Dams_Book_Sachpazis_ALL_Lt

«ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΤΩΝ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ» 

Σύμφωνα με το Ελληνικό Κέντρο ISBN, το βιβλίο έχει πάρει τον παρακάτω αριθμό ISBN: 

Συντελεστές Τίτλος ISBN 

[Συγ] Σαχπάζης Κωνσταντίνος Γεωτεχνική μηχανική των 

φραγμάτων 

978-618-83547-0-8 

i


Η σελίδα αυτή παραμένει εσκεμμένα κενή 

ii


«……. και κανένας που εμπλέκεται σε 

Έρευνες και Μελέτες Εδαφομηχανικής, 

Βραχομηχανικής, 

Μηχανικής 

Θεμελιώσεων και Γεωτεχνικής 

Μηχανικής δεν πρέπει να ξεχνά ότι το 

έδαφος ποτέ δεν μιμείται και ότι ποτέ 

δεν επαναλαμβάνεται ή ακριβώς 

αναπαράγεται από θέση σε θέση, αλλά 

ότι είναι απόλυτα ιδιαίτερο και 

μοναδικό ………» K. Terzaghi. 

Κάθε εδαφικό τμήμα σε μία γεωμάζα κάποιας περιοχής 

είναι απόλυτα ιδιαίτερο και μοναδικό τόσο στην 

κοκκομετρική του σύνθεση και στις φυσικομηχανικές του 

ιδιότητες, όσο και στην εδαφομηχανική / βραχομηχανική 

του συμπεριφορά. Όσο πιο λεπτομερής και εκτεταμένη 

είναι η γεωτεχνική γεωτρητική έρευνα υπαίθρου αλλά και 

οι εδαφομηχανικές / βραχομηχανικές εργαστηριακές 

εξετάσεις και δοκιμές τόσο μεγαλύτερη είναι και η 

πιθανότητα προσέγγισης της «άπιαστης» απόλυτης 

ακρίβειας, αλλά δυστυχώς τόσο μεγαλύτερο είναι και το 

απαιτούμενο κόστος και ο χρόνος προσδιορισμού των 

ιδιοτήτων του εδάφους. Όμως η ακρίβεια και το κόστος 

είναι μεταξύ τους εχθροί και πρέπει να τους 

συμβιβάζουμε…. Η γεωτεχνική μηχανική λοιπόν είναι μία 

επιστήμη μάλλον της «προσέγγισης» παρά των απολύτων 

μεγεθών. Για τον λόγο αυτό μάλλον η εμπειρία και η 

κρίση του γεωτεχνικού μηχανικού παρά τα πολλά 

δεκαδικά ψηφία στους υπολογισμούς και στα 

αποτελέσματα των υπαίθριων και εργαστηριακών 

δοκιμών αποτελούν το ισχυρότερο «εργαλείο» στην 

προσέγγιση της γνώσης και της κατανόησης των 

κρίσιμων ιδιοτήτων και δυνατοτήτων των εδαφών.….. Και 

η κρίση και η εμπειρία αποκτάται μόνο με την πολλαπλή, 

την επαναλαμβανόμενη και την μακροχρόνια 

παρατήρηση και σύγκριση των εδαφικών συνθηκών και 

ιδιοτήτων σε σχέση με την χωροχρονική συμπεριφορά 

iii


Λίγα λόγια για τον συγγραφέα. 

Ο ∆ρ Κώστας Σαχπάζης είναι απόφοιτο μέλος του «Institution of Civil Engineers» (ICE), 

Λονδίνο, με τον αριθμό μητρώου μέλους: 67689219. Είναι επίσης βραβευμένος από το 

Ίδρυμα Πολιτικών Μηχανικών (ICE) της Μεγάλης Βρετανίας και του απονεμήθηκε 

χρηματικό ποσό και το βραβείο του καλύτερου απόφοιτου Πολιτικού Μηχανικού από τα 

Πανεπιστήμια της Μεγάλης Βρετανίας. Είναι Ιδρυτής και ∆ιαχειριστής της Γεωδόμηση 

ΕΠΕ, καθώς και συν-Ιδρυτής και συν-∆ιαχειριστής της Βρετανικής εταιρείας GeoStatic 

Ltd. Με τα χρόνια, έχει αποκτήσει τα ακόλουθα ∆ιπλώματα και Ακαδημαϊκούς Τίτλους: 

∆ιπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός B.Eng (First Class Honours) του τμήματος Πολιτικών 

Μηχανικών του Πανεπ/μίου Portsmouth, Αγγλία, το 2013. (Κατάταξη: ∆ιάκριση πρώτου φοιτητή 

επειδή επέτυχε την υψηλότερη βαθμολογία στο τμήμα 120 ατόμων). 

∆ιπλωματούχος Γεωλόγος του Α.Π.Θ., το 1980. 

Παρακολούθηση του τελευταίου έτους του B.Sc. Eng. του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του 

Πανεπ/μίου Newcastle Upon Tyne, Αγγλία, το 1982. 

∆ιπλωματούχος Master (M.Sc. Eng.) του Πανεπ/μίου Newcastle Upon Tyne, Αγγλία, στον τομέα 

Γεωτεχνικής Μηχανικής του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών, το 1983. Εξειδίκευση: Μηχανική 

θεμελιώσεων, Εδαφομηχανική, Βραχομηχανική, Μηχανική Γεωλογία, Υδρογεωλογία, Εργαστηριακές 

δοκιμές-έρευνες εδαφών και πετρωμάτων. 

∆ιδάκτωρ του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (Ph.D. Ε.Μ.Π.), το 1988, με βαθμό: Ομόφωνα 

Άριστα. 

Μεταδιδακτορικός ερευνητής σε θέμα Carbon Critical Geotechnics στο Πανεπιστήμιο Newcastle, 

Αγγλία, 2012. 

Ο Κώστας Σαχπάζης είναι επαγγελματίας Πολιτικός & Γεωτεχνικός Μηχανικός, καθώς και ∆ιπλωματούχος 

Γεωλόγος, διαπιστευμένος από το Υπουργείο ∆ημοσίων Έργων, κατέχοντας την επαγγελματική άδεια 

μελετητή στην κατηγορία 21/Γ’ (Γεωτεχνική Μηχανική) με εξειδίκευση στην Γεωτεχνική Μηχανική, 

Εδαφοδυναμική, Εδαφομηχανική, Βραχομηχανική, Μηχανική θεμελιώσεων, Κατολισθήσεις, Έργα 

Αντιστήριξης και Συγκράτησης Εδαφών σε εκσκαφές, στην Στατική Μοντελοποίηση, Ανάλυση, Σχεδιασμό 

και Απόδοση Σχεδιαστικών Λεπτομερειών, και σε θέματα ανάλυσης της αλληλεπίδρασης Εδάφους - 

Θεμελίωσης – Κατασκευής. Έχει περίπου 25 χρόνια εμπειρίας και ενασχόλησης στην εφαρμοσμένη έρευνα, 

στις υπηρεσίες συμβούλου και στο σχεδιασμό γεωτεχνικών έργων Πολιτικού Μηχανικού τόσο στον ∆ημόσιο 

όσο και Ιδιωτικό τομέα. Επιπλέον, είναι Καθηγητής Γεωτεχνικής Μηχανικής στο ΑΤΕΙ ∆υτ. Μακεδονίας, 

και στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών (Σ.Θ.Ε.Τ.) M.Sc. στην ∆ιαχείριση Αποβλήτων (∆ΙΑ) και M.Sc. 

στην Σεισμική Μηχανική και Αντισεισμικές Κατασκευές MSc (ΣΜΑ) του Ελληνικού Ανοικτου Πανεπιστημίου 

(Ε.Α.Π.), καθώς και διαπιστευμένος κριτής των παγκόσμιων Εκδοτικών Οργανισμών “Elsevier” και 

“Springer” και άλλων Εκδοτικών Οργανισμών. Είναι Εμπειρογνώμων Βιομηχανίας (Industrial Expert), 

διορισμένος από το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας, ∆ιά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, για την αξιολόγηση 

ερευνητικών προτάσεων που υποβλήθηκαν στο ∆ιακρατικό Πρόγραμμα Έρευνας, Καινοτομίας & 

Τεχνολογικής Ανάπτυξης ανάμεσα στην Ελλάδα και το Ισραήλ. Είναι αξιολογητής του Ιδρύματος Προώθησης 

Έρευνας (ΙΠΕ) της Κύπρου, στο πλαίσιο των Προγραμμάτων RESTART 2016-2020 για Έρευνα, Τεχνολογική 

Ανάπτυξη και Καινοτομία. Έχει διατελέσει Επίσημος Εκπρόσωπος της ∆ιεθνούς Ένωσης ∆ιάνοιξης Σηράγγων 

(ITA) για την Ελλάδα για το 2014, στον τομέα της «Συμβατικής ∆ιάνοιξης Σηράγγων" - Ομάδα Εργασίας 19 

(WG 19), καθώς και Επίσημος Εκπρόσωπος της ∆ιεθνούς Επιστημονικής Εταιρείας Εδαφομηχανικής και 

Γεωτεχνικής Μηχανικής (ISSMGE) για την Ελλάδα για το 2015-2017, στις Τεχνικές Επιτροπές της ISSMGE 

TC303 Coastal and River Disaster Mitigation and Rehabilitation, JTC1 Natural Slopes and Landslides και 

JTC2 Representation of Geo-Engineering Data. Έχει τέλος δημοσιεύσει δεκάδες Επιστημονικά Επιστημονικά 

Άρθρα και Ακαδημαϊκά βιβλία. Η πορεία του συνεχίζεται…… 

iv


ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΓΕΝΙΚΑ – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ. 

1.1. Γενικά. 

1.1.1. Ιστορικό φραγμάτων. 

1.1.2. Σχεδιασμός - ∆ομή - Προβλήματα. 

1.1.3. Πώς λειτουργούν τα φράγματα. 

1.1.4. Υδροηλεκτρικά φράγματα. 

1.1.5. Τα σημαντικότερα φράγματα στην Ευρώπη. 

1.2. Ευθύνες του γεωλόγου και του μηχανικού (Μελετητή και Κατασκευαστή). 

1.2.1. Συνέπειες μίας αστοχίας. 

1.2.2. Στατιστική προσέγγιση. 

1.3. Σχεδιασμός. 

1.3.1. Υδάτινοι πόροι - Εθνικές και ∆ιεθνείς ∆ιαστάσεις. 

1.3.2. Χρησιμότητα του Ταμιευτήρα. 

1.3.2.1. Ταμιευτήρες μοναδικού σκοπού. 

1.3.2.2. Ταμιευτήρες πολλαπλού σκοπού. 

1.3.3. ∆ιάρκεια ζωής ενός φράγματος. 

1.3.4. Παράδειγμα Υπολογισμού Στερεοπαροχής των Υδρολογικών λεκανών Μάνδρας 

και Ελευσίνας (Σαρανταπόταμου). 

1.3.5. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις. 

1.3.6. ∆ιεπιστημονική προσέγγιση. 

1.4. Συναφή χαρακτηριστικά κατασκευαστικά στοιχεία των φραγμάτων. 

1.4.1. Κιβωτοειδή προφράγματα (cofferdams). 

1.4.2. Κατασκευή σκάλας διέλευσης ιχθύων (Fish ladder). 

1.4.3. Υδατοφράκτες (Gates). 

1.4.4. Εγκαταστάσεις παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας (Power Plant). 

1.4.5. Θυρόφραγμα ρυθμιστικής δεξαμενής (Gate). 

1.4.6. Αγωγός πτώσης νερού (Penstock). 

1.4.7. Υπερχειλιστές (Spillways). 

1.4.8. Σήραγγες (Tunnels). 

1.4.9. Βαλβίδες και υπόγειοι θάλαμοι βαλβίδων (Valves and valve vaults). 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΦΟΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ. 

2.1. Εισαγωγή. 

2.2. Στατική φόρτιση. 

2.2.1. Οριζόντια φορτία. 

2.2.2. Κατακόρυφα φορτία. 

2.2.3. Άλλα φορτία στο φράγμα. 

2.3. ∆υναμική Φόρτιση. 

2.4. Συντελεστής ασφάλειας - Φράγματα βαρύτητας. 

2.5. Συντελεστής ασφάλειας - Τοξωτά φράγματα σκυροδέματος. 

2.6. Συντελεστής ασφάλειας - Χωμάτινα φράγματα. 

2.6.1. Ανάντη πρανές του χωμάτινου φράγματος. 

2.6.2. Κατάντη πρανές του χωμάτινου φράγματος. 

2.7. Συντελεστής ασφάλειας - Αντερείσματα και Θεμελιώσεις. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗ ∆ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΥΠΕ∆ΑΦΟΥΣ (Geotechnical 

Site Investigation). 

3.1. Εισαγωγή Γεωτεχνικής διερεύνησης υπεδάφους. 

3.2. Απαιτήσεις σε χρόνο και σε χρήματα για τις έρευνες. 

3.3. Μελέτη βιβλιογραφίας και υπαρχόντων στοιχείων. 

3.4. Προκαταρκτική έρευνα. 

3.5. Γεωφυσική έρευνα. 

3.5.1. Μέθοδος σεισμικής διάθλασης. 

v


3.5.2. Μέθοδος ειδικής ηλεκτρικής αντίστασης. 

3.5.3. Πλεονεκτήματα των γεωφυσικών μεθόδων 

3.5.4. Περιορισμοί ή μειονεκτήματα των γεωφυσικών μεθόδων 

3.6. Μέθοδοι Γεωτεχνικής διερεύνησης υπεδάφους. 

3.6.1. Ερευνητικές Γεωτρήσεις και ∆ειγματοληψία. 

3.6.2. Ερευνητικό πρόγραμμα γεωτεχνικής διερεύνησης υπεδάφους για την θεμελίωση 

ενός φράγματος. 

3.6.3. Σχεδιασμός και εκτέλεση ερευνητικών εργασιών για δανειοθαλάμους. 

3.7. Αξιολόγηση της επιλεγόμενης περιοχής. 

3.7.1. Ερευνητικές εργασίες για τις θεμελιώσεις. 

3.7.2. Επιτόπιες ή υπαίθριες δοκιμές. 

3.7.3. Ερευνητικές εργασίες για δανειοθαλάμους. 

3.8. Λεπτομερής ή οριστική έρευνα. 

3.9. Παρακολούθηση της περιοχής με όργανα. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΓΕΩΛΟΓΙΚΕΣ – ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΥΠΕ∆ΑΦΟΥΣ. 

4.1. Εισαγωγή γεωλογικών – γεωτεχνικών συνθηκών. 

4.2. Ορολογία γεωλογικών – γεωτεχνικών όρων. 

4.3. Ταξινόμηση των πετρωμάτων. 

4.4. Τύποι πετρωμάτων. 

4.5. Ιδιότητες του υλικού πετρώματος και της βραχομάζας. 

4.5.1. Βραχομηχανική και τεχνικογεωλογική περιγραφή και ταξινόμηση των ιδιοτήτων 

του υλικού του πετρώματος και της βραχομάζας. 

4.5.1.1. Μεθοδολογία εκπόνησης περιγραφής – ταξινόμησης. 

4.5.1.1.1. Περιγραφή των ιδιοτήτων του υλικού του πετρώματος. 

Α. Χρώμα. 

Β. Μέγεθος κόκκων. 

Γ. Ιστός. 

∆. Υφή. 

Ε. Κατάσταση Αποσάθρωσης και εξαλλοίωσης. 

Ζ. Αντοχή. 

4.5.1.1.2. Περιγραφή των ιδιοτήτων της βραχομάζας των πετρωμάτων. 

Α. Στρώση. 

Β. Ασυνέχειες (λοιπές). 

1. Προσανατολισμός. 

2. Πυκνότητα (ή διάστημα ασυνεχειών). 

3. Μήκος ίχνους ασυνέχειας. 

4. Τραχύτητα. 

5. Αντοχή Τοιχώματος Ασυνέχειας (σ). 

6. Άνοιγμα. 

7. Πλήρωση. 

8. Υπεδαφικό νερό. 

9. Ομάδες ασυνεχειών. 

10.Μέγεθος τεμαχών πετρώματος. 

Γ. Εκτίμηση της υδροπερατότητας της βραχομάζας. 

∆. Προσεγγιστικός προσδιορισμός της Αντοχής της βραχομάζας 

των πετρωμάτων. 

4.5.1.2. Μέθοδος Ζ. Τ. Bieniawski. 

4.5.1.3. Μέθοδος Ν. Barton et al ή Σύστημα Q (NGI). 

4.5.1.4. Μέθοδος Ε. Hoek - Ε. Τ. Brown. 

4.5.1.5. Μέθοδος ή Σύστημα του ∆είκτη Γεωλογικής Αντοχής (G.S.I.) των Evert 

Hoek, Carlos Carranza-Torres, και Brent Corkum, (2002), «HOEK- 

BROWN FAILURE CRITERION» 

vi


4.5.1.6. Υπολογισμός των μηχανικών ιδιοτήτων της βραχόμαζας. 

4.5.1.6.1. Γενικά. 

4.5.1.6.2. Αντοχή και Παραμορφωσιμότητα Βραχομάζας. 

4.5.1.6.2.1. Αντοχή Βραχομάζας. 

4.5.1.6.2.2. Παραμορφωσιμότητα Βραχομάζας. 

4.5.1.6.3. Ανάλυση των χαρακτηριστικών και ιδιοτήτων του υλικού 

πετρώματος και της βραχομάζας του. 

4.5.1.6.4. Αντοχή σε θλίψη. 

4.5.1.6.4.1. Περιγραφή και προδιαγραφές εκτέλεσης της 

δοκιμής για τον προσδιορισμό της αντοχής 

πετρώματος σε ανεμπόδιστη (μονοαξονική) θλίψη. 

4.5.1.6.5. Αντοχή σε σημειακή φόρτιση. 

4.5.1.6.5.1. Περιγραφή και προδιαγραφές εκτέλεσης της 

δοκιμής για τον προσδιορισμό της αντοχής 

πετρώματος σε σημειακή φόρτιση. 

4.5.1.6.6. ∆ιατμητική αντοχή. 

4.5.1.6.7. Ελαστικότητα του υλικού πετρώματος. 

4.5.2. Παραμορφωσιμότητα υλικού πετρώματος και βραχομάζας. 

4.5.3. Αποσάθρωση της βραχομάζας. 

4.5.3.1. Κατάσταση αποσάθρωσης. 

4.5.3.2. Η αποσάθρωση συναρτήσει του βάθους στα Ανθρακικά πετρώματα. 

4.5.3.3. Η αποσάθρωση συναρτήσει του βάθους στα Πυριγενή και 

Μεταμορφωμένα Πετρώματα. 

4.5.4. Τεκτονικές πιέσεις. 

4.5.5. Εργαστηριακές δοκιμές. 

4.5.6. Επιτόπιες δοκιμές υπαίθρου ή πεδίου. 

4.6. Χαρακτηριστικά της επιφάνειας των κοιλάδων. 

4.6.1. Φράγματα σε φαράγγια. 

4.6.2. Φράγματα σε στενές κοιλάδες. 

4.6.3. Φράγματα σε ευρείες ή ανοιχτές κοιλάδες. 

4.6.4. Φράγματα σε επίπεδες πεδιάδες. 

4.7. Εκσκαφή και πλήρωση των κοιλάδων. 

4.7.1. Εισαγωγή. 

4.7.2. ∆ιάβρωση, μεταφορά, και απόθεση από το τρεχούμενο νερό. 

4.7.3. Κοιλάδες Παγετώδους προελεύσεως. 

4.8. Μορφολογικές - Τοπογραφικές και Γεωλογικές συνθήκες για τους διάφορους τύπους 

φραγμάτων. 

4.8.1. Φράγματα βαρύτητας. 

4.8.2. Αντηριδωτά φράγματα. 

4.8.3. Τοξωτά φράγματα πολλαπλών θόλων ή τόξων. 

4.8.4. Παχιά τοξωτά φράγματα. 

4.8.5. Λεπτά τοξωτά φράγματα. 

4.8.6. Λιθόριπτα Φράγματα. 

4.8.7. Φράγματα υδραυλικής επίχωσης. 

4.8.8. Χωμάτινα αναχώματα. 

4.8.9. Σύνθετα φράγματα. 

4.9. Σεισμική δραστηριότητα. 

4.9.1. Φυσικά γεγονότα. 

4.9.2. Προκαλούμενα σεισμικά γεγονότα. 

4.10. Γεωλογικοί κίνδυνοι. 

4.10.1. Ευστάθεια των πρανών των κοιλάδων. 

4.10.2. ∆ιόγκωση κοιλάδων (Bulging). 

4.10.3. Μεταλλεία. 

vii


ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Υ∆ΡΟΛΟΓΙΑ. 

5.1. Εισαγωγή υδρολογίας. 

5.2. Υδρολογικός κύκλος. 

5.3. Ικανότητα αποθήκευσης. 

5.4. Έξαλλο τμήμα φράγματος (Freeboard). 

5.4.1. Προσαύξηση στάθμης λόγω πλημμύρων. 

5.4.2. Επίδραση δυνάμεων λόγω ταλαντώσεων της στάθμης νερού από μεταβολές στην 

επιφάνεια του ταμιευτήρα (Επίδραση Seiche). 

5.4.3. Aνύψωση νερού λόγω επιρροής ανέμων στην επιφάνεια του νερού στον 

ταμιευτήρα (Wind Set-up). 

5.4.4. ∆ράση κυματισμού (Wave Action). 

5.5. Πλημμύρες. 

5.5.1. Εκτίμηση της πλημμύρας σχεδιασμού. 

5.5.1.1. Παροχέτευση πλημμύρων. 

5.6. Υδροδυναμικά ∆ίκτυα Ροής (Flow Nets). 

5.7. Υδρολογία ανισότροπου βραχώδους υποβάθρου. 

5.8. Υδρολογία των πληρωμένων ταμιευτήρων. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΩΝ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ. 

6.1. Εισαγωγή περί θεμελίωσης του φράγματος. 

6.2. Προετοιμασία της θεμελίωσης του φράγματος. 


6.2.2. Πρόγραμμα θεμελίωσης. 

6.2.3. Προβληματικά υλικά θεμελίωσης. 

6.2.4. Εκσκαφή στο στρώμα του βραχώδους υποβάθρου. 

6.2.5. Κατασκευή στις μη στερεοποιημένες εδαφικές αποθέσεις. 

6.2.6. Σκυρόδεμα. 

6.3. Σχεδιασμός θεμελίωσης. 

6.3.1. Πιέσεις και τάσεις που συνδέονται με τα φράγματα και τους ταμιευτήρες τους. 

6.3.2. Πιθανοί μηχανισμοί της αστοχίας της θεμελίωσης. 

6.3.3. Γεωλογικές – γεωτεχνικές συνθήκες και παράγοντες που επηρεάζουν την αστοχία 

της θεμελίωσης. 

6.3.4. Φέρουσα ικανότητα του εδάφους θεμελίωσης. 

6.3.5. ∆ιήθηση νερού - Εισαγωγή. 

6.3.5.1. Βασικά προβλήματα διήθησης νερού. 

6.3.5.2. Πρόληψη από αστοχίες λόγω διασωληνώσεων. 

6.3.5.2.1. Αστοχίες λόγω διασωληνώσεων. 

6.3.5.2.2. Κριτήρια σχεδιασμού των αποστραγγιστικών φίλτρων. 

6.3.5.2.3. Προβλήματα που συνδέονται με τους φυσικούς 

σχηματισμούς. 

6.3.5.2.4. Οδηγίες και συστάσεις για την αποφυγή ανάπτυξης του 

φαινομένου της διασωλήνωσης στους φυσικούς σχηματισμούς. 

6.3.5.3. Μέθοδοι μείωσης της διήθησης νερού. 

6.3.5.3.1. Βασικές εκτιμήσεις. 

6.3.5.3.2. Σιμεντενέσεις θεμελίωσης. 

6.3.5.4. Μέθοδοι αποστραγγίσεων. 

6.3.5.4.1. ∆ιαπερατά κατάντη κελύφη. 

6.3.5.4.2. Εσωτερικά αποστραγγιστικά συστήματα. 

6.3.5.4.2.1. Σκοπός. 

6.3.5.4.3. Αποστραγγιστικά φίλτρα στο κατάντη τμήμα του φράγματος. 

6.3.5.4.4. Οριζόντιο αποστραγγιστικό κάλυμμα ή τάπητας (Horizontal 

drainage blanket). 

viii


6.3.5.4.5. Μειονεκτήματα των οριζόντιων αποστραγγιστικών 

καλυμμάτων ή ταπήτων. 

6.3.5.4.6. Αποστραγγιστικά φίλτρα τύπου «Καμινάδας». 

6.3.5.4.7. ∆ιαστάσεις και διαπερατότητα των αποστραγγιστικών 

φίλτρων. 

6.3.6. Καθιζήσεις. 

6.3.6.1. Αιτίες των καθιζήσεων. 

6.3.6.2. Μέτρηση των καθιζήσεων. 

6.3.6.2.1. Μέτρηση των καθιζήσεων στην κορυφή ή στέψη του 

φράγματος. 

6.3.6.2.2. Μέτρηση των εσωτερικών καθιζήσεων στο σώμα ενός 


6.3.6.3. Αποτελέσματα και επιπτώσεις των καθιζήσεων στις κατασκευές. 

6.3.6.4. Ολικές καθιζήσεις. 

6.3.6.5. Απόκλιση. 

6.3.6.6. Παραμόρφωση – Στρέβλωση. 

6.3.6.7. Καθιζήσεις λόγω μεταβολών στο περιβάλλον. 

6.4. Μέθοδοι βελτίωσης εδαφών θεμελίωσης. 

6.4.1. Προ-στερεοποίηση. 

6.4.2. Συμπύκνωση των μη-συνεκτικών εδαφών. 

6.4.3. ∆υναμική συμπύκνωση. 

6.4.4. Σιμεντενέσεις ή τσιμεντενέσεις (Grouting). 

6.4.4.1. ∆ιαδικασίες κατασκευής σιμεντενέσεων σε στρώματα βράχου (σε 

βραχομάζα). 

6.4.4.2. Κατασκευή φραγμάτων σε μη στερεοποιημένες εδαφικές αποθέσεις. 

6.4.4.3. Υλικό σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος. 

6.4.4.4. Τύποι σιμεντενέσεων και σιμεντενέματος. 

6.4.4.5. ∆ιάταξη σιμεντενέσεων. 

6.4.4.6. Καλύμματα ή Τάπητες ή Μεμβράνες Σιμεντενέματος ή Ρευστοκονιάματος 

(Blanket Grouting). 

6.4.4.7. Σιμεντενέσεις τύπου κουρτίνας (Curtain Grouting). 

6.4.4.8. Ειδικού σκοπού σιμεντενέσεις, εκτός κανάβου κανονικής διάταξης. 

6.4.4.9. Σύσταση σιμεντενέματος και εφαρμοζόμενη πίεση σιμεντενέσεων. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΦΡΑΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΣΚΥΡΟ∆ΕΜΑ. 

7.1. Περιεχόμενο των φραγμάτων βαρύτητας από σκυρόδεμα. 

7.1.1. Εισαγωγή στα φράγματα βαρύτητας. 

7.1.2. Έννοιες και κριτήρια σχεδιασμού. 

7.1.2.1. Κριτήρια φόρτισης. 

7.1.3. Υποπίεση ή Ανύψωση. 

7.1.4. Τάσεις – Πιέσεις στα Φράγματα βαρύτητας. 

7.1.5. Αρμοί Συστολής - ∆ιαστολής. 

7.1.5.1. Εγκάρσιοι αρμοί. 

7.1.5.2. ∆ιαμήκεις αρμοί συστολής – διαστολής. 

7.1.6. Στοές & Σήραγγες. 

7.1.7. Συναφές δομές & κατασκευές του φράγματος. 

7.1.7.1. Υπερχειλιστής. 

7.1.8. Προεντεταμένα φράγματα βαρύτητας. 

7.1.9. Υπολογισμός Φορτίων σε ένα προεντεταμένο φράγμα βαρύτητας. 

7.2. Περιεχόμενο των Τοξωτών ή Αψιδωτών φραγμάτων. 

7.2.1. Εισαγωγή τοξωτά ή αψιδωτά φράγματα. 

7.2.2. Έννοιες σχεδιασμού και κριτήρια. 

7.2.3. Ευστάθεια αντερεισμάτων. 

7.2.4. Γεωμετρία του κελύφους. 

ix


7.2.4.1. Τοξωτά φράγματα σταθερής ακτίνας καμπυλότητας. 

7.2.4.2. Τοξωτά φράγματα σταθερής γωνίας. 

7.2.4.3. Τοξωτά φράγματα μεταβλητής γωνίας. 

7.2.4.4. Τοξωτά φράγματα διπλής κυρτότητας - φράγματα θόλων (Cupola Dam). 

7.2.5. Αρμοί συστολής – διαστολής. 

7.2.6. Προένταση. 

7.3. Περιεχόμενο των Αντηριδωτών φραγμάτων. 

7.3.1. Εισαγωγή στα αντηριδωτά φράγματα. 

7.3.2. Κατάστρωμα στέψης από πλάκα σκυροδέματος. 

7.3.3. Συμπαγής και ογκώδης κεφαλή αντηρίδας. 

7.3.4. Φράγμα πολλαπλών θόλων ή τόξων. 

7.3.5. Αντηρίδες. 

7.3.6. Άνωση ή υποπίεση και ολίσθηση. 

7.3.7. Αντηριδωτά φράγματα υπερχείλισης. 


ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΦΡΑΓΜΑΤΑ ΑΝΑΧΩΜΑΤΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ. 

8.1. Εισαγωγή στα φράγματα αναχωματικού τύπου. 

8.2. Ορολογία φραγμάτων αναχωματικού τύπου. 

8.3. Φράγματα αναχωματικού τύπου. 

8.3.1. ∆ιάταξη και σχεδιάγραμμα των έργων των φραγμάτων αναχωματικού τύπου. 

8.3.2. Περιορισμοί σχεδιασμού. 

8.3.3. Θέση στεγανής ζώνης. 

8.3.4. Ευστάθεια των πρανών του φράγματος. 

8.3.4.1. Εισαγωγή. 

Α. Ομοιογενές ανάχωμα. 

Β. Φράγμα αναχωματικού τύπου χωρισμένο σε ζώνες. 

Γ. Τέλος της κατασκευής. 

8.3.4.2. Κατάσταση σταθερής διήθησης νερού. 

8.3.4.3. Γρήγορη ταπείνωση ή υποβιβασμός της στάθμης του νερού στον 

ταμιευτήρα σε χαμηλής διαπερατότητας εδάφη. 

8.3.4.4. Γρήγορη ταπείνωση ή υποβιβασμός της στάθμης του νερού στον 

ταμιευτήρα σε εδάφη υψηλής διαπερατότητας. 

8.3.5. Καθιζήσεις λόγω στερεοποίησης. 

8.3.6. Προστασία των μετώπων των πρανών. 

8.3.7. Πορείες διήθησης νερού. 

8.3.7.1. ∆ιασωλήνωση του εδάφους (Piping). 

8.3.7.2. Έλεγχος διήθησης νερού. 

8.3.7.3. Εσωτερικά συστήματα στραγγιστηρίων. 

8.3.7.3.1. Σκοπός. 

8.3.7.4. Στραγγιστήρια ή αποστραγγιστικά φίλτρα ποδός (Toe drains). 

8.3.7.5. Οριζόντια αποστραγγιστικά καλύμματα. 

8.3.7.6. Μειονεκτήματα των οριζόντιων αποστραγγιστικών καλυμμάτων. 

8.3.7.7. Αποστραγγιστικά φίλτρα τύπου «καπνοδόχου». 

8.3.7.8. ∆ιαστάσεις και διαπερατότητα των αποστραγγιστικών φίλτρων. 

8.3.7.9. Λεπτός ανάντη κεκλιμένος (αργιλικός) πυρήνας. 

8.3.7.10.∆ιακόπτες μερικής στεγάνωσης νερού (Cut-offs). 

8.3.8. Αποστραγγιστικά φίλτρα και μεταβατικές ζώνες. 

8.3.9. Αργιλικοί πυρήνες στεγάνωσης. 

8.3.10. Έξαλλο τμήμα φράγματος (Freeboard). 

8.3.11. Πλάτος στέψης ή κορυφής. 

8.3.12. Εγκάρσιοι αποστραγγιστικοί οχετοί κάτω από τα αναχώματα. 

8.4. Εισαγωγή χωμάτινων φραγμάτων (Earthfill Dams). 

8.4.1. Τύποι χωμάτινων φραγμάτων. 

x


8.4.2. Ομοιογενή χωμάτινα φράγματα. 

8.4.3. Χωμάτινα φράγματα με κεντρικό αδιαπέρατο πυρήνα. 

8.4.4. Χωμάτινα φράγματα με κεκλιμένο αδιαπέρατο πυρήνα. 

8.4.5. Χωμάτινα φράγματα υδραυλικής επίχωσης. 

8.4.6. ∆ομικά υλικά. 

8.5. Εισαγωγή στα λιθόριπτα φράγματα (Rockfill Dams). 

8.5.1. Τύποι λιθόριπτων φραγμάτων. 

8.5.2. Πλεονεκτήματα της λιθόριπτης κατασκευής. 

8.5.3. ∆ομικά υλικά λιθοριπής. 

8.5.3.1. Ποιότητα του πετρώματος. 

8.5.3.2. Βραχομηχανικές εργαστηριακές δοκιμές καταλληλότητας Λ/Θ και Α.Υ.. 

8.5.3.3. Κόστος εξόρυξης του πετρώματος. 

8.5.3.4. Ανθεκτικότητα του πετρώματος και της βραχομάζας του. 

8.5.3.5. Αντοχή του πετρώματος. 

8.5.3.6. Πετρογραφικά χαρακτηριστικά του πετρώματος. 

8.5.3.7. ∆ιατμητική αντοχή πετρώματος. 

8.5.4. Λιθόριπτα φράγματα με χωμάτινο πυρήνα. 

8.5.5. Λιθόριπτα φράγματα με πέτασμα ή κατάστρωμα. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: ΥΠΕΡΧΕΙΛΙΣΤΕΣ. 


9.2. ∆ιαχείριση των νερών πλημμυρικής παροχής αιχμής. 

9.3. Υπερχειλιστές ανεξέλεγκτης ή ελεύθερης υπερχείλισης. 

9.4. Υπερχειλιστές ελεγχόμενης ή περιορισμένης υπερχείλισης. 

9.5. Υπερχειλιστές με κυλίστρα υδατόπτωσης. 

9.6. Λεκάνη καταστροφής ενέργειας. 

9.7. Εικόνες φωτορεαλισμού τρισδιάστατης προσομοίωσης. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10: ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ. 

10.1. Γενικά περί κατασκευής. 

10.1.1. Ασφάλεια. 

10.1.2. Προδιαγραφές. 

10.1.3. Εγκαταστάσεις και εξοπλισμός. 

10.1.4. Το κόστος και ο έλεγχός του. 

10.2. Εκτροπή ποταμών. 

10.2.1. Πρώτο στάδιο (A): 

10.2.2. ∆εύτερο στάδιο (B) & (Γ). 

10.2.3. Τρίτο στάδιο (Γ) & (∆) & (Ε). 

10.3. Κατασκευή Φραγμάτων από Σκυρόδεμα. 

10.3.1. Παραγωγή Αδρανών Υλικών. 

10.3.2. ∆ιαχείριση σκυροδέματος, τοποθέτηση και στερεοποίησή του. 

10.3.3. Ξυλότυποι σκυροδέτησης. 

10.3.4. Ενσωματωμένα στοιχεία στο σκυρόδεμα. 

10.3.5. Ψύξη του σκυροδέματος. 

10.3.6. Οικονομική κατασκευή. 

10.4. Κατασκευή Φραγμάτων Αναχωματικού τύπου. 

10.4.1. Γενικά. 

10.4.2. Φάσεις κατασκευής. 

10.4.3. Ανάπτυξη λατομείων και οδών προσπέλασης. 

10.4.4. Συμπύκνωση εδαφικών υλικών. 

10.4.5. Χωμάτινα φράγματα. 


10.4.7. Λιθόριπτα φράγματα. 

xi


ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΣΚΗΣΕΙΣ. 

11.1. Ερωτήσεις. 

11.2. ∆εδουλευμένα Παραδείγματα. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. 

12.1. Ελληνικές προδιαγραφές και κανονισμοί στις Γεωτεχνικές Μελέτες και στις Μελέτες 

Πολιτικού Μηχανικού και Γεωλόγου. 

12.2. Γενικές και διεθνείς βιβλιογραφικές αναφορές. 

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 

Π.1. ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ (ΟΡΟΛΟΓΙΑ) ΕΙ∆ΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΚΑΙ ΦΡΑΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ 

ΚΥΡΙΩΣ ΣΤΑ ΦΡΑΓΜΑΤΑ. 

Α. Ταξινομημένα αλφαβητικά με βάση τους όρους στα Ελληνικά. 

Β. Ταξινομημένα αλφαβητικά με βάση τους όρους στα Αγγλικά. 

Π.2. Φ.Ε.Κ. 4420/30 ∆εκεμβρίου 2016, Τεύχος ∆εύτερο, Αριθμ. ∆ΑΕΕ/οικ.2287, 

«Έγκριση Κανονισμού Ασφάλειας Φραγμάτων - ∆ιοικητική Αρχή Φραγμάτων». 

xii


1. ΓΕΝΙΚΑ – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ 

1.1. Εισαγωγή περί φραγμάτων 

1.1.1 Ιστορικό φραγμάτων 

Τα φράγματα χρησιμοποιήθηκαν αρχικά για να ελέγχουν τις πλημμύρες και να 

παρέχουν νερό για άρδευση και για ύδρευση. Η πρώτη αναφορά και καταγραφή 

φράγματος έγινε από τον Έλληνα ιστορικό Ηρόδοτο. Το πρώτο φράγμα κατασκευάστηκε 

εγκαρσίως του ποταμού Νείλου στην Αίγυπτο το 2.900 π.Χ. περίπου για να προστατεύσει 

την πόλη της Μέμφιδος από τις πλημμύρες. Τα φράγματα ήταν πολύ δημοφιλή έργα κατά 

την Ρωμαϊκή εποχή, και δύο από τα φράγματά τους είναι ακόμα σε χρήση μέχρι και 

σήμερα, δηλαδή σχεδόν 2.000 χρόνια αργότερα. 

Οι καταγραφές για κατασκευή φραγμάτων χάθηκαν κυριολεκτικά κυρίως μετά από 

τους Ρωμαϊκούς χρόνους μέχρι και τον 18 ο αιώνα. 

Σήμερα υπάρχουν περίπου 50.000 σημαντικά φράγματα στις Η.Π.Α. και 

συνεχίζουν να κατασκευάζονται σε όλο τον κόσμο με αυξανόμενους ρυθμούς. Στην 

πραγματικότητα, κάθε ημέρα κατασκευάζεται παγκοσμίως και ένα νέο φράγμα που το 

ύψος του υπερβαίνει τα 16 μέτρα, μαζί και με πολλά μικρότερα που δεν προσμετρούνται. 

Εικ. 1.1: Άποψη Τυπικού Φράγματος. 

1.1.2 Σχεδιασμός - ∆ομή - Προβλήματα 

Τα φράγματα συνήθως ταξινομούνται σύμφωνα με τα υλικά που χρησιμοποιούνται 

για την κατασκευή τους, καθώς και τον βασικό σχεδιασμό και λειτουργία τους. Τα 

χωμάτινα φράγματα έχουν ένα κεντρικό αργιλικό στεγανό πυρήνα, και ένα εξωτερικό 

σώμα αποτελούμενο από ισχυρό και συμπυκνωμένο έδαφος για να αντιστηρίζει και να 

διατηρεί στην θέση του τον μαλακό και ασταθή γενικά αργιλικό πυρήνα. 

Όσο διάστημα κατασκευάζονται τα χωμάτινα φράγματα, ο ποταμός θα πρέπει να 

εκτρέπεται από την πορεία του μέσω μίας σήραγγας εκτροπής ή ενός προσωρινού 

1.1

Εισαγωγή περί φραγμάτων 

προφράγματος εκτροπής. Τα χωμάτινα φράγματα είναι μη υπερχειλιζόμενα φράγματα, 

και έτσι θα πρέπει να έχουν κάποιον υπερχειλιστή (spillway) που θα προστατεύει το 

φράγμα από το να συμβεί κάποια σοβαρή ζημία λόγω της υπερχειλιζόμενης πλημμύρας. 

Εικ. 1.2: Χαρακτηριστική διατομή σώματος φράγματος. 

Τα φράγματα βαρύτητας από σκυρόδεμα συγκρατούν το νερό πίσω τους 

χρησιμοποιώντας μόνο και μόνο το μεγάλο βάρος τους. Η πλευρά που αντικρίζει το νερό 

του ταμιευτήρια είναι κατακόρυφη ενώ η αντίθετη πλευρά του κλίνει βαθμιαία προς τα 

κάτω. ∆εδομένου ότι η μεγαλύτερη υδροστατική πίεση αναπτύσσεται κοντά στη βάση 

του φράγματος, το φράγμα είναι παχύτερο στην βάση του, ενώ επειδή δεν υπάρχει και 

τόσο μεγάλη πίεση κοντά στη κορυφή ή στέψη του δεν είναι και τόσο παχύ στα ανώτερα 

τμήματά του. 

Τα τοξωτά ή αψιδωτά φράγματα από σκυρόδεμα χρησιμοποιούν τον τοξωτό ή 

αψιδωτό σχεδιασμό τους για να συγκρατήσουν την υδροστατική πίεση του νερού πίσω 

τους. Κατασκευάζονται συνήθως μέσα στα στενά και τα απότομα φαράγγια όπου 

αναπτύσσονται πολύ καλές συνθήκες βραχομάζας για την θεμελίωση της βάσης τους και 

των αντερεισμάτων τους. Η πλευρά που αντικρίζει το νερό του ταμιευτήρια είναι κυρτή 

και σχηματίζει αψίδα ή τόξο. Όταν το νερό πιέζει ενάντια σε ένα τοξωτό φράγμα, και το 

φράγμα αυτό με την σειρά του μεταφέρει τις υδροστατικές πιέσεις ωθώντας τα πρανή 

του φαραγγιού ή της χαράδρας επί των οποίων εδράζεται. Τα τοξωτά ή αψιδωτά 

φράγματα μπορούν να κατασκευαστούν πολύ λεπτά επειδή μπορούν να συγκρατήσουν 

τις υψηλές αναπτυσσόμενες δυνάμεις με τον αψιδωτό ή τοξωτό σχεδιασμό τους. 

Εάν το νερό βρει κάποιο τρόπο να διαρρεύσει μέσω ενός φράγματος, η υψηλή 

πίεσή του δεν θα το αφήσει να σταματήσει. Το άνοιγμα διαρροής γρήγορα θα πάρει 

μεγαλύτερες διαστάσεις που θα απαιτήσει πολύ δαπανηρές εργασίες για να επισκευαστεί, 

εάν φυσικά δεν οδηγήσει σε ταχύτατη κατάρρευση του φράγματος. Επίσης, όταν 

σταματούν να ρέουν οι ποταμοί με την κατασκευή ενός φράγματος, η άγρια φύση και η 

βλάστηση μπορεί να εξαφανιστεί και να πεθάνει. Οι περιοχές ανάντη ενός φράγματος 

1.2


διατηρούνται μετά την κατασκευή και λειτουργία ενός φράγματος γενικά 

πλημμυρισμένες, προκαλώντας έτσι κατά κανόνα μεγάλη ζημιά στο περιβάλλον. 

Εικ. 1.3: Απλοποιημένα σκίτσα διαφόρων τύπων φραγμάτων. 

(A) Συμπαγή Βαρύτητας. Η πίεση του νερού 

αντισταθμίζεται από το ίδιον βάρος του φράγματος. 

(Γ) Λεπτά Προεντεταμένα. Ειδικού τύπου φράγματα που 

αγκυρώνονται στην βραχομάζα θεμελίωσής τους με 

κατακόρυφους τένοντες ή ράβδους χάλυβα ή ειδικά 

συρματόσχοινα, τα οποία στην συνέχεια προεντείνονται. 

(Β) Αντηριδωτά Βαρύτητας. Οι αντηρίδες στηρίζουν το φράγμα 

και αντισταθμίζουν την πίεση του νερού στον ταμιευτήρα. Τα 

αντηριδωτά φράγματα απαιτούν πολύ λιγότερο σκυρόδεμα για 

την κατασκευή τους από ότι τα συμπαγή φράγματα βαρύτητας. 

(Δ) Λιθόριπτα και Χωμάτινα. Κατασκευάζονται από βραχώδη ή 

γαιώδη εδαφικά υλικά, όπως δηλώνει και το όνομά τους, με μια 

αδιαπέρατη επιφάνεια ή πυρήνα από σκυρόδεμα, από άργιλο ή 

από χαλύβδινα ελάσματα, κλπ. 

1.1.3 Πώς λειτουργούν τα φράγματα 

Τα φράγματα σχεδιάζονται έτσι ώστε να εκτελούν πολλές και διαφορετικές 

λειτουργίες. Ένα φράγμα μπορεί να κατασκευαστεί είτε ως ένα φράγμα αποθήκευσης 

νερού ή εκτροπής νερού είτε και συγκράτησης πλημμυρικού νερού (φράγματα 

διευθέτησης πλημμυρών). Τα φράγματα αποθήκευσης νερού κατασκευάζονται για να 

παγιδέψουν το νερό για αργότερη χρήση του, όπως είναι μια τεχνητή δεξαμενή 

(ταμιευτήρας). Τα φράγματα εκτροπής νερού σταματούν συνήθως τη φυσική ροή ενός 

ποταμού έτσι ώστε το νερό να μπορεί να διοχετευθεί μακριά σε μια διαφορετική θέση. 

Τα φράγματα εκτροπής χρησιμοποιούνται συνήθως για την άρδευση μίας περιοχής. Τα 

φράγματα συγκράτησης κατασκευάζονται συνήθως είτε για να σταματήσουν είτε για να 

επιβραδύνουν την ποσότητα του νερού σε έναν ποταμό ώστε να αποφευχθούν οι υψηλές 

πλημμυρικές παροχές αιχμής ενός ποταμού σε ένα περιστατικό έντονης βροχόπτωσης. 

Αυτό γίνεται συνήθως για να προστατευθεί μια περιοχή από τις πλημμύρες. 

Όλα τα φράγματα ταξινομούνται σε φράγματα με υπερχείλιση ή χωρίς 

υπερχείλιση. Τα φράγματα υπερχείλισης πρέπει να έχουν μία πολύ ισχυρή κορυφή ή 

στέψη, γιατί διαφορετικά η ροή του νερού θα αρχίσει γρήγορα να τα διαβρώνει και μπορεί 

τελικά να τα καταρρεύσει. Τα μη υπερχειλιζόμενα φράγματα δεν μπορούν να 

ανταπεξέλθουνε στον κίνδυνο της υπερχείλισης του νερού, και έτσι εξοπλίζονται με 

κατάλληλες δομές ελεγχόμενης υπερχείλισης νερού που είναι γνωστές ως υπερχειλιστές 

(spillways). Οι δομές των υπερχειλιστών μπορεί να είναι κάποια σήραγγα η οποία παίρνει 

1.3


και εκτονώνει μακριά το υπερβολικό πλημμυρικό νερό, ή μπορούν να είναι ένα τμήμα 

ενός φράγματος που κατασκευάζεται ειδικά για να υπερχειλίζει το πλεόνασμα του νερού. 

Εικ. 1.4: Χαρακτηριστική κατάντη όψη σώματος αψιδωτού φράγματος. 

Τα φράγματα είμαι σημαντικές κατασκευές επειδή βοηθούν την ανθρωπότητα να 

έχει επαρκές νερό κατάλληλης και ελεγχόμενης ποιότητας για πόση, να παρέχει νερό για 

την βιομηχανία, νερό για την άρδευση, νερό για την αλιεία και την αναψυχή, νερό για 

την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, νερό για την ενδοποτάμια ναυσιπλοΐα, και για 

άλλες ανάγκες και σκοπούς. Τα φράγματα εξυπηρετούν επίσης τους ανθρώπους με την 

μείωση ή και την παρεμπόδιση των πλημμυρών. Τα φράγματα είναι σημαντικά έργα 

επειδή παρέχουν νερό για άρδευση και συνεπώς για την ανάπτυξη των περιοχών και την 

εξάλειψη της πείνας ιδιαίτερα στις υποανάπτυκτες χώρες. 

Εικ. 1.5: Το φράγμα ιστιοπλοΐας Claytor. 

1.4


1.1.4 Υδροηλεκτρικά φράγματα 

Πώς λειτουργούν. Τα υδροηλεκτρικά φράγματα είναι πολύ υψηλής τεχνολογίας 

έργα αλλά και απλές μηχανές συγχρόνως. Ένα φράγμα συγκρατεί πίσω του το νερό, 

δημιουργώντας μια δεξαμενή δυναμικής ενέργειας. Στο ανώτερο τμήμα του φράγματος, 

ανοίγει μια πύλη νερού (θυροφράκτης) για να το αφήσει να ξεχυθεί με ορμή μέσω μιας 

σήραγγας που οδηγεί στους στροβίλους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (turbines). Το 

νερό γυρίζει τους στροβίλους που περιστρέφουν στη συνέχεια τις γεννήτριες για να 

παράγουν ηλεκτρική ενέργεια. Η ηλεκτρική ενέργεια φέρεται μέσω των καλωδίων 

οπουδήποτε απαιτείται. 

Εικ. 1.6: Το φράγμα GRAND COULEE. Σκοποί: Υδροηλεκτρική ενέργεια, Άρδευση & Έλεγχος πλημμυρών. 

1.5


Εικ. 1.7: Απλοποιημένη τυπική διατομή φράγματος υδροηλεκτρικής ενέργειας. 

Ιστορία: Η υδροηλεκτρική δύναμη βρίσκεται στο προσκήνιο για ένα πολύ μακροχρόνιο 

διάστημα έως σήμερα. Ο Αντίπατρος, ένας Έλληνας ποιητής, ανέφερε την χρήση 

ορμητικά ρέοντος νερού για παραγωγή ενέργειας στις γραφές του κατά τον 4ο αιώνα 

Π.Χ.. Οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν τον υδρόμυλο για παραγωγή ενέργειας. Στις 30 

Σεπτεμβρίου του 1882, στο Appleton του Wisconsin, κάποιο ορμητικά ρέον νερό 

παρήγαγε για πρώτη φορά ηλεκτρική ενέργεια. Από αυτήν την υποτυπώδη αρχική 

συμβολή στη σύγχρονη επιστήμη, η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας ανήλθε στο 

αστρονομικό μέγεθος των 2.044 δισεκατομμυρίων kilowatt παγκοσμίως. Το μεγαλύτερο 

υδροηλεκτρικό συγκρότημα στον κόσμο βρίσκεται στον ποταμό του Παναμά, μεταξύ της 

Παραγουάης και της Βραζιλίας. Ονομάζεται φράγμα Itaipu, και οι 18 στρόβιλοί (turbines) 

παράγουν 12.600 megawatts ηλεκτρικής ενέργειας ! Αυτή η ενέργεια είναι αρκετή για 

να φωτίσει συγχρόνως 120 εκατομμύρια λαμπτήρες 100 Watt, που θεωρείται πολλή 

ενέργεια. 

Θέματα σχεδιασμού και προβλήματα: Οι κύριοι λόγοι που τα υδροηλεκτρικά 

φράγματα δεν εμφανίζονται σε όλες τις περιοχές είναι ότι είναι πολύ δαπανηρά και 

απαιτούν μεγάλους όγκους συγκράτησης νερού σε σχετικά κοντινά σημεία κατοικημένων 

περιοχών. Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι «αναπτυσσόμενες χώρες 

θα πρέπει να εξασφαλίσουν κονδύλια της τάξης των 150 δισεκατομμυρίων Ευρώ (€) 

μέχρι το έτος 2010 για υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις που αυτήν την περίοδο βρίσκονται 

στο στάδιο του προγραμματισμού….». Απαιτούνται μεγάλοι όγκοι συγκράτησης νερού για 

αυτά τα είδη φραγμάτων επειδή μόνο τα φράγματα μεγάλης κλίμακας μπορούν να 

αποπληρώσουν και να αποσβέσουν την πολύ υψηλή επενδυόμενη δαπάνη κατασκευής 

τους πιο γρήγορα από τα μικρότερα φράγματα. 

Ένα άλλο πρόβλημα που προκύπτει είναι η επίδραση των φραγμάτων στα οικοσυστήματα 

των ποταμών. Πολλοί ποταμοί, πριν από την κατασκευή φραγμάτων, απέθεταν με τις 

πλημμύρες τους ιλύ και άμμο και δημιουργούσαν στα κατάντη τους αποθέσεις τύπου 

δέλτα και σχετικά οικοσυστήματα. Τα φράγματα όμως βάζουν τέλος σε αυτές τις 

πλημμύρες και επιτρέπουν στη βλάστηση να αναπτυχθεί και να φράξει την κατάντη ζώνη 

του ποταμού. Το γεγονός αυτό εξαφανίζει πολλά διαφορετικά είδη ψαριών που ζουν σε 

αυτές τις περιοχές. Επίσης, εάν αναμιχθούν χημικές ουσίες ή πετρέλαια με το νερό μέσω 

των υδροστροβίλων, μπορεί θα πεθάνουν τα ζώα που ζουν στις κατάντη περιοχές. Ένα 

1.6


άλλο πρόβλημα υπάρχει και κατά τον προγραμματισμό των μεγάλων φραγμάτων. Τα 

μεγάλα φράγματα απαιτούν μεγάλες περιοχές απαλλοτρίωσης. Πολλοί άνθρωποι θα 

πρέπει να εκκενώσουν και να εγκαταλείψουν αυτές τις περιοχές απαλλοτρίωσης εντός 

μιας περιόδου μόνο μερικών εβδομάδων, δημιουργώντας έτσι κοινωνικά προβλήματα. 

1.1.5. Τα σημαντικότερα φράγματα στην Ευρώπη. 

Στην συνέχεια αναφέρονται επιγραμματικά και πινακοποιημένα (πίνακας 1.1) τα σημαντικότερα 

φράγματα, με ύψος πάνω από 60 m, που βρίσκονται υπό κατασκευή στην Ευρώπη, σύμφωνα με 

στοιχεία του 1999. 

Πίνακας 1.1: Τα σημαντικότερα φράγματα στην Ευρώπη. 

ΧΩΡΑ ΟΝΟΜΑ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ ΟΝΟΜΑ ΠΟΤΑΜΟΥ ΥΨΟΣ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ (m) 

Βοσνία‐Ερζεγοβίνη Konic 87 

Ελλάδα 

Ιλαρίωνος 

Ευήνου 

Αλιάκμονας 

Εύηνος 

130 

124 

Ιταλία 

Castagnara / Metramo 

Menta 

Monte Nieddu 

Archichiaro 

Metramo 

Menta 

99 

90 

87 

62 

F.Y.R.O.M. 

Kozjak, 

Lisice 

Treska 

Topolka 

126 

66 

Πορτογαλία Alqueva Guadiana 96 

Ρουμανία 

Gura Apelor 

Poiana ‐ Marului 

Rastolita 

Vaja 

Runcu 

Poiana Rusca 

Ciresu 

Cornereva 

Raul Mare 

Bistra Marului 

Rastolita 

Bistrita 

Mara 

Paraul Rece 

Basca Mare 

Belareca 

168 

125 

105 

93 

90 

75 

63 

62 

Ισπανία 

Rules 

Itoiz 

Llosa del Cavall 

La Aguzadera 

Enciso 

Rialb 

Val 

Casasola 

Giribaile 

Montearagon 

Iruena 

Cigudosa 

Puentes II 

Gudalfeo 

Irati 

Cardoner 

Aguzadera 

Cidacos 

Segre 

Val 

Campanillas 

Guadalimar 

Flumen 

Agueda 

Alhama 

Luchena 

130 

128 

122,3 

104,5 

103,5 

99 

94 

89 

89 

78 

89 

65,5 

62 

Γιουγκοσλαβική 

Συνομοσπονδία 

Prvonek 

Rovni 

Selova 

Banistica 

Jablanica 

Toplica 

90 

75 

70 

1.7


1.2 Ευθύνες του γεωλόγου και του μηχανικού (Μελετητή και Κατασκευαστή). 

Οι ευθύνες του μηχανικού ή της ομάδας μάλλον των εμπλεκόμενων μηχανικών 

(υδραυλικού, γεωτεχνικού, γεωλόγου, στατικού, μηχανικού γεωτεχνολογίας, κλπ.) στην 

μελέτη, κατασκευή και συντήρηση ενός φράγματος, είναι πρωτίστως στα θέματα της 

ασφάλειας του έργου. Η ομάδα των αρμόδιων μηχανικών πρέπει να ενεργήσουν με την 

απαιτούμενη ακεραιότητα και υπευθυνότητα και να δώσει την οφειλόμενη προσοχή στο 

σκοπό του έργου και κυριότερα στα τελικά αποτελέσματα και στις επιπτώσεις που μπορεί 

να έχει το έργο στα ανθρώπινα όντα. 

Συγχρόνως οι διαφόρων ειδικοτήτων μηχανικοί είναι αρμόδιοι και υπεύθυνοι στην 

κοινωνία μας για το τελικό κόστος της κατασκευής. Επειδή δε, υπάρχει πάντα ένα όριο 

στη χρηματοδότηση ενός έργου, δεν θα πρέπει για κανένα απολύτως λόγο οποιαδήποτε 

περικοπή λόγω κόστους στο έργο να θυσιάζεται κατά της ασφάλειάς του. 

Οι διαφόρων ειδικοτήτων μηχανικοί φέρνουν επίσης και μια νομική ευθύνη, και 

θα πρέπει να είναι πάντα υπεύθυνοι τόσο για το τι κάνουν όσο και για το τι λένε. 

1.2.1. Συνέπειες μίας αστοχίας. 

Οι αστοχίες στα έργα των φραγμάτων συμβαίνουν συνήθως με μία τρομερή 

ταχύτητα και συνήθως χωρίς την παραμικρή προειδοποίηση, με τη δυνατότητα να 

προκληθούν καταστροφές ακόμα και στην κλίμακα του εθνικού επιπέδου. 

Όταν το φράγμα Oros (Oros Dam) στη Βραζιλία αστόχησε τον Μάρτιο του 1960, κάπου 

30 με 50 άνθρωποι χάθηκαν και 100.000 άνθρωποι απομακρύνθηκαν, περίπου 730 

εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού απελευθερώθηκαν μέσα στις επόμενες 34 ώρες με μια 

μέγιστη πλημμυρική παροχή (ροή) αιχμής της τάξεως των 9.600 κυβικών μέτρων ανά 

δευτερόλεπτο! 

Επιπλέον στην συνέχεια, για χάρη λακωνικότητας (1 φωτογραφία = 1.000 λέξεις), 

απεικονίζονται φωτογραφικά τα διάφορα στάδια της τρομερής και ιστορικής 

καταστροφής που συνέβη στην πόλη του Longarone παραπλεύρως του ορεινού όγκου 

Toc, όταν το ανάντη αυτής φράγμα Vajont, αστόχησε ξαφνικά κατά την διάρκεια της 

νύχτας τον Οκτώβριο του 1963. 

Εικ. 1.8: Το φράγμα Vajont κατά την διάρκεια πλήρωσης της λεκάνης κατάκλισής του (ταμιευτήρα). Στο μέσον της 

απόστασης, στο κέντρο της φωτογραφίας, βρίσκεται το ύψωμα Toc με το ασταθές πρανές όπου διακρίνεται 

η λευκή «ρωγμή εφελκυσμού» στο μέτωπο του ορεινού όγκου ακριβώς επάνω από την επιφάνεια του νερού. 

1.8


Εικ. 1.9: Κατά την διάρκεια της πλήρωσης με νερό της λεκάνης κατάκλισης (ταμιευτήρα) του φράγματος 

Vajont, ο πόδας (βάση) του μετώπου του πρανούς του ορεινού όγκου Toc βυθίστηκε και αυτό προκάλεσε την 

κατολίσθηση. Το «βουνό» με τα υλικά κατολίσθησης διακρίνονται στο κεντρικό τμήμα της φωτογραφίας. Η 

εξαιρετικά γρήγορη κάθοδος των υλικών της κατολίσθησης εκτόπισε το νερό στον ταμιευτήρα προκαλώντας 

ένα τεράστιο κύμα ύψους 100 m που πήδηξε τον τοξωτό τοίχο από σκυρόδεμα του φράγματος και 

παροχετεύτηκε προς τα κατάντη. Ο τοξωτός τοίχος του φράγματος από σκυρόδεμα, όπως φαίνεται μπροστά 

στην φωτογραφία, έμεινε σχεδόν άθικτος. 

Εικ. 1.10: Άποψη της πόλης του Longarone, που τοποθετείται κατάντη του φράγματος Vajont, πριν από την 

αστοχία του ορεινού όγκου Toc τον Οκτώβριο του 1963. 

1.9


Εικ. 1.11: Άποψη των «ερειπίων» της πόλης του Longarone, αμέσως μετά από την πλημμύρα που 

προκλήθηκε από υπερπήδηση του νερού από τον τοξωτό τοίχο του φράγματος από σκυρόδεμα σαν 

αποτέλεσμα της αστοχίας και της ταχύτατης καθόδου των υλικών κατολίσθησης του ορεινού όγκου Toc. 

Περισσότεροι από 2.000 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους από την πλημμύρα. 

1.2.2. Στατιστική προσέγγιση - Ταξινόμηση του κινδύνου σύμφωνα με τον Gruner. 

45% Υδραυλικές Συνθήκες 

30% Τύπος δομής και κατασκευής 

7% Γεωλογικές – Γεωτεχνικές Συνθήκες 

6% Περιβάλλον 

6% Άλλες Συνέπειες 

Πίνακας 1.2: Βασισμένος σε στοιχεία μίας έκθεσης της Διεθνούς Επιτροπής Μεγάλων Φραγμάτων 

του 1965. 

Αριθμός περιστατικών 

Τοξωτά Αντηριδωτά Βαρύτητας Χωμάτινα Λιθόριπτα Άλλα Σύνολο 

Έρευνα πεδίου 9 5 6 49 2 1 72 

Υλικά 1 ‐ 2 8 ‐ ‐ 11 

Διάταξη ‐ 1 4 17 3 ‐ 25 

Σχεδιασμός 4 6 13 48 3 2 76 

Κατασκευή 1 1 2 32 5 ‐ 41 

Λειτουργία ‐ ‐ ‐ 5 1 ‐ 6 

Επίβλεψη 1 1 ‐ 3 ‐ ‐ 5 

Σύνολα 16 14 27 162 14 3 236 

1.10


1.3. Σχεδιασμός 

1.3.1. Υδάτινοι πόροι - Εθνικές και ∆ιεθνείς ∆ιαστάσεις 

Το νερό είναι πιθανώς για την ανθρωπότητα το πιο ζωτικής σημασίας προϊόν, η 

βέλτιστη και ορθολογική χρήση του οποίου θα είναι πρωταρχικής σπουδαιότητας στον 

επεκταμένο πολιτισμό μας. Ο χωροχρονικός σχεδιασμός και προγραμματισμός του 

επομένως είναι ουσιαστικότατος σε μια ευρεία γεωγραφικά κλίμακα, πέρα από τα στενά 

όρια ενός έθνους, καθώς και κατά τη διάρκεια μιας πολύ μακριάς χρονικής περιόδου. Το 

μέγιστο εμπόδιο είναι συνήθως το απρόσιτο ή η μη διαθεσιμότητα της χρηματοδότησης 

για τις απαραίτητες εμπεριστατωμένες έρευνες. 

Θα ήταν επιθυμητό από την άποψη της εφαρμοσμένης μηχανικής και της 

τεχνολογίας να ξενικά η ανάπτυξη και αξιοποίηση των υδάτινων πόρων πρώτα από την 

υψηλή ζώνη μίας υδρολογικής λεκάνης ενός ποταμού και σταδιακά κατόπιν να προοδεύει 

προς τα κατάντη τμήματα. Αυτό θα βελτίωνε την ποιότητα καθώς και θα διευκόλυνε 

βαθμιαία τον αυξανόμενο έλεγχο της παροχής του ποταμού και θα χαμήλωνε ταυτόχρονα 

και το κόστος των κατάντη έργων αξιοποίησης. Εντούτοις υπάρχει συνήθως λιγότερο 

υδρολογικό – υδραυλικό δυναμικό στα ανάντη της υδρολογικής λεκάνης, δυσκολότερη 

πρόσβαση και ως εκ τούτου υψηλότερες δαπάνες κατασκευής, με συνέπεια ο τελικός 

λόγος (αναλογία) οφέλους / κόστους να γίνεται γενικά χαμηλότερος. 

Παραδείγματος χάριν το φράγμα Hoover, που χρησιμοποιείται για να αποτρέψει ή 

και να διευθετήσει τις πλημμύρες, να παραγάγει ηλεκτρική ενέργεια και να παρέχει 

άρδευση, έχει δύο ισχυρότατους υπερχειλιστές, οι οποίοι λόγω των ακόλουθων της 

κατασκευής του φράγματος αυτού αναπτύξεων και αξιοποιήσεων των υδατικών πόρων 

της ίδιας υδρολογικής λεκάνης προς τα ανάντη του φράγματος αυτού πιθανώς δεν θα 

χρησιμοποιηθούν ποτέ, οδηγώντας σε υπερβολικές δαπάνες. Τέτοια φαινόμενα είναι 

αναπόφευκτα όταν και όπου αναπτύσσεται μόνο ένα μέρος ενός συστήματος ποταμών 

μιας υδρολογικής λεκάνης, δηλ. όταν η οικονομία απαιτεί να αξιοποιούνται πρώτα οι 

«καλύτερες» θέσεις κατασκευής φραγμάτων, οδηγώντας σε αυτό που λέμε κατά κάποιον 

τρόπο ως «ληστρική εκμετάλλευση». 

Σε μια μεγαλύτερη κλίμακα, οι σημαντικότεροι ποταμοί του κόσμου διαμορφώνουν 

συχνά τα διεθνή σύνορα μεταξύ παρακείμενων χωρών ή πηγάζουν σε μια χώρα και 

απορρέουν μέσω διάφορων άλλων. Επομένως θα μπορούσαν παραδείγματος χάριν να 

υπάρξουν διεθνείς συμφωνίες ή συμβάσεις μεταξύ των χωρών από την άποψη του 

σεβασμού της χρήσης ενός ποταμού. Για την ικανοποιητική λοιπόν κατανομή των 

δαπανών θα πρέπει πρώτα να εξελιχθεί και να γίνει αποδεκτό ένα βασικό ορθολογικό 

πρόγραμμα με σκοπό την πλήρη ανάπτυξη μιας υδρολογικής λεκάνης και των ποταμών 

της. 

1.3.2. Χρησιμότητα του Ταμιευτήρα 

1.3.2.1. Ταμιευτήρες μοναδικού σκοπού 

Όταν ο σκοπός κατασκευής του είναι κυρίως για τη βιομηχανία, όπως π.χ. για την 

εκμετάλλευση μεταλλείων όπου η ζωή του φράγματος εξαρτάται από τα αποθέματα των 

ορυχείων, ή για την παροχή υδρευτικού νερού μιας πόλης ή για σκοπούς αναψυχής και 

χαλάρωσης-ομορφιάς, κλπ. 

1.3.2.2. Ταμιευτήρες πολλαπλού σκοπού. 

Όταν ο σκοπός κατασκευής του είναι κυρίως για πολλούς σκοπούς ταυτόχρονα, όπως 

αναφέρονται ενδεικτικά παρακάτω. 

1. Παροχή νερού (απαιτεί έναν υψηλό ταμιευτήρα), 

1.11


2. Άρδευση, 

3. Κατακράτηση ιλύος, 

4. Μεταφορά, 

5. Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, 

6. Αναψυχή και χαλάρωση-ομορφιά (απαιτεί μία σταθερής στάθμης επιφάνεια στον 

ταμιευτήρα), 

7. ∆ιευθέτηση πλημμυρών (απαιτεί έναν χαμηλό ταμιευτήρα). 

1.3.3. ∆ιάρκεια ζωής ενός φράγματος 

Πολλά φράγματα παγκοσμίων υπάρχουν που είναι άνω των 1000 ετών. Τα 

φράγματα βαρύτητας και τα λιθόριπτα θα πρέπει θα έχουν τις προϋποθέσεις για μεγάλη 

δομική διάρκεια ζωής, ενώ τα λεπτά τοξωτά φράγματα, τα φράγματα πολλαπλών θόλων 

ή τόξων, ή τα αντηριδωτά φράγματα έχουν πιο περιορισμένη διάρκεια ζωής, ειδικά εάν 

αυτά αποταμιεύουν όξινο ή επιθετικό για τα αλκάλια του σκυροδέματος νερό. 

Είναι σύνηθες το γεγονός της χρηματοδότησης της οικοδόμησης ενός φράγματος 

σε μία ανταποδοτική βάση επιστροφής του κόστους του (της απόσβεσης της επένδυσής 

του) σε χρονικό διάστημα πάνω από 50 με 60 χρόνια. Μετά από αυτή την χρονική 

περίοδο το μόνο κόστος θα είναι αυτό της συντήρησής του. Η διάρκεια ζωής ενός 

φράγματος μπορεί επίσης να προβλεφθεί και από την ποσότητα της ιλύος και λάσπης 

που εισέρχεται στον ταμιευτήρα από τον ποταμό (εισερχόμενη στον ταμιευτήρα 

στερεοπαροχή), δεδομένου ότι ο ταμιευτήρας χάνει την χωρητικότητά του. Είναι δυνατό 

να αυξηθεί το ύψος και η χωρητικότητα ενός φράγματος με προσθήκη και ενίσχυσή του, 

αλλά και με ιδιαίτερα υψηλά έξοδα. 

Στην συνέχεια δίδονται τα αποτελέσματα από κάποια παραδείγματα υπολογισμού 

της διάρκειας ζωής κάποιων ταμιευτήρων - φραγμάτων στα Λευκά Όρη (Snowy 

Mountains Project) λόγω πρόσχωσής τους από ιλύ και λάσπη, δηλαδή λόγω εισερχόμενης 

στον ταμιευτήρα στερεοπαροχής (πίνακας 1.3). 

Πίνακας 1.3: 

Όνομα 

Ταμιευτήρα 

Εκτιμόμενα έτη ζωής λόγω 

πρόσχωσής του με ιλύ-λάσπη. 

Eucumbene 10.000 

Tantangara 10.000 

Λίμνη Tumut 4.000 

Tooma 4.000 

Ακολούθως δίδεται ένα παράδειγμα όπου παρουσιάζεται η αναλυτική διαδικασία 

και η μεθοδολογία υπολογισμού της στερεοπαροχής διάφορων υδρολογικών λεκανών με 

σκοπό την εκτίμηση της διάρκειας ζωής ενός ταμιευτήρα λόγω πλήρωσής του από την 

πρόσχωση που θα υποστεί από την εισερχόμενη από τα ποτάμια ή τα ρέματα των 

υδρολογικών λεκανών αργιλοϊλύ και λάσπη (στερεοπαροχή). 

1.3.4. Παράδειγμα Υπολογισμού Στερεοπαροχής των Υδρολογικών λεκανών 

Μάνδρας και Ελευσίνας (Σαρανταπόταμου) 

Ο ακριβής υπολογισμός της διαχρονικής στερεοπαροχής, που ορίζεται σαν την 

ποσότητα των φερτών υλικών ανά μονάδα χρόνου, θα απαιτούσε μακροχρόνιες 

παρατηρήσεις και στοιχεία συστηματικών υπαίθριων μετρήσεων. ∆υστυχώς, στοιχεία 

τέτοιου είδους δεν υφίστανται συνήθως σε μία εξεταζόμενη περιοχή λεκανών απορροής 

1.12


ενός μελετώμενου φράγματος. Συνεπώς, στην ενότητα αυτή θα περιορισθούμε στον 

εκτιμητικό υπολογισμό (Ντετερμινιστική μέθοδος) της αναμενόμενης στερεοπαροχής 

φερτών υλικών των εξεταζόμενων λεκανών της Μάνδρας και Ελευσίνας ως παράδειγμα, 

χρησιμοποιώντας και εφαρμόζοντας έμμεσες - συγκριτικές μεθόδους που βασίζονται 

αρχικά στην ανάλυση όλων εκείνων των δεδομένων και παραγόντων που επιδρούν 

καθοριστικά στη διαμόρφωση της στερεοπαροχής ενός υδατορέματος μιας λεκάνης 

απορροής, και στη συνέχεια, σε μαθηματικές εξισώσεις προσομοίωσης (μοντέλα) που 

συσχετίζουν τους διάφορους αυτούς παράγοντες, και τελικά καταλήγουν με υψηλό 

συντελεστή προσδιορισμού (R 2 ), στον κατ' εκτίμηση υπολογισμό της αναμενόμενης 

στερεοπαροχής των εξεταζόμενων αυτών λεκανών απορροής. 

Οι παράγοντες που καθοριστικά επηρεάζουν την στερεοπαροχή μιας λεκάνης είναι: 

α) Οι υδρολογικοί παράμετροι 

β) Οι κλιματικοί παράμετροι, 

γ) Οι τοπογραφικοί παράμετροι, και 

δ) Οι γεωλογικοί παράμετροι. 

Οι ∆. Κουτσογιάννης - Κ. Τάρλα (1987) μετά από εργασία τους στην ύπαιθρο, 

εκτελώντας μετρήσεις και παρατηρήσεις επί των παραπάνω αναφερόμενων παραμέτρων 

σε διάφορες υδρολογικές λεκάνες στην Ελλάδα, κατέληξαν με οπισθανάλυση και 

στατιστικές επεξεργασίες και μεθοδολογίες, σε ένα μαθηματικό προσομοίωμα (μοντέλο) 

που συσχετίζει όλες τις μεταβλητές και παραμέτρους, και που τελικά προσδιορίζει την 

αναμενόμενη στερεοπαροχή μιας λεκάνης. 

Η τελική μαθηματική αυτή σχέση που προσδιορίζει την αναμενόμενη στερεοπαροχή 

(G) είναι η ακόλουθη: 

G = C 2 x γ x e (n x p) 

ή G/γ = C 2 x e (n x p) , 

εάν G 1 = G/γ (μέγεθος που ονομάζεται ειδική στερεοπαροχή). 

τότε: G 1 = C 2 x e (n x p) (1) 

Η εξίσωση (1) αποτελεί την μορφή της μαθηματικής έκφρασης της ειδικής 

στερεοπαροχής. 

Οι σταθερές C 2 , ή της παραπάνω σχέσης, υπολογίσθηκαν, από τους ερευνητές, με 

απευθείας εκθετική παλινδρόμηση ανάμεσα στις μεταβλητές G 1 και p και τελικά 

προέκυψε: 

G 1 = 15 x e [(3 x p)/1000] (2) 

με συντελεστή συσχέτισης (R) ίσο με 0.986. Επιλύνοντας την παραπάνω σχέση (2) ως 

προς G και εκφράζοντας την βροχόπτωση (p) σε μέτρα (m), έχουμε την τελική έκφραση 

της στερεοπαροχής: 

G = 15 x γ x e (3 x p) (3) 

όπου: 

G = μέση ετήσια στερεοπαροχή σε (t/Km 2 ), 

p = μέσο ετήσιο ύψος βροχής σε (m), και 

γ = γεωλογικός συντελεστής, που ορίζεται από την παρακάτω σχέση: 

όπου: 

γ = Κ 1 

x p 1 

+ K 2 

x p 2 

+ K 3 

x p 3 

(4) 

Κ 1 , Κ 2 , Κ 3 : συντελεστές διαβρωσιμότητας, των τριών βασικών κατηγοριών πετρωμάτων. 

p 1 

, p 2 

, p 3 

: οι αντίστοιχες αναλογίες της έκτασης στην οποία εμφανίζεται η κάθε 

κατηγορία πετρωμάτων, προς τη συνολική έκταση της λεκάνης, όπως 

προκύπτουν από την γεωλογική χαρτογράφηση της περιοχής της μελέτης. 

1.13


Στα παρακάτω σχέδια (εικ. 1.12, εικ. 1.13) παρουσιάζονται οι εξεταζόμενες 

υδρολογικές λεκάνης και υπολεκάνες απορροής της εξεταζόμενης περιοχής, καθώς και 

το υδρογραφικό τους δίκτυο με την ιεραρχική του αρίθμηση. 

Εικ. 1.12: Οι Υδρολογικές υπολεκάνες του ποταμού Σαρανταπόταμου. 

Εικ. 13: Το Υδρογραφικό Δίκτυο του ποταμού Σαρανταπόταμου με την ιεραρχική του αρίθμηση. 

1.14


Στο παρακάτω σχέδιο (εικ. 1.14) παρουσιάζονται οι εξεταζόμενες υδρολογικές 

λεκάνης και υπολεκάνες απορροής της εξεταζόμενης περιοχής, μαζί με την 

υδρολιθολογική ταξινόμηση των γεωλογικών σχηματισμών της ευρύτερης λεκάνης 

Σαρανταπόταμου. Από την χαρτογράφηση αυτή προκύπτουν και στοιχεία σχετικά με την 

διαβρωσιμότητα των γεωλογικών σχηματισμών της εξεταζόμενης λεκάνης. 

Εικ. 1.14: Η Υδρολιθολογική Ταξινόμηση των Γεωλογικών σχηματισμών στην λεκάνη του ποταμού 

Σαρανταπόταμου. 

Στο παρακάτω σχέδιο (εικ. 1.15) παρουσιάζεται ο βροχομετρικός χάρτης της 

εξεταζόμενης ευρύτερης λεκάνης Σαρανταπόταμου από τον οποίο προκύπτει το μέσο 

ετήσιο ύψος βροχής της εξεταζόμενης λεκάνης. 

1.15


Εικ. 1.15: Βροχομετρικός χάρτης του Σαρανταπόταμου. Μέση Ετήσια Βροχόπτωση. Από στοιχεία 33 

Βροχομετρικών σταθμών της Αττικής. 

Με βάση τις παραπάνω χαρτογραφήσεις και σχέδια ταξινομήθηκαν στις 

εξεταζόμενες λεκάνες απορροής τα διάφορα πετρώματα του υποβάθρου στις τρεις βασικές 

κατηγορίες διαβρωσιμότητας και στον ακόλουθο πίνακα 1.4, παρουσιάζεται η έκταση της 

κάθε κατηγορίας ανά υπολεκάνη. Για την κάθε κατηγορία των πετρωμάτων αυτών ο 

συντελεστής διαβρωσιμότητας είναι: Κ 1 ίσος με 1, Κ 2 ίσος με 0.5 και Κ 3 ίσος με 0.1 

αντίστοιχα. 

1.16


Πίνακας 1.4: Η έκταση των τριών βασικών κατηγοριών διαβρωσιμότητας των πετρωμάτων και ο μέσος 

γεωλογικός συντελεστής των υπολεκανών του Σαρανταπόταμου. 

Υποθετική 

Εξεταζόμενη 

Λεκάνη 

Υψηλής διαβρωσιμότητας 

πετρώματα (Κ 1 ) 

σε m 2 

Μέτριας 

διαβρωσιμότητας 

πετρώματα 

(Κ 2 ) 

σε m 2 

Χαμηλής 

διαβρωσιμότητας 

πετρώματα 

(Κ 3 ) 

σε m 2 

Μέσος Γεωλογικός 

συντελεστής 

υπολεκάνης 

(γ) 

Σ1 9.772.282 8.652.541 32.472.477 0,341 

Σ2 34.908.370 30.028.706 60.182.531 0,447 

Σ3 15.434.812 48.610.053 0,317 

Σ4 58.310.087 33.220.488 140.780.530 0,383 

Σ5 78.455.136 33.220.488 141.180.530 0,432 

Σ6 8.478.592 13.658.723 0,445 

Σ7 1.564.221 18.750.331 0,169 

Σ8 21.950.692 35.662.672 0,443 

Επομένως, με βάση τη σχέση (4), υπολογίστηκε ο μέσος γεωλογικός συντελεστής 

της κάθε ερευνώμενης υπολεκάνης. Ο συντελεστής αυτός φαίνεται στον παραπάνω 

πίνακα. 

Από τα στοιχεία της παρούσας έρευνας, ισχύουν τα παρακάτω: 

1) Η έκταση της κάθε υπολεκάνης απορροής υπολογίστηκε με εμβαδομέτρηση του 

παραπάνω σχεδίου των ορίων των υπολεκανών και παρουσιάζεται στον παρακάτω 

πίνακα 1.5. 

2) Η μέση ετήσια βροχόπτωση στις εξεταζόμενες υπολεκάνες προκύπτει από τον 

παραπάνω βροχομετρικό χάρτη από τον οποίο υπολογίζεται ότι το μέσο ετήσιο 

ύψος βροχής της συνολικής εξεταζόμενης λεκάνης του Σαρανταπόταμου είναι ίση 

με 374,5 mm ή 0,3745 m. (Σταθμός Ελευσίνας, στοιχεία Εθνικής Μετεωρολογικής 

Υπηρεσίας, έτη παρατήρησης: 1958 έως 1992). 

Πίνακας 1.5: Έκταση των Υδρολογικών λεκανών απορροής Μάνδρας και Ελευσίνας 

ΟΝΟΜΑ ΥΠΟΛΕΚΑΝΗΣ 

ΕΚΤΑΣΗ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΗΣ 

ΥΠΟΛΕΚΑΝΗΣ (m 2 ) 

Σ1 50.897.300 

Σ2 125.119.607 

Σ3 64.044.865 

Σ4 232.311.105 

Σ5 252.856.154 

Σ6 22.137.315 

Σ7 20.314.552 

Σ8 57.613.364 

Εφαρμόζοντας την σχέση (3) καταλήγουμε στο υπολογισμό της μέσης ετήσιας 

στερεοπαροχής (φερτά υλικά ανά έτος), G, σε (t/Km 2 ) και πολλαπλασιάζοντας επί την 

έκταση της κάθε υπολεκάνης, σε τόνους. Η μέση ετήσια στερεοπαροχή της κάθε 

υπολεκάνης φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα 1.6. Στον ίδιο πίνακα δίδεται και το 

1.17


αντίστοιχο της στερεοπαροχής σε όγκο, εκφραζόμενο σε κυβικά μέτρα ανά χρόνο. (Για 

τον υπολογισμό λαμβάνεται μέση σχετική πυκνότητα πετρωμάτων, d = 2,5 gr/cm 3 ). 

Πίνακας 1.6: Η μέση ετήσια στερεοπαροχή των εξεταζόμενων λεκανών. 

Λεκάνη 

Βάρος μέσης 

ετήσιας στερεοπαροχής 

λεκάνης 

σε (ton) 

Όγκος μέσης 

ετήσιας στερεοπαροχής 


σε (m 3 ) 

Σ1 800,2 320,1 

Σ2 2580,8 1032,3 

Σ3 936,3 374,5 

Σ4 4105,9 1642,3 

Σ5 5037,1 2014,8 

Σ6 454,2 181,7 

Σ7 158,7 63,5 

Σ8 1177,2 470,9 

Ο παρακάτω συγκεντρωτικός πίνακας 1.7, δείχνει όλα τα επιμέρους στοιχεία και 

παραμέτρους υπολογισμού της στερεοπαροχής όλων των ερευνώμενων υδρολογικών 

λεκανών Μάνδρας και Ελευσίνας. 

Εάν υποθέσουμε ότι προτιθέμεθα να κατασκευάσουμε ένα φράγμα την τελική 

έξοδο της συνολικής λεκάνης απορροής του Σαρανταπόταμου τότε τα φερτά στερεά υλικά 

(στερεοπαροχή), όπως υπολογίζονται παραπάνω, θα κατακλύζουν την λεκάνη 

κατάκλισης ή ταμιευτήρα του φράγματος και θα την προσχώνουν ετησίως με μία 

ποσότητα της τάξης των 15.250,40 τόνων φερτών υλικών ανά έτος, που αντιστοιχεί σε 

6.100,10 (m 3 ) το χρόνο. Η τιμή αυτή πολλαπλασιάζεται επί τον συντελεστή του 

επιπλήσματος που ισούται με 1,8, λόγω των κενών που δημιουργούνται μεταξύ των 

φερτών υλικών, και προκύπτει συνολικός όγκος φερτών υλικών ίσος με 10.980,18 (m 3 ) 

το χρόνο. 

Συνεπώς στον ταμιευτήρα θα συγκεντρώνονται 15.250,40 τόνοι ή 10.980,18 (m 3 ) 

φερτών υλικών ανά έτος. 

Εάν υποθέσουμε ότι η χωρητικότητα του ταμιευτήρα του φράγματος σε νερό θα 

ανέρχεται σε 1.000.000 m 3 περίπου, τότε με βάση την παραπάνω υπολογισθείσα ετήσια 

στερεοπαροχή (10.980,18 m 3 ), η λεκάνη κατάκλισης του ταμιευτήρα που προτείνεται να 

δημιουργηθεί με την κατασκευή του φράγματος, θα επιχωματωθεί πλήρως σε 99 περίπου 

χρόνια. 

Εκφράζοντας τα παραπάνω διαφορετικά, προκύπτει ότι για να επιχωματωθεί το 1% 

του εκμεταλλεύσιμου όγκου σε νερό του ταμιευτήρα, απαιτείται ένας περίπου χρόνος. 

Ο ρυθμός αυτός επιχωμάτωσης λόγω φερτών στερεών υλικών μπορεί να θεωρηθεί, 

σε σχέση με την προβλεπόμενη διάρκεια ζωής του έργου, αρκετά μεγάλος και συνεπώς 

θεωρείται σκόπιμο να εκτελεσθούν ειδικά έργα συγκράτησης των φερτών υλικών ώστε 

να αποτραπεί η γρήγορη επιχωμάτωση αυτή του ταμιευτήρα. 

Τέλος, η παραπάνω τιμή του μέσου ετήσιου συνολικού όγκου φερτών υλικών 

αποτελεί βασική παράμετρο υπολογισμού και διαστασιολόγησης για την κατασκευή 

κατάλληλης τάφρου συγκράτησης των φερτών υλικών (βραχοπαγίδας) ώστε να 

αποτραπεί η επιχωμάτωση του ταμιευτήρα του εξεταζόμενου φράγματος. Να σημειωθεί 

ότι η τάφρος συγκράτησης των φερτών υλικών θα πρέπει να είναι προσπελάσιμη ώστε 

και καθαρίζεται από τα συγκεντρωθέντα φερτά υλικά σε τακτά χρονικά διαστήματα. 

1.18


Πίνακας 1.7: Συγκεντρωτικός πίνακας υπολογισμού της Στερεοπαροχής των Υδρολογικών λεκανών Μάνδρας και Ελευσίνας. 

ΟΝΟΜΑ 

ΥΠΟΛΕ- 

ΚΑΝΗΣ 

ΕΚΤΑΣΗ 

Υ∆ΡΟ- 

ΛΟΓΙΚΗΣ 

ΥΠΟΛΕ- 

ΚΑΝΗΣ (m 2 ) 

Πετρώματα 

Υψηλής 

∆ιαβρωσιμότητας 

(Κ1) 

ΕΚΤΑΣΗ 

(m 2 ) 


Μέτριας 


(Κ2) 

ΕΚΤΑΣΗ 

(m 2 ) 


Χαμηλής 


(Κ3) 

ΕΚΤΑΣΗ 

(m 2 ) 

Γεωλογικός 

Συντελεστής 


(γ) 

Μέσο 

Ετήσιο 

Ύψος 

Βροχής 

Μέση 

Σχετική 

Πυκνότητα 

Πετρωμάτων 

Βάρος μέσης 

ετήσιας 

στερεοπαροχής 


Όγκος μέσης 

ετήσιας 

στερεοπαροχής 


(-) (m) (-) (ton/έτος) (m 3 /έτος) 

Σ1 50.897.300 9.772.282 8.652.541 32.472.477 0,341 0,3745 2,50 800,20 320,10 

Σ2 125.119.607 34.908.370 30.028.706 60.182.531 0,447 0,3745 2,50 2.580,80 1.032,30 

Σ3 64.044.865 15.434.812 48.610.053 0,317 0,3745 2,50 936,30 374,50 

Σ4 232.311.105 58.310.087 33.220.488 140.780.530 0,383 0,3745 2,50 4.105,90 1.642,30 

Σ5 252.856.154 78.455.136 33.220.488 141.180.530 0,432 0,3745 2,50 5.037,10 2.014,80 

Σ6 22.137.315 8.478.592 13.658.723 0,445 0,3745 2,50 454,20 181,70 

Σ7 20.314.552 1.564.221 18.750.331 0,169 0,3745 2,50 158,70 63,50 

Σ8 57.613.364 21.950.692 35.662.672 0,443 0,3745 2,50 1.177,20 470,90 

ΣΥΝΟΛΟ ΦΕΡΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ (ΣΤΕΡΕΟΠΑΡΟΧΗ): 15.250,40 6.100,10 

1.19


1.3.5. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις 

Οι κυριότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκύπτουν από την κατασκευή 

ενός φράγματος και την πλήρωση του ταμιευτήρα του μπορούν να συνοψιστούν 

επιγραμματικά στην συνέχεια: 

1. Καταπόντιση γης και ίσως καλλιεργήσιμου εδάφους - η δημιουργία ενός 

ταμιευτήρα πλημμυρίζει συχνά ένα καλό και εύφορο καλλιεργήσιμο έδαφος, και 

μπορεί να εξαναγκάσει τους ανθρώπους για να μετατοπιστούν. Αυτοί οι 

παράγοντες οδηγούν στην απώλεια παραγωγικής γης και προσωπικού μόχθου 

ανθρώπων πολλών ετών. 

2. Απόσπαση ανθρώπων από τον χώρο κατοικίας τους. 

3. Άγρια φύση – συνήθως είναι σχεδόν αναπόφευκτο να καταστραφούν κάποια είδη 

άγριας πανίδας και χλωρίδας. 

4. Αρχαιολογία – πιθανός κατακλυσμός και καταποντισμός αντικειμένων 

αρχαιολογικής και ιστορικής αξίας. 

5. Ομορφιά τοπίου – κάποιες περιοχές γεωμορφολογικής ομορφιάς θα 

καταστραφούν. 

6. Κατακράτηση εύφορης ιλύος και λάσπης – η κατακράτηση της ιλύος ή της λάσπης 

από τον ταμιευτήρα του φράγματος θα μειώσει τον εμπλουτισμό της χαμηλότερης 

κοιλάδας κατάντη του φράγματος με ιλύ ή λάσπη που θα εμπλούτιζε κανονικά το 

έδαφος με εύφορα χημικά στοιχεία. 

1.20 

7. Καθεστώς ποταμών - θα εμφανιστεί μια περίοδος ξηρής κοίτης του ποταμού 

κατάντη του φράγματος. 

8. Προειδοποιήσεις πλημμυρών - η αλλαγή της φυσικής ροής των ποταμών, ρεμάτων 

και μισγαγγειών μπορεί να επιφέρει σοβαρές επιπτώσεις στους κατοίκους και την 

άγρια φύση. 

9. Επίδραση της αποθήκευσης νερού στην ποιότητά του λόγω διάβρωσης και 

διαλυτοποίησης στοιχείων των μητρικών πετρωμάτων που έρχεται σε επαφή του. 

10.Ευτροφισμός. 

11.Θερμική στρωματοποίηση του νερού στον ταμιευτήρα. 

12.Ψάρια - πρόβλημα αζώτου. 

13.Αύξηση ασθενειών που δημιουργούνται σε υγρό περιβάλλον. 

14.Απαίτηση κατασκευής στο φράγμα σκάλας διέλευσης ψαριών ώστε τα ψάρια να 

συνεχίσουν την πορεία τους πάνω και κάτω από το φράγμα. 

15.Πρόκληση σεισμών συνέπεια της πλήρωσης μεγάλων κυρίως ταμιευτήρων λόγω 

μεγάλης φόρτισης του εδάφους. 

16.Κλιματολογική αλλαγή. 

17.Οι οδοί προσπέλασης κατά τη διάρκεια κατασκευής του φράγματος καταστρέφουν 

συνήθως το φυσικό περιβάλλον. 

18.Ρύπανση ποταμών από: 

o Υγρά απόβλητα από τις εκσκαφές, 

o Κατασκευή και αφαίρεση των εγκιβωτισμένων μικρών προφραγμάτων 

(cofferdams). 

o Νερό πλυσίματος από τις εγκαταστάσεις παραγωγής σκυροδέματος και 

αδρανών υλικών (άμμου, σκύρων, χαλικόφιλτρων, κλπ.). 

o ∆ιαρροή πετρελαίου και διάθεση πετρελαιοειδών. 

o Λύματα, 

o Απόβλητα αποχέτευσης ζεστού νερού. 

o Εδαφική διάβρωση κατά τη διάρκεια του καθαρισμού του ταμιευτήρα. 

19.Κίνδυνοι πυρκαγιάς.


20.Αισθητική εμφάνιση του τελικού αποτελέσματος από την κατασκευή του 


21.Ατμοσφαιρική ρύπανση. 

22.Ηχορύπανση. 

23.Ρύπανση σκόνης. 

1.3.6. ∆ιεπιστημονική προσέγγιση 

Έχουμε φθάσει σε μια εποχή όπου θα πρέπει απαραίτητα και αμοιβαία ένας 

μηχανικός μίας ειδικότητας να συνεργάζεται με τα μέλη άλλων ειδικοτήτων εάν πρόκειται 

το προβλεπόμενο έργο να ολοκληρωθεί με τα βέλτιστα κάθε φορά οφέλη και συγχρόνως 

με τα ελάχιστα δυσμενή αποτελέσματα. 

Ένα παράδειγμα του αριθμού των διαφόρων ειδικοτήτων που περιλήφθηκαν κατά 

την κατασκευή του φράγματος Auburn, δίδονται στον πίνακα 1.8. 

1.4. Συναφή χαρακτηριστικά κατασκευαστικά στοιχεία των φραγμάτων 

1.4.1. Κιβωτοειδή προφράγματα (cofferdams) 

Τα κιβωτοειδή προφράγματα είναι συνήθως προσωρινές κατασκευές που 

κατασκευάζονται ανάντη από ένα φράγμα για να αποτρέψουν τη ροή των ρεμάτων και 

ποταμών γύρω από την εκσκαφή για την θεμελίωση και κατασκευή ενός φράγματος. Σε 

κοιλάδες με πρανή απότομης διατομής η εκτροπή της ροής του νερού συνήθως 

πραγματοποιείται με την κατασκευή μιας σήραγγας ή περισσότερων σηράγγων στην 

βραχομάζα των πρανών της κοιλάδας. Συνήθως οι σήραγγες αυτές που κατασκευάζονται 

για λόγους εκτροπής τίθενται και σε περαιτέρω χρήση για τον έλεγχο της ροής από τον 

ταμιευτήρα είτε για την εκκένωση του ταμιευτήρα είτε για τη εκροή νερού με υψηλή 

πίεση προς τις υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Σε 

κοιλάδες με μικρή διατομή η εκτροπή μπορεί να γίνει είτε από σήραγγες, από κανάλια, 

είτε και από τους αγωγούς που στη συνέχεια θάβονται κάτω από την μάζα του 

φράγματος. ∆εν είναι ασυνήθιστο στα χωμάτινα φράγματα να ενσωματώνεται το 

κιβωτοειδές προφράγμα (cofferdam) στη μεγαλύτερη κατασκευή του επιχώματος του 

φράγματος που περιλαμβάνεται στο σχεδιασμένο φράγμα. 

Εικ. 1.16: Φωτογραφία που παρουσιάζει μία κατασκευή σκάλας διέλευσης ιχθύων (Fish ladder) σε ένα 

φράγμα. 

1.21


Πίνακας 1.8: 

Έργα Πολιτικού Μηχανικού 

∆ομική εφαρμοσμένη μηχανική 

Εφαρμοσμένη μηχανική ατμοσφαιρικής 

ρύπανσης 

Ιστορία 

Υγειονομική εφαρμοσμένη 

μηχανική 

Ηλεκτρική εφαρμοσμένη 


Ακουστική εφαρμοσμένη 


Σχεδιασμός τοπίων 

Αρχιτεκτονική τοπίων Μεταφορές - Οδοποιία Οικολογία 

Γεωγραφία 

Περιβαλλοντική εφαρμοσμένη 


Υδραυλική εφαρμοσμένη 


Εφαρμοσμένη μηχανική 

φωτισμού 

∆ημογραφία - Κοινωνιολογία 

Συγκοινωνιακή μελέτη - 

Κυκλοφορία 

Γεωμορφολογία 

Γεωλογία και Γεωτεχνική Μηχανική Υδρολογία Υδρογραφία 

Μετεωρολογία Εδαφομηχανική Γεωργική οικονομία 

Βιολογία ∆ασονομία - ∆ασολογία ∆ιοίκηση και ∆ιαχείριση 

Ιχθυολογία Άγρια φύση Νομικά θέματα 

Φωτογραμμομετρία Χαρτογραφία Προγραμματισμός συστημάτων 

Μαθηματικός προγραμματισμός 

Ανάλυση μεθόδων κατασκευής 

Τοπογραφία και ερμηνεία 

τηλεπισκόπισης 

1.4.2. Κατασκευή σκάλας διέλευσης ιχθύων (Εικ. 16, Fish ladder) 

Τα φράγματα που κατασκευάζονται στα ρεύματα ή ποτάμια τα οποία αποτελούν 

πορείες μετανάστευσης των ψαριών που πρόκειται να γεννήσουν, λαμβάνονται 

συνήθως μέτρα για τη μετακίνηση των ψαριών αυτών επάνω ή κοντά στο κατάντη 

μέτωπο του φράγματος. Η εγκατάσταση που επιτρέπει τη διέλευση και μετανάστευση 

των ψαριών καλείται συνήθως σκάλα ψαριών ή κατασκευή διέλευσης ιχθύων (Fish 

ladder). ∆είτε την φωτογραφία. 

1.4.3. Υδατοφράκτες (Gates) 

Οι υδατοφράκτες είναι συσκευές που εγκαθίστανται στις κορυφές των 

υπερχειλιστών για να ελέγχουν τη ροή του νερού που υπερχειλίζει πάνω από ένα 

υπερχειλιστής. 

1.4.4. Εγκαταστάσεις παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας (Power Plant) 

Πολλά φράγματα κατασκευάζονται για να παραγάγουν υδροηλεκτρική ενέργεια. 

Το εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος βρίσκεται επάνω ή κοντά στο έρεισμα ή 

μύτη (Toe) του ενός φράγματος είτε βρίσκεται κατάντη του φράγματος σε κάποια 

απόσταση. Η ροή του νερού στο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος ελέγχεται 

από τις βαλβίδες ανάντη από το φράγμα, μέσα στο φράγμα κατάντη, ή στους υπόγειους 

θαλάμους (κελιά) βαλβίδων που εκσκάπτονται στην βραχομάζα έξω από το φράγμα. 

1.22


1.4.5. Θυρόφραγμα ρυθμιστικής δεξαμενής (Gate) 

Τα θυροφράγματα ρυθμιστικής δεξαμενής είναι κινητά φράγματα ή τμήματα των 

φραγμάτων που χρησιμοποιούνται για την ναυσιπλοΐα κατά μήκος των ποταμών και των 

καναλιών. 

1.4.6. Αγωγός πτώσης νερού (Penstock) 

Είναι ένας φράχτης ή ένας αγωγός, συνήθως από χαλύβδινο σωλήνα, που 

χρησιμοποιείται για τον έλεγχο της ροής του νερού, ειδικά σε εγκαταστάσεις παραγωγής 

υδροηλεκτρικής ενέργειας. 

1.4.7. Υπερχειλιστές (Spillways) 

Ένας υπερχειλιστής σχεδιάζεται για να περιέχει και να ελέγχει την υπερχείλιση του 

νερού στον ταμιευτήρα όταν ο ταμιευτήρας είναι πλήρης. Οι υπερχειλιστές είναι, ή θα 

πρέπει να είναι, σχεδιασμένοι έτσι ώστε να παραλαμβάνουν και να παροχετεύουν τις ροές 

του ταμιευτήρα κατά τη διάρκεια της μέγιστης πλημμυρικής παροχής ώστε να 

αποτρέπεται κάθε ζημία στο φράγμα και στα συναφή χαρακτηριστικά κατασκευαστικά 

του στοιχεία. Το μέγεθος και η θέση τους σε σχέση με το φράγμα καθορίζονται από το 

μέγεθος και το είδος του φράγματος, την τοπική τοπογραφία και μορφολογία, τις 

γεωλογικές και γεωτεχνικές συνθήκες, και κατόπιν μιας πολύ προσεκτικής ανάλυσης και 

μελέτης της ιστορίας της ροής των ποταμών και ρεμάτων στην περιοχή του φράγματος. 

Η υπερχείλιση ιδιαίτερα σε χωμάτινα φράγματα έξω από τον υπερχειλιστή μπορεί 

να έχει ιδιαίτερα καταστροφικές συνέπειες και συνεπώς για λόγους ασφάλειας απαιτείται 

η διαστασιολόγηση ενός υπερχειλιστή ικανού να παροχετεύει πλημμυρικές παροχές 

αιχμής τουλάχιστον της τάξης των εκατό ετών. 

Οι υπερχειλιστές βρίσκονται μέσα ή στο κατάντη μέτωπο ενός φράγματος, έξω 

από το φράγμα σε κάποια πλευρά του, ή μέσα στο ταμιευτήρα, όπου το νερό χύνεται 

υπερχειλιζόμενο σε μια τρύπα που ονομάζονται υπερχειλιστής εσωτερικής οπής (glory 

hole spillway) η οποία αποτελείται από ένα κατακόρυφο φρέαρ και μια σήραγγα που 

διέρχεται κάτω ή μέσα από το αντέρεισμα του φράγματος και τελικά εξέρχεται κατάντη 

του φράγματος. 

1.4.8. Σήραγγες (Tunnels) 

Οι σήραγγες στο βραχώδες υπόβαθρο έξω από τα φράγματα εξυπηρετούν 

ποικίλους σκοπούς. Η ροή μέσω αυτών ελέγχεται είτε από εξωτερικές του φράγματος 

βαλβίδες είτε από βαλβίδες σε θαλάμους είτε από βαλβίδες σε υπόγειους θαλάμους 

βαλβίδων μέσα στο φράγμα ή στο βραχώδες υπόβαθρο έξω από το φράγμα. Οι σήραγγες 

για τον έλεγχο της στάθμης του νερού στο ταμιευτήρα καλούνται συνήθως σήραγγες 

βαρύτητας και εξυπηρετούν μια κύρια λειτουργία που είναι να εκτρέψει το νερό σε κάποιο 

σημείο κατάντη του φράγματος. Οι σήραγγες που μεταβιβάζουν το νερό κάτω από πίεση 

για την ανύψωση του νερού σε μία υψηλότερη στάθμη από την στάθμη εισόδου της 

σήραγγας ή οι σήραγγες για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας καλούνται 

σήραγγες υπό πίεση και απαιτούν συνήθως ιδιαίτερες βραχομηχανικές ιδιότητες της 

βραχομάζας μέσω της οποίας κατασκευάζονται. 

1.23


1.4.9. Βαλβίδες και υπόγειοι θάλαμοι βαλβίδων (Valves and valve vaults) 

Οι βαλβίδες ελέγχουν τη ροή του νερού μέσω των σηράγγων και των αγωγών 

πτώσης νερού (Penstocks). Σε πολλά μεγάλα φράγματα οι βαλβίδες εγκαθίσταται σε 

υπόγεια κελιά ή θαλάμους στους οποίους η πρόσβαση πραγματοποιείται από την κατάντη 

πλευρά του φράγματος. 

1.24


2. ΦΟΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ 

2.1. Φόρτιση και συντελεστής ασφάλειας – Εισαγωγή 

Ένα φράγμα είναι μια τρισδιάστατη κατασκευή και παρά τις παραδοχές που 

συνήθως επικαλούμεθα, δεν είναι ομοιογενής όπου η ακεραιότητα και ανθεκτικότητά της 

εξαρτάται και ελέγχεται από τους κατασκευαστές. 

 

 

 

 

 

Οι θεμελιώσεις δεν είναι ούτε ισοτροπικές ούτε πραγματικά ελαστικές. 

Το σκυρόδεμα και ο βράχος είναι στην ουσία ψαθυρά υλικά (εύθρυπτα αν και 

σε μεγάλες συνήθως πιέσεις), αν και εφαρμόζονται στους υπολογισμούς 

τάσεων και πίεσης οι ελαστικές θεωρίες. 

Το φράγμα και η θεμελίωσή του, μετά από την πλήρωση του ταμιευτήρα, θα 

γίνουν υδατοκορεσμένα με μεταβαλλόμενες επιδράσεις στα δομικά και φυσικά 

υλικά. 

Το φράγμα θα εκτεθεί στη φόρτιση του νερού, καθώς και σε κύκλους 

ημερήσιων και εποχιακών θερμοκρασιακών μεταβολών. 

Το φράγμα θα υποβληθεί επίσης σε τυχαία γεγονότα όπως: Πλημμύρες, 

κυματισμό, ταλαντώσεις της στάθμης λόγω ανέμων και μεταβολών της 

ατμοσφαιρικής πίεσης, σεισμούς, σχηματισμό πάγου, και άλλα φυσικά 

φαινόμενα. 

Ο συντελεστής ασφάλειας πρέπει να συσχετίζεται με την αντοχή (θλιπτική, 

διατμητική, εφελκυστική), την ευστάθεια και την ανθεκτικότητα σε σχέση πάντα με το 

μέγεθος της οικονομικής και ανθρώπινης απώλειας που θα μπορούσε να προκύψει από 

την αστοχία του φράγματος. 

Ο στόχος του μηχανικού πρέπει πάντα να βρίσκεται στο να μειώσει τον αριθμό των 

αβεβαιοτήτων, τόσο από την άποψη των προβλεπόμενων φορτίων που θα ασκηθούν στο 

φράγμα όσο και από την άποψη του τρόπου και του μηχανισμού με τον οποίο το φράγμα 

και η θεμελίωσή του θα αντισταθούν και θα αντέξουν τα προβλεπόμενα αυτά φορτία. Ο 

μηχανικός πρέπει επίσης να πειστεί ότι δεν υπάρχει κανένας απολύτως δυνατός 

μηχανισμός που θα μπορούσε να οδηγήσει στην αστοχία του φράγματος. 

2.2. Φόρτιση και συντελεστής ασφάλειας - Στατική φόρτιση 

Σχήμα 2.1: Οι δράσεις (φορτίσεις) που επενεργούν σε ένα Φράγμα. 

2.1

Φόρτιση και συντελεστής ασφάλειας 

2.2.1. Οριζόντια φορτία. 

Υδροστατική Πίεση (H 1 ) - Για τον βασικό υπολογισμό της ευστάθειας, η στάθμη 

στον ταμιευτήρα θα υποτεθεί ότι βρίσκεται στην στάθμη ακριβώς ή επάνω από το επίπεδο 

που απαιτείται για τη παροχέτευση της πλημμύρας σχεδιασμού. Σε πολλές περιπτώσεις 

το φράγμα σχεδιάζεται για το υψηλότερο επίπεδο στεγανότητάς του, π.χ. μέχρι το 

επίπεδο του στηθαίου του από σκυρόδεμα. 

Πίεση Ιλύος ή Λάσπης (Στερεοπαροχής) (H 2 ) - Μια αλλαγή στην χρήση γης ως 

αποτέλεσμα της κατασκευής ενός φράγματος μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε έναν 

αυξημένο βαθμό διάβρωσης, προκαλώντας έτσι αυξημένη απόθεση ιλύος και λάσπης 

μέσα στον ταμιευτήρα. Είναι συνήθως επαρκές να υποτεθεί ότι δημιουργείται μία 

τριγωνική φόρτιση επί του σώματος του φράγματος η οποία διανέμεται όπως θα 

ενεργούσε ένα αντίστοιχης σχετικής πυκνότητας ρευστό, εκτός φυσικά εάν οι αποθέσεις 

της ιλύος ή λάσπης είναι πιθανό να είναι πολύ παχιές, οπότε η φόρτιση αυτή λόγω του 

παχιού στρώματος της ιλύος και λάσπης (στερεοπαροχής) μελετάται όπως και οι ωθήσεις 

γαιών σε ηρεμία, σύμφωνα με τους κανόνες της εδαφομηχανικής. Μία λογική σχετική 

πυκνότητα για την προσομοίωση της συμπεριφοράς του ρευστού έχει μία τιμή της τάξης 

του 1,4. 

Πιέσεις λόγω ειδικής συμπεριφοράς του ταμιευτήρα (H 3 ) - Ο αέρας και άλλες 

φυσικές αιτίες θα προκαλέσουν: τη μετακίνηση του νερού στον ταμιευτήρα ως κύματα, 

απόκλιση της επιφάνειας νερού από το οριζόντιο επίπεδο ή ταλαντώσεις της στάθμης 

νερού λόγω μεταβολών της ατμοσφαιρικής πίεσης (επίδραση Seiche). 

Φόρτιση πάγου (H 4 ) - Υποτίθεται ότι ο πάγος δεν θα διαμορφώσει και δεν θα 

ασκήσει πίεση στο σώμα του φράγματος ταυτόχρονα με την περίοδο της μέγιστης 

πλημμύρας. Η κλίση του ανάντη μετώπου του φράγματος καθώς επίσης και η κλίση και 

η τραχύτητα των παρειών των πρανών της κοιλάδας θα επηρεάσουν το μέγεθος της 

φόρτισης λόγω πάγου. Επιπλέον όταν φυσά και άνεμος προς τα κατάντη του ταμιευτήρα 

με ταχύτητα 50 km/hr μπορεί να προκαλέσει μία αύξηση την φόρτιση λόγω πάγου της 

τάξης των 4 με 5 τόνων ανά τρέχον του έξαλλου ή υπερκείμενου εκτεθειμένου μετώπου 

του φράγματος (πάνω από την στάθμη του καθρέπτη του ταμιευτήρα). 

Πίεση εξερχόμενου ή κατάντη νερού (Tailwater) (H 5 ) - Σε μερικές περιπτώσεις 

συγκεντρώνεται νερό κατάντη του φράγματος. Η βοήθεια από αυτή την πίεση που 

παρέχεται προς την πλευρά της ευστάθειας του φράγματος μπορεί μεν να ληφθεί υπόψη, 

αλλά δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται και το γεγονός ότι, στην περίπτωση ενός 

υπερχειλιζόμενου φράγματος, το νερό της πλημμύρας που θα περάσει επάνω από το 

φράγμα είναι πιθανό να εκκενώσει το νερό αυτό. 

Σεισμική ∆ύναμη (H 6 ) – Η δύναμη που ενεργεί σε ένα φράγμα λόγω σεισμού σε 

ένα οριζόντιο επίπεδο. Σύμφωνα με τον Ελληνικό Αντισεισμικό Κανονισμό (ΕΑΚ), 

(Φ.Ε.Κ.: 613 - Τεύχος Β/ που τέθηκε σε ισχύ στις 12-10-1992, τροποποιήθηκε το 1995 

και τροποποιήθηκε πάλι σύμφωνα με τον Ελληνικό Αντισεισμικό Κανονισμό (ΕΑΚ) του 

2000 και του Ιουνίου του 2003 (Φ.Ε.Κ. Β΄ 781/18-6-2003, Απόφαση 2 - Αριθ. 

∆17α/67/1/ΦΝ275), και τροποποίηση διατάξεων του «Ελληνικού Αντισεισμικού 

Κανονισμού ΕΑΚ-2000» λόγω αναθεώρησης του Χάρτη Σεισμικής Επικινδυνότητας 

(Φ.Ε.Κ. Β΄ 1154/12-8-2003, Απόφαση Αριθ. ∆17α/115/9/ΦΝ275)), ο καθορισμός των 

οριζόντιων και κατακόρυφων συνιστωσών των σεισμικών δυνάμεων που δρουν πάνω 

στις διάφορες κατασκευές γίνεται με βάση τα φάσματα επιταχύνσεων σχεδιασμού, τα 

οποία υπολογίζονται κατά την μέθοδο του Ε.Α.Κ. 2003. Σύμφωνα με αυτόν ο Ελληνικός 

χώρος έχει χωριστεί σε τρεις ζώνες σεισμικής επικινδυνότητας όπως φαίνεται το 

ακόλουθο σχήμα 2.2. 

2.2


Σχήμα 2.2: Ο Χάρτης των Ζωνών Σεισμικής Επικινδυνότητας της Ελλάδος, σύμφωνα με το Φ.Ε.Κ. Β΄ 

781/18-6-2003, Απόφαση 2 - Αριθ. Δ17α/67/1/ΦΝ275 και Φ.Ε.Κ. Β΄ 1154/12-8-2003, Απόφαση Αριθ. 

Δ17α/115/9/ΦΝ275. 

∆υνάμεις λόγω ταλαντώσεων της στάθμης νερού λόγω μεταβολών στην επιφάνεια 

του ταμιευτήρα (Επίδραση Seiche) (H 7 ) - Είναι η κυματοειδής κίνηση του νερού του 

ταμιευτήρα λόγω φυσικών αιτιών, όπως λόγω διακοπτόμενου (διαλείποντος) ανέμου, 

μεταβολών στην ατμοσφαιρική πίεση, σεισμού και κίνησης της γης. Συνήθως η κίνηση 

αυτή είναι μικρότερη από 0,5 m, αν και έχουν αναφερθεί στην Γενεύη επίπεδα κίνησης 

της τάξης των 2 m. 

2.2.2. Κατακόρυφα φορτία. 

Βάρος του φράγματος (V 1 ) - Η μονάδα βάρους του υλικού κατασκευής του 

φράγματος θα πρέπει να προσδιορίζεται όσο το δυνατόν ακριβέστερα. Μια μικρή 

υποεκτίμηση της τάξης του 1% θα αντιπροσώπευσε ένα σημαντικότατο συμπληρωματικό 

κόστος στο φράγμα. 

Κατακόρυφη φόρτιση νερού (V 2 ) – Η φόρτιση αυτή επιβάλλεται σε οποιαδήποτε 

κεκλιμένη επιφάνεια του φράγματος, συνήθως το ανάντη μέτωπό του, αλλά και στο 

κατάντη μέτωπο για τα φράγματα υπερχείλισης. 

Ανύψωση ή Υποπίεση (V 3 ) – Οι υδροστατικές δυνάμεις που ενεργούν μέσα σε ένα 

φράγμα και στα θεμέλιά του, συμπεριλαμβανομένων και των πιέσεων νερού πόρων. 

Μερικοί μηχανικοί στηρίζονται στην αποστράγγιση για να αποτρέψουν την εμφάνιση της 

ανύψωσης ή υποπίεσης, υποθέτοντας ότι η αποστράγγιση θα είναι αποτελεσματική καθ’ 

όλη την διάρκεια ζωής του φράγματος, γεγονός που δεν είναι απόλυτα εξασφαλισμένο, 

και επομένως θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον σχεδιασμό και κατά τους 

υπολογισμούς του φράγματος και κάποιες δυνάμεις λόγω ανύψωσης ή υποπίεσης. 

Βλέπε το ακόλουθο σχεδιάγραμμα (σχήμα. 2.3) σχετικά με την κατανομή της 

πίεσης ανύψωσης ή υποπίεσης κάτω από την θεμελίωση ενός φράγματος. [Οι τιμές του 

k ποικίλλουν μεταξύ 0,25 έως και 0,50 ανάλογα με τις συνθήκες]. 

2.3


Σχήμα 2.3: Η κατανομή της πίεσης ανύψωσης ή υποπίεσης κάτω από την θεμελίωση ενός φράγματος. 

Σεισμική δύναμη (V 4 ) – Η δύναμη που ενεργεί σε ένα φράγμα λόγω σεισμού σε 

ένα κατακόρυφο όμως επίπεδο. 

2.4 

2.2.3. Άλλα φορτία στο φράγμα. 

Πυκνότητα νερού - μερικοί ποταμοί μεταφέρουν πολύ βαρύ φορτίο ιλύος ή λάσπης 

κατά εποχές το οποίο με την σειρά του αλλάζει την πυκνότητα του νερού του ταμιευτήρα. 

Αιολική ανύψωση του ταμιευτήρα – Είναι το αποτέλεσμα των συνεχιζόμενων 

ανέμων σε μία περιοχή που αναγκάζουν την μία άκρη του ταμιευτήρα να βρίσκεται σε 

υψηλότερο επίπεδο σε σχέση με την άλλη. Έρευνες και υπολογισμοί σε έναν μεγάλο 

ταμιευτήρα στον οποίο το εύρος του είναι 38 km έδειξαν ότι ισχύουν οι ακόλουθες τιμές: 

Περίοδος 

Επαναφοράς 

Ταχύτητα 

Ανέμου 

Αιολική 

ανύψωση 

(έτη) (km/h) (m) 

1000 160 0,75 

100 125 0,45 

10 95 0,26 

5 88 0,22 

2 77 0,17 

Θερμικές επιδράσεις - Τα φράγματα σκυροδέματος υπόκεινται και σε μία φόρτιση 

λόγω θερμοκρασιακών μεταβολών μέσα στο σώμα του φράγματος που προκαλείται από 

την ενυδάτωση του τσιμέντου και λόγω των εποχιακών μεταβολών. Η θερμοκρασία του


νερού στο βάθος δεν μεταβάλλεται, αλλά στην επιφάνεια η θερμοκρασία μεταβάλλεται 

με την εποχή. Συνήθως χρησιμοποιείται μια τριγωνική (επικλινής) φόρτιση επί του 

φράγματος για να περιγράψει τα αποτελέσματα της επίδρασης του ηλίου και της 

θερμοκρασίας του αέρα. 

Φορτία κατασκευής - Τα φράγματα σκυροδέματος με μορφή θόλων και αντηρίδων 

(στηριγμάτων) προσφέρουν μία καλή αντίσταση στη φόρτιση νερού όταν έχουν 

πληρωθεί, αλλά κατά τη διάρκεια της κατασκευής είναι απαραίτητο να ελέγχεται ο 

ρυθμός και οι φάσεις κατασκευής και να εκτελούνται οι απαραίτητες ενισχύσεις στα 

τμήματα που προεξέχουν. 

∆ιεύθυνση των δυνάμεων - Σε ορισμένες θέσεις μπορεί να είναι απαραίτητο να 

αυξηθεί η ακτίνα ενός τοξωτού φράγματος και να γίνουν αποδεκτές υψηλότερες τάσεις 

(πιέσεις) μέσα στο σώμα του τοξωτού φράγματος ώστε να εξασφαλιστεί καλύτερη γωνία 

εφαρμογής της συνισταμένης δύναμης (ώθησης) του τόξου του φράγματος με το 

αντέρεισμα επί του οποίου ασκείται. Η διεύθυνση εφαρμογής της συνισταμένης δύναμης 

(ώθησης) είναι σημαντική παράμετρος για τα φράγματα βαρύτητας και τα αντηριδωτά 

φράγματα – και ειδικότερα σε συνθήκες στρωσιγενών πετρωμάτων (στρωματοποιημένης 

βραχομάζας). Από διάφορες έρευνες και μελέτες παγκοσμίως έχει προκύψει ότι η γωνία 

αυτή εφαρμογής μεταξύ της συνισταμένης δύναμης (ώθησης) του τόξου του φράγματος 

και των ισοϋψών καμπυλών του αντερείσματος δεν θα πρέπει να μικρότερη από 30 ο . Με 

άλλα λόγια η διεύθυνση του άξονα του τοξωτού φράγματος στις πακτώσεις του με το 

βραχώδες αντέρεισμα πρέπει να τέμνει τις ισοϋψείς καμπύλες κατά γωνία τουλάχιστον 

30 ο . 

Υδροστατική Φόρτιση μέσα στη Θεμελίωση ή στο Αντέρεισμα - Στις περισσότερες 

περιπτώσεις περιοχών θεμελίωσης φραγμάτων υπάρχουν στην βραχομάζα ρήγματα, 

ρωγμές, ασυνέχειες και διακλάσεις. Οι δυνάμεις λόγω κατασκευής ενός μεγάλου 

φράγματος μπορούν να εξαναγκάσουν τις υπάρχουσες αυτές ασυνέχειες να διευρυνθούν 

περαιτέρω ή και να εμφανιστούν νέες, ιδιαίτερα στην βραχομάζα ανάντη του φράγματος 

λόγω εφελκυσμού της, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει φορτία ανύψωσης που θα 

μπορούσαν να προκαλέσουν ακόμα και αστοχία του φράγματος. Για να αποφευχθεί αυτό, 

θα πρέπει να εκτελεσθούν πολύ προσεκτικές τεχνικογεωλογικές χαρτογραφήσεις στην 

άμεση περιοχής της έδρασης του φράγματος καθώς και βραχομηχανικές έρευνες και 

μετρήσεις σχετικά με: α) τον Προσανατολισμό και την Κλίση των επιπέδων των 

ασυνεχειών (Παρατάξεις/Κλίσεις), β) την Πυκνότητα ή την απόσταση μεταξύ των 

επιπέδων των ασυνεχειών, γ) την Τραχύτητά τους, δ) το Μήκος Ίχνους Ασυνέχειας, ε) 

το Άνοιγμα ή το διάκενο μεταξύ των επιφανειών των ασυνεχειών, και στ) το Υλικό 

πλήρωσης των ασυνεχειών, και σύστασή του. Όπου αναφέρουμε ασυνέχειες εννοούμε 

κάθε ρήγμα, ρωγμή, διάκλαση και ραφή στην βραχομάζα του εξεταζόμενου πετρώματος. 

Στη συνέχεια πραγματοποιείται στατιστική επεξεργασία και κατόπιν απεικόνιση όλων των 

ασυνεχειών της βραχομάζας σε τεκτονικά διαγράμματα στερεογραφικής προβολής 

δικτύων κατά Schmidt ή/και Kamb, καθώς και σε ροδοδιαγράμματα (ροζέτες), 

χρησιμοποιώντας κυρίως ειδικά προγράμματα Η/Υ. 

Επιπλέον πραγματοποιείται Γεωμηχανική ταξινόμηση της βραχομάζας κατά 

Bieniawski. ∆ηλαδή, στα βραχώδη τμήματα του χώρου θεμελίωσης και των πρανών των 

αντερεισμάτων του φράγματος γίνεται καταγραφή - περιγραφή και ταξινόμηση των 

βραχομηχανικών χαρακτηριστικών και ιδιοτήτων της βραχομάζας, συντάσσονται ειδικοί 

πίνακες καταγραφής και περιγραφής των χαρακτηριστικών και ιδιοτήτων της και στη 

συνέχεια εκτελείται Γεωμηχανική ταξινόμηση της βραχομάζας κατά Bieniawski, από την 

οποία προκύπτουν έμμεσα το μέτρο ελαστικότητας της βραχομάζας (Young's Modulus), 

η συνοχή της βραχομάζας (Rock Mass Cohesion) και η γωνία τριβής της βραχομάζας 

(Rock Mass Friction Angle) του χώρου θεμελίωσης και των πρανών των αντερεισμάτων 

του φράγματος. Να αναφερθεί ότι τα στοιχεία αυτά θα πρέπει να διασταυρώνονται και 

να επιβεβαιώνονται και με το κριτήριο αστοχίας βραχομάζας κατά HOEK-BROWN 

FAILURE CRITERION – 2002 EDITION, όπως αυτό αναπτύχθηκε από τους: Evert Hoek, 

Carlos Carranza-Torres, και Brent Corkum, το 2002, χρησιμοποιώντας π.χ. ένα ειδικό 

2.5


πρόγραμμα βραχομηχανικής RocLab Version 1.007 / 20-03-2003, της εταιρείας 

λογισμικού "Rocscience Inc.", Toronto, Canada. 

Τέλος πραγματοποιείται μία ανάλυση και έλεγχος ευστάθειας των μετώπων των 

βραχωδών πρανών των αντερεισμάτων αλλά και του χώρου θεμελίωσης του φράγματος, 

και προσδιορίζεται ο συντελεστής ασφάλειας καθώς και η μέγιστη ασφαλής γωνία κοπής 

και διαμόρφωσης των πρανών των αντερεισμάτων, στις περιπτώσεις που μπορεί αυτό να 

εφαρμοστεί. Η εργασία αυτή σε γενικές γραμμές γίνεται ως ακολούθως. Με βάση τα 

βραχομηχανικά εργαστηριακά στοιχεία, καθώς και τα στοιχεία των ασυνεχειών (ρήγματα, 

ρωγμές, διακλάσεις, ραφές, κλπ) της βραχομάζας, εκτελείται μία πολυπαραμετρική 

ανάλυση και έλεγχος της ευστάθειας των βραχωδών σχηματισμών των μετώπων των 

πρανών των αντερεισμάτων αλλά και του χώρου θεμελίωσης του φράγματος, σε μοντέλο 

αστοχίας βραχομηχανικής. Η ανάλυση στα βραχώδη πρανή γίνεται σύμφωνα με τη 

μέθοδο ελέγχου αστοχίας "σφήνας" ή "επιπέδου" ολίσθησης (Wedge or plane failure 

analysis) κατά "Hoek and Bray" η οποία εφαρμόζεται τελευταία διεθνώς με υψηλή 

αξιοπιστία και επιτυχία. Το μαθηματικό αυτό προσομοίωμα ελέγχου (μοντέλο), λαμβάνει 

υπόψη του και τις επιδράσεις των πιθανών σεισμικών δυνάμεων που ενδέχεται να 

αναπτυχθούν στην περιοχή ενδιαφέροντος, καθώς και την επιρροή της ανύψωσης της 

πιεζομετρικής επιφάνειας στους γεωλογικούς σχηματισμούς των πρανών, με πλήρη 

ανάπτυξη υδροστατικών πιέσεων μετά από υδατοκορεσμό τους. Κατ' αυτό το τρόπο 

αναλύεται και ελέγχεται η ευστάθεια των πρανών, δίνοντας ποσοτική ένδειξη του βαθμού 

ευστάθειάς τους με την έννοια ενός συντελεστή ασφάλειας (F.S.) και αποκαλύπτεται έτσι 

επακριβώς η γενική συμπεριφορά τους κάτω και από τις δυσμενέστερες συνθήκες 

υδροστατικών πιέσεων και σεισμικής επιφόρτισης. Η εργασία αυτή εφαρμόζεται για το 

δυσμενέστερο ύψος των εξεταζόμενων μετώπων των πρανών των αντερεισμάτων του 

φράγματος, όπου έχουμε τις δυσμενέστερες συνθήκες ευστάθειας. Από την εργασία αυτή 

στην συνέχεια προκύπτει ο ακριβής υπολογισμός και προσδιορισμός της μέγιστης 

προτεινόμενης ασφαλούς και ευσταθούς κλίσης (γωνίας) κοπής και διαμόρφωσης των 

κεκλιμένων πρανών των αντερεισμάτων του φράγματος, ώστε να εξασφαλίζεται η 

απαιτούμενη ευστάθεια και ασφάλειά τους κάτω και από τις δυσμενέστερες συνθήκες της 

σεισμικής επιφόρτισης και του υδατοκορεσμού της βραχομάζας. 

Τεκτονικές δυνάμεις - Εκτός από τις σεισμικές επιδράσεις στα φράγματα, μπορούν 

να υπάρξουν και σημαντικές τεκτονικές δυνάμεις μέσα στον χωμάτινο φλοιό στην 

ευρύτερη περιοχή κατασκευής του φράγματος, και οι οποίες μπορεί να διαταραχθούν 

από τη βαθιά εκσκαφή λόγω της κατασκευής του φράγματος ή και τον υδατοκορεσμό 

της βραχομάζας από την ακόλουθη πλήρωση του ταμιευτήρα. 

Στην συνέχεια παρουσιάζονται διαγραμματικά (σχήματα 2.4 έως 2.18) όλες οι 

δυνάμεις που επενεργούν σε ένα φράγμα, ώστε να καταστούν πιο κατανοητές. 

Σχήμα 2.4: Το φράγμα μετά την πλήρωση και λειτουργία του. 

2.6


Σχήμα 2.5: Το βάρος του σώματος του φράγματος (V 1 ). 

Σχήμα 2.6: Η Φόρτιση πάγου (H 4 ). 

Σχήμα 2.7: Η Ανύψωση ή Υποπίεση (V 3 ). 

Σχήμα 2.8: Η Πίεση εξερχόμενου ή κατάντη νερού (Tailwater) (H 5 ). 

2.7


Σχήμα 2.9: Οι Δυνάμεις λόγω ταλαντώσεων της στάθμης νερού λόγω μεταβολών στην επιφάνεια του 

ταμιευτήρα (Επίδραση Seiche) (H 7 ). 

Σχήμα 2.10: Η Υδροστατική Πίεση (H 1 ). 

Σχήμα 2.11: Η Υδροστατική Φόρτιση μέσα στη Θεμελίωση ή στο Αντέρεισμα. 

Σχήμα 2.12: Η Σεισμική Δύναμη (H 6 ) – Η δύναμη που ενεργεί σε ένα φράγμα λόγω σεισμού σε ένα οριζόντιο 

επίπεδο. 

2.8


Σχήμα 2.13: Η Σεισμική δύναμη (V 4 ) – Η δύναμη που ενεργεί σε ένα φράγμα λόγω σεισμού σε ένα 

κατακόρυφο όμως επίπεδο. 

Σχήμα 2.14: Οι Θερμικές επιδράσεις. 

Σχήμα 2.15: Η Πίεση Ιλύος ή Λάσπης (Στερεοπαροχής) (H 2 ). 

Σχήμα 2.16: Η Κατακόρυφη φόρτιση νερού (V 2 ). 

2.9


Σχήμα 2.17: Οι Πιέσεις λόγω ειδικής συμπεριφοράς του ταμιευτήρα (H 3 ). 

Σχήμα 2.18: Οι Δυνάμεις λόγω ταλαντώσεων της στάθμης νερού λόγω μεταβολών στην επιφάνεια του 

ταμιευτήρα (Επίδραση Seiche) (H 7 ). 

2.3. Φόρτιση και συντελεστής ασφάλειας - ∆υναμική Φόρτιση. 

Ο χωμάτινος φλοιός είναι σε μια κατάσταση τεκτονικής πίεσης. Όταν η τεκτονική 

αυτή πίεση γίνει αρκετά μεγάλη και ο φλοιός σε κάποιες περιοχές είναι αρκετά αδύνατος 

ή λεπτός, μπορεί να εκδηλωθούν κάποια ρήγματα. Αυτά τα ρήγματα απελευθερώνουν 

ενέργεια υπό μορφή ελαστικών κυμάτων που διαδίδονται από ένα επίκεντρο. Αυτά τα 

κύματα ποικίλουν τόσο ως προς το μήκος κύματος όσο και ως προς τη συχνότητά τους. 

Τα κύματα μικρής περιόδου έχουν συνήθως κυρίαρχες συχνότητες που αντιστοιχούν σε 

γενικές γραμμές στο φάσμα των φυσικών συχνοτήτων (ή των ιδιοπεριόδων) των 

φραγμάτων, και συνεπώς είναι ικανά να παράγουν συνθήκες συντονισμού με το φράγμα. 

Οι μηχανικοί ενδιαφέρονται επομένως περισσότερο για την δυνατότητα εκδήλωσης 

μέτριων σεισμών που εμφανίζονται μέσα σε μία επικεντρική ακτίνα της τάξης των 80 έως 

120 χλμ. από το φράγμα, παρά για τους μεγαλύτερους σεισμούς που εμφανίζονται έξω 

από αυτά τα όρια. 

Για τα φράγματα βαρύτητας υιοθετείται ένας οριζόντιος σεισμικός συντελεστής και 

εφαρμόζεται ως πρόσθετο ψευδοστατικό φορτίο. Για τα τοξωτά φράγματα οι δυναμικές 

επιδράσεις εξετάζονται με μεγαλύτερη προσοχή και με την δημιουργία δοκιμαζόμενων 

ομοιωμάτων (μοντέλων), καθώς και με επί τόπου δοκιμές δόνησης σε ένα φράγμα. Για 

τα χωμάτινα φράγματα εξετάζονται πρόσθετα οριζόντια ψευδοστατικά φορτία και 

επιτελείται μια δυναμική ανάλυση η οποία έχει αναπτυχθεί και δίνει μεγάλη προσοχή στα 

χαρακτηριστικά των υλικών επίχωσης του φράγματος. 

Τον Οκτώβριο του 1969 η Επιστημονική Ομάδα σε θέματα Σεισμών της ∆ιεθνούς 

Επιτροπής για τα Μεγάλα Φράγματα (International Commission on Large Dams - 

I.C.O.L.D.) συνόψισε τις ακόλουθες προτάσεις στα πρακτικά του 1969: 

2.10


Σχεδιασμός: 

o Για φράγματα βαρύτητας υιοθετήθηκε γενικά ένας οριζόντιος σεισμικός 

συντελεστής και εφαρμόστηκε ως πρόσθετο ψευδοστατικό φορτίο. Οι 

κατακόρυφες σεισμικές επιδράσεις ή συνιστώσες λήφθηκαν υπόψη σε πολύ 

λίγες περιπτώσεις, καθώς και η δυναμική ανάλυση χρησιμοποιήθηκε από πολύ 

λίγους μελετητές. 

o Για τα τοξωτά φράγματα δόθηκε μεγαλύτερη προσοχή στις δυναμικές 

επιδράσεις με την δημιουργία δοκιμαζόμενων ομοιωμάτων (μοντέλων), καθώς 

και με επί τόπου δοκιμές δόνησης ενός φράγματος. 

o Για τα χωμάτινα φράγματα εξετάστηκαν πρόσθετα οριζόντια ψευδοστατικά 

φορτία, αναπτύχθηκαν μέθοδοι δυναμικής ανάλυσης και διδόταν μεγαλύτερη 

προσοχή στα χαρακτηριστικά των υλικών επίχωσης του φράγματος. 

Χωρισμός σε ζώνες ή Ζωνοποίηση - Πολλές χώρες υιοθετούσαν την αρχή του 

σεισμικού χωρισμού σε ζώνες ή της σεισμικής ζωνοποίησης, όπως π.χ. 

μικροζωνική μελέτη της περιοχής. 

Σεισμικοί συντελεστές - Ένας συντελεστής από 0,1 έως 0,2 χρησιμοποιήθηκε κατά 

πλειοψηφία. 

Σεισμικά κύματα - Είχαν γίνει αναλύσεις εφαρμόζοντας ημιτονοειδείς ή 

τροποποιημένες καταγραφές σεισμών, αλλά μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις είχαν 

εφαρμοστεί πραγματικά στοιχεία ή καταγραφές σεισμών στις δυναμικές αναλύσεις. 

Ιδιότητες των υλικών - ∆ιαφορετικές μηχανικές ιδιότητες διάφορων υλικών 

υποβλήθηκαν σε στατική και δυναμική φόρτιση. 

Εξεταζόμενα Φορτία - Για τη δυναμική πίεση του νερού εφαρμόστηκαν οι τύποι 

των Westergaard, Zanger και U.S.B.o.R.. 

Επιτρεπόμενες τάσεις ή πιέσεις - Σε πολλές περιπτώσεις η επιτρεπόμενη θλιπτική 

τάση κάτω από δυναμική φόρτιση αυξανόταν κατά μέχρι και 30% επάνω από την 

επιτρεπόμενη στατική τάση. Οι συντελεστές ασφάλειας για τα τοξωτά φράγματα 

ήταν συνήθως της τάξης του 4, βασισμένοι στην θλιπτική τάση και 1,2 το ελάχιστο 

για τα χωμάτινα φράγματα. 

