi trường khác nhau lên giấy quỳ tím thì 

màu tím không đổi khi dung dịch đó có môi trường trung tính, đổi sang màu đỏ khi 

dung dịch đó có môi trường axit và đổi sang màu xanh khi dung dịch đó có môi trường 

bazơ. 

- Dung dịch phenolphtalein: Dung dịch phenolphtalein là một dung dịch không 

màu trong môi trường axit và môi trường trung tính, tuy nhiên khi cho dung dịch 

phenolphtalein vào môi trường bazơ thì nó sẽ hóa hồng. 

- Giấy tẩm chất chỉ thị vạn năng: Giấy tẩm chất chỉ thị vạn năng có thể xác định 

được gần đúng giá trị pH của dung dịch phụ thuộc vào sự đổi màu của giấy. 

Hình 2.5. Màu của chất chỉ thị vạn năng (thuốc thử MERCK của Đức) ở các giá trị pH 

khác nhau [21] 

2.4.2. Thí nghiệm 2: Kiểm tra môi trường của một số dung dịch quen thuộc 


- Giới thiệu cho học sinh biết ngoài quỳ tím hoặc giấy pH trong phòng thí 

nghiệm thì trong cuộc sống hàng ngày có thể dùng dung dịch bắp cải tím làm chất chỉ 

thị axit – bazơ. 

- Đo pH của một số dung dịch quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày bằng 

dung dịch bắp cải tím để xác định môi trường của các dung dịch đó. 



Dụng cụ 

Hóa chất 















- Ly nhựa trong: 6 cái 

- Bình thủy tinh: 1 cái 


- Dung dịch bắp cải tím 

- Dung dịch Mountain Dew 

- Dung dịch giấm 

- Dung dịch nước vôi trong 

- Dung dịch bột nở 

- Nước vòi 

- Dung dịch nước rửa chén 

- Chuẩn bị một bình dung dịch bắp cải tím (cách chuẩn bị dung dịch bắp cải 

tím đã được trình bày trong thí nghiệm 2). 

- Cho từ từ dung dịch bắp cải tím vào các ly chứa: dung dịch Mountain Dew, 

dung dịch giấm, dung dịch nước vôi trong, dung dịch bột nở, nước vòi, dung dịch 

nước rửa chén. 

quan sát. 


- Các li chứa dung dịch phải sạch để dễ dàng quan sát sự thay đổi về màu sắc. 

- Khi đổ dung dịch bắp cải tím vào các dung dịch khác cần phải đổ từ từ để dễ 


- Mountain Dew và giấm làm dung dịch bắp cải tím đổi sang màu đỏ. 

- Nước vôi trong làm dung dịch bắp cải tím chuyển sang màu xanh lá mạ. 

- Bột nở làm dung dịch bắp cải tím chuyển sang màu xanh lá đậm. 

- Nước vòi làm dung dịch bắp cải tím không đổi màu. 

- Nước rửa chén làm dung dịch bắp cải tím chuyển sang màu tím. 

















Hình 2.6. Môi trường của một số dung dịch quen thuộc 

Trong bắp cải tím chứa sắc tố có màu thay đổi phụ thuộc vào pH của môi 

trường, cụ thể độ pH của các dung dịch được đo như sau: 

- Mountain Dew: 3. 

- Giấm: 3. 

- Nước vôi trong: 12. 

- Dung dịch bột nở: 8. 

- Nước vòi: 7. 

(Độ pH của các dung dịch trên được đo bằng giấy đo pH) 

- Dung dịch nước rửa chén: 6. 


- Vị trí bài học có thể áp dụng thí nghiệm: Chương 1: Bài 3: Sự điện li của 

nước. pH. Chất chỉ thị axit – bazơ. 

- Cách sử dụng: sử dụng thí nghiệm này khi dạy bài mới bằng phương pháp đối 

chứng: giáo viên giới thiệu dung dịch bắp cải tím là một chất chỉ thị rất quen thuộc 

trong cuộc sống hàng ngày. Giáo viên hướng dẫn học sinh khảo sát sự đổi màu của 

dung dịch bắp cải tím với từng dung dịch có giá trị pH khác nhau và sau đó sử dụng 

giấy chỉ thị vạn năng để kiểm chứng độ pH của các dung dịch đó, so sánh kết quả thu 

được của dung dịch bắp cải tím và giấy chỉ thị vạn năng. 


1. Da của chúng ta thường có độ pH dao động từ 4,0 đến 6,0. Do đó nếu chúng 

ta sử dụng sản phẩm có độ pH thấp (khoảng từ 5,0 đến 6,0) sẽ tốt cho da, giúp da 


khỏe, nhưng nếu chúng ta sử dụng sản phẩm dưỡng da, sữa rửa mặt có độ pH cao (cao 

hơn 6,0) sẽ làm cho da bị khô, bong tróc, bị mụn, … Do đó, chúng ta cần phải kiểm tra 















giá trị pH của sản phẩm dành cho da mà mình đang dùng, bạn hãy đề xuất cách kiểm 

tra giá trị pH mà không dùng giấy pH vạn năng. 

Lời giải: Sử dụng dung dịch bắp cải tím để kiểm tra giá trị pH. Trích mẫu thử 

dung dịch sữa rửa mặt đang dùng. Sau đó, cho một ít dung dịch bắp cải tím vào mẫu 

thử. Nếu như dung dịch bắp cải tím đổi màu sang hồng thì giá trị pH của dung dịch 

nhỏ hơn 6,0. Nếu dung dịch bắp cải tím không đổi màu hoặc hơi chuyển sang xanh lá 

thì giá trị pH của mẫu thử có giá trị lớn hơn 6,0. 

ứng. 

2.4.3. Thí nghiệm 3: Phản ứng trao đổi ion 


- Nghiên cứu phản ứng trao đổi ion và tìm hiểu về điều kiện xảy ra của phản 

- Viết được phương trình ion thu gọn của phản ứng trao đổi ion. 


Dụng cụ 

Ly thủy tinh: 4 cái 

tượng xảy ra. 

xảy ra. 


Hóa chất 

- Dung dịch bột thông cống 

- Dung dịch phèn xanh 

- Dung dịch nước vôi trong 

- Dung dịch bột nở 

- Cho từ từ dung dịch phèn xanh vào dung dịch bột thông cống. Quan sát hiện 

- Cho từ từ dung dịch bột nở vào dung dịch nước vôi trong. Quan sát hiện tượng 


- Để thu được hiện tượng đẹp nhất (nhất là với phản ứng giữa dung dịch phèn 


xanh và dung dịch bột thông cống), ta cần tiến hành thí nghiệm theo đúng hướng dẫn. 
















- Khi cho từ từ dung dịch phèn xanh vào dung dịch bột thông cống ta thấy có 

kết tủa màu xanh xuất hiện. 

Hình 2.7. Hiện tượng khi cho dung dịch phèn xanh vào dung dịch bột thông cống 

- Khi cho từ từ dung dịch bột nở vào nước vôi trong ta thấy có kết tủa màu 

trắng xuất hiện. 

Hình 2.8. Hiện tượng khi cho dung dịch bột nở vào dung dịch nước vôi trong 

‣ Giải thích và phương trình phản ứng: 

- Trong dung dịch phèn xanh chứa muối đồng (II) sunfat CuSO 4 , còn trong 

dung dịch bột thông cống có chứa natri hiđroxit NaOH, khi cho 2 dung dịch này tác 

dụng với nhau sẽ tạo ra kết tủa đồng (II) hiđroxit có màu xanh lơ: 

2NaOH + CuSO ⎯ ⎯→ Cu(OH) ↓+ Na SO 

4 2 2 4 

- Trong dung dịch bột nở có chứa natri hiđrocacbonat NaHCO 3 , còn nước vôi 


trong là canxi hiđroxit Ca(OH) 2 , khi cho 2 dung dịch này tác dụng với nhau sẽ tạo ra 

kết tủa canxi cacbonat: 

2NaHCO + Ca(OH) ⎯ ⎯→ CaCO ↓+ Na CO + 2H O 

3 2 3 2 3 2 
















- Vị trí bài học có thể áp dụng thí nghiệm: Chương 1: Bài 4: Phản ứng trao đổi 

ion trong dung dịch các chất điện li. 

- Cách sử dụng: sử dụng thí nghiệm này khi dạy bài mới bằng phương pháp đối 

chứng: giáo viên yêu cầu học sinh tiến hành và quan sát thí nghiệm về phản ứng trao 

đổi ion trong dung dịch từ một số chất quen thuộc trong đời sống. 


1. Hãy cho biết điều kiện để xảy ra phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các 

chất điện li. Viết phương trình ion thu gọn của phản ứng trong thí nghiệm. 

Lời giải: Sau phản ứng phải tạo ra ít nhất một trong các chất sau: chất kết tủa, 

chất bay hơi hoặc chất điện li yếu. 

Phương trình thu gọn của các phản ứng xảy ra trong thí nghiệm: 

− 2+ 

2OH Cu Cu(OH) 2 

+ ⎯ ⎯→ ↓ 

HCO + OH + Ca ⎯ ⎯→ CaCO + H O 

− − 2+ 

3 3 2 

2. Trong nước thải của một nhà máy có chứa các ion như: Pb 2+ , Cd 2+ , HCO 3 - , 

Mn 2+ , Cu 2+ . Hãy đề xuất hóa chất rẻ tiền để loại các ion đó ra khỏi nước thải. 

Lời giải: Muốn loại các ion đó ra khỏi nước thải ta có thể làm ion đó kết hợp 

với ion khác để tạo thành chất kết tủa, hoặc bay hơi. Ở đây ta thấy có các ion kim loại 

nặng có thể tạo kết tủa khi gặp ion OH - và ion HCO 3 - có thể tạo thành ion CO 3 2- khi 

gặp ion OH - , ion CO 3 2- là một ion dễ tạo kết tủa khi gặp các ion kim loại khác. Do đó, 

hóa chất cần sử dụng phải chứa ion OH - và phải rẻ tiền, dễ tìm trong cuộc sống, nên 

hóa chất có thể sử dụng là nước vôi trong Ca(OH) 2 . 

2.4.4. Thí nghiệm 4: Phản ứng trung hòa giữa axit và bazơ 


- Tìm hiểu về phản ứng trao đổi ion trong dung dịch mà sản phẩm tạo thành sau 

phản ứng là chất điện li yếu. 

- Nghiên cứu phản ứng xảy ra khi cho dung dịch axit vào dung dịch bazơ bằng 


sự có mặt của chất chỉ thị axit – bazơ. 
















Dụng cụ 

Hóa chất 

- Ly thủy tinh: 3 cái - Dung dịch bắp cải tím 


- Nước ngâm đậu đen 

- Nước hoa hồng 

- Chanh 

- Nước vôi trong 

- Chuẩn bị sẵn 3 ly thủy tinh chứa dung dịch chỉ thị màu: dung dịch bắp cải tím, 

nước ngâm đậu đen và nước hoa hồng. 

- Cho một ít dung dịch nước vôi trong lần lượt vào các ly thủy tinh trên. Quan 

sát sự đổi màu của dung dịch. 

- Sau đó, cho thêm một ít nước cốt chanh lần lượt vào các ly chứa chỉ thị và 

nước vôi trong. Quan sát sự đổi màu của dung dịch. 


- Khi ta cho nước cốt chanh vô các ly chứa chỉ thị và nước vôi trong ta cần lắc 

nhẹ để phản ứng xảy ra đồng đều, không lắc quá mạnh vì lắc mạnh sẽ làm phản ứng 

xảy ra quá nhanh, ta sẽ không kịp quan sát hiện tượng xảy ra. 


- Khi cho dung dịch nước vôi trong vào các ly thủy tinh, ta thấy màu dung dịch 

trong ly chuyển dần sang màu xanh. 


Hình 2.9. Hiện tượng khi cho nước vôi trong lần lượt vào các dung dịch chỉ thị 

- Khi cho chanh lần lượt vô các ly thủy tinh, lắc nhẹ, ta thấy màu xanh dần biến 

mất và dung dịch dần chuyển sang màu đỏ. 















Hình 2.10. Hiện tượng khi cho thêm chanh lần lượt vào các ly chứa nước vôi trong và 

dung dịch chỉ thị 


Trong bắp cải tím, vỏ đậu đen, cánh hoa hồng đều chứa sắc tố có màu thay đổi 

phụ thuộc vào pH của môi trường. Khi ta cho dung dịch nước vôi trong có môi trường 

bazơ vào trong các dung dịch chỉ thị, thì các sắc tố ở trong dung dịch chuyển sang màu 

xanh. 

Khi ta cho nước cốt chanh vào ly chứa nước vôi trong và chỉ thị, trong chanh có 

axit citric, axit này sẽ phân li ra ion H + , trung hòa ion OH - do nước vôi trong phân li 

theo phản ứng: 

+ − 

H + OH ⎯ ⎯→ H O 

Sau đó ion H + còn dư, tạo môi trường axit cho dung dịch sau phản ứng làm chỉ 

thị chuyển sang màu hồng. 


- Vị trí bài học có thể áp dụng thí nghiệm: Chương 1: Bài 4: Phản ứng trao đổi 

ion trong dung dịch các chất điện li. 


+ phương pháp đối chứng: giáo viên yêu cầu học sinh làm thí nghiệm và 

quan sát phản ứng trao đổi ion trong dung dịch tạo thành chất điện li yếu, đặc 

biệt là phản ứng xảy ra giữa axit – bazơ tạo thành nước, phản ứng này được gọi 


là phản ứng trung hòa. 

+ phương pháp nghiên cứu: giáo viên đặt câu hỏi axit và bazơ có phản 

ứng với nhau hay không? Sau đó giáo viên yêu cầu học sinh tiến hành và quan 

2 















sát thí nghiệm kiểm chứng bằng chanh và nước vôi trong. Phản ứng xảy ra 

nhưng không có hiện tượng đặc biệt như hòa tan kết tủa, tạo thành chất kết tủa 

hoặc chất bay hơi nên giáo viên yêu cầu học sinh tìm cách kiểm chứng thí 

nghiệm xảy ra. 


1. Trong kiến có chứa axit fomic HCOOH nên khi bị kiến cắn chúng ta thường 

cảm thấy đau, nhức và chỗ bị cắn có dấu hiệu sưng đỏ. Để giảm bớt đau, nhức và sưng 

đỏ khi bị kiến cắn thì chúng ta nên làm gì? 

Lời giải: Chúng ta nên bôi vôi vào vết thương. Vôi chứa chủ yếu Ca(OH) 2 là 

một bazơ, khi bôi lên vết thương do kiến cắn, nó sẽ trung hòa axit fomic trên da chúng 

ta, làm giảm bớt hiện tượng đau nhức và sưng đỏ. 

2.4.5. Thí nghiệm 5: Đốt than trong khí oxi nguyên chất 


- So sánh hiện tượng cháy của than – một dạng thù hình của cacbon trong 

không khí và trong khí oxi nguyên chất. 


Dụng cụ 

- Bình thủy tinh lớn, chịu nhiệt 

- Bật lửa 

- Đèn cồn 

- Muỗng 

thể thuốc tím. 

‣ Cách tiến hành thí nghiệm [25]: 

Hóa chất 

- Nước oxy già: 1 chai 60ml 

- Tinh thể thuốc tím (kali permanganat 

KMnO 4 ) 

- Than 

- Dây kẽm 

- Cho vào bình thủy tinh 1 chai oxy già. Chuẩn bị sẵn muỗng chứa một ít tinh 

- Quấn dây kẽm quanh than, sau đó đốt than trên ngọn lửa đèn cồn. 

- Khi than bắt đầu nóng đỏ, cho nhanh tinh thể thuốc tím vào bình thủy tinh, sau 


đó cho than đang nóng đỏ vào bình. Quan sát hiện tượng xảy ra. 
















- Khi than bắt đầu nóng đỏ thì ta mới cho tinh thể thuốc tím vào bình thủy tinh 

để tránh trường hợp khí oxi bị thất thoát đi. 

- Để học sinh quan sát hiện tượng rõ hơn cần đưa cục than vô bình thủy tinh, rồi 

đưa ra ngoài không khí, sau đó lại tiếp tục đưa vô bình thủy tinh. 

- Khi chọn cục than để đốt cần chọn cục than vừa, không quá nhỏ rồi quấn dây 

kẽm/sắt quanh nó rồi đốt. 


- Than cháy đỏ, không thấy rõ ngọn lửa ở ngoài không khí, còn khi đưa vô bình 

thủy tinh ta thấy than cháy mạnh hơn, sáng hơn với ngọn lửa màu vàng. 

Hình 2.11. Than cháy ở ngoài không khí 

Hình 2.12. Than cháy trong bình thủy tinh chứa khí oxi nguyên chất 



Thuốc tím KMnO 4 tác dụng với hiđro peoxit H 2 O 2 trong oxi già tạo thành khí 

oxi theo phản ứng: KMnO4 + H2O2 ⎯⎯→ O2 ↑+ MnO2 ↓+ KOH + H2O 















Than cháy được trong không khí nhờ sự có mặt của oxi, nhưng oxi chỉ chiếm 

20% thể tích không khí nên than sẽ không cháy mạnh bằng khi ta đưa nó vào bình thủy 

tinh, có nồng độ oxi cao hơn. Than cháy trong oxi tạo ra cacbon đioxit, sau đó cacbon 

đioxit tác dụng tiếp với cacbon (than) tạo thành cacbon monooxit. 

0 o + 4 

t 

2 

⎯ ⎯→ CO2 

C+O 

+ 4 0 o + 2 

t 

CO 

2 

+C⎯ ⎯→ 

: cacbon đioxit 

2CO: cacbon monooxit 


- Vị trí bài học có thể áp dụng thí nghiệm: Chương 3: Bài 15: Cacbon. 

- Cách sử dụng: sử dụng thí nghiệm này khi dạy bài mới bằng phương pháp tổ 

chức cho học sinh nghiên cứu tính chất các chất: nghiên cứu một tính chất hóa học cơ 

bản cacbon là tính khử. 


1. Khi đưa cục than nóng đỏ vào bình thủy tinh, ngoài hiện tượng cục than cháy 

sáng thì ta còn thấy có các tia lửa sáng bắn vào thành bình, tại sao lại có các tia lửa đó? 

Lời giải: Khi than nóng đỏ thì dây kẽm cũng nóng lên, khi đưa vô bình thì kẽm 

cũng phản ứng với oxi trong bình theo phản ứng: 

kèm theo hiện tượng các tia lửa bắn ra. 

2Zn + O ⎯ ⎯→ 2ZnO 

2.4.6. Thí nghiệm 6: Thiết kế bình lọc nước đơn giản tại nhà 


2 

- Nghiên cứu ứng dụng và khả năng hấp phụ chất màu và chất hóa học của than 

hoạt tính, từ đó rút ra được ứng dụng của than hoạt tính trong đời sống hàng ngày. 


Dụng cụ 

- Chai nhựa rỗng: 1 chai 

- Ly thủy tinh: 2 ly 

- Ly nhựa: 2 ly 

- Dao rọc giấy 

t o 

Hóa chất 

- Than hoạt tính 


- Cát 

- Nước dơ 















- Kéo 

- Vải 

- Dây thun 

- Muỗng 


- Cắt bỏ phần đáy của chai nhựa rỗng bằng dao rọc giấy và kéo, sau đó mở nắp 

chai, bọc miệng chai bằng miếng vải rồi buộc thun lại. 

- Cho chai vừa được cắt lên miệng ly thủy tinh (ly thủy tinh được dùng làm giá 

đỡ và để hứng nước sau khi lọc). 

- Cho cát vào chai, sau đó cho than hoạt tính lên trên lớp cát. 

- Tiến hành lọc nước dơ. Sau một thời gian, so sánh phần nước sau khi lọc với 

phần nước ban đầu. 


- Sau khi cắt bỏ phần đáy bằng dao rọc giấy ta nên dùng kéo tỉa lại để tránh gây 

đứt tay do vết cắt lúc này rất bén. 

- Không nên cho than hoạt tính trước khi cho lớp cát đầu tiên vì than hoạt tính 

khá mịn, dễ dàng theo dòng nước thấm qua lớp vải chảy xuống phần nước lọc. 

- Nên cho thêm một lớp cát lên phía trên lớp than hoạt tính, vì than hoạt tính là 

dạng bột mịn, khá nhẹ, nên khi đổ nước vào, các hạt than li ti dễ bay lên trên. 


- Nước sau khi lọc trong suốt không màu khác với nước ban đầu. 






Hình 2.13. Nước sau khi lọc 












- Trên bề mặt của than hoạt tính có rất nhiều lỗ xốp, chính những lỗ xốp này đã 

làm tăng diện tích bề mặt riêng phần của than hoạt tính, giúp cho than hoạt tính có khả 

năng hấp phụ mạnh một số chất hóa học. 


- Vị trí bài học có thể áp dụng thí nghiệm: Chương 3: Bài 15: Cacbon. 


+ phương pháp tổ chức cho học sinh nghiên cứu tính chất các chất: 

nghiên cứu tính chất hấp phụ các chất hóa học và chất màu của than hoạt tính – 

một dạng thù hình của cacbon. 

+ phương pháp đối chứng: giáo viên giới thiệu cho học sinh biết rằng 

than hoạt tính có tính chất hấp phụ mạnh các chất hóa học và chất màu nên 

được dùng trong các bình lọc nước. Giáo viên yêu cầu học sinh tiến hành thí 

nghiệm để kiểm tra tính chất này của than hoạt tính. 


1. Trong cuộc sống, than hoạt tính ngoài được dùng trong bình lọc nước còn 

được dùng trong một vật dụng quen thuộc khác. Em hãy cho biết vật dụng đó là gì? 

Lời giải: Trong các khẩu trang y tế. Than hoạt tính ngoài hấp phụ được các chất 

hóa học có trong nước mà còn có thể hấp phụ các chất hóa học có trong khí. 

2. Hãy phân biệt hấp phụ và hấp thụ. 

Lời giải: Hấp phụ là quá trình xảy ra khi một chất khí hay chất lỏng bị hút trên 

bề mặt một chất rắn xốp hoặc là sự gia tăng nồng độ của chất này trên bề mặt chất 

khác. Còn hấp thụ là các phân tử, nguyên tử hay các ion bị hút khuếch tán và đi qua 

mặt phân cách vào trong toàn bộ vật lỏng hoặc rắn, khác với quá trình hấp phụ các 

phân tử chỉ bám trên bề mặt phân cách. 

2.4.7. Thí nghiệm 7: Mô phỏng bình chữa cháy 



- Mô phỏng phản ứng xảy ra trong bình chữa cháy, giúp học sinh hiểu hơn về 

cách hoạt động của bình. 

- Tìm hiểu phản ứng xảy ra giữa muối hiđrocacbonat và axit. 
















Dụng cụ 

- Bình thủy tinh 

- Nút cao su có gắn ống hút 


Hóa chất 

- Nước rửa chén 

- Giấm 

- Màu thực phẩm 

- Bột nở (baking soda) 

- Cho bột nở vào khoảng 1 8 

bình thủy tinh, sau đó thêm một ít nước rửa chén 

và vài giọt màu thực phẩm vào. Lắc đều để hỗn hợp đều màu. 

- Cho từ từ giấm vào bình rồi đậy nhanh bình bằng nút cao su có gắn ống hút. 


- Khi thấy bọt khí sinh ra nhiều, cần đậy nhanh nút cao su vào miệng bình để 

dòng bọt khí chảy trong ống hút theo hướng xác định. 


Sau khi cho giấm vào bình thủy tinh, ta thấy có dòng bọt khí xuất hiện và trào 

ra khỏi bình theo ống hút. 

Hình 2.14. Hiện tượng của mô phỏng bình chữa cháy 


- Giấm tác dụng với bột nở giải phóng khí CO 2 : 


CH3COOH + NaHCO3 ⎯ ⎯→ CH3COONa + CO2 ↑ + H2O 















- Khí CO 2 sinh ra gặp chất tạo bọt trong xà phòng, tạo thành một dòng bọt khí 

và trào ra ngoài. 

cacbon. 


- Vị trí bài học có thể áp dụng thí nghiệm: Chương 3: Bài 16: Hợp chất của 


+ phương pháp tổ chức cho học sinh nghiên cứu tính chất các chất: 

nghiên cứu tính chất hóa học của muối hiđrocacbonat. 

+ phương pháp đối chứng: giáo viên giới thiệu cho học sinh biết cấu tạo 

của bình chữa cháy và mô phỏng cách hoạt động của bình. Giáo viên hướng dẫn 

học sinh tiến hành thí nghiệm kiểm chứng. 


1. Ngoài dạng bình chứa NaHCO 3 và H 2 SO 4 để tạo ra CO 2 dập tắt đám cháy, 

em hãy giới thiệu một số phương tiện chữa cháy khác trong cuộc sống. 

Lời giải: Một số phương tiện chữa cháy khác là [v]: 

- Bình chữa cháy bằng khí CO 2 nén: bình này khác với loại bình chữa cháy trên 

là khí CO 2 được nén lỏng với áp suất cao vào trong bình. 

- Bình bột chữa cháy: bình này chứa hỗn hợp hóa chất màu trắng bột mịn và khí 

CO 2 , N 2 được nén làm khí đẩy. 

- Chăn chữa cháy: chăn cotton dễ thấm nước. 

- Cát. 

2.4.8. Thí nghiệm 8: Nước vôi trong gặp 7up 

‣Mục đích của thí nghiệm: 

- Nghiên cứu tính chất hóa học của khí cacbon đioxit là oxit axit. 


Dụng cụ 

Hóa chất 

- Ly thủy tinh: 1 cái - Nước vôi trong. 


‣Cách tiến hành thí nghiệm: 

- Cho nước vôi trong vào ly thủy tinh. 

- Dung dịch nước ngọt 7up. 















tượng xảy ra 

- Đổ từ từ đến dư dung dịch 7up vào ly chứa nước vôi trong. Quan sát hiện 


- Để quan sát rõ hiện tượng xảy ra, khi xuất hiện kết tủa màu trắng đục, nên tạm 

dừng rồi sau đó mới cho dư dung dịch 7up 

‣ Hiện tượng: Xuất hiện kết tủa trắng đục, tan trong dung dịch 7up dư. 

Hình 2.15. Kết tủa trắng tạo thành khi 7up tác dụng với nước vôi trong 

Hình 2.16. Kết tủa trắng tan trong 7up dư 


- Trong dung dịch 7up có chứa CO 2 , khi cho vô nước vôi trong Ca(OH) 2 thì tạo 

ra canxi cacbonat CaCO 3 kết tủa trắng: 

CO + Ca(OH) ⎯ ⎯→ CaCO ↓ + H O 

2 2 3 2 

- Khi dung dịch 7up được cho tới dư thì kết tủa CaCO 3 tan tạo muối canxi 

hiđrocacbonat Ca(HCO 3 ) 2 : 


CO 

2+ H2O + CaCO3 ⎯ ⎯→ Ca(HCO 

3) 

2 
















cacbon. 



chức cho học sinh nghiên cứu tính chất của các chất: nghiên cứu tính chất hóa học của 

cacbon đioxit. 

2.4.9. Thí nghiệm 9: Ngọn nến nào sẽ tắt trước? 


- Nghiên cứu tính chất vật lí của cacbon đioxit là tính chất hấp thụ nhiệt mạnh 

và là khí gây ra hiệu ứng nhà kính. 

- Nghiên cứu tính chất hóa học không duy trì sự cháy của cacbon đioxit. 


Dụng cụ 

- Chậu thủy tinh lớn: 1 cái. 

- Dĩa nhựa: 1 cái. 

- Bật lửa: 1 cái. 


Hóa chất 

- 3 ngọn nến 

- Đính các ngọn nến vào đĩa nhựa và lần lượt thắp sáng các ngọn nến. 

- Úp ngược chậu thủy tinh lên trên các ngọn nến để tạo thành hệ kín, không có 

không khí lọt vào. Quan sát hiện tượng xảy ra. 


- Các ngọn nến phải có chiều cao khác nhau rõ ràng. 

- Chậu thủy tinh khi úp ngược lại thì đáy chậu phải cách xa ngọn lửa của cây 

nến cao nhất để tránh hiện tượng vỡ chậu. 

lâu nhất. 


Cây nến cao nhất tắt trước, sau đó đến cây nến cao nhì, cây nến thấp nhất cháy 
















Hình 2.17. Cây nến cao nhất tắt trước 

Hình 2.18. Cây nến cao nhì tắt, còn cây nến thấp nhất vẫn cháy 


Khi nến cháy sẽ sinh ra khí CO 2 . Khí CO 2 hấp thụ nhiệt tốt sẽ giản nở tăng thể 

tích, giảm khối lượng riêng sẽ bay lên trên; O 2 sẽ ở dưới vì vậy cây nến cao nhất sẽ tắt 

đầu tiên. Kết luận: CO 2 là nguyên nhân gây ra hiệu ứng nhà kính do hấp thụ mạnh 

nhiệt lượng bức xạ của trái đất làm cho trái đất nóng lên (hoặc để thoát khỏi hoả hoạn, 

nên bò thấp xuống đất để còn đủ oxi hô hấp, tránh bị ngạt). 

cacbon. 





chức cho học sinh nghiên cứu tính chất của các chất: nghiên cứu tính chất hấp thụ 

nhiệt mạnh và tính chất không duy trì sự cháy của cacbon đioxit. 
















1. CO 2 là nguyên nhân chính gây ra hiện tượng khí hậu gì? 

Lời giải: CO 2 là nguyên nhân gây ra hiệu ứng nhà kính do hấp thụ mạnh nhiệt 

lượng bức xạ của trái đất làm cho trái đất nóng lên. 

2. Khi xảy ra hỏa hoạn, người ta thường khuyên chúng ta nên khom người và 

bò sát mặt đất để thoát ra ngoài, tại sao phải làm vậy? 

Lời giải: Khi xảy ra hỏa hoạn sẽ sinh ra khí CO 2 . Khí CO 2 hấp thụ nhiệt tốt sẽ 

giản nở tăng thể tích, giảm khối lượng riêng sẽ bay lên trên; O 2 sẽ ở dưới vì vậy chúng 

ta cần bò sát mặt đất để có khí O 2 duy trì hô hấp. 

2.4.10. Thí nghiệm 10: Ảo thuật: Tắt nến 


- Tìm hiểu phản ứng xảy ra giữa muối hiđrocacbonat và axit. 

- Tìm hiểu tính chất không duy trì sự cháy của cacbon đioxit. 


Dụng cụ 

ứng trào ra. 

- Nến: 5 cây. 

- Ly thủy tinh: 1 cái. 

- Bật lửa: 1 cái. 

- Muỗng nhựa: 1 cái. 


Hóa chất 

- Bột nở. 

- Giấm 

- Xếp các cây nến thành một hàng rồi thắp sáng chúng. 

- Cho giấm ra ly thủy tinh, cho thêm một muỗng bột nở vào ly. 

- Đưa nhanh ly lại gần các ngọn nến. 


- Chỉ cho giấm vào khoảng một phần ba ly, để tránh trường hợp dung dịch phản 

- Chỉ cần nghiêng ly chứa dung dịch phản ứng lại gần các ngọn nến là sẽ có 


hiện tượng xảy ra, không cần đổ dung dịch trong ly ra. 


- Khi cho bột nở vào ly giấm ta thấy hiện tượng sủi bọt khí. 















Hình 2.19. Hiện tượng vừa cho bột nở vào ly giấm 

- Khi đưa ly chứa dung dịch phản ứng lại gần các ngọn nến ta thấy ngọn nến tắt. 

Hình 2.20. Khí sinh ra làm tắt nến 


- Trong giấm có chứa axit axetic CH 3 COOH, còn trong bột nở chứa natri 

hiđrocacbonat NaHCO 3 , nên khi giấm gặp bột nở sẽ sinh ra khí CO 2 . 

cacbon. 

CH COOH + NaHCO ⎯ ⎯→ CH COONa + CO ↑ + H O 

3 3 3 2 2 

- Khí CO 2 không duy trì sự cháy nên làm nến tắt. 




+ phương pháp tổ chức cho học sinh nghiên cứu tính chất của các chất: 

nghiên cứu tính chất không duy trì sự cháy của cacbon đioxit. 


+ phương pháp sử dụng thí nghiệm nêu vấn đề: giáo viên đưa ra dụng cụ, 

hóa chất đã chuẩn bị sẵn và yêu cầu học sinh tiến hành thí nghiệm để tắt nến mà 















không được thổi nến, cũng như được đổ các dung dịch, hay hóa chất đã cho sẵn lên 

trên ngọn lửa của nến. 

2.4.11. Thí nghiệm 11: Vỏ trứng gặp giấm 


- Nghiên cứu tính chất hóa học của muối cacbonat 


Dụng cụ 

Hóa chất 

- Ly thủy tinh. - Giấm. 


- Cho vỏ trứng vào ly thủy tinh. 

- Vỏ trứng gà. 

- Đổ giấm vào ly thủy tinh sao cho ngậm vỏ trứng. Quan sát hiện tượng xảy ra. 


- Nên sử dụng vỏ trứng gà công nghiệp thay vì vỏ trứng gà ta, vì trứng gà công 

nghiệp có vỏ màu sẫm hơn, dễ quan sát bọt khí xuất hiện hơn. 


Trên vỏ trứng gà xuất hiện các bọt khí nhỏ li ti. 

Hình 2.21. Bọt khí li ti trên bề mặt vỏ trứng được ngâm trong giấm 


Trong vỏ trứng có chứa canxi cacbonat CaCO 3 và trong giấm có chứa axit 


axetic CH 3 COOH. Khi vỏ trứng ngâm trong giấm thì CaCO 3 tác dụng với CH 3 COOH 

tạo ra khí CO 2 theo phương trình: 















cacbon. 

CaCO + 2CH C OOH ⎯ ⎯→ (CH COO) 

Ca + CO ↑ + H O . 

3 3 3 2 2 2 




chức cho học sinh nghiên cứu tính chất của các chất: nghiên cứu tính chất hóa học của 



1. Trứng gà cũng như trứng của các loài gia cầm khác cũng không ngừng hô 

hấp sinh ra khí cacbonic. Chính khí cacbonic này đã phá huỷ lớp vỏ trứng (có thành 

phần chính là canxi cacbonat) khiến cho vỏ trứng có nhiều lỗ hỏng, tạo cơ hội cho vi 

khuẩn làm hỏng trứng. Hãy viết phương trình phản ứng xảy ra cho quá trình phá huỷ 

trên. 

Lời giải: CO 

2+ H2O + CaCO3 ⎯ ⎯→ Ca(HCO 

3) 

2 

2. Để bảo quản trứng lâu bị hỏng hơn, người ta có thể sử dụng nước vôi trong 

để bảo quản trứng. Hãy giải thích cơ sở khoa học của phương pháp trên và viết các 

phương trình phản ứng nếu có xảy ra. 

Lời giải: Trứng gà có hô hấp sinh ra khí cacbonic, khí cacbonic gặp canxi 

cacbonat CaCO 3 ở vỏ trứng gà sẽ xảy ra phản ứng: 

CO + H O + CaCO ⎯ ⎯→ Ca(HCO ) 

2 2 3 3 2 

Lượng CaCO 3 mất đi làm vỏ trứng xuất hiện các lỗ nhỏ li ti. Khi ngâm trứng vô 

nước vôi trong thì muối canxi hiđrocacbonat Ca(HCO 3 ) 2 sẽ phản ứng với Ca(OH) 2 

nước vôi trong tạo ra canxi cacbonat CaCO 3 lấp đầy các lỗ trống: 

Ca(HCO ) + Ca(OH) ⎯ ⎯→ 2CaCO + 2H O 

3 2 2 3 2 

2.5. Giới thiệu giáo án có sử dụng các thí nghiệm gắn kết cuộc sống đã thiết 

kế 


2.5.1. Giáo án bài 15: Cacbon 

I. Mục tiêu bài học: 

a. Kiến thức 















Biết 

- Nêu được vị trí của cacbon trong bảng hệ thống tuần hoàn. 

- Liệt kê được các dạng thù hình của cacbon và các tính chất vật lí đặc trưng 

của các dạng thù hình đó ví dụ như độ dẫn điện, độ cứng,… 

- Liệt kê được một số ứng dụng của cacbon như làm trang sức (kim cương); 

làm điện cực, bút chì (than chì); hấp phụ khí độc hại, lọc nước (than hoạt tính). 

- Liệt kê được một số trạng thái tự nhiên của cacbon như kim cương, than 

chì, các quặng canxit, đolomit,… 

Hiểu 

- Giải thích được vì sao tính chất vật lí của than chì và kim cương lại khác 

nhau dựa vào cấu trúc của chúng. 

- Viết và cân bằng được các phương trình phản ứng giữa cacbon với oxi, 

axit nitric, hiđro và nhôm. 

Vận dụng 

- Thiết kế được bình lọc nước đơn giản từ chai nước rỗng, cát và than hoạt 

tính tại nhà. 

b. Kĩ năng 

c. Thái độ 

- Rèn luyện được kĩ năng tư duy, giải quyết các câu hỏi mà giáo viên đưa ra. 

- Rèn luyện kĩ năng quan sát hiện tượng thí nghiệm. 

- Rèn luyện được kĩ năng thực hành làm các sản phẩm ứng dụng trong đời sống. 

- Có niềm yêu thích với bộ môn Hóa học hơn. 

II. Chuẩn bị: 

a. Giáo viên: 

- Kế hoạch bài dạy, phiếu học tập của học sinh, slide trình chiếu, các video clip 

trong bài học. 


- Các vật dụng để làm bình lọc nước đơn giản: chai nhựa rỗng, cát, than hoạt 

tính, dao rọc giấy, vải,… và phần thưởng dành cho học sinh 

b. Học sinh: đọc bài mới. 















III. Phương pháp – Phương tiện 

a. Phương pháp: đàm thoại, nêu và giải quyết vấn đề, làm việc nhóm. 

b. Phương tiện: máy chiếu, bảng, phiếu học tập, bài trình chiếu Powerpoint. 

IV. Kế hoạch bài dạy 

1. Ổn định lớp 

2. Tìm hiểu bài mới 

Hoạt động của giáo viên Hoạt động của 

học sinh 

Hoạt động 1: Giới thiệu vào bài (1 phút) 

Kính chào quý thầy cô và các em 

học sinh đã đến tham dự buổi học 

ngày hôm nay. Trước khi đi vào 

bài học, cô có một vài câu hỏi 

dành cho các em. Các em hãy cho 

cô biết 2 chất trên bảng là gì? 

- Kim cương và than chì được cấu 

thành từ những nguyên tố gì? 

(Cả 2 đều được cấu thành từ 

cacbon) 

- Vậy tại sao đều cùng được cấu 

thành từ cacbon nhưng chúng lại 

khác nhau như vậy 

Để giải đáp được câu hỏi này, cô 

và các em sẽ cùng nhau tìm hiểu 

về nguyên tố cacbon. 

- Kim cương và 

than chì. 

- Cacbon. 

Dàn bài ghi bảng 

Chương 3: CACBON – 

SILIC 


Bài 15: CACBON 

Hoạt động 2: Tìm hiểu vị trí và cấu hình electron nguyên tử (2 phút) 















Cacbon có số hiệu nguyên tử là 6, 

cô mời 1 bạn viết cho cô cấu hình 

e của cacbon. (Mời 1 bạn khác 

nhận biết) 

Từ cấu hình electron, các em hãy 

cho cô biết cacbon nằm ở ô số bao 

nhiêu, nhóm mấy, chu kỳ mấy 

trong bảng hệ thống tuần hoàn? 

(Tại sao?) 

Nhìn vào cấu hình electron, các 

em hãy cho cô biết C có thể tạo tối 

đa bao nhiêu liên kết cộng hóa trị 

với các nguyên tử khác? 

(Tại sao C có thể tạo tối đa 4 liên 

kết?) 

- Cấu hình e: 

1s 2 2s 2 2p 2 . 

- Ô số 6. 

- Nhóm IVA. 

- Chu kỳ 2. 

- 4 liên kết 

Hoạt động 3: Tìm hiểu tính chất vật lí của cacbon (7 phút) 

Bây giờ, các em hãy quan sát các 

thông tin cô cho trên slide, hoạt 

động theo nhóm trong vòng 1 phút 

30 giây, điền vào phiếu hoạt động. 

1 phút 30 giây của các em bắt đầu 

!!! 

(Sau 1 phút 30 giây) Bây giờ, cô 

mời các bạn đại diện nhóm lên dán 

phiếu hoạt động của nhóm lên 

bảng. 

(Mời các nhóm nhận xét bài nhau) 

Và đây là bảng đáp án do cô điền. 

- Học sinh hoạt 

động nhóm. 

I. Vị trí và cấu hình electron 

nguyên tử 

- Số hiệu nguyên tử 6. 

- Cấu hình e: 1s 2 2s 2 2p 2 . 

- Ô số 6. 

- Nhóm IVA. 

- Chu kỳ 2. 

II. Tính chất vật lí 

1. Kim cương 

- Tinh thể trong suốt, không 

màu. 

- Là chất cứng nhất trong tất 

cả các chất. 

- Không dẫn điện, dẫn nhiệt 

kém. 

2. Than chì 

- Tinh thể xám đen, có cấu 


trúc lớp → mềm. 















Như các em đã quan sát trong 

đoạn phim, kim cương có cấu trúc 

khá bền, khi bị tác động bởi 1 lực 

thì cả tinh thể kim cương sẽ không 

bị thay đổi về hình dạng, nên kim 

cương khá cứng. Trong khi đó, 

than chì với cấu trúc lớp, giữa các 

lớp lại khá yếu, nên khi bị tác 

động các lớp này trượt lên nhau, 

nên than chì mềm hơn. 

‣ Fuleren 

Fuleren là dạng thù hình được tìm 

thấy cuối cùng của cacbon vào 

năm 1985. Dù được tìm thấy sau 

cùng, nhưng fuleren đã trở thành 

lĩnh vực nghiên cứu quan trọng 

nhất là khoa học vật liệu, điện tử 

học và công nghệ nano. 

Người ta thường thấy fuleren gồm 

các phân tử C 60 , C 70 , … 

Ngoài các dạng thù hình trên, 

cacbon còn có các loại than được 

điều chế nhân tạo như than gỗ, 

than xương, than muội , … và 

chúng được gọi chung là cacbon 

vô định hình. 

- Dẫn điện tốt. 

Hoạt động 4: Tìm hiểu tính chất hóa học của cacbon (15 phút) 

Các em đã được tiếp cận hóa từ 

năm lớp 8 rồi, cô mời một vài bạn 

3. Fuleren 

Gồm các phân tử C 60 , C 70, … 

4. Cacbon vô định hình: than 

gỗ, than xương, than muội , … 


III. Tính chất hóa học 















liệt kê một số hợp chất hóa học 

chứa cacbon mà em biết. 

(Nghe HS đọc tên một số hợp chất 

và viết lên bảng theo trình tự tăng 

dần số oxi hóa) 

Em hãy xác định số oxi hóa của 

cacbon trong các hợp chất trên. 

Bây giờ, cô sẽ vẽ trục số oxi hóa 

của cacbon. Cacbon của chúng ta 

đang ở đây, như vậy số oxi hóa 

của nó có thể giảm thành -4, khi 

giảm số oxi hóa thì cacbon đang 

thể hiện tính gì? Và số oxi hóa 

cacbon cũng có thể tăng lên thành 

+2, +4, khi tăng số oxi hóa thì nó 

thể hiện tính gì? 

Tuy vậy, tính khử vẫn là tính chất 

chủ yếu của cacbon nên sau đây 

chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về 

tính khử của cacbon. 

‣ Tính khử 

Sau đây, các em hãy quan sát thí 

nghiệm cô thực hiện 

- Cô cho một lượng hiđro peoxit 

vào bình tam giác, hiđro peoxit em 

có thể tìm thấy trong oxi già. Cô 

sẽ chuẩn bị sẵn một ít mangan 

đioxit. Bây giờ, cô sẽ đốt nóng đỏ 

than. 

- CH 4 . 

- CO. 

- CO 2 , CaCO 3 . 

- Học sinh xác 

định số oxi hóa. 

- Tính oxi hóa. 

- Tính khử. 

- 4 0 + 2 + 4 

CH C CO CO 4 

2 

Al 4 C 3 

CaCO 3 

1. Tính khử 

a. Tác dụng với oxi 

0 o + 4 

t 

2 

⎯ ⎯→ 

2 

C+ O CO 

cacbon đioxit 

+ 4 0 o + 2 

t 

CO 

2 

+C⎯ ⎯→ 


2CO 

cacbon monooxit 















- Các em hãy chú ý quan sát và so 

sánh ngọn lửa khi mẩu than cháy 

trong không khí và trong bình tam 

giác. 

- Khi than đã cháy đỏ như thế này, 

cô cho mangan đioxit vào bình 

tam giác, và cho mẩu than cháy 

vào. 

- Cô mời một bạn so sánh giúp cô 

ngọn lửa khi mẩu than cháy trong 

không khí và trong bình tam giác. 

- Cô mời một bạn dự đoán sản 

phẩm tạo thành. Mời em lên viết 

phương trình phản ứng xảy ra, và 

xác định số oxi hóa của cacbon. 

Ngoài ra, ở nhiệt độ cao cacbon lại 

khử được CO 2 tạo thành CO. Cô 

mời mộ bạn lên viết phương trình 

phản ứng, xác định số oxi hóa của 

cacbon và đọc tên sản phẩm. 

Ngoài ra, cacbon còn phản ứng 

với nhiều chất oxi hóa mạnh khác. 

Em hãy liệt kê một số chất oxi hóa 

mạnh mà em biết? 

Axit nitric các em mới vừa được 

học gần đây, giờ cô muốn kiểm tra 

một chút, mời 1 bạn lên viết 

phương trình phản ứng cacbon tác 

dụng với axit nitric đặc. 

- Trong không khí 

than chỉ nóng đỏ 

lên, khi cho vào 

bình tam giác, than 

cháy rực với ngọn 

lửa màu vàng. 

- CO 2 . 

0 o + 4 

t 

2 2 

C+ O ⎯ ⎯→ CO : 

cacbon đioxit 

+ 4 0 o + 2 

t 

CO 

2 

+C⎯ ⎯→ 

2CO 

:cacbon monooxit 

- HNO 3 , H 2 SO 4 

đặc. 

b. Tác dụng với hợp chất 


0 o + 4 

t 

3ñ 

⎯ ⎯→ 

2 2 

C+ 4HNO CO + 4NO 

+2H O 

2 















Bên cạnh đó, cacbon còn có thể 

khử một số oxit kim loại như đồng 

(II) oxit, kẽm oxit. Cô mời 1 bạn 

lên viết phương trình phản ứng 

cacbon tác dụng với kẽm oxit. 

‣ Tính oxi hóa 

Chúng ta vừa tìm hiểu xong về 

tính khử, vậy tính chất hóa học 

còn lại của cacbon là gì? 

Muốn chứng minh cacbon có tính 

oxi hóa thì ta cho cacbon tác dụng 

với chất gì? 

Nhắc tới chất khử thì em nghĩ tới 

cái gì đầu tiên? 

(Nếu không phải hiđro thì hỏi tiếp 

là còn chất khử nào khác mà em 

nghĩ tới không?) 

- Khi cacbon tác dụng với hiđro sẽ 

cho ra một sản phẩm khá là quen 

thuộc, sản phẩm này các em đã 

được học ở lớp 9, đó là sản phẩm 

nào? 

- Khi cacbon tác dụng với kim loại 

ở nhiệt độ cao thì nó sẽ tạo thành 

muối cacbua. 

0 

C+ 4HNO 

+ 4 

3ñ 

CO + 4NO 

+2H O 

2 2 

2 

- Tính oxi hóa 

- Chất khử. 

- Hiđro 

- CH 4 (metan) 

o 

t 

⎯ ⎯→ 

0 o 

+ 2 

t 

C+ ZnO ⎯ ⎯→ Zn + CO 

2. Tính oxi hóa 

a. Tác dụng với hiđro 

0 o -4 

t ,xt 

2 

⎯ ⎯ ⎯→ 

4 

C+ 2H C H 

(metan) 

b. Tác dụng với kim loại → 

muối cacbua 

4Al + 3C 

0 o 

4 

t 

⎯ ⎯→ 

4 3 

Al C − 

(nhôm cacbua) 

Hoạt động 5: Tìm hiểu về ứng dụng và trạng thái tự nhiên của cacbon (13 phút) 

Bây giờ, các em hãy xem một 

đoạn phim liên quan đến ứng dụng 

và trạng thái tự nhiên của cacbon, 

IV. Ứng dụng và trạng thái 


tự nhiên: 

1. Ứng dụng: 















các em hãy ghi nhớ thật kĩ vì sau 

đoạn phim sẽ có câu hỏi hoạt 

động. 

Bây giờ, các em có 1 phút 30 giây 

để điền vào phiếu hoạt động. 

(Sau 1 phút 30 giây) Các nhóm 

hãy trao đổi chéo cho nhau để 

chấm điểm. Đây là đáp án của cô. 