Παραμορφώσεις - Ένα χωμάτινο φράγμα που υποβλήθηκε σε δυναμική 

καταπόνηση και ανάλυση διαπιστώθηκε ότι υπέστη μία αξονική παραμόρφωση της 

τάξης του 5%. 

Ομοιώματα (Μοντέλα) - Αυτά ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή για την μελέτη των 

τοξωτών φραγμάτων και για τα φράγματα βαρύτητας χρησιμοποιήθηκαν σε 

μερικές περιπτώσεις. Υπήρξε μια τάση να εφαρμοστούν δοκιμές ομοιωμάτων και 

για τα χωμάτινα φράγματα. 

∆οκιμές υπαίθρου - Μερικά τοξωτά φράγματα δονήθηκαν με δονητικές μηχανές 

για να μελετηθούν οι φυσικές ιδιοπερίοδοί τους και οι τρόποι ή η συμπεριφορά 

δόνησής τους. 

Σεισμογράφοι – Σεισμογράφοι χρησιμοποιήθηκαν στην πλειοψηφία των μεγάλων 

μελετούμενων φραγμάτων. 

2.4. Συντελεστής ασφάλειας - Φράγματα βαρύτητας. 

Ένα φράγμα βαρύτητας πρέπει να σχεδιάζεται για να προστατεύεται κατά κύριο 

λόγο τόσο από ανατροπή (overturning) όσο και από ολίσθηση (sliding). Για την ανατροπή 

είναι συνηθισμένο να σχεδιάζεται το φράγμα έτσι ώστε η συνισταμένη όλων των 

2.11


δυνάμεων να τέμνει τη βάση του φράγματος εντός του μέσου του ενός τρίτου της βάσης. 

Αυτό θα παράσχει έναν συντελεστή ασφάλειας τουλάχιστον παραπάνω από 2. 

Ο λόγος ή η αναλογία του αθροίσματος των οριζόντιων δυνάμεων προς το 

άθροισμα των κατακόρυφων δυνάμεων αναφέρεται ως παράγοντας ολίσθησης (Fss). Ο 

λόγος ή η αναλογία αυτή είναι συνήθως περίπου 0,75 αλλά δεν θα πρέπει να υπερβαίνει 

σε καμία περίπτωση την τιμή του 0,90 κάτω και από τις πιο ακραίες συνθήκες φόρτισης 

(σχήμα 2.19). Αυτοί οι αριθμοί αντιπροσωπεύουν το εύρος του συντελεστή της στατικής 

τριβής που συνήθως αναπτύσσεται υπό κανονικές συνθήκες στην περιοχή έδρασης ενός 

φράγματος βαρύτητας. 

Σχήμα 2.19: Ο παράγοντας ολίσθησης (Fss) και Ο παράγοντας διατμητικής τριβής (Fsf). 

Όπου: tan α = εφ(α), tan φ = εφ(φ), cos α = συν(α), c = συνοχή του εδάφους 

θεμελίωσης, και φ = γωνία εσωτερικής τριβής του εδάφους θεμελίωσης. 

Στις θεμελιώσεις, η οριζόντια φόρτιση θα παραληφθεί και θα αντισταθμιστεί από 

την αναπτυσσόμενη συνοχή και την τριβή μεταξύ εδάφους θεμελίωσης και σώματος 

φράγματος. Ο λόγος ή η αναλογία της συνολικής αντίστασης από τη συνοχή και την 

τριβή προς την οριζόντια φόρτιση καλείται τον παράγοντας διατμητικής τριβής (Fsf). Οι 

περισσότερες χώρες δέχονται μία τιμή για τον παράγοντα διατμητικής τριβής μεγαλύτερο 

ή ίσο από 4. Στην πράξη η θεμελίωση προετοιμάζεται συνήθως έτσι ώστε να είναι σε 

αναβαθμούς ή σε μία κεκλιμένη προς τα επάνω επιφάνεια προς την κατάντη διεύθυνση 

του φράγματος για να παρέχει μια ακόμα πιο αυξημένη τιμή αντίστασης σε αστοχία σε 

σχέση με την παραπάνω αναφερόμενη τιμή του 4. 

Εύρος τυπικών τιμών παραμέτρων διατμητικής αντοχής. 

Θέση του επιπέδου της διάτμησης ή 

ολίσθησης 

Συνοχή (c), 

σε MPa ή 

MN/m 2 

Τριβή 

tan(φ) 

Ακέραιη μάζα σκυροδέματος 1,5-3,5 1,0-1,5 

Οριζόντιος αρμός κατασκευής στην μάζα του 

σκυροδέματος 

∆ιεπιφάνεια επαφής σκυροδέματος / βραχομάζας ή 

εδάφους 

0,8-2,5 1,0-1,5 

1,0-3,0 0,8-1,8 

Υγιής Βραχομάζα 1,0-3,0 1,0-1,8 

Αποσαθρωμένη Βραχομάζα < 1,0 < 1,0 

2.12


Συνιστώμενες παράγοντες διατμητικής τριβής, (Fsf) (κατά U.S.B.R., 1987) 

Θέση του επιπέδου ολίσθησης 

Στην διεπαφή βάσης ενός φράγματος από 

σκυρόδεμα 

Συνδυασμός φορτίων 

Κανονικός Ασυνήθιστος Ακραίος 

3,0 2,0 < 1,0 

Εντός της βραχομάζας θεμελίωσης 4,0 2,7 1,3 

2.5. Συντελεστής ασφάλειας - Τοξωτά φράγματα σκυροδέματος. 

Ο συντελεστής ασφάλειας σε ένα τοξωτό φράγμα είναι ο λόγος ή η αναλογία της 

θλιπτικής αντοχής του σκυροδέματος προς την μέγιστη υπολογιζόμενη θλιπτική τάση 

που εφαρμόζεται στην δυσμενέστερη θέση και κατάσταση στο σώμα του τοξωτού 

φράγματος. Η θλιπτική αυτή αντοχή (ή η αντοχή σε μονοαξονική θλίψη) του 

σκυροδέματος αναφέρεται συνήθως ως η αντοχή του σκυροδέματος που προσδιορίζεται 

εργαστηριακά σε κυλινδρικά δοκίμια διαστάσεων 150 mm (διάμετρος) x 300 mm (ύψος), 

ηλικίας 91 ημερών. 

Το κριτήριο αυτό σχεδιασμού και υπολογισμού που υιοθετείται από το Αμερικάνικο 

γραφείο αποκατάστασης περιοχών και αποστραγγιστικών και εγγειοβελτιωτικών έργων 

(American Bureau of Reclamation), ισχύει για έναν συντελεστή ασφάλειας της τάξης του 

4 με βάση την αντοχή του σκυροδέματος σε ηλικία ενός (1) έτους. Εκτός από τις 

περιπτώσεις των συνδυασμών ακραίων συνθηκών φόρτισης, η μέγιστη θλιπτική τάση 

περιορίζεται συνήθως στην τιμή των 6,9 MPa ή MN/m 2 . 

2.6. Συντελεστής ασφάλειας - Χωμάτινα φράγματα. 

Οι ελάχιστοι συντελεστές ασφάλειας που ισχύουν για τα χωμάτινα φράγματα είναι: 

2.6.1. Ανάντη πρανές του χωμάτινου φράγματος. 

Αμέσως μετά από την ολοκλήρωση της κατασκευής με πλήρη πίεση 

νερού πόρων. 

Μετά από το γρήγορη εκκένωση του νερού του ταμιευτήρα (rapid 

drawndown) (Κύκλοι ολίσθησης μεταξύ της υψηλής και χαμηλής 

στάθμης νερού). 

1,3-1,5 

1,2-1,3 

2.6.2. Κατάντη πρανές του χωμάτινου φράγματος. 

Σεισμός και τελείως πληρωμένος ταμιευτήρας 1,2 

Τελείως πληρωμένος ταμιευτήρας – Κατάσταση σταθερής 

διήθησης νερού 

1,5 

Οι ακόλουθοι συντελεστές ασφάλειας (FoS) είναι ενδεικτικοί των αποδεκτών τιμών 

που ισχύουν σε μια περιοχή που υπόκειται συχνά σε σεισμούς: 

2.13


Σεισμικός συντελεστής 0,1 FoS 1,8 

Σεισμικός συντελεστής 0,3 FoS 1,15 

2.6.3. Συντελεστής ασφάλειας - Αντερείσματα και Θεμελιώσεις. 

Οι θεμελιώσεις και τα αντερείσματα των φραγμάτων θα πρέπει να διερευνώνται 

εξονυχιστικά για οποιοδήποτε εν δυνάμει πιθανό μηχανισμό αστοχίας τους. Αυτό θα 

περιελάμβανε την αναγνώριση την καταγραφή και την χαρτογράφηση των οποιασδήποτε 

φύσης και προέλευσης ασυνεχειών, όπως π.χ. ρήγματα, ρωγμές, διακλάσεις, ραφές, και 

οποιασδήποτε άλλης μορφής επιφάνειες αδυναμίας στην βραχομάζα έδρασης του 


Ένας λογικός συντελεστής ασφάλειας είναι: 

«Ο λόγος ή η αναλογία της διατμητικής αντοχής προς την μέγιστη διατμητική τάση 

που προβλέπεται να αναπτυχθεί. Η χαμηλότερη τιμή του λόγου ή της αναλογίας αυτής 

στη περιοχή της θεμελίωσης του φράγματος είναι ο συντελεστής ασφάλειας της 

θεμελίωσης του φράγματος». 

2.14


3. ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗ ∆ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΥΠΕ∆ΑΦΟΥΣ 

3.1. Εισαγωγή Γεωτεχνικής διερεύνησης υπεδάφους 

Οι περισσότερες αστοχίες συμβαίνουν λόγω έλλειψης της γνώσης ή και της 

εκτίμησης για το πως μία συγκεκριμένη περιοχή που θα φιλοξενήσει ένα φράγμα θα 

αντιδρούσε μετά την κατασκευή και λειτουργία του φράγματος και του ταμιευτήρα του. 

Είναι επομένως ουσιαστικό να πραγματοποιηθεί μια λεπτομερής γεωτεχνική διερεύνηση 

(Geotechnical Site Investigation & Characterization) στην περιοχή και τα αποτελέσματα 

να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα από τους μηχανικούς που θα μελετήσουν την κατασκευή 


Κατά το αρχικό στάδιο του σχεδιασμού ενός φράγματος επιλέγονται διάφορες 

πιθανές θέσεις για την κατασκευή του φράγματος με την βοήθεια τοπογραφικών χαρτών 

με ισοϋψείς καμπύλες και με αεροφωτογραφίες, όπου η επιλογή γίνεται πρωτίστως με 

τοπογραφικά κριτήρια. Ένα στενό φαράγγι είναι καλύτερο, από την άποψη ότι θα 

απαιτηθούν μικρότερες ποσότητες υλικών για την κατασκευή του φράγματος, σε 

συνδυασμό φυσικά με μια κοιλάδα ανάντη της θέσης του φράγματος η οποία διευρύνεται 

όσο απομακρύνεται από την θέση του φράγματος προς τα ανάντη για να δημιουργήσει 

την τεχνητή λίμνη (ταμιευτήρα) και να παράσχει την απαραίτητη αποθήκευση νερού. 

Ίσως όμως υπάρχουν και άλλες εναλλακτικές περιοχές κατά μήκος ενός ποταμού και 

συνεπώς να απαιτείται περαιτέρω έρευνα ώστε να επιβεβαιωθεί η καλύτερη δυνατή θέση 

για την τελική επιλογή κατασκευής του φράγματος. 

Για περισσότερα στοιχεία και μελέτη ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει να αναζητήσει 

και να μελετήσει εξειδικευμένη σχετική με το θέμα βιβλιογραφία. 

3.2. Απαιτήσεις σε χρόνο και σε χρήματα για τις έρευνες. 

Το χρηματικό ποσό που απαιτείται για να διερευνηθεί μία θέση φράγματος θα 

εξαρτηθεί από την περιοχή και τον τύπο του φράγματος. Ένα πεπειραμένο τμήμα 

δομοστατικών μηχανικών, υδρολόγων, γεωλόγων, εδαφομηχανικών - βραχομηχανικών, 

γεωτεχνολόγων μηχανικών και τοπογράφων θα μπορούσαν να παράσχουν 

ικανοποιητικές και επαρκείς πληροφορίες με μια δαπάνη της τάξης του 2-3 % του 

κόστους του φράγματος. Η δαπάνη αυτή θα μπορούσε να φθάσει έως και το 6% σε 

απομακρυσμένες περιοχές όπου ακόμα και οι βασικές πληροφορίες για την εξεταζόμενη 

περιοχή δεν υπάρχουνε διαθέσιμες. 

∆εν είναι ασυνήθιστο να απαιτηθούν ακόμη και 3 χρόνια για τις έρευνες της 

περιοχής, γεγονός που θα εξαρτηθεί από τη θέση και το μέγεθος του φράγματος, αλλά 

ο χρόνος δεν θα πρέπει να υποεκτιμηθεί. Για να καλυφθούν επιπλέον και οι αυστηρές 

απαιτήσεις για μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων καθώς και για ψηφοφορίες της 

κοινής γνώμης θα μπορούσαν να απαιτηθούν επιπροσθέτως, 2 ακόμη χρόνια στο 

προαναφερόμενο χρόνο καθώς και κάποιο επιπλέον τοις εκατό στο προϋπολογιζόμενο 

κόστος. 

Εάν, ως αποτέλεσμα της διερεύνησης της περιοχής για την κατασκευή ενός 

φράγματος, προκύψει ότι απαιτείται μια άλλη περιοχή, ο ίδιος χρόνος και χρήματα θα 

πρέπει να δαπανηθούν εκ νέου ερευνώντας τη νέα περιοχή. Θα πρέπει επομένως να 

υπάρχει πάντα επαρκής διαθέσιμος χρόνος αλλά και χρήματα για όλες τις διεπιστημονικές 

ειδικότητες για να τους δοθεί η ευκαιρία να διερευνήσουν την περιοχή και να υποβάλουν 

τις εκθέσεις και μελέτες τους με σκοπό την ορθολογικότερη και βέλτιστη 

τεχνικοοικονομικά λύση που τελικά θα επιλεχθεί. 

3.1

Γεωτεχνική διερεύνηση υπεδάφους 

3.3. ∆ιερεύνηση περιοχής - Μελέτη βιβλιογραφίας και υπαρχόντων 

στοιχείων. 

Η πρωταρχική αυτή μελέτη που γίνεται αποκλειστικά και μόνο στο γραφείο και όχι 

στην ύπαιθρο μπορεί να πραγματοποιηθεί με έρευνα από τις ακόλουθες πηγές 

πληροφοριών: 

1. Τοπογραφικοί Χάρτες κλίμακες 1 : 50.000 της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού 

(Γ.Υ.Σ.) ή από άλλους αντίστοιχους χάρτες της εξεταζόμενης περιοχής, 

2. Τοπογραφικά διαγράμματα της Γ.Υ.Σ. κλίμακας 1 : 5.000 της εξεταζόμενης 

περιοχής, 

3. Γεωλογικοί χάρτες και εκθέσεις της εξεταζόμενης περιοχής, 

4. Παλαιότεροι χάρτες με στοιχεία όπως: 

o Προηγούμενοι χρήστες της περιοχής, 

o Εγκατελειμένα και κρυμμένα ορυχεία και είσοδοι ορυχείων, 

o Επιχωμένα (μπαζωμένα) σκάμματα ή τάφροι, 

o Αρχικές τοπογραφικές συνθήκες και υδρογραφικό δίκτυο, 

o Αλλαγές στις πορείες ρεμάτων, μισγαγγειών και ποταμών, 

o Αλλαγές στις περιοχές λόγω κατολισθήσεων εδάφους, όπως αλλαγές στις 

γραμμές των φρακτών, στα μονοπάτια, κλπ., 

5. Αεροφωτογραφίες σε στερεοσκοπικά ζεύγη: 

o Εικόνες Landsat, 

o Εικόνες από δορυφορικές λήψεις γενικότερα, 

o Έγχρωμες και υπέρυθρης ακτινοβολίας φωτογραφίες, 

6. Εκθέσεις και μελέτες προηγούμενων ερευνών υπεδάφους της περιοχής, και 

7. Πληροφορίες από ντόπιους κατοίκους και τις αρχές σχετικά με το ιστορικό και την 

χρήση της περιοχής. 

3.4. ∆ιερεύνηση περιοχής - Προκαταρκτική έρευνα. 

Εναέρια αναγνώριση - Μία αρχική πτήση, για την κατασκευή τουλάχιστον των 

μεγαλύτερων κυρίως φραγμάτων, είναι ουσιαστική, παρέχοντας στο μηχανικό μια γενική 

ιδέα της τοπογραφίας και επιτρέποντάς τον να διαμορφώσει μια άποψη σχετικά με τα 

πιθανά υδρολογικά χαρακτηριστικά της λεκάνης απορροής του προβλεπόμενου 


Ένας γεωλόγος ή γεωτεχνικός μηχανικός ή μηχανικός γεωτεχνολογίας θα 

βοηθήσει το μηχανικό στην βέλτιστη επιλογή την θέσης του φράγματος, και ένας 

κατασκευαστής μηχανικός θα μελετήσει την πρόσβαση και προσπέλαση καθώς και τις 

πιθανές πηγές απόληψης δομικών υλικών για την κατασκευή του φράγματος, ως 

δανειοθαλάμους. 

Επίγεια αναγνώριση - Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που θα πρέπει να αναζητηθούν 

κατά τη διάρκεια της αρχικής προκαταρκτικής αναγνώρισης περιλαμβάνουν παλαιές και 

εν δυνάμει πιθανές κατολισθήσεις του εδάφους της περιοχής, γεωλογικά ρήγματα και 

σημαντικές οικογένειες διακλάσεων και ασυνεχειών γενικότερα ιδιαίτερα παράλληλες με 

την κοιλάδα του φράγματος. 

Οι οικογένειες των διακλάσεων και ασυνεχειών γενικότερα μπορεί να είναι 

ανοικτές ή πληρωμένες με τα προϊόντα αποσάθρωσης, και να παρουσιάζουν 

κινδύνους στην ευστάθεια της κατασκευής καθώς και πιθανές πορείες ή διόδους 

διαρροής νερού γύρω και κάτω από το φράγμα. 

Η εξέταση κατά μήκος των κοιτών του κύριου ποταμού και των παραποτάμων και 

ρεμάτων του θα δείξει, λόγω της καλύτερης εμφάνισης της βραχομάζας του 

βραχώδους υποβάθρου της περιοχής που ευνοείται από την διάβρωση στις ζώνες 

αυτές, τις παρατάξεις και τις κλίσεις των βραχωδών αυτών σχηματισμών. 

3.2


 

 

Οποιοδήποτε εμφάνιση πηγής ή υπόγειου νερού γενικότερα πρέπει να εντοπιστεί 

και να χαρτογραφηθεί με προσοχή και ακρίβεια, δεδομένου ότι τα χαρακτηριστικά 

αυτά παρέχουν πιθανές πορείες ή διόδους διαρροής νερού από τον προβλεπόμενο 

ταμιευτήρα του φράγματος. 

Το βάθος των τεταρτογενών αλλουβιακών αποθέσεων ή του εδαφικού μανδύα 

αποσάθρωσης του υποκείμενου υγιούς βραχώδους υποβάθρου θα πρέπει να 

προσδιοριστεί και να χαρτογραφηθεί με προσοχή και ακρίβεια για να καθορίσει τις 

εκσκαφές που απαιτούνται καθώς και τις πιθανές ποσότητες δομικού υλικού 

διάφορων τύπων και εδαφομηχανικών χαρακτηριστικών που απαιτούνται για την 

κατασκευή του φράγματος. 

Σε αυτή τη φάση ή στάδιο έρευνας, τα προκαταρκτικά γεωλογικά στοιχεία θα πρέπει 

να αξιολογηθούν και να υποστηριχθούν με σχετικής λεπτομέρειας και κλίμακας 

χαρτογραφήσεις και δημιουργία εργαστηριακών και μαθηματικών ομοιωμάτων 

(μοντέλων) με πεπερασμένα στοιχεία ή διαφορές χρησιμοποιώντας κατάλληλο 

εξειδικευμένο λογισμικό. Αυτό μπορεί να βοηθήσει ώστε να δοθεί σημαντικές εκτιμήσεις 

σχετικά με τον βέλτιστο τύπο του φράγματος που μπορεί να είναι ο πιο κατάλληλος για 

τα υδρογεωτεχνικά δεδομένα και χαρακτηριστικά της εξεταζόμενης περιοχής, καθώς και 

οποιουδήποτε προβλήματος θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί, προτού να εκτελεσθεί το 

επόμενο στάδιο ή φάση των εκτενών και λεπτομερών εργασιών διάτρησης ή και 

υπαίθριων διερευνήσεων και δοκιμών. Η αξιολόγηση των προκαταρκτικών αυτών 

στοιχείων θα βοηθήσει στην επιλογή των διερευνητικών μεθόδων που θα πρέπει να 

ακολουθηθούν, καθώς και στον σχεδιασμό του καταλληλότερου διερευνητικού 

προγράμματος στο σύνολό του. 

Συγκεντρωτική κατάσταση των κυριοτέρων αναφερόμενων χαρακτηριστικών που πρέπει να καταγράφονται 

κατά την αρχική διερεύνηση μιας περιοχής. 

1. Τοπογραφία – Π.χ. επίπεδη, ήπια κυματιστή, κυματιστή, με οξείς λόφους, ορεινή, 

να αναφέρεται η υψομετρική διαφορά μεταξύ των υψηλότερων και χαμηλότερων 

περιοχών. 

2. Τοπογραφία με αιχμηρές μεταβολές - Π.χ. κορυφογραμμές, φαράγγια, εσοχές - 

βυθίσματα. 

3. Επιφανειακό έδαφος – Π.χ. χαλαρό ή πυκνό, μαλακό ή σκληρό, υγρό ή ξηρό, με 

λίθους και αμμοχάλικα (άτακτα διασκορπισμένα ή στις ζώνες-ενδιαστρώσεις), 

επιφανειακή φυτική γη με οργανικές ουσίες. 

4. Βραχώδεις εξάρσεις ή επιφανειακές εμφανίσεις βραχομάζας– Π.χ. στην επιφάνεια, 

σε εκσκαφές οδοποιίας ή και του σιδηροδρόμου, στα λοφώδη πρανή, 

αποσαθρωμένες και υγιείς. 

5. Σχέδιο υδρογραφικού δικτύου - Π.χ. δενδριτικό, δικτυωτό ή πλεγματώδες, 

παράλληλο, με χάσματα ροής νερού, με καταρράκτες, να αναφέρεται η διεύθυνση 

του βασικού ή κύριου υδρογραφικού δικτύου. 

6. Επιφανειακό νερό – Π.χ. σε ροή, εποχιακό ή συνεχές, με διακυμάνσεις, 

πλημμύρες, λίμνες, έλη, διακοπτόμενοι ή εξαφανιζόμενοι ποταμοί. 

7. Υπόγειο νερό - Π.χ. φρεάτια, διαρροές, πηγές, αρτεσιανά πηγάδια ή γεωτρήσεις. 

8. ∆ιάβρωση εδάφους - Π.χ. έντονη ή μέτρια, με διαμόρφωση ήπιου σχήματος U ή 

οξύ σχήματος V στις εγκάρσιες τομές των ρεμάτων ή ποταμών, απότομα ή ήπια 

κεκλιμένα κεφάλια πρανή ξηρορεμάτων ή νεροφαγωμάτων. 

9. Χρήση γης - Π.χ. καλλιεργημένη ή άγονη, τύπος βλάστησης, καλής ή κακής 

ποιότητας ή αποδοτικότητας. 

10.Υπάρχουσες κατασκευές - Π.χ. από αναφορές ή αναμνήσεις των παλαιών κατοίκων 

της περιοχής. 

3.3


3.5. ∆ιερεύνηση περιοχής - Γεωφυσική έρευνα. 

Οι γεωφυσικές μέθοδοι παρέχουν μια έμμεση εκτίμηση ορισμένων υπεδαφικών 

συνθηκών. Έχουν αναπτυχθεί διάφορες διαδικασίες και μέθοδοι, οι οποίες μετρούν 

κάποια στοιχεία δυναμικού στο υπέδαφος. 

3.5.1. Μέθοδος σεισμικής διάθλασης. 

Αυτή η μέθοδος είναι η πιο χρήσιμη και βασίζεται στην αρχή ότι τα ελαστικά 

κύματα, όπως εκείνα που παράγονται από τις μικρούς εκρήξεις ή ισχυρούς ήχους, 

ταξιδεύουν με διαφορετικές ταχύτητες στα διαφορετικά υλικά. Όσο υψηλότερη είναι η 

πυκνότητα και το μέτρο ελαστικότητας του εδάφους ή της βραχομάζας μέσω των οποίων 

ταξιδεύουν τα ελαστικά κύματα, τόσο υψηλότερη είναι και η ταχύτητά τους. 

Στην συνέχεια δίδονται ορισμένες χαρακτηριστικές τιμές της ταχύτητας μετάδοσης 

των ελαστικών κυμάτων σε m/s για διάφορους εδαφικούς και βραχώδεις σχηματισμούς. 

Υλικό 

Ταχύτητα σε 

m/s 

Χαλαρή άμμος 1.500-4.500 

Σκληρή άργιλος 6.000-12.000 

Αποσαθρωμένος βράχος 12.000-30.000 

Υγιής βράχος 30.000-60.000 

3.5.2. Μέθοδος ειδικής ηλεκτρικής αντίστασης. 

Αυτή η μέθοδος βασίζεται στο γεγονός ότι η ηλεκτρική αντίσταση των 

διαφορετικών στρωμάτων ποικίλλει αντιστρόφως ανάλογα με την ποσότητα των 

υφισταμένων ιονισμένων αλάτων. Ένας συμπαγής βράχος με λίγα κενά, λίγη υγρασία, 

και αμελητέας ποσότητας αλάτων θα έχει μία υψηλή ηλεκτρική αντίσταση. Μία μαλακή 

κορεσμένη άργιλος θα έχει μια χαμηλή ηλεκτρική αντίσταση, ιδιαίτερα εάν υπάρχει 

κάποια αποσυντεθειμένη οργανική ουσία ή διαλυτά άλατα. 

Στην συνέχεια δίδονται ορισμένες χαρακτηριστικές τιμές της ειδικής ηλεκτρικής 

αντίστασης σε Ohm-cm για διάφορους εδαφικούς και βραχώδεις σχηματισμούς. Στην 

Εικόνα 3.1, παρουσιάζεται ένα γεωφυσικό όργανο που χρησιμοποιείται στην εκτέλεση 

γεωηλεκτρικών διασκοπήσεων κατά τις έρευνες υπεδάφους’ 

3.4 

Υλικό 

Ειδική ηλεκτρική 

αντίσταση σε Ohm-Cm. 

Κορεσμένη, οργανική άργιλος, με οργανικά άλατα 500-2.000 

Υγρές ανόργανες άργιλοι και ιλύες 1.000-5.000 

Σκληρές άργιλοι, μερικώς κορεσμένες άργιλοι και 

ιλύες, κορεσμένοι άμμοι και αμμοχάλικα 

5.000-15.000 

Αργιλικοί φυλλίτες και Αργιλικοί σχιστόλιθοι 15.000-25.000 

Σχιστόλιθοι, ξηροί άργιλοι και ιλύες 10.000-50.000 

Ψαμμίτες, ξηρές άμμοι και αμμοχάλικα 20.000-100.000 

Υγιή κρυσταλλικά πετρώματα 100.000-1.000.000


Εικ. 3.1: Γεωφυσικό όργανο που χρησιμοποιείται στην εκτέλεση γεωηλεκτρικών διασκοπήσεων κατά τις 

έρευνες υπεδάφους. 

3.5.3. Πλεονεκτήματα των γεωφυσικών μεθόδων. 

Οι γεωφυσικές μέθοδοι επιτρέπουν μια γρήγορη κάλυψη μεγάλων περιοχών με 

σχετικά χαμηλότερο κόστος που είναι χρήσιμο κατά την επιλογή των πιθανών 

κατάλληλων περιοχών κατασκευής φραγμάτων κατά την αρχική αναγνωριστική φάση 

της μελέτης (Εικ. 3.2). Επίσης οι μέθοδοι αυτοί δεν παρεμποδίζονται από τυχόν 

υπάρχουσες κροκάλες ή χονδρόκοκκα χαλίκια όπως συμβαίνει με τις άμεσες ερευνητικές 

μεθόδους όπως με την διάτρηση και την δειγματοληψία με γεωτρύπανα. 

3.5


Εικ. 3.2: Γεωφυσικό όργανο κατά την εκτέλεση υπαίθριων γεωηλεκτρικών διασκοπήσεων σε έρευνα 

υπεδάφους στην ζώνη θεμελίωση ενός φράγματος. 

3.5.4. Περιορισμοί ή μειονεκτήματα των γεωφυσικών μεθόδων. 

Υπάρχει κάποια σχετική δυσκολία στη σωστή και αντικειμενική ερμηνεία των 

γεωφυσικών μετρήσεων ιδιαίτερα όταν τα στρώματα των γεωλογικών σχηματισμών δεν 

ορίζονται καλά και όταν δεν είναι οριζόντια. Για τον λόγο αυτόν είναι επιτακτικό όλη η 

γεωφυσική ερευνητική εργασία να επιβεβαιώνεται και να επαληθεύεται και από 

ερευνητικές και δειγματοληπτικές γεωτρήσεις ή και από άλλες άμεσες παρατηρήσεις. 

3.6. ∆ιερεύνηση περιοχής - Μέθοδοι Γεωτεχνικής διερεύνησης 

υπεδάφους. 

Σκοπός της γεωτεχνικής διερεύνησης του υπεδάφους είναι να εξασφαλίσει 

εξακριβωμένες πληροφορίες σχετικά με τη στρωματογραφία των εδαφικών ή και 

βραχωδών σχηματισμών, τη σύσταση των υλικών και τις εδαφομηχανικές ή 

βραχομηχανικές τους ιδιότητες (κυρίως αντοχή, παραμορφωσιμότητα και 

υδροπερατότητα), καθώς και τη θέση και βάθος του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα σε 

μία εξεταζόμενη περιοχή. 

3.6.1. Ερευνητικές Γεωτρήσεις και ∆ειγματοληψία. 

 

Ερευνητικές γεωτρήσεις ελικοειδούς τύπου (Auger Boring) – Η χρήση τους 

περιορίζεται γενικά στα μέσης συνεκτικότητας (firm) συνεκτικά εδάφη, επάνω από 

την πιεζομετρική επιφάνεια των υπόγειων νερών. Οι κροκάλες ή τα χαλίκια που 

είναι μεγαλύτερα από το ένα τρίτο της διαμέτρου της οπής της γεώτρησης δεν 

3.6


 

 

 

 

μπορούν να διατρηθούν με γεωτρύπανο ελικοειδούς τύπου, αλλά τα πολύ σκληρά 

εδάφη και οι μαλακοί βράχοι μπορούν συνήθως να διατρηθούν εάν υπάρχει 

διαθέσιμη ικανοποιητική ισχύς στο διατρητικό μηχάνημα (βλ. Εικ. 3.3 έως Εικ. 

3.9). 

∆οκιμαστική διάτρηση. 

Πυρηνοληπτική διάτρηση. 

∆ιάτρηση με διαμαντοκορώνα. 

∆ιάτρηση περιορισμένου μήκους. 

Εικ. 3.3: Άποψη ενός ερευνητικού και δειγματοληπτικού γεωτρητικού εξοπλισμού που χρησιμοποιείται στις 

ερευνητικές και δειγματοληπτικές γεωτεχνικές γεωτρήσεις. 

3.6.2. Ερευνητικό πρόγραμμα γεωτεχνικής διερεύνησης υπεδάφους 

για την θεμελίωση ενός φράγματος. 

 

 

 

 

∆ιάταξη ερευνητικών γεωτρήσεων 

∆ιαδικασία ερευνητικών εργασιών 

Εργαστηριακές δοκιμές 

Αξιολόγηση και συσχετισμός των αποτελεσμάτων 

3.7


Εικ. 3.4: Άλλη άποψη ενός ερευνητικού και δειγματοληπτικού γεωτρητικού εξοπλισμού. 

3.6.3. Σχεδιασμός και εκτέλεση ερευνητικών εργασιών για 

δανειοθαλάμους. 

 

 

Επιτόπια ή υπαίθρια έρευνα 

∆οκιμές και αξιολόγηση - συσχετισμός των αποτελεσμάτων 

3.8


Εικ. 3.5: Εκτέλεση ερευνητικής και δειγματοληπτικής γεωτεχνικής γεώτρησης για εκπόνηση μελέτης και 

ανάλυσης ευστάθειας πρανούς. 

Εικ. 3.6: Άποψη ερευνητικού και δειγματοληπτικού γεωτρητικού εξοπλισμού κατά την διαδικασία διάτρησης 

και δειγματοληψίας γεωλογικών σχηματισμών. 

3.9


Εικ. 3.7: Άποψη ερευνητικού και δειγματοληπτικού γεωτρητικού εξοπλισμού κατά την διαδικασία διάτρησης 

και δειγματοληψίας γεωλογικών σχηματισμών. 

Εικ. 3.8: Άποψη ερευνητικού και δειγματοληπτικού γεωτρητικού εξοπλισμού που χρησιμοποιείται στις 

ερευνητικές και δειγματοληπτικές γεωτεχνικές γεωτρήσεις τύπου έλικος (Auger drilling). 

3.10


Εικ. 3.9: Διατρητικά στελέχη και διατρητικές κεφαλές που χρησιμοποιούνται στις ερευνητικές γεωτρήσεις. 

3.7. ∆ιερεύνηση περιοχής - Αξιολόγηση της επιλεγόμενης περιοχής. 

Σε αυτή τη φάση ή στάδιο, οι πιθανοί κίνδυνοι και τα προβλήματα θα πρέπει να 

έχουν αναγνωριστεί και προσδιοριστεί. Παρόλ’ αυτά, είναι ακόμα αναγκαίο η ερευνητική 

ομάδα του έργου να παραμένει σε ετοιμότητα για πιθανές ενδείξεις επικίνδυνων ή 

προβληματικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων που δεν αναγνωρίστηκαν κατά τη 

διάρκεια των προηγούμενων αρχικών σταδίων της έρευνας (βλ. Εικ. 3.10 έως 3.12). Η 

κύρια προσπάθεια κατευθύνεται στον προσδιορισμό των αντιπροσωπευτικών 

παραμέτρων για τον τελικό ασφαλή σχεδιασμό του φράγματος. Αυτό θα περιελάμβανε 

υψηλής ποιότητας ερευνητικών και δειγματοληπτικών γεωτρήσεων, με ιδιαίτερη 

προσοχή στην ποιότητα των αποληφθέντων δειγμάτων και στην απόληψη υψηλού 

ποσοστού πυρηνοληψίας (Cr), προσεκτική εδαφομηχανική – βραχομηχανική 

δρομομέτρηση και περιγραφή των ερευνητικών φρεατίων, τάφρων και στοών, εκτέλεση 

επί τόπου ή υπαίθριων δοκιμών όπως δοκιμή φόρτισης πλακών (P.L.T.) και δοκιμή 

διατμητικής αντοχής σε υπόγειες στοές, κατασκευή και έλεγχος συμπεριφοράς 

δοκιμαστικών αναχωμάτων, εκτέλεση δοκιμαστικών τσιμεντενέσεων, καθώς και άλλων 

ερευνητικών δοκιμών και εξετάσεων. 

3.11


Εικ. 3.10: Διαιρετός δειγματολήπτης που χρησιμοποιείται για την δειγματοληψία πιο ευαίσθητων 

γεωλογικών σχηματισμών. 

Εικ. 3.11: Δρομομέτρηση πυρήνων και τοποθέσησή τους στα κατάλληλα κιβώτια μεταφοράς και 

προστασίας των εδαφικών δοκιμίων. 

3.12


Εικ. 3.12: Κεφαλή ερευνητικής και δειγματοληπτικής γεωτεχνικής γεώτρησης, όπου διακρίνεται και ο 

προεξέχον πιεζομετρικός σωλήνας για σταθμημετρήσεις της πιεζομετρικής επιφάνειας των υπόγειων νερών. 

3.7.1. Ερευνητικές εργασίες για τις θεμελιώσεις. 

∆ειγματοληψία αδιατάρακτων δοκιμίων 

∆ειγματοληψία από ερευνητικά ορύγματα 

∆ειγματοληψία με δειγματολήπτες λεπτών τοιχωμάτων, π.χ. δειγματολήπτες 

τύπου Shelby 

∆ειγματοληψία με συσκευές φύλλων αλουμινίου 

∆ειγματοληψία με περιστροφικούς δειγματολήπτες 


Αξιολόγηση και συσχετισμός των αποτελεσμάτων των υπαίθριων και 

εργαστηριακών εργασιών και δοκιμών. 

3.7.2. Επιτόπιες ή υπαίθριες δοκιμές. 

 

 

 

∆οκιμαστικά ορύγματα (φρεάτια, τάφροι, στοές, κλπ) 

∆οκιμή φόρτισης πλακών 

∆οκιμή διήθησης νερού 

3.13


Εικ. 3.13: Γαιώδη (εδαφικά) δοκίμια τοποθετημένα στα κατάλληλα κιβώτια μεταφοράς και προστασίας 

τους που προορίζονται για εκτέλεση των εργαστηριακών δοκιμών. 

Εικ. 3.14: Βραχώδη δοκίμια τοποθετημένα στα κατάλληλα κιβώτια μεταφοράς και προστασίας τους που 

προορίζονται για εκτέλεση των εργαστηριακών δοκιμών. 

3.14


Εικ. 3.15: Γαιώδη (επάνω) και Βραχώδη (κάτω) δοκίμια τοποθετημένα στα κατάλληλα κιβώτια μεταφοράς 

και προστασίας τους που προορίζονται για εκτέλεση των εργαστηριακών δοκιμών. 

3.7.3. Ερευνητικές εργασίες για δανειοθαλάμους. 

 

 

 

∆ειγματοληψία 


∆οκιμαστικές εκσκαφές σε τάφρους 

3.15


Λεπτομέρειες ενός ερευνητικού - δειγματοληπτικού φρεατίου. Στα ανώτερα επιφανειακά στρώματα διακρίνονται 

οι Πλειστοκαινικές Ποτάμιες αποθέσεις των καφέ σκούρων έως κόκκινων αμμωδών αργιλομαργών, σε επαφή με 

τις Πλειστοκαινικές Ποτάμιες αποθέσεις των κιτρινωπών αμμωδών Μαργών, που αναπτύσσονται στα ενδιάμεσα 

στρώματα (χαμηλότερο τμήμα φωτογραφίας) στο υπόβαθρο του άμεσου εξεταζόμενου χώρου θεμελίωσης του 

προβλεπόμενου έργου. Στο δάπεδο του ερευνητικού - δειγματοληπτικού φρεατίου εμφανίζεται το συμπαγές 

ημιβραχώδες λατυποκροκαλοπαγές υπόβαθρο της περιοχής. 

3.8. ∆ιερεύνηση περιοχής - Λεπτομερής ή οριστική έρευνα. 

Μετά από την αξιολόγηση της προκαταρκτικής βιβλιογραφικής έρευνας γραφείου, 

καθώς και των προκαταρκτικών υπαίθριων και εργαστηριακών ερευνητικών εργασιών θα 

πρέπει να εκτιμηθεί η πιθανότητα ύπαρξης σημαντικών κινδύνων και να αξιολογήσει 

ποιοτικά το ενδεχόμενο αντιμετώπισης και άλλων πιθανών κινδύνων. Η διαδικασία αυτή 

θα πρέπει να οδηγήσει σε μια ταξινόμηση και ιεράρχηση των υποψήφιων περιοχών που 

εξετάστηκαν σε μία σειρά πιθανής καταλληλότητά τους. 

Μετά από την προκαταρκτική βιβλιογραφική έρευνα γραφείου και την 

προκαταρκτική επιτόπια έρευνα, μπορεί να είναι απαραίτητο να καθιερωθεί μία διάταξη 

και ένα βασικό επίπεδο σεισμικότητας για αργότερη αξιολόγηση προκαλούμενης 

σεισμικότητας. Εάν προσδιοριστούν τα πιθανά ενεργά ρήγματα, πρέπει να 

εγκατασταθούν σεισμικές διατάξεις έτσι ώστε να τα ελέγχουν. Αυτό θα βοηθήσει να 

αξιολογηθεί η ανάγκη για αλλαγές κριτηρίων εάν εμφανιστεί σεισμική δραστηριότητα 

αφότου έχει ολοκληρωθεί το στάδιο της τεχνικοοικονομικής σκοπιμότητας και έχει 

προχωρήσει σε ικανοποιητικό βαθμό ο σχεδιασμός του έργου. 

Το επόμενο στάδιο είναι να εκτελεστεί μια λεπτομερής έρευνα στην επιλεγμένη 

από το προηγούμενο στάδιο περιοχή. 

3.16


Συλλεχθέντα δοκίμια, Συνεχούς πυρηνοληψίας, Προτύπου Διεισδύσεως και Φραγμού, από το 

βάθος των 0,00 έως 6,00 m της ερευνητικής γεώτρησης (Γ-2), στο χώρο θεμελίωσης του έργου, 

που προορίζονται για την εκτέλεση των εργαστηριακών δοκιμών. 

Λεπτομέρειες (close-up) του εδαφικού τύπου που συναντήθηκε σχεδόν κατά αποκλειστικότητα στο 

υπέδαφος θεμελίωσης του έργου. Διακρίνεται αντιπροσωπευτικό δείγμα του λεπτόκοκκου στιφρού 

εδάφους των Τεταρτογενών Ολοκαινικών Αλλουβιακών αποθέσεων, σύστασης σκούρας 

κοκκινοκαφέ - σοκολατί, ιλυώδους και αμμώδους αργίλου, μέτριας έως υψηλής πλαστικότητας, 

στιφρής (stiff), με ελάχιστα χαλίκια, και με κατά θέσεις αραιά ενδιαστρωμένους φακούς μέτρια 

πυκνών αμμοχάλικων, που εκτείνεται από την επιφάνεια του φυσικού εδάφους, κάτω από τις 

τεχνητές επιχωματώσεις (Μπάζα), έως και σε βάθος μεγαλύτερο των 15,00 m που σταμάτησαν οι 

ερευνητικές γεωτρήσεις. Με βάση το ενιαίο σύστημα ταξινόμησης εδαφών "U.S.C.S.", καθώς και 

τα Βρετανικά πρότυπα: "Βritish Soil Classification System for Engineering Purposes: B.S. 

5930:1981", το έδαφος αυτό χαρακτηρίζεται και ταξινομείται ως συνεκτικό έδαφος: CH-CL. 

(Λεπτόκοκκες τεταρτογενείς ολοκαινικές αλλουβιακές αποθέσεις). 

3.17


Λεπτομέρειες (close-up) του εδαφικού τύπου που συναντήθηκε στα ανώτερα στρώματα του 

υπεδάφους θεμελίωσης ενός έργου, αμέσως κάτω από τα κροκαλοπαγή. Διακρίνεται 

αντιπροσωπευτικό δείγμα των Αδρόκοκκων Τεταρτογενών Ολοκαινικών Αλλουβιακών υλικών 

αποσάθρωσης των υπερκείμενων κροκαλοπαγών, σύστασης ανοιχτών γκριζοκαφέ, ιλυωδών και 

αργιλωδών γωνιωδών αμμοχάλικων με πολλές κροκάλες, υψηλής πυκνότητας, που προήλθαν από 

την αποσάθρωση των υπερκείμενων κροκαλοπαγών, όπου στο κάτω μέρος αυξάνουν τα ιλυώδη 

- αργιλώδη λεπτόκοκκα υλικά, και που με βάση το ενιαίο σύστημα ταξινόμησης εδαφών 

"U.S.C.S.", καθώς και τα Βρετανικά πρότυπα: "Βritish Soil Classification System for Engineering 

Purposes. B.S. 5930:1981", χαρακτηρίζεται και ταξινομείται ως μη συνεκτικό έδαφος: GΜ-GC. 

Το έδαφος αυτό εμφανίζεται από το βάθος των 4,65 m έως και το βάθος των 6,00 m, κάτω από 

τα υπερκείμενα κροκαλοπαγή. 

3.18


Λεπτομέρειες (close-up) πυρήνων πετρώματος των ανοιχτών γκρι, λεπτόκοκκων έως μεσόκοκκων, 

ολοκρυσταλλικών, μεσοστρωματώδων έως παχυστρωματώδων, καρστικοποιημένων, ισχυρών, Ανω Κρητιδικών 

Ασβεστόλιθων, που δομούν το ισχυρό βραχώδες υπόβαθρο του άμεσου χώρου θεμελίωσης ενός έργου. Το 

ασβεστολιθικό αυτό πέτρωμα αποτελεί το υποκείμενο των τεταρτογενών Αλλουβιακών προσχώσεων ισχυρό 

βραχώδες υπόβαθρο της ευρύτερης περιοχής του έργου και συνιστά βραχομάζα πολύ υψηλών και ευνοϊκών από 

βραχομηχανική - εδαφομηχανική άποψη παραμέτρων και ιδιοτήτων για την θεμελίωση του έργου. Παρόλ’ αυτά 

όμως, βρίσκεται σε αρκετό βάθος στο υπόβαθρο της συγκεκριμένης περιοχής κάτω από τις τεταρτογενείς 

Αλλουβιακές προσχώσεις, που κυμαίνεται από θέση σε θέση μεταξύ 6,95 m και περισσότερο από 25,00 m κάτω 

από την επιφάνεια των γεωτεχνικά υποβαθμισμένων Αλλουβιακών αποθέσεων. Στην φωτογραφία διακρίνεται η 

πολύ συμπαγής κατάσταση της ισχυρής ασβεστολιθικής βραχομάζας, καθώς και κάποιες χαρακτηριστικές 

διευρυμένες επιφάνειες διάκλασης (joint sets). Το πέτρωμα αυτό περιγράφεται, χαρακτηρίζεται και ταξινομείται, 

σύμφωνα με τις προδιαγραφές: British Standards - B.S.:5930:1981, (Code of Practice for Site Investigations), τις 

προτάσεις της Διεθνούς Ένωσης Τεχνικής Γεωλογίας (I.A.E.G. 1972, 1977, και 1981), τα Βρετανικά πρότυπα 

θεμελιώσεων - B.S.:CP:2004:1972, "Code of Practice for Foundations", τα Γερμανικά πρότυπα DIN 4020 

Beiblatt 1, Publication: 1990-10 Geotechnical investigations for civil engineering purposes; aids to application, 

supplementary informations, καθώς και την Καναδική μέθοδο: "Canadian Manual on Foundation Engineering", 

ως ακολούθως: "Υγιείς και διακλασμένοι κρυσταλλικοί και συμπαγείς Ασβεστόλιθοι" και αναλυτικά: "Ανοιχτού 

γκρι χρώματος, λεπτόκοκκοι έως μεσόκοκκοι, ολοκρυσταλλικοί, με Συμπαγή - Μαζώδη υφή, μεσοστρωματώδεις 

έως παχυστρωματώδεις, καρστικοποιημένοι, υγιείς (συνήθως WI), ισχυροί, Ασβεστόλιθοι, με τρεις κύριες ομάδες 

ασυνεχειών, μέτριας έως αραιής πυκνότητας ασυνεχειών, με μεγάλο μήκος ίχνους ασυνέχειας, μέτριας 

τραχύτητας (Τ = 8 έως 12), και με μικρό έως μέτριο κατά θέσεις λόγω διάβρωσης και καρστικοποίησης άνοιγμα 

ασυνεχειών, με υψηλή εκτιμούμενη υδροπερατότητα λόγω καρστικοποίησης και κερματισμού, ίση με 10 -2 έως 1 

m/sec ". Ο Ασβεστολιθικός αυτός σχηματισμός παρουσιάζει γενικά πολύ υψηλές βραχομηχανικές ιδιότητες για 

την θεμελίωση του έργου. Παρόλ’ αυτά όμως τα υπερκείμενα στρώματα των τεταρτογενών Αλλουβιακών 

προσχώσεων είναι εξαιρετικά υποβαθμισμένα από εδαφομηχανική άποψη και συνεπώς έως το βάθος που 

εμφανίζεται ο Ασβεστολιθικός σχηματισμός θα πρέπει να εξυγιανθούν με κατάλληλες γεωτεχνικές μεθόδους. Η 

ηλικία του σχηματισμού είναι Ανω Κρητιδική και συγκεκριμένα στην περίοδο του Κενομάνιου - Τουρώνιου - 

Σενώνιου. 

3.19


Λεπτομέρειες (close-up) του εδαφικού τύπου που συναντήθηκε στα ανώτερα στρώματα του 

υπεδάφους θεμελίωσης ενός έργου. Διακρίνεται αντιπροσωπευτικό δείγμα του αμμοϊλυώδους 

μαλακού εδάφους των Τεταρτογενών Ολοκαινικών Αλλουβιακών αποθέσεων, σύστασης 

καφεκίτρινης, αργιλώδους ιλύος, με πολύ άμμο και καθόλου έως ελάχιστα χαλίκια, χαμηλής 

πλαστικότητας, μαλακής (soft), που με βάση το ενιαίο σύστημα ταξινόμησης εδαφών "U.S.C.S.", 

καθώς και τα Βρετανικά πρότυπα: "Βritish Soil Classification System for Engineering Purposes. B.S. 

5930:1981", χαρακτηρίζεται και ταξινομείται ως συνεκτικό έδαφος: ML. Το έδαφος αυτό εμφανίζεται 

από το βάθος των 6,00 m έως και το βάθος των 10,95 m. 

Εγγύτερες λεπτομέρειες (close-up) του προαναφερόμενου εδαφικού τύπου του αργιλικού εδάφους 

των Τεταρτογενών Ολοκαινικών Αλλουβιακών αποθέσεων που συναντήθηκε στα ανώτερα στρώματα 

του υπεδάφους θεμελίωσης ενός έργου. 

3.20


3.9. Έρευνα περιοχών – Παρακολούθηση της περιοχής με όργανα. 

Ο έλεγχος και η παρακολούθηση του έργου κατά τη διάρκεια της κατασκευής 

περιλάβει την εργασία ενός γεωλόγου μηχανικού ή γεωτεχνικού μηχανικού ή μηχανικού 

γεωτεχνολογίας στην περιοχή, ο οποίος θα εξετάσει όλες τις πραγματοποιούμενες 

εκσκαφές για να διαπιστώσει εάν οι προβλέψεις και οι εκτιμήσεις των προηγούμενων 

ερευνητικών εργασιών ανταποκρίνονται στις πραγματικές συναντούμενες εδαφικές 

συνθήκες. Η έγκαιρη αναγνώριση ή ο εντοπισμός σημαντικών και καθοριστικών για την 

ασφάλεια του έργου διαφορών μπορεί να οδηγήσει σε μια έγκαιρη διάγνωση, παρέμβαση 

και αποκατάσταση οποιωνδήποτε προβλημάτων που μπορεί να υπάρξουν αργότερα. 

Για το στάδιο μετά την ολοκλήρωση των ερευνητικών και μελετητικών εργασιών 

και την έναρξη της κατασκευής από τον εργολάβο, ο έλεγχος και η παρακολούθηση του 

έργου θα πρέπει να περιλάβει την τακτική παρακολούθηση και ανάγνωση των 

εγκατεστημένων οργάνων ώστε να ελέγχεται άμεσα η απόδοση και συμπεριφορά του 

έργου σε σχέση με τα κριτήρια και τις παραδοχές σχεδιασμού του. Αυτό θα μπορούσε να 

χρησιμεύσει ως ένα σύστημα «έγκαιρης προειδοποίησης» το οποίο θα ενεργοποιεί 

αυτόματα ένα πρόγραμμα αντιμετώπισης απρόοπτων καταστάσεων ή εκτάκτου ανάγκης, 

ελαχιστοποιώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις πιθανές καθυστερήσεις που θα μπορούσαν 

να προκύψουν από την εξέλιξη μιας δυσμενούς κατάστασης. 

3.21


4. ΓΕΩΛΟΓΙΚΕΣ – ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΥΠΕ∆ΑΦΟΥΣ 

4.1. Εισαγωγή γεωλογικών – γεωτεχνικών συνθηκών. 

Οι γεωλογικές και γεωτεχνικές πληροφορίες και υπηρεσίες που απαιτούνται για τα 

έργα πολιτικού μηχανικού ενός μεγάλου φράγματος αναφέρονται στις ακόλουθες 

περιοχές: 

Η ασφάλεια του φράγματος επί της θεμελίωσής του, 

 

 

Η στεγανότητα της λεκάνης κατάκλισης του ταμιευτήρα, 

Η διαθεσιμότητα των φυσικών δομικών υλικών για την κατασκευή του φράγματος. 

Ο αρμόδιος για την εκπόνηση των παραπάνω ερευνών και μελετών γεωλόγος 

μηχανικός ή γεωτεχνικός μηχανικός ή μηχανικός γεωτεχνολογίας είναι το μέλος «κλειδί» 

μιας ομάδας μηχανικών που ασχολούνται με την έρευνα – μελέτη και κατασκευή του 

φράγματος, δεδομένου ότι θα εξασφαλίσει τη εφικτότητα ή δυνατότητα 

πραγματοποίησης του έργου, και θα συνεχίζει με την παροχή των υπηρεσιών του κατά 

το στάδιο του κύριου σχεδιασμού του έργου και θα ολοκληρώσει τις υπηρεσίες του μόνο 

είτε όταν αποδειχθεί από την φάση της κατασκευής ότι οι γεωλογικές και γεωτεχνικές 

συνθήκες που αποκαλύφθηκαν είναι απόλυτα σύμφωνες με τις παραδοχές που 

υιοθετήθηκαν κατά τον σχεδιασμό του έργου, είτε εάν έχει υποβάλλει κάθε πιθανή 

κατάλληλη εκτίμηση (σχετικά σενάρια) για οποιεσδήποτε γεωλογικές και γεωτεχνικές 

συνθήκες παρουσιαστούν και οι οποίες δεν είχαν προβλεφθεί κατά τα πιο αρχικά στάδια 

της έρευνας - μελέτης. 

Η ασφάλεια, η μακροχρόνια βιωσιμότητα και το κόστος ενός φράγματος 

εξαρτώνται άμεσα από τις γεωλογικές και γεωτεχνικές συνθήκες. Οι περισσότερες 

βραχομάζες πετρωμάτων έχουν επαρκή αντοχή αλλά η αδυναμία τους είναι στον 

προσανατολισμό (παράταξη) και στην κλίση των ασυνεχειών (διακλάσεων, κλπ) σχετικά 

με τη φόρτιση που θα υποστεί η βραχομάζα από την κατασκευή και πλήρωση του 

φράγματος, αλλά επίσης και από το υλικό πλήρωσης των ανοιγμάτων των ασυνεχειών, 

και το βάθος του μανδύα αποσάθρωσης ή και εξαλλοίωσης της βραχομάζας. 

Είναι επομένως απαραίτητο να ερευνηθούν τόσο οι περιφερειακές (ευρύτερου 

περιβάλλοντος) γεωλογικές και γεωτεχνικές συνθήκες της περιοχής του έργου όσο και 

οι τοπικές (άμεσου περιβάλλοντος) συνθήκες της συγκεκριμένης περιοχής του έργου έτσι 

ώστε να εξασφαλιστεί ότι θα αναπτυχθεί μια σφαιρική εικόνα των γεωλογικών και 

γεωτεχνικών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή του έργου. 

4.2. Ορολογία γεωλογικών – γεωτεχνικών όρων. 

1. Επίπεδα Στρώσης - Τα επίπεδα που χαρακτηρίζουν τη λήξη μιας ιζηματογενούς 

απόθεσης και την αρχή μιας άλλης. Αποτελούν συνήθως επιφάνειες αδυναμίας 

κατά μήκος των οποίων το πέτρωμα τείνει να θραύεται (σπάει) ευκολότερα. 

2. Σχιστότητα - Τα πετρώματα που έχουν υποστεί υψηλές παραμορφωτικές 

τεκτονικές πιέσεις και θερμοκρασίες κατά την διάρκεια περιφερειακής 

μεταμόρφωσης, μερικά νέα ορυκτά όπως οι μαρμαρυγίες του μοσχοβίτη και του 

βιωτίτη, ο τάλκης και ο χλωρίτης μπορούν να διαμορφωθούν από την 

ανακρυστάλλωση. Αυτά τα νέα ορυκτά διατάσσονται σε παράλληλες στρώσεις 

επίπεδων ή επιμηκυμένων κρυστάλλων. Η ιδιότητα αυτή ονομάζεται σχιστοποίηση. 

3. ∆ιακλάσεις - Αυτές είναι «σπασίματα» ή «κομοί» κατά μήκος όμως των οποίων 

δεν υπάρχει καμία απολύτως σχετική μετακίνηση. Όλα τα πετρώματα έως κάποιο 

ορισμένο βαθμό έχουν διακλάσεις ή είναι «διακλασμένα» και εμφανίζουν κάποιο 

βαθμό αποσάθρωσης κατά μήκος αυτών των διακλάσεων. Επιπλέον οι διακλάσεις 

δημιουργούν πορείες ή διόδους μετακίνησης του υπόγειου νερού, και όταν είναι 

4.1

Γεωλογικές - Γεωτεχνικές Συνθήκες Υπεδάφους 

πληρωμένες με οποιοδήποτε υλικό της αργίλου παρουσιάζουν μικρή αντίσταση σε 

ολίσθηση. 

4. Ρήγματα - Αυτά είναι μεγάλα συνήθως «σπασίματα» κατά μήκος των οποίων 

υπάρχει κάποια έως και σημαντική μετακίνηση. Μπορούν να εμφανιστούν ως μία 

μάλλον δυσδιάκριτη ζώνη να αναγνωριστεί που είναι εκατοντάδων μέτρων 

πλάτους και πολλών χιλιομέτρων μήκους. Η μετακίνηση μπορεί να είχε 

διαμορφώσει μια ζώνη «μυλωνιτίωσης» που έχει τόσο συντριβεί και αλλάξει 

ορυκτολογικά ώστε να είναι ανίκανη να υποστηρίξει οποιαδήποτε φόρτιση. Η 

παρουσία ρηγμάτων μπορεί να αναγνωριστεί από διάφορα φυσικά χαρακτηριστικά 

γνωρίσματα όπως: 

o Σχετική μετακίνηση των επιπέδων στρώσης, των πυριγενών κοιτών ή των 

φλεβών, 

o Παρουσία λειασμένων επιφανειών «σαν γυαλί», 

o Εμφάνιση μυλωνίτη (υλικό που προέρχεται από έντονο κατακερματισμό και 

συντριβή), 

o 

o 

Εμφάνιση λατυποπαγούς που προέρχεται από σύνθλιψη, 

Εμφάνιση ειδικών τοπογραφικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων, όπως 

γκρεμούς, γραμμικές τάφρους ή «κρεμαστές κοιλάδες». 

5. Αποσάθρωση - Οι ακόλουθοι ορισμοί δημοσιεύτηκαν στο Τριμηνιαίο 

επιστημονικό περιοδικό της τεχνικής γεωλογίας, στην Μεγάλη Βρετανία, το 1970. 

Υγιής βράχος 

Ελαφρά 

Αποσαθρωμένος 

Μέτρια 


Έντονα 


Εντελώς 


Υπολειμματικό 

έδαφος 

Κανένα ορατό σημάδι αποσάθρωσης 

∆ιαπεραστική αποσάθρωση που αναπτύσσεται κατά μήκος των 

ανοικτών επιφανειών των ασυνεχειών της βραχομάζας, αλλά με 

ελαφριά μόνο αποσάθρωση του υλικού του πετρώματος. 

Η διάβρωση επεκτείνεται σε όλη τη βραχομάζα, αλλά ο βράχος 

δεν είναι εύθρυπτος. 

Η διάβρωση επεκτείνεται σε όλη τη βραχομάζα, αλλά το υλικό 

βράχου είναι εν μέρει εύθρυπτο. 

Ο βράχος έχει εξαλλοιωθεί και αποσυντεθεί πλήρως, και σε 

εύθρυπτη κατάσταση, αλλά η υφή και η δομή του βράχου έχουν 

διατηρηθεί. 

Ένα εδαφικό υλικό στο οποίο η αρχική υφή, η δομή και η 

ορυκτολογική σύσταση του αρχικού πετρώματος έχει καταστραφεί 

εντελώς. 

4.3. Ταξινόμηση των πετρωμάτων. 

1. Αντοχή σε Μονοαξονική Θλίψη (ή σε Ανεμπόδιστη Θλίψη), 

o Ασθενές - λιγότερο από 35 MPa 

o Ισχυρό από 35 έως 115 MPa 

o Πολύ ισχυρό - μεγαλύτερο από 115 MPa 

2. Παραμόρφωση προ της αστοχίας, 

o Ελαστική 

o Ιξώδης 

3. Χαρακτηριστικά αστοχίας 

o Εύθραυστη (Ψαθιρή) 

o Πλαστική (εύπλαστη) 

4. Συνολική ομοιογένεια 

o Συμπαγής 

o Στρωσιγενής 

4.2


5. Κατάσταση διάρρηξης του σχηματισμού 

o Συμπαγές - διάστημα ασυνεχειών μεγαλύτερο από 2 m, 

o ∆ιακλασμένο - ένωση που χωρίζει κατά διαστήματα 1 έως 2 m 

o Κερματισμένο – τεμαχισμένος σε μικρά κομματάκια. 

4.4. Τύποι πετρωμάτων. 

1. Γρανίτης 

2. Γάββρος, Ανδεσίτης, ∆ολερίτης και Βασάλτης 

3. Αμφιβολίτες 

4. Μεταμορφωσιγενή ή Κρυσταλλοσχιστώδη Πετρώματα 

5. Ασβεστόλιθος 

6. Ψαμμίτες 

7. Άργιλοι 

8. Χαλίκια, Άμμοι και Αμμοχαλικώδεις Άργιλοι 

Γρανίτης. 

Μπορεί να παραλάβει και να αντέξει πολύ μεγάλες τάσεις, 

Γενικά είναι υδατοστεγής. 

Η γεωτεχνική έρευνα πρέπει να επικεντρώνεται στα ακόλουθα: 

Ρωγμές και διακλάσεις, 

Χημική κυρίως αποσύνθεση λόγω αποσάθρωσης, και 

∆ημιουργία παχιού αργιλικού μανδύα αποσάθρωσης. 

Πρέπει να λαμβάνεται ιδιαίτερη προσοχή όταν εμφανίζονται μεγάλου πάχους και 

μάζας αργιλικού μανδύα αποσάθρωσης, διότι δεν είναι δυνατόν να πακτώνονται 

και να προεντείνονται οι τένοντες των αγκυρώσεων στον αργιλικό υλικό. 

Παράδειγμα: Το φράγμα Sarrans είχε μία ευρεία θεμελίωση της τάξης των 11.000 m 2 επί 

αποσυντεθειμένου γρανίτη. Για να βελτιωθεί η αντοχή, και η φέρουσα ικανότητα και για 

να μειωθεί η υδροπερατότητα και συνεπώς η διήθηση νερού στην θεμελίωση και στα 

αντερείσματα του φράγματος προτάθηκε και εφαρμόστηκε ένα πρόγραμμα με 

τσιμεντενέσεις. Το πρόγραμμα αυτό περιέλαβε 691 τόνους τσιμέντου που εισπιέστηκε σε 

81 γεωτρήσεις τσιμεντενέσεων που είχαν ένα συνολικό μήκος 2.800 m ή 240 κιλά ανά 

τρέχον μέτρο γεώτρησης. 

Γάββρος, Ανδεσίτης, ∆ολερίτης και Βασάλτης. 

 

 

Αυτοί οι τύποι των πετρωμάτων δεν μπορούν να εμπιστευθούν για κατασκευή 

φραγμάτων και ταμιευτήρων, 

Τα πορφυριτικά πετρώματα χρειάζονται προσεκτική ενίσχυση με τσιμεντενέσεις 

και σιμεντενέματα. 

Παράδειγμα: Το φράγμα Rieutord που βρίσκεται σε ένα παραπόταμο του ποταμού Loire, 

απαίτησε μία σημαντικότατη ποσότητα σιμεντενέματος σε ένα ενισχυμένο πρόγραμμα 

τσιμεντενέσεων. Αντιθέτως, το φράγμα πολλαπλών θόλων ή τόξων Tirso στη Σαρδηνία 

θεμελιώθηκε σε τραχείτες και σε ηφαιστειακούς τόφους με μικρή ποσότητα 

σιμεντενέματος. 

4.3


Αμφιβολίτες. 

 

 

Οι γνεύσιοι, οι μαρμαρυγιακοί σχιστόλιθοι και τα συναφή πετρώματα θεωρούνται 

ικανοποιητικά από την άποψη της φέρουσας ικανότητας και της στεγανότητάς 

τους. Εντούτοις, οι γνεύσιοι και ιδιαίτερα οι μαρμαρυγιακοί σχιστόλιθοι 

θεωρούνται λιγότερο ευνοϊκά πετρώματα λόγω της ύπαρξης των μαρμαρυγιών 

που μπορούν να διευκολύνουν την ολίσθηση στην βραχομάζα. 

Όπου εμφανίζονται γνεύσιοι και μαρμαρυγιακοί σχιστόλιθοι σε εναλλαγές ή και σε 

ενδιαστρώσεις, μπορεί να παρουσιάζεται μια πολύ ασθενής ζώνη 

αποσυντεθειμένης και αποσαθρωμένης βραχομάζας ακριβώς στις επαφές των δύο 

αυτών πετρωμάτων. 

Παράδειγμα: Το φράγμα Forks, στην Καλιφόρνια, που θεμελιώθηκε επάνω σε γνεύσιους 

και μαρμαρυγιακούς σχιστόλιθους, αποφασίστηκε τελικά το 1929 ότι έπρεπε να 

εγκαταλειφθεί λόγω των πολύ δυσμενών συνθηκών της θεμελίωσής του που 

εμφανίστηκαν στη επαφή των δύο αυτών πετρωμάτων, τα οποία όμως από μόνα τους 

ήταν αρκετά υγιή. 

Μεταμορφωσιγενή ή Κρυσταλλοσχιστώδη Πετρώματα. 

Τα μεταμορφωσιγενή ή κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα και τα πυριγενή 

πετρώματα είναι σε γενικές γραμμές απρόβλεπτα. 

Εντούτοις, πολλά ικανοποιητικά φράγματα έχουν κατασκευαστεί επάνω σε αυτά 

ιδιαίτερα στη Σκοτία (για παράδειγμα τα φράγματα Pitlochry, Errochty, Shira), 

αλλά απαιτήθηκε η εκτέλεση σιμεντενέσεων στις θεμελιώσεις τους. Οι 

συνηθισμένοι τύποι φραγμάτων που κατασκευάζονται στα πετρώματα αυτά είναι 

βαρύτητας, αντηριδωτά και λιθόριπτα. 

Όπου η βραχομάζα είναι επιφανειακά αποσαθρωμένη, απαιτείται συνήθως η 

εκτέλεση μίας λεπτομερούς γεωτεχνικής έρευνας, δεδομένου ότι οι 

αποσαθρωμένοι σχηματισμοί μπορεί να αποδειχθούν εξαιρετικά δύσκολοι όταν 

εκσκάπτονται για την κατασκευή της θεμελίωσης του φράγματος. 

Παράδειγμα: Το φράγμα Lavaude-Gelade στον κεντρικό ορεινό όγκο της Creuse στην 

Γαλλία θεμελιώθηκε επάνω σε εξαλλοιωμένο γρανουλίτη. Η εξαλλοίωση στον γρανουλίτη 

βρέθηκε ότι εισχωρούσε έως και το βάθος των 2m, εκτός από το γεγονός ότι η βραχομάζα 

του ήταν έντονα διακλασμένη και ρωγματωμένη. Η περιοχή απαίτησε ένα εκτενές 

πρόγραμμα εισπίεσεων τσιμεντενέματος με μίγμα αργίλου και μπεντονίτη σε ένα πυκνό 

κάναβο τσιμεντενέσεων. 

Ασβεστόλιθος. 

 

 

Οι περιοχές κατασκευής φραγμάτων επάνω σε ασβεστόλιθους ποικίλλουν ευρέως 

όσον αφορά την καταλληλότητά τους. Οι παχυστρωματώδεις ασβεστόλιθοι με 

περίπου οριζόντια επίπεδα στρώσης και που είναι σχετικά απαλλαγμένοι από 

καρστικά έγκοιλα ή αγωγούς θα μπορούσαν να προδιαγράψουν άριστες συνθήκες 

περιοχής κατασκευής φραγμάτων. Αντιθέτως, οι λεπτοστρωματώδεις, οι πολύ 

πτυχωμένοι, ή οι έντονα καρστικοποιημένοι σπηλαιώδεις ασβεστόλιθοι 

παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα στις θεμελιώσεις ή στα αντερείσματα όσον 

αφορά τόσο την φέρουσα ικανότητα και την ευστάθεια της βραχομάζας όσο και τη 

υδατοστεγανότητά της. 

Τα φράγματα σκυροδέματος που κατασκευάστηκαν σε Ιουρασικό ασβεστόλιθο 

στην περιοχή Castillon, εμφανίστηκαν κατολισθήσεις και προβλήματα διαρροής 

νερού. Τα προβλήματα όμως αυτά ξεπεράστηκαν τελικά με ένα εκτενές πρόγραμμα 

εισπίεσεων τσιμεντενέματος σε ένα πυκνό κάναβο τσιμεντενέσεων. 

4.4


Ψαμμίτες. 

Οι ψαμμίτες παρουσιάζουν ένα πολύ ευρύ φάσμα αντοχής που εξαρτάται κατά ένα 

μεγάλο μέρος από την ποσότητα και τον τύπο του μητρικού συνδετικού υλικού που 

καταλαμβάνει τα κενά ή τους πόρους του πετρώματος. Γενικά οι ψαμμίτες δεν 

αποσαθρώνονται γρήγορα με έκθεσή τους στην επιφάνεια του εδάφους με εξαίρεση τους 

αργιλικούς ή μαργαϊκούς ψαμμίτες. Επιπλέον ένα πέτρωμα ψαμμίτη όταν εμφανίζεται 

στον χώρο θεμελίωσης του φράγματος δεν παρουσιάζει πλαστικές παραμορφώσεις, 

ακόμη και στους ψαμμίτες που πτωχά σιμεντοποιημένοι λόγω κακής διαγένεσης. 

Εντούτοις, οι ψαμμίτες είναι επιρρεπείς στη διάβρωση λόγω πιθανής δράσης έντονης 

τυρβώδους ροής νερού που διοχετεύεται επί αυτών από τον υπερχείλιση του φράγματος 

και επομένως θα πρέπει να προστατεύονται επαρκώς από κατάλληλες υδραυλικές 

κατασκευές. 

Οι υδροπερατοί συνήθως ψαμμίτες παρουσιάζονται συχνά σε εναλλαγές ή και σε 

ενδιαστρώσεις με τους υδατοστεγείς γενικά σχιστόλιθους. Στις επαφές ψαμμίτη - 

σχιστόλιθου μπορεί να αναπτυχθεί τοπική επικρεμάμενη υδροφορία και ροή με την 

μορφή διήθησης νερού κατά μήκος της επαφής αυτής που μπορεί να προκαλέσει πιθανή 

κατολίσθηση στην βραχομάζα. Επίσης μπορεί να αναπτυχθούν υψηλές πιέσεις ανύψωσης 

ή υποπίεσης κάτω από στρώματα μάργας, αργιλικού φυλλίτη ή αργιλικού σχιστόλιθου σε 

ένα φράγμα λόγω των έντονων χαρακτηριστικών διόγκωσης των πετρωμάτων αυτών. 

Πολλά φράγματα στα Αγγλικά Πένινα όρη έχουν κατασκευαστεί επάνω σε 

λιθανθρακοφόρους ψαμμίτες σε εναλλαγές ή και σε ενδιαστρώσεις με σχιστόλιθους, τα 

περισσότερα των οποίων ήταν χωμάτινα φράγματα. 

Παράδειγμα: Οι ταμιευτήρες Longdendale, Langsett, Ladybower και Scar House, 

κατασκευάστηκαν επάνω στους ιλυόλιθους – ψαμμίτες «Sabden» της κοιλάδας Derwent. 

Άργιλοι. 

Οι σχηματισμοί της αργίλου είναι σε μερικές περιοχές παχιοί και συμπαγείς και 

συνδέονται συχνά με τις λεπτές ραφές ή στρώματα ψαμμίτη ή ασβεστόλιθου. Στις 

περιοχές όπου εμφανίζονται σχηματισμοί της αργίλου κατασκευάζονται συνήθως 

χωμάτινα ή τα λιθόριπτα φράγματα επειδή οι άργιλοι στερούνται επαρκούς αντοχής και 

φέρουσας ικανότητας ώστε να υποστηρίξουν ικανοποιητικά την θεμελίωση ενός 

φράγματος σκυροδέματος που επιβάλλει στο υπέδαφος θεμελίωσης πολύ υψηλότερες 

τάσεις θεμελίωσης. Επιπλέον οι αργιλικοί σχηματισμοί παρουσιάζουν συνήθως και 

υψηλές ολικές αλλά και διαφορικές καθιζήσεις τόσο ελαστικές (άμεσες) όσο και λόγω 

στερεοποίησης (μακροχρόνιες). 

Παράδειγμα: Τα χωμάτινα φράγματα του Staines, στο Chingford, και άλλων ταμιευτήρων 

στην κοιλάδα του Τάμεση και του Lee στην Μεγάλη Βρετανία μπορούν να αναφερθούν 

ως ταμιευτήρες πλήρως θεμελιωμένοι επάνω στην άργιλο του Λονδίνου (London Clay), 

ενώ ο ταμιευτήρας του Cheddar κοντά στο Μπρίστολ της Μεγάλης Βρετανίας είναι 

θεμελιωμένος επάνω στις αργιλόμαργες του Keuper (Keuper Marl). 

Χαλίκια, Άμμοι και Αμμοχαλικώδεις Άργιλοι. 

Τα χαλίκια, οι άμμοι και οι αμμοχαλικώδεις άργιλοι παγετώδους προέλευσης 

παρουσιάζουν συνήθως μεταβαλλόμενη κατά τόπους σύσταση και σύνθεση, με 

αποτέλεσμα οι εδαφομηχανικές ιδιότητες και παράμετροι θεμελίωσής τους να 

4.5


μεταβάλλονται σημαντικά από θέση σε θέση λόγω της υψηλής ανομοιογένειας και 

ανομοιομορφίας κατά την γένεσή τους, τόσο κατά την οριζόντια όσο και κατά την 

κατακόρυφη έννοια. Επίσης η κοκκομετρική διαβάθμιση, η σχετική πυκνότητα και η 

συνεκτικότητά τους μεταβάλλονται σημαντικά με αποτέλεσμα να απαιτούν ειδική 

γεωτεχνική έρευνα και μελέτη για την θεμελίωση τεχνικών έργων. Κατά συνέπεια οι 

θέσεις φραγμάτων μέσα σε περιοχές που αποτελούνται από τέτοιους γεωλογικούς 

σχηματισμούς θεωρούνται μεταξύ των δυσκολότερων για να αξιολογήσουν με βάση τα 

επιφανειακά μακροσκοπικά τους χαρακτηριστικά. Γενικά, σε περιοχές εμφάνισης 

αμμοχαλικώδων αργίλων παγετώδους ή μη προέλευσης, κατασκευάζονται ως επί το 

πλείστον χωμάτινα φράγματα. 

Παράδειγμα: Ο ταμιευτήρας Selset στα βορειοανατολικά της Αγγλίας θεμελιώνεται σε 

αμμοχαλικώδη άργιλο παγετώδους προέλευσης. 

4.5. Ιδιότητες του υλικού πετρώματος και της βραχομάζας. 

Οι ακόλουθες ιδιότητες θα πρέπει να εξεταστούν τόσο στο υλικό πετρώματος (Rock 

Material) όσο και στην βραχομάζα (Rock Mass) για να εξασφαλίσουν ότι το φράγμα θα 

είναι μακροπρόθεσμα ευσταθές και ότι ο ταμιευτήρας του θα είναι επαρκώς υδατοστεγής. 

Αντοχή σε θλίψη 

Αντοχή σε σημειακή φόρτιση 

∆ιατμητική αντοχή 

Ελαστικότητα του υλικού του πετρώματος 

Παραμορφωσιμότητα της βραχομάζας 

Αποσάθρωση της βραχομάζας 

Τεκτονικές τάσεις ή πιέσεις 


∆οκιμές υπαίθρου ή πεδίου 

Πριν όμως από την λεπτομερή παρουσίαση των παραπάνω χαρακτηριστικών και 

ιδιοτήτων του υλικού πετρώματος και της βραχομάζας, θα παρουσιαστεί αναλυτικά η 

μεθοδολογία που χρησιμοποιείται διεθνώς για την βραχομηχανική και τεχνικογεωλογική 

περιγραφή και ταξινόμηση των ιδιοτήτων τόσο του υλικού του πετρώματος όσο και της 

βραχομάζας του. 

4.5.1. Βραχομηχανική και τεχνικογεωλογική περιγραφή και 

ταξινόμηση των ιδιοτήτων του υλικού του πετρώματος και της 

βραχομάζας. 

4.5.1.1. Μεθοδολογία εκπόνησης περιγραφής – ταξινόμησης. 

Για την βραχομηχανική και τεχνικογεωλογική περιγραφή, ταξινόμηση και 

προσδιορισμό των ιδιοτήτων της βραχομάζας στα διάφορα εξεταζόμενα τμήματα του 

φράγματος, όπου απαιτείται ιδιαίτερη και λεπτομερέστερη εξέταση και μελέτη, 

εφαρμόζεται η μεθοδολογία όπως προτείνεται από τους: Κ. Σαχπάζη - Ι. Κουμαντάκη 

(1986), καθώς και από τις βρετανικές προδιαγραφές: B.S.:5930: 1981, αλλά και τις 

προτάσεις της ∆ιεθνούς Ένωσης Τεχνικής Γεωλογίας (I.A.E.G.,1971, 1972, 1981). 

Στη συνέχεια παρουσιάζεται αναλυτικά και συγκεκριμένα η χρησιμοποιούμενη 

μεθοδολογία. 

4.6


4.5.1.1.1. Περιγραφή των ιδιοτήτων του υλικού του πετρώματος. 

Α. Χρώμα. 

Για τον προσδιορισμό του χρώματος ενός πετρώματος προτείνεται η 

χρησιμοποίηση του πίνακα χρωμάτων που έχει προταθεί από την Γεωλογική Εταιρεία των 

Η.Π.Α. (1963) και βασίζεται στον Munsell (βλέπε ακόλουθο πίνακα 4.1). Ο πίνακας αυτός 

(ΑΝΟΝ, 1972) θεωρείται σαν ο πρότυπος για την ονοματολογία χρώματος. Χρησιμοποιεί 

τρεις παραμέτρους: Το κυρίως χρώμα (3), την απόχρωση (2) και τον τόνο (1) ή την 

φωτεινότητα του χρώματος. 

Πρέπει πάντα να προσδιορίζεται τουλάχιστον το χρώμα (στήλη 3) και να 

συμπληρώνεται από τις στήλες 1 και 2. 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.1. Πίνακας προσδιορισμού του χρώματος των πετρωμάτων. 

Τόνος 

(1) 

Ανοικτό 

Σκούρο 

Απόχρωση 

(2) 

Ροζο- 

Κοκκινο- 

Κιτρινο- 

Καφε- 

Λαδο- 

Πρασινο- 

Γαλαζο- 

Γκρίζο- 

Χρώμα 

(3) 

ροζ 

κόκκινο 

κίτρινο 

καφέ 

λαδί 

πράσινο 

γαλάζιο 

γκρι 

άσπρο 

μαύρο 

Β. Μέγεθος κόκκων. 

Στον ακόλουθο πίνακα 4.2 κατατάσσονται τα πετρώματα σύμφωνα με το κυρίαρχο 

μέγεθος των συστατικών κόκκων τους. 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.2. Ταξινόμηση μεγέθους κόκκων. 

Όρος 

Μέγεθος 

συστατικών 

Πολύ χονδρόκοκκα > 60 mm 

Χονδρόκοκκα 60 mm-2 mm 

Μεσόκοκκα 2 mm -60 mm 

Λεπτόκοκκα 

60 μ -2 μ 

Πολύ λεπτόκοκκα


(ορυκτολογικά συστατικά υπό μορφή λεπιών), νηματοβλαστικός (ορυκτά με πρισματική 

ή νηματοειδή ανάπτυξη) κ.λ.π. 

∆. Υφή. 

Η υφή ενός πετρώματος αναφέρεται στη γενική φυσική εμφάνιση, που εξαρτάται 

από τον τρόπο κατά τον οποίο είναι διατεταγμένα τα συστατικά του στο χώρο, καθώς και 

από την μορφή η οποία προκύπτει από την πλήρωση του χώρου. Αν π.χ. τα συστατικά 

ενός πετρώματος είναι άτακτα κατανεμημένα στον χώρο και δεν παρουσιάζουν κανένα 

προσανατολισμό, η υφή λέγεται ακανόνιστη ή συμπαγής (συχνή στα πλουτώνια 

πετρώματα). Αν υπάρχει προσανατολισμός, μιλάμε για παράλληλη ή ταινιωτή υφή (συχνή 

στα κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα). Αν υπάρχουν οπές, η υφή του πετρώματος λέγεται 

πομφολυγώδης, αν οι οπές είναι μικρές και πολυάριθμες σκωριώδης, αν εμφανίζεται υπό 

μορφή τεμαχίων συγκολλημένων λατυποπαγής κ.λ.π. 

Ε. Κατάσταση Αποσάθρωσης και εξαλλοίωσης. 

Όπως είναι γνωστό, υπάρχουν δύο κύρια είδη αποσάθρωσης. Στο ένα κυριαρχούν 

οι μηχανικές επιδράσεις και στο άλλο οι χημικές. Η διάλυση, η οποία είναι ιδιαίτερα 

σημαντική για τα ανθρακικά ορυκτά, ανήκει στην χημική αποσύνθεση. 

Γενικά, τα δύο είδη αποσάθρωσης, δρουν μαζί, ανάλογα όμως με τις 

κλιματολογικές συνθήκες και το είδος του πετρώματος (αμιγές ή μη κ.λ.π.) κυριαρχεί το 

ένα είδος ή το άλλο. Η μηχανική αποσάθρωση καταλήγει στην θραύση, διάνοιξη και 

διερεύνηση των ασυνεχειών του πετρώματος. 

Κατά τη χημική αποσύνθεση στα αρχικά στάδια πραγματοποιείται αποχρωματισμός 

του πετρώματος. 

Με βάση τα βρετανικά πρότυπα (B.S.: 5930:1981), των οποίων προτείνεται η 

χρήση, έχουν καθιερωθεί τέσσερις βαθμίδες αποσάθρωσης που περιγράφονται στον 

ακόλουθο πίνακα 4.3. 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.3. Βαθμίδες αποσάθρωσης του υλικού των πετρωμάτων. 

ΟΡΟΣ 

Υγιές 

Αποχρωματισμένο 

Αποσαθρωμένο 

Αποσυντεθημένο 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ 

∆εν υπάρχει εμφανές σημάδι αποσάθρωσης του υλικού 

πετρώματος. 

Το χρώμα του αυθεντικού υγιούς υλικού του 

πετρώματος έχει αλλάξει. Ο βαθμός αλλαγής από το 

αυθεντικό χρώμα πρέπει να σημειώνεται. Εάν η αλλαγή 

χρώματος εντοπίζεται σε συγκεκριμένα ορυκτολογικά 

συστατικά πρέπει επίσης να αναφέρεται. 

Το πέτρωμα είναι αποσαθρωμένο, σχεδόν σε κατάσταση 

εδάφους. Όμως ο ιστός είναι άθικτος. Το πέτρωμα είναι 

σαθρό, αλλά οι ορυκτοί κόκκοι δεν έχουν υποστεί 

αποσύνθεση. 

Το πέτρωμα είναι πλήρως αποσαθρωμένο σε κατάσταση 

εδάφους. Ο αρχικός ιστός του διατηρείται. Μερικοί 

όμως ή όλοι οι ορυκτοί κόκκοι έχουν υποστεί 

αποσύνθεση. 

4.8


Τα στάδια της αποσάθρωσης του παραπάνω πίνακα μπορούν να υποδιαιρεθούν 

χρησιμοποιώντας ποιοτικούς όρους, για παράδειγμα "μερικά αποχρωματισμένα", "ολικά 

αποχρωματισμένα" κ.λ.π. που ασφαλώς θα βοηθήσουν στην περιγραφή του πετρώματος 

που εξετάζεται. 

Ζ. Αντοχή. 

Από την ∆ιεθνή Ένωση Τεχνικής Γεωλογίας (I.A.E.G.) έχει προταθεί μία κλίμακα 

αντοχής όπως περιγράφεται στον ακόλουθο πίνακα 4.4, που βασίζεται στη δοκιμή 

αντοχής σε μονοαξονική θλίψη, χρησιμοποιώντας προσεκτικά προετοιμασμένους πυρήνες 


ΠΙΝΑΚΑΣ 4.4. Ταξινόμηση των πετρωμάτων ανάλογα με την αντοχή τους. 

ΟΡΟΣ Αντοχή σε μονοαξονική 

Θλίψη 

(MN/m 2 ) 

Πολύ ασθενή < 1,25 

Ασθενή 1,25- 5 

Μέτρια ασθενή 5 - 12,5 

Μέτρια ισχυρά 12,5 - 50 

Ισχυρά 50 - 100 

Πολύ ισχυρά 100 - 200 

Εξαιρετικά ισχυρά >200 

4.5.1.1.2. Περιγραφή των ιδιοτήτων της βραχομάζας των πετρωμάτων. 

Α. Στρώση. 

Όροι που χρησιμοποιούνται συνήθως για την περιγραφή της στρώσης στα 

πετρώματα είναι: άστρωτα ή συμπαγή, παχυστρωματώδη, λεπτοστρωματώδη, φυλλώδη, 

σχιστώδη, με επιφάνειες στρώσης επίπεδες ή κυματοειδείς κ.λ.π. 

Είναι όμως σωστότερο να χρησιμοποιούνται περιγραφικοί όροι, που να λαμβάνουν 

υπόψη και τις αποστάσεις των επιφανειών αυτών μεταξύ των. Προτείνεται γι' αυτό να 

χρησιμοποιείται η κλίμακα του παρακάτω πίνακα 4.5. 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.5. Κατάταξη των πετρωμάτων ανάλογα με το πάχος των 

στρωμάτων τους, κατά B.S. 5930. 

ΟΡΟΣ 

Πολύ παχυστρωματώδη 

Παχυστρωματώδη 

Μεσοστρωματώδη 

Λεπτοστρωματώδη 

Πολύ Λεπτοστρωματώδη 

Ελασματοστρωματώδη 

Πολύ Ελασματοστρωματώδη 

ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ 

> 2m 

2m - 600mm 

600mm - 200mnn 

200mm - 60mm 

60mm - 20mm 

20mm - 6mm 

< 6mm 

4.9


Β. Ασυνέχειες (λοιπές). 

Τα ρήγματα, οι διακλάσεις, οι ρωγμές και οι όποιες επιφάνειες κερματισμού, που 

έχουν προκύψει από μηχανικές θραύσεις της μάζας του πετρώματος, καλούνται ως 

γνωστόν ασυνέχειες. Κατά την έκταση της επιφάνειας αυτών η εφελκυστική αντοχή είναι 

μηδενική ή έχει πολύ μικρές τιμές. Είναι ουσιώδες, και ως εκ τούτου απαραίτητο, να 

καταγράφεται κάθε λεπτομέρεια που αφορά τις ασυνέχειες και πιο συγκεκριμένα τις δέκα 

παραμέτρους που περιγράφονται στη συνέχεια, οι οποίες τις καθορίζουν πλήρως 

ποσοτικά. 

1. Προσανατολισμός. 

Η θέση των ασυνεχειών στο χώρο προσδιορίζεται με την διεύθυνση και την τιμή 

της μέγιστης κλίσης του επιπέδου της (Εικ. 4.1). Επίσης το σύνολο των ασυνεχειών 

μπορεί να αναπαρασταθεί γραφικά επάνω σε ένα δίκτυο, συνήθως ίσης επιφάνειας, όπως 

είναι το ακόλουθο στερεογραφικό δίκτυο προβολής Schmidt, ή ίσης γωνίας όπως είναι το 

δίκτυο Wulf. Σ' αυτό αναπαρίστανται οι πόλοι όλων των επιφανειών ασυνέχειας με 

αποτέλεσμα να υπάρχει πλήρης γραφική αντιπροσώπευση των διευθύνσεων και κλίσεών 

τους. Η επεξεργασία αυτή αποτελεί ένα πολύ χρήσιμο στοιχείο για την γεωτεχνική 

περιγραφή και κατάταξη ενός πετρώματος. 

Εικ. 4.1: Παραστατική απεικόνιση του προσανατολισμού τριών ομάδων διακλάσεων σε δίκτυο SCHMIDT. 

4.10


Εικ. 4.2: Ιστόγραμμα που απεικονίζει το ελάχιστο, το μέγιστο και το διάστημα μοντέλου, από παρατηρήσεις 

των διαστημάτων μιας ομάδας διακλάσεων. 

2. Πυκνότητα (ή διάστημα ασυνεχειών). 

Η πυκνότητα των ασυνεχειών προσδιορίζεται με την κάθετη απόσταση μεταξύ 

γειτονικών επιφανειών ασυνεχειών που ανήκουν στην ίδια ομάδα. Συνήθως η πυκνότητα 

αναφέρεται στη μέση απόσταση μιας ομάδας π.χ. διακλάσεων. Στον ακόλουθο πίνακα 4.6 

δίδεται η ορολογία των διαστημάτων μεταξύ των επιφανειών ασυνεχειών που 

απεικονίζουν και την εικόνα της πυκνότητάς τους. 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.6. Πυκνότητα ασυνεχειών ανάλογο με τις μεταξύ τους αποστάσεις. 

Απόσταση 

μεταξύ 

επιφανειών 

ασυνεχειών 

Απόσταση σε 

mm 

Πυκνότητα ασυνεχειών 

Εξαιρετικά μικρή < 20 Πυκνότατες 

Πολύ μικρή 20 - 60 Πολύ πυκνές 

Μικρή 60 - 200 Πυκνές 

Μέτρια 200 - 600 Περιορισμένης 

πυκνότητας 

Μεγάλη 600 - 2000 Αραιές 

Πολύ μεγάλη 2000 - 6000 Πολύ αραιές 

Εξαιρετικά μεγάλη > 6000 Αραιότατες 

Συνήθως τα διαστήματα μιας ομάδας ασυνεχειών καταγράφονται και 

απεικονίζονται σε ιστόγραμμα, όπως αυτό που φαίνεται σαν παράδειγμα σε προηγούμενο 

σχήμα. Από αυτό καθορίζεται, το ελάχιστο, το μέγιστο και το μέσο διάστημα που είναι 

αντιπροσωπευτικό κάθε ομάδας ασυνεχειών. 

4.11


3. Μήκος ίχνους ασυνέχειας. 

Μήκος ίχνους μιας ασυνέχειας ονομάζεται η τομή του επιπέδου της με την 

επιφάνεια του εδάφους. Το μήκος αυτό μπορεί να δώσει ένα χονδρικό μέτρο της κατά 

πλάτος και βάθος εξάπλωσης μιας ασυνέχειας στη μάζα του πετρώματος. Ο τερματισμός 

του ίχνους σε συμπαγές πέτρωμα ή έναντι άλλων ασυνεχειών, μειώνει το μήκος του. Το 

μήκος ίχνους μιας ομάδας π.χ. διακλάσεων αντιπροσωπεύεται από την μέση τιμή μήκους 

ιχνών της ομάδας αυτής. 

Σύμφωνα με την μέση αυτή τιμή έχει προταθεί από την I.S.R.M. η κατάταξη του 

ακόλουθου πίνακα 4.7. 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.7. Χαρακτηρισμός μήκους ίχνους ασυνέχειας. 

Χαρακτηρισμός 

Πολύ Μικρό 

Μικρό 

Μέτριο 

Μεγάλο 

Πολύ Μεγάλο 

Μέση τιμή μήκους 

< 1m 

1 - 3m 

3 - 10m 

10 - 20m 

> 20m 

4. Τραχύτητα. 

Η τραχύτητα της επιφάνειας ασυνέχειας και ο κυματισμός της επιφάνειας αυτής σε 

σχέση με το «νοητό επίπεδο» της ασυνέχειας συμβάλλουν στη διαμόρφωση της 

διατμητικής αντοχής κατά μήκος αυτής. 

Μεγάλης καμπυλότητας κυματισμός αλλάζει τοπικά την κλίση. 

Η τραχύτητα συντελεί στην αύξηση της γωνίας τριβής κατά μήκος της επιφάνειας 

της ασυνέχειας σύμφωνα με την εξίσωση των N. Barton - V. Choubey (1977). 

όπου: 

Φ m = T.log 10 (σ/σ n ) + Φ r 

Φ m = Μέγιστη τιμή γωνίας τριβής λόγω τραχύτητας. 

Τ = Συντελεστής Τραχύτητας ∆ιάκλασης. 

σ = Αντοχή Τοιχώματος ∆ιάκλασης. 

σ n = Ενεργός τάση κάθετη στην επιφάνεια. 

Φ r = Υπολειμματική τιμή γωνίας τριβής, υπολογιζόμενη με 

κατάλληλη δοκιμή βραχομηχανικής. 

Για τον καθορισμό του Τ χρησιμοποιείται το σχήμα που έχει προταθεί από τους 

ίδιους ερευνητές, όπως παρουσιάζεται στην συνέχεια. 

4.12


Εικ. 4.3: Τομές τραχύτητας και το αντίστοιχο εύρος τιμών του Τ (κατά Ν. BARTON καιν. CHOUBEY 1977). 

Η σ προσδιορίζεται με δοκιμή δια της κρουστικής σφύρας Schmidt επί των 

τοιχωμάτων της διάκλασης (βλ. παρακάτω), ή με δοκιμές αντοχής σε μονοαξονική θλίψη. 

5. Αντοχή Τοιχώματος Ασυνέχειας (σ). 

Αντοχή τοιχώματος ασυνέχειας ενός πετρώματος καλείται η αντοχή σε 

μονοαξονική θλίψη των τμημάτων του πετρώματος των γειτονικών στα τοιχώματα της 

ασυνέχειας. Η αντοχή αυτή είναι συνήθως μικρότερη από την αντοχή των τμημάτων του 

πετρώματος που βρίσκονται απομακρυσμένα από την ασυνέχεια, λόγω πιθανής 

αποσάθρωσης, εξαλλοίωσης και τεκτονικής καταπόνησης της ζώνης εκατέρωθεν της 

ασυνέχειας. Παίζει σπουδαίο ρόλο στη διαμόρφωση της διατμητικής αντοχής κατά μήκος 

της ασυνέχειας του πετρώματος στην περίπτωση που τα τοιχώματά της βρίσκονται σε 

άμεση μεταξύ τους επαφή. Συνήθως προσδιορίζεται με την μέθοδο της κρουστικής 

σφύρας Schmidt. O R.P. Miller (1965) έχει συσχετίσει την αντοχή σε μονοαξονική θλίψη 

κάποιας επιφάνειας πετρώματος, την πυκνότητά του και τον αριθμό αναπήδησης της 

σφύρας Schmidt. Το νομόγραμμα που έχει προκύψει, όπως παρουσιάζεται στο επόμενο 

4.13


σχήμα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον προσδιορισμό της αντοχής τοιχώματος 

ασυνέχειας (σ). Σε μία όμως μελέτη μπορεί να χρησιμοποιείται και ο άμεσος 

προσδιορισμός της αντοχής σε μονοαξονική θλίψη. 

Εικ. 4.4: Διάγραμμα συσχετισμού μεταξύ αντοχής, πυκνότητας και αριθμού αναπήδησης (r) της σφύρας 

Schmidt (κατά R.P. MILLER 1965). 

6. Άνοιγμα. 

Η κάθετη απόσταση των τοιχωμάτων της ασυνέχειας, στην οποία ο διάκενος χώρος 

περιέχει υλικό πλήρωσης, νερό ή αέρα, καλείται άνοιγμα της ασυνέχειας. 

4.14


Σύμφωνα με τη ∆ιεθνή Ένωση Βραχομηχανικής (I.S.R.M.) ανάλογα με το μέγεθος 

του ανοίγματος των ασυνεχειών, δίδεται η κατάταξη που φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα 

4.8. 

Για κάθε ομάδα ασυνεχειών πρέπει να δίνεται η μέση τιμή του ανοίγματος. 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.8. Κατάταξη σύμφωνα με το μέγεθος του ανοίγματος των 

ασυνεχειών. 

Άνοιγμα σε 

0,1 

0,1 - 0,25 

025 05 

0,5 - 2,5 

2,5 - 10 

10 25 

25 - 100 

100 - 1000 

> 1m 

Χαρακτηρισμός ανοίγματος 

Πάρα πολύ 

μικρό Πολύ Μικρό άνοιγμα 

μικρό 

Ανοικτό 

Μέτρια Φαρδύ Μέτριο Άνοιγμα 

Φαρδύ 

Πολύ Φαρδύ 

Εξαιρετικά Μεγάλο Άνοιγμα 

Φαρδύ 

Μεμονωμένες ασυνέχειες, που θα έχουν άνοιγμα αξιοσημείωτα μεγαλύτερο της 

μέσης τιμής, θα πρέπει προσεκτικά να περιγράφονται μαζί με την θέση τους, και τα 

στοιχεία προσανατολισμού τους. Επίσης, η επιλεκτική συγκέντρωσή τους σε ορισμένες 

θέσεις στη μάζα του πετρώματος πρέπει να αναφέρεται προσεκτικά. 

7. Πλήρωση. 

Το υλικό ή τα υλικά με τα οποία έχει πληρωθεί ο χώρος μεταξύ των τοιχωμάτων 

μιας ασυνέχειας ονομάζεται πλήρωση. Συνήθως το υλικό πλήρωσης είναι ασθενέστερο 

από το διακοπτόμενο από την ασυνέχεια πέτρωμα. Συνήθη υλικά πλήρωσης είναι: άμμος, 

ιλύς, άργιλος, terra rossa, λατυποπαγές, μυλωνίτης κ.λ.π. Επίσης στα υλικά πλήρωσης, 

περιλαμβάνονται οι λεπτές ορυκτές επικαλύψεις των τοιχωμάτων, καθώς και τα ορυκτά 

που συχνά επουλώνουν τις ασυνέχειες π.χ. φλέβες ασβεστίτη, χαλαζία, κ.ά.. Τα 

χαρακτηριστικά της πλήρωσης προσδιορίζονται αν καθοριστούν οι εξής παράμετροι: 

α. Σύνθεση του υλικού πλήρωσης. 

β. ∆ιαβάθμιση ή μέγεθος κόκκων του υλικού αυτού. 

γ. Προφόρτισή του. 

δ. Περιεκτικότητα νερού, υδροπερατότητα. 

ε. Προηγούμενη διατμητική καταπόνηση. 

8. Υπεδαφικό νερό. 

Με τον όρο αυτό νοείται κάθε ροή νερού ή ελεύθερη ορατή υγρασία σε 

μεμονωμένες ασυνέχειες ή στη μάζα πετρώματος γενικά. Η ροή που πραγματοποιείται 

από πληρωθείσες ή μη ασυνέχειες ή από συγκεκριμένες ομάδες ασυνεχειών, μπορεί να 

περιγραφεί και να βαθμονομηθεί σύμφωνα με το ακόλουθο σύστημα που υιοθέτησε η 

∆ιεθνής Ένωση Βραχομηχανικής (I.S.R.M.) (βλέπε τους ακόλουθους τρεις πίνακες 4.9 

έως 4.11). 

4.15


ΠΙΝΑΚΑΣ 4.9. Συνθήκες ροής σε ασυνέχειες χωρίς υλικό πλήρωσης. 

Κατηγορία 

Ι 

II 

III 

IV 

V 

VI 

Περιγραφή 

Το άνοιγμα της ασυνέχειας είναι πάρα πολύ μικρό 

και στεγνό. Ροή νερού δεν φαίνεται πιθανή. 

Η ασυνέχεια είναι στεγνή, χωρίς ένδειξη ροής 

νερού. 

Η ασυνέχεια είναι στεγνή, αλλά διακρίνονται 

σημάδια ροής νερού π.χ. λεκέδες σκουριάς κ.α.. 

Η ασυνέχεια είναι υγρή, αλλά δεν υπάρχει 

ελεύθερα κινούμενο νερό. 

Η ασυνέχεια δίδει περιοδικές σταγόνες νερού, 

αλλά όχι συνεχόμενη ροή. 

Η ασυνέχεια παρουσιάζει συνεχόμενη ροή νερού. 

(Υπολογισμός σε λίτρα/λεπτό και περιγραφή της 

πίεσης π.χ. χαμηλή, μέτρια, υψηλή). 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.10. Συνθήκες ροής σε ασυνέχειες που έχουν πληρωθεί. 


Ι 

II 

III 

IV 

V 

VI 


Τα υλικά πλήρωσης είναι πολύ συμπαγοποιημένα 

και στεγνά. Σημαντική ροή φαίνεται απίθανη 

λόγω της πολύ μικρής υδροπερατότητας. 

Τα υλικά πλήρωσης είναι πολύ υγρά αλλά δεν 

υπάρχει ροή νερού. 

Τα υλικά πλήρωσης είναι βρεγμένα. Περιοδικές 

σταγόνες νερού. 

Τα υλικά πλήρωσης δείχνουν σημάδια απόπλυσης, 

λόγω συνεχόμενης ροής νερού (υπολογισμός σε 

λίτρα/λεπτό). 

Τα υλικά πλήρωσης έχουν υποστεί τοπική 

απόπλυση. Σημαντική ροή νερού κατά μήκος των 

οδών (καναλιών) απόπλυσης (υπολογισμός σε 

λίτρα/λεπτό και περιγραφή πίεσης). 

Τα υλικά πλήρωσης έχουν εντελώς αποπλυθεί. 

Υψηλές πιέσεις νερού ειδικά κατά την έναρξη 

εκσκαφής (Υπολογισμός σε λίτρα/λεπτό και 

περιγραφή πίεσης. 

4.16


ΠΙΝΑΚΑΣ 4.11. Κατάταξη ανάλογα με τη ροή από τη μάζα του πετρώματος 

γενικά (π.χ. τοιχώματα σήραγγας). 


Ι 

II 

III 

IV 

V 


Στεγνά τοιχώματα και οροφή. ∆εν υπάρχει καθόλου 

ροή. 

Μικρή ασυνεχής ροή. Προσδιορισμός υγρών 

ασυνεχειών. 

Μέτρια ροή. Καθορισμός ασυνεχειών με συνεχή ροή 

(Υπολογισμός littre/sec/10 m μήκους εκσκαφής). 

Πλούσια ροή. Καθoρισμός των ασυνεχειών με ισχυρές 

ροές (Υπολογισμός littre /sec/10 m μήκους εκσκαφής). 

Εξαιρετικά πλούσια ροή. Καθορισμός των πηγών των 

εξαιρετικών ροών (Υπολογισμός littre /sec/10 m 

μήκους εκσκαφής). 

9. Ομάδες ασυνεχειών. 

Εκτός από τα προηγούμενα είναι επίσης απαραίτητο να προσδιορίζεται ο αριθμός 

των ομάδων των ασυνεχειών που αποτελούν τα αλληλοτεμνόμενα συστήματα μιας 

βραχομάζας. Είναι πιθανό η μάζα του πετρώματος να έχει προσβληθεί και από άλλες 

μεμονωμένες και όχι ομαδοποιημένες ασυνέχειες, οι οποίες επίσης να αναφέρονται. Στο 

παράδειγμα του σχήματος που φαίνεται στην συνέχεια, απεικονίζονται τρεις ομάδες 

διακλάσεων και μία τυχαία ασυνέχεια. 

Εικ. 4.5: Στερεοδιάγραμμα τριών ομάδων διακλάσεων και μίας τυχαίας ασυνέχειας. 

Ο αριθμός των ομάδων των διακλάσεων που μπορεί να εμφανίζονται σε μία 

συγκεκριμένη επιφάνεια (π.χ. στα αντερείσματα ενός φράγματος, σε ένα μέτωπο 

λατομείου ή κατά μήκος των παρειών μιας σήραγγας) μπορεί να περιγραφεί σύμφωνα με 

τα προτεινόμενα στον ακόλουθο πίνακα 4.12, όπως έχει προταθεί από την ∆ιεθνή Ένωση 

Βραχομηχανικής (I.S.R.M.). 

4.17


ΠΙΝΑΚΑΣ 4.12. Κατάταξη σύμφωνα με τον αριθμό των ομάδων διακλάσεων. 


σύμφωνα με 

τον αριθμό 

των ομάδων 

διακλάσεων 

Ι 

II 

III 

IV 

V 

VI 

VII 

VIII 

IX 


Συμπαγές πέτρωμα, ή σπάνιες και τυχαίες 

διακλάσεις. 

Μία ομάδα διακλάσεων. 

Μία ομάδα διακλάσεων συν τυχαίες. 

∆ύο ομάδες διακλάσεων. 

∆ύο ομάδες διακλάσεων συν τυχαίες. 

Τρεις ομάδες διακλάσεων. 

Τρεις ομάδες διακλάσεων συν τυχαίες. 

Τέσσερις ή περισσότερες ομάδες διακλάσεων. 

Κατακερματισμένο πέτρωμα, σαν χαλίκι. 

10. Μέγεθος τεμαχών πετρώματος. 

Πρόκειται για το μέγεθος των κομματιών του πετρώματος το οποίο τεμαχίζεται από 

τα διαφόρων προσανατολισμών αλληλοδιατεμνόμενα συστήματα ασυνεχειών. Το μέγεθός 

τους εξαρτάται από την πυκνότητα των ασυνεχειών κάθε συστήματος, από τον αριθμό 

των ομάδων ασυνεχειών, καθώς και από τις μεμονωμένες ασυνέχειες που μπορούν να 

επηρεάζουν περαιτέρω το μέγεθος και το σχήμα των κομματιών του πετρώματος. 

Ο μέσος ενδεικτικός χαρακτηρισμός του μεγέθους των κομματιών ενός 

πετρώματος δίδεται από τον αριθμό των διακλάσεων ανά κυβικό μέτρο (J ν ), όπως 

φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα 4.13. 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.13. Κατάταξη ανάλογα με το μέγεθος των τεμαχίων του 



J v 

(∆ιακλάσεις/m 3 ) 

Πολύ μεγάλα κομμάτια < 1 

Μεγάλα κομμάτια 1 - 3 

Μεσαίου μεγέθους 

κομμάτια 

3 - 10 

Μικρά κομμάτια 10 - 30 

Πολύ μικρά κομμάτια > 30 

Τιμές J ν > 60 αντιπροσωπεύουν κατακερματισμένο πέτρωμα, τυπικό μιας 

κατακερματισμένης ή και μυλωνιτιωμένης ζώνης. 

Ένας πολύ προσεγγιστικός συσχετισμός μεταξύ Jν και R.Q.D. (∆είκτης Ποιότητας 

Πετρώματος) είναι ο ακόλουθος (E.T. Brown 1981): 

4.18


R.Q.D. = 115 - 33 J ν και 

(R.Q.D. = 100 εάν J ν < 4.5) 

Γ. Εκτίμηση της υδροπερατότητας της βραχομάζας. 

Η εκτίμηση της υδροπερατότητας βασίζεται σε μία υπαίθρια προσεγγιστική 

εκτίμηση του πιθανού μεγέθους της τιμής του συντελεστή υδροπερατότητας (Κ σε m/s) 

για την υπό γεωτεχνική χαρτογράφηση ανθρακική ή ανθρακομιγή βραχομάζα. 

Είναι γενικά παραδεκτό, ότι η αυτού του είδους αρχική εκτίμηση είναι πολύ 

χονδρική. Μεγαλύτερη ακρίβεια στον υπολογισμό της υδροπερατότητας απαιτεί επιτόπου 

δοκιμές υδροπερατότητας (π.χ. δοκιμές Lugeon, Lefranc κ.λ.π.) ή δοκιμαστικές 

αντλήσεις όπου είναι δυνατό. 

Οι K. Terzaghi - R.B. Peck (1967) έχουν προτείνει μία κατάταξη των πετρωμάτων 

με διακλάσεις, ανάλογα με το συντελεστή υδροπερατότητας Κ, που έχει γίνει αποδεκτό 

από την ∆ιεθνή Ένωση Βραχομηχανικής (I.S.R.M.), όπως φαίνεται στον ακόλουθο 

πίνακα 4.14. 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.14. Καθορισμός του βαθμού υδροπερατότητας των βραχωδών 

πετρωμάτων ανάλογα με το βαθμό κερματισμού (κατά Terzaghi-Peck). 


βραχομάζας 

Κατακερματισμένο και 

(ή) έντονα 

καρστικοποιημένο 

πέτρωμα 

Πολύ μικρή έως 

εξαιρετικά μικρή 

απόσταση μεταξύ των 

ασυνεχειών (μεγάλη 

πυκνότητα ασυνεχειών) 

Μικρή έως μέτρια 


διακλάσεων (μέτρια 


Μέτρια έως μεγάλη 


διακλάσεων (μικρή 


Χαρακτηρισμός 

υδροπερατότητας 

Εξαιρετικά υψηλή 

υδροπερατότητα 

Υψηλή 


Μέτρια 


Μικρή 


Κ σε m/s 

>> 1 

10 -2 - 1 

10 -5 - 10 -2 

10 -9 - 10 -5 

Χωρίς διακλάσεις 

συμπαγές πέτρωμα 

Πρακτικά 

αδιαπέρατο 

< 10 -9 

Στο προτεινόμενο όμως αυτό σχήμα δε λαμβάνεται υπόψη ούτε το άνοιγμα και 

μήκος των διακλάσεων, ούτε η μεταξύ των επικοινωνία (αλληλοτεμνόμενα συστήματα 

ασυνεχειών), ούτε το υλικό πλήρωσης και η υδροπερατότητά του. Επομένως κατά την 

άποψη του συγγραφέα ο βαθμός αξιοπιστίας του είναι πολύ περιορισμένος. 

4.19


∆. Προσεγγιστικός προσδιορισμός της Αντοχής της βραχομάζας των 

πετρωμάτων. 

Η αντοχή της βραχομάζας είναι μία από τις τρεις σπουδαιότερες παραμέτρους (οι 

υπόλοιπες είναι η παραμορφωσιμότητα και η υδροπερατότητα) για το Μηχανικό που 

πρόκειται να κατασκευάσει ένα τεχνικό έργο μέσα ή επάνω σ' αυτήν (την βραχομάζα). 

Για το λόγο αυτό, την τελευταία εικοσιπενταετία έχουν γίνει σημαντικές πρόοδοι 

για τον καθορισμό της. 

Οι σπουδαιότερες μέθοδοι που έχουν προταθεί για το σκοπό αυτό είναι: 

1. του Ζ. Τ. Bieniawski (το 1973) και (το 1979 η βελτιωμένη με προσαρμογές για 

βραχώδη πρανή σύμφωνα με το σύστημα S.M.R. (Slope Mass Rating) όπως 

προτάθηκε από τον Romana (1985)), που ανέπτυξε και διαμόρφωσε τις 

παλαιότερες κατατάξεις των Η. Lauffer (1958) και G. Ε. Wickham et al (1972), 

2. των Ν. Barton et al ή Σύστημα Q (NGI) (1974), 

3. των Ε. Hoek - Ε. Τ. Brown (1980 α, β), και 

4. Η μέθοδος ή το σύστημα του δείκτη γεωλογικής αντοχής (G.S.I.) των Evert Hoek, 

Carlos Carranza-Torres, και Brent Corkum, (2002), «HOEK-BROWN FAILURE 

CRITERION». 

Σ' όλες αυτές τις μεθόδους, εκτός από την τελευταία, αν και τονίζεται η σπουδαιότητα 

των γεωλογικών χαρακτηριστικών, δεν εισάγεται όμως άμεσα σαν παράμετρος στην ταξινόμηση 

ή λιθολογική σύσταση του πετρώματος. Έτσι ότι αφορά, σύμφωνα με τις 

ταξινομήσεις αυτές, το γρανίτη π.χ. ή το γνεύσιο, το ίδιο ισχύει και για τον ασβεστόλιθο. 

4.5.1.2. Μέθοδος Ζ. Τ. Bieniawski. 

Ο Ζ. Τ. Bieniawski (1973) πρότεινε μία ταξινόμηση που συμπεριλάμβανε οκτώ 

παραμέτρους, που αργότερα (1976,1979), περιόρισε σε έξι: 1) την αντοχή σε 

μονοαξονική θλίψη του αδιατάρακτου υλικού πετρώματος, 2) το δείκτη ποιότητας 

πετρώματος (R.Q.D.), 3) την απόσταση μεταξύ των ασυνεχειών, 4) τον προσανατολισμό 

των ασυνεχειών, 5) την κατάσταση των ασυνεχειών και 6) τη δίαιτα του υπόγειου νερού. 

Όλες αυτές οι παράμετροι ελέγχουν τη συμπεριφορά της ασυνεχούς βραχομάζας, αλλά 

μερικές απ' αυτές, π.χ. οι 2, 3 και 5 είναι σπουδαιότερες από τις άλλες. Σε κάθε 

παράμετρο δίδεται ένας βαθμός σπουδαιότητας και τελικά με βάση το σύνολο των 

βαθμών γίνεται διαχωρισμός της βραχομάζας σε πέντε κύριες κατηγορίες ποιότητας, 

(πολύ καλή, καλή, μέτρια, φτωχή, πολύ φτωχή). Για κάθε μία από τις κατηγορίες αυτές 

γίνεται συσχετισμός με τη συνοχή (c) και τη γωνία εσωτερικής τριβής (Φ) της βραχομάζας 

καθώς επίσης ορίζεται και η σχέση μεταξύ ανυποστήρικτου τμήματος ενός πρανούς 

ή μίας σήραγγας και του χρόνου διατήρησης σε σταθερή κατάσταση. Η ταξινόμηση και 

οι τιμές του c (συνοχή βραχομάζας) και Φ (γωνία τριβής βραχομάζας) μπορούν να 

χρησιμοποιηθούν και στις μελέτες θεμελιώσεων και ευστάθειας πρανών και 

αντερεισμάτων φραγμάτων. 

Η γεωμηχανική ταξινόμηση Ζ. Τ. Bieniawski μπορεί να εφαρμοστεί σε όλους τους 

τύπους πετρωμάτων, αλλά με ιδιαίτερη προσοχή σε κάθε τύπο πετρώματος. Λόγω της 

ευρείας χρήσης της μεθόδου αυτής αλλά και της σπουδαιότητάς της στον προσδιορισμό 

των μηχανικών ιδιοτήτων κάποιας εξεταζόμενης βραχομάζας, η μέθοδος αυτή 

παρουσιάζεται στην συνέχεια αναλυτικότερα. 

4.20


Ο προσδιορισμός των βραχομηχανικών ιδιοτήτων και παραμέτρων μπορεί να 

επιτευχθεί με βάση το σύστημα της Γεωμηχανικής ταξινόμησης της βραχομάζας ενός 

εξεταζόμενου πετρώματος ή δηλαδή με βάση την βαθμονόμηση R.M.R. (Rock Mass 

Rating) όπως προτάθηκε από τον Ζ.Τ. Bieniawski (1979, βελτιωμένη) και 

προσαρμόστηκε στην συνέχεια για τις περιπτώσεις όπου μελετώνται βραχώδη πρανή 

σύμφωνα με το σύστημα S.M.R. (Slope Mass Rating) όπως προτάθηκε από τον Romana 

(1985), όπως αναλυτικά τα δύο αυτά συστήματα παρουσιάζονται στην συνέχεια. Το 

σύστημα του Ζ.Τ. Bieniawski (1979, βελτιωμένη) απαιτεί τον εργαστηριακό προσδιορισμό 

της αντοχής σε μονοαξονική θλίψη του ακέραιου υλικού πετρώματος, καθώς και 

άλλων πέντε παραμέτρων που προσδιορίζονται κατά την διατρητική ή επιφανειακή 

έρευνα του πετρώματος, όπως περιγράφονται στους ακόλουθους πίνακες. 

Στους ακόλουθους πίνακες 4.15, έως 4.22, παρουσιάζεται το σύστημα της 

Γεωμηχανικής ταξινόμησης της βραχομάζας ενός εξεταζόμενου πετρώματος κυρίως για 

πρανή εκσκαφών, με την βαθμονόμηση R.M.R. (Rock Mass Rating) όπως προτάθηκε από 

τον Ζ.Τ. Bieniawski (1979, βελτιωμένη) και προσαρμόστηκε στην συνέχεια για βραχώδη 

πρανή σύμφωνα με το σύστημα S.M.R. (Slope Mass Rating) όπως προτάθηκε από τον 

Romana (1985). 

4.21


ΠΙΝΑΚΑΣ 4.15. 

1 

ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΒΡΑΧΟΜΑΖΑΣ ΜΕ ΑΣΥΝΕΧΕΙΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΙΑ ΒΡΑΧΩΔΗ ΠΡΑΝΗ (S.M.R.) * 

Παράμετροι ταξινόμησης και βαθμονόμησής τους. 

Π α ρ ά μ ε τ ρ ο ι 

Αντοχή 

συμπαγούς 

πετρώματος 

∆είκτης 

αντοχής 

φορτίσεως 

αιχμής (MPa) 

Αντοχή στην 

ανεμπόδιστη 

θλίψη (MΡa) 

Βαθμονόμηση R.M.R.** κατά Bieniawski (1979, Βελτιωμένη) 

> 10 4 - 10 2 - 4 1 - 2 Προτιμάται η δοκιμή 

ανεμπόδιστης θλίψης 

> 250 100 - 250 50 - 100 25 - 50 5 - 25 1 - 5 < 1 

Βαθμός 15 12 7 4 2 1 0 

Ποιότητα πετρώματος RQD 90 - 100 75 - 90 50 - 75 25 - 50 < 25 

2 (%) 

Βαθμός 20 17 13 8 3 

Απόσταση μεταξύ 

> 2 0,6 - 2 0,2 - 0,6 0,06 - 0,2 < 0,06 

3 ασυνεχειών (m) 

Βαθμός 20 15 10 8 5 

Ο Βαθμός θα λαμβάνεται με πρόσθεση επί μέρους βαθμολογίων από τον ΠΙΝΑΚΑ 

4 Κατάσταση διακλάσεων 

4.6.2 

Υπόγειο νερό στις διακλάσεις Εντελώς Λίγο υγρό Υγρό Σταλάζει Ρέει 

5 

στεγνό 

Βαθμός 15 10 7 4 0 

* Κατά Romana (1985) 

** Με πρόσθεση των μερικών βαθμολογίων 

4.22


ΠΙΝΑΚΑΣ 4.16: Οδηγίες κατάταξης κατάστασης διακλάσεων (για χρησιμοποίηση στη γραμμή 4 του 

παραπάνω Πίνακα). 

Παράμετρος 

ασυνέχειας 

Βαθμονόμηση* 

Μήκος < 1 m. 1 - 3 m. 3 - 10 m. 10 - 20 > 20 m. 

m. 

Βαθμός 6 4 2 1 0 

Άνοιγμα 

Χωρίς < 0,1 0,1 - 1,0 1 - 5 > 5 mm 

διαχωρισ 

μό 

mm mm. mm. 

Βαθμός 6 5 3 1 0 

Τραχύτητα 

Πολύ 

τραχεία 

επιφάνεια 

Τραχεία 


Ελαφρά 

τραχεία 


Λεία 


Επιφάνει 

α 

ολίσθηση 

ς (Slicken 

Sided) 

Βαθμός 6 5 3 1 0 

Υλικό πλήρωσης 

∆εν 

υπάρχει 

∆εν 

υπάρχει 

Σκληρό 

υλικό 

Σκληρό 

υλικό 

Βαθμός 6 < 4 2 2 0 

Αποσάθρωση 

Μη Ελαφρά Μέσης Πολύ 

τοιχωμάτων 

εξαλλοιω εξαλλοιω εξαλλοίω εξαλλοιω 

Μαλακό 

υλικό 

Αποσαθρ 

ω-μένα 

μένα μένα σης μένα 

Βαθμός 6 5 3 1 0 

* Με πρόσθεση των μερικών βαθμολογιών 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.17: Προσαρμογή ταξινόμησης ασυνεχειών στην περίπτωση μελέτης Πρανών. 

Περίπτωση 

Πολύ 

ευνοϊκή 

Ευνοϊκή Μέτρια ∆υσμενής Πολύ 

δυσμενής 

P | aj - as | > 30 30 - 20 20 - 10 10 - 5 < 5 

T | aj - as - 

180 | 

P/T F1 0,15 0,40 0,70 0,85 1,00 

P | βj | < 20 20 - 30 30 - 35 35 - 45 > 45 

P F2 0,15 0,40 0,70 0,85 1,00 

T F2 1 1 1 1 1 

P βj - βs > 10 10 - 0 0 0 - (-10) < -10 

T βj + βs < 110 110 - 120 > 120 

 

P/T F3 0 - 6 - 25 - 50 - 60 

P = Κατολίσθηση με επίπεδη επιφάνεια ολίσθησης (Plane failure) 

T = Κατάπτωση με ανατροπή (Toppling failure) 

βs = Κλίση πρανούς 

αs = ∆ιεύθυνση κλίσης πρανούς 

αj = ∆ιεύθυνση κλίσης ασυνεχειών 

βj = Κλίση ασυνεχειών


ΠΙΝΑΚΑΣ 4.18: Προσαρμογή ταξινόμησης ανάλογα προς τη μέθοδο εκσκαφής των πρανών. 

Μέθοδο 

ς 

εκσκαφ 

ής 

Φυσικό 

πρανές 

(Natural 

slope) 

Προρρηγμά 

τωση 

(Presplittin 

g) 

Ήπια 

ανατίναξη 

(Smooth 

blasting) 

Συνήθης 


(Regular 

blasting) 

Ελαττωματική 


(Deficient 

blasting) 

F4 + 15 + 10 + 8 0 - 8 

SMR = RMR + (F 1 x F 2 x F 3 ) + F 4 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.19: Προσωρινή περιγραφή κλάσεων SMR. 

α/α 

Κλάσης 

V IV III II I 

SMR 0 - 20 21 - 40 41 - 60 61 - 80 81 - 100 

Περιγραφ 

ή 

Πολύ 

πτωχή 

Πτωχή Μέτρια Καλή Πολύ καλή 

Ευστάθει 

α 

Πολύ 

ασταθές 

Ασταθές 

Μερικά 

ευσταθές 

Ευσταθές 

Πλήρως 

ευσταθές 

Αστοχίες 

Μεγάλες 

επίπεδες ή 

σαν έδαφος 

Επίπεδες ή 

μεγάλες 

σφήνες 

Μερικές 

ασυνέχειες ή 

πολλές 

σφήνες 

Μερικά 

τεμάχη 

(blocks) 

Καμία 

Αναγκαία 

μέτρα 

(υποστήρ 

ιξη) 

Επανεκσκα 

φή 

Εκτεταμέν 

η 

διόρθωση 

Συστηματική Τυχαία Καμία 

Αντίστοιχα για την περίπτωση μελέτης Αντερεισμάτων Φραγμάτων ή Σηραγγών ή 

Θεμελιώσεων η προσαρμογή της ταξινόμησης των ασυνεχειών δίδεται από τον ακόλουθο 

πίνακα: 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.20: Προσαρμογή ταξινόμησης ασυνεχειών στην περίπτωση μελέτης Σηραγγών ή Θεμελιώσεων. 

∆ιεύθυνση και κλίση 

διακλάσεων 

Βαθμό 

ς 

Πολύ 


Ευνοϊκή Μέτρια ∆υσμενής 

Πολύ 


Σήραγγες 0 - 2 - 5 - 10 - 12 

Θεμελιώσεις 0 - 2 - 7 - 15 - 25 

4.24


ΠΙΝΑΚΑΣ 4.21: Ταξινόμηση της βραχομάζας, βαθμολογία της και τεχνική σημασία της ταξινομήσεως στις 

σήραγγες και στις θεμελιώσεις. 

α/α 

Κλάσης ή 

Κατηγορί 

α 

V IV III II I 

Βαθμολο 

0 - 20 21 - 40 41 - 60 61 - 80 81 - 100 

γία 

Περιγραφ Πολύ 

Πτωχή Μέτρια Καλή Πολύ καλή 

ή πτωχή 

Μέσος 

χρόνος 

5 ώρες για 1 βδομάδα 

10 min για 

6 μήνες για 10 χρόνια για 

διατηρήσ 

1.5 m για 3 m 

0.5 m 

4 m άνοιγμα άνοιγμα 5 m 

εως 

άνοιγμα άνοιγμα 

διατομής 

Συνοχή 

βραχομάζ 

ας (KPa) 

< 100 100 – 150 150 – 200 200 – 300 >300 

Γωνία 

τριβής 

βραχομάζ 

ας ( o ) 

< 30 ο 30 - 35 ο 35 - 40 ο 40 - 45 ο >45 ο 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.22: Σημασία του προσανατολισμού των ασυνεχειών σε σήραγγες (Wickhman et al). 

∆ιεύθυνση κάθετη στον άξονα της σήραγγας ∆ιεύθυνση παράλληλη 

Προχώρηση σύμφωνα 

με την κλίση 

Προχώρηση αντίθετα με 

την κλίση 

με τον άξονα της 

σήραγγας. 

Κλίση 45 - 

90 ο 


45 ο 


90 ο 


45 ο 


90 ο 


45 ο 

Πολύ 

Πολύ 

Ευνοϊκή Μέτρια ∆υσμενής 



Μέτρια 

Για κλίση 0 - 20 ο , δυσμενής ανεξάρτητα από την διεύθυνση. 

4.25


4.5.1.3. Μέθοδος Ν. Barton et al ή Σύστημα Q (NGI). 

Οι Barton et al (1974) εισάγουν την έννοια της ποιότητας της βραχομάζας (Q) 

που στη διαμόρφωση της τιμής της λαμβάνονται υπόψη έξι παράμετροι: 1) Ο δείκτης 

ποιότητας του πετρώματος (R.Q.D.), 2) Ο αριθμός των ομάδων των διακλάσεων (Jn), 3) 

Η τραχύτητα της πλέον δυσμενούς ομάδας διακλάσεων (Jr), 4) Ο βαθμός εξαλλοίωσης 

των τοιχωμάτων της ασυνέχειας ή το υλικό πλήρωσης της πλέον δυσμενούς ομάδας 

διακλάσεων (Ja), 5) Η κατάσταση από πλευράς υπεδαφικού νερού (Jw) και 6) Ο 

συντελεστής μείωσης τάσης (S.R.F.). Ο καθορισμός της ποιότητας της μάζας πετρώματος 

(Q) με συνδυασμό των έξι αυτών παραμέτρων δίδεται από την εξίσωση: 

Q = (R.Q.D./Jn) x (Jr/Ja) x (Jw/S.R.F.) 

To πρώτο κλάσμα δίνει μία χονδρική εκτίμηση του μέσου μεγέθους των κομματιών 

του πετρώματος μεταξύ των διακλάσεων. Το δεύτερο τη διατμητική αντοχή μεταξύ των 

κομματιών του πετρώματος και το τρίτο την ενεργό τάση στην εξεταζόμενη σήραγγα ή 

στο πρανές. Οι τιμές του Q κυμαίνονται από 0,001 για εξαιρετικά φτωχής ποιότητας 

βραχομάζα, έως 1000 για εξαιρετικά καλής ποιότητας βραχομάζα που είναι πρακτικά 

συμπαγές. Η μέθοδος αυτή έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία και σε όλους του τύπους 

πετρωμάτων και είναι γνωστή σαν μέθοδος του Νορβηγικού Γεωτεχνικού Ινστιτούτου. 

Ο Ζ. Τ. Bieniawski (1978) πρότεινε ένα συσχετισμό μεταξύ της δικής του 

μεθόδου (R.Μ.R.), και της Νορβηγικής (Q), που δίδεται από την εξίσωση: 

R.M.R. = 9 x log e Q + 44 

Ο ίδιος, δίνοντας επίσης έμφαση στο γεγονός ότι η παραμορφωσιμότητα είναι μία 

από τις τρεις σπουδαιότερες παραμέτρους που ελέγχουν την τεχνική συμπεριφορά της 

βραχομάζας, έχει συσχετίσει το επί τόπου (in-situ) μέτρο παραμόρφωσης κατά Young 

(E M ) με την τιμή του βαθμού R.M.R. της βραχομάζας. Χρησιμοποιώντας στοιχεία από ένα 

μεγάλο αριθμό τεχνικών έργων πολιτικού μηχανικού δίδει την ακόλουθη εξίσωση: 

όπου: 

Ε Μ = 1,76 x R.M.R. - 84,3 

Ε Μ = το επιτόπου στατικό μέτρο παραμόρφωσης σε GPa και 

R.M.R. = η βαθμολόγηση της βραχομάζας κατά το γεωμηχανικό σύστημα 

ταξινόμησης Bieniawski. 

Με συντελεστή συσχετισμού (r 2 ) 0,96 και σφάλμα πρόγνωσης 17,8% οι σταθερές 

στην πιο πάνω εξίσωση έχουν στρογγυλοποιηθεί σε: 

E M = 2 x R.M.R. - 100 

Η εξίσωση αυτή έχει αποδειχθεί ικανοποιητικά ακριβής για γεωτεχνικούς σκοπούς 

και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλους τους τύπους πετρωμάτων εφ' όσον έχει 

υπολογισθεί ο R.M.R.. 

Λόγω της ευρείας χρήσης και αυτής της μεθόδου του Νορβηγικού Γεωτεχνικού 

Ινστιτούτου (N.G.I.) ή μεθόδου N. Barton (Q), αλλά και της σπουδαιότητάς της στον 

4.26


προσδιορισμό των μηχανικών ιδιοτήτων κάποιας εξεταζόμενης βραχομάζας, η μέθοδος 

αυτή παρουσιάζεται στην συνέχεια αναλυτικότερα. 

Το σύστημα Q αναπτύχθηκε στο Νορβηγικό Γεωτεχνικό Ινστιτούτο (NGI) από 

τους Barton, Lien and Lunde το 1974, με σκοπό τον εμπειρικό σχεδιασμό των μέτρων 

άμεσης υποστήριξης σηράγγων που διανοίγονται με τη «μέθοδο ΝΑΤΜ». Η μέθοδος 

βασίζεται στον υπολογισμό του δείκτη Q από τη σχέση: 

Q 

 

 

 

R.Q.D. Jr 

x 

Jn Ja 

Jw 

x 

 

S.R.F. 

όπου: 

R.Q.D. = δείκτης ποιότητας του πετρώματος ή δείκτης κερματισμού της βραχομάζας, 

Jn = δείκτης του αριθμού των συστημάτων των ασυνεχειών ή αριθμός των 

ομάδων των διακλάσεων, 

Jr = βαθμός τραχύτητας των επιφανειών των ασυνεχειών ή τραχύτητα της πλέον 

δυσμενούς ομάδας διακλάσεων, 

Ja = βαθμός εξαλλοίωσης των επιφανειών των ασυνεχειών ή βαθμός εξαλλοίωσης 

των τοιχωμάτων της ασυνέχειας ή το υλικό πλήρωσης της πλέον δυσμενούς 

ομάδας διακλάσεων, 

Jw = συντελεστής επιρροής του υπόγειου νερού ή κατάσταση από πλευράς 

υπεδαφικού νερού, 

SRF = συντελεστής απομείωσης λόγω υψηλών τάσεων (Stress Reduction Factor) ή 

συντελεστής μείωσης τάσης. 

Στην παραπάνω σχέση, ο πρώτος λόγος (RQD/Jn) εκφράζει το μέσο μέγεθος των 

τεμαχών που συνιστούν τη βραχομάζα. Ο δεύτερος λόγος (Jr / Ja) εκφράζει τα 

χαρακτηριστικά διατμητικής αντοχής των ασυνεχειών της βραχόμαζας. Τέλος, ο τρίτος 

λόγος (Jw /SRF) εκφράζει τις τάσεις που επικρατούν στη βραχόμαζα. Οι τιμές των 

παραπάνω παραμέτρων συνοψίζονται στα επόμενα. 

1. Συντελεστής RQD. 

Χρησιμοποιείται η τιμή του δείκτη RQD. Εάν RQD < 10%, χρησιμοποιείται η 

συμβατική τιμή 10. 

2. Συντελεστής Jn. 

Οικογένειες ασυνεχειών 

Τιμή του Jn 

Συμπαγές πέτρωμα ή λίγες ασυνέχειες 0.5 - 1.0 

Μια οικογένεια 2 

Μια οικογένεια και μερικές τυχαίες ασυνέχειες 3 

∆υο οικογένειες 4 

∆υο οικογένειες και μερικές τυχαίες ασυνέχειες 6 

Τρεις οικογένειες 9 

Τρεις οικογένειες και μερικές τυχαίες ασυνέχειες 12 

Τέσσερις ή περισσότερες οικογένειες 15 

Θρυμματισμένο πέτρωμα 20 

4.27


Σε περιοχές διασταύρωσης σηράγγων, η τιμή του Jn τριπλασιάζεται. Σε περιοχές 

στομίων, η τιμή του Jn διπλασιάζεται. 

3. Συντελεστής Jr. 

(α) Περίπτωση βραχόμαζας με ασυνέχειες χωρίς υλικό πλήρωσης ή με υλικό 

πλήρωσης μικρού πάχους (ώστε να αποκαθίσταται επαφή των εκατέρωθεν 1-17 της 

ασυνέχειας τεμαχών για σχετική ολίσθηση μικρότερη των 10cm). 

Κατάσταση επιφάνειας των ασυνεχειών 

Τιμή του Jr 

Ασυνεχείς διακλάσεις 4 

Τραχείες και ακανόνιστες, κυματώδεις 3 

Ομαλές, κυματώδεις 2 

Ολισθηρές (slickensided), κυματώδεις 1.5 

Τραχείες ή ακανόνιστες, επίπεδες 1.5 

Ομαλές επίπεδες 1.0 

Ολισθηρές επίπεδες 0.5 

(β) Περίπτωση βραχόμαζας χωρίς επαφή των εκατέρωθεν της ασυνέχειας 

τοιχωμάτων του πετρώματος ακόμη και μετά σημαντική σχετική ολίσθηση κατά μήκος 

της ασυνέχειας. 

Κατάσταση επιφάνειας των 

ασυνεχειών 

Με υλικό πλήρωσης από αργιλικό 

υλικό σε επαρκές πάχος ώστε να 

παρεμποδίζεται η επαφή των 

τοιχωμάτων του πετρώματος 

Με υλικό πλήρωσης από αμμώδες ή 

χαλικώδες υλικό σε επαρκές πάχος 

ώστε να παρεμποδίζεται η επαφή 

των τοιχωμάτων του πετρώματος 

Τιμή του Jr 

1.0 

1.0 

Στην περίπτωση που η μέση απόσταση μεταξύ των ασυνεχειών υπερβαίνει τα τρία 

μέτρα, η τιμή του Jr αυξάνεται κατά 1. 

4.28


4. Συντελεστής Ja. 

(α) Περίπτωση βραχόμαζας με επαφή των εκατέρωθεν της ασυνέχειας τοιχωμάτων 


Κατάσταση εξαλλοίωσης των 

τοιχωμάτων των ασυνεχειών 

Τιμή του Ja 

Υγιή και πλήρως «επουλωμένα» 

τοιχώματα 

0.75 

Οξειδωμένα τοιχώματα χωρίς 

αποσάθρωση 

1.0 

Ελαφρώς αποσαθρωμένα τοιχώματα 

με αμμώδες (όχι αργιλικό) υλικό 

2.0 

πλήρωσης 

Αμμώδες ή ιλυώδες υλικό πλήρωσης 3.0 

Υλικό πλήρωσης από αργιλικά 

ορυκτά πάχους έως 2 mm 

4.0 

(β) Περίπτωση βραχόμαζας με υλικό πλήρωσης μικρού πάχους (ώστε να 

αποκαθίσταται επαφή των εκατέρωθεν της ασυνέχειας τεμαχών για σχετική ολίσθηση 

μικρότερη των 10 cm). 



Yλικό πλήρωσης από αμμώδη 

συστατικά 

Yλικό πλήρωσης από στιφρή άργιλο 

πάχους έως 5 mm 

Yλικό πλήρωσης από μαλακή άργιλο 

πάχους έως 5 mm 

Yλικό πλήρωσης από διογκούμενη 

άργιλο πάχους έως 5 mm. Η τιμή 

του Ja εξαρτάται από το ποσοστό 

της διογκούμενης αργίλου 


4.0 

6.0 

8.0 

8 - 12 

(γ) Περίπτωση βραχόμαζας χωρίς επαφή των εκατέρωθεν της ασυνέχειας 

τοιχωμάτων του πετρώματος ακόμη και μετά σχετική ολίσθηση κατά μήκος της 

ασυνέχειας. 



Ζώνες από θρυμματισμένο ιλυοαμμώδες 

υλικό 

Παχιές ζώνες από αργιλικό υλικό 

(στιφρή άργιλος, μαλακή άργιλος ή 

διογκούμενη άργιλος 


5 

6-24 

4.29


5. Συντελεστής Jw. 

Παρουσία Υπογείων Υδάτων 

Στεγνή εκσκαφή ή μικρή τοπική 

εισροή νερού έως 5 lit/min 

Μέτρια εισροή νερού με μερική 

απόπλυση του υλικού πλήρωσης 

Μεγάλη εισροή νερού σε καλό 

πέτρωμα με ρωγμές χωρίς υλικό 


Μεγάλη εισροή νερού με σημαντική 

απόπλυση του υλικού πλήρωσης 

Πολύ μεγάλη εισροή νερού 

βαθμιαίως μειούμενη με την πάροδο 

του χρόνου 

Πολύ μεγάλη εισροή νερού χωρίς 

μείωση με την πάροδο του χρόνου 

Τιμή του Jw 

1.0 

0.66 

0.50 

0.33 

0.2-0.1 

0.05-0.1 

6. Συντελεστής SRF. 

(α) ∆ιέλευση από ζώνες ρηγμάτων. ∆ιέλευση από ασθενείς ζώνες που είναι δυνατόν να 

προκαλέσουν χαλάρωση της βραχόμαζας. 


Άφθονες ασθενείς ζώνες με αργιλικό 

ή αποσαθρωμένο πέτρωμα, πολύ 

χαλαρό περιβάλλον πέτρωμα (για 

οποιοδήποτε βάθος) 

Μεμονωμένες ασθενείς ζώνες ως 

ανωτέρω (βάθος σήραγγας < 50 m 

Μεμονωμένες ασθενείς ζώνες ως 

ανωτέρω (βάθος σήραγγας > 50 m 

Άφθονες ζώνες διάτμησης σε 

σκληρό πέτρωμα, χωρίς αργιλικό 

υλικό, χαλαρό περιβάλλον πέτρωμα 

(για οποιοδήποτε βάθος) 

Μεμονωμένες ζώνες διάτμησης ως 

ανωτέρω (βάθος σήραγγας < 50 m 

Μεμονωμένες ζώνες διάτμησης ως 

ανωτέρω (βάθος σήραγγας > 50 m 

Χαλαρές ανοιχτές ασυνέχειες, 

έντονα διακλασμένη μάζα (για 

οποιοδήποτε βάθος) 

Τιμή του SRF 

10 

5 

2.5 

7.5 

5 

2.5 

5 

4.30


(β) Περίπτωση πετρώματος ικανής αντοχής υπό σχετικώς υψηλές τιμές γεωστατικών 

τάσεων. 

Περίπτωση σc /σ1 σθ /σ1 Τιμή του SRF 

Χαμηλές τάσεις, 

κοντά στην 

επιφάνεια, 

> 200 > 13 2.5 

ανοιχτές 

ασυνέχειες 

Μέσες τάσεις 200-10 13-0.66 1.0 

Υψηλές τάσεις, 

πολύ "σφιχτή 

10-5 0.66-0.33 0.5-2.0 

δομή 

Μέτρια 

"εκτίναξη" 

σκληρού 

5-2.5 0.33-0.16 5-10 

πετρώματος, 

μετά 1 ώρα 

Έντονη "έκρηξη" 

και δυναμικές 

παραμορφώσεις 

σκληρού 


< 2.5 < 0.16 10-20 

(γ) Συνθλίβον πέτρωμα, έντονες πλαστικές παραμορφώσεις λόγω πολύ υψηλών τάσεων. 



Μέτρια πίεση εξαιτίας της συμπίεσης 5 - 10 

Μεγάλη πίεση εξαιτίας της 

10 - 20 

συμπίεσης 

(δ) ∆ιογκούμενο πέτρωμα, λόγω χημικής ενεργότητας με προσρόφηση νερού. 



Μέτρια πίεση εξαιτίας της διόγκωσης 5 - 10 

Μεγάλη πίεση εξαιτίας της 

διόγκωσης 

10 - 15 

Με βάση το δείκτη ποιότητας κατά το σύστημα Q, η βραχόμαζα μπορεί να 

καταταγεί στις ακόλουθες κατηγορίες: 

Πίνακας. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΒΡΑΧΟΜΑΖΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟ Q-SYSTEM. 

Q Κλάση Χαρακτηρισμός 

>400 Q-Ia εξαιρετικά καλή 

100-400 Q-Ib πάρα πολύ καλή 

40-100 Q-II πολύ καλή 

10-40 Q-IIIa καλή 

4-10 Q-IIIb μέτρια 

1-4 Q-IVa πτωχή 

0.1-1 Q-IVb πολύ πτωχή 

0.01-0.1 Q-Va πάρα πολύ πτωχή 


4.5.1.4. Μέθοδος Ε. Hoek - Ε. Τ. Brown. 

Η αντοχή του αδιατάρακτου υλικού πετρώματος (rock material) έχει 

χρησιμοποιηθεί από τους Ε. Hoek και Ε. Τ. Brown (1980 α, β) σαν βάση για ένα κριτήριο 

αστοχίας της βραχομάζας (rock mass). Βασιζόμενοι στην εμπειρία τους, τόσο στη 

θεωρητική όσο και στην πρακτική συμπεριφορά των πετρωμάτων, ανάπτυξαν με τη 

μέθοδο της πειραματικής προσεγγιστικής απόδειξης, την ακόλουθη εμπειρική σχέση 

μεταξύ των κύριων τάσεων, συσχετιζόμενων με την αστοχία του πετρώματος: 

 

1 

 

3 

 

m 

σ 

c 

σ 

3 

 

s 

2 

c 

όπου: 

σ 1 και σ 3 : η πρωτεύουσα και δευτερεύουσα κύρια τάση αντίστοιχα. 

σ c : η αντοχή σε μονοαξονική θλίψη του αδιατάρακτου υλικού πετρώματος (rock 

material). 

m και s: σταθερές που εξαρτώνται από τις ιδιότητες του πετρώματος και την έκταση του 

κερματισμού πριν υποβληθεί στην καταπόνηση των σ 1 και σ 3 . 

Η παράμετρος m ποικίλει με τον τύπο του πετρώματος, τη γωνία τριβής μεταξύ 

των σωματιδίων ή κομματιών του πετρώματος και το βαθμό της αλληλοεμπλοκής τους 

μέσα στη βραχομάζα. Η παράμετρος s φαίνεται να εξαρτάται από την εφελκυστική 

αντοχή μεταξύ των σωματιδίων του πετρώματος και το βαθμό αλληλοεμπλοκής τους. 

Εάν στην πιο πάνω εξίσωση χρησιμοποιηθούν οι ανοιγμένες κύριες τάσεις σ 1η = 

σ 1 /σ c και σ 3η = σ 3 /σ c η εξίσωση παίρνει τη μορφή: 

 

 

1 n 

3 n 

 

m 

σ 

3n 

 

S 

Για αδιατάρακτο ισότροπο συμπαγές υλικό πετρώματος η παράμετρος s = 1,0 και 

1 n 

3 n 

m σ 3n 

1 

Για πέτρωμα με ασυνέχειες s < 1. Για έντονα διερρηγμένα και κερματισμένα, τα 

m και s ελαττώνονται με την αύξηση της έντασης διαρρήξεως και του βαθμού 

κερματισμού καθώς και την ελάττωση της αλληλοεμπλοκής των επί μέρους κομματιών 


4.32 

Για υλικά μυλωνιτιωμένα ή θρυμματισμένα s = 0. 

Οι Ε. Hoek και Ε. Τ. Brown πειραματιζόμενοι σε βραχομάζες διάφορων τύπων 

πετρωμάτων ποικίλης γεωτεχνικής κατάστασης και σύνθεσης, κατέληξαν σε διάφορες 

καταστατικές εξισώσεις. Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζονται ενδεικτικά οι 

καταστατικές εξισώσεις που ισχύουν για παράδειγμα σε ανθρακικές βραχομάζες 

πετρωμάτων (όπως Ασβεστολιθων, ∆ολομιτών και Μαρμάρων) ποικίλης γεωτεχνικής 

κατάστασης και σύνθεσης. Οι εξισώσεις αυτές της αντοχής (θλιπτικής και διατμητικής)


θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σαν χονδρικοί οδηγοί στους υπολογισμούς του 

προκαταρκτικού σχεδιασμού και μελέτης, λόγω του ότι βασίζονται σε σχετικά λίγα στοιχεία 

παρατήρησης και είναι, ως εκ τούτου, προσεγγιστικές. Μπορούν να εφαρμοστούν 

επίσης στους υπολογισμούς της προκαταρκτικής μελέτης ευστάθειας πρανών (π.χ. των 

αντερεισμάτων ενός φράγματος) και στις υπόγειες εκσκαφές σε βραχομάζα με ασυνέχειες 

κυρίως τύπου διακλάσεων. 

4.33


ΠΙΝΑΚΑΣ 4.23. Προσεγγιστικά κριτήρια αντοχής συμπαγών και ασυνεχών ανθρακικών πετρωμάτων κατά 

Ε. Hoek & Ε. Τ. Brown (1980). 

Ποιότητα πετρώματος 

Τύπος πετρώματος: 

ΑΝΘΡΑΚΙΚΑ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ με 

καλά αναπτυγμένους 

κρυστάλλους. (∆ολομίτης, 

Ασβεστόλιθος & Μάρμαρα). 

Α∆ΙΑΤΑΡΑΚΤΟ ∆ΕΙΓΜΑ ΠΕΤΡΩΜΑΤΟΣ. 

∆οκίμια πετρώματος εργαστηριακού 

μεγέθους χωρίς ελαττώματα ή/και 

επίπεδα αδυναμίας. (R.M.R. > 100 και 

Q > 100) 

ΠΟΛΥ ΚΑΛΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ 

ΒΡΑΧΟΜΑΖΑ. 

Σφιχτά αλληλοσυνδεδεμένο 

αδιατάραχτο πέτρωμα με μη 

αποσαθρωμένα τοιχώματα 

διακλάσεων, διαστήματος 1 έως 3 m. 

(R.M.R. = 85 και Q = 100) 

ΚΑΛΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΒΡΑΧΟΜΑΖΑ. 

Υγιές έως ελαφρά αποσαθρωμένο 

πέτρωμα, ελαφρά διαταραγμένο, με 

διακλάσεις διαστήματος 1 έως 3 m. 

(R.M.R. = 65 και Q = 10) 

1 n 

3 n 

7 σ 3n 

1 

T 0,816( 

0,140) 

n 

n 

0,658 

1 n 

3 n 

3,5 σ 3n 

0,1 

T 0,651( 

0,028) 

n 

n 

0,679 

1 n 

3 n 

0,763 σ 3n 

0,004 

T 0,369( 

 

n 

n 

0,669 

0,006) 

ΜΕΤΡΙΑΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΒΡΑΧΟΜΑΖΑ. 

Πέτρωμα με μερικές ομάδες 

διακλάσεων με μέτρια αποσαθρωμένα 

τοιχώματα, διαστήματος 0,3 έως 1 m. 

(R.M.R. = 44 και Q = 1) 

1 n 

3 n 

0,140 σ 3n 

0,0001 

T 0,198( 

 

n 

n 

0,662 

0,0007) 

ΦΤΩΧΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΒΡΑΧΟΜΑΖΑ. 

Πέτρωμα με πολυάριθμες ομάδες 

διακλάσεων, με αποσαθρωμένα 

τοιχώματα, διαστήματος 30 mm έως 

500 mm, μερικά πληρωμένες. (R.M.R. 

= 23 και Q = 0,1) 

ΠΟΛΥ ΦΤΩΧΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ 

ΒΡΑΧΟΜΑΖΑ. 

Πέτρωμα με πολυάριθμες ομάδες 

διακλάσεων με έντονα αποσαθρωμένα 

τοιχώματα, διαστήματος μικρότερου 

από 50 mm, και ολικά πληρωμένες. 

(R.M.R. = 3 και Q = 0,01) 

1 n 

3 n 

0,040σ 

3n 

0,00001 

T 0,115( 

 

n 

n 

0,646 

0,0002) 

1 n 

3 n 

0,007 σ 3n 

0 

Tn 

 

0 

n 

,042( ) 

0,534 

∆εν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε μελέτες ευστάθειας πρανών εάν η αστοχία 

πρόκειται να εκδηλωθεί, λόγω της υφιστάμενης δομής των ασυνεχειών, με ολίσθηση επί 

4.34


ενός επιπέδου ασυνέχειας (π.χ. επί επιπέδου στρώσης με κλίση ομόρροπη προς το 

πρανές, όπως φαίνεται στο ακόλουθο σχήμα (α)), ή επί δύο επιπέδων (π.χ. αποκόλληση 

«σφήνας» τμήματος πετρώματος οριζόμενου από δύο αλληλοτεμνόμενες ομάδες 

ασυνεχειών, η γραμμή τομής των οποίων έχει κλίση ομόρροπη προς την κλίση του 

πρανούς, όπως φαίνεται στο ακόλουθο σχήμα (β)). Στην περίπτωση αυτή πρέπει να 

γίνεται μελέτη επάνω σε δίκτυο στερεογραφικής προβολής Schmidt, τοποθετώντας τις 

διευθύνσεις κλίσεων ή τις παρατάξεις και τις κλίσεις τόσο των επιπέδων των ασυνεχειών 

όσο και του πρανούς και κατά περίπτωση να καθορίζεται ο συντελεστής ασφάλειας του 

πρανούς. 

Μέγιστο 

ς 

κύκλος 

της 

συγκέντρωσης 

των 

πόλων. 

Συγκέν 

-τρωση 

πόλων. 

Σχήμα. (α). Αστοχία επιπέδου σε 

πέτρωμα με μία ομάδα διακλάσεων. 

Σχήμα. (β). Αστοχία «σφήνας» σε 

πέτρωμα με δύο ομάδες 

αλληλοτεμνόμενων διακλάσεων. 

Εικ. 4.6: Σχηματική παράσταση αστοχίας: (α) «επιπέδου» και (β) «σφήνας». 

Οι Ε. Hoek και Ε. Τ. Brown έχουν μελετήσει πέραν των ανθρακικών πετρωμάτων 

και ένα πλήθος άλλων πετρωμάτων και έχουν δώσει αντίστοιχες καταστατικές εξισώσεις. 

Τα πετρώματα αυτά έχουν ταξινομηθεί σε άλλες τέσσερις κατηγορίες, με κριτήρια κυρίως 

την κρυσταλλικότητα και το μέγεθος των κόκκων τους Για περαιτέρω μελέτη μπορεί να 

γίνει αναφορά στο άρθρο των Ε. Hoek και Ε. Τ. Brown (1980) «Empirical strength 

Criterion for Rock Masses. Journal of the Geotechnical Engineering Division, Proc. Am. 

Soc. Civ. Engrs, 106, No G T9, 1013-1035». 

4.35


4.5.1.5. Μέθοδος ή Σύστημα του ∆είκτη Γεωλογικής Αντοχής 

(G.S.I.) των Evert Hoek, Carlos Carranza-Torres, και Brent 

Corkum, (2002), «HOEK-BROWN FAILURE CRITERION» 

Το σύστημα GSI (Geological Strength Index) ή ∆είκτης Γεωλογικής Αντοχής, 

προτάθηκε και θεσπίσθηκε από τους Hoek, Kaiser, και Bawden (1995), τους Hoek και 

Brown (1997) και διευρύνθηκε από τους Hoek, Marinos και Benissi (1998) και δίνει 

ιδιαίτερη έμφαση σε σχετικώς πτωχής ποιότητας βραχομάζες με RMR < 40 αλλά με 

λειτουργία αλληλοεμπλοκής μεταξύ των βραχωδών τεμαχών. Τέτοιου τύπου βραχόμαζες 

δομούν ένα σημαντικό ποσοστό του Ελληνικού χώρου και συνεπώς έχουν μεγάλη 

σημασία στο σχεδιασμό υπογείων έργων. 

Το σύστημα GSI σχεδιάσθηκε ώστε εν γένει να είναι συμβατό με το σύστημα RMR 

για βραχόμαζες με RMR > 40, δηλαδή οι τιμές του δείκτη GSI είναι περίπου ίσες με τις 

αντίστοιχες τιμές του δείκτη RMR. Για βραχόμαζες με RMR < 40, το σύστημα GSI 

πλεονεκτεί επειδή παρέχει καλύτερη διακριτοποίηση, χωρίς απότομες μεταβολές της 

τιμής του δείκτη, ενώ ταυτοχρόνως παραμένει συμβατό με το σύστημα RMR. 

Το σύστημα GSI βασίζεται στη συναξιολόγηση δυο παραμέτρων: 

(α) Της δομής της βραχόμαζας, που χαρακτηρίζει το βαθμό αλληλοεμπλοκής των 

βραχωδών τεμαχών. 

(β) Της κατάστασης των επιφανειών των ασυνεχειών που χαρακτηρίζει το μέγεθος 

της διατμητικής αντοχής τους. 

Η συναξιολόγηση των παραμέτρων και οι αντίστοιχες τιμές του δείκτη GSI 

φαίνονται στον ακόλουθο πίνακα 4.24. Το σύστημα GSI εφαρμόζεται σε βραχόμαζες με 

αλληλοεμπλοκή μεταξύ των βραχωδών τεμαχών, δηλαδή σε βραχόμαζες με μικρό 

ποσοστό συμμετοχής εδαφικού υλικού (τυπικά λιγότερο από 20% του συνολικού όγκου 

της βραχόμαζας). 

4.36


Πίνακας 4.24. Δείκτης γεωλογικής αντοχής για ρηγματωμένη βραχόμαζα. Ταξινόμηση της βραχόμαζας κατά 

το σύστημα GSI. Το σύστημα GSI εφαρμόζεται σε βραχόμαζες με αλληλοεμπλοκή μεταξύ των βραχωδών 

τεμαχών, δηλαδή σε βραχόμαζες με μικρό ποσοστό συμμετοχής εδαφικού υλικού (τυπικά λιγότερο από 20% 

του συνολικού όγκου της βραχόμαζας). 

Για τις βραχόμαζες με αξιόλογο ποσοστό συμμετοχής εδαφικού υλικού (π.χ. 

βραχόμαζες με σημαντικό βαθμό εξαλλοίωσης), ή για τις βραχόμαζες που αποτελούνται 

από εναλλαγές αδύναμων και ισχυρών βράχων που συχνά είναι τεκτονικά 

διαταραγμένες, όπως είναι η περίπτωση του πετρώματος του φλύσχη, όπου η 

αλληλοεμπλοκή μεταξύ των βραχωδών τεμαχών είναι περιορισμένη έως ανύπαρκτη, ο 

4.37


προσδιορισμός του Γεωλογικού ∆είκτη Αντοχής παρουσιάζει κάποιες δυσκολίες. Πάντως, 

εξαιτίας του μεγάλου αριθμού έργων πολιτικού μηχανικού υπό κατασκευή σε αυτές τις 

βραχόμαζες, έχουν γίνει μερικές προσπάθειες να δημιουργηθούν καλύτερα εργαλεία 

τεχνικής γεωλογίας και βραχομηχανικής από αυτά που είναι αυτή τη στιγμή διαθέσιμα. 

Συνεπώς, για να αντιμετωπισθεί η ομάδα αυτών των υλικών στο σύστημα GSI, ένα τμήμα 

του διαγράμματος που δίνεται στον παραπάνω κύριο πίνακα του δείκτη γεωλογικής 

αντοχής για ρηγματωμένη βραχόμαζα, έχει τροποποιηθεί, επεκταθεί και μεγεθυνθεί. 

Αυτό το διευρυμένο διάγραμμα δίνεται στον ακόλουθο πίνακα 4.25 και μπορεί να 

χρησιμοποιείται κατά την ταξινόμηση της βραχομάζας με βάση το σύστημα GSI. 

4.38


Πίνακας 4.25. Τιμές GSI σε ετερογενείς και ασθενέστερες βραχομάζες όπως ο Φλύσχης. Αποτελεί τροποποίηση του συστήματος GSI για βραχόμαζες χωρίς 

αλληλοεμπλοκή κόκκων και εφαρμόζεται σε βραχόμαζες με μεγάλο ποσοστό συμμετοχής εδαφικού υλικού (τυπικά περισσότερο από 20% του συνολικού όγκου της 

βραχόμαζας).


Μετά την ολοκλήρωση της περιγραφής της διαδικασίας προσδιορισμού του δείκτη 

γεωλογικής αντοχής (G.S.I.) μιας έντονα ή λιγότερο έντονα ρηγματωμένης βραχόμαζας 

με την μέθοδο ή το σύστημα του δείκτη γεωλογικής αντοχής (G.S.I.) κατά E. Hoek et al, 

δίδεται στην συνέχεια βήμα προς βήμα η διαδικασία υπολογισμού των μηχανικών 

ιδιοτήτων της βραχόμαζας, δηλαδή της αντοχής και της παραμορφωσιμότητας της 

βραχόμαζας, χρησιμοποιώντας την μέθοδο αυτή, λόγω της μεγάλης σπουδαιότητάς της 

στα σύγχρονα έργα. 

4.5.1.6. Υπολογισμός των μηχανικών ιδιοτήτων της βραχόμαζας. 

4.5.1.6.1. Γενικά. 

Ένα κρίσιμο στάδιο της μεθοδολογίας που αναλύεται στο κεφάλαιο αυτό είναι η 

επιλογή αξιόπιστων ιδιοτήτων βραχόμαζας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον 

υπολογισμό της συμπεριφοράς της βραχόμαζας στις τάσεις που επιβάλλονται σε κάποιο 

μελετούμενο έργο. Ένα από τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται ευρύτατα για τον 

υπολογισμό των ιδιοτήτων της βραχόμαζας είναι αυτό που προτείνεται από τους Hoek 

και Brown (1997). Αυτό το κριτήριο, συνοψίζεται εν συντομία στο κείμενο που 

ακολουθεί. 

Πρέπει να σημειώσουμε ότι το κριτήριο Hoek and Brown, καθώς και όλα τα άλλα 

κριτήρια που έχουν δημοσιευτεί και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αυτό τον σκοπό, 

θεωρούν ότι η βραχόμαζα συμπεριφέρεται ισότροπα. Με άλλα λόγια, θεωρούν ότι η 

συμπεριφορά της βραχόμαζας ελέγχεται από την κίνηση και την περιστροφή των 

στοιχείων του βράχου που χωρίζονται από επίπεδα ασυνεχειών όπως επίπεδα στρώσεων 

και διακλάσεων, και ότι δεν υπάρχουν προτιμούμενες διευθύνσεις αστοχίας. 

Αυτά τα κριτήρια αστοχίας δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται στις περιπτώσεις 

που η βραχόμαζα αποτελείται από ένα ανθεκτικό παχυστρωματώδη βράχο όπως π.χ. ο 

ψαμμίτης με επιφάνειες στρώσεων λείες και πληρωμένες με αργιλικές επικαλύψεις. Η 

συμπεριφορά τέτοιων βραχομαζών θα είναι έντονα ανισοτροπική και θα ελέγχεται από 

το γεγονός ότι οι επιφάνειες στρώσης είναι μια τάξη μεγέθους πιο αδύναμες από κάθε 

άλλο χαρακτηριστικό. Σε τέτοιες βραχόμαζες η κύρια μορφή αστοχίας θα είναι 

σφηνοειδείς ή επίπεδες αποκολλήσεις ή καταπτώσεις τεμαχίων βράχου λόγω βαρύτητας 

που θα προσδιορίζονται από την αλληλοεμπλοκή των αδύναμων επιφανειών στρώσης με 

άλλα συστήματα ασυνεχειών τα οποία λειτουργούν ως επιφάνειες αποχωρισμού. Πάντως, 

αν η βραχόμαζα είναι κατακερματισμένη, η συνέχεια των επιφανειών στρώσης θα έχει 

διαταραχθεί και ο βράχος πιθανόν να συμπεριφέρεται ως ισότροπη μάζα. 

Κατά την εφαρμογή του κριτηρίου Hoek and Brown σε ισότροπες βραχόμαζες, τρεις 

παράμετροι απαιτούνται για τον υπολογισμό των ιδιοτήτων αντοχής και παραμόρφωσης 

της βραχόμαζας. Αυτές είναι: 

Η αντοχή σε μονοαξονική θλίψη σ ci των μονάδων ακέραιου πετρώματος (υλικού του 

πετρώματος ή rock material) που σχηματίζουν την βραχόμαζα, 

Η σταθερά m i που ορίζεται από τα χαρακτηριστικά τριβής αυτών των πετρωμάτων, και 

Ο δείκτης γεωλογικής αντοχής (GSI) που συσχετίζει τις ιδιότητες των ακέραιων 

πετρωμάτων πετρώματος (υλικού του πετρώματος ή rock material) με αυτές της 

συνολικής βραχόμαζας (rock mass). 

Κάθε μία από αυτές τις παραμέτρους εξετάζεται στις υποενότητες που ακολουθούν.


Αντοχή σε Μονοαξονική θλίψη σ ci της μονάδος ακεραίου πετρώματος. 

Η αντοχή σε Μονοαξονική θλίψη σ ci της μονάδος ακεραίου πετρώματος 

προσδιορίζεται εργαστηριακά όπως αναλύεται με λεπτομέρεια σε άλλο κεφάλαιο. 

Σε ορισμένες εξαιρετικές περιπτώσεις, όπου η βραχομάζα είναι πολύ πυκνά 

ρηγματωμένη ή σχιστοποιημένη και δεν είναι δυνατόν να ληφθούν αδιατάρακτα δείγματα 

πυρήνων πετρώματος, για εκτέλεση δοκιμών αντοχής σε μοναξονική θλίψη μπορούν να 

διενεργηθούν δοκιμές μεγάλης κλίμακας κατευθείαν πάνω στη «βραχόμαζα» (Jaeger, 

1971). Οι δοκιμές αυτές απαιτούν ένα εξαιρετικά υψηλό επίπεδο δεξιοτεχνίας από τη 

μεριά του τεχνικού γεώτρησης και του τεχνικού του εργαστηρίου. Οι εγκαταστάσεις για 

μεγάλης κλίμακας τριαξονικές δοκιμές είναι διαθέσιμες μόνο σε λίγα εργαστήρια στον 

κόσμο και γενικά θεωρείται ότι δεν αξίζει να γίνουν τέτοιες δοκιμές για συνήθη έργα 

πολιτικού μηχανικού. 

Ένας από τους λίγους τρόπους με τους οποίους είναι δυνατόν να λυθεί αυτό το 

δίλημμα είναι να χρησιμοποιηθεί η δοκιμή προσδιορισμού αντοχής σε σημειακή φόρτιση 

σε δείγματα. Τα δείγματα που χρησιμοποιούνται για αυτές τις δοκιμές μπορούν να είναι 

είτε ακανόνιστα κομμάτια ή κομμάτια που θραύονται από τον πυρήνα όπως φαίνεται στο 

παρακάτω σχήμα. 

Εικ. 4.7: Περιπτώσεις δοκιμών αντοχής σε σημειακή φόρτιση σε τεμάχη ακεραίου πετρώματος. 

Η κατεύθυνση της φόρτισης θα πρέπει να είναι κατά το δυνατόν όσο πιο κάθετη 

στις επιφάνειες αδυναμίας και η θραύση που δημιουργείται από την δοκιμή δεν θα πρέπει 

να εμφανίζει σημεία ότι έχει ακολουθήσει μια υπάρχουσα ασυνέχεια. Συνιστούμε θερμά 

να συνοδεύεται η εργαστηριακή δοκιμή από φωτογραφίες των δοκιμίων οι οποίες 

λήφθηκαν πριν και μετά την δοκιμή καθώς αυτές δίνουν στον χρήστη την δυνατότητα 

να κρίνει την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων των δοκιμών. Η αντοχή σε μονοαξονική 

θλίψη των δειγμάτων ακέραιου βράχου μπορεί να υπολογισθεί, με ένα λογικό επίπεδο 

ακρίβειας, αν πολλαπλασιάσουμε τον δείκτη σημειακής φόρτισης Ι s με το 24, όπου 

I s =P/D 2 . P είναι η φόρτιση στα σημεία και D η απόσταση ανάμεσα στα σημεία. 

4.41


Εικ. 4.8: Φορητός εξοπλισμός για τον προσδιορισμό αντοχής σε σημειακή φόρτιση. 

Στις περιπτώσεις πολύ αδύναμων ή και φυλλοποιημένων πετρωμάτων όπως οι 

αργιλικοί σχιστόλιθοι ή οι διατμημένοι ιλυόλιθοι, η πίεση στα σημεία φόρτισης μπορεί να 

προκαλέσει πλαστική παραμόρφωση μάλλον παρά θραύση του δείγματος. Σε τέτοιες 

περιπτώσεις η δοκιμή αντοχής σε σημειακή φόρτιση δεν δίνει αξιόπιστα αποτελέσματα. 

Όταν δεν είναι δυνατόν να πάρουμε δείγματα ακόμα και για την εκτέλεση της 

δοκιμής σημειακής φόρτισης, η μόνη εναλλακτική λύση που απομένει είναι να στραφούμε 

προς μια ποιοτική περιγραφή του πετρώματος για να υπολογίσουμε την μονοαξονική 

θλιπτική αντοχή του ακέραιου πετρώματος. Μια τέτοια ποιοτική περιγραφή δίνεται στον 

ακόλουθο πίνακα 4.26. 

4.42


Πίνακας 4.26. Πρακτικός υπολογισμός μονοαξονικής αντοχής. 



Εξαιρετικά 

υψηλή 

Αντοχή σε 

ανεμπόδιστ 

η θλίψη 

(Mpa) 

Αντοχή 

σε 

σημειακ 

ή 

φόρτιση 

(Mpa) 

>250 >10 

Πολύ υψηλή 100-250 4-10 

Υψηλή 50-100 2-4 

Μέτρια 25-50 1-2 

Χαμηλή 5-25 

Πρακτικός 

υπολογισμός 


Μικρή 

αποφλοίωση 

του 

δείγματος με 

το γεωλογικό 

σφυρί 

Το δείγμα 

απαιτεί πολλά 

χτυπήματα με 


σφυρί για να 

σπάσει 


απαιτεί 

περισσότερα 

από ένα 

χτυπήματα με 


σφυρί για να 

σπάσει 

Το δείγμα δεν 

μπορεί να 

χαραχθεί με 

μαχαίρι 

τσέπης και 


σπάσει με ένα 

χτύπημα του 

γεωλογικού 

σφυριού 




δυσκολία με 


τσέπης, μικρή 

διείσδυση του 

άκρου του 


σφυριού μετά 

από ισχυρό 

χτύπημα 

Παραδείγματα 

Υγιείς βασάλτης, 

πυριτόλιθος, 

διαβάσης, 

γνεύσιος, 

γρανίτης, 

χαλαζίτης 

Αμφιβολίτης, 

ψαμμίτης, 

βασάλτης, 

γάββρος, 

γνεύσιος, 

γρανοδιορίτης, 

ασβεστόλιθος, 

μάρμαρο 

Ασβεστόλιθος, 

μάρμαρο, 

φυλλίτης, 

ψαμμίτης, 

σχιστόλιθος 

Ιλυόλιθος, 

σκυρόδεμα, 

σχιστόλιθος, 

αργιλόλιθος 

Κιμωλία, ορυκτό 

αλάτι, ποτάσα 

4.43


Πολύ χαμηλή 1-5 

Εξαιρετικά 

χαμηλή 

Σταθερά m i . 

0,25-1 


θρυμματίζεται 

με ισχυρά 

χτυπήματα 

του 


σφυριού και 




τσέπης. 


παραμορφώνε 

ται με 

διείσδυση του 

αντίχειρα 

Πολύ 

αποσαθρωμένο ή 

εξαλλοιωμένο 

πέτρωμα 

Στιφρό υλικό 


ρήγματος 

Η σταθερά m i των Hoek and Brown μπορεί να προσδιοριστεί μόνο με την 

τριαξονική δοκιμή σε δείγματα πυρήνων ή να υπολογισθεί από μια ποιοτική περιγραφή 

του βραχώδους υλικού όπως περιγράφεται από τους Hoek and Brown (1997). Η 

παράμετρος αυτή εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά τριβής των συστατικών ορυκτών που 

υπάρχουν στο ακέραιο πέτρωμα και έχει σημαντική επίδραση στα χαρακτηριστικά 

αντοχής του βράχου όπως φαίνεται στο ακόλουθο σχήμα. 

Εικ. 4.9: Επιρροή της σταθεράς mi στα χαρακτηριστικά της αντοχής του ακεραίου πετρώματος. 

Όταν δεν είναι δυνατόν να διενεργηθούν τριαξονικές δοκιμές για τους λόγους που 

αναφέρθηκαν στην προηγούμενη ενότητα, μια κατ’ εκτίμηση τιμή της m i μπορεί να 

ληφθεί από τον ακόλουθο πίνακα 4.27. Οι περισσότερες τιμές που αναφέρονται 

4.44


προήλθαν από τριαξονικές δοκιμές σε δείγματα ακέραιου πετρώματος και το εύρος των 

τιμών που αναφέρονται εξαρτάται από την ακρίβεια της γεωλογικής περιγραφής κάθε 

τύπου πετρώματος. Για παράδειγμα, ο όρος «γρανίτης» περιγράφει ένα τύπο πετρώματος 

που προσδιορίζεται με σαφήνεια και όλοι οι γρανίτες εκδηλώνουν πολύ παραπλήσια 

μηχανικά χαρακτηριστικά. Συνεπώς, η τιμή της m i ορίζεται ίση με 32 3. Από την άλλη, 

ο όρος “λατυποπαγές” δεν είναι πολύ ακριβής όσο αφορά την ορυκτολογική σύσταση και 

συνεπώς η τιμή της m i εμφαίνεται ως 19 5, και συνεπώς δηλώνει μεγαλύτερη 

αβεβαιότητα. 

Ευτυχώς, όσον αφορά την εκτίμηση της αντοχής της βραχόμαζας, από τις τρεις 

παραμέτρους που απαιτούνται, η τιμή της σταθεράς m i είναι η λιγότερο ευαίσθητη. 

Συνεπώς, η ακρίβεια των μέσων τιμών που δίνονται στον ακόλουθο πίνακα είναι επαρκής 

για τις περισσότερες πρακτικές εφαρμογές. 

4.45


Πίνακας 4.27. Τιμές της σταθεράς mi για ακέραιο πέτρωμα, ανά ομάδα πετρωμάτων 1 . Η διακύμανση των 

τιμών για κάθε υλικό εξαρτάται από την αλληλοεμπλοκή και τραχύτητα της κρυσταλλικής δομής – οι 

μεγαλύτερες τιμές σχετίζονται με ισχυρότερη αλληλοεμπλοκή και τριβή. 

Τύπος 

Υφή 

Είδος Ομάδας Ομάδα 

σχηματισμού 

Ανδροκοκκώδη Μεσοκοκκώδη Λεπτόκοκκα Πολύ λεπτόκοκκα 

Κροκαλοπαγές Ψαμμίτης Ιλυόλιθος Αργιλόλιθος (1) 

(21±3) (17±4) (7±2) (4±2) 

Σχιστοποιημένη 

Κλαστικά 

Λατυποπαγές 

Γραουβάκης Άργιλος (2) 

(19±5) (18±3) (6±2) 

Μάργα 

(7±2) 

Κρυσταλλικ. Σπαριτικός Μικριτικός 

Ανθρακικά Ασβεστόλιθος Ασβεστόλιθος Ασβεστόλιθος Δολομίτης 

(12±3) (10±2) (9±2) (9±3) 

Χημικής 

Γύψος Ανυδρίτης 

Ιζηματογένεσης Εβαπορίτης 

(8±2) (12±2) 

Οργανικά 

Κιμωλία 

(7±2) 

Μάρμαρο Κερατίτης Χαλαζίτης 

Χωρίς φολίωση 

(9±3) (19±4) (20±3) 

Μεταψαμμίτης 

(19±3) 

Ελαφρά φολίωση 

Μιγματίτης Αμφιβολίτης Γνεύσιος 

(29±3) (26±6) (28±5) 

Αργιλικός 

Με φολίωση* Σχιστόλιθος Φυλλίτης (3) Σχιστόλιθος 

(12±3) (7±3) (7±4) 

Γρανίτης Διορίτης 

Ανοιχτόχρωμα 

(32±3) (25±5) 

Γρανοδιορίτης 

Πλουτώνια 

(29±3) 

Γάββρος Δολερίτες 

Σκουρόχρωμα 

(27±3) (16±5) 

Νορίτης 

(20±5) 

Υποαβυσσικά 

Πορφύρης Διαβάσης Περιδοτίτης 

(20±5) (15±5) (25±5) 

Ρυόλιθος 

Δακίτης 

Λάβα 

(25±5) (25±3) 

Ανδεσίτης 

Βασάλτης 

Ηφαιστειακά 

(25±5) (25±5) 

Ηφαιστειακό 

Πυροκλαστικά κροκαλοπαγές Λατυποπαγες Τόφφοι 

(19±3) (19±5) (13±5) 

* Οι τιμές αυτές αντιστοιχούν σε δοκίμια ακέραιου πετρώματος που αστόχησαν κάθετα στην στρώση ή τον σχισμό. Η τιμή mi θα είναι 

σημαντικά διαφορετική στην περίπτωση αστοχίας κατά μήκος του επιπέδου αδυναμίας. 

(1) Στερεοποιημένη άργιλος, χωρίς σχιστότητα, συμπαγοποιημένη αλλήλως προς το επίπεδο στρώσεως 

(2) Καθολική μεταμόρφωση. Χαρακτηριστική υποπαράλληλη διάταξη των μαρμαρυγιακών ορυκτολογικών παραγενέσεων. 

(3) Χαμηλός βαθμός καθολικής μεταμόρφωσης. 

1 

Σημειώνεται ότι ο πίνακας αυτός περιέχει πολλές αλλαγές από παλαιότερα δημοσιευμένες εκδόσεις. Αυτές οι αλλαγές προέκυψαν 

από επεξεργασία συγκεντρωμένων εργαστηριακών δοκιμών & εμπειρία μέσω συζητήσεων με τεχνικούς γεωλόγους & γεωτεχνικούς 

μηχανικούς. 

Ιζηματογενή 

Μεταμορφωμένα 

Πυριγενή 

4.46


∆είκτης γεωλογικής αντοχής GSI. 

Ο ∆είκτης Γεωλογικής Αντοχής (GSI) είναι η τρίτη απαιτούμενη παράμετρος για 

τον υπολογισμό των μηχανικών ιδιοτήτων της βραχομάζας κατά την εφαρμογή του 

κριτηρίου Hoek and Brown σε ισότροπες βραχόμαζες και ο προσδιορισμός του έχει 

περιγραφεί και αναλυθεί λεπτομερώς σε προηγούμενη ενότητα, όπου με βάση τους 

πίνακες προσδιορίζεται η τιμή του σε κάθε τύπο και κατάσταση βραχομάζας. 

4.5.1.6.2. Αντοχή και Παραμορφωσιμότητα Βραχομάζας. 

Μετά τον προσδιορισμό των παραμέτρων σ ci , m ι και GSI, όπως περιγράφθηκαν 

παραπάνω, το επόμενο στάδιο είναι ο υπολογισμός των μηχανικών ιδιοτήτων της 

βραχόμαζας, δηλαδή της αντοχής και της παραμορφωσιμότητας της βραχόμαζας. Η 

διαδικασία εξαγωγής αυτών των υπολογισμών έχει περιγραφθεί λεπτομερώς από τους 

Hoek και Brown (1997) και επαναλαμβάνεται συνοπτικά στην συνέχεια. 

4.5.1.6.2.1. Αντοχή Βραχομάζας. 

Το κριτήριο Hoek-Brown είναι το ευρύτερα χρησιμοποιούμενο. Για την 

εκτίμηση της αντοχής της βραχομάζας, το αρχικό κριτήριο (Hoek and Brown, 1980; 

Hoek, 1983) επαναδιατυπώνεται (Hoek and Brown, 1988; Hoek et al, 1992; Hoek, 

1994), ώστε να λάβει τη γενικότερη μορφή του παρακάτω σχήματος με βάση τις 

εξισώσεις: 

Όπου: 

' ' (m 

σ' ) 

1n 

3n 

b 3n 

S 

' 

' 

 

1 

 

1n 

 

ci 

' 

3 

' 

3n 

 

 

ci 

Εξίσωση 1 

m b : παράμετρος που χαρακτηρίζεται από το είδος του πετρώματος και τον τεκτονισμό 

του. Είναι ανάλογη με τη γωνία τριβής φ του κριτηρίου Mohr-Coulomb. 

s: παράμετρος που χαρακτηρίζεται από τον τεκτονισμό του πετρώματος. Λαμβάνει 

τιμές από 0 έως 1. Είναι ανάλογη με τη συνοχή του κριτηρίου Mohr-Coulomb. 

 

4.47


a: παράμετρος που εξαρτάται από τον τεκτονισμό του πετρώματος. Λαμβάνει τιμές από 

0.5 έως 0.65, 

σ ci : η μονοαξονική αντοχή του άρρηκτου πετρώματος που δύναται να μετρηθεί στο 

εργαστήριο. 

Εικ. 4.10: Σχηματική παρουσίαση του κριτηρίου Hoek-Brown. 

Η επίδραση της παραμέτρου s είναι αντίστοιχη με αυτή της συνοχής στο κριτήριο 

Mohr-Coulomb. Τούτο γίνεται φανερό στο ακόλουθο σχήμα. 

4.48


Εικ. 4.11: Επιρροή της παραμέτρου s στη διατμητική αντοχή και στη γωνία τριβής φ. 

Παρατηρούμε ότι για m b =m i , s=1, a=0.5 το κριτήριο λαμβάνει την ειδικότερη 

μορφή που είχε το κριτήριο για το άρρηκτο πέτρωμα. Μηδενίζοντας την κύρια θλιπτική 

ή εφελκυστική τάση υπολογίζονται, η εφελκυστική και θλιπτική αντοχή του πετρώματος, 

σ tm 

ΗΒ 

και σ cm 

ΗΒ 

αντίστοιχα: 

σ 

ΗΒ 

tmN 

 

σtm 

σ 

ΗΒ 

ci 

 

1 

2 

2 s 

.( mb m b 4s) 

; a 

m 

b 

0.5 

σ 

ΗΒ 

cmN 

 

ΗΒ 

cm 

σ 

σ 

ci 

s a 


H εκτίμηση των τριών παραμέτρων m b , s, a, δίνεται από σχέσεις που έχουν 

βασισθεί στην καταγεγραμμένη συμπεριφορά πολλών μέχρι σήμερα κατασκευασθέντων 

έργων σε διαφόρους τύπους πετρωμάτων. Ειδικότερα, οι παράμετροι αυτές δίνονται ως 

4.49


συναρτήσεις της ποιότητας GSI της βραχομάζας, ενώ η παράμετρος m b εξαρτάται και 

από το λιθολογικό τύπο του πετρώματος. Η μεταβολή των παραμέτρων με το GSI 

φαίνεται στο παρακάτω σχήμα. Ο υπολογισμός τους δίνεται (Hoek et al., 1995) από τις 

επόμενες σχέσεις: 

m 

m 

b 

i 

 

GSI 100 

exp 

28 

 

 

 

GSI 

 

100 

30 * GSI 

s exp 

; 

a 

9 

0.5 

GSI 

GSI 

30 * s 0; a 0.65 

200 


* 

Ο Hoek δίνει όριο 25. 

Το κριτήριο παρατηρούμε ότι είναι πλήρως καθορισμένο εφόσον προσδιορισθούν 

οι τρεις παράμετροι, σ ci , m i , GSI. 

4.50


Παράμετροι Hoek-Brown. 

Εικ. 4.12: Παράμετροι του κριτηρίου Hoek-Brown. 

Τέλος στο ακόλουθο σχήμα παρουσιάζεται διαγραμματικά ο συσχετισμός μεταξύ 

της αντοχής της βραχομάζας σ cm , της αντοχής του ακεραίου πετρώματος σ ci , της 

σταθεράς m i του κριτηρίου Hoek-Brown και του δείκτη γεωλογικής αντοχής GSI. 

Εικ. 4.13: Συσχετισμός μεταξύ αντοχής βραχομάζας σ cm , αντοχής ακεραίου πετρώματος σ ci , σταθεράς m i 

και δείκτη γεωλογικής αντοχής. 

Εφαρμογή 1. 

∆ίνονται, GSI=40, σ ci =50MPa, m i =10. 

α. Υπολογίστε τη μονοαξονική εφελκυστική και θλιπτική αντοχή της βραχομάζας. 

β. Σχεδιάστε την καμπύλη του κριτηρίου (0 μέχρι 0.25σ ci ). 

4.51


γ. Μειώστε κάθε μία από τις τρεις παραπάνω παραμέτρους κατά 20%, και υπολογίστε 

τη μείωση της μονοαξονικής εφελκυστικής και θλιπτικής αντοχή της βραχομάζας. 

δ. Σχεδιάστε τις τρεις νέες καμπύλες που προκύπτουν. 

4.5.1.6.2.2. Παραμορφωσιμότητα Βραχομάζας. 

Η παραμορφωσιμότητα του πετρώματος, πριν από τη διαρροή του, χαρακτηρίζεται 

από το μέτρο παραμορφωσιμότητας Em. Τούτο δίνεται από τους Serafim and Pereira 

(1983) (βλέπε ακόλουθο σχήμα) και Hoek and Brown (1997) αντίστοιχα, από τις σχέσεις: 

σ 

σ 

GSI10 

 

ci 

100MPa 

E m 

GPa 10 

[ MPa] 

100 

/ 

40 

ci 

GSI10 

GPa 

. 

ci 

100MPa 

Em 

10 


/ 

40 

Εικ. 4.14: Μέτρο παραμορφωσιμότητας με βάση την ποιότητα της βραχομάζας. 

4.52


Η τιμή του λόγου του Poisson μπορεί να εκτιμηθεί κατά προσέγγιση από τον 

ακόλουθο πίνακα: 

Τύπος βραχόμαζας 

Τεμαχώδης με καλή αλληλοεμπλοκή 

των κόκκων χωρίς διαταραχή 

Λόγος Poisson 

0.20-0.25 

Τεμαχώδης ελαφρώς διαταραγμένη 0.30-0.35 

∆ιαταραγμένη, πτυχωμένη με 

γωνιώδη τεμάχη 

Πολύ διαταραγμένη με γωνιώδη και 

στρογγυλεμένα τεμάχη 

0.35-0.40 

0.30-0.35 

Τελείως εξαλλοιωμένη βραχόμαζα 0.25-0.30 

Στο ακόλουθο σχήμα δίδεται διαγραμματικά η σχέση του Μέτρου 

παραμορφωσιμότητος της βραχομάζας με τον ∆είκτη Γεωλογικής Αντοχής. 

Εφαρμογή 2. 

Εικ. 4.15: Μέτρο παραμορφωσιμότητος βραχομάζας – Δείκτης Γεωλογικής Αντοχής. 

∆ίνονται, GSI=40, σ ci =50MPa, m i =10. 

α. Υπολογίστε το μέτρο παραμορφωσιμότητας E της βραχομάζας. 

β. Μειώστε κάθε μία από τις τρεις παραπάνω παραμέτρους κατά 20%, και υπολογίστε 

τη μείωση του μέτρου παραμορφωσιμότητας. 

4.53


∆ΙΑΤΥΠΩΣΗ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕ∆Α σ n -τ & σ 1 -σ 3 . 

Η αντοχή του πετρώματος χαρακτηρίζεται συνήθως με το παραβολικό κριτήριο 

Hoek-Brown. Συχνά όμως, κατά την ανάλυση των κατασκευών, απαιτείται η χρήση του 

γραμμικού κριτηρίου Mohr-Coulomb. Επομένως τίθεται η ανάγκη μετατροπής των 

παραμέτρων του πρώτου κριτηρίου σε αυτές του δεύτερου. Για το σκοπό αυτό 

αναπτύχθηκαν μέθοδοι (βλ. Hoek and Brown, 1997) που δίνονται παρακάτω: 

Γραμμικές παράμετροι. 

Ο υπολογισμός μέσων τιμών των παραμέτρων του κριτηρίου Mohr-Coulomb 

επιτυγχάνεται ως εξής: Λαμβάνονται 8 ζεύγη τιμών σ 1 ,σ 3 (βλέπε ακόλουθο σχήμα) της 

γνωστής περιβάλλουσας H-B, στο διάστημα [0, 0.25σ ci ], με γραμμική παλινδρόμηση 

μπορούμε να υπολογίσουμε τις τιμές των σ c MC , tanψ. Από τις παραμέτρους αυτές 

υπολογίζουμε τις παραμέτρους φ και c. 

Εικ. 4.16: Ζεύγη τιμών για γραμμική παλινδρόμηση. 

4.54


Συσχέτιση των περιβαλλουσών. 

Για κάθε σημείο της περιβάλλουσας HB στο επίπεδο σ 1 -σ 3 , που χαρακτηρίζεται 

από τις κύριες τάσεις και την κλίση της περιβάλλουσας στο σημείο αυτό, αντιστοιχεί ένα 

ζεύγος τιμών σ n , τ που ορίζει το αντίστοιχο σημείο στο επίπεδο σ-τ. Η αντιστοιχία δίνεται 

από τις σχέσεις (Balmer, 1952): 

σ 

n 

 

3 

1 

 

3 

 

/ 

1 

1 

3 

τ 

 

n 

( 

 

 

 

 

1 1 3 

3 

). 

. 

 

3 

1 1 

/ 

3 

1 

 

3 

tan β 

 

 

 

n 

3 

 

1 

 

3 


Κλίση της περιβάλλουσας στο επίπεδο σ1-σ3. 

Η κλίση της περιβάλλουσας Hoek-Brown σε κάθε σημείο της υπολογίζεται από τις 

σχέσεις: 

GSI 30 

* 

 

1 

 

3 

1 

2.( 

1N 

m b 

 

3N 

) 

GSI 

30 

* 

 

1 

 

3 

a 

1 

a. 

m b 

.( 

3N 

) 

a1 


* 

Ο Hoek δίνει ως όριο 25. 

Καμπύλη περιβάλλουσα στο επίπεδο σ n -τ. 

Η περιβάλλουσα H-B δύναται να προσεγγισθεί στο επίπεδο σ-τ από τη σχέση: 

τ 

B 

mN 

Α.(σnN 

- σ ) 

tmN 

4.55


όπου σ tmN υπολογίζεται από την εξίσωση 2. 


Η παραπάνω σχέση αυτή δύναται να γραφεί και ως εξής: 

Y log A B.X 

Y log(τ 

mN 

) 

X log(σ 

nN 

- σ 

tmN 

) 


Για τα 8 ζεύγη τιμών σ 1 ,σ 3 της περιβάλλουσας H-B, στο ίδιο πάντα διάστημα [0- 

0.25σ ci ], υπολογίζονται οι αντίστοιχες τιμές σ n , τ, και dσ 1 /dσ 3 , σύμφωνα με εξίσωση 6. 

Ο υπολογισμός των Α και Β γίνεται εν συνεχεία με γραμμική παλινδρόμηση. 

 

 

A 

 

 

B. 

XY - ( X. Y)/n 

2 

X ( X ) / n 

B 

2 

log 

Y/T - 


Εφαπτομένη στην περιβάλλουσα, στο επίπεδο σ-τ. 

X/n 

Η στιγμιαία γωνία εσωτερικής τριβής φ i , η συνοχή c i , (Σχήμα 6) και η θλιπτική 

μονοαξονική αντοχή σ cmi 

MC 

που αντιστοιχούν στην εφαπτομένη της περιβάλλουσας στην 

εξίσωση 8, για ορθή τάση σ ni , υπολογίζονται από τις σχέσεις: 

φ 

i 

 

 

arctan AB σ 

c τ - σ 

i 

ni 

niN 

- σ 

.tanφ 

i 

tmN 

 

B1 

 

σ MC 

cmi 

 

2. ci.cosi 

1 

sin 

i 


Ακριβής συσχέτιση παραμέτρων Mohr-Coulomb και Hoek-Brown (a=0.5). 

4.56


Η περιβάλλουσα Hoek-Brown δύναται να σχεδιασθεί άμεσα στο επίπεδο σn-τα 

(βλέπε ακόλουθο σχήμα), με βάση τις παραμέτρους του κριτηρίου, στην περίπτωση που 

η παράμετρος a= ½. Η ακριβής σχέση είναι: 

τ 

N 

 

 

cotφ 

i 

- cosφ 

i 

 

m 

. 

8 

b 

tanφ 

i 

 

1 

2 

1 

4h.cos 

.arcsinh 

6 3 

16 mb 

.σ 

h 1 

3. m 

 

nN 

2 

b 

s 

 

3 

2 

 

 

 

1 

τ 

τ 

f 

fN 

; 

σ 

ci 

 

' 

nN 

' 

 

n 

 

 

ci 


Εικ. 4.17: Στιγμιαία συνοχή και γωνία τριβής. 

4.57


Παράδειγμα εκτίμησης παραμέτρων Mohr-Coulomb από τις παραμέτρους του. 

Hoek-Brown. 

Στον παρακάτω πίνακα 4.28 δίνεται ένα φύλλο εργασίας εκτίμησης ισοδύναμων 

παραμέτρων του κριτηρίου Mohr-Coulomb, και των παραμέτρων A, B της εκθετικής 

προσέγγισης του κριτηρίου, για δεδομένες τις παραμέτρους του κριτηρίου Hoek-Brown. 

Επίσης υπολογίζονται οι στιγμιαίες παράμετροι ci, φi για δεδομένη ορθή τάση σ n . 

Στο ακόλουθο σχήμα (Εικ. 4.18) σχεδιάζονται η περιβάλλουσα H-B του 

παραδείγματος και μια προσεγγιστική περιβάλλουσα M-C στο επίπεδο σ 1 -σ 3 . Ακολούθως 

στο επόμενο σχήμα (Εικ. 4.19) σχεδιάζονται η περιβάλλουσα αστοχίας H-B και οι 

προσεγγιστικές M-C, καθώς και εκθετικές και εφαπτομενικές περιβάλλουσες στο επίπεδο 

σ-τ. 

Πίνακας 4.28. Φύλλο εργασίας παραδείγματος. Hoek-Brown και ισοδύναμο κριτήριο αστοχίας Mohr-Coulomb. 

4.58


Εικ. 4.18: Περιβάλλουσα αστοχίας H-B και προσεγγιστική M-C. 

Εικ. 4.19: Περιβάλλουσα αστοχίας H-B και προσεγγιστικές M-C, εκθετικές και εφαπτομενικές. 

4.59


∆ιαγράμματα εκτίμησης των παραμέτρων του κριτηρίου Mohr-Coulomb. 

Παρατηρούμε ότι η κάθε περιβάλλουσα στο χώρο σ΄1Ν , σ΄3Ν εξαρτάται μόνο από 

τις παραμέτρους GSI και m i . Επομένως για κάθε ζεύγος τιμών GSI και m i , με εφαρμογή 

της προηγούμενης τυποποιημένης διαδικασίας προηγούμενης παραγράφου, υπολογίζεται 

μονοσήμαντα το ζεύγος τιμών c/σ ci και φ. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο, οι Hoek-Brown, 

κατασκεύασαν διαγράμματα άμεσης εκτίμησης των παραμέτρων c/σ ci και φ, από τις 

γνωστές παραμέτρους GSI και mi. Στο επόμενο σχήμα (Εικ. 4.20) δίνεται το διάγραμμα 

εκτίμησης της συνοχής και στο μεθεπόμενο σχήμα (Εικ. 4.21) το διάγραμμα εκτίμησης 

της γωνίας τριβής, που αντιστοιχούν σε μία μέση προσαρμοσμένη ευθύγραμμη 

περιβάλλουσα στην καμπύλη περιβάλλουσα Hoek-Brown. 

Εικ. 4.20: Συσχετισμός μεταξύ λόγου συνοχής προς αντοχή σε μονοαξονική θλίψη ακεραίου πετρώματος 

c/σ ci και GSI για διαφορετικές τιμές m i . 

4.60


Εικ. 4.21: Γωνία τριβής για διαφορετικές τιμές GSI και m i . 

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΜΕΤΑ ΤΗ ΘΡΑΥΣΗ. 

Η συμπεριφορά του πετρώματος μετά τη θραύση εξαρτάται πολύ σημαντικά από 

την ψαθυρότητά του. Πολύ καλής ποιότητας πετρώματα μετά τη θραύση τους χάνουν 

μεγάλο μέρος της αντοχής τους. Αντίθετα, μαλακά πετρώματα αναμένεται να έχουν μία 

πλάστιμη μάλλον συμπεριφορά. Παραδείγματα δίνονται από τους Hoek and Brown 

(1997), για: 

α. Ψαθυρή συμπεριφορά, ν = 0.2, α(διόγκωση) = φ΄/4 = 46 o /4, φ΄/φ f = 46 o /38 o , c f΄ 

= 0, E m /E fm = 42GPa/10GPa. 

β. Αποσκληρυνόμενο (χαλαρούμενο) πέτρωμα, ν = 0.25, α(διόγκωση) = φ΄/8 = 33 o /8, 

σ cm /σ fcm = 13/8, E m /E fm = 9GPa/5GPa. 

γ. Ελαστοπλαστικό πέτρωμα, ν = 0.3, α(διόγκωση) = 0 o , σ cm /σ fcm =1.7/1.7, 

E m /E fm =1.4GPa/1.4GPa. 

Στο ακόλουθο σχήμα (Εικ. 4.22) φαίνεται η αναμενόμενη συμπεριφορά 

πετρωμάτων διαφόρων ποιοτήτων κατά την εξαίτησή τους σε δοκιμή θλίψης με 

ελεγχόμενη παραμόρφωση. 

4.61


Εικ. 4.22. Συμπεριφορά των πετρωμάτων μετά τη θραύση. 

4.62


ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΞΑΣΚΗΣΗΣ. 

Συμπαγές ασθενές πέτρωμα. 

Συνεκτικό λατυποπαγές με ελάχιστες ασυνέχειες. 

σ ci = 51 MPa 

m i = 16.3 

GSI = 75 

Υπολογίστε τα γενικά c και φ. 

Συμπαγές ισχυρό πέτρωμα. 

Συμπαγής γνεύσιος με πολύ λίγες διακλάσεις 


m i = 17.7 

GSI = 75 


Μέτριας ποιότητας βραχομάζα. 

Μαρμαρυγιακός χαλαζιακός σχιστόλιθος, διακλασμένος 


m i = 15.6 

GSI = 65 


Πτωχής ποιότητας βραχομάζα σε μικρό βάθος. 

Αποσαθρωμένος αθηναϊκός σχιστόλιθος 

σ ci = 5 MPa 

m i = 9.6 

GSI = 20 


Πτωχής ποιότητας βραχομάζα σε υψηλό εντατικό πεδίο. 

Γραφιτικοί φυλλίτες 


m i = 10 

GSI = 24 


4.63


4.5.1.6.3. Ανάλυση των χαρακτηριστικών και ιδιοτήτων του υλικού 

πετρώματος και της βραχομάζας του. 

Στην συνέχεια αναλύονται τα χαρακτηριστικά και οι ιδιοτήτες τόσο του υλικού 

πετρώματος όσο και της βραχομάζας του που θα πρέπει να εξετάζονται για να 

εξασφαλίζεται ότι το φράγμα θα είναι μακροπρόθεσμα ευσταθές και ότι ο ταμιευτήρας 

του θα είναι επαρκώς υδατοστεγής. 

4.5.1.6.4. Αντοχή σε θλίψη. 

Γενικά το θλιπτικό φορτίο που εξασκείται από ένα φράγμα προς την θεμελίωσή 

του δεν αναμένεται να υπερβαίνει τα 10 MPa. 

Η θλιπτική αντοχή ενός υλικού πετρώματος εξαρτάται από: 

Την ποιότητα του υλικού πετρώματος, 

Τον βαθμό αποσάθρωσής του, και 

Την παρουσία μικρορωγμών. 

Η θλιπτική αντοχή μιας βραχομάζας εξαρτάται κυρίως από: 

Τον αριθμό των ομάδων ή των οικογενειών των διακλάσεων ή των ασυνεχειών 

της βραχομάζας, 

Την φύση και την σύσταση του υλικού πλήρωσης των διακλάσεων ή των 

ασυνεχειών της βραχομάζας, 

Την ύπαρξη ή μη άμεσης επαφής υλικού πετρώματος προς υλικού πετρώματος 

κατά μήκος των διακλάσεων ή των ασυνεχειών της βραχομάζας, και 

Την επιπεδότητα και το μήκος ανάπτυξης των διακλάσεων ή των ασυνεχειών της 

βραχομάζας καθώς και των ραφών και της σχιστότητας εάν υφίσταται τέτοια. 

Χαρακτηριστικές τιμές της αντοχής σε ανεμπόδιστη (ή μονοαξονική) θλίψη (U.C.S.) διαφόρων πετρωμάτων. 

Τύπος 


Αντοχή σε ανεμπόδιστη (ή 

μονοαξονική) θλίψη (U.C.S.) σε 

MPa 

Ιλυόλιθος 24-120 

Γραουβάκης 20-30 

Φυλλίτης 35-110 

Ψαμμίτης 40-200 

Ασβεστόλιθος 50-240 

∆ολομίτης 50-150 

Γρανίτης 90-230 

Βασάλτης 200-350 

∆ολερίτης 240-320 

Γνεύσιος 80-330 

Επειδή η δοκιμή προσδιορισμού της αντοχής σε ανεμπόδιστη θλίψη είναι πολύ 

σημαντική για όλες σχεδόν τις μελέτες τεχνικών έργων δίδεται στην συνέχεια η 

αναλυτική περιγραφή και οι προδιαγραφές εκτέλεσής της. 

4.64


4.5.1.6.4.1. Περιγραφή και προδιαγραφές εκτέλεσης της δοκιμής 

για τον προσδιορισμό της αντοχής πετρώματος σε 

ανεμπόδιστη (μονοαξονική) θλίψη. 

Για τον προσδιορισμό της αντοχής αυτής εκτελούνται δοκιμές σε παραλληλεπίπεδα 

ή κυλινδρικά δοκίμια χρησιμοποιώντας μια συσκευή μονοαξονικής θλίψης (πρέσσα) 

τύπου: STRASSENTEST ικανότητας 3.000 ΚΝ ή άλλου αντίστοιχου τύπου, φέρουσα 

αρθρωτή πλάκα φόρτισης στο πάνω μέρος. 

Η διαδικασία της δοκιμής καθώς και η προετοιμασία των δοκιμίων εκτελείτε 

σύμφωνα με την προτεινόμενη μέθοδο της: INTERNATIONAL SOCIETY FOR ROCK 

MECHANICS: SUGGESTED METHODS (E.T. BROWN, 1981), καθώς και Ε 103-84 παρ. 4 

των Ελληνικών προδιαγραφών. Τα δοκίμια θα πρέπει να έχουν παραλληλεπίπεδο ή 

κυλινδρικό σχήμα. Η κοπή και προετοιμασία των δοκιμίων θα πρέπει να γίνεται με 

προσοχή ώστε να εξασφαλιστεί η ομοιόμορφη κατανομή του θλιπτικού φορτίου. Πριν 

υποβληθούν τα δοκίμια σε θραύση θα πρέπει να γίνεται λεπτομερής μακροσκοπική 

εξέταση ώστε να απορριφθούν τα δοκίμια εκείνα που παρουσιάζουν ψεγάδια, όπως π.χ. 

μικρορωγμές, ραγίσματα, φλέβες, ραφές κ.α., τα οποία, ως γνωστό, επηρεάζουν τα 

αποτελέσματα της αντοχής του υλικού του πετρώματος. 

Ο άξονας φορτίσεως των δοκιμασθέντων κυλίνδρων, θα πρέπει να είναι σχεδόν 

κάθετος στα επίπεδα ανισοτροπίας του πετρώματος, όπως π.χ. επίπεδα στρώσης ή 

σχιστότητας. Τα δοκίμια δοκιμάζονται είτε σε κατάσταση φυσικής υγρασίας είτε σε 

κατάσταση πλήρους υδατοκορεσμού είτε σε κατάσταση πλήρως αποξηραμένα. 

Τα δοκίμια αυτά υποβάλονται σε θλιπτικά φορτία με ομοιόμορφο και σταθερό 

ρυθμό τέτοιο ώστε να προκληθεί θραύση του κάθε δοκιμίου σε χρόνο 5 έως 10 λεπτών. 

Ο ρυθμός επιβολής του φορτίου αυτού επηρεάζει σημαντικά, ως γνωστό, την αντοχή του 

πετρώματος σε θλίψη (βλ. C. JAEGER, 1972). 

4.65


Εικ. 4.23: Διάταξη δοκιμής κυλινδρικού δοκιμίου (Από εργαστήριο Τσουτρέλη). 

Επίσης, τα αποτελέσματα επηρεάζονται, ως γνωστόν, (σύμφωνα με τους Obert, 

Duvall (1967), Szlavin (1974) και Jaeger, Cook (1971), από το λόγο του ύψους προς 

την διάμετρο του δοκιμίου (L/D) ο οποίος πρέπει να είναι 2 : 1. Σε κάθε περίπτωση 

λοιπόν θα πρέπει να γίνεται η σχετική αναγωγή χρησιμοποιώντας την εξίσωση διόρθωσης 

του Szlavin (1974): 

σ c = σ x / [0.304 x (D/L) + 0.848] 

όπου: 

σ c = η ανηγμένη αντοχή σε ανεμπόδιστη θλίψη 

σ x = η προσδιορισμένη αντοχή σε ανεμπόδιστη θλίψη από τη δοκιμή 

D = διάμετρος του δοκιμίου, και L = ύψος του δοκιμίου. 

Επίσης, επειδή η αντοχή επηρεάζεται και από το βαθμό ομαλότητας και 

στιλπνότητας, τόσο των επιφανειών των πλακών φόρτισης, όσο και των επιφανειών των 

πυρήνων, θα πρέπει να δίδεται προσοχή ώστε ο επηρεασμός αυτός να είναι ο μικρότερος 

δυνατός. 

4.66


Τα αποτελέσματα της αντοχής σε μονοαξονική θλίψη που εκτελούνται στα σε 

δοκίμια των εξεταζόμενων πετρωμάτων θα πρέπει να δίνονται σε συγκεντρωτικό πίνακα, 

όπως στο ακόλουθο πίνακα 4.29 ενός τυχαίου παραδείγματος. 

Από τη ∆ιεθνή Ένωση Τεχνικής Γεωλογίας (I.A.E.G.) έχει προταθεί μία κλίμακα 

αντοχής (βλέπε σχετικό πίνακα 4.30), που βασίζεται στη δοκιμή αντοχής σε μονοαξονική 

θλίψη, χρησιμοποιώντας προσεκτικά προετοιμασμένους πυρήνες ή κύβους πετρώματος. 

Έτσι η ταξινόμηση της αντοχής των πετρωμάτων ανάλογα με τα αποτελέσματα της 

δοκιμής αντοχής σε μονοαξονική θλίψη (U.C.S.) δίνονται στον πίνακα αυτό. 

ΕΡΓΟ: ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ & ΕΔΑΦΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ 

ΘΕΜΕΛΙΩΣΗΣ ΕΝΟΣ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ. 

ΓΕΩ- 

ΤΡΗ- 

ΣΗ 

ΔΕΙΓ- 

ΜΑ 

Πίνακας 4.29. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΟΚΙΜΩΝ ΑΝΕΜΠΟΔΙΣΤΗΣ ΘΛΙΨΗΣ ΒΡΑΧΟΥ. 

ΒΑΘΟΣ (m) 

ΑΠΟ 

ΕΩΣ 

ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ 

ΔΟΚΙΜΙΟΥ 

D (m) 

ΥΨΟΣ 


Η (m) 

ΒΑΡΟΣ 


(gr) 

ΦΑΙΝΟ- 

ΜΕΝΟ 

ΒΑΡΟΣ 

(kN/m 3 ) 

ΦΟΡΤΙΟ 

ΘΡΑΥΣΗΣ 

(KN) 

ΤΑΣΗ 

ΘΡΑΥΣΗΣ 

(KPa) 

ΜΕΤΡΟ 

ΕΛΑΣΤΙ- 

ΚΟΤΗΤΟΣ 

(MPa) 

Γ-1 Δ6 3.20 3.70 0.0728 0.1085 961 20.90 54.21 13040 

Δ7 4.50 5.00 0.0821 0.1739 1989 21.20 69.71 13171 

Δ8 5.90 6.40 0.0809 0.1981 2396 23.10 73.64 14336 

Δ9 7.50 8.00 0.0784 0.1112 1243 22.70 67.16 13901 

Δ10 9.50 10.00 0.0820 0.1846 2186 22.00 99.61 18860 

Δ11 11.20 11.70 0.0775 0.2021 2205 22.70 93.91 19921 

Δ12 13.60 14.10 0.0806 0.1416 1688 22.90 96.67 18933 

Δ13 14.50 15.00 0.0767 0.1982 2150 23.00 92.39 19974 

Γ-2 Δ6 3.60 4.10 0.0761 0.1461 1348 19.90 47.69 10485 

Δ7 5.80 6.30 0.0800 0.1336 1390 20.30 65.42 13012 

Δ8 7.90 8.40 0.0760 0.1556 1520 21.10 50.55 11133 

Δ9 9.00 9.50 0.0793 0.1541 1783 23.00 65.80 13328 

Δ10 10.10 10.60 0.0737 0.1914 1882 22.60 72.56 16999 

Δ11 11.50 12.00 0.0791 0.1326 1529 23.00 67.73 13776 

Δ12 13.00 13.50 0.0813 0.2077 2503 22.80 91.16 17579 

Δ13 13.80 14.30 0.0825 0.1585 2020 23.40 94.19 17632 

Δ14 14.40 14.90 0.0757 0.1454 1528 22.90 85.93 19083 

4.67


Πίνακας 4.30. Ταξινόμηση των πετρωμάτων ανάλογα με την αντοχή τους σε μονοαξονική θλίψη (κατά 

I.A.E.G.). 

-------------------------------------------------------------- 

ΟΡΟΣ 

Αντοχή σε μονοαξονική θλίψη 

(MN/m 2 ) 

-------------------------------------------------------------- 

Πολύ ασθενή < 1,25 

Ασθενή 1,25 - 5 

Μέτρια ασθενή 5 - 12,5 

Μέτρια ισχυρά 12,5 - 50 

Ισχυρά 50 - 100 


Εξαιρετικά ισχυρά >200 

-------------------------------------------------------------- 

Μετά από παρατήρηση των αποτελεσμάτων της αντοχής σε μονοαξονική θλίψη 

των δοκιμίων των εξεταζόμενων κάθε φορά πετρωμάτων όπως αυτά φαίνονται σε 

παραπάνω συγκεντρωτικό πίνακα 4.29, καθώς και του πίνακα ταξινόμησης της αντοχής 

των πετρωμάτων ανάλογα με τα αποτελέσματα της δοκιμής αντοχής σε μονοαξονική 

θλίψη (U.C.S.), διαπιστώνεται εάν το κάθε εξεταζόμενο πέτρωμα κατατάσσεται στα 

ισχυρά ή στα ασθενή ή σε άλλης κατηγορίας, ανάλογα με τον παραπάνω πίνακα, 

πετρώματα. 

4.5.1.6.5. Αντοχή σε σημειακή φόρτιση. 

Επίσης επειδή και η δοκιμή προσδιορισμού της αντοχής σε σημειακή φόρτιση είναι 

πολύ σημαντική για όλες σχεδόν τις μελέτες τεχνικών έργων δίδεται στην συνέχεια η 

αναλυτική περιγραφή και οι προδιαγραφές εκτέλεσής της. 

4.5.1.6.5.1. Περιγραφή και προδιαγραφές εκτέλεσης της δοκιμής 

για τον προσδιορισμό της αντοχής πετρώματος σε 

σημειακή φόρτιση. 

Μία συσκευή σημειακής φόρτισης κατασκευασμένη σύμφωνα με τον αρχικό 

σχεδιασμό και προτεινόμενες προδιαγραφές των Franklin και Broch (1972) θα πρέπει να 

χρησιμοποιείται στην σχετική αυτή έρευνα. 

Η δοκιμή αυτή προτείνεται σαν μία πρότυπη δοκιμή για την ταξινόμηση της 

αντοχής των υλικών των πετρωμάτων και ως εκ τούτου σαν υποκατάστατο ή και 

συμπλήρωμα της δοκιμής σε ανεμπόδιστη (μονοαξονική) θλίψη που συνήθως 

χρησιμοποιείται για αυτό το σκοπό. 

4.68


Εικ. 4.24: Φορητός εξοπλισμός για τον προσδιορισμό αντοχής σε σημειακή φόρτιση. 

Τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα και των δύο αυτών τύπων των δοκιμών 

δίνονται και συγκρίνονται σε δημοσιευμένο άρθρο του Bieniawski 1975. 

∆οκίμια από κάθε τύπο πετρώματος, θα πρέπει να δοκιμάζονται είτε σε κατάσταση 

φυσικής υγρασίας είτε σε κατάσταση πλήρους υδατοκορεσμού είτε σε κατάσταση πλήρως 

αποξηραμένα. Για τη μείωση στο ελάχιστο των επιδράσεων του μεγέθους των δοκιμίων, 

οι δοκιμές θα πρέπει να εκτελούνται σε κομμάτια διαστάσεων περίπου 40 mm και να 

έχουν λόγους μεγαλύτερης προς μικρότερης διάστασης περίπου 1.0 έως 1.7 (Broch και 

Franklin 1972, Bieniawski 1975). 

4.69


Εικ. 4.25: Συσκευή δοκιμής σημειακής φόρτισης. 

Για την πρότυπη ταξινόμηση χρησιμοποιείται ο ανηγμένος δείκτης αντοχής σε 

σημειακή φόρτιση, Is (50) ο οποίος προέκυψε από τον I s διορθώνοντας αυτή τη τιμή προς 

την πρότυπη διάμετρο αναφοράς των 50 mm χρησιμοποιώντας το νομόγραμμα 

διόρθωσης που παρατίθεται στην συνέχεια. Α και Β. 

4.70


(Β). ∆ιάγραμμα διόρθωσης μεγέθους για την δοκιμή σε 

σημειακή φόρτιση. 

(Α). Νομόγραμμα για τον υπολογισσμό του δείκτη της αντοχής σε 

σημειακή φόρτιση Is = P/D^2. (κατά Franklin-Broch, 1972).


Μία ταξινόμηση της αντοχής των πετρωμάτων ανάλογα με τα αποτελέσματα του 

δείκτη αντοχής σε σημειακή φόρτιση (I s(50) ) δίνονται στον ακόλουθο πίνακα 4.31. 

Πίνακας 4.31. Ταξινόμηση των πετρωμάτων ανάλογα με την αντοχή τους. (κατά Franklin - Broch, 1972). 

-------------------------------------------------------------- 

ΟΡΟΣ 

ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ ΣΕ ΣΗΜΕΙΑΚΗ 

ΦΟΡΤΗΣΗ (ΜΝ/m 2 ) 

-------------------------------------------------------------- 

Εξαιρετικά ασθενή < 0.03 

Πολύ ασθενή 0.03 - 0.1 

Ασθενή 0.10 - 0.3 

Μέτρια ισχυρά 0.30 - 1 

Ισχυρά 1 - 3 


Εξαιρετικά ισχυρά > 10 

-------------------------------------------------------------- 

Τα αποτελέσματα όλων των δοκιμών αντοχής πετρώματος σε σημειακή φόρτιση 

που εκτελούνται στα σε δοκίμια των εξεταζόμενων πετρωμάτων θα πρέπει να δίνονται 

σε συγκεντρωτικό πίνακα, όπως στο ακόλουθο πίνακα 4.32 ενός τυχαίου παραδείγματος. 

Όλες οι τιμές της αντοχής στον πίνακα είναι σε ΜΝ/m 2 .


ΕΡΓΟ: ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ & ΕΔΑΦΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗΣ ΕΝΟΣ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ. 

Πίνακας 4.32. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΟΚΙΜΩΝ ΣΗΜΕΙΑΚΗΣ ΦΟΡΤΙΣΗΣ ΔΟΚΙΜΙΩΝ ΒΡΑΧΟΥ ΣΤΗ ΓΕΩΤΡΗΣΗ Γ-1. 

ΓΕΩ- ΔΕΙΓ ΒΑΘΟΣ (m) 

ΤΡΗΣΗ ΜΑ 

ΤΥΠΟΣ 

ΔΟΚΙ- 

ΜΗΣ 

ΑΠΟΣΤΑΣΗ 

ΑΙΧΜΩΝ 

D (mm) 

XAPAKTHP. 

ΔΙΑΣΤΑΣΗ 

L (mm) 

ΙΣΟΔΥΝΑΜΗ 

ΔΙΑΣΤΑΣΗ 

De (mm) 

ΦΟΡΤΙΟ 

ΘΡΑΥΣΕΩΣ 

F (kN) 

ΔΕΙΚΤΗΣ 

Is = F/De2 

(MPa) 

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ 

ΔΙΟΡΘΩΣΕΩΣ 

ΑΝΗΓΜΕΝΟΣ 

ΔΕΙΚΤΗΣ ls(50) 

(MPa) 

ΔΕΙΚΤΗΣ 

ΑΝΙΣΟΤΡΟΠΙΑΣ 

la >= 1 

ΑΠΟ ΕΩΣ 

Γ-1 Δ11 10.34 10.58 a 95.0 71.5 93.0 13.24 1.530 1.32 2.02 

Δ11 10.34 10.58 d - - 

Δ12 11.10 11.40 a 50.0 72.0 67.7 6.50 1.417 1.15 1.63 1.19 

Δ12 11.10 11.40 d 72.0 104.0 72.0 8.52 1.644 1.18 1.94 

Δ14 20.10 20.40 a 94.0 71.8 92.7 5.99 0.697 1.32 0.92 2.99 

Δ14 20.10 20.40 d 71.8 70.0 71.8 12.01 2.331 1.18 2.75 

Δ15 21.75 22.00 a 85.0 83.0 94.8 18.99 2.113 1.33 2.81 1.04 

Δ15 21.75 22.00 d 83.0 140.0 83.0 15.96 2.317 1.26 2.92


Όταν ο Bieniawski το 1975 προσπάθησε να συσχετίσει τις αντοχές των 

πετρωμάτων όπως προκύπτουν τόσο με τη δοκιμή σημειακής φόρτισης όσο και με τη 

μονοαξονική θλίψη, πρότεινε ένα παράγοντα μετατροπής ίσο με 24 για την εξίσωση: 

U.C.S. = 24 x I s(50) . 

Έρευνα όμως που εκτελέσθηκε από τον ∆ρ. Κ. Σαχπάζη (1983, 1986), στο 

Πανεπιστήμιο Newcastle Upon Tyne, U.K. και στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, 

εισηγείται ένα μέσο παράγοντα μετατροπής ίσο με 44, σχεδόν διπλάσιο του Bieniawski, 

προσδιορίζοντας τον κίνδυνο της αντικατάστασης της δοκιμής U.C.S. με την δοκιμή σε 

σημειακή φόρτιση, σαν μια αξιόπιστη δοκιμή "σχεδιασμού" και ότι η δοκιμή σε σημειακή 

φόρτιση θα πρέπει να εκτελείται μόνο σαν προκαταρκτική δοκιμή "δείκτη". Παρόλαυτα 

όμως, η δοκιμή δείχνει καθαρά την σχετική αντοχή μεταξύ των εξεταζόμενων 

πετρωμάτων. 

Μετά από παρατήρηση των αποτελεσμάτων της αντοχής σε σημειακή φόρτιση των 

δοκιμίων των εξεταζόμενων πετρωμάτων όπως αυτά φαίνονται στον παραπάνω 

συγκεντρωτικό πίνακα, καθώς και του πίνακα ταξινόμησης της αντοχής των πετρωμάτων 

ανάλογα με τα αποτελέσματα της δοκιμής αντοχής σε σημειακή φόρτιση (I s(50) ), 

διαπιστώνεται εάν το κάθε εξεταζόμενο πέτρωμα κατατάσσεται στα ισχυρά ή στα ασθενή 

ή σε άλλης κατηγορίας, ανάλογα με τον παραπάνω πίνακα, πετρώματα. 

4.5.1.6.6. ∆ιατμητική αντοχή. 

Η μέγιστη τιμή της γωνίας εσωτερικής τριβής για ένα υγιές πέτρωμα μπορεί να 

είναι έως και 55°. 

Πίνακας 4.33: Χαρακτηριστικές τιμές της γωνίας εσωτερικής τριβής διαφόρων πετρωμάτων. 

Τύπος πετρώματος Εφαπτομένη της γωνίας εσωτερικής τριβής 

Ηφαιστειακός τόφφος 0,9 

Βιωτιτικός Σχιστόλιθος 0,5 

Ασβεστόλιθος 0,6 

Ασβεστόλιθος (μεσοκρυσταλλώδης) 0,5 

Γρανίτης (Αποσαθρωμένος) 0,8 

Η διατμητική αντοχή μιας βραχομάζας μπορεί να επηρεαστεί σοβαρά από τον 

βαθμό κορεσμού, δεδομένου ότι τόσο η συνοχή όσο και η γωνία εσωτερικής τριβής των 

πετρωμάτων αλλά και των εδαφών μειώνονται όσο ο βαθμός κορεσμού τους αυξάνει. 

4.5.1.6.7. Ελαστικότητα του υλικού πετρώματος. 

∆εν είναι σωστό να ταξινομούνται τα πετρώματα μόνο με βάση τις ελαστικές 

σταθερές τους, δεδομένου ότι πολλοί πετρώματα είναι μη-ελαστικά. Η ελαστικότητα 

αναφέρεται στην ιδιότητα της αντιστρεψιμότητας της παραμόρφωσης που υπόκειται ένα 

πέτρωμα όταν υποβάλλεται σε μία φόρτιση. Πολλά υγιή και σκληρά πετρώματα 

παρουσιάζονται ως ελαστικά υλικά με ελαστική δηλαδή συμπεριφορά όταν εξετάζεται ένα 

δείγμα τους στο εργαστήριο. Όμως στην πραγματική κλίμακα (επιτόπου στην ύπαιθρο) 

τα πετρώματα μπορεί να περιέχουν διακλάσεις, ρωγμές, σχισμές, ρήγματα, επίπεδα 

4.74

Α.Τ.Ε.Ι. ∆ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ - Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος & Μηχανικών Αντιρρύπανσης 

στρώσης, επαφές, ζώνες εξαλλοιωμένου και αποσαθρωμένου πετρώματος και αρκετή 

ποσότητα αργιλικών υλικών που παρουσιάζει σχεδόν μόνο πλαστικές ιδιότητες και 

συμπεριφορά. 

Επομένως, τα περισσότερα πετρώματα δεν συμπεριφέρονται ως τέλεια ελαστικά. 

Ο βαθμός της μη επανορθώσιμης παραμόρφωσης σε ανταπόκριση της κυκλικής 

(επαναλαμβανόμενης) φόρτισης μπορεί να είναι μία σημαντική παράμετρος για τον 

σχεδιασμό ενός φράγματος και μπορεί να προσδιοριστεί από την κλίση της καμπύλης 

φορτίου/παραμόρφωσης. 

Εικ. 4.26: Διάγραμμα ή πορεία της καμπύλης φορτίου/παραμόρφωσης σε ένα τοξωτό φράγμα. 

Για παράδειγμα, καθώς το νερό στον ταμιευτήρα πίσω από το τοξωτό φράγμα 

ανεβαίνει, η βραχομάζα κάτω από την θεμελίωση του τόξου από σκυρόδεμα αποκρίνεται 

σύμφωνα με την πορεία της καμπύλης 1. 

Η κοίλη ανοδική κυρτότητα αυτής της καμπύλης ή πορείας φορτίου/ 

παραμόρφωσης είναι χαρακτηριστική για μία κερματισμένη ή διακλασμένη βραχομάζα 

κατά την πρώτη της φόρτιση επειδή οι διακλάσεις ή τα «σπασίματα» κλείνουν και 

«σκληραίνουν» στα χαμηλά φορτία. Όταν η στάθμη του νερού στον ταμιευτήρα 

χαμηλώνει, η βραχομάζα αποφορτίζετε σύμφωνα με την πορεία της καμπύλης 2, με μια 

μόνιμη παραμόρφωση ή εκτροπή. 

Το σώμα του φράγματος από σκυρόδεμα θα προσπαθήσει να παρακολουθήσει τη 

φόρτιση, αλλά δεδομένου ότι συνήθως είναι ελαστικότερο από την βραχομάζα, θα 

«απομακρυνθεί» από την βραχομάζα κατά την αποφόρτιση. Το γεγονός αυτό θα 

μπορούσε να ανοίξει τις διακλάσεις και τις ασυνέχειες γενικότερα στην βραχομάζα ή την 

επαφή βραχομάζας - σκυροδέματος ή απλά να μειώσει τη θλιπτική τάση που εφαρμόζεται 

από την ανωδομή του φράγματος προς την βραχομάζα που θεμελιώνεται. Οι 

επαναλαμβανόμενοι κύκλοι της φόρτισης και της αποφόρτισης σε ανταπόκριση της 

κυκλικής λειτουργίας του ταμιευτήρα (γέμισμα-άδειασμα) θα μπορούσαν να παράγουν 

μία σειρά βρόχων «υστέρησης». 

Μερικές περιοχές έχουν θεωρηθεί μη αποδεκτές για κατασκευή φραγμάτων από 

σκυρόδεμα λόγω της μεγάλης υστέρησης που παρουσιάζουν, ακόμα κι όταν το μέτρο 

ελαστικότητας της ίδιας της βραχομάζας θεωρείται λογικά επαρκές. 

4.75


Πίνακας 4.34: Χαρακτηριστικές τιμές του μέτρου ελαστικότητας διαφόρων πετρωμάτων. 

Τύπος πετρώματος 

Μέτρο ελαστικότητας 

- (MPa x 1000) 

Ασβεστόλιθος 3-27 

∆ολομίτης 7-15 

Ασβεστόλιθος (πολύ σκληρός) 70 

Ψαμμίτης 10-20 

Χαλαζιακός Ψαμμίτης 60-120 

Γραουβάκης 10-14 

Ιλυόλιθος 3-14 

Λεπτόκοκκος Γνεύσιος 9-13 

Χονδρόκοκκος Γνεύσιος 13-23 

Μαρμαρυγιακός Σχιστόλιθος 21 

Βιωτιτικός Σχιστόλιθος 40 

Γρανιτικός Σχιστόλιθος 10 

Χαλαζιακός Σχιστόλιθος 14 

Γρανίτης - πολύ εξαλλοιωμένος 2 

Γρανίτης - ελαφρώς εξαλλοιωμένος 10-20 

Γρανίτης - υγιής 20-50 

Μαρμαρυγιακός Χαλαζίτης 28 

Χαλαζίτης - υγιής 50-80 

∆ολερίτης 70-100 

Βασάλτης 50 

Ανδεσίτης 20-50 

Αμφιβολίτης 90 

Οι μεγάλες διακυμάνσεις στις παραπάνω αναφερόμενες τιμές υπογραμμίζουν την 

ανάγκη για εκτέλεση επί τόπου - υπαίθριων δοκιμών. 

4.5.2. Παραμορφωσιμότητα υλικού πετρώματος και βραχομάζας. 

Το μέτρο ελαστικότητας ενός υλικού πετρώματος είναι υπό κανονικές συνθήκες 

συνήθως επαρκές, αλλά λόγω της ύπαρξης των ασυνεχειών της βραχομάζας, όπως 

διακλάσεις, ρωγμές, ραφές, κλπ, οι οποίες είναι μερικές φορές ανοικτές ή και 

πληρωμένες πολλές φορές με προϊόντα αποσάθρωσης και αποσύνθεσης, το μέτρο 

ελαστικότητας της βραχομάζας στο σύνολό της μπορεί να είναι ανεπαρκής. 

Η ικανότητα μιας βραχομάζας να παραμορφώνεται κάτω από τα εφαρμοζόμενα 

φορτία ή σε απόκριση της αποφόρτισης στην εκσκαφή είναι γνωστή ως 

παραμορφωσιμότητα. Οι μετατοπίσεις ή παραμορφώσεις που πιθανώς παρουσιάζονται σε 

μία βραχομάζα αφορούν πάντα τους μηχανικούς που μελετούν και σχεδιάζουν ένα 

φράγμα, ακόμα και όταν υπάρχει μόνο μικρός κίνδυνος αστοχίας της βραχομάζας, επειδή 

κάποιες σημαντικές μετατοπίσεις ή παραμορφώσεις της βραχομάζας μπορούν να 

4.76


αυξήσουν σημαντικά τις τάσεις μέσα στις κατασκευές και να την φέρουν σε μία δυσμενή 

εντατική κατάσταση. 

Για παράδειγμα, ένα σώμα φράγματος που θεμελιώνεται επάνω σε διαφορετικούς 

τύπους πετρωμάτων με διαφορετικές ιδιότητες παραμορφωσιμότητας θα αναπτύξει εντός 

της μάζας του υψηλές διατμητικές και διαγώνιες εφελκυστικές τάσεις λόγω των άνισων 

ή διαφορικών εκτροπών ή παραμορφώσεων ή καθιζήσεων της θεμελίωσής του. Οι 

εκτροπές ή παραμορφώσεις ή καθιζήσεις της θεμελίωσης του φράγματος μπορούν να 

αντιμετωπιστούν ικανοποιητικά εάν α) το φράγμα κατασκευαστεί σωστά, β) οι ιδιότητες 

της κάθε βραχομάζας κάτω από την θεμελίωση και τα αντερείσματα του φράγματος είναι 

γνωστές, και γ) η διακύμανση των ιδιοτήτων της κάθε βραχομάζας κάτω από την 

θεμελίωση και τα αντερείσματα του φράγματος έχουν προσδιοριστεί με καλή ακρίβεια. 

4.5.3. Αποσάθρωση της βραχομάζας. 

4.5.3.1. Κατάσταση αποσάθρωσης. 

Η κατάσταση της αποσάθρωσης της βραχομάζας ενός πετρώματος εξαρτάται από 

έξι κυρίως παράγοντες: 

α. ∆ομή και τύπος του μητρικού πετρώματος. 

β. Υδρογεωλογική δίαιτα. 

γ. Κλίμα. 

δ. Χρόνος επίδρασης των αποσαθρωτικών παραγόντων. 

ε. Μορφολογία εδάφους. 

στ. Ζωικοί και φυτικοί οργανισμοί. 

Ο συνδυασμός των έξι αυτών παραγόντων έχει δώσει τη σημερινή κατάσταση 

αποσάθρωσης και τη διαφοροποίηση του βαθμού της μετά του βάθους (προφίλ 

αποσάθρωσης). 

Ο βαθμός αποσάθρωσης πρέπει να ελέγχεται πάντα σε πρόσφατες τομές π.χ. σε 

σχετικά νεοσχηματισμένες φυσικές κλιτείς, σε πρόσφατα τεχνητά πρανή οδοποιίας, σε 

τοιχώματα ερευνητικών φρεάτων, τάφρων, σηράγγων και σε πυρήνες δειγματοληπτικών 

γεωτρήσεων. Η επιτροπή τεχνικογεωλογικής χαρτογράφησης της I.A.E.G. (1971) 

προτείνει τη χρήση του περιγραφικού σχήματος του παρακάτω πίνακα 4.35 για την 

αξιολόγηση και βαθμονόμηση της κατάστασης της αποσάθρωσης της βραχομάζας. 

4.77


Πίνακας 4.35: Κατάταξη βραχομάζας ανάλογα με το βαθμό αποσάθρωσης κατά την Ι.Α.E.G.. 

Όρος Συμβολισμός ∆ιαγνωστικά χαρακτηριστικά 

Έδαφος 

WVI 

Το «πέτρωμα» είναι αποχρωματισμένο 

και έχει μετατραπεί σε έδαφος. Ο 

αρχικός ιστός του έχει τελείως 

καταστραφεί. Υπάρχει μεγάλη μεταβολή 

στον όγκο. 

Το «πέτρωμα» είναι αποχρωματισμένο, 

έχει μετατραπεί σε έδαφος αλλά ο 

Ολοκληρωτικά 

αρχικός ιστός δεν έχει τελείως 

WV 

αποσαθρωμένο 

καταστραφεί. Κατά θέσεις μπορεί να 

έχουν διατηρηθεί μικροί πυρήνες 


Έντονα 


Μέτρια 


Ελαφρά 


Υγιές 

WIV 

WIII 

WII 

WI 

Το πέτρωμα είναι αποχρωματισμένο, οι 

ασυνέχειες μπορεί να είναι ανοιχτές και 

να έχουν αποχρωματισμένα τοιχώματα. 

Ο αρχικός ιστός μπορεί στις ασυνέχειες 

να είναι εξαλλοιωμένος. Η εξαλλοίωση 

διεισδύει βαθιά στο εσωτερικό, αλλά 

υπάρχουν ακόμη πυρήνες υγιούς 

πετρώματος. (Ο λόγος του υγιούς 

πετρώματος προς το αποσαθρωμένο θα 

πρέπει να υπολογίζεται όπου είναι 

δυνατό). 

Το πέτρωμα είναι αποχρωματισμένο. Οι 

ασυνέχειες ίσως είναι ανοιχτές με 

αποχρωματισμένα τοιχώματα. Η 

εξαλλοίωση έχει αρχίσει να διεισδύει 

στο εσωτερικό. Το «αδιατάρακτο» 

πέτρωμα είναι αρκετά ασθενέστερο από 

το υγιές πέτρωμα. (Ο λόγος του 

αρχικού υγιούς προς το αποσαθρωμένο 

πέτρωμα πρέπει να υπολογίζεται όπου 

είναι δυνατό). 

Το πέτρωμα ίσως είναι αποχρωματισμένο, 

ιδιαίτερα δίπλα σε 

ασυνέχειες, οι οποίες πιθανόν να είναι 

ανοιχτές και να έχουν ελαφρά 

αποχρωματισμένα τοιχώματα. Το 

«αδιατάραχτο» πέτρωμα δεν είναι 

αισθητά ασθενέστερη από το υγιές. 

Το μητρικό πέτρωμα δε δείχνει σημάδια 

αποχρωματισμού, απώλεια αντοχής ή 

κάποια άλλη επίδραση αποσάθρωσης. 

Το πιο πάνω περιγραφικό σχήμα ταξινόμησης της αποσάθρωσης της βραχομάζας 

ισχύει μόνο στην περίπτωση, που το μελετούμενο πέτρωμα περιέχει αρκετή ποσότητα μη 

ανθρακικών ορυκτών τα οποία θα αφήσουν κάποιο μη διαλυτό αποσαθρωμένο 

υπόλειμμα. Εάν όμως το πέτρωμα είναι αμιγές ανθρακικό με αρκετή περιεκτικότητα σε 

ανθρακικά ορυκτά, τότε το πιο πάνω σύστημα ταξινόμησης είναι ανεφάρμοστο. Στην 

4.78


περίπτωση αυτή θα πρέπει να χρησιμοποιείται ένα άλλο σύστημα ταξινόμησης όπως αυτό 

που ισχύει για την αποσάθρωση από διάλυση και έχει προταθεί από τον W.R. Dearman 

(1974) και παρουσιάζεται στην συνέχεια (πίνακας 4.36). 

4.79


Πίνακας 4.36: Αποσάθρωση ανθρακικών πετρωμάτων λόγω διάλυσης (κατά W. R, Dearman 1974). 

Όρος Συμβολισμός ∆ιαγνωστικά χαρακτηριστικά 

Υγιές 

WI 

100% πέτρωμα, χωρίς ή με κλειστές 

ασυνεχείς. 

100% πέτρωμα, με επιφάνειες ασυνέχειας 

Ελαφρά 

ανοικτές. Πολύ ελαφρά ίχνη διάλυσης 

διαλυμένο SII 

(δακτυλογλειφές) επί των επιφανειών 

ασυνέχειας ίσως είναι εμφανή. 

Μέτρια 

διαλυμένο 

Έντονα 

διαλυμένο 

SII 

SIV 

Μέχρι 50% του πετρώματος έχει 

απομακρυνθεί λόγω διάλυσης. Μία μικρή 

ποσότητα υπολείμματος ίσως βρίσκεται στα 

κενά. Η δομή του πετρώματος διατηρείται. 

Περισσότερο από 50% του πετρώματος έχει 

απομακρυνθεί λόγω διάλυσης. Μία μικρή 

ποσότητα υπολείμματος βρίσκεται στα 

κενά. 

Η διάλυση των ανθρακικών πετρωμάτων εξαρτάται κυρίως από τους έξι, πιο πάνω 

αναφερθέντες, παράγοντες. Σε συμπαγή ανθρακικά πετρώματα η διάλυση 

συγκεντρώνεται ιδιαίτερα κατά μήκος των κυρίων διακλάσεων και ρηγμάτων 

(ασυνεχειών). 

Σε λεπτοστρωματώδη και διερρηγμένα ανθρακικά πετρώματα η διάλυση είναι 

περισσότερο εξαπλωμένη (διάσπαρτη) αλλά ελέγχεται ακόμη από τις ανοιχτές 

ασυνέχειες. Τα υπάρχοντα καρστικά χαρακτηριστικά έχουν συνήθως σχηματισθεί στη 

διάρκεια μεγάλων χρονικών περιόδων και είναι συνήθως γεωλογικά γηραιά. 

Αντιπροσωπεύονται από καταβόθρες, δομές κατάρρευσης στην επιφάνεια, σπήλαια και 

μικρότερα ανοίγματα κάτω από την επιφάνεια. Σε τέτοιες έντονα αποκαρστωμένες 

περιοχές δεν υπάρχει συνήθως επιφανειακό υδρογραφικό δίκτυο. 

Το υπολειμματικό έδαφος που αναπτύσσεται πάνω στα ανθρακικά πετρώματα 

αποτελεί μικρό μόνο ποσοστό της αρχικής μάζας και συνίσταται από τα αδιάλυτα 

συστατικά αυτών, που είναι κυρίως χαλαζίας, πυριτόλιθος, κερατόλιθος, οξείδια του 

σιδήρου, του αργιλίου και του μαγνησίου, καθώς και αργιλικά ορυκτά. Το υπολειμματικό 

αυτό έδαφος είναι συνήθως αργιλικό (terra rossa) αλλά μερικές φορές μπορεί να είναι 

αμμώδες και χαλικώδες. 

Το πάχος του μπορεί να διαφέρει πάρα πολύ, ανάλογα με την διάρκεια και ένταση 

των αποσαθρωτικών διεργασιών, καθώς και του ποσοστού των μη ανθρακικών 

αναμίξεων στα μητρικά πετρώματα. Σε μερικές περιπτώσεις αργιλομιγών ή πυριτολιθικών 

ασβεστόλιθων μπορεί να συσσωρευτεί υπολειμματικό έδαφος πάχους μεγαλύτερου από 

30 m, ενώ αμιγείς ασβεστόλιθοι σε ξηρές περιοχές είναι γυμνοί εδαφικού καλύμματος 

(G.B. Sowres και G.F. Sowres 1970). Σε αντίθεση με άλλους τύπους αποσάθρωσης, στα 

ανθρακικά πετρώματα υπάρχει συνήθως μία αρκετά απότομη μετάβαση από τον βράχο 

στο υπολειμματικό έδαφος. 

4.80


4.5.3.2. Η αποσάθρωση συναρτήσει του βάθους στα Ανθρακικά 

πετρώματα. 

Ένα τυπικό και σύνηθες παράδειγμα της μετά του βάθους διαφοροποίησης του 

βαθμού αποσάθρωσης (προφίλ αποσάθρωσης) για τα ανθρακικά πετρώματα, κατά τους 

D.U. Deere και F.D. Patton, δίδεται στο ακόλουθο σχήμα. Σ' αυτό διακρίνονται οι 

διάφορες βαθμίδες αποσάθρωσης, σύμφωνα με το σύστημα ταξινόμησης της I.A.E.G. 

(Anon. 1981). Το υγιές ανθρακικό πέτρωμα αντιστοιχεί στην κατηγορία WI, με σταδιακή 

δε μεταβολή του πετρώματος, φθάνουμε στην κατηγορία WVI που αποτελεί το 

υπολειμματικό έδαφος. 

Εικ. 4.27: Τυπικό προφίλ αποσάθρωσης των ανθρακικών πετρωμάτων (κατά D.U. DEERE και F. D. 

ΡΑΤΤΟΝ, 1971). 

Η ανώτατη χουμική εδαφική στοιβάδα υπέρκειται μιας ανώμαλης και πολλές φορές 

παχιάς ζώνης των κατηγοριών WV και WVI (ολοκληρωτικά αποσαθρωμένο πέτρωμα και 

υπολειμματικό έδαφος). Οι ζώνες αυτές είναι δυνατό να υπέρκεινται μιας ποικιλόμορφης 

μεταβατικής ζώνης, η οποία αντιστοιχεί μεν μ' αυτή των κατηγοριών αποσάθρωσης WIV, 

WIII και WII των άλλων τύπων πετρωμάτων χωρίς όμως να ταυτίζεται μ' αυτές. Στη 

μεταβατική αυτή ζώνη των ανθρακικών πετρωμάτων μπορεί να υπάρχει μία ακραία 

ποικιλία εδαφικών υλικών ή και τίποτα. 

Αντίθετα προς τη μετά του βάθους διαφοροποίηση του βαθμού αποσάθρωσης 

άλλων διαφορετικού τύπου πετρωμάτων, όπου υπάρχει μία ζώνη μετάβασης η οποία 

περιέχει όλες τις ενδιάμεσες κατηγορίες αποσαθρωμένου πετρώματος, στα ανθρακικά 

4.81


πετρώματα υπάρχει γενικά λίγο ή καθόλου υλικό ενδιάμεσης αντοχής, μεταξύ του υγιούς 

πετρώματος και της επιφανειακής εδαφικής ζώνης. Για πρακτικούς σκοπούς η επαφή 

αυτή μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί απότομη μετάβαση. 

Σε μερικές επομένως περιπτώσεις είναι δυνατόν μία γεώτρηση να περάσει απ' 

ευθείας από το υλικό κατηγορίας WVI σε υλικό κατηγορίας WI. 

Σε μερικές περιπτώσεις στην επαφή αργίλων - ασβεστόλιθου ο τελευταίος είναι 

μερικά αποσαθρωμένος σε πορώδη μορφή σαν κρητίδα. Είναι επίσης πιθανό να υπάρχει 

μία ανθρακική ιλύς (A.R. Clark και B.F. Walker, 1977). 

Μέσα στη μεταβατική ζώνη μπορεί να βρίσκονται βαθιές κοιλότητες διάλυσης 

(καταβόθρες κ.α.) που μπορεί να είναι μερικώς ή τελείως πληρωμένες με αργίλους. Οι 

βαθιές αυτές κοιλότητες της αποσάθρωσης συχνά αναπτύσσονται κατά μήκος κυρίων 

διακλάσεων, ζωνών ρηγμάτων, επιπέδων στρώσης ή λιθολογικών ενοτήτων που είναι 

ιδιαίτερα επιρρεπείς στην αποσάθρωση. 

Κατόπιν των προαναφερθέντων μπορεί να πει κανείς συμπερασματικά ότι τα 

ανθρακικά πετρώματα παρουσιάζουν γενικώς ιδιόμορφη μετά του βάθους διαφοροποίηση 

του βαθμού αποσάθρωσης. 

4.5.3.3. Η αποσάθρωση συναρτήσει του βάθους στα Πυριγενή και 

Μεταμορφωμένα Πετρώματα. 

Ένα τυπικό και σύνηθες παράδειγμα της μετά του βάθους διαφοροποίησης του 

βαθμού αποσάθρωσης (προφίλ αποσάθρωσης) στα Πυριγενή πετρώματα, δίδεται στο 

επόμενο σχήμα (κατά D.U. DEERE και F. D. ΡΑΤΤΟΝ, 1971). Αντίστοιχα, ένα τυπικό και 

σύνηθες παράδειγμα της μετά του βάθους διαφοροποίησης του βαθμού αποσάθρωσης 

(προφίλ αποσάθρωσης) στα Μεταμορφωμένα πετρώματα, δίδεται στο μεθεπόμενο σχήμα 

(κατά D.U. DEERE και F. D. ΡΑΤΤΟΝ, 1971). Σ' αυτά διακρίνονται οι διάφορες βαθμίδες 

αποσάθρωσης, σύμφωνα με το σύστημα ταξινόμησης της I.A.E.G. (Anon. 1981). Το υγιές 

πέτρωμα αντιστοιχεί στην κατηγορία WI, με σταδιακή δε μεταβολή του πετρώματος, 

φθάνουμε στην κατηγορία WVI που αποτελεί το επιφανειακό υπολειμματικό έδαφος. 

4.82


Εικ. 4.28: Τυπικό προφίλ αποσάθρωσης των Πυριγενών πετρωμάτων (κατά D.U. DEERE και F. D. 


4.83


Εικ. 4.29: Τυπικό προφίλ αποσάθρωσης των Μεταμορφωμένων πετρωμάτων (κατά D.U. DEERE και F. D. 


Η ανώτατη χουμική εδαφική στοιβάδα υπέρκειται μιας ανώμαλης και πολλές φορές 

παχιάς ζώνης των κατηγοριών WV και WVI (ολοκληρωτικά αποσαθρωμένο πέτρωμα και 

4.84


υπολειμματικό έδαφος). Οι ζώνες αυτές είναι δυνατό να υπέρκεινται μιας ποικιλόμορφης 

και παχιάς μεταβατικής ζώνης, η οποία αντιστοιχεί μεν μ' αυτή των κατηγοριών 

αποσάθρωσης WIV, WIII και WII η οποία περιέχει όλες τις ενδιάμεσες κατηγορίες 

αποσαθρωμένου πετρώματος. 

4.5.4. Τεκτονικές πιέσεις. 

Το γεγονός ότι η βραχομάζα μπορεί να βρίσκεται σε μια κατάσταση υψηλής 

εσωτερικής τεκτονικής πίεσης συχνά αγνοείται. Είναι σύνηθες φαινόμενο να υποτεθεί ότι 

υφίσταται ένα πεδίο κατακόρυφης πίεσης ή τάσης λόγω των φορτίων των υπερκείμενων 

πετρωμάτων. Η αντίστοιχη οριζόντια πίεση ή τάση ποικίλει ανάλογα με τον τύπο του 

βραχώδους σχηματισμού. Συχνά μια οριζόντια κύρια (πρωτεύουσα) τάση θα είναι ίση με 

ή και θα υπερβαίνει την κατακόρυφη τάση, ενώ η άλλη οριζόντια τάση θα είναι πολύ 

χαμηλότερη, δηλώνοντας την ύπαρξη μεγάλων διατμητικών τάσεων. 

Οι οριζόντιες πιέσεις ή τάσεις του χωμάτινου φλοιού αυξάνουν με το βάθος. Καθώς 

η εκσκαφή προχωρά και η φόρτιση στα στρώματα μειώνεται, θα υπάρξουν ανοδικές 

αλλαγές στο οριζόντιο επίπεδο. Ως αποτέλεσμα της μείωσης του κατακόρυφου 

περιορισμού λόγω εκσκαφής τα στρώματα δεν μπορούν πλέον να μεταφέρουν τις 

οριζόντιες δυνάμεις τους, αλλά κάμπτονται προς τα επάνω δημιουργώντας συγχρόνως 

και οριζόντια ραγίσματα. Αυτή η παραμόρφωση μειώνει το οριζόντιο φορτίο στο στρώμα 

έτσι ώστε τα υποκείμενα στρώματα να τείνουν να παραλάβουν την οριζόντια τεκτονική 

πίεση ή τάση. Ως αποτέλεσμα τα στρώματα υφίστανται μία διαταραχή στην ισορροπία 

τους έως και σε ιδιαίτερα βάθη. 

Εάν με την παραπάνω διαδικασία προκληθούν οριζόντιες ρωγμές και διακλάσεις 

τότε μπορεί να εμφανιστεί διάβρωση με αποτέλεσμα να μειωθεί η αντίσταση σε ολίσθηση. 

4.5.5. Εργαστηριακές δοκιμές. 

∆οκιμές θλιπτικής αντοχής. 

Ανεμπόδιστη ή μονοαξονική θλίψη 

Τριαξονική θλίψη 

Αντοχή σε εφελκυσμό (θλίψη κατά γενέτειρα) (Βραζιλιανή δοκιμή) 

Κάμψη τεσσάρων σημείων 

Άμεση ∆ακτυλίου 

∆οκιμές διατμητικής αντοχής. 

Άμεση διάτμηση 

Τριαξονική διάτμηση 

4.5.6. Επιτόπιες δοκιμές υπαίθρου ή πεδίου. 

Επιτόπιες δοκιμές διατμητικής αντοχής. 

Συνήθως πραγματοποιούνται σε "αδιατάραχτα" δείγματα στις στοές του 

φράγματος. Η διαταραχή του δείγματος θα πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο καθώς 

το δείγμα προβάλει (εξέρχεται λόγω της περιμετρικής εκσκαφής) έξω από το μητρικό 

πέτρωμα. Το δείγμα στην συνέχεια προστατεύεται και φορτίζεται προς δύο κατευθύνσεις. 

Είναι σημαντικό να ελεγχθεί ότι οι άξονες των γρύλων που χρησιμοποιούνται για την 

φόρτιση του δείγματος περνούν μέσω του κέντρου της ζώνης της βραχομάζας που 

δοκιμάζεται. Εφαρμόζεται στην συνέχεια ένα κάθετο στην επιφάνεια φόρτισης φορτίο και 

κρατιέται σταθερό έως ότου σταθεροποιηθούν οποιεσδήποτε μικρομετατωπίσεις ή 

4.85


μικρομετακινήσεις, και τότε εφαρμόζεται ένα εφαπτομενικό προς την επιφάνεια φόρτισης 

φορτίο κατά στάδια ή βήματα και μετριούνται οι μετατοπίσεις που προκαλούνται. Με την 

επανάληψη της διαδικασίας της δοκιμής αυτής με διαφορετικά κάθετα στην επιφάνεια 

φόρτισης φορτία, μπορούν να προσδιοριστούν οι τιμές της συνοχής και της γωνίας τριβής 

της βραχομάζας. 

Τεχνικές για την εκτέλεση των μετρήσεων. 

Υδραυλική θραύση (Hydraulic Fracturing) 

Μέθοδος επίπεδου γρύλου (Flat Jack Method) 

∆ιπλή πυρηνοληψία με αποτόνωση των τάσεων (Overcoring). 

4.6. Χαρακτηριστικά της επιφάνειας των κοιλάδων. 

Τόσο η μορφή και το σχήμα μιας κοιλάδας ή δηλαδή τα τοπογραφικά και 

μορφολογικά της χαρακτηριστικά, όσο και η βραχομάζα που την διαμορφώνει 

επηρεάζουν τον τύπο και τις διαστάσεις του φράγματος που θα επιλεχθεί. 

Τύπος 

κοιλάδας. 

Αναλογία ή λόγος 

χορδής-ύψους 


Φαράγγια Κάτω από 3 

Στενές κοιλάδες 3-6 

Ευρείες ή 

ανοιχτές 

κοιλάδες 

Επάνω από 6 ή 7 

Σχήμα. 

Επίπεδες 

πεδιάδες 

- 

Εικ. 4.30: Η φωτογραφία του σχήματος έχει ληφθεί από το βιβλίο: «Walter, R. C. S. (1962). Γεωλογία Φραγμάτων». 

4.6.1. Φράγματα σε φαράγγια. 

Όταν η αναλογία ή ο λόγος της χορδής στην στέψη προς το ύψος ενός φράγματος 

είναι κάτω από 3 και η βραχομάζα είναι ισχυρή και υγιής ώστε να μπορεί να παραλαμβάνει 

υψηλές τάσεις ή πιέσεις, και δεν βρίσκεται σε θέση να αστοχεί σε διάτμηση, τότε τα 

τοξωτά φράγματα με λεπτό τόξο ή λεπτό θόλο θεωρούνται τα πιο επιτυχή και τα πιο 

οικονομικά στην κατασκευή τους. 

Η προϋπόθεση μίας υγιούς και ισχυρής βραχομάζας στην ζώνη θεμελίωσης του 

φράγματος είναι ύψιστης σημασίας για όλα τα τοξωτά ή θολωτά φράγματα. 

4.6.2. Φράγματα σε στενές κοιλάδες. 

Οι στενές κοιλάδες έχουν μια αναλογία ή λόγο χορδής στην στέψη προς ύψους 

φράγματος μεταξύ 3 και 6. Σε συνθήκες τέτοιων στενών κοιλάδων τα τοξωτά φράγματα 

βαρύτητας είναι τα καταλληλότερα για να κατασκευάζονται υπό την προϋπόθεση ότι οι 

4.86


βραχομηχανικές ιδιότητες της βραχομάζας θεμελίωσης είναι επαρκείς να παραλάβει τα 

φορτία που θα επιβληθούν χωρίς υψηλές παραμορφώσεις. 

Παράδειγμα: Το φράγμα Piave Di Cadore στην Ιταλία κατασκευάστηκε ως παχύ τοξωτό 

φράγμα με μια αναλογία ή λόγο χορδής στην στέψη προς ύψους φράγματος ίσο με 5,5. 

Το πάχος του φράγματος ήταν λιγότερο από το πάχος ενός κλασσικού φράγματος 

βαρύτητας αλλά μεγαλύτερο από το πάχος ενός κλασσικού λεπτού τοξωτού ή θολωτού 


Εάν η στενή κοιλάδα είναι πληρωμένη με διαπερατά και συμπιεστά υλικά, όπως 

παραδείγματος χάριν τα υλικά των Τεταρτογενών Ολοκαινικών Αλλουβιακών αποθέσεων 

ή τα προσχωσιγενή υλικά παγετώδους προέλευσης, ο υπεύθυνος μηχανικός μελέτης και 

σχεδιασμού του φράγματος έχει δύο επιλογές: 

Είτε να αυξήσει το βάθος της εκσκαφής έως ότου συναντήσει το υποκείμενο 

στρώμα του υγιούς και συμπαγούς βραχώδους υποβάθρου, 

Είτε, εάν το πάχος των επιφανειακών διαπερατών και συμπιεστών υλικών είναι 

τέτοιο ώστε είναι οικονομικά ασύμφορο να αφαιρεθούν τα υπερκείμενα αυτά 

υλικά, τότε η μόνη επιλογή που μπορεί να έχει είναι να ξανασχεδιάσει το φράγμα 

και να το προσαρμόσει σε έναν άλλο τύπο φράγματος, όπως π.χ. τα χωμάτινα ή 

τα λιθόριπτα φράγματα. 

Στο μέλλον όλο και περισσότερα παχιά τοξωτά φράγματα με ένα πάχος μικρότερο 

από το αυτό των φραγμάτων βαρύτητας θα κατασκευάζονται καθώς θα συγκεντρώνεται 

περισσότερη γνώση, εμπειρία και εμπιστοσύνη τους ακόλουθους τομείς: 

 

 

Στην αξιοπιστία νέων προτύπων (μοντέλων) η οποία θα επιβεβαιώνει και θα 

υποκαθιστά ακόμη και τις μαθηματικές αναλύσεις, και 

Στην εμπειρία της τεχνητής ενίσχυσης των ασθενών γεωλογικών σχηματισμών 

θεμελίωσης ώστε να αυξάνεται η φέρουσα ικανότητά τους και να παραλαμβάνουν 

υψηλότερες τάσεις θεμελίωσης που πρόκειται να επιβληθούν από ένα τοξωτό φράγμα 

σε σύγκριση με ένα κλασσικό φράγμα βαρύτητας. 

4.6.3. Φράγματα σε ευρείες ή ανοιχτές κοιλάδες. 

Οι ευρείες κοιλάδες μπορούν να καθοριστούν όπου η αναλογία ή ο λόγος της 

χορδής στην στέψη προς το ύψος ενός φράγματος είναι επάνω από 6 ή 7. Σε μια ευρεία 

κοιλάδα μπορεί να κατασκευαστεί σχεδόν κάθε τύπος φράγματος, εκτός από ένα είτε 

παχύ είτε λεπτό τοξωτό φράγμα. Οι πιο σημαντικοί παράγοντες σε μια ευρεία κοιλάδα 

που καθορίζουν τον τύπο του φράγματος είναι: 

 

 

Οι γεωλογικές και οι γεωτεχνικές συνθήκες της περιοχής. 

Η διαθεσιμότητα και η εγγύτητα των υλικών από την οποία πρόκειται να 

κατασκευαστεί το φράγμα. 

Σε ευρείες κοιλάδες έχουν κατασκευαστεί πολλοί διαφορετικοί τύποι φραγμάτων, 

όπως περιγράφονται στην συνέχεια: 

Φράγματα Βαρύτητας: Υπάρχουν πολλά παραδείγματα φραγμάτων βαρύτητας από 

λιθοδομή και από σκυρόδεμα που έχουν κατασκευαστεί σε ευρείες κοιλάδες, ειδικά όταν 

το στρώμα του βραχώδους υποβάθρου βρίσκεται κοντά στην επιφάνεια του εδάφους. Το 

παλαιότερο και μεγαλύτερο παράδειγμα στη Μεγάλη Βρετανία είναι το φράγμα Vyrnwy 

(από λιθοδομή), το οποίο υδροδοτεί στην πόλη του Λίβερπουλ. Η αναλογία ή ο λόγος 

της χορδής στην στέψη προς το ύψος του φράγματος είναι ίσος με 7. 

4.87


Χωμάτινα Φράγματα: Επειδή υπάρχουν πολλές ευρείες κοιλάδες στην Μεγάλη 

Βρετανία, υπάρχουν διάφορα παραδείγματα χωμάτινων φραγμάτων. Αυτά τα φράγματα 

είναι τα καταλληλότερα εάν την θεμελίωση τους δομείται από μαλακά και συμπιεστά 

στρώματα αποθέσεων, όπως είναι οι μαλακές άργιλοι. 

Λιθόριπτα Φράγματα: Μία ευρεία κοιλάδα είναι πάντα κατάλληλη για όλες τις μορφές 

λιθόριπτων φραγμάτων. 

Αντηριδωτά Φράγματα: Όταν τα εδάφη ή πετρώματα θεμελίωσης είναι επαρκώς 

ισχυρά και ικανά να παραλάβουν χωρίς αστοχία ή απαγορευτικές καθιζήσεις τις τάσεις 

θεμελίωσης του φράγματος καθώς και να αντισταθούν ικανοποιητικά στην ολίσθηση, ένα 

αντηριδωτό φράγμα μπορεί να επιλεχθεί σε μια ευρεία κοιλάδα με επιτυχία από 

τεχνικοοικονομική άποψη. 

Παράδειγμα: Στην Σκοτία, τα φράγματα Errochty και Shira τοποθετούνται σε ευρείες 

κοιλάδες και έχουν αναλογίες ή λόγους χορδής στην στέψη προς ύψος φράγματος ίσους 

με 10 και 15 αντίστοιχα. 

4.6.4. Φράγματα σε επίπεδες πεδιάδες. 

Κανονικά, τα φράγματα σχετίζονται με τις κοιλάδες και δεν κατασκευάζονται σε 

ένα επίπεδο έδαφος στη μέση αμμωδών πεδιάδων. Εντούτοις, παραδείγματα κατασκευής 

φραγμάτων σε πεδιάδες βρίσκονται στα κανάλια εκτροπής του Ροδανού ποταμού, όπου 

ο Ροδανός που εκτρέπεται στα κανάλια με τη βοήθεια ελεγχόμενων θυροφραγμάτων με 

πύλες ελέγχου. Αυτά τα κανάλια είναι περίπου 50 χιλιόμετρα σε μήκος και οδηγούν το 

νερό από το Ροδανό ποταμό σε κανονικά φράγματα βαρύτητας, που κατασκευάστηκαν 

αρκετά χιλιόμετρα μακριά επάνω σε διαπερατά στρώματα αλλουβιακών αποθέσεων. 

Άλλοι τύποι φραγμάτων που κατασκευάστηκαν σε επίπεδη πεδιάδα και που 

βεβαίως μπορούν να θεωρηθούν φράγματα, είναι τα αναχώματα των μεγάλων 

ταμιευτήρων του Μητροπολιτικού Συμβουλίου Νερού της Μεγάλης Βρετανίας, καθώς και 

οι μεγάλοι ταμιευτήρες στο Cheddar του Μπρίστολ. Υπάρχουν επίσης πολλές περιπτώσεις 

που θα μπορούσαν να θεωρηθούν φράγματα, όπως είναι τα αναχώματα πολλών 

χιλιομέτρων σε μήκος και που διατηρούν το νερό αρκετά επάνω από την επιφάνεια του 

φυσικού εδάφους, όπως είναι τα τεχνητά αναχώματα στον ποταμό Mississippi. 

4.7. Εκσκαφή και πλήρωση των κοιλάδων. 


Οι κοιλάδες έχουν διαμορφωθεί ή έχουν τροποποιηθεί από την κατακόρυφη και 

την πλευρική διαβρωτική δράση του τρεχούμενου νερού ή/και του πάγου, και συνήθως 

περιέχουν μη στερεοποιημένες αποθέσεις που μεταφέρονται από το νερό, τον πάγο, ή 

τον άνεμο. Τα μεμονωμένα χαρακτηριστικά μιας κοιλάδας είναι συνάρτηση της 

τοπογραφίας, του κλίματος, του τύπου του πετρώματος και της γεωλογικής δομής της 

περιοχής. 

Οι τεχνητοί ταμιευτήρες δημιουργούνται συνήθως από την κατασκευή ενός 

φράγματος ή περισσότερων φραγμάτων σε μια μεγάλη ή μικρή κοιλάδα, συνήθως σε μια 

στένωσή της. Η σωστή ερμηνεία των διάφορων φυσικών χαρακτηριστικών μιας κοιλάδας 

αποκαλύπτει πολλά θέματα σχετικά με τα χαρακτηριστικά των πετρωμάτων του 

υποβάθρου κάτω από μια θέση φράγματος και κάτω από το δάπεδο και τις πλευρές της 

λεκάνης του ταμιευτήρα ανάντη της θέσης του φράγματος. 

4.88


4.7.2. ∆ιάβρωση, μεταφορά, και απόθεση από το τρεχούμενο νερό. 

Το τρεχούμενο νερό διαβρώνει τα υλικά τόσο στο κατώτερο σημείο όσο και τις 

πλευρές του καναλιού (ποταμού, ρέματος, μισγάγγειας, κλπ) που ρέει λόγω τριβής και 

απόξεσης, διάλυσης, και σπηλαίωσης. 

∆ιάλυση. Είναι μια χημική διεργασία με την οποία τα εδαφικά υλικά διαλυτοποιούνται 

και γίνονται μέρος του διαλυμένου φορτίου ενός ρέματος. Ο ασβεστόλιθος είναι πολύ 

ευαίσθητος σε αυτήν την διαδικασία. 

Τριβή και απόξεση. Είναι μια μηχανική διεργασία που αναγκάζει τα εδαφικά υλικά να 

φθείρονται και να απομακρύνονται και η οποία περιλαμβάνει απόξεση του εδάφους ή του 

πετρώματος από τους αιωρούμενους στερεούς εδαφικούς κόκκους που παρασύρονται και 

μεταφέρονται από το νερό του ρέματος, ή ακόμα και από την κρουστική και μόνο δράση 

που ασκεί στα συμπαγή εδαφικά υλικά το καθαρό τρεχούμενο νερό το οποίο δεν φέρνει 

κανένα απολύτως αιωρούμενο φορτίο στερεών κόκκων ή σωματιδίων. 

Σπηλαιώδη. Απαιτεί ιδιαίτερα υψηλές ταχύτητες στο τρεχούμενο νερό και προκύπτει 

πρώτα από το σχηματισμό φυσαλίδων λόγω της μείωσης της πίεσης που συνδέεται από 

την αύξηση της ταχύτητας σύμφωνα με το θεώρημα του Bernoulli, και έπειτα από το 

«εκρηκτική σκάσιμο ή κατάρρευση» των φυσαλίδων όταν η ταχύτητα μειώνεται. 

Ως συνέπεια της μείωσης της κλίσης ή του όγκου ή της ταχύτητας ροής ενός 

ρέματος είναι η απόθεση του στερεού αιωρούμενου φορτίου. Χαρακτηριστικά 

γνωρίσματα της απόθεσης στερεού αιωρούμενου φορτίου σε ένα ρέμα είναι οι 

αλλουβιακές αναβαθμίδες λόγω πλημμύρων, οι δελταϊκές αποθέσεις και αλλουβιακοί 

κώνοι κορημάτων στις εξόδους των ρεμάτων. 

Κατά εξέταση της κατασκευής ενός φράγματος και ενός ταμιευτήρα σε μια κοιλάδα 

μία βασική διερεύνηση που θα πρέπει να πραγματοποιηθεί αφορά μόνο ένα μικρό σχετικά 

τμήμα του συνολικού μήκους ενός ρέματος, και θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή 

εάν στο δάπεδο ή στην βάση της κοιλάδας κυριαρχεί η διαβρωτική δράση ή η απόθεση 

των φερτών στερεών υλικών. 

4.7.3. Κοιλάδες Παγετώδους προελεύσεως. 

Παρουσιάζουν ενδιαφέρον οι κοιλάδες που έχουν αρχικά δημιουργηθεί από την 

διαβρωτική δράση του νερού των ρεμάτων και που στην συνέχεια έχουν τροποποιηθεί 

από τους παγετώνες που κινήθηκαν μέσω αυτών. Τα ακόλουθο σχήμα παρουσιάζει ένα 

εξιδανικευμένο σχέδιο οριζοντιογραφικά και σε διατομές ενός ρέματος και μιας 

διαβρωμένης από παγετώνα κοιλάδας με δύο στάδια προχώρησης και υποχώρησης 

παγετώνων, καθώς και προγενέστερων και ενδιάμεσων περιόδων διάβρωσης ρεμάτων. 

Οι κορυφογραμμές των κορημάτων του παγετώνα (moraines) που διαμορφώνονται από 

την απόθεση του παγετώδους μεταφερόμενου υλικού κατά μήκος των πλευρών του 

παγετώνα καλούνται πλευρικά κορήματα του παγετώνα. Με το όρο σταθερά κορήματα 

του παγετώνα ονομάζουμε το τελευταίο ή το τελικό υλικό των κορημάτων του παγετώνα. 

4.89


Εικ. 4.31: Αστοχία σε διάτμηση και ευστάθεια πρανών των παρειών μιας κοιλάδας στον ταμιευτήρα και 

στα αντερείσματα. 

Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να ελέγχεται η ευστάθεια των πρανών τόσο της 

λεκάνης κατάκλισης του ταμιευτήρα όσο και των αντερεισμάτων στην ζώνη έδρασης του 

φράγματος. Η μεθοδολογία που χρησιμοποιούνται διεθνώς είναι σε γενικές γραμμές η 

ακόλουθη: 

Στην περίπτωση που τα πρανή αποτελούνται από βραχώδεις σχηματισμούς, 

δηλαδή από βραχομάζα με ασυνέχειες (διακλάσεις, κλπ) ακολουθείται η παρακάτω 

διαδικασία. Με βάση τα γεωτεχνικά και βραχομηχανικά εργαστηριακά στοιχεία, καθώς 

και τα στοιχεία ασυνεχειών (ρήγματα, ρωγμές, διακλάσεις, ραφές, κλπ), που θα 

προκύψουν κατά την υπαίθρια και εργαστηριακή έρευνα, θα πρέπει να εκτελεστεί κάποια 

πολυπαραμετρική ανάλυση και έλεγχος της ευστάθειας των γεωλογικών σχηματισμών 

των μετώπων των πρανών της λεκάνης κατάκλισης του ταμιευτήρα και των 

αντερεισμάτων στην ζώνη έδρασης του φράγματος, σε μοντέλο αστοχίας 

βραχομηχανικής. Η ανάλυση στα βραχώδη πρανή γίνεται σύμφωνα με τη μέθοδο 

ελέγχου αστοχίας "σφήνας" ή "επιπέδου" ολίσθησης (Wedge or plane failure analysis) 

κατά "Hoek and Bray" η οποία εφαρμόζεται τελευταία διεθνώς με υψηλή αξιοπιστία και 

επιτυχία. Το μαθηματικό αυτό προσομοίωμα ελέγχου (μοντέλο), λαμβάνει υπόψη του και 

τις επιδράσεις των πιθανών σεισμικών δυνάμεων που ενδέχεται να αναπτυχθούν στην 

4.90


περιοχή ενδιαφέροντος, καθώς και την επιρροή της ανύψωσης της πιεζομετρικής 

επιφάνειας των υπόγειων νερών στους γεωλογικούς σχηματισμούς των πρανών, με 

πλήρη ανάπτυξη υδροστατικών πιέσεων μετά από πιθανό περιστατικό έντονης 

βροχόπτωσης. Κατ' αυτό το τρόπο αναλύεται και ελέγχεται η ευστάθεια των πρανών, 

δίνοντας ποσοτική ένδειξη του βαθμού ευστάθειάς τους με την έννοια ενός συντελεστή 

ασφάλειας (F.S.) και αποκαλύπτεται επακριβώς η γενική συμπεριφορά τους, κάτω από 

διάφορες συνθήκες επιφόρτισης (περιπτώσεις) όσον αφορά τις υδροστατικές πιέσεις και 

την σεισμική επιφόρτιση. Οι διαφορετικές εξεταζόμενες συνθήκες επιφόρτισης αφορούν: 

α) την ακραία ευνοϊκή συνθήκη, δηλαδή χωρίς την επίδραση της σεισμικής επιφόρτισης 

και του υδατοκορεσμού των πρανών, β) την συνθήκη με την επίδραση της σεισμικής 

επιφόρτισης των πρανών στο περιστατικό του δυσμενέστερου σεισμού, χωρίς την 

επίδραση του υδατοκορεσμού, γ) την συνθήκη με την επίδραση του πλήρους 

υδατοκορεσμού των πρανών, μετά από έντονες βροχοπτώσεις που πιθανόν να 

παρατηρούνται κατά την χειμερινή βροχερή περίοδο, χωρίς την επίδραση της σεισμικής 

επιφόρτισης, και δ) την ακραία δυσμενή συνθήκη, δηλαδή ταυτόχρονα με την επίδραση 

της σεισμικής επιφόρτισης και του υδατοκορεσμού των πρανών, παράγοντες που ως 

γνωστόν επιβαρύνουν δραματικά τις συνθήκες ευστάθειας της μάζας των επισφαλών 

πρανών. Η εργασία αυτή εφαρμόζεται για το δυσμενέστερο ύψος των εξεταζόμενων 

μετώπων των πρανών της λεκάνης κατάκλισης του ταμιευτήρα και των αντερεισμάτων 

του φράγματος, όπου έχουμε τις δυσμενέστερες συνθήκες ευστάθειας. 

Οι αναλύσεις ευστάθειας βασίζονται στην μέθοδο Hoek - Bray: "Advanced 

Comprehensive Solution for Translational slip of a tetrahedral Rock Wedge", και 

πραγματοποιούνται χρησιμοποιώντας ειδικά βραχομηχανικά λογισμικά (προγράμματα), 

όπως για παράδειγμα αναφέρονται ενδεικτικά και όχι περιοριστικά στην συνέχεια: α) 

"SWEDGE - Rocscience Inc." Hoek and Bray Plane and Wedge failure analysis Program. 

Surface WEDGE analysis. Probabilistic analysis of the geometry and stability of surface 

wedges. (c) Copyright Rocscience Inc. β) "DIPS - Rocscience Inc." Data Interpretation 

Package using Stereographic projection. Plotting, analysis and presentation of structural 

data using spherical projection techniques. (c) Copyright Rocscience Inc, και γ) 

"ROCKSLOP". Rock Mechanics Slope Stability Analysis Program according to Hoek and 

Bray Method. Ανάπτυξη προγράμματος σε FORTRAN 77, από ∆ρ. Κ. Σαχπάζη, στο 

Πανεπιστήμιο Newcastle Upon Tyne, U.K. και στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. 

Στην περίπτωση που τα πρανή αποτελούνται από γαιώδεις (εδαφικούς) 

σχηματισμούς, ακολουθείται η παρακάτω διαδικασία. Με βάση τα γεωτεχνικά και 

εδαφομηχανικά εργαστηριακά στοιχεία, καθώς και τα στοιχεία της γεωμετρίας των 

πρανών και των εδαφικών στρωμάτων (αντιπροσωπευτικό γεωμηχανικό εδαφικό 

μοντέλο στρωματογραφικής τομής και εδαφομηχανικών ιδιοτήτων & παραμέτρων της 

περιοχής), που θα προκύψουν κατά την υπαίθρια και εργαστηριακή έρευνα, θα πρέπει 

να εκτελεστεί πολυπαραμετρική ανάλυση και έλεγχος της ευστάθειας των εδαφικών 

σχηματισμών των μετώπων των πρανών της λεκάνης κατάκλισης του ταμιευτήρα και των 

αντερεισμάτων στην ζώνη έδρασης του φράγματος, σε μοντέλο αστοχίας 

εδαφομηχανικής. 

Η ανάλυση και ο υπολογισμός της ευστάθειας στα γαιώδη υλικά γίνεται σύμφωνα 

με τις μεθόδους των λωρίδων κατά BISHOP ή JANBU ή MORGENSTERN ή KREY, ή και 

άλλες, σε διάφορους κύκλους ολίσθησης με ομαλή περιστροφική επιφάνεια ολίσθησης 

(Circular Sliding Surface), ή και με τροποποιήσεις περί μη ομαλής ή ακανόνιστης πιθανής 

επιφάνειας ολίσθησης (Composite Sliding Surface), με χρήση Η/Υ και ειδικά 

αναπτυγμένων προγραμμάτων, όπως π.χ. το λογισμικό πρόγραμμα LARIX 3 (S) - CUBUS 

- ZURICH - SWITZERLAND - VERSION 1.13 – 2001, (Soil Slope Stability Analyses). 

Ακολούθως, ανάλογα με τα προκύπτοντα αποτελέσματα, θα πρέπει να προταθούν, 

όπου θα θεωρηθεί απαραίτητο, κάποιες παρεμβάσεις συγκράτησης ή σταθεροποίησης, 

όπως π.χ. διαμόρφωση ηπιότερων κλίσεων, τεχνικά έργα αντιστήριξης, αγκυρώσεις, 

σιμεντενέσεις, κ.λ.π.. 