Trong đoạn phim vừa rồi có đề 

cập đến ứng dụng là lọc nước. Cô 

sẽ phát những nguyên vật liệu cho 

sẵn, trong vòng 3 phút, các em hãy 

thiết kế bình lọc nước. Nhóm nào 

làm xong hãy đem bình của mình 

lên đây và lọc thử nước dơ. Hai 

nhóm nhanh nhất sẽ được phần 

thưởng. 

Vậy các em có biết chất gì của 

cacbon dùng để lọc nước không? 

À, các em đã bao giờ nghe tới than 

hoạt tính chưa? Các em đã nghe 

thấy cụm từ “than hoạt tính” ở đâu 

nào? Tại sao than hoạt tính lại có 

thể dùng để lọc nước? 

(Đưa ra cấu trúc của than hoạt 

tính) Đây là cấu trúc của một phần 

tử than hoạt tính. Nó có một cái lỗ 

khá dài, giống như lỗ chân lông 

của chúng ta, nhiệm vụ của lỗ này 

- Học sinh tiến 

hành hoạt động 

nhóm, làm bình lọc 

nước. 

- Kim cương: trang sức, mũi 

khoan, dao cắt thủy tinh, bột 

mài,… 

- Than chì: điện cực, bút 

chì,… 

- Than hoạt tính: lọc nước, 

mặt nạ phòng độc. 
















là giữ các chất hóa học và chất khí 

lại. 

Ngoài dùng để lọc nước, nó còn ở 

trong các khẩu trang y tế, các khẩu 

trang mà người ta có cho vào đó 

một ít than hoạt tính để hấp phụ 

bớt các chất khí độc khi chúng ta 

hít thở là những khẩu trang có 

màu đen xám. 

Về trạng thái tự nhiên, cacbon tồn 

tại trong tự nhiên ở cả dạng đơn 

chất như than chì, kim cương và 

dạng hợp chất như các khoáng vật 

canxit, magiezit, dolomit, … 

Cacbon có nhiều dạng thù hình, do 

đó nó cũng có nhiều các điều chế 

khác nhau. Phần này, các em hãy 

tìm hiểu trong sách giáo khoa. 

2. Trạng thái tự nhiên: 

- Kim cương, than chì. 

- Các quặng: canxit (CaCO 3 ), 

magiezit (MgCO 3 ), đolomit 

(CaCO 3 .MgCO 3 ), … 

- Than mỏ, dầu mỏ, khí thiên 

nhiên. 

- Là thành phần cơ sở của tế 

bào động, thực vật. 

V. Điều chế: Sgk/69. 

3. Củng cố và luyện tập 

Câu 1: Trong các chất sau đây, chất nào không phải dạng thù hình của cacbon 

A. Kim cương. B. Đá vôi. C. Than chì. D. Than hoạt tính. 

Đáp án: B. Đá vôi là CaCO 3 , không phải dạng thù hình của cacbon. 


Các em chú ý nhớ, cacbon có 3 dạng thù hình chính là kim cương, than chì, 

fuleren, ngoài ra còn có cacbon vô định hình. 

Câu 2. Phát biểu nào sau đây sai khi nói về kim cương? 















mũi khoan. 

A. Kim cương là chất cứng nhất trong tất cả các chất nên được dùng để làm 

B. Kim cương trong suốt, không màu, đẹp nên được dùng làm trang sức. 

C. Bột kim cương được dùng làm bột mài. 

D. Kim cương dẫn điện tốt nên được dùng để làm các điện cực 

Đáp án: D. Kim cương không dẫn điện được, nên việc dùng kim cương làm 

điện cực là điều không thể. 

hóa học. 

Câu 3. Phát biểu nào sau đây đúng? 

A. Than chì dẫn điện tốt nên được dùng làm điện cực, pin. 

B. Khi cắn phải ruột bút chì ta có nguy cơ bị nhiễm độc chì. 

C. Ta có thể dùng dao để mài giũa kim cương. 

D. Trong bình lọc nước, người ta dùng than chì để hấp phụ các chất màu, chất 

Đáp án: A. Ruột bút chì được làm từ than chì chứ không phải từ kim loại chì. 

Kim cương rất cứng nên chỉ có thể dùng kim cương mài giũa kim cương mà thôi. 

Tóm lại, ứng dụng của cacbon là: 

- Kim cương dùng để làm trang sức, mũi khoan, đá mài. 

- Than chì dùng làm pin, điện cực, bút chì. 

- Than hoạt tính dùng để hấp phụ các chất màu, chất hóa học trong nước nên 

được ứng dụng trong bình lọc nước. 

Câu 4. Cacbon không thể tác dụng với dãy chất nào sau đây? 

A. Oxi, axit sunfuric đặc, hiđro. 

B. Axit nitric đặc, nhôm, đồng (II) oxit. 

C. Natri hiđroxit, canxi cacbonat, axit clohiđric. 

D. Oxi, kẽm oxit, nhôm. 

Đáp án: C. Cacbon có tính khử khi tác dụng với oxi, những chất oxi hóa mạnh; 

tính oxi hóa khi tác dụng với hiđro, kim loại. 


2.5.2. Giáo án bài 16: “Hợp chất của cacbon” 

I – Mục tiêu bài học: 

1. Kiến thức: 















- Xác định được tên gọi, công thức hợp chất của cacbon (cacbon monooxit; 

cacbon đioxit, muối cacbonat) 

- Mô tả được các tính chất vật lí, tính chất hoá học các hợp chất của cacbon. 

- Ghi nhớ cách điều chế khí cacbon monooxit và cacbon đioxit. 

- Tóm tắt được các phản ứng đặc trưng của muối cacbonat (phản ứng trao 

đổi ion và phản ứng nhiệt phân). 

- Nêu được một số ứng dụng các hợp chất của cacbon. 

2. Kĩ năng: 

- Viết được phương trình phản ứng của các hợp chất của cacbon. 

- Nhận biết được khí cacbonic với các khí khác đã học. 

- Nhận biết được muối cacbonat với các muối đã học. 

- Ứng dụng tính chất hợp chất của cacbon gỉai thích các hiện tượng, giải 

3. Thái độ: 

II – Chuẩn bị: 

quyết các vấn đề cơ bản liên quan. 

- Học sinh hứng thú học tập, chủ động tìm tòi kiến thức mới thông qua 

những thí nghiệm khám phá thực tế. 

1. Giáo viên: 

- Hồ sơ bài dạy. 

- Phiếu học tập. 

- Phương tiện dạy học: bài giảng điện tử, các video thí nghiệm. 

- Bộ thí nghiệm của giáo viên 

+ 1 bình thủy tinh. 

+ 1 nút cao su có gắn ống hút. 

+ 1 chậu nhựa. 

+ 1 ly nhựa. 

+ 1 muỗng nhựa. 

+ 1 chậu thủy tinh. 

+ 1 dĩa nhựa. 

+ 1 bật lửa. 

+ 3 cây nến có độ cao khác 

nhau. 

+ 1 chai 7up. 

+ Dung dịch nước vôi trong. 

+ Bột nở (baking soda). 


+ 1 chai màu thực phẩm. 

+ 1 chai nước rửa chén. 

+ 1 chai giấm 















- Các bộ thí nghiệm khám phá (1 bộ dành cho 1 nhóm gồm 6 học sinh) 

+ Dung dịch nước vôi trong. 

+ 1 chai 7 up. 

2. Học sinh: 

- Đọc trước bài mới. 

- Thực hiện các hoạt động tìm hiểu tại nhà. 

III – Tổ chức hoạt động dạy và học: 1 tiết = 45 phút. 

1. Ổn định lớp . 

2. Tìm hiểu bài mới: 

Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học 

sinh 

Hoạt động 1: Tìm hiểu về khí cacbon monooxit 

- Giáo viên cho học sinh 

thảo luận nhóm và trình 

bày những hiểu biết của 

bản thân về khí cacbon 

monooxit trong thời 

gian 3 phút. 

- Giáo viên nhận xét, 

yêu cầu học sinh giải 

thích, chứng mình và 

tổng kết lại kiến thức 

cho học sinh. 

+ Công thức phân tử. 

+ Màu, mùi, vị, độ 

tan, độc tính. 

+ Tính chất hoá học. 

+ Vai trò. 

- Học sinh thảo 

luận nhóm và trình 

bày ý kiến của 

mình trên giấy 

roki. 

+ 1 chiếc cốc nhựa. 

+ Giấy ro-ki 

Nội dung bài học 

Bài 29: HỢP CHẤT CỦA CACBON 

1. Khí cacbon monooxit: 

- Công thức phân tử: CO 

- Tính chất vật lí: 

+ Khí không màu, không mùi, 

không vị, ít tan. 

+ Rất độc. 

- Tính chất hoá học: 

+ Là oxit trung tính (không tan 

trong nước, axit, bazơ). 

+ Có tính khử 

- CO + O 2 → CO 2 

- CO + CuO → Cu + H 2 O 

- Vai trò: luyện kim loại trong công 

nghiệp. 
















- Giáo viên đặt câu hỏi 

cho học sinh “Khí 

cacbon monooxit là một 

khí độc, vậy có được 

điều chế hay không?”. 

- Giáo viên trình bày 

quá trình điều chế trong 

phòng thí nghiệm và sản 

xuất trong công nghiệp 

của khí cacbon 

monooxit cho học sinh. 

- Học sinh sẽ tư 

duy và khai thác 

thông tin từ SGK 

để trả lời câu hỏi 

và tìm hiểu quá 

trình sản xuất khí 

cacbon monooxit. 

Hoạt động 2: Tìm hiểu về khí cacbon đioxit 

- Giáo viên giới thiệu 

cho học sinh “Như đã 

trình bày đầu giờ, qúa 

trình đốt cháy cacbon sẽ 

tạo ra hai oxit, ngoài khí 

cacbon monooxit, chúng 

ta còn thu được khí khác 

nữa chính là cacbon 

đioxit. Vậy bạn biết 

những gì về khí này?” 

giáo viên gọi liên tục 

các học sinh lần lượt 

trình bày các hiểu biết 

về khí cacbon đioxit. 

- Học sinh lần lượt 

trả lời và trình bày 

những hiểu biết 

của bản thân về 

khí cacbon đioxit. 

- Điều chế trong phòng thí nghiệm: 

HCOOH → CO + H 2 O. 

- Sản xuất trong công nghiệp: 

* Khí than ướt: C + H 2 O → CO + 

H 2 

* Khí than khô: C + CO 2 → CO 

2. Khí cacbon đioxit: 

- Tên gọi khác: khí Cacbonic 

- Công thức phân tử: CO 2 

- Vai trò: chữa cháy, nước giải khác 

O 

⎯⎯⎯⎯→ 

ho âhaáp 

2←⎯⎯⎯⎯ 

CO 

quang hôïp 

2 

- Điều chế: 

+ Trong công nghiệp: sinh ra từ 

quá trình đốt cháy nhiên liệu, … 

+ Trong phòng thí nghiệm: 

CaCO 3 + 2HCl → CaCl 2 + CO 2 + H 2 O 

- Tính chất vật lí: 

+ Khí không màu, tan không 

nhiều trong nước. 

















yêu cầu học sinh giải 

thích, chứng mình và 

tổng kết lại kiến thức 

cho học sinh. 

+ Tên gọi khác. 

+ Công thức phân tử. 

+ Vai trò. 

+ Điều chế. 

+ Tính chất vật lí. 


sử dụng những kiến 

thức hiểu biết của bản 

thân để dự đoán tính 

chất Hoá học của CO 2 . 

- Giáo viên gọi 1 học 

sinh lên cùng làm thí 

nghiệm “CO 2 và nước 

vôi trong”. 

- Giáo viên tổng kết lại 

kiến thức cho học sinh. 


xem clip “Dập tắt nến 

bằng CO 2 ”, cho học 

sinh phân tích các yếu 

tố từ thí nghiệm đó. 

+ Theo bạn, trong cốc 

chứa gì? 

- Học sinh dự đoán 

tính chất hoá học 

của khí cacbon 

đioxit. 

- Học sinh quan sát 

và theo dõi kết 

luận, từ đó rút ra 

kết luận. 

- Học sinh viết 

phương trình hoá 

học minh hoạ cho 

phản ứng. 

- Học sinh xem 

clip và phân tích 

thí nghiệm để tìm 

hiểu vì khí CO 2 . 

+ Hoá rắn → nước đá khô. 

+ Hấp thụ nhiệt mạnh → gây ra 

hiệu ứng nhà kính. 


+ Là oxit bazơ: 

* Tan trong nước: CO 2 +H 2 O↔H 2 CO 3 

(Axit cacbonic, axit yếu, hai nấc) 

H 2 CO 3 ↔H + - 

+ HCO 3 

HCO 3 - ↔H + +CO 3 

2- 

* Tan trong bazơ, tạo 2 muối. 

CO 2 + NaOH → NaHCO 3 . 

CO 2 + 2NaOH → Na 2 CO 3 + H 2 O. 

* Phản ứng với muối cacbonat, tạo 

muối axit. 

CO 2 + H 2 O + Na 2 CO 3 → 2NaHCO 3 . 

CO 2 + H 2 O + CaCO 3 → Ca(HCO 3 ) 2 . 

+ Không duy trì sự cháy. 
















+ Vì sao có thể hứng khí 

CO 2 vào cốc như vậy? 

+ Vì sao nến lại bị tắt? 

Hoạt động 3: Khám phá về muối cacbonat 


thi đua liệt kê một số 

muối cacbonat trong tự 

nhiên và đời sống, từ đó 

đưa ra định nghĩa về 



phân tích các phương án 

của học sinh đưa ra để 

tổng kết kiến thức. 

+ Thành phần chính 

trong các chất là gì? 

+ Vì sao sử dụng nước 

phân biệt được phấn và 

bột nở, từ đó rút ra được 

điều gì? 

+ Vì sao sử dụng giấm 

để nhận biết phấn và bột 

nổ với đường, từ đó, 

phản ứng đặc trưng của 

muối cacbonat nói 

chung là gì? 

+ Vì sao khi cho bột nở 

vào nước vôi trong lại 

có kết tủa đục xuất hiện, 

- Học sinh trình 

bày những muối 

cacbonat trong đời 

sống mà bản thân 

biết vào giấy roki. 

- Học sinh phân 

tích các thí 

nghiệm, kết hợp 

các kiến thức đã 

học để tìm hiểu 

tình chất hoá học 

của 

cacbonat. 

muối 

- Học sinh viết 

phương trình minh 

hoạ các phản ứng 

đã học. 

2. Muối cacbonat: 

- Một số muối cacbonat hay gặp: 

phấn, bột nở, vỏ trửng, đá vôi, soda, 

thuốc muối, … 

- Phân loại: 

Muối cacbonat trung hoà (CO 3 2- ): đa số 

ít tan trong nước (trừ Na 2 CO 3 , K 2 CO 3 , 

…) 

Muối axit hiđrocacbonat (HCO 3 - ): 

Đa số tan tốt trong nước. 


khí CO 2 . 

* Phản ứng với axit, giải phóng 

NaHCO 3 + HCl → NaCl + CO 2 + H 2 O 

CaCO 3 + 2HCl → CaCl 2 + CO 2 + H 2 O 

* Phản ứng với kiềm của muối 

hiđrocacbonat. 

2NaHCO 3 + Ca(OH) 2 → CaCO 3 + 

NaCO 3 + H 2 O 

* Phản ứng nhiệt phân 

+ Muối hiđrocacbonat rất dễ bị nhiệt 

phân, tạo thành muối trung hoà và giải 

phóng CO 2 . 


Ca(HCO 3 ) 2 → CaCO 3 + CO 2 + H 2 O. 















phản ứng gì đã xảy ra? 2NaHCO 3 → Na 2 CO 3 + CO 2 + H 2 O. 

- Giáo viên đặt hỏi câu 

hỏi cho học sinh “Vì sao 

natri hiđrocacbonat lại 

được dùng làm bột nở, 

khi hấp lên sẽ làm cho 

bánh xốp và mềm”. Từ 

đó, gợi mở cho học sinh 

về phản ứng nhiệt phân 

của muối cacbonat. 

cộng. 

- Học sinh khai 

thác thông tin 

SGK và các kiến 

thức đã biết để tìm 

hiểu phản ứng 

nhiệt phân của 


+ Muối cacbonat trung hoà bị nhiệt 

phân tạo thành oxit và giải phóng CO 2 . 

CaCO 3 → CaO + CO 2 

+ Lưu ý, muối Na 2 CO 3 , K 2 CO 3 bền với 

nhiệt. 

3. Củng cố và luyện tập: 

Các nhóm thi đua trả lời nhanh các câu hỏi (2 phút / 1 câu hỏi) để ghi điểm 

Câu 1. Bình chữa cháy là dụng cụ cung cấp CO 2 từ bột natri hiđrocacbonat và 

axit sunfuric đặc để dập tắt các đám cháy nhỏ mới phát sinh. Hãy xem thí nghiệm mô 

phòng bình chữa cháy và viết phương trình phản ứng hoá học xảy ra trong bình chữa 

cháy. 

* Trả lời: 2NaHCO 3 + H 2 SO 4 → Na 2 SO 4 + 2CO 2 + 2H 2 O. 

Câu 2. Thí nghiệm: Ngọn nến nào sẽ tắt trước? Hãy xem thí nghiệm và rút ra 

kết luận từ thí nghiệm trên. 

* Trả lời: ngọn nến cao nhất sẽ tắt trước, vì khí CO 2 sinh ra sẽ hấp thụ 

nhiệt tốt sẽ giản nở tăng thể tích, giảm khối lượng riêng sẽ bay lên trên; O 2 sẽ ở dưới 

vì vậy cây nến cao nhất sẽ tắt đầu tiên. Kết luận: CO 2 là nguyên nhân gây ra hiệu ứng 

nhà kính do hấp thụ mạnh nhiệt lượng bức xạ của trái đất làm cho trái đất nóng lên 

(hoặc để thoát khỏi hoả hoạn, nên bò thấp xuống đất để còn đủ oxi hô hấp, tránh bị 

ngạt). 

hỏi sau: 

Câu 3. Thí nghiệm: Ảo thuật: Tắt nến. Hãy xem thí nghiệm và trả lời các câu 


+ Dung dịch trong li thủy tinh là gì? 

+ Chất bột màu trắng là gì? 

+ Viết phương trình phản ứng xảy ra. 















* Trả lời: + Dung dịch trong li thủy tinh là giấm. 

+ Chất bột màu trắng là bột nở. 

+ Phương trình phản ứng: 

CH COOH + NaHCO ⎯ ⎯→ CH COONa + CO ↑ + H O 

3 3 3 2 2 

















Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, tìm hiểu thực tiễn và tìm hiểu chương trình Hóa 

học phần Vô cơ lớp 11 THPT chương trình cơ bản, chúng tôi đã đề xuất nguyên tắc và 

quy trình gồm 8 bước để thiết kế thí nghiệm gắn kết cuộc sống. Chúng tôi cũng đã 

thiết kế được 11 thí nghiệm sử dụng những dụng cụ, hóa chất quen thuộc trong cuộc 

sống hàng ngày và đề xuất cách sử dụng, câu hỏi liên quan đến thí nghiệm để làm 

nguồn tài liệu tham khảo cho các giáo viên hóa học. Tiếp theo, chúng tôi thiết kế hai 

giáo án minh họa có sử dụng các thí nghiệm gắn kết cuộc sống đã được trình bày ở 

trên. 

Để kiểm chứng tính hiệu quả và khả thi của các hoạt động dạy học đã thiết kế 

chúng tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm. Đó là nội dung của chương 3. 
















3.1. Mục đích thực nghiệm 

thực tiễn. 

Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 

- Khẳng định hướng đi đúng đắn và cần thiết của đề tài trên cơ sở lí luận và 

- Xác định tính khả thi và hiệu quả của việc sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc 

sống trong dạy học hóa học phần Vô cơ lớp 11 THPT. 

- Khẳng định ý nghĩa và vai trò của thí nghiệm gắn kết cuộc sống đối với xu 

hướng đổi mới giáo dục hiện nay. 

- Tìm ra thuận lợi và khó khăn khi vận dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong 

dạy học hóa học phần Vô cơ lớp 11 THPT và rút ra các bài học kinh nghiệm. 

- Đánh giá khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh và hiệu quả 

nâng cao kết quả học tập bằng việc sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống vào bài 

giảng. 

3.2. Đối tượng thực nghiệm 

Do hạn chế về thời gian, thời điểm và điều kiện cho phép, chúng tôi tiến hành 

thực nghiệm 2 bài tại 3 lớp 11 THPT trong địa bàn Tp.HCM. Cụ thể như sau: 

Tên 

Bảng 3.1. Danh sách các trường lớp và giáo viên tham gia thực nghiệm sư phạm 

trường 

THPT 

Nguyễn 

Hữu 

Cảnh 

THPT 

Nguyễn 

Công Trứ 

TN/ĐC Lớp 

Sỉ 

số 

TN 11B2 42 

ĐC 11B1 38 

TN 11A8 46 

Bài 

Cacbon 

Các hợp chất của 

cacbon 

Cacbon 


cacbon 

Cacbon 


cacbon 

Giáo viên giảng dạy 


Nguyễn Hoàng Huy 

Phan Thị Bích Vương 



Nguyễn Hoàng Huy 















THPT 

Bình 

Hưng 

Hòa 

ĐC 11A3 42 

TN 11B15 43 

ĐC 11B5 43 

3.3. Nội dung thực nghiệm 

Cacbon 


cacbon 

Cacbon 


cacbon 

Cacbon 


cacbon 

Nguyễn Minh Tài 


Đặng Hữu Toàn 

Kiều Trí Hòa 

Bảng 3.2. Giáo án thực nghiệm và thí nghiệm được sử dụng trong giáo án 

Giáo án thực nghiệm 

Bài 15: Cacbon 

Bài 16: Hợp chất của cacbon 

3.4. Tiến trình thực nghiệm 

bao gồm: 

Thí nghiệm sử dụng 

- Đốt than trong khí oxi nguyên chất. 

- Thiết kế bình lọc nước đơn giản tại 

nhà. 

- Nước vôi trong gặp 7up. 

- Mô phỏng bình chữa cháy. 

- Ngọn nến nào sẽ tắt trước? 

- Ảo thuật: Tắt nến. 

Bước 1: Chọn lớp thực nghiệm (TN) và lớp đối chứng (ĐC). 

Bước 2: Soạn các tài liệu, dụng cụ thực nghiệm theo nội dung của khóa luận, 

- Giáo án bài 15: Cacbon. 

- Giáo án bài 16: Hợp chất của cacbon. 

- Phương tiện trực quan để dạy học bao gồm bài trình chiếu, dụng cụ, hóa chất 

cho học sinh và giáo viên, giấy roki cho học sinh hoạt động nhóm. 


- Phiếu khảo sát, phiếu đánh giá và đề kiểm tra. 















Bước 3: Phát phiếu khảo sát về sử dụng thí nghiệm trong quá trình dạy học Hóa 

học cho học sinh trước giờ lên lớp cho cả lớp TN và lớp ĐC. 

Bước 4: Tiến hành giảng dạy theo tài liệu thực nghiệm đối với lớp TN và giáo 

viên bộ môn tiến hành giảng dạy lớp ĐC theo phương pháp dạy học thông thường, 

không sử dụng thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống. 

Bước 5: Kiểm tra và đánh giá chất lượng của thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc 

sống thông qua: 

– phụ lục 4). 

- Đánh giá của học sinh về tiết học của lớp TN (Phiếu đánh giá – phụ lục 3). 

- Kết quả kiểm tra của học sinh sau bài học của lớp TN và lớp ĐC (Đề kiểm tra 

Bước 6: Thu thập và xử lí kết quả thực nghiệm sư phạm. 

Chúng tôi đã sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí kết quả thực 

nghiệm theo thứ tự: 

‣ Đối với kết quả kiểm tra của học sinh: 

- Lập bẳng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy. 

- Vẽ đồ thị đường lũy tích. 

- Lập bảng phân loại kết quả. 

- Vẽ biểu đồ phân loại kết quả. 

- Lập bảng các tham số mô tả kết quả kiểm tra của các lớp, trong đó: 

+ Mode: giá trị có tần suất xuất hiện nhiều nhất trong một tập hợp điểm 

số. 

+ Trung vị: điểm nằm ở vị trí giữa trong tập hợp điểm số xếp theo thứ tự. 

+ Giá trị trung bình: giá trị trung bình cộng của các điểm số. 

+ Độ lệch chuẩn: tham số thống kê cho biết mức độ phân tán của các 

điểm số xung quanh giá trị trung bình. 

+ Mức độ ảnh hưởng (ES): phụ thuộc vào độ lớn của chênh lệch giá trị 

trung bình (SMD). 


+ p của phép kiểm chứng T-test độc lập: xem xét sự khác biệt giá trị 

trung bình của hai nhóm khác nhau có ý nghĩa hay không. 

‣ Đối với đánh giá của học sinh: 















- Lập bảng ý kiến đánh giá của học sinh về ưu điểm của thí nghiệm hóa học 

gắn kết cuộc sống: tính giá trị trung bình và độ lệch chuẩn. 

- Lập bảng ý kiến đánh giá của học sinh về hiệu quả của thí nghiệm hóa học 

gắn kết cuộc sống: tính giá trị trung bình và độ lệch chuẩn. 

- Vẽ biểu đồ mong muốn của học sinh về tiết học sử dụng các thí nghiệm 

Hóa học gắn kết cuộc sống. 

Bước 7: Phân tích và nhận xét kết quả thực nghiệm để so sánh hiệu quả giảng 

dạy giữa các cặp lớp thực nghiệm – đối chứng. 

Qua tiến trình thực nghiệm trên, khẳng định tính khả thi của việc sử dụng thí 

nghiệm gắn kết cuộc sống trong dạy học Hóa học phần Vô cơ lớp 11 THPT. 

3.5. Kết quả và xử lí số liệu thực nghiệm 

3.5.1. Kết quả bài kiểm tra của học sinh 

Sau thực nghiệm, chúng tôi tiến hành cho học sinh ở các lớp thực nghiệm (TN) 

và đối chứng (ĐC) thực hiện bài kiểm tra kiến thức để đánh giá hiểu quả dạy học. Kết 

quả thu được như bảng 3.3. 

Lớp 

Sĩ 

số 

TN/ 

ĐC 

Bảng 3.3. Bảng phân phối kết quả thực nghiệm 

Điểm Xi 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

11B2 42 TN1 0 0 0 0 1 4 5 7 25 0 

11B1 38 ĐC1 0 0 0 4 6 7 11 10 0 0 

11A8 46 TN2 0 0 0 0 0 1 3 5 14 23 

11A3 42 ĐC2 0 0 0 0 5 8 11 8 10 0 

11B15 43 TN3 0 0 0 5 9 14 10 1 3 1 

11B5 43 ĐC3 0 2 5 13 11 9 2 1 0 0 

Bảng 3.3 cho thấy điểm giữa các cặp lớp TN1 – ĐC1, TN2 – ĐC2, TN3 – ĐC3 

có sự chênh lệch khá lớn là do học sinh ở 3 trường THPT mà chúng tôi thực nghiệm 

có trình độ khác nhau. Do đó, tôi xin so sánh giữa lớp TN và lớp ĐC trong từng cặp 


một, chứ không đưa về một mẫu dữ liệu chung để biểu thị kết quả một cách chính xác 

nhất. 















Dựa vào kết quả thu được từ bài kiểm tra của học sinh, tôi tiến hành thống kê số 

liệu và thu được các thông tin như sau: 

Bảng 3.4. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy kết quả kiểm tra của học 

Điểm x i 

Số học sinh đạt 

điểm x i 

sinh lớp TN1 và ĐC1 

% số học sinh đạt 

điểm x i 

%số học sinh đạt 

điểm x i trở xuống 

TN1 ĐC1 TN1 ĐC1 TN1 ĐC1 

1 0 0 0 0 0 0 

2 0 0 0 0 0 0 

3 0 0 0 0 0 0 

4 0 4 0 10,53 0 10,53 

5 1 6 2,38 15,79 2,38 26,32 

6 4 7 9,52 18,42 11,90 44,74 

7 5 11 11,90 28,95 23,80 73,68 

8 7 10 16,67 26,32 40,47 100 

9 25 0 59,52 0 100 100 

10 0 0 0 0 100 100 

Tổng 42 38 100 100 


Điểm x i 


điểm x i 



điểm x i 




1 0 0 0 0 0 0 

2 0 0 0 0 0 0 

3 0 0 0 0 0 0 


4 0 4 0 0 0 0 

5 0 6 0 11,90 0 11,90 















6 1 7 2,17 19,05 2,17 30,95 

7 3 11 6,52 26,19 8,70 57,14 

8 5 10 10,87 19,05 19,57 76,19 

9 14 0 30,43 23,81 50,00 100 

10 23 0 50,00 0 100 100 

Tổng 46 42 100 100 


Điểm x i 


điểm x i 



điểm x i 




1 0 0 0 0 0 0 

2 0 2 0 4,65 0 4,65 

3 0 5 0 11,63 0 16,28 

4 5 13 11,63 30,23 11,63 46,51 

5 9 11 20,93 25,58 32,56 72,09 

6 14 9 32,56 20,92 65,12 93,02 

7 10 2 23,26 4,65 88,37 97,67 

8 1 1 2,33 2,33 90,70 100 

9 3 0 6,98 0 97,67 100 

10 1 0 2,33 0 100 100 

Tổng 43 43 100 100 

Hình 3.1. Đồ thị đường luỹ tích kết quả kiểm tra của học sinh ở lớp TN1 và lớp ĐC1 
















100 

80 

60 

40 

20 

0 

10.53 

0 0 0 0 2.38 


100 

80 

60 

40 

20 

0 

Phần trăm số học sinh đạt 



26.32 

44.74 

11.9 

73.68 

23.8 

100 100 100 

40.47 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

Chú thích: Lớp TN1 Lớp ĐC1 




30.95 

0 0 0 0 0 2.17 

57.14 

8.7 

76.19 

19.57 

100 100 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

Chú thích: Lớp TN2 Lớp ĐC2 

50 

Điểm x i 

Điểm x i 
















100 

80 

60 

40 

20 

0 

Lớp 



4.65 

0 0 0 

Số 

HS 

16.28 

Bảng 3.6. Phân loại kết quả kiểm tra của học sinh 

Yếu – Kém 

(0đ – ≤4đ) 

46.51 


72.09 

32.56 

Trung bình 

(>4đ – ≤6đ) 

Phân loại (%) 

Khá 

(>6đ – ≤8đ) 

Giỏi 

(>8đ – ≤10đ) 

TN1 42 0 11,9 28,57 59,52 

ĐC1 38 10,53 34,21 55,27 0 

TN2 46 0 2,17 17,39 80,43 

ĐC2 42 0 30,95 45,24 23,81 

TN3 43 11,63 53,49 25,59 9,31 

ĐC3 43 46,51 46,5 6,98 0 

Hình 3.4. Biểu đồ phân loại kết quả kiểm tra của học sinh ở lớp TN1 và lớp ĐC1 

93.02 

65.12 

97.67 100 97.67 100 100 

88.37 90.7 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

Chú thích: 

Lớp TN3 

Lớp ĐC3 

Điểm x i 













100 

% số học sinh 




80 

60 

40 

20 

0 

0 

10.53 


34.21 


100 

80 

60 

40 

20 

0 

28.57 

55.27 

59.52 

Yếu - Kém Trung bình Khá Giỏi 


Chú thích: 

0 0 

2.17 

Lớp TN1 

30.95 

Lớp ĐC1 

17.39 

45.24 

80.43 


Chú thích: 

Lớp TN2 

Lớp ĐC2 


0 

23.81 
















- Sau khi thống kê số liệu thu được như trên, tôi đã tiến hành tính các tham số 

mô tả kết quả kiểm tra của các lớp TN – ĐC như sau: 

Bảng 3.7. Các tham số mô tả kết quả kiểm tra của các lớp TN – ĐC 

Tham số Lớp TN1 Lớp ĐC1 Lớp TN2 Lớp ĐC2 Lớp TN3 Lớp ĐC3 

Mode 9,00 7,00 10,00 7,00 6,00 4,00 

Trung vị 9,00 7,00 9,50 7,00 6,00 5,00 

Điểm trung 

bình 

Độ lệch 

chuẩn (SD) 

Mức độ ảnh 

hưởng ES 

p của phép 

kiểm chứng 

T-test độc 

lập 

100 

80 

60 

40 

20 

như sau: 

0 



53.49 

46.51 46.5 

8,21 6,45 9,20 7,24 6,14 4,70 

1,14 1,33 1,02 1,34 1,42 1,32 

Rất lớn (SMD = 1,33) Rất lớn (SMD = 1,46) Rất lớn (SMD = 1,09) 

1,58.10 –8 5,05.10 –11 5,20.10 –6 

Qua các số liệu trên, tôi có những nhận xét về kết quả thực nghiệm sư phạm 

Theo bảng 3.6. có thể thấy được: 

25.59 


Chú thích: 

Lớp TN3 

Lớp ĐC3 


6.98 

9.31 

0 















- Ở cặp lớp ĐC1 và TN1: ở lớp TN1 không có học sinh đạt điểm yếu 

kém, nhưng lớp ĐC1 có 10,53% học sinh đạt điểm loại này; lớp ĐC1 có tỉ lệ học sinh 

đạt điểm trung bình và tỉ lệ học sinh đạt điểm khá cao hơn nhiều so với tỉ lệ ở lớp TN1 

(lớp ĐC1 có 34,21% học sinh đạt điểm trung bình so với 11,9% học sinh ở lớp TN1, 

về điểm khá thì lớp ĐC1 có 55,27% học sinh đạt được so với 28,57% học sinh ở lớp 

TN1); lớp ĐC1 không có học sinh đạt điểm giỏi trong khi lớp TN1 có đến 58,52% học 

sinh đạt điểm loại này. 

- Ở cặp lớp ĐC2 và TN2: cả 2 lớp này đều không có học sinh đạt điểm 

yếu – kém; lớp ĐC2 có tỉ lệ học sinh đạt điểm trung bình và tỉ lệ học sinh đạt điểm khá 

cao hơn nhiều so với tỉ lệ ở lớp TN2 (lớp ĐC2 có 30,21% học sinh đạt điểm trung bình 

so với 2,17% học sinh ở lớp TN2, còn điểm khá thì lớp ĐC2 có 45,24% học sinh đạt 

điểm này so với 17,39% học sinh ở lớp TN2); tỉ lệ học sinh đạt điểm giỏi ở lớp TN2 

(80,43%) cao hơn so với lớp ĐC2 (23,81). 

- Ở cặp lớp ĐC3 và TN3: tỉ lệ học sinh đạt điểm yếu – kém của lớp ĐC3 

(46,51%) cao hơn nhiều so với lớp TN3 (11,63%); lớp TN3 có tỉ lệ học sinh đạt điểm 

trung bình và tỉ lệ học sinh đạt điểm khá cao hơn so với tỉ lệ ở lớp ĐC3 (lớp TN3 có 

53,49% học sinh đạt điểm trung bình so với 46,5% học sinh ở lớp ĐC3, còn điểm khá 

thì lớp TN3 có 25,59% học sinh đạt điểm này so với 6,98% học sinh ở lớp ĐC3); lớp 

ĐC3 không có học sinh đạt điểm giỏi trong khi lớp TN3 có 9,31% học sinh đạt điểm 

loại này. 

Theo bảng 3.7 có thể thấy được: 

- Điểm trung bình, Mode, trung vị ở các lớp TN cao hơn các lớp ĐC, 

điều này cho thấy khi giáo viên dạy học có sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống thì 

học sinh sẽ tiếp thu được các kiến thức tốt hơn, góp phần nâng cao kết quả học tập của 

học sinh. 

- Độ chênh lệch giá trị trung bình chuẩn SMD của các cặp lớp TN và ĐC 

lớn hơn 1 cho thấy chênh lệch điểm trung bình giữa các lớp TN và lớp ĐC do tác động 


của việc hạy học có sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống là rất lớn. Như vậy, sử dụng 

thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong dạy học Hóa học có ý nghĩa rất lớn, có tính thực 

tiễn cao và có thể áp dụng rộng rãi. 















- Chỉ số p của phép kiểm chứng T-test độc lập rất nhỏ cho thấy chênh 

lệch điểm trung bình giữa kết quả kiểm tra của lớp TN và lớp ĐC là có ý nghĩa rất lớn 

và nghiêng về các lớp TN, tức là việc dạy học có sử dụng thí nghiệm gắn kết với cuộc 

sống ảnh hưởng rất lớn đến học sinh các lớp TN, giúp học sinh ở các lớp TN nâng cao 

được khả năng vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn hơn so với lớp ĐC. 

Hình 3.7. Học sinh lớp 11B2 trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh làm thí nghiệm trong 

bài 15 “Cacbon” 
















Hình 3.8. Học sinh lớp 11A8 trường THPT Nguyễn Công Trứ làm thí nghiệm trong bài 

15 “Cacbon” 

Hình 3.9. Học sinh lớp 11B15 trường THPT Bình Hưng Hòa làm thí nghiệm trong bài 


15 “Cacbon” 















3.5.2. Kết quả khảo sát ý kiến đánh giá của học sinh 

Trong quá trình thực nghiệm sư phạm, tôi tiến hành khảo sát ý kiến đánh giá 

của học sinh ở lớp thực nghiệm về các thí nghiệm gắn kết cuộc sống đã sử dụng. 

a) Đánh giá về ưu điểm của các thí nghiệm hoá học gắn với cuộc sống, kết 

quả ý kiến của học sinh như sau 

Bảng 3.8. Ý kiến đánh giá của học sinh về ưu điểm của thí nghiệm hoá học gắn kết 

cuộc sống ([1] hoàn toàn không đồng ý; [2] không đồng ý; [3] không có ý kiến; [4] 


đồng ý; [5] hoàn toàn đồng ý) 

Mức độ 

1 2 3 4 5 

Trung 

bình 

Độ lệch 

chuẩn 

Đơn giản, dễ thực hiện. 4 7 36 42 42 3,85 1,03 

Dễ chuẩn bị, phù hợp với điều kiện cơ 

sở vật chất thấp. 

4 10 41 36 40 3,75 1,07 

Hiện tượng rõ ràng, dễ quan sát. 4 5 39 38 45 3,88 1,03 

Sinh động, hấp dẫn, thu hút. 5 5 16 35 70 4,22 1,05 

Gần gũi, có thể tự thực hiện lại tại nhà. 4 12 35 35 45 3,80 1,11 

Phù hợp với trình độ của HS. 4 6 36 45 40 3,85 1,01 

Thể hiện rõ kiến thức bài học. 6 3 26 40 56 4,05 1,07 

An toàn, ít độc hại. 4 14 46 32 35 3,61 1,09 

Bảng 3.8 cho thấy giá trị trung bình dữ liệu thu được ở các nhận định là từ 3,61 

đến 4,22. Trong đó, một số nhận định có giá trị trung bình cao như “dễ chuẩn bị, phù 

hợp với điều kiện cơ sở vật chất thấp” (4,22), “thể hiện rõ kiến thức bài học” (4,05). 

Tuy nhiên, trong các nhận định thì nhận định “an toàn, ít độc hại” lại có giá trị trung 

thấp nhất trong bảng (3,61) là do trong khi giảng dạy bài 15 “Cacbon”, giáo viên có sử 

dụng thí nghiệm đốt than trong khí oxi nguyên chất, phản ứng có sinh ra nhiều khói 

nên học sinh cảm thấy không an toàn. Mặt khác, độ phân tán số liệu ứng với mỗi nhận 

định là tương đối thấp (giá trị độ lệch chuẩn từ 1,01 đến 1,11). Từ đó, chúng ta có thể 


kết luận rằng học sinh đánh giá cao về ưu điểm của thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong 

dạy học hóa học. 















Hình 3.10. Học sinh lớp 11B2 trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh làm thí nghiệm trong 

bài 16 “Hợp chất của cacbon” 

b) Đánh giá về hiệu quả của các thí nghiệm hoá học gắn kết cuộc sống, kết 

quả ý kiến của học sinh như sau 

Bảng 3.9. Ý kiến đánh giá của học sinh về hiệu quả của thí nghiệm hoá học gắn 

kết cuộc sống ([1] hoàn toàn không đồng ý; [2] không đồng ý; [3] không có ý 


Rèn luyện cho học sinh kĩ năng thực 

hành thí nghiệm. 

Giúp học sinh tin tưởng vào khoa 

học. 

kiến; [4] đồng ý; [5] hoàn toàn đồng ý) 

Mức độ 

1 2 3 4 5 

Trung 

bình 

Độ lệch 

chuẩn 

5 5 17 50 54 4,09 1,02 

4 3 28 50 46 4,00 0,97 

Tạo không khí lớp sôi động. 3 1 18 32 77 4,37 0,91 


Nâng cao hứng thú học tập cho học 

sinh. 

4 2 15 26 84 4,40 0,97 















Giúp học sinh hiểu bài chính xác 

hơn. 

Giúp học sinh khắc sâu kiến thức 

hơn. 

Phát triển năng lực tư duy, giải 

quyết vấn đề và sáng tạo cho học 

sinh. 

Tăng khả năng vận dụng kiến thức 

vào thức tế. 

4 2 20 51 54 4,14 0,94 

4 4 31 43 49 3,98 1,01 

3 5 30 45 48 3,99 0,98 

4 2 27 40 58 4,11 0,99 


đến 4,40. Trong đó, một số nhận định có giá trị trung bình cao như “nâng cao hứng 

thú học tập cho học sinh” (4,40), “tạo không khí lớp sôi động” (4,37) và “giúp học 

sinh hiểu bài chính xác hơn”. Mặt khác, độ phân tán số liệu ứng với mỗi nhận định là 

tương đối thấp (giá trị độ lệch chuẩn từ 0,91 đến 1,02). Từ đó, chúng ta có thể kết luận 

rằng học sinh đánh giá cao hiệu quả của thí nghiệm gắn kết cuộc sống đến dạy học 

Hóa học. 
















Hình 3.11. Học sinh lớp 11A8 trường THPT Nguyễn Công Trứ làm thí nghiệm trong 


c) Về mong muốn của học sinh về tiết học sử dụng các thí nghiệm hoá học 

gắn kết cuộc sống, ta được các kết quả 

Hình 3.12. Biểu đồ mong muốn của học sinh về tiết học sử dụng các thí nghiệm hóa 


100 

90 

80 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

95 

học gắn kết cuộc sống 

CÁCH SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM HÓA HỌC GẮN KẾT 

CUỘC SỐNG TRONG KHI DẠY HỌC HÓA HỌC. 

89 

Biểu đồ 3.12 cho thấy các em học sinh rất thích được học thường xuyên với 

tiết học có sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống (95/113 học sinh làm phiếu đánh 

giá), các em cũng rất thích được tự tay thực hiện thí nghiệm gắn kết cuộc sống (89/113 

học sinh). Sau thực nghiệm,các em học sinh chia sẻ rằng thí nghiệm gắn kết cuộc sống 

rất vui, thú vị và hấp dẫn, các em còn được tự tay làm những thí nghiệm trong tiết học 

bài mới thay vì trong những tiết thực hành; do đó, các em mong muốn có thêm được 

học thường xuyên hơn với tiết học có thí nghiệm gắn kết cuộc sống. 

68 

Được học thường xuyên 

với tiết học có sử dụng thí 

nghiệm Hoá học gắn với 

cuộc sống 

Được tự tay thực hiện các 

thí nghiệm Hoá học gắn 

với cuộc sống 

Tăng cường các thí 

nghiệm Hoá học gắn với 

cuộc sống và kiến thức 

thực tiễn vào quá trình 

kiểm tra đánh giá 
















Hình 3.13. Học sinh lớp 11B15 trường THPT Bình Hưng Hòa làm thí nghiệm trong 


3.5.3. Ý kiến của giáo viên bộ môn giảng dạy tại lớp thực nghiệm 

Sau khi thực nghiệm tại trường THPT Bình Hưng Hòa, tôi có phỏng vấn thầy 

Kiều Trí Hòa – giáo viên bộ môn Hóa học lớp 11B15 – về đề tài, những thí nghiệm 

gắn kết đời sống được sử dụng trong khi thực nghiệm và cách kết hợp những thí 

nghiệm đó vào tiết học bài mới; tôi đã thu được những ý kiến sau: 

Đề tài nghiên cứu về sử dụng thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống là một đề 

tài rất hay, khá là mới trong quá trình dạy học hóa học hiện nay. 

Đề tài cung cấp cho các giáo viên hóa học THPT một nguồn tài liệu mới về thí 

nghiệm. Những thí nghiệm trong đề tài đều rất sinh động, hấp dẫn, có hiện tượng rõ 

ràng và dễ quan sát. Các thí nghiệm này rất dễ hiểu và phù hợp với trình độ tư duy của 

học sinh hiện nay. Bên cạnh đó, thí nghiệm gắn kết vớicuộc sống nên dễ tìm nguồn 

nguyên liệu, nguồn hoá chất, học sinh có thể tự tìm và tự làm lại tại nhà nếu muốn, 

nồng độ các hoá chất trong các phản ứng thấp, không gây nguy hiểm nhiều cho học 

sinh như hoá chất nồng độ cao trong phòng thí nghiệm. 


Trước giờ các giáo viên gặp một số vấn đề trong dạy học hóa học như học sinh 

rất hứng thú khi được học với thí nghiệm nhưng không thể làm lại thí nghiệm ở nhà; 

học sinh không thấy được Hóa học có ứng dụng thực tiễn gắn kết cuộc sống; các vật 















dụng, vật liệu xung quanh học sinh đều có thành phần Hóa học xác định, nhưng học 

sinh không biết được thành phần Hóa học của nó là gì. Do đó, qua đề tài này, giáo viên 

có thể giới thiệu cho học sinh kĩ hơn về sự gắn kết cuộc sống của Hóa học, tầm quan 

trọng của Hóa học trong đời sống hàng ngày. Bên cạnh đó, các thí nghiệm còn giúp 

học sinh tích cực hơn trong giờ học, chủ động tìm tòi kiến thức mới và kiểm chứng lại 

các kiến thức đã học theo sự hướng dẫn của giáo viên. 

Tuy nhiên, sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống vẫn còn vấn đề cần rút kinh 

nghiệm là dụng cụ của thí nghiệm vẫn còn khá cồng kềnh, phải tinh giản bớt hoặc yêu 

cầu học sinh chuẩn bị ví dụ như thí nghiệm “Thiết kế bình lọc nước đơn giản tại nhà” 

có sử dụng các chai nước rỗng, giáo viên có thể yêu cầu học sinh tự chuẩn bị các chai 

nước này. 

Sau quá trình thực nghiệm đề tài, chúng tôi nhận thấy việc sử dụng thí nghiệm 

gắn kết đời sống trong dạy học Hóa học đã đem lại một số thành công nhất định như 

giúp học sinh có hứng thú hơn trong giờ học, tạo không khí lớp học sôi động, vui 

nhộn, từ đó góp phần giúp các em học tốt hơn, đưa các em lại gần với kiến thức cuộc 

sống hơn và tăng hiệu quả của tiết dạy. 

















Trong chương này chúng tôi đã trình bày tiến trình, nội dung và kết quả của quá 

trình thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả và tính khả thi của việc sử dụng thí 

nghiệm gắn kết cuộc sống trong dạy học hóa học phần Vô cơ lớp 11 THPT, chương 

trình cơ bản. 

Chúng tôi đã tiến hành thực nghiệm 3 cặp lớp ở 3 trường THPT khác nhau 

trong địa bản Tp.HCM. Từ việc phân tích định tính và định lượng kết quả thực nghiệm 

sư phạm cho phép rút ra các kết luận: 

Các thí nghiệm gắn kết cuộc sống mà chúng tôi đưa ra là phù hợp và có tác 

dụng trong việc nâng cao khả năng vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống của học 

sinh, đồng thời, nâng cao hứng thú của học sinh đối với môn học; từ đó, nâng cao kết 

quả quá trình dạy và học hóa học. 

Việc phân tích kết quả bài kiểm tra cho thấy học sinh ở lớp thực nghiệm có khả 

năng vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống cao hơn lớp đối chứng và kết quả này 

là do hiệu quả của việc sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống vào dạy học hóa học chứ 

không phải do ngẫu nhiên. Việc phân tích kết quả phiếu đánh giá tiết học của học sinh 

cho thấy học sinh yêu thích và mong muốn được học thường xuyên với thí nghiệm gắn 

kết cuộc sống nhiều hơn; học sinh thấy thí nghiệm gắn kết cuộc sống sinh động, hấp 

dẫn và thu hút; thí nghiệm gắn kết cuộc sống cũng thể hiện rõ kiến thức bài học và 

tăng khả năng vận dụng kiến thức hóa học vào thực tế. 

Giáo viên bộ môn giảng dạy tại lớp thực nghiệm đã công nhận tính khả thi và 

hiệu quả của việc sử dụng thí nghiệm gắn kết để tổ chức các hoạt động dạy học đã 

được nghiên cứu trong đề tài. 

Như vậy, việc sử dụng thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống để tổ chức hoạt 

động học tập cho học sinh có tác dụng rất thiết thực, giúp học sinh nâng cao khả năng 

vận dụng kiến thức vào thực tiễn, đồng thời, nâng cao hứng thú đối với môn học; từ 

đó, nâng cao kết quả quá trình dạy và học môn Hóa học. 
















1. Kết luận 

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 

Đối chiếu với mục đích và nhiệm vụ đặt ra, đề tài đã đạt được các kết quả sau: 

1.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu 

Tổng quan về lịch sử nghiên cứu của vấn đề. 

Tìm hiểu và trình bày sơ lược xu hướng đổi mới giáo dục hiện nay. 

Nghiên cứu một số vấn đề về thí nghiệm trong dạy học Hóa học và thí nghiệm 

gắn kết cuộc sống. 

Điều tra thực trạng sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học ở các trường 

THPT trên địa bàn Tp.HCM và trường THPT Vũng Tàu cho thấy: học sinh yêu thích 

thí nghiệm nhưng giờ học có thí nghiệm hóa học khá ít, thí nghiệm gắn kết cuộc sống 

vẫn còn mới đối với một số em học sinh, khó khăn của việc sử dụng thí nghiệm hóa 

học trong dạy học,…; ngoài ra, về phía giáo viên, mức độ thường xuyên sử dụng thí 

nghiệm hóa học của giáo viên, tìm ra những khó khăn khi sử dụng thí nghiệm hóa học 

mà giáo viên gặp phải, ý kiến của giáo viên về thí nghiệm gắn kết cuộc sống,… 

1.2. Thiết kế thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống 

- Đề xuất nguyên tắc và quy trình thiết kế thí nghiệm gắn kết cuộc sống. 

- Đề tài đã thiết kế được 11 thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống trong chương 

1: “Sự điện ly” và phần Cacbon và hợp chất của cacbon trong chương 3: “Cacbon – 

Silic”, đề xuất cách sử dụng các thí nghiệm gắn kết cuộc sống và thiết kế được với 2 

giáo án có sử dụng thí nghiệm đã thiết kế. 

- Đề tài cũng đã quay lại 11 đoạn phim thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống 

nhằm làm nguồn tài liệu tham khảo cho giáo viên giảng dạy bộ môn Hóa học. 

1.3. Thực nghiệm sư phạm 

Sau khi hoàn thành việc thiết kế các bộ hồ sơ bài dạy, chúng tôi tiến hành thực 

nghiệm sư phạm với 3 cặp lớp TN – ĐC ở 3 trường THPT trong địa bàn Tp.HCM. 

Chúng tôi đã áp dụng các phương pháp quan sát thái độ học tập của học sinh trong giờ 


giảng; kiểm tra kiến thức cuối quá trình và khảo sát đánh giá của học sinh về tiết học 

qua phiếu hỏi. Kết quả thực nghiệm cho thấy đa số học sinh có hứng thú hơn với tiết 















học có sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống, đánh giá của học sinh về các thí nghiệm 

này là khá tốt, đa số các em mong muốn được học với thí nghiệm gắn kết cuộc sống và 

kết quả kiểm tra kiến thức của các em qua tiết học cũng chứng tỏ được tính khả thi của 

đề tài vào quá trình dạy học Hóa học. Việc khảo sát ý kiến chuyên gia cũng đem lại kết 

quả khả quan, chuyên gia đánh giá thí nghiệm gắn kết cuộc sống giúp cho học sinh 

hứng thú hơn với môn Hóa học và đưa kiến thức Hóa học của học sinh lại gần thực 

tiễn đời sống hơn. 

2. Kiến nghị 

Sau khi thực hiện đề tài, chúng tôi có một số kiến nghị sau: 

2.1. Với các cấp quản lí giáo dục – đào tạo 

Thay đổi phương pháp kiểm tra, đánh giá đưa kiến thức Hóa học lại gần với 

thực tiễn đời sống hơn, giảm bớt việc kiểm tra kiến thức lí thuyết đơn thuần và giảm 

bớt các bài tính toán. 

Tăng cường việc sử dụng thí nghiệm Hóa học trong dạy học bằng cách khuyến 

khích các giáo viên sử dụng thí nghiệm khi dạy bài mới, thêm nhiều tiết học thực 

hành. 

2.2. Với giáo viên bộ môn và sinh viên ngành sư phạm Hóa học 

Không ngừng sáng tạo, tìm hiểu và ứng dụng nhiều thí nghiệm bổ ích, thực tế 

vào bài học nhằm nâng cao hiệu quả dạy học và tạo không khí lớp sôi động. 
















A. Tài liệu tham khảo giấy 

TÀI LIỆU THAM KHẢO 

1. Trịnh Văn Biều (2014), Các phương pháp dạy học tích cực và hiệu quả, tài liệu 

lưu hành nội bộ, Đại học Sư phạm Tp.HCM. 

2. Trịnh Văn Biều, Trang Thị Lân, Vũ Thị Thơ, Trần Thị Vân (2005), Thực hành 

TN PPDH Hóa học, Đại học Sư phạm Tp.HCM. 

3. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006), Chuẩn kiến thức và kĩ năng môn hóa học cấp 

Trung học cơ sở và Trung học phổ thông. 

4. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2013), nghị quyết số 29-NQ/TW, Ban Chấp hành Trung 

ương khóa XI đã duyệt. 

5. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), Hỏi - Đáp về một số nội dung đổi mới căn bản, 

toàn diện giáo dục và đào tạo. 

6. Nguyễn Cương (1999), Phương pháp dạy học và thí nghiệm hóa học, NXB Giáo 

dục, Hà Nội. 

7. Trần Thị Ngọc Diễm (2007), Những thí nghiệm hóa học vui, khóa luận tốt 

nghiệp, Đại học Sư phạm Tp.HCM. 

8. Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI (2011), Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn 

quốc lần thứ XI. 

9. Trần Quốc Đắc (1992), Hoàn thiện hệ thống thí nghiệm hóa học để nâng cao 

chất lượng dạy – học ở trường PTCS Việt Nam, luận án Phó Tiến sĩ Khoa học Sư 

phạm – Tâm lí, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội I. 

10. Trần Quốc Đắc (2008), Hướng dẫn thí nghiệm Hóa học 11, NXB Giáo dục. 

11. Hoàng Thị Thu Hà (2011), Sử dụng thí nghiệm hóa học phần phi kim lớp 10 

Trung học phổ thông theo hướng dạy học tích cực, luận văn Thạc sĩ Giáo dục 

học, Đại học Sư phạm Tp.HCM. 

12. Đào Thị Hoàng Hoa, Thái Hoài Minh (2014), Tài liệu hỗ trợ học tập Lí luận và 

phương pháp dạy học Hóa học 1, tài liệu lưu hành nội bộ, Đại học Sư phạm 


Tp.HCM. 















13. Nguyễn Thị Hoa (2003), Sử dụng thí nghiệm và các phương tiện kỹ thuật dạy học 

để nâng cao tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập Hóa học lớp 10, 

lớp 11 trường Trung học phổ thông ở Hà Nội, luận văn Thạc sĩ Khoa học Giáo 

dục, Đại học Sư phạm Hà Nội. 

14. Khúc Thị Thanh Huê (2012), Sử dụng thí nghiệm để tạo tình huống có vấn đề 

trong dạy học Hóa học ở trường Trung học phổ thông, Luận văn Thạc sĩ Giáo 

dục học, Đại học Sư phạm Tp.HCM. 

15. Nguyễn Ngọc Quế Hương (2001), Nâng cao chất lượng dạy học phần: Halogen 

– Oxi – Lưu huỳnh thông qua việc kết hợp sử dụng phương pháp dạy học thích 

hợp với thí nghiệm hóa học, khóa luận tốt nghiệp, Đại học Sư phạm Tp.HCM. 

16. Trần Thị Quỳnh Mai (2010), Thiết kế và sử dụng một số thí nghiệm hóa học gây 

hứng thú cho học sinh Trung học phổ thông, khóa luận tốt nghiệp, Đại học Sư 

phạm Tp.HCM. 

17. Vũ Thị Cẩm Nga (2015), Tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh thông 

qua các thí nghiệm hóa học lớp 10 chương trình Nâng cao, khóa luận tốt nghiệp, 

Đại học Sư phạm Tp.HCM. 

18. Nguyễn Thị Thành Nhơn (2016), Sử dụng thí nghiệm liên hệ đời sống trong dạy 

học Hóa học bằng tiếng Anh (Chương trình THPT Quốc tế IGCSE), khóa luận tốt 

nghiệp, Đại học Sư phạm Tp.HCM. 

19. Đặng Thị Oanh, Nguyễn Thị Sửu (2014), Phương pháp dạy học môn Hóa học ở 

trường Trung học phổ thông, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội. 

20. Nguyễn Thị Trúc Phương (2010), Sử dụng thí nghiệm hóa học để tổ chức hoạt 

động học tập tích cực cho học sinh lớp 11 Trung học phổ thông, luận văn Thạc sĩ 

Giáo dục học, Đại học Sư phạm Tp.HCM. 

21. Nguyễn Xuân Trường, Lê Mậu Quyền, Phạm Văn Hoan (2013), Sách giáo khoa 

hóa học lớp 11 chương trình cơ bản, NXB Giáo dục. 

B. Tài liệu tham khảo trên mạng 


22. Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học (31/10/2016), 








23. 

2038%3A2016-10-31-02-02-15&catid=5510%3A2016-07-29-02-30- 

02&Itemid=9426&lang=zh&site=237> xem 11/01/2017. 

xem 10/11/2016. 

24. Phương tiện chữa cháy thông dụng, xem ngày 24/03/2017. 

25. Burning coal in pure oxygen (2015), 

, xem ngày 12/10/2016. 

26. SMALLEST BURNED LONGEST (2014), 

, xem 15/10/2016. 

27. Cool Way to Blow Out a Candle (2014), 

, xem 27/11/2016. 
















PHỤ LỤC 

PHỤ LỤC 1 .................................................................................................................................. b 

PHỤ LỤC 2 ................................................................................................................................... e 

PHỤ LỤC 3 .................................................................................................................................. h 

PHỤ LỤC 4 ................................................................................................................................... j 
















PHỤ LỤC 1 

PHIẾU KHẢO SÁT 

TÌNH TRẠNG SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM GẮN KẾT CUỘC SỐNG 

TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 

Ngày khảo sát:......./......../20...... 

Nhằm thực hiện đề tài “Sử dụng thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống trong dạy học 

chương trình hóa học phổ thông”, chúng tôi tiến hành khảo sát này để thu nhập những thông 

tin thực tiễn ở các trường THPT hiện nay. Kính mong quý Thầy/ cô dành ít thời gian cho phiếu 

khảo sát. Xin chân thành cảm ơn quý Thầy/cô. 

1. Mức độ sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học của quý Thầy/Cô: 

□ Luôn luôn □ Thường xuyên □ Thỉnh thoảng 

□ Hiếm khi 

□ Chưa bao giờ 

2. Theo Thầy/Cô, những khó khăn thường gặp khi sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa 

học ở trường THPT là: ( nhiều lựa chọn) 

□ Trường không có phòng thí nghiệm 

□ Phòng thí nghiệm chưa có cán bộ chuyên trách 

□ Thiếu dụng cụ và hóa chất 

□ Hóa chất bị hỏng dẫn đến tình trạng làm thí nghiệm không ra đúng hiện tượng 

□ Tiến hành thí nghiệm tốn nhiều thời gian 

□ Giáo viên ngại tiếp xúc với hóa chất, nhất là các hóa chất độc hại 

□ Kĩ năng làm thí nghiệm của giáo viên còn chưa tốt 

□ Di chuyển dụng cụ và hóa chất nguy hiểm 

□ Thi và kiểm tra ít liên quan đến thí nghiệm 

□ Một số thí nghiệm khó, hiện tượng không ra rõ ràng 

□ Không có chế độ khuyến khích, đãi ngộ giáo viên hợp lí 

□ Khác (xin ghi rõ): ........................................................................................ 

3. Theo các Thầy/Cô, thí nghiệm gắn kết cuộc sống có thu hút học sinh hơn những thí 

nghiệm truyền thống không? 

□ Thu hút hơn □ Như nhau □ Không thu hút hơn 


4. Mức độ sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong dạy học hóa học của quý Thầy/Cô: 


















5. Theo các Thầy/Cô, có thể sử dụng thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong dạy học hoá học 

phù hợp trong các loại bài nào sau đây: (có thể lựa chọn nhiều đáp án) 

□ Cung cấp kiến thức mới 

□ Thực hành thí nghiệm hóa học 

□ Luyện tập, ôn tập 

□ Hoạt động ngoài giờ lên lớp 

□ Khác (xin ghi rõ): ......................................................................................... 

6. Thầy/Cô hãy đánh giá tính hiệu quả của việc sử dụng thí nghiệm kết cuộc sống trong dạy 

học hóa học? ([1] hoàn toàn không đồng ý; [2] không đồng ý; [3] không có ý kiến; [4] đồng 

ý; [5] hoàn toàn đồng ý) 

Tiêu chí đánh giá 1 2 3 4 5 

Giúp học sinh hiểu bài, khắc sâu kiến thức 

Rèn cho học sinh kĩ năng thực hành thí nghiệm 

Tạo không khí lớp học sôi động 

Nâng cao hứng thú học tập bộ môn cho học sinh 

Giúp học sinh tin tưởng vào khoa học 

Phát triển khả năng tư duy, sáng tạo và năng lực giải quyết vấn 

đề; nâng cao tính tích cực học tập cho học sinh 

Tăng khả năng vận dụng kiến thức đã học vào thực tế 

Ý kiến khác:…………………………………………………. 

7. Thầy/Cô hãy đánh giá các biện pháp giúp nâng cao hiệu quả sử dụng thí nghiệm trong 

dạy học hóa học THPT? ([1] hoàn toàn không đồng ý; [2] không đồng ý; [3] không có ý kiến; 

[4] đồng ý; [5] hoàn toàn đồng ý) 

Các biện pháp 1 2 3 4 5 

Tăng cường sử dụng thí nghiệm theo hướng nghiên cứu 

Tăng cường sử dụng thí nghiệm theo phương pháp kiểm chứng 

Tăng cường sử dụng thí nghiệm theo phương pháp đối chứng 

Tăng cường sử dụng thí nghiệm theo hướng nêu và giải quyết vấn 


đề 

Cung cấp trước cho học sinh tài liệu về thí nghiệm sẽ làm ở bài học 

mới 

Thường xuyên hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm trong bài dạy 















mới 

Lồng ghép một số thí nghiệm liên quan thực tế vào bài dạy 

Liên kết được kiến thức bài học và vấn đề thực tiễn thông qua việc 

sử dụng thí nghiệm thực tiễn cuộc sống 

Tổ chức nhiều hoạt động thí nghiệm ngoại khóa 

Ý kiến khác:…………………………………………………. 

8. Với mục đích giải quyết những khó khăn thường gặp khi sử dụng thí nghiệm trong dạy 

học hoá học ở THPT, quý Thầy/ Cô đánh giá tính hiệu quả của việc sử dụng thí nghiệm kết 

cuộc sống để thay thế thí nghiệm hiện tại trong dạy học hóa học: 

□ Rất hiệu quả □ Hiệu quả □ Ít hiệu quả □ Không hiệu quả 

Chân thành cảm ơn thầy (cô) đã dành thời gian giúp chúng tôi hoàn thành phiếu khảo sát này! 
















PHỤ LỤC 2 


“THỰC TRẠNG SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM HOÁ HỌC TRONG DẠY VÀ HỌC 

Các bạn học sinh thân mến! 

Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG” 

Với mong muốn tìm hiểu thực trạng sử dụng thí nghiệm hoá học trong dạy và học ở trường 

THPT hiện nay để có định hướng đổi mới phương pháp dạy và học bộ môn Hoá học, chúng tôi 

rất mong nhận được sự chia sẻ của các bạn. 

A. Thông tin chung: 

Họ và tên của bạn (có thể không ghi): ............................................................................... 

Bạn là học sinh của trường: ............................................................................................... 

Lớp bạn hiện đang học: ........................................................... Giới tính: NAM 

B. Về quá trình dạy và học môn Hoá học ở trường THPT: 

Câu 1: Bạn có yêu thích học bộ môn Hoá học hay không? 

Rất yêu thích. 

Yêu thích. 

Bình thường. 

Không thích. 

Rất không thích. 

Câu 2: Bạn nhận xét gì về nội dụng học của bộ môn Hoá học hiện nay? 

Nội dung hấp dẫn, thu hút và có nhiều ứng dụng ý nghĩa. 

Nội dung còn nặng về lí thuyết, ít thực hành và ứng dụng. 

- NỮ 

Ý kiến khác: ............................................................................................................... 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

Câu 3: Bạn có thường được học với các thí nghiệm hoá học hay không? 

Thường xuyên. 

Thỉnh thoảng. 


Hiếm khi. 

Chỉ trong tiết thao giảng. 

Chưa bao giờ. 

Câu 4: Bạn thường được học với các thí nghiệm hoá học trong lúc nào? 

Trong tiết học bài mới. 















Trong tiết ôn tập, luyện tập. 

Trong tiết học thực hành. 

Trong hoạt động ngoại khoá. 

Câu 5: Bạn thường được học với các thí nghiệm hoá học theo cách nào? 

Giáo viên chiếu phim thí nghiệm cho học sinh xem. 

Giáo viên làm thí nghiệm để minh hoạ kiến thức đã học cho học sinh. 

Giáo viên làm thí nghiệm để học sinh tìm hiểu, khám phá kiến thức mới. 

Học sinh tự tay làm thí nghiệm để minh hoạ kiến thức đã học. 

Học sinh tự tay làm thí nghiệm để tìm hiểu, khám phá kiến thức mới. 

Ý kiến khác: ............................................................................................................... 

........................................................................................................................................ 

........................................................................................................................................ 

Bạn hãy đánh dấu X vào mức độ đồng ý phù hợp với bản thân. 

[1] hoàn toàn không đồng ý; [2] không đồng ý; [3] không có ý kiến; [4] đồng ý; [5] 

hoàn toàn đồng ý. 

Câu 6: Bạn nghĩ thí nghiệm hoá học sẽ giúp ích gì cho bạn? 

STT 

1 


Thí nghiệm giúp em có hứng thú học tập hơn với môn 

Hoá học 

2 Thí nghiệm giúp em rèn luyện các kĩ năng thực hành 

3 Thí nghiệm giúp em tiếp thu kiến thức chính xác hơn 

4 

Thí nghiệm giúp em hiểu bài nhanh và nhớ lâu kiến 

thức hơn 

5 Thí nghiệm giúp em phát triển tư duy và năng lực 

6 

Thí nghiệm giúp em có thể vận dụng kiến thức vào 

thực tế 

7 Thí nghiệm giúp em có niềm tin vào khoa học hơn 

8 

Ý kiến khác: 

………………………………………………... 

Mức độ 

1 2 3 4 5 
















Câu 7: Bạn mong muốn điều gì cho tiết học hoá học của bạn? 

STT 


1 Được học nhiều lí thuyết về Hoá học hơn. 

2 Được làm nhiều bài tập hoá học hơn. 

3 Được quan sát nhiều thí nghiệm hoá học hơn. 

4 Được tự tay tiến hành nhiều thí nghiệm hoá học hơn. 

5 Được vận dụng kiến thức vào thực tiễn nhiều hơn. 

6 Có nhiều điều thú vị, hấp dẫn hơn trong tiết học. 

7 

Ý kiến khác: 

………………………………………………... 

C. Về thí nghiệm hoá học gắn kết cuộc sống: 

Mức độ 

1 2 3 4 5 

Thí nghiệm hoá học gắn kết cuộc sống là những thí nghiệm sử dụng hoá chất và dụng 

cụ gần gũi trong cuộc sống hằng ngày. 

Câu 8: Bạn có được học với các thí nghiệm hoá học gắn kết cuộc sống hay không? 

Thường xuyên. 

Thỉnh thoảng. 

Hiếm khi. 

Chỉ trong tiết thao giảng. 

Chưa bao giờ. 

Câu 9: Bạn có yêu thích học với các thí nghiệm hoá học gắn kết cuộc sống hay 

không? 


Yêu thích. 





Xin chân thành cảm ơn các ý kiến chia sẻ của các bạn!! 

*** 















PHỤ LỤC 3 

PHIẾU ĐÁNH GIÁ 

“THÍ NGHIỆM HOÁ HỌC GẮN KẾT CUỘC SỐNG 

TRONG DẠY VÀ HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG” 


Với mong muốn vận dụng những ưu điểm của thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống trong 

dạy và học ở trường THPT để phát triển năng lực cho học sinh, chúng tôi rất mong nhận được 

sự chia sẻ của các bạn. 


Họ và tên của bạn (có thể không ghi): ............................................................................... 

Bạn là học sinh của trường: ............................................................................................... 

Lớp bạn hiện đang học: ........................................................... Giới tính: NAM 

B. Đánh giá về các thí nghiệm hoá học gắn kết cuộc sống: 


[1] hoàn toàn không đồng ý; [2] không đồng ý; [3] không có ý kiến; [4] đồng ý; [5] 

hoàn toàn đồng ý. 

Câu 1: Ý kiến của bạn về ưu điểm các thí nghiệm hoá học gắn kết cuộc sống 

1 Đơn giản, dễ thực hiện 

Nhận Định 

2 Dễ chuẩn bị, phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất 

thấp 

3 Hiện tượng rõ ràng, dễ quan sát 

4 Sinh động, hấp dẫn, thu hút 

5 Gần gũi, có thể tự thực hiện lại tại nhà 

6 Phù hợp với trình độ của học sinh 

7 Thể hiện rõ kiến thức bài học 

8 An toàn, ít độc hại 

Mức độ 

- NỮ 

1 2 3 4 5 

Câu 2: Ý kiến của bạn về hiệu quả của các thí nghiệm hoá học gắn kết cuộc sống 


Nhận Định 

1 Rèn luyện cho học sinh kĩ năng thực hành thí 

nghiệm 

Mức độ 

1 2 3 4 5 















2 Giúp học sinh tin tưởng vào khoa học 

3 Tạo không khí lớp sôi động 

4 Nâng cao hứng thú học tập cho học sinh 

5 Giúp học sinh hiểu bài chính xác hơn 

6 Giúp học sinh khắc sâu kiến thức hơn 

7 Phát triển năng lực tư duy, giải quyết vấn đề và sáng 

tạo cho học sinh 

8 Tăng khả năng vận dụng kiến thức vào thực tế. 

Câu 3: Bạn có mong muốn gì về tiết học sử dụng các thí nghiệm hoá học gắn kết 

cuộc sống hay không? (Bạn hãy đánh dấu X vào những lựa chọn bạn đồng ý) 

sống. 

Được học thường xuyên với tiết học có sử dụng thí nghiệm hoá học gắn với cuộc 

Được tự tay thực hiện các thí nghiệm hoá học gắn với cuộc sống. 

Tăng cường các thí nghiệm hoá học gắn với cuộc sống và kiến thức thực tiễn vào 

quá trình kiểm tra đánh giá. 



*** 















PHỤ LỤC 4 

ĐỀ KIỂM TRA HOÁ HỌC 11 

Họ và tên học sinh: ....................................................................... Lớp: 11….. 

Thời gian làm bài: 15 phút. 

Điểm 

Nhận Xét 

Trắc nghiệm (5 điểm): Hãy lựa chọn đáp án đúng nhất cho mỗi câu hỏi. 

Câu 1: Quá trình nào sau đây không sinh ra khí cacbonic? 

A. Quang hợp. 

B. Hô hấp. 

Câu 2: Phát biểu nào sau đúng về khí cacbonic? 

A. Là oxit trung tính. 

B. Duy trì sự cháy. 

Câu 3: Chất nào sau đây không phải muối cacbonat? 

A. Soda. 

B. Thạch cao. 

C. Đốt than. 

D. Nung đá vôi. 

C. Gây nên hiệu ứng nhà kính. 

D. Tan rất tốt trong nước. 

C. Đá vôi. 

D. Thuốc muối. 

Câu 4: Tiến hành thổi khí cacbonic từ từ đến dư vào dung dịch nước vôi trong, hiện tượng quan 

sát được là 

A. sau một thời gian mới có kết tủa trắng. 

B. xuất hiện kết tủa đen rồi hoá trắng. 

C. xuất hiện kết tủa trắng rồi tan. 

D. xuất hiện kết tủa trắng rồi hoá đen. 

Câu 5: Phản ứng nào xảy ra khi nướng bánh bông lan có sử dụng bột nở (bột nổi)? 

A. 2NaHCO 3 → Na 2 CO 3 + CO 2 + H 2 O. 


B. NaHCO 3 + HCl → NaCl + CO 2 + H 2 O. 

C. NaHCO 3 + NaOH → Na 2 CO 3 + H 2 O. 

D. Na 2 CO 3 + H 2 O + CO 2 → 2NaHCO 3 . 

Tự luận (5 điểm): Hãy trả lời các câu hỏi sau. 















Câu 6: Thực hiện thí nghiệm như hình vẽ bên. Hãy đề xuất 3 chất (gần gũi trong cuộc sống) có thể 

là chất rắn X trong thí nghiệm trên để bóng bóng có thể lớn lên. 

-…………………………………………………..................................... 

- …………………………………………………..................................... 

- …………………………………………………..................................... 

Câu 7: a) Trứng gà cũng như trứng của các loài gia cầm khác cũng không ngừng hô hấp sinh ra 

khí cacbonic. Chính khí cacbonic này đã phá huỷ lớp vỏ trứng (có thành phần chính là canxi 

cacbonat) khiến cho vỏ trứng có nhiều lỗ hỏng, tạo cơ hội cho vi khuẩn làm hỏng trứng. Hãy viết 

phương trình phản ứng xảy ra cho quá trình phá huỷ trên. 

b) Để bảo quản trứng lâu bị hỏng hơn, người ta có thể sử dụng nước vôi trong để bảo quản 

trứng. Hãy giải thích cơ sở khoa học của phương pháp trên và viết các phương trình phản ứng nếu 

có xảy ra. 

.............................................................................................................................................................. 

.............................................................................................................................................................. 

.............................................................................................................................................................. 

.............................................................................................................................................................. 

.............................................................................................................................................................. 

.............................................................................................................................................................. 

******************** 

HẾT! 

Đáp án: 1. A 2. C 3. B. 4. C. 5. A. 

CO + + ⎯ ⎯→ 

6. 

2 

H2O CaCO3 Ca(HCO 

3) 

2 

7. Trứng gà có hô hấp sinh ra khí cacbonic, khí cacbonic gặp canxi cacbonat CaCO 3 ở vỏ trứng gà 

sẽ xảy ra phản ứng: 

CO + H O + CaCO ⎯ ⎯→ Ca(HCO ) 

2 2 3 3 2 

Lượng CaCO 3 mất đi làm vỏ trứng xuất hiện các lỗ nhỏ li ti. Khi ngâm trứng vô nước vôi 

trong thì muối canxi hiđrocacbonat Ca(HCO 3 ) 2 sẽ phản ứng với Ca(OH) 2 nước vôi trong tạo ra 

canxi cacbonat CaCO 3 lấp đầy các lỗ trống: 


Ca(HCO 

3) 2+ Ca(OH) 

2⎯ ⎯→ 2CaCO3 + 2H2O 








BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 

KHOA HÓA HỌC 

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP 

Chuyên ngành Lí luận và phương pháp dạy học Hóa học 

THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM GẮN KẾT 

VỚI CUỘC SỐNG TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC 

PHẦN VÔ CƠ LỚP 12 THPT 

GVHD : Th.S Thái Hoài Minh 

SVTH : Đặng Hữu Toàn 

Khóa : K39 

Thành phố Hồ Chí Minh – 2017








LỜI CẢM ƠN 

Đầu tiên, tôi xin dành lời cảm ơn chân thành đến Th.S Thái Hoài Minh, giáo viên 

hướng dẫn đề tài khóa luận của tôi, một giáo viên rất nhiệt tâm, tận tình giúp đỡ tôi từ 

những bước chập chững đến với bộ môn Lí luận và phương pháp dạy học đến giờ. Sự tâm 

huyết của cô là một trong những động lực lớn giúp tôi có thể hoàn thành được khóa luận 

tốt nghiệp như ngày hôm nay. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến TS. Phan Đồng Châu Thủy 

và Th.S Đào Thị Hoàng Hoa vì cũng đã hết lòng hướng dẫn tôi và các cộng sự trong việc 

chuẩn hóa các thao tác thí nghiệm, góp phần vào sự thành công của khóa luận. 

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các bạn trong nhóm cộng sự: Nguyễn Hoàng Huy, 

Hoàng Khánh Linh, Đỗ Thị Phương Ngọc; các chị Trần Lê Ngọc Ánh, Nguyễn Thị Thành 

Nhơn và các em khóa K40. Các em, các bạn và các chị đã hỗ trợ đắc lực cho tôi từ lúc 

chuẩn bị các dụng cụ hóa chất, tiến hành quay các thí nghiệm, cũng như trong quá trình 

TNSP. Gửi lời cảm ơn đến bạn Nguyễn Thiện Trung – sinh viên khóa K13, khoa Hóa học, 

trường Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học quốc gia TP. HCM – đã gợi ý cho tôi ý tưởng 

thực hiện một số thí nghiệm trong đề tài này, đặc biệt là các thí nghiệm về phần điện hóa. 

Tôi cũng gửi lời cảm ơn đến các em học sinh lớp 12A3, 12A4 cô Hà Tú Vân, thầy 

Trần Trường Thắng, trường THPT Nguyễn Công Trứ (quận Gò Vấp); các em học sinh lớp 

12A4, 12A6, thầy Kiều Trí Hòa, trường THPT Bình Hưng Hòa (quận Bình Tân), đã rất 

nhiệt tình giúp đỡ, phối hợp với tôi khi tôi thực nghiệm đề tài và tiếp cho tôi sức mạnh để 

hoàn thành đề tài này. 

Cuối cùng, tôi xin gửi lời tri ân đến gia đình, bạn bè đã quan tâm giúp đỡ và động 

viên tôi trong thời gian nghiên cứu đề tài vừa qua. 

Xin chân thành cảm ơn! 

Đặng Hữu Toàn 
















MỤC LỤC 

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................................ i 

MỤC LỤC ............................................................................................................................ ii 

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................................ v 

DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................................. vi 

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ .......................................................... vii 

MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 1 

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ......................................... 6 

1.1. Lịch sử vấn đề ............................................................................................................ 6 

1.2. Đổi mới PPDH môn Hóa học ở trường THPT ........................................................... 8 

1.2.1. Định hướng đổi mới PPDH ................................................................................. 8 

1.2.2. Xu hướng đổi mới PPDH .................................................................................... 9 

1.2.3. PPDH môn Hóa học ở trường THPT ................................................................. 10 

1.2.4. Những yêu cầu đổi mới PPDH môn Hóa học ở trường THPT .......................... 11 

1.3. Cơ sở lý luận về thí nghiệm hóa học ........................................................................ 12 

1.3.1. Khái niệm thí nghiệm hóa học ........................................................................... 12 

1.3.2. Vai trò của thí nghiệm trong dạy học môn Hóa học ở trường THPT ................ 13 

1.3.2.1. Thí nghiệm hóa học là phương tiện trực quan ............................................ 13 

1.3.2.2. Thí nghiệm hóa học là cầu nối giữa lý thuyết và thực tiễn ......................... 14 

1.3.2.3. Thí nghiệm hóa học rèn luyện kĩ năng, thao tác thực hành ........................ 15 

1.3.2.4. Thí nghiệm hóa học phát triển tư duy và niềm tin vào khoa học ................ 15 

1.3.2.5. Thí nghiệm hóa học gây hứng thú ............................................................... 16 

1.3.3. Các yêu cầu khi sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học ............................. 16 

1.3.4. Cách sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học ở trường THPT ..................... 17 

1.3.4.1. Sử dụng thí nghiệm nghiên cứu bài mới ...................................................... 17 

1.3.4.2. Sử dụng thí nghiệm trong giờ luyện tập, ôn tập .......................................... 21 

1.3.4.3. Sử dụng thí nghiệm trong giờ thực hành ..................................................... 22 


1.3.4.4. Sử dụng thí nghiệm trong kiểm tra, đánh giá .............................................. 22 















1.3.5. Thí nghiệm gắn kết với cuộc sống ..................................................................... 22 

1.4. Thực trạng sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học ở một số trường THPT tại 

TP. HCM và Bà Rịa – Vũng Tàu .................................................................................... 23 

1.4.1. Mục đích điều tra ............................................................................................... 23 

1.4.2. Đối tượng và phương pháp điều tra ................................................................... 24 

1.4.3. Kết quả điều tra .................................................................................................. 24 

1.4.3.1. Kết quả điều tra thực trạng việc học hóa học với thí nghiệm ở trường 

THPT của HS ............................................................................................................ 24 

1.4.3.2. Kết quả điều tra thực trạng việc dạy hóa học với thí nghiệm ở trường 

THPT của GV ........................................................................................................... 30 

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ..................................................................................................... 37 

Chương 2. THIẾT KẾ VÀ XÂY DỰNG THÍ NGHIỆM GẮN KẾT VỚI CUỘC SỐNG 

TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC PHẦN VÔ CƠ LỚP 12 THPT ...................................... 38 

2.1. Phân tích nội dung chương trình hóa học phần vô cơ lớp 12 .................................. 38 

2.1.1. Cấu trúc và nội dung chương trình hóa học phần vô cơ lớp 12......................... 38 

2.1.2. Mục tiêu dạy học ............................................................................................... 40 

2.1.2.1. Mục tiêu của chương Đại cương về kim loại .............................................. 40 

2.1.2.2. Mục tiêu của chương Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ, nhôm ................... 41 

2.1.2.3. Mục tiêu của chương Sắt và một số kim loại quan trọng ............................ 43 

2.1.3. Một số lưu ý dạy học hóa học phần vô cơ lớp 12 .............................................. 44 

2.1.3.1. Về cấu tạo kim loại ...................................................................................... 45 

2.1.3.2. Tính chất vật lí ............................................................................................. 45 

2.1.3.3. Tính chất hóa học của kim loại ................................................................... 45 

2.2. Tiêu chí và quy trình thiết kế các thí nghiệm hóa học theo hướng gắn kết với cuộc 

sống ................................................................................................................................. 46 

2.2.1. Tiêu chí lựa chọn thí nghiệm hóa học để thiết kế theo hướng gắn kết với cuộc 

sống .............................................................................................................................. 47 

2.2.2. Quy trình thiết kế các thí nghiệm hóa học theo hướng gắn kết với cuộc sống . 47 


2.3. Thiết kế và sử dụng các thí nghiệm gắn kết với cuộc sống trong dạy học hóa học 

phần vô cơ lớp 12 ............................................................................................................ 49 















2.3.1. Thí nghiệm 1 “Viên sáp không đun vẫn rơi” ..................................................... 50 

2.3.2. Thí nghiệm 2 “Sắt hay đồng chịu được axit?” .................................................. 53 

2.3.3. Thí nghiệm 3 “Dây sắt đổi màu” ....................................................................... 55 

2.3.4. Thí nghiệm 4 “Làm sáng đèn bằng quả chanh” ................................................. 58 

2.3.5. Thí nghiệm 5 “Dung dịch xanh kì lạ” ................................................................ 61 

2.3.6. Thí nghiệm 6 “Điện phân dung dịch phèn xanh” .............................................. 64 

2.3.7. Thí nghiệm 7 “Viên sủi biến mất” ..................................................................... 67 

2.3.8. Thí nghiệm 8 “Núi lửa phun trào” .................................................................... 69 

2.3.9. Thí nghiệm 9 “Dung dịch diệu kì” .................................................................... 72 

2.3.10. Thí nghiệm 10 “Thổi đục nước vôi trong” ...................................................... 74 

2.3.11. Thí nghiệm 11 “Vỏ ốc sủi bọt” ........................................................................ 77 

2.3.12. Thí nghiệm 12 “Tính chất hóa học của nhôm” ................................................ 79 

2.4. Giới thiệu giáo án có sử dụng các thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống đã 

thiết kế ............................................................................................................................. 85 

2.4.1. Bài 26: Kim loại kiềm thổ và hợp chất quan trọng của kim loại kiềm thổ (Tiết 2 

– Lớp 12 CB) ............................................................................................................... 85 

2.4.2. Bài 27: Nhôm và hợp chất của nhôm (Tiết 1 – Lớp 12 CB) ............................. 89 

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ..................................................................................................... 97 

Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ........................................................................... 98 

3.1. Mục đích TNSP ........................................................................................................ 98 

3.2. Đối tượng TNSP ....................................................................................................... 98 

3.3. Nội dung TNSP ........................................................................................................ 98 

3.4. Tiến trình TNSP ....................................................................................................... 99 

3.5. Kết quả và xử lý số liệu TNSP ................................................................................. 99 

3.5.1. Kết quả bài kiểm tra của HS .............................................................................. 99 

3.5.2. Kết quả khảo sát ý kiến đánh giá của HS ........................................................ 105 

3.5.3. Ý kiến của GV thực nghiệm và quan sát tình hình lớp học ............................. 110 

TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ................................................................................................... 113 


KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................................... 114 

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................ 116 















DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 

PGS : Phó giáo sư 

TS : Tiến sĩ 

Th.S : Thạc sĩ 

PPDH : Phương pháp dạy học 

ĐC : Đối chứng 

TN : Thực nghiệm 

TNSP : Thực nghiệm sư phạm 

IGCSE : International General Certificate of Secondary Education 

(Chứng chỉ giáo dục trung học Quốc tế) 

THPT : Trung học phổ thông 

ĐHSP : Đại học Sư phạm 

TP. HCM : Thành phố Hồ Chí Minh 

NXB : Nhà xuất bản 

ĐPDD : Điện phân dung dịch 

TT : Thứ tự 
















DANH MỤC CÁC BẢNG 

Bảng 1.1. Ý kiến của HS về lợi ích của thí nghiệm hóa học ......................................... 27 

Bảng 1.2. Mong muốn của HS trong tiết học hóa học .................................................. 28 

Bảng 1.3. Đánh giá của GV về hiệu quả của thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong dạy học 

hóa học ........................................................................................................................... 35 

Bảng 1.4. Đánh giá của GV về các biện pháp giúp nâng cao hiệu quả sử dụng thí nghiệm 

trong dạy học hóa học THPT ......................................................................................... 36 

Bảng 2.1. Cấu trúc nội dung hóa học phần vô cơ lớp 12 cơ bản ................................... 38 

Bảng 2.2. Các thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống đã thiết kế ........................... 50 

Bảng 3.1. Danh sách các lớp thực nghiệm và đối chứng .............................................. 98 

Bảng 3.2. Các thí nghiệm được sử dụng trong TNSP ................................................... 98 

Bảng 3.3. Kết quả bài kiểm tra của HS ......................................................................... 99 

Bảng 3.4. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích luỹ kết quả kiểm tra của HS lớp 

TN1 và ĐC1................................................................................................................. 100 

Bảng 3.5. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích luỹ kết quả kiểm tra của HS lớp 

TN2 và ĐC2................................................................................................................. 101 

Bảng 3.6. Phân loại kết quả kiểm tra của HS .............................................................. 103 

Bảng 3.7. Các tham số mô tả kết quả kiểm tra của các lớp TN–ĐC ........................... 104 

Bảng 3.8. Ý kiến đánh giá của HS về ưu điểm của thí nghiệm hóa học kết gắn với cuộc 

sống .............................................................................................................................. 106 

Bảng 3.9. Ý kiến đánh giá của HS về hiệu quả của thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc 

sống .............................................................................................................................. 108 
















DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ 

Hình 1.1. Biểu đồ thể hiện thái độ, hứng thú của HS đối với bộ môn Hóa học ............ 24 

Hình 1.2. Biểu đồ thể hiện nhận xét của HS về chương trình hóa học hiện tại ............ 25 

Hình 1.3. Biểu đồ thể hiện mức độ thường xuyên học với các thí nghiệm hóa học của HS 

....................................................................................................................................... 26 

Hình 1.4. Biểu đồ thể hiện tiết học HS thường được học với thí nghiệm ..................... 26 

Hình 1.5. Biểu đồ thể hiện mức độ thường xuyên học với các thí nghiệm hóa học gắn kết 

với cuộc sống của HS .................................................................................................... 29 

Hình 1.6. Biểu đồ thể hiện thái độ, hứng thú của HS đối với thí nghiệm gắn kết với cuộc 

sống ................................................................................................................................ 30 

Hình 1.7. Biểu đồ thể hiện mức độ thường xuyên sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa 

học của GV .................................................................................................................... 31 

Hình 1.8. Biểu đồ thể hiện những khó khăn khi sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học 

....................................................................................................................................... 32 

Hình 1.9. Biểu đồ thể hiện mức độ thu hút của thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống 

so với thí nghiệm hóa học truyền thống do GV đánh giá .............................................. 33 

Hình 1.10. Biểu đồ thể hiện mức độ thường xuyên sử dụng thí nghiệm gắn kết với cuộc 

sống trong dạy học hóa học của GV .............................................................................. 33 

Hình 1.11. Biểu đồ thể hiện cách sử dụng thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống trong khi 

dạy học hóa học ............................................................................................................. 34 

Hình 2.1. Hiện tượng thí nghiệm “Viên sáp không đun vẫn rơi” lúc vừa đốt nóng dây 

đồng (a) và sau khi đốt dây đồng một thời gian (b) ...................................................... 51 

Hình 2.2. Sắt phản ứng được với giấm sinh ra bọt khí nhưng đồng lại không có tính chất 

đó ................................................................................................................................... 54 

Hình 2.3. Dây đồng đã đổi màu ..................................................................................... 56 

Hình 2.4. Bóng đèn led sáng lên trong bóng tối ............................................................ 59 

Hình 2.5. Cấu tạo của axit citric .................................................................................... 59 

Hình 2.6. Giấy bạc trong ly thủy tinh 1 thoát khí ra nhiều hơn so với giấy bạc trong ly 

thủy tinh 2 ...................................................................................................................... 62 
















Hình 2.7. Một điện cực có bọt khí, một điện cực xuất hiện một lớp chất rắn màu đỏ gạch 

bám lên .......................................................................................................................... 65 

Hình 2.8. Viên sủi đang dần tan ra ................................................................................ 68 

Hình 2.9. Thành phần của viên sủi ................................................................................ 68 

Hình 2.10. Cấu tạo của axit ascorbic (không kể đồng phân lập thể) ............................. 68 

Hình 2.11. Núi lửa đang phun trào ................................................................................ 70 

Hình 2.12. Ly thủy tinh chứa nước vôi trong có xuất hiện kết tủa trắng, còn ở ly thủy tinh 

chứa giấm có hiện tượng sủi bọt khí ............................................................................. 73 

Hình 2.13. Nước vôi trong bị đục .................................................................................. 75 

Hình 2.14. Vỏ ốc đang sủi bọt ....................................................................................... 78 

Hình 2.15. Bọt khí xuất hiện quanh mảnh vỏ lon coca ................................................. 80 

Hình 2.16. Hiện tượng chất rắn màu đỏ gạch bám bên ngoài và bọt khí xuất hiện quanh 

mảnh vỏ lon coca ........................................................................................................... 83 

Hình 3.1. Đồ thị đường luỹ tích kết quả kiểm tra của HS ở lớp TN1 và lớp ĐC1 ...... 102 

Hình 3.2. Đồ thị đường luỹ tích kết quả kiểm tra của HS ở lớp TN2 và lớp ĐC2 ...... 102 

Hình 3.3. Biểu đồ phân loại kết quả kiểm tra của HS ở lớp TN1 và lớp ĐC1 ............ 103 

Hình 3.4. Biểu đồ phân loại kết quả kiểm tra của HS ở lớp TN2 và lớp ĐC2 ............ 103 

Hình 3.5. Các HS lớp 12A3, trường THPT Nguyễn Công Trứ đang làm thí nghiệm nhận 

biết ............................................................................................................................... 105 

Hình 3.6. Các HS lớp 12A4 trường THPT Bình Hưng Hòa đang chăm chú quan sát hiện 

tượng của phản ứng ..................................................................................................... 107 

Hình 3.7. Các HS lớp 12A4 trường THPT Bình Hưng Hòa đang tập trung làm thí nghiệm 

nhận biết ...................................................................................................................... 109 

Hình 3.8. Các HS lớp 12A3 cùng cô Hà Tú Vân – GV bộ môn Hóa học lớp 12A3 – cùng 

làm thí nghiệm kiểm chứng tính chất hóa học của nhôm ............................................ 110 

Hình 3.9. Các HS trong nhóm thảo luận để kết luận về tính chất hóa học của nhôm . 111 
















1. Lý do chọn đề tài 

MỞ ĐẦU 

Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI là kì Đại hội có tính bước ngoặc, được xem là Đại 

hội “Đổi mới toàn diện đất nước, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội”. Sau 10 năm tiến hành 

công cuộc Đổi mới, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII (1996), Đảng ta đã quyết 

định đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhằm mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội 

công bằng, văn minh, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội. Để thực hiện thắng lợi mục tiêu 

này, phát huy đến mức cao nhất nguồn lực con người được coi là nhân tố quyết định, trong 

đó giáo dục – đào tạo là đòn bẩy quan trọng nhất. Tuy nhiên, như nhận định trong Kết luận 

của Hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành Trung ương khóa XI thì đến nay, giáo dục và đào tạo 

nước ta vẫn chưa thực sự là quốc sách hàng đầu để làm động lực quan trọng nhất cho phát 

triển. “Chất lượng giáo dục và đào tạo chưa đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội. 

Chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa tăng quy mô và nâng cao chất lượng đào tạo, giữa 

dạy chữ, dạy người và dạy nghề; nội dung giáo dục còn nặng về lý thuyết, có mặt xa rời 

thực tế, chạy theo thành tích, chưa chú trọng giáo dục đạo đức, ý thức và trách nhiệm công 

dân. Chương trình giáo dục phổ thông còn quá tải đối với HS. Giáo dục đại học và giáo 

dục nghề chưa đáp ứng nhu cầu xã hội, chưa gắn với yêu cầu sử dụng nhân lực; chưa chú 

trọng giáo dục kĩ năng thực hành nghề nghiệp. Phương pháp dạy và học chậm đổi mới, 

chưa thực sự phát huy được tính chủ động, sáng tạo của HS, sinh viên. Phương pháp và 

hình thức đánh giá kết quả còn lạc hậu, phương tiện giảng dạy thiếu thốn” [23]. 

Nước ta hiện đang hội nhập ngày càng sâu rộng với các nước trên thế giới. Hiện nay, 

toàn cầu hóa đang là xu hướng tất yếu và ngày càng được mở rộng. Cuộc cách mạng công 

nghiệp thứ tư – cuộc cách mạng về tự động hóa và trí tuệ nhân tạo – ngày càng ảnh hưởng 

sâu rộng đến cuộc sống của người dân. Trước thực tế trên, Nghị quyết Đại hội Đảng toàn 

quốc lần thứ XI đã xác định quan điểm chỉ đạo định hướng đổi mới căn bản, toàn diện giáo 

dục và đào tạo: “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát 


triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực 















tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội” [22]. Qua đây 

có thể thấy được việc dạy và học hiện nay phải gắn liền với thực tế cuộc sống, những kiến 

thức mà người học học được từ nhà trường cần gắn kết với cuộc sống, để người học có thể 

nhận thức rõ về thế giới quan, từ đó hình thành và phát triển được năng lực giải quyết vấn 

đề nảy sinh trong cuộc sống hằng ngày. 

Như chúng ta đã biết, đặc thù của bộ môn Hóa học là sự kết hợp chặt chẽ giữa lý 

thuyết và thực nghiệm, và thực nghiệm là mấu chốt để kiểm chứng và chấp nhận lý thuyết. 

Vì vậy, mỗi kiến thức hóa học đều được thực hiện song song với thí nghiệm thì tính thuyết 

phục mới có thể tăng cao. Thí nghiệm hóa học không chỉ là phương tiện, công cụ của hoạt 

động dạy học mà thông qua đó giúp cho quá trình khám phá, lĩnh hội tri thức khoa học trở 

nên sinh động và hiệu quả hơn. Nhưng hiện nay, việc sử dụng thí nghiệm hóa học trong các 

tiết học đa phần chưa đạt được những hiệu quả thiết thực nhất. Tình trạng GV dạy theo kiểu 

“học chay, học vẹt” còn khá phổ biến. Mặt khác, phần lớn các thí nghiệm hóa học trong 

chương trình phổ thông đều sử dụng các dụng cụ, hóa chất trong phòng thí nghiệm, lâu dần 

người học chỉ biết môn Hóa học là môn học của những kiến thức khô khan với những bình 

hóa chất xa rời cuộc sống. Vì vậy ngoài việc đổi mới cách dạy GV còn cần phải đổi mới 

PPDH bằng thí nghiệm. Một trong các biện pháp đó là gắn kết thí nghiệm hóa học với cuộc 

sống, đem thí nghiệm đến gần với cuộc sống hơn, giúp HS thấy được những kiến thức hóa 

học không còn khô khan, khó hiểu như trước nữa. Điều này giúp nâng cao hiệu quả dạy học 

môn Hóa học ở các trường phổ thông, HS có thể sử dụng những kiến thức của mình để giải 

quyết các hiện tượng trong thực tiễn cuộc sống. 