4.91


Μετατοπίσεις και κατολισθήσεις λόγω ολίσθησης βαρύτητας σε έντονα πρανή 

των κοιλάδων. 

Οι αλλουβιακές, οι παγετώδεις, και οι λόγω κατολισθήσεων αποθέσεις του 

εδάφους στα δάπεδα και τις πλευρές των κοιλάδων έχουν γενικά τέτοιες θέσεις, 

διαμορφώσεις, και φυσικομηχανικές ιδιότητες που αναγνωρίζονται κατά την υπαίθρια 

έρευνα με κάποια σχετική ευκολία. Κατά τη διάρκεια του προγραμματισμού, του 

σχεδιασμού, και της κατασκευής ενός φράγματος και ενός ταμιευτήρα μπορεί να γίνει 

μια αξιολόγηση αυτών των αποθέσεων χωρίς δυσκολία, και να ληφθούν τα 

καταλληλότερα μέτρα είτε για την απομάκρυνση είτε για την σταθεροποίησή τους, με 

βάση τεχνικοοικονομικά κριτήρια 

Σε πολλές απότομες κοιλάδες, διαμορφωμένες λόγω διάβρωσης από ένα ρέμα ή 

από παγετώδη δράση βρίσκεται σχεδόν πάντα ένα σχετικά δυσδιάκριτο είδος αστοχίας 

των πρανών του, ιδιαίτερα στα ισχυρότερα, κρυσταλλικά πυριγενή\ και μεταμορφωμένα 

πετρώματα. Αν και δεν μπορούν να παρατηρηθούν εύκολα, οι επιφάνειες μετατόπισης 

και κατολίσθησης λόγω ολίσθησης βαρύτητας μπορούν να είναι παρούσες σε βραχώδη 

στρώματα, όπως απεικονίζεται στο παρακάτω σχήμα, και να συμβάλουν στην αστάθεια 

της θεμελίωσης και των αντερεισμάτων ενός φράγματος που να κατασκευαστεί στην 

περιοχή αυτή. 

Συνέπειες των εμφράξεων στις κοιλάδες των ρεμάτων. 

Οι δύο σημαντικότερες συνέπειες της πλήρωσης με νερό σε ένα φυσικό ή τεχνητό 

ταμιευτήρα είναι οι ακόλουθες: 

Η απόθεση όλου ή του μεγαλύτερου μέρους του αιωρούμενου ή και 

παρασυρόμενου στερεού φορτίου που μεταφέρεται από το ρέμα (στερεοπαροχή), 

και 

Η αύξηση της προς τα κάτω και της πλευρικής διάβρωσης από το καθαρό χωρίς 

αιωρήματα ιλύος νερό κατάντη από την έμφραξη (λόγω της κατασκευής του 

φράγματος). 

Οι προσπάθειες να ελεγχθεί ο ρυθμός πλήρωσης των ταμιευτήρων από τα ιζήματα 

στερεοπαροχής περιλαμβάνουν συνήθως την κατασκευή μικρών φραγμάτων και 

ταμιευτήρων ώστε να παρεμποδίζονται τα ιζήματα στερεοπαροχής στην ανάντη περιοχή 

από μία σημαντική κατασκευή, όπως είναι ένα μεγάλο φράγμα για παραγωγή ηλεκτρικής 

ενέργειας, ή τα περιφερειακά προγράμματα για τη σταθεροποίηση και τη συντήρηση των 

παραγωγικών εδαφών στις ανάντη λεκάνες απορροής τους. 

4.92


4.8. Μορφολογικές - Τοπογραφικές και Γεωλογικές συνθήκες για τους 

διάφορους τύπους φραγμάτων. 

Όταν το μέγεθος του φράγματος έχει πλέον καθοριστεί, ο προβλεπόμενος τύπος 

του φράγματος απαιτεί ορισμένες γεωλογικές και μορφολογικές - τοπογραφικές 

συνθήκες - προϋποθέσεις που, για τους κυριότερους τύπους φραγμάτων, μπορούν να 

αναφερθούν ως ακολούθως. 

Φράγματα από Σκυρόδεμα. 

Χωμάτινα φράγματα. 

 

 

 

 

 

Φράγματα βαρύτητας 

Αντηριδωτά φράγματα 

Τοξωτά φράγματα πολλαπλών θόλων 

ή τόξων 

Παχιά τοξωτά φράγματα 

Λεπτά τοξωτά φράγματα 

 

 

 

 

Φράγματα Λιθόριπτα 

Φράγματα υδραυλικής 

επίχωσης 

Χωμάτινα αναχώματα 

Σύνθετα φράγματα 

4.8.1. Φράγματα βαρύτητας. 

 

 

 

 

Σκληρός και συμπαγής βράχος στην ή κοντά στην επιφάνεια θεμελίωσης του 


Το πάχος του μαλακού εδαφικού υλικού επάνω από το σκληρό και συμπαγές 

βραχώδες υπόβαθρο δεν πρέπει να υπερβεί 7 έως 10 m έτσι ώστε να αποφεύγονται 

με αυτόν τον τρόπο σημαντικές εκσκαφές για την θεμελίωση του φράγματος. 

Τα υλικά δανειοθαλάμων για την παραγωγή του σκυροδέματος, δηλαδή τα Αδρανή 

Υλικά, οι κροκάλες και οι λίθοι, η άμμος, κλπ, θα πρέπει να είναι εύκολα προσιτά 

και προσπελάσιμα μέσα σε μία απόσταση το πολύ έως 8 με 15 χιλιομέτρων. 

Τα φράγματα βαρύτητας θεωρούνται ως πλέον κατάλληλα όταν το μήκος της 

στέψης ή κορυφής (χορδής) του φράγματος είναι περίπου πέντε φορές ή 

μεγαλύτερο από προς το ύψος του φράγματος. 

4.8.2. Αντηριδωτά φράγματα. 

 

 

 

 

 

Ένα αντηριδωτό φράγμα είναι κατάλληλο όταν η βραχομάζα θεμελίωσής του 

μπορεί να παρέχει μία φέρουσα ικανότητα της τάξης των 2 έως 3 MPa. 

Τα αντηριδωτά φράγματα απαιτούν περίπου το μισό έως τα δύο τρίτα του 

σκυροδέματος που απαιτείται για την κατασκευή ενός αντίστοιχου φράγματος 

βαρύτητας, και ως εκ τούτου καθίστανται ως πλέον οικονομικά όταν τα φράγματα 

έχουν ύψος πάνω από 14 m. 

Απαιτείται συνήθως μία εργασία πρόσθετης εξειδίκευσης από τους εργάτες 

κατασκευής ώστε να δημιουργήσουν τον κατάλληλο ξυλότυπο. 

Η απειλή της επιδείνωσης της ποιότητας του σκυροδέματος από την πλήρωση του 

νερού στον ταμιευτήρα είναι πιθανότερη απ' ό,τι σε ένα παχύ φράγμα βαρύτητας. 

Υπάρχει επίσης μια σημαντική μείωση της πίεσης ανύψωσης ή υποπίεσης του 

νερού στην ζώνη θεμελίωσης του φράγματος. Η πίεση αυτή είναι αποτέλεσμα του 

νερού στο ταμιευτήρα και ενδεχομένως και του υπόγειου νερού από τα βραχώδη 

αντερείσματα που εισρέουν μέσω ή κάτω από οποιαδήποτε κουρτίνα 

σιμεντενέσεων και που ασκούν πίεση προς τα επάνω κάτω από το θεμελιωμένο 

σώμα του φράγματος από σκυρόδεμα. 

4.93


Ένα τοξωτό φράγμα χρησιμοποιεί τη αντοχή της αψίδας ή του τόξου του για να 

αντισταθεί στα φορτία που τοποθετούνται επάνω σε αυτό, με την γνωστή από την 

μηχανική «δράση του τόξου». Η αντοχή και ευστάθεια της θεμελίωσης και των 

αντερεισμάτων πρέπει να είναι επαρκής όχι μόνο για να υποστηρίξει το νεκρό ίδιο βάρος 

του φράγματος επί της θεμελίωσής του αλλά επίσης και τις δυνάμεις που κατευθύνονται 

προς τα αντερείσματα λόγω της προαναφερόμενης «δράσης του τόξου» ως αντίδραση 

στις δυνάμεις που ενεργούν επί του φράγματος. Επομένως, η αντοχή της βραχομάζας 

στα αντερείσματα και στην αμέσως κατάντη ζώνη του φράγματος πρέπει να είναι 

αναμφισβήτητα επαρκής και το μέτρο ελαστικότητάς της πρέπει επίσης να είναι αρκετά 

υψηλή ώστε να εξασφαλίζεται ότι η παραμόρφωση της βραχομάζας κάτω από την ώθηση 

της αψίδας ή του τόξου δεν είναι τόσο μεγάλη ώστε να προκαλούνται υπερβολικές τάσεις 

και παραμορφώσεις στο σώμα της αψίδας ή του τόξου. 

4.8.3. Τοξωτά φράγματα πολλαπλών θόλων ή τόξων. 

 

 

 

 

Ένα φράγμα σκυροδέματος πολλαπλών θόλων ή τόξων είναι στην ουσία μία 

παραλλαγή ενός αντηριδωτού φράγματος. 

Το κύριο γεωλογικό κριτήριο είναι ότι η βραχομάζα θεμελίωσης θα πρέπει να είναι 

απολύτως ικανή ώστε να παρέχει μία φέρουσα ικανότητα της τάξης των 2 έως 3 

MPa ή περισσότερο χωρίς οποιαδήποτε αξιόλογη καθίζηση (< 8 mm). 

Σε ένα φράγμα σκυροδέματος πολλαπλών θόλων ή τόξων υπάρχει κάποια 

οικονομία σε σκυρόδεμα έναντι ενός αντηριδωτού φράγματος. 

Από την άποψη της πίεσης ανύψωσης ή υποπίεσης του νερού στην ζώνη 

θεμελίωσης του φράγματος, της διάβρωσης και της οικονομίας οι δύο τύποι είναι 

πολύ παρόμοιοι. 

4.8.4. Παχιά τοξωτά φράγματα. 

 

 

 

 

Ένα παχύ τοξωτό φράγμα μπορεί να κατασκευαστεί όπου η αναλογία χορδής προς 

ύψος στην στέψη του φράγματος είναι μεταξύ 3 και 5. 

Το κύριο γεωλογικό και γεωτεχνικό κριτήριο είναι ότι η βραχομάζα θεμελίωσης θα 

πρέπει να είναι απολύτως ικανή ώστε να παρέχει μία φέρουσα ικανότητα της τάξης 

των 3,50 MPa ή και περισσότερο χωρίς οποιαδήποτε αξιόλογη καθίζηση. 

Υπάρχει μία ουσιαστική οικονομία στα υλικά σε σύγκριση με ένα φράγμα 

βαρύτητας. 

Τα παχιά τοξωτά φράγματα είναι δύσκολο να υπολογιστούν και να σχεδιαστούν 

αλλά προσδιορίζονται καλύτερα από δοκιμές με πρότυπα προσομοιώματα 

(Μοντέλα). 

4.8.5. Λεπτά τοξωτά φράγματα. 

 

 

 

 

Τα λεπτά τοξωτά φράγματα απαιτούν κοιλάδες που έχουν μια αναλογία χορδής 

προς ύψος στην στέψη μικρότερη από 3, και με μια ακτίνα μικρότερη από 150 m. 

Η πίεση που ασκείται από το σώμα του τοξωτού φράγματος τις παρειές ή στα 

αντερείσματα της κοιλάδας είναι συνήθως μεταξύ 5,50 και 8,00 MPa. 

Όπου υπάρχει μια κατακόρυφη ακτίνα κυρτότητας (ή καμπυλότητας) καθώς 

επίσης και μια οριζόντια, αυτό είναι γνωστό ως τύπος θόλων (cupola ή dome). 

Τέλος επιλέγεται και χρησιμοποιείται όπου το τσιμέντο είναι ακριβό και η αμοιβή 

του εργατικού δυναμικού είναι φθηνή. 

4.94


4.8.6. Λιθόριπτα Φράγματα. 

Τα λιθόριπτα φράγματα μπορούν να κατασκευαστούν όπου υφίστανται οι 

ακόλουθες συνθήκες: 

Αβέβαιες ή μεταβαλλόμενες συνθήκες του εδάφους θεμελίωσης που είναι ανίκανες 

ή αναξιόπιστες για τη παραλαβή των απαιτούμενων επιβαλλόμενων τάσεων 

θεμελίωσης για οποιαδήποτε μορφή φράγματος από σκυρόδεμα. 

Υπάρχει κατάλληλο πέτρωμα στην κοντινή περιοχή που να είναι σκληρό και 

συμπαγές ώστε να ανθίσταται στην αποσάθρωση λόγω των κυκλικών μεταβολών 

του καιρού. 

Υπάρχει μία επαρκής ποσότητα κατάλληλου αργιλικού υλικού στην κοντινή 

περιοχή που απαιτείται να τοποθετηθεί στο φράγμα είτε ως κατακόρυφος πυρήνας 

είτε ως κεκλιμένος πυρήνας. 

Η δυνατότητα πρόσβασης και προσπέλασης στην περιοχή κατασκευής του 

φράγματος, καθώς και το πλάτος της κοιλάδας είναι κατάλληλα για το χειρισμό 

και τους απαραίτητους ελιγμούς των βαριών δομικών και χωματουργικών 

μηχανημάτων, όπως π.χ. των εκσκαπτικών μηχανημάτων, των οδοστρωτήρων, 

των μεγάλων προωθητήρων, κλπ. 


 

Κατάλληλα για τις κοιλάδες όπου το υπέδαφος αποτελείται από μαλακά αργιλικά 

υλικά και κατασκευάζονται με άντληση μαλακού υλικού που στερεοποιείται 

κατάλληλα μέχρι και μέτρια ύψη της τάξης των 30 m. 

4.8.8. Χωμάτινα αναχώματα. 

 

 

Κοντά στην περιοχή κατασκευής του φράγματος θα πρέπει να υπάρχουν 

κατάλληλα αργιλικά εδάφη για την πλήρωση της τάφρου στεγανοποίησης και 

θεμελίωσης, καθώς και κατάλληλα υλικά κατασκευής του αναχώματος ικανά να 

αυτοϋποστηρίζονται, να στέκουν δηλαδή με ευστάθεια, χωρίς κίνδυνο αστοχίας 

και κατολισθήσεων περιστροφικού τύπου ολίσθησης, ώστε να εγκιβωτίζουν και να 

αντιστηρίζουν τον απαιτούμενο αργιλικό πυρήνα. 

Ένα σημαντικό πλεονέκτημα των χωμάτινων αναχωμάτων είναι ότι δεν 

προκύπτουν προβλήματα λόγω της υποβάθμισης της κατασκευής από νερά που 

προέρχονται από οργανικά υλικά του υπεδάφους χαμηλού PH ή και από χημικές 

ενώσεις επιθετικές και επιβλαβείς για το σκυρόδεμα. 

4.8.9. Σύνθετα φράγματα. 

 

 

Όχι μόνο μπορούν να κατασκευαστούν διαφορετικοί τύποι φραγμάτων στην ίδια 

κοιλάδα, αλλά και το ίδιο φράγμα μπορεί να είναι διαφορετικών τύπων εξ αιτίας 

διαφορετικών και ποικίλων γεωλογικών - γεωτεχνικών και μορφολογικών - 

τοπογραφικών χαρακτηριστικών στην περιοχή θεμελίωσης του φράγματος. 

Τα αντηριδωτά φράγματα μπορούν να ενώνονται επίσης και με φράγματα μαζικού 

σκυροδέματος βαρύτητας στην βάση τους προς τις πλευρές της κοιλάδας, καθώς 

4.95


και στο κέντρο τους μπορεί να υπάρχει ένα φράγμα βαρύτητας μαζικού 

σκυροδέματος για την διαμόρφωση ενός κατάλληλου υπερχειλιστή. 

4.9. Σεισμική δραστηριότητα. 

Ο υπεύθυνος μηχανικός μελέτης και κατασκευής του έργου ενδιαφέρεται κυρίως για 

δύο θέματα της σεισμικής δραστηριότητας: 

1. Εάν οι φυσικοί σεισμοί που είναι πιθανό να εκδηλωθούν στη άμεση περιοχή 

κατασκευής του φράγματος θα είναι μιας τέτοιας έντασης ώστε να προκαλέσουν 

ζημία στο φράγμα ή στις συναφείς κατασκευές και δομές του, και 

2. Εάν η πλήρωση του ταμιευτήρα με νερό μπορεί να προκαλέσει την σεισμική 

δραστηριότητα, με ακόλουθη δυνατότητα ζημίας στο φράγμα ή ζημίας σε άλλες 

συναφείς κατασκευές και δομές του ή πρόσωπα. Αν και το μέγεθος των σεισμικών 

αυτών δονήσεων θα είναι ίσως χαμηλών εντάσεων, η εγγύτητα των επίκεντρων 

τους θα μπορούσε να καταστήσει τις επιδράσεις και τα αποτελέσματα σοβαρότερα. 

4.9.1. Σεισμική δραστηριότητα - Φυσικά γεγονότα. 

Οι προκαταρκτικές έρευνες πρέπει να περιλάβουν την έρευνα του ιστορικού της 

σεισμικής δραστηριότητας της περιοχής. Αυτό πρέπει να περιλάβει τα επίσημα αρχεία 

έρευνας και τις τοπικές καταγραφές των σεισμών. Εάν δεν υπάρχει κανένα στοιχείο 

σχετικά με σεισμική δραστηριότητα σε μία περιοχή, θα ήταν παράλογο να υποθέσει κανείς 

ότι κανένας σεισμός δεν θα μπορούσε να συμβεί στο μέλλον. Η έρευνα υπαίθρου θα 

πρέπει να περιλάβει την καταγραφή, αποτύπωση και χαρτογράφηση όλων των ρηγμάτων 

της περιοχής ενδιαφέροντος και την εγκατάσταση σεισμογράφων στην περιοχή. 

Οι προδιαγραφές και η λεπτομέρεια εκτέλεσης της σεισμικής έρευνας αποφασίζεται 

από τον υπεύθυνο μηχανικό του έργου. Ο μηχανικός πρέπει να εξετάσει το πιθανό κόστος 

σε σύγκριση με το κόστος μίας συντηρητικής παραδοχής όσον αφορά την σεισμική 

δραστηριότητα για τον σχεδιασμό του έργου, την επίδραση αυτού του πρόσθετου 

κόστους στη τεχνικοοικονομική εφικτότητα και βιωσιμότητα του έργου, και τη πιθανή 

ζημία που μπορεί να προκύψει από την παράβλεψη εκτέλεσης τέτοιας σεισμικής έρευνας. 

Η αξιολόγηση της σεισμικότητας και σεισμικής δραστηριότητας της περιοχής θα 

πρέπει να πραγματοποιηθεί κατά τα πιο αρχικά στάδια της μελέτης του έργου. Οι 

σεισμογράφοι θα πρέπει να εγκατασταθούν για να καταγράψουν το μέγεθος όλων των 

φυσικών γεγονότων, των επίκεντρων και των εστιακών τους βαθών. Ο παρασιτικός 

θόρυβος, όπως λόγω των ανατινάξεων λατομείων θα πρέπει να φιλτραριστούν και να 

απομονωθούν από τα αρχεία καταγραφής. Τα αρχεία πρέπει να συνεχιστούν να 

ενημερώνονται για τουλάχιστον ακόμα 5 έτη μετά από την πλήρωση του ταμιευτήρα του 

φράγματος, και κατά προτίμηση να καλύψουν τις περιόδους των μεγαλύτερων 

ταπεινώσεων της στάθμης (αδειασμάτων) και επαναπληρώσεων του ταμιευτήρα. 

Σεισμογράφοι - για τα μεγάλα φράγματα η εγκατάσταση σεισμογράφων δεν είναι 

ακριβή. Αυτοί οι σεισμογράφοι θα πρέπει να προκαλούνται να καταγράφουν τα σημαντικά 

γεγονότα ενός προκαθορισμένου μεγέθους. Είναι συνηθισμένο να εγκαταστούνται τέτοια 

όργανα στην βραχομάζα στη βάση του φράγματος, στην στέψη ή κορυφή του σώματος 

του φράγματος και κατά προτίμηση στην βραχομάζα σε μια μικρή σχετικά απόσταση από 

την ζώνη θεμελίωσης του φράγματος. 

Το μέγεθος ενός σεισμού είναι μια ένδειξη του απόλυτου μεγέθους του, ή της 

συνολικής απελευθέρωσης ενέργειας. Μετριέται χρησιμοποιώντας την κλίμακα Richter 

που είναι μια αυθαίρετη λογαριθμική κλίμακα. Καθορίζει το μέγεθος από την άποψη του 

μέγιστου εύρους ενός τυποποιημένου σεισμομέτρου σε μια απόσταση 100 χλμ από το 

επίκεντρο ενός σεισμού. 

4.96


4.9.2. Σεισμική δραστηριότητα - Προκαλούμενα σεισμικά γεγονότα. 

 

 

 

Υπόγειες εκρήξεις, 

Εισπίεση Ρευστών, και 

Πλήρωση ταμιευτήρα. 

Υπόγειες εκρήξεις - οι υπόγειες πυρηνικές εκρήξεις έχουν παρακολουθηθεί προσεκτικά 

και παρέχουν μια σημαντική πηγή για τη μελέτη των σεισμικών γεγονότων. Αναφέρθηκε 

το 1969 ότι σε μία τέτοια έκρηξη προκλήθηκαν χιλιάδες μικροί σεισμοί σε μια ζώνη 

μήκους 12 km και εύρους 4 km σε βάθη 4 έως 6 km. Επίσης έχουν γίνει παρατηρήσεις 

σε περισσότερες από είκοσι υπόγειες εκρήξεις και είναι αρκετά εμφανές ότι οι υπόγειες 

εκρήξεις είναι σε θέση να προκαλέσουν σεισμικά γεγονότα. Έχει επιπλέον προταθεί ότι 

οι υπόγειες εκρήξεις μπορούν να ενεργοποιήσουν ζώνες ρηγμάτων που ήδη βρίσκονται 

σε υψηλή ή και οριακή κατάσταση τεκτονικών τάσεων ή πιέσεων και να δημιουργήσουν 

σεισμούς. 

Εισπίεση Ρευστών – Στην περιοχή των Βραχωδών Ορέων Arsenal κοντά στο Ντένβερ 

του Κολοράντο, κατασκευάστηκα μία βαθιά γεώτρηση άνω των 400 m βάθους και 

εισπιέστηκαν τεράστιες ποσότητες ρευστού στο διάστημα μεταξύ 1962 και 1966. 

Προηγούμενη έντονη σεισμική δραστηριότητα ιστορία δεν υπήρχε, αλλά η περιοχή είχε 

μία πολύ χαμηλή σεισμικότητα. Κατά την περίοδο 1962-1965 υπήρξε ένας καλός 

συσχετισμός μεταξύ του αριθμού των σεισμών ανά μήνα και του ρυθμού εισπίεσης των 

ρευστών. Ένα ασυνήθιστο χαρακτηριστικό είναι ότι κατά τη διάρκεια του 1967, που είναι 

ακριβώς μετά από την τελική διακοπή της εισπίεσης των ρευστών, η σεισμική 

δραστηριότητα αυξήθηκε σημαντικά. Καταγράφηκαν τρεις σεισμικές δονήσεις μεγέθους 

μεγαλύτερου από το 5 της κλίμακας Richter. 

Πλήρωση ταμιευτήρα - πριν από την κατασκευή του φράγματος Hoover καμία σεισμική 

δραστηριότητα δεν είχε καταγραφεί στην περιοχή. Η πλήρωση του ταμιευτήρα Lake Mead 

που προκλήθηκε από την κατασκευή του φράγματος Hoover άρχισε το 1935. Η πρώτη 

σεισμική δόνηση καταγράφηκε το 1936 όταν έφθασε η στάθμη του νερού στον 

ταμιευτήρα σε ύψος 100 m. Κατά τη διάρκεια του 1937 πάνω από 100 σεισμικές δονήσεις 

έγιναν αισθητές, και η μεγαλύτερη σεισμική δόνηση είχε μέγεθος 5 της κλίμακας Richter. 

Θεωρήθηκε ότι το πρόσθετο φορτίο που επιβλήθηκε από την πλήρωση του ταμιευτήρα 

με νερό και από το ίδιον βάρος του φράγματος επί του στερεού φλοιού της γης 

προκάλεσε τους σεισμούς, πιθανώς κατά μήκος των υπαρχόντων ρηγμάτων ή των 

περιοχών αδυναμίας στην βραχομάζα. 

Το φράγμα Konja στην Ινδία εγκαταστάθηκε σε μια περιοχή που θεωρήθηκε ως 

εξαιρετικά ήρεμη σεισμικά, που ταξινομείται στην κατηγορία του 0,1 σύμφωνα με την 

Ινδική σεισμική κλίμακα εύρους που κυμαίνεται από 0 έως 7 μονάδες. Το φράγμα είναι 

103 m υψηλό και η ικανότητα αποθήκευσης του ταμιευτήρα είναι 2.800 εκατομμύρια 

τόνοι νερού. Ο ισχυρότερος σεισμός που καταγράφηκε μετά από την πλήρωση του 

ταμιευτήρα ήταν 6,4, που υπέβαλε το φράγμα σε μία επιτάχυνση της τάξης του 0,5 g 

κάτω από την οποία τελικά δεν αστόχησε, παρά την ιδιαίτερα σημαντική ζημία που 

υπέστη. Αργότερα μετά από την σεισμική αυτή δόνηση ενισχύθηκε από ισχυρές 

αντηρίδες. 

4.10. Γεωλογικοί κίνδυνοι. 

 

 

 

Ευστάθεια των πρανών των κοιλάδων 

∆ιόγκωση κοιλάδων 

Μεταλλεία. 

4.97


4.10.1. Ευστάθεια των πρανών των κοιλάδων. 

Ένα φαράγγι όπου οι κλίσεις των πλευρικών παρειών των πρανών του είναι ίσες 

με ή πιο απότομες από τη γωνία ανάπαυσης της χαλαρής βραχομάζας είναι αρκετά 

ελκυστικό για να χρησιμοποιηθεί ως ζώνη θεμελίωσης του φράγματος, αλλά όμως, σε 

μια τέτοια περίπτωση φαραγγιού η αστάθεια των πλευρικών παρειών των πρανών του 

μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα. 

Οι κατολισθήσεις είναι ένα σύνηθες χαρακτηριστικό των πρανών των κοιλάδων σε 

ορεινές περιοχές και οι μεγάλες ολισθήσεις συχνά προξενούν στένεμα της κοιλάδας που 

μπορεί αργότερα να φανεί ως μορφολογικά και τοπογραφικά κατάλληλο για την έδραση 

και κατασκευή ενός φράγματος. Είναι συνετό να αποφεύγεται η επιλογή μιας περιοχής 

κατολίσθησης του εδάφους για την έδραση και κατασκευή ενός φράγματος, εκτός εάν 

είναι ρηχές - επιφανειακές κατολισθήσεις και τα υλικά τους μπορούν εύκολα να 

αφαιρεθούν ή να αποστραγγιστούν αποτελεσματικά, επειδή η ασταθής φύση τους μπορεί 

να οδηγήσει σε μετακίνηση του φράγματος κατά τη διάρκεια της κατασκευής του ή 

αργότερα κατά τον υποβιβασμό της στάθμης (άδειασμα ή εκκένωση) του νερού στον 

ταμιευτήρα. 

Εικ. 4.32: 

4.10.2. ∆ιόγκωση κοιλάδων (Bulging). 

Οι διογκώσεις των κοιλάδων αποτελούνται από τις πτυχώσεις που διαμορφώνονται 

από τη μαζική μετακίνηση αργιλικών υλικών στα κατώτατα τοπογραφικά σημεία ή στην 

βάση ή στο πυθμένα των κοιλάδων, και όπου το αργιλικό αυτό υλικό καλύπτεται από 

παχιά και σχετικά ισχυρά και συμπαγή στρώματα. Αυτά τα χαρακτηριστικά προκαλούν 

ανακούφιση ή εκτόνωση των τάσεων, δηλαδή όπως η διάβρωση των ρεμάτων 

εμφανίζεται μέσα σε μία κοιλάδα η υπερβολική φόρτιση στις παρειές της κοιλάδας 

προτρέπει το αργιλικό υλικό να συμπιεστεί προς τα έξω προς την περιοχή δηλαδή της 

μικρότερης φόρτισης. Αυτό τελικά το γεγονός αναγκάζει την βραχομάζα στην κοιλάδα 

να διογκώνεται προς τα επάνω. 

Η μετακίνηση των πρανών μιας κοιλάδας λόγω της συμπίεσης του αργιλικού 

υλικού οδηγεί σε ανιούσα κύρτωση (Cambering) των υπερκείμενων ισχυρών και 

συμπαγών στρωμάτων, τμήματα ή τεμάχη των οποίων αποσπώνται, και κινούνται προς 

τα κάτω στα πρανή της κοιλάδας. Το σπάσιμο των υπερκείμενων αυτών ισχυρών και 

συμπαγών στρωμάτων παράγει βαθιές ρωγμές γεμισμένες με υλικά πλευρικών 

κορημάτων που διατρέχουν τα πρανή της κοιλάδας παράλληλα προς την παράταξη της 

επιφάνειας των πρανών της κοιλάδας. 

4.98


Εικ. 4.33: Διόγκωση (Bulging) και ανιούσα κύρτωση των υπερκείμενων ισχυρών και συμπαγών στρωμάτων 

(Cambering) μιας κοιλάδας. 

4.10.3. Μεταλλεία. 

Η ύπαρξη ενός ορυχείου είτε κάτω από ένα ταμιευτήρα είτε από ένα φράγμα θα 

παρουσιάσει πολλά προβλήματα όπως: 

 

 

 

 

Πιθανή καθίζηση της θεμελίωσης του φράγματος, 

Απώλεια νερού λόγω μεγάλης διήθησης από τον ταμιευτήρα, 

Πλημμύρα του ορυχείου, και 

Υπερβολική υδροστατική πίεση στα μέτωπα των πρανών στο ορυχείο. 

Όταν το ορυχείο βρίσκεται κάτω από ένα ταμιευτήρα υπάρχει η πιθανότητα αρκετό 

νερό να περάσει μέσω των υπερκείμενων πετρωμάτων και να πλημμυρίσει το ορυχείο, ή 

να αυξάνει τουλάχιστον τα προβλήματα διήθησης και στράγγισης. Ακόμα κι αν η 

λιθοστρωματογραφική στήλη των υπερκείμενων πετρωμάτων ήταν αρκετά υδατοστεγής 

για να εμποδίσουν τη ροή του νερού, υπάρχει η πιθανότητα ανάπτυξης υπερβολικής 

πίεσης νερού πόρων που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο αστοχίας τα μέτωπα του 

ορυχείου. Εάν το ορυχείο είναι επάνω από την στάθμη και δίπλα στο ταμιευτήρα, ο 

υδατοκορεσμός των πρανών του ταμιευτήρα αλλά και η αλλαγή στη πιεζομετρική στάθμη 

των υπόγειων νερών θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πιθανή αστάθεια των μετώπων 

του ορυχείου. Οι σεισμικές επιπτώσεις από τις ανατινάξεις μέσα στο ορυχείο θα 

μπορούσαν να είναι ικανές για να προκαλέσουν μια κατολίσθηση του εδάφους. 

Οποιαδήποτε έρευνα της περιοχής του έργου θα πρέπει να περιλάβει και την 

απογραφεί και χαρτογράφηση τόσο των υπαρχόντων όσο και των πιθανών ορυχείων, για 

τα θέματα ασφάλειας και ευθύνης. 

4.99


5. Υ∆ΡΟΛΟΓΙΑ 

5.1. Εισαγωγή υδρολογίας 

Η υδρολογία είναι η επιστήμη της πρόβλεψης της πιθανότητας επανάληψης των 

φυσικών γεγονότων. Οι μαθηματικοί μπορεί να προσπαθούν να προβλέψουν τα γεγονότα 

βασισμένοι στην προηγούμενη στατιστική ιστορία τους, αλλά η φύση είναι απρόβλεπτη 

ως προς το χρόνο και το μέγεθος της εμφάνισης. 

Με βάση τις προηγούμενες πληροφορίες τα χαρακτηριστικά της χαμηλής ροής ενός 

ποταμού θα ελέγξουν την αποθήκευση που απαιτείται και ως εκ τούτου το κανονικό 

πλήρες επίπεδο χωρητικότητας ενός ταμιευτήρα. Οι καταγραφές της υψηλής ροής ενός 

ποταμού και οι τεχνικές πρόβλεψης των πλημμύρων ή των πλημμυρικών παροχών αιχμής 

(Q αιχμής) παρέχουν τη βάση για τον σχεδιασμό ενός υπερχειλιστή, και ως εκ τούτου 

την αποθηκευτική χωρητικότητα πλημμύρων που απαιτείται επάνω από το κανονικό 

πλήρες επίπεδο της χωρητικότητας του ταμιευτήρα. 

Μετεωρολογία - Η καιρική πρόβλεψη είναι σημαντική στο μηχανικό φραγμάτων 

επειδή ο μελλοντικός εποχιακός καιρός θα μπορούσε να επηρεάσει την απόφαση ως προς 

τον απαιτούμενο τύπο του φράγματος που θα πρέπει βέλτιστα να κατασκευαστεί. 

Παραδείγματος χάριν, μια πάρα πολύ σύντομη περίοδος ξηρασίας μπορεί να αποκλείσει 

την οικονομική κατασκευή ενός χωμάτινου φράγματος. Ένας μετεωρολογικός σταθμός 

θα πρέπει να εγκατασταθεί στην προτεινόμενη περιοχή κατασκευής φράγματος κατά τα 

πιο αρχικά στάδια μελέτης του. Οι καταγραφές της θερμοκρασίας, υγρασίας, 

βροχοπτώσεων, ανέμων και ατμοσφαιρικών πιέσεων μπορούν να βοηθήσουν τους 

μετεωρολόγους στη σύνθεση των σχεδίων θύελλας που είναι ένα πρώτο βήμα κατά την 

διαδικασία εκτίμησης της μέγιστης πλημμυρικής παροχής αιχμής της περιοχής. 

Πάντα θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι οποιεσδήποτε διαστάσεις και αν επιλέξει 

ένα μηχανικός φραγμάτων για ένα φράγμα και τον υπερχειλιστή του, θα υπάρχει πάντα 

κάποιος κίνδυνος από πιθανές απρόβλεπτες πλημμύρες. Η ορθή αξιολόγηση του 

αποδεκτού επιπέδου κινδύνου είναι επομένως η μεγάλη τέχνη της εφαρμοσμένης 

μηχανικής φραγμάτων. 

5.2. Υδρολογικός κύκλος. 

Η κυκλική μετακίνηση του νερού από τη θάλασσα προς την ατμόσφαιρα και από 

εκεί στη επιφάνεια της γης με τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα (βροχοπτώσεις, 

χιονοπτώσεις, χαλαζοπτώσεις), όπου συγκεντρώνονται στα ρέματα και ένα μέρος τους 

ρέει πάλι πίσω προς την θάλασσα, αναφέρεται ως υδρολογικός κύκλος (Εικ. 5.1). Ο 

κύκλος αυτός δεν είναι και τόσο απλός όπως αναφέρεται, αρχικά διότι τα ατμοσφαιρικά 

κατακρημνίσματα μπορεί να πέφτουν σε όλα τα στάδια του κύκλου, αφετέρου, δεν 

υπάρχει καμία ομοιομορφία στο χρόνο που παίρνει ένας κύκλος, και τρίτον διότι, η 

ένταση και η συχνότητα του κύκλου εξαρτάται από την γεωγραφία και το κλίμα. 

5.1

Υδρολογία 

Εικ. 5.1: Απεικόνιση του υδρολογικού κύκλου. 

Το νερό στη θάλασσα εξατμίζεται κάτω από την ηλιακή ακτινοβολία, και τα 

σύννεφα του υδρατμού κινούνται επάνω από τις περιοχές του εδάφους. Τα ατμοσφαιρικά 

κατακρημνίσματα εμφανίζονται ως χιόνι, χαλάζι, βροχή και συμπύκνωμα υπό μορφή 

ομίχλης, επάνω από τις περιοχές του εδάφους και τη θάλασσα. Το χιόνι και ο πάγος στο 

έδαφος είναι νερό σε προσωρινή αποθήκευση. Η βροχή που πέφτει επάνω από τις 

επιφάνειες του εδάφους μπορεί να παρεμποδιστεί από τη βλάστηση και να εξατμιστεί 

πάλι πίσω προς την ατμόσφαιρα. Ένα τμήμα από το νερό αυτό διηθείται στο έδαφος και 

κινείται προς τα κάτω ή κατεισδύει προς την κορεσμένη εδαφική ζώνη κάτω από τη 

πιεζομετρική επιφάνεια των υπόγειων νερών, ή τη στάθμη του υπόγειου υδροφόρου 

ορίζοντα. Το νερό σε αυτήν την ζώνη ρέει αργά δια μέσου των υδροφόρων στρωμάτων 

είτε προς τα κανάλια των ποταμών ή και άμεσα προς την θάλασσα ή και τις λίμνες. Το 

νερό που διηθείται στο έδαφος επίσης τροφοδοτεί και την ζωή των φυτών και δένδρων 

στην επιφάνεια του εδάφους και μέρος αυτού απορροφάται από αυτήν την βλάστηση 

όπου με την διαδικασία της εφίδρωσης και διαπνοής που πραγματοποιείται από τις 

φυλλώδεις επιφάνειες των φυτών και δένδρων επιστρέφει εξατμιζόμενο πάλι στην 

ατμόσφαιρα. 

Το νερό που παραμένει στην επιφάνεια του εδάφους μερικώς εξατμίζεται πάλι πίσω 

σε ατμό, αλλά ο κύριος όγκος από αυτό απορρέει επιφανειακά και στην συνέχεια 

συγκεντρώνεται και ρέει ως επιφανειακή απορροή στα κανάλια των ποταμών. Οι 

επιφάνειες των ποταμών και των λιμνών επίσης εξατμίζουν νερό προς την ατμόσφαιρα, 

με αποτέλεσμα ακόμα περισσότερη ποσότητα νερού να αφαιρείται και εδώ. Τέλος, το 

υπόλοιπο νερό που δεν έχει διεισδύσει υπογείως ή εξατμιστεί με την προαναφερόμενη 

διαδικασία της εξατμισοδιαπνοής φθάνει πίσω στη θάλασσα μέσω των καναλιών των 

ποταμών. Τα υπόγεια νερά, που κινούνται πολύ πιο αργά από τα επιφανειακά, είτε 

αναβλύζουν στα κανάλια των ρεμάτων είτε φθάνουν στις ακτές και διαρρέουν στη 

θάλασσα, και με αυτόν τον τρόπο ολόκληρος ο κύκλος αυτός ξεκινάει και πάλι. Ο κύκλος 

αυτός είναι ο γνωστός υδρολογικός κύκλος. 

5.2


Ο άνθρωπος μπορεί να ασκήσει κάποιο έλεγχο μόνο όταν η βροχή έχει πέσει στο 

έδαφος και κάνει την πορείας της πίσω προς την θάλασσα. 

5.3. Ικανότητα αποθήκευσης. 

Η ικανότητα αποθήκευσης που απαιτείται σε ένα ταμιευτήρα μπορεί να καθοριστεί 

με διάφορους τρόπους. Στις τροπικές περιοχές μπορεί να αποφασιστεί να αποθηκευτεί 

ολόκληρη η επιφανειακή απορροή από την βροχόπτωση σε μια εποχή. Εάν αυτό θα 

εξασφάλιζε την συνοχή της ροής θα εξαρτώταν από την εποχή που επιλέγεται και τις 

εποχές που εμφανίζονται αργότερα. Μπορεί να αποφασιστεί να παρασχεθεί ικανοποιητική 

αποθήκευση για να εξασφαλίσει συνοχή που βασίζεται σε μια επανάληψη του 

προηγούμενου ιστορικού. 

Στην αξιολόγηση των απαιτήσεων αποθήκευσης οι Υδρολόγοι χρησιμοποιούν 

διάφορα υδρολογικά εργαλεία όπως π.χ.: αθροιστικές καμπύλες μάζας, η επιφανειακή 

απορροή, η εκτίμηση του σχεδιασμού της πλημμυρικής παροχής, αναγνώριση 

παροχέτευσης πλημμύρων και άλλοι παράγοντες. 

Η ικανότητα αποθήκευσης ενός ταμιευτήρα ορίζεται ως ο όγκος του 

νερού που μπορεί να αποθηκευτεί. Οι αρχικές εκτιμήσεις της 

ικανότητας αποθήκευσης μπορούν να γίνουν από τους τοπογραφικούς 

χάρτες ή τις αεροφωτογραφίες. 

Ο όγκος ταμιευτήρα μπορεί να υπολογιστεί με εμβαδομέτρηση της 

περιοχής ανάντη της προτεινόμενης περιοχής κατασκευής του 

φράγματος μέχρι την προτεινόμενη ανώτατη στάθμη του νερού. Ο 

μέσος όρος της επιφάνειας δύο διαδοχικών ισοϋψών 

πολλαπλασιάζεται με την ισοδιάσταση του τοπογραφικού 

διαγράμματος για να δώσει τον ενδιάμεσο όγκο, και το άθροισμα 

όλων των ενδιάμεσων όγκων παρέχει το συνολικό όγκο της περιοχής 

της λεκάνης κατάκλισης του ταμιευτήρα. 

Το σχήμα παραπλεύρως παρουσιάζει χαρακτηριστική αθροιστική 

καμπύλη. 

5.3


5.4. Έξαλλο τμήμα φράγματος (Freeboard). 

Έξαλλο τμήμα φράγματος (Freeboard) – Είναι η κατακόρυφη απόσταση μεταξύ 

της κορυφής ή στέψης του φράγματος και της στάθμης της πλήρους χωρητικότητας για 

την κανονική παροχή νερού στο ταμιευτήρα. 

Η κορυφή ή στέψη του φράγματος είναι το επίπεδο ή η στάθμη στεγανότητας της 

κατασκευής που μπορεί να είναι και η κορυφή του στηθαίου που είναι υδατοστεγές σε 

όλο το μήκος του. Η στάθμη της πλήρους χωρητικότητας κανονικής παροχής νερού στο 

ταμιευτήρα είναι το επίπεδο που υιοθετείται κατά τον σχεδιασμό για τη ανύψωση της 

μέγιστης επιφάνειας νερού όπου το φράγμα λειτουργεί για παροχέτευση νερού υπό 

κανονικές συνθήκες. 

Για να καθοριστεί η τιμή του έξαλλου τμήματος του φράγματος (Freeboard) θα 

πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη τα ακόλουθα: 

 

 

 

 

 

 

 

 

Προσαύξηση στάθμης λόγω πλημμύρων, 

Επίδραση δυνάμεων λόγω ταλαντώσεων της στάθμης νερού από μεταβολές στην 

επιφάνεια του ταμιευτήρα (Επίδραση Seiche), 

Aνύψωση νερού λόγω επιρροής ανέμων στην επιφάνεια του νερού στον 

ταμιευτήρα (Wind Set-up), 

∆ράση κυματισμού, 

Ανύψωση των κυμάτων στο μέτωπο του φράγματος, 

Ανακρίβεια των στοιχείων και παραδοχών, 

Μεγάλοι κίνδυνοι εάν παραβιαστεί, και 

Τύπος φράγματος. 

5.4.1. Προσαύξηση στάθμης λόγω πλημμύρων. 

Το υδρογράφημα της πλημμύρας σχεδιασμού σκιαγραφεί την 

μέγιστη εισροή νερού και τον συνολικό όγκο του νερού που 

αναμένεται να εισρεύσει στον ταμιευτήρα κατά τη διάρκεια μιας 

ιδιαίτερης χρονικής περιόδου. Η παροχέτευση αυτού του νερού 

μέσω του ταμιευτήρα θα προκαλέσει μια άνοδο στην στάθμη του 

ταμιευτήρα που θα εξαρτηθεί από την έκταση της επιφάνειας του 

καθρέπτη της λίμνης του ταμιευτήρα κατά την συγκεκριμένη 

χρονική περίοδο και τα χαρακτηριστικά εκφόρτισης ή εκροής 

νερού του υπερχειλιστή. Το υδρογράφημα της πλημμύρας 

σχεδιασμού προσδιορίζεται από προηγούμενα γεγονότα ροής 

νερού. Μια παραλλαγή είτε στο ύψος είτε το πλάτος της γραφικής 

παράστασης θα έχει επιπτώσεις στην υπολογιζόμενη μέγιστη 

εκφόρτιση ή εκροή νερού από τον υπερχειλιστή. 

Διάγραμμα από: «Thomas, Henry H.. The Engineering of Large 

Dams». 

5.4.2. Επίδραση δυνάμεων λόγω ταλαντώσεων στάθμης νερού από 

μεταβολές στην επιφάνεια του ταμιευτήρα (Επίδραση Seiche). 

Αυτή η επίδραση αναφέρεται στις περιοδικές διακυμάνσεις ή ταλαντώσεις της 

στάθμης νερού του ταμιευτήρα, που θεωρείται ότι σχετίζεται ή τίθεται σε κίνηση από 

διαλείποντες ανέμους, μεταβαλλόμενες ατμοσφαιρικές πιέσεις, σεισμούς ή ανώμαλη 

5.4


εισροή και εκροή νερού στον ταμιευτήρα. Αφότου σταματήσει η επίδραση του αιτιογόνου 

παράγοντα οι ταλαντώσεις αυτές υποχωρούν. 

5.4.3. Aνύψωση νερού λόγω επιρροής ανέμων στην επιφάνεια του 

νερού στον ταμιευτήρα (Wind Set-up). 

Η επίδραση αυτή αναφέρεται στην πλευρική μετατόπιση του νερού προς μία 

πλευρά του ταμιευτήρα από τον αέρα που φυσά συνεχώς, ή από τα επαναλαμβανόμενα 

κανονικά μπουρίνια. Ο τύπος Zuider Zee μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως οδηγός για την 

εκτίμηση της ανύψωσης του νερού λόγω της επιρροής των ανέμων στην επιφάνεια του 

νερού στον ταμιευτήρα: 

S = V 2 F cosA / k D 

S 

Aνύψωση νερού λόγω επιρροής ανέμων στην επιφάνεια του 

νερού στον ταμιευτήρα (Wind Set-up) 

(m) 

V Ταχύτητα του ανέμου επάνω από την επιφάνεια του νερού (km/h) 

F Άνοιγμα ή Εύρος της λεκάνης του ταμιευτήρα (km) 

D Μέσο βάθος της λίμνης του ταμιευτήρα (m) 

A 

Γωνία μεταξύ της διεύθυνσης κίνησης του ανέμου και του 

ανοίγματος ή εύρους της λεκάνης του ταμιευτήρα 

k Σταθερά 62.000 

(°) 

Η ανύψωση του νερού λόγω της επιρροής των ανέμων στην επιφάνεια του νερού 

στον ταμιευτήρα (Wind Set-up) θα εξαρτηθεί από τη χρονική περίοδο κατά τη διάρκεια 

της οποίας φυσά ο άνεμος. Η ταχύτητα του ανέμου σε απόσταση 10 m επάνω από την 

επιφάνεια του νερού ενός νέου ταμιευτήρα θα είναι μεγαλύτερη από την καταγεγραμμένη 

επάνω από το αρχικό τοπογραφικό ανάγλυφο και ισχύουν συνήθως οι ακόλουθοι 

παράγοντες: 

Ενεργό Άνοιγμα ή Εύρος της 

λεκάνης του ταμιευτήρα (σε 

km) 

Λόγος ή Αναλογία ταχύτητας 

ανέμου (επάνω από την επιφάνεια 

του νερού / επάνω από την 

επιφάνεια του εδάφους) 

1 2 4 8 12 

1,1 1,16 1,23 1,29 1,31 

5.4.4. ∆ράση κυματισμού (Wave Action). 

Η μεταφορά της ενέργειας από τον άνεμο στην επιφάνεια του νερού του 

ταμιευτήρα θα δημιουργήσει κύματα. Η ανύψωση του νερού επάνω στην επιφάνεια του 

μετώπου του φράγματος θα εξαρτηθεί από το ύψος του κύματος, το βάθος του νερού 

μπροστά ακριβώς από το σώμα του φράγματος, καθώς και την γεωμετρία και τις ιδιότητες 

του υλικού κατασκευής της ανάντη επιφάνειας του μετώπου του φράγματος. Για να 

υπάρξει η βάση για τον υπολογισμό της πιθανής ανύψωσης των κυμάτων στην επιφάνεια 

του μετώπου του φράγματος θα πρέπει να εγκατασταθεί ένα ανεμόμετρο επί του τόπου 

κατά το πιο αρχικό δυνατόν στάδιο της μελέτης του φράγματος. 

5.5


Για παράδειγμα αναφέρεται η περίπτωση του φράγματος Kingsley στις Η.Π.Α. όπου 

κατά την 1 η και 2 α Μάιου του 1972 αναπτύχθηκαν άνεμοι με ταχύτητα της τάξης των 90 

km/h και για διάρκεια 4 ωρών. Η λίμνη του ταμιευτήρα ήταν 40 km σε μήκος και τα 

κύματα υπολογίστηκε ότι ανυψώθηκαν μεταξύ 2,5 και 3,0 m. 

Είναι προφανές ότι ο υπεύθυνος μηχανικός του φράγματος θα πρέπει βασιστεί 

στην κρίση του, η οποία θα βασίζεται επάνω στις καλύτερες πληροφορίες που μπορεί να 

λάβει σχετικά με τις ταχύτητες των ανέμων που μπορούν να εμφανιστούν επί του τόπου 

στην περιοχή όταν ο ταμιευτήρας θα είναι πλήρης. Όλοι οι παράγοντες θα πρέπει να 

εξεταστούν από κοινού και να «ζυγιστούν» σε σχέση με τις ζημιές που μπορούν πιθανώς 

να εμφανιστούν εάν το φράγμα υπερπηδώταν από τα κύματα ή τον ψεκασμό του νερού. 

5.5. Πλημμύρες. 

5.5.1. Εκτίμηση της πλημμύρας σχεδιασμού. 

 

 

Υπάρχουν δύο μέθοδοι που χρησιμοποιούνται σήμερα συνήθως : 

Η στατιστική ανάλυση των προηγούμενων πλημμύρων με την παρέκταση 

(extrapolation) για να υπολογίσει το μέγεθος και η πιθανότητα εμφάνισης των 

μελλοντικών πλημμύρων, και 

Η εκτίμηση των πιθανών μέγιστων ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων με μορφή 

βροχής (ύψος βροχής) επάνω στην συγκεκριμένη υδρολογική λεκάνη απορροής 

του φράγματος κάτω από τις χειρότερες δυνατές μετεωρολογικές συνθήκες που 

είναι πιθανές να εμφανιστούν επάνω από την συγκεκριμένη υδρολογική λεκάνη 

απορροής του φράγματος, και η οποία εκτίμηση του ύψους βροχής θα 

ακολουθείται από μια εκτίμηση της επιφανειακής απορροής που θα προέκυπτε από 

μια τέτοια πλημμυρική βροχόπτωση. 

Ο προσδιορισμός της πιθανής μέγιστης πλημμυρικής βροχόπτωσης για μια 

συγκεκριμένη λεκάνη απορροής ενός φράγματος απαιτεί την εκπόνηση κάποιας ειδικής 

και λεπτομερούς μελέτης των σημαντικών πλημμυρικών βροχοπτώσεων που υπάρχουν 

στα αρχεία μετεωρολογικών σταθμών της ευρύτερης περιοχής και είναι μια ανάλυση που 

εκπονούν εξειδικευμένοι υδρολόγοι ή υδρογεωλόγοι ή υδραυλικοί μηχανικοί. Κάποιος 

περιορισμός στις εκτιμήσεις της πιθανής μέγιστης πλημμυρικής βροχόπτωσης προέρχεται 

συνήθως από την έλλειψη βροχομετρικών στοιχείων, διότι τα αρχεία των 

μετεωρολογικών – βροχομετρικών σταθμών συνήθως δεν επεκτείνονται περισσότερο 

από 50 έτη, γεγονός που καθιστά την πρόβλεψη της μέγιστης πλημμύρας με περίοδο 

επαναφοράς μεγαλύτερη από 100 έτη αναξιόπιστη. Έτσι, με βροχομετρικά στοιχεία της 

τάξης των 50 ετών είναι δυνατόν θα προβλεφθεί μια μέγιστη πλημμύρα με περίοδο 

επαναφοράς ίση με 100 έτη με μία απόκλιση σφάλματος της τάξης του 25 %, και με 

βροχομετρικά στοιχεία της τάξης των 115 ετών είναι δυνατόν θα προβλεφθεί μια μέγιστη 

πλημμύρα με περίοδο επαναφοράς ίση με 100 έτη με μία απόκλιση σφάλματος της τάξης 

του 10 %. 

Ο υπεύθυνος μηχανικός του φράγματος βρίσκεται αντιμέτωπος με συγκρουόμενες 

απαιτήσεις από την άποψη της ασφάλειας και της οικονομίας, και είναι επομένως 

υποχρεωμένος να χρησιμοποιήσει προς το καλύτερο δυνατόν όφελος τόσο τα στοιχεία 

όσο και τις διαδικασίες που είναι διαθέσιμα για την περιοχή του έργου. 

 

 

Στατιστική επεξεργασία και ανάλυση των προηγούμενων καταγραφών της 

επιφανειακής απορροής στα αρχεία της περιοχής του έργου - και με εκτέλεση των 

σχετικών κατάλληλων παρεκτάσεων (extrapolation) των στοιχείων. 

Όπως παραπάνω, αλλά με επέκταση των προηγούμενων καταγραφών της 

επιφανειακής απορροής στα αρχεία κάποιας παρακείμενης περιοχής με την 

5.6


 

 

 

 

 

περιοχή του έργου και στην συνέχεια το συσχετισμό τους με την απορροή που 

προκύπτει για την συγκεκριμένη περιοχή του έργου. 

Στατιστική επεξεργασία και ανάλυση των προηγούμενων καταγραφών της 

βροχόπτωσης στα αρχεία της περιοχής του έργου - και με εκτέλεση των σχετικών 

κατάλληλων παρεκτάσεων (extrapolation) των στοιχείων των βροχοπτώσεων. 

Όπως παραπάνω, αλλά με την επέκταση των στοιχείων της περιοχής μετά από 

συσχετισμό με άλλους παρακείμενου σταθμούς. 

Μελέτες συσχετισμού που συμπεριλαμβάνουν την στατιστική επεξεργασία και 

ανάλυση μεταξύ των βροχοπτώσεων και της επιφανειακής απορροής στην 

περιοχή. 

Εκτίμηση των «μέγιστων πιθανών» βροχοπτώσεων από τις Μετεωρολογικές 

Υπηρεσίες και εφαρμογή των στοιχείων αυτών στην εκτίμηση της «πιθανής 

μέγιστης πλημμυρικής παροχής αιχμής» την περιοχή της εξεταζόμενης 

υδρολογικής λεκάνης απορροής του φράγματος. 

Σύγκριση με γνωστά γεγονότα και άλλες σχεδιαστικές παραδοχές που 

υιοθετούνται στην εξεταζόμενη ευρύτερη περιοχή με την χρήση διάφορων μέσων 

και μεθόδων όπως οι συντελεστές «Creager». 

5.5.1.1. Παροχέτευση πλημμύρων. 

Διάγραμμα από: «Thomas, Henry H.. The 

Engineering of Large Dams». 

Όταν μια πλημμυρική παροχή εισέλθει σε ένα ταμιευτήρα θα 

αναγκάσει τη στάθμη νερού να ανέλθει, με μία επακόλουθη 

εκφόρτιση νερού επάνω από τον υπερχειλιστή. Η στάθμη του 

ταμιευτήρα θα συνεχίσει να αυξάνεται έως ότου η παροχή της 

ελεύθερης εκροής του νερού επάνω από τον υπερχειλιστή 

εξισωθεί με την παροχή της εισροής νερού στο χρόνο "Χ" 

όπως φαίνεται στο σχήμα παραπλεύρως. Στην συνέχεια η 

παροχή της ελεύθερης εκροής του νερού επάνω από τον 

υπερχειλιστή θα υπερβεί την εισροή νερού έως ότου η στάθμη 

νερού του καθρέπτη του ταμιευτήρα μειωθεί έως την στάθμη 

της κορυφής ή στέψης του υπερχειλιστή. 

Εάν έχουν εγκατασταθεί υδατοφράκτες στον υπερχειλιστή, θα 

πρέπει να ανοίξουν πριν από την αιχμή της πλημμύρας. Η 

μέγιστη ποσότητα που μπορούν να ανοίξουν οι υδατοφράκτες 

του υπερχειλιστή διέπεται συνήθως από την μέγιστη 

επιτρεπόμενη δυνατότητα ανύψωσης του νερού εντός της 

κοίτης των ποταμών και ρεμάτων κατάντη του φράγματος 

χωρίς να υπάρξει κίνδυνος πλημμύρων. 

5.6. Υδροδυναμικά ∆ίκτυα Ροής (Flow Nets). 

Η ροή του νερού μέσω των διαπερατών εδαφικών υλικών είναι κατευθυντική και 

ανταποκρίνεται στις διαφορές του υδραυλικού φορτίου. Η ροή μπορεί να απεικονιστεί 

γραφικά από τα υδροδυναμικά δίκτυα ροής, τα οποία σύρονται σε μία κατακόρυφη τομή 

του φράγματος παράλληλα προς την γενική κατεύθυνση της ροής. Ένα δίκτυο ροής 

αποτελείται από δύο ομάδες γραμμών, τις γραμμές ροής (flowlines ή streamlines) και τις 

ισοδυναμικές γραμμές (equipotential lines). Οι γραμμές ροής είναι οι γεωμετρικοί τόποι 

της πορείας της ροής του κάθε μεμονωμένου μορίου νερού. Οι ισοδυναμικές γραμμές 

περνούν από τα σημεία ίσης πίεσης νερού. Όλες οι διατομές μεταξύ των γραμμών ροής 

και των ισοδυναμικών γραμμών είναι κάθετες (Εικ. 5.2). 

5.7


Διάγραμμα από: «Wahlstrom, Ernest Dams, Dam Foundations and Reservoir Sites». 

Εικ. 5.2: Συμμετρικό Υδροδυναμικό Δίκτυο Ροής κάτω από ένα φράγμα, με τη βάση του στην στάθμη του 

φυσικού εδάφους. 

Όταν η βάση του φράγματος όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα, Εικ. 5.3, 

τοποθετείται κάτω από την στάθμη του εδάφους και παράλληλα κατασκευάζεται και ένας 

διακόπτης στεγάνωσης νερού (Cut-off) θα υπάρχει μια αλλαγή στο Υδροδυναμικό ∆ίκτυο 

Ροής σε σχέση με το παραπάνω σχήμα, γεγονός που οδηγεί στα ακόλουθα συγκριτικά 

πλεονεκτήματα: 

1. Η πίεση ανύψωσης ή υποπίεση στο τακούνι του φράγματος μειώνεται και η 

συνολική πίεση ανύψωσης ή υποπίεση κατάντη από τον διακόπτη στεγάνωσης 

νερού (Cut-off) επίσης μικραίνει σημαντικά. Συνεπώς, η ροπή των δυνάμεων 

ανύψωσης ή υποπίεσης που τείνει να ανυψώσει το φράγμα επίσης θα μειωθεί 

σημαντικά. 

2. Ο κίνδυνος της διασωλήνωσης του εδάφους (piping) καθώς και της διάβρωσης 

του εδάφους στην μύτη ή έρεισμα (toe) του φράγματος (κατάντη τμήμα του 

φράγματος) θα μειωθεί ή και ολοκληρωτικά εξαλειφθεί. 

3. Οι μακρύτερες πορείες ροής κατά μήκος των γραμμών ροής κάτω από τον 

διακόπτη στεγάνωσης νερού (Cut-off) προξενούν μια αξιοσημείωτη μείωση στις 

ταχύτητες εξόδου του νερού στην κατάντη πλευρά και πλησίον του φράγματος, 

καθώς και μειώνουν τη συνολική ποσότητα του διηθούμενου νερού κάτω από το 

φράγμα. 

5.8


Διάγραμμα από: «Wahlstrom, Ernest Dams, Dam Foundations and Reservoir Sites». 

Εικ. 5.3: Υδροδυναμικό Δίκτυο Ροής κάτω από ένα φράγμα, με τη βάση του κάτω από την στάθμη του 

φυσικού εδάφους και παράλληλα με μία κατασκευή ενός διακόπτη στεγάνωσης νερού (Cut-off) 

κοντά στο τακούνι του φράγματος (Heel). 

5.7. Υδρολογία ανισότροπου βραχώδους υποβάθρου. 

Υπάρχει ένας σχεδόν άπειρος αριθμός δυνατοτήτων όσον αφορά το μέγεθος και 

τη χωρική κατανομή των ζωνών της πιθανής διήθησης νερού στην βραχομάζα του 

υποβάθρου θεμελίωσης στις περιοχές έδρασης των φραγμάτων και των ταμιευτήρων 

τους πίσω από τα φράγματα. Παρακάτω παρουσιάζονται μερικές από τις πολλές πιθανές 

δυνατότητες διαμόρφωσης των ζωνών αυτών της διήθησης νερού. 

Εξιδανικευμένες εγκάρσιες τομές φραγμάτων που παρουσιάζουν διάφορα είδη ζωνών πιθανής διήθησης νερού 

στην βραχομάζα του υποβάθρου θεμελίωσης στις περιοχές έδρασης των φραγμάτων και των ταμιευτήρων 

τους. 

Οι εύθρυπτοι και διακλασμένοι Ψαμμίτες σε οριζόντια ιζηματογενή 

ακολουθία κάτω από ένα φράγμα παρουσιάζουν μια πιθανή ζώνη διήθησης 

νερού. 

Το φράγμα είναι τοποθετημένο επάνω σε εναλλαγές στρωμάτων από 

βασαλτική ροή λάβας και πυροκλαστικές αποθέσεις. Οι ροές της λάβας είναι 

διακλασμένες, λατυποπαγείς στις κορυφές τους, και περιέχουν σπηλαιώσεις 

λάβας. 

5.9


Ένα εύθρυπτο στρώμα χαλαζίτη σε έντονα πτυχωμένες μεταμορφωσιγενείς 

βραχομάζες είναι πιθανό να περιέχει πολυάριθμα αλληλοτεμνόμενα 

συστήματα διακλάσεων και ασυνεχειών γενικότερα. 

Τα στρώματα του Ψαμμίτη που εναλλάσσονται με στρώματα αργιλικών 

σχιστόλιθων ή φυλλιτών σε ένα γεωσύγκλινο περιέχουν συστήματα 

διακλάσεων και ασυνεχειών γενικότερα που συνδέονται με την ανάπτυξη του 

γεωσυγκλίνου. 

Ένα ρήγμα παρέχει πρόσβαση νερού στα εύθρυπτα στρώματα Ψαμμίτη που 

βυθίζονται (ή κλίνουν) προς την ανάντη πλευρά του φράγματος. 

Ένα ρήγμα παρέχει έξοδο στο νερό που κινείται μέσω των κεκλιμένων, 

εύθραυστων στρωμάτων του Ψαμμίτη. 

Τα εύθρυπτα στρώματα Ψαμμίτη έχουν κατακερματιστεί και διακλαστεί 

εκτενώς κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης ενός γεωαντικλίνου. 

Οι διακλασμένοι Ψαμμίτες σε πτυχωμένες βραχομάζες τέμνονται από μια 

ζώνη ρήγματος που ενισχύει τη κίνηση και ροή των υπόγειων νερών προς την 

επιφάνεια του εδάφους κάτω από το φράγμα. 

Τα ρήγματα σε μία εύθρυπτη κρυσταλλική βραχομάζα επιτρέπουν την 

ανάπτυξη διόδων νερού για την κυκλοφορία των υπόγειων νερών. 

5.10


Οι διακλασμένοι Ψαμμίτες, με μια αποσαθρωμένη ζώνη Γρανίτη κάτω από τα 

Ψαμμιτικά ιζήματα, και μια ζώνη ρήγματος δημιουργούν την ανάπτυξη 

διόδων νερού για την βαθύτερη κυκλοφορία των υπόγειων νερών. 

Οι έντονα διακλασμένες κρυσταλλικές βραχομάζες είναι υδροδιαπερατές στη 

ροή των υπόγειων νερών. 

Μία πολύ έντονα διακλασμένη πυριγενής κοίτη παρείσδυσης που τέμνει μια 

ιζηματογενή ακολουθία παρέχει ένα κανάλι για τη κίνηση και ροή των 

υπόγειων νερών στην περιοχή ενός φράγματος. 

Στοιχεία από: «Wahlstrom, Ernest Dams, Dam Foundations and Reservoir Sites». 

Εξιδανικευμένες εγκάρσιες τομές κοιλάδων στις περιοχές κατασκευής φραγμάτων ή και ταμιευτήρων. 

Οι διακλασμένοι Ψαμμίτες δημιουργούν τη δυνατότητα διήθησης νερού 

γύρω από τα αντερείσματα ενός φράγματος όταν ο ταμιευτήρας είναι πλήρης. 

Οι βασαλτικές ροές λάβας και τα στρώματα των πυροκλαστικών αποθέσεων 

δημιουργούν τη δυνατότητα διήθησης νερού. Οι ροές λάβας είναι συνήθως 

διακλασμένες, έχουν λατυποπαγείς κορυφές, και περιέχουν σπηλαιώσεις 

λάβας. 

Οι διακλασμένοι ψαμμίτες σε μια κοιλάδα είναι επιρρεπείς στην διήθηση 

νερού. 

Ένα τέμαχος πετρώματος που έχει υποστεί υποχώρηση έχει δημιουργήσει ένα 

ανοικτό κανάλι σε ένα παχύ και συμπαγές οριζόντιο στρώμα Ψαμμίτη. 

5.11


Τα ρήγματα λόγω ολίσθησης βαρύτητας και οι διακλάσεις που 

διαμορφώνονται από την ελαστική αναπήδηση από την εκτόνωση των 

τάσεων της βραχομάζας μετά την αποσάθρωση και απομάκρυνσή της, 

παράγουν πιθανές ζώνες για την κίνηση και ροή των υπόγειων νερών σε μία 

κοιλάδα διάβρωσης. 

Ένα ισχυρό σύστημα ρηγμάτων καθιστά τις κρυσταλλικές βραχομάζες 

υδροπερατές στην μια πλευρά μιας κοιλάδας. 

Μια ευρεία ζώνη ρηγμάτων ευνοεί την βαθιά κυκλοφορία των υπόγειων 

νερών κάτω από ένα φράγμα. 

Οι διακλασμένοι Ψαμμίτες και μια αποσαθρωμένη ζώνη κάτω από γωνιακή 

ασυμφωνία πετρωμάτων επιτρέπουν την εύκολη κυκλοφορία των υπόγειων 

νερών. 

Οι διακλασμένοι Ψαμμίτες σε ένα γεωαντίκλινο δημιουργούν μια διαπερατή 

ζώνη παράλληλα προς την κοιλάδα. 

Οι πτυχωμένες και διακλασμένες βραχομάζες και ένα ισχυρό ρήγμα 

δημιουργούν μια ευνοϊκή συνθήκη για τη ροή των υπόγειων νερών. 

Μια καλυμμένη με προσχωσιγενείς αποθέσεις διακλασμένη ζώνη σε 

κρυσταλλικές βραχομάζες δημιουργεί μια διαπερατή ζώνη για τα υπόγεια 

νερά. 

5.12


Οι διακλάσεις σε ένα εύθρυπτο στρώμα χαλαζίτη και ένα ρήγμα παράγουν 

διόδους ροής για την κίνηση και κυκλοφορία των υπόγειων νερών. 


5.8. Υδρολογία των πληρωμένων ταμιευτήρων. 

Η αστοχία των πρανών στις πλευρές των ταμιευτήρων συχνά κατά τη διάρκεια του 

απότομου αδειάσματος (ή της γρήγορης εκκένωσης) όταν ο ταμιευτήρας είναι σχεδόν 

άδειος δεν προξενεί ανεξέλεγκτα προβλήματα. Εντούτοις, περισσότερη ανησυχία 

προξενείτε όταν οι κατολισθήσεις και οι αστοχίες σε μία βραχομάζα ή σε ένα εδαφικό 

υλικό στα πρανή ενός ταμιευτήρα πραγματοποιηθούν σε έναν πληρωμένο ταμιευτήρα 

προκαλώντας μία ξαφνική καταστρεπτική υπερχείλιση του φράγματος. 

Η πλήρωση ενός ταμιευτήρα προκαλεί μεταβολές στην πιεζομετρική επιφάνεια των 

υπόγειων νερών στα παρακείμενα εδαφικά υλικά και τους υδροφόρους ορίζοντές τους. 

Μετά από μια χρονική περίοδο όταν ο ταμιευτήρας είναι πλήρης καθιερώνεται μία νέα 

πιεζομετρική επιφάνεια στα υπόγεια νερά των παρακείμενων εδαφικών υλικών και στους 

υδροφόρους ορίζοντες της περιοχής η οποία συμπίπτει με την νέα στάθμη της επιφάνειας 

του νερού στον ταμιευτήρα. Η πιεζομετρική επιφάνεια των υπόγειων νερών είναι μια 

ελεύθερη επιφάνεια σε επαφή με τα απλήρωτα διαστήματα ή κενά ή πόρους των εδαφών 

ή πετρωμάτων, και οι αλλαγές στην ατμοσφαιρική πίεση συνοδεύονται από τις αλλαγές 

στην πίεση νερού πόρων στη κορεσμένη ζώνη. Η δράση των κυμάτων σε ένα ταμιευτήρα 

υποσκάπτει επίσης τα πρανή και τα διαμορφώνει με εντονότερες και πιο επικίνδυνες για 

κατολισθήσεις κλίσεις. 


Εικ. 5.4: Επιφανειακές προσχωσιγενείς αποθέσεις σε ένα φαράγγι διάβρωσης επάνω από κρυσταλλική 

βραχομάζα. 

Ένας ταμιευτήρας τοποθετείται σε μία κοιλάδα παγετώδους προέλευσης μέσα σε 

κρυσταλλική βραχομάζα (Εικ. 5.4). Οι πλευρικές παγετώδεις αποθέσεις (lateral 

morraines), που αποτελούνται από ένα αδιαβάθμιστο μίγμα μεγάλων και μικρών λίθων, 

χαλικιών, και κονιορτοποιημένου πετρώματος, έχουν αποτεθεί από τον παγετώνα που 

κατέλαβε την κοιλάδα υψηλά στις πλευρές της. Η πλήρωση του ταμιευτήρα προκαλεί μια 

άνοδο της στάθμης του νερού στις πλευρικές παγετώδεις αποθέσεις, και λόγω της 

εγκάρσιας διαμόρφωσης της κοιλάδας, αυξάνεται αρκετά η δυνατότητα για ξαφνική 

μετακίνηση προς τα κάτω ή κατολίσθηση του υλικού των πλευρικών παγετωδών 

5.13


αποθέσεων. Η αστοχία ή κατολίσθηση των πρανών μπορεί να εμφανιστεί οποιαδήποτε 

στιγμή. 


Εικ. 5.5: Κεκλιμένη μετακίνηση Ψαμμίτη και Αργιλικού Σχιστόλιθου ή Φυλλίτη. 

Το παραπάνω σχεδιάγραμμα (Εικ. 5.5) δείχνει μία τομή ενός υποβάθρου μίας 

βραχομάζας σε ένα φαράγγι που διαβρώθηκε από ένα ρέμα σε μια κεκλιμένη εναλλαγή 

στρωμάτων από ψαμμίτη και αργιλικών σχιστόλιθων ή φυλλιτών πλουσίων σε ορυκτά 

αργίλου. Τα μη στερεοποιημένα υλικά στα βραχώδη πρανή και οι προσχωσιγενείς 

αποθέσεις των ρεμάτων δεν παρουσιάζονται στο σχήμα. Το νερό από τον ταμιευτήρα, 

μετά από τη διήθησή του μέσω των ψαμμιτών, έρχεται σε επαφή με τα στρώματα του 

αργιλικού σχιστόλιθου ή του φυλλίτη για μια ιδιαίτερα μεγάλη απόσταση επί των πρανών 

του φαραγγιού, και μετά από αργή διήθησή του μέσω των αργιλικών σχιστόλιθων ή 

φυλλιτών, μειώνει πολύ τη αντοχή τους. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, δημιουργείται 

μία ιδιαίτερα ασταθής συνθήκη για την ευστάθεια των πρανών του ταμιευτήρα, και 

ιδιαίτερα εκεί όπου τα ιζηματογενή στρώματα βυθίζονται ή κλίνουν προς τον ταμιευτήρα. 

5.14


6. ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΩΝ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ 

6.1. Εισαγωγή περί θεμελίωσης του φράγματος. 

Τα θεμέλια ενός φράγματος πρέπει να είναι σε θέση να αντισταθούν και να 

παραλάβουν τα φορτία εδράσεως χωρίς απαράδεκτες παραμορφώσεις λόγω των φορτίων 

που επιβάλλονται επάνω σε αυτά τόσο από τη κατασκευή όσο και αμέσως μετά από την 

πλήρωση του ταμιευτήρα με νερό αλλά και μακροπρόθεσμα. 

Με το χρόνο, μπορεί να παρουσιαστεί υποβάθμιση στις γεωτεχνικές ιδιότητες και 

παραμέτρους των εδαφών θεμελίωσης από τον υδατοκορεσμό και την διείσδυση του 

νερού, αφού ως γνωστόν από την εδαφομηχανική οι μαλακοί βράχοι και οι άργιλοι 

παρουσιάζουν συνήθως χαμηλότερες υπολειπόμενες αντοχές κάτω από συνθήκες 

συνεχόμενης φόρτισης απ' ό,τι κάτω από συνθήκες γρήγορων εργαστηριακών δοκιμών. 

Το τμήμα της βραχομάζας ή του εδαφικού σχηματισμού που είναι μέγιστης 

σπουδαιότητας είναι αυτό που βρίσκεται σε μία ζώνη πάχους 10 έως 20 m αμέσως κάτω 

από την έδραση του φράγματος. 

Οι αρχές και οδηγίες του Terzaghi μπορούν να βρουν εφαρμογή και να ισχύσουν 

και για τις δοκιμές θεμελίωσης: «...λόγω των αναπόφευκτων αβεβαιοτήτων που 

περιλαμβάνονται στις θεμελιώδεις παραδοχές των σχετικών θεωριών και στις αριθμητικές 

τιμές των εδαφομηχανικών παραμέτρων, ιδιοτήτων και σταθερών, η απλότητα και η 

κρίση ενός έμπειρου γεωτεχνικού μηχανικού ή γεωλόγου είναι πολύ μεγαλύτερης 

σπουδαιότητας από ότι η ακρίβεια λεπτομερών και πολύπλοκων υπολογισμών 

εκφραζόμενη με πολλά δεκαδικά ψηφία ……». Ο υπεύθυνος μηχανικός θα πρέπει να 

χρησιμοποιήσει όλα τα διαθέσιμα στοιχεία, δεδομένα και πληροφόρηση, που 

επικεντρώνονται στην ζώνη θεμελίωσης του φράγματος που εμφανίζονται αδύνατες ή 

υποβαθμισμένες και οι οποίες θα είναι υποβληθούν σε εντατική κατάσταση μόλις 

φορτιστούν. 

6.2. Προετοιμασία της θεμελίωσης του φράγματος. 


Εάν είναι οικονομικά εφικτό, όλο το εδαφικό υλικό κάτω από τη βάση εδράσεως 

ενός προτεινόμενου φράγματος που θα μπορούσε να προκαλέσει υπερβολικές καθιζήσεις 

είτε ελαστικές – άμεσες είτε μακροπρόθεσμες – λόγω στερεοποίησης, καθώς και διαρροή 

και διαφυγή νερού λόγω υπερβολικής διήθησης θα πρέπει να αφαιρείται. Εάν αυτό δεν 

μπορεί να γίνει εφικτό, ο σχεδιασμός του φράγματος θα πρέπει να τροποποιηθεί ώστε να 

λάβει υπόψη του τα εδαφικά αυτά υλικά. Μερικές φορές μπορεί να είναι απαραίτητο να 

εκσκαφθούν και να απομακρυνθούν τα υλικά αυτά σε ιδιαίτερα μεγάλα βάθη σε 

μεμονωμένες ζώνες της θεμελίωσης. Αυτό είναι γνωστό διεθνώς ως «οδοντική εργασία». 

Η γενική και συνολική αφαίρεση των υλικών καλείται «απογύμνωση γαιωδών υλικών και 

αποσαθρωμένου μανδύα», ενώ η επιλεκτική αφαίρεση των χαλαρών μόνο τμημάτων της 

βραχομάζας στα αντερείσματα καλείται «ξελέπισμα». Ο γεωλόγος μηχανικός ή ο 

γεωτεχνικός μηχανικός θα πρέπει να καθορίσει το αναμενόμενο βάθος της μη υγιούς και 

αποσαθρωμένης ακατάλληλης και ασθενούς βραχομάζας ή των υπερκείμενων εδαφικών 

προσχωσιγενών υλικών που πρέπει να αφαιρεθεί πριν από την θεμελίωση και κατασκευή 


6.1

Θεμελίωση των Φραγμάτων 

6.2.2. Πρόγραμμα θεμελίωσης. 

Ένα οργανωμένο πρόγραμμα εκσκαφών για την θεμελίωση του φράγματος θα 

πρέπει να αρχίσει με την άποψη ότι ο συνολικός όγκος της εκσκαφής και η διαμόρφωση 

της εκσκαφής θα προσεγγίσει σε κάποιον ικανοποιητικό βαθμό τον σχεδιασμό και τις 

προδιαγραφές που ετέθησαν κατά την φάση της μελέτης του φράγματος. Είναι ευθύνη 

του επιβλέποντος μηχανικού κατά την κατασκευή του φράγματος ώστε να εξασφαλίσει 

ότι οι κλίσεις των πρανών για τις εκσκαφές θεμελίωσης του φράγματος θα είναι ευσταθείς 

μακροπρόθεσμα ή ότι τουλάχιστον δεν θα αστοχήσουν καθ’ όλη την διάρκεια της 

κατασκευής. Σαν γενικός κανόνας μπορεί να εφαρμοστεί ότι σε γαιώδη (εδαφικά όχι 

βραχώδη) πρανή, κλίσεις της τάξης των 1,5 : 1 έως 2 : 1 (μήκος / ύψος) μπορούν να 

εκσκαφθούν με ασφάλεια για μόνιμα πρανή, και κλίσεις της τάξης του 1 : 1 μπορούν να 

προδιαγραφούν για προσωρινά πρανή, εκτός εάν αναμένονται ασυνήθιστες εδαφικές 

συνθήκες, όπου θα πρέπει να πραγματοποιείται πολυπαραμετρική ανάλυση και 

διερεύνηση της ευστάθειας ανυποστήρικτων κεκλιμένων πρανών εκσκαφής με τη μέθοδο 

των λωρίδων κατά BISHOP ή JANBU ή KREY ή MORGENSTERN, έναντι περιστροφικής 

αστοχίας ολίσθησης, για το εξεταζόμενο βάθος εκσκαφής, και στην συνέχεια ακριβής 

προσδιορισμός της μέγιστης ασφαλούς γωνίας κοπής και διαμόρφωσης των κεκλιμένων 

πρανών εκσκαφής, ώστε να εξασφαλίζεται η απαιτούμενη ευστάθεια και ασφάλεια των 

πρανών αυτών εκσκαφής. Στα στρώματα της ισχυρής βραχομάζας του υποβάθρου 

θεμελίωσης του φράγματος τα οποία δεν είναι έντονα διακλασμένα ή δεν περιέχουν 

κεκλιμένα επίπεδα πιθανής ολίσθησης, όπως είναι π.χ. τα επίπεδα στρώσης ή οι 

επιφάνειες αδυναμίας στα ασθενή πετρώματα, τα πρανή εκσκαφής μπορούν να 

εκσκάπτονται και να διαμορφώνονται σε κλίσεις μέχρι και κατακόρυφης γωνίας ως προς 

το οριζόντιο επίπεδο. 

6.2.3. Προβληματικά υλικά θεμελίωσης. 

Στις θεμελιώσεις επί μη στερεοποιημένων εδαφικών υλικών η εκσκαφή των 

φυσικών εδαφικών αποθέσεων μπορεί να αποκαλύψει υλικά θεμελίωσης με πολύ 

υποβαθμισμένες γεωτεχνικές ιδιότητες τόσο σε τοπικά τμήματα της θεμελίωσης όσο και 

στην ευρύτερη περιοχή της τα οποία απαιτούν ειδική επεξεργασία ή και συνολική 

εκσκαφή, αφαίρεση και απομάκρυνση. Ακατάλληλα ή ανεπαρκών ιδιοτήτων υλικά, 

πλούσια σε οργανικές προσμίξεις, όπως π.χ. το επιφανειακό χουμικό έδαφος, τα 

απορρίμματα ή η τύρφη, οι χαλαρές αποθέσεις άμμου ή ιλύος, οι συγκεντρώσεις 

πλευρικών κορημάτων, και οι υψηλής πλαστικότητας, ενεργές, ευαίσθητες, ή 

διογκούμενες μαλακές άργιλοι. 

Οι καλούμενες κακές συνθήκες θεμελίωσης σε πτωχές βραχομάζες, συνδέονται 

συνήθως με πυκνή ρωγμάτωση (πυκνό δίκτυο διακλάσεων) της βραχομάζας, έντονη 

αποσάθρωση ή υδροθερμική εξαλλοίωση, ή πτωχής διαγένεσης ιζηματογενείς 

βραχομάζες. 

6.2.4. Εκσκαφή στο στρώμα του βραχώδους υποβάθρου. 

Ο στόχος της εκσκαφής για την θεμελίωση είναι η προετοιμασία μιας καθαρής 

επιφάνειας που θα παράσχει τη βέλτιστη επαφή και συνάφεια με τα δομικά υλικά 

κατασκευής του φράγματος, που αποτελούνται είτε από γαιώδη (εδαφικά) υλικά είτε από 

σκυρόδεμα, και πρόκειται να εδραστούν επί της επιφάνειας αυτής. Επομένως οι εκσκαφές 

στο στρώμα της ισχυρής και συμπαγούς βραχομάζας του υποβάθρου θα πρέπει να 

επεκταθούν έως την συμπαγή και υγιή (μη αποσαθρωμένη) βραχομάζα. Οποιεσδήποτε 

πολύ διακλασμένες ζώνες της βραχομάζας που επεκτείνονται προς τα κάτω στον χώρο 

6.2


θεμελίωσης του φράγματος, ειδικά εάν περιέχουν μαλακά εξαλλοιωμένα υλικά όπως π.χ. 

μια αργιλική μυλωνιτιωμένη ζώνη ή άλλα προϊόντα εξαλλοίωσης και αποσάθρωσης, 

πρέπει να εκσκαφτούν και να απομακρυνθούν από τον χώρο θεμελίωσης εφόσον φυσικά 

αυτό είναι οικονομικά εφικτό. 

Η παρατεταμένη έκθεση τόσο των γαιωδών (εδαφικών) όσο και βραχωδών υλικών 

θεμελίωσης στην ατμόσφαιρα ή στο νερό οδηγεί συχνά στην γεωτεχνική υποβάθμισή 

τους από ενυδάτωση, αποξήρανση και αφυδάτωση, δράση παγετού, συρρίκνωση και 

διόγκωση με αλλαγές στη θερμοκρασία. Είναι ορθή πρακτική να προστατευθούν οι 

αντιδραστικές επιφάνειες που θα εκτεθούν για μακριές χρονικές περιόδους σε 

ασφαλτούχα υλικά. Εναλλακτικά, η αρχική κάλυψη των σαθρών και ακατάλληλων 

υλικών θεμελίωσης δεν αφαιρείται μέχρι την έναρξη του οριστικού καθαρισμού της 

επιφάνειας θεμελίωσης του φράγματος και ακριβώς πριν από την κατασκευή της 

θεμελίωσης του φράγματος. 

6.2.5. Κατασκευή στις μη στερεοποιημένες εδαφικές αποθέσεις. 

Σε ένα ιδανικό χώρο θεμελίωσης ενός φράγματος, οι εκσκαφές στις μη 

στερεοποιημένες εδαφικές αποθέσεις πρέπει να επεκταθούν έως το συμπαγές και ισχυρό 

στρώμα του βραχώδους υποβάθρου σε όλο το πλάτος θεμελίωσης του φράγματος, 

άσχετα από το εάν κατασκευάζεται ως φράγμα βαρύτητας από σκυρόδεμα ή ως χωμάτινο 

ή λιθόριπτο φράγμα. Εντούτοις, υπάρχουν πολλές θέσεις όπου το βάθος των σαθρών 

προσχωσιγενών αλλουβιακών αποθέσεων της κοιλάδας είναι τόσο μεγάλο όπου τα 

φράγματα πρέπει να κατασκευαστούν είτε εν μέρει είτε εξ ολοκλήρου επί των μη 

στερεοποιημένων εδαφικών αποθέσεων. Όπου αναπτύσσονται τέτοιες εδαφικές 

συνθήκες θεμελίωσης θα πρέπει να λαμβάνονται τα μέτρα εκείνα για να βελτιώνονται οι 

εδαφομηχανικές ιδιότητες των υλικών θεμελίωσης και για να μειώνονται οι υπόγειες 

διηθήσεις σε αποδεκτά επίπεδα. 

Εκτός από τα χαμηλά φράγματα μικρού συνολικού βάρους, τα φράγματα 

βαρύτητας από σκυρόδεμα δεν μπορούν γενικά να κατασκευαστούν επί των μη 

στερεοποιημένων εδαφικών αποθέσεων, λόγω της γενικά χαμηλής φέρουσας ικανότητάς 

τους, της υψηλής παραμορφωσιμότητάς τους και της υψηλής υδροπερατότητάς τους. Τα 

μεγαλύτερα φράγματα που κατασκευάζονται εξ’ ολοκλήρου ή εν μέρει επί των μη 

στερεοποιημένων εδαφικών αποθέσεων θα πρέπει χωρίς εξαίρεση, να είναι χωμάτινα ή 

λιθόριπτα φράγματα με την δυνατότητα να προσαρμοστούν στις καθιζήσεις λόγω 

στερεοποίησης των εδαφικών υλικών θεμελίωσης του φράγματος. 

6.2.6. Σκυρόδεμα. 

Προετοιμασία των θεμελίων. Η έκταση της εργασίας που είναι απαραίτητη στις 

θεμελιώσεις για ένα φράγμα βαρύτητας από σκυρόδεμα θα καθοριστεί από δύο κύριους 

παράγοντες: την αντοχή του εδάφους θεμελίωσης να παραλάβει τα φορτία που θα 

επιβληθούν από το φράγμα και το νερό στον ταμιευτήρα, και την επίδραση του νερού 

που θα εισέρχεται στο έδαφος θεμελίωσης κάτω από υψηλή πίεση από τον ταμιευτήρα. 

Γενικά η γεωτεχνική ποιότητα του υπεδάφους θεμελίωσης για ένα φράγμα 

βαρύτητας από σκυρόδεμα συνήθως βελτιώνεται με το βάθος της εκσκαφής, ενώ η 

γεωτεχνική ποιότητα του υπεδάφους στα αντερείσματα για ένα τοξωτό φράγμα συχνά 

δεν βελτιώνεται με την απόσταση που εκσκάπτεται προς το βάθος των πρανών της 

κοιλάδας. Η υποβάθμιση του υπεδάφους λόγω ύπαρξης αργιλικού εδάφους θα μπορούσε 

να θέσει σε κίνδυνο το φράγμα ή/και να οδηγήσει στην κατάρρευση των αντερεισμάτων 

του στην κατάντη του φράγματος περιοχή. 

Συχνά η πορεία ενός ποταμού καθορίζεται συνήθως από τα γεωλογικά ρήγματα ή 

και από επιφάνειες αδυναμίες στην βραχομάζα και επομένως αποδεικνύεται ότι η κοίτη 

6.3


ενός ποταμού δίδει εξαιρετικά σημαντικές πληροφορίες και στοιχεία κατά το στάδιο της 

ερευνητικής φάσης για την μελέτη ενός φράγματος. Το βάθος που θα πρέπει να 

εκσκαφθεί εξαρτάται από τη φύση του υπερκείμενου εδαφικού προσχωσιγενούς υλικού 

ή και του μανδύα αποσάθρωσης της βραχομάζας, το σχήμα της ζώνης που πρέπει να 

εκσκαφθεί, και το βάθος του διακόπτη στεγάνωσης νερού (Cut-off) που απαιτείται να 

εξασφαλίσει μια αποδεκτή υδραυλική κλίση αφότου γεμίσει ο ταμιευτήρας με νερό. 

Πολλές φορές τα φράγματα βαρύτητας από σκυρόδεμα προβλέπεται να 

κατασκευαστούν σε υπεδάφη θεμελίωσης διαφορετικά από συμπαγές και ισχυρές 

βραχομάζες, όπως π.χ. αργιλόμαργες, αργιλίτες, πηλίτες, αργιλικοί σχιστόλιθοι και 

φυλλίτες, παγετώδεις αποθέσεις ή ακόμα και σε άμμους από τις ποτάμιες αλλουβιακές 

αποθέσεις. Κάθε περίπτωση θα πρέπει τα εδάφη να εξετάζονται σε σχέση με τη 

υδροπερατότητα, τις καθιζήσεις λόγω στερεοποίησης (παραμορφωσιμότητα), την 

φέρουσα ικανότητα (κατακόρυφη και οριζόντια), και την ευστάθεια των πρανών. 

Η τελική προετοιμασία της θεμελίωσης θα πρέπει να πραγματοποιείται ακριβώς 

πριν από την τοποθέτηση του σκυροδέματος. Η τελική προετοιμασία θα πρέπει να 

περιλαμβάνει την εκσκαφή, αφαίρεση και απομάκρυνση της χαλαρής επιφανειακής 

βραχομάζας και όλων των σαθρών υλικών, την εκτράχυνση (αγρίεμα) της ομαλής 

επιφάνειας της βραχομάζας θεμελίωσης, και την απομάκρυνση από την επιφάνεια 

εργασίας όλου του υπερβολικού νερού από τις μικρολίμνες έτσι ώστε να δημιουργηθεί 

μια καθαρή και υγρή μόνο επιφάνεια για να δεχθεί το σκυρόδεμα θεμελίωσης του 


6.3. Σχεδιασμός θεμελίωσης. 

Σύμφωνα με τις απαιτήσεις των Ευροκώδικων, ο ορθολογικός σχεδιασμός και η μελέτη 

για την θεμελίωση ενός φράγματος με ασφάλεια, οικονομία και περιβαλλοντική αποδοχή 

και συμβατότητα, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τα ακόλουθα σημαντικά τεχνικά 

θέματα: 

1. Πιέσεις και τάσεις που συνδέονται με τα φράγματα και τους ταμιευτήρες τους. 

2. Πιθανοί μηχανισμοί της αστοχίας της θεμελίωσης. 

3. Γεωλογικές – γεωτεχνικές συνθήκες και παράγοντες που επηρεάζουν την αστοχία 

της θεμελίωσης. 

4. Φέρουσα ικανότητα εδάφους θεμελίωσης. 

5. ∆ιήθηση νερού. 

6. Καθιζήσεις. 

Να ληφθεί υπόψη ότι από το έτος 2017 και μετέπειτα, οι κανονισμοί εκπόνησης μελετών 

και κατασκευής τεχνικών έργων σε όλες τις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης 

καθορίζονται και διέπονται υποχρεωτικά από τους Ευρωκώδικες. Έτσι, για λόγους 

πληρότητας αναφέρονται την συνέχεια επιγραμματικά οι εννέα (9) αυτοί Ευρωκώδικες 

που χρησιμοποιούνται για την εκπόνηση των Μελετών: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ENV1990 Ευρωκώδικας 0 Ασφάλεια, λειτουργικότητα και ανθεκτικότητα 

ΕΝV1991 Ευρωκώδικας 1 Βάσεις σχεδιασμού και δράσεις επί των κατασκευών 

ΕΝV1992 Ευρωκώδικας 2 Σχεδιασμός κατασκευών από σκυρόδεμα 

ΕΝV1993 Ευρωκώδικας 3 Σχεδιασμός χαλύβδινων κατασκευών 

ΕΝV1994 Ευρωκώδικας 4 Σχεδιασμός σύνθετων κατασκευών από χάλυβα και σκυρόδεμα 

ΕΝV1995 Ευρωκώδικας 5 Σχεδιασμός ξύλινων κατασκευών 

ΕΝV1996 Ευρωκώδικας 6 Σχεδιασμός κατασκευών από λιθοδομή 

ΕΝV1997 Ευρωκώδικας 7 Γεωτεχνικός σχεδιασμός 

ΕΝV1998 Ευρωκώδικας 8 Σχεδιασμός αντισεισμικών κατασκευών 

6.4


 

ΕΝV1999 Ευρωκώδικας 9 Σχεδιασμός κατασκευών από κράμα αλουμινίου 

6.3.1. Πιέσεις και τάσεις που συνδέονται με τα φράγματα και τους 

ταμιευτήρες τους. 

Η κατασκευή ενός φράγματος και η πλήρωση του ταμιευτήρα πίσω από το φράγμα 

δημιουργεί τάσεις λόγω των επιβαλλόμενων φορτίων στο δάπεδο και στις πλευρές 

(πρανή) μιας κοιλάδας που δεν υπήρχαν πριν την κατασκευή του φράγματος. 

Τα είδη και οι κατανομές των επιβαλλόμενων τάσεων που δημιουργούνται επί του 

υπεδάφους θεμελίωσης από την κατασκευή του φράγματος εξαρτώνται από τον τύπο και 

το σχήμα του φράγματος, καθώς και από τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την 

κατασκευή του. 

Τα φράγματα βαρύτητας που κατασκευάζονται από αρμολογημένους λίθους ή από 

σκυρόδεμα μπορούν να θεωρηθούν ότι συμπεριφέρονται ως συνεκτικές, 

άκαμπτες, μονολιθικές δομές. Οι τάσεις που ενεργούν επί της θεμελίωσης του 

φράγματος είναι μια συνάρτηση του ολικού βάρους του φράγματος όπως 

κατανέμονται επί της συνολικής επιφάνειας της θεμελίωσης επί της οποίας 

εδράζεται το φράγμα. 

Τα χωμάτινα ή τα λιθόριπτα φράγματα παρουσιάζουν μία γενική ημιπλαστική 

συμπεριφορά, και η τάση επί της θεμελίωσης σε οποιοδήποτε σημείο εξαρτάται 

από το πάχος του φράγματος επάνω από το σημείο αυτό. 

Οι πιέσεις που εξασκούνται από τα χωμάτινα ή τα λιθόριπτα φράγματα μοιάζουν 

κατά κάποιον τρόπο με εκείνες που ασκούνται από το νερό σε ένα ταμιευτήρα, αλλά η 

κατανομή της πίεσης τροποποιείται από το γεγονός ότι τα υλικά της κατασκευής του 

φράγματος έχουν κάποια εσωτερική αντοχή, και αστοχούν μόνο όταν έχει ξεπεραστεί 

κάποια οριακή τάση. Οι πιέσεις που ασκούνται από το νερό στο ταμιευτήρα πίσω από ένα 

φράγμα είναι υδροστατικές και αυξάνουν γραμμικά με το βάθος (Εικ. 6.1). 

Εικ. 6.1: Πιέσεις λόγω ύπαρξης νερού σε ένα ταμιευτήρα. 

Οι πιέσεις είναι υδροστατικές και αυξάνουν με το βάθος. Με την παραδοχή ότι οι 

πιέσεις κατευθύνονται κάθετα στο δάπεδο και στις πλευρές (πρανή) του ταμιευτήρα, 

απεικονίζονται ως διανύσματα αυξανόμενου μεγέθους με το βάθος (Εικ. 6.2). 

Εικ. 6.2: Τάσεις από το βάρος ενός άκαμπτου φράγματος βαρύτητας από σκυρόδεμα. 

6.5


Οι τάσεις λόγω του νεκρού βάρους ενός φράγματος βαρύτητας από σκυρόδεμα 

κατανέμονται επί της συνολικής επιφάνειας της θεμελίωσης και απεικονίζεται ως 

διανύσματα κάθετα στην επιφάνεια του εδάφους κάτω από την ζώνη έδρασης του 

φράγματος. Τα μεγέθη τους είναι ουσιαστικά στατικά, και εξαρτώνται μόνο από το ίδιον 

βάρος του φράγματος και την έκταση της ζώνης θεμελίωσης. 

Το νερό εξασκεί υδροστατικές πιέσεις όχι μόνο στο δάπεδο και στα πρανή ενός 

ταμιευτήρα, αλλά και στο ανάντη μέτωπο του σώματος ενός φράγματος. Όπου D είναι 

το βάθος του νερού σε ένα ταμιευτήρα, P είναι η υδροστατική πίεση ανά μονάδα 

επιφάνειας που εφαρμόζεται επί του κατακόρυφου μετώπου ενός φράγματος βαρύτητας 

από σκυρόδεμα που υποτίθεται ότι συμπεριφέρεται ως ολόσωμο άκαμπτο σώμα. Η 

μεταβολή της πίεσης με το βάθος (κατά την διεύθυνση y) δίνεται από τον τύπο: dP / dY 

= ρg, όπου ρ είναι η πυκνότητα του νερού και g είναι η επιτάχυνση της βαρύτητας (Εικ. 

6.3). 

Εικ. 6.3: Δυνάμεις που εφαρμόζονται σε ένα άκαμπτο φράγμα λόγω των υδροστατικών πιέσεων. 

Η Ροπή ως προς το σημείο 0 προκύπτει μετά τις πράξεις ότι ισούται με ρ g D³ / 6. 

Η συνισταμένη πίεση προκύπτει μετά τις πράξεις ότι ισούται με ρ g D² / 2. 

Στους υπολογισμούς της ανάλυσης της ευστάθειας του σώματος του φράγματος η 

ροπή που τείνει να περιστρέψει το φράγμα γύρω από το σημείο (0) θα πρέπει να 

προστεθεί στην τάση του φράγματος να περιστραφεί κατά την ίδια διεύθυνση γύρω από 

το ίδιο σημείο (0) και από τις δυνάμεις ανύψωσης ή υποπίεσης που αναπτύσσονται λόγω 

των δυνάμεων διήθησης κάτω από την ζώνη θεμελίωσης του φράγματος. 

6.6


Το παραπάνω σχήμα επεξηγεί διαγραμματικά ένα χωμάτινο φράγμα, που είναι μια 

εύκαμπτη κατασκευή η οποία κάτω από καθεστώς τάσεων ή πιέσεων συμπεριφέρεται ως 

ημιπλαστική. Λόγω των σχετικά εύκολων εσωτερικών προσαρμογών μετακίνησης στα 

φορτία, η πίεση που εξασκείται στη θεμελίωση είναι περίπου ίση με το βάρος του 

υπερκείμενου πρίσματος του υλικού των διαφορετικών υψών του σώματος του 

φράγματος. Οι πιέσεις που εξασκούνται επί του σώματος του φράγματος από το νερό 

του ταμιευτήρα τείνουν να προκαλέσουν μεγαλύτερες προσαρμογές μετακίνησης κοντά 

στη βάση του φράγματος απ' ότι σε ρηχότερα βάθη. 

Παραπάνω παρουσιάζεται μία εγκάρσια τομή ενός φράγματος βαρύτητας από 

σκυρόδεμα, που θεωρείται ότι συμπεριφέρεται ως άκαμπτο σώμα. Όταν ο ταμιευτήρας 

είναι κενός νερού, η συνισταμένη των δυνάμεων, που οφείλεται μόνο στο βάρος του 

φράγματος, έχει διεύθυνση κατακόρυφη και προς τα κάτω. Όταν ο ταμιευτήρας είναι 

πλήρης νερού, ο συνδυασμός της υδροστατικής πίεσης στο ανάντη μέτωπο του 

φράγματος και το βάρος του φράγματος παράγει ένα διάνυσμα δύναμης που κλίνουν 

προς την κατάντη πλευρά του φράγματος μακριά από το κατακόρυφο διάνυσμα της 

δύναμης, και δημιουργείται μια τάση στο φράγμα όχι μόνο να μετατοπιστεί ή ολισθήσει 

προς την κατάντη πλευρά, αλλά και να περιστραφεί γύρω από το κατάντη άκρο ή μύτη 

ή έρεισμα (toe) του σώματος του φράγματος λόγω της αναπτυσσόμενης ροπής γύρω από 

το σημείο αυτό. 

6.7


Τα παραπάνω σχήματα παρουσιάζουν διανύσματα δύναμης για κενούς νερού και 

πληρωμένους ταμιευτήρες πίσω από τοξωτά φράγματα σκυροδέματος. Αντίθετα από τα 

φράγματα βαρύτητας, τα τοξωτά φράγματα λόγω της επίδρασης του τόξου τείνουν να 

αντισταθούν στην προς τα κατάντη μετατόπισή τους και, αντ' αυτού, μεταβιβάζουν στις 

δυνάμεις μετατόπισης πλευρικά, μέσω του σώματος του τόξου του φράγματος, προς τα 

αντερείσματα. 

6.8


6.3.2. Πιθανοί μηχανισμοί της αστοχίας της θεμελίωσης. 

Γενικά, οι αστοχίες στις επίπεδες, σχεδόν οριζόντιες θεμελιώσεις των χωμάτινων 

και λιθόριπτων φραγμάτων δεν είναι αποτέλεσμα διατμητικών μετατοπίσεων εξ αιτίας της 

φόρτισης του φράγματος. Αντιθέτως, οι θεμελιώσεις αστοχούν είτε λόγω της ανεπαρκούς 

επεξεργασίας ως προς τη διήθηση νερού, μέσα στο φράγμα ή/και κάτω από αυτό, είτε 

ως συνεπεία της κατασκευής ενός φράγματος σε μία θεμελίωση που κλίνει έντονα προς 

την ανάντη ή την κατάντη πλευρά. 

Το παρακάτω σχήμα (Εικ. 6.4) παρουσιάζει έναν μηχανισμό αστοχίας της 

θεμελίωσης κάτω από την φόρτιση ενός φράγματος που έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως στην 

ανάλυση της φέρουσας ικανότητας των εδαφών. Αυτός ο μηχανισμός ανταποκρίνεται 

στην ανάλυση με την εφαρμογή της θεωρίας του Mohr περί διατμητικής αστοχίας της 

θεμελίωσης που αποκαλείται ως «πλαστική μέθοδος ανάλυσης της φέρουσας ικανότητας. 

Στοιχεία σχεδίου από «Wahlstrom, Ernest Dams, Dam Foundations and Reservoir Site». 

Εικ. 6.4: «Πλαστικός» μηχανισμός διατμητικής αστοχίας των εδαφικών υλικών θεμελίωσης. Το φορτίο έχει 

κατακόρυφη διεύθυνση. 

Για ένα φορτίο που έχει κατακόρυφη προς τα κάτω διεύθυνση έχει αποδειχθεί με 

εκπόνηση πρότυπων μελετών ότι διαμορφώνεται μια συμμετρική σφήνα από την 

διατμητική μετατόπιση. Η επέκταση των διατμητικών αυτών επιφανειών που οριοθετούν 

τη σφήνα, αρχικά ως κυρτές επιφάνειες και κατόπιν ως επίπεδες επιφάνειες που τέμνουν 

την επιφάνεια του εδάφους, αποδίδει τον μηχανισμό της διατμητικής αστοχίας κατά 

μήκος των συμμετρικά μετακινούμενων επιφανειών κάτω από το φράγμα (Εικ. 6.5). 

6.9


Στοιχεία σχεδίου από «Wahlstrom, Ernest Dams, Dam Foundations and Reservoir Site». 

Εικ. 6.5: «Πλαστικός» μηχανισμός διατμητικής αστοχίας των εδαφικών υλικών θεμελίωσης. Το φορτίο έχει 

ασυμμετρική διεύθυνση. 

Το παραπάνω σχήμα (Εικ. 6.5) παρουσιάζει τις συνέπειες της εφαρμογής ενός 

κεκλιμένου φορτίου, είτε λόγω ύπαρξης μίας κεκλιμένης επιφάνειας στη βάση του 

φράγματος είτε λόγω του αποτελέσματος της αλληλεπίδρασης μεταξύ του κατακόρυφου 

φορτίου που επιβάλλεται από το βάρος του φράγματος και της οριζόντιας πίεσης που 

ασκείται στο σώμα του φράγματος από την υδροστατική πίεση του νερού στο ταμιευτήρα. 

Το αποτέλεσμα της ανάπτυξης της κεκλιμένης φόρτισης είναι μια τάση να αναπτυχθεί μία 

διατμητική μετατόπιση κατά μήκος κάποιας ενιαίας επιφάνειας που τέμνει τη επιφάνεια 

του εδάφους κατάντη της ζώνης θεμελίωσης του φράγματος. Εάν υφίστανται 

προϋπάρχοντα επίπεδα αδυναμίας κατάλληλου προσανατολισμού στα εδαφικά υλικά 

θεμελίωσης του φράγματος, θα πρέπει να αναμένεται ότι οι διατμητικές επιφάνειες θα 

εκτραπούν προς αυτά. 

6.3.3. Γεωλογικές – γεωτεχνικές συνθήκες και παράγοντες που 

επηρεάζουν την αστοχία της θεμελίωσης. 

Οι γεωλογικές και γεωτεχνικές συνθήκες που θα πρέπει να αποφεύγονται να 

υφίστανται στην ζώνη θεμελίωσης ενός φράγματος βαρύτητας από σκυρόδεμα 

περιγράφονται συνοπτικά και απεικονίζονται γραφικά στην συνέχεια. 

Εύθρυπτοι, διακλασμένοι ψαμμίτες που υπέρκεινται 

ενός μαλακού στρώματος μάργας ή αργίλου ή 

αργιλικού σχιστόλιθου ή φυλλίτη που βυθίζεται 

(κλίνει) προς την ανάντη πλευρά του φράγματος. 

6.10


Οριζόντια διαστρωμένοι ασβεστόλιθοι που 

υπέρκεινται ενός μαλακού στρώματος μάργας ή 

αργίλου ή αργιλικού σχιστόλιθου ή φυλλίτη που 

επεκτείνεται προς την κατάντη πλευρά του 

φράγματος και παρουσιάζει μια έντονη κλίση προς 

το δάπεδο της κοιλάδας. 

∆ιακλασμένες κρυσταλλικές (μεταμορφωσιγενείς) 

βραχομάζες που βρίσκονται επάνω από ένα επίπεδο 

ρήγμα που περιέχει επιφάνειες διάτμησης 

πληρωμένες με μυλωνητιωμένα αργιλικά υλικά 

πολύ χαμηλής διατμητικής αντοχής. 

Αλληλοτεμνόμενα συστήματα ή ομάδες διακλάσεων 

που έχουν τέτοιο προσανατολισμό (παράταξη και 

κλίση) που ευνοείται εύκολα η μαζική διατμητική 

τους μετατόπιση ή / και «αποσφήνωση». 

Ιζηματογενείς βραχομάζες που βυθίζονται (κλίνουν) 

προς την κατάντη πλευρά του φράγματος και 

τέμνονται από ένα ρήγμα που βυθίζεται (κλίνει) 

προς την ανάντη πλευρά του φράγματος και 

περιέχει μία ζώνη πληρωμένη με υλικά χαμηλής 

διατμητικής αντοχής. 

Οι πτυχωμένες βραχομάζες που περιέχουν 

ενδιαστρωμένα λεπτά και μαλακά στρώματα μάργας 

ή αργίλου ή αργιλικού σχιστόλιθου ή φυλλίτη 

παρουσιάζουν επίσης μια δυνατότητα ανάπτυξης 

αστοχίας στην ζώνη θεμελίωσης ενός φράγματος. 

Συνήθως η εμφάνιση αστοχιών, με την μορφή κατολισθήσεων, στα πρανή που 

αναπτύσσονται στα αντερείσματα (κατά την διεύθυνση του άξονα ενός φράγματος) που 

διαταράσσουν ή μετατοπίζουν τα αντερείσματα του σώματος ενός φράγματος είναι 

σπάνιο φαινόμενο. Στα φράγματα βαρύτητας από σκυρόδεμα στα οποία οι κλίσεις των 

πρανών στις περιοχές των αντερεισμάτων τους διατηρούνται ευσταθείς κατά τη διάρκεια 

των εκσκαφών για την θεμελίωση του σώματος του φράγματος, η πιθανότητα 

μετακίνησης των πρανών λόγω κατολισθήσεων κατά μήκος των επιφανειών που τέμνουν 

την θεμελίωση του φράγματος θεωρείται χαμηλή επειδή ενισχύεται η ευστάθειά τους από 

το ίδιον βάρος, την αντοχή και την αντιστήριξη που παρέχει το σώμα του φράγματος. 

Εντούτοις, υπάρχει η πιθανότητα να αστοχήσουν τα πρανή που βρίσκονται επάνω από 

την στέψη ή κορυφή του φράγματος, ειδικά σε έντονες και βαθιές κοιλάδες, με 

αποτέλεσμα ακόμα και να θάψουν τις κατασκευές και τα έργα υποδομής του φράγματος 

με τα συντρίμμια βράχου ή/και εδάφους που θα προέλθουν από την αστοχία και 

κατολίσθηση. 

6.11


Εικ. 6.6: Τυπικές συνθήκες που ευνοούν και προωθούν την πιθανή αστοχία των πρανών κάτω από τα 

αντερείσματα ενός χωμάτινου ή λιθόριπτου φράγματος. 

Το παραπάνω σχήμα (Εικ. 6.6) απεικονίζει τις συνθήκες που ευνοούν και 

προωθούν την πιθανή αστοχία των πρανών κάτω από τα αντερείσματα ενός χωμάτινου 

ή λιθόριπτου φράγματος κατά μήκος καμπυλών διατμητικών επιφανειών. Η ύπαρξη 

μαλακών στρωμάτων μάργας ή αργίλου ή αργιλικού σχιστόλιθου ή φυλλίτη κάτω από 

ένα ισχυρό και συμπαγές στρώμα ψαμμίτη ή ασβεστόλιθου μπορεί να αποδυναμωθεί και 

να υποβαθμιστεί εδαφομηχανικά περαιτέρω λόγω της διαφυγής και διήθησης του νερού 

από τον ταμιευτήρα. 

6.3.4. Φέρουσα ικανότητα του εδάφους θεμελίωσης. 

Για να αποτραπεί κάποια διατμητική αστοχία στην ζώνη έδρασης του φράγματος, 

οι επιβαλλόμενες τάσεις θεμελίωσης που χρησιμοποιούνται κατά τον σχεδιασμό θα πρέπει 

να έχουν έναν επαρκή συντελεστή ασφάλειας (F.S.) σε σχέση με την μέγιστη φέρουσα 

ικανότητα του εδάφους θεμελίωσης. Επομένως για να αποφευχθεί κάποια αστοχία στην 

θεμελίωση θα πρέπει να εφαρμοστεί κάποιος συντελεστής ασφάλειας επί της μέγιστης 

υπολογιζόμενης φέρουσας ικανότητα του εδάφους θεμελίωσης, και η τιμή που προκύπτει 

με την εφαρμογή του συντελεστή ασφάλειας καλείται η ασφαλής φέρουσα ικανότητα του 

εδάφους θεμελίωσης. Η μέγιστη φέρουσα ικανότητα του εδάφους θεμελίωσης ορίζεται 

ως η μικρότερη εκείνη τάση η οποία θα προκαλούσε να προκαλέσει διατμητική αστοχία 

του υποκείμενου εδάφους αμέσως κάτω από και δίπλα σε μία θεμελίωση μιας 

κατασκευής, στην προκειμένη περίπτωση του φράγματος. Παρόλα αυτή, η επιβολή 

ακόμα και αυτής της τιμής της ασφαλούς φέρουσας ικανότητας του εδάφους θεμελίωσης 

μπορεί να σημάνει και υψηλό κίνδυνο υπερβολικών και μη αποδεκτών ελαστικών ή / και 

λόγω στερεοποίησης καθιζήσεων ή ακόμα και διαφορικών καθιζήσεων λόγω 

στερεοποίησης του εδάφους θεμελίωσης. Κατά συνέπεια η επιτρεπόμενη φέρουσα 

ικανότητα που χρησιμοποιείται κατά τον σχεδιασμό θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της και 

όλες τις πιθανότητες εμφάνισης μη αποδεκτών μετακινήσεων και παραμορφώσεων του 

εδάφους θεμελίωσης, όπως π.χ. ανάπτυξη μη αποδεκτών ελαστικών καθιζήσεων, 

καθιζήσεων λόγω στερεοποίησης, απαράδεκτων διαφορικών καθιζήσεων, κλπ, και 

επομένως η τιμή της αποδεκτής και επιτρεπόμενης φέρουσας ικανότητας που θα 

προκύψει τελικά θα είναι κανονικά μικρότερη από αυτή της ασφαλούς φέρουσας 

ικανότητας ώστε να λαμβάνει υπόψη της και τους περιορισμούς λόγω καθιζήσεων και 

παραμορφώσεων γενικότερα. 

6.12


6.3.5. ∆ιήθηση νερού - Εισαγωγή. 

Η διαρροή και διήθηση νερού κάτω από ένα χωμάτινο φράγμα είναι πολύ πιο 

επικίνδυνη από την διαρροή και διήθηση κάτω από ένα φράγμα βαρύτητας από 

σκυρόδεμα, δεδομένου ότι τα αναχώματα κατασκευάζονται συνήθως επάνω σε μαλακά 

εδαφικά υλικά που είναι επιρρεπή στην διάβρωση και υποσκαφή από την υπόγεια ροή 

του νερού και είναι επίσης τρωτά στην εισροή του νερού, ενώ ένα φράγμα βαρύτητας 

από σκυρόδεμα κατασκευάζεται συνήθως επάνω σε μία ισχυρή και συμπαγή βραχομάζα 

η οποία δεν διαβρώνεται τόσο εύκολα και γρήγορα από την διαβρωτική δράση του νερού, 

όπου ακόμα και εάν το φράγμα είναι ελαττωματικό δεν θα τεθεί απαραιτήτως σε κίνδυνο 

από τη διαρροή και διήθηση του νερού μέσω ή ακόμα και κάτω από αυτό. 

6.3.5.1. Βασικά προβλήματα διήθησης νερού. 

Το αποθηκευμένο νερό πίσω από τα φράγματα, προκαλεί τρία βασικά προβλήματα 

διήθησης νερού, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε δυσκολίες λειτουργίας του 

φράγματος, και στις σοβαρότερες περιπτώσεις ακόμα και στην συνολική αστοχία του 


1. Το πρόβλημα της «διασωλήνωσης» (piping effects) το οποίο εμφανίζεται όταν το 

νερό παρασύρει τα λεπτόκοκκα εδαφικά σωματίδια και στην συνέχεια τα μετακινεί 

και τα απομακρύνει από το έδαφος θεμελίωσης του φράγματος ή από το σώμα του 

φράγματος μέσω μη προστατευμένων εξόδων, αναπτύσσοντας απαρατήρητα 

μικροκανάλια ή σωληνίσκους μέσα στην μάζα στην μάζα του φράγματος ή της 

θεμελίωσής του. 

2. Το πρόβλημα της αστοχίας του εδάφους λόγω ανύψωσής του ή της αστοχίας των 

πρανών που προκαλείται από τις δυνάμεις διήθησης του νερού. 

3. Το πρόβλημα της υπερβολικής απώλειας νερού λόγω της διήθησης του νερού. 

Οι τρεις βασικές μέθοδοι για τον έλεγχο και την προστασία από την διήθηση νερού 

είναι οι ακόλουθες: 

1. Η χρήση φίλτρων για να αποτραπεί η διασωλήνωση και η ανύψωση του εδάφους, 

2. Η μείωση της ποσότητας της διήθησης νερού, και 

3. Η αποστράγγιση. 

6.3.5.2. Πρόληψη από αστοχίες λόγω διασωληνώσεων. 

6.3.5.2.1. Αστοχίες λόγω διασωληνώσεων. 

Το νερό που διηθείται μέσω των χωμάτινων φραγμάτων και της θεμελίωσής τους 

μπορεί να μεταφέρει τα λεπτόκοκκα εδαφικά σωματίδια που είναι ελεύθερα να 

μεταναστεύσουν. Οι δυνάμεις διήθησης του νερού τείνουν να αναγκάσουν το διαβρώσιμο 

έδαφος ή τον μαλακό βράχο να κινηθεί προς το κατάντη μέτωπο του φράγματος. Αυτό 

συμβαίνει εάν οι δυνάμεις διήθησης νερού είναι αρκετά μεγάλες και τα κενά των πόρων 

στο εδαφικό υλικό είναι αρκετά μεγάλα. Κατά μήκος του μη προστατευμένου μετώπου 

εξόδου του νερού ΑΒ, το έδαφος θα ανυψωθεί εάν οι υδραυλικές κλίσεις είναι αρκετά 

μεγάλες (Εικ. 6.7). 

6.13


Εικ. 6.7: Περιοχή του μετώπου ΑΒ κατάντη ενός ομογενούς φράγματος όπου μπορεί να εμφανιστεί το 

φαινόμενο της ανύψωσης λόγω διήθησης νερού. 

Κάθε επιφάνεια εκροής ή εξόδου του νερού διήθησης, τόσο εσωτερική όσο και 

εξωτερική, που θα μπορούσε να είναι επιρρεπής στην διασωλήνωση ή στην ανύψωση θα 

πρέπει να καλύπτεται με κατάλληλα φίλτρα που να επιτρέπουν στο νερό να περνά και να 

εκτονώνεται αλλά συγχρόνως να κατακρατήσουν και τα λεπτόκοκκα εδαφικά σωματίδια 

σταθερά στην θέση τους. 

6.3.5.2.2. Κριτήρια σχεδιασμού των αποστραγγιστικών φίλτρων. 

∆εδομένου ότι ο πυρήνας ενός φράγματος σταθεροποιείται από ζώνες του 

θραυστού βράχου ή και χαλικιών, είναι απαραίτητο να αποτραπεί είτε η είσοδος και 

μεταφορά των λεπτόκοκκων αργιλικών υλικών του πυρήνα προς το ανάντη υλικό του 

κελύφους του φράγματος κατά τη διάρκεια κάποιας γρήγορης εκκένωσης και ταπείνωσης 

της στάθμης του νερού στον ταμιευτήρα, είτε ο εξαναγκασμός της μετακίνησης και 

μεταφοράς των λεπτόκοκκων αργιλικών υλικών του πυρήνα προς το κατάντη υλικό του 

κελύφους του φράγματος από την διήθηση του νερού κάτω από το υδραυλικό φορτίο 

του ταμιευτήρα. Οι μεταβατικές ζώνες ή οι ζώνες του αποστραγγιστικού φίλτρου πρέπει 

επομένως να σχεδιάζονται και να κατασκευάζονται και στις δύο πλευρές εκατέρωθεν του 

πυρήνα του φράγματος. 

Το ανάντη αποστραγγιστικό φίλτρο, εάν είναι μη-συνεκτικό και κατάλληλης 

κοκκομετρικής διαβάθμισης, θα μπορούσε να συνεισφέρει και ως ένα πολύτιμο δομικό 

στοιχείο το οποίο θα παρέχει υλικό για να επουλώνει αυτόματα τις πιθανές ζημιές του 

πυρήνα του φράγματος στην περίπτωση που εμφανίζεται κάποια εγκάρσιος ρωγμή μέσα 

στην μάζα του. Επομένως για το λόγο αυτό θα πρέπει να γίνεται η καλύτερη δυνατή 

επιλογή ενός τέτοιου υλικού. Αν και η πρωταρχική λειτουργία του είναι να προστατεύει 

το λεπτόκοκκο αργιλικό υλικό ενός πυρήνα από την μετακίνησή του προς τις ζώνες του 

θραυστού βράχου ή και χαλικιών της λιθοριπής, το υλικό του αποστραγγιστικού φίλτρου 

προς την κατάντη πλευρά θα πρέπει να επιλέγεται και να τοποθετείται έτσι ώστε να 

παρεμποδίζεται η διάδοση και επέκταση μιας ρωγμής του πυρήνα του φράγματος προς 

το γειτονικό συμπυκνωμένο υλικό της λιθοριπής. Μία ορθή πρακτική είναι να 

διευρύνονται οι μεταβατικές ζώνες ή οι ζώνες του αποστραγγιστικού φίλτρου προς κάθε 

πλευρά αντερείσματος, δηλ. όπου μπορούν να εμφανιστούν ρωγμές εφελκυσμού και 

πλάγια ραγίσματα. 

Η κοκκομετρική διαβάθμιση των αποστραγγιστικών φίλτρων ή των 

στραγγιστηριών που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της διήθησης των υπόγειων νερών 

θα πρέπει να ικανοποιεί δύο βασικές αλλά και αντιφατικές απαιτήσεις: 

6.14


1) Το μέγεθος των πόρων του αποστραγγιστικού φίλτρου θα πρέπει να είναι αρκετά 

μικρό ώστε να εμποδίζει τους κόκκους του γειτονικού αποστραγγιζόμενου εδάφους να 

εισχωρούν στο φίλτρο και να απομακρύνονται από το έδαφος δια μέσω του φίλτρου, 

και 

2) Η υδροπερατότητα του αποστραγγιστικού φίλτρου θα πρέπει να είναι αρκετά υψηλή 

ώστε να επιτρέπει την ταχεία διήθηση και αποστράγγιση του νερού που εισέρχεται στο 

φίλτρο. 

Για την πραγματοποίηση των παραπάνω απαιτήσεων, ο Terzaghi έχει προτείνει τα 

ακόλουθα κριτήρια επιλογής του κατάλληλου αποστραγγιστικού φίλτρου: 

Για την αποφυγή του προβλήματος της μετανάστευσης των λεπτόκοκκων 

εδαφικών σωματιδίων από τον πυρήνα του φράγματος και την εμφάνιση του φαινομένου 

της διασωλήνωσης, θα πρέπει: 

(D 

)f 

15 

4 5 

1) 

(D85)s 

(f Φίλτρο) 

(s Ζώνη που φλιτράρεται) 

(D 

)f 

50 

25 

2) 

(D50)s 



Για την εξασφάλιση της απαίτησης περί ικανοποιητικής διαπερατότητας, θα πρέπει: 

(D 

)f 

15 

4 5 

3) 

(D15)s 



Για την αποφυγή του προβλήματος της κακής κοκκομετρικής διαβάθμισης του 

φίλτρου, θα πρέπει: 

6.15


(D 

)f 

60 

20 

4) 

(D10)f 

(f 

(f 

 

 

Φίλτρο) 

Φίλτρο) 

Όπου f συμβολίζει το «αποστραγγιστικό φίλτρο» και s συμβολίζει «την ζώνη που 

φιλτράρεται ή δηλαδή το γειτονικό αποστραγγιζόμενου έδαφος». 

Οι εξισώσεις 1 και 2 ελέγχουν την απαίτηση της αποτροπής εισόδου των 

λεπτόκοκκων σωματιδίων του εδάφους στο αποστραγγιστικό φίλτρο, για να αποφευχθεί 

το φαινόμενο της διασωλήνωσης. Η εξίσωση 3 ελέγχει τις απαιτήσεις περί ικανοποιητικά 

υψηλής υδροπερατότητας του αποστραγγιστικού φίλτρου για την άνετη και ταχεία 

διήθηση και αποστράγγιση των νερών. Τέλος, η εξίσωση 4 ελέγχει τις απαιτήσεις περί 

αποφυγής του προβλήματος της κακής κοκκομετρικής διαβάθμισης του φίλτρου. 

Το πάχος ενός φίλτρου μπορεί να καθοριστεί από το νόμο του Darcy. 

Τα αποστραγγιστικά φίλτρα που περιλαμβάνουν δύο ή περισσότερα στρώματα με 

διαφορετικές κοκκομετρικές διαβαθμίσεις μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν, όπου το 

πιο λεπτόκοκκο στρώμα θα πρέπει να τοποθετείται προς την ανάντη πλευρά του 

αποστραγγιστικού φίλτρου ή την πλευρά εισόδου του νερού διήθησης. Μία τέτοια διάταξη 

καλείται «διαβαθμισμένο αποστραγγιστικό φίλτρο». 

6.3.5.2.3. Προβλήματα που συνδέονται με τους φυσικούς 


Οι θεμελιώσεις και τα αντερείσματα των φραγμάτων είναι συνήθως ευσταθή κάτω 

από την επιρροή της φυσικής ροής των υπόγειων νερών. Εντούτοις, η πλήρωση του 

ταμιευτήρα αλλάζει σημαντικά το καθεστώς διακίνησης των υπόγειων νερών και μπορεί 

να οδηγήσει στο φαινόμενο της διασωλήνωσης και στην εσωτερική διάβρωση του 

υπεδάφους. Η δυνατότητα για εσωτερική διάβρωση του υπεδάφους και για 

διασωλήνωση μπορεί να εμφανιστεί στις διακλάσεις της βραχομάζας, στις στρώσεις των 

αμμοχάλικων και στις κοιλότητες που δημιουργούνται από σάπιες ρίζες δένδρων, τα 

λαγούμια των ζώων ή και από άλλες θαμμένες οργανικές ουσίες. 

6.3.5.2.4 Οδηγίες και συστάσεις για την αποφυγή ανάπτυξης του 

φαινομένου της διασωλήνωσης στους φυσικούς 


Η γεωτεχνική διερεύνηση του υπεδάφους και οι τεχνικογεωλογικές 

χαρτογραφήσεις για τις μελέτες των φραγμάτων θα πρέπει να προσδιορίσουν τους 

σημαντικούς εδαφικούς και βραχώδεις σχηματισμούς που θα μπορούσαν να 

προκαλέσουν κάποια αστοχία από την εσωτερική διασωλήνωση ή την ανύψωση του 

υπεδάφους. Οι γεωτεχνικές και εδαφομηχανικές ιδιότητες αυτών των υλικών θα πρέπει 

να διερευνηθούν λεπτομερώς με κατάλληλες δοκιμές υπαίθρου και εργαστηριακές. Εάν 

τα υλικά αυτά αποδειχθεί ότι είναι ακατάλληλα, τότε θα πρέπει να σχεδιαστούν και να 

εφαρμοστούν ειδικά γεωτεχνικά μέτρα αναβάθμισης, σταθεροποίησης και εξασφάλισης 

των εδαφικών και βραχωδών σχηματισμών θεμελίωσης ώστε να βελτιωθούν οι 

γεωτεχνικές και εδαφομηχανικές – βραχομηχανικές ιδιότητές τους. 

6.16


Όλες τα νέα κατασκευασθέντα φράγματα και οι ταμιευτήρες από την στιγμή που 

θα τεθούν σε λειτουργία θα πρέπει να παρατηρηθούν προσεκτικά και να ελεγχθούν για 

να ανιχνευθεί και να διαπιστωθεί κάθε ανάπτυξη πιθανής επισφαλούς κατάστασης ή 

συνθήκης. Εάν οι ποσότητες της διήθησης αυξηθούν ή εάν υπάρξει κάποια ανεξέλεγκτη 

αλλαγή στις συνθήκες της διήθησης τότε θα πρέπει να τεθούν σε δράση τα προστατευτικά 

μέτρα. 

Τέτοια προστατευτικά μέτρα θα πρέπει να περιλαμβάνουν την ταπείνωση της 

στάθμης νερού στον ταμιευτήρα και την τοποθέτηση κατάλληλων κοκκομετρικά 

διαβαθμισμένων αποστραγγιστικών φίλτρων επάνω από τις περιοχές όπου εμφανίζονται 

οι εκφορτίσεις και εκροές του νερού διήθησης. 

6.3.5.3. Μέθοδοι μείωσης της διήθησης νερού. 

6.3.5.3.1. Βασικές εκτιμήσεις. 

Οι μέθοδοι της μείωσης της διήθησης νερού χρησιμοποιούν διάφορες τεχνολογίες 

όπως π.χ. Υδατοστεγείς ∆ιακόπτες Στεγάνωσης Νερού (Cut-offs), Κουρτίνες 

Σιμεντενέματος ή Ρευστοκονιάματος (Grout Curtains), Ανάντη Υδατοστεγή Καλύμματα ή 

Τάπητες ή Μεμβράνες Στεγανοποίησης (Upstream Blankets), Καλύμματα ή Τάπητες ή 

Μεμβράνες Σιμεντενέματος ή Ρευστοκονιάματος (Blanket Grouting), Αργιλικά 

Καλύμματα ή Τάπητες ή Μεμβράνες Στεγανοποίησης (Clay Blankets), Τάφροι Μπεντονίτη 

(Slurry Trenches), κλπ, (Εικ. 6.8) τα οποία καταναλώνουν την ενέργεια σε διάφορες 

θέσεις μέσα στις μηκοτομές του φράγματος, όπου οι μεγάλες πιέσεις νερού και οι 

δυνάμεις διήθησης του νερού δεν επιφέρουν κάποιο καταστρεπτικό αποτέλεσμα στο 

σώμα του φράγματος. Το αποτέλεσμα όλων αυτών των μεθόδων μείωσης της διήθησης 

νερού είναι ότι οι πιέσεις νερού και οι δυνάμεις διήθησης του νερού μειώνονται στην 

κατάντη περιοχή του φράγματος. Αυτοί τα χαρακτηριστικά της μείωσης της διήθησης 

νερού συνδυάζονται συνήθως και με κατάλληλα σχεδιασμένα αποστραγγιστικά φίλτρα, 

δεδομένου ότι χωρίς τα κατάλληλα αποστραγγιστικά φίλτρα οι μέθοδοι της μείωσης της 

διήθησης νερού από μόνες τους μπορούν να είναι μερικώς αποτελεσματικές. 

6.17


Εικ. 6.8: Διάφορες μέθοδοι μείωσης της διήθησης νερού. 

6.3.5.3.2. Σιμεντενέσεις θεμελίωσης. 

Για λεπτομέρειες σχετικά με την κατασκευή σιμεντενέσεων στην ζώνη θεμελίωσης 

ενός φράγματος βλέπε παρακάτω κεφάλαιο που αναφέρεται στις «Μεθόδους βελτίωσης 

της θεμελίωσης». 

6.3.5.4. Μέθοδοι αποστραγγίσεων. 

6.3.5.4.1. ∆ιαπερατά κατάντη κελύφη. 

Σε περιοχές φραγμάτων όπου υπάρχουν σε αφθονία τουλάχιστον δύο 

διαφορετικοί τύποι υλικών με σημαντικά διαφορετικές διαπερατότητες, μπορεί να 

κατασκευαστεί ένα φράγμα που να χωρίζεται σε ζώνες (Εικ. 6.9). Σε τέτοιες περιπτώσεις 

το διαπερατό υλικό τοποθετείται στην κατάντη πλευρά του λιγότερο διαπερατού υλικού, 

που συνήθως διαχωρίζονται μεταξύ τους με μια μεταβατική ζώνη (Εικ. 6.9). 

Παραδείγματος χάριν, σε ένα φράγμα που να χωρίζεται σε ζώνες και το οποίο έχει έναν 

6.18


παχύ στεγανό πυρήνα και εδράζεται επάνω σε μία υδατοστεγή θεμελίωση, η ταχύτητα 

κίνησης νερού μέσα στο κατάντη τμήμα του φράγματος θα είναι αργή. Κατά συνέπεια οι 

δυνάμεις διήθησης θα έχουν μια αμελητέα επίδραση στη ευστάθεια του κατάντη πρανούς 

του φράγματος, γεγονός που δημιουργεί ιδανικές συνθήκες για τα χωμάτινα φράγματα 

που να χωρίζεται σε ζώνες. 

Εικ. 6.9: Παράδειγμα φράγματος που χωρίζεται σε ζώνες με παχύ στεγανό πυρήνα και εδράζεται επάνω σε 

υδατοστεγή θεμελίωση. 

6.3.5.4.2. Εσωτερικά αποστραγγιστικά συστήματα. 

6.3.5.4.2.1. Σκοπός. 

Ένα ομοιογενές φράγμα με ένα ύψος μεγαλύτερο από 6 m έως 8 m περίπου, θα 

πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνει κάποιον τύπο αποστραγγιστικού φίλτρου στην 

κατάντη περιοχή του φράγματος. Ο σκοπός του αποστραγγιστικού φίλτρου είναι: 

1. για να μειώνει τις πιέσεις νερού πόρων στο κατάντη τμήμα του φράγματος και 

επομένως να αυξάνει τη ευστάθεια του κατάντη πρανούς σε κίνδυνο 

κατολίσθησης, και 

2. για να ελέγχει οποιαδήποτε διήθηση νερού που εξέρχεται στο κατάντη τμήμα του 

φράγματος και επομένως να αποτρέπει τη διάβρωση του κατάντη πρανούς, ώστε 

να αποτρέπεται ο κίνδυνος της διασωλήνωσης του εδάφους (piping). 

Η αποτελεσματικότητα του αποστραγγιστικού φίλτρου στη μείωση των πιέσεων 

νερού πόρων εξαρτάται από τη θέση και την έκτασή του. Εντούτοις, ο κίνδυνος της 

διασωλήνωσης του εδάφους (piping) ελέγχεται εξασφαλίζοντας ότι η κοκκομετρική 

διαβάθμιση του υδροπερατού υλικού από το οποίο κατασκευάζεται το αποστραγγιστικό 

φίλτρο καλύπτει τις απαιτήσεις των προδιαγραφών των φίλτρων για τα υλικά των 

αναχωμάτων. 

6.3.5.4.3. Αποστραγγιστικά φίλτρα στο κατάντη τμήμα του 


Ο σχεδιασμός του αποστραγγιστικού συστήματος στο κατάντη τμήμα του 

φράγματος ελέγχεται από το ύψος του φράγματος, το κόστος και την διαθεσιμότητα του 

διαπερατού υλικού, καθώς και από την διαπερατότητα της θεμελίωσης επί της οποίας 

εδράζεται το φράγμα. 

Για τα χαμηλά φράγματα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί με επιτυχία ένας απλός τύπος 

αποστραγγιστικού φίλτρου στο κατάντη τμήμα του φράγματος. Σε μερικά από τα 

παλαιότερα ομοιογενή φράγματα έχουν εγκατασταθεί αποστραγγιστικά φίλτρα στο 

6.19


κατάντη τμήμα του φράγματος σε μια προσπάθεια να αποτραπεί η χαλάρωση ή η 

γεωτεχνική υποβάθμιση του εδάφους και η διάβρωση του κατάντη τμήματος του 

φράγματος (Εικ. 6.10). 

Εικ. 6.10: Παράδειγμα παλαιότερου ομοιογενούς φράγματος όπου έχουν εγκατασταθεί αποστραγγιστικά 

φίλτρα στο κατάντη τμήμα του. 

Για βάθος ενός ταμιευτήρα μεγαλύτερου από 15 m, οι περισσότεροι μηχανικοί θα 

τοποθετούσαν ένα αποστραγγιστικό σύστημα το οποίο θα επεκτεινόταν προς το 

εσωτερικό μέρος (μέσα στο ανάχωμα) και κάτω από το κατάντη τμήμα του σώματος του 

φράγματος όπου θα είναι πολύ πιο αποτελεσματικό στη μείωση των πιέσεων νερού 

πόρων και τον έλεγχο της διήθησης του νερού. Στο παραπάνω σχήμα παρουσιάζεται 

διαγραμματικά η περίπτωση κατασκευής ενός αποστραγγιστικού συστήματος που 

επεκτείνεται προς το εσωτερικό μέρος (μέσα στο ανάχωμα) και κάτω από το κατάντη 

τμήμα του σώματος του φράγματος. 