Từ những lý do trên, với mong muốn góp phần đổi mới PPDH hóa học ở trường THPT 

– nhằm phát triển năng lực của HS, tôi đã chọn đề tài: THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG THÍ 

NGHIỆM GẮN KẾT VỚI CUỘC SỐNG TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC PHẦN VÔ 

CƠ LỚP 12 THPT. 

2. Mục đích nghiên cứu 
















Thiết kế và sử dụng các thí nghiệm gắn kết với cuộc sống trong dạy học hóa học phần 

vô cơ lớp 12 nhằm nâng cao khả năng vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn, góp phần 

nâng cao chất lượng dạy học hóa học ở trường THPT. 

3. Nhiệm vụ nghiên cứu 

cuộc sống. 

- Nghiên cứu lý luận về đổi mới PPDH môn Hóa học ở trường THPT hiện nay. 

- Tổng quan cơ sở lý luận về thí nghiệm hóa học và thí nghiệm hóa học gắn kết với 

- Điều tra thực trạng sử dụng thí nghiệm hóa học tại một số trường THPT ở TP. HCM 

và Bà Rịa – Vũng Tàu. 

- Phân tích cấu trúc và nội dung chương trình hóa học phần vô cơ lớp 12. 

- Đề xuất các nguyên tắc thiết kế thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống. 

- Thiết kế các thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống trong chương trình hóa học 

phần vô cơ lớp 12 THPT. 

- Đề xuất một số yêu cầu khi sử dụng thí nghiệm gắn kết với cuộc sống trong dạy học 

hóa học phần vô cơ lớp 12 THPT. 

- Thiết kế một số giáo án có sử dụng thí nghiệm gắn kết với cuộc sống dùng trong dạy 

học hóa học phần vô cơ lớp 12 THPT. 

- TNSP để đánh giá tính hiệu quả của đề tài. 

4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 

- Khách thể nghiên cứu: quá trình dạy học hóa học ở trường THPT. 

- Đối tượng nghiên cứu: việc thiết kế và sử dụng thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc 

sống trong dạy học hóa học phần vô cơ lớp 12 THPT. 

5. Phạm vi nghiên cứu 

chuẩn. 

Tàu. 

- Nội dung nghiên cứu: chương trình hóa học phần vô cơ lớp 12 THPT, chương trình 

- Địa bàn nghiên cứu: một số trường THPT trên địa bàn TP. HCM và Bà Rịa – Vũng 
















6. Giả thuyết khoa học 

Nếu sử dụng thí nghiệm gắn kết với cuộc sống trong dạy học hóa học phần vô cơ lớp 

12 thì sẽ nâng cao khả năng vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn, góp phần nâng cao 

chất lượng dạy học môn Hóa học ở trường THPT. 

7. Phương pháp nghiên cứu 

7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận 

- Thu thập, đọc và phân tích các tài liệu về vấn đề đổi mới PPDH; sử dụng thí nghiệm 

trong dạy học hóa học. 

nay. 

7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 

- Điều tra thực trạng sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học ở trường THPT hiện 

- Thăm dò ý kiến của HS về sự khoa học, hợp lí, sức thu hút của các thí nghiệm gắn 

kết với cuộc sống đã xây dựng. 

- TNSP để đánh giá khả năng vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn của HS sau 

khi được học với các thí nghiệm gắn kết với cuộc sống. 

- Trao đổi, xin ý kiến đóng góp của các GV bộ môn hóa học tại trường THPT tiến 

hành TNSP. 

7.3. Phương pháp xử lý số liệu: 

- Sử dụng phương pháp thống kê toán học trong nghiên cứu khoa học sư phạm ứng 

dụng để xử lý định lượng các số liệu, kết quả của việc điều tra và quá trình TNSP để làm 

cơ sở cho những nhận xét, đánh giá và tính hiệu quả của đề tài. 

8. Đóng góp của đề tài 

8.1. Về lý luận: 

- Tổng quan cơ sở lý luận về đổi mới PPDH hóa học ở trường THPT. 

- Nghiên cứu cách sử dụng thí nghiệm theo hướng gắn kết với cuộc sống trong dạy 

học hóa học ở trường THPT. 


8.2. Về thực tiễn: 















- Điều tra thực trạng sử dụng thí nghiệm hóa học tại một số trường THPT ở TP. HCM 

và Bà Rịa – Vũng Tàu. 

- Thiết kế và sử dụng các thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống trong chương 

trình hóa học phần vô cơ lớp 12 THPT. 

- Đề xuất một số yêu cầu khi sử dụng thí nghiệm gắn kết với cuộc sống trong dạy học 

hóa học phần vô cơ lớp 12 THPT. 

- Thiết kế một số giáo án có sử dụng thí nghiệm gắn kết với cuộc sống dùng trong dạy 

học hóa học phần vô cơ lớp 12 THPT. 

- TNSP để đánh giá tính thực tiễn của đề tài. 
















Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 

1.1. Lịch sử vấn đề 

Thí nghiệm hóa học đóng vai trò vô cùng quan trọng trong dạy học hóa học, giúp nâng 

cao hiệu quả quá trình dạy và học môn Hóa học ở trường phổ thông. Thí nghiệm hóa học 

là một phương tiện trực quan, là cấu nối giữa lý thuyết và thực tiễn, giúp HS rèn luyện kĩ 

năng thao tác thực hành, góp phần nâng cao hứng thú học tập bộ môn, giúp HS phát triển 

tư duy và bồi dưỡng niềm tin vào khoa học. 

Do đó, một trong những định hướng đổi mới trong dạy học hóa học ở trường THPT 

hiện nay là tăng cường sử dụng thí nghiệm hóa học trong quá trình dạy học, cũng như tìm 

ra những cách thức sử dụng thí nghiệm hóa học để nâng cao hiệu quả dạy học. Có nhiều 

tác giả đã lựa chọn đề tài có liên quan đến thí nghiệm hóa học để nghiên cứu. 

Phạm Thị Thanh Nhàn (2001) [10] đã thiết kế được 13 thí nghiệm biểu diễn khi dạy 

phần hiđrocacbon, 9 giáo án giảng dạy có sử dụng các thí nghiệm đã thiết kế và giới thiệu 

thêm 4 thí nghiệm có thể quan sát ở nhà. Đề tài còn khẳng định tính quan trọng của việc sử 

dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học: “Thí nghiệm hóa học đóng một vai trò đặc biệt 

quan trọng trong giảng dạy hóa học, là đặc thù riêng của bộ môn. Theo kết quả thống kê 

cho thấy HS rất hứng thú với những bài giảng mà GV sử dụng các phương tiện trực quan 

đặc biệt là thí nghiệm biểu diễn để giảng dạy”. 

Trần Thị Ngọc Diễm (2007) [5] đã chọn lọc và thiết kế được 35 thí nghiệm vui trong 

chương trình hóa học phổ thông với hình thức mới lạ, vui mắt, tạo cho HS cảm giác thích 

thú. Ngoài ra, đề tài còn dựng lại các thí nghiệm bằng phần mềm Adobe Premiere pro 1.5. 

Bùi Thị Lệ Huyền (2010) [7] đã nghiên cứu, xây dựng và thử nghiệm 10 thí nghiệm 

giúp gây hứng thú học tập môn Hóa học. Đề tài cũng rút ra rằng HS yêu thích môn Hóa học 

hơn (chiếm 67,12%) bởi nhiều lý do, trong đó lý do “Được tự làm thí nghiệm” đạt số điểm 

rất cao (8,32/10 điểm). 

Nguyễn Thị Trúc Phương (2010) [14] đã thiết kế thí nghiệm để tổ chức hoạt động học 


tập tích cực cho HS lớp 11 gồm 36 thí nghiệm trong chương trình hóa học THPT lớp 11 















ban cơ bản và nâng cao, các thí nghiệm được thiết kế với nhiều mục đích dạy học 

khác nhau như thí nghiệm biểu diễn của GV, thí nghiệm của HS… 

Phạm Ngọc Thủy (2012) [16] đã nghiên cứu cơ sở lý luận về gây hứng thú bằng thí 

nghiệm hóa học kích thích tư duy do HS thực hiện. Bài báo đã thiết kế được 2 thí nghiệm 

hóa học kích thích tư duy do GV biểu diễn và do HS thực hiện. Kết quả thu được khi TNSP 

rất khả quan: 81,96% HS tham gia thực nghiệm tại các trường THPT tại TP. HCM như Mạc 

Đĩnh Chi, Tenlơman và Trường Chinh yêu thích môn Hóa học hơn. Bài báo cũng đã khẳng 

định: “Thí nghiệm hóa học có ý nghĩa to lớn và giữ vai trò cơ bản trong việc thực hiện 

những nhiệm vụ của dạy học hóa học ở trường phổ thông. Nếu GV biết thiết kế và sử dụng 

thí nghiệm hóa học kích thích tư duy một cách hiệu quả sẽ giúp HS thêm hứng thú học tập 

và thêm yêu thích bộ môn hơn”. 

Vũ Thị Cẩm Nga (2015) [9] đã sử dụng thí nghiệm hóa học tích cực hóa hoạt động 

nhận thức của HS trong 6 phương pháp: sử dụng thí nghiệm kiểm chứng; thí nghiệm so 

sánh; thí nghiệm nghiên cứu; thí nghiệm theo tình huống; thí nghiệm nêu vấn đề; thí nghiệm 

theo phương pháp dự án. Đề tài cũng đã khẳng định: “Nếu GV tiến hành dạy học có sử dụng 

thí nghiệm theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức của HS với sự kết hợp hài hòa 

các yếu tố xung quanh bài dạy thì kết quả dạy học được nâng cao”. 

Nguyễn Thị Thành Nhơn (2016) [11] đã thiết kế 18 thí nghiệm liên hệ đời sống thuộc 

5 chủ đề bao gồm thí nghiệm biểu diễn của GV và thí nghiệm của HS sử dụng trong quá 

trình dạy học môn Hóa học bằng tiếng Anh theo chương trình THPT quốc tế IGCSE. Kết 

quả TN cho thấy đa số HS có hứng thú hơn với tiết học có sử dụng thí nghiệm liên hệ đời 

sống, kết quả kiểm tra kiến thức của thể hiện đa số HS hiểu bài và làm bài tốt. Nhiều HS 

nhận xét tiết học có sử dụng thí nghiệm rất thú vị và hấp dẫn, các em mong muốn có thêm 

những tiết học như vậy nữa, bên cạnh đó khi trao đổi với GV thực nghiệm cũng nhận được 

phản hồi tốt về mức độ hào hứng và tích cực của HS trong tiết học có sử dụng thí nghiệm. 

Nhìn chung, các đề tài ở trên đã đề cập đến việc sử dụng thí nghiệm hóa học nhằm 


nâng cao hứng thú, phát huy tính tích cực của HS trong quá trình học tập bộ môn Hóa học, 

từ đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học hóa học ở trường THPT. Tuy nhiên, chưa có 















đề tài nào nghiên cứu việc thiết kế và sử dụng các thí nghiệm gắn kết với cuộc sống vào 

dạy học hóa học ở trường THPT, làm việc dạy học môn Hóa học vẫn còn xa rời với thực 

tế. 

1.2. Đổi mới PPDH môn Hóa học ở trường THPT 

1.2.1. Định hướng đổi mới PPDH 

Điều 2, Luật Giáo dục (2005) đã chỉ ra: “Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt 

Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung 

thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân 

cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và 

bảo vệ Tổ quốc” [21]. Muốn đạt được những mục tiêu đó thì cần phải đổi mới toàn diện 

giáo dục và đào tạo. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã xác định quan điểm 

chỉ đạo định hướng đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo: “Chuyển mạnh quá 

trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm 

chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết 

hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội” [22]. Điều 3, khoản 2 của Luật Giáo dục 

(2005) đã chỉ rõ: “Hoạt động giáo dục phải được thực hiện theo nguyên lý học đi đôi với 

hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn liền với thực tiễn, giáo dục nhà 

trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội” [21]. Điều 28, khoản 1 của Luật 

Giáo dục (2005) đã nêu: “Nội dung giáo dục phổ thông phải bảo đảm tính phổ thông, cơ 

bản, toàn diện, hướng nghiệp và có hệ thống; gắn với thực tiễn cuộc sống, phù hợp với tâm 

sinh lý lứa tuổi của HS, đáp ứng mục tiêu giáo dục ở mỗi cấp học” [21]. Điều 28, khoản 2, 

Luật Giáo dục (2005) đã đưa ra: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích 

cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; 

bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kĩ năng vận dụng 

kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS” 

[21]. 

Qua những điều luật đã được trích lược ở trên, có thể thấy Nhà nước ta đang dành một 


sự quan tâm lớn cho giáo dục, coi đổi mới giáo dục là quốc sách hàng đầu. Mục đích của 

đổi mới giáo dục hiện nay là hướng đến đổi mới các PPDH, các PPDH tích cực, thay đổi 















toàn diện quá trình dạy và học, áp dụng những phương pháp đạt được hiệu quả cao trên thế 

giới. Chuyển từ chủ yếu trang bị kiến thức, truyền thụ kiến thức một chiều sang phát triển 

toàn diện năng lực và phẩm chất HS. Qua đó phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của 

HS; giúp HS có thể tự học, tự tìm tòi kiến thức mới; vận dụng các kiến thức đã học vào các 

tình huống cụ thể của cuộc sống thường ngày. Mục tiêu là tạo ra những công dân toàn cầu, 

đủ điều kiện để “sánh vai với các cường quốc năm châu trên thế giới”. 

1.2.2. Xu hướng đổi mới PPDH 

Một số xu hướng đổi mới PPDH cơ bản đã được PGS.TS Trịnh Văn Biều trình bày 

trong giáo trình “Các PPDH tích cực và hiệu quả” [1]: 

- Phát huy tính tích cực, tự lực, chủ động, sáng tạo của người học. Chuyển trọng tâm 

hoạt động từ GV sang HS. Chuyển lối học từ thông báo tái hiện sang tìm tòi, khám phá. 

Tạo điều kiện cho HS học tập tích cực, chủ động, sáng tạo. 

- Phục vụ ngày càng tốt hơn họt động tự học và phương châm học suốt đời. Không 

chỉ dạy kiến thức mà còn dạy cách học, trang bị cho HS phương pháp học tập, phương pháp 

tự học để thực hiện phương châm học suốt đời. 

- Tăng cường rèn luyện năng lực tư duy, khả năng vận dụng kiến thức vào cuộc sống 

thực tế. Chuyển từ lối học nặng về tiêu hóa kiến thức sang lối học coi trong việc vận dụng 

kiến thức. 

- Cá thể hóa việc dạy học. Việc dạy học thích ứng với năng lực và điều kiện của từng 

người học ở mức độ từ thấp đến cao. 

- Dạy học hợp tác. Tăng cường mối quan hệ giữa người học với nhau nhằm phát triển 

năng lực giao tiếp và hợp tác. 

- Tăng cường sử dụng thông tin trên mạng, sử dụng tối ưu các phương tiện dạy học 

đặc biệt là tin học và công nghệ thông tin vào dạy học. 

- Từng bước đổi mới việc kiểm tra đánh giá, giảm việc kiểm tra trí nhớ đơn thuần, 

khuyến khích việc kiểm tra khả năng suy luận, vận dụng kiến thức; sử dụng nhiều loại hình 


kiểm tra thích hợp với từng môn học. 

- Gắn dạy học với nghiên cứu khoa học với mức độ ngày càng cao. 















Trong các xu hướng đã nêu ở trên, “Tăng cường rèn luyện năng lực tư duy, khả năng 

vận dụng kiến thức vào cuộc sống thực tế. Chuyển từ lối học nặng về tiêu hóa kiến thức 

sang lối học coi trong việc vận dụng kiến thức” là một trong những xu hướng quan trọng 

nhất và đang được chú ý quan tâm trong việc đổi mới PPDH hóa học hiện nay. 

1.2.3. PPDH môn Hóa học ở trường THPT 

Theo triết học, phương pháp, từ gốc tiếng Hi Lạp “Methods” gồm meta là “sau”, odos 

là “con đường”, nghĩa là con đường dõi theo sau một đối tượng. 

Theo thuyết hoạt động thì phương pháp là cách thức chủ thể tác động vào đối tượng 

nhằm đạt được mục đích đề ra. 

Theo lý thuyết hệ thống thì hoạt động là một hệ thống bao gồm 3 thành tố cơ bản: 

mục đích – nội dung – phương pháp. Phương pháp là con đường, sự vận động của nội dung 

để đạt được mục đích. 

Phương pháp là con đường, cách thức hoạt động nhằm đạt mục đích đã định; Phương 

pháp bao gồm mục đích cần đạt đến, hệ thống hành động, những phương tiện cần thiết. 

Dạy học là quá trình mà dưới sự lãnh đạo, tổ chức, điều khiển của người GV, người 

học tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động của mình nhằm hướng 

đến mục đích chung của quá trình dạy học. 

Qua những khái niệm về phương pháp và dạy học ở trên, chúng ta có thể hiểu PPDH 

là tổ hợp cách thức hoạt động của GV và HS trong quá trình dạy học, được tiến hành dưới 

vai trò chủ đạo của GV nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học. 

Hóa học là một môn học đặc biệt. Do vậy PPDH hóa học ở các trường THPT có nhiều 

đặc trưng riêng. Th.S Thái Hoài Minh và Th.S Đào Thị Hoàng Hoa đã nêu lên các đặc trưng 

riêng của PPDH hóa học [8]: 

Hóa học là một khoa học thực nghiệm và lý thuyết. Trong dạy học hóa học thí nghiệm 

là một phương tiện không thể thiếu. 

Trong dạy học hóa học, các phương pháp nhận thức diễn dịch–quy nạp và cụ thể– 


trừu tượng được sử dụng thường xuyên, do các kiến thức hóa học rất rộng nhưng có một số 

quy luật nhất định, các phản ứng trong hóa học xảy ra ở cấp độ phân tử, mắt thường chỉ 















nhìn thấy được hiện tượng của phản ứng chứ không thấy được cơ chế của phản ứng như thế 

nào. 

Các học thuyết, định luật như: Định luật tuần hoàn, thuyết cấu tạo hóa học, thuyết 

nguyên tử, … có vai trò rất lớn, là lý thuyết chủ đạo trong việc dạy học hóa học. Các học 

thuyết, định luật này là công cụ cho phép quy nạp và diễn dịch, phân tích và tổng hợp. 

Chúng còn là công cụ để tiên đoán khoa học và dạy về các chất cụ thể. Các kiến thức về 

học thuyết, định luật sau khi học xong sẽ là phương tiện sư phạm rất hiệu nghiệm. 

Bài tập hóa học là công cụ rất hiệu nghiệm trong việc củng cố, khắc sâu và mở rộng 

kiến thức cho HS, là một trong những cầu nối giữa lý thuyết và thực tiễn cuộc sống. 

Hóa học là bộ môn có nhiều ứng dụng trong đời sống. Trong dạy học hóa học cần 

có sự liên hệ mật thiết giữa nội dung kiến thức hóa học với thế giới tự nhiên và cuộc sống 

đời thường của con người. 

Để đáp ứng được những đặc trưng riêng kể ở trên, GV ở các trường THPT đã sử dụng 

phối hợp rất nhiều PPDH khác nhau, chẳng hạn như phương pháp thuyết trình, làm việc 

nhóm, sử dụng các phương tiện trực quan, sử dụng bài tập hóa học, kiểm tra đánh giá, … 

1.2.4. Những yêu cầu đổi mới PPDH môn Hóa học ở trường THPT 

Việc dạy học ở thế kỉ XXI đang chịu tác động của nhiều yếu tố như: sự phát triển nhanh 

chóng của khoa học kĩ thuật, công nghệ thông tin; nhu cầu tự khẳng định của từng cộng 

đồng, vùng, lãnh thổ; quá trình toàn cầu hóa. Những yếu tố trên buộc PPDH cần phải thay 

đổi để thích nghi được với sự phát triển theo từng ngày thế giới. Theo “Tài liệu hỗ trợ học 

tập Lí luận và PPDH hóa học 1” của Th.S Thái Hoài Minh và Th.S Đào Thị Hoàng Hoa, 

một số xu hướng đổi mới PPDH như sau [8]: 

- Phát huy tính tích cực, tự lực, chủ động, sáng tạo của người học. Chuyển trọng tâm 

hoạt động từ GV sang HS. Chuyển lối học từ thông báo tái hiện sang tìm tòi khám phá. Tạo 

điều kiện cho HS học tập tích cực, chủ động, sáng tạo. 

- Phục vụ ngày càng tốt hơn hoạt động tự học và phương châm tự học suốt đời. 


Không chỉ dạy kiến thức mà còn dạy cách học, trang bị cho HS phương pháp học tập, 

phương pháp tự học để thực hiện phương châm học tập suốt đời. 















- Tăng cường rèn luyện năng lực tư duy, khả năng vận dụng kiến thức vào cuộc sống 

thực tế. Chuyển từ lối học nặng về tiêu hóa kiến thức sang lối học coi trọng việc vận dụng 

kiến thức. 

- Cá thể hóa việc dạy học. Việc dạy học thích ứng với năng lực và điều kiện của từng 

người học ở mức độ từ thấp đến cao. 

- Tăng cường sử dụng thông tin trên mạng, sử dụng tối ưu các phương tiện dạy học 

đặc biệt là ứng dụng tin học và công nghệ thông tin trong dạy học. 

- Từng bước đổi mới kiểm tra đánh giá, giảm việc kiểm tra trí nhớ đơn thuần, khuyến 

khích việc kiểm tra suy luận, vận dụng kiến thức, sử dụng nhiều loại hình thức kiểm tra 

thích hợp với từng môn học. 

- Gắn dạy học với nghiên cứu khoa học với mức độ ngày càng cao. 

Từ những xu hướng đổi mới PPDH ở trên, PPDH hóa học ở trường THPT cũng cần 

đổi mới theo một số hướng cơ bản sau: 

- Tăng cường sử dụng thí nghiệm và phương tiện trực quan trong dạy học hóa học. 

- Tăng cường xây dựng và sử dụng các bài tập giải quyết vấn đề, các bài tập gắn với 

những tình huống thực tiễn góp phần phát triển năng lực giải quyết vấn đề, năng lực vận 

dụng kiến thức vào thực tiễn, năng lực xử lý thông tin. 

- Tăng cường tính tích hợp kiến thức liên môn, liên hệ kiến thức hóa học cùng với 

các kiến thức vật lý, sinh học, công nghệ–kĩ thuật, ... 

- Vận dụng đa dạng và sáng tạo các PPDH, chú trọng các PPDH tích cực nhằm phát 

triển năng lực cho HS, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS và tạo hứng thú 

của HS trong học tập. 

1.3. Cơ sở lý luận về thí nghiệm hóa học 

1.3.1. Khái niệm thí nghiệm hóa học 

Theo từ điển tiếng Việt, thí nghiệm có 2 nghĩa: nghĩa thứ nhất “gây ra một hiện tượng, 

một sự biến đổi nào đó trong điều kiện xác định để quan sát, tìm hiểu, nghiên cứu, kiểm tra 


hay chứng minh; nghĩa thứ hai là “làm thử để rút kinh nghiệm”. 















Qua hai khái niệm trên, có thể hiểu thí nghiệm là những mô hình phản ánh một hiện 

tượng hay một quá trình với quy mô nhỏ, do con người tạo ra và tác động điều khiển, nhằm 

nghiên cứu một vấn đề khoa học cụ thể. 

Thuật ngữ thí nghiệm gắn kết với cuộc sống được sử dụng trong khóa luận này là 

những thí nghiệm được thực hiện từ những chất quen thuộc trong cuộc sống hằng ngày. Có 

thể áp dụng các thí nghiệm này vào bài học cụ thể với các hoạt động học tập phù hợp trong 

các trường THPT nhằm truyền đạt kiến thức một cách gần gũi, dễ dàng, phát triển được 

những năng lực cần thiết cho HS. 

1.3.2. Vai trò của thí nghiệm trong dạy học môn Hóa học ở trường THPT 

Hóa học là môn khoa học thực nghiệm, do đó để hiểu rõ bản chất của các vấn đề hóa 

học ta phải quan sát được hiện tượng của chúng. Nhất là đối với HS, thế giới quan chưa 

được phát triển hoàn chỉnh, vì vậy đối với các kiến thức trừu tượng trong hóa học HS sẽ 

cảm thấy khó khăn để tiếp nhận. Nếu như được quan sát các thí nghiệm, HS sẽ nhận thấy 

được sự biến đổi của các chất thông qua màu sắc, sự hình thành kết tủa, sủi bọt khí, ... Từ 

đó khơi gợi được sự tò mò tìm hiểu của HS tại sao lại có những hiện tượng như vậy, khi đó 

HS sẽ dần tiếp thu kiến thức một cách chủ động, tích cực. 

1.3.2.1. Thí nghiệm hóa học là phương tiện trực quan 

Thí nghiệm là nền tảng của việc dạy học hóa học. Thí nghiệm là phương tiện trực 

quan chính yếu, được dùng phổ biến và giữ vai trò quyết định trong quá trình dạy học hóa 

học. Khi làm thí nghiệm HS sẽ làm quen được với các chất hóa học và trực tiếp nắm bắt 

các tính chất vật lí, hóa học của chúng. Mỗi chất hóa học đều có tính chất khác nhau, nếu 

HS không quan sát trực tiếp thì không thể nào hình dung được tính chất của các chất, dần 

dần HS sẽ trở nên mơ hồ và không thể nào nhớ nổi. Khi được quan sát trực tiếp, HS ban 

đầu sẽ có khái niệm về chất đang học, và thông qua thí nghiệm HS sẽ khắc sâu hơn tính 

chất của chất. Từ đó HS sẽ học Hóa học có hiệu quả hơn. 

Ví dụ: GV giảng về sự ăn mòn điện hóa học và ăn mòn hóa học. 


GV giảng: “Ăn mòn hóa học là quá trình oxi hóa – khử, trong đó các electron của kim 

loại được chuyển trực tiếp đến các chất trong môi trường”; “Ăn mòn điện hóa học là quá 















trình oxi hóa – khử, trong đó kim loại bị ăn mòn do tác dụng của dung dịch chất điện li và 

tạo nên dòng electron chuyển dời từ cực âm đến cực dương”. 

Khi nghe hai khái niệm này, HS sẽ rất khó phân biệt giữa ăn mòn hóa học và ăn mòn 

điện hóa học, đặc biệt HS còn băn khoăn tại sao trong ăn mòn điện hóa học lại có cực âm, 

cực dương mà ăn mòn hóa học lại không có. 

Muốn giải quyết vấn đề này, GV chỉ cần tiến hành song song ba thí nghiệm: 

Thí nghiệm 1: Nhúng thanh kẽm vào dung dịch axit clohiđric. 

Thí nghiệm 2: Nhúng thanh đồng vào dung dịch axit clohiđric. 

Thí nghiệm 3: Nhúng đồng thời thanh kẽm và thanh đồng (thanh kẽm và đồng tiếp 

xúc với nhau) vào dung dịch axit clohiđric. 

GV yêu cầu HS nhận xét sự khác biệt giữa hiện tượng trong 3 thí nghiệm, từ đó phân 

tích từng quá trình xảy ra trong các thí nghiệm, kết hợp với khái niệm đã nêu rút ra nhận 

xét: thí nghiệm 1 xảy ra hiện tượng ăn mòn hóa học, thí nghiệm 2 không xảy ra hiện tượng 

ăn mòn, thí nghiệm 3 xảy ra hiện tượng ăn mòn điện hóa học. Sau đó GV cần phải nhấn 

mạnh cho HS biết về điều kiện xảy ra ăn mòn điện hóa học: phải có hai điện cực khác bản 

chất tiếp xúc với nhau (tiếp xúc trực tiếp hoặc qua dây dẫn điện) và cả hai điện cực đều 

phải nhúng trong dung dịch chất điện li. 

1.3.2.2. Thí nghiệm hóa học là cầu nối giữa lý thuyết và thực tiễn 

Quá trình nhận thức của HS là một quá trình độc đáo, vì HS luôn có nhận thức về 

những cái đúng. Những tri thức mà HS tiếp nhận trong các tiết học đã được các nhà khoa 

học miệt mài nghiên cứu, đúc kết qua hàng thế kỉ. Nhưng không phải bất kì những kiến 

thức nào mà GV truyền đạt đều được HS chấp nhận dễ dàng. Sẽ thật thú vị nếu chính bản 

thân của HS tự tìm ra câu trả lời cho những thắc mắc của mình dù những công việc đó đã 

được các nhà nghiên cứu thực hiện. Đối với bộ môn Hóa học, thực hành thí nghiệm sẽ giúp 

cho HS làm sáng tỏ những vấn đề lý thuyết đã đưa ra: “Học đi đôi với hành” – với ý nghĩa 

đó thực hành thí nghiệm giúp HS ôn tập và kiểm tra lại các vấn đề lý thuyết đã học, trên cơ 


sở đó hiểu sâu sắc và nắm vững hơn những nội dung đã học. 















Có rất nhiều thí nghiệm rất gần gũi với đời sống, HS có thể tự tiến hành tại nhà. Chính 

vì vậy thí nghiệm giúp HS vận dụng các điều đã học vào thực tế cuộc sống. Những kiến 

thức mà HS học được là để ứng dụng vào đời sống, phục vụ đời sống, do đó dạy học phải 

gắn liền với thực tế. Khi quan sát các thí nghiệm HS sẽ ghi nhớ lại các thí nghiệm, nếu HS 

gặp lại hiện tượng tương tự trong cuộc sống, HS có thể dễ dàng vận dụng kiến thức bản 

thân đã học để giải thích một cách dễ dàng. Từ đó, HS phát huy được tính tích cực, sáng 

tạo và ứng dụng kiến thức nhạy bén trong từng trường hợp cụ thể. 

Ví dụ: Khi dạy xong về tính chất hóa học của nhôm, GV có thể hỏi HS: Tại sao người 

ta khuyên không nên lấy chậu bằng nhôm để giặt đồ hay chứa bột giặt? Nếu giặt đồ hoặc 

chứa bột giặt lâu ngày bằng chậu nhôm thì chuyện gì sẽ xảy ra? 

GV cho khoảng thời gian 1 – 2 phút để HS suy nghĩ, sau đó yêu cầu một số HS nêu ý 

kiến của mình. Sau đó GV sẽ tổng kết lại: Thành phần chính của bột giặt là muối của axit 

ankylbenzensunfonic [3], chất này khi hòa tan trong nước sẽ thủy phân tạo môi trường kiềm 

yếu. Khi lấy chậu bằng nhôm để giặt đồ hay chứa bột giặt thì nhôm sẽ bị ăn mòn dần. Nếu 

giặt đồ hoặc chứa bột giặt lâu ngày bằng chậu nhôm thì chậu sẽ bị thủng. Cuối cùng GV 

nhấn mạnh lại vấn đề: Không nên lấy chậu bằng nhôm để giặt đồ hay chứa bột giặt. 

1.3.2.3. Thí nghiệm hóa học rèn luyện kĩ năng, thao tác thực hành 

Trong các thí nghiệm về khoa học, đặc biệt là thí nghiệm hóa học, nếu không cẩn thận 

sẽ gây nhiều hậu quả, nhẹ thì có thể không ra đúng hiện tượng đã đề cập trong lý thuyết, 

nặng thì có thể xảy ra cháy nổ, gây nguy hiểm cho bản thân và người xung quanh. Vì vậy, 

khi thực hành, GV cần hướng dẫn thật kĩ cho HS các thao tác cần thiết, sử dụng lượng hóa 

chất vừa phải. Chính những lưu ý về thao tác này đã rèn luyện cho HS vừa có tính khéo léo 

và kĩ năng thao tác, vừa phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề. Từ đó HS sẽ dần hình thành 

các đức tính cần thiết của một công dân toàn cầu mới: cẩn thận, kiên nhẫn, chính xác, khoa 

học, kỉ luật,... 

1.3.2.4. Thí nghiệm hóa học phát triển tư duy và niềm tin vào khoa học 


Thí nghiệm giúp HS phát triển tư duy, giúp HS dần hình thành thế giới quan duy vật 

biện chứng. Khi được tận mắt nhìn thấy các hiện tượng hoặc khi tự tay mình làm thí nghiệm, 















HS sẽ tin tưởng hơn vào những kiến thức đã học và cũng thêm tự tin vào chính bản thân 

mình. Nếu như HS chưa được tận mắt quan sát các hiện tượng, HS sẽ hoài nghi về những 

hiện tượng mà GV đã dạy trên lớp hoặc tự bản thân HS nghĩ ra và đặt câu hỏi: “Liệu các 

hiện tượng mà mình đã nghĩ ra chính xác chưa?”. Dần dần HS sẽ không tin tưởng vào chính 

mình cũng như không tin vào những kiến thức mà GV đã truyền đạt trên lớp. 

1.3.2.5. Thí nghiệm hóa học gây hứng thú 

GV sử dụng thí nghiệm vào tiết dạy sẽ gây được hứng thú cho HS trong quá trình học 

tập. HS sẽ không thể nào yêu thích bộ môn và không thể say mê tìm hiểu, nghiên cứu với 

những bài học lý thuyết khô khan. Nếu HS quan sát được những thí nghiệm hấp dẫn, hiện 

tượng đẹp, rõ ràng, HS sẽ muốn khám phá những thí nghiệm và tính chất hóa học của các 

chất. HS sẽ cố gắng tìm tòi thêm các kiến thức bên ngoài để trả lời các câu hỏi nảy sinh 

trong đầu của bản thân: Làm thế nào để tự mình có thể thực hiện được những thí nghiệm 

hấp dẫn như thí nghiệm của GV? Tại sao các chất phản ứng với nhau lại có được hiện tượng 

như vậy? Mình có thể sử dụng các hóa chất khác có sẵn trong cuộc sống mà vẫn tiến hành 

được thí nghiệm giống trên lớp không? Từ đó, HS sẽ tự mình tìm hiểu, đào sâu thêm các 

vấn đề đã được học trên lớp mà không cần GV phải nhắc nhở. 

Tóm lại, từ những vai trò đã trình bày ở trên, thí nghiệm hóa học đã góp phần phát 

triển năng lực, phẩm chất cần có của một công dân mới, tạo hứng thú học tập cho HS, cho 

phép HS có nhiều cơ hội để tiên đoán, tổng hợp, giải thích, điều khiển và giải quyết vấn đề; 

góp phần nâng cao hiệu quả của quá trình dạy học hóa học ở trường THPT. 

1.3.3. Các yêu cầu khi sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học 

Để nâng cao chất lượng cũng như hiệu quả của việc sử dụng các thí nghiệm hóa học, 

GV cần chú ý các yêu cầu sau: 

- Các thí nghiệm cần gắn với nội dung bài giảng, nên chọn các thí nghiệm giúp HS 

tiếp thu các kiến thức trọng tâm của tiết dạy. 

- Số lượng thí nghiệm trong một tiết dạy cần được cân nhắc kĩ càng, chỉ nên sử dụng 


đủ số lượng thí nghiệm, không nên quá nhiều gây loãng. 















hợp. 

- Nên sử dụng các hóa chất quen thuộc với HS, chọn các dụng cụ đơn giản nhưng phù 

- Chọn các phương án thí nghiệm dễ thực hiện, tiết kiệm dụng cụ, hóa chất, thời gian, 

tỉ lệ thành công cao và đặc biệt là phải an toàn cho HS. Nếu thí nghiệm nào tỉ lệ không 

thành công cao nhưng quan trọng, không thể bỏ qua được cần bình tĩnh kiểm tra, tìm hiểu 

nguyên nhân để giải thích cho HS hiểu. 

- GV cần chuẩn bị kĩ càng trước khi thực hiện thí nghiệm trước mặt HS: cần điều 

chỉnh lượng hóa chất phù hợp để hiện tượng đẹp, rõ ràng, chính xác; bố trí nơi đặt dụng cụ, 

hóa chất hợp lí để HS ngồi ở mọi vị trí trong lớp đều quan sát rõ hiện tượng thí nghiệm. 

- Trong khi tiến hành thí nghiệm, cần có các biện pháp tích cực nhằm thu hút sự chú 

ý của HS vào các hiện tượng xảy ra, cần hướng sự chú ý của HS vào những hiện tượng 

quan trọng có liên quan đến nội dung bài học, đảm bảo gắn kết thí nghiệm với bài giảng; 

sử dụng thao tác so sánh, đối chứng các hiện tượng, các quá trình và sự vật. 

- Gắn nội dung thí nghiệm với thực tiễn cuộc sống, cải tiến thí nghiệm phù hợp với 

điều kiện thức tế ở trường phổ thông. 

1.3.4. Cách sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học ở trường THPT 

Có rất nhiều cách sử dụng thí nghiệm hóa học trong trường phổ thông. Sau đây là một 

số cách sử dụng thí nghiệm mà GV ở trường phổ thông thường hay áp dụng [12]: 

1.3.4.1. Sử dụng thí nghiệm nghiên cứu bài mới 

GV có thể sử dụng thí nghiệm trong tiết dạy bài mới để truyền đạt kiến thức cho HS. 

Trong tiết dạy bài mới, thí nghiệm có thể được dùng theo các hướng: nghiên cứu khám phá, 

phát hiện và giải quyết vấn đề, minh hoạ kiểm chứng. 

a. Sử dụng thí nghiệm theo hướng nghiên cứu khám phá 

Theo hướng này, thí nghiệm hóa học được dùng làm nguồn kiến thức để HS 

nghiên cứu tìm tòi, là phương tiện xác định tính đúng đắn của các giả thuyết khoa học đưa 

ra. Các thí nghiệm theo hướng này sẽ tạo điều kiện cho HS phát triển cách tư duy độc lập, 


sáng tạo và năng lực tự học, HS sẽ nắm kiến thức vững chắc, sâu sắc và phong phú về lý 

thuyết lẫn thực tế. 















Cách tiến hành sử dụng thí nghiệm theo nghiên cứu khám phá như sau: 

- Nêu vấn đề nghiên cứu. 

- Phân tích vấn đề, đặt ra các giả thuyết khoa học khác nhau. 

- HS tự đề xuất cách nghiên cứu, kiểm chứng các giả thuyết. Trong một số 

trường hợp GV có thể hướng dẫn, gợi ý cách nghiên cứu cho HS. 

- Tiến hành thí nghiệm theo đề xuất. 

- Phân tích và giải thích hiện tượng từ đó xác nhận các giả thuyết đúng. 

- GV giải thích và kết luận. 

Ví dụ khi giảng dạy bài “Kim loại kiềm và hợp chất quan trọng của kim loại 

kiềm”, GV có thể nêu vấn đề cho HS tiến hành nghiên cứu tính khử của các kim loại kiềm 

biến đổi như thế nào khi số hiệu nguyên tử tăng dần. 

HS sẽ đưa các giả thuyết khoa học như tính khử của các kim loại kiềm tăng dần 

khi số hiệu nguyên tử tăng dần hay tính khử của các kim loại kiềm giảm dần khi số hiệu 

nguyên tử tăng dần hay tính khử của các kim loại kiềm không thay đổi khi số hiệu nguyên 

tử tăng dần. 

HS sẽ đề xuất cách tiến hành kiểm tra giả thuyết bằng thí nghiệm so sánh tốc 

độ phản ứng của các kim loại kiềm với nước. 

GV hướng dẫn cho HS khảo sát thí nghiệm giữa Na, K và Rb với nước. 

HS sẽ tự tiến hành khảo sát đồng thời thí nghiệm giữa Na, K và Rb để so sánh 

tính khử của các kim loại. 

đặt ra. 

tử tăng dần. 

HS thực hiện thí nghiệm, phân tích hiện tượng và xác nhận các giả thuyết đã 

GV rút ra kết luận: Tính khử của các kim loại kiềm tăng dần khi số hiệu nguyên 

b. Sử dụng thí nghiệm theo hướng phát hiện và giải quyết vấn đề 

Theo hướng phát hiện và giải quyết vấn đề, GV đặt ra cho HS một vấn đề nhận 


thức, HS tiếp nhận mâu thuẫn nhận thức đó và biến thành mâu thuẫn nội tại của bản thân, 

có nhu cầu muốn giải quyết mâu thuẫn đó, tạo động cơ suy nghĩ học tập. Dưới sự hướng 















dẫn của GV, HS tham gia tích cực vào quá trình tìm hiểu, giải quyết vấn đề, qua đó rút ra 

kiến thức mới cho bản thân. 

như sau: 

Cách tiến hành sử dụng thí nghiệm theo hướng phát hiện và giải quyết vấn đề 

- Nêu vấn đề, tạo mâu thuẫn nhận thức từ vấn đề. 

- Đề xuất hướng giải quyết, thực hiện kế hoạch giải quyết. 

- Phân tích để rút ra kết luận. 

- Vận dụng. 

về nhận thức cho HS. 

Ví dụ: Trước khi vào bài “Sự ăn mòn kim loại”, GV có thể nêu vấn đề mâu thuẫn 

GV cho HS dự đoán hiện tượng xảy ra khi tiến hành 3 thí nghiệm sau: 

Thí nghiệm 1: Nhúng thanh kẽm vào dung dịch axit clohiđric. 

Thí nghiệm 2: Nhúng thanh đồng vào dung dịch axit clohiđric. 

Thí nghiệm 3: Nhúng đồng thời thanh kẽm và thanh đồng (thanh kẽm và đồng 

tiếp xúc với nhau) vào dung dịch axit clohiđric. 

Ở thí nghiệm 1 và thí nghiệm 2 là những thí nghiệm đã quen thuộc, HS có thể 

dễ dàng dự đoán được hiện tượng. Nhưng ở thí nghiệm 3 HS chưa được làm trước đây, và 

sẽ có nhiều dự đoán rằng khí cũng sẽ chỉ thoát ra trên bề mặt thanh kẽm chứ không có khí 

thoát ra trên bề mặt thanh đồng, vì kẽm phản ứng với dung dịch axit clohiđric thu được khí 

hiđro, còn đồng thì không phản ứng được với dung dịch axit clohiđric. 

Sau đó GV cùng HS làm thí nghiệm, GV yêu cầu HS quan sát và nêu hiện 

tượng của từng thí nghiệm. 

HS phát hiện vấn đề: Thí nghiệm 1 có bọt khí xuất hiện trên bề mặt thanh kẽm, 

thí nghiệm 2 không có hiện tượng xảy ra, còn thí nghiệm 3 thì có cả khí trên bề mặt thanh 

kẽm và thanh đồng. Vậy tại sao đồng không phản ứng với dung dịch axit clohiđric nhưng 

lại có khí thoát ra trên bề mặt thanh đồng? HS sẽ tiếp nhận mâu thuẫn đó khi vào học bài 


“Sự ăn mòn điện hóa”. 















“Sự ăn mòn điện hóa”. 

GV giới thiệu: Để giải quyết vào câu hỏi trên, hôm nay chúng ta sẽ học bài mới 

Sau khi học xong bài “Sự ăn mòn điện hóa”, GV yêu cầu HS giải thích lại hiện 

tượng của thí nghiệm 3 đã làm ở đầu bài. 

Cuối cùng GV kết luận: khi cho 2 thanh kim loại kẽm và đồng tiếp xúc với 

nhau và cũng tiếp xúc vào dung dịch axit thì sẽ xảy ra hiện tượng ăn mòn điện hóa: kẽm bị 

ăn mòn, khí hiđro thoát ra trên bề mặt của thanh đồng. 

c. Sử dụng thí nghiệm theo hướng minh hoạ kiểm chứng 

Khi sử dụng thí nghiệm theo hướng này, HS có cơ hội củng cố, vận dụng kiến 

thức đã có; hiểu rõ, sâu và rộng kiến thức lý thuyết đã học. HS được kiểm chứng kiến thức 

đã học trên thực tế bằng các thí nghiệm hóa học, từ đó HS cảm thấy có niềm tin vào bản 

thân, tin vào những kiến thức mà bản thân đã học được trên lớp. 

Cách tiến hành sử dụng thí nghiệm theo hướng minh họa kiểm chứng như sau: 

- Nêu vấn đề cần giải quyết cho HS. 

- HS dự đoán kiến thức mới, hiện tượng thí nghiệm có thể xảy ra. 

- Tiến hành thí nghiệm, quan sát hiện tượng, so sánh với dự đoán ban đầu từ 

đó xác định dự đoán có đúng không? 

Kết luận. 

Ví dụ khi giảng dạy bài “Một số hợp chất quan trọng của kim loại kiềm thổ”, 

GV có thể cho HS tiến hành thí nghiệm minh hoạ tính chất của canxi hiđroxit. 

GV có thể giới thiệu cho HS về canxi hiđroxit là một bazơ mạnh, làm đổi màu 

chất chỉ thị, tác dụng với axit, oxit axit và muối. 

GV chuẩn bị các hóa chất gồm: dung dịch nước vôi trong, quỳ tím, 

phenolphtalein, dung dịch axit clohiđric, dung dịch đồng (II) sunfat, dung dịch natri 

cacbonat, ống hút (để thổi hơi thở của HS vào dung dịch nước vôi trong). 

GV định hướng cho HS làm các thí nghiệm kiểm chứng tính bazơ của canxi 


hiđroxit với các hóa chất đã chuẩn bị và yêu cầu HS dự đoán hiện tượng phản ứng. 















HS tiến hành các thí nghiệm để chứng minh tính chất của canxi hiđroxit và 

quan sát, ghi chép hiện tượng phản ứng. 

HS sẽ rút ra kết luận canxi hiđroxit là một bazơ mạnh điển hình, có đầy đủ tính 

chất hóa học chung của một bazơ. 

1.3.4.2. Sử dụng thí nghiệm trong giờ luyện tập, ôn tập 

Trong giờ luyện tập, ôn tập, với áp lực thi cử hiện tại, GV thường không sử dụng thí 

nghiệm hóa học, dành thời gian để làm các bài tập nên không khí giờ học dễ căng thẳng và 

nặng nề. Để giảm bớt sự nặng nề, căng thẳng, GV có thể sử dụng thí nghiệm trong giờ luyện 

tập, ôn tập để củng cố, tái hiện và nhấn mạnh các kiến thức quan trọng cho HS, qua đó nâng 

cao tính tích cực, nhận thức, hứng thú học tập cho HS và tạo không khí sôi động cho lớp 

học. Ngoài ra, GV có thể dùng thí nghiệm hóa học như bài tập hóa học, đặt vấn đề và nhiệm 

vụ cho HS phải vận dụng kiến thức để giải quyết. 

a. Sử dụng thí nghiệm nhằm tái hiện kiến thức đã học cho HS 

Sử dụng thí nghiệm hóa học tái hiện lại kiến thức đã học cho HS trong giờ luyện 

tập, ôn tập không phải lặp lại thí nghiệm đã biểu diễn mà có thể dùng các thí nghiệm mới, 

có những dấu hiệu chung của thí nghiệm đã làm nhưng dấu hiệu của kiến thức mới nhằm 

chỉnh lí, củng cố, khắc sâu kiến thức, tránh sự khái quát, suy diễn thiếu chính xác ở HS. 

Ví dụ: Sau khi dạy bài “Nhôm và các hợp chất của nhôm”, khi luyện tập GV có thể 

tiến hành thí nghiệm cho các mẩu kim loại Na, Mg, Al vào ống nghiệm chứa nước có pha 

phenolphtalein, sau đó đun nóng hai ống nghiệm chứa Mg, Al. HS sẽ quan sát hiện tượng 

và rút ra kết luận về tính khử của kim loại. 

b. Sử dụng thí nghiệm như bài tập hóa học 

Thí nghiệm hóa học có thể được dùng như bài tập hóa học nhằm tạo ra một vấn đề 

thực nghiệm yêu cầu HS phải vận dụng tích cực, sáng tạo và chính xác kiến thức đã học để 

giải quyết vấn đề thực nghiệm được đưa ra. 

Ví dụ sau khi dạy bài “Kim loại kiềm thổ và một số hợp chất quan trọng của kim 


loại kiềm thổ” trong giờ luyện tập GV có thể cho HS tiến hành phân biệt các lọ hóa chất 

mất nhãn được đánh số và chứa riêng biệt các chất rắn đã học như NaHCO3, CaCO3, 















Ca(HCO3)2, CaSO4, NaOH. HS sẽ phải vận dụng các kiến thức đã học về tính chất của một 

số hợp chất của kim loại kiềm thổ và một số kiến thức đã học về tính chất của NaOH, 

NaHCO3 để giải quyết bài tập trên. 

Hay sau khi dạy bài “Nhôm và các hợp chất của nhôm”, GV có thể cho HS bài tập 

về nhà tiến hành thí nghiệm “Nhôm tác dụng với nước thông cống” như sau: 

thông cống. 

Lấy hai chậu bằng nhựa, một chậu cho nước vòi, chậu còn lại cho dung dịch nước 

Lấy hai lon coca bằng kim loại cho vào hai chậu đã chuẩn bị (chú ý cho lon nhôm 

chìm hoàn toàn vào trong nước). 

Quan sát và so sánh hiện tượng của hai lon nhôm trong hai chậu trong các khoảng 

thời gian 1 phút, 1 giờ, 1 ngày, 2 ngày, 3 ngày. 

Giải thích hiện tượng quan sát được. 

HS sẽ phải tìm kiếm thông tin về thành phần của vỏ lon coca bằng kim loại và nước 

thông cống. Sau đó HS còn phải vận dụng được tính chất hóa học của nhôm để giải thích 

hiện tượng từ thí nghiệm trên. 