6.3.5.4.4. Οριζόντιο αποστραγγιστικό κάλυμμα ή τάπητας 

(Horizontal drainage blanket). 

Τα οριζόντια αποστραγγιστικά καλύμματα ή τάπητες χρησιμοποιούνται συνήθως 

σε φράγματα μέτριου ύψους. 

Τα αποστραγγιστικά καλύμματα ή τάπητες τοποθετούνται συνήθως επάνω από το 

μισό ή το ένα τρίτο κατάντη τμήμα της περιοχής θεμελίωσης του φράγματος. Το φράγμα 

«Vega» στις Η.Π.Α. ύψους 45 m, είναι ένα ομοιογενές φράγμα που έχει κατασκευαστεί 

με ένα οριζόντιο κατάντη αποστραγγιστικό κάλυμμα ή τάπητα. Σε περιοχές φραγμάτων 

όπου είναι λιγοστή ή και ανύπαρκτη η εμφάνιση υδροπερατού υλικού για την κατασκευή 

ενός οριζόντιου κατάντη αποστραγγιστικού καλύμματος ή τάπητα, μπορούν να 

6.20


τοποθετηθούν αντ' αυτού εσωτερικές αποστραγγιστικές λωρίδες (strip drains), 

δεδομένου ότι αυτές παρέχουν το ίδιο γενικά αποτέλεσμα και επίδραση με πολύ 

μικρότερη όμως ποσότητα υδροπερατού υλικού για την κατασκευή τους. 

6.3.5.4.5. Μειονεκτήματα των οριζόντιων αποστραγγιστικών 

καλυμμάτων ή ταπήτων. 

Ένα αναχωματικού τύπου χωμάτινο φράγμα πάντα τείνει να είναι περισσότερο 

υδροπερατό κατά την οριζόντια κατεύθυνση απ' ό,τι κατά την κατακόρυφο. Σε σπάνιες 

περιπτώσεις, τα οριζόντια στρώματα μπορεί να είναι πολύ πιο αδιαπέρατα από ότι είναι 

το μέσο υλικό από το οποίο κατασκευάζεται στο ανάχωμα του χωμάτινου φράγματος, και 

έτσι το νερό θα ρεύσει κατά την οριζόντια κατεύθυνση σε ένα σχετικά αδιαπέρατο 

στρώμα και θα εκρεύσει στο κατάντη μέτωπο του φράγματος παρά την ύπαρξη του 

οριζόντιου αποστραγγιστικού φίλτρου και συστήματος. 

Όπου το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται το κατάντη πρανές του φράγματος είναι 

επιρρεπές σε περιστροφική ολίσθηση και σε κίνδυνο διασωλήνωσης του εδάφους 

(piping). Σε τέτοιες περιπτώσεις μπορούν να γίνουν επισκευές είτε με εγκατάσταση 

οριζόντιων αποστραγγιστικών καλυμμάτων ή ταπήτων στα κατάντη πρανή είτε με την 

κατασκευή κατακόρυφων αποστραγγιστικών φίλτρων που να συνδέονται με το οριζόντιο 

αποστραγγιστικό κάλυμμα. Τέτοια κατακόρυφα αποστραγγιστικά φίλτρα αποτελούνται 

συνήθως από άμμο και χαλίκια. 

6.3.5.4.6. Αποστραγγιστικά φίλτρα τύπου «Καμινάδας». 

Τα αποστραγγιστικά φίλτρα τύπου «Καμινάδας» είναι μια τεχνολογική προσπάθεια 

για να αποτραπεί η οριζόντια ροή κατά μήκος των σχετικά αδιαπέρατων 

στρωματοποιημένων εδαφικών στρώσεων, και να παρεμποδιστεί η διήθηση νερού 

προτού να φθάσει στο κατάντη μέτωπο του πρανούς του φράγματος. Τα αποστραγγιστικά 

φίλτρα τύπου «Καμινάδας» ενσωματώνονται συχνά στα υψηλά ομοιογενή φράγματα που 

έχουν κατασκευαστεί με κεκλιμένα ή κατακόρυφα αποστραγγιστικά φίλτρα τύπου 

«Καμινάδας» (Εικ. 6.11). 

Εικ. 6.11: Παράδειγμα αποστραγγιστικού φίλτρου τύπου «Καμινάδας». 

Σε μερικά σημαντικά έργα φραγμάτων, τα αποστραγγιστικά φίλτρα τύπου 

«Καμινάδας» κατασκευάζονται κεκλιμένα με μια σημαντική κλίση, τόσο προς την ανάντη 

πλευρά όσο και μερικές φορές προς την κατάντη πλευρά. Ένα ανάντη κεκλιμένο 

αποστραγγιστικό φίλτρο τύπου «Καμινάδας» μπορεί να λειτουργήσει ως ένας σχετικά 

λεπτός πυρήνας. Εκτός από τον έλεγχο της διήθησης νερού μέσω του φράγματος και την 

αύξηση της σταθερότητας και ευστάθειας του κατάντη πρανούς του φράγματος, ένα 

αποστραγγιστικό φίλτρο τύπου «Καμινάδας» είναι επίσης χρήσιμο και στη μείωση των 

πιέσεων νερού πόρων και κατά τη διάρκεια της κατασκευής και μετά από τη γρήγορη 

εκκένωση του νερού του ταμιευτήρα. 

6.21


6.3.5.4.7. ∆ιαστάσεις και διαπερατότητα των αποστραγγιστικών 


Οι διαστάσεις και η διαπερατότητα των διαπερατών αποστραγγιστικών φίλτρων 

πρέπει να είναι επαρκείς για να μεταφέρουν την προβλεπόμενη ροή νερού με κάποιο 

σημαντικό περιθώριο ασφάλειας για την περίπτωση απροσδόκητων διαρροών. Εάν το 

φράγμα και οι θεμελιώσεις του είναι σχετικά στεγανά, τότε η αναμενόμενη διαρροή νερού 

θα είναι χαμηλή. Ένας αποστραγγιστικό φίλτρο θα πρέπει να κατασκευάζεται από υλικό 

με έναν συντελεστή διαπερατότητας (Κ) τουλάχιστον 10 έως 100 φορές μεγαλύτερο από 

τον μέσο συντελεστή διαπερατότητας (Κ) του υλικού κατασκευής της αναχώματος του 

χωμάτινου φράγματος. 

6.3.6. Καθιζήσεις. 

Όλες οι κατασκευές υποβάλλονται σε κάποια καθίζηση, ανεξάρτητα από την 

ποιότητα οικοδόμησή τους ή την ποιότητα της θεμελίωσής τους. Οι κατασκευές που 

κατασκευάζονται από έδαφος ή που θεμελιώνονται επί εδαφικών υλικών υπόκεινται σε 

καθιζήσεις τόσο μεγάλες ώστε επηρεάζεται η απόδοσή τους και η ασφάλειά τους. 

Τα φράγματα βαρύτητας από σκυρόδεμα σχεδόν πάντα θεμελιώνονται επάνω σε 

ισχυρές βραχομάζες, όπου οι καθιζήσεις του φράγματος περιορίζονται στο ελάχιστο. Σε 

διαφορετική περίπτωση τα φράγματα θα παρουσιάσουν ρωγμές και αστοχίες οι οποίες με 

την σειρά τους θα οδηγήσουν σε σοβαρά δομικά ελαττώματα ή και ζημιές. Τα χωμάτινα 

φράγματα μπορούν να θεμελιωθούν και σε μαλακά και συμπιέσιμα εδαφικά υλικά και 

είναι σε θέση να αναλάβουν ακόμα και σημαντικές καθιζήσεις στερεοποίησης και 

ελαστικές. 

 

 

 

 

Αιτίες των καθιζήσεων 

Μέτρηση των καθιζήσεων 

Αποτελέσματα και επιπτώσεις των καθιζήσεων στις κατασκευές 

Καθιζήσεις λόγω μεταβολών στο περιβάλλον 

6.3.6.1. Αιτίες των καθιζήσεων. 

1. Αστοχία Φέρουσας Ικανότητας ή αστάθεια, συμπεριλαμβανομένων των 

κατολισθήσεων του εδάφους. 

2. Αστοχία ή εκτροπή της κατασκευής της θεμελίωσης. 

3. Τοπικές ελαστικές παραμορφώσεις ή διαφορικές παραμορφώσεις του εδάφους ή 

του βράχου θεμελίωσης. 

4. Στερεοποίηση (συμπίεση) των λεπτόκοκκων αργιλικών εδαφών ή των αργιλικών 

βράχων (Μάργες, Φυλλίτες, Ιλυόλιθοι, Αργιλίτες, Αργιλικοί Σχιστόλιθοι, κ.ά.). 

5. Συρρίκνωση λόγω αποστράγγισης ή και αποξήρανσης. 

6. Αλλαγή στην πυκνότητα ή στην συμπύκνωση του εδάφους λόγω σεισμικών 

κυμάτων ή δονήσεων. 

7. Χημική εξαλλοίωση των ορυκτολογικών συστατικών, συμπεριλαμβανομένης και 

της αποσύνθεσης. 

8. Υπόγεια διάβρωση λόγω ροής νερού. 

9. Κατάρρευση υπόγειων ανοιγμάτων ή εγκοίλων, όπως καρστικές σπηλιές ή και 

ορυχεία - μεταλλεία. 

10.∆ομική κατάρρευση λόγω αποδυνάμωσης της σιμεντοποίησης ή της διαγένεσης σε 

συνθήκες κορεσμού. 

6.22


6.3.6.2. Μέτρηση των καθιζήσεων. 

Θα πρέπει να εκτελούνται συστηματικές μετρήσεις των καθιζήσεων μέσα στο σώμα 

ενός φράγματος καθ’ όλη την πρόοδο της διαδικασίας εξέλιξης των καθιζήσεων λόγω 

στερεοποίησης στο φράγμα και να επισημαίνεται κατ’ αυτόν τον τρόπο εάν θα είναι 

απαραίτητη η προσθήκη ύψους (με προσθήκη δομικού υλικού του φράγματος) για να 

διατηρηθεί σταθερό το απαιτούμενο ύψος του έξαλλου ή ελεύθερου τμήματος 

(Freeboard) του φράγματος, εκείνου δηλαδή του έξαλλου τμήματος του σώματος του 

φράγματος επάνω από την μέγιστη στάθμη νερού σε ένα ταμιευτήρα. Στα χωμάτινα 

φράγματα οι μετρήσεις των καθιζήσεων (ελαστικών και λόγω στερεοποίησης) είναι 

χρήσιμες επίσης και κατά τον υπολογισμό του όγκου του δομικού υλικού που 

τοποθετείται στο φράγμα από τις διαστάσεις της ολοκληρωμένης κατασκευής και 

παρέχουν έναν έλεγχο στις αρχικές προδιαγραφές σχεδιασμού. 

6.3.6.2.1. Μέτρηση των καθιζήσεων στην κορυφή ή στέψη του 


Η καθίζηση στην κορυφή ή στέψη του φράγματος μετριέται με τοποθέτηση 

συγκεκριμένων τοπογραφικών σημαδιών (μάρτυρες αναφοράς μεταβολών των 

μετακινήσεων) που τοποθετούνται κατά διαστήματα κατά μήκος της κορυφής ή στέψης 

του φράγματος. Προφανώς αυτοί οι μάρτυρες αναφοράς μεταβολών των μετακινήσεων 

κατά μήκος της κορυφής ή στέψης του φράγματος συσχετίζονται και εξαρτώνται από ένα 

συγκεκριμένο τοπογραφικό σημάδι αναφοράς που τοποθετείται σε κάποιο αντέρεισμα 

που θεωρείται ακίνητο ή ακλόνητο. 

6.3.6.2.2. Μέτρηση των εσωτερικών καθιζήσεων στο σώμα ενός 


Η μέτρηση των εσωτερικών καθιζήσεων στο σώμα ενός φράγματος γίνεται 

χρησιμοποιώντας ειδικές πλάκες καθιζήσεων στερεοποίησης που ενσωματώνονται στο 

σώμα του φράγματος ή στην θεμελίωσή του (Εικ. 6.12). 

Παρακάτω δίδεται ένα διάγραμμα ειδικών πλακών καθιζήσεων στερεοποίησης: 

Εικ. 6.12: Παράδειγμα ειδικών πλακών καθιζήσεων στερεοποίησης. 

6.23


6.3.6.3. Αποτελέσματα και επιπτώσεις των καθιζήσεων στις 

κατασκευές. 

Η κατανομή των καθιζήσεων λόγω στερεοποίησης ενός ομοιόμορφου 

επιβαλλόμενου φορτίου σε μια παχιά απόθεση συμπιεστού (π.χ. μαλακού αργιλικού) 

εδάφους παρουσιάζει μια διαμόρφωση καθίζησης σε σχήμα «πιάτου» που επεκτείνεται 

πέρα και έξω από τα όρια της κατασκευής. Εάν η φόρτιση είναι ανομοιόμορφη (ανώμαλη) 

ή το έδαφος είναι ανομοιόμορφο και ετερογενές, η διαμόρφωση της καθίζησης δεν έχει 

ακριβώς σχήμα «πιάτου» αλλά είναι στρεβλωμένη (παραμορφωμένη). Εάν η απόθεση 

του εδάφους είναι λεπτή, διαμόρφωση καθίζησης σε σχήμα «πιάτου» επιπεδώνεται στο 

κέντρο. 

Η επίδραση που έχει η καθίζηση λόγω στερεοποίησης σε μια κατασκευή εξαρτάται 

από το εάν η κατασκευή βρίσκεται σε κάποια τοπογραφική - μορφολογικά εσοχή καθώς 

και από τον τρόπο με τον οποίο οι μετακινήσεις σε εκείνη την θέση επηρεάζουν την 

απόδοση και την λειτουργικότητα της κατασκευής. 

 

 

 

Ολικές καθιζήσεις 

Απόκλιση 

Παραμόρφωση - Στρέβλωση 

6.3.6.4. Ολικές καθιζήσεις. 

Η ποσότητα των ολικών καθιζήσεων (όχι των διαφορικών καθιζήσεων) που μπορεί 

να αναλάβει μια κατασκευή χωρίς να υποστεί κάποια ζημία στον φέροντα οργανισμό της 

είναι αρκετά μεγάλη υπό την προϋπόθεση ότι οι καθιζήσεις αυτές είναι σχετικά 

ομοιόμορφες. Εντούτοις, οι μεγάλες ποσότητες των ολικών καθιζήσεων προκαλούν 

συνήθως διάφορες μορφές προβλημάτων. Τα αναχώματα ή τα χωμάτινα φράγματα που 

θεμελιώνονται επί μαλακών αργιλικών εδαφών συνήθως παρουσιάζουν μία σημαντική 

καθίζηση λόγω στερεοποίησης στη στέψη ή κορυφή τους. Το γεγονός αυτό είναι ένα 

«ύπουλο» πρόβλημα, δεδομένου ότι οι καθιζήσεις λόγω στερεοποίησης αναπτύσσονται 

συνήθως αργά και διαρκούν για μεγάλα χρονικά διαστήματα, που σε διάφορες 

περιπτώσεις μπορούν να ξεπεράσουν και το 50 με 80 χρόνια. Σαν αποτέλεσμα, προκύπτει 

ότι οι χειριστές του προσωπικού συντήρησης του φράγματος δεν γνωρίζουν την απώλεια 

του ύψους του έξαλλου ή ελεύθερου τμήματος (Freeboard) του φράγματος, γεγονός που 

μπορεί να προβεί καταστροφικό τόσο για το ίδιο το φράγμα όσο και για της περιοχές 

(ιδίως τις κατοικημένες) που βρίσκονται κατάντη αυτού. 

Θα πρέπει πάντα να προβλέπονται επαρκείς ανοχές και περιθώρια στο 

σχεδιαζόμενο ύψος του φράγματος για τις αναμενόμενες καθιζήσεις λόγω 

στερεοποίησης, και θα πρέπει να πραγματοποιούνται περιοδικές μετρήσεις ώστε να 

επιβεβαιώνεται ότι η κατάλληλη στάθμη της κορυφής ή στέψης του φράγματος 

διατηρείται σε ανεκτά όρια. Ένα σημαντικό μέρος των καθιζήσεων λόγω στερεοποίησης, 

τόσο του εδάφους θεμελίωσης του φράγματος όσο και του ίδιου του σώματος του 

αναχώματος του φράγματος, εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της περιόδου κατασκευής και 

οικοδόμησης του φράγματος. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αποκλίσεις του απαιτούμενου 

υπολογισμένου όγκου της κατασκευής, εκτός εάν τηρούνται προσεκτικά και συστηματικά 

αρχεία με τις καταγραφές των καθιζήσεων λόγω στερεοποίησης. Με κατάλληλες τεχνικές 

και επεμβάσεις, μπορούν να γίνουν ανεκτές καθιζήσεις λόγω στερεοποίησης ακόμα και 

μερικών μέτρων. Οι ολικές καθιζήσεις λόγω στερεοποίησης δεν είναι από τα σοβαρότερα 

προβλήματα, υπό την προϋπόθεση όμως ότι το μέγεθός τους έχει προβλεφθεί σε 

6.24


ικανοποιητικό βαθμό εκ των προτέρων και ότι έχουν ληφθεί υπόψη κατάλληλα 

γεωτεχνικά έργα κι μέτρα για την αντιμετώπισή τους. 

6.3.6.5. Απόκλιση. 

Η απόκλιση εμφανίζεται στα μέρη της κατασκευής που βρίσκονται έξω από το 

κέντρο των καθιζήσεων του προαναφερόμενου σχήματος «πιάτου». Πραγματοποιείται 

επίσης είτε όταν φορτίζεται μία κατασκευή ανομοιόμορφα είτε όταν τα εδάφη θεμελίωσης 

της κατασκευής είναι ετερογενή και ανομοιόμορφα. Είναι σημαντικό, κυρίως για τις 

υψηλές κατασκευές, όπως π.χ. οι υψηλοί τοίχοι αντιστήριξης, οι υδατόπυργοι, οι πύργοι 

μεταφοράς διάφορων δικτύων, οι υψηλοί ταμιευτήρες νερού, και άλλα. Το πρόβλημα 

των αποκλίσεων των κατασκευών είναι ιδιαίτερα σοβαρό για τις κατασκευές που 

συνδέονται μεταξύ τους. Το ποσό της απόκλιση που μπορεί να γίνει ανεκτή και να 

αναληφθεί χωρίς προβλήματα αστοχιών εξαρτάται από την αναλογία ή τον λόγο ύψους 

/ πλάτους της κατασκευής. 

6.3.6.6. Παραμόρφωση – Στρέβλωση. 

Η διαφορική καθίζηση λόγω στερεοποίησης που παράγει σχετική μετακίνηση στην 

θεμελίωση ενός έργου είναι γνωστή ως «παραμόρφωση» ή «στρέβλωση». Το φορτίο 

ενός αναχώματος σε ένα ομοιόμορφο έδαφος παράγει ένα διάγραμμα καθίζησης λόγω 

στερεοποίησης όπως παρουσιάζεται παρακάτω. Υπάρχει επίσης μια τάση να 

αναπτύσσονται ρωγμές όπως αναφέρεται παρακάτω. Αυτές οι ρωγμές μπορούν να 

οδηγήσουν σε επιταχυνόμενη διήθηση νερού, σε διάβρωση, και ακόμη και σε αστοχία. 

Αιτία καθίζησης (1) - Το φορτίο ενός αναχώματος σε ένα ομοιόμορφο έδαφος 

παράγει ένα διάγραμμα καθίζησης λόγω στερεοποίησης σε σχήμα «πιάτου» που 

επεκτείνεται πέρα και έξω από τα όρια της κατασκευής και μια τάση να αναπτύσσονται 

ρωγμές σε διάφορα σημεία. Τέτοιες ρωγμές μπορούν ενδεχομένως να οδηγήσουν σε 

επιταχυνόμενη διήθηση νερού, σε διάβρωση, και ακόμη και σε αστοχία λόγω διήθησης. 

Αιτία καθίζησης (2) - Το μη ομοιόμορφο πάχος του εδάφους θεμελίωσης και η 

μεγαλύτερη φόρτιση στο κέντρο απ' ό,τι στα αντερείσματα επιφέρει ένα «κρεμαστής» 

μορφής διάγραμμα καθίζησης λόγω στερεοποίησης κατά μήκος του άξονα. Οι διατμητικές 

ρωγμές τείνουν να διαμορφωθούν σε διάφορα σημεία. Αυτά τα φαινόμενα είναι πολύ 

σοβαρότερα επειδή επεκτείνονται από την ανάντη έως την κατάντη πλευρά του 

φράγματος και διάφορες αστοχίες φραγμάτων έχουν αποδοθεί σε τέτοιες ρωγμές. 

Αιτία καθίζησης (3) - Όταν επεκτείνεται ένα μικρό τμήμα του αναχώματος πέρα 

και έξω από την κύρια εγκάρσια τομή του αναπτύσσονται μερικές φορές διατμητικές 

ρωγμές. 

Αιτία καθίζησης (4) - Παρόμοια καθίζηση λόγω στερεοποίησης δίπλα σε ένα 

επικρεμάμενο αντέρεισμα (δηλαδή σε ένα αντέρεισμα με αρνητική κλίση) μπορεί να 

δημιουργήσει ρωγμές στη συμβολή του σώματος του φράγματος με το αντέρεισμα. 

6.3.6.7. Καθιζήσεις λόγω μεταβολών στο περιβάλλον. 

Οι αλλαγές στο περιβάλλον μπορούν να επιφέρουν σε ορισμένα εδάφη μια μείωση 

στο λόγο κενών ή δείκτη πόρων (e) και μια αντίστοιχη καθίζηση λόγω στερεοποίησης. 

Ένα σεισμικό πλήγμα ή οι δονήσεις από τους σεισμούς, κάποιες ανατινάξεις, ακόμα και 

τα μηχανήματα κατασκευής μπορούν να προκαλέσουν στα χαλαρά μη συνεκτικά εδάφη, 

όπως π.χ. οι άμμοι ή τα χαλίκια, συμπύκνωση που είναι μία διαδικασία αύξησης της 

6.25


πυκνότητας του εδάφους ανακατανέμοντας τους εδαφικούς κόκκους εγγύτερα τον έναν 

στον άλλο, με ταυτόχρονη μείωση του όγκου του αέρα στο έδαφος. Επιπλέον, μπορεί να 

συνοδεύσει την καθίζηση λόγω στερεοποίησης και μία αστοχία ροής εάν τα εδάφη είναι 

κορεσμένα. Επίσης η γεωτεχνική υποβάθμιση της αντοχής των συνδετικών υλικών ή των 

παραγόντων «σιμεντοποίησης» του εδάφους λόγω κάποιων φυσικών ή και χημικών 

αλλαγών που μπορεί να παρουσιάζονται κατά την έκθεση του εδάφους σε διαβρωτικούς 

ή αποσαθρωτικούς παράγοντες στην επιφάνεια του εδάφους ή και κατά τον καταποντισμό 

τους σε νερό μπορεί να προκαλέσει κατάρρευση της χαλαρής εδαφικής δομής και 

επομένως καθίζηση του εδάφους. 

Η βακτηριολογική αποσύνθεση των οργανικών υλικών ενός εδάφους μπορεί 

επίσης να προκαλέσει καθίζηση στο έδαφος που να συνοδεύεται και από το σχηματισμό 

θυλάκων αερίου. Μία τέτοια αποσύνθεση μπορεί να παρεμποδίζεται από τη μόνιμη βύθιση 

του εδάφους στο νερό. 

Η έκθεση των εδαφών σε συνθήκες πολύ ζεστού και ξηρού καιρού κατά τη 

διάρκεια της κατασκευής ενός φράγματος μπορεί να προκαλέσει καθίζηση και «ρωγμές 

συρρίκνωσης». Μία αποξηραμένη άργιλος που καταποντίζεται και πλημμυρίζει στη 

συνέχεια από νερό μπορεί να διογκωθεί και να βλάψει σοβαρά μια κατασκευή ή ένα 

ανάχωμα λόγω ανύψωσης του εδάφους εδράσεως. Επιπλέον, ένα ρωγματωμένο και 

διογκωμένο έδαφος συνήθως αποδυναμώνεται από εδαφομηχανική άποψη και μπορεί να 

γίνει η αιτία ακόμα και της γενικής αστοχίας της θεμελίωσης του φράγματος. 

6.4. Μέθοδοι βελτίωσης εδαφών θεμελίωσης. 

1. Προ-στερεοποίηση. 

2. Συμπύκνωση των μη-συνεκτικών εδαφών. 

3. ∆υναμική συμπύκνωση. 

4. Σιμεντενέσεις ή τσιμεντενέσεις (Grouting). 

6.4.1. Προ-στερεοποίηση. 

Η προ-στερεοποίηση είναι μια χρήσιμη μέθοδος επεξεργασίας των εδαφών 

θεμελίωσης που εφαρμόζεται μόνο στα λεπτόκοκκα (αργιλικά ή και ιλυώδη) συμπιεστά 

εδάφη, κυρίως ανάλογα με τον Συντελεστή Στερεοποίησης (C v ) (συντελεστής που 

προσδιορίζει την ταχύτητα ή τον ρυθμό πραγματοποίησης της καθίζησης λόγω 

στερεοποίησης ενός εδάφους), αλλά και τον ∆είκτη Συμπιεστότητας (C c ) και το Μέτρο 

συμπίεσης (E s ) του εξεταζόμενου εδάφους. Εάν ο Συντελεστής Στερεοποίησης (C v ) είναι 

σχετικά υψηλός, δηλαδή εάν ο ρυθμός πραγματοποίησης της καθίζησης λόγω 

στερεοποίησης του εδάφους είναι σχετικά γρήγορος (ένας έως δύο μήνες για να 

παραλάβει το 50 % της συνολικής καθίζησης λόγω στερεοποίησης) θα είναι δυνατόν να 

τοποθετηθούν στο χώρο θεμελίωσης ενός φράγματος τα εδάφη που αφαιρέθηκαν κατά 

τις εκσκαφές και την «απογύμνωση των γαιωδών υλικών και του αποσαθρωμένου 

μανδύα», καθώς και κατά το «ξελέπισμα» των αντερεισμάτων ώστε να διαμορφωθεί μια 

τεχνητή προσαύξηση της φόρτισης στο χώρο θεμελίωσης του φράγματος. 

Αντίθετα εάν ο Συντελεστής Στερεοποίησης (C v ) είναι σχετικά χαμηλός, δηλαδή 

εάν ο ρυθμός πραγματοποίησης της καθίζησης λόγω στερεοποίησης του εδάφους είναι 

σχετικά αργός (ένα έως δύο χρόνια για να παραλάβει το 50 % της συνολικής καθίζησης 

λόγω στερεοποίησης), το ίδιον βάρος του σώματος του φράγματος μπορεί να 

χρησιμοποιηθεί για να στερεοποιήσει το έδαφος αλλά και να αυξήσει και τις παραμέτρους 

της διατμητικής αντοχής του. Στην περίπτωση αυτή θα ήταν απαραίτητο να ελέγχεται ο 

ρυθμός οικοδόμησης και κατασκευής τους φράγματος, έτσι ώστε το βάρος που 

εφαρμόζεται από το φράγμα να μην υπερβαίνει την φέρουσα ικανότητα του εδάφους 

θεμελίωσης που υποστηρίζει την κατασκευή. Μπορεί, εντούτοις, να είναι απαραίτητο να 

6.26


αυξηθεί το χρονικό διάστημα της περιόδου κατασκευής του φράγματος ώστε να 

αναπτυχθεί κάποιος ικανοποιητικός βαθμός στις παραμέτρους της διατμητικής αντοχής 

του εδάφους θεμελίωσης. Επιπλέον η αποστράγγιση των εδαφών θεμελίωσης μπορεί 

επίσης να βοηθήσει και στην επιτάχυνσης της στερεοποίησης του εδάφους. 

6.4.2. Συμπύκνωση των μη-συνεκτικών εδαφών. 

Η συμπύκνωση των μη-συνεκτικών εδαφών είναι μία διαδικασία τεχνητής αύξησης 

της πυκνότητας ενός εδάφους ανακατανέμοντας τους εδαφικούς κόκκους εγγύτερα τον 

έναν στον άλλο, με ταυτόχρονη μείωση του όγκου του αέρα στο έδαφος. Ο όγκος του 

νερού παραμένει αμετάβλητος. Η συμπύκνωση των μη-συνεκτικών εδαφών 

πραγματοποιείται χρησιμοποιώντας μεθόδους κρούσης και δόνησης των εδαφών (Εικ. 

6.13). Η γνωστή μέθοδος ως «δονητική συμπύκνωση» (Vibroflotation) χρησιμοποιείται 

στα χονδρόκοκκα μη-συνεκτικά εδάφη για να βελτιώσει τα χαλαρά και χαμηλής 

διατμητικής αντοχής χονδρόκοκκα εδάφη. Η διαδικασία αυτή μπορεί να μειώσει την 

καθίζηση κατά περισσότερο από 50% και να αυξήσει την διατμητική αντοχή των 

επεξεργαζόμενων εδαφών σημαντικά. Οι δονήσεις μπορούν να μετατρέψουν ένα χαλαρό 

σύναγμα εδαφικών κόκκων σε μια πολύ πυκνότερη διάταξη και κατάσταση. 

Εικ. 6.13: Σχηματική λειτουργία δονητικού κυλινδροσυμπιεστή. 

Ένα μηχάνημα δονητικής συμπύκνωσης (Vibroflot) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για 

να διαπεράσει το έδαφος καθώς και μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά και κάτω 

από τη στάθμη των υπόγειων νερών. Τα καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται σε 

χονδρόκοκκες άμμους που περιέχουν ελάχιστο ή καθόλου ιλύ ή άργιλο, δεδομένου ότι 

και τα δύο αυτά μεγέθη κόκκων μειώνουν την αποτελεσματικότητα του μηχανήματος της 

δονητικής συμπύκνωσης (Vibroflot). 

Οι οδοστρωτήρες τύπου τροχού ομαλής επιφάνειας (smooth-wheeled) είναι 

κατάλληλοι για καλά - διαβαθμισμένα χονδρόκοκκα εδάφη και για μη - πλαστικά 

λεπτόκοκκα εδάφη, αλλά είναι όμως ακατάλληλοι για ομοιόμορφα διαβαθμισμένες 

άμμους και τις ιλυώδεις άμμους (Εικ. 6.14). Οι οδοστρωτήρες τύπου «κατσικοπόδαρου» 

(sheepsfoot) (κυλινδρικοί οδοστρωτήρες από χάλυβα με πολυάριθμα πόδια που 

προεξέχουν 20 - 25 mm, και έχουν μια επιφάνεια στα άκρα τους ίση με 40 - 65 cm 2 ) 

είναι κατάλληλοι τόσο για τα πλαστικά όσο και για τα μη-πλαστικά λεπτόκοκκα εδάφη, 

καθώς και για τα χονδρόκοκκα εδάφη με ποσοστό λεπτόκοκκων εδαφών μεγαλύτερο από 

20% (Εικ. 6.15). Οι οδοστρωτήρες πνευματικού τύπου με λαστιχοφόρους τροχούς 

(pneumatic-tired), μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την συμπύκνωση των 

περισσότερων χονδρόκοκκων και λεπτόκοκκων εδαφών. Οι δονητικοί οδοστρωτήρες 

(κυλινδρικοί ή επίπεδοι) χρησιμοποιούνται μόνο για τα χονδρόκοκκα εδάφη χωρίς 

6.27


ποσοστό λεπτόκοκκων εδαφών. Οι δονητικοί οδοστρωτήρες επίπεδου τύπου (vibrating 

plates) είναι κατάλληλοι για τα χονδρόκοκκα εδάφη με ποσοστό λεπτόκοκκων εδαφών 

μέχρι 12%. Οι χειροκίνητες σφύρες (manually-controlled power rammers) 

χρησιμοποιούνται για τη συμπύκνωση μικρών περιοχών όπου η πρόσβαση είναι δύσκολη, 

ή όπου η χρήση του μεγαλύτερου εξοπλισμού δεν θα δικαιολογούταν, και για τη 

συμπύκνωση επιχώσεων σε τάφρους και φρέατα. 

Εικ. 6.14: Κυλινδροσυμπιεστής τύπου τροχού ομαλής επιφάνειας (smooth-wheeled roller). 

Εικ. 6.15: Οδοστρωτήρας τύπου «κατσικοπόδαρου» (sheepsfoot roller). 

6.28


6.4.3. ∆υναμική συμπύκνωση. 

Η δυναμική συμπύκνωση βελτιώνει τις μηχανικές ιδιότητες του εδάφους με 

επαναλαμβανόμενη εφαρμογή πολύ υψηλής έντασης προσκρούσεων στην επιφάνεια του 

εδάφους. Αυτό επιτυγχάνεται με τη ρίψη ενός βάρους, της τάξης των 10 έως 20 τόνων, 

από κυλιόμενους επί αλυσίδων γερανούς, από ύψη 10 έως 20 μέτρων σε τακτά 

διαστήματα επάνω από την επιφάνεια του εδάφους. Τα περάσματα του κυλιόμενου 

γερανού θα πρέπει να επαναλαμβάνονται επάνω από την περιοχή της επιφάνειας του 

εδάφους, αν και μπορεί να γίνουν διάφορα βυθίσματα σε κάθε πρόσκρουση κατά τη 

διάρκεια ενός περάσματος. Κάθε βύθισμα πρόσκρουσης επιχωματώνεται μετά από την 

πρόσκρουση. Το πρώτο πέρασμα σε ευρέως κατανεμημένα διαστήματα κέντρων (δηλαδή 

σε αραιό κάναβο με μεγάλη αξονική απόσταση των κέντρων πρόσκρουσης) βελτιώνει το 

κατώτερο στρώμα της επεξεργαζόμενης εδαφικής ζώνης και τα επόμενα περάσματα 

συμπυκνώνουν τα ανώτερα στρώματα. Στα λεπτότερα εδαφικά υλικά θα πρέπει να 

αφήνεται αρκετό χρονικό διάστημα μεταξύ των περασμάτων, που μπορεί να πάρει και 

αρκετές εβδομάδες, ώστε να διαφεύγουν και να εκτονώνονται οι αυξημένες πιέσεις νερού 

πόρων μέσα στο έδαφος. 

6.4.4. Σιμεντενέσεις ή τσιμεντενέσεις (Grouting). 

1. ∆ιαδικασίες κατασκευής σιμεντενέσεων σε στρώματα βράχου (σε βραχομάζα) 

2. Κατασκευή φραγμάτων σε μη στερεοποιημένες εδαφικές αποθέσεις 

3. Υλικό σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος 

4. Τύποι σιμεντενέσεων και σιμεντενέματος 

5. ∆ιάταξη σιμεντενέσεων 

6. Καλύμματα ή Τάπητες ή Μεμβράνες Σιμεντενέματος ή Ρευστοκονιάματος (Blanket 

Grouting) 

7. Σιμεντενέσεις τύπου κουρτίνας (Curtain Grouting) 

8. Ειδικού σκοπού σιμεντενέσεις, εκτός κανάβου κανονικής διάταξης 

9. Σύσταση σιμεντενέματος και εφαρμοζόμενη πίεση σιμεντενέσεων 

6.4.4.1. ∆ιαδικασίες κατασκευής σιμεντενέσεων σε στρώματα 

βράχου (σε βραχομάζα). 

Ο σκοπός της κατασκευής των σιμεντενέσεων στα στρώματα του βράχου ή στη 

βραχομάζα στο χώρο θεμελίωσης και των αντερεισμάτων ενός φράγματος είναι η 

βελτίωση της αντοχής και της φέρουσας ικανότητας της βραχομάζας, καθώς και η 

πλήρωση με σιμεντένεμα ή ρευστοκονίαμα των υπόγειων ανοιγμάτων, ασυνεχειών, 

εγκοίλων, διακλάσεων, και των λοιπών κενών που διατρέχουν την βραχομάζα και που 

δημιουργούν την δυνατότητα απαγορευτικών διηθήσεων και απωλειών-διαρροών νερού 

μέσα από αυτή. Η γενικότερη τεχνική κατασκευής σιμεντενέσεων περιλαμβάνει την 

διάτρηση της βραχομάζας και την εισπίεση σιμεντενέματος ή ρευστοκονίαμα, είτε με 

μίγματα νερού-σιμέντου είτε με διάφορες ρητίνες είτε με άλλους τύπους στεγανωτικών 

υλικών. 

Οι προκαταρκτικές γεωλογικές και γεωφυσικές έρευνες αποκαλύπτουν συνήθως 

μόνο τα γενικά χαρακτηριστικά της βραχομάζας του βραχώδους υποβάθρου της 

περιοχής, και είναι απαραίτητες να μελετηθούν μέχρις ότου πραγματοποιηθεί η φάση της 

εκσκαφής για την θεμελίωση του φράγματος με αποτέλεσμα να απογυμνωθεί η 

βραχομάζα, οπότε και μπορεί να εξεταστεί λεπτομερώς και επακριβώς. Αυτή η φάση είναι 

μία κρίσιμη στιγμή επειδή ο ανάδοχος εργολήπτης - κατασκευαστής του φράγματος είναι 

πρόθυμος να συνεχίσει με την κατασκευή του φράγματος. Εντούτοις, αυτή είναι η 

6.29


τελευταία ευκαιρία για να εξασφαλιστεί ότι όλες οι ρωγμές, οι διακλάσεις, και οι 

ασυνέχειες και τα ανοίγματα γενικότερα, σφραγίζονται ώστε να αποτραπεί οποιαδήποτε 

απώλεια νερού σε κάποιο μεταγενέστερο στάδιο και θα πρέπει να αντιμετωπιστούν 

εκτενώς για να επιβεβαιώσουν την απόλυτη λειτουργικότητα, ευστάθεια και ασφάλεια 


Αν και η κατασκευή των σιμεντενέσεων στα στρώματα του βράχου ή στην 

βραχομάζα στο χώρο θεμελίωσης και των αντερεισμάτων ενός φράγματος μπορεί να 

διευθετηθεί με σχολαστικότατη προσοχή, πάντα υπάρχει η πιθανότητα ότι μερικές 

ρωγμές, ή διακλάσεις, ή ασυνέχειες και ανοίγματα γενικότερα υπόγειας κυκλοφορίας 

νερού παραμένουν ανοικτά και ότι η ροή νερού μέσω αυτών των ανοιγμάτων θα 

επιταχύνεται καθώς γεμίζει με νερό ο ταμιευτήρας. Εάν ο όγκος του διαρρέοντος νερού 

είναι υπερβολικός τότε θα πρέπει να ληφθούν κατάλληλα θεραπευτικά μέτρα, 

διαφορετικά, εάν ο όγκος του διαρρέοντος νερού είναι μικρότερος και αποδεκτός, οι 

διαρροές μπορούν να παρεμποδιστούν και να εκτραπούν με την κατασκευή 

αποστραγγιστικών γεωτρήσεων ή και από πορώδη αποστραγγιστικά πρίσματα. 

6.4.4.2. Κατασκευή φραγμάτων σε μη στερεοποιημένες εδαφικές 

αποθέσεις. 

Υπάρχουν πολλές θέσεις όπου το πάχος των ακατάλληλων εδαφικών αποθέσεων 

ή προσχώσεων της κοιλάδας είναι τόσο πολύ μεγάλο ώστε να εκσκαφθεί και να 

αφαιρεθεί, με αποτέλεσμα ολόκληρο το φράγμα ή τα μέρη από τα οποία αποτελείται να 

πρέπει αναγκαστικά να θεμελιωθούν επί των μη στερεοποιημένων μαλακών εδαφικών 

αποθέσεων. Παρακάτω παρουσιάζονται διάφορες χαρακτηριστικές εγκάρσιες τομές 

αρκετών χωμάτινων ή/και λιθόριπτων φραγμάτων που κατασκευάζονται τουλάχιστον εν 

μέρει σε μη στερεοποιημένες μαλακές εδαφικές αποθέσεις. Είναι σαφές ότι απαιτούνται 

ιδιαίτερες γεωτεχνικές και εδαφομηχανικές πληροφορίες ως προς τις αναμενόμενες 

παραμορφώσεις και καθιζήσεις καθώς και τις διαπερατότητες των υπόγειων εδαφικών 

σχηματισμών πριν από τον σχεδιασμό και την κατασκευή κάποιου χαρακτηριστικού 

διακόπτη στεγάνωσης νερού (Cut-off). 

Λιθόριπτο φράγμα. Η αδιαπέρατη 

μεμβράνη 

(ασφαλτικό 

σκυρόδεμα) επεκτείνεται έως το 

κάλυμμα μίας σειράς κουρτίνας 

σιμεντενέσεων σε ένα στρώμα 

υδροπερατού βράχου. 

Η τάφρος του διακόπτη 

στεγάνωσης νερού (Cut-off) 

επεκτείνεται έως το στρώμα του 

υδατοστεγούς βράχου. 

6.30


Η τάφρος του διακόπτη 

στεγάνωσης νερού (Cut-off) 

διαπερνά το αδιαπέρατο στρώμα 

σε μία μη στερεοποιημένη 

εδαφική απόθεση κοιλάδας. 

Ο διακόπτης στεγάνωσης νερού 

(Cut-off) επεκτείνεται στο 

στρώμα του αδιαπέρατου υλικού 

σε μία μη στερεοποιημένη 

εδαφική απόθεση κοιλάδας. Οι 

γεωτρήσεις σιμεντενέματος ή 

ρευστοκονιάματος επεκτείνονται 

μέσω ενός υδροπερατού 

στρώματος ασβεστόλιθου σε ένα 

υδατοστεγές στρώμα βράχου 

κάτω από τις αλλουβιακές 

αποθέσεις της κοιλάδας. 

Ένας διακόπτης στεγάνωσης 

νερού (Cut-off) δημιουργείται με 

την κατασκευή ενός 

διαφράγματος πασσαλοσανίδων 

που εισχωρεί μέσα σε ένα 

αδιαπέρατο στρώμα αλλουβιακών 

αποθέσεων κοιλάδας. 

Η ροή νερού κάτω από το φράγμα 

μειώνεται από ένα στρώμα 

αδιαπέρατου υλικού (αδιαπέρατη 

μεμβράνη) που τοποθετείται 

ανάντη του φράγματος. 

6.4.4.3. Υλικό σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος. 

Το σιμεντένεμα ή ρευστοκονίαμα είναι ένα υγρό, είτε μια ομοιόμορφη χημική ουσία 

είτε ένα υδατικό αιώρημα πολύ λεπτών στερεών κόκκων που εισπιέζεται και εγχέεται 

μέσα στις βραχομάζες ή στα μη στερεοποιημένα εδαφικά υλικά μέσω κάποιων ειδικά 

διατρημένων με γεωτρύπανα γεωτρήσεων (με ειδικές τεχνικές προδιαγραφές) με σκοπό 

να βελτιώσει τις γενικές φυσικές και ιδιαίτερα τις μηχανικές ιδιότητες των γεωλογικών 

αυτών σχηματισμών ή/και με σκοπό να μειώσει ή/και να εξαλείψει την διήθηση και 

διαρροή του υπόγειου νερού κάτω ή μέσα από το φράγμα. 

Υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος: 

1. Ρευστοκονιάματα με βάση το σιμέντο-τύπου Πόρτλαντ (Σιμεντενέσεις), 

2. ∆ιαλύματα ενέσεων χημικών ουσιών (Ενέσεις χημικών ουσιών), και 

3. Οργανικές ρητίνες, συμπεριλαμβανομένων και των εποξικών ρητινών 

(Ρητινενέσεις). 

Τα ρευστοκονιάματα με βάση το σιμέντο-τύπου Πόρτλαντ είναι οι συνηθέστερες 

και οι ευρύτατα χρησιμοποιούμενες ενέσεις. 

6.31


6.4.4.4. Τύποι σιμεντενέσεων και σιμεντενέματος. 

Στις θεμελιώσεις των φραγμάτων υπάρχουν συνήθως τρία είδη προγράμματος 

σιμεντενέσεων και σιμεντενέματος: 

1. Ρηχό κάλυμμα ή τάπητας ή μεμβράνη στερεοποιημένης σιμεντένεσης επάνω από 

συγκεκριμένα και κρίσιμα τμήματα, 

2. Κουρτίνα σιμεντενέσεων που εκτελείται από μια στοά στο σώμα του φράγματος ή 

από ένα καπάκι σκυροδέματος, και 

3. Ειδικού σκοπού σιμεντένεμα ή ρευστοκονίαμα, εκτός κανάβου κανονικής 

διάταξης, με σκοπό να βελτιώσει την αντοχή και την φέρουσα ικανότητα. 

Στην συνέχεια παρουσιάζονται μερικές εγκάρσιες τομές φραγμάτων θεμελιωμένα 

επί βραχωδών σχηματισμών (βραχομάζες) όπου παρουσιάζονται οι θέσεις των 

διατρημένων με γεωτρύπανο γεωτρήσεων για την επεξεργασία και βελτίωση της 

θεμελίωσης. 

Α - Γεωτρήσεις κουρτινών σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος, 

Β - Γεωτρήσεις καλύμματος ή τάπητα ή μεμβράνης σιμεντενέματος ή 

ρευστοκονιάματος, 

Γ - Γεωτρήσεις σιμεντενέσεων ειδικού σκοπού, εκτός κανάβου κανονικής 

διάταξης, και 

∆ - Αποστραγγιστικές γεωτρήσεις ή Γεωτρήσεις αποστραγγιστικών φίλτρων. 

Λιθόριπτο φράγμα με στεγανό 

ανάντη μέτωπο από σκυρόδεμα. 

Χωρισμένο σε ζώνες χωμάτινο ή 

λιθόριπτο φράγμα. 

6.32


Χωρισμένο σε ζώνες χωμάτινο ή 

λιθόριπτο φράγμα. 

Χωμάτινο φράγμα. 

Φράγμα βαρύτητας από 

σκυρόδεμα όπου οι γεωτρήσεις 

σιμεντενέσεων με σήμανση "Γ" 

τέμνουν μια υδροπερατή ζώνη 

ενός ρήγματος στην βραχομάζα 



σκυρόδεμα με διπλές γεωτρήσεις 

κουρτίνας σιμεντενέματος ή 

ρευστοκονιάματος, όπου οι 

γεωτρήσεις με σήμανση "Γ" 

τέμνουν μια υδροπερατή ζώνη 

ενός ρήγματος στην βραχομάζα 


6.33



σκυρόδεμα με ειδικού σκοπού 

γεωτρήσεις με σήμανση "Γ". 


σκυρόδεμα με ένα πορώδες 

αποστραγγιστικό φίλτρο για να 

συλλέγει το νερό διήθησης. 

Κυψελωτό φράγμα βαρύτητας 

από σκυρόδεμα με γεωτρήσεις 


ρευστοκονιάματος και άλλες. 

Αντηριδωτό φράγμα από 

σκυρόδεμα με γεωτρήσεις 


ρευστοκονιάματος. 

6.34


Τοξωτό ή αψιδωτό φράγμα από 

σκυρόδεμα με γεωτρήσεις 



Άλλο τοξωτό ή αψιδωτό φράγμα 

από σκυρόδεμα με γεωτρήσεις 



6.4.4.5. ∆ιάταξη σιμεντενέσεων. 

Τα σχέδια για τα φράγματα περιλαμβάνουν συνήθως ευρείες και ακριβείς 

προδιαγραφές σχετικά με το συστηματικό πρόγραμμα εκτέλεσης και εφαρμογής 

εμποτίσουν καλυμμάτων ή ταπήτων ή μεμβρανών σιμεντενέματος ή/και κουρτινών 

σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος. Η εκτέλεση και εφαρμογή σιμεντενέσεων θεωρείται 

γενικά ως μια αβέβαιη διαδικασία, διότι είναι σχεδόν αδύνατο να υπολογιστεί επακριβώς 

η ποσότητα σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος που απαιτείται, και συνήθως οι 

ποσότητες των πραγματικών «λήψεων» ή «εισπιέσεων» του σιμεντενέματος ή 

ρευστοκονιάματος στην πράξη είναι αρκετά έως πολύ παραπάνω από τις εκτιμούμενες 

ποσότητες κατά τον σχεδιασμό. Μπορεί επομένως να λεχθεί ότι: «Η εκτέλεση και 

εφαρμογή σιμεντενέσεων είναι μια τέχνη που βασίζεται στην εμπειρία και στις 

παρατηρήσεις και όχι μία ακριβής επιστημονική διαδικασία». 

Το σχέδιο ή το μοντέλο διάταξης των σιμεντενέσεων είναι η προτεινόμενη διάταξη 

και ο σχεδιασμός της εκτέλεσης και εφαρμογής των σιμεντενέσεων που 

συμπεριλαμβάνεται στα σχέδια και στις προδιαγραφές για ένα φράγμα που είναι συνήθως 

η βάση για την εκτίμηση πριν από την κατασκευή του συνολικού απαιτούμενου μήκους 

σε μέτρα των γεωτρήσεων εισπίεσης του σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος, καθώς και 

της αναμενόμενης ποσότητας κατανάλωσης του σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος. 

Είναι σχεδόν γενική πρακτική κατά τον αρχικό σχεδιασμό της εκτέλεσης και εφαρμογής 

των σιμεντενέσεων να τοποθετούνται οι θέσεις των γεωτρήσεων εισπίεσης του 

σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος στα σχέδια με μία προκαθορισμένη και συστηματική 

6.35


διάταξη σχεδίου ή κανάβου γεωτρήσεων εισπίεσης, με ένα συγκεκριμένο διάστημα ή 

αξονική απόσταση μεταξύ των γεωτρήσεων εισπίεσης, καθώς και συγκεκριμένα βάθη. 

6.4.4.6. Καλύμματα ή Τάπητες ή Μεμβράνες Σιμεντενέματος ή 

Ρευστοκονιάματος (Blanket Grouting). 

Οι γεωτρήσεις εισπίεσης των καλυμμάτων ή ταπήτων ή μεμβρανών 

σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος είναι συνήθως αβαθείς, όχι περισσότερο από 6 έως 

9 m βάθους και προορίζονται για να θεραπεύσουν τις ρωγμές στη ζώνη θεμελίωσης του 

φράγματος, όπως π.χ. είναι οι ζώνες της κατακερματισμένης βραχομάζας, με τη μείωση 

του συντελεστή διαπερατότητας (Κ) και την αύξηση της γενικής αντοχής και φέρουσας 

ικανότητάς της. Αν και οι γεωτρήσεις εισπίεσης του σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος 

μπορούν να διατρηθούν με ένα κοινό γεωτρύπανο συνήθως κάθετα στην επιφάνεια 

θεμελίωσης, υπάρχει πολλές φορές ιδιαίτερη ανάγκη και απαίτηση να κατευθύνονται οι 

γεωτρήσεις εισπίεσης ενέματος προς κάποια ειδική γωνία ώστε να διατρηθούν και 

τμηθούν κάποια συγκεκριμένα τοπικά χαρακτηριστικά ή ζώνες, όπως π.χ. συγκεκριμένες 

ζώνες κατακερματισμού, ζώνες ρηγμάτων, κ.ά., που εντοπίζονται και αναγνωρίζονται 

στην άμεση περιοχή θεμελίωσης του φράγματος κατά τη διάρκεια της εκσκαφής. Η 

κατασκευή των καλυμμάτων ή ταπήτων ή μεμβρανών σιμεντενέματος ή 

ρευστοκονιάματος θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί πλήρως πριν από την έναρξη της 

θεμελίωσης και κατασκευής του φράγματος. 

Εικ. 6.16: Ενδεικτικές και τυπικές θέσεις γεωτρήσεων εισπίεσης σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος στη 

ζώνη θεμελίωσης ενός φράγματος. 

Οι θέσεις των γεωτρήσεων εισπίεσης των καλυμμάτων ή ταπήτων ή μεμβρανών 

σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος μπορούν να υποδειχθούν επί σχεδίων και να δοθούν 

οι σχετικές προδιαγραφές τους για διάφορους τύπους φραγμάτων. Τα σχετικά σχέδια 

είναι συνήθως απολύτως ενδεικτικά, και δεν παρουσιάζεται καμία κλίμακα σε αυτά, με 

την παραδοχή ότι ο πραγματικός αριθμός των γεωτρήσεων εισπίεσης θα καθοριστεί επ’ 

ακριβώς με βάση την διαμόρφωση της έκτασης, της μηκοτομής και των διατομών της 

τελικής εκσκαφής για την θεμελίωση του φράγματος (Εικ. 6.16). 

6.36


6.4.4.7. Σιμεντενέσεις τύπου κουρτίνας (Curtain Grouting). 

Στα χωμάτινα και λιθόριπτα φράγματα, οι κουρτίνες σιμεντενέματος 

ολοκληρώνεται συνήθως προτού να κατασκευαστεί το φράγμα και περιλαμβάνει την 

πλήρωση μιας στενής τάφρου εκσκαφής στη ζώνη θεμελίωσης του φράγματος με 

σκυρόδεμα. Εξαίρεση στον χρόνο κατασκευής των σιμεντενέσεων αποτελούν μόνο οι 

σιμεντενέσεις που εκτελούνται μετά από την κατασκευή του φράγματος για το κάλυμμα 

σιμεντενέσεων που τοποθετείται στο ανάντη τακούνι του φράγματος, δηλαδή στην 

ανάντη επαφή ενός φράγματος με την θεμελίωσή του. 

Εικ. 6.17: Ενδεικτική και τυπική κουρτίνα σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος στη ζώνη θεμελίωσης και 

στα αντερείσματα ενός φράγματος. 

Οι κουρτίνες σιμεντενέματος στις θεμελιώσεις των φραγμάτων βαρύτητας από 

σκυρόδεμα είναι η αποτελεσματικότερη παρέμβαση μετά από την ολοκλήρωση της 

κατασκευής του φράγματος, σε μία φάση όπου εφαρμόζεται η πλήρης φόρτιση στη 

θεμελίωσή του. Κάτω από τέτοιες περιστάσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμα 

υψηλότερες πιέσεις εισπίεσης σιμεντενέματος, αφού λόγω του μεγάλου ιδίου φορτίου 

του φράγματος αποτρέπεται ο κίνδυνος ανασήκωσης του εδάφους από την μεγάλη πίεση 

εισπίεσης του ενέματος, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η μεγαλύτερη δυνατή διαδρομή και 

απομάκρυνση του σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος προς όλες τις κατευθύνσεις κατά 

μήκος των πορειών ροής που τέμνονται από τις γεωτρήσεις εισπίεσης του σιμεντενέματος 

ή ρευστοκονιάματος. 

Στα φράγματα βαρύτητας και στα τοξωτά φράγματα βαρύτητας μέτριου έως 

μεγάλου μεγέθους είναι κοινή πρακτική να κατασκευάζεται μια στοά μέσα στο σώμα του 

φράγματος για τη διάτρηση των γεωτρήσεων εισπίεσης του σιμεντενέματος ή 

ρευστοκονιάματος της κουρτίνας, καθώς και των γεωτρήσεων των αποστραγγιστικών 

φίλτρων. Οι θεμελιώσεις των μικρών φραγμάτων βαρύτητας και των λεπτών τοξωτών 

φραγμάτων μπορούν να εμποτιστούν με σιμεντένεμα αποτελεσματικά και από τα 

καλύμματα σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος που τοποθετούνται κατά μήκος της 

επαφής του ανάντη μετώπου του φράγματος με την βραχομάζα θεμελίωσης. 

6.37


Όπου δεν υπάρχουν κάποιες γεωλογικές ιδιαιτερότητες στην ζώνη θεμελίωσης του 

φράγματος, τα βάθη των γεωτρήσεων εισπίεσης του σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος 

της κουρτίνας στον κάναβο ή στο σχέδιο των σιμεντενέσεων καθορίζονται από κάποιον 

τύπο. Ένας συχνά χρησιμοποιημένος τύπος είναι ο ακόλουθος: «Το κατακόρυφο βάθος 

των γεωτρήσεων εισπίεσης του σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος θα πρέπει να είναι 

το ένα τρίτο του ύψους του φράγματος στη θέση της κάθε συγκεκριμένης γεώτρησης 

εισπίεσης συν 15 έως 20 m περίπου» (Εικ. 6.1). 

6.4.4.8. Ειδικού σκοπού σιμεντενέσεις, εκτός κανάβου κανονικής 

διάταξης. 

Κατά τη διάρκεια των ερευνών πριν από την κατασκευή του φράγματος και καθώς 

εμφανίζονται οι απρόβλεπτες γεωλογικές - γεωτεχνικές συνθήκες στις εκσκαφές για την 

θεμελίωση του φράγματος, μπορεί να προκύψει η ανάγκη για εκτέλεση «εκτός 

σχεδιασμού και κανάβου κανονικής διάταξης» γεωτρήσεων εισπίεσης σιμεντενέματος ή 

ρευστοκονιάματος. Αυτές οι γεωτρήσεις διατρήονται με ένα κοινό γεωτρύπανο και 

εισπιέζονται με ένεμα για να βελτιώσουν τη διατμητική αντοχή, την φέρουσα ικανότητα 

ή / και για να μειώσουν τη διαπερατότητα της βραχομάζας που δεν τέμνεται από τις 

γεωτρήσεις της κουρτίνας σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος ή και τις γεωτρήσεις 

εισπίεσης των καλυμμάτων ή τάπητων ή μεμβρανών σιμεντενέματος ή 

ρευστοκονιάματος. 

Τα βάθη, οι διευθύνσεις και οι κλίσεις των γεωτρήσεων εισπίεσης σιμεντενέματος 

ή ρευστοκονιάματος καθορίζονται από την τρισδιάστατη γεωμετρία των ζωνών της μη 

ανθεκτικής ή / και διαπερατής βραχομάζας όπως αποκαλύπτεται κατά την επιτόπια 

εξέταση της βραχομάζας που εκτίθεται στις εκσκαφές για την θεμελίωση του φράγματος 

και στις εκσκαφές των αντερεισμάτων του. 

Στην συνέχεια παρουσιάζονται διαγραμματικά διάφορες περιπτώσεις εφαρμογής 

γεωτρήσεων εισπίεσης σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος. 

Κεκλιμένες γεωτρήσεις 

εισπίεσης ενέματος από 

την επιφάνεια και 

οριζόντιες γεωτρήσεις 

εισπίεσης από μία στοά 

τέμνουν σχεδόν 

κατακόρυφα ρήγματα 

και την περιβάλλουσα 

κατακερματισμένη – 

μυλωνητιωμένη και 

έντονα διακλασμένη 

βραχομάζα σε βάθος. 

6.38



εισπίεσης ενέματος που 

διατρήονται με 

γεωτρύπανο για να 

ενισχύσουν 

διαταραγμένες ζώνες σε 

κρυσταλλοσχι-στώδεις 

βραχομάζες. 

Κεκλιμένα ιζηματογενή 

στρώματα 

παρουσιάζουν συνήθως 

αυξημένη πιθανότητα 

για διήθηση και 

διαρροή νερού κάτω 

από ένα φράγμα. 


εισπίεσης ενέματος 

διατρήονται με κοινό 

γεωτρύπανο για να 

διασταυρώσουν ένα 

υδροπερατό 

ασβεστολιθικό στρώμα 

και ένα ψαθυρό και 

γεωτεχνικά 

υποβαθμισμένο 

στρώμα ψαμμίτη ή 

ιλυόλιθου. 


εισπίεσης ενέματος 


γεωτρύπανο σε μία 

διακλασμένη και 

διατμημένη πτυχωμένη 

βραχομάζα στις ζώνες 

των αντικλίνων και 

συγκλίνων των πτυχών 

της. 

6.39


Γεωτρήσεις εισπίεσης 

ενέματος διατρήονται 

με κοινό γεωτρύπανο 

για να διασταυρώσουν 

μία πολύ πυκνά 

διακλασμένη 

βραχομάζα πυριγενούς 

παρείσδυσης κοίτης σε 

βάθος. 

Γεωτρήσεις εισπίεσης 

ενέματος εκτός 

κανονικού κανάβου 


γεωτρύπανο 

για να διασταυρώσουν 

μία διακλασμένη και 

αποσαθρωμένη 

κρυσταλλοσχιστώδη 

βραχομάζα κάτω από 

μία τεκτονική 

ασυμφωνία. 

6.4.4.9. Σύσταση σιμεντενέματος και εφαρμοζόμενη πίεση 

σιμεντενέσεων. 

Η ικανότητα του σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος να διαπερνά 

αλληλοδιασυνδεδεμένα ανοιχτά κενά στο υπέδαφος περιορίζεται από τις διαστάσεις των 

ανοιχτών κενών και την ποσότητα και το μέγεθος των στερεών κόκκων του σιμέντου 

που αιωρούνται στο νερό. Τα κενά που είναι ελαφρώς μεγαλύτερα από το τριχοειδές 

μέγεθος που μπορεί να επιτρέψει την ελεύθερη κυκλοφορία των υπόγειων νερών, 

γεμίζουν γρήγορα και κλείνουν από τους στερεούς κόκκους του σιμέντου και έτσι η 

πλευρική ή / και κατακόρυφη διαδρομή και μετακίνηση του αιωρήματος του 

σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος παρεμποδίζεται πολύ ή και παρουσιάζει άρνηση στην 

περαιτέρω διάχυση. Στα μεγαλύτερα κενά, που προϋποθέτουν αλληλοδιασυνδεδεμένους 

αγωγούς κυκλοφορίας, το αιώρημα του σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος κινείται με 

ευκολία, και σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να μετακινηθεί σε εκπληκτικά μεγάλες 

αποστάσεις μέσα στο υπέδαφος. 

Εάν η εύκολη κυκλοφορία του σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος συνεχίζεται με 

την πρόοδο των εργασιών εισπίεσης του σιμεντενέματος, το αιώρημα του σιμεντενέματος 

γίνεται βαθμιαία πυκνότερο και, εάν είναι απαραίτητο, αυξάνεται αντίστοιχα η πίεση 

6.40


εισπίεσης του σιμεντενέματος μέχρι την ολική πλήρωση των υπαρχόντων κενών στο 

υπέδαφος, που αποδεικνύεται από την άρνηση της γεώτρησης εισπίεσης σιμεντενέματος 

να παραλάβει οποιαδήποτε πρόσθετη ποσότητα σιμεντενέματος. Οι διαρροές του 

σιμεντενέματος προς την επιφάνεια του εδάφους θα πρέπει να εμποδίζονται ή 

διαφορετικά να σφραγίζονται ώστε να προωθείται η προς τα κάτω περιορισμένη κίνηση 

του αιωρήματος του σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος. 

Οι ορισμοί του λεπτού και παχύ αιωρήματος του σιμεντενέματος δεν είναι ακριβείς, 

αλλά γενικά τα ονομαζόμενα λεπτά μίγματα σημαίνει ότι παρασκευάζονται με τη μίξη 

μίας αναλογίας νερού προς σιμέντο της τάξης του 8 έως 10 ως προς τον όγκο τους. Τα 

ονομαζόμενα παχιά μίγματα έχουν συνήθως ποσοστό αναλογίας όγκου σιμέντου προς 

νερό περίπου ίσο με 1 προς 1, ή μία πυκνότητα που είναι τόσο μεγάλη ώστε το αιώρημα 

του σιμεντενέματος να μην μπορεί να αντληθεί και να εισπιεσθεί με σχετική ευκολία. Στα 

ιδιαίτερα διαπερατά υλικά προτείνεται συνήθως η εισπίεση ενός πυκνού μίγματος 

σιμεντενέματος το οποίο να είναι εμπλουτισμένο και με αδρανείς πρόσθετες ουσίες όπως 

άργιλο, μπεντονίτη ή και άμμο που μπορούν να προστεθούν στο αιώρημα του 

σιμεντενέματος ως φθηνά πρόσθετα υλικά πληρώσεως. 

Εάν οι πιέσεις εισπίεσης του σιμεντενέματος υπερβούν ορισμένα όρια υπάρχει ο 

κίνδυνος της μετακίνησης, ανασήκωσης και «εξάρθρωσης» της θεμελίωσης του έργου 

με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν νέοι αγωγοί και κανάλια διήθησης και διαρροής νερού. 

Λόγω της πολύ μεγάλης πολυπλοκότητας των πιθανών διαδρομών της υπόγειας 

κυκλοφορίας του αιωρήματος του σιμεντενέματος, δεν είναι δυνατό να καθιερωθεί ένας 

συγκεκριμένος και άκαμπτος κανόνας για τον έλεγχο των πιέσεων εισπίεσης του 

σιμεντενέματος ή ρευστοκονιάματος στην κορυφή κάποιας γεώτρησης εισπίεσης 

σιμεντενέματος. Για παράδειγμα στην περίπτωση εισπίεσης σιμεντενέματος στις 

κουρτίνες σιμεντενέσεων, ένας απλός κανόνας που ακολουθείται μερικές φορές αναφέρει 

ότι η πίεση εισπίεσης ενός αρχικά λεπτού αιωρήματος σιμεντενέματος αυξάνεται σταδιακά 

έως ένα επίπεδο που να εξασφαλίζει μία ελεύθερη κυκλοφορία του αιωρήματος 

(προϋποθέτοντας ότι υπάρχουν κάποιοι αγωγοί για την κυκλοφορία του αιωρήματος) 

χωρίς όμως να είναι μεγαλύτερη από την υπολογισμένη υδροστατική πίεση που ασκείται 

από ένα πληρωμένο με νερό ταμιευτήρα έως το υψόμετρο της κεφαλής της γεώτρησης 

εισπίεσης του αιωρήματος του σιμεντενέματος, συν 0,7 έως 3,5 περίπου ατμόσφαιρες. 

Θα πρέπει να αποφεύγεται η πρόωρη αύξηση της πυκνότητας του αιωρήματος του 

σιμεντενέματος ή η μείωση της πίεσης εισπίεσης του σιμεντενέματος που προκαλεί 

άρνηση στην εισπίεση σιμεντενέματος σε μια γεώτρηση εισπίεσης σιμεντενέματος, εκτός 

εάν μπορεί να αποδειχθεί ότι το σιμεντένεμα διαφεύγει στην επιφάνεια αρκετά έξω και 

μακριά από την περιοχή θεμελίωσης του έργου. Εφ' όσον το σιμεντένεμα κυκλοφορεί 

κάπου στην άμεση περιοχή θεμελίωσης του φράγματος ή στην κοντινή ευρύτερη περιοχή 

της θεμελίωσης, θα πρέπει να θεωρηθεί ότι συμβάλλει στην γεωτεχνική βελτίωση και 

αναβάθμιση των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων των γεωλογικών σχηματισμών της 

θεμελίωσης καθώς και στην μείωση της διαπερατότητας και συνεπώς της διήθησης και 

διαρροής των υπόγειων νερών κάτω από την ζώνη θεμελίωσης του φράγματος. 

6.41


7. ΦΡΑΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΣΚΥΡΟ∆ΕΜΑ 

Στο κεφάλαιο αυτό θα εξεταστούν τα φράγµατα που δοµούνται από σκυρόδεµα, 

οπλισµένο ή άοπλο. Τα φράγµατα από σκυρόδεµα ταξινοµούνται κυρίως σε τρεις 

διακριτές κατηγορίες, που είναι οι εξής: Φράγµατα Βαρύτητας, Φράγµατα Τοξωτά ή 

Αψιδωτά, και Φράγµατα Αντηρίδα. 

7.1. Περιεχόµενο των φραγµάτων βαρύτητας από σκυρόδεµα. 

1. Εισαγωγή. 

2. Έννοιες και 

κριτήρια 

σχεδιασµού. 

3. Υποπίεση ή 

Ανύψωση. 

4. Τάσεις – Πιέσεις. 

5. Αρµοί Συστολής - 

∆ιαστολής. 

6. Στοές & Σήραγγες 

7. Συναφές δοµές & 

κατασκευές του 

φράγµατος. 

8. Προεντεταµένα 

φράγµατα 


7.1.1. Εισαγωγή στα φράγµατα βαρύτητας. 

Ένα φράγµα βαρύτητας από σκυρόδεµα έχει µία τέτοια εγκάρσια τοµή µε µία 

επίπεδη βάση, έτσι ώστε το φράγµα να στέκεται ελεύθερο από µόνο χωρίς αντιστήριξη ή 

υποστήριξη. ∆ηλαδή, το φράγµα έχει ένα κέντρο βάρους αρκετά χαµηλό έτσι ώστε να 

µην ανατρέπεται ακόµα και εάν δεν αντιστηρίζεται στα αντερείσµατά του. Τα φράγµατα 

βαρύτητας απαιτούν τις µεγαλύτερες ποσότητες σκυροδέµατος για την κατασκευή τους 

όπως σε σύγκριση µε άλλα είδη φραγµάτων από σκυρόδεµα, και αντιστέκονται σε 

µετατοπίσεις ή µετακινήσεις τους από την υδροστατική πίεση του νερού του ταµιευτήρα 

µόνο και µόνα από το ίδιον καθαρό βάρος τους. Μια ευνοϊκή περιοχή για την κατασκευή 

ενός τέτοιου φράγµατος βαρύτητας βρίσκεται συνήθως σε µια κοιλάδα όπου το υγιές 

στρώµα του βραχώδους υποβάθρου είναι αρκετά κοντά στην επιφάνεια του φυσικού 

εδάφους τόσο στην βάση θεµελίωσης όσο και στα αντερείσµατα του φράγµατος. Η 

7.1

Φράγµατα από Σκυρόδεµα 

διαθεσιµότητα των κατάλληλου αδρανών και δοµικών υλικών για την κατασκευή του 

σκυροδέµατος είναι επίσης ένα από τα πλέον σηµαντικά θέµατα. 

Τα φράγµατα από λιθοδοµή που στηρίχθηκαν επάνω στο ίδιον βάρος τους για τη 

ευστάθειά τους ενάντια στην ολίσθηση και στην ανατροπή τους χρονολογούνται επάνω 

από 3.000 έως 4.000 χρόνια, και τόσο τα ανάντη όσο και τα κατάντη µέτωπα των πρανών 

τους ήταν κεκλιµένα και το πάχος των βάσεων τους αντιστοιχούσε σε αρκετές φορές το 

ύψος τους. Το 1872 ο Rankine πρότεινε ότι δεν θα πρέπει να αναπτύσσεται καµία 

εφελκυστική τάση ή πίεση µέσα στο σώµα ενός φράγµατος βαρύτητας. Το 1895 ο Levy 

πρότεινε ότι η θλιπτική τάση ή πίεση στο δοµικό υλικό του φράγµατος στο ανάντη µέτωπό 

του θα πρέπει να είναι µεγαλύτερη από την πίεση του νερού στο αντίστοιχο βάθος στον 

ταµιευτήρα. 

Ο κίνδυνος από την ανύψωση ή υποπίεση στην ζώνη θεµελίωσης του φράγµατος 

αναγνωρίστηκε οριστικά το 1882, και ο κίνδυνος από την ολίσθηση αποδείχθηκε στην 

πράξη από την αστοχία του φράγµατος Austin, στις Η.Π.Α.. Η πλέον πρόσφατη πρόοδος 

επήλθε µε την εφαρµογή της µεθόδου των αναλύσεων µε πεπερασµένα στοιχεία. 

Τυπική ∆ιατοµή 

Παράδειγµα 

Φράγµα Hoover, στην Νεβάδα-Αριζόνα των Η.Π.Α. (221 m) 

Φράγµα Grand Coulee, Ουάσιγκτον των Η.Π.Α. (168 m) 

Φράγµα Fontana, Tennessee των Η.Π.Α. (137 m) 

Φράγµα Studen Kladenetz, Βουλγαρία (67,5 m) 

Φράγµα Sakuma, Ιαπωνία (140 m) 

Φράγµα Topolintza, Βουλγαρία (85 m) 

7.2


7.1.2. Έννοιες και κριτήρια σχεδιασµού. 

Ένα φράγµα βαρύτητας από σκυρόδεµα θα πρέπει να είναι: 

• Ασφαλές ενάντια στην ανατροπή σε οποιοδήποτε οριζόντιο επίπεδο τόσο µέσα στο 

σώµα του φράγµατος όσο και στην θεµελίωσή του. 

• Ασφαλές ενάντια στην ολίσθηση σε οποιοδήποτε οριζόντιο επίπεδο τόσο µέσα στο 

σώµα του φράγµατος όσο και στην θεµελίωσή του. 

• Έτσι σχεδιασµένο και διαµορφωµένο ώστε να µην υπερβαίνουν οι µέγιστες 

επιτρεπόµενες τάσεις τόσο στο σκυρόδεµα όσο και στη θεµελίωσή του. 

7.1.2.1. Κριτήρια φόρτισης. 

∆είτε τη ενότητα: «Φόρτιση και συντελεστής ασφάλειας». 

Το 1940 οι Houk και Keener, απαρίθµησαν εικοσιπέντε βασικές προϋποθέσεις που πρέπει 

να εξετάζονται σχετικά µε τον σχεδιασµό των σηµαντικών φραγµάτων από λιθοδοµή. 

1. Η βραχοµάζα που δοµεί την ζώνη θεµελίωσης και τα αντερείσµατα του φράγµατος 

θα πρέπει να είναι αρκετά ισχυρή ώστε να παραλαµβάνει τις δυνάµεις που 

επιβάλλονται από το φράγµα και οι επιβαλλόµενες τάσεις και πιέσεις να είναι 

αρκετά κάτω από το όριο ελαστικότητας σε όλες τις θέσεις κατά µήκος των 

επιπέδων επαφής. 

2. Η φέρουσα ικανότητα της γεωλογικής δοµής κατά µήκος της ζώνης θεµελίωσης 

και των αντερεισµάτων του φράγµατος θα πρέπει να είναι αρκετά µεγάλη ώστε να 

παραλαµβάνει τα συνολικά φορτία που επιβάλλονται από το φράγµα χωρίς 

καταστρεπτικού µεγέθους µετακινήσεις της βραχοµάζας. 

3. Οι βραχώδεις σχηµατισµοί θα πρέπει να είναι οµοιογενείς και οµοιόµορφα 

ελαστικοί σε όλες τις κατευθύνσεις, έτσι ώστε οι παραµορφώσεις τους να µπορούν 

να προβλεφθούν ικανοποιητικά είτε από υπολογισµούς βασισµένους στη θεωρία 

ελαστικότητας, είτε από εργαστηριακές δοκιµές και µετρήσεις σε πρότυπα 

προσοµοιώµατα που κατασκευάζονται από ελαστικά υλικά, είτε και από τους 

συνδυασµούς και των δύο αυτών µεθόδων. 

4. Η παραµόρφωση της βραχοµάζας της ζώνης θεµελίωσης κάτω από τα συνεχή 

φορτία που προέρχονται από την κατασκευή του φράγµατος και από την πλήρωση 

του ταµιευτήρα µε νερό θα πρέπει να είναι επαρκώς ανεκτή χρησιµοποιώντας 

κάποιο κάπως χαµηλότερο µέτρο ελαστικότητας (Young’s Modulus) από ότι 

διαφορετικά θα υιοθετούταν για να χρησιµοποιηθεί κατά τις τεχνικές αναλύσεις. 

5. Η βάση του φράγµατος θα πρέπει να αλληλοεµπλέκεται και να «κλειδώνεται» πολύ 

έντεχνα και προσεκτικά µέσα στους βραχώδεις σχηµατισµούς κατά µήκος της 

ζώνης θεµελίωσης και των αντερεισµάτων του φράγµατος. 

6. Οι διαδικασίες κατασκευής της εδράσεως του φράγµατος θα πρέπει και 

εκτελούνται και να επιβλέπονται µε προσοχή ώστε να εξασφαλίζεται ένας πολύ 

ικανοποιητικός δεσµός µεταξύ του σκυροδέµατος και της βραχοµάζας σε όλες τις 

επιφάνειες επαφής κατά µήκος της ζώνης θεµελίωσης και των αντερεισµάτων του 


7. Το σκυρόδεµα στην µάζα του φράγµατος θα πρέπει να είναι οµοιογενές σε όλα τα 

τµήµατα της κατασκευής. 

8. Το σκυρόδεµα θα πρέπει να είναι οµοιόµορφα ελαστικό σε όλα τα τµήµατα της 

κατασκευής, έτσι ώστε οι παραµορφώσεις λόγω των επιβαλλόµενων φορτίων να 

µπορούν να υπολογιστούν από τους τύπους που παράγονται βάσει της θεωρίας 

ελαστικότητας ή να µπορούν να υπολογιστούν από τις εργαστηριακές δοκιµές και 

µετρήσεις σε πρότυπα προσοµοιώµατα που κατασκευάζονται από ελαστικά υλικά. 

7.3


9. Οι επιδράσεις της παραµόρφωσης του σκυροδέµατος θα πρέπει να είναι επαρκώς 

ανεκτές, χρησιµοποιώντας κάποιο κάπως χαµηλότερο µέτρο ελαστικότητας 

(Young’s Modulus) κάτω από τα συνεχή επιβαλλόµενα φορτία από ότι διαφορετικά 

θα υιοθετούταν για να χρησιµοποιηθεί κατά τις τεχνικές αναλύσεις 

10.Οι αρµοί συστολής - διαστολής του σκυροδέµατος θα πρέπει να είναι κατάλληλα 

εµποτισµένοι για επαρκείς πιέσεις, ή οι ανοικτές αυλακώσεις θα πρέπει να είναι 

κατάλληλα πληρωµένες µε σκυρόδεµα, έτσι ώστε το φράγµα να µπορεί να 

θεωρηθεί ότι ενεργεί µονολιθικά. 

11.Θα πρέπει να εγκαθίστανται ικανοποιητικά αποστραγγιστικά φίλτρα στο φράγµα 

και στην ζώνη θεµελίωσής του ώστε να µειώνουν τις πιέσεις ανύψωσης ή 

υποπίεσης που ενδέχεται να αναπτυχθούν κατά µήκος των ζωνών επαφής µεταξύ 

του σκυροδέµατος και της βραχοµάζας. 

12.Οι επιδράσεις των αυξήσεων στις οριζόντιες πιέσεις που ασκούνται από την 

συγκέντρωση της ιλύος λόγω της στερεοπαροχής από τα πληµµυρικά νερά στον 

ταµιευτήρα, µπορούν κάλλιστα να αγνοηθούν κατά τον σχεδιασµό των υψηλών 

φραγµάτων αποθήκευσης νερού, αλλά θα πρέπει όµως να λαµβάνονται υπόψη 

κατά τον σχεδιασµό των σχετικά χαµηλών κατασκευών εκτροπής νερού. 

13.Οι δυνάµεις ανύψωσης ή υποπίεσης που θεωρούνται επαρκείς για την ανάλυση 

των συνθηκών ευστάθειας στη βάση του φράγµατος θεωρούνται επίσης επαρκείς 

για την ανάλυση των συνθηκών ευστάθειας σε οριζόντιες εγκάρσιες τοµές του 

σκυροδέµατος επάνω από τη βάση του φράγµατος. 

14.Οι εσωτερικές τάσεις που προκαλούνται από τη φυσική συρρίκνωση και από τις 

διαδικασίες της τεχνητής ψύξης του σκυροδέµατος µπορούν να ελεγχθούν 

επαρκώς µε κατάλληλο σχεδιασµό των διαστηµάτων των αρµών συστολής - 

διαστολής. 

15.Οι εσωτερικές τάσεις που προκαλούνται από την αύξηση της θερµοκρασίας κατά 

την ενυδάτωση του σκυροδέµατος µετά από την εισπίεση σιµεντενέµατος έχουν 

ευεργετική επίδραση. 

16.Οι µέγιστες πιέσεις που µπορούν να εφαρµοστούν κατά την διαδικασία εισπίεσης 

σιµεντενέµατος στους αρµούς συστολής - διαστολής θα πρέπει να περιορίζονται 

σε τέτοιες τιµές όπως αυτές αποδεικνύεται ότι είναι ασφαλείς από κατάλληλες 

αναλύσεις τάσεων. 

17.Καµία περιοχή σε παγκόσµια κλίµακα δεν µπορεί να υποτεθεί ότι ήταν εξ 

ολοκλήρου απαλλαγµένη από περιστατικά σεισµικών δοµήσεων. 

18.Μία παραδοχή σχετικά µε την µέγιστη σεισµική επιτάχυνση να λαµβάνεται ίση µε 

το ένα δέκατο της επιτάχυνσης της βαρύτητας είναι συνήθως επαρκής για τον 

σχεδιασµό σηµαντικών φραγµάτων από λιθοδοµή χωρίς να λαµβάνονται υπόψη 

πρόσθετες προβλέψεις για τις επιδράσεις του σεισµικού συντονισµού µεταξύ του 

εδάφους και της κατασκευής του φράγµατος. 

19.Οι κατακόρυφες καθώς και οι οριζόντιες σεισµικές επιταχύνσεις θα πρέπει να 

εξετάζονται, ιδιαίτερα κατά στο σχεδιασµό των φραγµάτων βαρύτητας. 

20.Για την ασφαλή αντιµετώπιση τυχαίων περιστατικών κατά τη διάρκεια εµφάνισης 

προσωρινών και ανώµαλων φορτίσεων, όπως αυτών που παράγονται από 

σεισµικές δονήσεις, επιτρέπεται κατά την κρίση του µηχανικού να θεωρούνται 

κάποιες αυξήσεις στα προβλεπόµενα µεγέθη των τάσεων και των πιέσεων, καθώς 

και κάποιες υπερβάσεις στους συνηθισµένους συντελεστές ασφάλειας. 

21.Οι επιδράσεις των παραµορφώσεων του εδάφους στην ζώνη θεµελίωσης του 

φράγµατος και των αντερεισµάτων του θα πρέπει να λαµβάνονται υπόψη στις 

τεχνικές πολυπαραµετρικές αναλύσεις. 

22.Στα µονολιθικά ευθύγραµµα φράγµατα βαρύτητας, κάποιο ποσοστό των 

φορτίσεων µπορεί να παραληφθεί από τη δράση στρέψεως και τη δράση δοκών 

σε ζώνες κατά µήκος των κεκλιµένων αντερεισµάτων, καθώς επίσης και από την 

συνηθέστερα εξεταζόµενη δράση της βαρύτητας. 

7.4


23.Οι καταστροφικές επιρροές της δράσης στρέψεως και της δράσης δοκών στα 

ευθύγραµµα φράγµατα βαρύτητας, όπως είναι η ρωγµάτωση και η διάρρηξη του 

σκυροδέµατος που προκαλείται κατά την ανάπτυξη των εφελκυστικών τάσεων, 

µπορούν να αποτραπούν από µία κατάλληλη διαδικασία κατασκευής του 


24.Στα µονολιθικά κυρτά φράγµατα βαρύτητας και τα τοξωτά ή αψιδωτά φράγµατα, 

κάποια ποσοστά των φορτίσεων µπορούν να παραληφθούν από τις επιδράσεις της 

εφαπτοµενικής διάτµησης και στρέψης, καθώς επίσης και από τις συνηθέστερα 

εξεταζόµενη επίδραση γνωστή ως επίδραση τόξου ή αψίδας και προβόλου. 

25.Η κατανοµή των φορτίσεων στα φράγµατα από λιθοδοµή µπορεί να προσδιοριστεί 

µε αρκετή ακρίβεια, φέροντας σε συµφωνία και συµβατότητα όλες τις 

υπολογισµένες µετακινήσεις, εκτροπές και παραµορφώσεις των διαφορετικών 

συστηµάτων και τµηµάτων του σώµατος του φράγµατος που προκαλούνται από 

την µεταφορά των φορτίσεων σε όλα τα σηµεία σύζευξης της κατασκευής. 

7.1.3. Υποπίεση ή Ανύψωση. 

∆ύο παράγοντες έχουν άµεση επίπτωση στον σχεδιασµό ενός φράγµατος: α) η 

ένταση της υδροστατικής πίεσης στα διάφορα σηµεία µέσα ή κάτω από το φράγµα και β) 

η επιφάνεια επάνω στη οποία επενεργεί η πίεση αυτή. 

Είναι σήµερα γενικά αποδεκτό για λόγους σχεδιασµού ενός φράγµατος, ότι οι 

πιέσεις ανύψωσης ή υποπίεσης επενεργούν καθ’ όλη την επιφάνεια της εγκάρσιας τοµής 

του φράγµατος (Εικ. 7.1). Η ένταση της υδροστατικής πίεσης µπορεί να αντιπροσωπευθεί 

από το παρακάτω διάγραµµα που παρουσιάζει µία ιδανική περίπτωση των συνθηκών 

υπόγειας διήθησης και ροής σε ένα απόλυτα στεγανό φράγµα µε µια επίπεδη και οριζόντια 

επιφάνεια βάσης σε ένα απόλυτα οµοιογενές και ισοτροπικό έδαφος θεµελίωσης 

απεριόριστου βάθους και οριζόντιας έκτασης. 

Εικ. 7.1: Παραστατική απεικόνιση ιδανικής περίπτωσης συνθηκών υπόγειας διήθησης και ροής σε 

απόλυτα στεγανό φράγµα µε επίπεδη και οριζόντια επιφάνεια βάσης σε ένα απόλυτα οµοιογενές 

και ισοτροπικό έδαφος θεµελίωσης απεριόριστου βάθους και οριζόντιας έκτασης. 

Το υδραυλικό φορτίο ή το βάθος νερού στην ανάντη πλευρά του φράγµατος προς 

τον ταµιευτήρα, καθώς και στην κατάντη πλευρά του φράγµατος αντιπροσωπεύεται από 

τα h1 και h2, αντίστοιχα. Οι οµόκεντρες ηµι-ελλείψεις αντιπροσωπεύουν τις γραµµές 

7.5


ροής (flow lines) του νερού που περνά κάτω από την θεµελίωση του φράγµατος. Οι 

υπερβολικές γραµµές που σχεδιάζονται κάθετα στις γραµµές ροής σε όλα τα σηµεία ροής, 

αντιπροσωπεύουν τις γραµµές ίσης υδροστατικής πίεσης ή ίσου υδραυλικού δυναµικού 

(pressure lines ή equipontential lines) κάτω από την θεµελίωση και την βάση του 

φράγµατος. Αυτό το διάγραµµα των γραµµών ροής και των γραµµών υδροστατικής 

πίεσης καλείται διάγραµµα ροής ή δίκτυο ροής (flow net). Το διάγραµµα αυτό δείχνει µια 

σχεδόν γραµµική κατανοµή της υδροστατικής πίεσης κατά µήκος της βάσης του 

φράγµατος, και αυτό αντιπροσωπεύει µία κατανοµή της υδροστατικής πίεσης για την 

οποία θα πρέπει να ελέγχεται η ευστάθεια του φράγµατος στην περίπτωση που δεν 

προβλέπεται αποστράγγιση µε κατάλληλα αποστραγγιστικά φίλτρα, γεωτρήσεις ή έργα 

στον φράγµα για την εκτόνωση της υδροστατικής αυτής πίεσης ή στην περίπτωση που 

όλα αποστραγγιστικά έργα του φράγµατος βουλώσουν ή καταστραφούν για κάποιο λόγο. 

Εικ. 7.1: Απεικόνιση σχεδόν γραµµικής κατανοµής της υδροστατικής πίεσης κατά µήκος της βάσης ενός 


Στο πιο πάνω σχεδιάγραµµα παρουσιάζεται µία αποστράγγιση που 

πραγµατοποιείται υπό µορφή κουρτίνας αποτελούµενης από κατακόρυφα διατρήµατα 

γεωτρήσεων διαµέτρου της τάξης των 150 mm ή και περισσότερο, σε µία µεταξύ τους 

αξονική απόσταση της τάξης των 3 έως 5 m, που τοποθετείται σε µία απόσταση 304 m 

από το ανάντη µέτωπο του φράγµατος. Μια στοά ή σήραγγα διατρέχει από το ένα άκρο 

στο άλλο του φράγµατος, επάνω από το επίπεδο της στάθµης των νερών εξόδου, δηλαδή 

7.6


της µέγιστης στάθµης των νερών στην κατάντη πλευρά του φράγµατος. Το 

αποστραγγιζόµενο νερό από τις κατακόρυφες γεωτρήσεις της αποστραγγιστικής 

κουρτίνας οδηγείται µακριά από την ζώνη θεµελίωσης του φράγµατος µέσω ανοικτής 

διατοµής αποστραγγιστικών τάφρων ή υδατορροών, όπου έχουν τοποθετηθεί κατάλληλα 

όργανα για την µέτρηση και καταγραφή της παροχής της ροής του εξερχόµενου αυτού 

αποστραγγιζόµενου νερού. 

Μετά την κατασκευή και λειτουργία της παραπάνω αποστραγγιστικής κουρτίνας 

µπορεί να θεωρηθεί µια κατανοµή της πίεσης νερού ανύψωσης ή υποπίεσης όπως 

παρουσιάζεται στο παραπάνω σχήµα. Η τιµή του συντελεστή υδροπερατότητας (Κ) του 

χρησιµοποιούµενου αποστραγγιστικού φίλτρου αποφασίζεται µε ιδιαίτερη προσοχή αφού 

ληφθεί υπόψη το πορώδες του εδάφους ή της βραχοµάζας θεµελίωσης του φράγµατος 

καθώς και η ύπαρξη ασυνεχειών, επιπέδων στρώσης, διακλάσεων ή και ρωγµών µέσα 

στο έδαφος ή στην βραχοµάζα θεµελίωσης. Τέλος να αναφερθεί ότι είναι ιδιαίτερα 

σηµαντικό να επενδυθεί η κατάλληλη προσπάθεια αλλά και τα απαραίτητα χρήµατα για 

την κατασκευή κάποιου επαρκούς αποστραγγιστικού συστήµατος, ώστε να εξασφαλίζεται 

η ικανοποιητική λειτουργία καθ’ όλη την διάρκεια ζωής του φράγµατος. 

Εικ. 7.2: Παραλλαγές στους αρµούς συστολής – διαστολής και στην ανύψωση ή υποπίεση. 

7.1.4. Τάσεις – Πιέσεις στα Φράγµατα βαρύτητας. 

Ο υπολογισµός της κατανοµής των κατακόρυφων τάσεων σε οριζόντια επίπεδα σε 

µία κατακόρυφη τοµή ενός φράγµατος µοναδιαίου πλάτους είναι ένα σχετικά απλό 

7.7


ζήτηµα για τις περιπτώσεις του κενού ταµιευτήρα καθώς και του πληρωµένου µε νερό 

ταµιευτήρα. Γενικά, οι προσπάθειες επικεντρώνονται στο να αποφύγουν υψηλές 

εφελκυστικές τάσεις στο σκυρόδεµα για τις κανονικές και συνήθεις συνθήκες φόρτισης 

του φράγµατος. Όσον αφορά τις αναπτυσσόµενες θλιπτικές τάσεις, αυτές συνήθως δεν 

είναι υψηλές στα φράγµατα βαρύτητας. 

Εικ. 7.3: Σύγκριση συνηθισµένης ανάλυσης κατανοµής τάσεων κάθετα σε οριζόντια επίπεδα και µε 

µεθόδους πεπερασµένων στοιχείων. 

Η συνηθισµένη ανάλυση και ο υπολογισµός της κατανοµής των τάσεων κάθετα σε 

οριζόντια επίπεδα αποδεικνύεται ότι παράγει µια γραµµική τραπεζοειδή κατανοµή. Οι 

µέθοδοι των πεπερασµένων στοιχείων παρουσιάζουν µία κατανοµή τάσεων όπως 

παρουσιάζεται στο παραπάνω σχήµα. 

Στα φράγµατα είναι σηµαντικό να µην αναπτύσσονται οι µέγιστες τάσεις στο 

κατάντη άκρο ή µύτη ή έρεισµα του φράγµατος, και µπορεί να υπάρξει εφελκυσµός παρά 

συµπίεση ή θλίψη στο ανάντη τακούνι του φράγµατος, δηλαδή στην ανάντη επαφή του 

φράγµατος µε την θεµελίωσή του. Εντούτοις, υπάρχει οµοιότητα µεταξύ των δύο 

µεθόδων, δηλαδή της µεθόδου των πεπερασµένων στοιχείων και της τραπεδοειδούς 

7.8


κατανοµής των τάσεων. Τέλος είναι επίσης σηµαντικό να ελεγχθεί η κατανοµή και η 

ένταση των τάσεων γύρω από τις στοές ή τις σήραγγες καθώς και τα άλλα υπόγεια 

ανοίγµατα ή θαλάµους στο σώµα του φράγµατος και να παρασχεθεί ο επαρκής οπλισµός 

και ενίσχυση του σκυροδέµατος ώστε να αποτρέψει τη διάδοση των ρωγµών από τα 

σηµεία της υψηλής συγκέντρωσης των τάσεων. 

7.1.5. Αρµοί Συστολής - ∆ιαστολής. 

7.1.5.1. Εγκάρσιοι αρµοί. 

Αποτελεί ορθή και τυπική πρακτική για τις συνήθεις µεθόδους κατασκευής να 

προβλέπονται και να δηµιουργούνται αρµοί συστολής – διαστολής στα φράγµατα 

βαρύτητας. Οι αρµοί συστολής – διαστολής στο σώµα του φράγµατος από σκυρόδεµα 

χωρίζεται κατά διαστήµατα της τάξης συνήθως των 15 m, όπου η εµπειρία έχει αποδείξει 

ότι οι ρωγµές λόγω συστολής – διαστολής είναι πιθανό να αναπτυχθούν στις µονολιθικές 

κατασκευές σε πολύ µεγαλύτερα διαστήµατα από αυτό. Είναι, εντούτοις, ουσιαστικό να 

τοποθετούνται αυτοί οι αρµοί συστολής – διαστολής κατά την καλύτερη διάταξη σε σχέση 

µε τη µορφή των αντερεισµάτων του φράγµατος, όπως δέχεται και αναλύεται στο 

παρακάτω σχήµα. 

Εικ. 7.4: Απεικόνιση αρµών συστολής – διαστολής στα φράγµατα βαρύτητας. 

Παραδείγµατος χάριν, στο παραπάνω σχήµα, η προεξοχή κάποιας παρεισδύουσας 

βραχοµάζας στο µονολιθικό σώµα εντός φράγµατος (διατοµή Α) θα οδηγούσε σχεδόν µε 

βεβαιότητα στην δηµιουργία µιας ρωγµής στην µάζα του σκυροδέµατος στην ζώνη αυτή. 

Συνεπώς η δεύτερη διάταξη (διατοµή Β) των αρµών συστολής – διαστολής θα ήταν πιο 

ικανοποιητική, και επιπλέον η σκιασµένη περιοχή (διατοµή Γ) θα πρέπει να σκυροδετηθεί 

ξεχωριστά, και να ψυχθεί ή να αφεθεί να κρυώσει κανονικά στη θερµοκρασία της 

γειτονικής βραχοµάζας. Η δηµιουργία του µονολιθικού σώµατος του φράγµατος αρχίζει 

7.9


στην συνέχεια να κατασκευάζεται από τη βάση ΑΒ ως ένας παλαιός αρµός. Κατόπιν όλοι 

οι αρµοί συστολής – διαστολής θα πρέπει να στεγανοποιηθούν και να εµποτιστούν µε 

εισπιεζόµενο σιµεντένεµα ώστε να σφραγίσουν και να ενισχύσουν διατµητικά τους 

αρµούς. 

7.1.5.2. ∆ιαµήκεις αρµοί συστολής – διαστολής. 

Στις µεγάλες κατασκευές φραγµάτων τα προβλήµατα των µεγάλων ψυχωµένων 

µαζών του σκυροδέµατος είναι τεράστια. Κατά συνέπεια και για να αποφευχθούν κατά 

το δυνατόν τα προβλήµατα αυτά, επιβάλλεται να περιορίζονται οι διαστάσεις των 

µονόλιθων σε τετράγωνα σώµατα της τάξης των 15 m περίπου, τα οποία 

αλληλοεµπλέκονται και «κλειδώνονται» µεταξύ τους προς όλες τις πλευρές τους. 

Σήµερα, υπάρχει µια τάση στην διεθνή πρακτική να µειώνεται ο αριθµός των διαµηκών 

αρµών συστολής – διαστολής ή ακόµα και να παραλείπονται παντελώς, δεδοµένου ότι 

υπάρχουν κάποιες επιστηµονικές αµφιβολίες σχετικά µε την τελική συµπεριφορά των 

φραγµάτων που κατασκευάζονται σε µονολιθικές στήλες. 

7.1.6. Στοές & Σήραγγες. 

Η κανονική λειτουργία µιας στοάς ή σήραγγας ή «γαλαρίας» είναι να παρέχει 

πρόσβαση για λόγους επιθεώρησης και παρακολούθησης της συµπεριφοράς του 

φράγµατος, καθώς και για να εκτελούνται επανορθωτικές ή θεραπευτικές εργασίες σε 

περίπτωση που κριθούν απαραίτητες. Πρέπει εποµένως να είναι ικανοποιητικού ύψους 

και πλάτους ώστε να επιτρέπουν την εύκολη προσπέλαση και µετακίνηση του 

προσωπικού αλλά και του µικρού, δευτερεύοντος, εξοπλισµού, µε ύψος συνήθως της 

τάξης των 2,20 m, που µπορεί όµως και να ποικίλει ανάλογα ώστε να ταιριάζει µε τις 

χρησιµοποιούµενες µεθόδους κατασκευής. Το πλάτος τους θα πρέπει να είναι συνήθως 

1,5 m, αλλά αυτό θα πρέπει να συσχετίζεται και µε τη λειτουργία της στοάς. Τα µεγάλου 

εύρους ανοίγµατα προκαλούν συνήθως αρκετά υψηλές τοπικές τάσεις µε επακόλουθο 

την πιθανή ρωγµάτωση του σκυροδέµατος. Σπειροειδείς σκάλες µπορούν να συνδέουν 

και άλλες στοές µεταξύ τους, καθώς και σωλήνες εξαερισµού και άλλων παροχών σε ένα 

αρκετά µικρό κατακόρυφο φρέαρ. 

Εικ. 7.5: Απεικόνιση στοάς ή σήραγγας ή «γαλαρίας» πρόσβασης για λόγους επιθεώρησης και 

παρακολούθησης της συµπεριφοράς ενός φράγµατος. 

7.10


Τα κυκλικά κατακόρυφα φρεάτια είναι πιο επιθυµητά, µε ένα µετακινούµενο 

δάπεδο που καλύπτει τα έργα αποστράγγισης, αλλά είναι δυσκολότερα και πιο δαπανηρά 

να διαµορφωθούν. Οι ορθογωνικής διατοµής στοές απαιτούν µεγαλύτερες ποσότητες 

οπλισµού ενίσχυσης στο σκυρόδεµα. Οι στοές αυτές θα πρέπει επίσης να φωτίζονται και 

να εξαερίζονται καλά. 

7.1.7. Συναφές δοµές & κατασκευές του φράγµατος. 

7.1.7.1. Υπερχειλιστής. 

Γίνεται εκτενής και αναλυτική αναφορά στην λειτουργία και κατασκευή ενός 

υπερχειλιστή φράγµατος σε επόµενη ενότητα (βλέπε παρακάτω). 

Εικ. 7.6: Σταθµός παραγωγής ηλεκτρικού ρεύµατος. 

Σε πολλές περιπτώσεις ενσωµατώνεται στη κατασκευή του σώµατος του 

φράγµατος ένας σταθµός παραγωγής ηλεκτρικού ρεύµατος. 

7.1.8. Προεντεταµένα φράγµατα βαρύτητας. 

Οι αντοχές της βραχοµάζας στη ζώνη θεµελίωσης ενός φράγµατος και των 

στοιχείων µέσα στη µάζα ενός φράγµατος από σκυρόδεµα αυξάνονται από την 

εγκατάσταση χαλύβδινων αγκυρίων ή καλωδίων και τενόντων από χάλυβα που 

προεντείνονται κατάλληλα. Η διαδικασία αυτή που ακολουθείται καλείται προένταση. 

Η απροθυµία στην χρησιµοποίηση καλωδίων ή τενόντων συσχετίζεται κυρίως µε 

την έλλειψη γνώσης σχετικά µε την συµπεριφορά των καλωδίων και τενόντων από 

χάλυβα όταν ενσωµατώνονται στο σκυρόδεµα. Εντούτοις είναι γενικά αποδεκτό ότι ο 

7.11


χάλυβας δεν οξειδώνει όταν ενσωµατώνεται σε υψηλής ποιότητας σκυρόδεµα ή 

σιµεντένεµα στο οποίο δεν υπάρχουν ρωγµές ή αλληλοσυνδεόµενα κενά ή πόροι. 

Εάν η προένταση γίνει αποδεκτή κατά το στάδιο του σχεδιασµού του φράγµατος, 

είναι απαραίτητο να ληφθούν ορισµένα µέτρα για την επαναπροένταση ή και την 

αντικατάσταση των τενόντων ή των καλωδίων στην περίπτωση που αυτό κριθεί 

απαραίτητο, ή ακόµα και για την εγκατάσταση νέων τενόντων ή καλωδίων. Η ανάπτυξη 

πιθανώς σοβαρής διάβρωσης των τενόντων ή καλωδίων µπορεί να ανιχνευθεί από την 

µέτρηση της ηλεκτρικής αντίστασής τους σε τακτά χρονικά διαστήµατα. 

Η πραγµατική συµπεριφορά του φράγµατος θα εξαρτηθεί από τη φύση και την 

ποιότητα της βραχοµάζας στην ζώνη θεµελίωσης και των αντερεισµάτων του, από 

οποιαδήποτε αρχική (προϋπάρχουσα) τάση (γεωστατική ή τεκτονική) στην βραχοµάζα, 

καθώς και από την επίδραση του υδατοκορεσµού της βραχοµάζας. 

Για την επίτευξη µίας συνήθης και αναµενόµενης κατανοµής τάσεων, δεν θα 

πρέπει το βάθος των αγκυρώσεων να είναι λιγότερο από το πλάτος της βάσης του 

φράγµατος. Τα πλεονεκτήµατα των καλωδίων έναντι των τενόντων συνοψίζονται 

παρακάτω: 

• Η επιτρεπόµενη τάση λειτουργίας στα υψηλής εφελκυστικής αντοχής καλώδια 

είναι συνήθως µεγαλύτερη απ' ότι στους τένοντες, 

• Τα καλώδια µπορούν να διαµορφώνονται και να κατασκευάζονται επί τόπου της 

περιοχής του έργου στο απαιτούµενο σχεδιασµένο µήκος, αποφεύγοντας έτσι τη 

χρήση των συζευκτήρων που είναι απαραίτητοι µε τους τένοντες και που 

αποτελούν µια αιτία προβληµάτων, και 

• Τα καλώδια µπορούν εύκολα να εγκαθίστανται και να προσαρµόζονται στα 

µικρότερα διατρήµατα του γεωτρύπανου ενώ οι τένοντες µε τους συζευκτήρες 

απαιτούν συνήθως µεγαλύτερα διατρήµατα ή κοιλώµατα. 

7.1.9. Υπολογισµός Φορτίων σε ένα προεντεταµένο φράγµα 


Εικ. 7.7: Ενδεικτική απεικόνιση υπολογισµού φορτίων σε ένα προεντεταµένο φράγµα βαρύτητας. 

7.12


• Από το σηµείο Β, στην κατάντη γωνία της θεµελίωσης, σύρεται ένα τόξο ΑΓ που 

περνά µέσω του σηµείου Α του καλωδίου της αγκύρωσης. 

• Η θέση του σηµείου Γ γενικά θα βρίσκεται έξω από την ανάντη γωνία θεµελίωσης 

∆ στην οποία τείνουν να υφίστανται οι υψηλότερες εφελκυστικές τάσεις, αλλά 

εντούτοις η γραµµή ΑΓ θα αντιστοιχεί περίπου στην πλέον πιθανή θέση της 

ρωγµής. 

• Υποθέτοντας ότι αυτή η γραµµή αντιστοιχεί σε µια ανοικτή σχισµή, που επιτρέπει 

δηλαδή στην ανάπτυξη πλήρους υδροστατικής πίεσης κατά µήκος της, 

υπολογίζονται οι ενεργητικές υδροστατικές δυνάµεις ανύψωσης ή υποπίεσης U 2 

και U 3 που ενεργούν κατά µήκος του AΓ και του AB αντίστοιχα (Για τον σκοπό των 

υπολογισµών των U 2 και U 3 µπορεί να υποτεθεί µια γραµµική µείωση της δύναµης 

ανύψωσης ή υποπίεσης µεταξύ του Α και του Β). 

• Υπολογίζοντας τις υπόλοιπες δυνάµεις που ενεργούν επί του φράγµατος και επί 

του τµήµατος της θεµελίωσης BAΓ, (δηλαδή η εξωτερική πίεση νερού επί του 

ανάντη µετώπου του φράγµατος U 1, και τα βάρη του φράγµατος, W 1, και του 

τµήµατος ABΓ της θεµελίωσης, W 2), µπορούν να προσδιοριστούν το µέγεθος και 

η θέση της συνισταµένης δύναµης, R, που ενεργεί στο τµήµα AB. 

• Σαφώς εάν αυτή η συνισταµένη δύναµη, R, εµπίπτει εκτός του σηµείου Β, τότε 

όλη η ευστάθεια του φράγµατος θα βασίζεται στις εφελκυστικές τάσεις που 

ενεργούν κατά µήκος του ΑΒ και εποµένως η ευστάθεια του φράγµατος θα 

βρίσκεται σε κίνδυνο. 

• Η µοναδική δυνατότητα για την αντιµετώπιση των ανατρεπτικών θλιπτικών 

δυνάµεων είναι µόνο εάν αυτή η συνισταµένη δύναµη, R, εµπίπτει µέσα στο 

διάστηµα της ΑΒ, όπου όµως ακόµα και τότε θα παρουσιάζεται µία ορισµένη 

ποσότητα ρωγµατώσεων κατά µήκος αυτού του διαστήµατος και ιδιαίτερα εάν 

αυτή η συνισταµένη δύναµη, R, βρίσκεται κοντά στο σηµείο Β. 

• Για να εξασφαλίζεται έναν ορισµένο επίπεδο στον συντελεστή ασφάλειας, είναι 

απαραίτητο να διαταχθεί το σύστηµα της αγκύρωσης σε ένα τέτοιο βάθος ώστε η 

συνισταµένη δύναµη, R, να περνά καλά µέσα από το τµήµα ΑΒ. 

• Εάν οι τάσεις που εµφανίζονται στο τµήµα ΑΒ υπολογίζονται σύµφωνα µε κάποιες 

αποδεκτές παραδοχές, όπως είναι για παράδειγµα η γραµµική κατανοµή των 

τάσεων, και η µέγιστη τιµή της κύριας τάσης βρεθεί ότι εµπίπτει µέσα στα 

επιτρεπόµενα όρια για το υλικό θεµελίωσης, τότε εξασφαλίζεται ένας επαρκής 

συντελεστής ασφάλειας (F.o.S.). 

• Σε αυτόν τον υπολογισµό, καµία ανοχή δεν θα πρέπει να δίδεται στις εφελκυστικές 

τάσεις και το τµήµα ΑΒ θα πρέπει να αφήνεται ελεύθερο να ρωγµατώνεται όσο 

αυτό είναι απαραίτητο. 

7.13


7.2. Περιεχόµενο των Τοξωτών ή Αψιδωτών φραγµάτων. 


2. Έννοιες σχεδιασµού και κριτήρια. 

3. Ευστάθεια αντερεισµάτων. 

4. Γεωµετρία του κελύφους. 

5. Αρµοί συστολής – διαστολής. 

6. Προένταση. 

7.2.1. Εισαγωγή τοξωτά ή αψιδωτά φράγµατα. 

Εικ. 7.8: Απεικόνιση ενός τυπικού τοξωτού ή αψιδωτάού φράγµατος. 

Στα τοξωτά ή θολωτά φράγµατα εµφανίζεται η µέγιστη πολυπλοκότητα κατά τον 

σχεδιασµό τους και την ανάλυση των τάσεών τους. Τα φράγµατα αυτού του τύπου είναι 

λεπτές, κυρτές κατασκευές που συνήθως απαιτούν ισχυρό χαλύβδινο οπλισµό, είτε µε 

ράβδους χάλυβα είτε µε προεντεταµένα χαλύβδινα καλώδια, όπου ο όγκος του 

7.14


σκυροδέµατος που απαιτείται για την κατασκευή τους είναι πολύ λιγότερος απ' ό,τι στα 

φράγµατα βαρύτητας και στα φράγµατα τοξωτά - βαρύτητας, αλλά όµως η ποιότητα και 

η φέρουσα ικανότητα της βραχοµάζας στην ζώνη θεµελίωσης και στα αντερείσµατα του 

φράγµατος θα πρέπει να είναι αρκετά υψηλή ώστε να παραλάβει ή να αντισταθεί στα 

υψηλά φορτία που ασκούνται από το φράγµα. 

Τα τοξωτά φράγµατα κατασκευάζονται συνήθως σε στενά και βαθιά φαράγγια σε 

ορεινές περιοχές όπου η πρόσβαση και η διαθεσιµότητα των δοµικών υλικών 

δηµιουργούν ειδικά και οξέα προβλήµατα. 

Τα τοξωτά φράγµατα είναι δύο ειδών: 

1. Τοξωτά φράγµατα σταθερής ακτίνας καµπυλότητας: Συνήθως έχουν ένα 

κατακόρυφο ανάντη µέτωπο µε µια σταθερή ακτίνα καµπυλότητας, και 

2. Τοξωτά φράγµατα µεταβλητής ακτίνας καµπυλότητας: Έχουν τις ανάντη και 

κατάντη καµπύλες (καµπύλες extrados και intrados) µε συστηµατικά µειούµενες 

ακτίνες µε το βάθος κάτω από τη στέψη ή κορυφή τους. 

Όταν ένα φράγµα είναι επίσης διπλής κυρτότητας, δηλαδή είναι κυρτό τόσο κατά 

το οριζόντιο όσο και κατά το κατακόρυφο επίπεδο, καλείται µερικές φορές ως φράγµα 

θόλων. Μερικά φράγµατα κατασκευάζονται µε δύο ή περισσότερες παρακείµενες αψίδες 

ή επίπεδα και περιγράφονται ως φράγµατα πολλαπλών αψίδων ή τόξων ή φράγµατα 

πολλαπλών θόλων. 

Η ανάλυση των τάσεων και των µετακινήσεων στα φράγµατα αυτού του τύπου 

υποθέτει ότι επιδρούν δύο κύρια είδη εκτροπών ή µετακινήσεων στο φράγµα και στα 

αντερείσµατά του. Η πίεση του νερού στο ανάντη µέτωπο του φράγµατος και η πίεση 

ανύψωσης ή υποπίεσης από τη διήθηση του νερού κάτω από το φράγµα τείνουν να 

περιστρέψουν το φράγµα γύρω από την βάση του και να το ανατρέψουν, λόγω της 

δράσης προβόλου. Επιπλέον η πίεση του νερού στον ταµιευτήρα τείνει να επιπεδώσει το 

τόξο ή την αψίδα του φράγµατος και να την ωθήσει προς τα κατάντη. 

7.2.2. Έννοιες σχεδιασµού και κριτήρια. 

Ένα τοξωτό φράγµα µεταφέρει τα φορτία του στα αντερείσµατα και στα θεµέλιά 

του τόσο µέσω της δράσης προβόλου όσο και µέσω των οριζόντιων τόξων ή αψίδων, και 

η µέθοδος κατανοµής των τάσεων επινοήθηκε και αναπτύχθηκε από τον Stucky στην 

Ελβετία. 

Οι παραδοχές που γίνονται κατά τον σχεδιασµό είναι οι παρακάτω, αν και αυτές 

δεν είναι εφικτό να συµβούν όλες ταυτόχρονα οπότε και θα πρέπει να έχει γίνει απόλυτα 

κατανοητή η επίδρασή τους προτού γίνει αποδεκτός ο σχεδιασµός του φράγµατος: 

• Ότι το σκυρόδεµα του φράγµατος και η βραχοµάζα στην ζώνη θεµελίωσης του 

φράγµατος είναι οµοιογενή και ισοτροπικά. 

• Ότι οι αναπτυσσόµενες τάσεις βρίσκονται µέσα στο όριο ελαστικότητας τόσο στο 

σκυρόδεµα του φράγµατος όσο και στην βραχοµάζα στην ζώνη θεµελίωσης του 

φράγµατος, και ότι οι µετακινήσεις ή παραµορφώσεις τους θα είναι ανάλογες προς 

τις τάσεις. 

• Ότι οι επίπεδες τοµές του φράγµατος πριν να καµπτούν παραµένουν επίπεδες και 

µετά από την κάµψη τους. 

• Ότι οι τάσεις µεταβάλλονται γραµµικά µεταξύ των ανάντη και κατάντη παρειών 

του φράγµατος, τόσο στα τοξωτά ή αψιδωτά στοιχεία όσο και στα στοιχεία 

προβόλου. 

7.15


• Ότι ο µέτρο ελαστικότητας του σκυροδέµατος και ο µέτρο ελαστικότητας της 

βραχοµάζας θεµελίωσης είναι τα ίδια, τόσο σε θλίψη όσο και σε εφελκυσµό. 

• Ότι οι τάσεις και οι παραµορφώσεις λόγω θερµοκρασίας είναι ανάλογες προς τις 

µεταβολές της θερµοκρασίας. 

• Ότι το φορτίο του νερού στα τοιχώµατα του ταµιευτήρα δεν προκαλεί διαφορικές 

µετακινήσεις στην περιοχή θεµελίωσης του φράγµατος. 

• Ότι οι παραµορφώσεις της θεµελίωσης είναι ανεξάρτητες από το σχήµα της 

θεµελίωσης. 

• Ότι οι εφελκυστικές δυνάµεις εκτονώνονται και ανακουφίζονται µε την 

ρωγµάτωση του σκυροδέµατος µε αποτέλεσµα όλα τα φορτία να φέρονται υπό 

µορφή θλίψης και διάτµησης στα µη ρωγµατωµένα τµήµατα του σκυροδέµατος 

του φράγµατος. 

• Ότι το φράγµα ενεργεί ως µονολιθικό σώµα, δηλαδή ότι οι αρµοί συστολής - 

διαστολής του ή οι αυλακώσεις έχουν ερµητικά σφραγιστεί και εµποτιστεί µε 

σιµεντένεµα και ότι όλη η διαδικασία της συρρίκνωσης του σκυροδέµατος έχει 

ολοκληρωθεί πριν από αυτό. 

Οι παράµετροι που ελέγχουν τον σχεδιασµό, εκτός από την πραγµατική γεωµετρία 

του φράγµατος περιλαµβάνουν: 

• Τα φορτία επί του φράγµατος. 

• Φόρτιση και συντελεστής ασφάλειας. 

• Ο βαθµός σταθερότητας στη θεµελίωση και στα αντερείσµατα. 

• Οι ιδιότητες των συστατικών υλικών του φράγµατος και της ζώνης θεµελίωσής 

του. 

Η ενίσχυση του σώµατος του φράγµατος µε χαλύβδινο οπλισµό µπορεί να µειώσει 

το πάχος του φράγµατος, αλλά µε αύξηση του κόστους του. Εάν δεν χρησιµοποιηθεί η 

κατάλληλη ενίσχυση µε χαλύβδινο οπλισµό τότε µπορεί να προκύψει ρωγµάτωση στα 

µέτωπα ενός τοξωτού φράγµατος από: 

• Υπερβολική εφελκυστική τάση λόγω της γεωµετρίας του φράγµατος. 

• ∆ευτερογενής ένταση ως αποτέλεσµα των υψηλών θλιπτικών δυνάµεων στα λεπτά 

µέλη του φράγµατος. 

• ∆ευτερογενείς εφελκυστικές τάσεις στην κλείδα του θόλου ή τόξου και παράλληλα 

προς τα αντερείσµατα. 

• «Κρέµασµα» του σκυροδέµατος δίπλα σε κάποιο παρακείµενο σχεδόν κατακόρυφο 

αντέρεισµα. 

• Αποτελέσµατα θερµοκρασίας, είτε λόγω της υδάτωσης του σιµέντου είτε λόγω των 

κλιµατολογικών συνθηκών. 

Ορισµός των διάφορων τοξωτών ή αψιδωτών φραγµάτων µε βάση το πάχος της 

βάσης τους (το h αναφέρεται στο ύψος του φράγµατος): 

Λεπτή αψίδα ή τόξο 

Μέση αψίδα ή τόξο 

Παχιά αψίδα ή τόξο 

Αψίδα ή τόξο - βαρύτητας 

< 0,2 h 

0,2 h – 0,3 h 

> 0,3 h 

> 0,5 h 

Η ενίσχυση µε χαλύβδινο οπλισµό δεν απαιτείται γενικά στα φράγµατα αψίδας ή 

τόξου - βαρύτητας ή τα παχιά τοξωτά φράγµατα. Η χρήση της ενίσχυσης στα λεπτά 

τοξωτά φράγµατα ευνοείται, αν και για ένα φράγµα ύψους 90 m το κόστος της ενίσχυσης 

7.16


µε χαλύβδινο οπλισµό θα ανέρχεται σε πολλά εκατοµµύρια Ευρώ, τα οποία θα µπορούσαν 

να µετριάσουν την αποδοχή κατασκευής ενός τέτοιου φράγµατος. 

Η ανύψωση ή υποπίεση από τη διήθηση του νερού κάτω από το φράγµα δεν είναι 

συνήθως σηµαντική στα λεπτά τοξωτά φράγµατα, αλλά στα παχιά τοξωτά φράγµατα θα 

πρέπει να λαµβάνονται κατάλληλα µέτρα για την εσωτερική αποστράγγιση των 

διηθούµενων νερών, όπως και στα φράγµατα βαρύτητας. Εάν ο σχεδιασµός και οι 

υπολογισµοί υποθέτουν ότι το σκυρόδεµα θα ραγίσει εάν οι εφελκυστικές τάσεις 

υπερβούν ας πούµε τα 0,4 MPa, τότε είναι λογικό να υποτεθεί ότι µπορεί να ενεργήσει 

µία πλήρης υδροστατική πίεση στις ρωγµές αυτές. 

Εφελκυστικές τάσεις. Ο στόχος του µελετητή και του σχεδιαστή του φράγµατος 

είναι να εξαλείψει τις εφελκυστικές τάσεις, αν και αυτό δεν είναι πάντα δυνατό δεδοµένου 

ότι µια ανώµαλη διατοµή µπορεί να παραγάγει τοπικές συγκεντρώσεις τάσεων, και η 

απαραίτητη εκσκαφή των αντερεισµάτων πέρα από τα προβλεπόµενα κατά τον σχεδιασµό 

όρια θα µπορούσε να αλλάξει τη γεωµετρία του φράγµατος, και να έχει ενδεχοµένως 

επιπτώσεις στον βαθµό της σταθερότητας του φράγµατος. 

7.2.3. Ευστάθεια αντερεισµάτων. 

Στην επιφάνεια της βραχοµάζας των αντερεισµάτων ενός τοξωτού ή αψιδωτού 

φράγµατος επιβάλλονται οι παρακάτω κύριες φορτίσεις και τάσεις: 

• Το ίδιον βάρος της βραχοµάζας, 

• Οι στατικές τεκτονικές και οι δυναµικές σεισµικές φορτίσεις, 

• Οι υδροστατικές ωθήσεις και οι ανώσεις µετά από πλήρωση του ταµιευτήρα, και 

• Οι δυνάµεις που µεταβιβάζονται από το φράγµα στα αντερείσµατα. 

Εικ. 7.9: Απεικόνιση ευσταθούς, συµπαγούς και ικανής βραχοµάζας αντερεισµάτων ενός τοξωτού ή 

αψιδωτού φράγµατος. 

7.17


Η ελάχιστη κατάσταση ασφάλειας βρίσκεται συνήθως στο ανώτερο µέρος των 

φραγµάτων διπλής κυρτότητας επειδή: 

• Οι ανώτερες ζώνες της κοιλάδας είναι λιγότερο ανθεκτικές και συµπαγείς και οι 

σεισµικές δυνάµεις µπορούν να προκαλέσουν εδώ ισχυρότερες αντιδράσεις, 

• Το φορτίο της υπερκείµενης βραχοµάζας είναι µικρότερο, παρέχοντας έτσι 

µικρότερο κάθετη κύρια φόρτιση στα πιθανά επίπεδα ολίσθησης των ασυνεχειών 

και διακλάσεων της βραχοµάζας, και 

• Η διεύθυνση των συνισταµένων δυνάµεων από το φράγµα συναντά συχνά τα 

αντερείσµατα σε γωνίες λιγότερο ευνοϊκές. 

Η κατείσδυση και διήθηση του νερού κάτω από πίεση µπορεί να έχει επιπτώσεις 

στη συνολική αντοχή της βραχοµάζας των αντερεισµάτων, για τους παρακάτω 

κυριότερους λόγους: 

• Ο υδατοκορεσµός συνήθως µειώνει την συνολική αντοχή της βραχοµάζας, 

πιθανώς λόγω της πλήρωσης µε νερό των µικρορωγµών και µικροσχισµών της, 

• Το καθεστώς των φυσικών υφιστάµενων τάσεων στην βραχοµάζα τροποποιούνται 

από την πίεση του νερού µετά από την πλήρωση του ταµιευτήρα, και 

• Η διατµητική αντοχή της βραχοµάζας µπορεί να µειωθεί. 

7.2.4. Γεωµετρία του κελύφους. 

7.2.4.1. Τοξωτά φράγµατα σταθερής ακτίνας καµπυλότητας. 

Εικ. 7.10: Τυπική κάτοψη και διατοµή ενός τοξωτού ή αψιδωτού φράγµατος σταθερής ακτίνας 

καµπυλότητας. 

7.18


Η απλούστερη µορφή ενός τοξωτού φράγµατος είναι αυτή που αποτελείται από 

ένα κατακόρυφο κυλινδρικό ανάντη µέτωπο και ένα οµοιόµορφα κεκλιµένο κατάντη 

µέτωπο. Χρησιµοποιείται συνήθως στις ανοικτές - ευρείες κοιλάδες µε την δυνατότητα 

µεθόδων κατασκευής ξυλοτύπων ολίσθησης. 

7.2.4.2. Τοξωτά φράγµατα σταθερής γωνίας. 

Εικ. 7.11: Τυπική κάτοψη και διατοµή ενός τοξωτού ή αψιδωτού φράγµατος σταθερής γωνίας. 

7.2.4.3. Τοξωτά φράγµατα µεταβλητής γωνίας. 

Εικ. 7.12: Τυπική κάτοψη και διατοµή ενός τοξωτού ή αψιδωτού φράγµατος µεταβλητής γωνίας. 

7.19


7.2.4.4. Τοξωτά φράγµατα διπλής κυρτότητας - φράγµατα θόλων 

(Cupola Dam). 

Εικ. 7.13: Τυπική κάτοψη και διατοµή ενός τοξωτού ή αψιδωτού φράγµατος διπλής κυρτότητας - φράγµατος 

θόλων (Cupola Dam). 

Η κατακόρυφη κυρτότητα εισηγείται στον σχεδιασµό έτσι ώστε το βάρος του 

φράγµατος να αντισταθµίζει τις κατακόρυφες τάσεις λόγω της φόρτισης του νερού. Τα 

τοξωτά φράγµατα διπλής κυρτότητας - φράγµατα θόλων (Cupola Dam) είναι ιδανικά για 

στενές κοιλάδες και είναι παρόµοια µε τα λεπτά τοξωτά φράγµατα όσον αφορά τις 

απαιτήσεις θεµελίωσης τους. 

7.20


Εικ. 7.14: Εγκάρσιες τοµές τυπικών και χαρακτηριστικών τοξωτών ή αψιδωτών φραγµάτων. 

7.2.5. Αρµοί συστολής – διαστολής. 

Αποτελεί συνήθη και κανονική πρακτική να παρέχονται ακτινωτοί αρµοί συστολής 

– διαστολής στα τοξωτά φράγµατα ανά περίπου 15 µέτρων διάστηµα. Αυτή η διάσταση 

έχει προκύψει από διεθνή εµπειρία, δεδοµένου ότι οι ρωγµές εµφανίζονται στις 

µονολιθικές κατασκευές συνήθως σε απόσταση 20 µέτρων ή και περισσότερο, όπου ο 

πλήρης έλεγχος της θερµοκρασίας ενυδάτωσης του σκυροδέµατος είτε είναι µη 

πρακτικός είτε είναι αντιοικονοµικός. Τα ραγίσµατα εµφανίζονται ιδιαίτερα στα πλευρικά 

τµήµατα του φράγµατος που υπόκεινται σε ξαφνικές και µεγάλες πτώσεις της 

θερµοκρασίας στην θερµοκρασία του περιβάλλοντος. Στα τοξωτά φράγµατα σταθερής 

ακτίνας καµπυλότητας οι αρµοί είναι συνήθως ακτινωτοί και επίπεδοι, ενώ στα τοξωτά 

φράγµατα διπλής κυρτότητας αυτοί είναι συνήθως στρεβλωµένοι. Σε µερικές περιπτώσεις 

διαµορφώνονται έτσι ώστε να συναντούν την βραχοµάζα σχεδόν κάθετη στην επιφάνεια 

επαφής φράγµατος - βραχοµάζας. 

7.21


Εικ. 7.15: Απεικόνιση τυπικών αρµών συστολής – διαστολής φραγµάτων (Πηγή: The British Dam Society / 

Building Dams). 

∆εδοµένου ότι απαιτείται µονολιθική δράση στην αψίδα ή στο τόξο του 

φράγµατος, πρέπει να λαµβάνονται µέτρα για την εισπίεση του σιµεντενέµατος στους 

αρµούς αφότου το σκυρόδεµα έχει ψυχθεί στην µέση θερµοκρασία, ή έχει ψυχθεί 

τεχνητά λίγο κάτω από τη µέση θερµοκρασία προκειµένου να µπορέσει η αψίδα να δεχθεί 

µε ασφάλεια κάποιες θλιπτικές δυνάµεις. 

Κάθε αρµός διαιρείται συνήθως από οριζόντιους φραγµούς σιµεντενέµατος έτσι 

ώστε να µπορούν κάποιες ζώνες ύψους δέκα έως δεκαπέντε µέτρων να εµποτιστούν µε 

σιµεντένεµα σταδιακά για να εξασφαλίζεται η σταθερότητα των ολοκληρωµένων 

τµηµάτων του φράγµατος έναντι ακούσιας υπερχείλισης από τις πληµµύρες. 

Τα τοξωτά φράγµατα είναι συνήθως αρκετά εύκαµπτα ώστε να µετατοπίζονται 

αξιόλογα κάτω από τις δυνάµεις που ασκούνται από την εισπίεση σιµεντενέµατος στους 

αρµούς τους. Η αποτελεσµατικότητα του σιµεντενέµατος µπορεί εποµένως να 

αξιολογηθεί µε τη σύγκριση των µετρούµενων και των υπολογιζόµενων 

παραµορφώσεων. Για να αποτραπούν επιβλαβές υπερφορτίσεις θα πρέπει να γίνονται 

τακτικές παρατηρήσεις κατά τη διάρκεια της εισπίεσης του σιµεντενέµατος στους αρµούς 

σε κατάλληλα όργανα µέτρησης που ενσωµατώνονται στο σκυρόδεµα κατά µήκος των 

αρµών, σε όργανα µέτρησης που τοποθετούνται στο ανάντη και κατάντη µέτωπο των 

αρµών, σε κλισιόµετρα που τοποθετούνται στα µέτωπα και στις στοές του φράγµατος. 


Επιδιώκοντας µεγαλύτερη οικονοµία στην κατασκευή των τοξωτών φραγµάτων 

φαίνεται ότι είναι απαραίτητο να επιβληθούν µε κάποιον τρόπο εξωτερικά φορτία στο 

7.22


φράγµα ώστε να αντισταθµιστούν κάποιες ανεπιθύµητες εφελκυστικές τάσεις που 

διαφορετικά θα αναπτύσσονταν. Πολλά φράγµατα έχουν κατασκευαστεί τελευταία µε τις 

θλιπτικές τάσεις µέχρι και 8,5 MPa, αλλά για να αυξηθούν αυτές οι τάσεις θα πρέπει να 

γίνει προένταση ώστε να αντισταθµιστούν οι υψηλότερες εφελκυστικές τάσεις. 

Εικ. 7.16: Περίπτωση εφαρµογής της προέντασης στα αψιδωτά ή τοξωτά φράγµατα. 

Η προένταση προκαλεί κατακόρυφες θλιπτικές τάσεις ανάντη στο τακούνι του 

φράγµατος, (που είναι η ανάντη επαφή ενός φράγµατος µε την θεµελίωσή του), και 

κατάντη κοντά στην στέψη. 

7.23


7.3. Περιεχόµενο των Αντηριδωτών φραγµάτων. 


2. Κατάστρωµα 

στέψης από 

πλάκα 

σκυροδέµατος. 

3. Συµπαγής και 

ογκώδης 

κεφαλή 

αντηρίδας. 

4. Φράγµα 

πολλαπλών 

θόλων ή τόξων. 

5. Αντηρίδες. 

6. Άνωση ή 

υποπίεση και 

ολίσθηση. 

7. Αντηριδωτά 

φράγµατα 

υπερχείλισης. 

8. Προένταση. 

7.3.1. Εισαγωγή στα αντηριδωτά φράγµατα. 

Τα αντηριδωτά φράγµατα αναπτύχθηκαν αρχικά για να δηµιουργηθούν 

ταµιευτήρες αποθήκευσης νερού σε περιοχές όπου τα δοµικά υλικά ήταν λιγοστά ή 

ακριβά αλλά το εργατικό δυναµικό ήταν φτηνό. Τα φράγµατα αυτά χρησιµοποιήθηκαν 

κυρίως για λόγους άρδευσης και εκµετάλλευσης µεταλλείων. Καθώς ο σχεδιασµός των 

αντηριδωτών φραγµάτων έγινε όλο και πιο περίπλοκος, έγιναν όλο και πιο εµφανή και 

τα πλεονεκτήµατα και οι αδυναµίες του τύπου αυτού των φραγµάτων δηλαδή των 

αντηριδωτών, όπως περιγράφονται στην συνέχεια: 

• Η πίεση του νερού επί του κεκλιµένου ανάντη µετώπου συνεισφέρει στη ευστάθεια 

του φράγµατος, τόσο ως προς το µέγεθος όσο και ως προς την κατεύθυνσή. 

• Με την ελεύθερη αποστράγγιση των υπόγειων νερών στην ζώνη της θεµελίωσης 

µεταξύ των κενών διαστηµάτων των αντηρίδων, η ανύψωση ή υποπίεση στην 

βάση θεµελίωσης του φράγµατος µειώνεται σηµαντικά. 

• Η γενική ευελιξία και σχετική ελαστικότητας του φράγµατος αυτού του τύπου 

µπορεί παραλάβει µε ανοχή τις πιθανές διαφορικές καθιζήσεις των θεµελίων του 


• Εκτός από την περίπτωση όπου το υπέδαφος θεµελίωσης του φράγµατος 

διαβρωθεί αρκετά, οι δευτερεύουσας σηµασίας διαρροές νερού δεν µπορούν να 

θέσουν σε κίνδυνο το φράγµα. 

• Αν και απαιτείται γενικά η ελάχιστη σχετική ποσότητα όσον αφορά τα δοµικά υλικά 

κατασκευής του φράγµατος, η ακριβής όµως τοποθέτησή τους περιλαµβάνει 

ιδιαίτερα εξειδικευµένους τεχνίτες αλλά και υψηλότερο κόστος. 

• Κατά το στάδιο όπου η κατασκευή του φράγµατος είναι σε χαµηλά επίπεδα, η 

κατασκευή µπορεί να υπερχειλιστεί από πιθανές πληµµύρες χωρίς σοβαρές ζηµιές 

ή να θέτει σε σοβαρό κίνδυνο την κατασκευή, µε αποτέλεσµα να υπάρχει ιδιαίτερη 

εξοικονόµηση όσον αφορά τις εργασίες εκτροπής των ποταµών. 

7.24


Εικ. 7.17: Απεικόνιση ενός τυπικού αντηριδωτού φράγµατος. 

• Στα µεγάλα φράγµατα η κατανοµή των τάσεων στις αντηρίδες [από το φορτίο του 

νερού, το ίδιον βάρος του φράγµατος, τις θερµικές επιδράσεις και τις µετακινήσεις 

και παραµορφώσεις της θεµελίωσης] είναι ιδιαίτερα σύνθετη και πολύπλοκη και 

δεν ακολουθεί τη γραµµική κατανοµή των τάσεων επί των οριζόντιων επιπέδων. 

Μελέτες επί πρότυπων προσοµοιωµάτων (µοντέλων) παρουσιάζουν ανάπτυξη 

εφελκυστικών τάσεων κοντά στη θεµελίωση των κεφαλών των αντηρίδων στην 

περίπτωση των καλών θεµελιώσεων, αν και τέτοιες υψηλές τάσεις δεν γίνονται 

απόλυτα εµφανείς από τις συµβατικές αναλυτικές µεθόδους υπολογισµών. Ο 

προκαταρκτικός σχεδιασµός θα πρέπει εποµένως να συµπληρώνεται και από 

λεπτοµερείς µελέτες χρησιµοποιώντας µεθόδους υπολογισµών µε πεπερασµένα 

στοιχεία ή και φωτοελαστικών αναλύσεων. 

• Ο τύπος αυτός των αντηριδωτών φραγµάτων βρίσκει ιδιαίτερη εφαρµογή σε 

ευρείες κοιλάδες όπου η υγιής βραχοµάζα αποτελεί την εξαίρεση παρά τον κανόνα. 

Εποµένως οι λεπτοµερείς έρευνες είναι ιδιαίτερα ουσιαστικές εάν πρόκειται να είναι 

άκαµπτο το φράγµα. 

• Εάν ένα αντηριδωτό φράγµα σχεδιάζεται να είναι αρκετά λεπτών διαστάσεων, 

ειδικά στην περίπτωση πολλαπλών αψίδων ή θόλων, και εάν τα πληµµυρικά νερά 

προβλέπεται ότι θα περάσουν επάνω από αυτό, τότε είναι απαραίτητη να γίνεται 

µια πολύ προσεκτική εξέταση των πιθανών τρόπων ή µοντέλων δόνησης του 

φράγµατος. Να σηµειωθεί ότι µία δόνηση που µπορεί να µην είναι σοβαρή για την 

περίπτωση ενός συνήθους φράγµατος βαρύτητας θα µπορούσε να είναι απόλυτα 

καταστροφικό στην περίπτωση ενός αντηριδωτού φράγµατος. 

7.25


• Η πλευρική σταθερότητα και ευστάθεια των αντηρίδων δεν θεωρείται ότι είναι 

ιδιαίτερα σοβαρή, εκτός από την περίπτωση των υψηλών φραγµάτων, αλλά 

παρόλα αυτά θα πρέπει να ελέγχεται, ιδιαίτερα στις περιοχές γνωστής υψηλής 

σεισµικότητας. 

• Φαίνεται ότι υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις µελέτης πολλαπλών αψίδων ή θόλων 

µεγάλου ανοίγµατος σε ευρείες κοιλάδες, δηλαδή όπου οι αψίδες ήταν παχιές, µη 

οπλισµένες, και κατασκευασµένες µε µεθόδους µαζικής σκυροδέτησης. 

• Υπάρχει ιδιαίτερα µεγάλο πεδίο έρευνας και µελέτης στην εφαρµογή προέντασης 

για την τροποποίηση των τάσεων µέσα στα αντηριδωτά φράγµατα, καθώς επίσης 

και στην βελτίωση της ευστάθειάς τους. 

7.3.2. Κατάστρωµα στέψης από πλάκα σκυροδέµατος. 

Η επίπεδη πλάκα υποστηρίζεται απλά επάνω τις κεφαλές των αντηρίδων για να 

αποφευχθεί η αρνητική κάµψη και η ρωγµάτωση στο ανάντη µέτωπο των πλακών. Θα 

πρέπει να εγκαθίστανται εύκαµπτα αρµοκάλυπτρα για να αποτρέπεται η απώλεια νερού 

γύρω από τις άκρες της πλάκας όπου υπάρχουν κατασκευαστικές ατέλειες. Μερικά 

αντηριδωτά φράγµατα έχουν κατασκευαστεί µε συνεχή και ενιαία πλάκα επάνω από µία 

ή περισσότερες αντηρίδες. 

1. Απλή πλάκα καταστρώµατος. 

2. 

3. Συνεχής πλάκα καταστρώµατος. 

Εικ. 7.18: Απεικόνιση αντηριδωτού φράγµατος κατασκευασµένου µε απλή (1) και συνεχή ενιαία πλάκα 

επάνω από µία ή περισσότερες αντηρίδες. 

7.26


7.3.3. Συµπαγής και ογκώδης κεφαλή αντηρίδας. 

Για να αποφευχθούν οι εφελκυστικές τάσεις σε µια λεπτή πλάκα, και ως εκ τούτου 

η ανάγκη για ενίσχυσή της µε χαλύβδινο οπλισµό, αναπτύχθηκε η τεχνολογία της 

συµπαγούς και ογκώδους κεφαλής αντηρίδας. 

1. Συµπαγής και ογκώδης κεφαλή (επίπεδη κεφαλή). 

2. Συµπαγής και ογκώδης κεφαλή (σφαιρική κεφαλή). 

Εικ. 7.19: Απεικόνιση αντηριδωτού φράγµατος κατασκευασµένου µε συµπαγή και ογκώδη κεφαλή, επίπεδη 

κεφαλή (1) και σφαιρική κεφαλή (2). 

Το σχετικό κόστος και η οικονοµική εφικτότητα των αντηριδωτών φραγµάτων θα 

εξαρτηθεί από τις συνθήκες θεµελίωσής τους, το κόστος των δοµικών υλικών, καθώς και 

το κόστος και την αξιοπιστία των εξειδικευµένου εργατοτεχνικού προσωπικού στην 

ιδιαίτερη περιοχή ενδιαφέροντος. Εντούτοις, ένα αντηριδωτό φράγµα µε µία επίπεδη 

κεφαλή αντηρίδας σε ύψος 20 m θα απαιτούσε το 40 % του σκυροδέµατος που θα 

χρησιµοποιούνταν σε ένα φράγµα βαρύτητας. 

Για φράγµατα ύψους µέχρι 150 µέτρων θα ήταν δυνατόν να διαστασιολογηθεί 

ένας τύπος αντηριδωτού φράγµατος έτσι ώστε η πρωτεύουσα κύρια τάση να µην 

υπερβαίνει τα 7 MPa, δηλαδή µια τάση συγκρίσιµη µε αυτήν που επιβάλλεται από ένα 

λεπτό τοξωτό φράγµα. 

7.3.4. Φράγµα πολλαπλών θόλων ή τόξων. 

Τα τοξωτά φράγµατα πολλαπλών θόλων ή τόξων εξελίχθηκαν περίπου στον ίδιο 

χρόνο µε τα φράγµατα πλακών και αντηρίδων, αλλά σε ένα πιο αργό ρυθµό. Οι 

παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή των φραγµάτων πολλαπλών θόλων ή τόξων 

ως τον πλέον προτιµητέο τύπο φράγµατος είναι παρόµοιοι µε εκείνους για τα φράγµατα 

πλακών και αντηρίδων και αναφέρονται στη µείωση των δοµικών υλικών, στις σχετικά 

µικρές δυνάµεις ανύψωσης ή υποπίεσης, καθώς και στην προσαρµοστικότητά τους σε µια 

µεγάλη γεωµορφολογική ποικιλία ως προς την διαµόρφωση των φαραγγιών. 

7.27


Εικ. 7.20: Απεικόνιση χαρακτηριστικού τοξωτού φράγµατατος πολλαπλών θόλων ή τόξων. 

Οι πολλαπλές αψίδες ή τόξα λειτουργούν ως συνεχείς µονολιθικές δοµές όπου η 

απώλεια ενός σηµαντικού τµήµατος της δοµής θα µπορούσε να οδηγήσει σε συνολική 

κατάρρευση ολόκληρου του φράγµατος. Κατά συνέπεια οι δοµές αυτές απαιτούν 

καλύτερες συνθήκες θεµελίωσης. 

Η πλειοψηφία των τοξωτών φραγµάτων πολλαπλών θόλων ή τόξων που 

κατασκευάστηκαν πριν από το 1935, και αν και αποτελούσαν τεχνολογία αιχµής για την 

εποχή τους, συγκρινόµενα µε τα σηµερινά πρότυπα και προδιαγραφές είναι ανεπαρκή 

από την άποψη των σεισµικών και υδρολογικών συνθηκών. 

7.3.5. Αντηρίδες. 

Για τα µικρά αντηριδωτά φράγµατα από την άποψη των επιβαλλόµενων 

δυνάµεων, οι αντηρίδες αναλύονται συνήθως ως δοµές βαρύτητας που υπόκεινται σε 

κεκλιµένη φόρτιση νερού, στο ίδιον βάρος τους και στις σχετικά µικρές δυνάµεις 

ανύψωσης ή υποπίεσης. Μία αντηρίδα µπορεί επίσης να θεωρηθεί ότι αποτελεί ένα 

σύστηµα κυρτών δοκών, κάθε µια από τις οποίες παραλαµβάνει και µεταφέρει µέρος του 

φορτίου του νερού και το ίδιον βάρος της στην θεµελίωσή της. 

Οι στήλες µπορούν να διαστασιολογηθούν έτσι ώστε να αναπτύσσουν µία οµοιόµορφη 

θλιπτική τάση και να καµφθούν ώστε να αποφεύγεται η εκκεντρικότητα της φόρτισης. 

Για να αποφευχθούν οι δευτερεύουσες εφελκυστικές τάσεις, οι αντηρίδες πολλών 

µεγάλων φραγµάτων έχουν κατασκευαστεί µε αρµούς συστολής – διαστολής οι οποίοι 

ακολουθούν τις διευθύνσεις των κύριων τάσεων. 

7.3.6. Άνωση ή υποπίεση και ολίσθηση. 

Ένα σηµαντικό πλεονέκτηµα των αντηριδωτών φραγµάτων, 

συµπεριλαµβανοµένων και των κενών (ή κούφιων) φραγµάτων βαρύτητας είναι ότι οι 

δυνάµεις ανύψωσης ή υποπίεσης που ασκούνται επί του φράγµατος είναι ελάχιστες. Είναι 

σύνηθες κατά τον σχεδιασµό και τους υπολογισµούς του φράγµατος να γίνεται αποδεκτή 

7.28


µία παραδοχή κατανοµής των τάσεων ανύψωσης ή υποπίεσης, που ασκείται στο 100% 

της επιφάνειας έδρασης της αντηρίδας, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήµα. 

Εικ. 7.21: Απεικόνιση ενδεικτικής παραδοχής κατανοµής τάσεων ανύψωσης ή υποπίεσης, που ασκούνται στο 

100% της επιφάνειας έδρασης της αντηρίδας. 

Για να µπορέσει αυτό να συµβεί πραγµατικά θα πρέπει να υπάρχει απελευθέρωση 

του νερού στην ατµοσφαιρική πίεση, ή στην υδροστατική πίεση της κατάντη πλευράς 

του φράγµατος, γύρω από την θεµελίωση των αντηρίδων. Στην περίπτωση που στην 

περιοχή θεµελίωσης των αντηρίδων αναπτύσσονται πετρώµατα σε οριζόντιες 

στρωσιγενείς επιφάνειες, η ανύψωση ή υποπίεση θα µπορούσε να ενεργήσει επάνω σε 

κάποια στρώση του βράχου σε µια µικρή σχετικά απόσταση κάτω από το φράγµα και να 

µην εκτονώνεται η πίεση αυτή στην ατµοσφαιρική πίεση, ή στην υδροστατική πίεση της 

κατάντη πλευράς του φράγµατος γύρω από την θεµελίωση των αντηρίδων. Στην 

περίπτωση αυτή είναι απόλυτα απαραίτητη και ουσιαστική να πραγµατοποιηθεί κάποια 

τεχνητή αποστράγγιση γύρω από την θεµελίωση. 

Για παράδειγµα αναφέρεται η περίπτωση του φράγµατος Muda της Μαλαισίας. Εκεί 

χρησιµοποιήθηκαν προεντεταµένα καλώδια τα οποία µπορούσαν να επαναπροενταθούν 

και µετά από την τοποθέτησή τους και τα οποία τοποθετήθηκαν στον πόδα ή βάση της 

κάθε αντηρίδας και µε τον τρόπο αυτόν απετράπει η ανύψωση λόγω υποπίεσης καθώς 

και η ολίσθηση του φράγµατος. 

7.29


Εικ. 7.22: Απεικόνιση χαρακτηριστικών προεντεταµένων καλωδίων ή τενόντων, που τοποθετούνται στον 

πόδα ή βάση κάθε αντηρίδας ώστε να απετρέπεται η ανύψωση λόγω υποπίεσης καθώς και η 

ολίσθηση του φράγµατος. 

7.3.7. Αντηριδωτά φράγµατα υπερχείλισης. 

Όταν τα πληµµυρικά νερά προβλέπεται ότι θα περάσουν επάνω από τα αντηριδωτά 

φράγµατα οι ακόλουθοι παράγοντες αξίζουν ιδιαίτερη προσοχή: 

• Το νερό στην κεφαλή υπερχείλισης θα πρέπει να αερίζεται επαρκώς ώστε να 

αποφεύγονται οι δονήσεις ή οι παλµοί που θα µπορούσαν να µεταφερθούν στο 

φράγµα και να προκαλέσουν την υπερφόρτισή του ή την υπερφόρτιση της 

θεµελίωσής του µε αποτέλεσµα να υποβαθµίζεται η διατµητική αντοχή του 

εδάφους. 

• Το νερό από την κεφαλή υπερχείλισης θα πρέπει να προσκρούσει επάνω σε πλάκες 

από οπλισµένο σκυρόδεµα οι οποίες να είναι επαρκώς αγκυρωµένες στα θεµέλια. 

Η διάβρωση πίσω από τις κεφαλές ή τις αψίδες των αντηρίδων θα πρέπει να 

αποτραπεί παντελώς µε την κατασκευή κατάλληλου τοίχου ή τάπητα ελέγχου της 

τυρβώδους ροής από σκυρόδεµα. 

• Θα πρέπει να είναι δυνατό να καταστρέφεται το µεγαλύτερο µέρος της ενέργειας 

πρόσκρουσης του νερού χωρίς υπερβολική διάβρωση και ρήξη της κοίτης του 

ποταµού κατάντη του φράγµατος. Εάν εµφανιστεί υπερβολική διάβρωση κατάντη 

του φράγµατος τότε είναι πολύ πιθανόν ότι η διατµητική αντοχή του εδάφους 

θεµελίωσης θα µειωθεί δραµατικά. 

7.30



Η προένταση χρησιµοποιείται για να ελαχιστοποιήσει την απαιτούµενη ποσότητα 

σκυροδέµατος και να αντισταθµίσει τις αυξηµένες εφελκυστικές τάσεις που διαφορετικά 

θα αναπτύσσονταν. Επίσης χρησιµοποιείται συνήθως ως ένας πρόσθετος συντελεστής 

ασφάλειας σε µια επαρκή κατασκευή, παραδείγµατος χάριν για να αντιµετωπιστούν 

κάποιες ακραίες συνθήκες πληµµύρας ή σεισµού. 

Η προένταση µπορεί να εφαρµοστεί για τρεις τουλάχιστον διαφορετικούς σκοπούς 

σε ένα αντηριδωτό φράγµα: 

1. Για να «τραβήξει προς τα κάτω» το ανάντη µέτωπο του φράγµατος, 

2. Για να «ανυψώσει προς τα επάνω» το κατάντη µέτωπο του φράγµατος, και 

3. Για να συµπιέσει την αντηρίδα επάνω στην βραχοµάζα θεµελίωσης για να 

βελτιωθεί η αντίσταση σε ολίσθηση µεταξύ του φράγµατος και της βραχοµάζας. 

Επιπλέον έχει αποδειχθεί ότι η τάνυση αυτή βελτιώνει συγχρόνως και την 

αντίσταση σε ολίσθηση µέσα στο υπέδαφος θεµελίωσης. 

7.31


8. ΦΡΑΓΜΑΤΑ ΑΝΑΧΩΜΑΤΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ 

8.1. Εισαγωγή στα φράγματα αναχωματικού τύπου. 

Η διεθνής ένωση χαμηλών φραγμάτων (ICOLD) ορίζει ένα φράγμα αναχωματικού 

τύπου ως: «οποιοδήποτε φράγμα που κατασκευάζεται από εκσκαμμένα υλικά που 

τοποθετούνται χωρίς προσθήκη συνδετικού υλικού εκτός από εκείνο που υφίσταται στο 

φυσικό υλικό κατασκευής του αναχώματος. Τα υλικά κατασκευής του αναχώματος 

λαμβάνονται συνήθως από ή κοντά στην περιοχή του φράγματος». 

Τα διαθέσιμα υλικά επί τόπου του έργου ελέγχουν και καθορίζουν το μέγεθος και 

τη διαμόρφωση ή γεωμετρία του φράγματος. Πολλά μικρά φράγματα αναχωματικού 

τύπου κατασκευάζονται εξ ολοκλήρου από ένα ενιαίο τύπο εδαφικού υλικού όπως είναι 

π.χ. οι αλλουβιακές αποθέσεις των ρεμάτων, ο αποσαθρωμένος μανδύας κάποιας 

υποκείμενης βραχομάζας, ή οι παγετώδεις αποθέσεις. Αυτά ονομάζονται ομοιογενή 

φράγματα και κατασκευάζονται λίγο πολύ από ομοιόμορφα και ομοιογενή φυσικά 

εδαφικά υλικά. 

Τα μεγαλύτερα φράγματα αναχωματικού τύπου είναι χωρισμένα σε ζώνες και 

κατασκευασμένα από ποικίλα υλικά, είτε που εξορύσσονται από διαφορετικές τοπικές 

πηγές δανειοθαλάμων είτε που παρασκευάζονται με την μηχανική ή υδραυλική διαλογή 

και διαχωρισμό του υλικού σε κλάσματα με διαφορετικές κοκκομετρικές συνθέσεις και 

εδαφομηχανικές ιδιότητες. 

Ένα σημαντικό στοιχείο σε ένα φράγμα αναχωματικού τύπου χωρισμένο σε ζώνες 

είναι ένα στεγανό κάλυμμα (τάπητας - μεμβράνη) ή ένας στεγανός πυρήνας που 

αποτελούνται συνήθως από αργιλικά υλικά πολύ χαμηλού συντελεστή υδροπερατότητας 

και τα οποία συλλέγονται από τοπικούς δανειοθαλάμους. Στις θέσεις όπου τα φυσικά 

στεγανά υλικά δεν είναι διαθέσιμα τα φράγματα αναχωματικού τύπου κατασκευάζονται 

με θραυστά αδρανή υλικά βράχου ή εδάφους - βράχου, και με στεγανές στρώσεις 

οπλισμένου σκυροδέματος ή ασφαλτικού σκυροδέματος ή αγκυρωμένων χαλύβδινων 

φύλλων που τοποθετούνται στο ανάντη μέτωπο του φράγματος αναχωματικού τύπου. 

Φράγματα αναχωματικού τύπου έχουν κατασκευαστεί σε μία μεγάλη ποικίλα 

εδαφικών συνθηκών και τύπων θεμελίωσης, που κυμαίνονται από ασθενείς αλλουβιακές 

αργιλικές αποθέσεις έως και πολύ ισχυρές βραχομάζες. Ένα πλεονέκτημα έναντι των 

φραγμάτων σκυροδέματος είναι ότι οι απαιτήσεις σε φέρουσα ικανότητα των γεωλογικών 

σχηματισμών θεμελίωσης είναι πολύ χαμηλότερες. Επίσης οι καθιζήσεις λόγω 

στερεοποίησης κατά τη διάρκεια και μετά από την ολοκλήρωση της κατασκευής δεν 

αποτελεί γενικά κάποιο σοβαρό πρόβλημα, λόγω της προσαρμοστικότητας στις 

μετακινήσεις των υλικών κατασκευής τους. 

8.2. Ορολογία φραγμάτων αναχωματικού τύπου. 

Στην συνέχεια αναφέρονται επιγραμματικά τα σημαντικότερα μέρη ή τμήματα ενός 

φράγματος αναχωματικού τύπου, και ακολούθως παρουσιάζονται διαγραμματικά (Εικ. 

8.1). 

 

 

 

 

 

 

 

 

Σώμα φράγματος (Shell), 

Στέψη φράγματος (Dam Top), 

Έξαλλο τμήμα φράγματος (Freeboard), 

Επιφάνεια Προστασίας Κυμάτων με Λιθοριπή (Wave Protection Riprap), 

Ανάντη Υδατοστεγή Κάλυμμα ή Τάπητας Στεγανοποίησης (Upstream Blanket), 

Έρεισμα ή μύτη φράγματος (Dam Toe), 

Θεμελίωση φράγματος (Dam Foundation), 

∆ιακόπτης στεγάνωσης νερού (Cut off), 

8.1

Φράγματα Αναχωματικού Τύπου 

 

 

 

 

Προστασία με Λιθοριπή (Riprap Protection), 

Αποστραγγιστικό Φίλτρο (Drainage Filter), 

Κατάντη στραγγιστήρι εξόδου νερού (Toe Drain), 

Μεταβατικό Αποστραγγιστικό Φίλτρο (Transition Filter). 

8.2


Εικ. 8.1: ∆ιαγραμματική απεικόνιση των μερών ή τμημάτων ενός χωμάτινου φράγματος. 

Σημείωση: Δεν είναι απαραίτητο όλα τα παραπάνω τμήματα να ενσωματώνονται σε οποιοδήποτε κατασκευή φράγματος. 

8.3


8.3. Φράγματα αναχωματικού τύπου. 

∆ιάταξη και 

σχεδιάγραμμα των 

έργων των φραγμάτων 

αναχωματικού τύπου. 

Περιορισμοί σχεδιασμού. 

Θέση στεγανής ζώνης. 

Ευστάθεια πρανών. 

Καθιζήσεις 

στερεοποίησης. 

Προστασία πρανών. 

Πορείες διήθησης 

νερού. 

Αποστραγγιστικά φίλτρα 

και μεταβατικές ζώνες. 

Πυρήνες στεγάνωσης. 

Έξαλλο τμήμα 


Πλάτος στέψης. 

Εγκάρσιοι 

αποστραγγιστικοί οχετοί 

κάτω από τα 

αναχώματα. 

8.3.1. ∆ιάταξη και σχεδιάγραμμα των έργων των φραγμάτων 


Τα φράγματα αναχωματικού τύπου απαιτούν και βοηθητικές δομές και κατασκευές 

για την εκτροπή του νερού, όπως είναι οι χαμηλού επιπέδου αγωγοί εκκένωσης νερού 

(εκκενωτές) και οι υπερχειλιστές, ενώ τα χαρακτηριστικά αυτά συνήθως ενσωματώνονται 

στα φράγματα βαρύτητας από σκυρόδεμα. Οι αγωγοί νερού παραγωγής ενέργειας είναι 

πολύ μακρύτεροι, απαιτώντας λεκάνες ηρεμίας. Θα πρέπει να δίδεται η οφειλόμενη 

προσοχή κατά τον σχεδιασμό της διάταξης και της θέσης των βοηθητικών δομών και 

κατασκευών του φράγματος. 

8.3.2. Περιορισμοί σχεδιασμού. 

Ένα φράγμα αναχωματικού τύπου είναι βασικά ένα τραπεζοειδές ανάχωμα που 

κατασκευάζεται σε μια κοιλάδα για να διαμορφώσει ένα ταμιευτήρα νερού. Ο σχεδιασμός 

του πρέπει να εξασφαλίζει τα παρακάτω χαρακτηριστικά: 

1. Να είναι αρκετά στεγανό ώστε να αποτρέπει την υπερβολική απώλεια νερού από 

τον ταμιευτήρα. 

2. Ο σχεδιασμός θα πρέπει να εξασφαλίζει ευσταθή πρανή. 

3. Οι καθιζήσεις (ελαστικές και λόγω στερεοποίησης) του φράγματος δεν θα πρέπει 

να είναι υπερβολικά υψηλές ώστε να μειωθεί σημαντικά το έξαλλο τμήμα του 


8.4


4. Το ανάντη πρανές του φράγματος θα πρέπει να προστατεύεται από την διαβρωτική 

και καταστρεπτική δράση των κυμάτων, και το κατάντη πρανές θα πρέπει να 

ανθίσταται στη διάβρωση δράση των βροχοπτώσεων. 

5. Θα πρέπει να υφίσταται κάποια ικανοποιητική πρόσφυση μεταξύ του αναχώματος 

και της θεμελίωσής του ώστε να αποτρέπεται η ανάπτυξη διόδων διήθησης νερού. 

Η υπερβολική υδροστατική ανύψωση ή υποπίεση πρέπει να ελέγχεται από 

κατάλληλα αποστραγγιστικά συστήματα. 

8.3.3. Θέση στεγανής ζώνης. 

Η θέση της στεγανής ζώνης σε ένα λιθόριπτο φράγμα περιλαμβάνει τους ίδιους 

παράγοντες όπως και στην περίπτωση ενός χωμάτινου φράγματος. 

Ένα ανάντη κατάστρωμα στεγανοποίησης έχει διάφορα πλεονεκτήματα: 

1. Είναι πιο σταθερό κάτω από το φορτίο του νερού, επειδή το προς τα κάτω φορτίο 

του νερού αυξάνει την αντίσταση στην ολίσθηση λόγω τριβής. 

2. Στο διαπερατό ανάχωμα λιθοριπής από βράχο δεν αναπτύσσεται καμία ανύψωση 

ή υποπίεση, δεδομένου ότι το ανάχωμα δεν επιτρέπει καμία μετακίνηση νερού 

προς τα επάνω από την θεμελίωση. 

3. Το κατάστρωμα στεγανοποίησης μπορεί εύκολα να επιθεωρηθεί και ελεγχθεί και 

να επισκευαστεί εάν αυτό είναι απαραίτητο. 

4. Κατά τη διάρκεια της κατασκευής, το ύψος του φράγματος μπορεί να αυξηθεί με 

προσθήκη υλικού μόνο στην κατάντη πλευρά και με επέκταση στην συνέχεια της 

μεμβράνης στεγανοποίησης προς τα πάνω στην κεκλιμένη επιφάνεια. 

Τα μειονεκτήματα ενός ανάντη καταστρώματος στεγανοποίησης είναι: 

1. Το ανάντη κατάστρωμα στεγανοποίησης είναι επιρρεπές και τρωτό στην διάβρωση 

λόγω των καιρικών συνθηκών και των κυμάτων. 

2. Εάν κατασκευασθεί από γαιώδη υλικά, κάποια ξαφνική ελάττωση ή υποβιβασμός 

της στάθμης νερού στον ταμιευτήρα μπορεί να μειώνει σε σημαντικό βαθμό την 

ευστάθειά του και μπορεί να προκαλέσει αστοχία λόγω περιστροφικού τύπου 

ολίσθησης. 

3. Η καθίζηση λόγω στερεοποίησης του αναχώματος από λιθοριπή τείνει να 

δημιουργεί εφελκυστικές ρωγμές στη μεμβράνη στεγανοποίησης. 

Η κεντρική θέση ενός στεγανού πυρήνα έχει διάφορα πλεονεκτήματα: 

1. Ο πυρήνας υποστηρίζεται εξίσου και από τις δύο πλευρές του (ανάντη και κατάντη) 

και είναι σταθερότερος και ευσταθέστερος κατά τη διάρκεια μιας ξαφνικής 

ελάττωσης ή υποβιβασμού της στάθμης νερού στον ταμιευτήρα (εάν έχει 

κατασκευάζεται από γαιώδη υλικά). 

2. Η καθίζηση λόγω στερεοποίησης της λιθοριπής προκαλεί την ανάπτυξη θλιπτικών 

τάσεων στο (αργιλικό) υλικό του πυρήνα, που τείνουν να το καταστήσουν πιο 

συμπυκνωμένο και συμπαγές. 

3. Υπάρχει λιγότερος όγκος υλικού πυρήνα και μικρότερη επιφάνεια σε εγκάρσια 

τομή για διαρροή νερού για ένα δεδομένο ύψος φράγματος και πάχος του 

στεγανού (αργιλικού) πυρήνα. 

Η επιλογή για φράγματα με στεγανές ζώνες εξαρτάται κατά ένα μεγάλο μέρος από 

τις συνθήκες ευστάθειας του (αργιλικού) υλικού του πυρήνα. Εάν είναι αρκετά ισχυρό, 

μια θέση τοποθέτησής του κοντά στην ανάντη πλευρά του φράγματος είναι συνήθως και 

η πιο οικονομική. Εντούτοις, εάν το (αργιλικό) υλικό του πυρήνα είναι ασθενές τότε μια 

επιλογή τοποθέτησής του στην κεντρική θέση είναι καλύτερη. 

8.5


8.3.4. Ευστάθεια των πρανών του φράγματος. 

8.3.4.1. Εισαγωγή. 

Η αστοχία ενός φράγματος αναχωματικού τύπου μπορεί να προκύψει από την 

αστάθεια είτε του ανάντη είτε του κατάντη πρανούς του. Η επιφάνεια αστοχίας ή 

ολίσθησης μπορεί να διέλθει μέσα από το σώμα του αναχώματος ή μπορεί να περάσει 

μέσω του αναχώματος αλλά και του υποκείμενου εδάφους θεμελίωσής του. Τα κρίσιμα 

στάδια για το ανάντη πρανές του φράγματος είναι δύο. Πρώτον κατά το τέλος της 

κατασκευής του φράγματος, και δεύτερον κατά τη διάρκεια της γρήγορης ελάττωσης ή 

ταπείνωσης της στάθμης νερού στον ταμιευτήρα. Τα κρίσιμα στάδια για το κατάντη 

πρανές του φράγματος είναι επίσης δύο. Πρώτον κατά το τέλος της κατασκευής του 

φράγματος, και δεύτερον κατά τη διάρκεια της σταθερής διήθησης του νερού όταν ο 

ταμιευτήρας είναι στην μέγιστη πλήρωσή του. 

Είναι σύνηθες να εγκαθίστανται πιεζόμετρα για να μετριούνται οι πιέσεις του νερού 

πόρων και να συγκρίνονται στην συνέχεια τα στοιχεία αυτά με τις προβλεφθείσες τιμές 

που λήφθηκαν υπόψη και χρησιμοποιήθηκαν κατά τον σχεδιασμό του φράγματος. 

∆εδομένου ότι οι πιέσεις νερού πόρων έχουν κάποια κυρίαρχη επιρροή επί του 

συντελεστή ασφάλειας των πρανών του φράγματος, θα πρέπει να λαμβάνονται αμέσως 

προστατευτικά μέτρα εάν διαπιστωθεί ότι ο συντελεστής ασφάλειας, βασισμένος στις 

τιμές των μετρήσεων, πλησιάζει κάποια αρκετά χαμηλό επίπεδο. 

Για να εξασφαλίζεται η ευστάθεια των πρανών του φράγματος θα πρέπει να 

διερευνώνται διάφορες συνθήκες όπως αναφέρονται στην συνέχεια: 

1. Οι κλίσεις των πρανών του φράγματος θα πρέπει να είναι ικανοποιητικά ασφαλείς 

σε επιφανειακή ολίσθηση περιστροφικού τύπου. Για να εξασφαλίζεται αυτό οι 

κλίσεις των πρανών του φράγματος δεν θα πρέπει να είναι πιο απότομες από τη 

γωνία ανάπαυσης του υλικού από το οποίο συνίστανται τα πρανή. 

2. Το φράγμα θα πρέπει να είναι επαρκώς ασφαλές σε ολίσθησή του επί της 


3. Η μάζα του αναχώματος θα πρέπει να είναι ικανοποιητικά ασφαλές σε αστοχία 

περιστροφικού τύπου ή σε αστοχία τύπου σύνθετης επιφάνειας ολίσθησης. Η 

περίπτωση αυτή είναι πιθανή να εμφανιστεί μέσα σε ένα αργιλικό πυρήνα ή σε μία 

θεμελίωση από ασθενές αργιλικό υλικό. 

Η ασφάλεια ενάντια στην αστοχία του φράγματος μπορεί να αυξηθεί αφενός με τη 

μείωση της κλίσης των πρανών του φράγματος και αφετέρου με την επιλογή δομικών 

υλικών του φράγματος υψηλότερης διατμητικής αντοχής και καλύτερης συμπύκνωσής 

τους. 

Α. Ομοιογενές ανάχωμα. 

1. Ολίσθηση μέσα στο υλικό του αναχώματος (Εικ. 8.2). 

2. Κύκλος περιστροφικής ολίσθησης μέσω της θεμελίωσης του φράγματος. 

Εικ. 8.2: Ομοιογενές ανάχωμα. 

8.6


Β. Φράγμα αναχωματικού τύπου χωρισμένο σε ζώνες. 

1. Ολίσθηση μέσα στο υλικό της λιθοριπής του αναχώματος (Εικ. 8.3). 

2. Ολίσθηση μέσα στο υλικό της λιθοριπής του αναχώματος και στην θεμελίωσή 

του. 

3. Ολίσθηση μέσα στο (αργιλικό) υλικό του πυρήνα και στην θεμελίωσή του. 

Εικ. 8.3: Φράγμα αναχωματικού τύπου χωρισμένο σε ζώνες. 

Γ. Τέλος της κατασκευής. 

Οι περισσότερες αστοχίες των πρανών ενός φράγματος εμφανίζονται είτε κατά τη 

διάρκεια, είτε στο τέλος της κατασκευής του. Οι πιέσεις νερού πόρων εξαρτώνται από 

την περιεκτικότητα σε νερό (ή το ποσοστό υγρασίας) του υλικού κατά την τοποθέτηση 

της αναχώματος και από τον ρυθμό της κατασκευής. Μια συμβατική υποχρέωση για να 

επιτευχθεί γρήγορη ολοκλήρωση θα οδηγήσει τελικά σε υψηλές πιέσεις νερού πόρων 

κατά το τέλος της κατασκευής. Εντούτοις, η περίοδος κατασκευής ενός φράγματος 

αναχωματικού τύπου είναι πιθανό να είναι αρκετά παρατεταμένη που επιτρέπει την 

μερική εκτόνωση ή διαφυγή της υπερβολικής πίεσης του νερού πόρων, ειδικά σε ένα 

φράγμα με σύστημα εσωτερικής αποστράγγισης. Η εκτόνωση ή διαφυγή των 

υπερβολικών πιέσεων νερού πόρων μπορεί να επιταχυνθεί με την εγκατάσταση 

οριζόντιων αποστραγγιστικών στρωμάτων μέσα στο σώμα του φράγματος. Εντούτοις, 

μια ανάλυση της ευστάθειας των πρανών του φράγματος που βασίζεται στις ολικές ή 

αστράγγιστες παραμέτρους της διατμητικής αντοχής, (c u και φ u ), θα οδηγούσε σε ένα 

αρκετά συντηρητικό και συνεπώς αντιοικονομικό σχεδιασμό των πρανών του φράγματος. 

Επομένως μία ανάλυση της ευστάθειας των πρανών του φράγματος που βασίζεται στις 

ενεργές ή στραγγιζόμενες παραμέτρους της διατμητικής αντοχής, (c’ και φ’), προτιμάται. 

Ένας συντελεστής ασφάλειας της τάξης του 1,3 μπορεί να είναι αποδεκτός για το τέλος 

της κατασκευής με την προϋπόθεση ότι υπάρχει επαρκής εμπιστοσύνη στις 

εδαφομηχανικές παραμέτρους σχεδιασμού του φράγματος. 

8.3.4.2. Κατάσταση σταθερής διήθησης νερού. 

Όταν ο ταμιευτήρας είναι πλήρης για κάποιο χρονικό διάστημα, καθιερώνονται συνθήκες 

σταθερής διήθησης ή ροής νερού τόσο μέσω του σώματος του φράγματος όσο και κάτω 

από αυτό στο έδαφος θεμελίωσής του που ρέει κάτω από την ανώτατη γραμμή ροής (flow 

line) σε κατάσταση πλήρους κορεσμού. Σε αυτή την κατάσταση θα πρέπει να αναλυθεί η 

ευστάθεια των πρανών του φράγματος από την άποψη των ενεργών ή στραγγιζόμενων 

παραμέτρων της διατμητικής αντοχής, (c’ και φ’), με τιμές πίεσης νερού πόρων που 

προσδιορίζεται από το διάγραμμα ή δίκτυο ροής (flow net). Ο συντελεστής ασφάλειας 

για αυτή την κατάσταση θα πρέπει να είναι τουλάχιστον ίσος με 1,5. Η εσωτερική 

διάβρωση μπορεί να αποτελέσει έναν ιδιαίτερο κίνδυνο ιδίως όταν ο ταμιευτήρας είναι 

πλήρης επειδή μπορεί το νερό να ανέλθει και να αναπτυχθεί μέσα σε σύντομο σχετικά 

χρόνο, μειώνοντας σοβαρά την ασφάλεια του φράγματος. 

8.7


8.3.4.3. Γρήγορη ταπείνωση ή υποβιβασμός της στάθμης του νερού 

στον ταμιευτήρα σε χαμηλής διαπερατότητας εδάφη. 

Η γρήγορη ταπείνωση ή υποβιβασμός της στάθμης του νερού στον ταμιευτήρα 

μετά από μία κατάσταση σταθερής διήθησης ή ροής νερού θα οδηγήσει σε μια αλλαγή 

στη κατανομή της πίεσης νερού πόρων μέσα στο φράγμα και κάτω από αυτό στην ζώνη 

θεμελίωσής του. Εάν η διαπερατότητα ενός εδάφους είναι χαμηλή, μια περίοδος 

ταπείνωσης ή υποβιβασμού της στάθμης του νερού στον ταμιευτήρα που μετριέται στις 

εβδομάδες μπορεί να είναι «γρήγορη» σε σχέση με τον χρόνο που απαιτείται για την 

εκτόνωση ή διαφυγή της πίεσης νερού πόρων καθώς και την αλλαγή στην κατάσταση 

της πίεσης αυτής. 

8.3.4.4. Γρήγορη ταπείνωση ή υποβιβασμός της στάθμης του νερού 

στον ταμιευτήρα σε εδάφη υψηλής διαπερατότητας. 

Η κατανομή της πίεσης νερού πόρων μετά από μία ταπείνωση ή υποβιβασμό της 

στάθμης του νερού στον ταμιευτήρα σε εδάφη υψηλής διαπερατότητας, μειώνεται καθώς 

το νερό πόρων αποστραγγίζεται από το έδαφος σχεδόν ακριβώς επάνω από το επίπεδο 

ταπείνωσης. Η γραμμή κορεσμού κινείται κατάντη με ένα ρυθμό που εξαρτάται από τη 

διαπερατότητα του εδάφους. Μπορεί να σχεδιαστεί μια σειρά διαγραμμάτων ή δικτύων 

ροής για διαφορετικές θέσεις της γραμμής κορεσμού και να υπολογιστούν διάφορες τιμές 

πίεσης νερού πόρων (Εικ. 8.4). Στην συνέχεια μπορεί να προσδιοριστεί ο συντελεστής 

ασφάλειας, χρησιμοποιώντας μία ανάλυση ευστάθειας των πρανών του φράγματος με 

βάση τις ενεργές ή στραγγιζόμενες παραμέτρους της διατμητικής αντοχής, (c’ και φ’), 

για οποιαδήποτε θέση της γραμμής κορεσμού. 

Εικ. 8.4: Διάγραμμα ή δίκτυο ροής (Flow Net) για τον υπολογισμό της πίεσης νερού πόρων κατά την γρήγορη 

ταπείνωση ή υποβιβασμό της στάθμης του νερού στον ταμιευτήρα. 

8.3.5. Καθιζήσεις λόγω στερεοποίησης. 

Η καθίζηση λόγω στερεοποίησης είναι ένα ιδιαίτερο πρόβλημα για τα φράγματα 

αναχωματικού τύπου. Αρχίζει κατά τη διάρκεια της κατασκευής του φράγματος και 

συνεχίζεται για πολλά χρόνια αφότου έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή του φράγματος. 

∆ύο είναι κύριες αιτίες: 

1. Η μετανάστευση ή μετακίνηση των λεπτομερών εδαφικών κόκκων από τα σημεία 

επαφής μεταξύ των μεγαλύτερων κόκκων ή των χαλικοκροκάλων από βράχο 

(αδρανή υλικά) επιτρέπει στους κόκκους να επαναπροσανατολίζονται και να 

επαναδιατάσσονται σε μια εγγύτερη μεταξύ τους ή πυκνότερη δομή, και 

8.8


2. Η συντριβή των σημείων επαφής μεταξύ των μεγαλύτερων κόκκων ή των 

χαλικοκροκάλων από βράχο κάτω από τις ακραίες τάσεις που αναπτύσσεται από 

το βάρος του αναχώματος αναγκάζει τους μεγάλους κόκκους ή τις χαλικοκροκάλες 

από βράχο να αναπτύσσουν νέα σημεία επαφής τα οποία πάλι με την σειρά τους 

στην συνέχεια συνθλίβονται και συντρίβονται έως ότου επέλθει κάποια τελική 

ισορροπία στο καθεστώς των επιβαλλόμενων τάσεων (Εικ. 8.5). 

Το πρόβλημα αυτό μπορεί να αποφευχθεί με την κατάλληλη συμπύκνωση κατά τη 

διάρκεια της κατασκευής. Στα χωμάτινα φράγματα μπορεί να προβλεφθεί αυξημένο ύψος 

κατασκευής του φράγματος, ακόμα και κατά 50 %, ώστε με την ακόλουθη καθίζηση 

λόγω στερεοποίησης που θα προκύψει το φράγμα να διαμορφωθεί τελικά στο σωστό 

προβλεπόμενο ύψος. Μια κατασκευή σε διαδοχικά στάδια και φάσεις «προσθήκης» 

ύψους, καθώς η καθίζηση λόγω στερεοποίησης εξελίσσεται, μπορεί επίσης να βοηθήσει. 

α. Καθίζηση λόγω στερεοποίησης σε εγκάρσια τομή. 

β. Καθίζηση λόγω στερεοποίησης. Έδαφος θεμελίωσης. 

γ. Ανώμαλο πάχος εδάφους θεμε αιτίες λίωση στα αντερείσματα. 

∆. Ανάστροφο ή επικρεμάμενο αντέρεισμα. 

Εικ. 8.5: Απεικόνιση των κυριότερων αιτιών καθιζήσεις λόγω στερεοποίησης των φραγμάτων αναχωματικού 

τύπου. 

8.3.6. Προστασία των μετώπων των πρανών. 

Και τα δύο μέτωπα των πρανών ενός φράγματος αναχωματικού τύπου θα πρέπει 

να προστατεύονται από δομικές ζημιές. Σε κανονικές περιστάσεις το κατάντη μέτωπο του 

πρανούς του φράγματος υπόκειται μόνο στις αποσαθρωτικές και διαβρωτικές δυνάμεις 

της φύσης. Το ανάντη μέτωπο του πρανούς του φράγματος θα πρέπει να προστατεύεται 

από τη διαβρωτική δράση ή την διαταραχή που προκαλεί ο κυματισμός της λίμνης του 

ταμιευτήρα, ο πάγος ή η πρόσκρουση διάφορων επιπλεόντων υλικών και σκουπιδιών. Οι 

διάφορες μέθοδοι προστασίας από δομικές ζημιές των μετώπων των πρανών ενός 

φράγματος περιλαμβάνουν την τοποθέτηση σχετικά μεγάλων τεμαχών βράχου (rip-rap), 

την τοποθέτηση προκατασκευασμένων πλακών σκυροδέματος ή μιγμάτων εδάφους - 

τσιμέντου ή μεμβράνης στεγανοποίησης (Εικ. 8.6). Η προστασία αυτή θα πρέπει να 

πραγματοποιείται αρκετά παραπάνω αλλά και κάτω από το εύρος λειτουργίας της 

στάθμης νερού στον ταμιευτήρα. 

8.9


Εικ. 8.6: Προστασία με τοποθέτηση σχετικά μεγάλων τεμαχών βράχου (rip-rap). 

Μέγεθος μεγάλων τεμαχών βράχου (rip-rap): Μάζα μεμονωμένου τεμάχους 

βράχου = 1000 x (ύψος κυμάτων = Hs) 3 (σε kg). 

Τα σχετικά μεγάλα τεμάχη βράχου (rip-rap) θα πρέπει να προέρχονται από υγιή 

βράχο, να είναι ανθεκτικά στην διάβρωση και αποσάθρωση, υδατοστεγή (πολύ χαμηλού 

ενεργού πορώδους) και καλής γενικά ποιότητας ώστε να μπορούν να αντιστέκονται στις 

έντονα μεταβαλλόμενες σκληρούς συνθήκες του περιβάλλοντος. 

8.3.7. Πορείες διήθησης νερού. 

8.3.7.1. ∆ιασωλήνωση του εδάφους (Piping). 

Η εσωτερική διάβρωση της θεμελίωσης ή του αναχώματος που προκαλείται από 

τη διήθηση του νερού είναι γνωστή ως διασωλήνωση του εδάφους (Piping). Γενικά, η 

διάβρωση αρχίζει στο κατάντη τμήμα ή πόδα του φράγματος και επεκτείνεται προς τα 

πίσω δηλαδή προς τον ταμιευτήρα, διαμορφώνοντας έτσι κανάλια ή σωληνίσκους κάτω 

από το φράγμα. Τα κανάλια ή οι σωληνίσκοι αυτοί ακολουθούν τις πορείες της μέγιστης 

διαπερατότητας του εδάφους και μπορεί να μην αναπτύσσονται μέχρι πολλά χρόνια μετά 

από την κατασκευή (Εικ. 8.7). 

Εικ. 8.7: Απεικόνιση της διασωλήνωσης του εδάφους (Piping) που προκαλείται από τη διήθηση του νερού 

μέσα στο σώμα του αναχώματος ή της θεμελίωσης του φράγματος. 

Η αντίσταση του αναχώματος ή της θεμελίωσης του στη διασωλήνωση του 

εδάφους εξαρτάται από: 

8.10


1. την πλαστικότητα του εδάφους, 

2. την κοκκομετρική του διαβάθμιση, και 

3. τον βαθμό της συμπύκνωσής του ή της σχετικής πυκνότητάς του. 

Οι πλαστικές άργιλοι με έναν δείκτη πλαστικότητας μεγαλύτερο από 15, είτε είναι 

καλώς είτε είναι κακώς συμπυκνωμένες, είναι τα υλικά που έχουν την υψηλότερη 

ανθεκτικότερα στο φαινόμενο της διασωλήνωσης. Η ελάχιστη αντίσταση στη 

διασωλήνωση βρίσκεται σε ένα έδαφος κακώς συμπυκνωμένο, με καλή κοκκομετρική 

διαβάθμιση, μη συνεκτικό και με σχεδόν καθόλου συνδετικό υλικό. Αναπτύσσεται επίσης 

και στην ομοιόμορφη, λεπτόκοκκη, μη συνεκτική άμμο, ακόμα και όταν είναι καλά 

συμπυκνωμένη. Οι ρωγμές που αναπτύσσονται λόγω καθίζησης από στερεοποίηση στα 

ανθεκτικότερα υλικά μπορούν επίσης να δημιουργήσουν προβλήματα διασωλήνωσης. 

Η διασωλήνωση μπορεί να αποφευχθεί με την επιμήκυνση των γραμμών ροής του 

νερού μέσα στο φράγμα και στην θεμελίωσή του (Εικ. 8.8). Αυτό μειώνει την υδραυλική 

κλίση της ροής του νερού και ως εκ τούτου την ταχύτητά του. Οι γραμμές ροής μπορούν 

να αυξηθούν από: 

 

Τοίχους διακοπών ροής νερού (Cutoff walls) 

 

Στεγανούς (αργιλικούς) πυρήνες. 

 

Καλύμματα ή τάπητες ή μεμβράνες στεγανοποίησης (Impermeable blankets) που 

επεκτείνονται προς τα ανάντη από το ανάντη μέτωπο του φράγματος. 

Εικ. 8.8: Μέθοδοι αποφυγής ή μείωσης του φαινομένου της διασωλήνωσης με την επιμήκυνση των γραμμών 

ροής του νερού μέσα σε φράγμα και στην θεμελίωσή του. 

8.11


8.3.7.2. Έλεγχος διήθησης νερού. 

∆ιήθηση είναι η συνεχής μετακίνηση του νερού από το ανάντη μέτωπο του 

φράγματος προς το κατάντη μέτωπό του. Η ανώτατη επιφάνεια αυτού του ρεύματος του 

διηθούμενου νερού είναι γνωστή ως φρεατική ή πιεζομετρική επιφάνεια υπόγειων νερών 

(Εικ. 8.9). 

Η φρεατική ή πιεζομετρική αυτή επιφάνεια πρέπει να διατηρηθεί στο επίπεδο του 

κατάντη πόδα του φράγματος ή κάτω από αυτό. 

Εικ. 8.9: Απεικόνιση κατασκευής διαγράμματος ροής (Flow Net) που δημιουργείται από την συνεχή ροή του 

νερού από το ανάντη μέτωπο του φράγματος προς το κατάντη μέτωπό του. 

Η φρεατική ή πιεζομετρική επιφάνεια μέσα σε ένα φράγμα μπορεί να ελεγχθεί από 

έναν κατάλληλα σχεδιασμένο αργιλικό πυρήνα ή από τοίχους. 

8.3.7.3. Εσωτερικά συστήματα στραγγιστηρίων. 

8.3.7.3.1. Σκοπός. 

Ένα ομοιογενές φράγμα με ένα ύψος μεγαλύτερο από περίπου 6 με 8 μέτρα θα 

πρέπει να έχει κάποιο τύπο κατάντη στραγγιστηρίου ή αποστραγγιστικού φίλτρου. Ο 

σκοπός ενός κατάντη στραγγιστηρίου ή αποστραγγιστικού φίλτρου είναι: 

1. για να μειώνει τις πιέσεις νερού πόρων στην κατάντη τμήμα του φράγματος και 

επομένως να αυξάνει τη ευστάθεια του κατάντη πρανούς του φράγματος έναντι 

περιστροφικής ολίσθησης, και 

2. για να ελέγχει οποιαδήποτε διήθηση νερού που εξέρχεται από το κατάντη τμήμα 

του φράγματος και επομένως να αποτρέπει τη διάβρωση του κατάντη πρανούς του 

φράγματος, δηλαδή για να αποτρέπει την ανάπτυξη του φαινομένου της 

διασωλήνωσης. 

Η αποτελεσματικότητα του κατάντη στραγγιστηρίου ή αποστραγγιστικού φίλτρου 

στη μείωση των πιέσεων νερού πόρων εξαρτάται από τη θέση και την έκτασή του. 

Εντούτοις, η ανάπτυξη του φαινομένου της διασωλήνωσης ελέγχεται με την εξασφάλιση 

ότι η κοκκομετρική διαβάθμιση του διαπερατού υλικού από το οποίο έχει κατασκευαστεί 

το κατάντη στραγγιστήρι ή αποστραγγιστικό φίλτρο καλύπτει τις απαιτήσεις φίλτρων σε 

σχέση με το υλικό του αναχώματος. 

8.12


8.3.7.4. Στραγγιστήρια ή αποστραγγιστικά φίλτρα ποδός (Toe 

drains). 

Ο σχεδιασμός ενός κατάντη συστήματος στραγγιστηρίων ή αποστραγγιστικών 

φίλτρων ελέγχεται και καθορίζεται από το ύψος του φράγματος, το κόστος και την 

διαθεσιμότητα του διαπερατού υλικού για την κατασκευή του, καθώς και από την 

διαπερατότητα του εδάφους θεμελίωσης του φράγματος. 

Για τα χαμηλά φράγματα, ένας απλός τύπος στραγγιστηρίου ή αποστραγγιστικού 

φίλτρου ποδός μπορεί να χρησιμοποιηθεί με επιτυχία. Τα στραγγιστήρια ή 

αποστραγγιστικά φίλτρα ποδός έχουν εγκατασταθεί σε μερικά από τα παλαιότερα 

ομοιογενή φράγματα σε μια προσπάθεια να αποτραπεί η χαλάρωση ή η μείωση της 

αντοχής καθώς και η διάβρωση του κατάντη ποδός του φράγματος (Εικ. 8.10). 

Εικ. 8.10: Απεικόνιση γεωμετρικών χαρακτηριστικών κατασκευής στραγγιστηρίων ή αποστραγγιστικών 

φίλτρων ποδός (Toe drains). 

Για βάθη ταμιευτήρα μεγαλύτερα από 15 m, οι περισσότεροι μηχανικοί θα 

τοποθετούσαν ένα σύστημα στραγγιστηρίων ή αποστραγγιστικών φίλτρων περαιτέρω 

μέσα στο εσωτερικό του αναχώματος όπου θα ήταν πιο αποτελεσματικό στη μείωση των 

πιέσεων νερού πόρων και στον έλεγχο της διήθησης του νερού. 

8.3.7.5. Οριζόντια αποστραγγιστικά καλύμματα. 

Τα οριζόντια αποστραγγιστικά καλύμματα χρησιμοποιούνται συχνά για φράγματα 

μέτριου ύψους. 

8.13


Τα αποστραγγιστικά καλύμματα χρησιμοποιούνται συχνά επάνω από το κατάντη 

μισό ή ένα τρίτο της περιοχής της θεμελίωσης του φράγματος. Το φράγμα ύψους 45 m 

του Αμερικάνικου γραφείου αποκατάστασης του εδάφους και αποστραγγιστικών και 

εγγειοβελτιωτικών έργων (American Bureau of Reclamation) είναι ένα ομοιογενές 

φράγμα που έχει κατασκευαστεί με ένα κατάντη οριζόντιο αποστραγγιστικό κάλυμμα. 

Όπου το διαπερατό υλικό είναι λιγοστό, μπορούν να τοποθετηθούν αντ' αυτού 

εσωτερικές συνθετικές λωρίδες ειδικού γεωυφάσματος, δεδομένου ότι και αυτές δίνουν 

την ίδια γενική επίδραση κατά την αποστράγγιση του νερού. 

8.3.7.6. Μειονεκτήματα των οριζόντιων αποστραγγιστικών 

καλυμμάτων. 

Ένα χωμάτινο φράγμα αναχωματικού τύπου τείνει να είναι πιο υδροπερατό ή 

διαπερατό κατά την οριζόντια διεύθυνση απ' ό,τι κατά την κατακόρυφο. Σε ορισμένες 

περιπτώσεις, τα οριζόντια στρώματα τείνουν να είναι πιο αδιαπέρατα από το μέσο υλικό 

που κατασκευάζεται το ανάχωμα, και κατ’ αυτόν τον τρόπο το νερό θα ρέει κατά την 

οριζόντια διεύθυνση σε ένα σχετικά αδιαπέρατο στρώμα και θα εκφορτίζεται στο κατάντη 

μέτωπο του φράγματος παρά την ύπαρξη του οριζόντιου αποστραγγιστικού καλύμματος. 

Όπου αυτό έχει συμβεί το κατάντη πρανές του φράγματος είναι επιρρεπές σε 

περιστροφική ολίσθηση και σε διασωλήνωση. Μπορούν να γίνουν επισκευές με την 

εγκατάσταση οριζόντιων περατών αποστραγγιστικών καλυμμάτων ή τάπητων στα 

κατάντη πρανή ή με την κατασκευή κατακόρυφων αποστραγγιστικών φίλτρων που να 

συνδέονται με το οριζόντιο αποστραγγιστικό κάλυμμα. Τέτοια κατακόρυφα 

αποστραγγιστικά φίλτρα αποτελούνται συνήθως από άμμο και χαλίκια. 

8.3.7.7. Αποστραγγιστικά φίλτρα τύπου «καπνοδόχου». 

Τα αποστραγγιστικά φίλτρα τύπου «καπνοδόχου» κατασκευάζονται ως μια 

προσπάθεια για να αποτραπεί η οριζόντια ροή κατά μήκος των σχετικά αδιαπέρατων 

στρωματοποιημένων εδαφικών στρώσεων, και να παρεμποδιστεί η διήθηση του νερού 

προτού φθάσει στο κατάντη πρανές του φράγματος. Τα αποστραγγιστικά φίλτρα τύπου 

«καπνοδόχου» ενσωματώνονται συχνά στα υψηλά ομοιογενή φράγματα αναχωματικού 

τύπου, τα οποία κατασκευάζονται με τους κεκλιμένα ή κατακόρυφα αποστραγγιστικά 

φίλτρα τύπου «καπνοδόχου» (Εικ. 8.11). 

Εικ. 8.11: Απεικόνιση γεωμετρικών χαρακτηριστικών κατασκευής στραγγιστηρίων ή αποστραγγιστικών 

τύπου «καπνοδόχου» ("Chimney" type Drains). 

Σε μερικά σημαντικά έργα φραγμάτων, τα αποστραγγιστικά φίλτρα τύπου 

«καπνοδόχου» κατασκευάζονται κεκλιμένα με αρκετή μάλιστα κλίση, τόσο ανάντη και 

μερικές φορές και κατάντη. Ένα ανάντη κεκλιμένο αποστραγγιστικό φίλτρο τύπου 

«καπνοδόχου» μπορεί να ενεργήσει και ως ένας σχετικά λεπτός πυρήνας. Εκτός από τον 

έλεγχο της διήθησης του νερού μέσω του φράγματος και την αύξηση της ευστάθειας του 

κατάντη πρανούς, ένα αποστραγγιστικό φίλτρο τύπου «καπνοδόχου» είναι επίσης 

χρήσιμο στη μείωση των πιέσεων νερού πόρων τόσο κατά τη διάρκεια της κατασκευής 

8.14


του φράγματος όσο και μετά από τη γρήγορη ελάττωση ή ταπείνωση ή υποβιβασμό της 

στάθμης του νερού στον ταμιευτήρα. 

8.3.7.8. ∆ιαστάσεις και διαπερατότητα των αποστραγγιστικών 


Οι διαστάσεις και η διαπερατότητα των αποστραγγιστικών φίλτρων πρέπει να είναι 

επαρκείς ώστε να μεταφέρουν την προβλεπόμενη ροή με ένα μεγάλο περιθώριο 

ασφάλειας για απροσδόκητες διαρροές νερού. Εάν το φράγμα και το έδαφος θεμελίωσής 

του είναι σχετικά στεγανά, η αναμενόμενη διαρροή νερού θα είναι σχετικά χαμηλή. Ένα 

αποστραγγιστικό φίλτρο θα πρέπει να κατασκευάζεται από υλικό με έναν συντελεστή 

διαπερατότητας (Κ) τουλάχιστον 10 έως 100 φορές μεγαλύτερο από τον συντελεστή του 

μέσου υλικού κατασκευής του αναχώματος. 

8.3.7.9. Λεπτός ανάντη κεκλιμένος (αργιλικός) πυρήνας. 

Σε ένα χωμάτινο φράγμα με έναν ανάντη κεκλιμένο πυρήνα χαμηλής 

διαπερατότητας, το έδαφος θεμελίωσής του μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι στεγανό και σε 

μία σταθερή κατάσταση. Υπό συνθήκες σταθερής κατάστασης ροής η μικρή ποσότητα 

νερού που διαρρέει μέσω του πυρήνα, ρέει προς τα κάτω με κατακόρυφη διεύθυνση σε 

μια μερικώς κορεσμένη ζώνη και κατόπιν σε μία σχεδόν οριζόντια διεύθυνση σε μία λεπτή 

κορεσμένη στρώση κατά μήκος του στεγανού εδάφους θεμελίωσης. Για αυτόν τον τύπο 

φράγματος το κατάντη σώμα του φράγματος θα πρέπει να είναι αρκετές εκατοντάδες 

φορές πιο διαπερατό από τον πυρήνα του (Εικ. 8.12). 

Εικ. 8.12: Διήθηση και ροή νερού μέσω ενός ανάντη κεκλιμένου πυρήνα φράγματος. 

8.3.7.10. ∆ιακόπτες μερικής στεγάνωσης νερού (Cut-offs). 

Ένα χωμάτινο φράγμα που κατασκευάζεται χωρίς ένα διακόπτη στεγάνωσης νερού 

(cut-off) σε διαπερατούς ή ημιδιαπερατούς εδαφικούς ή βραχώδεις σχηματισμούς 

θεμελίωσης μπορεί να οδηγήσει σε διήθηση κάτω από το φράγμα και να δημιουργήσει 

απαράδεκτες πιέσεις ανύψωσης ή υποπίεσης και να προκαλέσει αστάθεια στην έδρασή 

του. Σε περίπτωση που ένας στεγανός διακοπής στεγάνωσης νερού εγκατασταθεί στο 

60% του βάθους του διαπερατού σχηματισμού της θεμελίωσης του φράγματος, το 

διάγραμμα ή δίκτυο ροής και η κατάντη ανώτερη γραμμή διήθησης ή ροής νερού μέσα 

στο σώμα του φράγματος ελαφρώς τροποποιείται σε ένα χαμηλότερο επίπεδο. Μια 

8.15


θεωρητική γραμμή διήθησης ή ροής νερού για διάφορα βάθη εγκατάστασης ενός 

διακόπτη μερικής στεγάνωσης νερού δίνεται στην συνέχεια (Εικ. 8.13). 

Εικ. 8.13: Οι επιδράσεις του διακόπτη μερικής στεγάνωσης νερού στην κατάντη ανώτερη γραμμή διήθησης 

ή ροής νερού μέσα στο σώμα του φράγματος. 

Για έναν αποτελεσματικό διακοπή στεγάνωσης νερού ο προσδιορισμός θέσης και 

του βάθους του διακόπτη στεγάνωσης νερού (Cut-off) θα πρέπει να είναι κυριολεκτικά 

«τέλειος». ∆εδομένου ότι αυτό είναι σχεδόν αδύνατο να επιτευχθεί, πρέπει να 

επιλεχθούν και να χρησιμοποιηθούν και άλλες μέθοδοι ελέγχου της διήθησης του νερού 

από κοινού με τους διακόπτες στεγάνωσης νερού (Cut-offs). 

8.3.8. Αποστραγγιστικά φίλτρα και μεταβατικές ζώνες. 

∆εδομένου ότι ο αργιλικός πυρήνας ενός φράγματος σταθεροποιείται με 

κατάλληλα τοποθετημένες ζώνες τεμαχίων βράχου ή αμμοχάλικου, είναι απόλυτα 

απαραίτητο να αποτρέπεται η διείσδυση και μεταφορά των λεπτόκοκκων υλικών του 

πυρήνα προς το αδρόκοκκο υλικό του σώματος του φράγματος προς τις δύο εκατέρωθεν 

πλευρές του, είτε κατά τη διάρκεια της γρήγορης ελάττωσης ή ταπείνωσης ή 

υποβιβασμού της στάθμης του νερού στον ταμιευτήρα, είτε από τις πιέσεις του νερού 

διήθησης κάτω από το υδραυλικό φορτίο του νερού του ταμιευτήρα. Τα αποστραγγιστικά 

φίλτρα ή οι μεταβατικές ζώνες πρέπει επομένως να τοποθετούνται σε επαφή προς την 

κάθε πλευρά του αργιλικού πυρήνα. 

Το ανάντη φίλτρο, εάν αποτελείται από μη συνεκτικό υλικό και από κατάλληλη 

κοκκομετρική διαβάθμιση, μπορεί να συνεισφέρει και να βοηθήσει σημαντικά παίζοντας 

και κάποιον άλλο ρόλο. Συγκεκριμένα μπορεί να παρέχει υλικό σφράγισης ή 

«επούλωσης» των εγκάρσιων ρωγμών του πυρήνα σε περίπτωση που αυτές εμφανιστούν 

λόγω κάποιας ατέλειας στην κατασκευή του πυρήνα ή λόγω κάποιας καθίζησης και 

συνεπώς να τις αυτοθεραπεύει. Επομένως για αυτόν τον σκοπό δικαιολογείται η επιλογή 

του καλύτερου και καταλληλότερου υλικού. Αν και η πρωταρχική λειτουργία των 

αποστραγγιστικών φίλτρων ή των μεταβατικών ζωνών είναι να διατηρούν το υλικό του 

πυρήνα σταθερό ενάντια στη μετακίνησή του προς την λιθοριπή, το υλικό της κατάντη 

μεταβατικής ζώνης θα πρέπει να επιλεχθεί και να τοποθετηθεί έτσι ώστε να 

παρεμποδίζεται η διάδοση κάποιας ρωγμής του πυρήνα προς την συμπυκνωμένη 

λιθοριπή. Η ορθή διεθνής πρακτική υπαγορεύει να διευρύνονται οι ζώνες μετάβασης προς 

κάθε αντέρεισμα, δηλαδή στις περιοχές όπου μπορούν να εμφανιστούν οι αυξημένες 

εφελκυστικές τάσεις και τα πλάγια ραγίσματα. 

Για να αποτρέπεται η μετανάστευση των λεπτόκοκκων εδαφικών σωματιδίων ή 

υλικών από τον πυρήνα του φράγματος προς το αδρόκοκκο υλικό του σώματος του 

8.16


φράγματος, αλλά και να αποτρέπεται και η εμφάνιση του φαινομένου της διασωλήνωσης 

θα πρέπει (Εικ. 8.14 & 8.15): 

(D 

)f 

15 

4 5 

1) 

(D85)s 



(D 

)f 

50 

25 

2) 

(D50)s 



Για την εξασφάλιση της απαίτησης περί ικανοποιητικής διαπερατότητας, θα πρέπει: 

(D 

)f 

15 

4 5 

3) 

(D15)s 



Για να αποτρέπεται του προβλήματος της κακής κοκκομετρικής διαβάθμισης του 

φίλτρου, θα πρέπει: 

(D 

)f 

60 

20 

4) 

(D10)f 

(f 

(f 

 

 

Φίλτρο) 

Φίλτρο) 

Όπου f συμβολίζει το «αποστραγγιστικό φίλτρο» και s συμβολίζει «την ζώνη που 

φιλτράρεται ή δηλαδή ο γειτονικός πυρήνας του φράγματος». 

8.17


Εικ. 8.14: Μονό ή απλό φίλτρο μεταξύ του αργιλικού πυρήνα και του αδρόκοκκου υλικού του σώματος του 


Εικ. 8.15: Διπλό ή σύνθετο φίλτρο στον αργιλικό πυρήνα. 

8.3.9. Αργιλικοί πυρήνες στεγάνωσης. 

Ο πυρήνας μπορεί να οριστεί ως μια μεμβράνη που κατασκευάζεται μέσα σε ένα 

φράγμα αναχωματικού τύπου για να διαμορφώσει ένα στεγανό εμπόδιο, η ισορροπία και 

ευστάθεια του οποίου εξασφαλίζεται από το σώμα του φράγματος. Μπορεί να 

κατασκευάζεται από φυσικά υλικά, όπως άργιλο, και αμμοχάλικα, κ.λ.π. ή από τεχνητώς 

8.18


παρασκευαζόμενα υλικά, όπως σιμέντο ή ασφαλτικό σκυρόδεμα, ή και από μέταλλο, 

πλαστικό, λάστιχο, κ.λ.π. (Εικ. 8.16). 

Εικ. 8.16: Κατασκευή αργιλικού πυρήνα στεγάνωσης. 

Το πάχος του πυρήνα θα εξαρτηθεί πρώτιστα από το διαθέσιμο υλικό. Για 

παράδειγμα εάν είναι διαθέσιμη μία καλή άργιλος με χαμηλό σχετικά κόστος ο μελετητής 

και σχεδιαστής του φράγματος θα μπορούσε να επιλέξει έναν αρκετά παχύ αργιλικό 

πυρήνα. Το πλάτος του πυρήνα εξαρτάται και συσχετίζεται συνήθως με τον τύπο της 

θεμελίωσης, και την επιτρεπόμενη υδραυλική κλίση κατά μήκος της ζώνης επαφής. 

Ένας πυρήνας από φυσικά υλικά μπορεί να είναι κεντρικός, κεκλιμένος και να 

βρίσκεται πλησίον και κάτω από το ανάντη μέτωπο του πρανούς του φράγματος ή να 

βρίσκεται σε κάποια ενδιάμεση θέση. Ένα αποδεκτό γενικά πάχος πυρήνα είναι περίπου 

το ένα δεύτερο του ύψους του φράγματος, ανάλογα με τα διαθέσιμα υλικά. Η 

διαπερατότητα (Κ) του συμπυκνωμένου υλικού του πυρήνα δεν πρέπει να υπερβαίνει 

την τιμή των 10 -5 cm/sec. 

Η υδραυλική κλίση σε σχέση με τον αργιλικό πυρήνα είναι ο λόγος του μέγιστου 

υδραυλικού φορτίου του νερού στον ταμιευτήρα προς το πάχος του πυρήνα. Οι λεπτοί 

πυρήνες μπορεί να είναι επαρκείς από την άποψη της υδατοστεγανότητάς τους αλλά είναι 

επίσης ουσιαστικό να παρασχεθούν και καλά σχεδιασμένα φίλτρα προς την κάθε 

εκατέρωθεν πλευρά τους. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος με τα λεπτά φίλτρα είναι η 

δυνατότητά τους να «διατρηθούν» και να εμφανίσουν μια «μολυσμένη» με αργιλικό 

υλικό ζώνη. 

Οι κύριοι - πρωτεύοντες παράγοντες που εξετάζονται κατά τον καθορισμό των 

διαστάσεων του πυρήνα και του καταμερισμού του αναχώματος σε ζώνες είναι: 

Ο τύπος και ο όγκος των διαθέσιμων υλικών κατασκευής του πυρήνα, 

Τα σχετικά οικονομικά στοιχεία των εδαφικών υλικών πλήρωσης και της λιθοριπής, 

Η πλαστικότητα του διαθέσιμου υλικού του πυρήνα και της επίδρασής του στον 

κίνδυνο ραγίσματος του πυρήνα, 

Η έκταση και ο ρυθμός ή η ταχύτητα ταπείνωσης ή εκκένωσης του νερού στον 

ταμιευτήρα, και 

Η φύση του εδαφικού ή βραχώδους σχηματισμού θεμελίωσης κάτω από τον 

αδιαπέρατο αργιλικό πυρήνα. 

8.19


Ράγισμα του πυρήνα. Είναι οι ρωγμές που εμφανίζονται συχνά στα χωμάτινα 

φράγματα και στους αργιλικούς πυρήνες των λιθόριπτων φραγμάτων. Θα πρέπει να 

δίδεται ιδιαίτερη προσοχή για να αποτρέπεται κάθε τέτοιο ράγισμα και ο υπεύθυνος 

μηχανικός και γεωτέχνης του φράγματος θα πρέπει να αποφασίζει εάν οι ρωγμές είναι 

πιθανό να επεκταθούν και να γίνουν σοβαρές ή εάν είναι σταθερές και επουσιώδεις και 

μπορούν να επιχωματωθούν. 

Η επίδραση της μετα - κατασκευαστικής καθίζησης λόγω στερεοποίησης επί της 

στέψης ή κορυφής του φράγματος στην δημιουργία ραγισμάτων (*). 

Καθίζηση λόγω 

στερεοποίησης επί της 

στέψης ή κορυφής του 

φράγματος (mm) 

Λιγότερο από 50 

Ίσο ή μεγαλύτερο από 50 

Μεγαλύτερο από 100 











Είδος ραγίσματος 

Κανένα ράγισμα των φραγμάτων. 

Μπορεί να εμφανιστούν εγκάρσια ραγίσματα σε 

συμπυκνωμένα και ξηρά φράγματα 

Το επιφανειακό οπλισμένο σκυρόδεμα που δεν έχει 

περιμετρικούς αρμούς συστολής – διαστολής μπορεί να 

ραγίσει 

Μπορεί να εμφανιστούν διαμήκη ραγίσματα μεταξύ του 

πυρήνα και του σώματος του φράγματος 

Μπορεί να εμφανιστούν διαμήκη ραγίσματα στον 

συμπυκνωμένο και ξηρό αργιλικό πυρήνα 

Μπορεί να εμφανιστεί υδραυλική θραύση 

Μπορεί να εμφανιστούν εγκάρσια ραγίσματα σε υδαρό 

συμπυκνωμένο αργιλικό πυρήνα. Μπορεί να 

εμφανιστούν διαμήκη ραγίσματα μεταξύ του υδαρού 

συμπυκνωμένου αργιλικού πυρήνα και του σώματος 


Το επιφανειακό ασφαλτικό σκυρόδεμα μπορεί να 

ραγίσει (που αυτό-θεραπεύεται για καθίζηση λόγω 

στερεοποίησης της τάξης των 350 mm) 

Μπορεί να εμφανιστούν διαμήκη ραγίσματα σε υδαρό 

συμπυκνωμένο πυρήνα. Το επιφανειακό οπλισμένο 

σκυρόδεμα που έχει περιμετρικούς αρμούς συστολής – 

διαστολής μπορεί να ραγίσει 

∆εν υπάρχει κανένα «αρραγές» φράγμα από όσα 

μελετήθηκαν 

Όλα τα φράγματα παρουσιάζουν εκτεταμένα εγκάρσια 

ραγίσματα 

Σοβαρά ραγίσματα του επιφανειακού ασφαλτικού 

σκυροδέματος 

Η μεγάλη έκταση των ραγισμάτων απαιτεί την 

ολοκληρωτική αντικατάσταση του επιφανειακού 

οπλισμένου σκυροδέματος 

(*) Στοιχεία από «Thomas, Henry H. Η εφαρμοσμένη μηχανική των μεγάλων φραγμάτων». 

8.20


8.3.10. Έξαλλο τμήμα φράγματος (Freeboard). 

Ένα ομοιογενές φράγμα αναχωματικού τύπου δεν πρέπει ποτέ να υπερχειλίζει και 

για την ακρίβεια κανένα μόνιμο φράγμα αναχωματικού τύπου δεν πρέπει ποτέ να 

υπερχειλίζει. Εντούτοις, η κατασκευή επαρκούς ύψους έξαλλου τμήματος φράγματος 

(freeboard) μπορεί να είναι πολύ ακριβή επειδή απαιτεί τη διεύρυνση της διατομής του 

φράγματος και ως εκ τούτου πολύ περισσότερα δομικά υλικά. 

Πολλές φορές είναι σωστότερο από κατασκευαστική άποψη να στρώνονται με 

ασφαλτοτάπητα ή ασφαλτικό σκυρόδεμα τόσο η στέψη ή κορυφή όσο και το κατάντη 

μέτωπο του φράγματος. Το επίπεδο της στέψης ή κορυφής καθορίζεται αναλόγως ώστε 

να επιτρέπεται μόνο ο ψεκασμός να περνάει επάνω από αυτό, ή και η μέγιστη πλημμυρική 

παροχή αιχμής ή καμιά φορά ακόμα και συχνότερα περιστατικά πλημμύρας. Παρόλα 

αυτά, αυτό χρησιμοποιείται μόνο για φράγματα ύψους κάτω από 30 m. 

Μια εναλλακτική μέθοδος για μείωση της απαιτούμενης ποσότητας των δομικών 

υλικών κατασκευής του συμπληρωματικού αναχώματος είναι να κατασκευαστεί ένας 

τοίχος προστασίας κυμάτων από σκυρόδεμα κατά μήκος της στέψης ή κορυφής του 

αναχώματος, όπως απεικονίζεται στο παρακάτω σχήμα (Εικ. 8.17). 

Εικ. 8.17: Συμπληρωματική επίχωση. 

8.3.11. Πλάτος στέψης ή κορυφής. 

Αυτό συνήθως καθορίζεται από τη διαδικασία κατασκευής και την πρόσβαση που 

απαιτείται είτε κατά τη διάρκεια της κατασκευής είτε ως μόνιμο χαρακτηριστικό του 

φράγματος. Ο Ιαπωνικός κώδικας 1957, καθορίζει το απαιτούμενο πλάτος της στέψης ή 

κορυφής του φράγματος (W) σε σχέση με το ύψος του φράγματος, ως ακολούθως: 

W = 3.6 H 1/3 - 3 (m) 

το οποίο δίνει πλάτος στέψης ή κορυφής όπως αναφέρεται στον παρακάτω πίνακα: 

Ύψος φράγματος (m) 

Απαιτούμενο πλάτος 

στέψης ή κορυφής (m) 

30 8 

50 10 

70 11 

100 13 

200 18 

8.21


8.3.12. Εγκάρσιοι αποστραγγιστικοί οχετοί κάτω από τα 

αναχώματα. 

Σε μερικές θέσεις είναι απαραίτητο να κατασκευαστεί ένας μεγάλος 

αποστραγγιστικός οχετός κάτω από το φράγμα, αν και αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται 

όπου είναι δυνατόν. 

Ο συμβατικός αποστραγγιστικός οχετός είναι ένας οχετός από οπλισμένο 

σκυρόδεμα που σχεδιάζεται με σκοπό να αντισταθεί τόσο στην εσωτερική πίεση νερού 

όσο και στην εξωτερική φόρτιση του αναχώματος. Είναι σημαντικό ότι δεν εμφανίζεται 

διαρροή μέσα στην περιοχή του αργιλικού πυρήνα του φράγματος ή ανάντη από αυτόν. 

Για να αποτραπεί αυτό θα πρέπει να τοποθετούνται δακτύλιοι στεγανοποίησης γύρω από 

τον οχετό, η θέση και οι διαστάσεις των οποίων καθορίζονται από το υδραυλικό φορτίο 

στον ταμιευτήρα. 

8.4. Εισαγωγή χωμάτινων φραγμάτων (Earthfill Dams). 

Ένα χωμάτινο φράγμα είναι ένα φράγμα αναχωματικού τύπου, που 

κατασκευάζεται κατά κύριο λόγο από συμπυκνωμένα εδαφικά υλικά, και είτε είναι 

ομοιογενές είτε χωρίζεται σε ζώνες, και το οποίο συνίσταται περισσότερο από το 50 % 

από εδαφικά (γαιώδη) υλικά (Εικ. 8.18). 

Εικ. 8.18: Φωτογραφική απεικόνιση χωμάτινου φράγματος (Earthfill Dams). 

Ένα λιθόριπτο φράγμα όπου όλα τα κενά του έχουν γεμίσει με λεπτόκοκκα υλικά 

με την μέθοδο της υδραυλικής πλημμύρας θεωρείται συνήθως ως χωμάτινο φράγμα. 

Στην συνέχεια αναλύονται και συζητούνται τα κυριότερα θέματα που αναφέρονται 

στο αντικείμενο των χωμάτινων φραγμάτων (Earthfill Dams). 

8.22



2. Τύποι 

χωμάτινων 


3. ∆ομικά υλικά. 

8.4.1. Τύποι χωμάτινων φραγμάτων. 

1. Ομοιογενές. 

2. Με κεντρικό 


πυρήνα. 

3. Με κεκλιμένο 


πυρήνα. 

4. Υδραυλικά 

φράγματα. 

Εικ. 8.19: Διάφοροι ύποι χωμάτινων φραγμάτων. 

Οι κλίσεις 1 προς 1,33 (ύψος προς μήκος) είναι κατάλληλες για τα λιθόριπτα 

φράγματα με μέτωπα επιστρωμένα με σκυρόδεμα, αλλά για αποτελεσματική τοποθέτηση 

και ευστάθεια ασφαλτικού σκυροδέματος επί του μετώπου, η κλίση του ανάντη πρανούς 

θα πρέπει να είναι περίπου 1 προς 1,7. Είναι σημαντικό οι άνθρωποι να μπορούν να 

περπατούν σε αυτήν την κλίση χωρίς την βοήθεια σχοινιών, αλλά σε μια κλίση της τάξης 

8.23


του 1 προς 1,33 απαιτούνται σχοινιά ασφαλείας. Να σημειωθεί ότι ένα ασφαλτικό 

σκυρόδεμα έχει περισσότερη ανοχή στην μετακίνηση λόγω καθίζησης από στερεοποίηση 

από ότι μία άκαμπτη στρώση από σκυρόδεμα (Εικ. 8.19). 

8.4.2. Ομοιογενή χωμάτινα φράγματα. 

Τέτοια αναχώματα αποτελούνται από έναν ενιαίο τύπο υλικού ή από υλικό από την 

ίδια πηγή λήψης. Αυτό μπορεί να αποτελείται από μικρούς κόκκους που τοποθετούνται 

με υδραυλικά μέσα, ή συμπυκνωμένες γαίες ή αμμοχάλικα που έχουν ταξινομηθεί και 

συμπυκνωθεί με μηχανικά μέσα. 

Οι βασικές ιδιότητες που απαιτούνται στο υλικό κατασκευής ενός ομοιογενούς 

αναχώματος ή για την κατασκευή του πυρήνα ενός λιθόριπτου φράγματος είναι: 

 

 

 

 

Το υλικό θα πρέπει να είναι αρκετά αδιαπέρατο για να αποτρέπει την υπερβολική 

απώλεια νερού μέσω του φράγματος. Η αποδεκτή απώλεια του νερού καθορίζονται 

τόσο από την ασφάλεια της κατασκευής (ευστάθεια πρανών, πίεση ανύψωσης ή 

υποπίεσης) όσο και από την αξία του νερού που χάνεται. 

Το υλικό θα πρέπει να είναι ικανό να τοποθετείται και να σταθεροποιείται ώστε να 

δώσει μια σχεδόν ομοιογενή μάζα, απαλλαγμένη από πιθανές πορείες διείσδυσης 

νερού, είτε μέσω του αναχώματος είτε κατά μήκος της επαφής του με την 

θεμελίωση. 

Το έδαφος θα πρέπει να αναπτύσσει μια μέγιστη πρακτική διατμητική αντοχή κάτω 

από την επιβαλλόμενη συμπύκνωσή του και να διατηρεί το μεγαλύτερο μέρος της 

μετά από την πλήρωση του ταμιευτήρα με νερό. 

∆εν θα πρέπει να υπόκειται σε καθιζήσεις λόγω στερεοποίησης, ούτε να μαλακώνει 

ή να ρευστοποιείται κατά τον κορεσμό του. 

Η ευστάθεια ενός χωμάτινου φράγματος αναχωματικού τύπου ενισχύεται εάν το 

κατάντη τμήμα του μπορεί να διατηρηθεί χωρίς διήθηση και ροή νερού. Επομένως 

απαιτείται η τοποθέτηση εσωτερικών αποστραγγιστικών αγωγών μέσα στο φράγμα, όπως 

φαίνεται στο παρακάτω σχήμα (Εικ. 8.20), που αφήνουν την «ξηρή» πλέον 

συμπυκνωμένη επίχωση ως υποστήριξη. Η διατομή A-A αντιπροσωπεύει το φίλτρο, την 

αποστράγγιση, και τα τμήματα του φίλτρου. 

Εικ. 8.20: Τοποθέτηση εσωτερικών αποστραγγιστικών αγωγών μέσα στο σώμα ενός χωμάτινου φράγματος 


Η θέση και η κλίση θα εξαρτηθούν από τα χρησιμοποιούμενα υλικά. Έχει προταθεί 

ότι η μέγιστη σταθερότητα θα προέκυπτε με την τοποθέτησή του αποστραγγιστικού 

αγωγού πλησιέστερα στο ανάντη μέτωπο με γωνία θ μικρότερη από ορθή. 

8.24


8.4.3. Χωμάτινα φράγματα με κεντρικό αδιαπέρατο πυρήνα. 

Όπου υπάρχει μόνο περιορισμένη διαθεσιμότητα εδαφικού υλικού για την 

κατασκευή του αδιαπέρατου πυρήνα, αλλά αφθονία διαπερατού υλικού για το ανάχωμα, 

ο μελετητής και σχεδιαστής του φράγματος δεν έχει καμία άλλη επιλογή παρά να 

αποφασίσει για κατασκευή ενός φράγματος με λεπτό πυρήνα. Εντούτοις, όπου υπάρχει 

άφθονη διαθεσιμότητα τόσο διαπερατού όσο και αδιαπέρατου υλικού, ένα φράγμα με 

λεπτό πυρήνα μπορεί να αποδειχθεί οικονομικότερο ή ευκολότερα κατασκευαζόμενο για 

διάφορους λόγους όπως αναφέρονται στην συνέχεια (Εικ. 8.21): 

1. Η μονάδα κόστους για την τοποθέτηση αδιαπέρατων υλικών μπορεί να είναι 

περισσότερη από την μονάδα κόστους των διαπερατών υλικών. 

2. Ο όγκος του αναχώματος μπορεί να μειωθεί σε ένα φράγμα με λεπτό πυρήνα 

αποτελεσματικότερα απ' ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο τύπο φράγματος. 

3. Ο διαθέσιμος χρόνος κατασκευής και οι καιρικές συνθήκες μπορεί να μην 

επιτρέπουν την κατασκευή ενός αδιαπέρατου πυρήνα μεγάλου πάχους. 

Εικ. 8.21: Κατασκευή χωμάτινου φράγματος με κεντρικό αδιαπέρατο πυρήνα. 

Το ελάχιστο πάχος του πυρήνα εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως 

αναφέρονται στην συνέχεια: 

1. Η ανοχή σε απώλεια διήθησης. 

2. Το ελάχιστο πλάτος που θα επιτρέψει την ορθή κατασκευή. 

3. Ο τύπος του υλικού που επιλέγεται για την κατασκευή του πυρήνα και του 

σώματος του φράγματος. 

4. Ο σχεδιασμός των προτεινόμενων στρώσεων των αποστραγγιστικών φίλτρων. 

5. Η προηγούμενη εμπειρία από παρόμοια έργα. 

Ευστάθεια του πυρήνα. - Το υλικό του πυρήνα έχει συνήθως μικρότερη διατμητική 

αντοχή από το υπόλοιπο σώμα του αναχώματος, και επομένως από την άποψη της 

ευστάθειας, ένας λεπτότερος πυρήνας φράγματος είναι καλύτερος. Εντούτοις, ένας 

παχύτερος πυρήνας έχει αυξημένη αντίσταση σε διαφορικό ράγισμα, το όποιο μπορεί να 

οδηγήσει στο φαινόμενο της διασωλήνωσης του εδάφους. Επομένως, η αντίσταση της 

διασωλήνωσης του εδάφους εξαρτάται από τις εδαφομηχανικές ιδιότητες, όπως την 

πλαστικότητα και την κοκκομετρική διαβάθμιση του υλικού του πυρήνα. 

8.25


Πλεονεκτήματα των κατακόρυφων πυρήνων: 

1. Ένα πλεονέκτημα του κατακόρυφου πυρήνα είναι ότι θα υπάρξουν υψηλότερες 

πιέσεις στην επαφή μεταξύ του πυρήνα και της θεμελίωσης του, γεγονός που θα 

παράσχει μία μεγαλύτερη προστασία ενάντια στη πιθανότητα διαρροής νερού κατά 

μήκος της επαφής αυτής. 

2. Ο κατακόρυφος πυρήνας τείνει να είναι ελαφρώς παχύτερος για μια δεδομένη 

ποσότητα αδιαπέρατου εδαφικού υλικού από το πάχος ενός κεκλιμένου πυρήνα. 

Τα ακόλουθα κριτήρια αντιπροσωπεύουν μια χονδρική εγκάρσια διατομή σύμφωνα 

με τα στοιχεία και τα σχέδια πολλών πεπειραμένων μηχανικών στην μελέτη, σχεδιασμό 

και κατασκευή χωμάτινων φραγμάτων: 

 

 

 

Οι αδιαπέρατοι πυρήνες με ένα πλάτος της τάξης του 30% έως 50% του 

υδραυλικού φορτίου (ύψους) του νερού έχουν αποδειχθεί ικανοποιητικοί σε πολλά 

φράγματα κάτω από διαφορετικές συνθήκες. Οι πυρήνες αυτού του πλάτους είναι 

επαρκείς για οποιοδήποτε εδαφικό τύπο και ύψος φράγματος. 

Οι αδιαπέρατοι πυρήνες με ένα πλάτος της τάξης του 15% ως 20% του 

υδραυλικού φορτίου (ύψους) του νερού θεωρούνται λεπτοί. Εντούτοις, όταν 

χρησιμοποιούνται επαρκώς σχεδιασμένα και κατασκευασμένα στρώματα 

αποστραγγιστικών φίλτρων, ο πυρήνας μπορεί να λειτουργήσει ικανοποιητικά 

κάτω από τις περισσότερες συνθήκες. 

Τα πλάτη των πυρήνων που αντιστοιχούν σε λιγότερο από 10% του υδραυλικού 

φορτίου (ύψους) του νερού δεν χρησιμοποιούνται ευρέως στην πράξη, και θα 

πρέπει να χρησιμοποιηθούν μόνο στην περίπτωση που μια μεγάλη διαρροή μέσω 

του πυρήνα δεν θα οδηγούσε στην αστοχία του φράγματος. 

8.4.4. Χωμάτινα φράγματα με κεκλιμένο αδιαπέρατο πυρήνα. 

8.26 

Πλεονεκτήματα των χωμάτινων φραγμάτων με κεκλιμένους πυρήνες: 

1. Το κυριότερο πλεονέκτημα ενός ανάντη κεκλιμένου πυρήνα είναι ότι το κατάντη 

τμήμα του αναχώματος μπορεί να κατασκευαστεί πρώτα και ο πυρήνας που 

τοποθετείται αργότερα. Αυτό αποτελεί ένα ιδιαίτερο πλεονέκτημα όταν υπάρχει 

μια σύντομη περίοδος μη βροχερού καιρού που είναι κατάλληλη ώστε να επιτραπεί 

η κατασκευή ενός πυρήνα από λεπτόκοκκα (αργιλικά) εδάφη. 

2. Ένα άλλο πλεονέκτημα είναι ότι οι σιμεντενέσεις θεμελίωσης μπορεί να 

πραγματοποιηθούν ταυτόχρονα ενώ το ανάχωμα κατασκευάζεται. 

3. Οι ζώνες των αποστραγγιστικών φίλτρων μεταξύ των ανάντη και κατάντη 

διαπερατών ζωνών μπορούν να κατασκευαστούν λεπτότερες και είναι ευκολότερο 

να εγκαταστήσουν απ' ό,τι στα χωμάτινα φράγματα με έναν κεντρικό κατακόρυφο 

αδιαπέρατο πυρήνα. 

4. Ένα χωμάτινο φράγμα με κεκλιμένο αδιαπέρατο πυρήνα είναι πιο συμφέρον από 

την άποψη της ταχύτητας και της οικονομίας που μπορεί να επιτευχθεί στην 

κατασκευή των απαραίτητων σιμεντενέσεων θεμελίωσης. Το πλεονέκτημα 

προέρχεται από το γεγονός ότι οι σιμεντενέσεις μπορούν να εκτελεσθούν 

ταυτόχρονα ενώ το κύριο κατάντη διαπερατό τμήμα του αναχώματος 

κατασκευάζεται. 

Μειονεκτήματα των χωμάτινων φραγμάτων με κεκλιμένους πυρήνες: 

1. Σε μερικές περιοχές η επιφάνεια επαφής μεταξύ του πυρήνα και του εδάφους 

θεμελίωσής του εξαρτάται από το βάθος της εκσκαφής για την θεμελίωση. Αυτό 

σημαίνει δηλαδή ότι όταν η εκσκαφή γίνεται βαθύτερη, η περιοχή αυτή επαφής


κινείται προς τα ανάντη. Εντούτοις, σε μερικές περιπτώσεις το βάθος της εκσκαφής 

που απαιτείται για να παρέχει μια κατάλληλη και επαρκή επαφή μεταξύ του 

χωμάτινου πυρήνα και του εδάφους θεμελίωσής του δεν μπορεί να προκαθοριστεί 

με ακρίβεια και ασφάλεια πριν από την έναρξη της κατασκευής του φράγματος. 

2. Λόγω του προαναφερόμενου λόγου μπορεί να είναι δύσκολο να εντοπιστεί με 

ακρίβεια η επιθυμητή θέση της ζώνης κατασκευής της κουρτίνας των 

σιμεντενέσεων στεγανοποίησης σε σχέση με την ζώνη της επαφής μεταξύ του 

πυρήνα και του εδάφους θεμελίωσής του. 

3. Στην περίπτωση που προβλέπεται κάποια πιθανή απαίτηση εισπίεσης πρόσθετου 

σιμεντενέματος μέσω του αναχώματος αφότου έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή του 

φράγματος, τότε προτιμάται πάντα ένα χωμάτινο φράγμα με κατακόρυφο κεντρικό 

πυρήνα, επειδή η εργασία των εισπιέσεων σιμεντενέματος μπορεί να γίνει από τη 

στέψη του φράγματος χωρίς να χρειαστεί ταπείνωση του νερού στον ταμιευτήρα. 

8.4.5. Χωμάτινα φράγματα υδραυλικής επίχωσης. 

Ένα χωμάτινο φράγμα υδραυλικής πλήρωσης ή επίχωσης είναι το φράγμα αυτό 

στο οποίο το δομικό υλικό κατασκευής του μεταφέρεται ως αιώρημα στο νερό μέχρι την 

θέση του αναχώματος όπου και τοποθετείται με ιζηματογένεση, δηλαδή με πτώση ή 

καθίζηση των αιωρούμενων κόκκων. Χρησιμοποιείται η επίδραση της ικανότητας 

ταξινόμησης του ρέοντας νερού κατά την ιζηματογένεση, για τη δημιουργία ενός 

λεπτόκοκκου πυρήνα στο κέντρο του αναχώματος με χονδρόκοκκα σώματα στις 

εκατέρωθεν πλευρές του φράγματος. Σε ένα φράγμα ημι-υδραυλικής πλήρωσης ή 

επίχωσης το υλικό μεταφέρεται με μία μονάδα διακίνησης και στοιβάζεται ελεύθερα στην 

άκρη του αναχώματος (Εικ. 8.22). Στην συνέχεια «σπρώχνεται» στην τελική θέση του 

με υδραυλική πίεση νερού (water jet). Η χρήση αυτού του τύπου φράγματος είναι 

σπάνια, επειδή: 

 

 

Το κόστος κυλίνδρωσης των εδαφικών υλικών, δηλαδή των απαραίτητων 

χωματουργικών εργασιών, έχει «πέσει» σημαντικά τελευταία με την τεχνολογική 

ανάπτυξη μεγαλύτερων και πιο οικονομικών δομικών μηχανημάτων και 

εξοπλισμών χωματουργικών εργασιών. 

Είναι δύσκολο να ελεγχθεί η ποιότητα του υλικού, γεγονός που καθιστά την 

μέθοδο αυτή λιγότερο αξιόπιστη από άλλους τύπους κατασκευής φραγμάτων. 

Εικ. 8.22: Κατασκευή χωμάτινου φράγματος υδραυλικής πλήρωσης ή επίχωσης. 

Η αποστράγγιση του αργιλικού πυρήνα πραγματοποιείται με δύο τρόπους: α) 

μέρος του νερού διηθείται οριζοντίως προς το διαπερατό αδρόκοκκο σώμα του 

φράγματος, και β) το υπόλοιπο κινείται προς τα επάνω δηλαδή προς την επιφάνεια του 

εδαφικού πυρήνα, και επιτρέπει στο κέντρο του φράγματος υπόκειται σε υποχώρηση 

8.27


λόγω καθίζησης από στερεοποίηση. Τελικά η προς τα κάτω μετακίνηση του φράγματος 

αναπτύσσει φαινόμενα «τόξου» ή «γεφύρωσης» στο υλικό του αργιλικού πυρήνα 

γεγονός που αποτρέπει την πλήρη στερεοποίησή του. 

8.4.6. ∆ομικά υλικά. 

Η λεπτομέρεια και η ακρίβεια με την οποία ερευνώνται οι περιοχές των 

δανειοθαλάμων μπορεί να έχουν μια σημαντική επίδραση στο κόστος κατασκευής του 

φράγματος. Οι καλύτερες πληροφορίες προέρχονται από τις τάφρους που εκσκάπτονται 

με εκσκαφείς και προωθητήρες (bulldozers). 

∆ύο ερωτήσεις πρέπει να υποβληθούν και να απαντηθούν σε ικανοποιητικό βαθμό: 

1. Είναι το επιλεγόμενο δομικό υλικό αποδεκτό; 

2. Πώς θα εκσκαφθεί αυτό; 

Τα υλικά θα πρέπει να εξεταστούν σε κατάλληλα εξοπλισμένο εργαστήριο 

εδαφομηχανικής και θα πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικά αυτών που θα 

χρησιμοποιούταν για την κατασκευή του τελικού φράγματος. 

Κατά την επιλογή του εδαφικού υλικού για την κατασκευή ενός αδιαπέρατου 

πυρήνα ή ενός ομοιογενούς φράγματος, ο υπεύθυνος εδαφομηχανικός ή γεωλόγος θα 

πρέπει να εξετάσει κατά κύριο λόγο την διαπερατότητά του, την αντίστασή του στο 

φαινόμενο της διασωλήνωσης, τη διατμητική αντοχή του, την πλαστικότητά του και την 

αντίστασή του σε ράγισμα. Η περιεκτικότητα σε νερό ή το ποσοστό υγρασίας του υλικού 

θα επηρεάσει κάθε έναν από τους προαναφερόμενους αυτούς παράγοντες και ιδιότητες 

με διαφορετικό τρόπο. Απαιτείται η εκτέλεση κατάλληλων δοκιμών καθώς και η 

σημαντική κρίση και εμπειρία του μηχανικού για να προσδιοριστεί με την πρέπουσα 

ακρίβεια η βέλτιστη αυτή περιεκτικότητα σε νερό ή το ποσοστό υγρασίας για τον κάθε 

ιδιαίτερο εδαφικό τύπο που απαιτείται στο κάθε ιδιαίτερο μέρος του φράγματος. 

8.28


8.5. Εισαγωγή στα λιθόριπτα φράγματα (Rockfill Dams). 

Η διεθνής ένωση χαμηλών φραγμάτων (ICOLD) ορίζει ένα λιθόριπτο φράγμα ή 

φράγμα λιθοριπής (rockfill Dam) ως: «έναν αναχωματικού τύπο φράγματος, εξαρτώμενο 

για τη ευστάθεια και γενική σταθερότητά του πρώτιστα από το βραχώδες υλικό που το 

περιβάλει και το αντιστηρίζει. Ως λιθόριπτο φράγμα θα πρέπει για την στεγανότητά του 

να περιλαμβάνει μια αδιαπέρατη ζώνη, η οποία σήμερα συνήθως αποτελείται από 

κατάλληλα επιλεγμένο εδαφικό υλικό με ζώνες αποστραγγιστικών φίλτρων, που 

καταλαμβάνει έναν σημαντικό όγκο του φράγματος. Ο όρος λιθοριπή αντιπροσωπεύει 

συνήθως ένα φράγμα το οποίο περιέχει περισσότερο από το 50% του όγκου του 

συμπυκνωμένο ή ελεύθερα «στοιβασμένο» χονδρόκοκκο διαπερατό επιχωματικό υλικό. 

Ένα τέτοιο φράγμα εξαρτάται απόλυτα όσον αφορά την στεγανότητά του από την 

ύπαρξη ενός ανάντη αδιαπέρατου καλύμματος ή τάπητα ή και από έναν αδιαπέρατο 

πυρήνα»……. 

Όπως και ένα χωμάτινο φράγμα αποτελείται από διάφορες κατηγορίες δομικών 

υλικών κατάλληλης κοκκομετρικής διαβάθμισης, όπου η κάθε εδαφική κατηγορία είναι 

ανεξάρτητη από την άλλη. Η γενική σταθερότητα και ευστάθεια αναπτύσσεται από την 

τριβή και από την αλληλεπίδραση της μίας εδαφικής κατηγορίας κοκκομετρικής 

διαβάθμισης ως προς την άλλη, παρά από οποιοδήποτε άλλο συνδετικό ή σιμεντοποιητικό 

παράγοντα που συνδέει και «δένει» τους εδαφικούς κόκκους μεταξύ τους από κοινού. 


στο αντικείμενο των λιθόριπτων φραγμάτων (Rockfill Dams). 


2. Τύποι 

λιθόριπτων 


3. Πλεονεκτήματα 

της λιθόριπτης 

κατασκευής. 

4. ∆ομικά υλικά 

λιθοριπής. 

5. Λιθόριπτα 

φράγματα με 

χωμάτινο 

πυρήνα. 

6. Λιθόριπτα 

φράγματα με 

πέτασμα ή 

κατάστρωμα. 

8.29


8.5.1. Τύποι λιθόριπτων φραγμάτων. 

Σύνθετα χωμάτινα και λιθόριπτα φράγματα. 

Κεντρικός 

χωμάτινος 

πυρήνας. 

Κεκλιμένος 



Ανάντη 

κεκλιμένος 



Λιθοριπή με μια λεπτή στεγανή μεμβράνη ή τάπητα ή ένα διάφραγμα για να «κρατάει» το νερό. 

Κεντρική 

λεπτή στεγανή 

μεμβράνη. 

Ανάντη λεπτή 

στεγανή 

μεμβράνη ή 

τάπητας. 

Ασύνδετη ή ξηρά λιθοδομή. 

Φράγμα με 

ζώνη 

αντιστήριξης 

από τεχνητές 

επιχωματώσεις 

(μπάζα). 

Εικ. 8.23: Απεικόνιση διάφορων τύπων λιθόριπτων φραγμάτων. 

8.5.2. Πλεονεκτήματα της λιθόριπτης κατασκευής. 

 

Οικονομική - λόγω της χρήσης φτηνών τοπικών δομικών υλικών. 

8.30


 

Κατάλληλη όπου οι συνθήκες θεμελίωσης δεν είναι καλές, και ειδικά όταν και όπου 

προβλέπονται από την μελέτη και τον σχεδιασμό του φράγματος υψηλές 

υδροστατικές πιέσεις ανύψωσης ή υποπίεσης. 

Η λιθοριπή είναι ιδιαίτερα κατάλληλη όταν δεν υπάρχει διαθέσιμη ικανοποιητική 

ποσότητα εδαφικών υλικών, και όταν στην περιοχή υπάρχει αφθονία υγιούς βραχομάζας 

για παραγωγή λιθοριπής και αδρανών υλικών. Η τοποθέτηση της λιθοριπής 

προσαρμόζεται εύκολα στις κατασκευαστικές διαδικασίες κατά την διάρκεια υγρού και 

κρύου καιρού και επιτρέπει συνεχή εργασία κάτω από καιρικές συνθήκες που δεν θα 

επέτρεπαν τη κατασκευή χωματουργικών εργασιών ή σκυροδέτησης. 

Με την λιθοριπή είναι δυνατή πολύ γρήγορη κατασκευή λόγω της 

προσαρμοστικότητάς της στην κακοκαιρία καθώς επίσης και επειδή η διαδικασία της 

επίχωσης δεν είναι απαραίτητο να διακόπτεται για κυλίνδρωση ή και άλλες χωριστές 

διαδικασίες συμπύκνωσης. 

Ένα λιθόριπτο φράγμα με ένα ανάντη στεγανό διάφραγμα προσαρμόζεται πολύ 

καλά στη κατασκευή κατά στάδια ή κατά φάσεις. Το ύψος του φράγματος μπορεί να 

αυξηθεί απλά και μόνο με επίχωση ή απλή «στοίβαξη» περισσότερου θραυστού βράχου 

πίσω από το αδιαπέρατο διάφραγμα χωρίς την παρεμπόδιση ή την καταπάτηση του 

ταμιευτήρα. Το φράγμα γίνεται στην συνέχεια υδατοστεγές με προσθήκη κατασκευής 

αδιαπέρατου μετώπου προς τα επάνω. Η έννοια της κατασκευής κατά στάδια ή κατά 

φάσεις είναι επίσης κατάλληλη για κατασκευή εγκιβωτισμένων μικρών προφραγμάτων ή 

κιβωτοειδών προφραγμάτων (cofferdams), καθώς το πρώτο τμήμα της κατασκευής του 

φράγματος χρησιμεύει ως ένα εγκιβωτισμένο μικρό προφράγμα που προστατεύει το 

υπόλοιπο τμήμα της θεμελίωσης για την περαιτέρω κατασκευή. 

8.5.3. ∆ομικά υλικά λιθοριπής. 

Η ποιότητα του πετρώματος, το κόστος της εξόρυξής του, η ανθεκτικότητά του, η 

αντοχή του, τα πετρογραφικά του χαρακτηριστικά, και η διατμητική του αντοχή 

αποτελούν στο σύνολό τους πολύ σημαντικούς παράγοντες στην επιλογή της κατάλληλης 

λιθοριπής ενός φράγματος καθώς και στον σχεδιασμό της κατασκευής του. 

8.5.3.1. Ποιότητα του πετρώματος. 

Όπως προαναφέρθηκε η ποιότητα του πετρώματος είναι ένας πολύ σημαντικός 

παράγοντας στην επιλογή της κατάλληλης λιθοριπής. Απαιτούνται εκτενείς 

εργαστηριακές δοκιμές καταλληλότητας για να διαπιστωθεί και να κριθεί εάν το πέτρωμα 

είναι κατάλληλο για την κατασκευή. Οι δοκιμές αυτές αφορούν συνήθως προσδιορισμούς 

φυσικών ιδιοτήτων, μηχανικών ιδιοτήτων, δοκιμών κατάταξης, ανάλυσης κοκκομετρικής 

διαβάθμισης, καθώς και δοκιμών υγείας ή αποσαθρωσιμότητας. Οι εργαστηριακές 

δοκιμές θα πρέπει να εκτελούνται σύμφωνα με τις Προδιαγραφές των A.S.T.M., των 

D.I.N., των B.S., του EARTH MANUAL, καθώς και των εγκυκλίων και προδιαγραφών του 

Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε.. Στην συνέχεια παραθέτονται πιο αναλυτικά και συγκεκριμένα οι 

εργαστηριακές αυτές δοκιμές καταλληλότητας: 

8.5.3.2. Βραχομηχανικές εργαστηριακές δοκιμές καταλληλότητας 

Λ/Θ και Α.Υ.. 

Οι εργαστηριακές δοκιμές για τον προσδιορισμό των διαφόρων 

τεχνικογεωλογικών και βραχομηχανικών χαρακτηριστικών και ιδιοτήτων κάποιας 

8.31


εξεταζόμενης λιθοριπής (Λ/Θ) και αδρανών υλικών (Α.Υ.) ενός πετρώματος θα πρέπει να 

εκτελούνται σύμφωνα με διεθνείς προδιαγραφές όπως ορίζονται στα Βρετανικά Πρότυπα 

(British Standards, B.S.: B.S.:812:PART 1 : 1975), στα Αμερικάνικα Πρότυπα (A.S.T.M. 

SPECIAL TECH. PUB. (1970), A.A.S.H.T.O.: DESIGNATION: T2-74, 

A.S.T.M.:DESIGNATION: D 75, A.A.S.H.T.O.:DESIGNATION: T2-74) και τα Γερμανικά 

Πρότυπα (D.I.N.), καθώς και τις Ελληνικές Προδιαγραφές του ΕΛ.ΟΤ. και του 

Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε., όπως καθορίζονται για δομικά αδρανή υλικά και θα πρέπει να 

περιλαμβάνουν τον προσδιορισμό των ακόλουθων ιδιοτήτων, παραμέτρων και 

χαρακτηριστικών: 

1. Προσδιορισμός της ορυκτολογικής και πετρογραφικής σύστασης του εξεταζόμενου 

πετρώματος, με σκοπό την κοιτασματολογική ταυτοποίησή του. Για τον προσδιορισμό 

αυτό θα πρέπει να παρασκευάζονται λεπτές τομές και να εκτελείται μικροσκοπική 

εξέταση με χρήση πολωτικού μικροσκοπίου. Επίσης ο προσδιορισμός της 

ορυκτολογικής σύστασης γίνεται με τη μέθοδο των περιθλωμένων ακτίνων 

ROENTGEN. 

2. Μακροσκοπική περιγραφή της Λ/Θ και των Α.Υ. του εξεταζόμενου πετρώματος κατά 

τον οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνονται οι παρακάτω παράμετροι: 

Τα διάφορα χαρακτηριστικά, τα οποία μπορούν να παρατηρηθούν μακροσκοπικά 

στα αδρανή υλικά και να περιγραφούν, αποτελούν, στα χέρια ενός έμπειρου γεωλόγου 

ή γεωτεχνικού μηχανικού, κάποιο σημαντικό βοηθητικό ή καμιά φορά καθοριστικό 

στοιχείο σχετικά με την τεχνική τους συμπεριφορά. Η περιγραφή αυτή, σύμφωνα με τα 

πρότυπα: B.S.:5930:1981 και B.S.:812:PART 1:1975, θα πρέπει να περιλαμβάνει τα 

εξής χαρακτηριστικά: 

‣ Χρώμα. 

‣ Μέγεθος ορυκτών κόκκων ή κρυστάλλων. 

‣ Ιστός και υφή του πετρώματος. 

‣ Κατάσταση αποσάθρωσης. 

‣ Μορφή των ψηφίδων των αδρανών υλικών. 

‣ Τραχύτητα της επιφάνειάς τους. 

‣ Αλλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ιδιότητες. 

3. Προσδιορισμός των φυσικών ιδιοτήτων του εξεταζόμενου πετρώματος κατά τον οποίο 

θα πρέπει να περιλαμβάνονται οι παρακάτω παράμετροι: 

‣ Ξηρή φαινόμενη πυκνότητα, ρ d (gr/cm 3 ) 

‣ Κορεσμένη φαινόμενη πυκνότητα, ρ sat (gr/cm 3 ) 

‣ Ειδικό βάρος των ορυκτών κόκκων του πετρώματος (πραγματικό ειδικό βάρος του 

πετρώματος), ρ s (gr/cm 3 ) 

‣ Μονάδα βάρους πετρώματος σε ξηρή κατάσταση, γ (KN/m 3 ) 

‣ Απορροφητικότητα Νερού κατά Βάρος, Α.Ν.Β. (%) 

‣ Απορροφητικότητα Νερού κατ' Όγκο, Α.Ν.Ο. (%) 

‣ Πυκνότητα Ορυκτών Κόκκων, ρs (gr/cm 3 ) 

‣ Ενεργό ή ανοικτό πορώδες, n (%) 

‣ Ανοικτό πορώδες, n eff (%) 

‣ Λόγος κενών ή δείκτης πόρων, e (%) 

‣ Βαθμός Κορεσμού, S r (%) 

‣ ∆είκτης Ταχείας Απορρόφησης Νερού ή ∆είκτης Hamrol, I QAI (%) 

8.32


4. Προσδιορισμός της επιφανειακής καθαρότητας των ψηφίδων, με υπολογισμό του 

ποσοστού προσκολλημένης Αργίλου, Ιλύος και Σκόνης (Π.Λ.). 

5. Προσδιορισμός των δεικτών μορφής της λιθοριπής (Λ/Θ) και των αδρανών υλικών 

(Α.Υ.) του εξεταζόμενου πετρώματος, κατά τον οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνονται 

οι παρακάτω αναφερόμενοι παράμετροι. Ο προσδιορισμός αυτός αφορά τους δείκτες: 

Πλάτυνσης (Flakiness Index), Επιμήκυνσης (Elongation Index) και Γωνιώδους 

(Angularity Number) των ψηφίδων της Λ/Θ και των Α.Υ. που εκφράζουν τη μέση 

γενική μορφή των ψηφίδων, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει τόσο την ευκολία 

επεξεργασίας του μίγματος όσο και την προκύπτουσα σταθερότητα και αντοχή του. 

‣ ∆είκτης Πλάτυνσης, F.I. (%). 

‣ ∆είκτης Επιμήκυνσης, Ε.Ι. (%). 

‣ ∆είκτης Γωνιώδους, Α.Ν.. 

6. Προσδιορισμός των μηχανικών ιδιοτήτων του εξεταζόμενου πετρώματος κατά τον 

οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνονται οι παρακάτω παράμετροι: 

‣ ∆είκτης Συντριβής Αδρανών (∆.Σ.Α.), (Aggregate Crushing Value, (A.C.V.)). 

Καθορίζει την συμπεριφορά της Λ/Θ και των Α.Υ. σε συνθήκες στατικής 

καταπόνησης. 

‣ ∆είκτης Αντοχής σε Πρόσκρουση Αδρανών (∆.Α.Π.Α.) (Aggregate Impact Value 

(A.I.V.). Καθορίζει την συμπεριφορά της Λ/Θ και των Α.Υ. σε συνθήκες δυναμικής 

καταπόνησης. 

‣ Αντοχή του ακέραιου πετρώματος σε Ανεμπόδιστη Θλίψη (Unconfined 

Compressive Strength) U.C.S., σε ξηρή (σ d ) και κορεσμένη (σ sat ) κατάσταση. 

7. Προσδιορισμός της αντοχής σε φθορά της Λ/Θ και των Α.Υ. του εξεταζόμενου 

πετρώματος κατά τον οποίον θα πρέπει να περιλαμβάνονται οι παρακάτω παράμετροι: 

‣ Αντοχή της Λ/Θ και των Α.Υ. σε τριβή και κρούση κατά Los Angeles (L.A.). 

Καθορίζει την συμπεριφορά της Λ/Θ και των Α.Υ. σε συνθήκες τριβής και 

πρόσκρουσης. 

‣ Αντοχή των αδρανών σε εκτριβή κατά Deval (D.S.). Καθορίζει την συμπεριφορά 

της Λ/Θ και των Α.Υ. σε συνθήκες εκτριβής. 

8. Προσδιορισμός της αντοχής της Λ/Θ και των Α.Υ. του εξεταζόμενου πετρώματος στην 

αποσάθρωση (δοκιμή υγείας). Κατά την δοκιμή αυτή το φυσικό φαινόμενο της 

κρυσταλλοποίησης διαφόρων αλάτων, τα οποία παρουσιάζονται κάτω από κανονικές 

περιβαλλοντολογικές συνθήκες, προσομοιάζεται με την δοκιμή υγείας, και 

προσδιορίζεται η αποσαθρωσιμότητα και ανθεκτικότητα της Λ/Θ και των Α.Υ. του 

εξεταζόμενου πετρώματος στην φυσική υποβάθμιση. 

9. Τέλος, μετά την ολοκλήρωση των παραπάνω αναφερόμενων εργαστηριακών δοκιμών 

καταλληλότητας θα πρέπει τα αποτελέσματα των εργαστηριακών αυτών δοκιμών στα 

δείγματα της Λ/Θ και των Α.Υ. του εξεταζόμενου πετρώματος να αντιπαρατεθούν και 

να συγκριθούν με τις αντίστοιχες για κάθε προσδιορισθείσα ιδιότητα διεθνείς 

απαιτήσεις, προδιαγραφές και οριακές τιμές καταλληλότητας ενός πετρώματος για 

παραγωγή λιθοριπής και αδρανών υλικών, όπως αυτές έχουν οριστεί και θεσπιστεί 

από διάφορους διεθνείς ή και Ελληνικούς Οργανισμούς, όπως π.χ. A.S.T.M., B.S., 

A.A.S.H.T.O., D.I.N., ΕΛ.ΟΤ. και Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε., και να δοθούν στην συνέχεια 

αναλυτικά τα συμπεράσματα και η κριτική σχετικά με την καταλληλότητα του 

συγκεκριμένου εξεταζόμενου πετρώματος ως λιθοριπή ή αδρανές υλικό για την 

8.33


παραγωγή των δομικών υλικών κατασκευής του φράγματος, καθώς και να 

υποβληθούν προτάσεις για την εκμετάλλευση και εξόρυξη του σχετικού κοιτάσματος. 

8.5.3.3. Κόστος εξόρυξης του πετρώματος. 

Κόστος εξόρυξης - Το κόστος της διάτρησης με γεωτρύπανο και των απαιτούμενων 

ανατινάξεων αποτελεί ένα μεγάλο μέρος της τιμής μονάδος του τελικού προϊόντος της 

Λ/Θ και των Α.Υ. ενός εξεταζόμενου πετρώματος. Οι χαλαζίτες παραδείγματος χάριν 

έχουν άριστες ιδιότητες για παραγωγή αδρανών υλικών και λιθοριπής αλλά είναι 

εξαιρετικά ακριβοί για να διατρηθούν με γεωτρύπανο και να εξορυχτούν. Ο τρόπος με 

τον οποίον μία βραχομάζα σχίζεται ή θραύεται είναι επίσης σημαντικός. Για παράδειγμα 

ο ψαμμίτης παράγει πολλά λεπτόκοκκα κατά την θραύση του, άλλα πετρώματα, όπως 

π.χ. ο σχιστόλιθος, παράγουν πεπλατυσμένα και επιμήκη πλακώδη τεμάχια που δεν 

βοηθούν στην συμπύκνωση και εργασιμότητά τους. Τα χαρακτηριστικά αυτά ενός 

πετρώματος πρέπει να εξετάζονται και να λαμβάνονται υπόψη από έμπειρους γεωτέχνες 

και γεωλόγους. 

8.5.3.4. Ανθεκτικότητα του πετρώματος και της βραχομάζας του. 

Ανθεκτικότητα πετρώματος και βραχομάζας - ∆εν υπάρχει καμία απόλυτα ακριβής 

δοκιμή για να προσδιοριστεί η ανθεκτικότητα και η συμπεριφορά ενός πετρώματος και 

της βραχομάζας στην πορεία των αιώνων, και ως εκ τούτου θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί 

η εμπειρία και η κρίση ενός γεωτέχνη. Η εργαστηριακή δοκιμή υγείας όπως 

προαναφέρθηκε δίδει μόνο μία γενική και χονδρική εκτίμηση της αποσαθρωσιμότητας 

του υλικού του πετρώματος. Επομένως είναι χρήσιμη η εξέταση παλαιών κατασκευών 

και ώμων όπως παλαιοί τοίχοι, προβλήτες και βάθρα γεφυρών που κατασκευάστηκαν 

από το ίδιο υλικό. Οπωσδήποτε υπάρχουν επιταχυνόμενες δοκιμές ανθεκτικότητας, όπου 

τα δείγματα του εξεταζόμενου πετρώματος υποβάλλονται σε εναλλασσόμενους κύκλους 

διαβροχής και αποξήρανσης ή και ψύξης και απόψυξης. Οι δοκιμές μονοαξονικής ή 

ανεμπόδιστης θλίψης μπορούν να γίνουν στα εναπομείναντα αυτά δείγματα αφού έχει 

πρώτα εκτελεστεί και ολοκληρωθεί μία σειρά δοκιμών υγείας με κύκλους διαβροχής - 

αποξήρανσης και ψύξης – απόψυξης. ∆ηλαδή οι δοκιμές μονοαξονικής ή ανεμπόδιστης 

θλίψης εκτελούνται στα εναπομείναντα αυτά δείγματα μετά από την εκτέλεση της 

δοκιμής υγείας. 

8.5.3.5. Αντοχή του πετρώματος. 

Αντοχή Πετρώματος - Στα υψηλά φράγματα όπου η συντριβή των γωνιών των 

τεμαχίων του πετρώματος ή της λιθοριπής ή των αδρανών υλικών του θα οδηγήσει σε 

καθίζηση του σώματος του φράγματος, η ιδιότητα της αντοχής του υλικού του 

πετρώματος (Rock Material Strength) είναι σημαντική. Γενικά μία αντοχή σε μονοαξονική 

ή ανεμπόδιστη θλίψη μεγαλύτερη των 35 MPa είναι επαρκής και επιθυμητή για τα 

φράγματα ύψους άνω των 40 m, ενώ αντοχές σε μονοαξονική ή ανεμπόδιστη θλίψη της 

τάξης των 14 MPa είναι κατάλληλες για τα φράγματα με ύψος μικρότερο από 15 m. 

Τέλος, η ευθραυστότητα ή ψαθυρότητα, που ορίζεται ως η τάση του πετρώματος να 

κονιορτοποιείται ή να γίνεται σκόνη κατά τη διάρκεια κάποιας συντριβής του, είναι επίσης 

μία πολύ σημαντική ιδιότητα ενός πετρώματος επειδή μπορεί να δημιουργηθούν πάρα 

πολλά λεπτόκοκκα υλικά λόγω θραύσης του πετρώματος και τα οποία στην συνέχεια να 

παρεμποδίσουν σοβαρά την κατασκευή του έργου. 

8.34


8.5.3.6. Πετρογραφικά χαρακτηριστικά του πετρώματος. 

Πετρογραφία - Η μελέτη του υλικού του πετρώματος κάτω από χημική αντίδραση 

και κάτω από ένα μικροσκόπιο για να προσδιοριστεί ο τύπος της θραύσης του υλικού του 

πετρώματος. Στην συνέχεια παραθέτονται κάποιοι πετρογραφικοί τύποι πετρωμάτων και 

κατατάσσεται η καταλληλότητας τους για παραγωγή θραυστών αδρανών υλικών και 

λιθοριπής για χρήση τους στην κατασκευή λιθόριπτων φραγμάτων. 

Το πιο πιθανό είναι να παρουσιάζουν 

ικανοποιητική συμπεριφορά 

Γρανίτης, διορίτης 

Γνεύσιος 

Βασάλτης 

Ψαμμίτης 

Συμπαγής Ασβεστόλιθος 

∆ολομίτης 

Χαλαζίτης, Κερατίτης 

Συμπαγής και υγιής Σχιστόλιθος 

Το πιο πιθανό είναι να μην 

παρουσιάζουν ικανοποιητική 

συμπεριφορά 

Φυλλίτης, Μάργα 

Αργιλίτης 

Αργιλικός και χλωριτικός σχιστόλιθος 

Ιλυόλιθος 

Πορώδης Ασβεστόλιθος 

Κριτής (Κιμωλία) 

Μαργαϊκός Ασβεστόλιθος 

Πορώδης Ψαμμίτης & Κροκαλοπαγή 

8.5.3.7. ∆ιατμητική αντοχή πετρώματος. 

∆ιατμητική αντοχή - Οι μεγάλης κλίμακας επιτόπιες τριαξονικές δοκιμές ή οι 

δοκιμές άμεσης διάτμησης είναι η καλύτερη μέθοδος για τον προσδιορισμό της 

διατμητικής αντοχής της βραχομάζας ενός πετρώματος. 

8.5.4. Λιθόριπτα φράγματα με χωμάτινο πυρήνα. 

¨Ένα λιθόριπτο φράγμα αποτελείται από διάφορα δομικά μέρη ή συστατικά: 

1. Την κύρια λιθοριπή, 

2. Την αδιαπέρατη ή στεγανή ζώνη, και 

3. Τα βοηθητικά αντιστηρικτικά μέλη ή δομές. 

Η κύρια λιθοριπή παρέχει τη δομική υποστήριξη και αντιστήριξη για το φράγμα με 

το ίδιον βάρος της και την εσωτερική σταθερότητά της. Η αδιαπέραστη ή στεγανή ζώνη 

συγκρατεί το νερό στον ταμιευτήρα πίσω από το σώμα του φράγματος. Αποτελείται από 

μία μεμβράνη ή έναν τάπητα στεγάνωσης που κρατά το νερό και την ζώνη μετάβασης 

και μεταφέρει στην συνέχεια το φορτίο του νερού στο σώμα της λιθοριπής. Η μεμβράνη 

ή τάπητας στεγάνωσης μπορεί να αποτελείται από ένα παχύ κάλυμμα ή από ένα εδαφικό 

αργιλικό πυρήνα ή από ένα λεπτό διάφραγμα ή έναν τάπητα από σκυρόδεμα, ξύλο, φύλο 

χάλυβα, άσφαλτο, ή και από μία κατάλληλα αρμολογημένη λιθοδομή. Τα βοηθητικά 

αντιστηρικτικά μέλη ή δομές βοηθούν να διατηρείται η μεμβράνη και τα τμήματα του 

κύριου σώματος της λιθοριπής στην θέση τους και να αντιστηρίζονται κατάλληλα. Αυτά 

τα δομικά μέρη ή συστατικά είναι παρόμοια και αντίστοιχα με το σώμα, τον αργιλικό 

πυρήνα, και συναφή εξαρτήματα ενός χωμάτινου φράγματος και αναλύονται με παρόμοιο 

τρόπο. 

8.35


8.5.5. Λιθόριπτα φράγματα με πέτασμα ή κατάστρωμα. 

Μέτωπο φράγματος από ξυλεία - Χρησιμοποιείται συνήθως για σκοπούς εξόρυξης, και 

βασίζεται όσον αφορά την ευστάθειά του σε μία επίχωση από λιθοριπή η οποία 

αντιστηρίζει το μέτωπο του φράγματος από ξυλεία η οποία εξασφαλίζει την σχετική 

στεγανότητα του φράγματος. Κάποια διαρροή νερού κάτω και γύρω από από το φράγμα 

δεν θα μπορεί να αποτραπεί με αυτό τον τύπο της κατασκευής, αλλά αυτό συνήθως δεν 

προκαλεί καμία ζημιά στην ελεύθερα αποστραγγιζόμενη λιθοριπή πίσω από το ξύλινο 

κατάστρωμα ή πέτασμα. Αν και τέτοιος τύπος κατασκευής δεν χρησιμοποιείται στις 

ημέρες μας, κατά τον σχεδιασμό αυτού του τύπου δεν θα πρέπει να αγνοείται η αξία της 

δομικής ξυλείας. 

Μέτωπο φράγματος από χάλυβα - Αποτελείται από μεγάλά καλά συγκολλημένα 

χαλύβδινα φύλλα, που συνδέονται με εύκαμπτους αρμούς για να επιτρέπουν την 

διαστολή και συστολή τους καθώς και για οποιαδήποτε σχετική μετακίνηση των 

χαλύβδινων φύλλων σε σχέση με την επιφάνεια της λιθοριπής. Για να βοηθηθεί η μείωση 

της διάβρωσης των χαλύβδινων φύλλων κάτω από τη στάθμη του νερού, παρέχεται 

κάποια επικάλυψη από εποξική ρητίνη με μίγμα λιθανθρακόπισσας, καθώς και 

συμπληρωματική καθοδική προστασία, που δίνουν μια διάρκεια ζωής στα χαλύβδινα 

φύλλα της τάξης των 50 ετών (Εικ. 8.24). 

Εικ. 8.24: Απεικόνιση διάφορων τύπων εύκαμπτων αρμών. 

Μέτωπο φράγματος από οπλισμένο σκυρόδεμα - ∆εδομένου ότι το τσιμέντο και το 

σκυρόδεμα έχει μια πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής, χρησιμοποιείται στο μέτωπο ενός 

λιθόριπτου φράγματος για να δημιουργήσει έναν απόλυτα υδατοστεγή τάπητα ή 

μεμβράνη. Οι λεπτομέρειες ενός χαρακτηριστικού μετώπου αυτού του τύπου 

παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήμα (Εικ. 8.25). 

8.36


Εικ. 8.25: Απεικόνιση κατασκευής μετώπου φράγματος από οπλισμένο σκυρόδεμα. 

Το μέτωπο μπορεί να αγκυρωθεί και να εξασφαλιστεί επί του σώματος του 

φράγματος με δύο τρόπους: 

Α) Μπορεί να σκυροδετηθεί (να χυθεί) απευθείας επάνω στη ζώνη μετάβασης προ 

της λιθοριπής. Αρχικά τοποθετείται ένα στρώμα σιμεντοκονιάματος που διαπερνά μέσα 

στα θραυστά υλικά της λιθοριπής σε βάθος μερικών εκατοστών. Αυτό καλύπτεται αμέσως 

με σκυρόδεμα για να διαμορφώσει μια μονολιθική μάζα που επεκτείνεται μέσα στα 

θραυστά υλικά της λιθοριπής και συνδέεται κατ’ αυτόν τον τρόπο με το σώμα του 


Β) Τα ενισχυτικά στοιχεία (οπλισμός χαλύβδινων διαδοκίδων) τοποθετούνται στο 

κατώτερο σημείο της πλάκας και δημιουργούνται αυλακώσεις στην επιφάνεια του 

μετώπου. Εντούτοις, το σύστημα αυτό των ενισχυτικών στοιχείων, είναι περιττό εάν η 

σύνδεση της πλάκας από οπλισμένο σκυρόδεμα με το σώμα του φράγματος από λιθοριπή 

που υποστηρίζει και αντιστηρίζει την πλάκα είναι επαρκής και αποτελεσματική. 

∆ύο τύποι μετώπων χρησιμοποιούνται σε τέτοιου είδους φράγματα: 

Α) Ο πρώτος τύπος αφορά την κατασκευή μιας λεπτής μονολιθικής πλάκας από 

σκυρόδεμα χωρίς αρμούς. Είναι αρκετά εύκαμπτη για να προσαρμοστεί στις μετακινήσεις 

λόγω φόρτισής της χωρίς να αστοχήσει. Οι εφελκυστικές δυνάμεις διανέμονται στους 

χαλύβδινους οπλισμούς και έτσι αναπτύσσονται μόνο πολυάριθμες μικρές ρωγμές παρά 

οποιεσδήποτε σημαντικές αστοχίες στην μάζα του οπλισμένου σκυροδέματος. 

Β) Ο δεύτερος τύπος, που χρησιμοποιείται στα περισσότερα φράγματα με μέτωπο 

από οπλισμένο σκυρόδεμα, περιλαμβάνει ένα μέτωπο που αποτελείται από μονολιθικές 

πλάκες, επιφάνειας 10 έως 30 m 2 η κάθε μία. Το πάχος του σκυροδέματος είναι κατά 

μεγάλο μέρος θέμα σχετικής εμπειρίας. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται μόνο μία μικρή 

ποσότητα οπλισμού, της τάξης του 0,5 % της επιφάνειας του σκυροδέματος σε κάθε 

8.37


διεύθυνση. Η υδατοστεγανότητα της κατασκευής εξασφαλίζεται με την τοποθέτηση 

χάλκινων αρμοκάλυπτρων. 

Μέτωπο φράγματος από οπλισμένο ασφαλτικό σκυρόδεμα - ∆ύο τύποι 

ασφαλτικών μετώπων έχουν χρησιμοποιηθεί. 

Α) Μέτωπα από συνενούμενα στρώματα αποτελούμενα από: 

1. Μία ζώνη μετάβασης από λιθοδομή συνδεδεμένη με τσιμέντο, 

2. Ένα στρώμα πορώδους σκυροδέματος πάχους 10 cm, 

3. Ένα στρώμα από ασφαλτούχο σκυρόδεμα πάχους 15 cm, που τοποθετείται σε δύο 

στρώσεις και που κυλινδρώνεται κατάλληλα, και 

4. Ένα στρώμα από προστατευτικό και στεγανοποιητικό οπλισμένο σκυρόδεμα 

πάχους 12 cm. 

Το εξωτερικό στρώμα του σκυροδέματος χρησιμεύει μόνο για να προστατεύει την 

ασφαλτούχα πλευρά από την ηλιοφάνεια και τη φυσική αποσάθρωση, διάβρωση και 

ζημία. Ψεκάζεται με δροσερό νερό κατά τη διάρκεια πολύ ζεστού καιρού για να 

προστατεύσει το ασφαλτούχο σκυρόδεμα από πλαστική ροή του λόγω υπερθέρμανσης 

και ρευστοποίησής του. 

Β) Η δεύτερη μορφή χρησιμοποιεί μια επίστρωση από ασφαλτικό σκυρόδεμα 

παρόμοια με αυτήν που χρησιμοποιείται στους τάπητες κύλισης των οδοστρωμάτων στις 

εθνικές οδούς. Τοποθετείται σε στρώματα και κυλινδρώνεται κατάλληλα όπως και στους 

τάπητες κύλισης των οδοστρωμάτων. Το πλεονέκτημα μιας καθαρά ασφαλτικής 

επίστρωσης είναι ότι «αυτορυθμίζεται» με την δυνατότητα της πλαστικής ροής της, 

παρακολουθώντας τις μετακινήσεις του υποβάθρου επί του οποίου εδράζεται. Όπως και 

με όλες τις άλλες λεπτές επενδύσεις ή τα μέτωπα στεγανοποίησης, απαιτείται μια ζώνη 

μετάβασης για να εξισορροπεί τις μετακινήσεις λόγω των καθιζήσεων από στερεοποίηση 

και για να παρέχει ομοιόμορφη υποστήριξη και αντιστήριξη. 

Ζώνη αντιστήριξης από υλικά επίχωσης - Χρησιμοποιείται στο ανάντη μέτωπο του 

φράγματος για να επιτρέψει να δημιουργηθεί μια κλίση στο μέτωπο του πρανούς 

μεγαλύτερη από τη γωνία ελεύθερης ανάπαυσης (αντιστοιχεί στην γωνία εσωτερικής 

τριβής, (φ)) της λιθοδομής. Αυτό καθιστά δυνατή την μείωση του όγκου του υλικού της 

απαιτούμενης λιθοδομής, αλλά είναι εις βάρος της κατασκευής της ζώνης αντιστήριξης 

(Εικ. 8.26). Υπάρχουν δύο τύποι για αυτήν την ζώνη: 

Εικ. 8.26: Απεικόνιση ζώνης αντιστήριξης από υλικά επίχωσης. 

α) Μια σφήνα συμπυκνωμένης λιθοριπής, όπου η πιο απότομη κλίση του πρανούς 

είναι απλά ίση με την γωνία της ελεύθερης ανάπαυσης των συμπυκνωμένων παρά των 

χαλαρών τεμαχών πετρώματος. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να επιτευχθούν γωνίες 

κλίσεων της τάξης των 45 μοιρών. 

8.38


β) Η δεύτερη μορφή αποτελείται από ένα τοίχο αντιστήριξης από ασύνδετη 

λιθοδομή. Είναι στην ουσία ένας τοίχος αντιστήριξης, και επομένως θα πρέπει να 

σχεδιάζεται κατ’ αυτόν τον τρόπο. Το τυπικό πλάτος της βάσης μιας τέτοιας ζώνης 

αντιστήριξης είναι περίπου ίσο με 0,25 επί το ύψος του φράγματος. 

8.39


9. ΥΠΕΡΧΕΙΛΙΣΤΕΣ 

Στο κεφάλαιο αυτό θα εξεταστούν οι υπερχειλιστές που κατασκευάζονται για την 

διαχείριση των νερών πλημμυρικής παροχής αιχμής. Οι υπερχειλιστές ταξινομούνται 

κυρίως σε τρεις διακριτές κατηγορίες, που είναι οι εξής: Υπερχειλιστές ανεξέλεγκτης ή 

ελεύθερης υπερχείλισης, Υπερχειλιστές ελεγχόμενης η περιορισμένης υπερχείλισης, και 

Υπερχειλιστές με κυλίστρα υδατόπτωσης. 


στο αντικείμενο της μελέτης και της κατασκευής των χωμάτινων υπερχειλιστών (Εικ. 

9.1), ήτοι: 


2. Η διαχείριση των νερών 

πλημμυρικής παροχής 

αιχμής. 

3. Υπερχειλιστές 

ανεξέλεγκτης η 

ελεύθερης 


4. Υπερχειλιστές 

ελεγχόμενης η 

περιορισμένης 


5. Υπερχειλιστές με 

κυλίστρα υδατόπτωσης. 

6. Λεκάνη καταστροφής 

ενέργειας. 

7. Εικόνες φωτορεαλισμού 

τρισδιάστατης 

προσομοίωσης. 


Η πρόβλεψη, ο σχεδιασμός και η κατασκευή απόλυτα επαρκών εγκαταστάσεων 

υπερχείλισης των μέγιστων πιθανών πλημμυρικών νερών μπορεί να δημιουργήσει 

υψηλότατες απαιτήσεις και περισσότερα προβλήματα ακόμα από αυτόν τον σχεδιασμό 

του ιδίου του φράγματος. Η πλήρης προστασία ενάντια στο ενδεχόμενο κάποιας μέγιστης 

πιθανής πλημμυρικής παροχής αιχμής νερού που μπορεί ποτέ να εμφανιστεί στην λεκάνη 

απορροής του φράγματος είναι σχεδόν αδικαιολόγητη. Η υπάρχουσα ή πιθανή 

μελλοντική κατοίκιση στην κοιλάδα κατάντη της περιοχής του φράγματος θα πρέπει να 

επηρεάζει και να λαμβάνεται υπόψη στις αποφάσεις σχετικά με το μέγεθος και τις 

δυνατότητες του υπερχειλιστή. Μέχρι σήμερα έχουν προταθεί διεθνώς τέσσερα πρότυπα 

(standards) ή προαπαιτούμενα κριτήρια και προδιαγραφές για το ασφαλή σχεδιασμό των 

φραγμάτων σε σχέση με την υπερχείλιση τους, όπως αναφέρονται στην συνέχεια: 

 

 

Το έξαλλο ή ελεύθερο τμήμα του φράγματος (Freeboard) θα πρέπει να σχεδιάζεται 

επαρκές ώστε να εξασφαλίζεται ότι το φράγμα δεν θα πλημμυρίσει ακόμα και στις 

περιπτώσεις εμφάνισης μέγιστων προβλεπόμενων πλημμύρων, 

Να σχεδιάζεται έτσι ώστε ακόμα και στην περίπτωση που το φράγμα υπερχειλίσει 

από έντονες και απρόβλεπτες πλημμύρες να μπορεί να αντεπεξέλθει χωρίς να 

9.1

Υπερχειλιστές 

 

 

αστοχήσει ολοκληρωτικά, και εάν είναι δυνατόν με βάση οικονομικά κριτήρια, 

χωρίς να υποστεί σοβαρές και ανεπανόρθωτες ζημιές, 

Να σχεδιάζεται έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ότι ακόμα και σε περίπτωση που 

δημιουργηθεί κάποιο ρήγμα στην κατασκευή του φράγματος, αυτό θα εμφανιστεί 

και θα αναπτυχθεί σταδιακά και με αργό σχετικά ρυθμό, έτσι ώστε να υπάρξει 

χρόνος εκκένωσης της κατάντη περιοχής από τους κατοίκους, και 

Το ύψος του φράγματος και ο όγκος της αποθήκευσης νερού στον ταμιευτήρα να 

είναι αρκετά μικρά ώστε να μην συμβεί κάποιος πολύ σοβαρός κίνδυνος για τις 

περιοχές κατάντη του φράγματος ακόμα και στην περίπτωση ρηγμάτωσης και 

αστοχίας του φράγματος από απρόβλεπτες πλημμύρες. 

9.2. Υπερχειλιστές – ∆ιαχείριση των νερών πλημμυρικής παροχής 

αιχμής. 

Συγκράτηση πλημμυρικών νερών με αποθήκευση - Σε σπάνιες περιπτώσεις είναι 

οικονομικά δυνατό να αποθηκευτεί ολόκληρος όγκος της μέγιστης προβλεπόμενης 

πλημμύρας σχεδιασμού μέσα στον ταμιευτήρα χωρίς να υπερχειλιστεί το φράγμα. Επίσης 

θα πρέπει να εξεταστεί και η περίπτωση εμφάνισης και μιας επόμενης πλημμύρας αμέσως 

μετά από την πρώτη. Σε μερικές περιπτώσεις ένας δευτερεύων - βοηθητικός 

υπερχειλιστής ή μία αυτοκαταστρεφόμενη κατασκευή έκτακτης υπερχείλισης (fuse-plug 

spillway) μπορεί να ενσωματωθεί για τις έκτακτες ανάγκες διαχείρισης πλημμύρων. 

Υπερχειλιστής 

Εικ. 9.1: Απεικόνιση τυπικού υπερχειλιστή στο σώμα του φράγματος. 