1.3.4.3. Sử dụng thí nghiệm trong giờ thực hành 

GV có thể hướng dẫn cho HS tự tiến hành các thí nghiệm (nếu là các thí nghiệm thao 

tác đơn giản, an toàn) hoặc biểu diễn cho HS xem (nếu thao tác phức tạp, có thể gây nguy 

hiểm nếu không tiến hành cẩn thận) nhằm minh hoạ, kiểm chứng, củng cố và vận dụng kiến 

thức đã học trên lớp. Qua đó, HS được rèn luyện các kĩ năng, năng lực và phẩm chất cần 

thiết. 

1.3.4.4. Sử dụng thí nghiệm trong kiểm tra, đánh giá 

GV có thể sử dụng thí nghiệm vào quá trình kiểm tra bằng cách cho HS mô tả lại hiện 

tượng của một phản ứng, hay giải thích các hiện tượng xảy ra trong phản ứng, ngoài ra có 

thể tổ chức cho HS kiểm tra các thao tác thí nghiệm để đánh giá được kĩ năng, thái độ của 

HS thông qua các bài tập hóa học thực nghiệm từ thí nghiệm hoặc các bài thực hành hóa 


học trong chương trình. 

1.3.5. Thí nghiệm gắn kết với cuộc sống 















Thuật ngữ thí nghiệm gắn kết với cuộc sống được sử dụng trong khóa luận này là 

những thí nghiệm được thực hiện từ những chất quen thuộc trong cuộc sống hằng ngày. Có 

thể áp dụng các thí nghiệm này vào bài học cụ thể với các hoạt động học tập phù hợp nhằm 

truyền đạt kiến thức một cách gần gũi, dễ dàng hơn. 

Việc sử dụng các thí nghiệm gắn kết với cuộc sống trong dạy học hóa học có nhiều 

thuận lợi và cũng không ít khó khăn được đặt ra, cụ thể như: 

- Thuận lợi: thí nghiệm thực tế, gần gũi nên dễ tạo hứng thú cho HS, tạo sự liên kết từ 

thực tiễn vào bài học; hóa chất, dụng cụ thí nghiệm dễ tìm kiếm và chuẩn bị, thí nghiệm đa 

số là không độc hại nên thích hợp sử dụng làm thí nghiệm biểu diễn trong lớp học cũng như 

cho HS thực hiện. 

- Khó khăn: việc lên ý tưởng, thiết kế và chuẩn bị các thí nghiệm sẽ tốn nhiều thời 

gian, đặc biệt với những tiết học liên tục; trong kiểm tra, thi cử theo chuẩn quốc gia hiện 

nay số câu hỏi, bài tập liên quan đến thí nghiệm còn hạn chế; kĩ năng thực hành của cả GV 

và HS còn hạn chế. 

Qua những thuận lợi và khó khăn đã nêu ở trên, chúng tôi thấy được thí nghiệm hóa 

học có những ưu điểm và vai trò vượt bậc trong quá trình dạy học hóa học ở trường THPT, 

giúp HS thấy được môn Hóa học gần gũi hơn với cuộc sống, tăng cường hứng thú và khả 

năng tư duy môn học. Vì thế, việc sử dụng các thí nghiệm gắn kết với cuộc sống trong quá 

trình dạy học hóa học đáp ứng được nhu cầu đổi mới PPDH hiện nay, tăng cường liên hệ 

lý thuyết bài học vào thực tiễn cuộc sống, phát triển năng lực và phẩm chất cho HS. 

1.4. Thực trạng sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học ở một số trường 

THPT tại TP. HCM và Bà Rịa – Vũng Tàu 

1.4.1. Mục đích điều tra 

THPT. 

- Tìm hiểu tính khả thi, hiệu quả sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học ở trường 

- Tìm hiểu những khó khăn của việc sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học ở 


trường THPT, đề xuất những biện pháp cải thiện, giải quyết vấn đề. 















- Tìm hiểu thực trạng sử dụng thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống trong quá 

trình dạy học hóa học ở trường THPT hiện nay để có định hướng thiết kế các thí nghiệm 

khả thi, hiệu quả, phù hợp tình hình thực tế. 

1.4.2. Đối tượng và phương pháp điều tra 

- Đối tượng điều tra: GV hóa học và HS các trường THPT Trưng Vương (quận 1), 

trường THPT Nguyễn Công Trứ (quận Gò Vấp), trường THPT Bình Hưng Hoà (quận Bình 

Tân), THPT Nguyễn Hữu Cảnh (quận Bình Tân), trường THPT Vũng Tàu (thành phố Vũng 

Tàu). 

- Phương pháp điều tra: dùng phiếu điều tra, bảng hỏi. 

Tôi cùng các cộng sự đã phát phiếu điều tra (phụ lục 5 và 6) đến 40 GV hóa học và 

HS các trường THPT trên và thu lại được 40 phiếu của các GV hóa học và 650 phiếu của 

HS. 

1.4.3. Kết quả điều tra 

của HS 

1.4.3.1. Kết quả điều tra thực trạng việc học hóa học với thí nghiệm ở trường THPT 

a) Thái độ, hứng thú của HS đối với bộ môn Hóa học 

Chú thích: 

47% 

9% 5% 


10% 

29% 

Rất thích Thích Bình thường Không thích Rất không thích 

Hình 1.1. Biểu đồ thể hiện thái độ, hứng thú của HS đối với bộ môn Hóa học 















Biểu đồ 1.1 cho ta thấy thái độ của HS đối với môn Hóa học tương đối tích cực. 

Có 29% số HS được khảo sát cảm thấy yêu thích môn Hóa học và 10% số HS được khảo 

sát cảm thấy rất yêu thích môn học này. Gần một nửa (47%) số HS được khảo sát cảm thấy 

bình thường với môn Hóa học. Tuy nhiên, vẫn có 9% HS cảm thấy không thích môn Hóa 

học, và số HS cảm thấy rất không thích môn Hóa học khoảng 5% . Tuy đây là một con số 

khá khiêm tốn so với phần còn lại HS, nhưng cũng là điều mà GV cần lưu ý khi dạy học, 

vì trong giờ học các HS này thường không hợp tác với GV, có thể có thái độ chống đối, lôi 

kéo các bạn khác trong lớp không chú ý tập trung trong giờ học. 


600 

500 

400 

300 

200 

100 

0 

Hình 1.2. Biểu đồ thể hiện nhận xét của HS về chương trình hóa học hiện tại 

Qua biểu đồ 1.2, ta có thể thấy được rằng đối với các em HS thì chương trình 

dạy học hóa học hiện nay vẫn còn khá nặng về lý thuyết, ít thực hành và ứng dụng (76% - 

495 HS). Và đây cũng có thể là lí do mà số HS yêu thích môn Hóa học chỉ chiếm khoảng 

39% số HS được khảo sát. 

155 

495 

Chú thích: 

b) Việc học với các thí nghiệm hóa học ở trường THPT 

Nội dung hấp dẫn, thu 

hút và có nhiều ý nghĩa 

Nội dung còn nặng về lý 

thuyết, ít thực hành và 

ứng dụng 


Qua hình 1.3 và 1.4 ta có thể thấy, HS chỉ thỉnh thoảng được học thí nghiệm 

hóa học (52%) và đại đa số các tiết được làm thí nghiệm là tiết học thực hành. Chỉ có 57 















HS được học thí nghiệm trong tiết học bài mới, còn lại số lượng rất nhỏ HS được học thí 

nghiệm trong các tiết ôn tập, luyện tập và hoạt động ngoại khóa. Mặt khác trong chương 

trình hóa học THPT, số lượng các tiết thực hành trong phân phối chương trình rất hạn chế 

nên HS càng có ít cơ hội được học thực hành. 

38% 

2% 3% 

5% 

52% 

Chú thích: 

Thường xuyên Thỉnh thoảng Hiếm khi 

Chỉ trong thao giảng 


Hình 1.3. Biểu đồ thể hiện mức độ thường xuyên học với các thí nghiệm hóa học của HS 


700 

600 

500 

400 

300 

200 

100 

0 

57 

17 

602 

Hình 1.4. Biểu đồ thể hiện tiết học HS thường được học với thí nghiệm 

20 

Chú thích: 

Tiết học bài mới 

Tiết ôn tập, luyện tập 

Tiết thực hành 

Hoạt động ngoại khóa 
















c) Hiệu quả của thí nghiệm hóa học trong quá trình học tập của HS 

Bảng 1.1. Ý kiến của HS về lợi ích của thí nghiệm hóa học 

Chú thích: [1] hoàn toàn không đồng ý; [2] không đồng ý; [3] không ý kiến; 

[4] đồng ý; [5] hoàn toàn đồng ý. 


Thí nghiệm giúp em có hứng thú 

học tập hơn với môn Hóa học 

Thí nghiệm giúp em rèn luyện các 

kĩ năng thực hành 

Thí nghiệm giúp em tiếp thu kiến 

thức chính xác hơn 

Thí nghiệm giúp em hiểu bài 

nhanh và nhớ lâu kiến thức hơn 

Thí nghiệm giúp em phát triển tư 

duy và năng lực 

Thí nghiệm giúp em có thể vận 

dụng kiến thức vào thực tế 

Thí nghiệm giúp em có niềm tin 

vào khoa học hơn 

Mức độ 

1 2 3 4 5 

Trung 

bình 

Độ lệch 

chuẩn 

13 18 89 241 289 4,19 0,91 

8 10 95 322 215 4,12 0,80 

9 22 110 291 218 4,06 0,87 

13 29 159 265 184 3,89 0,94 

16 29 190 246 169 3,80 0,96 

18 26 131 255 220 3,97 0,97 

15 25 183 229 198 3,88 0,97 


đến 4,19. Trong đó, một số nhận định có giá trị trung bình tương đối cao như “Thí nghiệm 


giúp em có hứng thú học tập hơn với môn Hóa học” (điểm trung bình 4,19), “Thí nghiệm 

giúp em rèn luyện các kĩ năng thực hành” (điểm trung bình 4,15), “Thí nghiệm giúp em 















tiếp thu kiến thức chính xác hơn” (điểm trung bình 4,06), “Thí nghiệm giúp em có thể vận 

dụng kiến thức vào thực tế” (điểm trung bình 3,97). Mặt khác, độ lệch chuẩn ứng với mỗi 

nhận định là tương đối thấp (giá trị độ lệch chuẩn từ 0,80 đến 0,97) hay nói cách khác độ 

chụm của các số liệu rất cao. Từ đó, chúng ta có thể thấy rằng HS đã nhận thức được tầm 

quan trọng của thí nghiệm trong dạy học hóa học. 

d) Nhu cầu của HS trong quá trình học tập bộ môn Hóa học 

Bảng 1.2. Mong muốn của HS trong tiết học hóa học 



Mong muốn 

Được học nhiều lý thuyết về 

Mức độ 

1 2 3 4 5 

Trung 

bình 

Độ lệch 

chuẩn 

hóa học hơn 191 163 210 64 22 2,33 1,10 

Được làm nhiều bài tập hóa 

học hơn 83 151 244 132 40 2,84 1,08 

Được quan sát nhiều thí 

nghiệm hóa học hơn 16 9 67 264 294 4,25 0,88 

Được tự tay tiến hành nhiều 

thí nghiệm hóa học hơn 11 8 88 237 306 4,26 0,86 

Được vận dụng kiến thức 

vào thực tiễn nhiều hơn 11 9 110 240 280 4,18 0,88 

Có nhiều điều thú vị, hấp 

dẫn hơn trong tiết học 10 11 82 231 316 4,28 0,86 
















Bảng 1.2 cho thấy giá trị trung bình dữ liệu thu được trong các mong muốn là từ 

2,33 đến 4,28. Trong đó, một số mong muốn có giá trị trung bình rất cao như “Có nhiều 

điều thú vị, hấp dẫn hơn trong tiết học” (điểm trung bình 4,28), “Được tiến hành nhiều thí 

nghiệm hóa học hơn” (điểm trung bình 4,26). Bên cạnh đó, vẫn có một số mong muốn có 

giá trị trung bình thấp như “Được học nhiều lý thuyết về hóa học hơn” (điểm trung bình 

2,33) và “Được làm nhiều bài tập hóa học hơn” (điểm trung bình 2,84). Mặt khác, độ phân 

tán số liệu ứng với mỗi mong muốn là rất thấp (giá trị độ lệch chuẩn tính được từ 0,86 đến 

1,10). Từ đó, có thể kết luận rằng HS hiện nay mong muốn được học nhiều điều thú vị hấp 

dẫn, được làm nhiều thí nghiệm hơn trong các tiết học chứ không phải là việc học một cách 

nhồi nhét các kiến thức hóa học khô khan, làm các bài tập thật khó nhưng không có ứng 

dụng thực tiễn gì trong cuộc sống. 

e) Thái độ HS với các thí nghiệm gắn kết với cuộc sống 

Để khảo sát thái độ HS với các thí nghiệm gắn kết cuộc sống, trước tiên chúng 

tôi khảo sát mức độ thường xuyên học với các thí nghiệm này của HS. 

36% 


3% 

6% 

Hình 1.5. Biểu đồ thể hiện mức độ thường xuyên học với các thí nghiệm hóa học gắn kết 

với cuộc sống của HS 

43% 

Chú thích: 

Thường xuyên Thỉnh thoảng Hiếm khi 

Chỉ trong thao giảng 

















Hình 1.5 cho thấy HS chỉ thỉnh thoảng được học thí nghiệm gắn kết với cuộc 

sống (43%) và số HS chưa bao giờ được học thí nghiệm gắn kết cuộc sống (12%) cao hơn 

so với số HS chưa bao giờ được học thí nghiệm hóa học ở hình 1.4 (2%). Như vậy, thí 

nghiệm gắn kết cuộc sống vẫn còn rất lạ lẫm với nhiều HS. 

Hình 1.6. Biểu đồ thể hiện thái độ, hứng thú của HS đối với thí nghiệm gắn kết với cuộc 

sống 

Hình 1.6 cho thấy HS có thái độ rất tích cực đối với thí nghiệm gắn kết với cuộc 

sống. Gần một nửa số lượng HS (44%) được khảo sát cảm thấy thích và 33% HS cảm thấy 

rất thích thí nghiệm gắn kết với cuộc sống. Chỉ có 1% HS không thích thí nghiệm gắn kết 

với cuộc sống và không có HS rất không thích thí nghiệm gắn kết với cuộc sống. Qua đó, 

ta có thể thấy HS rất thích học với các thí nghiệm và cũng rất mong muốn được học những 

điều gần gũi với cuộc sống hàng ngày. 

1.4.3.2. Kết quả điều tra thực trạng việc dạy hóa học với thí nghiệm ở trường 

THPT của GV 

22% 

Sau khi thu về 40 phiếu khảo sát GV đang trực tiếp giảng dạy bộ môn hóa học ở 

các trường chúng tôi rút ra kết luận: 

44% 

1% 

33% 

Chú thích: 

Rất thích Thích Bình thường Không thích Rất không thích 













a) Mức độ thường xuyên sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học của GV 




Chú thích: 

60% 

Hình 1.7. Biểu đồ thể hiện mức độ thường xuyên sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa 

học của GV 

Hình 1.7 cho thấy tất cả các GV đều có sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa 

học. Nhưng mức độ sử dụng thí nghiệm còn khá thấp. Đa số GV hiếm khi sử dụng thí 

nghiệm trong dạy học (60%). Có đến 23% GV được khảo sát chỉ thỉnh thoảng sử dụng thí 

nghiệm trong dạy học. Chỉ có 17% GV thường xuyên sử dụng thí nghiệm và không có GV 

nào luôn luôn sử dụng thí nghiệm trong giảng dạy. Vì đa số GV hiếm khi sử dụng thí 

nghiệm nên chúng tôi đã khảo sát và tìm hiểu những khó khăn của GV khi sử dụng thí 

nghiệm trong dạy học hóa học. 

17% 

23% 

Luôn luôn Thường xuyên Thỉnh thoảng 

Hiếm khi 

Không bao giờ 

b) Những khó khăn khi sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học 

Hình 1.8 cho thấy có rất nhiều khó khăn dẫn đến việc GV không sử dụng thí 

nghiệm hóa học thường xuyên. Ở các trường được khảo sát đều có phòng thí nghiệm và các 

GV đều được đào tạo căn bản về thí nghiệm khi còn học đại học nên việc “Trường không 


có phòng thí nghiệm” và “Kĩ năng làm thí nghiệm của GV còn chưa tốt” không phải là lí 

do dẫn đến GV không sử dụng thí nghiệm thường xuyên. Theo hình, khó khăn lớn nhất 















trong việc sử dụng thí nghiệm là “Tốn thời gian” (30 GV). Để sử dụng thí nghiệm GV cần 

tốn thời gian suy nghĩ, lên kịch bản và chuẩn bị các bộ thí nghiệm cho HS. Đây thật sự là 

công việc rất tốn thời gian và công sức của GV. Ngoài ra, các lí do khác như “Thi và kiểm 

tra hiện nay ít liên quan đến thí nghiệm” (28 GV) và “Di chuyển dụng cụ và hóa chất nguy 

hiểm” (23 GV) cũng dẫn đến việc GV hiếm khi sử dụng thí nghiệm trong việc dạy học hóa 

học. 


35 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 

0 

Chú thích: 

4 

15 

20 

30 

Trường không có phòng thí nghiệm 

Phòng thí nghiệm chưa có cán bộ chuyên trách 

Thiếu dụng cụ và hóa chất 

Hình 1.8. Biểu đồ thể hiện những khó khăn khi sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học 

c) Sử dụng thí nghiệm gắn kết với cuộc sống trong dạy học hóa học 

1 

Hóa chất bị hỏng dẫn đến tình trạng làm thí nghiệm không ra đúng hiện tượng 

Tiến hành thí nghiệm tốn nhiều thời gian 

Giáo viên ngại tiếp xúc với hóa chất, nhất là các hóa chất độc hại 

Kĩ năng làm thí nghiệm của giáo viên còn chưa tốt 

Di chuyển dụng cụ và hóa chất nguy hiểm 

Thi và kiểm tra ít liên quan đến thí nghiệm 

Một số thí nghiệm khó, hiện tượng không ra rõ ràng 

Không có chế độ khuyến khích, đãi ngộ giáo viên hợp lí 


0 

23 

28 

5 

4 















18% 

82% 

Chú thích: 

Thu hút hơn Như nhau Không thu hút hơn 

Hình 1.9. Biểu đồ thể hiện mức độ thu hút của thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống 

so với thí nghiệm hóa học truyền thống do GV đánh giá 

Hình 1.9 cho thấy đa số các GV cho rằng thí nghiệm gắn kết với cuộc sống sẽ 

thu hút HS hơn so với thí nghiệm hóa học truyền thống, không có GV nào cho rằng thí 

nghiệm gắn kết với cuộc sống không thu hút HS hơn thí nghiệm hóa học truyền thống. 

Chú thích: 

13% 

65% 


Hình 1.10. Biểu đồ thể hiện mức độ thường xuyên sử dụng thí nghiệm gắn kết với cuộc 

sống trong dạy học hóa học của GV 

10% 

Luôn luôn Thường xuyên Thỉnh thoảng 

Hiếm khi Không bao giờ 
















Hình 1.10 cho thấy đa số GV hiếm khi sử dụng thí nghiệm gắn kết với cuộc sống 

trong dạy học (65%), không có GV nào luôn luôn sử dụng loại thí nghiệm này trong bài 

dạy của mình. Tuy nhiên, có đến 13% GV không bao giờ sử dụng thí nghiệm gắn kết với 

cuộc sống trong bài dạy của mình, lí do có thể là khái niệm thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc 

sống vẫn còn khá mới lạ với nhiều GV. 

Bên cạnh đó, chúng tôi còn khảo sát ý kiến GV về cách sử dụng thí nghiệm hóa 

học gắn kết cuộc sống trong khi dạy học hóa học. 


40 

35 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 

25 

Hình 1.11. Biểu đồ thể hiện cách sử dụng thí nghiệm hóa học gắn kết cuộc sống trong khi 

dạy học hóa học 

Hình 1.11 cho thấy đa số GV muốn sử dụng thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc 

sống trong hoạt động ngoài giờ lên lớp (35 GV). Có 25 GV muốn sử dụng thí nghiệm gắn 

kết với cuộc sống để cung cấp kiến thức mới, nhưng chỉ có 4 GV muốn sử dụng thí nghiệm 

này vào tiết luyện tập, ôn tập. 

9 

4 

Bảng 1.3 cho thấy giá trị trung bình dữ liệu thu được ở các đánh giá là từ 3,43 

đến 4,15. Trong đó, một số đánh giá có giá trị trung bình cao như “Nâng cao hứng thú học 

tập bộ môn cho HS” (điểm trung bình 4,15), “Tăng khả năng vận dụng kiến thức đã học 

vào thực tế” (điểm trung bình 4,15). Bên cạnh đó, hai đánh giá có giá trị trung bình thấp là 

“Giúp HS tin tưởng vào khoa học” (điểm trung bình 3,43) và “Rèn cho HS kĩ năng thực 

35 

Chú thích: 

Cung cấp kiến thức mới 

Thực hành thí nghiệm hóa 

học 

Luyện tập, ôn tập 

Hoạt động ngoài giờ lên lớp 
















hành thí nghiệm” (điểm trung bình 3,48). Mặt khác, độ phân tán số liệu ứng với mỗi đánh 

giá là tương đối thấp (giá trị độ lệch chuẩn tính được từ 0,53 đến 1,01). Từ đó, chúng tôi 

thấy rằng các GV thấy thí nghiệm gắn kết cuộc sống giúp HS hứng thú hơn vào môn học, 

tăng khả năng vận dụng kiến thức thực tế nhưng lại chưa giúp HS rèn luyện được kĩ năng 

thực hành. 

Bảng 1.3. Đánh giá của GV về hiệu quả của thí nghiệm gắn kết cuộc sống trong dạy học 

hóa học 

Chú thích: 1 ứng với mức độ thấp nhất, 5 ứng với mức độ cao nhất 

Hiệu quả 

Mức độ 

1 2 3 4 5 

Trung 

bình 

Độ lệch 

chuẩn 

Giúp HS hiểu bài, khắc sâu kiến thức 0 1 14 22 3 3,68 0,66 

Rèn cho HS kĩ năng thực hành thí 

nghiệm 

0 2 22 11 5 3,48 0,78 

Tạo không khí lớp học sôi động 0 0 6 27 7 4,03 0,58 

Nâng cao hứng thú học tập bộ môn 

cho HS 

0 0 3 28 9 4,15 0,53 

Giúp HS tin tưởng vào khoa học 0 6 20 5 9 3,43 1,01 

Phát triển khả năng tư duy, sáng tạo 

và năng lực giải quyết vấn đề; nâng 

cao tính tích cực học tập cho HS 

Tăng khả năng vận dụng kiến thức đã 

học vào thực tế 

0 0 9 22 9 4,00 0,68 

0 0 4 26 10 4,15 0,58 

d) Biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học 

Bảng 1.4 cho thấy giá trị trung bình dữ liệu thu được ở các biện pháp là từ 3,30 

đến 4,35. Trong đó, một số biện pháp có giá trị trung bình cao như “Liên kết được kiến thức 

bài học và vấn đề thực tiễn thông qua việc sử dụng thí nghiệm thực tiễn cuộc sống” (điểm 
















trung bình 4,35), “Lồng ghép một số thí nghiệm liên quan thực tế vào bài dạy” (4,25) và 

“Tổ chức nhiều hoạt động thí nghiệm ngoại khóa” (điểm trung bình 4,25). 

Bảng 1.4. Đánh giá của GV về các biện pháp giúp nâng cao hiệu quả sử dụng thí nghiệm 

trong dạy học hóa học THPT 

Chú thích: 1 ứng với mức độ thấp nhất, 5 ứng với mức độ cao nhất 

Biện pháp 

Mức độ Trung Độ lệch 

1 2 3 4 5 bình chuẩn 

Tăng cường sử dụng thí nghiệm theo 0 1 24 14 1 3,38 0,59 

hướng nghiên cứu 


phương pháp kiểm chứng 


phương pháp đối chứng 


hướng nêu và giải quyết vấn đề 

Cung cấp trước cho HS tài liệu về thí 0 1 11 23 5 3,80 0,69 

nghiệm sẽ làm ở bài học mới 

Thường xuyên hướng dẫn HS làm 0 0 4 30 6 4,05 0,50 

thí nghiệm trong bài dạy mới 

Lồng ghép một số thí nghiệm liên 0 0 0 30 10 4,25 0,44 

quan thực tế vào bài dạy 

Liên kết được kiến thức bài học và 0 0 0 26 14 4,35 0,48 

vấn đề thực tiễn thông qua việc sử 

dụng thí nghiệm thực tiễn cuộc sống 

Tổ chức nhiều hoạt động thí nghiệm 0 0 2 26 12 4,25 0,54 

ngoại khóa 

Bên cạnh đó, một số đánh giá có giá trị trung bình thấp, chẳng hạn như “Tăng 

cường sử dụng thí nghiệm theo phương pháp đối chứng” (điểm trung bình 3,30), “Tăng 

cường sử dụng thí nghiệm theo hướng nghiên cứu” (điểm trung bình 3,38) và “Tăng cường 

sử dụng thí nghiệm theo phương pháp kiểm chứng” (điểm trung bình 3,38). Mặt khác, độ 

lệch chuẩn số liệu ứng với mỗi đánh giá là tương đối thấp (giá trị độ lệch chuẩn tính được 


từ 0,44 đến 0,65). Từ đó, chúng tôi thấy rằng các GV muốn sử dụng thí nghiệm gắn với 

cuộc sống để đưa những kiến thức thực tế tới gần với HS hơn. 















THPT. 


Trong chương 1 tôi đã trình bày cơ sở lý luận của đề tài bao gồm: 

1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu: 

- Một số khóa luận, luận văn nghiên cứu về thí nghiệm hóa học trong dạy học ở trường 

- Định hướng đổi mới PPDH, xu hướng đổi mới PPDH ở trường phổ thông. 

- PPDH môn Hóa học ở trường phổ thông cũng như những yêu cầu đổi mới PPDH 

môn Hóa học ở các trường THPT. 

THPT. 

2. Thí nghiệm hóa học: 

- Khái niệm thí nghiệm, thí nghiệm hóa học. 

- Vai trò của thí nghiệm trong dạy học môn Hóa học ở trường THPT. 

- Một số yêu cầu cơ bản và cách sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học ở trường 

- Tổng quan về thí nghiệm gắn kết với cuộc sống. 

3. Thực trạng sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học ở một số trường THPT 

ở địa bàn TP. HCM và Bà Rịa – Vũng Tàu. 

Qua đó tôi thấy được thí nghiệm hóa học có vai trò rất quan trọng trong việc dạy học 

môn Hóa học ở các trường THPT, và thí nghiệm gắn kết với cuộc sống là một hướng đi 

mới và hay, phù hợp với quá trình đổi mới PPDH hiện nay. Nhưng trên thực tế, tuy HS rất 

thích các thí nghiệm hóa học và thí nghiệm gắn kết với cuộc sống nhưng do nhiều nguyên 

nhân khác nhau, GV hầu như chưa thể đáp ứng được những nhu cầu chính đáng đó cho HS. 

Vì vậy cần phải có các nghiên cứu về thí nghiệm và đặc biệt là thí nghiệm gắn kết với cuộc 

sống để giúp GV vượt qua một số khó khăn trong việc tổ chức thí nghiệm cho HS, giúp HS 

thêm yêu môn Hóa học. 
















Chương 2. THIẾT KẾ VÀ XÂY DỰNG THÍ NGHIỆM GẮN KẾT VỚI CUỘC 

SỐNG TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC PHẦN VÔ CƠ LỚP 12 THPT 

2.1. Phân tích nội dung chương trình hóa học phần vô cơ lớp 12 

2.1.1. Cấu trúc và nội dung chương trình hóa học phần vô cơ lớp 12 

Chương trình hóa học phần vô cơ lớp 12 gồm 4 chương với 26 bài, trong đó có một 

số phần được giảm tải, được phân phối như sau [3],[17],[19]: 

Bảng 2.1. Cấu trúc nội dung hóa học phần vô cơ lớp 12 cơ bản 

Bài Nội dung Ghi chú 

17 

18 

CHƯƠNG 5: ĐẠI CƯƠNG VỀ KIM LOẠI 

Vị trí của kim loại trong bảng tuần 

hoàn và cấu tạo của kim loại 

Tính chất của kim loại. Dãy điện hóa 

của kim loại 

19 Hợp kim 

20 Sự ăn mòn kim loại 

21 Điều chế kim loại 

22 Luyện tập: Tính chất của kim loại 

Không dạy phần: Mạng tinh thể 

lục phương, mạng tinh thể lập 

phương tâm diện, mạng tinh thể 

lập phương tâm khối 

23 

Luyện tập: Điều chế kim loại và sự 

ăn mòn kim loại 

24 

Thực hành: Tính chất, điều chế kim 

loại, sự ăn mòn kim loại 

CHƯƠNG 6: KIM LOẠI KIỀM, KIM LOẠI KIỀM THỔ, NHÔM 

25 

Kim loại kiềm và hợp chất quan 

trọng của kim loại kiềm 

Không dạy phần: Một số hợp chất 

quan trọng của kim loại kiềm, GV 

hướng dẫn HS tự đọc thêm 
















26 

Kim loại kiềm thổ và hợp chất quan 

trọng của kim loại kiềm thổ 

27 Nhôm và hợp chất của nhôm 

28 

29 

30 

31 Sắt 

Luyện tập: Tính chất của kim loại 

kiềm, kim loại kiềm thổ và hợp chất 

của chúng 

Luyện tập: Tính chất của nhôm và 

hợp chất của nhôm 

Thực hành: Tính chất của natri, 

magie, nhôm và hợp chất của chúng 

CHƯƠNG 7: SẮT VÀ MỘT SỐ KIM LOẠI QUAN TRỌNG 

32 Hợp chất của sắt 

33 Hợp kim của sắt 

34 Crom và hợp chất của crom 

35 Đồng và hợp chất của đồng 

36 Sơ lược về niken, kẽm, chì, thiếc 

37 

38 

39 

Luyện tập: Tính chất hóa học của sắt 

và hợp chất của sắt 

Luyện tập: Tính chất hóa học của 

crom, đồng và hợp chất của chúng 

Thực hành: Tính chất hóa học của 

sắt, đồng và những hợp chất của sắt, 

crom 

Không dạy phần: Tác dụng với 

nước 

Không dạy các loại lò luyện gang, 

thép (chỉ dạy thành phần hợp kim, 

nguyên tắc và các phản ứng xảy 

ra khi luyện gang, thép) 

Không yêu cầu HS làm bài tập 2 

Không dạy cả bài, sử dụng thời 

gian để luyện tập 


gian để luyện tập 


Không bắt buộc làm thí nghiệm 4 















CHƯƠNG 8: PHÂN BIỆT MỘT SỐ CHẤT VÔ CƠ 

40 Nhận biết một số ion trong dung dịch 

41 Nhận biết một số chất khí 


gian để luyện tập và nhận biết 


gian để luyện tập và nhận biết 

Luyện tập: Nhận biết một số chất vô 

42 

cơ 

Theo phân phối nội dung như trên, chương trình hóa học phần vô cơ lớp 12 cơ bản có 

nhiều bài lý thuyết về bài nguyên tố và chất (kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ và hợp chất, 

nhôm và hợp chất, sắt và hợp chất, crom và hợp chất) và 3 bài thực hành đã tạo điều kiện 

thuận lợi và phù hợp cho việc sử dụng thí nghiệm hóa học vào quá trình giảng dạy. 

Đề tài tập trung phân tích những nội dung phù hợp cho việc sử dụng thí nghiệm hóa 

học vào quá trình giảng dạy, bao gồm các chương: 

- Chương 5 – Đại cương về kim loại 

- Chương 6 – Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ, nhôm 

- Chương 7 – Sắt và một số kim loại quan trọng 

2.1.2. Mục tiêu dạy học 

Theo quyển Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Hóa học lớp 12, mục 

tiêu của các chương như sau [17]: 

2.1.2.1. Mục tiêu của chương Đại cương về kim loại 

a. Về kiến thức 

HS biết được: 

- Vị trí, đặc điểm cấu hình lớp electron ngoài cùng, liên kết kim loại. 

- Khái niệm hợp kim, tính chất (Dẫn nhiệt, dẫn điện, nhiệt độ nóng chảy,...), ứng dụng 

của một số hợp kim (thép không gỉ, đuyara). 

- Các biện pháp bảo vệ kim loại khỏi bị ăn mòn. 


- Mục đích, cách tiến hành, kĩ thuật thực hiện các thí nghiệm trong bài thực hành. 

HS hiểu được: 















- Tính chất vật lí chung: ánh kim, dẻo, dẫn điện và dẫn nhiệt tốt. 

- Tính chất hóa học chung của kim loại là tính khử (khử phi kim, ion H + trong nước, 

dung dịch axit, ion kim loại trong dung dịch muối). 

- Quy luật sắp xếp trong dãy điện hóa các kim loại (các nguyên tử được sắp xếp theo 

chiều giảm dần tính khử, các ion kim loại được sắp xếp theo chiều tăng dần tính oxi hóa) 

và ý nghĩa của nó. 

- Các khái niệm: ăn mòn kim loại, ăn mòn hóa học, ăn mòn điện hóa. 

- Điều kiện xảy ra sự ăn mòn kim loại. 

- Nguyên tắc chung và các phương pháp điều chế kim loại (điện phân, nhiệt luyện, 

dùng kim loại mạnh khử ion kim loại yếu hơn). 

b. Về kĩ năng, HS có kĩ năng 

- So sánh bản chất của liên kết kim loại với liên kết ion và liên kết cộng hóa trị. 

- Dự đoán được chiều phản ứng oxi hóa–khử dựa vào dãy điện hóa. 

- Viết được các phương trình hóa học phản ứng oxi hóa–khử chứng minh tính chất 

của kim loại và điều chế kim loại cụ thể. 

tế. 

- Phân biệt được ăn mòn hóa học và ăn mòn điện hóa học ở một số hiện tượng thực 

- Sử dụng và bảo quản hợp lí một số đồ dùng bằng kim loại và hợp kim dựa vào những 

đặc tính của chúng. 

kim loại. 

nhận xét. 

- Lựa chọn được phương pháp điều chế kim loại cụ thể cho phù hợp. 

- Quan sát thí nghiệm, hình ảnh, sơ đồ, ... để rút ra nhận xét về phương pháp điều chế 

- Giải được các bài toán cơ bản có liên quan đến kiến thức trong chương. 

- Sử dụng dụng cụ hóa chất để tiến hành an toàn, thành công các thí nghiệm. 

- Quan sát thí nghiệm, nêu hiện tượng, giải thích và viết phương trình hóa học, rút ra 


- Viết tường trình thí nghiệm. 

2.1.2.2. Mục tiêu của chương Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ, nhôm 

















- Vị trí, cấu hình electron lớp ngoài cùng của kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ; vị trí 

và cấu hình electron của nhôm. 

- Tính chất vật lí và hóa học của kim loại kiềm thổ, nhôm. 

- Tính chất hóa học và ứng dụng của một số hợp chất của kim loại kiềm thổ, nhôm: 

canxi hiđroxit, canxi cacbonat, canxi sunfat, nhôm oxit, nhôm hiđroxit, nhôm sunfat. 

- Khái niệm về nước cứng (tính cứng tạm thời, vĩnh cửu, toàn phần), tác hại của nước 

cứng, cách làm mềm nước cứng. 

- Trạng thái tự nhiên và ứng dụng của nhôm. 

- Cách nhận biết ion Ca 2+ , Mg 2+ , Al 3+ trong dung dịch. 

- Mục đích, cách tiến hành, kĩ thuật thực hiện các thí nghiệm trong bài thực hành. 


thấp). 

- Tính chất vật lí của kim loại kiềm (mềm, khối lượng riêng nhỏ, nhiệt độ nóng chảy 

- Tính chất hóa học của kim loại kiềm: Tính khử mạnh nhất trong số các kim loại 

(phản ứng với nước, axit, phi kim). 

- Kim loại kiềm thổ có tính khử mạnh (tác dụng với oxi, clo, axit). 

- Nhôm là kim loại có tính khử khá mạnh (phản ứng với phi kim, dung dịch axit, nước, 

kim loại kiềm, oxit kim loại). 

- Phương pháp điều chế kim loại kiềm (điện phân muối halogenua nóng chảy). 

- Nguyên tắc và cách sản xuất nhôm bằng phương pháp điện phân oxit nóng chảy. 

- Tính chất lưỡng tính của Al2O3, Al(OH)3: vừa tác dụng với axit mạnh, vừa tác dụng 

với bazơ mạnh. 


- Dự đoán tính chất hóa học, kiểm tra và rút ra kết luận về tính chất của kim loại kiềm, 


kim loại kiềm thổ và một số hợp chất của kim loại kiềm thổ, nhôm và một số hợp chất quan 

trọng của nhôm. 















điều chế. 

- Quan sát thí nghiệm, hình ảnh, sơ đồ rút ra được nhận xét về tính chất, phương pháp 

- Viết các phương trình hóa học dưới dạng phân tử và ion thu gọn minh họa tính chất 

hóa học của kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ, một số hợp chất quan trọng của kim loại 

kiềm thổ, nhôm và một số hợp chất quan trọng của nhôm. 

nhận xét. 

axit. 

- Viết sơ đồ điện phân điều chế kim loại kiềm. 

- Sử dụng và bảo quản hợp lí các đồ dùng bằng nhôm. 





2.1.2.3. Mục tiêu của chương Sắt và một số kim loại quan trọng 



- Vị trí, cấu hình electron của sắt, crom. 

- Tính chất vật lí của sắt, crom, một số hợp chất của sắt và của crom. 

- Tính chất hóa học của sắt: tính khử trung bình. 

- Tính chất hóa học của crom là tính khử: phản ứng với oxi, clo, lưu huỳnh, dung dịch 

- Tính chất hóa học của hợp chất crom (III), Cr2O3, Cr(OH)3: tính oxi hóa và tính khử, 

tính lưỡng tính. 

- Tính chất hóa học của hợp chất crom (VI): K2CrO4, K2Cr2O7: tính oxi hóa mạnh. 

- Trạng thái tự nhiên của sắt (các oxit sắt, FeCO3, FeS2). 

- Nguyên tắc điều chế và ứng dụng của một số hợp chất của sắt. 

- Định nghĩa và phân loại gang, sản xuất gang (nguyên tắc, nguyên liệu, cấu tạo và 


chuyển vận của lò cao, biện pháp kĩ thuật). 

- Định nghĩa và phân loại thép, nguyên tắc chung để sản xuất thép. 















- Ứng dụng của gang, thép. 


- Tính khử của hợp chất sắt (II): FeO, Fe(OH)2, muối sắt (II). 

- Tính oxi hóa của hợp chất sắt (III): Fe2O3, Fe(OH)3, muối sắt (III). 

- Mục đích, tiến hành, kĩ thuật thực hiện các thí nghiệm cụ thể trong bài thực hành. 


- Dự đoán, kiểm tra bằng thí nghiệm và kết luận được tính chất hóa học của sắt và các 

hợp chất của sắt, crom và một số hợp chất của crom. 

- Viết các phương trình hóa học dưới dạng phân tử hoặc ion thu gọn minh họa tính 

chất hóa học sắt, hợp chất của sắt, crom và một số hợp chất của crom. 

- Nhận biết được ion Fe 2+ , Fe 3+ trong dung dịch. 

- Quan sát mô hình, hình vẽ, sơ đồ, ... rút ra nhận xét về nguyên tắc và quá trình sản 

xuất gang, nguyên tắc sản xuất thép. 

nhận xét. 

- Viết các phương trình hóa học các phản ứng xảy ra trong lò luyện gang, thép. 

- Phân biệt được một số đồ dùng bằng gang, thép. 

- Sử dụng và bảo quản hợp lí một số hợp kim của sắt. 





2.1.3. Một số lưu ý dạy học hóa học phần vô cơ lớp 12 

Theo PGS. TS. Đặng Thị Oanh và PGS. TS Nguyễn Thị Sửu [13], hóa học phần vô cơ 

lớp 12 nằm ở phần cuối chương trình hóa học THPT, nội dung bao gồm các vấn đề lớn: 

tính chất của kim loại gây ra bởi dạng liên kết kim loại; nghiên cứu phương pháp điều chế 

kim loại, sự ăn mòn kim loại trên cơ sở lý thuyết electron, sự điện li, dãy điện hóa; nghiên 


cứu các nguyên tố kim loại điển hình, có ý nghĩa đối với nền kinh tế quốc dân. Chính những 

nội dung và vị trí của phần hóa học vô cơ lớp 12 đã tạo điều kiện cho GV sử dụng rộng rãi 















các PPDH tích cực vì HS đã có được nền kiến thức cơ bản và vững chắc về các định luật, 

học thuyết và các nguyên tố phi kim đã học ở lớp 10, 11. Nhưng khi giảng dạy phần này 

GV cũng phải lưu ý một số điểm sau: 

2.1.3.1. Về cấu tạo kim loại 

Cấu tạo nguyên tử: nghiên cứu các kim loại khác nhau cần hướng HS chú ý đến: 

Số electron lớp ngoài cùng không lớn, bán kính nguyên tử tương đối lớn; dẫn đến 

kim loại dễ nhường electron hóa trị, thể hiện tính khử. GV có thể đưa ra bảng so sánh kim 

loại, phi kim về các giá trị: bán kính nguyên tử, năng lượng ion hóa thứ nhất để minh họa. 

Liên kết kim loại: Kim loại cấu tạo mạng tinh thể, liên kết kim loại trong mạng luôn 

có sự cân bằng động: 

 

M +ne M .ne H 

n+ n+ 

e 

e 

GV cần thông báo cho HS: Thời gian tồn tại của nguyên tử kim loại trong tinh thể 

chỉ ngắn từ 10 –14 10 –11 giây. 

GV cần cho HS so sánh liên kết kim loại với liên kết ion, liên kết cộng hóa trị để 

tìm ra sự giống và khác nhau giữa chúng. 

2.1.3.2. Tính chất vật lí 

GV cần chú ý đến nguyên nhân gây ra các tính chất vật lí: tính dẫn điện, dẫn nhiệt, 

tính dẻo, ánh kim. 

Sự phụ thuộc tính dẫn điện vào nhiệt độ và tính chất tan lẫn vào nhau của các kim 

loại tạo ra các hợp kim. 

Có thể mở rộng giới thiệu về cách tạo ra các hợp kim. 

2.1.3.3. Tính chất hóa học của kim loại 

HS đã biết các tính chất của kim loại nên GV hệ thống hóa các kiến thức riêng lẻ 

bằng phương pháp đàm thoại kết hợp thí nghiệm hóa học, có thể trình bày ở dạng sơ đò, 

khái quát hóa để HS dễ nhớ: 

Me hoạt động (kim loại kiềm, Ca, Sr, Ba) → kiềm + H2↑. 

H2O + Me Me trung bình (Mg, Fe) oxit kim loại + H2↑. 


Me kém hoạt động (Cu, …) → không phản ứng. 















Dãy điện hóa của kim loại: GV cần lưu ý dãy điện hóa được xây dựng trong điều 

kiện xác định, chuẩn: dung dịch nước, nồng độ chất 1 M, nhiệt độ 298K, áp suất 1 atm. 

Tính chất của các kim loại không chỉ dựa vào cấu tạo nguyên tử mà còn xác định 

bằng các dấu hiệu khác như: độ bền của mạng tinh thể, bản chất của chất oxi hóa khi tương 

tác với kim loại. 

Cơ chế của quá trình tương tác của kim loại với nước, dung dịch axit, muối là quá 

trình các ion từ mạng tinh thể bị tách ra các phân tử lưỡng cực nước, để lại số electron trên 

tấm kim loại gây ra sự xuất hiện thế điện cực. 

Chỉ ra tính giới hạn của dãy điện hóa để ngăn ngừa sự sử dụng sai lầm của nó. 

Sự điện phân muối: HS đã có khái niệm điện phân trong chương trình Vật lí nên GV 

cần vận dụng khái niệm này trong hóa học, giải thích sự điện phân theo quan điểm lí thuyết 

sự điện li, quy luật phản ứng hóa học để xác định được đúng các quá trình oxi hóa– khử 

trên các điện cực, thứ tự theo khả năng khử của cac anion và cation khi điện phn hỗn hợp 

dung dịch với các vật liệu làm điện cực khác nhau. 

Sự ăn mòn kim loại: GV cần chú ý đến các vấn đề: sự tổn hại đến nền kinh tế do sự 

ăn mòn kim loại gây ra; giải thích bản chất của sự ăn mòn theo quan điểm của thuyết 

electron; cơ sở khoa học của các biện pháp chống ăn mòn kim loại. 

Các kiến thức về kim loại đã được HS tích lũy khi nghiên cứu phi kim nên GV có thể 

sử dụng phương pháp nêu vấn đề, tăng cường hoạt động độc lập của HS, tiến hành theo con 

đường suy diễn: từ tính chất chung của kim loại, đặc điểm tính chất chung của nhóm đến 

tính chất của một số kim loại cụ thể. Trong quá trình nghiên cứu cần nhấn mạnh: tính chất 

khác biệt của kim loại so với tính chất chung của nhóm và giải thích dựa vào đặc điểm cấu 

tạo nguyên tử, dạng tinh thể của chúng; so sánh với các nguyên tố trong nhóm, giữa các 

nhóm nguyên tố với nhau để củng cố quy luật biến thiên tính chất trong nhóm, chu kì, lí 

giải những hiện tượng trái quy luật. 

2.2. Tiêu chí và quy trình thiết kế các thí nghiệm hóa học theo hướng gắn kết 


với cuộc sống 















2.2.1. Tiêu chí lựa chọn thí nghiệm hóa học để thiết kế theo hướng gắn kết với cuộc 

sống 

Để sử dụng thí nghiệm kết hợp với việc tổ chức hoạt động trong giờ học một cách hợp 

lí, có hiệu quả, việc thiết kế thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống phải dựa trên các 

tiêu chí sau: 

- Phải phục vụ kiến thức hóa học trọng tâm nhằm đạt mục tiêu của bài dạy. 

- Phải đảm bảo an toàn cho GV biểu diễn và HS tiến hành thí nghiệm. 

- Hiện tượng thí nghiệm phải rõ ràng và dễ quan sát. 

- Thí nghiệm phải đảm bảo thành công khi thực hiện. 

- Thi nghiệm tốn ít thời gian phù hợp với tiết học ở trường THPT. 

- Thí nghiệm đơn giản, dễ thực hiện, dụng cụ gọn gàng thẩm mỹ. 

- Tăng cường sử dụng thí nghiệm theo nghiên cứu, thí nghiệm là phương tiện, công 

cụ và nguồn tri thức để HS khai thác, tìm tòi kiến thức mới. 

2.2.2. Quy trình thiết kế các thí nghiệm hóa học theo hướng gắn kết với cuộc sống 

Qua quá trình thực tế thiết kế các thí nghiệm Hóa học gắn kết với cuộc sống, tôi xin 

đề xuất quy trình thiết kế thí nghiệm Hóa học gắn kết với cuộc sống như sau: 

Bước 1: Lựa chọn nội dung bài học phù hợp sử dụng thí nghiệm khi giảng dạy. 

Bước 2: Xác định mục tiêu, chuẩn kiến thức, kĩ năng của nội dung bài học đã chọn. 

Bước 3: Lựa chọn thí nghiệm hóa học phù hợp mục tiêu, chuẩn kiến thức, kĩ năng nội 

dung bài học đã chọn. 

Bước 4: Tìm hiểu những dụng cụ, hóa chất cần thiết để tiến hành thí nghiệm truyền 

thống trong phòng thí nghiệm. 

Bước 5: Tìm kiếm các nguyên vật liệu, dụng cụ gần gũi cuộc sống phù hợp với nội 

dung bài dạy đã chọn thay thay thế các hóa chất, dụng cụ đang được sử dụng trong phòng 

thí nghiệm. 

Bước 6: Thực hiện thí nghiệm, kiểm chứng hiện tượng và đối chứng với các thí nghiệm 


truyền thống đang được sử dụng. 















Bước 7: Điều chỉnh lượng chất cũng như kĩ thuật thực hiện, thiết kế các hình thức biểu 

diễn phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng. 

Bước 8: Soạn câu hỏi khai thác thí nghiệm và gợi ý lời giải phù hợp dành cho thí 

nghiệm. 

Bước 9: Quay lại cách tiến hành các thí nghiệm và dựng phim. 

Để làm rõ hơn về quy trình đã đề cập ở trên, tôi sẽ phân tích các bước trong quá trình 

thiết kế thí nghiệm “Dung dịch xanh kì lạ”: 

Bước 1: Nội dung bài học phù hợp sử dụng thí nghiệm khi giảng dạy là so sánh sự ăn 

mòn hóa học và sự ăn mòn điện hóa học, trong bài 20 “Sự ăn mòn kim loại”, Hóa học lớp 

12 chương trình cơ bản. 