Βοηθητικός ή δευτερεύων υπερχειλιστής σε μια άλλη κατάντη λεκάνη ή κοιλάδα. Σε 

ορισμένες θέσεις είναι δυνατό να κατασκευαστεί μια ή περισσότερες έξοδοι υπερχείλισης 

στην περίμετρο της λεκάνης κατάκλισης αποθήκευσης νερού του ταμιευτήρα και να 

εκτραπούν τα πλημμυρικά νερά προς τις παρακείμενες κοιλάδες. Οι επιπτώσεις στο 

9.2


συνολικό περιβάλλον θα πρέπει να εξεταστούν με προσοχή προτού να εξασφαλιστεί ότι 

τα πλημμυρικά νερά θα μπορέσουν να παρακαμφθούν με αυτόν τον τρόπο. Ο κύριος του 

φράγματος, που συνήθως είναι ΄\κάποιος κρατικός φορέας, θα είναι υπεύθυνος και 

αρμόδιος για τις πιθανές ζημιές ως αποτέλεσμα της εκτροπής κάποιας σημαντικής 

πλημμύρας σε μια άλλη λεκάνη ή κοιλάδα η οποία δεν υπόκειται υπό κανονικές συνθήκες 

από μεγάλες πλημμύρες. 

Οι αυτοκαταστρεφόμενες δομές ή κατασκευές έκτακτης υπερχείλισης (fuse plug 

spillway) είναι δομές που κατασκευάζονται αντί κάποιου βοηθητικού ή δευτερεύοντος 

υπερχειλιστή. Μπορούν να αποτελούνται από απλές χωμάτινες κατασκευές ή άλλους 

μηχανισμούς με σκοπό να αστοχούν μόνο και όταν υπερχειλίζονται ώστε να εκτονώνεται 

κάποια πλημμύρα. Τέτοιοι ειδικοί μηχανισμοί θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν μόνο όταν 

η ξαφνική απελευθέρωση του νερού πίσω και κατάντη από αυτούς θα είναι απόλυτα 

ασφαλείς και πέρα από κάθε καταστρεπτική επίδραση στο περιβάλλον. Κατά προτίμηση 

αυτές οι αυτοκαταστρεφόμενες δομές έκτακτης υπερχείλισης (fuse plug spillway) θα 

πρέπει να κατασκευάζονται έτσι ώστε να γίνεται σφοδρή και ολοκληρωτική καταστροφή 

τους στο ενδεχόμενο μεγάλης πλημμύρας. Αυτό συμφέρει περισσότερο από την 

προσπάθεια να σχεδιαστεί και να κατασκευαστεί μια κατασκευή η οποία θα αστοχεί κάτω 

από μία συγκεκριμένη και προκαθορισμένη υπερφόρτιση. 

Επιλογές θέσης υπερχειλιστή. Οι 

περιοχές που υποδεικνύονται από τις 

κόκκινες διαγραμμισμένες περιοχές 

είναι οι ευνοϊκότερες θέσεις για τον 

προσδιορισμό της θέσης ενός 

υπερχειλιστή. Η ιεράρχηση της 

προτίμησης για γρήγορη κατασκευή με 

σκυρόδεμα υποδεικνύεται από την 

αρίθμηση. 

∆ιέλευση του νερού επάνω από ή 

μέσα από το φράγμα. Πολλά 

φράγματα σχεδιάζονται για την ασφαλή 

διέλευση της ελεγχόμενης και 

ανεξέλεγκτης ροής των πλημμυρικών 

υδάτων επάνω από τη στέψη του 

φράγματος. Χρησιμοποιούνται επίσης 

ακτινωτές πύλες-δίοδοι ή χωρισμένες 

σε τομείς πύλες-δίοδοι στους μεγάλους 

θυροφράκτες εκτροπής, αν και η 

υπερχείλιση επάνω από τη στέψη του 

φράγματος είναι η φτηνότερη μέθοδος. 

9.3


Υπερχειλιστής βάσης ή 

κατώτατου 

σημείου. 

Πλεονέκτημα: Μπορούν συνήθως 

να ληφθούν μέτρα για την χρήση 

του στη μετάβαση των 

πλημμυρικών νερών κατά τη 

διάρκεια της κατασκευής. 

Μειονέκτημα: 

Αφότου 

κατασκευαστεί η παροχετευτική του 

ικανότητα είναι πεπερασμένη ενώ η 

πρόβλεψη της λειτουργικότητάς 

του είναι αόριστη. 

Για παράδειγμα μια ενιαία έξοδος 

μπορεί πιθανά να βουλώσει από τα 

φερτά υλικά των πλημμύρων. 

Υπερχειλιστής τύπου 

σιφωνίου. 

Μειονέκτημα: 1) Η κατασκευή 

είναι ιδιαίτερα ακριβή. 

2) Εμφάνιση ξαφνικών 

πλημμυρικών νερών στα 

κατάντη 

του φράγματος. 3) Μεγάλα 

κομμάτια φερτών υλικών από 

τις πλημμύρες μπορούν να 

βουλώσουν και να 

παρεμποδίσουν την έξοδο του 

νερού. 

Υπερχειλιστής τύπου πύλης-διόδου ή όχι; Πολλοί μηχανικοί τείνουν να μην 

εναποθέτουν την πλήρη εμπιστοσύνη τους στην αποτελεσματική λειτουργία του 

υπερχειλιστή τύπου πύλης-διόδου κατά την διάρκεια μιας σημαντικής πλημμύρας. Η 

πρόβλεψη και κατασκευή υπερχειλιστών τύπου πύλης-διόδου είναι συνήθως οικονομική. 

Οποιοδήποτε και εάν είναι το ύψος του φράγματος το κόστος παραμένει κατά προσέγγιση 

το ίδιο και εξαρτάται μόνο από το μέγεθος της πλημμυρικής παροχής αιχμής. Η 

πιθανότητα δυσλειτουργίας του υπερχειλιστή τύπου πύλης-διόδου δεν μπορεί να 

αγνοηθεί και η δυνατότητα πρόσβασής τους είναι σημαντική. Εάν δεν μπορεί να 

εξασφαλιστεί η απόλυτα ορθή λειτουργία του υπερχειλιστή τύπου πύλης-διόδου τότε θα 

πρέπει να διερευνηθεί η επίδραση της διέλευσης των πλημμυρικών νερών παροχής 

αιχμής επάνω από την κορυφή ή στέψη της πύλης-διόδου. Οι υδραυλικοί 

υδατοθυροφράκτες είναι οι πιο αξιόπιστοι, και στην συνέχεια έρχονται οι μηχανικά και 

ηλεκτρικά ενεργοποιούμενοι υδατοθυροφράκτες. 

Οι υδατοφράκτες του υπερχειλιστή μπορούν επομένως να εγκατασταθούν: 

Βασιζόμενοι καθαρά σε οικονομικές εκτιμήσεις του συνολικού κόστους του 

φράγματος και του υπερχειλιστή, ή 

Προκειμένου να προστατευθούν οι ανάντη ιδιοκτησίες ή εγκαταστάσεις, ή 

Προκειμένου να ασκηθεί έλεγχος επί του μεγέθους και της διάρκειας της ροής των 

πλημμυρικών νερών κατάντη από το φράγμα, δίδοντας την οφειλόμενη προσοχή 

στη ροή των κατάντη παραπόταμων, ή τέλος 

9.4


 

Προκειμένου να αποκομιστεί κάποιο οικονομικό όφελος από το νερό που 

αποθηκεύεται επάνω από την σταθερή στάθμη της στέψης του φράγματος. 

9.3. Υπερχειλιστές ανεξέλεγκτης ή ελεύθερης υπερχείλισης. 

Η παροχή εκφόρτισης ή εκροής επάνω από έναν υπερχειλιστή στέψης δίνεται από 

τον τύπο: 

Q = C . L . H 3/2 

όπου: 

Q = παροχή εκφόρτισης ή εκροής, C = ειδικός συντελεστής, L = μήκος της στέψης ή 

κορυφής, H = ενεργό υδραυλικό φορτίο του νερού. 

Περίγραμμα ή προφίλ 

στέψης. Η στέψη ή 

κορυφή 

ενός 

υπερχειλιστή τύπου 

υπερπήδησης συνήθως 

διαστασιολογείται έτσι 

ώστε να προσαρμοστεί 

στο κάτω μέρος της 

κεφαλής ενός πίδακα 

νερού ελεύθερης 

πτώσης. Επιτυγχάνεται 

μεγαλύτερη 

αποδοτικότητα 

λειτουργώντας έναν 

υπερχειλιστή σε 

μεγαλύτερο από το 

σχεδιασμένο υδραυλικό 

φορτίο, όπως μπορεί να 

φανεί στο σχήμα 

παραπλεύρως που 

παρουσιάζει την 

επίδραση 

του 

περιγράμματος ή του 

προφίλ της κεφαλής 

στον συντελεστή. 

Είναι συνήθης και κοινή πρακτική να επιλέγεται το υδραυλικό φορτίο σχεδιασμού 

για την κεφαλή στο 75 % έως 80 % του μέγιστου αναμενόμενου υδραυλικού φορτίου. 

Όταν ο υπερχειλιστής σχεδιάζεται κατ’ αυτόν τον τρόπο και τύχει να περάσουν υψηλές 

ροές, θα εμφανιστούν πιέσεις χαμηλότερες από την ατμοσφαιρική επάνω από τη στέψη, 

προκαλώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο προβλήματα που συνδέονται με τη δημιουργία 

κοιλοτήτων. 

Η ροή επάνω από έναν υπερχειλιστή προκαλεί την αυτό-διεγειρόμενη δόνηση, 

κατά την οποία εμπλέκονται τρία στοιχεία συνδυαζόμενα σε ζεύγη: ο πίδακας νερού, η 

στέψη ή κορυφή υπερχείλισης, και το «μαξιλάρι» αέρα μεταξύ του φράγματος και του 

πίδακα νερού. Αυτό μπορεί να αποφευχθεί με τη χρησιμοποίηση διαχωριστών στην 

στέψη. 

9.5


Η εγκάρσια τομή ενός 

φράγματος συνήθως 

καθορίζεται 

και 

διαστασιολογείται για να 

καλύψει τις απαιτήσεις 

ευστάθειάς του. Η βέλτιστη 

κεφαλή μπορεί να επιτευχθεί 

με την δημιουργία μίας 

ανάντη προεξοχής, όπως 

μπορεί να φανεί στον σχήμα 

παραπλεύρως, η οποία να 

προεξέχει όχι λιγότερο από 

0,3 φορές το ύψος του 


Με τον ταμιευτήρα σε κάποια ιδιαίτερη στάθμη η παροχή εκφόρτισης ή εκροής 

επάνω από τον υπερχειλιστή θα είναι ανάλογη προς το μήκος της. Είναι δυνατό να γίνουν 

παραλλαγές στη μορφή της κάτοψης της στέψης του υπερχειλιστή έτσι ώστε να 

αυξάνεται το ενεργό μήκος, όπως για παράδειγμα, ορθογώνιος υπερχειλιστής σχήματος 

«ορνιθορύγχου» ή με τριγωνικά τμήματα. 

Στα στενά φαράγγια είναι συχνά σκοπιμότερο και προσφορότερο να επιλεχθεί ένας 

υπερχειλιστής τύπου εσωτερικής οπής (glory holes spillway). Σε αυτή την περίπτωση 

επιλέγεται ο σχεδιασμός ενός υπερχειλιστή τύπου εσωτερικής οπής (glory holes spillway) 

επειδή περιλαμβάνει ροή νερού επάνω από τον υδατοθυροφράκτη, ελεύθερη ή 

επιβαλλόμενη ροή σε ένα κατακόρυφο φρεάτιο, ροή γύρω από την καμπύλη κεφαλή του 

υπερχειλιστή τύπου εσωτερικής οπής και τέλος ροή προς την σήραγγα εκφόρτισης ή 

εκροής. ∆εδομένου ότι οι ταχύτητες είναι πολύ υψηλές στο κατώτατο σημείο του 

κατακόρυφου φρεατίου είναι πολύ πιθανόν να εμφανιστούν ζημιές στην επένδυση του 

φρεατίου και της σήραγγας. Το κύριο μειονέκτημα με την κατασκευή των υπερχειλιστών 

τύπου εσωτερικής οπής (glory holes spillway) είναι ότι πέρα από μια ορισμένη ποσότητα 

παροχής εκφόρτισης ή εκροής, η ποσότητα αυτή της παροχής εκφόρτισης ή εκροής 

αυξάνεται με πολύ αργό ρυθμό σε σχέση με την αύξηση του υδραυλικού φορτίου. 

Επομένως, λόγω του μειονεκτήματος αυτού, δεν παρέχει οποιοδήποτε ουσιαστικό 

περιθώριο για κάποιο σφάλμα υποεκτίμησης της μέγιστης πλημμυρικής παροχής αιχμής 

που θα παροχετευτεί μέσω του υπερχειλιστή αυτού του τύπου. 

9.4. Υπερχειλιστές ελεγχόμενης ή περιορισμένης υπερχείλισης. 

Η απόφαση για την κατασκευή υδατοφρακτών είναι συχνά οικονομική, αλλά 

μερικές φορές η τοπογραφία και η μορφολογία της περιοχής μπορεί να είναι ο 

καθοριστικός παράγοντας. Οι υδατοφράκτες χρησιμοποιούν μηχανικές εγκαταστάσεις 

που καμιά φορά είναι εκτεθειμένες σε δυσλειτουργίες, αλλά παρόλα αυτά μπορούν να 

τοποθετηθούν κάτω από το νερό και μπορούν να λειτουργούν κάτω από οποιοδήποτε 

υδραυλικό φορτίο και έτσι είναι χρήσιμες στο να παροχετεύουν τις πλημμύρες κατά τη 

διάρκεια της κατασκευής ή στο να ελέγχουν ένα ταμιευτήρα κατά την διάρκεια της 

πλήρωσής του. 

Ο υπεύθυνος μηχανικός του φράγματος ενδιαφέρεται για τα φορτία που 

συγκεντρώνονται σε ορισμένα μέρη του φράγματος από το σύστημα υποστήριξης και 

9.6


λειτουργίας των υδατοφρακτών. Αυτό είναι πολύ σημαντικό όταν μια πύλη του 

υδατοφράκτη κλείνει και άλλη παραμένει ανοικτή. Οι μεγάλοι υδατοφράκτες απαιτούν 

ειδικό ξυλότυπο για την σκυροδέτησή τους, περίπλοκες ενισχύσεις με χαλύβδινο οπλισμό 

και πιθανώς προένταση των αγκυρίων, δηλαδή απαιτούν ιδιαιτερότητες που ανεβάζουν 

το κόστος κατασκευής. 

Το ελάχιστο μήκος του υδατοφράκτη καθορίζεται από τα φερτά υλικά (συντρίμμια 

και μπάζα) που να αναμένεται να διέλθουν μέσω της κάθε πύλης. Η θέση που επιλέγεται 

θα πρέπει να είναι εύκολα προσπελάσιμη ατά τη διάρκεια της κανονικής λειτουργίας του 

υδατοφράκτη και του φράγματος αλλά και κατά τη διάρκεια των ακραίων πλημμυρικών 

παροχών αιχμής. Ο μηχανικός θα πρέπει να είναι υπεύθυνος για τις διαδικασίες 

λειτουργίας των υδατοφρακτών. Οι αυτόματοι υδατοφράκτες μπορεί να προτιμούνται για 

τις πιο απομακρυσμένες θέσεις, αλλά όμως ζητήματα που αφορούν την δαπάνη 

εγκατάστασης και λειτουργίας τους αλλά και την αξιοπιστία της λειτουργίας τους δεν 

ευνοούν την εγκατάστασή τους. 

Τύποι υδατοφρακτών. Η τάση είναι πάντα προς την μεριά της απλότητας στην 

κατασκευή. 

9.7


 

Υδατοφράκτες τύπου «κατακόρυφων ανελκυστήρων». 

Εικ. 9.2: Υπερχειλιστής Φράγματος Nanairo, στην Ιαπωνία με υδατοφράκτες τύπου κατακόρυφου 

ανελκυστήρα. 

Εικ. 9.3: Φράγμα Eildon, στην Αυστραλία. Υπερχειλιστής με υδατοφράκτες τύπου κατακόρυφου 

ανελκυστήρα. 

9.8


 

Καταδυόμενοι ακτινωτοί υδατοφράκτες. Χρησιμοποιούνται για να παρέχουν 

μεγαλύτερη παροχή εκφόρτισης νερού για το συγκεκριμένο μέγεθος πύλης του 

υδατοφράκτη (Εικ. 9.4). 

Εικ. 9.4: Τοξωτό φράγμα Sainte-Croix. Καταδυόμενος ακτινωτός υδατοφράκτης. 

 

Υδατοφράκτες με κάλυπτα (Flapgates). 

Υπερχειλιζόμενο 

φράγμα. 

Υδατοφράκτης με 

κάλυπτο και με 

κατάντη γρύλο. 

1. Πλάκα από 

σκυρόδεμα. 

2. Βάση κάλυπτρου. 

3. Τρίποδο. 

4. Αντιστήριξη. 

5. Ολισθητήρας. 

6. Γρύλος. 

7. Στροφέας. 

8. Στοά 

επιθεώρησης. 

9.9


 

∆ιογκούμενο φράγμα. Αποτελείται από ύφασμα επενδεδυμένο με καουτσούκ, 

που διαμορφώνεται ως σωλήνας σφράγισης, ικανό να ανθίσταται σε πιέσεις είτε 

αέρα είτε νερού, προσαρμόσιμο σχετικά εύκολα στην εγκατάστασή του για τον 

έλεγχο των πλημμύρων και για άλλους σκοπούς (Εικ. 9.1). 

Εικ. 9.4: Φράγμα Koombooloomba, στην Αυστραλία. Διογκούμενο γεωύφασμα φράγματος (Fabridam). 

Πλεονεκτήματα των διογκούμενων φραγμάτων: 

Συγκριτικά χαμηλότερο κόστος κατασκευής, 

Μικρή συντήρηση, 

Εύκολα ταπεινούμενα ώστε να επιτραπεί η ελεύθερη ροή των νερών της 

πλημμύρας, και 

Σχεδιασμένα έτσι ώστε να αποτρέπουν αυτομάτως οποιαδήποτε ενδεχόμενη βλάβη 

από το πλημμυρικό νερό εφ' όσον το προκύπτον πλημμυρικό κύμα είναι αποδεκτό 

για να παροχετευτεί στην κατάντη κοιλάδα. 

Μειονεκτήματα των διογκούμενων φραγμάτων: 

Σχετικά περιορισμένη διάρκεια ζωής – της τάξης των 20 ετών, 

Τρωτά σε επιθέσεις βανδαλισμού και τρομοκρατίας, 

∆ιαθεσιμότητα κατασκευαστικών μερών αντικατάστασης στο μέλλον, και 

Πιθανότητα κατάντη πλημμύρας λόγω δυσλειτουργίας τους. 

9.5. Υπερχειλιστές με κυλίστρα υδατόπτωσης. 

Μια κυλίστρα υδατόπτωσης είναι το μέσον δια του οποίου το νερό μεταφέρεται 

επάνω από τη στέψη του φράγματος στην κοίτη του ποταμού κάτω από το φράγμα. Η 

λειτουργία της είναι να αποτρέπει και να προστατεύει από ζημιές τα τοιχώματα των 

κοιλάδων που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο το φράγμα. Μπορεί και χρησιμεύει ή 

και όχι στην εκτόνωση μέρους της ενέργειας του νερού. 

Υπερχειλιστής τύπου καταρράκτη. Χρησιμοποιείται για να εκτονώνει και να 

απελευθερώνει την ενέργεια του νερού. 

9.10


Η βραχομάζα θα πρέπει να είναι 

συμπαγής, αρκετά ισχυρή και 

απαλλαγμένη από πυκνά 

συστήματα διακλάσεων. Η 

βραχομάζα που εκσκάπτεται για 

την θεμελίωση του φράγματος 

θα πρέπει να χρησιμοποιείται 

στην κατασκευή του φράγματος 

για να είναι το έργο οικονομικά 

βιώσιμο. 

Ευθυγραμμισμένες κυλίστρες υδατόπτωσης. Στις περισσότερες των περιπτώσεων 

απαιτείται μια ευθυγραμμισμένη κυλίστρα υδατόπτωσης από σκυρόδεμα. Το πλάτος της 

κυλίστρας υδατόπτωσης καθορίζεται από το μήκος και τη διάταξη της στέψης του 

υπερχειλιστή, τη συνολική ενέργεια στο νερό και την οικονομική σχέση μεταξύ του 

πλάτους (συμπεριλαμβανομένων και των δαπανών εκσκαφής) και του ύψους των 

πλευρικών τοιχωμάτων της κυλίστρας υδατόπτωσης. Το ύψος των πλευρικών 

τοιχωμάτων είναι επίσης σημαντικό επειδή το νερό θα μπορούσε να διαβρώσει τα 

πλευρικά πρανή. 

Στο κατώτατο σημείο της κυλίστρας 

υδατόπτωσης το νερό μπορεί να παροχετευτεί 

σε μία λεκάνη καταστροφής ή εκτόνωσης της 

ενέργειας, ή να κατευθυνθεί σε περιστροφή 

σε έναν κάδο έτσι ώστε ένα μεγάλο μέρος της 

ενέργειάς του να απελευθερώνεται στον 

αέρα. Οι δονήσεις από την ροή του νερού θα 

μπορούσαν να προκαλέσουν μετακίνηση των 

πλακών και ακόμη και αστοχία τους. Είναι 

ουσιαστικό επομένως να αγκυρώνονται οι 

πλάκες στην βραχομάζα με χαλύβδινους 

τένοντες και βλήτρα. Το σχήμα παραπλεύρως 

παρουσιάζει τον σωστό τρόπο τοποθέτησης 

των πλακών έτσι ώστε να μην ανυψώνονται 

προς τα επάνω. 

9.6. Υπερχειλιστές – Λεκάνη καταστροφής ενέργειας. 

Η μετάβαση των πλημμυρικών νερών από την στάθμη του ταμιευτήρα στο επίπεδο 

των κατάντη του φράγματος νερών εξόδου θα περιλάβει την καταστροφή ή εκτόνωση 

τεράστιας ποσότητας ενέργειας. Οι ταχύτητες και οι πιέσεις που περιλαμβάνονται είναι 

τεράστιες και καταστρεπτικές. 

Ελεύθερη υδατόπτωση. Η ενέργεια που απελευθερώνεται από την ελεύθερη πτώση 

του νερού σε μία κατάντη κιβωτοειδή δεξαμενή (Cofferdam) της λεκάνης ηρεμίας είναι 

πολύ υψηλή και μπορεί να δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα διαβρωτικών εκσκαφών. 

Για παράδειγμα η διαβρωτική εκσκαφή από την ελεύθερη υδατόπτωση στο φράγμα 

Kariba είναι πάνω από 50 m. 

Υπερχειλιστής τύπου κάδου αντιλακτίσματος. Ο σκοπός αυτού του τύπου είναι να 

ρίχνει το νερό αρκετά μακριά από την κατασκευή. Το εκτοξευόμενο νερό από έναν 

υπερχειλιστή τύπου οριζόντιας εκτόξευσης φεύγει με οριζόντια κατεύθυνση, ενώ το 

εκτοξευόμενο νερό από ένα υπερχειλιστή τύπου κάδου αντιλακτίσματος ανακλάται και 

εκτρέπεται προς τα επάνω προκαλώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο εκτόνωση του νερού στον 

αέρα. Πάντα να λαμβάνεται υπόψη ότι ο ψεκασμός που παράγεται από τους 

9.11


υπερχειλιστές μπορεί να προκαλέσει ζημιές στον περιβάλλοντα χώρο της ευρύτερης 

περιοχής αλλά και μπορεί να έχει και επιπτώσεις και στις κοντινές ηλεκτρικές 

εγκαταστάσεις. 

Α. Λεκάνη στροβιλισμού. 

Β. Κάδος ανάκλασης. 

Γ. Κάδος αντιλακτίσματος. 

∆. Μη-ακτινωτός υπερχειλιστής 

και κάδοι τύπου υδροφράκτη. 

Ε. Καταστροφέας ενέργειας 

τύπου «Schoklitsch». 

Λεκάνες ηρεμίας. Συνδέονται συνήθως με τα 

φράγματα υπερχείλισης τύπου βαρύτητας. Η 

εκτόνωση ή καταστροφή της ενέργειας 

εξαρτάται από το σχηματισμό στροβίλων, 

αναταραχής (τυρβώδης ροή) ή/και μόνιμου 

κυματισμού κατά την ροή του νερού. Στην 

επιφάνεια της λεκάνης ηρεμίας παρέχεται 

συχνά «οδόντωση» (ή αγρίεμα της επιφάνειας 

με εσοχές και προεξοχές) για να βοηθήσει 

στην εκτόνωση ή καταστροφή της ενέργειας. 

Οι τεχνητοί ογκόλιθοι της λεκάνης ηρεμίας 

υποβάλλονται σε τέτοιες ιδιαίτερα υψηλές 

κυμαινόμενες πιέσεις που μπορούν να 

εμφανιστούν σοβαρές σπηλαιώσεις (από τις 

δίνες του νερού) και ακόμα και η καταστροφή 

τους. 

Το σχήμα παραπλεύρως παρουσιάζει ένας 

υπερχειλιστή με μία ποδιά ρυθμιστικού 

διαφράγματος ποδιών που χρησιμοποιείται 

για την εκτόνωση ή καταστροφή της ενέργειας 

του νερού. 

9.12


9.7. Υπερχειλιστές – Εικόνες φωτορεαλισμού τρισδιάστατης 

προσομοίωσης. 

Έχει πραγματοποιηθεί από τους μελετητές Fayi Zhou και C.S. Song μία 

τρισδιάστατη προσομοίωση και απεικόνιση (3-D) της ελεύθερης επιφάνειας του νερού 

επάνω από έναν υπερχειλιστή με κυλίστρα υδατόπτωσης. 

Κατά τον σχεδιασμό ενός υπερχειλιστή, πρέπει να είναι γνωστή η διάταξη της 

ελεύθερης επιφάνειας κάτω από διαφορετικές γεωμετρίες του υπερχειλιστή. Η 

τρισδιάστατη ελεύθερη επιφάνεια ροής σε έναν υπερχειλιστή με κυλίστρα υδατόπτωσης 

είναι ένα εξαιρετικά κρίσιμο χαρακτηριστικό. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να αναπτύσσεται 

ένα πρότυπο (μοντέλο) ασταθούς τρισδιάστατης ροής με ελεύθερη επιφάνεια νερού που 

να βασίζεται στις αρχές και στις έννοιες των συμπιεστών υδροδυναμικών εξισώσεων και 

των μεγάλων ροών με περιδίνηση χρησιμοποιώντας κάποια προγράμματα και 

αλγόριθμους διεξοδικών πεπερασμένων στοιχείων. 

Η διαδικασία προσομοίωσης χωρίζεται σε τρία στάδια για μεγαλύτερη υπολογιστική 

αποδοτικότητα. Πρώτα καθορίζεται η κατανομή του κατά προσέγγιση περιγράμματος της 

ελεύθερης επιφάνειας του νερού καθώς και η μέση ταχύτητα ροής του νερού 

υποθέτοντας μία σταθερή μονοδιάστατη και μη κολλώδη ροή. Στην συνέχεια 

προσομοιώνεται η πλήρως αναπτυγμένη τρισδιάστατη τυρβώδης ροή, κρατώντας το 

περίγραμμα της ελεύθερης επιφάνειας του νερού σταθερό. Τέλος, η ελεύθερη επιφάνεια 

του νερού αφήνεται ελεύθερη να κινηθεί και προσομοιώνεται η πλήρως αναπτυγμένη 

ροή με τα ισχυρά κύματα βαρύτητάς της. 

Χρησιμοποιούνται μαθηματικές προσεγγίσεις για την εξομάλυνση της ελεύθερης 

επιφάνειας του νερού καθώς και περιορισμοί στην οξύτητα των κυμάτων για να 

επιβεβαιωθεί η αριθμητική σταθερότητα, ενώ μπορούν να επιλυθούν κύματα μέχρι μιας 

ορισμένης οξύτητας. 

Στην συνέχεια παρουσιάζεται ένα τρισδιάστατο ψηφιακό σχέδιο της ελεύθερης 

επιφάνειας νερού κατά μήκος ολόκληρης της περιοχής ενός υπερχειλιστή, με βάση την 

ανάλυση πεπερασμένων στοιχείων (F.E.A.) (Εικ. 9.5). 

Εικ. 9.5: Τρισδιάστατο ψηφιακό σχέδιο ελεύθερης επιφάνειας νερού κατά μήκος ενός υπερχειλιστή, με 

βάση την ανάλυση πεπερασμένων στοιχείων (F.E.A.). 

9.13


Επιπλέον, παρουσιάζεται και ένα τρισδιάστατο ψηφιακό σχέδιο της ελεύθερης 

επιφάνειας νερού στο ανώτερο μέρος ενός υπερχειλιστή, με βάση την ανάλυση 

πεπερασμένων στοιχείων (F.E.A.) (Εικ. 9.6). 

Εικ. 9.6: Τρισδιάστατο ψηφιακό σχέδιο ελεύθερης επιφάνειας νερού κατά μήκος ενός υπερχειλιστή, με 

βάση την ανάλυση πεπερασμένων στοιχείων (F.E.A.). 

Αντίστοιχα, παρουσιάζεται και ακόμα ένα τρισδιάστατο ψηφιακό σχέδιο της 

ελεύθερης επιφάνειας νερού στο κατώτερο μέρος ενός υπερχειλιστή, με βάση την 

ανάλυση πεπερασμένων στοιχείων (F.E.A.) (Εικ. 9.7). 

Εικ. 9.7: Τρισδιάστατο ψηφιακό σχέδιο ελεύθερης επιφάνειας νερού στο κατώτερο μέρος ενός 

υπερχειλιστή, με βάση την ανάλυση πεπερασμένων στοιχείων (F.E.A.). 

9.14


10. ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ 

10.1. Γενικά περί κατασκευής. 

Στο κεφάλαιο αυτό θα εξεταστούν τα φράγματα από την σκοπιά της κατασκευής 

τους και των κατασκευαστικών τους ιδιαιτεροτήτων και απαιτήσεων (Εικ. 10.1). 

Έτσι στην συνέχεια αναλύονται και συζητούνται τα κυριότερα θέματα που 

σχετίζονται και αναφέρονται στην κατασκευή των φραγμάτων, ήτοι: 

1. Ασφάλεια. 

2. Προδιαγραφές κατασκευής. 

3. Εγκαταστάσεις και εξοπλισμός. 

4. Το κόστος και ο έλεγχός τους. 

10.1.1. Ασφάλεια. 

Με το συνεχώς αυξανόμενο ύψος των φραγμάτων υπάρχει όλο και μεγαλύτερη 

ανάγκη για λήψη διάφορων μέτρων προφύλαξης, και ιδιαιτέρως κατά της πτώσης 

αντικειμένων ή και προσώπων. Οι διπλής κυρτότητας κατασκευές έχουν καταστήσει την 

πρόσβαση και τη μετακίνηση του προσωπικού δύσκολη. Όλο το προσωπικό επί τόπου 

του έργου θα πρέπει να είναι επάγρυπνο καθ’ όλο το εικοσιτετράωρο για τον έλεγχο των 

ατυχημάτων που μπορούν να συμβούν. Το γεγονός μπορεί να διασφαλιστεί με τακτικές 

συνεδριάσεις του προσωπικού και των αντιπροσώπων του εργατικού δυναμικού, όπου η 

γνώση και η εμπειρία μπορούν να συγκεντρωθούν και να αντιπαρατεθούν, και ιδιαίτερα 

κατά το στάδιο του προγραμματισμού μιας ασυνήθιστης επέμβασης ή λειτουργίας του 


Εξ αρχής να αναφερθεί και να δοθεί έμφαση ότι σχετικά με την ασφάλεια και ορθή 

λειτουργία των φραγμάτων μόλις πρόσφατα, στα τέλη του 2016 / αρχές του 2017, 

ολοκληρώθηκε και νομοθετήθηκε η «Έγκριση του Κανονισμού Ασφάλειας των 

Φραγμάτων» από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. 

Σύμφωνα με αυτό ∆ημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Β’ 4420/30.12.2016 η Απόφαση του 

Υπουργού Υποδομών & Μεταφορών ∆ΑΕΕ/οικ.2287/27.12.2016 η «Έγκριση Κανονισμού 

Ασφάλειας Φραγμάτων – ∆ιοικητική Αρχή Φραγμάτων». 

Σκοπός του Κανονισμού αυτού είναι η θέσπιση κανόνων και διαδικασιών ελέγχων 

– επιθεωρήσεων ασφάλειας των φραγμάτων, δημόσιων ή ιδιωτικών, κατά τα στάδια 

μελέτης, κατασκευής και λειτουργίας τους, με στόχο την ασφάλειά τους, ώστε να 

προλαμβάνονται καταστάσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο ανθρώπινες 

ζωές, περιουσίες και εγκαταστάσεις, ή να προκαλέσουν σοβαρές ζημιές στο περιβάλλον. 

Ο Κανονισμός εφαρμόζεται σε όλα τα φράγματα ταμίευσης νερού ή συγκράτησης 

νερού, τα οποία αποτελούνται από ένα σύνολο επιμέρους έργων, συμπεριλαμβανομένης 

και μιας τεχνητής λίμνης (Ταμιευτήρα), εφόσον: 

 

 

Το ορατό ύψος φράγματος είναι μεγαλύτερο ή ίσο των 10m, ή 

Το ορατό ύψος φράγματος είναι από 5m έως 10m και ο ταμιευτήρας του 

φράγματος έχει χωρητικότητα μεγαλύτερη ή ίση των 50.000 m3. 

Επίσης, με την εν λόγω Υ.Α. συστήνεται ∆ιοικητική Αρχή Φραγμάτων (∆ΑΦ), η 

οποία εντάσσεται στο οργανόγραμμα του Υπ.Υ.Με., με αντικείμενο τη διασφάλιση της 

τήρησης και της συμμόρφωσης προς τις διατάξεις του Κανονισμού, καθώς και η 

10.1

Κατασκευή Φραγμάτων 

επεξεργασία εισηγήσεων για τη διαρκή βελτίωση των διαδικασιών για την τήρηση όλων 

των πτυχών ασφάλειας των φραγμάτων της Ελληνικής Επικράτειας. 

Για όποιον ενδιαφέρεται για την πλήρη και περαιτέρω μελέτη του σχετικού αυτού 

νόμου: «Έγκριση Κανονισμού Ασφάλειας Φραγμάτων - ∆ιοικητική Αρχή Φραγμάτων», 

Αριθμ. ∆ΑΕΕ/οικ.2287, 30 ∆εκεμβρίου 2016, Τεύχος ∆εύτερο Αρ. Φύλλου (Φ.Ε.Κ.) 4420, 

παρατίθεται στον παράρτημα του παρόντος βιβλίου ο νόμος αυτός. 

Εικ. 10.1: Φωτογραφία φράγματος κατά την φάση της κατασκευής του. 

10.1.2. Προδιαγραφές. 

Για όλους τους τύπους των φραγμάτων, οι προδιαγραφές θα πρέπει να καλύπτουν τα 

ακόλουθα θέματα: 

Η απαιτούμενη ημερομηνία για την ολοκλήρωση του έργου, με σύνταξη ενός 

προγράμματος χρονοδιαγράμματος που να δείχνει τις διακεκριμένες ημερομηνίες 

ολοκλήρωσης του κάθε σταδίου των εργασιών. 

Ο βαθμός ευθύνης που γίνεται αποδεκτός από τον ανάδοχο κατασκευαστή του 

έργου σχετικά με την διαστασιολόγηση των εργασιών εκτροπής του ποταμού, τις 

απώλειες λόγω πλημμύρων, τη ρύπανση των ποταμών και τη γενικότερη φροντίδα 

και προστασία του ποταμού. 

10.2


Καθάρισμα της ευρύτερης περιοχής του έργου και των ιδιαίτερων θέσεων 

εργασίας. 

Η έκταση της απαιτούμενης προετοιμασίας της θεμελίωσης, καθώς και η κατανομή 

της ευθύνης για απρόβλεπτες συναντούμενες συνθήκες ή φαινόμενα κατά την 

φάση της κατασκευής. 

Προστασία του περιβάλλοντος, περιβαλλοντικά αποδεκτή διάθεση των 

εκσκαφθέντων εδαφών, αποκατάσταση των περιοχών των δανειοθαλάμων, 

αποκατάσταση της περιοχής, κ.λ.π.. 

Προκαταρκτική εργασία που θα πρέπει να γίνει από τον κύριο και ιδιοκτήτη του 

έργου και καθορισμός του βαθμού ευθύνης που γίνεται αποδεκτός από τον κύριο 

και ιδιοκτήτη του έργου για τις συνέπειες μιας τέτοιας εργασίας. 

10.1.3. Εγκαταστάσεις και εξοπλισμός. 

Το κόστος της αγοράς του εξοπλισμού, της εγκατάστασης και της λειτουργίας του 

είναι σημαντικά στοιχεία του προϋπολογισμού του έργου. Σε ένα φράγμα που 

περιλαμβάνει 2 περίπου εκατομμύρια κυβικά μέτρα σκυροδέματος, η αγορά, η 

εγκατάσταση και η λειτουργία του εξοπλισμού αντιπροσωπεύσουν το 18 – 20 % περίπου 

του συνολικού κόστους του φράγματος. Σε ένα φράγμα αναχωματικού τύπου αυτό 

μπορεί να είναι της τάξης του 25 – 35 %. Είναι επομένως σημαντικό να επιλεχτούν οι 

σωστές εγκαταστάσεις για να επιτευχθεί το βέλτιστο κόστος. 

Η σύνταξη των κατάλληλων προδιαγραφών που θα χρησιμοποιηθούν σε μερικές 

σημαντικές προσκλήσεις ενδιαφέροντος και στην συνέχεια στις αναθέσεις των 

συμβάσεων των εργολαβιών είναι επίσης πολύ σημαντική εργασία και ευθύνη του φορέα 

και κυρίου του έργου, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται ότι ο καταλληλότερος εξοπλισμός και 

εγκαταστάσεις θα ταιριάξουν για την κάθε επιμέρους ιδιαίτερη εργασία. Για παράδειγμα, 

οι μεταφορείς των δομικών υλικών θα πρέπει να αντιστοιχηθούν και να ταιριάξουν με 

τον εξοπλισμό των παρακείμενων λατομείων. Επίσης για παράδειγμα, για την 

συμπύκνωση των αναχωμάτων από εδαφικό ή βραχώδες υλικό, θα είναι σημαντικό να 

επιλεχθεί ο πιο κατάλληλος εξοπλισμός και τα μηχανήματα, γεγονός που μπορεί να 

επιτευχθεί και να καθοριστεί καλύτερα με τη βοήθεια κατασκευής ενός δοκιμαστικού 

αναχώματος. Είναι επίσης απαραίτητο να υπάρξει ένας ανεφοδιασμός από ανταλλακτικά 

του εξοπλισμού και των δομικών μηχανημάτων, δεδομένου ότι πολλές περιοχές είναι 

απομακρυσμένες. Το εργοτάξιο και οι εγκαταστάσεις θα πρέπει να είναι απλά και αδρά, 

και κατά προτίμηση σε ενιαία και αυτόνομα μέρη ή τμήματα ώστε να απλοποιείται η 

αντικατάσταση των μερών τους. 

Συνεπώς ο στόχος όλων των εργολάβων φραγμάτων θα πρέπει να είναι η 

χρησιμοποίηση υψηλής ποιότητας δομικών υλικών και κατασκευαστικού εξοπλισμού, και 

όχι να θυσιάζεται η ποιότητα του έργου στο βωμό κάποιας αμφισβητήσιμης 

εξοικονόμησης του κόστους του έργου, γεγονός που σίγουρα θα απέδιδε φτωχή πρακτική 

και αποτέλεσμα από την άποψη της μηχανικής του έργου. 

10.1.4. Το κόστος και ο έλεγχός του. 

Η Ασφάλεια, το Χρονοδιάγραμμα και το Κόστος είναι αλληλένδετα στοιχεία και 

συνήθως αλληλοσυγκρουόμενα. Η ασφάλεια είναι πάντα ο κυρίαρχος παράγοντας σε 

τέτοιου είδους έργα, και ως εκ τούτου το χρονοδιάγραμμα και το κόστος συσχετίζονται 

άμεσα με την προκύπτουσα ποιότητα και τον βαθμό τελειότητας και λεπτομέρειας που 

απαιτείται. Υπάρχει πάντα ένα βέλτιστο χρονοδιάγραμμα για οποιαδήποτε λειτουργία και 

πέρα από αυτό το χρονοδιάγραμμα θα απαιτηθούν πρόσθετες δαπάνες. Το συνολικό 

κόστος αποτελείται από τις άμεσες δαπάνες για το εργατικό δυναμικό και τα δομικά υλικά, 

10.3


συν τα γενικά έξοδα του διατιθέμενου κεφαλαίου και των τόκων. Οι τόκοι είναι πάντα 

πέρα από τον έλεγχο του μηχανικού. 

Όσον αφορά τις άμεσες δαπάνες, η επιλογή του τύπου του φράγματος θα είναι η 

σημαντικότερη απόφαση και αυτό θα επηρεαστεί καθοριστικά από τις τοπικές συνθήκες 

του έργου παρά από τους λεπτομερείς οικονομικούς και λογιστικούς μαθηματικούς 

υπολογισμούς. Μερικές ερωτήσεις παρακάτω επεξηγούν τους λόγους: 

Απαιτείται εργασία υψηλού αριθμού απασχολουμένων και εργατικού δυναμικού 

προς όφελος της τοπικής κοινότητας; 

Είναι η υψηλής εξειδίκευσης εργασία διαθέσιμη στην περιοχή; 

Ποιος βαθμός μηχανοποίησης είναι επιθυμητός ή δυνατός στην ιδιαίτερη αυτή 

περιοχή και για το συγκεκριμένο έργο; 

Σε ένα φράγμα από σκυρόδεμα, για παράδειγμα, η κατανομή των δαπανών μπορεί 

να αναλύεται χονδρικά σύμφωνα με τον ακόλουθο πίνακα: 

∆ομικά Υλικά 25 % 

Ξυλότυποι 20 % 

Αγορά εργοταξιακού εξοπλισμού 19 % 

Λειτουργία και συντήρηση εργοταξιακού εξοπλισμού 19 % 

Τοποθέτηση και ωρίμανση του σκυροδέματος 4 % 

Πρόψυξη του σκυροδέματος 3 % 

Επεξεργασία του σκυροδέματος 3 % 

Σε ένα χωμάτινο φράγμα, για παράδειγμα, η κατανομή των δαπανών μπορεί να 

αναλύεται χονδρικά σύμφωνα με τον ακόλουθο πίνακα: 

Λειτουργία λατομείων για την παραγωγή δομικών υλικών 30 – 40 % 

Μεταφορά 20 – 30 % 

Τοποθέτηση και συμπύκνωση δομικών υλικών 25 – 30 % 

Κυλίνδρωση μετώπου πρανών, πλέγματα, στεγανώσεις, κ.λ.π. 15 – 20 % 

10.2. Εκτροπή ποταμών. 

Ανεξάρτητα από τον τύπο φράγματος, είναι απαραίτητο να απομακρυνθεί το νερό 

από την περιοχή της λεκάνης κατάκλισης και από την ζώνη έδρασης του σώματος του 

φράγματος για την τελική γεωλογική και γεωτεχνική επιθεώρηση, για την βελτίωση και 

την γεωτεχνική αναβάθμιση της ζώνης θεμελίωσης καθώς και για την προετοιμασία του 

χώρου, αλλά και για τα πρώτα στάδια της κατασκευής του φράγματος (Εικ. 10.2). Το 

μέγεθος, η μέθοδος και το κόστος των εργασιών εκτροπής των ποταμών θα εξαρτηθούν 

από τη διατομή της κοιλάδας, το υλικό των στρωμάτων θεμελίωσης στον ποταμό, τον 

τύπο του φράγματος, τις αναμενόμενες υδρολογικές συνθήκες κατά τη διάρκεια του 

χρόνου που απαιτούνται για αυτήν την φάση των εργασιών, και τελικά και από τις 

συνέπειες που μπορούν να προκληθούν από μία ενδεχόμενη αστοχία οποιουδήποτε 

μέρους των προσωρινών εργασιών κατασκευής του φράγματος. 

10.4


Εικ. 10.2: Εκτροπή ποταμού από την περιοχή της λεκάνης κατάκλισης και από την ζώνη έδρασης του 

σώματος του φράγματος για την τελική γεωλογική και γεωτεχνική επιθεώρηση. 

Στις περισσότερες θέσεις φραγμάτων θα είναι απαραίτητο να μετακινηθεί ο 

ποταμός ενώ κατασκευάζεται ένα τμήμα του φράγματος και αυτό το τμήμα θα 

ενσωματώσει είτε στα μόνιμα είτε στα προσωρινά ανοίγματα μέσω των οποίων ο ποταμός 

θα εκτραπεί κατά το δεύτερο στάδιο της κατασκευής. Εάν το άνοιγμα της πρώτης 

εκτροπής δεν είναι αρκετά μεγάλο τα αρχικά στάδια της κατασκευής θα πλημμυρίσουν, 

και εάν τα ανοίγματα ων εξόδων του δεύτερου σταδίου είναι πάρα πολύ μικρά, ολόκληρες 

οι εργασίες θα πλημμυρίσουν. 

Σε μερικές θέσεις φραγμάτων υπάρχει ένα ευδιάκριτο εποχιακά μεταβαλλόμενο 

σχέδιο ροής των ποταμών και επομένως θα μπορούσε ληφθεί κάποιο πλεονέκτημα από 

το γεγονός αυτό, αν και θα πρέπει πάντα να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη ότι η φύση και 

τυχαία είναι και απρόβλεπτη. 

Η κατασκευή του φράγματος «Hendrik Verwoerd» στην Νότια Αφρική απαίτησε 

μια ιδιαίτερα περίπλοκη διάταξη εγκιβωτισμένων μικρών προφραγμάτων ή κιβωτοειδών 

προφραγμάτων (cofferdams), για να γίνει εφικτή η κατασκευή του. Αναπτύχθηκε μια 

προσέγγιση που βασίστηκε στη συχνότητα και στη κατανομή των πλημμύρων που θα 

μπορούσαν να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια μιας περιόδου πέντε ετών που 

προβλεπόταν η κατασκευή του. Το ακόλουθο κείμενο αποτελεί απόσπασμα από τις 

αρχικές λεπτομερείς προδιαγραφές και την συγγραφή υποχρεώσεων: 

10.2.1. Πρώτο στάδιο (A): 

 

Κατασκευή ζευγμάτων (πλέγματα από ξύλα ή groynes) στην κάθε απέναντι όχθη 

του ποταμού σε μια μικρή απόσταση ανάντη του φράγματος, για να αλλάξει η 

κατεύθυνση της ροής του ποταμού και έτσι να μετακινηθεί το χαμηλό κανάλι 

νερού προς την αριστερή όχθη του ποταμού στην άμεση ζώνη έδρασης του 


10.5


 

 

Κατασκευή ενός ημικυκλικού τοξωτού εγκιβωτισμένου μικρού προφράγματος ή 

κιβωτοειδούς προφράγματος (cofferdam) από σκυρόδεμα στην δεξιά όχθη του 

ποταμού. 

Απομάκρυνση του νερού με άντληση από αυτό το κιβωτοειδές πρόφραγμα 

(cofferdam) και στην συνέχεια εκσκαφή μέσα σε αυτό για την θεμελίωση και 

κατασκευή των κύριων τεχνητών ογκολίθων του φράγματος, της αναλογίας ή του 

ποσοστού της ποδιάς υπερχείλισης που αναλογεί και του τμήματος του 

μεσοποτάμιου κιβωτοειδούς προφράγματος (cofferdam). 

Σκυροδέτηση των κύριων τεχνητών ογκολίθων του φράγματος, με αρίθμηση 14 

έως 28 μέχρι την κατώτατη στάθμη των 1.200 μέτρων, της αναλογίας ή του 

ποσοστού της ποδιάς υπερχείλισης που αναλογεί και των τμημάτων του 

μεσοποτάμιου κιβωτοειδούς προφράγματος (cofferdam) μέσα σε αυτό το 

κιβωτοειδές πρόφραγμα. Στους κύριους αυτούς τεχνητούς ογκόλιθους του 

φράγματος που κατασκευάζονται σε αυτό το στάδιο, διαμορφώνονται προσωρινά 

ανοίγματα μέσω των οποίων θα εκτραπεί αργότερα ο ποταμός. 

10.2.2. ∆εύτερο στάδιο (B) & (Γ). 

 

 

Κατασκευή ενός ημικυκλικού τοξωτού εγκιβωτισμένου μικρού προφράγματος ή 

κιβωτοειδούς προφράγματος (cofferdam) από σκυρόδεμα στην αριστερή όχθη του 

ποταμού. 

Κατασκευή των πλευρικών τμημάτων των ανάντη και κατάντη μεσοποτάμιων 

κιβωτοειδών προφραγμάτων (cofferdams) από σκυρόδεμα που διασχίζουν τον 

ποταμό ανάντη και κατάντη του κεντρικού τμήματος του φράγματος. 

10.6


 

 

 

 

 

Εκσκαφή ενός καναλιού κατά μήκος της δεξιάς όχθης, που οδηγεί στα προσωρινά 

ανοίγματα μέσω του φράγματος, κατεδάφιση των τμημάτων του κιβωτοειδούς 

προφράγματος (cofferdam) της δεξιάς όχθης για να επιτραπεί η εκτροπή του 

ποταμού μέσω των προσωρινών ανοιγμάτων και απομάκρυνση από το κανάλι 

εκτροπής της δεξιάς όχθης όσο απαιτείται. 

Κοπή ενός καναλιού μέσω του τμήματος του ζεύγματος (πλέγματος από ξύλα ή 

groyne) της δεξιάς όχθης δίπλα στην όχθη για να διαμορφωθεί μια είσοδος προς 

το κανάλι εκτροπής που περιγράφηκε ανωτέρω. 

Τοποθέτηση της λιθοριπής (rockfill) για να συνδεθούν μεταξύ τους τα ζεύγματα 

(πλέγματα από ξύλα ή groynes) της δεξιάς και της αριστερής όχθης έτσι ώστε να 

εκτραπεί η ροή του ποταμού προς το κανάλι εκτροπής της δεξιάς όχθης, και με 

αυτόν τον τρόπο να μειώνεται η ταχύτητα ροής του νερού στην γειτονική περιοχή 

των μεσοποτάμιων κιβωτοειδών προφραγμάτων (cofferdams). 

Ολοκλήρωση του ανάντη μεσοποτάμιου κιβωτοειδούς προφράγματος (cofferdam) 

και ολοκλήρωση του κατάντη μεσοποτάμιου κιβωτοειδούς προφράγματος 

(cofferdam). 

Τοποθέτηση των άχρηστων υλικών που εκσκάπτονται κατά τις εργασίες, στο 

κανάλι πλημμύρας επί της αριστερής όχθης ανάντη του φράγματος για να 

αποτραπεί το πλημμύρισμα του ποταμού προς την προστατευμένη περιοχή από τα 

μεσοποτάμια κιβωτοειδή προφράγματα (cofferdams). 

10.7


10.2.3. Τρίτο στάδιο (Γ) & (∆) & (Ε). 

10.8 

Απομάκρυνση του νερού με άντληση από το κιβωτοειδές πρόφραγμα (cofferdam) 

της αριστερής όχθης και στην συνέχεια εκσκαφή μέσα σε αυτό για την θεμελίωση 

και κατασκευή των κύριων τεχνητών ογκολίθων του φράγματος, και της 

αναλογίας ή του ποσοστού της ποδιάς υπερχείλισης. 

Σκυροδέτηση των τεχνητών ογκολίθων του φράγματος, με αρίθμηση 9 έως 27 

 

μέχρι την κατώτατη στάθμη των 1.206 μέτρων. 

Κατεδάφιση του μεσοποτάμιου κιβωτοειδούς προφράγματος (cofferdam) της 

αριστερής όχθης. 

Κατεδάφιση του υπόλοιπου τμήματος του μεσοποτάμιου κιβωτοειδούς 

προφράγματος (cofferdam) της δεξιάς όχθης μέσα στις ζώνες που προστατεύονται 

από τα μεσοποτάμια κιβωτοειδή προφράγματα (cofferdams). 

 

 

 

 

Απομάκρυνση του νερού με άντληση από το μεσοποτάμιο κιβωτοειδές πρόφραγμα 

(cofferdam) και στην συνέχεια εκσκαφή μέσα σε αυτό για την θεμελίωση και 

κατασκευή των τεχνητών ογκολίθων του φράγματος με αρίθμηση 1 έως 7 και 2 

έως 12, και της αναλογίας ή του ποσοστού της ποδιάς υπερχείλισης. 

Σκυροδέτηση των τεχνητών ογκολίθων του φράγματος, με αρίθμηση 1 έως 7 και 

2 έως 12 σε τέτοια επίπεδα ώστε οι αρμοί συστολής στο χαμηλότερο μέρος του 

φράγματος μέχρι την στοά επιθεώρησης να μπορούν να τσιμεντενιαστούν. 

Σκυροδέτηση μέσα στα μεσοποτάμια κιβωτοειδή προφράγματα (cofferdams) της 

αναλογίας ή του ποσοστού της ποδιάς υπερχείλισης κατάντη των τεχνητών 

ογκολίθων του φράγματος, με αρίθμηση 1 έως 7 και 2 έως 12. 

Ψύξη του σκυροδέματος και εισπίεση σιμεντενέματος στους αρμούς κατασκευής 

του φράγματος.


______________ . ______________ 

10.9


Η εκτροπή του ποταμού μπορεί επίσης να επιτευχθεί με τη βοήθεια μιας σήραγγας 

εκτροπής, η οποία εξαρτάται από τη φύση της βραχομάζας και του βάθους της διάβρωσης 

και αποσάθρωσής της και θα πρέπει να είναι μακριά από το ίδιο το φράγμα για να μην 

αλληλοεπηρεάζεται με την θεμελίωση του φράγματος. Η σήραγγα θα πρέπει επίσης να 

είναι επαρκούς διατομής ώστε να αποφευχθεί η πιθανότητα έμφραξής της. 

10.3. Κατασκευή Φραγμάτων από Σκυρόδεμα. 


στο αντικείμενο της μελέτης και κατασκευής των Φραγμάτων από Σκυρόδεμα, ήτοι: 

1. Παραγωγή Αδρανών Υλικών. 

2. ∆ιαχείριση σκυροδέματος, τοποθέτηση και στερεοποίησή του. 

3. Ξυλότυποι σκυροδέτησης. 

4. Ενσωματωμένα στοιχεία στο σκυρόδεμα. 

5. Ψύξη του σκυροδέματος. 

6. Οικονομική κατασκευή. 

10.3.1. Παραγωγή Αδρανών Υλικών. 

Η καταλληλότητα και αποδοχή των φυσικών αδρανών υλικών κρίνεται από τις 

φυσικές, μηχανικές και χημικές ιδιότητες του υλικού, την δυνατότητα πρόσβασης στον 

χώρο εμφάνισής του για την εξόρυξη και εκμετάλλευσή του, την εγγύτητα του 

αποθέματος στην περιοχή κατασκευής του φράγματος και την οικονομική εργασιμότητα 

της απόθεσης των φυσικών αδρανών υλικών (Εικ. 10.3). 

Εικ. 10.3: Στάδιο κατασκευής του σώματος του φράγματος. Απαιτείται μαζική παραγωγή κατάλληλων 

φυσικών αδρανών υλικών σκυροδέματος. 

10.10


10.3.2. ∆ιαχείριση σκυροδέματος, τοποθέτηση και στερεοποίησή 

του. 

Η διαδικασία που υιοθετείται για την μεταφορά του σκυροδέματος από τους 

αναμίκτες προς το φράγμα διέπεται από τις συνθήκες και τις ιδιαιτερότητες της κάθε 

περιοχής. Το πρόβλημα για το σκυρόδεμα είναι να μεταφερθεί στο φράγμα με το λιγότερο 

δυνατό διαχωρισμό του ή αλλαγή στη συνεκτικότητά του, έτσι ώστε να μπορεί να 

συμπυκνωθεί ομοιόμορφα στο φράγμα χωρίς μεγάλη προσπάθεια. Η δημιουργία 

καλωδιαδρόμων είναι πιθανώς η απλούστερη μέθοδος στην μεταφορά του έτοιμου 

σκυροδέματος. Οι ανακλινόμενοι αναμίκτες σκυροδέματος θα προμηθεύουν τους κάδους 

μεταφοράς του σκυροδέματος, οι οποίοι με την σειρά τους θα κινούνται προς ένα σημείο 

περισυλλογής τους κάτω από τον καλωδιάδρομο, και τέλος θα μεταφέρονται ομαλά στην 

υπό κατασκευή μονολιθική δομή ή κατασκευή ή μπλοκ του φράγματος όπου και θα 

εκκενώνονται γρήγορα μέσω μιας υδραυλικής θύρας (Εικ. 10.4). 

Εικ. 10.4: Καλωδιάδρομος μεταφοράς δομικών υλικών τύπου τριών πύργων. 

Εναλλακτικά μπορεί να εξεταστεί και η κατασκευή μίας ταινίας μεταφοράς, αλλά 

υπάρχουν προβλήματα με την διατήρηση της θερμοκρασίας σταθερή κατά τον θερμό 

καιρό και επίσης κατά τις θυελλώδεις συνθήκες. Οι ταινίες μεταφοράς συνήθως 

καλύπτονται και φυσιέται κρύος αέρας επάνω από το σκυρόδεμα για να πέσει η 

θερμοκρασία τοποθέτησης του σκυροδέματος. 

10.11


Εικ. 10.5: Η τοποθέτηση ενός σκυροδέματος «χαμηλής κάθισης», τέσσερα στρώματα σε συνολική προσθήκη 

2,3 μέτρων. 

Εικ. 10.6: Δονητές τοποθετημένοι σε ελκυστήρες στο φράγμα «Emosson», στην Ελβετία. 

Η κατάλληλη και ορθή στερεοποίηση του σκυροδέματος χαμηλού-καθίσματος είναι 

επίμοχθη και απαιτεί συνεχή επίβλεψη. Ο αποδοτικότερος συμπυκνωτής είναι συνήθως 

ένας μεγάλος φορητός δονητής δύο ατόμων. 

10.12


10.3.3. Ξυλότυποι σκυροδέτησης. 

Αν και το ύψος προσθήκης σκυροδέματος που χρησιμοποιείται ευρύτατα είναι της 

τάξης του 1,5 m, στα μεγάλα φράγματα χρησιμοποιείται συχνά ένα ύψος προσθήκης της 

τάξης των 2,3 με 3,0 m. Με τα μεγαλύτερα ύψη προσθήκης σκυροδέματος υπάρχουν 

λιγότερες μετακινήσεις των καλουπιών (ξυλοτύπων) σκυροδέτησης και λιγότερες 

οριζόντιες επιφάνειες μεταξύ των προσθηκών που απαιτούνται να καθαρίζονται. Τα 

καλούπια υψηλής προσθήκης είναι μοναδικά για κάθε έργο και ιδιαίτερα ακριβά και με 

μικρότερη προοπτική για επαναχρησιμοποίησή τους. Επίσης απαιτείται βαρύτερος 

εξοπλισμός για την ανύψωσή τους, αλλά εγείρονται συγχρόνως και προβλήματα 

αυξημένης θερμότητας με κίνδυνο ανάπτυξης ρωγματώσεων στην μάζα του 

σκυροδέματος. Οι σύγχρονοι ξυλότυποι (καλούπια σκυροδέτησης) είναι συνήθως 

χαλύβδινοι και σχήματος προβόλου, όπως φαίνεται στην παρακάτω φωτογραφία (Εικ. 

10.7). Όπου είναι δυνατόν η χρήση καλουπιών (ξυλοτύπων) ολίσθησης μπορεί να 

επισπεύσουν την εργασία και να μειώσουν τις απαιτούμενες δαπάνες. Σε μερικές θέσεις 

κατασκευής φραγμάτων μπορεί να είναι προσφορότερο να χρησιμοποιηθούν 

προκατασκευασμένες πλάκες σκυροδέματος αντί για ξυλότυπο ή καλούπι με ταυτόχρονη 

χρήση αντιπηκτικών παραγόντων σκυροδέματος στην εσωτερική επιφάνεια. 

Εικ. 10.7: Ξυλότυπος σκυροδέτησης κατά την κατασκευή του φράγματος. 

10.3.4. Ενσωματωμένα στοιχεία στο σκυρόδεμα. 

Η εγκατάσταση ενσωματωμένων στοιχείων στο φράγμα είναι πάντα μια σημαντική 

πηγή καθυστέρησης στην κατασκευή. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να έχει εκτελεστεί 

ένας προγραμματισμός πριν από την έναρξη κάθε κατασκευαστικής δραστηριότητας με 

10.13


μεγάλη προσοχή και λεπτομέρεια. Για παράδειγμα στην κατασκευή των υπερχειλιστών 

υπάρχει συνήθως μία μεγάλη πολυπλοκότητα στην τοποθέτηση του χαλύβδινου 

οπλισμού, στην προένταση, στις αρθρώσεις των θυροφρακτών, στα φρεάτια 

αποστράγγισης και στα φρεάτια των θυροφρακτών. Υπάρχει διεθνώς μια τάση να 

χρησιμοποιούνται στοιχεία προκατασκευασμένου σκυροδέματος στις στοές και σήραγγες 

για να κερδισθεί χρόνος, αν και αυτό αποτρέπει την επιθεώρηση του σκυροδέματος στο 

εσωτερικό του φράγματος. Η απλούστερη μέθοδος στην κατασκευή μίας στοάς είναι η 

τοποθέτηση κατακόρυφων καλουπιών (ξυλοτύπων) που επεκτείνονται στο πλήρες ύψος 

της προσθήκης σκυροδέματος. Όταν αυτοί θα αφαιρεθούν, μπορούν να τοποθετηθούν 

δοκοί ή πλάκες προκατασκευασμένου σκυροδέματος επάνω από το άνοιγμα και να 

σκυροδετηθούν μέχρι την επόμενη προσθήκη σκυροδέματος. Συνήθως απαιτείται 

ενίσχυση με χαλύβδινο οπλισμό επάνω και κάτω από τις ορθογωνικής διατομής στοές και 

αυτό επιτυγχάνεται καλύτερα με προκατασκευασμένα στοιχεία. 

10.3.5. Ψύξη του σκυροδέματος. 

Η μέθοδος της ψύξης του σκυροδέματος κατά τη διάρκεια των λίγων πρώτων 

ημερών μετά από την σκυροδέτηση μπορεί να είναι υψίστης σημασίας για την αποφυγή 

της ρωγμάτωσης του σκυροδέματος. Είναι ουσιαστικό να δοθεί η απαιτούμενη προσοχή 

τόσο στους εσωτερικούς όσο και στους εξωτερικούς παράγοντες που μπορούν να 

προκαλέσουν ρωγμάτωση. Η απαιτούμενη προσοχή αναφέρεται στα ακόλουθα θέματα: 

 

 

Άνοδος θερμοκρασίας. Αυτή θα εξαρτηθεί από την θερμότητα ενυδάτωσης του 

τσιμέντου, την ποσότητα του τσιμέντου ανά κυβικό μέτρο, την θερμοκρασία του 

σκυροδέματος κατά την τοποθέτηση του και από τον ρυθμό ή την ταχύτητα της 


Εκτόνωση και διαφυγή θερμότητας. Αυτό θα εξαρτηθεί από τις συνθήκες 

έκθεσης του σκυροδέματος στο περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης και της 

θερμοκρασίας του υποκείμενου σκυροδέματος, καθώς και από την ικανότητα της 

θερμικής διάχυσης του σκυροδέματος. Εάν θεωρηθεί απαραίτητο να θερμανθεί η 

υποκείμενη στρώση του σκυροδέματος το ποσοστό ανύψωσης της θερμοκρασίας 

του δεν θα πρέπει να υπερβεί τους 2° Κελσίου ανά ημέρα. 

Περιοριστικές επιρροές λόγω κρύας εφαπτόμενης επιφάνειας. Για 

παράδειγμα μία κρύα βραχώδης επιφάνεια ή μία μάζα σκυροδέματος ηλικίας 14 

ημερών θα καθορίσει, ανάλογα με την θερμική αγωγιμότητα, το πάχος προσθήκης 

του σκυροδέματος επάνω από την κρύα επιφάνεια. 

 

 

∆ιάταξη ψυκτικών σωληνώσεων. Οι ψυκτικές σωληνώσεις τοποθετούνται 

συνήθως στο 0,25 και στο 0,75 επί το πάχος της στρώσης της προσθήκης 

σκυροδέματος. Η διάταξη αυτή είναι περισσότερο αποδοτική απ' ό,τι να 

τοποθετούνται στην κορυφή της προηγούμενης προσθήκης σκυροδέματος και στο 

μέσον του πάχους της στρώσης της νέας προσθήκης σκυροδέματος. Το οριζόντιο 

διάστημα θα εξαρτηθεί από τον ρυθμό διάχυσης και διαφυγής της θερμότητας που 

απαιτείται καθώς και από την θερμοκρασία του νερού ψύξης (δηλ. το νερό των 

ποταμών ποικίλης θερμοκρασίας ή το τεχνητά ψυχωμένο νερό). 

Τοπικές καιρικές συνθήκες. Αναφερόμαστε στην υγρασία, στην θερμοκρασία και 

στην ένταση των ανέμων. 

10.3.6. Οικονομική κατασκευή. 

Αν και γενικώς τα φράγματα από σκυρόδεμα είναι ακριβά, η μηχανοποίηση κατά 

τη διάρκεια των τελευταίων 40 ετών έχει μειώσει στο ένα τέταρτο περίπου τον αριθμό 

των ανθρωποωρών που απαιτούνται για να σκυροδετηθεί σωστά ένα κυβικό μέτρο 

10.14


σκυροδέματος σε ένα φράγμα μαζικής σκυροδέτησης. Αν και κάθε μηχανικός προσπαθεί 

για την τελειότητα, θα πρέπει να δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στο βαθμό εκείνο τελειότητας 

που είναι πραγματικά απαραίτητος. Η στενή συνεργασία μεταξύ του ιδιοκτήτη ή κυρίου 

του έργου και του αναδόχου θα γλιτώσει χρόνο και χρήμα. Οι κυριότερες ερωτήσεις που 

θα πρέπει να υποβάλλονται σε όλα τα στάδια εξέλιξης του έργου είναι του τύπου: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Επιτρέπεται να σχεδιαστεί και να γίνει αποδεκτή μία εφελκυστική εντατική 

κατάσταση στο σκυρόδεμα; 

Ο σχεδιασμός και η δημιουργία αψίδας ή τόξου στο φράγμα θα οδηγήσει στη 

γενικότερη οικονομία του; 

Είναι οι διαμήκεις αρμοί συστολής απαραίτητοι στα μεγάλα φράγματα βαρύτητας; 

Μπορούν οι εγκάρσιες αρμοί συστολής να παραβλεφθούν, ή να τοποθετηθούν σε 

αραιότερα διαστήματα, κ.λ.π.; 

Ποίου βαθμού καθάρισμα είναι απαραίτητος στους οριζόντιους αρμούς συστολής 

της κατασκευής; 

Θα πρέπει να προδιαγράφεται κατά τον σχεδιασμό του φράγματος το πάχος της 

στρώσης της προσθήκης σκυροδέματος ή θα πρέπει να προσδιορίζεται ανάλογα με 

τις επί τόπου συνθήκες και τα μεταβαλλόμενα δεδομένα; 

Θα πρέπει να προδιαγράφεται η περιεκτικότητα του σκυροδέματος σε τσιμέντο ή 

θα πρέπει να προδιαγράφονται μόνο οι απαιτημένες ιδιότητες του τελικού 

σκυροδέματος; 

Μπορούν να δικαιολογηθούν φράγματα περίπλοκου σχήματος; 

Θα πρέπει οι βοηθητικές εργασίες να εκτελούνται ξεχωριστά από τις κύριες 

εργασίες του φράγματος ώστε να ελαχιστοποιηθεί η παρενόχληση τους και να 

εκτελούνται σε μια συνεχή ή και κυκλική διαδικασία κατασκευής του φράγματος; 

Ποίος είναι ο βέλτιστος σχεδιασμός και διάταξη για τις απαραίτητες στοές και 

σήραγγες στο σώμα του φράγματος; 

10.4. Κατασκευή Φραγμάτων Αναχωματικού τύπου. 


στο αντικείμενο της μελέτης και κατασκευής των Φραγμάτων Αναχωματικού τύπου, ήτοι: 

1. Γενικά. 

2. Φάσεις κατασκευής. 

3. Ανάπτυξη λατομείων και οδών προσπέλασης. 

4. Συμπύκνωση εδαφικών υλικών. 

5. Χωμάτινα φράγματα. 

6. Φράγματα υδραυλικής επίχωσης. 

7. Λιθόριπτα φράγματα. 

10.4.1. Γενικά. 

Μπορεί να επιτευχθεί σημαντική οικονομία εάν υπάρξει ένας «προοδευτικός 

σχεδιασμός». Ο στόχος είναι να παρασχεθεί ένας τέτοιος ευέλικτος σχεδιασμός ώστε να 

μπορεί να καλυφθεί και το ενδεχόμενο ότι τα δομικά υλικά μπορεί να μην είναι σε 

απόλυτη πραγματική συμφωνία με τα δείγματα που εξετάστηκαν εργαστηριακά ή ότι οι 

συνθήκες θεμελίωσης να αποδειχθούν διαφορετικές από αυτές που υιοθετήθηκαν κατά 

τον σχεδιασμό. 

10.15


10.4.2. Φάσεις κατασκευής. 

1. Αξιολόγηση των σχεδίων, των προδιαγραφών, των βασικών προϋποθέσεων και 

απαιτήσεων, και των χαρακτηριστικών στοιχείων της περιοχής του έργου. 

2. Προγραμματισμός και σχεδιασμός των εργασιών. 

3. Προετοιμασία της περιοχής για την κατασκευή και λειτουργία του έργου. 

4. Οικοδόμηση της κατασκευής του φράγματος. 

5. Καθαρισμός της περιοχής και αποκατάσταση του περιβάλλοντος. 

10.4.3. Ανάπτυξη λατομείων και οδών προσπέλασης. 

Η χωροθέτηση των λατομείων θα πρέπει να καθοριστεί αρχικά με βάση την 

ποιότητα της βραχομάζας. Για παράδειγμα, η διακλασμένη, τεμαχισμένη, ή 

κατακερματισμένη βραχομάζα θα πρέπει να είναι υγιής, σκληρή (υψηλής αντοχής σε 

μονοαξονική θλίψη) και καθαρή από λεπτόκοκκα και αργιλικά ή οργανικά υλικά. Εάν η 

θέση δεν χωροθετήται σε μία συγκεκριμένη και μοναδική περιοχή με βάση τα ποιοτικά 

κριτήρια της βραχομάζας, τότε είναι επιθυμητό να ξεχωρίζονται οι θέσεις των λατομείων 

και οι δρόμοι προσπέλασής τους για την κάθε διαφορετική εργασία όπως είναι η 

κατασκευή του σώματος του φράγματος τα έργα προσαγωγού του φράγματος, η 

κατασκευή του υπερχειλιστή ή η κατασκευή σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. 

Θα πρέπει επίσης να δίδεται ιδιαίτερη προσοχή σε περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως 

είναι ο θόρυβος, η δόνηση από τις εκρηκτικές ύλες και η σκόνη. Κατά τον σχεδιασμό της 

εκρηκτικής γόμωσης, θα πρέπει να εξετάζεται η μορφή της πηρούνας. Π.χ για τους 

λαστιχοφόρους φορτωτές είναι επιθυμητή μία πλατιά και χαμηλή πηρούνα που προεξέχει 

αρκετά έξω από την πρόσοψη για να ελαχιστοποιούνται οι δαπάνες φόρτωσης. 

Οι οδοί προσπέλασης θα πρέπει να κατασκευάζονται έτσι ώστε να ταιριάζουν με 

την απαραίτητη ταχύτητα της κατασκευής, και αυτό περιλαμβάνει και το μέγεθος και τον 

αριθμό των μεταφορικών μέσων. Οι οδοί προσπέλασης θα πρέπει κατά προτίμηση να 

είναι τουλάχιστον 13 m πλάτους για την κυκλοφορία δύο οχημάτων. Οι κλίσεις θα πρέπει 

να είναι τέτοιες ώστε να δίδουν το ελάχιστο δυνατόν κόστος στα σχετικά απαιτούμενα 

οχήματα ώστε να αντεπεξέλθουν στις συνθήκες φόρτισής τους. Η καταλληλότερη γενική 

διάταξη και ο σχεδιασμός των οδών προσπέλασης και των κεκλιμένων ράμπων 

προσπέλασης μπορεί να διευκολυνθεί κατά πολύ με την δημιουργία προσομοιωμάτων 

(μοντέλων) υπό κλίμακα. 

10.4.4. Συμπύκνωση εδαφικών υλικών. 

 

 

Λεπτόκοκκα εδαφικά υλικά. Θα πρέπει να κατασκευάζονται δοκιμαστικά 

αναχώματα για να προσδιορίζονται οι σχέσεις μεταξύ της περιεκτικότητας σε νερό 

ή ποσοστού υγρασίας, του πάχους στρώματος, του τύπου του μηχανήματος 

κυλίνδρωσης, του αριθμού περασμάτων του μηχανήματος κυλίνδρωσης και της 

προκύπτουσας σχετικής πυκνότητας καθώς και της διαπερατότητας του εδαφικού 

υλικού επίχωσης. Η προσθήκη νερού κατά τη διάρκεια της συμπύκνωσης βελτιώνει 

συνήθως την υδατοστεγανότητα των υπολειμματικών εδαφών κατά έναν 

παράγοντα της τάξης τουλάχιστον του δέκα σε σύγκριση με τη συμπύκνωσή τους 

που εκτελείται προς την ξηρά πλευρά της βέλτιστης περιεκτικότητας σε νερό ή του 

βέλτιστου ποσοστού υγρασίας. 

Πλαστικοί άργιλοι. Όταν τα εδάφη αυτού του τύπου είναι λίγο υγρότερα από 

την βέλτιστη περιεκτικότητα σε νερό ή το βέλτιστο ποσοστό υγρασίας τους, 

μπορούν να συμπυκνωθούν με λαστιχοφόρα μηχανήματα κυλίνδρωσης, τα οποία 

10.16


 

 

 

 

είναι εφοδιασμένα με μία δεξαμενή νερού και τροφοδοτούν το συμπυκνούμενο 

έδαφος. Ένα μειονέκτημα των λαστιχοφόρων μηχανημάτων κυλίνδρωσης είναι ότι 

μερικά εδαφικά υλικά τείνουν να διαμορφώνουν επίπεδα στρώσης και διάτμησης. 

∆εδομένου ότι τα λεπτόκοκκα υλικά είναι συνήθως ευαίσθητα στην υγρασία θα 

πρέπει ο υπεύθυνος μηχανικός του εργοταξίου να είναι εξαιρετικά προσεκτικός με 

τις καιρικές συνθήκες. Σε περίπτωση που αναμένεται δυνατή βροχή η επιφάνεια 

του λεπτόκοκκου εδαφικού υλικού θα πρέπει να κυλινδρώνεται ομαλά και με 

ικανοποιητική κλίση ώστε να αποστραγγίζεται το νερό εύκολα χωρίς να λιμνάζει 

στην περιοχή εργασίας. 

Αποστραγγιστικά φίλτρα και μεταβατικές ζώνες. Το πάχος των ζωνών των 

αποστραγγιστικών φίλτρων και των ζωνών μετάβασης θα εξαρτηθεί τόσο από την 

πίεση νερού που αναμένεται να αναπτυχθεί όσο και από το κόστος των διαθέσιμων 

υλικών. Σε ένα μεγάλο φράγμα τα λεπτόκοκκα υλικά των αποστραγγιστικών 

φίλτρων προέρχονται συνήθως από θραυστό και κοσκινισμένο βράχο και είναι 

συνήθως ακριβά. Το πλάτος τους είναι συνήθως το στενότερο από μπορεί να 

τοποθετηθεί και να συμπυκνωθεί. Ο καθορισμός των ορίων τοποθέτησης της 

ζώνης των αποστραγγιστικών φίλτρων και μετάβασης είναι ένα πολύ σημαντικό 

θέμα, ειδικά στα κυρτά φράγματα με μία λεπτή ζώνη λεπτόκοκκου φίλτρου. Ο 

αριθμός των περασμάτων του μηχανήματος κυλίνδρωσης θα πρέπει να 

καθορίζεται έτσι ώστε η μελλοντική καθίζηση λόγω στερεοποίησης του αργιλικού 

πυρήνα και η καθίζηση της ζώνης των φίλτρων να πλησιάζουν όσο το δυνατόν 

περισσότερο η μία την άλλη. 

Συμπύκνωση θραυστού βράχου. Για την συμπύκνωση των βραχωδών υλικών 

θα πρέπει κανονικά να χρησιμοποιείται ένα μηχάνημα δονητικής κυλίνδρωσης με 

χαλύβδινη στεφάνη. Στα κεκλιμένα μέτωπα πρανών ένα μηχάνημα κυλίνδρωσης 

1,5 τόνου είναι πιο χρήσιμο και αποδοτικό. Το δε πάχος του στρώματος της 

λιθοριπής καθώς και το μέγιστο αποδεκτό μέγεθος των χρησιμοποιούμενων 

λατυπών του βράχου είναι παράγοντες που θα πρέπει να εξετάζονται κατά το 

στάδιο του σχεδιασμού του φράγματος. 

Χρήση νερού για την υποβοήθηση της συμπύκνωσης της λιθοριπής. Ένα 

υγρό βραχώδες υλικό συμπυκνώνεται καλύτερα όταν κυλινδρώνεται παρά ένα 

ξηρό βραχώδες υλικό. Κατά κύριο λόγο, η τριβή (δηλαδή η γωνία εσωτερικής 

τριβής) γίνεται μικρότερη μεταξύ των βραχωδών υλικών και επιπλέον σε πολλούς 

τύπους βραχωδών υλικών μειώνεται την αντοχή τους όταν βρέχονται με 

αποτέλεσμα να εμφανίζεται συντριβή στα σημεία της επαφής μεταξύ των κόκκων 

τους κατά τη διάρκεια του τρίτου ή του τέταρτου περάσματος της κυλίνδρωσης 

και να συμπυκνώνονται καλύτερα. 

Πρόβλεψη για τοποθέτηση οργάνων μέτρησης. Το γεγονός αυτό συνήθως 

ενοχλεί την ταχύτητα κατασκευής του φράγματος και μπορεί να προκαλέσει 

κάποιες σημαντικές καθυστερήσεις στην εργασία του δομικού εξοπλισμού που θα 

αποφέρει με την σειρά του οικονομικές απώλειες. Εντούτοις μπορεί να χαθούν 

ζωτικής σημασίας πληροφορίες για τη συμπεριφορά και την ασφάλεια του 

φράγματος εάν δεν δοθεί η απαιτούμενη προσοχή στην εγκατάστασή τους. 

10.4.5. Χωμάτινα φράγματα. 

Οι σημαντικότερες μεταβλητές που έχουν επιπτώσεις στην κατασκευή των 

χωμάτινων αναχωμάτων είναι η κατανομή των εδαφικών υλικών, η μέθοδος 

τοποθέτησής τους, η περιεκτικότητα σε νερό ή το ποσοστό υγρασίας τους, και η 

συμπύκνωσή τους. 

Τα εδάφη μπορούν να ταξινομηθούν με βάση τις εδαφομηχανικές τους ιδιότητες 

σε διάφορες κατηγορίες. Αυτές οι κατηγορίες χωρίζονται σε δύο κύριες ομάδες μεγέθους 

εδαφικών κόκκων: τα χονδρόκοκκα ή αδρόκοκκα εδάφη και τα λεπτόκοκκα εδάφη. Τα 

10.17


χονδρόκοκκα ή αδρόκοκκα εδάφη είναι εκείνα τα εδάφη όπου το μέγεθος των κόκκων 

τους είναι μεγαλύτερο από το μέγεθος του κόσκινου με αριθμό 200 και περιλαμβάνουν 

τα χαλίκια και τις άμμους. Τα λεπτόκοκκα εδάφη είναι εκείνα τα εδάφη όπου το μέγεθος 

των κόκκων τους είναι μικρότερο από το μέγεθος του κόσκινου με αριθμό 200 και 

περιλαμβάνουν τις ιλύες και τις αργίλους. Τα χονδρόκοκκα ή αδρόκοκκα εδαφικά υλικά 

χρησιμοποιούνται στις εξωτερικές ζώνες ενός χωμάτινου αναχώματος ή ενός φράγματος 

αναχωματικού τύπου, και τα λεπτόκοκκα εδαφικά υλικά χρησιμοποιείται στον αδιαπέρατο 

πυρήνα ή στο κεντρικό τμήμα του φράγματος. Μια δοκιμή κοκκομετρικής ανάλυσης με 

κόσκινα θα προσδιορίσει το επί τοις εκατό ποσοστό ενός υλικού που περνά ένα δεδομένο 

μέγεθος κόσκινων. 

Το εδαφικό υλικό θα πρέπει να τοποθετείται σε οριζόντια στρώματα πάχους όχι 

περισσότερο των 15 cm και μετά να συμπυκνώνεται επαρκώς. Το εδαφικό υλικό θα 

πρέπει να είναι ομοιογενές και απαλλαγμένο από ενδιαστρωμένους φακούς ή ζώνες 

διαφορετικής σύστασης και κοκκομετρικής σύνθεσης, από οργανικά υλικά, ή από άλλες 

ατέλειες. Πριν από την τοποθέτησή του, το υλικό θα πρέπει να έχει τη βέλτιστη 

περιεκτικότητα σε νερό ή ποσοστό υγρασίας με σκοπό την βέλτιστη συμπύκνωσή του. Η 

βέλτιστη περιεκτικότητα σε νερό ή ποσοστό υγρασίας που παράγει τη μέγιστη δυνατή 

σχετική πυκνότητα ενός συγκεκριμένου εδαφικού υλικού, μπορεί να προσδιοριστεί με 

κατάλληλες εργαστηριακές δοκιμές όπως είναι η δοκιμή κατά Proctor ή η τροποποιημένη 

δοκιμή κατά Proctor. 

Η καλή συμπύκνωση ενός συνεκτικού εδάφους, όπως είναι η άργιλος ή η ιλύς 

μειώνει τη διαπερατότητα και αυξάνει τη διατμητική αντοχή και τη σταθερότητα και 

ευστάθεια των πρανών του φράγματος. Ο εξοπλισμός για την συμπύκνωση των υλικών 

περιλαμβάνει μηχανήματα κυλίνδρωσης τύπου κατσικοπόδαρου (sheep-foot rollers), 

πνευματικών κυλίνδρων (pneumatic rollers), και χειροκίνητων συμπιεστών (hand 

tampers). Η ξηρή πυκνότητα του εδάφους δεν θα πρέπει να είναι μικρότερη από το 95 

τοις εκατό της τυποποιημένης δοκιμής κατά Proctor. 


Εκσκαφή. Εκτελείται με βυθοκόρους, ή με υδραυλικούς γιγάντιους εκσκαφείς ή εν ξηρώ 

με την βοήθεια μίας άρπαγας. Η επιλογή της μεθόδου εξαρτάται από τη συνοχή και 

συνεκτικότητα του εδάφους και από την μορφολογία και τοπογραφία της περιοχής. 

Μεταφορά. Τα υλικά μεταφέρονται ως υδραυλικό αιώρημα σε σωληνώσεις. Μία τυπική 

σύνθεση μίγματος αποτελείται από 10 έως 20 % από στερεά κατ’ όγκο ή από 25 έως 

50% από στερεά κατά βάρος. 

Κατασκευή επίχωσης. Για να αρχίσει η επίχωση θα πρέπει να κατασκευάζονται δύο 

παράλληλα αναχώματα επί ή ακριβώς μέσα στον πόδα του αναχώματος όπως φαίνεται 

στο παρακάτω σχήμα. Συνήθως αυτά μπορεί να είναι τα μόνιμα βραχώδη άκρα του 

αναχώματος αλλά μπορεί επίσης να αποτελούνται και από κυλινδρωμένο διαπερατό 

εδαφικό υλικό. Οι σωληνώσεις (που ονομάζονται σωληνώσεις «ακτών») τοποθετούνται 

επάνω από αυτά τα αναχώματα ή φέρονται σε χαμηλά τρίποδα ακριβώς επάνω από αυτά. 

Παρέχονται εξαγωγές για να επιτρέπουν την πλήρη εκφόρτιση και αποστράγγιση του 

σωλήνα. Κατά την πλήρωση, αφήνονται διάφορες παρακείμενες εξαγωγές για να 

εκτονώνουν και να αποστραγγίζουν την περιοχή μεταξύ των αναχωμάτων. Τα 

χονδρόκοκκα υλικά καθιζάνουν κοντά στα σημεία εκφόρτισης ενώ τα λεπτόκοκκα υλικά 

μεταφέρονται στο κέντρο, ακόμα σε αιώρηση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια 

λίμνη μεταξύ των «ακτών». Το επίπεδο του πυρήνα είναι πάντα κάτω από το επίπεδο 

των «ακτών» επειδή ο ρυθμός ιζηματογένεσης είναι εκεί πολύ πιο αργός (Εικ. 10.8). 

10.18


Εικ. 10.8: Διάταξη κατασκευής χωμάτινου φράγματος με υδραυλική επίχωση. 

Στοιχεία και δομικά μέρη κατασκευής ενός χωμάτινου φράγματος με υδραυλική επίχωση: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Σωληνώσεις «ακτών», 

Ανάχωμα ποδός αρχής, 

Ανάχωμα ποδός τέλους, 

«Ακτή», 

Ανάχωμα, 

Σώμα φράγματος, 

Λίμνη κατά την έναρξη μιας νέας υδραυλικής επίχωσης, 

Λίμνη κατά το πέρας μιας προηγούμενης υδραυλικής επίχωσης, 

Χονδρόκοκκο υλικό, 

Λεπτόκοκκο υλικό, 

Το πλάτος του πυρήνα ελέγχεται από το ποσοστό των λεπτόκοκκων υλικών στο 

έδαφος των χρησιμοποιούμενων δανειοθαλάμων και την στάθμη του νερού στη κεντρική 

λίμνη του πυρήνα. Κατά την έναρξη κάθε υδραυλικής επίχωσης ύψους 1 έως 2 m, η 

στάθμη στη κεντρική λίμνη του πυρήνα ανυψώνεται και δημιουργεί κάποιο πλάτος κάπως 

μεγαλύτερο από το μέγιστο όριο του πυρήνα επεκτεινόμενο εκατέρωθεν προς το σώμα 

του φράγματος. Η πλήρωση αρχίζει όταν τα χονδρόκοκκα υλικά κατακάθονται 

(ιζηματοποιούνται) στην «ακτή» επάνω από τη λίμνη και «καταπατούν» στα όρια της 

λίμνης. Καθώς η «ακτή» αυξάνεται η κεντρική λίμνη του πυρήνα στενεύει και γίνεται 

βαθύτερη. Η υδραυλική πλήρωση σταματά όταν το πλάτος της λίμνης πλησιάσει το 

ελάχιστο επιτρεπόμενο πλάτος του πυρήνα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο σχηματίζεται μια ζώνη 

κεντρικού πυρήνα με εκατέρωθεν οδοντωτές άκρες, όπως παρουσιάζεται στο παραπάνω 

σχήμα. 

Επαναλαμβάνοντας την διαδικασία της υδραυλικής επίχωσης. Είναι σπάνιο ότι η 

«ακτή» θα προσαρμοστεί επακριβώς στην επιθυμητή μορφή του φράγματος όπως 

ακριβώς σχεδιάστηκε δεδομένου ότι η υδραυλική απόθεση ποικίλει με την απόσταση από 

την έξοδο της σωλήνωσης της υδραυλικής επίχωσης. Για τον λόγο αυτόν εκσκάπτονται 

και τοποθετούνται περιοριστικοί τάφροι στις εξωτερικές άκρες του σώματος του 

φράγματος ώστε να αναδιαμορφώνουν το φράγμα στις κατάλληλες και επιθυμιτέες 

διαστάσεις του, όπως προβλέφθηκαν κατά τον σχεδιασμό του. Κατόπιν κατασκευάζεται, 

όπου και όταν είναι απαραίτητο, ένα νέο ζευγάρι αναχωμάτων τέλους και αρχής, και κατ’ 

αυτόν τον τρόπο η διαδικασία επαναλαμβάνεται. 

Κατά διαστήματα αναπτύσσονται προεξοχές αργιλικού υλικού του πυρήνα προς το 

σώμα του φράγματος πέρα από τα προκαθορισμένα όρια. Αυτοί θα πρέπει να αφαιρούνται 

και να απομακρύνονται με εκσκαφή τους έξω από την ζώνη αυτή, και κατόπιν και 

αντικαταστώνται με κατάλληλο υλικό του σώματος του φράγματος. Επίσης οι 

10.19


προεξέχουσες ζώνες από υλικό του σώματος του φράγματος προς τον πυρήνα είναι 

εξίσου επικίνδυνες και θα πρέπει να απομακρύνονται. Αυτές οι προεξέχουσες ζώνες από 

υλικό του σώματος του φράγματος αναπτύσσονται από κατολισθήσεις που 

δημιουργούνται πολλές φορές προς την αρκετά βαθιά λίμνη του κεντρικού πυρήνα ή ως 

αποτέλεσμα ενός πάρα πολύ μικρού ποσοστού διαθέσιμων λεπτόκοκκων υλικών στους 

χρησιμοποιούμενους δανειοθαλάμους. Για την εκσκαφή του υλικού του πυρήνα 

χρησιμοποιείται ένας μικρός υδραυλικός βυθοκόρος και στην συνέχεια εκφορτίζεται το 

μίγμα πίσω στη κεντρική λίμνη του πυρήνα έτσι ώστε τα χονδρόκοκκα υλικά να 

διασκορπιστούν ευρέως στην λεπτόκοκκη μάζα του υλικού του πυρήνα. 

Η επανάληψη του σώματος του φράγματος τείνει επίσης να μειώσει τη χαλαρή 

δομή των δομικών υλικών που αναπτύσσεται συχνά όταν εναποτίθενται υδραυλικά και 

ιζηματοποιούνται λεπτόκοκκες άμμοι μέσα στο νερό. Τέτοια χαλαρά και μη συνεκτικά 

εδάφη (φ – c = 0) είναι πιθανές πηγές αστοχιών και είναι πραγματικοί κίνδυνοι για την 

υδραυλική κατασκευή φραγμάτων. 

10.4.7. Λιθόριπτα φράγματα. 

Πιέσεις πόρων. Η υπερβολική προσπάθεια συμπύκνωσης σε σχέση με ένα ιδιαίτερο 

εδαφικό υλικό μπορεί να προκαλέσει πιέσεις πόρων στο επίχωμα μεγαλύτερες από τις 

πιέσεις ανύψωσης ή υποπίεσης που θα προκύψουν από την πλήρωση του ταμιευτήρα. 

Αυτό θα σήμαινε έναν χαμηλότερο συντελεστή ασφάλειας κατά τη διάρκεια της 

κατασκευής από όταν είναι το φράγμα σε μόνιμη λειτουργία. Εάν αυτό δεν μπορεί να 

γίνει αποδεκτό από την άποψη της ασφάλειας του φράγματος τότε θα πρέπει να 

ξοδευτούν πρόσθετα χρήματα για να εξασφαλίσουν την ευστάθεια των πρανών του 

σώματος του φράγματος κατά τη διάρκεια της κατασκευής. Από την άλλη πλευρά, μια 

περιστροφική ολίσθηση των πρανών του σώματος του φράγματος κατά τη διάρκεια της 

κατασκευής δεν θα συγκρινόταν από την άποψη της σπουδαιότητας με μια περιστροφική 

ολίσθηση σε ένα ολοκληρωμένο φράγμα μετά από την κατασκευή του. Επομένως ο 

κίνδυνος αυτός θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένας δικαιολογημένος και κατά κάποιο 

τρόπο αποδεκτός κίνδυνος σε σχέση με τον βραχυπρόθεσμο χρόνο κατασκευής του 

σώματος του φράγματος. Εάν η ανάληψη αυτού του κινδύνου γίνει αποδεκτή τότε θα 

ήταν υποχρεωτικό να ελέγχονται και να παρακολουθούνται οι πιέσεις νερού πόρων έτσι 

ώστε να γίνει έγκαιρα γνωστό όταν ο συντελεστής ασφάλειας μειωθεί πολύ και πλησιάσει 

το ελάχιστο αποδεκτό όριό του σύμφωνα με την μελέτη. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει 

να γίνει μείωση της πίεσης νερού πόρων κατά την διάρκεια της κατασκευής για να 

αποφευχθεί κάποια αστοχία του φράγματος. 

Ένα πλεονέκτημα του λεπτού αδιαπέρατου αργιλικού πυρήνα είναι ότι οι πιέσεις 

νερού πόρων κατά την κατασκευή θα έχουν μειωθούν κατά 50 % μέχρι το τέλος της 

περιόδου κατασκευής. Στους παχύς όμως αδιαπέρατους αργιλικούς πυρήνες, οι πιέσεις 

αυτές μπορούν να παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα για χρόνια μετά την ολοκλήρωση της 


Ακατέργαστη ή «στοιβασμένη» επίχωση (Dumped Rockfill). Με την μέθοδο αυτή 

το κύριο σώμα της επίχωσης τοποθετείται με την πρακτική της ακατέργαστης ή 

«στοιβασμένης» επίχωσης (Dumped Rockfill). Το αρχικό μέρος της επίχωσης στοιβάζεται 

ακατέργαστα (δηλαδή πετιέται) από τους γερανούς τύπου «άρπαγας» ή 

«καλωδιαδρόμου», ή και από κεκλιμένες ράμπες στα αντερείσματα του φράγματος που 

διαμορφώνουν ένα ανάχωμα ή μια τράπεζα (πλατώ) απόθεσης. Το υπόλοιπο της 

επίχωσης στοιβάζεται ακατέργαστα (δηλαδή πετιέται) από την κορυφή αυτού του 

αναχώματος, επιτρέποντας στο βράχο να πέσει κάτω κατρακυλώντας επί της επιφάνειας 

του σχηματιζόμενου κεκλιμένου πρανούς. Η συνδυασμένη επίδραση της ολίσθησης, της 

πτώσης και της πρόσκρουσης κάνει τα κομμάτια του υλικού της επίχωσης να 

ενσφηνώνονται αρκετά σφιχτά το ένα με το άλλο μεταξύ τους με αποτέλεσμα να 

10.20


συμπυκνώνουν κατά αυτόν τον τρόπο το τελικό προϊόν της επίχωσης. ∆εν θα πρέπει να 

υπάρχουν στο υλικό της ακατέργαστης ή «στοιβασμένης» επίχωσης (Dumped Rockfill) 

λεπτόκοκκα εδαφικά υλικά σε ποσοστό μεγαλύτερο του 15%, δεδομένου ότι αποτρέπουν 

την καλή συμπύκνωση της επίχωσης και καθιστούν την αποστράγγιση του νερού 

ιδιαίτερα δύσκολη. 

Κυλινδρωμένη Λιθοριπή. Όταν ο βράχος είναι μαλακός και θραύεται εύκολα σε 

κομμάτια μικρότερα από το ένα τρίτο του κυβικού μέτρου, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η 

μέθοδος της κυλινδρωμένης Λιθοριπής. Στην περίπτωση αυτή η λιθοριπή τοποθετείται σε 

στρώματα και κατόπιν κυλινδρώνεται χρησιμοποιώντας βαριά λαστιχοφόρα μηχανήματα 

κυλίνδρωσης (οδοστρωτήρες) καθώς και βαριά μηχανήματα δονητικής κυλίνδρωσης. 

Συνήθως απαιτούνται τέσσερα έως οκτώ περάσματα του λαστιχοφόρου μηχανήματος 

κυλίνδρωσης για να επιτευχθεί ένας καλός βαθμός συμπύκνωσης της επίχωσης ή 

λιθοριπής. 

Αναδιαμόρφωση της επίχωσης. Μία ακατέργαστη ή «στοιβασμένη» επίχωση (Dumped 

Rockfill) δημιουργεί κλίσεις μετώπων των πρανών τους που ισορροπούν σε μία κλίση της 

τάξης της γωνίας ανάπαυσης του υλικού, που ισούται περίπου με την γωνία εσωτερικής 

τριβής (φ) του υλικού. Εάν απαιτείται μια πιο επίπεδη κλίση στα πρανή μπορεί να 

διαμορφωθεί με χρήση ειδικών οριζοντίων παρακρηπίδων. 

10.21


11. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΣΚΗΣΕΙΣ. 

11.1. Ερωτήσεις. 

Ερώτηση 1 η πολλαπλής επιλογής. 

Στην περίπτωση που ο λόγος του μήκους της χορδής προς το ύψος του 

φράγματος στην στέψη του είναι κάτω από 3, και η βραχομάζα στην ζώνη 

θεμελίωσης του φράγματος είναι σε θέση να παραλάβει υψηλές τάσεις 

θεμελίωσης, καθώς και είναι εξασφαλισμένο ότι η θεμελίωση του φράγματος δεν 

είναι σε θέση να αστοχήσει σε μοντέλο διατμητικής αστοχίας (δηλαδή αστοχία 

λόγω ολίσθησης του φράγματος επί του εδάφους θεμελίωσής του), τότε ποία 

μορφή φράγματος θα ήταν η περισσότερο κατάλληλη και θα προτείνατε, και γιατί; 

1. Λιθόριπτο Φράγμα. 

2. Λεπτό τοξωτό φράγμα ή Λεπτό φράγμα διπλής κυρτότητας - 

φράγμα θόλων (Cupola Dam). 

3. Αντηριδωτό Φράγμα. 

4. Φράγμα Πολλαπλών Θόλων. 

5. Φράγμα Βαρύτητας από σκυρόδεμα. 

6. Παχύ τοξωτό φράγμα. 

7. Χωμάτινο Φράγμα Υδραυλικής Επίχωσης. 

11.1

Ασκήσεις - Βιβλιογραφία - Παράρτημα - Γλωσσάριο (Ορολογία) 


Η εξεταζόμενη επίδραση αναφέρεται σε περιοδικές διακυμάνσεις της στάθμης της 

επιφάνειας νερού στον ταμιευτήρα ενός φράγματος, θεωρείται ότι σχετίζεται με 

ή τίθεται σε κίνηση από το διαλείποντα αέρα, τις ποικίλες ατμοσφαιρικές πιέσεις, 

τους σεισμούς ή την ανώμαλες εισροή και την εκροή του ύδατος. Αφότου 

αφαιρείται η παραγωγική επιρροή οι ταλαντώσεις υποχωρούν. 

1. Τεκτονική Επίδραση. 

2. Σεισμική Επίδραση. 

3. Επίδραση έξαλλου τμήματος του σώματος του φράγματος. 

4. Επίδραση Seiche (Κυματοειδής κίνηση του νερού στον 

ταμιευτήρα λόγω φυσικών αιτιών, όπως λόγω διακοπτόμενου 

(διαλείποντος) ανέμου, μεταβολών στην ατμοσφαιρική πίεση, 

σεισμού και κίνησης της γης). 

11.2



Ποιος τύπος υπερχειλιστή είναι αυτός που απεικονίζεται στο ακόλουθο σχήμα; 

1. Βοηθητικός Υπερχειλιστής. 

2. Υπερχειλιστής Βάσεως. 

3. Υπερχειλιστής τύπου 

«σιφωνίου». 

4. Υπερχειλιστής τύπου αυτοκαταστρεφόμενης 

κατασκευής 

υπερχείλισης έκτακτης ανάγκης 

(fuse-plug spillway). 

11.3


11.2. ∆εδουλευμένα Παραδείγματα. 

∆εδουλευμένο Παράδειγμα 1. 

Υπολογίστε τον συντελεστή διατμητικής τριβής και τον συντελεστή ασφάλειας σε 

ανατροπή για την εγκάρσια τομή του φράγματος όπως φαίνεται στην συνέχεια: 

Φορτία 

Κατακόρυφα 

(V) 

Οριζόντια 

(H) 

Βραχίονας 

Ροπής (L) 

Ροπές 

(M D M R ) 

KN KN m KN.m 

Νερό + 4.500 10 + 45.000 

Ίζημα (Ιλύς) + 55 1,67 + 92 

Ίδιον βάρος (Α) + 2.376 19,5 - 46.332 

Ίδιον βάρος (Β) + 6.480 12 - 77.760 

Υποπίεση ή Πίεση 

Ανύψωσης (α) 


Ανύψωσης (β) 


Ανύψωσης (γ) 

- 293 20 + 5.860 

- 315 19,5 + 6.143 

- 945 12 + 11.340 

Άθροισμα V = + 7.303 KN 

Άθροισμα H = + 4.555 KN 

Άθροισμα M D (Θετικές) = 68.435 KN.m 

Άθροισμα M R (Αρνητικές) = 124.092 KN.m 

11.4


Συντελεστής ∆ιατμητικής Τριβής: 

F sf 

 

 

 

 

cA 

 

ΣV tan(φ) 

ΣH 

 

 

 

F sf 

 

 

 

 

500,21 

7.303 tan(50) 

4.555 

 

 

 

= 4,20 (Ικανοποιητικός > 4) 

Έλεγχος σε Ανατροπή: 

F o 

ΣM 

 

 

ΣM 

R 

D 

 

 

 

F o 

124.092 

1,8 

68.435 

(Ικανοποιητικός > 1,5) 

Συμπέρασμα: ∆εν υφίσταται κανένας κίνδυνος ολίσθησης ή ανατροπής του 


11.5



Ευστάθεια σε ανατροπή. 

Ένα φράγμα βαρύτητας κινδυνεύει να ανατραπεί, να ολισθήσει ή να παρουσιάσει 

ρωγμές από τάσεις εφελκυσμού. 

Αν δεχθούμε ότι δεν υπάρχουν υποπιέσεις κάτω από το φράγμα, τότε οι δυνάμεις 

που τείνουν να ανατρέψουν το φράγμα είναι η συνισταμένη πίεση Η. Σε 

αντιστάθμισμα της πίεσης το φράγμα αντιπαραθέτει το βάρος του Β. 

Οι ροπές τους στο σημείο Α είναι όπως φαίνονται στο παρακάτω σχήμα. 

Μ Β = Β · 2/3 · λ · h 

Μ Η = Η · h/3 

αλλά Η = 1/2 · γ · h 2 και Β = 1/2 · γ’ · λ · h 2 με γ = 1 tn/m 3 

και γ’ = 2,4 tn/m 3 . 

Έτσι έχουμε: 

Μ Β = 2/3 · 1/2 · γ’ · λ 2 · h 3 

Μ Η = 1/2 · γ · h 2 · h/3 και 

Μ Β / Μ Η > = 1,5 ή 2 γ' · λ 2 > = 1,5 γ ή 

λ 

1,5 ·γ/2 ·γ' 

 

0,56 

Αν δεχθούμε ότι στο φράγμα ασκούνται και δυνάμεις από την υποπίεση του 

νερού που διηθείται κάτω από το φράγμα, τότε υπολογίζεται στην παραπάνω 

11.6


σχέση και η ροπή ανατροπής της συνισταμένης δύναμης των υποπιέσεων. Αν 

συμβολίσουμε με Μ αν τις ροπές στο σημείο Α των δυνάμεων που τείνουν να 

ανατρέψουν το φράγμα και Μ Β τη ροπή του βάρους του φράγματος, τότε ο 

λόγος 

ΜΒ / Μαν > κ 

που πρέπει να είναι μεγαλύτερος από το συντελεστή ασφάλειας σε ανατροπή, που 

δίνεται σε σχετικό πίνακα και ισούται με 1,5. 

Αν υπολογιστεί τριγωνική η κατανομή υποπιέσεων το λ παίρνει την τιμή λ = 0,80. 

Οι υποπιέσεις αντιμετωπίζονται με τη δημιουργία κατακόρυφων 

αποστραγγιστικών γεωτρήσεων που καταλήγουν στην στοά επισκέψεων κατά 

μήκος του φράγματος. 

Πρόβλημα: 

Φράγμα βαρύτητας συγκρατεί ανάντη στήλη νερού ύψους 30,00 m. Η στέψη του 

φράγματος έχει πλάτος 4,00 m και η ανάντη παρειά του είναι κατακόρυφη, όπως 

φαίνεται στο ακόλουθο σχήμα. 

∆εχόμαστε ότι αναπτύσσονται υποπιέσεις άνωσης στην βάση θεμελίωσης του 

φράγματος που είναι ίσες με το 60% της υδροστατικής πίεσης στο ανάντη άκρο 

της βάσης θεμελίωσης του φράγματος, και 0% στο κατάντη άκρο της βάσης 

θεμελίωσής του, όπως φαίνεται στο ακόλουθο σχήμα. 

Σύμφωνα με τους κανονισμούς, για να μην κινδυνεύει το φράγμα από ανατροπή, 

θα πρέπει ο λόγος των ροπών όλων των δυνάμεων ως προς το κατάντη άκρο του 

φράγματος (Ο) να είναι μεγαλύτερος από 1,5. 

Οι δυνάμεις που ασκούνται ανά μέτρο μήκους φράγματος είναι όπως φαίνονται 

στο ακόλουθο σχήμα. 

∆ίδονται: 

α) Μονάδα βάρους Σκυροδέματος, γ c = 25 KN/m 3 ή 2,5 t/m 3 . 

β) Μονάδα βάρους Νερού, γ w = 10 KN/m 3 ή 1,0 t/m 3 . 

Ζητούνται: 

Ζητείται να βρεθεί το συνολικό πλάτος της βάσης θεμελίωσης του φράγματος, 

ώστε το φράγμα να μην κινδυνεύει από ανατροπή (υπό την επίδραση των 

ασκούμενων ροπών όλων των δυνάμεων). 

11.7


Λύση: 

Οι δυνάμεις που ασκούνται ανά μέτρο μήκους φράγματος είναι όπως φαίνονται 

στο παρακάτω σχήμα. 

∆ίνονται: 

α) Το βάρος Β 1 , που είναι ίσο με: 

Β 1 = γ' · h · b = 2,5 (t/m 3 ) · 30,00 (m) · 4,00 (m) 

Β 1 = 300 (t/m). 

β) Το βάρος Β 2 του τριγωνικού τμήματος, που είναι ίσο με: 

Β 2 = 1/2 γ' · h · x =2,5 (t/m 3 ) · 30,00 (m) · x/2 (m) 

Β 2 = 37,5 · x (t/m). 

γ) Η συνισταμένη πίεση Η του νερού, που ασκείται στην κατακόρυφη παρειά και 

είναι ίση με: 

Η = ½ · γ · h 2 = 1/2 · 1· (t/m 3 ) · 30 2 (m 2 ) 

Η = 450 (t/m) 

11.8


δ) Η συνισταμένη των υποπιέσεων Α που ασκείται στη βάση του φράγματος είναι 

(δεχόμαστε υποπίεση το 60% της υδροστατικής στο κατώτερο σημείο). 

Α = 1/2 γ · 0,6 · h · (x+4) = ½ · 1 (t/m 3 ) · 0,6 · 30,00 (m) · (x+4) (m) 

A = 9 · (x+4) (t/m). 

Για να μην κινδυνεύει το φράγμα από ανατροπή, πρέπει ο λόγος των ροπών όλων 

των δυνάμεων προς το κατάντη άκρο του φράγματος 0 να είναι μεγαλύτερος από 

1,5 

κ = Μ Β / M αν > 1,5 

Μ 

2x 

Β 

1(x 

2) Β2 

 

3 

 

h 2( x 4) 

Η 

A 

 

3 3 

25x 

2 

Β 

κ 

2 

 

 

6x 

300x 

600 

48x 

4596 

1.5 

και 25x 2 + 300x + 600 > = 1,5 (6x 2 + 48x + 4596) 

16x 2 + 228x – 6294 >= 0 

x > = 14 m 

άρα L > = 14 + 4 = 18 m. 

11.9



Ευστάθεια σε ολίσθηση. 

Ένα φράγμα μπορεί να ολισθήσει πάνω στη βάση του ή κατά ένα οποιοδήποτε 

οριζόντιο επίπεδο, όταν οι οριζόντιες δυνάμεις (ΣΗ) πάνω από το επίπεδο 

ολίσθησης είναι μεγαλύτερες από την αντίσταση των τριβών, που είναι ίσες με: 

(V · εφ(φ) + L · C) = (Β-Α) · εφ(φ) + L · C 

όπου: 

V το σύνολο των κατακόρυφων δυνάμεων 

Φ γωνία εσωτερικής τριβής (για σκυρόδεμα εφ(φ) = 0,66 έως 0,75) 

Β ίδιον βάρος του φράγματος 

Α συνισταμένη άνωση 

L το πλάτος του φράγματος στη διατομή ελέγχου 

C διατμητική αντοχή σκυροδέματος (C = 50 Kg /cm 2 ) 

Μπορούμε δηλαδή να πούμε ότι, για να μην υπάρχει ολίσθηση, θα πρέπει 

(V · εφ(φ) + L · C) > Κ · Η 

ή 

Σ(Β - Α) . εφφ 

ΣΗ 

 

L. 

C 

 

όπου Κ συντελεστής ασφάλειας που πρέπει να είναι μεγαλύτερος από το 

συντελεστή ασφάλειας σε ολίσθηση, που δίνεται σε σχετικό πίνακα και ισούται με 

4. 

Για φράγματα όπου η καταστροφή τους συνεπάγεται χάσιμο ανθρώπινων ζωών 

και άλλων σοβαρών επιπτώσεων ο συντελεστής λαμβάνεται ίσος με 4. Ανάμεσα 

στο φράγμα και τη θεμελίωσή του, η αύξηση της αντίστασης σε ολίσθηση 

επιτυγχάνεται με την βαθμιδωτή διαμόρφωση της επιφάνειας θεμελίωσης. Η 

αύξηση των τριβών κυρίως ανάμεσα σε δύο στρώσεις σκυροδέματος 

επιτυγχάνεται με τον προσεκτικό καθαρισμό της κάτω επιφάνειας και τη διασπορά 

ενός λεπτού στρώματος καθαρού τσιμέντου πριν από την έγχυση του 

σκυροδέματος. 

11.10



Να γίνει ο έλεγχος σε ολίσθηση στη βάση του φράγματος του παρακάτω σχήματος. 

∆ίδονται: 

Μονάδα βάρους Νερού, γ = 10 KN/m 3 ή 1,0 t/m 3 . 

Μονάδα βάρους Σκυροδέματος, γ = 2,5 t/m 3 . 

Υποπιέσεις άνωσης = 60% της υδροστατικής πίεσης. 

Συνοχή του εδάφους θεμελίωσης του φράγματος, c = 5000 KN/m 2 ή 5 MN/m 2 ή 500 

t/m 2 . 

Γωνία εσωτερικής τριβής του εδάφους θεμελίωσης του φράγματος, φ = 35 ο => εφ(φ) 

= 0,70 

Λύση: 

Α. Υπολογισμός φορτίων. 

1. Η = ½ · γ · h 2 = ½ · 1 (t/m 3 ) · 30 2 (m) = 450 (t/m) 

2. ΣΒ = Β 1 + Β 2 = 2,5 (t/m 3 ) · 4 (m) · 30(m) + ½ · 2,5 (t/m 3 ) · 30 (m) · 16 

(m) = 300 (t/m) + 600 (t/m) = 900 (t/m) 

3. A = ½ · γ · h’ · L = ½ · 1 (t/m 3 ) · (0,60 · 30) (m) · 20 (m) = 180 (t/m) 

Αντικαθιστούμε τις τιμές αυτές στη σχέση και βρίσκουμε: 

(900 -180) ·0,70 

450 

 

20 ·500 

 

504 10.000 

450 

 

23,34 

 

4 

Επομένως δεν υπάρχει κίνδυνος ολίσθησης του φράγματος πάνω στη βάση του. 

11.11



Έλεγχος των αναπτυσσόμενων τάσεων. 

Αν Β είναι η κατακόρυφη δύναμη που ασκείται σε ένα οριζόντιο επίπεδο πλάτους 

b, τότε η μέση τάση στο επίπεδο θα είναι: 

σ 0 = B/b 

Η κατανομή των τάσεων θα είναι ομοιόμορφη, μόνον αν η δύναμη ασκείται στο 

κέντρο της διατομής. Αν η δύναμη ασκείται εκτός του κέντρου, τότε οι τάσεις στα 

δύο άκρα θα είναι: 

σ Ε = B/b · (1 ± 6· e/b) 

με e την εκκεντρότητα (e = ΣΜ/ΣΒ) 

Αν e = b/6 τότε από την πιο πάνω σχέση θα έχουμε σ Ε = 0 που σημαίνει ότι, αν 

δεν θέλουμε εφελκυστικές τάσεις, η εκκεντρότητα δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη 

από e = b/6, ή πιο απλά η συνισταμένη πρέπει να περνάει κάπου μέσα 

από το μεσαίο ένα τρίτο της διατομής. 


Να γίνει έλεγχος τάσεων στη βάση του φράγματος με τα στοιχεία του προηγούμενου 

παραδείγματος. 

Λύση. 

Β 1 = 300 (t/m), B 2 = 600 (t/m) 

Βρίσκουμε τις ροπές στο μέσο Κ της βάσης. 

Μ Β1 = 300 (t/m) · 8 (m) = 2.400 (tm/m) 

Μ Β1 = 600 (t/m) · 0,67(m) = 402 (tm/m) 

M H = 450 (t/m) · 10 (m)= - 4.500 (tm/m) 

ΣΜ = 2.400 + 402 - 4.500 = -1.698 (tm/m) 

11.12


e = Μ/Β = - 1.698/900 = -1,89 m 

το μείον σημαίνει ότι η εκκεντρότητα βρίσκεται προς τα κατάντη του Κ. 

 

 

 

e 900 1,89 

t 

t 

1 6 1 

6 ό 

19,48 

έ 

70, 51 

2 

 

2 

 

b b 20 20 

m m 

Οι υποπιέσεις, που στο κατάντη άκρο του φράγματος είναι μηδέν (όταν δεν 

υπάρχει νερό κατάντη) και στο ανάντη ίσες με το 60% της υδροστατικής, μεταβάλλονται 

γραμμικά. Στην περίπτωση του παραδείγματος θα είναι: 

σ κ = 0, σ α = 0,6 · γ · h = 0,6 · 1 (t/m 3 ) · 30 (m) =18 (t/m 2 ) 

Έτσι η τάση στο ανάντη άκρο θα είναι: 

σ α = 19,48 - 18,00 = 1,48 (t/m 2 ), ενώ στο κατάντη 

σ κ = 70,51 + 0,00 = 70,51 (t/m 2 ) 

∆εν αναπτύσσονται εφελκυστικές τάσεις και συνεπώς δεν υπάρχει κίνδυνος 

ρηγματώσεων. 

11.13


12. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

12.1. Ελληνικές προδιαγραφές και κανονισμοί στις Γεωτεχνικές 

Μελέτες και στις Μελέτες Πολιτικού Μηχανικού και Γεωλόγου. 

 

 

 

 

 

 

Ανάλυση Τιμών ∆ειγματοληπτικών Γεωτρήσεων Ξηράς για Γεωτεχνικές Έρευνες 

κλπ., που εγκρίθηκαν με την ΕΚ1/5540/765/13.11.1985 Απόφαση του ΥΠΕΧΩ∆Ε 

(Φ.Ε.Κ./Τεύχος Β υπ' αριθ. 30/11.2.1986). 

Ανάλυση τιμών εργαστηριακών και επί τόπου δοκιμών εδαφομηχανικής και 

εργαστηριακών βραχομηχανικής του ΥΠΕΧΩ∆Ε (Υπ. Απ. ∆14α/4769/606/23.8.1988, 

Φ.Ε.Κ. 578). 

Ανάλυση τιμών εργαστηριακών και επί τόπου δοκιμών εδαφομηχανικής και 

εργαστηριακών βραχομηχανικής του ΥΠΕΧΩ∆Ε (Υπ. Απ. ∆14α/4769/606/23.8.1988, 

Φ.Ε.Κ. 578). 

Απόφαση ΒΜ5/0/30377/83 (Ε 101/83-Φ.Ε.Κ.363/Β/24.6.1983 Τεύχος 2) περί 

Εγκρίσεως "Τεχνικών Προδιαγραφών ∆ειγματοληπτικών Γεωτρήσεων Ξηράς για 

γεωτεχνικές έρευνες". 

Αρ. Γ2β/γ/0/3/115/7.7.1976 ∆ιαταγή (Εγκύκλιος Α.122) του Υ∆Ε η σχετική με 

Γεωλογικές και Εδαφοτεχνικές μελέτες οδών, Γεωτεχνικές έρευνες και δοκιμές 

Θεμελιώσεων τεχνικών έργων. 

Αρ. Γ2β/γ/0/3/115/7.7.1976 ∆ιαταγή (Εγκύκλιος Α.122) του Υ∆Ε η σχετική με 

Γεωλογικές και Εδαφοτεχνικές μελέτες οδών, Γεωτεχνικές έρευνες και δοκιμές 

Θεμελιώσεων τεχνικών έργων. 

Αρ. ΓΓ.1363/13.4.1984 Εγκύκλιος του Υπουργείου ∆ημοσίων Έργων περί 

γεωλογικών κλπ. ερευνών, καθώς και το σχέδιο τιμολόγησης γεωλογικών και λοιπών 

ερευνών που συνέταξε η ΒΜ3 και διαβιβάστηκε με το υπ' αριθμ. 

ΒΜ3/22113/9.10.1981 έγγραφο για έγκριση και αναπροσαρμόστηκε με την 

102/9.5.1985 γνωμάτευση Σ.∆.Ε. (Απόφαση ΒΜ1/0/2278/22.5.1986/5). 

 

 

 

 

 

Αρ.ΒΜ1/0/6/55/30.3.1979 ∆ιαταγή (Εγκύκλιος Β10) του Υ∆Ε η σχετική με αμοιβή 

για την αξιολόγηση, κλπ. Εδαφοτεχνικών Εργασιών. 

Αριθ. Η.Π.13588/725 (ΦΕΚ Β΄ 383/28.03.2006) «Μέτρα όροι και περιορισμοί για 

την διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 

91/689/ΕΟΚ "για τα επικίνδυνα απόβλητα" του Συμβουλίου της 12ης ∆εκεμβρίου 

1991» (Αντικατάσταση της υπ' αριθμ. 19396/1546/1997 Κ.Υ.Α. «Μέτρα και όροι για 

τη διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων»). 

Ε 102-84 και Ε 103-84 (Φ.Ε.Κ./70/Β/8.2.85) "Περί προδιαγραφών επί τόπου και 

εργαστηριακών δοκιμών βραχομηχανικής" αντίστοιχα. 

Ε 104-85 (Φ.Ε.Κ./29/Β/11.2.1986) "Περί τεχνικών προδιαγραφών γεωλογικών 

εργασιών". 

Ε 105-86 και η Ε 106-86 (Φ.Ε.Κ./955/Β/31.12.1986 Τεύχος 2) "Περί προδιαγραφών 

εργαστηριακών και επί τόπου δοκιμών εδαφομηχανικής" αντίστοιχα. 

Κ.Υ.Α. 15393/2332/2002. 

 

Κ.Υ.Α. 50910/2727/2003 (ΦΕΚ Β1909 / 22.12.2003): «Μέτρα και Όροι για τη 

∆ιαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός ∆ιαχείρισης» 

11.14


 

 

 

 

 

 

 

Κ.Υ.Α. 69269/5387/25.10.90: «Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, 

περιεχόμενο Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε) καθορισμός 

περιεχομένου Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (Ε.Π.Μ) και λοιπές συναφείς 

διατάξεις σύμφωνα με τον Ν. 1650/1986» (ΦΕΚ 678/Β/1990) (άρθρα 3,4,5 του Ν 

1650/86, οδηγίες 84/360/Ε.Ο.Κ, 85/337/Ε.Ο.Κ). 

Μεθοδος Schlumberger Γεωηλεκτρικών βυθομετρήσεων. 

Ν. 1515/1985: «Ρυθμιστικό σχέδιο και πρόγραμμα προστασίας περιβάλλοντος της 

ευρύτερης περιοχής των Αθηνών» (ΦΕΚ 18/Α/1985) 

Ν. 1650/1986: «Για την προστασία του περιβάλλοντος» (ΦΕΚ 160/Α/1986), που 

καθορίζει το γενικό πλαίσιο προστασίας του περιβάλλοντος στην Ελλάδα, και ο Ν. 

3010/2002, που αποτελεί τροποποίηση του προαναφερθέντος νόμου σε εναρμόνιση 

με τις οδηγίες 97/11/ΕΕ και 96/61/ΕΕ, όπως αυτές εξειδικεύονται με τις Κ.Υ.Α.: α) 

Κ.Υ.Α. 69269/5387/1990 και τη σχετική της τροποποίηση 15393/2332/2002 περί 

κατηγοριοποίησης των έργων και δράσεων που εμπεριέχονται σε μελέτες 

περιβαλλοντικών επιπτώσεων, τις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες και άλλα σχετικά 

μέτρα σύμφωνα με το Ν. 1650/86 και το Ν. 3010/2002, β) Κ.Υ.Α. 37111/2021/2003 

για τον καθορισμό του τρόπου ενημέρωσης και συμμετοχής του κοινού κατά τη 

διαδικασία έγκρισης περιβαλλοντικών όρων των έργων και δράσεων, σύμφωνα με το 

άρθρο 5 §2 του ν. 1650/86, όπως αντικαταστάθηκε με τις παρ. 2 και 3 του Ν. 

3010/2000, γ) Κ.Υ.Α. 11014/703/Φ104/2003 που αναφέρεται στη διαδικασία 

Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης και Αξιολόγησης ΠΠΕΑ, και έγκρισης 

περιβαλλοντικών όρων σύμφωνα με το άρθρο 4 του Ν. 1650 όπως αντικαταστάθηκε 

με το άρθρο 2 του Ν. 3010/2002. 

Ν. 3010/02 (ΦΕΚ 91 Α) «Εναρμόνιση του Ν.1650/86 με τις Οδηγίες 97/11/Ε.Ε. και 

96/61/Ε.Ε., διαδικασία οριοθέτησης και ρυθμίσεις θεμάτων για υδατορέματα και 

άλλες διατάξεις». 

Ν. 3010/2002: «Εναρμόνιση του Ν. 1650/1986 με τις οδηγίες 97/11ΕΕ και 96/61/ΕΕ 

κ.λπ.» (ΦΕΚ 91/Α/25-4-02) 

Ν. 3325/2005 «Ίδρυση και λειτουργία βιομηχανικών - βιοτεχνικών εγκαταστάσεων 

στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης και άλλες διατάξεις». 

Νέος Ελληνικός Αντισεισμικός Κανονισμός (ΝΕΑΚ): Υπ. Απόφαση 39/26-8- 

1993/∆ΜΕΟ γ/0/695 με τις τροποποιήσεις του το 1995 και με τις ακόλουθες 

τροποποιήσεις του σύμφωνα με τον Ελληνικό Αντισεισμικό Κανονισμό (ΕΑΚ) του 

2000 και του 2003 (Φ.Ε.Κ. Β΄ 781/18-6-2003, Απόφαση 2 - Αριθ. 

∆17α/67/1/ΦΝ275), και τροποποίηση διατάξεων του «Ελληνικού Αντισεισμικού 


(Φ.Ε.Κ. Β΄ 1154/12-8-2003, Απόφαση Αριθ. ∆17α/115/9/ΦΝ275). 

 

Νόμος 1739/1987 «∆ιαχείριση των υδατικών πόρων και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α' 

201/19-20.11.1987). 

Νόμος 3164/02-07-2003 όπως δημοσιεύθηκε στο Φ.Ε.Κ. 176/τεύχος Α/ 02-07-03 

«Μητρώα Μελετητών, ανάθεση και εκπόνηση μελετών και παροχή συναφών 

υπηρεσιών και άλλες διατάξεις». 

 

Νόμος 3199/2003 «Προστασία και διαχείριση των υδάτων - Εναρμόνιση με την 

Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης 

Οκτωβρίου 2000». (ΦΕΚ Α΄ 280/9.12.2003). 

11.15


Νόμος 3316/22 Φεβρουαρίου 2005, όπως δημοσιεύθηκε στο Φ.Ε.Κ. 42/τεύχος Α/ 

22-02-05 «Ανάθεση και εκτέλεση ∆ημοσίων συμβάσεων εκπόνησης μελετών και 

παροχής συναφών υπηρεσιών και άλλες διατάξεις». 

 

Νόμος 716/77 όπως δημοσιεύθηκε στο Φ.Ε.Κ. 295/τεύχος Α/ 5-10-77 «περί 

Μητρώου Μελετητών και αναθέσεως και εκπονήσεως μελετών». 

• Ο ν. 2121/1993 (Α' 25) “Πνευματική Ιδιοκτησία, Συγγενικά ∆ικαιώματα και 

Πολιτιστικά Θέματα”, όπως ισχύει. 

• Ο ν. 2690/1999 (Α' 45) “Κύρωση του Κώδικα ∆ιοικητικής ∆ιαδικασίας και άλλες 

διατάξεις” όπως ισχύει. 

• Ο ν. 2859/2000 “Κύρωση Κώδικα Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (Φ.Π.Α.)” (Α’ 248) 

όπως ισχύει. 

• Ο ν. 3548/2007 “Καταχώριση δημοσιεύσεων των φορέων του ∆ημοσίου στο 

νομαρχιακό και τοπικό Τύπο και άλλες διατάξεις” (Α’ 68), όπως ισχύει. 

• Ο ν. 3861/2010 (Α’ 112) «Ενίσχυση της διαφάνειας με την υποχρεωτική ανάρτηση 

νόμων και πράξεων των κυβερνητικών, διοικητικών και αυτοδιοικητικών οργάνων 

στο διαδίκτυο "Πρόγραμμα ∆ιαύγεια" και άλλες διατάξεις». 

• Ο ν. 4013/2011 (Α’ 204) «Σύσταση Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής ∆ημοσίων 

Συμβάσεων και Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου ∆ημοσίων Συμβάσεων…» όπως 

τροποποιήθηκε και ισχύει. 

• Ο ν. 4014/2011(Α΄ 209) «Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, 

ρύθμιση αυθαιρέτων σε συνάρτηση με δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου και 

άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής 

Αλλαγής». 

• Ο ν. 4129/2013 (Α’ 52) «Κύρωση του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο» 

όπως τροποποιήθηκε και ισχύει. 

• Ο ν. 4250/2014 «∆ιοικητικές Απλουστεύσεις - Καταργήσεις, Συγχωνεύσεις Νομικών 

Προσώπων και Υπηρεσιών του ∆ημοσίου Τομέα-Τροποποίηση ∆ιατάξεων του π.δ. 

318/1992 (Α΄161) και λοιπές ρυθμίσεις» (Α’ 74) και ειδικότερα το άρθρο 1 αυτού. 

• Ο ν. 4270/2014 (Α' 143) «Αρχές δημοσιονομικής διαχείρισης και εποπτείας 

(ενσωμάτωση της Οδηγίας 2011/85/ΕΕ) – δημόσιο λογιστικό και άλλες διατάξεις» 

όπως ισχύει. 

• Ο ν. 4314/2014 (Α’ 265) “Α) Για τη διαχείριση, τον έλεγχο και την εφαρμογή 

αναπτυξιακών παρεμβάσεων για την προγραμματική περίοδο 2014−2020, Β) 

Ενσωμάτωση της Οδηγίας 2012/17 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του 

Συμβουλίου της 13ης Ιουνίου 2012 (ΕΕ L 156/16.6.2012) στο ελληνικό δίκαιο, 

τροποποίηση του ν. 3419/2005 (Α’ 297) και άλλες διατάξεις”, ο ν. 3614/2007 (Α’ 

267) «∆ιαχείριση, έλεγχος και εφαρμογή αναπτυξιακών παρεμβάσεων για την 

προγραμματική περίοδο 2007 -2013» και ο ν. 3614/2007 (Α’ 267) «∆ιαχείριση, 

έλεγχος και εφαρμογή αναπτυξιακών παρεμβάσεων για την προγραμματική περίοδο 

2007 -2013» και το κατ΄ εξουσιοδότηση αυτών κανονιστικό πλαίσιο11. 

• Ο ν. 4412/2016 “∆ημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών 

(προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ” (Α' 147) και όλες οι 

κανονιστικές πράξεις που έχουν εκδοθεί προς εκτέλεσή του, καθώς και οι 

κατευθυντήριες οδηγίες και εγκύκλιοι που έχουν εκδοθεί για την ερμηνεία του. 

 

Οδηγία 96/61/ΕΚ για την Ολοκληρωμένη Πρόληψη και Έλεγχο της Ρύπανσης (IPPC). 

11.16


Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης 92/50. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Οι "Τεχνικοί Όροι Εκτέλεσης Εδαφοτεχνικών Ερευνών" που εγκρίθηκαν με την υπ' 

αριθμ.∆20192/22.1.1966 Υπουργική Απόφαση καθώς και το αντίστοιχο Τιμολόγιο 

που αναθεωρήθηκε με την υπ' αριθμ.∆23713/2.9.70 Απόφαση του ΥΠ∆Ε και 

αναπροσαρμόστηκε με τις αρ. ΒΜ3/22465/14.11.1980, ΕΚ1/72/10/οικ./11.1.1983, 

ΕΚ1/5540/765/οικ./8.7.1985 και ∆14α/4769/606/οικ.-/25.7.1988 Αποφάσεις Υ∆Ε. 

Οι Υπουργικές Αποφάσεις 3571/3467/13-7-89 ΦΕΚ 518/∆/24-8-89 (Έγκριση 

Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου του ∆ήμου Ελευσίνας και τμήματος του ∆ήμου 

Μάνδρας), 51103/1619/27-3-91 ΦΕΚ 192/∆/22-4-91 (Τροποποίηση του Γενικού 

Πολεοδομικού Σχεδίου του ∆ήμου Ελευσίνας και τμήματος του ∆ήμου Μάνδρας) και 

21727 ΦΕΚ ∆627/13.6.05 (Τροποποίηση Γενικού Πoλεoδoμικoύ Σχεδίου ∆ήμου 

Ελευσίνας Ν. Αττικής). 

Π.∆. 515/89 και Π.∆. 696/74 άρθρο 101, για την αμοιβή του Προγραμματισμού, της 

Αξιολόγησης και της Σύνταξης της Τεχνικής Έκθεσης Αξιολόγησης της Γεωτεχνικής 

Μελέτης. 

Π.∆. 55/1998: «Προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος» (ΦΕΚ 58/Α/20.3.1998). 

Περί Βιομηχανικών Εκπομπών (Ολοκληρωμένη Πρόληψη και Έλεγχος της Ρύπανσης) 

Νόμος του 2013 Κ.Υ.Α. 36060/1155/Ε. 103/13 (ΦΕΚ 1450Β/13). 

Προδιαγραφές εκτέλεσης Γεωφυσικών βυθομετρήσεων και αναλύσεων κατά 

A.S.T.M.: 5334-92. 

Προεδρικό ∆ιάταγμα 305/96: "Ελάχιστες Προδιαγραφές για την Ασφάλεια και την 

Υγεία" που πρέπει να εφαρμόζεται σύμφωνα με την οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης 

(Φ.Ε.Κ. 212/Α/28-08-96). 

ΣΑΧΠΑΖΗΣ, Κ. (1988). "Μεθοδολογία Γεωτεχνικής διερεύνησης Υπεδάφους για τη 

θεμελίωση Τεχνικών Έργων". Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε.. ∆ελτίο Κέντρου Ερευνών ∆ημοσίων 

Έργων. Τεύχη 1 - 2, Ιανουάριος-Ιούνιος 1988. 

Σε ότι αφορά τα βραχώδη πετρώματα οι όροι χαρακτηρισμού αναφέρονται σε 

μακροσκοπική τεχνικογεωλογική περιγραφή σύμφωνα με τις απαιτήσεις των: ANON. 

(1977): "The description of rock masses for engineering purposes". Report by the 

Geological Society Engineering Group Working Party. Q.J1. Engng. Geol., 10, 355- 

388, Bell F.G. (1981): "Engineering properties of soils and rocks", P.G. Fookes, P.R. 

Vaughan (1986): "Engineering Geomorphology", και Blyth F.G.H. and DeFreitas 

M.H., (1979): "A Geology for Engineers". Ειδικές πετρογραφικές και ορυκτολογικές 

εξετάσεις δεν εκτελέσθηκαν. 

• Τα άρθρα 2Α, 11 παρ. 2, 39 και 40 του ν. 3316/2005 “Περί ανάθεσης και εκτέλεσης 

δημοσίων συμβάσεων εκπόνησης μελετών και παροχής υπηρεσιών” (Α' 42), όπως 

ισχύουν. 

 

ΤΕΥΧΟΣ ∆ΕΥΤΕΡΟ Αρ. Φύλλου Φ.Ε.Κ. 1784 Β/ 20 ∆εκεμβρίου 2005 Αριθμ. Κ.Υ.Α. 

43504/2005 - «Κατηγορίες αδειών χρήσης υδάτων και εκτέλεσης έργων αξιοποίησής 

τους, διαδικασία έκδοσης, περιεχόμενο και διάρκεια ισχύος αυτών». 

• Το άρθρο 26 του ν. 4024/2011 (Α 226) «Συγκρότηση συλλογικών οργάνων της 

διοίκησης και ορισμός των μελών τους με κλήρωση». 

• Το ν.δ. 2726/1953 ‘’περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεων του άρθρου 59 του από 

17.7/16.8.1923 Ν.∆. περί σχεδίων πόλεων, κωμών, και συνοικισμών του Κράτους 

11.17


και οικοδομής αυτών’’, όπως ισχύει μετά την τροποποίησή του με το ν. 3919/2011 

(Α΄32). 

• Το π.δ. 138/2009 «Μητρώο Μελετητών και Εταιρειών Μελετών» (Α’ 185). 

• Το π.δ. 28/2015 (Α' 34) “Κωδικοποίηση διατάξεων για την πρόσβαση σε δημόσια 

έγγραφα και στοιχεία”. 

• Το π.δ. 696/1974 “Περί αμοιβών μηχανικών δια σύνταξιν μελετών, επίβλεψιν, 

παραλαβήν κλπ Συγκοινωνιακών, Υδραυλικών και Κτιριακών Εργων , ως και 

Τοπογραφικών, Κτηματογραφικών και Χαρτογραφικών Εργασιών και σχετικών 

τεχνικών προδιαγραφών μελετών” (Α' 301), όπως ισχύει, ως προς το μέρος Β΄ 

(Προδιαγραφές) και ως συγκριτικό στοιχείο για τη προεκτίμηση αμοιβών μελετών 

που δεν καλύπτονται από τον Κανονισμό αμοιβών. 

• Το π.δ. 80/2016 (Α 145) “Ανάληψη υποχρεώσεων από τους διατάκτες”. 

 

 

 

 

 

Υ.Α. αριθμ. 55648/2210/91 «Μέτρα και περιορισμοί για την προστασία του υδάτινου 

περιβάλλοντος και ειδικότερα καθορισμός των οριακών τιμών των επικίνδυνων 

ουσιών στα υγρά απόβλητα» (ΦΕΚ 323/Β/1991) 

Υπ' αρ. πρωτ. 122343/19.1.04 Εγκύκλιος της Γενικής ∆/νσης Περιβάλλοντος του 

ΥΠΕΧΩ∆Ε 

Υπ΄Αριθ. ∆ΜΕΟ/α/ο/1257 (1) Απόφαση περί Έγκρισης Κανονισμού Προεκτιμωμένων 

Αμοιβών μελετών και υπηρεσιών κατά τη διαδικασία της Παρ. 7 του άρθρου 4 του Ν. 