Bước 2: Mục tiêu bài học, chuẩn kiến thức kĩ năng của nội dung bài học đã chọn: 

- Phân biệt được ăn mòn hóa học và ăn mòn điện hóa ở một số hiện tượng thực tế. 

Bước 3: Thí nghiệm Hóa học phù hợp mục tiêu, chuẩn kiến thức, kĩ năng nội dung bài 

học đã chọn là sử dụng lá nhôm cho vào dung dịch axit sunfuric (ăn mòn hóa học), sau đó 

cho thêm dung dịch đồng (II) sunfat vào (ăn mòn điện hóa học). 

Bước 4: Các dụng cụ và hóa chất cần thiết để tiến hành thí nghiệm là lá nhôm, axit 

sunfuric, dung dịch đồng (II) sunfat và ống nghiệm. 

Bước 5: Thay thế lá nhôm trong phòng thí nghiệm bằng giấy bạc, thay thế axit sunfuric 

bằng dung dịch giấm ăn, thay dung dịch đồng (II) sunfat bằng dung dịch phèn xanh, thay 

ống nghiệm bằng ly thủy tinh gần gũi với đời sống. 

Bước 6: Tiến hành hai thí nghiệm để đối chứng hiện tượng. 

Bước 7: Điều chỉnh lượng chất phù hợp cho quá trình phản ứng. 

Bước 8: Soạn câu hỏi khai thác thí nghiệm và gợi ý lời giải phù hợp dành cho thí 

nghiệm. 

Câu hỏi: 

1. Dự đoán xem khi cho giấy bạc vào giấm thì phản ứng gì đã xảy ra? 


2. Vì sao khi cho giấy bạc vào dung dịch giấm thì bọt khí không xuất hiện? 

3. Khi cho phèn xanh vào, hiện tượng gì đã xảy ra? 















4. Theo em tại sao bọt khí lại xuất hiện nhiều hơn khi cho phèn xanh vào? 

5. Vai trò của phèn xanh là gì, ảnh hưởng của phèn xanh đến giấy bạc như thế nào? 

Gợi ý lời giải: 

1. Dự đoán phản ứng xảy ra: 2Al + 6CH3COOH 2(CH3COO)3Al + 3H2↑. 

2. Ở điều kiện thường nhôm có lớp oxit bảo vệ, mặt khác giấm có tính axit yếu, khí sinh 

ra sẽ có một phần bám trên bề mặt của nhôm ngăn cản nhôm tiếp xúc với axit nên bọt khí 

hầu như không xuất hiện. 

xanh. 

3. Khi cho phèn xanh vào thì khí sẽ thoát ra nhiều hơn so với khi không thêm phèn 

4. Phèn xanh có thành phần chính là CuSO4. Khi cho phèn xanh vào thì nhôm sẽ phản 

ứng với CuSO4: 

2Al + 3Cu 2+ 2Al 3+ + 3Cu. 

Đồng tạo ra bám lên trên giấy bạc. Lúc này sẽ tạo ra một hệ thống pin điện hóa, nhôm 

là cực âm, còn đồng là cực dương. Nhôm sẽ bị ăn mòn, khí thoát ra trên bề mặt của đồng, 

vì vậy không có bọt khí cản trở việc nhôm tiếp xúc với axit nên phản ứng tiếp tục xảy ra. 

5. Vai trò của phèn xanh là tạo đồng bám trên giấy bạc, tạo hệ thống pin điện làm cho 

tốc độ ăn mòn nhôm trong giấy bạc lớn hơn. 

Bước 9: Quay lại cách tiến hành các thí nghiệm và dựng phim. 

2.3. Thiết kế và sử dụng các thí nghiệm gắn kết với cuộc sống trong dạy học hóa 

học phần vô cơ lớp 12 

Sau khi tìm hiểu các tài liệu về thí nghiệm hóa học ở phần hóa học vô cơ lớp 12 của 

các tác giả Trịnh Văn Biều (chủ biên) [2], Nguyễn Cương (chủ biên) [4], Trần Thị Ngọc 

Diễm [5], Trần Quốc Đắc [6], Nguyễn Thị Thành Nhơn [11], Nguyễn Thị Sửu, Hoàng Văn 

Côi [15] kết hợp với các hiểu biết của bản thân, tôi thiết kế được 12 thí nghiệm gắn kết với 

cuộc sống nhằm cung cấp nguồn tài liệu dạy học tham khảo cho GV trong việc sử dụng thí 

nghiệm vào bài dạy chương trình hóa học phần vô cơ lớp 12 nói riêng và chương trình hóa 


học THPT nói chung. 















Bảng 2.2. Các thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống đã thiết kế 

TT TÊN THÍ NGHIỆM TT TÊN THÍ NGHIỆM 

1 Viên sáp không đun vẫn rơi 7 Viên sủi biến mất 

2 Sắt hay đồng chịu được axit? 8 Núi lửa phun trào 

3 Dây sắt đổi màu 9 Dung dịch diệu kì 

4 Làm sáng đèn bằng quả chanh 10 Thổi đục nước vôi trong 

5 Dung dịch xanh kì lạ 11 Vỏ ốc sủi bọt 

6 Điện phân dung dịch phèn xanh 12 Tính chất hóa học của nhôm 

Các thí nghiệm được giới thiệu theo các bước sau: 

- Mục đích của thí nghiệm, vị trí bài học có thể áp dụng thí nghiệm. 

- Dụng cụ và hóa chất cần thiết. 

- Cách tiến hành thí nghiệm. 

- Những lưu ý về kĩ thuật khi tiến hành thí nghiệm 

- Hiện tượng quan sát được. 

- Giải thích hiện tượng. 

- Câu hỏi khai thác thí nghiệm và lời giải. 

- Đề xuất các hướng sử dụng thí nghiệm trong dạy học. 

2.3.1. Thí nghiệm 1 “Viên sáp không đun vẫn rơi” 

a. Mục đích của thí nghiệm, vị trí bài học có thể áp dụng thí nghiệm 

- Nghiên cứu tính dẫn nhiệt của kim loại (đồng). 

- Vị trí áp dụng: 

Chương 5, bài 18 “Tính chất của kim loại. Dãy điện hóa của kim loại”. 

Chương 5, bài 22 “Luyện tập: Tính chất của kim loại”. 

b. Dụng cụ và hóa chất cần thiết 

Dụng cụ 

Ly thủy tinh 

Đèn cồn 

Hộp quẹt 

Hóa chất 

Dây dẫn điện lõi đồng 


Viên sáp 















lửa. 

chậm. 

c. Cách tiến hành thí nghiệm 

xuống. 

- Lấy phần lõi dây dẫn điện bằng đồng. 

- Gắn nến vào đầu của lõi đồng một viên sáp và để ly thủy tinh ở phía dưới viên sáp. 

- Dùng đèn cồn đốt cháy phần giữa của lõi đồng. 

d. Những lưu ý về kĩ thuật khi tiến hành thí nghiệm 

- Chỉ nên chọn viên sáp nhỏ, khi cắm viên sáp cần cẩn thận tránh làm viên sáp bị vỡ. 

- Điều chỉnh chiều cao của đèn cồn sao cho dây đồng nắm ở khoảng 2/3 chiều cao ngọn 

- Chọn vị trí đốt dây đồng cho phù hợp, tránh để thí nghiệm diễn ra quá nhanh hay quá 

e. Hiện tượng quan sát được 

Khi đốt nóng một phần dây đồng thì viên sáp dần dần chảy từ phía trong lõi và rơi 

a) b) 

Hình 2.1. Hiện tượng thí nghiệm “Viên sáp không đun vẫn rơi” lúc vừa đốt nóng dây 

f. Giải thích hiện tượng 

đồng (a) và sau khi đốt dây đồng một thời gian (b) 

Do đồng là kim loại dẫn nhiệt tốt. Khi đun nóng, nhiệt từ ngọn lửa sẽ được truyền qua 

dây đồng đến viên sáp làm viên sáp dần chảy ra và rơi xuống. 


g. Câu hỏi khai thác thí nghiệm và lời giải 

Câu hỏi: 















1. Các em thường thấy viên sáp chảy ra khi nào? 

2. Theo em tại sao viên sáp lại bị rơi xuống dù không đun nóng trực tiếp viên sáp? 

3. Qua thí nghiệm trên em có thể rút ra được tính chất vật lí nào của kim loại? 


1. Viên sáp thường chảy ra khi có tác dụng nhiệt. 

2. Dù không đun nóng trực tiếp viên sáp nhưng nhiệt từ ngọn lửa đã truyền sang dây 

đồng và đến viên sáp làm viên sáp bị rơi xuống. 

3. Qua thí nghiệm trên ta có thể rút ra được kim loại dẫn nhiệt tốt. 

h. Đề xuất các hướng sử dụng thí nghiệm trong dạy học 

- Trong nghiên cứu bài mới: Sử dụng thí nghiệm theo hướng nghiên cứu khám phá 

GV giới thiệu: Khi đun nóng trực tiếp viên sáp thì viên sáp sẽ chảy ra; còn nếu cắm 

viên sáp vào đầu dây đồng và đun nóng đầu còn lại của dây thì viên sáp có chảy ra không? 

GV cho HS đưa ra các giả thuyết khoa học: cắm viên sáp vào đầu dây đồng và đun nóng 

đầu còn lại của dây thì viên sáp sẽ chảy ra hay cắm viên sáp vào đầu dây đồng và đun nóng 

đầu còn lại của dây thì viên sáp không chảy ra. 

HS sẽ đề xuất cách tiến hành thí nghiệm kiểm chứng các giả thuyết đưa ra bằng thí 

nghiệm “Viên sáp không đun vẫn rơi”. 

HS thực hiện thí nghiệm, phân tích hiện tượng và xác nhận giả thuyết đúng. 

GV kết luận lại vấn đề. 

- Trong giờ ôn tập, luyện tập: Sử dụng thí nghiệm như bài tập hóa học 

GV giới thiệu: Khi đốt đèn cầy thì sáp trong đèn cầy ngoài việc tham gia phản ứng cháy 

còn có thể bị chảy ra do tác dụng trực tiếp từ nhiệt của ngọn lửa. 

không? 

tiếp. 

GV đặt vấn đề: Vậy có cách nào không đốt nóng trực tiếp đèn cầy mà sáp vẫn chảy 

GV yêu cầu HS thiết kế được thí nghiệm để làm chảy đèn cầy mà không đốt nóng trực 


HS cần phải vận dụng các kiến thức đã học về tính chất vật lí của kim loại: Dẫn nhiệt 

tốt để có thể truyền nhiệt từ ngọn lửa đến đèn cầy và làm cho đèn cầy chảy ra. 















Sau khi HS đề xuất các thí nghiệm, GV sẽ nhận xét các đề xuất của HS, đề xuất và tiến 

hành thí nghiệm “Viên sáp không đun vẫn rơi”. GV yêu cầu HS quan sát, nêu hiện tượng 

và giải thích. 

có). 

2.3.2. Thí nghiệm 2 “Sắt hay đồng chịu được axit?” 


- Nghiên cứu chất hóa học của kim loại: kim loại phản ứng với dung dịch axit. 

- Củng cố ý nghĩa của dãy điện hóa. 





Dụng cụ 


Kẹp gắp 


Hóa chất 

Dây dẫn điện lõi đồng 

Dây sắt đã quấn lò xo 

Giấm 

- Cho một lượng giấm bằng nhau vào hai ly thủy tinh đã chuẩn bị sẵn. 

- Dùng kẹp gắp cho dây điện bằng đồng đã tách lớp vỏ vào một ly thủy tinh. 

- Tiếp tục dùng kẹp gắp cho dây sắt đã quấn lò xo vào ly thủy tinh còn lại. 


- Ly thủy tinh cần được rửa sạch để hiện tượng được rõ ràng. 

- Cần phải làm sạch bề mặt dây sắt bằng cách cho vào giấm để hòa tan phần rỉ sét (nếu 

- Phải cho đồng vào trước, sắt vào sau vì đồng không phản ứng với dung dịch giấm, còn 

sắt thì phản ứng được. 

- Phản ứng giữa sắt và giấm xảy ra tương đối chậm, hiện tượng cũng không rõ ràng nên 


cần yêu cầu HS quan sát kĩ cả hai ly thủy tinh. 
















Hình 2.2. Sắt phản ứng được với giấm sinh ra bọt khí nhưng đồng lại không có tính 

chất đó 

Ly thủy tinh chứa dây sắt đã quấn lò xo một thời gian sau thấy có hiện tượng sủi bọt 

khí, còn ly thủy tinh chứa dây đồng một thời gian sau vẫn không thấy hiện tượng gì. 


Trong dãy điện hóa, sắt đứng trước hiđro, còn đồng đứng sau hiđro. Vì vậy sắt có thể 

phản ứng được với dung dịch axit như dung dịch HCl, dung dịch H2SO4, dung dịch giấm 

tạo muối và giải phóng khí hiđro, còn đồng không phản ứng được với dung dịch axit như 

dung dịch HCl, dung dịch H2SO4, dung dịch giấm. 

Fe + 2CH3COOH (CH3COO)2Fe + H2↑. 


Câu hỏi: 

1. Thành phần của giấm là gì? 

2. Hiện tượng gì đã xảy ra? Viết phương trình hóa học đã xảy ra trong phản ứng. 

3. Dựa vào dãy điện hóa của kim loại hãy giải thích tại sao sắt phản ứng được với giấm, 

còn đồng thì không? 


1. Thành phần của giấm gồm nước, axit axetic. 

2. Hiện tượng xảy ra: Sắt phản ứng được với giấm sinh ra bọt khí nhưng đồng lại không 


phản ứng được. 















Phương trình hóa học: Fe + 2CH3COOH (CH3COO)2Fe + H2↑. 

3. Trong dãy điện hóa, sắt đứng trước hiđro, còn đồng đứng sau hiđro. Theo quy tắc 

anpha thì chỉ có Fe phản ứng được với H + sinh ra khí hiđro, còn đồng thì không. 


- Trong nghiên cứu bài mới: Sử dụng thí nghiệm theo hướng minh họa kiểm chứng 

GV yêu cầu HS đọc lại dãy hoạt động hóa học của kim loại (đã học ở lớp 9), sau đó từ 

dãy hoạt động hóa học của kim loại ở trên hãy xác định xem sắt, đồng có phản ứng với 

dung dịch giấm không? 

HS dự đoán hiện tượng xảy ra. 

Sau đó GV cho HS tiến hành thí nghiệm “Sắt hay đồng chịu được axit?” và yêu cầu HS 

quan sát hiện tượng. 

HS rút ra kết luận: Nhiều kim loại, chẳng hạn như sắt, có thể khử được ion H + trong 

dung dịch giấm thành hiđro, nhưng có một số kim loại, chẳng hạn như đồng, không thể khử 

được H + . 

- Trong giờ kiểm tra, đánh giá: GV tiến hành lại thí nghiệm “Sắt hay đồng chịu được 

axit?” cho HS xem. GV yêu cầu HS mô tả lại cách tiến hành, hiện tượng của thí nghiệm và 

giải thích dựa vào kiến thức đã học về dãy điện hóa. 

2.3.3. Thí nghiệm 3 “Dây sắt đổi màu” 


- Nghiên cứu chất hóa học của sắt: sắt phản ứng với dung dịch muối. 

- Củng cố ý nghĩa của dãy điện hóa. 

- Nghiên cứu cách điều chế kim loại bằng phương pháp thủy luyện. 



Chương 5, bài 21 “Điều chế kim loại”. 



Chương 7, bài 31 “Sắt”. 
















có). 

Dụng cụ 


Kẹp gắp 


Hóa chất 

Dây sắt đã quấn lò xo 

Phèn xanh 

Nước 

- Cho nước và phèn xanh vào ly thủy tinh, khuấy cho tan hết phèn xanh. 

- Dùng kẹp gắp cho dây sắt đã quấn lò xo vào dung dịch phèn xanh vừa pha. 




- Dung dịch phèn xanh không nên pha quá đậm để tránh việc không xem được hiện 

tượng của phản ứng. 


Hình 2.3. Dây đồng đã đổi màu 

Phần dây sắt chìm trong dung dịch phèn xanh dần đổi thành màu đỏ gạch, còn phần 

không chìm vào dung dịch phèn xanh thì không có hiện tượng gì. 

















Trong dãy điện hóa, sắt đứng trước đồng. Vì vậy sắt có thể phản ứng được với dung 

dịch muối đồng tạo muối sắt (II) và kim loại đồng. Đồng tạo thành có màu đỏ gạch sẽ bám 

lên trên bề mặt của dây sắt. Kết quả là phần dây sắt chìm trong dung dịch phèn xanh dần 

đổi thành màu đỏ gạch. 

đồng? 

Fe + CuSO4 FeSO4 + Cu. 


Câu hỏi: 

1. Thành phần chính của phèn xanh là gì? 

2. Hiện tượng gì đã xảy ra? Viết phương trình hóa học đã xảy ra trong phản ứng. 

3. Dựa vào dãy điện hóa của kim loại hãy giải thích tại sao sắt phản ứng được với muối 


1. Thành phần chính của phèn xanh là đồng (II) sunfat. 

2. Hiện tượng xảy ra: Phần dây sắt chìm trong dung dịch phèn xanh dần đổi thành màu 

đỏ gạch, còn phần không chìm vào dung dịch phèn xanh thì không có hiện tượng gì. 

Phương trình hóa học: Fe + CuSO4 FeSO4 + Cu. 

3. Trong dãy điện hóa, sắt đứng trước đồng. Vì vậy theo quy tắc anpha sắt có thể phản 

ứng được với dung dịch muối đồng tạo muối sắt (II) và kim loại đồng. 


- Trong nghiên cứu bài mới: Sử dụng thí nghiệm theo hướng minh họa kiểm chứng 

GV yêu cầu HS đọc lại dãy hoạt động hóa học của kim loại (đã học ở lớp 9), sau đó từ 

dãy hoạt động hóa học của kim loại ở trên hãy xác định xem sắt có phản ứng với dung dịch 

phèn xanh (đồng sunfat) không? 

HS dự đoán hiện tượng xảy ra. 

Sau đó GV cho HS tiến hành thí nghiệm “Dây sắt đổi màu” và yêu cầu HS quan sát 

hiện tượng. 
















HS rút ra kết luận: Kim loại mạnh hơn có thể khử được ion của kim loại yếu hơn trong 

dung dịch muối thành kim loại tự do. 

- Trong giờ kiểm tra, đánh giá: GV tiến hành lại thí nghiệm “Dây sắt đổi màu” cho HS 

xem. GV yêu cầu HS mô tả lại cách tiến hành, hiện tượng của thí nghiệm, giải thích dựa 

vào kiến thức đã học về dãy điện hóa và viết phương trình hóa học. 

2.3.4. Thí nghiệm 4 “Làm sáng đèn bằng quả chanh” 


- Nghiên cứu sự ăn mòn điện hóa học: chứng tỏ ăn mòn điện hóa học tạo ra dòng điện. 


Chương 5, bài 20 “Sự ăn mòn kim loại”. 

Chương 5, bài 23 “Luyện tập: Điều chế kim loại và sự ăn mòn kim loại”. 


Dụng cụ 

Mạch điện gồm đèn led và dây dẫn 


Hóa chất 

Chanh 

Các đoạn dây sắt và đồng 

Các đoạn dây điện bằng đồng 

- Cắm vào mỗi quả chanh một đoạn dây sắt và một đoạn dây đồng. 

- Dùng các đoạn dây điện bằng đồng nối đoạn dây sắt của quả chanh này với đoạn dây 

đồng của quả chanh kia sao cho các quả chanh được mắc nối tiếp và còn chừa lại hai quả 

chanh ở hai đầu, 1 quả chừa lại đoạn dây đồng, 1 quả chừa lại 1 đoạn dây sắt. 

- Nối hai đầu dây của mạch điện vào đoạn dây đồng và đoạn dây sắt còn lại của hai quả 

chanh ở hai đầu. 

có). 


- Trước khi sử dụng các quả chanh cần được làm mềm. 



- Các đoạn dây sắt và đồng dùng làm điện cực phải có tiết diện lớn. 















- Hai đoạn dây sắt và đồng không được tiếp xúc với nhau. 

- Khi mắc nối tiếp các quả chanh, cần đảm bảo các đoạn dây điện phải quấn chặt lấy các 

điện cực. 

- Trước khi nối đầu dây của mạch điện cần kiểm tra xem đầu nào của đèn led nối với 

cực dương, đầu nào nối với cực âm để tránh mắc sai mạch. 


Bóng đèn led sáng khi ta đóng mạch kín, và tắt khi ta để mạch hở. 


Hình 2.4. Bóng đèn led sáng lên trong bóng tối 

Trong quả chanh có axit citric (Hình 2.5). Axit citric là một chất điện li yếu, điện li theo 

3 nấc. Do đó khi tất cả các dây được nối với nhau và nối với mạch điện sẽ tạo thành một 

mạch kín, khi đó trong mỗi quả chanh đều sẽ xảy ra sự ăn mòn điện hóa. Điện cực sắt là 

cực âm và sẽ bị ăn mòn. Kết quả là sinh ra dòng electron chuyển dời từ cực âm đến cực 

dương hay nói cách khác là sinh ra dòng điện và đèn led sáng lên. 






Hình 2.5. Cấu tạo của axit citric [18] 












Câu hỏi: 

1. Trong quả chanh có chứa axit gi? 

2. Khi cắm hai điện cực sắt và đồng vào quả chanh nhưng chưa mắc mạch kín thì có 

xảy ra hiện tượng gì không? 

3. Sự kiện đèn led sáng có ý nghĩa gì? 

4. Hãy thử giải thích tại sao đèn led lại sáng lên? 


1. Trong quả chanh có chứa axit citric. 

2. Khi cắm hai điện cực sắt và đồng vào quả chanh nhưng chưa mắc mạch kín thì không 

xảy ra hiện tượng gì. 

3. Sự kiện đèn led sáng chứng tỏ có một dòng điện trong mạch. 

4. Khi tất cả các dây được nối với nhau và nối với mạch điện sẽ tạo thành một mạch kín, 

khi đó trong mỗi quả chanh đều sẽ xảy ra sự ăn mòn điện hóa. Điện cực sắt là cực âm và sẽ 

bị ăn mòn. Kết quả là sinh ra dòng electron chuyển dời từ cực âm đến cực dương hay nói 

cách khác là sinh ra dòng điện và đèn led sáng lên. 


- Trong nghiên cứu bài mới: Theo hướng nghiên cứu khám phá 

GV nêu vấn đề: Ăn mòn điện hóa có tạo ra dòng điện không? 

HS sẽ đưa ra các giả thuyết khoa học: Trong ăn mòn điện hóa không tạo ra dòng điện 

hoặc trong ăn mòn điện hóa có tạo ra dòng điện. 

GV hướng dẫn HS thực hiện thí nghiệm “Làm sáng đèn bằng quả chanh”. 

HS quan sát hiện tượng, phân tích hiện tượng và xác nhận giả thuyết đúng. 

GV đưa ra kết luận. 

- Trong giờ luyện tập, ôn tập: Nhằm tái hiện kiến thức đã học cho HS 

GV giới thiệu: dòng điện mà chúng ta vẫn thưởng sử dụng được sản xuất từ các nhà 


máy điện. Nhưng hôm nay chúng ta sẽ tạo ra điện nhưng không cần đến các nhà máy điện, 

mà từ những quả chanh. 















GV cùng HS tiến hành thí nghiệm “Làm sáng đèn bằng quả chanh”. 

GV yêu cầu HS quan sát và nêu lại hiện tượng xảy ra. 

GV dẫn dắt theo các câu hỏi khai thác thí nghiệm đã trình bày ở phân trên để HS giải 

thích hiện tượng. 

2.3.5. Thí nghiệm 5 “Dung dịch xanh kì lạ” 


- Nghiên cứu ăn mòn hóa học và điện hóa học: phân biệt được ăn mòn hóa học và ăn 

mòn điện hóa ở một số hiện tượng thực tế. 


Chương 5, bài 20 “Sự ăn mòn kim loại”. 



Dụng cụ 


Muỗng 


Hóa chất 

Dung dịch phèn xanh 

Giấy bạc 

Giấm 

- Rót một lượng giấm bằng nhau vào hai ly thủy tinh có đánh số 1, 2. 

- Cho vào mỗi ly thủy tinh một ít giấy bạc. 

- Cho thêm vào ly thủy tinh thứ nhất một ít dung dịch phèn xanh. 



- Giấy bạc sau khi cắt ra cần phải sử dụng ngay. 

- Không cho thêm quá nhiều dung dịch phèn xanh vào. 


Trước khi cho phèn xanh thì cả hai ly thủy tinh đều không thấy khí thoát ra. 
















Sau khi cho thêm phèn xanh thì khí trong ly thủy tinh 1 thoát ra nhiều hơn so với ly 

thủy tinh 2, ngoài ra miếng giấy bạc trong ly thủy tinh 2 có một số vết chất rắn màu đỏ gạch 

bám lên. 

Hình 2.6. Giấy bạc trong ly thủy tinh 1 thoát khí ra nhiều hơn so với giấy bạc trong ly 


thủy tinh 2 

- Lúc đầu khi cho nhôm vào giấm thì sẽ có phản ứng sau xảy ra: 

2Al + 6CH3COOH 2(CH3COO)3Al + 3H2↑. 

- Nhưng do ở điều kiện thường, nhôm có lớp oxit bảo vệ, mặt khác giấm có tính axit 

yếu, khí sinh ra sẽ có một phần bám trên bề mặt của nhôm ngăn cản nhôm tiếp xúc với axit 

nên bọt khí hầu như không xuất hiện. 

- Khi cho phèn xanh (thành phần chính là CuSO4) vào thì nhôm sẽ phản ứng với CuSO4: 

2Al + 3Cu 2+ 2Al 3+ + 3Cu. 




- Qua đây ta cũng rút ra nhận xét: tốc độ ăn mòn điện hóa học lớn hơn rất nhiều so với 

tốc độ ăn mòn hóa học. 

















Câu hỏi: 

1. Dự đoán xem khi cho giấy bạc vào giấm thì phản ứng gì đã xảy ra? 

2. Vì sao khi cho giấy bạc vào dung dịch giấm thì bọt khí không xuất hiện? 

3. Khi cho phèn xanh vào, hiện tượng gì đã xảy ra? 

4. Theo em tại sao bọt khí lại xuất hiện nhiều hơn khi cho phèn xanh vào? 

5. Vai trò của phèn xanh là gì, ảnh hưởng của phèn xanh đến giấy bạc như thế nào? 


1. Dự đoán phản ứng xảy ra: 2Al + 6CH3COOH 2(CH3COO)3Al + 3H2↑. 

2. Ở điều kiện thường nhôm có lớp oxit bảo vệ, mặt khác giấm có tính axit yếu, khí sinh 

ra sẽ có một phần bám trên bề mặt của nhôm ngăn cản nhôm tiếp xúc với axit nên bọt khí 

hầu như không xuất hiện. 

xanh. 

3. Khi cho phèn xanh vào thì khí sẽ thoát ra nhiều hơn so với khi không thêm phèn 

4. Phèn xanh có thành phần chính là CuSO4. Khi cho phèn xanh vào thì nhôm sẽ phản 

ứng với CuSO4: 

2Al + 3Cu 2+ 2Al 3+ + 3Cu. 




5. Vai trò của phèn xanh là tạo đồng bám trên giấy bạc, tạo hệ thống pin điện làm cho 

tốc độ ăn mòn nhôm trong giấy bạc lớn hơn. 


- Trong nghiên cứu bài mới: Hướng nghiên cứu khám phá 

GV yêu cầu HS nêu hiện tượng khi cho giấy bạc vào giấm. 

GV nêu vấn đề: vậy nếu cho thêm dung dịch phèn xanh vào thì liệu bọt khí có thoát ra 

nhiều hơn không? 
















HS đưa ra các giả thuyết khoa học như cho thêm dung dịch phèn xanh vào thì bọt khí 

thoát ra nhiều hơn hoặc cho thêm dung dịch phèn xanh vào thì bọt khí không thoát ra nhiều 

hơn. 

HS đề xuất cách tiến hành thí nghiệm để kiểm tra giả thuyết. 

GV nhận xét đề xuất chảu HS, sau đó đề xuất thí nghiệm “Dung dịch xanh kì lạ” và cho 

HS tiến hành thí nghiệm. 

HS thực hiện thí nghiệm, phân tích hiện tượng, xác nhận giả thuyết đặt ra. 

GV kết luận lại. 

- Trong giờ kiểm tra đánh giá: GV yêu cầu HS tiến hành thí nghiệm “Dung dịch xanh 

kì lạ” theo sự hướng dẫn của GV. HS sẽ viết tường trình thí nghiệm bao gồm: dụng cụ và 

hóa chất, cách tiến hành, hiện tượng, giải thích, phương trình hóa học. GV sẽ đánh giá HS 

thông qua các thao tác tiến hành thí nghiệm và kết quả tường trình của HS. 

2.3.6. Thí nghiệm 6 “Điện phân dung dịch phèn xanh” 


- Nghiên cứu về phương pháp điện phân: điều chế đồng từ dung dịch phèn xanh. 


Chương 5, bài 21 “Điều chế kim loại”. 



Dụng cụ 


Bộ dụng cụ điện phân 


Hóa chất 


- Nhúng hai điện cực bằng ruột bút chì đã nối với pin vào ly thủy tinh chứa sẵn dung 

dịch phèn xanh. 




- Dung dịch phèn xanh cần pha khá đậm. 















- Không được để hai điện cực bằng ruột bút chì tiếp xúc với nhau. 


Một điện cực thấy có hiện tượng sủi bọt khí, điện cực còn lại có hiện tượng xuất hiện 

một lớp chất rắn màu đỏ gạch bám lên. 

Hình 2.7. Một điện cực có bọt khí, một điện cực xuất hiện một lớp chất rắn màu đỏ 


gạch bám lên 

- Thành phần chính của phèn xanh là CuSO4, vì vậy ĐPDD phèn xanh cũng chính là 

ĐPDD CuSO4. 

- Các quá trình xảy ra tại các điện cực: 

Anot (+) xảy ra sự oxi hóa nước 

2H2O 4e + 4H + + O2↑ 

- Từ các quá trình ở trên ta có thể rút ra được: 

Catot (–) xảy ra sự khử Cu 2+ 

Cu 2+ + 2e Cu 

Điện cực có hiện tượng khí thoát ra là anot (+), khí thoát ra là khí oxi. 

Điện cực có lớp chất rắn màu đỏ gạch bám lên là catot (–), chất rắn đó chính là đồng. 

- Phản ứng xảy ra khi ĐPDD phèn xanh: 


2CuSO4 + 2H2O 

ĐPDD dodd 

2Cu + 2H2SO4 + O2↑. 
















Câu hỏi: 

1. Mô tả lại hiện tượng xảy ra tại các điện cực? 

2. Xác định các quá trình xảy ra tại các điện cực khi điện phân dung dịch phèn xanh , 

từ đó xác định cực của điện cực? 

3. Viết các quá trình xảy ra tại các điện cực và phương trình phản ứng điện phân dung 

dịch phèn xanh. 


1. Hiện tượng xảy ra tại các điện cực: Một điện cực có bọt khí, một điện cực xuất hiện 

một lớp chất rắn màu đỏ gạch bám lên. 

2. Khi điện phân dung dịch phèn xanh: 

Anot (+) có nước và ion : xảy ra sự oxi hóa nước tạo H + và khí O2. 

SO 

2 

4 

Catot (–) có nước và ion Cu 2+ : xảy ra sự khử Cu 2+ tạo thành Cu. 

Như vậy cực có hiện tượng sủi bọt khí là anot (+), cực có chất rắn màu đỏ gạch bám 

lên là catot (–). 

3. Quá trình xảy ra tại các điện cực: 

Anot (+) xảy ra sự oxi hóa nước 

2H2O 4e + 4H + + O2↑ 

Catot (–) xảy ra sự khử Cu 2+ 

Cu 2+ + 2e Cu 

Cân bằng số electron nhường nhận tại các điện cực, sau đó cộng hai bán phản ứng tại 

anot và catot ta được phản ứng xảy ra khi ĐPDD phèn xanh: 

2CuSO4 + 2H2O 

dodd 

 

2Cu + 2H2SO4 + O2↑. 



GV giới thiệu: Để điều chế kim loại có nhiều cách khác nhau như thủy luyện, nhiệt 

luyện, điện phân. Hôm nay chúng ta hãy cùng nhau điều chế đồng theo phương pháp ĐPDD 

phèn xanh. 

xanh? 

ĐPDD 


GV đặt vấn đề: Vậy theo em hiện tượng gì sẽ xảy ra tại các điện cực khi ĐPDD phèn 















HS sẽ đưa ra một số giả thuyết khoa học về các hiện tượng xảy ra tại các điện cực và 

đề xuất cách tiến hành kiểm tra các giả thuyết đã đề ra. 

GV nhận xét về các đề xuất của HS, đề xuất thí nghiệm “ĐPDD phèn xanh”, yêu cầu 

HS tiến hành thí nghiệm và quan sát hiện tượng. 

HS xác nhận giả thuyết đúng. 

GV tổng kết về hiện tượng, các phản ứng xảy ra tại các điện cực và phản ứng ĐPDD 

phèn xanh. 

- Trong kiểm tra đánh giá: GV tiến hành thí nghiệm “ĐPDD phèn xanh”, yêu cầu HS 

quan sát và nêu lại hiện tượng xảy ra tại các điện cực, giải thích và viết phương trình hóa 

học tại các điện cực và phản ứng xảy ra khi ĐPDD phèn xanh. 

2.3.7. Thí nghiệm 7 “Viên sủi biến mất” 


- Ôn tập về tính chất của muối natri hiđrocacbonat trước khi qua phần lý thuyết mới về 

kim loại kiềm thổ và hợp chất. 


Chương 6, bài 26 “Kim loại kiềm thổ và hợp chất quan trọng của kim loại kiềm thổ”. 


Dụng cụ 



- Rót một lượng nước vào ly thủy tinh. 

- Sau đó cho viên sủi vào. 

Hóa chất 

Viên sủi 

Nước 



- Không cho quá nhiều viên sủi để tránh hiện tượng quá lâu. 



Xuất hiện hiện tượng sủi bọt khí, viên sủi dần tan và biến mất. 
















Trong thành phần viên sủi có một lượng lớn vitamin C (axit ascorbic) (Hình 2.10.), 

ngoài ra trong thành phần tá dược của viên C sủi còn có natri hiđrocacbonat và axit citric 

(Hình 2.5.). Axit ascorbic là một axit 2 nấc, axit citric là axit 3 nấc, nên khi cho viên sủi 

vào nước cả hai axit nều đều điện li cho ra H + . H + sẽ phản ứng với natri hiđrocacbonat 

theo phương trình: 

HCO 

3 

+ H + CO2↑ + H2O. 

Như vậy khí thoát ra là khí CO2, làm viên sủi có hiện tượng sủi bọt. 

Hình 2.9. Thành phần của viên sủi 

Hình 2.8. Viên sủi đang dần tan ra 


Hình 2.10. Cấu tạo của axit ascorbic 


(không kể đồng phân lập thể) [24] 















Câu hỏi: 

1. Thành phần của viên sủi gồm những gì? 

2. Hãy thử đoán xem khi cho viên sủi vào nước thì các chất nào có trong thành phần 

của viên sủi sẽ phản ứng với nhau? 

3. Khí thoát ra là gì? Viết phương trình phản ứng tạo thành khí ấy. 


1. Thành phần viên sủi gồm có một lượng lớn vitamin C (axit ascorbic), ngoài ra trong 

thành phần tá dược của viên C sủi còn có natri hiđrocacbonat và axit citric. 

2. Khi cho viên sủi vào nước thì vitamin C (axit ascorbic) và axit citric sẽ phản ứng với 

natri hiđrocacbonat. 

3. Khí thoát ra là khí CO2. 

Phương trình phản ứng: 

HCO 

3 

+ H + CO2↑ + H2O. 



GV yêu cầu HS nhắc lại tính chất của muối hiđrocacbonat đã học ở lớp 11. 

GV yêu cầu HS xác định thành phần của viên C sủi và yêu cầu HS dự đoán khi cho 

viên C sủi vào nước thì những chất gì có thể phản ứng với nhau? 

GV tiến hành thí nghiệm “Viên sủi biến mất”, yêu cầu HS quan sát hiện tượng xảy ra. 

GV yêu cầu HS thử giải thích hiện tượng. 

GV kết luận lại về tính chất của muối natri hiđrocacbonat. 

2.3.8. Thí nghiệm 8 “Núi lửa phun trào” 






















Dụng cụ 

Cọ vẽ 

Giấy thấm ướt, báo 

Kéo, muỗng, keo dính 

Chai nước rỗng 

Dĩa giấy 


Hóa chất 

Giấm 

Baking soda 

Nước rủa chén 

Màu 

- Làm mô hình núi lửa: Cuộn tròn giấy báo, dùng keo dính dán giấy báo xung quanh 

chai nước rỗng sao cho chai nước rỗng ở giữa, giấy thấm ượt cho thấm keo sữa rồi bọc phía 

ngoài, pha màu cam và đen sao cho giống màu của đất rồi sơn lên, để khô. 

- Lần lượt cho baking soda, nước rủa chén và màu thực phẩm vào trung tâm của núi lửa 

qua miệng chai nước rỗng, lắc đều hỗn hợp. 

- Để núi lửa lên dĩa giấy, sau đó đổ giấm vào. 


- Lượng baking soda cần cho nhiều. 

- Trước khi cho giấm cần lắc đều hỗn hợp trước để các thành phần hòa trộn với nhau. 







Hình 2.11. Núi lửa đang phun trào 











Bọt khí dần dâng lên và trào ra khỏi núi lửa. 


Khi cho giấm vào núi lửa thì giấm sẽ phản ứng với baking soda (thành phần chính là 

NaHCO3) để tạo khí CO2: 

CH3COOH + NaHCO3 CH3COONa + CO2↑ + H2O 

Khí CO2 thoát ra được nước rửa chén giữ trong các bọt khí, khi lượng khí CO2 nhiều 

các bọt khí sẽ được đẩy lên cùng với lượng baking soda dư và màu thực phẩm. Kết quả là 

bọt khí thoát ra ngoài. 


Câu hỏi: 

1. Thành phần chính của baking soda là gì? 

2. Khi cho thêm giấm vào thì hiện tượng gì xảy ra? 

3. Khí thoát ra là gì? Viết phương trình phản ứng tạo thành khí ấy. 

4. Tại sao bọt khí lại có thể dâng lên và trào ra ngoài được? 


1. Thành phần chính của baking soda là muối natri hiđrocacbonat (NaHCO3). 

2. Khi cho thêm giấm vào thì các bọt khí dần dâng lên và trào ra khỏi núi lửa. 

3. Khí thoát ra là khí CO2. 

Phương trình phản ứng: CH3COOH + NaHCO3 CH3COONa + CO2↑ + H2O. 

4. Khí CO2 thoát ra được nước rửa chén giữ trong các bọt khí, khi lượng khí CO2 nhiều 

các bọt khí sẽ được đẩy lên. Kết quả là bọt khí thoát ra ngoài. 




GV yêu cầu HS xác định thành phần của baking soda. 

GV tiến hành thí nghiệm “Núi lửa phun trào”, yêu cầu HS quan sát hiện tượng xảy ra. 


GV yêu cầu HS thử giải thích hiện tượng. 
















2.3.9. Thí nghiệm 9 “Dung dịch diệu kì” 







Dụng cụ 



Hóa chất 

Giấm 

Dung dịch nước vôi trong 

Dung dịch bột nở 

- Cho dung dịch bột nở vào dung dịch nước vôi trong. 

- Tiếp theo cho dung dịch bột nở vào dung dịch giấm. 



- Nước vôi trong sau khi pha xong cần sử dụng ngay, tránh để lâu ngoài không khí. 


Ở ly thủy tinh chứa nước vôi trong có xuất hiện kết tủa trắng, còn ở ly thủy tinh chứa 

giấm có hiện tượng sủi bọt khí. 


Thành phần chính của dung dịch bột nở là NaHCO3, của nước vôi trong là Ca(OH)2, 

của giấm là CH3COOH. 

Khi cho dung dịch bột nở vào dung dịch nước vôi trong thì các phản ứng sau xảy ra: 


HCO 3 + OH – 

2 

CO 3 

+ H2O. 















Ca 2+ + 

2 

CO 3 

CaCO3. 

Kết tủa trắng tạo thành chính là canxi cacbonat. 

Hình 2.12. Ly thủy tinh chứa nước vôi trong có xuất hiện kết tủa trắng, còn ở ly thủy 

tinh chứa giấm có hiện tượng sủi bọt khí 

Khi cho dung dịch bột nở vào dung dịch giấm thì phản ứng sau xảy ra: 

Khi thoát ra là khí CO2. 

HCO + H + CO2↑ + H2O 

3 

Qua thí nghiệm trên ta có thể rút ra được muối natri hiđrocacbonat tác dụng được với 

dung dịch bazơ thể hiện tính axit, tác dụng với axit thể hiện tính bazơ. Vậy muối natri 

hiđrocacbonat có tính lưỡng tính. 

giấm? 


Câu hỏi: 

1. Thành phần chính của dung dịch bột nở, dung dịch nước vôi trong và giấm là gì? 

2. Hiện tượng gì đã xảy ra khi cho dung dịch bột nở vào dung dịch nước vôi trong và 

3. Viết các phương trình đã xảy ra trong thí nghiệm. 

4. Qua thí nghiệm trên ta rút ra được tính chất gì của muối natri hiđrocacbonat? 

















1. Thành phần chính của dung dịch bột nở là NaHCO3, của nước vôi trong là Ca(OH)2, 

của giấm là CH3COOH. 

2. Khi cho dung dịch bột nở vào dung dịch nước vôi trong thì xuất hiện kết tủa trắng, 

còn khi cho dung dịch bột nở vào giấm thì có hiện tượng sủi bọt khí. 

3. Khi cho dung dịch bột nở vào dung dịch nước vôi trong thì các phản ứng sau xảy ra: 

HCO 

3 

Ca 2+ + 

+ OH – 

2 

3 

CO + H2O. 

2 

3 

CO CaCO3. 


Khi cho dung dịch bột nở vào dung dịch giấm thì phản ứng sau xảy ra: 

Khi thoát ra là khí CO2. 

HCO 

3 

+ H + CO2↑ + H2O 

4. Qua thí nghiệm trên ta có thể rút ra được muối natri hiđrocacbonat tác dụng được với 

dung dịch bazơ thể hiện tính axit, tác dụng với axit thể hiện tính bazơ. Vậy muối natri 

hiđrocacbonat có tính lưỡng tính. 




GV tiến hành thí nghiệm “Dung dịch diệu kì”, yêu cầu HS quan sát hiện tượng xảy ra. 

GV yêu cầu HS giải thích hiện tượng. 


2.3.10. Thí nghiệm 10 “Thổi đục nước vôi trong” 


- Nghiên cứu tính chất của một hợp chất quan trọng của canxi: canxi hiđroxit. 




Chương 6, bài 28 “Luyện tập: Tính chất của kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ và hợp 

chất của chúng”. 
















Dụng cụ 


Ống hút 


Hóa chất 

Dung dịch nước vôi trong 

- Dùng ống hút sục hơi thở của mình vào ly thủy tinh chứa nước vôi trong. 



- Khi sục hơi thở vào nước vôi trong cần sục đều, chậm, không sục quá nhanh khiến 

dung dịch trong ly thủy tinh có thể văng ra ngoài. 


Dung dịch trong ly thủy tinh dần bị đục và sau đó xuất hiện kết tủa trắng. 


Hình 2.13. Nước vôi trong bị đục 

Thành phần chính của nước vôi trong là Ca(OH)2. 

Trong thành phần hơi thở ra của con người có một lượng đáng kể khí cacbonic. Khi 


sục hơi thở của con người vào nước vôi trong thì phản ứng sau đây sẽ xảy ra: 

CO2 + 2OH – 

2 

CO 3 

+ H2O. 















Ca 2+ + 

2 

CO 3 

CaCO3. 


Qua thí nghiệm trên ta có thể rút ra được canxi hiđroxit tác dụng được oxit axit thể hiện 

tính bazơ. 

N2. 


Câu hỏi: 

1. Thành phần chính của dung dịch nước vôi trong là gì? 

2. Trong thành phần khí thở ra của con người gồm có những khí nào là chủ yếu? 

3. Viết phương trình đã xảy ra trong thí nghiệm. 

4. Qua thí nghiệm trên ta rút ra được tính chất gì của nước vôi trong? 


1. Thành phần chính của của nước vôi trong là Ca(OH)2. 

2. Trong thành phần khí thở ra của con người chủ yếu gồm có những khí CO2, O2 và 

3. Khí CO2 trong khí thở ra của con người tác dụng với dung dịch nước vôi trong: 

CO2 + 2OH – 

Ca 2+ + 

2 

3 

CO + H2O. 

2 

3 

CO CaCO3. 


4. Qua thí nghiệm trên ta có thể rút ra được canxi hiđroxit tác dụng được oxit axit thể 

hiện tính bazơ. 


- Trong nghiên cứu bài mới: Hướng minh họa kiểm chứng 

GV yêu cầu HS nhắc lại tính chất hóa học của bazơ. 

GV giới thiệu: canxi hiđroxit cũng là một bazơ, chúng ta hãy khảo sát xem canxi hiđroxit 

có những tính chất hóa học của một bazơ hay không? 


GV cùng HS tiến hành thí nghiệm “Thổi đục nước vôi trong”, yêu cầu HS quan sát, ghi 

chép hiện tượng phản ứng. 















HS sẽ rút ra kết luận canxi hiđroxit có tính chất hóa học chung của một bazơ: Tác dụng 

với oxit axit. 

GV kết luận về tính bazơ của canxi hiđroxit. 

- Trong kiểm tra, đánh giá: GV yêu cầu HS tiến hành thí nghiệm “Thổi đục nước vôi 

trong”. GV yêu cầu HS viết tường trình thí nghiệm gồm các phần: cách tiến hành, hiện 

tượng, giải thích hiện tượng và viết phương trình hóa học. GV sẽ đánh giá HS thông qua 

các thao tác thí nghiệm và bài tường trình của HS. 

2.3.11. Thí nghiệm 11 “Vỏ ốc sủi bọt” 


- Nghiên cứu tính chất của một hợp chất quan trọng của canxi: canxi cacbonat. 



Chương 6, bài 28 “Luyện tập: Tính chất của kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ và hợp 

chất của chúng”. 


Dụng cụ 


Kẹp gắp 


- Cho giấm vào ly thủy tinh. 

- Dùng kẹp gắp cho tiếp vỏ ốc vào ly thủy tinh. 

Hóa chất 

Giấm 

Vỏ ốc 



- Cần rửa sạch vỏ ốc trước khi làm thí nghiệm. 


Xung quanh vỏ ốc có hiện tượng sủi bọt khí. 



Thành phần chính của giấm là CH3COOH, thành phần chính của vỏ ốc là CaCO3. 















Khi cho vỏ ốc vào giấm thì phản ứng sau đây sẽ xảy ra: 

Khí tạo ra chính là CO2. 

CaCO3 + 2CH3COOH (CH3COO)2Ca + CO2↑ + H2O. 

Qua thí nghiệm trên ta có thể rút ra được canxi cacbonat là muối của axit yếu, có thể 

bị axit mạnh đẩy ra khỏi muối. 

Hình 2.14. Vỏ ốc đang sủi bọt 


Câu hỏi: 

1. Thành phần chính của vỏ ốc là gì? 

2. Tại sao khi cho vỏ ốc vào giấm thì lại có hiện tượng sủi bọt khí? Viết phương trình 

phản ứng đã xảy ra trong thí nghiệm. 

3. Qua thí nghiệm trên ta rút ra được tính chất gì của canxi cacbonat? 


1. Thành phần chính của vỏ ốc là CaCO3. 

2. Khi cho vỏ ốc vào giấm thì phản ứng sau đây sẽ xảy ra: 

CaCO3 + 2CH3COOH (CH3COO)2Ca + CO2↑ + H2O. 


Khí tạo ra chính là CO2, gây hiện tượng sủi bọt khí. 















4. Qua thí nghiệm trên ta có thể rút ra được canxi cacbonat là muối của axit yếu, có thể 

bị axit mạnh đẩy ra khỏi muối. 



GV yêu cầu HS nhắc lại tính chất hóa học của muối cacbonat. 

GV giới thiệu: chúng ta hãy khảo sát xem canxi cacbonat có những tính chất hóa học 

của một muối cacbonat hay không? 

GV cùng HS tiến hành thí nghiệm “Vỏ ốc sủi bọt”, yêu cầu HS quan sát, ghi chép hiện 

tượng phản ứng. 

HS sẽ rút ra kết luận canxi cacbonat có tính chất hóa học chung của một muối cacbonat: 

Tác dụng với axit mạnh. 

GV kết luận về tính chất hóa học của canxi cacbonat. 

- Trong kiểm tra, đánh giá: GV yêu cầu HS tiến hành thí nghiệm “Vỏ ốc sủi bọt”. GV 

yêu cầu HS viết tường trình thí nghiệm gồm các phần: cách tiến hành, hiện tượng, giải thích 

hiện tượng và viết phương trình hóa học. GV sẽ đánh giá HS thông qua các thao tác thí 

nghiệm và bài tường trình của HS. 

2.3.12. Thí nghiệm 12 “Tính chất hóa học của nhôm” 

2.3.12.1. Thí nghiệm 12.1 “Nhôm tác dụng với nước thông cống” 


- Nghiên cứu tính chất hóa học của nhôm: Nhôm tác dụng với dung dịch kiềm. 


Chương 6, bài 27 “Nhôm và hợp chất của nhôm”. 

Chương 6, bài 29 “Luyện tập: Tính chất của nhôm và hợp chất của nhôm”. 


Dụng cụ 

Dĩa sứ nhỏ 

Kẹp gắp 

Muỗng 


Hóa chất 

Bột thông cống 

Vỏ lon coca 

Nước vòi 

















- Pha dung dịch bột thông cống. 

- Cho dung dịch bôt thông cống vừa pha vào dĩa sứ nhỏ. 

- Dùng kẹp gắp cho mảnh vỏ lon coca đã cắt vào dĩa sứ. 


- Ly thủy tinh và dĩa sứ cần được rửa sạch để hiện tượng được rõ ràng. 

- Mảnh vỏ lon coca được cắt cẩn thận, kích thước vừa vặn để hiện tượng rõ ràng nhất. 


Xuất hiện sủi bọt khí quanh mảnh vỏ lon coca. 


Thành phần chính bột thông cống là NaOH, thành phần chính của vỏ lon coca là nhôm. 

Ở điều kiện thường nhôm phản ứng với oxi trong không khí tạo lớp oxit bền vững bảo 

vệ nhôm không bị ăn mòn: 4Al + 3O2 2Al2O3. 

Hình 2.15. Bọt khí xuất hiện quanh mảnh vỏ lon coca 

Khi cho vỏ lon coca vào dung dịch bột thông cống thì đầu tiên natri hiđroxit sẽ hòa tan 

lớp oxit nhôm ở lớp ngoài, sau đó nhôm phản ứng với nước tạo thành nhôm hiđroxit và giải 

phóng khí hiđro, cuối cùng là nhôm hiđroxit phản ứng với natri hiđroxit tạo thành muối 


aluminat. 

2NaOH + Al2O3 2NaAlO2 + H2O. 















Khí tạo ra chính là H2. 

2Al + 6H2O 2Al(OH)3 + 3H2↑. 

Al(OH)3 + NaOH NaAlO2 + 2H2O. 

Qua thí nghiệm trên ta có thể rút ra được nhôm tác dụng được với dung dịch kiềm. 

2Al + 2NaOH + 2H2O 2NaAlO2 + 3H2↑. 


Câu hỏi: 

1. Thành phần chính của bột thông cống và vỏ lon coca là gì? 

2. Ở điều kiện thường nhôm có phản ứng với oxi không? Nếu có thì tại sao các đồ dùng 

bằng nhôm lại bền trong điều kiện thường? 

3. Hiện tượng khi cho vỏ lon coca vào dung dịch bột thông cống là gì? Nêu các quá 

trình xảy ra khi cho vỏ lon coca vào dung dịch bột thông cống. 

4. Qua thí nghiệm trên em rút ra tính chất gì của nhôm? 


1. Thành phần chính bột thông cống là NaOH, thành phần chính vỏ lon coca là Al. 

2. Ở điều kiện thường nhôm phản ứng với oxi trong không khí tạo lớp oxit bền vững 

bảo vệ nhôm không bị ăn mòn: 4Al + 3O2 2Al2O3. 

3. Hiện tượng xảy ra: bọt khí xuất hiện quanh mảnh vỏ lon coca. 

Các quá trình xảy ra khi cho vỏ lon coca vào dung dịch bột thông cống: Đầu tiên natri 

hiđroxit sẽ hòa tan lớp oxit nhôm ở lớp ngoài, sau đó nhôm phản ứng với nước tạo thành 

nhôm hiđroxit và giải phóng khí hiđro, cuối cùng là nhôm hiđroxit phản ứng với natri 

hiđroxit tạo thành muối aluminat. 

2NaOH + Al2O3 2NaAlO2 + H2O. 

2Al + 6H2O 2Al(OH)3 + 3H2↑. 

Al(OH)3 + NaOH NaAlO2 + 2H2O. 

4. Qua thí nghiệm trên ta có thể rút ra được nhôm tác dụng được với dung dịch kiềm. 


2Al + 2NaOH + 2H2O 2NaAlO2 + 3H2↑. 

















GV yêu cầu HS nêu lại tính chất hóa học của kim loại, từ đó nêu ra các giả thuyết 

khoa học khi cho nhôm vào dung dịch nước thông cống. 

HS sẽ đề xuất cách tiến hành thí nghiệm kiểm tra các giả thuyết. 

GV nhận xét các đề xuất của HS, sau đó đề xuất và tiến hành thí nghiệm “Nhôm tác 

dụng với nước thông cống”. GV yêu cầu HS quan sát, mô tả lại hiện tượng. 

HS phân tích hiện tượng và xác nhận giả thuyết đúng. 

GV rút ra lại kết luận cho HS. 

- Trong giờ ôn tập, luyện tập: Sử dụng như bài tập hóa học 

GV hướng dẫn cho HS bài tập về nhà tiến hành thí nghiệm “Nhôm tác dụng với nước 

thông cống” như sau: 

cống. 

Lấy hai chậu bằng nhựa, một chậu cho nước vòi, chậu còn lại cho dung dịch nước thông 

Lấy hai lon coca bằng kim loại cho vào hai chậu đã chuẩn bị (chú ý cho lon nhôm chìm 

hoàn toàn vào trong nước). 

Quan sát và so sánh hiện tượng của hai lon nhôm trong hai chậu trong các khoảng thời 

gian 1 phút, 1 giờ, 1 ngày, 2 ngày, 3 ngày. 

Giải thích hiện tượng quan sát được và báo cáo với GV trong tiết luyện tập. 

2.3.12.2. Thí nghiệm 12.2 “Nhôm tác dụng với phèn xanh” 


- Nghiên cứu tính chất hóa học của nhôm: Nhôm tác dụng với dung dịch muối. 


Chương 6, bài 27 “Nhôm và hợp chất của nhôm”. 

Chương 6, bài 29 “Luyện tập: Tính chất của nhôm và hợp chất của nhôm”. 

















Dụng cụ 

Dĩa sứ nhỏ 

Kẹp gắp 



Hóa chất 


Vỏ lon coca 

- Dùng kẹp gắp cho mảnh vỏ lon coca đã cắt vào ly thủy tinh có chứa sẵn dung dịch 

phèn xanh. 

- Sau một thời gian gắp mảnh vỏ lon coca ra khỏi ly thủy tinh và cho vào dĩa sứ. Quan 

sát mảnh vỏ lon coca lúc này. 


- Ly thủy tinh và dĩa sứ cần được rửa sạch để hiện tượng được rõ ràng. 

- Mảnh vỏ lon coca cần phải được cạo trước để loại bỏ lớp oxit bám bên ngoài. 


Hình 2.16. Hiện tượng chất rắn màu đỏ gạch bám bên ngoài và bọt khí xuất hiện 

quanh mảnh vỏ lon coca 



Có lớp chất rắn màu đỏ gạch bám bên ngoài mảnh vỏ lon coca. 
















Thành phần chính của vỏ lon coca là nhôm, thành phần chính của dung dịch phèn xanh 

là CuSO4. 

Khi cho mảnh vỏ lon coca vào dung dịch phèn xanh thì nhôm sẽ phản ứng với đồng (II) 

sunfat: 2Al + 3CuSO4 3Cu + Al2(SO4)3. 

Lớp chất rắn màu đỏ bám trên mảnh vỏ lon coca là đồng. 

Ngoài ra, nhôm còn phản ứng được với nước: 2Al + 6H2O 2Al(OH)3 + 3H2↑. 

Khí tạo ra chính là H2. 

Qua thí nghiệm trên ta có thể rút ra được nhôm tác dụng được với dung dịch muối của 

kim loại có tính khử yếu hơn. Ngoài ra nhôm có thể phản ứng mãnh liệt với nước khi đã 

phá bỏ được lớp oxit bảo vệ. 


Câu hỏi: 

1. Thành phần chính của vỏ lon coca và của dung dịch phèn xanh là gì? 

2. Hiện tượng khi cho vỏ lon coca vào dung dịch phèn xanh là gì? 

3. Tại sao lại có xuất hiện sủi bọt khí quanh mảnh vỏ lon coca? 

4. Qua thí nghiệm trên em rút ra tính chất gì của nhôm? 


1. Thành phần chính của vỏ lon coca là nhôm, thành phần chính của dung dịch phèn 

xanh là CuSO4. 

2. Hiện tượng khi cho vỏ lon coca vào dung dịch phèn xanh: 


Có lớp chất rắn màu đỏ gạch bám bên ngoài mảnh vỏ lon coca. 

3. Sở dĩ lại có xuất hiện sủi bọt khí quanh mảnh vỏ lon coca là vì ngoài việc phản ứng 

với CuSO4, nhôm còn phản ứng được với nước tạo thành khí H2: 

2Al + 6H2O 2Al(OH)3 + 3H2↑. 
















4. Qua thí nghiệm trên ta có thể rút ra được nhôm tác dụng được với dung dịch muối 

của kim loại có tính khử yếu hơn. Ngoài ra nhôm có thể phản ứng mãnh liệt với nước khi 

đã phá bỏ được lớp oxit bảo vệ. 



GV yêu cầu HS nhắc lại tính chất chung của kim loại, từ đó yêu cầu HS dự đoán hiện 

tượng khi cho mảnh vỏ lon coca vào dung dịch phèn xanh. 

HS dự đoán hiện tượng, sau đó GV tiến hành thí nghiệm “Nhôm tác dụng với phèn 

xanh” và yêu cầu HS quan sát hiện tượng. 

HS sẽ rút được tính chất hóa học của nhôm: tác dụng với dung dịch muối của kim loại 

có tính khử yếu hơn. 

Ngoài ra GV còn phải lưu ý thêm: ngoài hiện tượng xuất hiện kết tủa đỏ gạch bám ở 

ngoài vỏ lon coca còn có hiện tượng sủi bọt khí là do nhôm tác dụng với nước. 

- Trong kiểm tra, đánh giá: GV yêu cầu HS tiến hành thí nghiệm “Nhôm tác dụng với 

phèn xanh”. GV yêu cầu HS viết tường trình thí nghiệm gồm các phần: cách tiến hành, hiện 

tượng, giải thích hiện tượng và viết phương trình hóa học. GV sẽ đánh giá HS thông qua 

các thao tác thí nghiệm và bài tường trình của HS. 

2.4. Giới thiệu giáo án có sử dụng các thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống 

đã thiết kế 

2.4.1. Bài 26: Kim loại kiềm thổ và hợp chất quan trọng của kim loại kiềm thổ (Tiết 

2 – Lớp 12 CB) 



- Xác định được tên gọi các hợp chất canxi hiđroxit và canxi sunfat trong đời sống. 

- Liệt kê tính chất hóa học và ứng dụng của canxi hiđroxit, canxi cacbonat và canxi 

sunfat. 

- Nêu được khái niệm, tác hại của nước cứng. 

- Phân loại được các loại nước cứng. 

- Ghi nhớ các phương pháp làm mềm nước cứng. 

- Nhận biết được sự có mặt các ion Ca 2+ và Mg 2+ trong dung dịch. 

2. Kĩ năng: 
















- Dự đoán, kiểm tra dự đoán bằng thí nghiệm và kết luận các tính chất hóa học của 

canxi hiđroxit và canxi cacbonat. 

- Viết được các phương trình hóa học dưới dạng phân tử và ion thu gọn minh họa các 

tính chất hóa học của các chất. 

- Ứng dụng các tính chất hóa học của các hợp chất quan trọng của kim loại kiềm thổ 

để giải thích các hiện tượng trong cuộc sống có liên quan. 


HS hứng thú học tập, chủ động tìm tòi những kiến thức mới thông qua việc tìm hiểu 

tài liệu và thực hiện các thí nghiệm khám phá thực tế. 

4. Trọng tâm: 

- Tính chất hóa học cơ bản của canxi hiđroxit, canxi cacbonat và canxi sunfat. 

- Nước cứng: Khái niệm, tác hại và cách làm mềm. 


1. GV: 


- Bài giảng powerpoint. 

- Các bộ thí nghiệm khám phá cho HS. 

2. HS: 



III. Tổ chức hoạt động dạy học: 

1. Ổn định lớp: (1 phút) 

2. Đặt vấn đề vào bài: (2 phút) 

Các hang động ở Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng có điểm đặc biệt gì để được 

công nhận là di sản thiên nhiên thế giới? 

3. Tìm hiểu bài mới: (35 phút) 

Hoạt động GV Hoạt động HS Nội dung bài học 

Hoạt động 1: Tìm hiểu về một số hợp chất quan trọng của canxi (15 phút) 

- GV cho HS hoạt 

động nhóm, tiến 

hành các thí 

nghiệm: 

HS thảo luận 

nhóm, tiến 

hành thí 

nghiệm và 

Bài 26: 

KIM LOẠI KIỀM THỔ VÀ HỢP CHẤT QUAN 

TRỌNG CỦA KIM LOẠI KIỀM THỔ (tt) 

B. Một số hợp chất quan trọng của canxi 

+ Hơi thở làm 

đục nước vôi 

trình bày ý 

kiến của mình 

1. Canxi hiđroxit: 

Ca(OH)2 

2. Canxi cacbonat: 

CaCO3 

trong. 

+ Vỏ ốc tác dụng 

với giấm. 

Sau đó từ các thí 

nghiệm kết hợp 

trên bảng học 

tập của nhóm. 

Trạng 

thái 

tự 

nhiên, 

tính 

- Chất rắn màu 

trắng, ít tan trong 

nước. 

- Dung dịch 

Ca(OH)2 gọi là 

Chất rắn, màu 

trắng, không tan 

trong nước. 
















với SGK, HS 

trình bày những 

hiểu biết của 

mình về canxi 

hiđroxit, canxi 

cacbonat và canxi 

sunfat vào bảng 

học tập. 

- GV nhận xét, 

yêu cầu HS giải 

thích các hiện 

tượng và tổng kết 

kiến thức cho HS: 

+ Trạng thái tự 

nhiên, tính chất 

vật lí. 

+ Tính chất hóa 

học. 

+ Ứng dụng. 

chất 

vật lí 

Tính 

chất 

hóa 

học 

Ứng 

dụng 

Trạng 

thái 

tự 

nhiên, 

tính 

chất 

vật lí 

dung dịch nước 

vôi trong. 

Bazơ mạnh: 

- Đổi màu chỉ thị. 

- Tác dụng với 

axit, oxit axit. 

Ca(OH)2 + CO2 

CaCO3 + 

H2O. 

Ca(OH)2 + 2CO2 

Ca(HCO3)2. 

Sản xuất 

amoniac, clorua 

vôi, vật liệu xây 

dựng,... 

3. Canxi sunfat: 

CaSO4 

Tồn tại dưới 

dạng muối ngậm 

nước 

CaSO4.2H2O gọi 

là thạch cao 

sống. 

- Bị phân hủy ở 

nhiệt độ khoảng 

1000 0 C: 

CaCO3 CaO 

+ CO2. 

- Phản ứng với 

axit: 

CaCO3 + 

2CH3COOH 

(CH3COO)2Ca + 

CO2 + H2O. 

- Tan dần trong 

nước có hòa tan khí 

CO2: 

CaCO3 + CO2 + 

H2O 

Ca(HCO3)2. 

Giải thích sự tạo 

thành thạch nhũ 

trong hang động. 

Đá vôi: vật liệu xây 

dựng, sản xuất vôi, 

xi măng, thủy 

tinh,… 

Đá hoa: các công 

trình mĩ thuật. 

Đá phấn: phụ gia 

thuốc đánh răng,… 

0 

t 

 
















GV giới thiệu về 

nước tự nhiên và 

nước cứng. 

GV yêu cầu HS 

nêu lên những tác 

hại của nước 

cứng. 

GV bổ sung và 

giải thích các tác 

hại. 

Tính 

chất 

hóa 

học 

Khi đun nóng 

đến 160 0 C, thạch 

cao sống mất một 

phần nước tạo 

thành thạch cao 

nung: 

CaSO4.2H2O 

0 

160 C 

 

CaSO4.H2O + 

H2O 

Khi nung thạch 

cao sống đến 

350 0 C thì tạo 

thạch cao khan. 

Ứng - Điều chỉnh tốc 

dụng độ đông cứng 

của xi măng. 

- Thạch cao 

nung: nặn tượng, 

đúc khuôn, bó 

bột. 

Hoạt động 2: Tìm hiểu về nước cứng (15 phút) 

C. Nước cứng 

1. Khái niệm: Nước cứng là nước chứa nhiều ion 

Ca 2+ và Mg 2+ . 

2. Phân loại: Dựa vào thành phần các anion: 

- Nước cứng có tính tạm thời: Gây nên bởi các 

muối Ca(HCO3)2, Mg(HCO3)2. 

- Nước có tính cứng vĩnh cửu: Gây nên bởi các 

muối sunfat, clorua của camxi và magie. 

- Nước có tính cứng toàn phần: Gồm cả tính cứng 

tạm thời và tính cứng vĩnh cửu. 

HS nêu tác hại 3. Tác hại: 

của nước - Tạo lớp cặn trong nồi hơi, ấm nước, … gây tốn 

cứng. nhiên liệu và bít đường ống, có thể gây nổ. 

- Giảm tác dụng giặt rửa của xà phòng, quần áo 

mau hư hỏng. 

- Thực phẩm lâu chín, giảm mùi vị của thức ăn. 

HS trao đổi 4. Cách làm mềm nước cứng: 

với nhau tìm - Nguyên tắc: Giảm nồng độ ion Ca 2+ , Mg 2+ trong 

cách loại bỏ nước. 
















GV yêu cầu HS 

tìm cách loại bỏ 

ion Ca 2+ ra khỏi 

dung dịch 

Ca(HCO3)2 

ion Ca 2+ ra 

khỏi dung 

dịch. 

- Phương pháp kết tủa: 

+ Đối với nước cứng tạm thời: 

Đun sôi nước: 

Ca(HCO3)2 CaCO3 + CO2 + H2O. 

Mg(HCO3)2 MgCO3 + CO2 + H2O. 

Dùng lượng đủ Ca(OH)2: 

Ca(HCO3)2 + Ca(OH)2 CaCO3 + H2O. 

Dùng Na2CO3 hoặc Na3PO4: 

Ca(HCO3)2 + Na2CO3 CaCO3 + 2NaHCO3. 

+ Đối với nước cứng vĩnh cửu: Dùng Na2CO3 

hoặc Na3PO4: 

3CaSO4 + 2Na3PO4 Ca3(PO4)2 + 3Na2SO4. 

- Phương pháp trao đổi ion: Dùng các chất trao 

đổi ion như zeolit, nhựa cationit,… để trao đổi 

ion Ca 2+ , Mg 2+ trong nước thành các ion Na + , H + . 

0 

t 

 

0 

t 

 

Hoạt động 3: Nhận biết ion Ca 2+ , Mg 2+ trong dung dịch (5 phút) 

GV giới thiệu HS viết các 5. Nhận biết ion Ca 2+ , Mg 2+ trong dung dịch: 

cách nhận biết sự phương trình Dùng muối chứa , sau đó sục khí CO2 vào 

có mặt của ion phản ứng minh dung dịch: 

Ca 2+ , Mg 2+ trong họa. 

M 2+ + 

dung dịch. 

MCO3 + CO2 + H2O M(HCO3)2. 

(M chung cho Ca, Mg) 

4. Tổng kết: (7 phút) GV cho HS nhận biết 3 gói bột mất nhãn đựng riêng biệt các chất bột 

màu trắng là bột phấn, bột nở và đường bột (chỉ được dùng nước và giấm để nhận biết). 

2 

3 

CO 

2 

3 

CO MCO3 

2.4.2. Bài 27: Nhôm và hợp chất của nhôm (Tiết 1 – Lớp 12 CB) 



- Xác định được vị trí của nhôm trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học. 

- Liệt kê một số tính chất vật lí và hóa học quan trọng của nhôm. 

- Mô tả sơ lược qui trình sản xuất nhôm bằng phương pháp điện phân nóng chảy nhôm 

oxit. 

- Nêu được tên và công thức một số hợp chất chứa nhôm: đất sét, mica, boxit, cryolit. 

2. Kĩ năng: 

- Dự đoán, kiểm tra dự đoán bằng thí nghiệm và kết luận các tính chất hóa học của 

nhôm. 

- Viết được các phương trình hóa học dưới dạng phân tử và ion thu gọn minh họa các 

tính chất hóa học của nhôm. 
















- Ứng dụng các tính chất hóa học của các hợp chất quan trọng của nhôm để giải thích 

các hiện tượng trong cuộc sống có liên quan. 


HS hứng thú học tập, chủ động tìm tòi những kiến thức mới thông qua việc tìm hiểu 

tài liệu và thực hiện các thí nghiệm khám phá thực tế. 

4. Trọng tâm: 

- Đặc điểm cấu tạo, phản ứng hóa học đặc trưng của nhôm. 

- Phương pháp điều chế nhôm. 


1. GV: 


- Bài giảng powerpoint. 

- Các bộ thí nghiệm khám phá cho HS. 

2. HS: 



III. Tổ chức hoạt động dạy học 

1. Ổn định lớp: (2 phút) 

2. Tìm hiểu bài mới: (40 phút) 

Hoạt động 1: Giới thiệu vào bài, tìm hiểu tính chất vật lý, vị trí của nhôm trong bảng 

tuần hoàn (10 phút) 

‣ Giới thiệu bài: 

(Lấy giấy bạc) Các em có biết đây là gì - Giấy bạc 

không? 

- Chế biến đồ ăn 

Vậy giấy bạc này dùng để làm gì? - Nhôm 

Vậy các em có biết giấy bạc làm từ gì 

không? 

(Ồ, giấy bạc được làm từ nhôm) 

Vậy tại sao giấy bạc được làm từ nhôm 

nhưng người ta lại gọi đó là giấy bạc, và 

vì sao cùng được làm nhưng giấy bạc lại 

mỏng nhẹ hơn rất nhiều lần so với vỏ lon 

nước ngọt thì chúng ta cùng đến với bài 

27: NHÔM VÀ HỢP CHẤT CỦA 

NHÔM. 

Bài 27: NHÔM VÀ HỢP 

‣ Tìm hiểu tính chất vật lý của nhôm 

CHẤT CỦA NHÔM 
















Dựa vào tờ giấy bạc các em hãy nêu một 

số đặc điểm của nhôm về màu sắc, độ 

cứng. 

Các em có biết vì sao từ một mảnh nhôm 

mà chúng ta có thể thu được tờ giấy bạc 

như vầy không? 

À, đó là do các nhà máy đã dát mỏng 

nhôm. Ngoài ra các em có biết giấy bạc 

còn dùng để làm gì khác nữa không? 

Kim loại dẫn điện tốt nhất là gì? Bạc, 

tiếp theo? Đồng, sau đó là? Nhôm. 

Nhôm dẫn điện tốt thứ ba, vậy các em có 

biết nhôm được dùng làm dây dẫn ở 

trường hợp nào không? 

Nhôm được dùng làm dây dẫn đối với 

các đường dây điện cao thế, trung thế, 

các đường dây điện trên cao. Vậy tại sao 

các đường dây đó lại không dùng bạc 

hay đồng mà lại dùng nhôm? 

(Đó là vì nhôm nhẹ hơn đồng và bạc do 

đó nên dùng nhôm người ta sẽ giảm bớt 

một phần chi phí xây cột điện.) 

‣ Tìm hiểu vị trí của nhôm trong bảng 

tuần hoàn 

Biết nhôm có Z = 13, thầy mời 1 bạn viết 

cho thầy cấu hình e của nhôm. 

Từ cấu hình e các em hãy cho thầy biết, 

trong hệ thống tuần hoàn nhôm nằm ở ô 

số mấy, nhóm mấy, và chu kì mấy. (Hỏi 

lý do) 

Bên cạnh đó, chúng ta thấy nhôm có bao 

nhiêu e lớp ngoài cùng? Vậy làm sao để 

nó đạt được cấu hình bền của khí hiếm? 

- Kim loại màu trắng 

bạc, mềm 

- Dùng để gói kẹo, 

làm vỏ bao thuốc lá. 

- Bạc 

- Đồng 

- Nhôm 

- 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 1 . 

- Ô 13, nhóm IIIA, 

chu kỳ 3. 

I. Tính chất vật lý 

- Kim loại, màu trắng bạc, 

khá mềm. 

- Kim loại nhẹ, dẫn điện, 

dẫn nhiệt tốt. 

II. Vị trí trong bảng hệ 

thống tuần hoàn, cấu 

hình electron nguyên tử 

- Z = 13 Cấu hình e: 

1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 1 

Ô: 13, chu kỳ 3, nhóm 

IIIA 

Có xu hướng nhường 3e 

Số oxi hóa đặc trưng: +3 
















À, nó sẽ cho hết cả 3e này. Vậy số oxi 

hóa đặc trưng của nhôm sẽ là +3. 

Hoạt động 2: Tìm hiểu tính chất hóa học của nhôm (17 phút) 

Cho HS làm thí nghiệm trong 10 phút và 

điền vào bảng. (Dùng vỏ lon nước ngọt 

làm thí nghiệm) 

- HS làm thí nghiệm. III. Tính chất hóa học 

1. Nhôm phản ứng với 

dung dịch axit 

Sau 10 phút, sửa bảng, kết luận. 

1. Nhôm phản ứng với dung dịch axit 

Al + 3H + → Al 3+ + H2 

Al + 3H + → Al 3+ + H2 

Đối với HNO3, H2SO4 đặc: 

Al + 4HNO3 → Al(NO3)3 

Nhưng khi gặp các axit oxi hóa mạnh 

+ NO + 2H2O 

như HNO3, H2SO4 đặc thì ta sẽ không 

Al + 6HNO3đ 

thu được H2. 

Al(NO3)3 + 3NO2 + 3H2O 

Al + 4HNO3 → Al(NO3)3 + NO + 2H2O 

2Al + 6H2SO4đ 

Al + 6HNO3đ → Al(NO3)3 + 3NO2 + 

Al2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O 

3H2O 

- Bị thụ động hóa trong 

2Al + 6H2SO4đ → Al2(SO4)3 + 3SO2 + 

HNO3, H2SO4 đặc nguội. 

6H2O 

2. Nhôm tác dụng với 

Bên cạnh đó, nhôm còn bị thụ động hóa 

dung dịch kiềm 

trong HNO3, H2SO4 đặc nguội. 

2Al + 2NaOH + 2H2O → 

2. Nhôm tác dụng với dung dịch kiềm 

2NaAlO2 + 3H2 

2Al + 2NaOH + 6H2O → 2Na[Al(OH)4] 

3. Nhôm tác dụng với 

+ 3H2 

dung dịch muối (sau Al) 

3. Nhôm tác dụng với dung dịch muối - Kim loại sau Al 2Al + 3Cu 2+ → 2Al 3+ + 3Cu 

Như các em đã thấy qua thí nghiệm, 

Tính chất hóa học cơ 

nhôm sẽ đẩy được kim loại nào ra khỏi 

bản của nhôm là tính khử. 

muối của nó? 

4. Tác dụng với phi kim 

2Al + 3Cu 2+ → 2Al 3+ + 3Cu 

0 

t 

4Al + 3O2 2Al2O3 

Xác định số oxi hóa. Các em hãy nhận 

5. Tác dụng với oxit kim 

xét trước và sau phản ứng số oxi hóa của 

loại 

nhôm thay đổi như thế nào? Tăng, vậy 

0 

t 

nhôm đang thể hiện tính gì? 

2Al + 3CuO Al2O3 

Như vậy, chúng ta có thể thấy, tính chất 

+ 3Cu 

hóa học cơ bản của nhôm là tính khử. 

6. Tác dụng với nước 

3 

2 

3 

2 

0 

t 

 

0 

t 

 
















4. Tác dụng với phi kim 

Tính chất hóa học cơ bản của nhôm là 

tính khử, như vậy nhôm sẽ dễ dàng phản 

ứng với chất nào? Chất oxi hóa? 

Oxi. Sau đây thầy sẽ thực hiện thí 

nghiệm bột nhôm + O2. Các em hãy quan 

sát và nêu hiện tượng. 

Mời HS lên viết phương trình phản ứng. 

Ngoài oxi, chúng ta còn có một số phi 

kim khác có tính oxi hóa mạnh ví dụ như 

Cl2. 

5. Tác dụng với oxit kim loại 

Bên cạnh đó, chúng ta còn một loại hợp 

chất có tính oxi hóa nữa, đó chính là oxit 

kim loại. Nhôm có thể khử được các oxit 

của kim loại đứng sau nhôm trong dãy 

điện hóa. 

Ví dụ như: 

2Al + 3CuO → Al2O3 + 3Cu 

Và đây cũng là một trong các cách điều 

chế kim loại bằng phương pháp nhiệt 

luyện. 

6. Tác dụng với nước 

Ở điều kiện bình thường nhôm sẽ không 

tác dụng được với nước do có lớp màng 

oxit bảo vệ. 

Ở điều kiện thường: không 

tác dụng do có lớp màng 

oxit bền bảo vệ. 

Hoạt động 3: Tìm hiểu ứng dụng và trạng thái tự nhiên (4 phút) 

‣ Ứng dụng 

Như các em đã được tìm hiểu từ nãy giờ 

thì nhôm có rất nhiều ứng dụng trong đời 

sống hàng ngày nhờ tính chất vật lý của 

nó, bên cạnh đó, các em có còn thấy 

nhôm được dùng làm gì khác ngoài 

những gì thầy ghi trên bảng không? 

- Làm cửa nhôm. 

IV. Ứng dụng 

- Làm giấy bạc, lon nước 

ngọt, vỏ kẹo, bao thuốc lá. 

- Dây điện cao thế, trung 

thế. 

- Điều chế các kim loại 

khác. 
















Đúng vậy, nhôm còn được dùng để làm 

các đồ nội thất như cửa nhôm. Ngoài các 

đồ nội thất ở nhà thì nhôm và hợp kim 

của còn được sử dụng để chế tạo các chi 

tiết của ô tô, máy bay. 

- Mặt khác, nhôm còn được dùng điều 

chế phèn chua, giúp làm trong nước: 

K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O 

‣ Trạng thái tự nhiên: chỉ tồn tại dạng 

hợp chất. Yêu cầu HS tự điền một số 

quặng nhôm vào trong phiếu học tập. 

Hoạt động 5: Tìm hiểu cách sản xuất nhôm (8 phút) 

Muốn sản xuất nhôm chúng ta phải làm - Điện phân nóng 

thế nào? 

chảy nhôm oxit 

Do nhôm chỉ tồn tại dạng hợp chất trong 

tự nhiên, nên thời xưa, khi công nghiệp 

chưa phát triển, người ta chưa tìm ra 

phương pháp điện phân thì rất khó khăn 

khi điều chế nhôm. Do đó, có một thời 

gian người ta coi nhôm quý vàng bạc, cụ 

thể là vào thời Napoleon III. Khi còn 

đương vị, Napoleon III đã nảy ra một ý 

thích kỳ quái là cần phải có một chiếc 

vương miện làm bằng kim loại còn quý 

hơn cả vàng với ngọc. Với sự giúp đỡ 

của các nhà hóa học Pháp lúc đó, nguyên 

tố này đã được tìm ra. Đó là ... nhôm. 

Sau đó, Napoleon III đã kiêu hãnh đội 

vương miện bằng nhôm thay cho vàng 

bạc châu báu. 

- Chế tạo các chi tiết ô tô, 

máy bay 

V. Trạng thái tự nhiên: 

chỉ tồn tại dạng hợp chất: 

đất sét (Al2O3.SiO2.2H2O), 

mica (K2O.Al2O3.6SiO2), 

boxit (Al2O3.nH2O), 

cryolit (3NaF.AlF3),… 

VI. Sản xuất: điện phân 

nóng chảy nhôm oxit 

- Sơ đồ điều chế nhôm 

- Vai trò của cryolit 

(Na3AlF6): 

+ Hạ nhiệt độ nóng chảy 

của hỗn hợp. 

+ Ngăn nhôm không bị oxi 

hóa. 

+ Tăng độ dẫn điện của hỗn 

hợp nóng chảy. 
















Nhôm tuy là một trong các nguyên tố 

kim loại có hàm lượng lớn nhất trên Trái 

Đất (8.8%). Nhưng, con người biết cách 

luyện nhôm khá muộn. Nếu như sắt 

được luyện từ rất lâu thì mãi tới năm 

1827, nhà vật lý người Đan Mạch 

J.C.Oersted mới làm được việc là đẩy 

được nhôm nguyên chất ra khỏi Clorua 

nhôm nhờ Kali. Trong vòng 60 năm sau 

đó, nhôm vẫn là kim loại quý vì không 

có cách gì tăng được sản lượng của 

nhôm 

Mãi tới khi S.Holl phát hiện ra cách điện 

phân nhôm từ quặng boxit (lúc đó ông 

mới 22 tuổi), nhôm mới được nhanh 

chóng sử dụng trong mọi lĩnh vực: công 

nông, quốc phòng và sinh hoạt. 

Cho đến năm 1886 mới có người tìm ra 

cách điều chế nhôm từ quặng boxit, và 

bây giờ chúng ta vẫn còn đang sử dụng 

cách đó để điều chế nhôm. 

Dựa vào SGK, yêu cầu HS điền vào các 

vị trí còn trống trong sơ đồ điều chế 

nhôm. 

(Điền đến số 2. Hỗn hợp Al2O3 + cryolit 

thì ngưng lại) 

Các em có biết criolit có công thức hóa 

học là gì không? 

Vậy vì sao người ta lại dùng hỗn hợp 

Al2O3 + cryolit mà không dùng Al2O3 

nguyên chất. Đó là do cryolit đóng vai 

trò quan trọng trong quá trình điện phân 

này. Nó giúp hạ nhiệt độ nóng chảy của 

hỗn hợp và tăng độ dẫn điện của hỗn hợp 

-3NaF.AlF3 

(Na3AlF6) 
















nóng chảy, như vậy chúng ta sẽ tốn ít 

điện hơn cho quá trình điều chế này, giúp 

có lợi về mặt kinh tế. Song, cryolit còn 

phủ lên nhôm vừa được điều chế ra, giúp 

nhôm không bị oxi hóa bởi oxi trong 

không khí, nhằm tăng hiệu suất sản xuất 

nhôm lên. 

4. Tổng kết: (3 phút) GV tổng kết lại các kiến thức đã học trong bài. 

5. Kiểm tra 20 phút 

















Trong chương 2 tôi đã trình bày cụ thể về việc thiết kế và sử dụng thí nghiệm gắn kết với 

cuộc sống trong dạy học hóa học phần vô cơ lớp 12 bao gồm: 

1. Phân tích nội dung chương trình hóa học phần vô cơ lớp 12 

- Cấu trúc và nội dung chương trình hóa học phần vô cơ lớp 12. 

- Mục tiêu dạy học của chương 5, 6, 7 trong chương trình hóa học phần vô cơ lớp 12. 

- Một số lưu ý khi dạy học hóa học phần vô cơ lớp 12. 

2. Nguyên tắc thiết kế các thí nghiệm hóa học theo hướng gắn kết với cuộc sống 

- Tiêu chí lựa chọn các thí nghiệm hóa học để thiết kế theo hướng gắn kết với cuộc sống. 

- Đề xuất quy trình thiết kế các thí nghiệm hóa học theo hướng gắn kết với cuộc sống 

gồm 8 bước. 

3. Thiết kế được 12 thí nghiệm gắn kết với cuộc sống trong dạy học hóa học phần vô 

cơ lớp 12 kèm theo gợi ý về hướng sử dụng các thí nghiệm vào việc dạy học môn Hóa 

học tại các trường THPT. 

4. Thiết kế 2 giáo án có sử dụng các thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống. 
















3.1. Mục đích TNSP 

Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 

Đánh giá tính khả thi và hiệu quả của việc ứng dụng thí nghiệm gắn kết với cuộc sống 

để dạy học phần hóa học vô cơ lớp 12 ở trường phổ thông trong việc nâng cao khả năng 

vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn. 

3.2. Đối tượng TNSP 

Quá trình TNSP đã được tiến hành trong năm học 2016 – 2017 với các thí nghiệm đã 

được xây dựng. Đối tượng TN là HS của trường THPT Nguyễn Công Trứ (quận Gò Vấp) 

và THPT Bình Hưng Hoà (quận Bình Tân). 

Tại mỗi trường, tiến hành chọn một cặp lớp 12 có trình độ HS tương đối đồng đều 

nhau, phải cùng học theo chương trình chuẩn. 

Trên cơ sơ đó, tôi đã chọn các lớp theo bảng 3.1. 

Bảng 3.1. Danh sách các lớp thực nghiệm và đối chứng 

Tên trường Lớp Sĩ số GV giảng dạy 

THPT Nguyễn Công 

Trứ (quận Gò Vấp) 

THPT Bình Hưng 

Hòa (quận Bình Tân) 

3.3. Nội dung TNSP 

TN1 12A3 40 Đặng Hữu Toàn 

ĐC1 12A4 38 

TN2 12A4 44 Hoàng Khánh Linh 

ĐC2 12A6 39 

Trong quá trình TNSP, tôi đã lựa chọn và thực nghiệm một số thí nghiệm ở các bài 

“Kim loại kiềm thổ và một số hợp chất quan trọng của kim loại kiềm thổ (Tiết 2)” và bài 

“Nhôm và hợp chất của nhôm (Tiết 1)”. 

Bảng 3.2. Các thí nghiệm được sử dụng trong TNSP 

Bài 

Một số hợp chất quan 

trọng của kim loại kiềm 

thổ (Tiết 2) 

Nhôm và hợp chất của 

nhôm (Tiết 1) 

Các thí nghiệm sử dụng TNSP 

- Thí nghiệm “Thổi đục nước vôi trong” 

- Thí nghiệm “Vỏ ốc sủi bọt” 


- Thí nghiệm “Tính chất hóa học của nhôm” 















3.4. Tiến trình TNSP 

Để tiến hành TN tôi thực hiện công việc theo các bước sau: 

Bước 1: Chọn các lớp ĐC và TN 

- Lựa chọn các lớp TN. 

- Trao đổi với GV giảng dạy bộ môn hóa học của lớp về tình hình đặc điểm của lớp 

TN đã chọn. 

- Trên cơ sở tình hình đặc điểm của lớp TN chọn lớp ĐC phù hợp. 

Bước 2: Chuẩn bị hồ sơ bài dạy 

- Soạn giáo án thực nghiệm, phiếu học tập, bài trình chiếu, đề kiểm tra. 

- Soạn phiếu khảo sát độ của HS. 

- Chuẩn bị dụng cụ thí nghiệm. 

Bước 3: Tiến hành giảng dạy ở các lớp TN và ĐC 

- Dùng giáo án có sử dụng thí nghiệm đã xây dựng để giảng dạy cho lớp TN. 

- Dùng giáo án sử dụng thí nghiệm truyền thống để giảng dạy cho lớp ĐC. 

Bước 4: Kiểm tra, đánh giá quá trình giảng dạy 

- Thực hiện bài kiểm tra cho HS để đánh giá hiệu quả dạy học. 

- Khảo sát ý kiến đánh giá của HS ở lớp TN sau tiết dạy. 

- Phỏng vấn ý kiến đánh giá, nhận xét của GV. 

Bước 5: Phân tích và xử lý kết quả TNSP 

3.5. Kết quả và xử lý số liệu TNSP 

3.5.1. Kết quả bài kiểm tra của HS 

- Sau thực nghiệm, tôi tiến hành cho HS ở các lớp TN và ĐC thực hiện bài kiểm tra 

kiến thức để đánh giá hiểu quả dạy học. Kết quả thu được như bảng 3.3. 

Lớp 

SỐ 

HS 

Bảng 3.3. Kết quả bài kiểm tra của HS 

Điểm (xi) 

0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 

TN1 12A3 40 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 

ĐC1 12A4 38 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 

TN2 12A4 44 0 0 0 0 0 0 0 0 4 0 2 


ĐC2 12A6 39 0 0 0 0 0 0 5 0 9 0 17 















SỐ 

Điểm (xi) 

Lớp 

HS 

5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 9,5 10,0 

TN1 12A3 40 0 0 0 0 0 0 1 8 25 6 

ĐC1 12A4 38 0 0 0 5 3 11 5 8 3 3 

TN2 12A4 44 0 16 0 13 0 9 0 0 0 0 

ĐC2 12A6 39 0 7 0 1 0 0 0 0 0 0 

- Dựa vào kết quả thu được từ bài kiểm tra của HS, tôi tiến hành thống kê số liệu và 

thu được các thông tin như sau: 

Bảng 3.4. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích luỹ kết quả kiểm tra của 

Điểm xi 

Số HS đạt điểm xi 

HS lớp TN1 và ĐC1 

% số HS đạt điểm 

xi 


xi trở xuống 


0,0 0 0 0 0 0 0 

0,5 0 0 0 0 0 0 

1,0 0 0 0 0 0 0 

1,5 0 0 0 0 0 0 

2,0 0 0 0 0 0 0 

2,5 0 0 0 0 0 0 

3,0 0 0 0 0 0 0 

3,5 0 0 0 0 0 0 

4,0 0 0 0 0 0 0 

4,5 0 0 0 0 0 0 

5,0 0 0 0 0 0 0 

5,5 0 0 0 0 0 0 

6,0 0 0 0 0 0 0 

6,5 0 0 0 0 0 0 


7,0 0 5 0 13,158 0 13,158 















7,5 0 3 0 7,895 0 21,053 

8,0 0 11 0 28,947 0 50 

8,5 1 5 2,5 13,158 2,5 63,158 

9,0 8 8 20 21,052 22,5 71,053 

9,5 25 3 62,5 7,895 85 92,105 

10,0 6 3 15 7,895 100 100 

Tổng 40 38 100 100 

Bảng 3.5. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích luỹ kết quả kiểm tra của 

Điểm xi 

Số HS đạt điểm xi 

HS lớp TN2 và ĐC2 


xi 




0,0 0 0 0 0 0 0 

0,5 0 0 0 0 0 0 

1,0 0 0 0 0 0 0 

1,5 0 0 0 0 0 0 

2,0 0 0 0 0 0 0 

2,5 0 0 0 0 0 0 

3,0 0 5 0 12,820 0 12,820 

3,5 0 0 0 0 0 12,820 

4,0 4 9 9,091 23,077 9,091 35,897 

4,5 0 0 0 0 9,091 35,897 

5,0 2 17 4,545 43,590 13,636 79,487 

5,5 0 0 0 0 13,636 79,487 

6,0 16 7 36,364 17,949 50 97,436 

6,5 0 0 0 0 50 97,436 


7,0 13 1 29,545 2,564 79,545 100 

7,5 0 0 0 0 79,545 100 















8,0 9 0 20,455 0 100 100 

8,5 0 0 0 0 100 100 

9,0 0 0 0 0 100 100 

9,5 0 0 0 0 100 100 

10,0 0 0 0 0 100 100 

Tổng 44 39 100 100 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5 5.5 6 6.5 7 7.5 8 8.5 9 9.5 10 

Lớp TN1 

Lớp ĐC1 

Hình 3.1. Đồ thị đường luỹ tích kết quả kiểm tra của HS ở lớp TN1 và lớp ĐC1 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

Phần trăm số HS đạt điểm 


Chú thích: 

Phần trăm số HS đạt điểm 


0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5 5.5 6 6.5 7 7.5 8 8.5 9 9.5 10 

Chú thích: 

Lớp TN2 

Lớp ĐC2 

Điểm xi 

Điểm xi 


Hình 3.2. Đồ thị đường luỹ tích kết quả kiểm tra của HS ở lớp TN2 và lớp ĐC2 















Lớp 

Số 

HS 

Bảng 3.6. Phân loại kết quả kiểm tra của HS 

Yếu – Kém 

(0đ – 4đ) 

Phân loại (%) 

Trung bình Khá 

(>4đ – 6đ) (>6đ – 8đ) 

Giỏi 

(>8đ – 10đ) 

TN1 40 0 0 0 100 

ĐC1 38 0 0 50 50 

TN2 44 9,091 40,909 50 0 

ĐC2 39 23,077 61,539 2,564 0 

100 

80 

60 

40 

20 

0 


Lớp TN1 

Lớp ĐC1 

Hình 3.3. Biểu đồ phân loại kết quả kiểm tra của HS ở lớp TN1 và lớp ĐC1 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

% số HS 

Chú thích: 

% số HS 



Chú thích: 

Lớp TN2 

Lớp ĐC2 

Hình 3.4. Biểu đồ phân loại kết quả kiểm tra của HS ở lớp TN2 và lớp ĐC2 















- Sau khi thống kê số liệu thu được như trên, tôi đã tiến hành tính các tham số mô tả 

kết quả kiểm tra của các lớp TN – ĐC như sau: 

Bảng 3.7. Các tham số mô tả kết quả kiểm tra của các lớp TN–ĐC 

Tham số Lớp TN1 Lớp ĐC1 Lớp TN2 Lớp ĐC2 

Mode 9,5 8,0 6,0 5,0 

Trung vị 9,5 8,25 6,5 5,0 

Điểm trung bình 9,45 8,382 6,477 4,744 

Độ lệch chuẩn (SD) 0,336 0,873 1,151 0,993 

Mức độ ảnh hưởng ES 1,223 1,745 

p của phép kiểm 

chứng T–test độc lập 

6,410.10 –9 1,311.10 –10 

Qua các số liệu trên, tôi có những nhận xét về kết quả thực nghiệm sư phạm như sau: 


Ở cặp lớp ĐC1 và TN1: tỉ lệ HS có điểm giỏi ở lớp TN1 vượt trội hơn hẳn so với 

lớp ĐC1 (tỉ lệ HS giỏi ở lớp TN1 là 100%, còn ở lớp ĐC1 là 50%). 

Ở cặp lớp ĐC2 và TN2: tỉ lệ HS có điểm yếu – kém và trung bình ở lớp TN2 đều 

thấp hơn rất nhiều so với lớp ĐC2 (tỉ lệ HS yếu – kém ở lớp TN2 là 9,091%, còn ở lớp ĐC2 

là 23,077%); tỉ lệ HS có điểm khá ở lớp TN2 (50%) cao hơn hẳn so với ở lớp ĐC2 (2,564%). 

Ngoài ra có thể thấy điểm của cặp lớp TN1, ĐC1 cao hơn rất nhiều so với cặp lớp 

TN2, ĐC2. Lí dó là vì cặp lớp TN1, ĐC1 của trường THPT Nguyễn Công Trứ, là một ngôi 

trường có bề dày về thành tích, năm 2016 trường THPT Nguyễn Công Trứ nằm trong top 

200 trường THPT trên cả nước dựa trên xếp hạng của Bộ Giáo dục và Đào tạo [23]. Còn 

cặp lớp TN2, ĐC2 của trường THPT Bình Hưng Hòa, đây là trường chỉ mới được thành 


lập vào năm 2011 và chưa có bề dày về thành tích. 
















Điểm trung bình, Mode, trung vị ở các lớp TN cao hơn các lớp ĐC, điều này cho 

thấy khi GV dạy học có sử dụng thí nghiệm gắn kết với cuộc sống thì HS sẽ nâng cao khả 

năng vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng dạy học hóa 

học ở trường THPT. 

Hình 3.5. Các HS lớp 12A3, trường THPT Nguyễn Công Trứ đang làm thí nghiệm 

nhận biết 

Chỉ số SMD của các cặp lớp TN và ĐC lớn hơn 1 cho thấy chênh lệch điểm trung 

bình giữa kết quả kiểm tra của lớp TN và lớp ĐC do tác động của việc hạy học có sử dụng 

hóa chất gắn kết với cuộc sống có ý nghĩa rất lớn và có tính thực tiễn cao, hay nói cách 

khác việc dạy học có sử dụng thí nghiệm gắn kết với cuộc sống có tính thực tiễn cao, có 

thể áp dụng rộng rãi trong dạy học hóa học THPT. 

Chỉ số p của phép kiểm chứng T–test độc lập nhỏ hơn 0,05 cho thấy chênh lệch 

điểm trung bình giữa kết quả kiểm tra của lớp TN và lớp ĐC là có ý nghĩa rất lớn và nghiêng 

về các lớp TN, tức là việc dạy học có sử dụng thí nghiệm gắn kết với cuộc sống ảnh hưởng 

rất lớn đến HS các lớp TN, giúp HS ở các lớp TN hiểu bài tốt hơn ở lớp ĐC. 

3.5.2. Kết quả khảo sát ý kiến đánh giá của HS 


Trong quá trình TNSP, tôi tiến hành khảo sát ý kiến đánh giá của HS ở lớp TN về các 

thí nghiệm gắn kết với cuộc sống đã sử dụng. 















a) Đánh giá về ưu điểm của các thí nghiệm hóa học gắn với cuộc sống, kết quả ý 

kiến của HS như sau 

Bảng 3.8. Ý kiến đánh giá của HS về ưu điểm của thí nghiệm hóa học kết gắn với 

cuộc sống 



TT 


Mức độ 

1 2 3 4 5 

Trung 

bình 

1 Đơn giản, dễ thực hiện 3 13 44 14 10 3,179 

2 

Dễ chuẩn bị, phù hợp với điều 

kiện cơ sở vật chất thấp 

1 7 45 20 11 3,392 

3 Hiện tượng rõ ràng, dễ quan sát 5 7 51 15 6 3,119 

Độ 

lệch 

chuẩn 

0,959 

0,865 

0,884 

4 Sinh động, hấp dẫn, thu hút 1 2 27 38 16 3,786 0,822 

5 

Gần gũi, có thể tự thực hiện lại 

tại nhà 

3 10 24 38 9 3,476 

6 Phù hợp với trình độ của HS 7 10 36 28 3 3,119 

7 Thể hiện rõ kiến thức bài học 5 7 51 10 11 3,179 

0,963 

0,962 

0,971 

8 An toàn, ít độc hại 2 7 24 35 16 3,667 0,961 

Qua các thống kê trong bảng 3.8, có thể thấy được các nhận định có điểm trung bình 

từ 3,119 đến 3,786. Một số nhận định có điểm cao như “Thí nghiệm hóa học gắn với cuộc 

sống có ưu điểm sinh động, hấp dẫn, thu hút” có điểm trung bình cao nhất (3,786 điểm); 

“Thí nghiệm hóa học gắn với cuộc sống có ưu điểm an toàn, ít độc hại” (điểm trung bình 


3,667 điểm); “Thí nghiệm hóa học gắn với cuộc sống có ưu điểm gần gũi, có thể tự thực 















hiện tại nhà” (điểm trung bình 3,476 điểm). Nhưng có một số nhận định có điểm còn thấp, 

chẳng hạn như “Thí nghiệm hóa học gắn với cuộc sống có ưu điểm hiện tượng rõ ràng, dễ 

quan sát” (điểm trung bình 3,119 điểm). Các hóa chất có trong đời sống thường có nồng 

độ loãng hơn so với các hóa chất trong phòng thí nghiệm, nên khi tiến hành thí nghiệm với 

các hóa chất trong đời sống thì dù GV có cố gắng biểu diễn thí nghiệm có hay, đẹp đến cỡ 

nào thì cũng khó có thể đạt được hiện tượng giống như khi sử dụng trong phòng thí nghiệm. 

Ngoài ra nhận định “Thí nghiệm hóa học gắn với cuộc sống có ưu điểm phù hợp với trình 

độ HS” có điểm trung bình cũng khá thấp (điểm trung bình là 3,119 điểm). Điều này cũng 

không quá lạ vì trước giờ HS vẫn quen học theo kiểu GV nhồi nhét kiến thức để giải đề 

luyện thi, vì vậy nên khi tiếp cận với một cách học mới, khi phải tự vận động để tìm ra kiến 

thức mới thì HS cảm thấy bỡ ngỡ. Độ lệch chuẩn của các nhận định rất nhỏ, có giá trị từ 

0,822 đến 0,971 cho thấy độ chụm của các nhận định rất lớn, có độ tin cậy cao. 

Hình 3.6. Các HS lớp 12A4 trường THPT Bình Hưng Hòa đang chăm chú quan sát 

hiện tượng của phản ứng 

b) Đánh giá về hiệu quả của các thí nghiệm hóa học gắn với cuộc sống, kết quả ý 

kiến của HS như sau 

Qua các thống kê trong bảng 3.9, có thể thấy được các nhận định có điểm trung bình 


từ 2,905 đến 4,036. Một số nhận định có điểm rất cao như “Thí nghiệm hóa học gắn với 

cuộc sống giúp nâng cao hứng thú học tập cho SV” có điểm trung bình cao nhất (4,036 















điểm); “Thí nghiệm hóa học gắn với cuộc sống giúp tăng khả năng vận dụng kiến thức vào 

thực tế” (điểm trung bình 3,988 điểm); “Thí nghiệm hóa học gắn với cuộc sống giúp tạo 

không khí lớp sôi động” (điểm trung bình 3,631 điểm). 

Bảng 3.9. Ý kiến đánh giá của HS về hiệu quả của thí nghiệm hóa học gắn kết với 

cuộc sống 



TT 

1 


Rèn luyện cho HS kĩ năng thực 

hành thí nghiệm 

Mức độ 

1 2 3 4 5 

Trung 

bình 

Độ 

lệch 

chuẩn 

4 18 48 10 4 2,905 0,845 

2 Giúp HS tin tưởng vào khoa học 2 18 25 37 2 3,226 0,896 

3 Tạo không khí lớp sôi động 2 0 35 37 10 3,631 

4 

Nâng cao hứng thú học tập cho 

HS 

0 5 4 58 17 4,036 

5 Giúp HS hiểu bài chính xác hơn 7 8 26 41 2 3,274 

0,788 

0,702 

0,974 

6 Giúp HS khắc sâu kiến thức hơn 4 3 30 46 1 3,440 0,797 

7 

8 

Phát triển năng lực tư duy, giải 

quyết vấn đề và sáng tạo cho HS 

Tăng khả năng vận dụng kiến 

thức vào thực tế 

8 3 32 34 7 3,345 

0 0 11 63 10 3,988 

1,024 

0,503 

Nhưng có một số nhận định có điểm còn thấp, chẳng hạn như “Thí nghiệm hóa học 

gắn với cuộc sống rèn luyện cho HS kĩ năng thực hành thí nghiệm” (điểm trung bình 2,905 

điểm). Vì thời gian không cho phép nên Đề tài chỉ dừng lại ở mức thiết kế các thí nghiệm 


có sử dụng hóa chất gắn kết với cuộc sống, chưa đầu tư vào việc thiết kế các giáo án chuyên 















biệt để phát huy hết những công dụng của các thí nghiệm này trong dạy học. Trong quá 

trình TN HS chủ yếu làm các thí nghiệm theo hướng dẫn của GV để nghiên cứu tính chất 

của các chất nên kĩ năng thực hành thí nghiệm chưa được rèn luyện nhiều. Ngoài ra nhận 

định “Thí nghiệm hóa học gắn với cuộc sống giúp HS tin tưởng vào khoa học” có điểm 

trung bình cũng khá thấp (điểm trung bình là 3,226 điểm). Như kết quả ở bảng 3.8, nhận 

định “Thí nghiệm hóa học gắn với cuộc sống có ưu điểm hiện tượng rõ ràng, dễ quan sát” 

có điểm trung bình khá thấp. Từ đó có nhiều HS nghĩ rằng thí nghiệm hóa học gắn với cuộc 

sống không tốt bằng các thí nghiệm trong phòng thí nghiệm và cho điểm trung bình của 

mục này khá thấp. Đây là một sự ngộ nhận của HS, và để làm cho HS thay đổi về quan 

điểm này, cần có thời gian giáo dục khá dài, chứ không phải chỉ là hai tiết dạy thực nghiệm. 

Độ lệch chuẩn của các nhận định rất nhỏ, có giá trị từ 0,503 đến 1,024 cho thấy độ chụm 

của các nhận định rất lớn, có độ tin cậy cao. 

c) Về mong muốn của HS về tiết học sử dụng các thí nghiệm hóa học gắn kết với 

cuộc sống, ta được các kết quả 

Hình 3.7. Các HS lớp 12A4 trường THPT Bình Hưng Hòa đang tập trung làm thí 

nghiệm nhận biết 

67 HS (chiếm 79,762%) mong muốn được học thường xuyên với tiết học có sử dụng 


thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống. 















74 HS (chiếm 88,095%) mong muốn tự tay thực hiện các thí nghiệm hóa học gắn với 

cuộc sống. 

66 HS (chiếm 78,571%) mong muốn tăng cường các thí nghiệm hóa học gắn với cuộc 

sống và kiến thức thực tiễn vào quá trình kiểm tra đánh giá. 

Khảo sát ý kiến HS sau quá trình TN, đa số HS cho rằng các thí nghiệm rất vui, thú 

vị và hấp dẫn, các em được làm những thí nghiệm thực tế, hữu ích cho cuộc sống mà các 

em chưa từng được làm trước đây. Các thí nghiệm giúp các em hiểu rõ hơn về hóa học, 

không khí lớp học trở nên sôi nổi hơn. Nhiều HS nhận xét từ khi sử dụng các thí nghiệm 

xen lẫn tiết học, môn Hóa học trở nên thú vị hơn và các HS mong muốn sẽ được tham gia 

nhiều thí nghiệm hấp dẫn như vậy trong các giờ học tiếp theo. 

3.5.3. Ý kiến của GV thực nghiệm và quan sát tình hình lớp học 

Sau khi TNSP tại lớp, tôi có phỏng vấn cô Hà Tú Vân – GV bộ môn Hóa học lớp 12A3 

– về đề tài, những thí nghiệm được sử dụng trong khi thực nghiệm và cách kết hợp những 

thí nghiệm gắn kết với cuộc sống vào trong việc giảng dạy; đã thu được những ý kiến sau: 

Hình 3.8. Các HS lớp 12A3 cùng cô Hà Tú Vân – GV bộ môn Hóa học lớp 12A3 – 


cùng làm thí nghiệm kiểm chứng tính chất hóa học của nhôm 















Đề tài về sử dụng thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống là một đề tài rất hay, phù 

hợp với xu hướng phát triển của ngành Giáo dục hiện tại. 

Đề tài giúp GV tại các trường THPT có thêm một nguồn tài liệu mới về thí nghiệm, 

thay vì sử dụng những hóa chất, dụng cụ trong phòng thí nghiệm GV có thể tiến hành thí 

nghiệm với những hóa chất gần gũi với HS hoặc hướng dẫn cho HS tự về nhà thực hiện, 

góp phần bồi dưỡng niềm đam mê hóa học cho mỗi HS. 

Qua những hóa chất có trong đời sống mà GV đã làm thí nghiệm, GV có thể giới thiệu 

kĩ hơn về ứng dụng của các chất trong đời sống sản xuất, từ đó HS thấy việc học hóa học 

không còn quá khô khan như trước nữa. 

Đề tài có thể là một sự gợi ý cho các GV ở những vùng có điều kiện kinh tế – xã hội 

còn khó khăn, khó có khả năng vận chuyển các hóa chất trong phòng thí nghiệm, có thể sử 

dụng vừa để giải quyết khó khăn vừa giúp HS tăng khả năng vận dụng các kiến thức đã học 

vào thực tiễn. 

HS rất tích cực trong giờ học, chủ động tìm tòi kiến thức mới và kiểm chứng lại các 

kiến thức đã học theo sự hướng dẫn của GV. 


Hình 3.9. Các HS trong nhóm thảo luận để kết luận về tính chất hóa học của nhôm 















Nhưng có một số vấn đề cần rút kinh nghiệm: 

Các thí nghiệm cần được tập trung đầu tư hơn nữa để có thể nâng thí nghiệm gắn 

kết với cuộc sống lên một tầm cao mới. 

Cần đầu tư hơn đến kế hoạch bài dạy, cần nghiên cứu kĩ hơn về cách sử dụng các 

thí nghiệm như thế nào để đạt hiệu quả tốt nhất. 

Khi giảng dạy GV cần quản lí tốt HS hơn. Tuy đại đa số HS hứng khởi với các thí 

nghiệm thì vẫn còn một số ít HS còn chưa chủ động, tích cực tham gia hoạt động nhóm. 

GV cần nghiên cứu cách để lôi kéo tất cả các HS vào thí nghiệm của mình. Có như vậy mới 

đạt được các mục tiêu đã đề ra ban đầu. 

















Trong chương 3 tôi đã thực hiện quá trình TNSP để đánh giá tính khả thi của đề tài. 

Tôi đã chọn hai trường THPT Nguyễn Công Trứ (quận Gò Vấp) và THPT Bình Hưng Hòa 

(quận Bình Tân) để tiến hành TNSP. Tại mỗi trường tôi đã tiến hành chọn 1 cặp lớp TN – 

ĐC. Tôi đã tiến hành dạy ở mỗi lớp 2 tiết thuộc các bài “Kim loại kiềm thổ và một số hợp 

chất quan trọng của kim loại kiềm thổ” và “Nhôm và hợp chất của nhôm”. Sau khi dạy 

xong tôi tiến hành phát phiếu đánh giá cho các lớp TN, cho các lớp TN và ĐC làm kiểm 

tra. Tôi còn tiến hành khảo sát ý kiến của GV dạy bộ môn Hóa học của lớp TN. Kết quả 

thu được rất khả quan. Kết quả điểm kiểm tra của các lớp TN đều cao hơn lớp ĐC. Các chỉ 

số độ lệch chuẩn, mức độ ảnh hưởng ES, p của phép kiểm chứng T–test độc lập đều cho 

thấy dạy học bằng thí nghiệm có sử dụng hóa chất gắn kết với cuộc sống đã ảnh hưởng rất 

lớn đến HS, giúp HS hiểu bài tốt hơn, nắm bài chắc hơn; thí nghiệm có tính thực tiễn cao, 

có thể áp dụng rộng rãi trong dạy học hóa học THPT. Kết quả khảo sát ý kiến đánh giá của 

GV và HS cũng rất khả quan. Những điều này cho thấy được sự thành công của Đề tài. 
















1. Kết luận 

sống. 

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 

Đối chiếu với mục đích và nhiệm vụ đặt ra, đề tài đã đạt được các kết quả sau: 

1.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu 

Tìm hiểu và trình bày sơ lược về lịch sử về các nghiên cứu về thí nghiệm hóa học. 

Tìm hiểu về xu hướng đổi mới PPDH hóa học ở trường THPT hiện nay. 

Tìm hiểu cơ sở lí luận về thí nghiệm hóa học và thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc 

Tìm hiểu thực trạng sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học ở một số trường 

THPT tại TP. HCM và Bà Rịa – Vũng Tàu. 

sống 

1.2. Thiết kế và nghiên cứu cách sử dụng các thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc 

Đề xuất những nguyên tắc thiết kế thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống. 

Thiết kế được 12 thí nghiệm gắn kết với cuộc sống nhằm cung cấp nguồn tài liệu 

dạy học tham khảo cho GV trong việc sử dụng thí nghiệm vào bài dạy chương trình hóa 

học phần vô cơ lớp 12 nói riêng và chương trình hóa học THPT nói chung, gồm: 

- Thí nghiệm 1 “Viên sáp không đun vẫn rơi”. 

- Thí nghiệm 2 “Sắt hay đồng chịu được axit?”. 

- Thí nghiệm 3 “Dây sắt đổi màu”. 

- Thí nghiệm 4 “Làm sáng đèn bằng quả chanh”. 

- Thí nghiệm 5 “Dung dịch xanh kì lạ”. 

- Thí nghiệm 6 “Điện phân dung dịch phèn xanh”. 

- Thí nghiệm 7 “Viên sủi biến mất”. 

- Thí nghiệm 8 “Núi lửa phun trào”. 

- Thí nghiệm 9 “Dung dịch diệu kì”. 

- Thí nghiệm 10 “Thối đục nước vôi trong”. 

- Thí nghiệm 11 “Vỏ ốc sủi bọt”. 

- Thí nghiệm 12 “Tính chất hóa học của nhôm”. 

Nghiên cứu biện pháp sử dụng thí nghiệm để tổ chức hoạt động học tập cho HS. 

Thiết kế 2 giáo án để thực nghiệm đề tài tại trường THPT. 

1.3. Thực nghiệm sư phạm 

Sau khi tiến hành TNSP tại một số trường THPT và xử lí số liệu, kết quả nhận được 


cho thấy cả HS và GV thực nghiệm đều phản hồi tốt về các thí nghiệm gắn kết cuộc sống 

trong đề tài và tính tích cực của HS trong tiết học có sử dụng thí nghiệm. Qua đó tôi thấy 















các thí nghiệm gắn kết với cuộc sống trong dạy học hóa học phần vô cơ lớp 12 đã nâng cao 

khả năng vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng dạy học 

môn Hóa học ở trường THPT. 

2. Kiến nghị 

Sau khi thực hiện đề tài, chúng tôi xin đưa ra một số kiến nghị như sau: 

2.1. Với các cấp quản lý giáo dục – đào tạo 

Tích cực đào tạo đội ngũ GV vững về kiến thức, giỏi về nghiệp vụ, sẵn sàng sử dụng 

các biện pháp dạy học tích cực để góp phần vào việc đào tạo HS có thể thích nghi với những 

điều kiện luôn thay đổi của cuộc sống. 

Tổ chức các buổi tọa đàm, hội thảo khoa học cho các sinh viên, GV nhằm giới thiệu 

những PPDH mới tiên tiến trên thế giới hiện nay có thể áp dụng vào điều kiện cụ thể của 

nước ta. 

Khuyến khích các GV sử dụng các PPDH mới, tiến bộ vào công việc giảng dạy. 

Dần thay đổi cách thức dạy học và kiểm tra – đánh giá nhằm bắt kịp với các thành tựu 

của thế giới. 

học. 

2.2. Với GV bộ môn 

Cần tự mình tìm hiểu, trau dồi những PPDH tích cực để có thể áp dụng trong việc dạy 

2.3. Với HS 

Cần tự chủ hơn trong việc học: tự tìm kiếm thêm những kiến thức mới từ những điều 

được học ở lớp, tránh tình trạng học vẹt, học đối phó mà cần phải hiểu những vấn đề mà 

bản thân được truyền dạy. 
















A. Tài liệu tham khảo giấy 

TÀI LIỆU THAM KHẢO 

1. Trịnh Văn Biều (2014), “Các PPDH tích cực và hiệu quả”, Giáo trình lưu hành nội 

bộ, ĐHSP TP. HCM. 

2. Trịnh Văn Biều (chủ biên), Trang Thị Lân, Vũ Thị Thơ, Trần Thị Vân (2000), Thí 

nghiệm thực hành PPDH hóa học, TP. HCM. 

3. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Hoá học 12, NXB Giáo dục Việt Nam. 

4. Nguyễn Cương (chủ biên), Nguyễn Xuân Trường, Nguyễn Thị Sửu, Đặng Thị Oanh, 

Nguyễn Mai Dung, Hoàng Văn Côi, Trần Trung Ninh, Nguyễn Đức Dũng (2008), 

Thí nghiệm thực hành PPDH hóa học (PPDH hóa học, tập 3), NXB ĐHSP. 

5. Trần Thị Ngọc Diễm (2007), Những thí nghiệm hóa học vui, Khóa luận tốt nghiệp, 

ĐHSP TP.HCM. 

6. Trần Quốc Đắc (2009), Hướng dẫn thí nghiệm hóa học 12, NXB Giáo dục. 

7. Bùi Thị Lệ Huyền (2010), Sử dụng thí nghiệm của HS để gây hứng thú học tập môn 

Hóa học ở trường THPT, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP. HCM. 

8. Thái Hoài Minh, Đào Thị Hoàng Hoa (2014), Tài liệu hỗ trọ học tập Lí luận và 

PPDH hóa học 1, Tài liệu lưu hành nội bộ, TP. HCM. 

9. Vũ Thị Cẩm Nga (2015), Tích cực hóa hoạt động nhận thức của HS thông qua các 

thí nghiệm hóa học lớp 10 chương trình nâng cao, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP. 

HCM. 

10. Phạm Thị Thanh Nhàn (2001), Nâng cao chất lượng dạy học phần hiđrocacbon 

thông qua việc kết hợp giữa thí nghiệm hóa học và PPDH, Khóa luận tốt nghiệp, 

ĐHSP TP. HCM. 

11. Nguyễn Thị Thành Nhơn (2016), Sử dụng thí nghiệm liên hệ đời sống trong dạy học 

Hoá học bằng tiếng Anh (chương trình THPT quốc tế IGCSE), Khóa luận tốt nghiệp, 

ĐHSP TP. HCM. 

12. Nguyễn Thị Hương Nhung (2015), Sử dụng thí nghiệm hóa học trong dạy học nhằm 

phát triển năng lực cho HS trường THPT, Sáng kiến kinh nghiệm, trường THPT 

huyện Điện Biên. 

13. Đặng Thị Oanh, Nguyễn Thị Sửu (2014), PPDH môn Hóa học ở trường phổ thông, 

NXB Đại học Sư phạm. 

14. Nguyễn Thị Trúc Phương (2010), Sử dụng thí nghiệm hóa học để tổ chức hoạt động 

học tập tích cực cho HS lớp 11 THPT”, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP. 

HCM. 
















15. Nguyễn Thị Sửu, Hoàng Văn Côi (2008), Thí nghiệm hóa học ở trường phổ thông, 

NXB Khoa học kỹ thuật. 

16. Phạm Ngọc Thủy, Thiết kế và sử dụng thí nghiệm hóa học kích thích tư duy nhằm 

gây hứng thú trong dạy học hóa học ở trường phổ thông, Tạp chí khoa học, ĐHSP 

TP. HCM. 

17. Vũ Anh Tuấn (chủ biên), Nguyễn Hải Châu, Đặng Thị Oanh, Cao Thị Thặng (2010), 

Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Hóa học lớp 12, NXB Giáo dục 

Việt Nam. 

B. Tài liệu tham khảo trên mạng 

18. Citric acid, https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov, 

http://www.sigmaaldrich.com/catalog/product/sial/251275?lang=en&region=VN, 

truy cập ngày 15/4/2017. 

19. Giảm tải chương trình hóa học cơ bản (2015), Đặng Thị Thuận An, 

http://hoahocsupham.com/vi/news/Phuong-phap-day-hoc/GIAM-TAI-CHUONG- 

TRINH-HOA-HOC-CO-BAN-126/, truy cập ngày 20/4/2017. 

20. Kết luận hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương đảng khóa XI về Đề án 

“Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp 

hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và 

hội nhập quốc tế” (2012), https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Giao-duc/Ket- 

luan-51-KL-TW-De-an-Doi-moi-can-ban-toan-dien-giao-duc-va-dao-tao-dap-ung- 

163976.aspx, truy cập ngày 15/01/2017. 

21. Luật Giáo dục (2005), https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Giao-duc/Luat-Giaoduc-2005-38-2005-QH11-2636.aspx, 


22. Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp 

ứng yêu cầu công nghiệp hóa – hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định 

hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế (2013), 

https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Thuong-mai/Nghi-quyet-29-NQ-TW-nam- 

2013-doi-moi-can-ban-toan-dien-giao-duc-dao-tao-hoi-nhap-quoc-te- 

212441.aspx, truy cập ngày 15/01/2017. 

23. Top 200 trường cấp 3 tốt nhất Việt Nam hiện nay (2016), Thế Anh, 

http://thptquocgia.org/top-200-truong-cap-3-tot-nhat-viet-nam-hien-nay, truy 

cập ngày 20/4/2017. 

24. Vitamin C (2010), http://hoahocngaynay.com, 

http://hoahocngaynay.com/vi/hoa-hoc-va-doi-song/hoa-thuc-pham/239-vitaminc.html, 














PHỤ LỤC 




PHỤ LỤC 1 .................................................................................................................... 2-PL 

PHỤ LỤC 2 .................................................................................................................... 4-PL 

PHỤ LỤC 3 .................................................................................................................... 5-PL 

PHỤ LỤC 4 .................................................................................................................... 8-PL 

PHỤ LỤC 5 .................................................................................................................. 10-PL 

PHỤ LỤC 6 .................................................................................................................. 12-PL 

PHỤ LỤC 7 .................................................................................................................. 14-PL 
















PHỤ LỤC 1 

Phiếu học tập: 

Bài 26: 

KIM LOẠI KIỀM THỔ 

VÀ MỘT SỐ HỢP CHẤT QUAN TRỌNG CỦA KIM LOẠI KIỀM THỔ 

(Tiết 2) 

B. MỘT SỐ HỢP CHẤT QUAN TRỌNG CỦA CANXI 

1. Canxi hiđroxit: Ca(OH)2 2. Canxi cacbonat: CaCO3 3. Canxi sunfat: CaSO4 

Trạng 

thái tự 

nhiên, 

tính chất 

vật lí 

Tính 

chất 

hóa học 

Ứng 

dụng 
















C. NƯỚC CỨNG 

1. Khái niệm: 

………………………………………………………………………………………………… 

2. Phân loại:……………………………………………………………………………………... 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………… 

3. Tác hại: 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………… 

4. Cách làm mềm nước cứng: 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

5. Nhận biết ion Ca 2+ , Mg 2+ trong dung dịch: 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………… 


………………………………………………………………………………… 















PHỤ LỤC 2 

PHIẾU HOẠT ĐỘNG NHÓM 

Do bất cẩn, bạn A đã để lầm lẫn 3 gói bột mất nhãn màu trắng là bột phấn, bột nở (baking soda) và 

đường bột. Bằng các kiến thức hóa học đã học, nhóm hãy giúp bạn A phân biệt 3 gói bột ở trên và 

ghi nhận hiện tượng thu được vào bảng sau 

Thuốc thử 1: ............ 

................................... 

Thuốc thử 2: ............ 

................................... 

Thuốc thử 3: ............ 

................................... 

Thuốc thử 4: ............ 

................................... 

Kết luận: 

Gói số 1 Gói số 2 Gói số 3 
















PHỤ LỤC 3 

Phiếu học tập 

Bài 27: NHÔM VÀ HỢP CHẤT CỦA NHÔM (Tiết 1) 

I. TÍNH CHẤT VẬT LÍ 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

II. VỊ TRÍ TRONG BẢNG TUẦN HOÀN, CẤU HÌNH ELECTRON NGUYÊN TỬ 

Nhôm: Al (Z = 13) cấu hình electron là ............................................................................. 

Nhôm ở ô số ……, thuộc nhóm …………, chu kỳ ……. của bảng tuần hoàn. 

Dựa vào cấu hình electron ta thấy ............................................................................................. 

Nhôm có số oxi hóa là ……. trong các hợp chất. 

III. TÍNH CHẤT HÓA HỌC 

Thí nghiệm: Hãy cho biết nhôm có thể phản ứng được với dung dịch nào trong các 

dung dịch sau đây, ghi rõ hiện tượng và viết phương trình phản ứng (nếu có): 

Dung dịch 

Nước vôi trong 

………………… 

Dung dịch giấm 

………………… 

Dung dịch phèn 

xanh 

………………… 

Dung dịch muối ăn 

………………… 

Nước 

………………… 

Xảy ra phản ứng 

Có 

Không 

Hiện tượng và phương trình phản 

ứng (nếu có) 

........................................................ 

........................................................ 

........................................................ 

........................................................ 

........................................................ 

........................................................ 

........................................................ 

........................................................ 

........................................................ 

........................................................ 

........................................................ 

........................................................ 

........................................................ 


........................................................ 















Dung dịch bột 

........................................................ 

thông cống 

........................................................ 

………………… 

........................................................ 

‣ Kết luận: Nhôm phản ứng được với những dung dịch .............................................................. 

......................................................................................................................................................... 

1. ..................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

2. ..................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

3. ..................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

Tính chất hóa học cơ bản của nhôm là tính ………. 

4. ..................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

5. ..................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

6. ..................................................................................................................................................... 


......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 















IV. ỨNG DỤNG VÀ TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN 

1. Ứng dụng 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

2. Trạng thái tự nhiên 

......................................................................................................................................................... 

......................................................................................................................................................... 

V. SẢN XUẤT NHÔM 

......................................................................................................................................................... 

1. Nguyên liệu 

......................................................................................................................................................... 

2. Điện phân nhôm oxit nóng chảy 

3. …………………………. 

4. …………………………. 

1. ……………………………………………. 2. ……………………………………………. 

5. …………………………. 

Trong quá trình điện phân nhôm oxit nóng chảy, người ta có trộn vào nhôm oxit một lượng quặng 

cryolit (……………..) nhằm để: 

- ....................................................................................................................................................... 


- ....................................................................................................................................................... 

- ....................................................................................................................................................... 















PHỤ LỤC 4 

ĐỀ KIỂM TRA HOÁ HỌC 12 

(Thời gian làm bài: 20 phút) 

Họ và tên học sinh:……………………………………………………………… Điểm: 

Lớp: 12….. 

* Đề gồm 3 phần, 20 câu trắc nghiệm: Hãy lựa chọn đáp án đúng nhất cho mỗi câu hỏi. 

Phần 1: Thử tài trong bếp 

Do bất cẩn nên mẹ của bạn V. đã để nhầm lẫn 3 gói bột mất nhãn đựng riêng biệt các chất bột màu trắng là 

bột nở (baking soda), bột đá vôi mịn và đường xay. Bằng các kiến thức hoá học, V. đã giúp mẹ tiến hành 

phân biệt ba gói bột trên như sau: 

- Đầu tiên, V. hoà tan lần lượt một lượng nhỏ bột từ các gói trên vào nước; V. thấy gói bột số 1 và số 

2 tan hoàn toàn còn gói số 3 không tan. 

- Tiếp theo, V. hoà tan làn lượt một lượng nhỏ bột từ gói số 1 và số 2 vào giấm; V. thấy có bọt khí xuất 

hiện từ lượng bột của gói số 2. 

Qua kết quả tiến hành của bạn V. ở trên, hãy trả lời các câu hỏi sau (từ câu 1 đến câu 4) 

Câu 1: Công thức hóa học của bột đá vôi là 

A. NaHCO 3. B. CaSO 4. C. CaCO 3. D. (NH 4) 2CO 3. 

Câu 2: Bọt khí sinh ra từ lượng nhỏ bột ở gói số 2 là 

A. O 2. B. SO 2. C. NH 3. D. CO 2. 

Câu 3: Kết luận nào sau đây đúng với các kết quả hiện tượng mà bạn V. đã làm? 

A. Chất bột trắng trong gói số 2 là bột nở. B. Chất bột trắng trong gói số 3 là đường xay. 

C. Chất bột trắng trong gói số 1 là bột đá vôi. D. Chất bột trắng trong gói số 2 là đường xay. 

Câu 4: Dự đoán nào sau đây không đúng với các kết quả của bạn V. đã làm ở trên? 

A. Bột trong gói 2 làm đục nước vôi trong. B. Bột trong gói 1 tan được trong nước 7Up. 

C. Bột trong gói 1 tan được trong giấm. D. Bột trong gói 3 tan trong giấm sinh ra bọt khí. 

Phần 2: Sản xuất nhôm trong công nghiệp 

Trong công nghiệp hiện đại ngày nay, nhôm được sản xuất từ quặng boxit (giả sử thành phần chủ yếu là 

Al 2O 3 và oxit kim loại X) với các giai đoạn như sau: 

- Giai đoạn tinh chế quặng boxit: 

* Sử dụng dung dịch Y để hoà tan Al 2O 3 trong quặng thu được dung dịch Z và phần chất rắn còn lại . 

* Phần chất rắn còn lại được gọi là “bùn đỏ” là do màu nâu đỏ của oxit X không tan trong dung dịch Y . 

* Bơm khí cacbonic dư vào dung dịch Z, lọc và làm khô kết tủa thu được. Nhiệt phân kết tủa thu được 

Al 2O 3 đã tinh chế. 

- Giai đoạn điện phân nóng chảy Al 2O 3: 

* Tiến hành điện phân nóng chảy hỗn hợp Al 2O 3 đã tinh chế và quặng cryolit. 

Qua thông tin về quy trình sản xuất trên, hãy trả lời các câu hỏi sau (từ câu 5 đến câu 12) 

Câu 5: Công thức hóa học của oxit X là 

A. Fe 2O 3. B. CuO. C. K 2O. D. Ag 2O. 

Câu 6: Công thức học học của cryolit là 

A. KAl(SO 4) 2. B. AlCl 3. C. Na 3AlF 6. D. Al 2O 3. 

Câu 7: Dung dịch Y có thể hòa tàn Al 2O 3 mà không hòa tan oxit X, vậy Y có thể là 

A. HCl. B. NaOH. C. NH 3. D. HCOOH. 

Câu 8: Chất tan trong dung dịch Z là Y dư và 

A. AlCl 3. B. Al(OH) 3. C. NH 4Cl. D. NaAlO 2. 

Câu 9: Phản ứng hóa học đã không xảy ra trong quá trình tinh chế boxit là 

A. Al 2O 3 + 6HCl 2AlCl 3 + 3H 2O. B. Al 2O 3 + 2NaOH 2NaAlO 2 + H 2O. 

C. 2Al(OH) 3 Al 2O 3 + H 2O. D. NaAlO 2 + CO 2 + H 2O NaHCO 3 + Al(OH) 3. 
















Câu 10: Vai trò nào sau đây không phải của cryolit? 

A. Hạ nhiệt độ nóng chảy của nhôm oxit. B. Cung cấp nhôm cho quá trình điện phân. 

C. Tăng độ dẫn điện của hỗn hợp nóng chảy. D. Tạo lớp màng bảo vệ nhôm không bị oxi hóa. 

Câu 11: Một trong những ứng dụng của nhôm là sản xuất phèn chua. Công thức hóa học của phèn chua là 

A. NaAl(SO 4) 2.12H 2O. B. NaAlCl 4.24H 2O. C. KAlCl 4.24H 2O. D. KAl(SO 4) 2.12H 2O. 

Câu 12: Phát biểu nào sau đây không phù hợp với quá trình sản xuất trên? 

A. Nhôm sinh ra tại cực catod. B. Điện cực được sử dụng bằng than chì. 

C. Ở anod chỉ sinh ra khí oxi. D. Sau một thời gian cần phải thay cực anod. 

Phần 3: Nước cứng và đời sống 

Nước đi từ đầu nguồn đến nơi sử dụng (đặc biệt khi đi ngang các khu vực có mỏ đá vôi, đá trầm tích) sẽ 

hoà tan các nguyên tố vi lượng, trong đó bao gồm các ion gây ra độ cứng của nước. Độ cứng của nước là 

một trong những chỉ tiêu để đánh giá chất lượng nước vì nước cứng gây ra nhiều tác hại đến đời sống sinh 

hoạt của con người và trong công nghiệp. Vì vậy, trước khi đưa vào sử dụng cần phải xử lý nước để làm 

giảm nồng độ các ion gây ra độ cứng của nước, quá trình đó được gọi là làm mềm nước. 

Dựa vào sự có mặt của các anion trong nước người ta chia nước cứng thành ba loại gồm nước cứng tạm thời 

(chứa anion 

HCO 

3 

, Cl và 

HCO 

3 

SO 

2 

4 

), nước cứng vĩnh cửu (chứa các anion Cl và 

SO 

2 

4 

) và nước cứng toàn phần (chứa cả 

). Tuỳ vào loại nước cứng và độ cứng của nước, người ta có thể tiến hành làm mềm 

nước cứng bằng các phương pháp khác nhau như: phương pháp nhiệt (đun nóng tạo kết tủa), phương pháp 

hoá chất (dùng Na 2CO 3, Na 3PO 4 để tạo kết tủa), phương pháp trao đổi ion. 

Qua phần giới thiệu ở trên, hãy trả lời các câu hỏi sau (từ câu 13 đến câu 20) 

Câu 13: Ion chính gây ra độ cứng của nước là 

A. Mn 2+ và Ca 2+ . B. Ca 2+ và Fe 2+ . C. Mg 2+ và Ca 2+ . D. Ca 2+ và Cu 2+ . 

Câu 14: Khoáng chất nào sau đây không có cùng thành phần chính giống các khoáng chất còn lại? 

A. Vỏ sò. B. Thạch cao. C. Đá vôi. D. Ngọc trai. 

Câu 15: Theo dự đoán, loại nước tự nhiên có độ cứng lớn nhất là 

A. nước mưa. B. nước sông. C. nước biển. D. nước ngầm. 

Câu 16: Khi đun nước sau một thời gian, dưới đáy ấm đun thường có một lớp cặn bám vào. Chất có thể 

dùng để rửa lớp cặn này là 

A. giấm ăn. B. rượu trắng. C. nước vôi. D. nước đá. 

Câu 17: Phương pháp nhiệt (đun nóng) có thể làm giảm độ cứng của các loại nước cứng 

A. vĩnh cửu và toàn phần. B. tạm thời và vĩnh cửu. C. tạm thời và toàn phần. D. vĩnh cửu. 

Câu 18: Nước cứng không gây ra tác hại nào sau đây? 

A. Làm mất mùi vị của thức ăn khi đun nấu. B. Làm mất tác dụng của chất giặt rửa tổng hợp. 

C. Tạo lớp cặn gây tiêu tốn năng lượng khi đốt. D. Làm bít đường ống dễ nổ gây nguy hiểm. 

Câu 19: Dung dịch có thể làm mềm nước cứng tạm thời là 

A. nước vôi trong. B. nước 7Up. C. giấm ăn. D. nước đá. 

Câu 20: Khi nước chảy ra ở các khu vực mỏ đá vôi, đá trầm tích thì độ cứng của nước tăng, phản ứng hóa 

học gây ra hiện tượng trên là 

A. Ca 2+ + 2 

HCO CaCO 3 + H 2O + CO 2. B. Ca 2+ + 2OH + CO 2 CaCO 3 + H 2O. 

3 

C. CaCO 3 CaO + CO 2. D. CaCO 3 + H 2O + CO 2 Ca 2+ + 2 HCO 3 

. 

************************** 

HẾT! 
















PHỤ LỤC 5 


“THỰC TRẠNG SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM HÓA HỌC TRONG DẠY VÀ HỌC 


Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG” 

Với mong muốn tìm hiểu thực trạng sử dụng thí nghiệm hóa học trong dạy và học ở trường 

THPT hiện nay để có định hướng đổi mới phương pháp dạy và học bộ môn Hóa học, chúng tôi rất 

mong nhận được sự chia sẻ của các bạn. 


Họ và tên của bạn (có thể không ghi): ............................................................................................................. 

Bạn là học sinh của trường: ............................................................................................................................. 

Lớp bạn hiện đang học: ......................................................................................... Giới tính: NAM - NỮ 

B. Về quá trình dạy và học hóa học ở trường THPT: 

Câu 1: Bạn có yêu thích học bộ môn Hóa học hay không? 


Yêu thích. 




Câu 2: Bạn nhận xét gì về nội dụng học của bộ môn Hóa học hiện nay? 

Nội dung hấp dẫn, thu hút và có nhiều ứng dụng ý nghĩa. 

Nội dung còn nặng về lý thuyết, ít thực hành và ứng dụng. 

Ý kiến khác: ............................................................................................................................................ 

..................................................................................................................................................................... 

Câu 3: Bạn có thường được học với các thí nghiệm hóa học hay không? 

Thường xuyên. Thỉnh thoảng. Hiếm khi. 

Chỉ trong tiết thao giảng. Chưa bao giờ. 

Câu 4: Bạn thường được học với các thí nghiệm hóa học trong lúc nào? 

Trong tiết học bài mới. 

Trong tiết ôn tập, luyện tập. 

Trong tiết học thực hành. 

Trong hoạt động ngoại khóa. 

Câu 5: Bạn thường được học với các thí nghiệm hóa học theo cách nào? 

GV chiếu phim thí nghiệm cho học sinh xem. 

GV làm thí nghiệm để minh hoạ kiến thức đã học cho học sinh. 

GV làm thí nghiệm để học sinh tìm hiểu, khám phá kiến thức mới. 

Học sinh tự tay làm thí nghiệm để minh hoạ kiến thức đã học. 

Học sinh tự tay làm thí nghiệm để tìm hiểu, khám phá kiến thức mới. 

Ý kiến khác: ............................................................................................................................................ 

..................................................................................................................................................................... 

















[1] hoàn toàn không đồng ý; [2] không đồng ý; [3] không ý kiến; [4] đồng ý; [5] hoàn toàn đồng ý. 

Câu 6: Bạn nghĩ thí nghiệm hóa học sẽ giúp ích gì cho bạn? 

Mức độ 

STT 


1 2 3 4 5 

1 Thí nghiệm giúp em có hứng thú học tập hơn với môn Hóa học 

2 Thí nghiệm giúp em rèn luyện các kĩ năng thực hành 

3 Thí nghiệm giúp em tiếp thu kiến thức chính xác hơn 

4 Thí nghiệm giúp em hiểu bài nhanh và nhớ lâu kiến thức hơn 

5 Thí nghiệm giúp em phát triển tư duy và năng lực 

6 Thí nghiệm giúp em có thể vận dụng kiến thức vào thực tế 

7 Thí nghiệm giúp em có niềm tin vào khoa học hơn 

8 Ý kiến khác: ………………………………………... 

Câu 7: Bạn mong muốn điều gì cho tiết học hóa học của bạn? 

STT 


1 Được học nhiều lý thuyết về hóa học hơn. 

2 Được làm nhiều bài tập hóa học hơn. 

3 Được quan sát nhiều thí nghiệm hóa học hơn. 

4 Được tự tay tiến hành nhiều thí nghiệm hóa học hơn. 

5 Được vận dụng kiến thức vào thực tiễn nhiều hơn. 

6 Có nhiều điều thú vị, hấp dẫn hơn trong tiết học. 

Mức độ 

1 2 3 4 5 

7 Ý kiến khác: ………………………………………... 

C. Về thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống: 

Thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống là những thí nghiệm sử dụng hóa chất và dụng cụ gần gũi trong cuộc 

sống hằng ngày. 

Câu 8: Bạn có được học với các thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống hay không? 

Thường xuyên. Thỉnh thoảng. Hiếm khi. 

Chỉ trong tiết thao giảng. Chưa bao giờ. 

Câu 9: Bạn có yêu thích học với các thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống hay không? 

Rất yêu thích. Yêu thích. Bình thường. 





*** 















PHỤ LỤC 6 


TÌNH TRẠNG SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM GẮN VỚI CUỘC SỐNG TRONG DẠY HỌC 

HÓA HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 

Ngày khảo sát:......./......../20...... 

Nhằm thực hiện đề tài “Sử dụng thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống trong dạy học chương 

trình hóa học phổ thông”, chúng tôi tiến hành khảo sát này để thu nhập những thông tin thực tiễn 

ở các trường THPT hiện nay. Kính mong quý Thầy/Cô dành ít thời gian cho phiếu khảo sát. Xin 

chân thành cảm ơn quý Thầy/Cô. 

1. Mức độ sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học của quý Thầy/Cô: 




2. Theo Thầy/Cô, những khó khăn thường gặp khi sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học 

ở trường THPT là: ( nhiều lựa chọn) 

□ Trường không có phòng thí nghiệm 

□ Phòng thí nghiệm không có nhân viên phụ trách 

□ Thiếu dụng cụ và hóa chất 

□ Hóa chất bị hỏng dẫn đến tình trạng làm thí nghiệm không thành công 

□ Tốn nhiều thời gian chuẩn bị và thực hiện. 

□ GV ngại tiếp xúc với hóa chất, nhất là các hóa chất độc hại 

□ Kĩ năng làm thí nghiệm của GV còn chưa tốt 

□ Di chuyển dụng cụ và hóa chất nguy hiểm 

□ Nội dung kiểm tra ít liên quan đến thí nghiệm 

□ Một số thí nghiệm khó thực hiện, hiện tượng không rõ ràng 

□ Không có chế độ khuyến khích, đãi ngộ GV hợp lý 

□ Khác (xin ghi rõ): ......................................................................................................................... 

3. Theo các Thầy/Cô, thí nghiệm gắn kết đời sống có thu hút học sinh hơn những thí nghiệm 

truyền thống không? 

□ Thu hút hơn □ Như nhau □ Không thu hút hơn 

4. Mức độ sử dụng thí nghiệm gắn kết đời sống trong dạy học hóa học của quý Thầy/Cô: 




5. Theo các Thầy/Cô, có thể sử dụng thí nghiệm gắn kết đời sống trong dạy học hóa học phù 

hợp trong các loại bài nào sau đây: (có thể lựa chọn nhiều đáp án) 

□ Cung cấp kiến thức mới 

□ Thực hành thí nghiệm hóa học 

□ Luyện tập, ôn tập 

□ Hoạt động ngoài giờ lên lớp 

□ Khác (xin ghi rõ): ......................................................................................................................... 
















6. Thầy/Cô hãy đánh giá tính hiệu quả của việc sử dụng thí nghiệm gắn kết với cuộc sống 

trong dạy học hóa học? ( 1 ứng với mức độ thấp nhất, 5 ứng với mức độ cao nhất) 

Tiêu chí đánh giá 1 2 3 4 5 

Giúp học sinh hiểu bài, khắc sâu kiến thức 

Rèn cho học sinh kĩ năng thực hành thí nghiệm 

Tạo không khí lớp học sôi động 

Nâng cao hứng thú học tập bộ môn cho học sinh 

Giúp học sinh tin tưởng vào khoa học 

Phát triển khả năng tư duy, sáng tạo và năng lực giải quyết vấn đề; 

nâng cao tính tích cực học tập cho học sinh 

Tăng khả năng vận dụng kiến thức đã học vào thực tế 

Ý kiến khác:…………………………………………………. 

7. Thầy/Cô hãy đánh giá các biện pháp giúp nâng cao hiệu quả sử dụng thí nghiệm trong dạy 

học hóa học THPT? (1 ứng với mức độ thấp nhất, 5 ứng với mức độ cao nhất) 

Các biện pháp 1 2 3 4 5 

Tăng cường sử dụng thí nghiệm theo phương pháp nghiên cứu 

Tăng cường sử dụng thí nghiệm theo phương pháp kiểm chứng 

Tăng cường sử dụng thí nghiệm theo phương pháp đối chứng 

Tăng cường sử dụng thí nghiệm theo phương pháp nêu và giải quyết 

vấn đề 

Cung cấp trước cho học sinh tài liệu về thí nghiệm sẽ làm ở bài học mới 

Thường xuyên hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm trong bài dạy mới 

Gắn kết một số thí nghiệm với đời sống vào bài dạy 

Liên hệ kiến thức bài học vào vấn đề thực tiễn thông qua việc sử dụng 

thí nghiệm gắn kết cuộc sống 

Tổ chức nhiều hoạt động ngoại khóa có sử dụng thí nghiệm hóa học 

Ý kiến khác:…………………………………………………. 

8. Với mục đích giải quyết những khó khăn thường gặp khi sử dụng thí nghiệm trong dạy học 

hóa học ở THPT, quý Thầy/ Cô đánh giá tính hiệu quả của việc sử dụng thí nghiệm gắn kết với 

cuộc sống để thay thế thí nghiệm truyền thống hiện tại: 

□ Rất hiệu quả □ Hiệu quả □ Kém hiệu quả □ Không hiệu quả 

Chân thành cảm ơn quý Thầy/Cô đã dành thời gian giúp chúng tôi hoàn thành phiếu khảo sát 

này! 
















PHỤ LỤC 7 

PHIẾU ĐÁNH GIÁ 

“THÍ NGHIỆM HÓA HỌC GẮN KẾT VỚI CUỘC SỐNG 

TRONG DẠY VÀ HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG” 


Với mong muốn vận dụng những ưu điểm của thí nghiệm hóa học gắn với cuộc sống trong dạy và học 

ở trường THPT để phát triển năng lực cho học sinh, chúng tôi rất mong nhận được sự chia sẻ của các bạn. 


Họ và tên của bạn (có thể không ghi): ............................................................................................... 

Bạn là học sinh của trường: ............................................................................................................... 

Lớp bạn hiện đang học: ........................................................................... Giới tính: NAM - NỮ 

B. Đánh giá về các thí nghiệm hóa học gắn với cuộc sống: 


[1] hoàn toàn không đồng ý; [2] không đồng ý; [3] không ý kiến; [4] đồng ý; [5] hoàn toàn đồng ý. 

Câu 1: Ý kiến của bạn về ưu điểm các thí nghiệm hóa học gắn với cuộc sống 

Mức độ 


1 2 3 4 5 

1 Đơn giản, dễ thực hiện. 

2 Dễ chuẩn bị, phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất thấp. 

3 Hiện tượng rõ ràng, dễ quan sát. 

4 Sinh động, hấp dẫn, thu hút. 

5 Gần gũi, có thể tự thực hiện lại tại nhà. 

6 Phù hợp với trình độ của HS. 

7 Thể hiện rõ kiến thức bài học. 

8 An toàn, ít độc hại. 

Câu 2: Ý kiến của bạn về hiệu quả của các thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống 

Mức độ 


1 2 3 4 5 

1 Rèn luyện cho HS kĩ năng thực hành thí nghiệm. 

2 Giúp HS tin tưởng vào khoa học. 

3 Tạo không khí lớp sôi động. 

4 Nâng cao hứng thú học tập cho HS. 

5 Giúp HS hiểu bài chính xác hơn. 

6 Giúp HS khắc sâu kiến thức hơn. 

7 Phát triển năng lực tư duy, giải quyết vấn đề và sáng tạo cho HS. 

8 Tăng khả năng vận dụng kiến thức vào thực tế. 

Câu 3: Bạn có mong muốn gì về tiết học sử dụng các thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống 

hay không? (Bạn hãy đánh dấu X vào những lựa chọn bạn đồng ý) 

Được học thường xuyên với tiết học có sử dụng thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống. 

Được tự tay thực hiện các thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống. 

Tăng cường các thí nghiệm hóa học gắn kết với cuộc sống và kiến thức thực tiễn vào quá trình 

kiểm tra đánh giá. 


***

THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM GẮN KẾT CUỘC SỐNG TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC PHẦN VÔ CƠ LỚP 11 12 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG (2017)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?