3316/2005, όπως δημοσιεύθηκε στο Φ.Ε.Κ. 1162 / 22 Αυγούστου 2005». 

Υπ’ αρίθμ. 69269/5387/90 Κ.Υ απόφαση περί προστασίας του περιβάλλοντος. 

Φ.Ε.Κ. 1221/30 Νοεμβρίου 1998, "Ανάλυση τιμών και λοιπά θέματα Γεωτεχνικών 

Ερευνών, Μελετών Γεωτεχνικών Έργων και Γεωτεχνικών Μελετών", 1998. 

• Φ.Ε.Κ. 4420/30 ∆εκεμβρίου 2016, Τεύχος ∆εύτερο, Αριθμ. ∆ΑΕΕ/οικ.2287, 

«Έγκριση Κανονισμού Ασφάλειας Φραγμάτων - ∆ιοικητική Αρχή Φραγμάτων». 

12.2. Γενικές και διεθνείς βιβλιογραφικές αναφορές. 

Adams, J. E. 1981a: Earthquake-dammed lakes in New Zealand. Geology 9, 215- 

219. Google Scholar., Crossref. 

 

 

 

 

Adams, J. E. 1981b: Earthquakes, landslides, and large dams in New Zealand. 

Bulletin New Zealand National Society for Earthquake Engineering 4, 93-95. Google 

Scholar. 

AL JASSAR S.H. and HAWKINS. A.B. (1979): Geotechnical properties of the 

Carboniferous Limestone of the Bristol area. The influence of petrography and 

chemistry. Proc. 4th. Int. Cong. Rock Mechanics, Montreux (Suisse), 1, 3-13. 

Alford, D., Cunha, S. F. and Ives, J. D. 2000: Lake Sarez, Pamir Mountains, 

Tajikistan: Mountain hazards and development assistance. Mountain Research and 

Development 20, 20-23. Google Scholar., Crossref. 

American Society for Testing and Materials (A.S.T.M.) και EARTH MANUAL, σχετικές 

προδιαγραφές. 

11.18


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 





American Society of Civil Engineers, “Grouting in Geotechnical Engineering,” 

Proceedings (1982). 

American Society of Civil Engineers, “Purpose or Need for Grouting in the Treatment 

of Foundations,” Proceedings, Engineering Foundation Conference, Pacific Grove, 

CA (1974). 

ANCOLD (1994) Guidelines on risk assessment. Australian National Committee on 

Large dams, Sydney. Google Scholar. 

Anderson, S. A., Williams, J. L. and Greenwell, S. 2000: Sentinel Landslide, dam 

breach, and road reconstruction Zion National Park, Utah. In Bromhead, E., Dixon, 

N. and Ibsen, M. L., editors, Landslides in research, theory and practice. 

ANON (1970): The logging of rock cores for engineering purposes. Geological 

Society, Engineering Group Working party. Q. J1 Engng. Geol. 3.2-24. 

ANON (1972): The preparation of maps and plans in terms of engineering geology. 

Q. J1. Engng. Geol., 5,293-281. 

ANON (1977): The description of rock masses for engineering purposes. Report by 

the Geological Society Engineering Group Working Party. Q. J1. Engng. Geol., 10, 

355-388. 

ANON (1981 a): British Standard 5930: Site investigations. London British 

Standards institution p.p. 147. 

ANON (1981 b): Rock and Soil description for engineering geological mapping. 

Report by the commission of Engineering Geological Mapping. Bull, Int. Assoc. 

Engng. Geol., 24. 

ANON. (1967): British standards 1377 Methods of testing soils for civil engineering 

purposes. British standards institution. Gr. 9. 

ANON. (1972): British standards. Code of Practice for Foundations, CP 2004. 

 

 

 

 

 

ANON. (1972): The preparation of maps and plans in terms of engineering geology. 

Q.J1. Engng. Geol., 5, 293-281. 

ANON. (1975 April) "British Standard 1377. Methods of test for Soils for Civil 

Engineering purposes". B.S.I., London. 

ANON. (1977): The description of rock masses for engineering purposes. Report by 

the Geological Society Engineering Group Working Party. Q.J1. Engng. Geol., 10, 

355-388. 

ANON. (1979): International Society for Rock Mechanics. Commission on 

standardization of laboratory and field tests. Suggested methods for determining 

water content. porosity. density. absorption and related properties and swelling and 

slake durability index properties. Int J. Rock. Mech.Min.Sci. and Geomech. Abstr. 

Vol. 16.pp.141 - 156. 

ANON. (1981 a): British Standard 5930: Site investigations. London British 

Standards Institution p.p. 147. 

11.19


 

 

 

 

 

 

ANON. (1981 b): Rock and Soil description for engineering geological mapping. 

Report by the commission of Engineering Geological Mapping. Bull. Int. Assoc. 

Engng. Geol. 24. 

Anon. 1981c. Codes of Practice on Site investigations, BS. 5930. British Standards 

Institution, London. 

Aronis G.A. (1954): Bauxites of Elefsina and Mandra. I.G.E.Y. 

Asanza, G. P., Yepes, H., Schuster, R. L. and Ribadeneira, S. 1992: Landslide 

blockage of the Pisque River, northern Ecuador. In Bell, D. H., editor, Landslides. 

Glissements de terrain. 

ASTM 4318 (Liquid Limit, Plastic Limit, and Plasticity Index of Soils), AASHTO T89 

and T90, ASTM (1960). 

ASTM D751, 1995 Πρότυπες μέθοδοι δοκιμών για επενδεδυμένα πλέγματα. 

ASTM: Special Tech. Pub.: 483, American Society for Testing and Materials, (1970), 

"The Sampling of soil and rock". 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

B.S. 5930 : 1977 : "Code of Practice for Site Investigations". British Standard 

Institution. 

Balla A.(1962): «Bearing Capacity of Foundations», J. of S.M.F.Div., ASCE, 

89(SM5), pp. 13-34. 

Balmer G. (1952). A general analytical solution for Mohr’s envelope. Am. Soc. Test. 

Mat. 52., 1269-1271. 

Bartarya, S. K. and Sah, M. P. 1995: Landslide induced river bed uplift in the Tal 

Valley of Garhwal Himalaya, India. Geomorphology 12, 109-121. Google Scholar., 

Crossref. 

Barton N.R., Lien R. and Lunde J. (1974) "Engineering classification of rock masses 

for the design of tunnel support", Rock Mechanics, Vol 6, No 4, pp 189-239. 

BARTON, N. (1973): Review of a new shear-strength criterion for rock joints. Engng. 

Geol. 287-332 (Also NGI Publ. No 105, Oslo, 1974). 

BARTON, N. and CHOUBEY, V. (1977): The shear-strength of rock joints in theory 

and practice. Rock Mechanics (Springer-Verlag) 10, 1-54. 

BARTON, N. and CHOUBEY, V. (1977): The shear-strength of rock joints in theory 

and practice. Rock Mechanics (Springer-Verlag) 10, 1-54. 

BARTON, N. LIEN, R. and LUNDE, J. (1974): Engineering classification of rock 

masses for the design of tunnel support Norwegian Geotechnical Institute Publication 

No 106. 

Bathurst, J. C. and Ashiq, M. 1998: Dambreak flood impact on mountain stream 

bedload transport after 13 years. Earth Surface Processes and Landforms 23, 643- 


Becker, A., Perret, R., Flisch, A., Keller, W. A., Davenport, C. A., Haeberli, W. and 

Burga, C. 2000: The Fulnau landslide and former Lake Seewen in the northern Swiss 

Jura Mountains. Eclogae Geologicae Helvetiae 93, 291-305. Google Scholar. 

11.20


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Beetham, R.D. 1983: Seismicity and landsliding with especial attention to New 

Zealand. Unpublished M.Sc. Thesis, Imperial College University of London, 140 pp. 

Google Scholar. 

Behrouz AN (2002) Multivariate statistical analysis of monitoring data for concrete 

dams. Dissertation. McGill University, Montreal. Google Scholar. 

BELL F.G. (1981): Engineering properties of soils and rocks. Publ. Butterworths, pp. 

149. 

Bell, F. G. 1993. Engineering Geology. First Edition, Blackwell Scientific Publications. 

BERNAIX, J. (1973): Properties of rock and rock masses. (General report). Proc. 

3rd. Cong. Int. Soc. Rock. Mech. Denver. Advances in Rock Mechanics, Vol. IA. pp. 

9-38. 

Berre, T. (1982), Triaxial Testing at the Norwegian Geotechnical Institute, 

Geotechnical Testing Journal, ASTM, vol. 5, no. 1/2, pp. 3-17. 

Bianch M, Bremen R (2000) Health monitoring of arch dams recent developments. 

In: Proceedings of the International Workshop on the Present and Future in Heath 

Monitoring. Bauhaus. Google Scholar. 

Bieniawski Z.T. (1976). Rock mass classification in rock engineering. Proc. of the 

Symp. on Exploration for rock Engineering, 97-106. Balkema, Cape Town. 

Bieniawski Z.T. (1989) "Engineering Rock Mass Classifications", John Wiley, New 

York. 

BIENIAWSKI, Z.T. (1973): Engineering classification of jointed rock masses. The 

Civil Engineer in South Africa, 335-343. 

BIENIAWSKI, Z.T. (1976): Rock mass classification in rock engineering. Proc. 

Symposium Exploration for Rock Engineering, Johan nesburg. 1,97-106. 

BIENIAWSKI, Z.T. (1978): Determining rock mass deformability: experience from 

case histories. Int. J1. Rock Mech. Min. Sci. and Geomech., 15, 237-247. 

BIENIAWSKI, Z.T. (1978): Determining rock mass deformability: experience from 

case histories. Int. J1. Rock Mech. Min. Sci.and Geomech., 15, 237-247. 

Bieniawski, Z.T. (1979) Ταξινομήσεις Βραχομάζας για κατασκευαστικούς σκοπούς, 

εκδ. John Wiley and Sons. 

BIENIAWSKI, Z.T. (1979): The geomechanics classification in rock engineering 

applications. Proc. 4th Int. Cong. Rock Mechanics, Montreux (Suisse), 1, 41-48. 

BISHOP, A.W., (1955). "The Use of Slip Circle in the Stability Analysis of Slopes", 

Geotechnique, 5(1), pp. 7-17. 

Blair, T. C. 1999: Alluvial fan and catchment initiation by rock avalanching, Owens 

Valley, California. Geomorphology 28, 201-221. Google Scholar., Crossref. 

BLYTH F.G.H. and DeFREITAS M.H., (1979) "A Geology for Engineers.", Edward 

Arnold Ltd. London. 

BOGOMOLOV, G. (1965). Hydrogeologie et notions de geologie d' ingenieur. Ed. de 

la Paix, Moscou (trad. Ft. 1965) 

Bougin, A. 1953. The Design of Dams, Sir Issac Pittman & Sons. 

11.21


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

BOWLES, J.E. (1982) Foundation Analysis and Design, ΜcGraw-Hill Inc., New York. 

Brandt, S. A. 2000: Classification of geomorpho-logical effects downstream of dams. 

Catena 40, 375-401. Google Scholar., Crossref. 

Brincker R, Andersen P, Jacobsen NJ (2007) Automated frequency domain 

decomposition for operational modal analysis. In: Proceedings of the 25th 

International Modal Analysis Conference, Orlando. Google Scholar. 

British Standard 1377:1975 April. "Methods of test for Soils for Civil Engineering 

purposes". B.S.I., London. 

BRITISH STANDARDS INSTITUTION. BS 4449: Steel for the reinforcement of 

concrete - Weldable reinforcing steel - Bar, coil and decoiled product - Specification. 

BSI, 2005. 

BRITISH STANDARDS INSTITUTION. BS 8110-1: Structural use of concrete - Part 

1: Code of practice for design and construction. BSI, 1997. 

BRITISH STANDARDS INSTITUTION. BS 8500-1: Concrete - Complementary British 

Standard to BS EN 206-1 - Part 1: Method of specifying and guidance to the 

specifier. (Incorporating Amendment No. 1). BSI, 2002. 

BRITISH STANDARDS INSTITUTION. BS EN 10080: Steel for the reinforcement of 

concrete - Weldable reinforcing steel - General. BSI, 2005. 

BRITISH STANDARDS INSTITUTION. BS EN 1990, Eurocode: Basis of structural 

design. BSI, 2002. 5a National Annex to Eurocode. BSI, 2004. 

BRITISH STANDARDS INSTITUTION. BS EN 1991, Eurocode 1: Actions on structure 

(10 parts). BSI, 2002-2006 and in preparation. 6a National Annexes to Eurocode 

1. BSI, 2005, 2006 and in preparation. 

BRITISH STANDARDS INSTITUTION. BS EN 1992-1-1, Eurocode 2 - Part 1-1: 

Design of concrete structures - General rules and rules for buildings. BSI, 2004. 1a 

National Annex to Eurocode 2 - Part 1-1. BSI, 2005. 

BRITISH STANDARDS INSTITUTION. BS EN 1992-1-2, Eurocode 2 - Part 1-2: 

Design of concrete structures - Part 1-2. Structural fire design. BSI, 2004. 2a 

National Annex to Eurocode 2 - Part 1-2. BSI, 2005. 

 

 

 

 

 

 

BRITISH STANDARDS INSTITUTION. BS EN 1992-2, Eurocode 2 - Part 2: Design of 

concrete structures - Bridges. BSI, due 2006. 3a National Annex to Eurocode 2 - 

Part 2. BSI, due 2006. 

BRITISH STANDARDS INSTITUTION. BS EN 1992-3, Eurocode 2 - Part 3: Design of 

concrete structures - Liquid-retaining and containment structures. BSI, due 2006. 

4a National Annex to Eurocode 2 - Part 3. BSI, due 2006. 

BRITISH STANDARDS INSTITUTION. BS EN 1997, Eurocode 7: Geotechnical design 

- Part 1. General rules. BSI, 2004. 11a National Annex to Eurocode 7 - Part 1. BSI, 

in preparation. 

BRITISH STANDARDS INSTITUTION. BS EN 206-1. Concrete - Part 1: Specification, 

performance, production and conformity. BSI, 2000. 

BRITISH STANDARDS INSTITUTION. DD ENV 13670-1: 2000: Execution of concrete 

structures: Common. BSI, 2000. 

BRITISH STANDARDS INSTITUTION. Draft prEN 13670: 2005: Execution of 

11.22

concrete structures. Part 1: Common. BSI, in preparation. 


 

 

 

 

 

 

 

 

BRITISH STANDARDS INSTITUTION. PD 6687 Background paper to the UK National 

Annexes BS EN 1992-1. BSI, 2006. 

Bromhead, E. N., Coppola, L. and Rendell, H. M. 1996: Field reconnaissance of valley 

blocking landslide remnants: the Cordevole and Piave catchments. Journal of the 

Geological Society of China 39, 373-389. Google Scholar. 

Brooker, O, (2009) "Concrete Buildings Scheme Design Manual - A handbook for 

the IStructE chartered membership examination, based on Eurocode 2". Published 

by The Concrete Centre, part of the Mineral Products Association. 140 p. 

Brooks, G. R. and Hickin, E. J. 1991: Debris avalanche impoundment of Squamish 

River, Mount Caley area, southwestern British Columbia. Canadian Journal of Earth 

Sciences 23, 1375-1385. Google Scholar., Crossref. 

Brown E.T. (Ed). 1981. Rock characterization, testing and monitoring - ISRM 

suggested methods, 171-183. Oxford, Pergamon. 

Brownjohn JMW (1990) Dynamic investigation of Hermitage Dam, Jamaica. Report 

UBCE-EE-90-13 University of Bristol Department of Civil Engineering, UK. Google 

Scholar. 

Brownjohn JMW, Severn RT, Taylor CA (1986) Ambient vibration survey of Contra 

dam. Research Report University of Bristol Department of Civil Engineering, UK. 


Brownjohn JW (2007) Structural health monitoring of civil infrastructure. Phil Trans 

R Soc A 365:589–622. doi:10.1098/rasta.2006.1925Crossref. Google Scholar. 

Brunsden, D. 2001: A critical assessment of the sensitivity concept in 

geomorphology. Catena 42, 99-123. Google Scholar., Crossref. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

BS 1377, 1990 April. "Methods of test for Soils for Civil Engineering purposes". 

B.S.I., London. 

BS 4449: Steel for the reinforcement of concrete - Weldable reinforcing steel - Bar, 

coil and decoiled product - Specification. 

BS 5930 : 1977 : "Code of Practice for Site Investigations". 

BS 8006, 1995 Κώδικας Πρακτικής για Ενισχυμένα/Οπλισμένα Εδάφη και άλλες 

επιχώσεις. 

BS 8081 Κώδικας πρακτικής για αγκυρώσεις εδάφους. 

BS 8500-1: Concrete - Complementary British Standard to BS EN 206-1: Method of 

specifying and guidance to the specifier. 

BS EN 13670: Execution of concrete structures. Due 2010. As implemented by 

specifications such as: NSCS, National structural concrete specification for building 

construction, 4th edition CCIP-050, due 2010. 

BS EN 1990, Eurocode: Basis of structural design and its UK National Annex. 

BS EN 1991, Eurocode 1: Actions on structures in 10 parts and their UK National 

Annexes. 

11.23


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

BS EN 1992-1-1, Eurocode 2 - Part 1-1: Design of concrete structures - General 

rules and rules for buildings British Standards Institution, 2004. 

BS EN 1992-1-1, Eurocode 2- Part 1-1: Design of concrete structures - General 

rules and rules for buildings and its UK National Annex. 

BS EN 1992-1-2, Eurocode 2 - Part 1-2: Design of concrete structures- General 

rules- Structural fire design and its UK National Annex. 

BS EN 1997, Eurocode 7: Geotechnical design - Part 1. General rulest and its UK 

National Annex. 

BUILDING RESEARCH ESTABLISHMENT. Concrete in aggressive ground. BRE Special 

Digest 1. BRE, 2005. 

Bukenya P, Moyo P, Beushausen H, Oosthuizen C (2012b) Comparative study of 

operational modal analysis techniques using ambient vibration measurements of a 

concrete dam. In: The Proceedings of the 25th International conference on Noise 

and Vibration Engineering, Leuven. Google Scholar. 

Bukenya P, Moyo P, Oosthuizen C (2012a) Modal parameter estimation from 

ambient vibration measurements of a dam using stochastic subspace identification 

methods. In: The Proceedings of the 3rd International Conference on Concrete 

Repair, Rehabilitation and Retrofitting Cape Town, South Africa. Google Scholar. 

Bunza, G. 2000: Investigation and monitoring of landslides with torrential 

significance in the Bavarian Alps. In Bromhead, E., Dixon, N. and Ibsen, M. L., 

editors, Landslides in research, theory and practice. 

BURENTT, A.D. and EPPS, R.J. (1979): The engineering geological description of 

carbonate suite rocks and soils. Ground engineering (March) 41-48. 

Butler, D. R., Malanson, G. P. and Oelfke, J. G. 1991: Potential catastrophic flooding 

from landslide-dammed lakes, Glacier National Park, Montana, USA. Zeitschrift für 

Geomorphologie Supplementband 83, 195-209. Google Scholar. 

C.P.: 2004: "Code of Practice for Foundations". 

Cambefort, H., “The Geol., Vol 10, Margre, “The Serre-Poncon Dam,” Travaux, Paris, 

p. 43. Principle and Applications of Grouting,” Q. J1. Engrg. pp 57-95 (1977). 

Cambiaghi, A. and Schuster, R. L. 1989: Landslide damming and environmental 

protection a case study from northern Italy. In Fang, H. Y. and Pamukcu, S., editors, 

Proceedings 2nd Symposium on Environmental Geotechnology, Shanghai, 

Bethlehem (Pennsylvania), 469-480. Google Scholar. 

Canuti, P., Frassoni, A. and Natale, L. 1999: Failure of the Rio Paute landslide dam, 

in the 1993 La Josefina rockslide and Rio Paute landslide dam, Ecuador. In Sassa, 

K., editor, Landslides of the world. Kyoto: The Japan Landslide Society, 355-358. 


CAQUOT, A. and J. KERISEL (1948): Tables for the Calculation of Passive Pressure, 

Active Pressure and Bearing Capacity of Foundations (transl. by M. A. Bec. London), 

Gauthier-Villars, Paris, France. 

CAQUOT. A., and J. KERISEL (1956): Traite de Mecanique des Sols, 3rd ed., 


11.24


 

 

 

CAQUOT. A., and J. KERISEL (1956): Traite de Mecanique des Sols, 3rd ed., 


Carranza-Torres, C. and Fairhurst, C. 1999. General formulation of the elasto-plastic 

response of openings in rock using the Hoek-Brown failure criterion. International 

Journal of Rock Mechanics and Mining Sciences. 36 (6), 777-809. 

Casagli, N. and Ermini, L. 1999: Geomorphic analysis of landslide dams in the 

Northern Apennine. Chikei 20, 219-249. Google Scholar. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

CASAGRANDE, A. (1976). "Liquefaction and cyclic Deformation of Sand - Critical 

Review". Harvard Soil Mechanics Series No. 88 Harvard University, Cambridge, 

MASS. 

Casagrande, A. 1973. Embankment Dam Engineering, John Wiley and Sons. 

Cenderelli, D. A. and Kite, J. S. 1998: Geomorphic effects of large debris flows on 

channel morphology at North Fork Mountain, Eastern West Virginia, USA. Earth 

Surface Processes and Landforms 23, 1-19. Google Scholar., Crossref. 

Cernica J.N. (1982) «Geotechnical Engineering», CBS COLLEGE PUBLISHING. 

Chai, H. J., Liu, H. C., Zhang, Z. Y. and Xu, Z. W. 2000: The distribution, causes 

and effects of damming landslides in China. Journal of the Chengdu Institute of 

Technology 27, 302-307. Google Scholar. 

Chang, S. C. 1984: Tsao-Ling landslide and its effect on a reservoir project. 

Proceedings of the IVth International Symposium on Landslides, 16-21 September, 

Toronto, 469-473. Google Scholar. 

Chen, J. (2011). Structural Elements: Lecture notes. University of Portsmouth. 

United Kingdom. 

Cheng-lung, C., 1982: Infiltration Formulas by Curve Number Procedure. J. Hydr. 

Div. ASCE, 108(7), 823-829. 

Chern, J.C., Shiao, F.Y. and Yu, C.W. 1998. An empirical safety criterion for tunnel 

construction. Proc. Regional Symposium on Sedimentary Rock Engineering, Taipei. 

222-227. 

Chouinard L, Larivière R, Côté P, Zhao W (2006) Analysis of irreversible 

displacements in multiple arch concrete dam using principal component analysis. 

In: The Proceedings of the International Conference on Computing and Decision 

making in Civil and Building Engineering, Montreal. Google Scholar. 

Chow, V.T., (1964): Handbook of Applied Hydrology, Section 21. Mc Graw-Hill, New 

York. 

Clague, J. J. and Evans, S. G. 1994: Formation and failure of natural dams in the 

Canadian Cordillera. Geological Survey of Canada Bulletin 464, 35-35 pp. Google 

Scholar., Crossref. 

CLARK, A.R. and WALKER, B.F. (1977): A proposed scheme for the classification 

and nomenclatur for use in engineering description of Middle eastern sedimentary 

rocks. Geotechnique, 27, 93-99. 

CLASSIFICATION OF SOILS - ASTM D2487, AASHTO M145, Casagrande, A. (1948), 

Classification and Indentification of Soils, Transactions ASCE, vol. 113, pp. 901-991. 

11.25


Highway Research Board (1945), Classification of Highway Subgrade Materials, 

Proceedings, vol. 25, pp. 376-392. 

 

 

 

 

 

 

 

Clerici, A. and Perego, S. 2000: Simulation of the Parma River blockage by the 

Corniglio landslide Northern Italy. Geomorphology 33, 1-23. Google Scholar., 

Crossref. 

Clough RW, Chang KW, Stephen RW (1986) Vibration behavior of Xiang Hong Dian 

dam. UC, Berkeley. Google Scholar. 

Clough, G. W., Development of Design Procedures for Stabilized Soil Support 

Systems, U. S. Department of Commerce, PB 272 771. 

Collier, M., Webb, R. H. and Schmidt, J. C. 1996: Dams and rivers. A primer on the 

downstream effects of dams. U.S. Geological Survey Circular 1126, 94-94 pp. 


COMNINAKIS P.E., PAPAZACHOS B.C. (1982) "A catalogue of Earthquakes in Greece 

and the surrounding area for the period 1901-1980, Publ. Geophys. Labor., Univ. of 

Thessaloniki, Greece,5,1-146. 

COMNINAKIS P.E., PAPAZACHOS B.C. (1982) «A catalogue of historical Earthquakes 

in Greece and surrounding area. 479 B.C.-1900 A.D.». University of Thessaloniki, 

Geophysical laboratory, Publication No.5. 

COMNINAKIS, P.E., PAPAZACHOS B.C. (1986) "A catalogue of Εarthquakes in 

Greece and the surrounding area, for period 1901-1985" University of Thessaloniki, 

Geophysical laboratory, Publication No. 1. 

Concise Eurocode 2 for the design of in-situ concrete framed buildings to BS EN 1 

992-1-1: 2004 and its UK National Annex: 2005. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Concise Eurocode 2. CCIP-005, The Concrete Centre, 2006. A handbook for the 

design of in-situ concrete buildings to Eurocode 2 and its UK National Annex. 

Concrete buildings scheme design manual. CCIP-051,The Concrete Centre 2009. A 

handbook for the ISructE chartered membership examination, based on EC2. 

CONSTRUCT. National structural concrete specification for building construction, 

third edition. CS 152. The Concrete Society, 2004. 

Coodchild, C.Η., Webster, R.Μ., Elliott, Κ.S., (2009) "Economic Concrete Frame 

Elements to Eurocode 2. A pre-scheme handbook for the rapid sizing and selection 

of reinforced concrete frame elements in multi-storey buildings designed to 

Eurocode 2". Published by The Concrete Centre, part of the Mineral Products 

Association. 192 p. 

Cooper, H.H., Jr., et al., Sea water in coastal aquifers, U.S. Geological Survey Water 

- Supply Paper 1613 - C, 84 pp., 1964. 

Cooper, I. 1996: Landslide creates dangerous dam. Civil Works 6, 1-2. Google 

Scholar. 

Costa, J. E. 1988: Floods from dam failures. In Baker, V. R., editor, Flood 

geomorphology. Chichester: Wiley, 439-469. Google Scholar. 

Costa, J. E. and Schuster, R. L. 1988: The formation and failure of natural dams. 

Geological Society of America Bulletin 100, 1054-1068. Google Scholar., Crossref. 

11.26


 

 

 

 

Costa, J. E. and Schuster, R. L. 1991: Documented historical landslide dams from 

around the world. U.S. Geological Survey Open-File Report 91-239, 486-486 pp. 


Craig, R.F. (2004), “Craig’s Soil Mechanics”, Seventh edition, Spon Press. 

Cronin, S. J., Neall, V. E. and Palmer, A. S. 1997: Lahar history and hazard of the 

Tongariro River, northeastern Tongariro Volcanic Centre, New Zealand. New 

Zealand Journal of Geology and Geophysics 40, 383-393. Google Scholar., Crossref. 

Cronin, S. J., Neall, V. E., Lecointre, J. A. and Palmer, A. S. 1999: Dynamic 

interactions between lahars and stream flow: a case study from Ruapehu volcano, 

New Zealand. Geological Society of America Bulletin 111, 28-38. Google Scholar., 

Crossref. 

Crozier, M. J. 1992: Determination of palaeoseismicity from landslides. In Bell, D. 

H., editor, Landslides. Glissements de terrain. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Crozier, M. J. 1997: The climate-landslide couple: a Southern Hemisphere 

perspective. In Frenzel, B., editor, Rapid mass movement as a source of climatic 

evidence for the Holocene. Stuttgart: Fischer, 333-354. Google Scholar. 

Crozier, M. J. and Glade, T. 1999: Frequency and magnitude of landsliding: 

fundamental research issues. Zeitschrift für Geomorphologie Supplementband 115, 

141-155. Google Scholar. 

Crozier, M. J., Deimel, M. S. and Simon, J. S. 1995: Investigation of earthquake 

triggering for deep-seated landslides, Taranaki, New Zealand. Quaternary 

International 25, 65-73. Google Scholar., Crossref. 

Cruden, D. M. and Lu, Z. Y. 1992: The rockslide and debris flow from Mount Cayley, 

BC, in June 1984. Canadian Geotechnical Journal 29, 614-626. Google Scholar., 

Crossref. 

Cruden, D. M., Keegan, T. R. and Thomson, S. 1993: The landslide dam on the 

Saddle River near Rycroft, Alberta. Canadian Geotechnical Journal 30, 1003-1015. 

Google Scholar., Crossref. 

Danielle WE, Taylor CA (1999) Effective ambient vibration testing for validating 

numerical models of concrete dams. Earthq Eng Struct Dynam 28:1327– 

1344Crossref. Google Scholar. 

Darbre GR, De Smet CAM, Kraemer C (2000) Natural frequencies measured from 

ambient vibration response of the arch dam of Mauvoisin. Earthq Eng Struct Dyn 

29:558–577. Google Scholar. 

Das B. M. (1987): «Theoretical Foundation Engineering», Elsevier Publ. 

Davies, T. R. H. and Scott, B. K. 1997: Dambreak flood hazard from the Callery 

River, Westland, New Zealand. Journal of Hydrology New Zealand 36, 1-13. Google 

Scholar. 

De Beer E. E., Vesic A. (1958): "Etude Experimentale de la Capacite portante du 

Sable sous de Fondations directes Etablies en Surface", Ann. des Travaux Publics 

de Belgique, 59(3), pp. 5-58. 

De Sortis A, Paoliani P (2007) Statistical analysis and structural identification in 

concrete dam monitoring. Eng Struct 29:110–120Crossref. Google Scholar. 

11.27


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DEARMAN, W.R. (1974 a): The characterization of rock for civil engineering practice 

in Britain. Colloque de Géologie de Γ Ingénieur. Roy. Geol. Soc. Belg., 1-75. 

DEARMAN, W.R. (1974 b): Weathering classification in the characterization of rock 

for engineering purposes in British practice. Bull. Int. Ass. Engng. Geol. 9, 33-42. 

DEERE, D.U. and PATTON, F.D.C. (1971): Slope stability in residual soils. 4th 

Panam. Conf. Soil. Mech. Found. Engng. San Juan, Puerto Rico. Amer. Soc. Civ. 

Engrs., 87-170. 

Deinum PJ, Dungar R, Ellis BR, Jeary AP, Reed GAL (1982) Vibration tests on 

Emmoson arch dam, Switzerland. Earthq Eng Struct Dynam 10(3):996. Google 

Scholar. 

Demirkaya S, Balcilar B (2012) The contribution of soft computing techniques for 

the interpretation of dam deformation. In: Proceedings of the FIG working week 

2012, Rome. Google Scholar. 

Densmore, A. L. and Hovius, N. 2000: Topographic imprint of bedrock landslides. 

Geology 28, 371-374. Google Scholar., Crossref. 

Dethier, D. P. and Reneau, S. L. 1996: Lacustrine chronology links late Pleistocene 

climate change and mass movement in northwestern New Mexico. Geology 24, 539- 


DIN 1054: Επιτρεπόμενες Φορτίσεις Εδάφους Θεμελίωσης. 

DIN 1055: Επιφόρτιση εδάφους και φόρτιση λόγω ωθήσεων γαιών. 

DIN 4014 [Μέρος 1] Φρεατοπάσσαλοι συμβατικού τύπου: διαδικασία κατασκευής, 

μελέτη και επιτρεπόμενο φορτίο. 

DIN 4014 [Μέρος 2] Φρεατοπάσσαλοι μεγάλης διαμέτρου, διαδικασία κατασκευής, 

μελέτη και επιτρεπόμενο φορτίο. 

DIN 4014 [Προσθήκη στο 1] Φρεατοπάσσαλοι συμβατικού τύπου: διαδικασία 

κατασκευής, μελέτη και επιτρεπόμενο φορτίο, σχόλιο. 

DIN 4015 Εδαφομηχανική και Μηχανική θεμελιώσεων. 

DIN 4017 Υπολογισμός του υπεδάφους για φέρουσα ικανότητα θεμελίου. [Μέρος 1] 

Κατακόρυφη, κεντρική φόρτιση [κοιτόστρωση]. [Μέρος 2] Έκκεντρη και λοξή 

φόρτιση [θεμελίωση με πέδιλο]. 

 

 

 

 

 

DIN 4018 Υπέδαφος - Κατανομή των πιέσεων επαφής κάτω από κοιτόστρωση, 

υπολογισμοί. 

DIN 4019 Υπέδαφος - [Μέρος 1] Υπολογισμοί καθιζήσεων για κατακόρυφη και 

κεντρική φόρτιση. [Μέρος 2] Υπολογισμοί καθιζήσεων στην περίπτωση κεκλιμένων 

και έκκεντρων φορτίων [cant./πρόβολος;]. Οδηγίες. 

DIN 4020: Θέματα Γεωτεχνικής Μηχανικής. 

DIN 4023 Καταχώρηση στοιχείων γεωτρήσεων, γραφική αναπαράσταση των 

αποτελεσμάτων. 

DIN 4026 Εμπυγνυόμενοι πάσσαλοι έμπηξης - διαδικασία κατασκευής, μελέτη και 

επιτρεπόμενο φορτίο [Προσθήκη στο 4026] Πάσσαλοι έμπηξης: διαδικασία 

κατασκευής, μελέτη και επιτρεπόμενο φορτίο, σχόλιο. 

11.28


 

 

 

 

 

 

DIN 4030 Αξιολόγηση του νερού, του εδάφους και των αερίων για την δραστικότητα 

τους στο σκυρόδεμα. 

DIN 4084 [Μέρος 1] Υπέδαφος - ερεύνηση της ευστάθειας για κατασκευές 

αντιστήριξης, αποφυγή αστοχίας της βάσης. [Μέρος 2] Υπέδαφος - ερεύνηση της 

ευστάθειας πρανών, αποφυγή αστοχίας πρανών [Προσθήκη]. Υπέδαφος - ερεύνηση 

της ευστάθειας κατασκευών αντιστήριξης και πρανών για την αποφυγή αστοχίας 

βάσης και πρανών - σχόλια και παραδείγματα υπολογισμών. 

DIN 4085 Υπέδαφος - υπολογισμοί ωθήσεων γαιών για άκαμπτους τοίχους 

αντιστήριξης και ακρόβαθρα. 

DIN 4093 Μηχανική των θεμελιώσεων, τσιμεντενέσεις στο υπέδαφος και σε 

κατασκευές. Οδηγίες για σχεδιασμό και εκτέλεση. 

DIN 4095 Αποστράγγιση Υπεδάφους. 

DIN 4107 Υπέδαφος - παρακολούθηση καθιζήσεων κατά την κατασκευή και μετά την 

ολοκλήρωση κατασκευών. 

DIN 4123 Προστασία κτιρίων στα όρια της εκσκαφής, θεμελιώσεων και 

υποστυλώσεων. 

 

 

DIN 4124 Εκσκαφές και ορύγματα - πρανή, πλάτη χώρων εργασίας, αντιστήριξη 

(σανίδωση και τοποθέτηση αντηρίδων). 

DIN 4125 [Μέρος 1] Αγκυρώσεις εδάφους και βράχου - προσωρινά αγκύρια εδάφους 

- ανάλυση, στατική μελέτη και δοκιμές. 

DIN 4125 [Μέρος 2] Αγκυρώσεις εδάφους και βράχου - μόνιμα αγκύρια εδάφους - 

ανάλυση, δομική μελέτη και δοκιμές. 

 

 

 

 

DIN 4126 Έγχυτοι επιτόπου διαφραγματικοί τοίχοι. 

DIN 4127 Απαιτήσεις και ποιοτικός έλεγχος για χρήση ενέματος. 

DIN 4128 Ενέσιμοι πάσσαλοι μικρής διαμέτρου (Έγχυτοι και σύνθετοι). 

DIRECT-SHEAR TEST - ASTM D3080, AASHTO T236, ASTM (1964), Symposium on 

Laboratory Shear Testing of Soils, ASTM, STP no. 361. 

Dobrovolny, E. and Schmoll, H.R. (1983): Environmental Geology. Chapter 2. 

Published by R.W.Tank, Oxford University Press. 

 

 

 

 

 

Dounas, A. G. ,(1971):The geology of the area between Megara and Erythrae.Geol. 

and Geoph. Studies, vol XV, no 2. 

Dun L. S., Anderson L. R., Kiefer F. W. (1980): "Fundamentals of Geotechnical 

Analysis", John Wiley & Sons Inc. 

Duncan Fama, M.E. 1993. Numerical modelling of yield zones in weak rocks. In 

Comprehensive rock engineering, (ed. J.A. Hudson) 2, 49-75. Pergamon, Oxford. 

Duron ZH, Hall JF (1988) Experimental and finite element studies of the forced 

vibration response of Morrow Point dam. Earthq Eng Struct Dynam 16(7):1021– 

1039Crossref. Google Scholar. 

Economic concrete frame elements to Eurocode 2. CCIP-025,The Concrete Centre, 

2009. A selection of reinforced concrete frame elements in multi-storey buildings. 

11.29


 

 

 

Eden, D. N. and Page, M. J. 1998: Paleoclimatic implications of a storm erosion 

record from late Holocene lake sediments, North Island, New Zealand. 

Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 139, 37-58. Google Scholar., 

Crossref. 

Ellis E, Duron Z, Von Gersdorff N, Knarr, N (2010) Dynamic characterization of a 

large multiple arch dam. In: The Proceedings of the 30th Annual USSD conference, 

Sacramento. Google Scholar. 

EPA Documents, www.epa.gov 

Eurocodes used for the execution of civil engineering studies: 

o 

o 

o 

o 

o 

Eurocode 0 - Basis of structural design 

EN1990 Eurocode 0: Basis of structural design 

Eurocode 1 - Actions on structures 

EN 1991-1-1 Part 1-1: General actions. Densities, self-weight, imposed loads for 

buildings 

EN 1991-1-2 Part 1-2: General actions. Actions on structures exposed to fire 

EN 1991-1-3 Part 1-3: General actions. Snow loads 

EN 1991-1-4 Part 1-4: General actions. Wind actions 

EN 1991-1-5 Part 1-5: General actions. Thermal actions 

EN 1991-1-6 Part 1-6: General actions. Actions during execution 

EN 1991-1-7 Part 1-7: General actions. Accidental actions 

EN 1991-2 Part 2: Traffic loads on bridges 

EN 1991-3 Part 3: Actions induced by cranes and machinery 

EN 1991-4 Part 4: Actions on silos and tanks 

Eurocode 2 - Design of concrete structure 

EN 1992-1-1 Part 1-1: General rules and rules for buildings 

EN 1992-1-2 Part 1-2: General rules. Structural fire design 

EN 1992-2 Part 2: Concrete bridges. Design and detailing rules 

EN 1992-3 Part 3: Liquid retaining and containment structures 

Eurocode 3 - Design of steel structures 



EN 1993-1-3 Part 1-3: General rules. Supplementary rules for cold formed thin gauge 

members and sheeting 

EN 1993-1-4 Part 1-4: General rules. Supplementary rules for stainless steels 

EN 1993-1-5 Part 1-5: General rules. Supplementary rules for planar plated structures 

without transverse loading 

EN 1993-1-6 Part 1-6: General rules. Supplementary rules for the shell structures 

EN 1993-1-7 Part 1-7: General rules. Supplementary rules for planar plated structural 

elements with out of plane loading 

EN 1993-1-8 Part 1-8: Design of joints 

EN 1993-1-9 Part 1-9: Fatigue 

EN 1993-1-10 Part 1-10: Material toughness and through-thickness properties 

EN 1993-1-11 Part 1-11: Design of structures with tension components 

EN 1993-1-12 Part 1-12: Supplementary rules for high strength steels 

EN 1993-2 Part 2: Steel bridges 

EN 1993-3-1 Part 3-1: Towers, masts and chimneys. Towers and masts 

EN 1993-3-2 Part 3-2: Towers, masts and chimneys. Chimneys 

EN 1993-4-1 Part 4-1: Silos, tanks and pipelines. Silos 

EN 1993-4-2 Part 4-2: Silos, tanks and pipelines. Tanks 

EN 1993-4-3 Part 4-3: Silos, tanks and pipelines. Pipelines 

EN 1993-5 Part 5: Piling 

EN 1993-6 Part 6: Crane supporting structures 

Eurocode 4 - Design of composite steel and concrete structures 


11.30



EN 1994-2 Part 2: Composite bridges 

o Eurocode 5 - Design of timber structures 

EN 1995-1-1 Part 1-1: General. Common rules and rules for buildings 

EN 1995-1-2 Part 1-2: General. Structural fire design 

EN 1995-2 Part 2: Bridges 

o Eurocode 6 - Design of masonry structures 

EN 1996-1-1 Part 1-1: General rules for buildings. Rules for reinforced and unreinforced 

masonry 


EN 1996-1-3 Part 1-3: General rules for buildings. Detailed rules on lateral loading 

EN 1996-2 Part 2: Design, selection of materials and execution of masonry 

EN 1996-3 Part 3: Simplified calculation methods and simple rules for masonry 

structures 

o Eurocode 7 - Geotechnical design 

EN 1997-1 Part 1: General rulesEN 1997-2 Part 2: Part 2: Ground investigation and 

testing 

o Eurocode 8 - Design of structures for earthquake resistance 

EN 1998-1 Part 1: General rules, seismic actions and rules for buildings 

EN 1998-2 Part 2: Bridges 

EN 1998-3 Part 3: Assessment and retrofitting of buildings 

EN 1998-4 Part 4: Silos, tanks and pipelines 

EN 1998-5 Part 5: Foundations, retaining structures and geotechnical aspects 

EN 1998-6 Part 6: Towers, masts and chimneys 

o Eurocode 9 - Design of aluminium structures 

EN 1999-1-1 Part 1-1: General rules. General rules and rules for buildings 


EN 1999-1-3 Part 1-3: Additional rules for structures susceptible to fatigue 

EN 1999-1-4 Part 1-4: Supplementary rules for trapezoidal sheeting 

EN 1999-1-5 Part 1-5: Supplementary rules for shell structures 

 

 

 

 

 

 

 

 

Evans, S. G. 1986: The maximum discharge of outburst floods caused by the 

breaching of man-made and natural dams. Canadian Geotechnical Journal 23, 385- 


Evans, S. G. and Brooks, G. R. 1991: Prehistoric debris avalanche from Mount Caley 

volcano, British Columbia. Canadian Journal of Earth Sciences 28, 1365-1374. 


FARMER, I.W. (1980) Face and roadway stability in underground coal mines. 

Geotechnical criteria. 

Farrent T. A. (1963): "The Prediction and Field Verification of Settlements in 

Cohesionless Soils", Proc. 4th Australia-N. Zealand Conf. on S. M. F. E., pp. 11-17. 

FINN W.D.L., K.W. LEE and G.R. MARTIN (1976). "Seismic Porewater Pressure 

Generation and Dissipation, Symposium on Soil Liquefaction"; ASCE National 

Convention, Philadelphia, pp. 169 - 198. 

FINN, W.D.L., BRANSBY and D.J. PICKERING (1970). "Effects of Strain History on 

Liquefaction of Sands". J. Soil Mech. Found Div. ASCE Vol. 96 No. SM6, pp. 1917 - 

1934. 

FOLK, R.L. (1959): Practical petrographic classification of limestones. Bull. Amer. 

Assos. Petroleum Geologists, 43,1 -38. 

Fookes, P.G. 1997. Geology for Engineers: the Geological Model, Prediction and 

Performance. Quarterly Journal of Engineering Geology, 30, 293-424. 

11.31


 

 

 

 

FOOKES, P.G. and HIGGINBOTTOM, I.E. (1975): The classification and description 

of near-shore carbonate sediments for engineering purposes. Geotechniq-ue, 25, 

406-411. 

FOOKES, P.G., DEARMAN, W.R. and FRANKLIN, J.A. (1971): Some engineering 

aspects of rock weathering with field examples from Dartmoor and elsewhere, Q.J1. 

Engng. Geol. 4, 139-185. 

Fort, M. 1987: Sporadic morphogenesis in a continental subduction setting: an 

example from the Annapurna Range, Nepal Himalaya. Zeitschrift für 

Geomorphologie Supplementband 63, 9-36. Google Scholar. 

Fort, M. 2000: Glaciers and mass wasting processes: their influence on the shaping 

of the Kali Gandaki Valley Higher Himalaya of Nepal. Quaternary International 

65/66, 101-119. Google Scholar., Crossref. 

Fort, M. and Peulvast, J. P. 1995: Catastrophic mass-movements and 

morphogenesis in the peri-Tibetan ranges: examples from West Kunlun, East Pamir 

and Ladakh. In Slaymaker, O., editor, Steepland geomorphology. Chichester: Wiley, 


Foundation Engineering Handbook, Van Norstrand Reinhold Cο. (1969). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

FRANKLIN, J.A. (1974): Rock quality in relation to the quarrying and performance 

of rock construction materials. Proc. of 2nd Int. Cong, of the Inst. Ass. of Eng. 

Geology, Sao Paulo, Brazil, Vol. 1, IV-PC-2, lip. 

Gallino, G. L. and Pierson, T. C. 1984: The 1980 Polallie Creek debris flow and 

subsequent dam-break flood, East Fork Hood River Basin, Oregon. U.S. Geological 

Survey Open-File Report 84-578, 37-37 pp. Google Scholar. 

Gasiev, E. 1984: Study of the Usoy landslide in Pamir. Proceedings of IVth 

International Symposium on Landslides, 16-21 September, Toronto, 511-515. 


Gelhart, High Earthfill Dam Foundation, Grouting Design and Construction 

Procedures, ASCE Natl. Mtg., Res Eng., New Orleans, LA, (1969). 

GeoCAL Group 1994, Authoring GeoCal Reference file, GeoCAL. 

Geogropoullos, T. (2002) Reinforced concrete: According to EC2 - 1045.University 

of Patras: Ion press. DIN 1045. 

Goodchild, CH, (2009), Worked Examples to Eurocode 2: Volume 1, For the design 

of in-situ concrete elements in framed buildings to BS EN 1992-1-1: 2004 and its 

UK National Annex: 2005. 

Goodman, R.E. 1989, Introduction to Rock Mechanics, Second Edition. John Wiley 

and Sons. 

Google Scholar Geological Society of America 5, 1-6. Google Scholar., Crossref. 

Google Scholar Proceedings 28th International Geological Congress Symposium on 

Landslides, 17 July, Washington, D.C. Rotterdam: Barkema, 271-287. Google 

Scholar. 

Google Scholar Proceedings 8th International Symposium on Landslides 26-30 June, 

Cardiff, 57-64. Google Scholar. 

11.32


Google Scholar Proceedings 8th International Symposium on Landslides, 26-30 

June, Cardiff, 954-960. Google Scholar. 

Google Scholar Proceedings 8th International Symposium on Landslides, 26-30 

June, Cardiff, 1309-1314. Google Scholar. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Google Scholar Proceedings 8th International Symposium on Landslides 26-30 June, 

Cardiff, 1333-1338. Google Scholar. 

Google Scholar Proceedings of the Sixth International Symposium 10-14 February 

1992. Christchurch, 1229-1234. Google Scholar. 

Google Scholar Proceedings of the Sixth International Symposium, 10-14 February 

1992, Christchurch, 1173-1180. Google Scholar. 







Google Scholar Proceedings Symposium Athens, 1, 1043-1047. Google Scholar. 

Graham WJ (1999) A procedure for estimating loss of life caused by dam failure–– 

DSO-99-06. Bureau of Reclamation, Denver 1999. Google Scholar. 

GRAIN SIZE ANALYSIS-MECHANICAL METHOD - ASTM D421 (Sample Preparation) 

and D422, AASHTO T87 (Sample Preparation); AASHTO T88 (Test Procedures) 

GRAIN-SIZE ANALYSIS-HYDROMETER METHOD - ASTM D421 and D422, AASHTO 

T87 and T-88 

Gray, D.D., P.G. Katz, S.M. de Monsabert and N.P. Cogo, 1982. Antecedent Moisture 

Condition Probabilities J. Irrig and Drain. Engrg., ASCE, 108(2), 107-114. 

Hammack, L. and Wohl, E. 1996: Debris-fan formation and rapid modification at 

Warm Springs Rapid, Yampa River Colorado. Journal of Geology 104, 729-740. 


Hancox, G. T. and Perrin, N. D. 1994a: Green Lake landslide: a very large ancient 

rock avalanche in Fiordland, New Zealand. Lower Hutt: Institute of Geological and 

Nuclear Sciences, Report 93/18, 31-31 pp. Google Scholar. 

Hancox, G. T. and Perrin, N. D. 1994b: Green Lake landslide: a very large ancient 

rock slide in Fiordland, New Zealand. In Oliveira, R., Rodrigues, L. F., Ceolho, A. G. 

and Cunha, A. P., editors, Proceedings Seventh International Congress International 

Association of Engineering Geology, 5-9 September 1994, Lisboa, Portugal, 1677- 

1689. Google Scholar. 

Hancox, G. T., McSaveney, M. J., Davies, T. R. and Hodgson, K. 1999: Mt Adams 

rock avalanche of 6 October 1999 and subsequent formation of a landslide dam in 

Poerua River, Westland, New Zealand. Lower Hutt: Institute of Geological and 

Nuclear Sciences Report 99/19, 22-22 pp. Google Scholar. 

Hancox, G. T., Perrin, N. D. and Dellow, G. D. 1997: Earthquake-induced landsliding 

in New Zealand and implications for MM intensity and seismic hazard assessment. 

Lower Hutt: Institute of Geological and Nuclear Sciences Client Report 43601B 

11.33


prepared for Earthquake Commission Research Foundation, 85-85 pp. Google 

Scholar. 

Handbook of Soil Mechanics, Elsevier (1974). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hanisch, J. and Söder, C. O. 2000: Geotechnical assessment of the Usoi landslide 

dam and the right bank of Lake Sarez. In Alford, D. and Schuster, R. L., editors, 

Usoi Landslide Dam and the Pamir Mountains, Tajikistan International Strategy for 

Disaster Reduction Prevention Series No. 1, Geneva: United Nations, 23-42. Google 

Scholar. 

Hansen, J.B. (1968) A revised extended formula for bearing capacity, Danish 

Geotechnical Institute Bulletin, No. 28. 

Hawkinks, R.H., (1978): Runnoff curve numbers with varying site Moisture. J. Irrig. 

and Drain. Div., ASCE, 104(4),389-398. 

Hawkins, R.H., 1983: Discussion of "Antecedent Moisture Condition Probabilities", 

by D.D. Gray et J. Irrig. and Drain. Engrg., ASCE 109(2), 298-299. 

Hawkins, R.H., A.T. Hjelmfelt and A.W. Zevenbergen, (1985). Runoff Probability, 

Storm depth and curve numbers. J. Irrig. and Drain. Engrg., ASCE, 111 (4), 330- 

340. 

Heim, A. 1932: Bergsturz und Menschenleben. Beiblatt zur Vierteljahresschrift der 

Naturforschenden Gesellschaft Zürich 20, 217 pp. Google Scholar. 

Hejun, C., Hanchao, L. and Zhuoyuan, Z. 1998: Study on the categories of landslidedamming 

of rivers and their characteristics. Journal of the Chengdu Institute of 

Technology 25, 411-416. Google Scholar. 

Henriques MJ, Lima JN, Oliviera S (2012) Measuring inclinations in Cabril dam with 

an optoelectronic sensor. In: Proceedings of the FIG working week 2012, Rome. 


Hermanns, R. L. and Strecker, M. R. 1999: Structural and lithological controls on 

large Quaternary rock avalanches sturzstroms in arid northwestern Argentina. 

Geological Society of America Bulletin 111, 934-948. Google Scholar., Crossref. 

Hernton, J. and T. Lenahan, Grouting in Soils, Vols 1 and 2, Federal Highway 

Administration, PB 259 043 and PB 259 044. 

Hewitt, K. 1998: Catastrophic landslides and their effects on the Upper Indus 

streams, Karakoram Himalaya, northern Pakistan. Geomorphology 26, 47-80. 


Hewitt, K. 1999: Quaternary moraines vs catastrophic rock avalanches in the 

Karakoram Himalaya, Northern Pakistan. Quaternary Research 51, 220-237. Google 


Hewlett,J.D. and A.R. Hibbert, (1967): Factors affecting the response of small 

Watersheds to Precipitation in humid areas. International Symposium on Forest 

Hydrology. 275-290. Pegramon Press. London. 

HIGGINBOTTOM, I.E. (1965): The engineering Geology of the Chalk. Proc. Symp. 

on Chalk in Earthworks I.C.E., London, 1-14. 

Hjelmfelt, A.T. (1980 b): An empirical investigation of the curve number technique. 

J. Hydr. Div. ASCE, 106(9), 1471-1476. 

11.34


 

 

 

Hjelmfelt, A.T. (1991): Investigation of Curve Number Procedure. J. Hydr. Div. 

ASCE, 117(6), 725-737. 

Hjelmfelt, A.T., (1980 a): Curve number Procedure as infiltration Method. J. Hydr. 

div., ASCE, 106(6), 1107-1110. 

Hoek E. (1983). Strength of jointed rock masses, 1983 Rankine lecture, 

Geotechnique 33(3), 187-223. 

Hoek E. (1994). Strength of rock and rock masses. ISRM News Journal 2(2), 4-16. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hoek E. and Brown E.T. (1980). Underground excavations in Rock, p.527. London, 

I.M.M. 

Hoek E. and Brown E.T. (1988). The Hoek-Brown failure criterion-a 1988 update. 

In rock Engineering for Underground excavations, Proc. 15th Canadian Rock Mech. 

Symp. (Ed. Curran J.C.), 31-38. Dept. Civil Eng., University of Toronto,Toronto. 

Hoek E. and Brown E.T. (1997). Practical estimates of rock mass strength. Int. 

J.Rock Mech. and Min. Sci., Vol.34, No.8, pp.1165-1186. 

Hoek E., Kaiser P.K. and Bawden W.F. (1995) "Support of Underground Excavations 

in Hard Rock", Balkema Publishers. 

Hoek E., Kaiser P.K. and Bawden W.F. (1995). Support of Underground Excavations 

in Hard Rock, p.215. Balkema, Rotterdam. 

Hoek E., Marinos P. and Benissi M. (1998). “Applicability of the geological strength 

index (GSI) classification for very weak and sheared rock masses. The case of the 

Athens Schist Formation”, Bull. Eng. Geol. Env. 57:151-160, Springer Verlag. 

Hoek E., Wood D. and Shah S. (1992). A modified Hoek-Brown criterion for jointed 

rock masses. Proc. Rock Characterization, EUROCK’92 (Ed. Hudson J.A.), pp209- 

214, B.G.S. 

Hoek, E. 1999. Support for very weak rock associated with faults and shear zones. 

In Rock support and reinforcement practice in mining. (Villaescusa, E., Windsor, 

C.R. and Thompson, A.G. eds.). Rotterdam: Balkema. 19-32. 

HOEK, E. and BRAY, J. (1974): Rock Slope Engineering. The Institution of Mining 

and Metallurgy, London. 309 p. 

HOEK, E. and BROWN, E.T. (1980 a): Empirical strength Criterion for Rock Masses. 

Journal of the Geotechnical Engineering Division, Proc. Am. Soc. Civ. Engrs, 106, 

No G T9, 1013-1035. 

HOEK, E. and BROWN, E.T. (1980 β): Underground excavations in rock. Institution 

of Mining and Metallurgy, London p.p. 527. 

Hoek, E. and Brown, E.T. 1997. Practical estimates or rock mass strength. Int. J. 

Rock Mech. & Mining Sci. & Geomechanics Abstracts. 34(8), 1165-1186. 

 

 

Hoek, E., Carranza-Torres, C.T., and Corkum, B. (2002), Hoek-Brown failure 

criterion - 2002 edition. Proc. North American Rock Mechanics Society meeting 

in Toronto in July 2002. Hoek, Evert, (2002), A Brief History of the Hoek-Brown 

Failure Criterion, unpublished document. 

Hoek, E., Marinos, P. and Benissi, M. (1998) Applicability of the Geological Strength 

Index (GSI) classification for very weak and sheared rock masses. The case of the 

Athens Schist Formation. Bull. Engg. Geol. Env. 57(2), 151-160. 

11.35


 

 

 

 

 

 

 

 

Hoek, Evert, Practical Rock Engineering - An Ongoing Set of Notes, available on 

the Rocscience website, www.rocscience.com 

Holtz R. D., Kovacs W. D. (1981): « An Introduction to Geotechnical Engineering», 

Prentice Hall Inc. 

HOUGHTON, D.A. (1976): The role of rock quality indices in the assessment of rock 

masses. Proc. Symp. Exploration for Rock Engineering. Johannesburg. 119-128. 

Houk,I E. and Keener, E. May 1940. Masonry Dams - A Symposium. Basic 

Assumptions, Proc. ASCE. 

Hovius, N. 2000: Macroscale process systems of mountain belt erosion. In 

Summerfield, M. A., editor, Geomorphology and global tectonics. Chichester: Wiley, 


Hovius, N., Stark, C. P. and Allen, P. A. 1997: Sediment flux from a mountain belt 

derived from landslide mapping. Geology 25, 231-234. Google Scholar., Crossref. 

Hovius, N., Stark, C. P., Tutton, M. A. and Abbott, L. D. 1998: Landslide-driven 

drainage network evolution in a pre-steady-state mountain belt: Finisterre 

Mountains, Papua New Guinea. Geology 26, 1071-1074. Google Scholar., Crossref. 

How to design concrete structures using Eurocode 2. CCIP-004,The Concrete 

Centre, 2006. Guidance for the design and detailing of a broad range of concrete 

elements to Eurocode 2. 

ICIMOD (International Centre for Integrated Mountain Development) 2000: 

http://www.icimod.org.sg/focus/risks_hazards/lslide_tibet_2000.htm Google 

Scholar 

ICOLD (1987). Dam safety: guidelines, Bulletin 59. Technical Report, International 

Committee on Large Dams. Google Scholar. 

 

 

 

 

 

 

 

INSTITUTION OF STRUCTURAL ENGINEERS/THE CONCRETE SOCIETY. Standard 

method of detailing structural concrete - a manual for best practice. IStructE, 2006. 

ISRΜ Suggested Methods (1981) "Rock characterisation, testing and monitoring", 

E.T. Brown (Editor), Pergamon Press, Oxford. 

Jaeger, J.C. 1971. Friction of rocks and stability of rock slopes. The 11th Rankine 

Lecture. Géotechnique 21(2), 97-134. 

JAEGER, J.C. and COOK, N.G.W., "Fundamentals of Rock Mechanics", Chapman and 

Hall Ltd., 1971. 

Jaworski, G. W., J. M. Duncan, and H. B. Seed, An Experimental Study of Hydraulic 

Fracturing, Report No. UCB/GT/79-02, University of California, Berkeley, CA, Ott 

(1949). 

Jennings, M. E., Schneider, V. R. and Smith, P. E. 1981: The 1980 eruptions of 

Mount St. Helens, Washington. Computer assessments of potential flood hazards 

from breaching of two debris dams, Toutle River and Cowlitz River systems. U.S. 

Geological Survey Professional Paper 1250, 829-836. Google Scholar. 

Johnston, M. R. 1974: Major landslides in the upper Buller Gorge Southwest Nelson. 

Transactions of the New Zealand Institution of Engineers 1, 239-244. Google 

Scholar. 

11.36


 

 

 

Jordan, P. 1987: Impacts of mass movement events on rivers in the southern Coast 

Mountains, British Columbia. Environment Canada, Water Research Branch 

Summary Report IWD-HQWRS-SS-83-3. Google Scholar. 

KARAKOSTAS B. G., PAPAZACHOS B.C., et al (1986) "Evidence for Long-Term 

Precursors of Strong Earthquakes in the Northernmost Part of the Aegean Sea" 

Earthquake Prediction. Res,Vol.4.,p.p. 155-164. 

Karapiperis L. N., (1974). Distribution of rainfall in Greek territory. Greek Geological 

Society. pp 1 - 27. 

Karol, R. H., P.E., Soils and Soils Engineering, Prentice-Hall, Inc. A-4 EM 1110-2- 

3506 20 Jan 84. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kemp BG (1996) Ambient vibration assessment of Ruskin dam: dynamic properties. 

University of British Columbia (UBC), Vancouver. Google Scholar. 

Kezd A. R. (1974): "Handbook of Soil Mechanics", Elsevier. 

King, J., Loveday, I. and Schuster, R. L. 1987: Failure of a massive earthquakeinduced 

landslide dam in Papua New Guinea. Earthquakes and Volcanoes 19, 40- 


King, J., Loveday, I. and Schuster, R. L. 1989: The 1985 Bairaman landslide dam 

and resulting debris flow, Papua New Guinea. Quarterly Journal of Engineering 


Kirkham D., Powers W. (1972): "Advanced Soil Physics", Willey-Interscience. 

KLAWS, W.J. (1962): An approach to rock mechanics. Soil mechanics and 

Foundations division. Proc. A.S.C.E. Vol. 88 No S.M.4. 

Kotoulas D., (1986). Lessons of general hydrology and hydraulics. Edition of A.U.S. 

Koutsogiannis, D., Tarla, K., (1987). Estimation of sediment yield in Greece. 

Technical Chronicals, A.V.7. pp 127 - 154. 

Laginha Serafim, J & Clough, R. W. 1990. Arch Dams, International Workshop on 

Arch Dams / Coimbra / 5-9 April 1987. 

Lambe T. W. (1951): "Soil Testing for Engineers", J. Wiley & Sons, New York. 

LAUFFER, H. (1958): Gebirgsklassifierung fur den stollenbau. Geologie und 

Bawwesen, 24, 46-51. 

Lee I. K., White W., Ingles O. G. (1983): "Geotechnical Engineering", Pitman. 

Li, T. 1989: Landslides extent and economic significance in China. In Brabb, E. E. 

and Harrod, B. L., editors, Landslides. Extent and economic significance. 

 

 

 

Lins, W. 1993: The dam thesis: a description of a shallow landslide-dammed lake. 

Unpublished B.Sc. (Hons) Thesis, Victoria University of Wellington. Google Scholar. 

Loh CH, Chen CH, Hsu TY (2011) Application of advanced statistical methods for 

extracting long-term trends in static monitoring data from an arch dam. J Struct 

Health Monit. doi:10.1177/1475921710395807. Google Scholar. 

Loh CH, Tsu-Shiu W (1996) Identification of Fei-Tsui arch dam from both ambient 

and seismic response data. Soil Dyn Earthq Eng 15:465–483Crossref. Google 

Scholar. 

11.37


Lombard, R. E., Miles, M. B., Nelson, L. M., Kresh, D. L. and Carpenter, P. J. 1981: 

The 1980 eruptions of Mount St. Helens, Washington. The impact of mudflows on 

May 18 on the lower Toutle and Cowlitz Rivers. U.S. Geological Survey Professional 

Paper 1250, 693-699. Google Scholar. 

 

 

 

 

 

Lowe, D. A. and Green J. D. 1987: Origins and development of the lakes. In Viner, 

A. B., editor, Inland waters of New Zealand. Wellington, DSIR Bulletin No. 241, 1- 


Lowe, D.A. 1987: The geology and the landslides of the Lake Tutira Waikoura area. 

Unpublished M.Sc. Thesis, Victoria University of Wellington. Google Scholar. 

Lu, Z. Y. and Cruden, D. M. 2000: Fluvial processes and landslide activity in the 

western Peace River lowland, Alberta, Canada. In Bromhead, E., Dixon, N. and 

Ibsen, M. L., editors, Landslides in research, theory and practice. 

Lunardi, P. 2000. The design and construction of tunnels using the approach based 

on the analysis of controlled deformation in rocks and soils. Tunnels and Tunnelling 

International, Special supplement, May 2000. 

Maizels, J. 1995: Sediments and landforms of modern proglacial terrestrial 

environments. In Menzies, J., editor, Modern glacial environments. Oxford: 

Butterworth-Heinemann, 365-416. Google Scholar. 

 

 

Manual for the design of concrete building structures to Eurocode 2. Institution of 

Structural Engineers, 2006. A manual for the design of concrete buildings to 

Eurocode 2 and its National Annex. 

Marshall, P. 1926: The origin of Lake Waikaremoana. Transactions of the New 

Zealand Institute 57, 237-244. Google Scholar. 

Mason, K. 1929: Indus floods and Shyok glaciers. Himalayan Journal 1, 10-29. 


 

 

 

 

 

 

 

Mata J (2011) Interpretation of concrete dam behavior with artificial neural network 

and multiple linear regression models. Eng Struct 33:903–910Crossref. Google 

Scholar. 

Mata J, Tavares de Castro A, Sa’ da Costa J (2013) Time–frequency analysis for 

concrete dam control: correlation between the daily variation of structural response 

and air temperature. J Eng Struct 48:658–665Crossref. Google Scholar. 

MATULA, Μ., HOLZER, R. (1978): Engineering Geology Typology of Rock Masses. 

Felsmechanik Kol-loquium Karlsruhe. Trans Tech. Pabl. 

Mc Carthy D. F. (1977): "Essentials of Soil Mechanics and Foundations", Reston 

Publ. Comp. Inc. 

Meigh, A. C. 1980. Geotechnical investigations for dams. In: Symposium on 

Problems and Practice of Dam Engineering / 1 - 15 Dec. 1980. pp 163-181. 

Melekestsev, I. V., Dirksen, O. V. and Girina, O. A. 1999: A giant landslide-explosion 

cirque and a debris avalanche at Bakening Volcano, Kamchatka. Volcanology and 

Seismology 20, 265-279. Google Scholar. 

Mendes P, Oliveira Costa C, Almeida Garrett J, Oliveira S (2007) Development of 

monitoring system to Cabril dam with operational modal analysis. In: The 

11.38


Proceedings of the 2nd Experimental Vibration Analysis for Civil Engineering 

Structures (EVACES), Porto. Google Scholar. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Mendes P, Oliveira S (2009) Influence of the intake tower behavior on modal 

identification of Cabril dam. In: The proceedings of the 3rd International Operational 

Modal Analysis Conference Portonovo. Google Scholar. 

Mendes P, Oliveira S, Guerreiro S, Baptista MA, Campos Costa A (2004) Dynamic 

behavior of concrete dams monitoring and modelling. In: The Proceedings of the 

13th World Conference on Earthquake Engineering, Vancouver. Google Scholar. 

Meyer, W., Schuster, R. L. and Sabol, M. A. 1994: Potential for seepage erosion of 

landslide dam. American Society of Civil Engineers Journal of Geotechnical 

Engineering 120, 1211-1229. Google Scholar., Crossref. 

Meyerhof G. G. (1953): " The Bearing Capacity of Footings under Eccentric and 

Inclined Loads", Proc. III Int. Conf. S. M. F. E. Zurich, 1, pp. 440 - 443. 

Meyerhof G. G. (1956): "Penetration Tests and Bearing Capacity of Cohesionless 

Soils", J. of S. M. F. Div., ASCE, Vol. 82,SM1. 

Meyerhof G. G. (1963): "Some Recent Research on the Bearing Capacity of 

Foundations", Can. Geotech. J., 1(1), pp. 16-26. 

MILLER, R.P. (1965): Engineering classification and index properties for intact rock. 

Ph. D. Thesis. Unifi. of Illinois. 

Milne W. E. (1970): "Numerical Solution of Differential Equations", Dover Publ. Inc. 

New York. 

Ministy of Energy, (1987). Catalog of meteorological stations in Greece. 

Mivehchi MR, Ahmadi MT (2003) Effective techniques for arch dam ambient 

vibration test. Application on two Iranian dams. Report from the International 

Institute of Earthquake and Seismology (IIEES), Tehran. Google Scholar. 

MOISTURE-UNIT WEIGHT RELATIONSHIPS (Compaction Test) - ASTM D698 and 

D1557, AASHTO T99 (standard) and T180 (modified). 

MORGENSTERN, N.R., PRICE, V.E., (1965). "The Analysis of the Stability of General 

Slip Surfaces", Geotechnique, 15, pp. 79-93. 

MORGENSTERN, N.R., PRICE, V.E., (1965). "The Analysis of the Stability of General 

Slip Surfaces", Geotechnique, 15, pp. 79-93. 

Mosley, B., Bungey, J., Hulse, R., (2007) Reinforced concrete design to Eurocode 2. 

Sixth edition. PALGRAVE MACMILLAN. 2007-MOSLEY(Sixth Ed). 

 

 

 

 

Moyo P, Oosthuizen C (2010) Ambient vibration survey trials of two arch dams in 

South Africa. In: The Proceeding of the 8th ICOLD European Club Symposium, 

Innsbruck. Google Scholar. 

Myslivec A., Kysela Z. (1978): "The Bearing Capacity of Building Foundation", 

Elsevier Sc. Publ. Co, Amsterdam. 

MΑΝΝ, J.F., Jr., Estimating quantity and quality of ground water in dry regions using 

airphotos, Intl. Assoc. Sci. Hydrology Publ. 44, 125 - 134, 1958. 

Nassif, A. (2011). Structures 2: Lecture notes. University of Portsmouth. United 

Kingdom. 

11.39


National Annex to Eurocode 2 - Part 1-1. British Standards Institution, 2005. 

National Res. Council, Canada (1975) "Canadian Manual on Foundation 

Engineering". Associate Comitee on the National Building Code, NRC, Ottawa. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Neff, T. L., J. W. Sager, and J. B. Griffiths, “Consolidation Grouting at an Existing 

Navigation Lock” Grouting Geotechnical Engineering, ASCE (1982). 

Neff, T. L., J. W. Sager, and J. B. Griffiths, “Consolidation Grouting at an Existing 

Navigation Lock” Grouting Geotechnical Engineering, ASCE (1982). 

NSCS, National structural concrete specification for building construction, 3rd edit 

iont16! May 2004. 

OBERT, L., and DUVALL, W.I., "Rock Mechanics and the Design of Structures in 

Rock", John Wiley and Sons Inc., New York, 1967. 

OECD (1992). "1992 Ouestionnaire", Environmental Directorate, Environmental 

Policy Committee, Paris. 

Okuma N, Etou Y, Kanzawa K, Hirata K (2008) Evaluation of dynamic properties of 

an aged large arch dam. Civil Engineering Group. Research Laboratory report, 

Kyushu Electric Power Co., Fukuoka. Google Scholar. 

Oliviera S, Rodrigues J, Mendes P, Costa AC (2004) Damage characterization in 

concrete dams using output-only modal analysis. In: The Proceedings of 22nd 

International Modal Analysis Conference Dearborn, Michigan. Google Scholar. 

Ongley, M. 1932: Waikaremoana. New Zealand Journal of Science and Technology 

14, 173-184. Google Scholar. 

Page, M. J. and Trustrum, N. A. 1997: A late Holocene lake sediment record of the 

erosion response to land use change in a steepland catchment, New Zealand. 

Zeitschrift für Geomorphologie Supplementband 41, 369-392. Google Scholar. 

Page, M. J., Trustrum, N. A. and Dymond, J. R. 1994: Sediment budget to assess 

the geomorphic effect of a cyclonic storm, New Zealand. Geomorphology 9, 169- 


Page, W. D. and Mattsson, L. 1981: Landslide lakes near Santa Fe de Antioquia. 

Revista CIAF 6, 469-478. Google Scholar. 

PATTON, F.P. and DEERE D.U. (1971): Significant geological factors in rock slope 

stability. Symposium on planning Open Pit Mines, Johanessburg 1970. Balkema, 

Amsterdam. 

PD 6687 Background paper to the UK National Annexes BS EN 1992-1. 

 

 

Pearce, A. J. and Watson, A. J. 1986: Effects of earthquake-induced landslides on 

sediment budget and transport over a 50 year period. Geology 14, 52-55. Google 


Peck, R.B, Hanson, W.B and Thornburn, T.H, (1967), Foundation Engineering, 2nd 

edn, John Wiley, New York, p 310. 

PECK, R.B., W.E., HANSON and T.H., THORNBURN (1974). "Foundation 

Engineering". Second Edition, John Wiley and Sons Inc. New York, 514 pages. 

 

Perloff W. H., Baron W. (1976): "Soil Mechanics. Principles and Applications", The 

Ronald Press Co., New York. 

11.40


 

 

 

 

 

 

 

Perner F, Obernhuber P (2010) Analysis of arch dam deformation. Front Archit Civ 

Eng China 4(1):102–108. doi:10.1007/s1170-010-0012-7Crossref. Google Scholar. 

Perrin, N. D. and Hancox, G. T. 1992: Landslide-dammed lakes in New Zealand 

preliminary studies on their distribution, causes and effects. In Bell, D. H., editor, 

Landslides. Glissements de terrain. 

Philip, H. and Ritz, J. F. 1999: Gigantic paleoland-slide associated with active 

faulting along the Bogd fault Gobi-Altay, Mongolia. Geology 27, 211-214. Google 


Pirocchi, A. 1991: Landslide dammed lakes in the Alps: typology and evolution. 

Pavia: Tesi di dottorato inedita, 155-155 pp. (In Italian). Google Scholar. 

PITEAU, D.R. (1973): Characterizing and extrapolating rock properties in 

Engineering practice. Rock Mechanics (Springer-Verlag) Suppl. 2, p.p. 5-31. 

Plaza-Nieto, G. and Zevallos, O. 1999: The La Josefina rockslide, in the 1993 La 

Josefina rockslide and Rio Paute landslide dam, Ecuador. In Sassa, K., editor, 

Landslides of the world. Kyoto: The Japan Landslide Society, 355-358. Google 

Scholar. 

Popescu TD (2011) A new approach for dam monitoring and surveillance using blind 

source separation. Int J Innov Comput Inf Control 7(6):3811–3824. Google Scholar. 

PRAKASH, S. (1981). "Soil Dynamics", McGraw - Hill Book Company, New York, 426 

pages. 

 

 

 

Precast Eurocode 2: Design manual. CCIP-014, British Precast Concrete Federation, 

2008. A handbook for the design of precast concrete building structures to Eurocode 

2 and its National Annex. 

Precast Eurocode 2: Worked examples. CCIP-034, British Precast Concrete 

Federation, 2008. Worked examples for the design of precast concrete buildings to 

Eurocode 2 and its National Annex. 

Principles of lateral stability , the structural engineer ( July 2012) Note 10 Level 

1,technical guidance note. 

Properties of concrete for use in Eurocode 2. CCIP-029,The Concrete Centre, 2008. 

How to optimize the engineering properties of concrete in design to Eurocode 2. 

 

 

 

Pushkarenko, V. P. and Nikitin, A. M. 1988: Experience in the regional investigation 

of the state of mountain lake dams in central Asia and the character of breach 

mudflow formation. In Kozlovskii, E. A., editor, Landslides and mudflows. Moscow, 

UNEP/UNESCO, 359-362. Google Scholar. 

Pytharouli S, Iand Stathis CS (2005) Deformation and reservoir level fluctuations: 

evidence for a causative relationship from spectral analysis of a geodetic monitoring 

record. Eng Struct 27:361–370Crossref. Google Scholar. 

Read, S. A. L., Beetham, R. D. and Riley, P. B. 1992: Lake Waikaremoana barrier: 

a large landslide dam in New Zealand. In: Bell, D. H., editor, Landslides. 

Glissements de terrain. 

RELATIVE-DENSITY DETERMINATION - ASTM D4253 AND D4254. 

11.41


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Reneau, S. L. and Dethier, D. P. 1996: Late Pleistocene landslide-dammed lakes 

along the Rio Grande, White Rock Canyon, New Mexico. Geological Society of 

America Bulletin 108, 1492-1507. Google Scholar., Crossref. 

Reynolds S (2013) Evaluating the decision criteria for the prioritization of South 

African dams for rehabilitation in terms of risk to human lives. Dissertation 

Stellenbosch University. Google Scholar. 

Rich TP (2006) Lessons in social responsibility from the austin dam failure. Int J 

Engng Ed 22(6):1287–1296. Google Scholar. 

Richards, K. 1999: The magnitude-frequency concept in fluvial geomorphology: a 

component of a degenerating research programme? Zeitschrift für Geomorphologie 

Supplementband 115, 1-18. Google Scholar. 

Riley, P. B. and Read, S. A. L. 1992: Lake Waikaremoana present day stability of 

landslide barrier. In: Bell, D. H., editor, Landslides. Glissements de terrain. 

Riley, P. B., Meredith, A. S. and Lilley, P. B. 1993: Tunawaea landslide dam collapse 

physical and environmental consequences. Proceedings IPENZ Annual Conference, 

Hamilton, 629-639. Google Scholar. 

Ritter, D. F., Kochel, R. G. and Miller, J. R. 1999: The disruption of Grassy Creek: 

implications concerning catastrophic events and thresholds. Geomorphology 29, 

323-338. Google Scholar., Crossref. 

Robinson, E., Ahmad, R., Phillip-Jordan, C. and Armstrong, N. 1996: The Burlington 

landslide, mouth of the Rio Grande, Jamaica: example of an ancient slide dam? 

Journal Geological Society of Jamaica 31, 37-42. Google Scholar. 

Ryder, J. M. 1986: The Lillooet terraces of Fraser River: a palaeoenvironmental 

enquiry. Canadian Journal of Earth Sciences 23, 869-884. Google Scholar., Crossref. 

Sachpazis, C., "Engineering Geological Properties of Prasinite Rock from Daskalio 

(Lavrium - Attiki). Suitability as Skid - Resistant Road Aggregate". Under publication 

in the Bulletin of the Technical Annals. Greece. 

Sachpazis, C., (1983): The Engineering Geological Preperties of the Great Limestone 

in Northamber-land, England. M. Sc. Dissertation. University of New-castel-upon- 

Tyne. 

Sachpazis, C., (1986), "Geotechnical Description, Classification and Properties of 

Carbonate and Calcareous Rock Masses. Their Recording Procedure". Published in 

the Bulletin of Mining and Metallurgical Annals. Greece. December 1986. No. 62. 

(available at http://www.geodomisi.com/en/files/Publications/Academic/4- 

C%20Sachpazis_Geotechnical_Properties_of_Carbonate_Rocks_Lt.pdf). 

Sachpazis, C., (1986), "Quick Spectrophotometric Method for the Determination of 

Sulphates in Concrete Aggregates and Foundation Soils". 1986. Published in the 

Bulletin of Mining and Metallurgical Annals. Greece. June 1986. No. 61. (available 

at 

http://www.geodomisi.com/en/files/Publications/Academic/5- 

C_Sachpazis_Quick_Spectrophotometric_Method.pdf). 

Sachpazis, C., (1986), "The effects of Contact Metamorphism on the Engineering 

geological Properties of the Great Limestone in Northumberland, England". 1986. 

Published in the Bulletin of the Public Works Research Center. No. 3-4 / 1986. 

(available at http://www.geodomisi.com/en/files/Publications/Academic/2b- 

C_Sachpazis_EFFECTS_GREAT_LIMESTONE_UK_En_Ver_Lt.pdf). 

11.42


 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sachpazis, C., (1986), "The Engineering Geological properties of the Triassic 

Dolomite of the Stefani area (Greece) in relation to its suitability in the skid resistant 

pavement surface construction". Published in the Bulletin of the International 

Association of Engineering Geology. I.A.E.G., 1986. (available at 

http://www.springerlink.com/content/r4376058r4044330/ 

or 


C_Sachpazis_SKID_RESISTANT_DOLOMITE_Lt.pdf). 

Sachpazis, C., (1988), "Building Stones of Ancient Monuments in Attika. Greece. An 

outline". 1988. Presented in the Symposium of the International Association of 

Engineering Geology, held in Athens, Greece, 19 - 23 September 1988. Published 

in the Proceedings of the 1988 International Symposium of I.A.E.G.. Cooperation 

with Dermetzopoulos, Davi, Mimidis, Perraki, Kazas. (available at 


C_Sachpazis_Building_stones.pdf). 

Sachpazis, C., (1988), "Geotechnical Site Investigation Methodology for Foundation 

of Structures". 1988. Published in the Bulletin of the Public Works Research Centre. 

Edition January - June 1988. (available at 


C%20Sachpazis_GEOTECHNICAL%20SITE%20INVESTIGATION.pdf). 

Sachpazis, C., (1988), "The influence of the Contact Metamorphism on the 

Engineering Geological Behaviour of the Great Limestone Aggregates, from 

Northumberland, England". 1988. Published in the Bulletin of Mining and 

Metallurgical Annals. Greece. 1988. No. 68. (available at 


C_Sachpazis_Influence_on_Great_Limestone_Aggregates.pdf). 

Sachpazis, C., (1989), "Engineering geological properties of the "Mornos" and "Ska" 

river natural aggregates, at sites Kastraki and Skala. Their suitability as concrete 

aggregates." Published in the Bulletin of Public Works Research Centre. Greece. Vol. 

101-102, January - June 1989. (available at 


C_Sachpazis_SUITABILITY_OF_MORNOS_AGGREGATES.pdf). 

Sachpazis, C., (1989), "Slope Stability Problems in Messochori, Karpathos island". 

Published in the Proceedings of 2nd Conference of the Bulletin of Hellenic 

Geographical Society. 1989. (available at 


C_Sachpazis_Slope_stability_in_Karpathos_Lt.pdf). 

Sachpazis, C., (1990), "Aerial Photographs and Photogeology. Their contribution on 

Preliminary stage of Highway Design". Published by Technical Board of Greece. 

1990. Lecture, under the same topic, given to Surveyor Engineers, in T.B.G., on 03 

- Dec - 1990. 

Sachpazis, C., (1990), "Correlating Schmidt hardness with Compressive Strength 

and Young's Modulus of Carbonate Rocks." Published in the Bulletin of the 

International Association of Engineering Geology, No 42 Paris. October 1990. 

(available at http://www.springerlink.com/content/r4376058r4044330/). 

Sachpazis, C., (1990), "Physico-mechanical properties of Kalamata quarries crushed 

aggregates. Investigation on their suitability as Portland cement concrete 

aggregates." Presented on 9th Hellenic Concrete Symposium in Kalamata, held on 

14 -16 February 1990. (available at 

11.43



C_Sachpazis_Physico-mechanical_properties_of_Kalamata.pdf). 

Sachpazis, C., (1991), "Engineering Geological mapping methodology for 

underground excavations." Published in the Bulletin of Mining and Metallurgical 

Annals, No 75. Greece. 1991. (available at 


C%20Sachpazis%20- 

%20Engineering%20Geological%20mapping%20methodology.pdf). 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sachpazis, C., (1992), "Liquefaction analysis of Kifisos River Sandy Alluvial deposits. 

PC software Development". Published in the bulletin of Engineering Geological 

Scientific Issues 1992. (available at 


C_Sachpazis_Liquefaction_analysis_of_Kifisos.pdf). 

Sachpazis, C., (1993), "Geotechnical and Engineering Geological Conditions of the 

foundation area of the building offices of the Holly Metropolis of Megara and 

Salamina. Cause of damage of the building". Published in the Bulletin of Engineering 

Geological Scientific Issues. 1993. 

Sachpazis, C., (1993), "Investigation of the slope stability of the wider area of Almiri 

- (Katakali). Methods of preventing and restraining the failures. Presented in the 

3rd Conference of the Hellenic Geographical Association, 1993. (available at 


C_Sachpazis_Slope_Stability_in_Katakali.pdf). 

Sachpazis, C., (1994), Integrated system for management of water resources 

(ground and surface water) of Attica district. Perfecture of Attica. 

Sachpazis, C., (1997), "Geomorphological investigation of the drainage network and 

calculation of the peak storm runoff (Qp) and sediment yield of Sarantopotamos 

and Katsimidi streams". Published and Presented in the Symposium of the 

International Association of Engineering Geology, on 23 to 27 June 1997. 

Cooperation with A. Livaditi and G. Livaditis. (available at 

http://books.google.com/books?id=fhngYMnDhVoC&pg=PR19&lpg=PR19&dq=Sac 

hpazis&source=web&ots=2l1w753XED&sig=-iVC8gRmudYWadDgHMzRqEGIr4&hl=en&sa=X&oi=book_result&resnum=6&ct=result#PPA31 

,M1 or http://www.geodomisi.com/en/files/Publications/Academic/18- 

C%20Sachpazis_Sarantopotamos-Katsimidi%20streams.pdf). 

Sachpazis, C., (2000), "Geomorphological investigation of the drainage networks 

and calculation of the peak storm runoff of Skarmaga and Agia Triada streams, Attiki 

- Greece". Published in Volume 5 - 2000 of the Electronic Journal of Geotechnical 

Engineering (E.J.G.E.). Cooperation with O. G. Manoliadis. 2000. (available at 


C%20Sachpazis_Skarmaga_Agia%20Triada%20streams.pdf). 

Sachpazis, C., (2001), "Geotechnical Aspects of a Landfill Site Selection Study in 

North Evia -Greece". Published in Volume 6 - 2001 of the Electronic Journal of 

Geotechnical Engineering (E.J.G.E.). Cooperation with O. G. Manoliadis. 2001. 

(available at http://www.ejge.com/2001/Ppr0104/Abs0104.htm). 

Sachpazis, C., (2003), "The Role of Terrain Characteristics in Flood Management, 

Attica, Greece". Published in Volume 11 - Paper 13, Posted October 28, 2003, of 

the Electronic Journal of the International Association for Environmental Hydrology 

11.44


- ISSN 1058-3912. Cooperation with O. G. Manoliadis. 2003. (available at 

http://www.hydroweb.com/jehabs/manolabs.html). 

 

 

 

 

 

 

 

Sachpazis, C., (2004), "Monitoring and Correlating geotechnical Engineering 

Properties and Degree of Metamorphism in a four-stage alteration process passing 

from pure Limestone to pure Marble". Published in Volume 9, Bundle B - 2004 of 

the Electronic Journal of Geotechnical Engineering (E.J.G.E.). 2004. (available at 

http://www.ejge.com/2004/Ppr0416/Ppr0416.htm). 

Sachpazis, C., (2005), «A Hydrogeotechnical Integrated System for Water 

Resources Management of Attica - Greece». Presented in the 6 th International 

Conference of the European Water Resources Association (EWRA2005), held in 

Menton (France). (http://www.ewra.net/pages/6t_ewra_proc.pdf and 


C%20Sachpazis%20EWRA2005_A%20Hydrogeotechnical%20Integrated%20Syste 

m.pdf). Cooperation with Manoliadis Odysseus, Baronos Athina, and Tsapraili 

Chrysanthy. 2005. 

Sachpazis, C., (2011), "Soil liquefaction potential assessment of a coastal 

foundation ground and its suitability for a CCGT Power Plant construction in Greece". 

Published in Volume 16 – 2011, Bund. G of the Electronic Journal of Geotechnical 

Engineering (E.J.G.E.). (available at 

http://www.geodomisi.com/en/files/Publications/Academic/24C_Sachpazis_Soil%2 

0liquefaction%20CCGT%20Power%20Plant.pdf). 

Sachpazis, C., (2013), "Detailed Slope Stability Analysis and Assessment of the 

Original Carsington Earth Embankment Dam Failure in the UK". Published in Volume 

18 – 2013, Bund. Z of the Electronic Journal of Geotechnical Engineering (E.J.G.E.). 

(available at http://www.ejge.com/2013/Ppr2013.515mar.pdf or 



%20Slope%20stability%20of%20Carsington%20Dam%20Failure.pdf). 

Sachpazis, C., (2014), "Experimental Conceptualisation of the Flow Net system 

construction inside the body of homogeneous Earth Embankment Dams". Published 

in Volume 19 – 2014, Bund. J of the Electronic Journal of Geotechnical Engineering 

(E.J.G.E.). (available at http://www.ejge.com/2014/Ppr2014.201mar.pdf or 



%20Earth%20Embankment%20Dams%20and%20Flow%20Nets.pdf). 

Sachpazis, C., (2014), "Trends and needs for the prediction of the inelastic capacity 

of steel members considering the differences in seismic loading conditions". 

Published in 8 th National Conference of Steel Structures. Tripoli, 3-5 October, 

Greece. CD, Paper 021. Cooperation with Anastasiadis A., Voghiatzis T.. 2014. 

(available 

at 

http://www.academia.edu/8793769/Trends_and_needs_for_the_prediction_of_the 

_inelastic_capacity_of_steel_members_considering_the_differences_in_seismic_lo 

ading_conditions or http://www.teepelop.gr/wpcontent/uploads/2013/11/ProgrSinedr_Trip2-4.10.14.pdf). 

Sachpazis, C., (2016), "Discussion on the Analysis, Prevention and Mitigation 

Measures of Slope Instability Problems: A case of Ethiopian Railways” Published in 

Volume Vol. 21 [2016], Bund. 12, pp 4531-4547, of the Electronic Journal of 

Geotechnical Engineering (E.J.G.E.). Co-Authored with: Eleyas Assefa, Dr. Li Jian 

Lin, Dr. Deng Hua Feng, Dr. Sun Xu Shu, Dr. Anthimos S. Anastasiadis. (Available 

11.45


at ejge.com (http://www.ejge.com/2016/Ppr2016.0388md.pdf or 


Discussion%20on%20the%20Analysis,%20Prevention%20and%20Mitigation%20 

Measures%20of%20Slope%20Instability%20Problems_A%20case%20of%20Ethio 

pian%20Railways_Ppr2016.0388ma.pdf). 

 

 

 

 

 

Sachpazis, C., (2016), "Probabilistic Slope Stability Evaluation for the New Railway 

Embankment in Ethiopia” Published in Volume Vol. 21 [2016], Bund. 11, pp 4247- 

4272, of the Electronic Journal of Geotechnical Engineering (E.J.G.E.). Co-Authored 

with: Eleyas Assefa, Dr. Li Jian Lin, Dr. Deng Hua Feng, Dr. Sun Xu Shu, Dr. 

Anthimos S. Anastasiadis. (Available at ejge.com 

(http://www.ejge.com/2016/Ppr2016.0362mc.pdf 

or 


C%20Sachpazis_Eleyas_Probabilistic%20Slope%20Stability%20Evaluation%20for 

%20the%20New%20Railway%20Embankment%20in%20Ethiopia.pdf). 

Sachpazis, C., (2017), “Assessment of Potential Tunneling Hazards for the New 

Railway Tunnel in Ethiopia”. Published in the International Journal of Engineering 

Research in Africa, ISSN: 1663-4144, Vol. 33, pp 159-178, 

doi:10.4028/www.scientific.net/JERA.33.159, 2017 Trans Tech Publications, 

Switzerland. Co-Authored with: Eleyas Assefa, Dr. Li Jian Lin, Dr. Deng Hua Feng, 

Dr. Sun Xu Shu. (Available at https://www.scientific.net/JERA.33.159). 

Sachpazis, C., (2017), “Slope Stability Evaluation for the New Railway Embankment 

using Stochastic Finite Element and Finite Difference Methods” Published in Volume 

Vol. 22 [2017], Bund. 01, pp 33-49, of the Electronic Journal of Geotechnical 

Engineering (E.J.G.E.). Co-Authored with: Eleyas Assefa, Dr. Li Jian Lin, Dr. Deng 

Hua Feng, Dr. Sun Xu Shu. (Available at ejge.com 

(http://www.ejge.com/2017/Ppr2017.0005ma.pdf 

or 


Slope%20Stability%20Evaluation%20for%20the%20New%20Railway%20Embank 

ment%20using%20Stochastic%20&%20Finite%20Element%20Method_Ppr2017.0 

005ma.pdf). 

Sakurai, S. 1983. Displacement measurements associated with the design of 

underground openings. Proc. Int. symp. field measurements in geomechanics, 

Zurich 2, 1163-1178. 

Sarkar, S., Bonnard, C. and Noverraz, F. 2000: Risk assessment of potential 

landslide dams in the valleys of La Veveyse and Veveyse de Fegire, Switzerland. In: 

Bromhead, E., Dixon, N. and Ibsen, M. L., editors, Landslides in research, theory 

and practice. 

Schist formation". Bulletin of the Engineering Geology and the Environment. Vol 57, 

151-160. 

 

 

 

Schuster, R. L. 1993: Landslide dams - a worldwide phenomenon. Proceedings 

Annual Symposium of The Japanese Landslide Society, Kansai Branch, 27 April, 

Osaka, 1-23. Google Scholar. 

Schuster, R. L. 1995: Landslide dams - a worldwide phenomenon. Journal of the 

Japanese Landslide Society 31(4), 38-49 (in Japanese). Google Scholar., Crossref. 

Schuster, R. L. 2000: Outburst debris flows from failure of natural dams. 

Proceedings 2nd International Conference on Debris Flow Hazard Mitigation, 16-20 

August, Taipeh, 29-42. Google Scholar. 

11.46


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Schuster, R. L. and Costa, J. E. 1986a: A perspective on landslide dams. American 

Society of Civil Engineers Geotechnical Special Publication 3, 1-20. Google Scholar. 

Schuster, R. L. and Costa, J. E. 1986b: Effects of landslide damming on hydroelectric 

projects. Proceedings 5th International Association of Engineering Geology 

Congress, Buenos Aires 1986, 1295-1307. Google Scholar. 

Schuster, R. L., Logan, R. L. and Pringle, P. T. 1992: Prehistoric rock avalanches in 

the Olympic Mountains, Washington. Science 258, 1620-1621. Google Scholar., 

Crossref., Medline 

Schuster, R. L., Riedel, J. L. and Pringle, P. T. 2000: Early Holocene Damnation 

Creek landslide dam, Washington State, U.S.A. In Bromhead, E., Dixon, N. and 

Ibsen, M. L., editors, Landslides in research, theory and practice. 

Schuster, R. L., Wieczorek, G. F. and Hope, II, D. G. 1998: Landslide dams in Santa 

Cruz County, California, resulting from the earthquake. U.S. Geological Survey 

Professional Paper 1551-C, 51-70. Google Scholar. 

Section 2.4.1 and figure 2.3, page7, Design Building Scheme manual. 

SEED, H.B. (1976). "Some aspects of sand liquefaction under cyclic loading: 

Conference on Behaviour of off-shore structures". The Norwegian Institute of 

Technology, Norway. 

SEED, H.B. (1979). "Soil liquefaction and cyclic mobility evaluation for level ground 

during earthquakes". J. Geotech. Engineering Dic. ASCE Vol. 105, No GT2, pp. 201- 

255. 

SEED, H.B. and I.M. IDRISS (1971). "Simlified procedure for evaluating soil 

liquefaction potentials", J. Soil Mech. Found. Eng. Div. ASCE, Vol 97, No. SM9; pp. 

1249-1273. 

SEED, H.B. and K.L. LEE (1966). "Liquefaction of saturated sands during cyclic 

loading". J. Soil Mech. Found. Eng. Div; ASCE, Vol. 92. No. SM6, pp 105-134. 

Serafim J.L. and Pereira J.P. (1983). Consideration of the geomechanical 

classification of Bieniawski. Proc. Int. Symp. on Engineering Geology and 

Underground Construction, Lisbon 1(II), 33-44. 

Severn RT, Jeary AP, Ellis BR (1980) Forced vibration tests and theoretical studies 

on dams. In: Proceedings of Institution of Civil Engineers, Part 2, vol 69 ICE London. 


Sevim B, Bayraktar A, Altunisk AC (2010) Finite element model calibration of Berke 

arch dam using operational modal testing. J Vibra Contr. 

doi:10.1177/1077546310377912. Google Scholar. 

Shoaei, Z. and Ghayoumian, J. 1997: Landslide dam in Iran, mechanism and 

history. In Marinos, P. G., editor, Engineering geology and the environment. 

Shroder, Jr., J. F. 1998: Slope failure and denudation in the western Himalaya. 

Geomorphology 26, 81-105. Google Scholar., Crossref. 

SIA 160: "∆ράσεις επί των κατασκευών". 

SIA 191: "Προεντεταμένα Αγκύρια σε (χαλαρά) εδάφη και βράχο". 

SIA 2009: "∆ιαστασιολόγηση δομικών έργων με αγκυρώσεις". 

11.47


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

SIA V 193.001: "Σχεδιασμός, ανάλυση και διαστασιολόγηση στα γεωτεχνικά έργα 

(Σχέδιο Ευρωπαϊκού Κανονοσμού ENV 1997-1. Ευρωκώδικας 7). 

Sinclair, B., Estimation of Grout Absorption in Fractured Rock Foundations, 

Published on demand by Univ. Microfilms, Intl., Ann Arbor, Michigan, and London, 

England (1972). 

Skempton A. W., Mc Donald D. H. (1956): "Allowable settlement of Buildings", Proc. 

Int. Civ. Engrs, Part, 3, 5, London. U.K. Paper No 50 pp. 727 - 768. 

Slopes: Analyses and Stabilization. COMPENDIUM 13, Transportation Research 

Board. National Academy of Sciences. U.S.A. 

Snow, D. T. 1964: Landslide of Cerro Condor-Sencca, Department of Ayacucho, 

Peru. In: Kiersch, G. A., editor, Engineering geology case histories. 

Soil Conservation Service, U.S.D.A. (1972): S.C.S National Engineering Handbook, 

Section 4. Hydrology, Soil Conservation Service, U.S. Dept. of Agriculture, 

Washington D.C. 

Soil Mechanics Lecture Series: Design and Construction of Earth Structures 

(sponsored by Soil Mechanics and Foundation Division, Illinois Section, ASCE and 

Civ Eng Dept, Illinois Inst. of Tech., Chicago, IL, pp 93 115. 

Sowers, G. F. 1962. Earth and Rockfill Dam Engineering. Asia Publishing House. 

SOWERS, G.B., SOWERS, G.F., (1970). "Introductory Soil Mechanics and 

Foundations", McMillan Co. 

SPEARING D.R. (1971) "Alluvial Valley Deposits. Geological Society of America. MC 

8-2. 

SPECIFIC GRAVITY OF SOIL SOLIDS - ASTM D854, AASHTO T100 

Standard method of detailing structural concrete. Institution of Structural 

Engineers/The Concrete Society, 2006. A manual for best practice. 

Stiegler W. (1973): "Το Εδαφος στις θεμελιώσεις". Γκιούρδας. Αθήνα. 

Stockbridge, H.M. 1991: Mangawhio drainage system response to a deep-seated 

landslide, Wanganui Region. Unpublished M.Sc. Thesis, Victoria University of 

Wellington. Google Scholar. 

Strahler, A. (1954a): : Statistical analyis in geomorphic research. J Geol. , 62, 1-2 

 

 

 

 

Strahler, A. (1954b): Quantitative geomorphology of erosional lanscapes. 19 th 

Intern. Geol. Cong. (Algeries), 341-54. 

Strahler, A. (1964): Quantitative geomorphology of drainage basins and channel 

network. In 

Strecker, M. R. and Marrett, R. 1999: Kinematic evolution of fault ramps and its role 

in development of landslides and lakes in the northwestern Argentine Andes. 


Sugawara, M.E.,E. Ozaki, I. Watanabe and Y. Katsuyama, 1976: On a Method of 

forecasting the daily discharge of the Mae Nam Chao Phraya and its tributuries at 

several Points by Means of tank model. Research Notes of the N.R.C.D.P., No. 24, 

1-156. 

11.48


 

 

 

 

 

 

 

 

Swanson, F. J., Oyagi, N. and Tominaga, M. 1986: Landslide dams in Japan. In 

Schuster, R. L., editor, Landslide dams: process, risk, and mitigation New York: 

American Society of Civil Engineers Special Publication No. 3, 273-378. Google 

Scholar. 

Tallard, G. R. and C. Caron, Chemical Grouts for Soils, Vols 1 and 2, Federal Highway 

Administration, Reports FHWA-RD-77-50 and FHWA-RD 7751, June (1977). 

Taylor D. W. (1948): "Fundamentals of Soil Mechanics, J. Wiley & Sons, New York. 

TERZAGHI, K. (1943): Theoretical Soil Mechanics, Wiley, New York. 

TERZAGHI, K. and PECK, R.B. (1967): Soil mechanics in engineering practice, John 

Wiley. 

Thomas, H. H. 1976. The Engineering of Large Dams, Part 1, John Wiley and Sons. 

Thomas, H. H. 1976. The Engineering of Large Dams, Part 2, John Wiley and Sons. 

Toll, D. G. 1996-7. Lectures on Geotechnics, University of Durham. 

Tomlinson, M.J. (2001), Foundation Design and Construction, Publication Date: 13 

Mar 2001, ISBN-10: 0130311804, ISBN-13: 978-0130311801, Edition: 7, Pearson 

Education Ltd. 

 

 

 

TOMLINSON, M.J. and BOORMAN, R. (1986) Foundation Design and Construction, 

Longman Scientific & Technical Publishers, Harlow. 

TOMLINSON, M.J., (1980), Foundation Design and Construction", 4th Edition, 

Pitman Publishing Ltd. 

Trauth, M. H. and Strecker, M. R. 1999: Formation of landslide-dammed lakes 

during a wet period between 40 000 and 25 000 yr B.P. in northwestern Argentina. 

Palaeogeography Palaeoclimatology Palaeoecology 153, 277-287. Google Scholar., 

Crossref. 

Trauth, M. H., Alsonso, R. A., Haselton, K. R., Hermanns, R. L. and Strecker, M. R. 

2000: Climate change and mass movements in the NW Argentine Andes. Earth and 

Planetary Science Letters 179, 243-256. Google Scholar., Crossref. 

 

 

 

 

 

 

Trofimenkov J. G. (1974): "Penetration Testing in Eastern Europe", Proc. Eur. Symp. 

on Penetration Testing. 

Trustrum, N. A., Gomez, B., Page, M. J., Reid, L. M. and Hicks, D. M. 1999: Sediment 

production, storage and output: the relative role of large magnitude events in 

steepland catchments. Zeitschrift für Geomorphologie Supplementband 115: 71-86. 


Tsytovich N. (1976): "Soil Mechanics (Concise Course)", Mir Publ., Moscow. 

Tuma J. J., Abdel-Hady M. (1973): "Engineering Soil Mechanics", Prentice-Hall. 

Tweed, F. S. and Russell, A. J. 1999: Controls on the formation and sudden drainage 

of glacier-impounded lakes: implications for jökulhlaup characteristics. Progress in 

Physical Geography 23, 79-110. Google Scholar., Link 

U.S. Army Engineer Waterways Experiment Station, CE, Bibliography on Grouting, 

Miscellaneous Paper C-78-8, June (1978). 

11.49


 

 

 

 

U.S.A. Government Publications. Department of the Army, Corps of Engineers. 

Engineer Manuals. EM 1110-2-3501 Foundation Grouting: Planning. EM 1110-2- 

3503 Foundation Grouting - Field Technique and Inspection. EM 1110-2-3504 

Chemical Grouting. 

UK Department of the Environment, Contaminated Land Research CLR Report no.4, 

Sampling Strategies for Contaminated Land. 

Umbal, J. V. and Rodolfo, K. S. 1996: The 1991 lahars of southwestern Mount 

Pinatubo, Philipines, and evolution of the lahar-dammed Mapanuepe Lake. In 

Newhall, C. G. and Punongbayan, R. S., editors, Fire and mud: eruptions and lahars 

of Mount Pinatubo, Philippines. Seattle: University of Washington Press, 951-970. 


Unconfined Compression Testing - ASTM 2166, AASHTO T208 

Unit Weight of Cohesive Soils - ASTM D2937. 

 

 

 

 

 

 

 

Van Overschee P, De Moor B (1996) Subspace identification for linear systems: 

theory–implementation and applications. Kluwer Academic Publishers, 

DordrechtCrossref.MATH. Google Scholar. 

Vouzaras, A., (1992). Estimation of Runoff as a function of rainfall intensity and the 

land use, in hydrologic basins without hydrometric data. GEO.T.E.E. Greece. 

Wahlstrom, E. E. 1974. Dams, Dam Foundations, and Reservoir Sites. Elsevier 

Scientific Publishing Company. 

Walder, J. S. and Costa, J. E. 1996: Outburst floods from glacier-dammed lakes: 

the effect of mode of lake drainage on flood magnitude. Earth Surface Processes 

and Landforms 21, 701-723. Google Scholar., Crossref. 

Walder, J. S. and O’Connor, J. E. 1997: Methods for predicting peak discharge of 

floods caused by failure of natural and constructed earthen dams. Water Resources 

Research 33, 2337-2348. Google Scholar., Crossref. 

Walters, R. C. S. 1962. Dam Geology. Butterworth. 

WARD, W.H., BURLAND, J.B. and GALOIS, R.W. (1968): Geotechnical assesment of 

a site at Mundford, Norfolk, for a large proto accelarator. Geotechnique, 18,338- 

431. 

Water-Content Determination - "ASTM D2216 (ASTM Standards sec. 4, vol. 4.08), 

AASHTO T265 (Standard Specifications for Transportational Materials and Methods 

of Sampling and Testing, Part II) 

 

 

 

Wayne, W. J. 1999: The Alemania rockfall dam: a record of a mid-Holocene 

earthquake and catastrophic flood in northwestern Argentina. Geomorphology 27, 


Webby, M. G. and Jennings, D. N. 1994: Analysis of dam-break flood caused by 

failure of Tunawaea landslide dam. Proceedings of International Conference on 

Hydraulics in Civil Engineering 1994, University of Brisbane, Queensland, Australia, 


Weidinger, J. T. 1998: Case history and hazard analysis of two lake-damming 

landslides in the Himalayas. Journal of Asian Earth Sciences 16, 323-331. Google 


11.50


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Whitehouse, I. E. 1983: Distribution of large rock avalanche deposits in the central 

Southern Alps, New Zealand. New Zealand Journal of Geology and Geophysics 26, 


Whitehouse, I. E. and Griffiths, G. A. 1983: Frequency and hazard of large rock 

avalanches in the central Southern Alps. Geology 11, 331-334. Google Scholar., 

Crossref. 

Wichham, G.E., tiedemann, H.R. and Skinner, E.H. (1972): Support determinations 

based on geologic predictions. Proc. First North. American Rapid Excavation and 

Tunneling Conference, A.I.M.E., New York, 43-64. 

Wieland M, Kirchen GF (2012) Long-term dam safety monitoring of Punt dam Gall 

arch dam in Switzerland. J Struct Civil Eng 6:76–83. Google Scholar. 

Wilson, E. M. 1990. Engineering Hydrology, Fourth Edition. Macmillan. 

Wilson, S. 1995. World Wide Web Design Guide, Hayden Books. 

Wilum Z., Starzewski K. (1972): "Soil Mechanics in Foundation Engineering", Surrey 

University Press. 

Winterkorn H. F., Fang H. Y. (1969): editors: " Foundation Engineering Handbook", 

Van Norstrand Reinhold Co. 

WOODS, R.D. (1978). "Measurement of Dynamic soil properties-state of the Art. 

Proc. ASCE specialty Conference on Engineering and soil Dynamics, Pasadena. 

Youd, T. L., Wilson, R. C. and Schuster, R. L. 1981: The 1980 eruptions of Mount 

St. Helens, Washington. Stability of blockage in North Fork Toutle River. U.S. 

Geological Survey Professional Paper 1250, 821-828. Google Scholar. 

Zeigler, T. W., Determination of Rock Mass Permeability, U. S. Army Engineer 

Waterways Experiment Station, Technical Report S-76-2. A-5. 

Zhang LM, Brinker R, Andersen P (2005) An overview of operational of modal 

analysis: major developments and issues. In: Proceeding of 1st International 

Operational Modal Analysis Conference, Copenhagen. Google Scholar. 

Α.Τ.Ε. "Μελέτη υδρεύσεως Οινόης (Μάζι) Μεγαρίδος." 

Αγγουριδάκης Βλ. Ε. (1976). "Το υετίσιμον ύδωρ εις την περιοχήν των Αθηνών". 

Αιγινίτης Β. (1947). "Αι μετεωρολογικαί περίοδοι και η σταθερότης του κλίματος της 

Ελλάδος". Επιστημονική επετηρίς Παν/μίου Αθηνών. 

Αιγινίτης ∆., (1908). "Το κλίμα της Ελλάδος". 

Αναγνωστόπουλος Α. (1988): "Θεμελιώσεις. Φέρουσα Ικανότης των Θεμελιώσεων", 

Αθήνα. 

ΑΡΓΥΡΙΑ∆ΗΣ, Ι. (1967): Sur le probleme des relations structurales entre formations 

metamorphiques en Attique et Eubee. C.R. Ac. Sc. Paris, 264. 

Αρώνης Γ. (1955). "Προσωρινή έκθεσις περί των υδρογεωλογικών συνθηκών της 

περιοχής του διυλιστηρίου Ασπροπύργου",ΙΓΕΥ. 

Αρώνης Γ. (1957). "Εκθεσις, περί υδρεύσεως των Αιγοσθενών (Πόρτο Γερμενό) 

Βιλίων - Αττικής", ΙΓΕΥ. 

11.51


 

 

 

 

ΑΡΩΝΗΣ, Γ. ΑΘ. (1954) : «Οι βωξίται της περιοχής Ελευσίνας - Μάνδρας», (Μελέτη 

Γεωλογική και Κοιτασματολογικη) ΙΓΕΥ. 

Βαλαλάς ∆. (1981): "Εδαφομηχανική", Θεσσαλονίκη, εκδ. αφοι Κυριακίδη. 

Βουζαράς, Α., 1992. Εκτίμηση Απορροής και Παροχών, από το Μέγεθος των 

Επεισοδίων Βροχής και τη Χρήση Γης, σε Λεκάνες χωρίς Υδρομετρικά Στοιχεία. 

"ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ" Προγράμματος Επαγγελματικής Κατάρτισης Γεωτεχνικών. ΓΕΩΤ.Ε.Ε. 

Παρ. Ανατολικής Στερεάς Ελλάδος. 

Βουζαράς, Α., 1992. Εκτίμηση Απορροής και Παροχών, από το Μέγεθος των 

Επεισοδίων Βροχής και τη Χρήση Γης, σε Λεκάνες χωρίς Υδρομετρικά Στοιχεία. 

"ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ" Προγράμματος Επαγγελματικής Κατάρτισης Γεωτεχνικών. ΓΕΩΤ.Ε.Ε. 

Παρ.Ανατολικής Στερεάς Ελλάδος. 

Γ.Υ.Σ. "Τοπογραφικοί χάρτες της Ελλάδας", κλίμακα 1:50,000. 

 

 

∆ήμος Ελευσίνας «Μελέτη υδρεύσεως ∆ήμου Ελευσίνας» Αρχείο ανεύρεσης: 

ΥΠΕΧΩ∆Ε (ΒΜ3). 

∆ικαιάκος Ι. Γ. (1975). "Χαρακτηριστικά τινά των βροχοπτώσεων εν Αθήναις". 

Σεμινάριο Ελληνικής Μετεωρολογικής Εταιρείας. Αθήναι. 

∆ορυφορικές εικόνες LANDSAT κλίμακας 1 : 500.000. 

 

 

 

∆ΟΥΝΑ, Α. - ΚΑΛΛΕΡΓΗ, Γ. - ΜΟΡΦΗ, ΑΝΤ. Μετά παραρτήματος υδρογεωλογικών 

παρατηρήσεων υπό ΤΑΣΙΟΥ, Ν. - ΓΑΚΗ, ΑΧ. (1976) : "Υδρογεωλογική έρευνα εντός 

των πλαισίων της μελέτης του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου Αθηνών 

(Μετρό)",(Υδρολογικαί και υδρογεωλογικαί έρευναι) Νο 19, ΙΓΜΕ. 

∆ΟΥΝΑ, ΑΘ. - ΓΑΚΗ, ΑΧΙΛ. : "∆ιακύμανσης στάθμης ύδατος των πιεζομετρικών 

γεωτρήσεων περιοχής μετρό Αθηνών ∆εκ.1974- ∆εκ.1976", (Υδρολογικαί και 

ύδρογεωλογικαί έρευναι) Νο 22, ΙΓΜΕ. 

∆ούνας Α. - Παναγιωτίδης Γρ. (1960). "Εκθεσις, Υδρολογικής αναγνωρίσεως δια την 

ύδρευση του ∆ήμου Ασπροπύργου Αττικής", ΙΓΕΥ. 

∆ούνας Α. "Η Γεωλογία της μεταξύ Μεγάρων και Ερυθρών περιοχής " 

 

 

 

 

 

 

∆ούνας Α. (1965). "Έκθεση, επί των Υδρογεωλογικών συνθηκών του ∆ήμου 

Ασπροπύργου", ΙΓΕΥ. 

∆ούνας Α. (1967). "Έκθεση επί των υδρογεωλογικών συνθηκών της περιοχής του 

φρέατος υδρεύσεως Αγ. Νικολάου Μάνδρας". 

∆ούνας Α. (1971). "Έκθεση επί της υδρογεωλογικής αναγνωρίσεως εις περιοχήν 

Ασπροπύργου Αττικής". 

∆ούνας Α. (1973). "Έκθεση, επί των Υδρογεωλογικών συνθηκών περιοχών των 

κοινοτικών χώρων Μάνδρας Αττικής και Στεφάνης Βοιωτίας και των ενδεχομένων 

επιπτώσεων τις οποίες θα έχει επί των υδροφόρων οριζόντων των περιοχών αυτών, 

η δημιουργία των προβλεπόμενων λατομείων και νέων εργοστασιακών μονάδων, από 

την εταιρεία τσιμέντων ''ΤΙΤΑΝ'' Α.Ε.", Ι.Γ.Μ.Ε.. 

∆ούνας Α. Γ. (1971): "Η γεωλογία της μεταξύ Μεγάρων και Ερυθρών περιοχής", 

ΙΓΕΥ. 

∆ΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ. (1982). «Σεισμοτεκτονικός χάρτης Ελλάδος, 

κλίμακας 1 : 500.000». Εκδοση Ι.Γ.Μ.Ε. 

11.52


 

 

 

 

 

 

Ελλην. Γεωλογική Εταιρία και Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος. "Γεωλογικός χάρτης 

της πόλεως των Αθηνών, κλίμακα 1:10.000, ". Αρχείο ανεύρεσης: Τ.Ε.Ε. και Ε.Γ.Ε.. 

Ελλην. Γεωλογική Εταιρία και Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος. "Χάρτης των υπογείων 

υδάτων των Αθηνών". Αρχείο ανεύρεσης: Τ.Ε.Ε. και ΕΓΕ. 

Εργαστήριο Γεωφυσικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Μακράς 

διάρκειας πρόγνωση των σεισμών με σεισμικές μεθόδους. Τελική Έκθεση 

ερευνητικού προγράμματος, 

Ζαμπάκας Ι. ∆., (1974). "Χαρακτηριστικά τινά της βροχοπτώσεως υπεράνω της 

Ελληνικής Χέρσου". 

Ζερβογιάννης Γ. - Γραφείο μελετών - (1988) : "Μελέτη Αποδελτίωσης και 

αξιολόγησης των υφισταμένων μελετών και έργων των σχετικών με τους υδατικούς 

πόρους της χώρας". (Υδατικά διαμερίσματα Ανατ. Στερεάς Ελλάδας και Αττικής) 

Υπουργείο Βιομηχανίας ενέργειας και τεχνολογίας 

Ζέρεφος. Σ., Κοσμάς., Ρέπαλης και Ζαμπάκας Ι.∆.: Μελέτη επί των χρονοσειρών της 

βροχής εις τον σταθμόν του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατά την εκατονταετία 

1871 - 1970. ∆ημοσιεύματα Εργαστηρίου Κλιματολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, 

1977. 

Ι.Γ.Μ.Ε. "Γεωλογικοί χάρτες της Ελλάδας", κλίμακα 1 : 500.000. 

Ι.Γ.Μ.Ε. "Γεωλογικοί χάρτες της Ελλάδας", κλίμακα 1:50.000. 

 

Ι.Γ.Μ.Ε. "Γεωλογικοί χάρτες της Ελλάδας. Φύλλο: "ΑΤΤΙΚΗ του ΠΑΠΑ∆ΕΑ", κλίμακα 

1 : 100.000. 

ΙΓΜΕ, Σεισμοτεκτονικός χάρτης της Ελλάδας, κλίμακα 1:500.000, Αθήνα 1989. 

 

Κανδήλης Ι. Φαίδ. (1988) : "Ο Υετός στη Στερεά Ελλάδα". Παν/μιο Αθηνών - Σχολή 

θετικών επιστημών τμήμα γεωλογικό τομέας γεωγραφίας - Κλιματολογίας. 

Κανελοπούλου Ε. Α. και Νικολακάκης ∆. Ι., (1984). "Τάση συνδυασμού 

θερμοβροχομετρικής καταστάσεως των χειμώνων στην Αθήνα", Τεχνικά Χρονικά 

(επιστημονικές εκδόσεις). 

 

 

 

Καραμήτρος, Ε., 1973: Αι εν Ελλάδι έρευναι επί πειραματικών λεκανών απορροής. 

Ελληνική Γεωλογική Εταιρία. Τόμος ΧΙ, τεύχος 1, σελ. 155-173. 

Καραπιπέρης Λ. Ν., (1962). "Επί μιας κλιματικής διαιρέσεως της Ελλάδος βάσει της 

αποτελεσματικότητας της βροχής". ∆ημοσ. Εργαστ. Μετεωρολογίας Παν/μίου 

Αθηνών. Αθήναι. 

Καραπιπέρης Λ. Ν., (1974). "Η κατανομή των βροχοπτώσεων εις τον Ελληνικόν 

χώρον". ∆ελτίον Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρείας, σελ. 1 - 27. 

Καρράς Γ., 1973. Κλιματική ταξινόμηση της Ελλάδας κατά Thornthwaite. 

∆ιδακτορική διατριβή, σελ. 200. 

Κατακουζηνός, ∆. 1958: Το Εδαφος, Τόμος Α, 32-36. 

Κούνης Γ. (1976). "Έκθεση επί των υδρογεωλογικών συνθηκών και των 

δυνατοτήτων υδρεύσεως του ∆ήμου Βιλίων Αττικής". 

 

Κούνης Γ. (1977). "Έκθεση επί των δυνατοτήτων διάθεσης των λυμάτων του ∆ήμου 

Βιλίων Αττικής". 

11.53



δυνατοτήτων υδρεύσεως της POLYCAL, στη Μαγούλα Αττικής". 


δυνατοτήτων υδρεύσεως του οικοδομικού συνεταιρισμού "Ο ΤΙΤΑΝ" στα 

Παλαιοκούνδουρα Αττικής". 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Κούνης Γ. (1985). "Επί των υδρογεωλογικών συνθηκών και της Ρυπαντικής 

Επιδεκτικότητας στην περιοχή Βιλίων Αττικής". 

Κούνης Γ. (1985). "Επί των υδρογεωλογικών συνθηκών στην περιοχή Πηγή Ελατίας 

Γερανείων. Έρευνα υδρογεωλογικού δεσμού πηγής - προτεινόμενων γεωτρήσεων". 

ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ, ∆., ΤΑΡΛΑ, Κ. (1987):"Εκτιμήσεις Στερεοπαροχής στην Ελλάδα". 

Τεχνικά Χρονικά, Α, Τομ. 7, Τεύχ. 3, σ.σ. 127 - 154. 

Κωτούλας, ∆. 1986: Μαθήματα Γενικής Υδρολογίας και Υδραυλικής. Α.Π.Θ. Εκδοση 

Υπηρ. ∆ημοσιευμάτων. 

ΛΙΟΝΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ. (1994): "Υδρογεωλογική μελέτη περιοχής Ποικίλου όρους", 

(Νομαρχία ∆υτικής Αττικής). 

ΜΑΡΙΝΟΣ Π. (1975): Συμβολή εις την σπουδήν των προβλημάτων και της 

συμπεριφοράς των ασβεστόλιθων εις τα τεχνικά έργα. Παραδείγματα και εφαρμογές 

εις τον Ελλαδικόν χώρον. Ann Geol. Pays Hell.T.27. 

ΜΑΡΙΝΟΣ Π. (1979): Γεωτεχνική ταξινόμηση της βραχομάζας και υποστήριξη 

σηράγγων. Μία επισκόπιση και μία προσπάθεια ελέγχου και κριτικής στις 

ασβεστολιθικές μάζες του Παρνασού-Γκιώνας. Ορυκτός Πλούτος No 3. 

Μαριολόπουλος Η. Γ. και Καραπιπέρης Λ.Ν., (1955). "Αι βροχοπτώσεις εν Ελλάδι". 

Αθήναι. 

ΟΡΟΙ ΕΚΤΕΛΕΣΕΩΣ Ε∆ΑΦΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ, Απόφαση ΥΠ.∆.Ε. ∆20192/22-1- 

1966. 

Ορφανός Γ. (1969). "Έκθεση υδρογεωλογικής αναγνωρίσεως της κοινότητος Νέας 

Περάμου Αττικής". 

ΠΑΠΑ∆ΟΠΟΥΛΟΣ, Β.Π., (1980), "Στοιχεία Γεωτεχνικής", Εκδόσεις Συμεών. 

Παπαζάχος Β. Παπαζάχου Κ., 1989. "Οι σεισμοί της Ελλάδας". Εκδ. Ζήτη, σελ. 356. 

 

 

 

 

ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ Β., ΠΑΠΑΖΑΧΟΥ Κ., (1989). "Οι σεισμοί της Ελλάδας". Εκδ. Ζήτη. 

ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ∆.Ι., (1986): Γεωλογία της Ελλάδας. Εκδόσεις Επτάλοφος. 

Α.Β.Ε.Ε., Αθήνα, σελίδες 240. 

Περιγραφή σε βραχώδη πετρώματα: Όροι χαρακτηρισμού σε μακροσκοπική 

Τεχνικογεωλογική περιγραφή σύμφωνα με τις απαιτήσεις των: ANON. (1977): "The 

description of rock masses for engineering purposes". Report by the Geological 

Society Engineering Group Working Party. Q.J1. Engng. Geol., 10, 355-388, Bell 

F.G. (1981): "Engineering properties of soils and rocks", P.G. Fookes, P.R. Vaughan 

(1986): "Engineering Geomorphology", και Blyth F.G.H. and DeFreitas M.H., 

(1979): "A Geology for Engineers". 

Πετρόχειλος Ι. (1959). "Έκθεση υδρογεωλογικής ερεύνης της περιοχής της 

κοινότητος Σκούρτων". 

11.54


 

 

ΠΡΟ∆ΙΑΓΡΑΦΕΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ∆ΟΚΙΜΩΝ Ε∆ΑΦΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ (Ε 105-86), Φ.Ε.Κ. 

955/31-12-86. ΤΕΥΧΟΣ ∆ΕΥΤΕΡΟ. 

ΣΑΧΠΑΖΗΣ Ι. Κ. - ΓΕΩ∆ΟΜΗΣΗ Ε.Π.Ε. (2002 & 2003), "Εδαφομηχανική Μελέτη 

Αντιστήριξης των Πρανών Εκσκαφής του σταθμού Μετρό Αγίου Αντωνίου για την 

επέκταση της Γραμμής 2 Σεπόλια - Περιστέρι", "ΑΚΤΩΡ Α.Τ.Ε. - Χ. Ι. Καλογρίτσας 

Α.Ε.", στα πλαίσια της Συμβάσεως Έργου: "CON 00/001 - Επέκταση Γραμμής 2 προς 

Περιστέρι - Σταθμός Αγίου Αντωνίου", με κύριο και φορέα έργου την Εταιρεία 

"ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε.". 

ΣΑΧΠΑΖΗΣ Ι. Κ. (1982). "Ανάλυση της ευστάθειας πρανών φράγματος, 

χρησιμοποιώντας την Μέθοδο Bishop - Morgenstern και την απλοποιημένη ανάλυση 

κατά Bishop". Πανεπιστήμιο Newcastle, 1982. 

 

 

 

 

 

 

ΣΑΧΠΑΖΗΣ Ι. Κ. (1982). "Προδιαγραφές, σχεδιασμού και κοστολόγηση διερεύνησης 

Υπεδάφους". Πανεπιστήμιο Newcastle. 

ΣΑΧΠΑΖΗΣ Ι. Κ. (1983 - 2017), "Ανάπτυξη ειδικών προγραμμάτων ηλεκτρονικού 

υπολογιστή σχετικά με γεωτεχνικά – γεωστατικά, στατικά, τεχνικογεωλογικά - 

εδαφομηχανικά - βραχομηχανικά και υδρογεωλογικά θέματα και προβλήματα". 

Αδημοσίευτα προγράμματα. Προσωπική βιβλιοθήκη Software. 

ΣΑΧΠΑΖΗΣ Ι. Κ. (1988). "Μεθοδολογία Γεωτεχνικής διερεύνησης Υπεδάφους για τη 

θεμελίωση Τεχνικών Έργων". ∆ελτίο Κέντρου Ερευνών ∆ημοσίων Έργων. Τεύχη 1 - 

2, Ιανουάριος-Ιούνιος 1988. 

ΣΑΧΠΑΖΗΣ Ι. Κ. (1989). "Προβλήματα ευστάθειας των Φυσικών πρανών στο 

Μεσοχώρι Καρπάθου". (2ο Πανελλήνιο Γεωγρ. Συν. Αθήνα). σελ. 273-292. 

ΣΑΧΠΑΖΗΣ Ι. Κ. (1992). "Ανάλυση και έλεγχος ρευστοποίησης των αμμωδών 

αλλουβιακών αποθέσεων του Κηφισού. Ανάπτυξη προγράμματος Η/Υ". 

∆ημοσιεύθηκε στο περιοδικό Γεωτεχνικά Επιστημονικά θέματα. 1992. 

ΣΑΧΠΑΖΗΣ Ι. Κ. (1993). "∆ιερεύνηση της ευστάθειας των πρανών της περιοχής 

Αλμυρής - Κατακαλίου. Τρόποι αντιμετώπισης - συγκράτησης αστοχιών". 

Παρουσιάστηκε στο 3ο Συνέδριο της Ελληνικής Γεωγραφικής Εταιρείας. 

ΣΑΧΠΑΖΗΣ Ι. Κ. (1994). "Ολοκληρωμένο Σύστημα ∆ιαχείρησης Υδατικών Πόρων Ν. 

Αττικής". Αδημοσίευτη Μελέτη στην Περιφέρεια Αττικής, χρηματοδοτούμενη από 

Ευρωπαϊκή Ενωση (Envireg). 

 

 

 

 

ΣΑΧΠΑΖΗΣ Ι. Κ., ΚΟΥΜΑΝΤΑΚΗΣ Ι.Ε. (1986). "Γεωτεχνική Περιγραφή, Ταξινόμηση 

και Ιδιότητες της Ανθρακικής και Ανθρακομιγούς βραχομάζας. Τρόπος καταγραφής.", 

Μεταλλειολογικά-Μεταλλουργικά Χρονικά. Νο. 61/1986, p.p. 43 - 64. 

ΣΑΧΠΑΖΗΣ, Κ., ΑΛΕΞΟΥΛΗ-ΛΕΙΒΑ∆ΙΤΗ, Α. (1989). "Προβλήματα ευστάθειας των 

Φυσικών πρανών στο Μεσοχώρι Καρπάθου". (2ο Πανελλήνιο Γεωγρ. Συν. Αθήνα). 

σελ. 273-292. 

ΣΑΧΠΑΖΗΣ, Κ., ΑΛΕΞΟΥΛΗ-ΛΕΙΒΑ∆ΙΤΗ, Α. (1993). "∆ιερεύνηση της ευστάθειας των 

πρανών της περιοχής Αλμυρής - Κατακαλίου. Τρόποι αντιμετώπισης - συγκράτησης 

αστοχιών". Παρουσιάστηκε στο 3ο Συνέδριο της Ελληνικής Γεωγραφικής Εταιρείας. 

Συμβουλευτικό σημείωμα ΗΑ68/94 Μέθοδοι σχεδίασης για την ενίσχυση οδικών 

πρανών με Οπλισμένο Έδαφος και Τεχνικές Ηλωσης του Εδάφους, Εγχειρίδιο 

Σχεδίασης για Οδούς και Γέφυρες, Τόμος 5, Παράγραφος 1, Τμήμα 4, Υπουργείο 

Μεταφορών, Μεγ. Βρετανία. 

11.55


 

 

 

 

 

 

 

 

Σχετικές προδιαγραφές του Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε. / ΥΠ.Υ.ΜΕ.∆Ι., που περιλαμβάνονται στο 

τεύχος: "Όροι εκτελέσεως εδαφοτεχνικών εργασιών" όπως εγκρίθηκε με την 

απόφαση του ΥΠ.∆.Ε.\∆ 20192/ 22-1-1966. 

Τεχνικές Προδιαγραφές Γεωλογικών Εργασιών Μέσα Στα Πλαίσια Των Μελετών 

Τεχνικών Έργων (Ε 104-85)", Φ.Ε.Κ. 29/11-2-1986. 

Τεχνικές Προδιαγραφές ∆ειγματοληπτικών Γεωτρήσεων Ξηράς Για Γεωτεχνικές 

Έρευνες - ΚΕ∆Ε", Φ.Ε.Κ. 363/24-6-1983. 

Τζιουμάκης, Γ. 1973: Μέθοδος υπολογισμού της υδρολογικής καταστάσεως των 

δασών. Περιοδικό "ΤΟ ∆ΑΣΟΣ" αριθ. 61-62, σελ. 25-42. 

Τομέας Γεωφυσικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Τομέας Γεωφυσικής Πανεπιστημίου 

Θεσσαλονίκης, Γεωδυναμικό Ινστιτούτο Αστεροσκοπείου Αθηνών, ΙΤΣΑΚ. Εκπόνηση 

χάρτη σεισμικής επικινδυνότητας της Ελλάδας. Τελική Έκθεση ερευνητικού 

προγράμματος, ∆εκέμβριος 1989. 

Τσελεπιδάκη Η., (1979). "Αι χιονοπτώσεις εν Ελλάδι". ∆ιατριβή επί ∆ιδακτορία. 

Αθήναι. 

Τσουτρέλης Χ. Ε. (1981): "Γεωτρήσεις ∆ειγματοληψίας", Αθήνα. 

Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε. / ΥΠ.Υ.ΜΕ.∆Ι. (2003): Νέος Ελληνικός Αντισεισμικός Κανονισμός 

(ΝΕΑΚ): Υπ. Απόφαση 39/26-8-1993/∆ΜΕΟ γ/0/695 με τις τροποποιήσεις του το 

1995 και με τις ακόλουθες τροποποιήσεις του σύμφωνα με τον Ελληνικό Αντισεισμικό 

Κανονισμό (ΕΑΚ) του 2000 και του 2003 (Φ.Ε.Κ. Β΄ 781/18-6-2003, Απόφαση 2 - 

Αριθ. ∆17α/67/1/ΦΝ275), και τροποποίηση διατάξεων του «Ελληνικού Αντισεισμικού 


(Φ.Ε.Κ. Β΄ 1154/12-8-2003, Απόφαση Αριθ. ∆17α/115/9/ΦΝ275). 

Υδατικού ∆υναμικού και Φυσικών Πόρων ∆/νση. (1987). "Μετεωρολογικοί 

Βροχομετρικοί Σταθμοί της Χώρας - Μητρώο". Βιβλιοθήκη Υ.Β.Ε.Τ.. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Υπ. ∆ημοσίων Έργων - Υπηρ. Υδραυλ. Έργων - ∆/νδις ∆2 «Μελέτη διανοίξεως 

Χειμάρρου Σαρανταποτάμου Ελευσίνας « Αρχείο ανεύρεσης: ΥΠΕΧΩ∆Ε (ΒΜ3). 

Υπ. ∆ημοσίων Έργων «Μελέτη εσωτερικού δικτύου υδρεύσεως Ελευσίνας», Αρχείο 

ανεύρεσης: ΥΠΕΧΩ∆Ε (ΒΜ3). 

ΥΠ. ΣΥΓΚ. "Μελέτη υδρεύσεως Ελευσίνας" 

ΥΠ. ΣΥΓΚ. "Προστατευτικόν ανάχωμα Ελευσίνας". 

Υπ. Συγκοινωνίας - ∆ημόσια Έργα «Μελέτη υδρεύσεως Ελευσίνας», Αρχείο 

ανεύρεσης: ΥΠΕΧΩ∆Ε (ΒΜ3). 

Υπ. Συγκοινωνίας «Προστατευτικόν ανάχωμα Ελευσίνας». Αρχείο ανεύρεσης: 

ΥΠΕΧΩ∆Ε (ΒΜ3). 

ΥΠ.ΓΕΩΡΓ. - ΥΕΒ - Τμήμα Γεωλογικό. “Προκαταρτική υδρογεωλογική μελέτη λεκάνης 

Μεσογείων Αττικής” 

ΥΠ.∆.Ε. - Υ.Υ.Ε. - ∆/νσις ∆2 "∆ιευθέτησις Χειμάρρου Αγίου Γεωργίου Ασπροπύργου" 

ΥΠ.∆.Ε. - Υ.Υ.Ε. "Προμελέτη υδρεύσεως και αντιπλημμυρικής προστασίας πόλεως 

Μεγάρων" 

ΥΠ.∆.Ε. "Μελέτη διανοίξεως Χειμάρρου Σαρανταποτάμου Ελευσίνας" 

11.56


 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΥΠ.∆.Ε. "Μελέτη εκτροπής κοίτης Χειμάρρου Σαρανταποτάμου Ελευσίνας" 

ΥΠ.∆.Ε. "Μελέτη εσωτερικού δικτύου υδρεύσεως Ελευσίνας" 

ΥΠ.∆.Ε. "Μελέτη υδρεύσεως και αντιπλημμυρικής προστασίας πόλεως Μεγάρων" 

ΥΠ.∆.Ε. "Οριστική ∆ιευθέτηση Χειμάρρου Σκαραμαγκά" 

ΥΠ.ΕΣ. "Υδρογεωλογική έρευνα περιοχής Κορίνθου - Λουτρακίου" 

Φ.Ε.Κ. 207 Α'/07-11-1999, "Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και 

άλλες διατάξεις", άρθρο 25, παρ. 3, "περί ανενεργών λατομείων", Ν. 2742/1999. 

Χαραλαμπάκη Ν. Σ. (1951) : "Συμβολή εις την γνώσιν του νεογενούς της Αττικής) 

(Ειδικαί μελέται επί της Ελλάδος", ΥΠ.ΣΥΝ. 

Χαρμανίδης Φ. - Κάμμας Π. (1980). "Έκθεση επί των υδρογεωλογικών συνθηκών 

και των δυνατοτήτων άρδευσης του κτήματος Σ. Βογιατζή στην περιοχή Οινόης 

Μεγαρίδας". 

Χριστοδούλου Γ. (1961) : "Τα τρηματοφόρα του θαλάσσιου νεογενούς της Αττικής", 

ΙΓΕΥ. 

11.57



__________ . __________ 

Π.1. ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ (ΟΡΟΛΟΓΙΑ) ΕΙ∆ΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΚΑΙ ΦΡΑΣΕΩΝ 

ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΣΤΑ ΦΡΑΓΜΑΤΑ. 



Π.2. Φ.Ε.Κ. 4420/30 ∆εκεμβρίου 2016, Τεύχος ∆εύτερο, 

Αριθμ. ∆ΑΕΕ/οικ.2287, «Έγκριση Κανονισμού Ασφάλειας 

Φραγμάτων - ∆ιοικητική Αρχή Φραγμάτων». 

Για όποιον ενδιαφέρεται για την περαιτέρω μελέτη του σχετικού νόμου περί του 

Κανονισμού Ασφάλειας Φραγμάτων: «Έγκριση Κανονισμού Ασφάλειας Φραγμάτων 

- Διοικητική Αρχή Φραγμάτων», παρατίθεται στην συνέχεια ο νόμος αυτός που 

δημοσιεύθηκε στο Τεύχος Δεύτερο, Αρ. Φύλλου (Φ.Ε.Κ.) 4420, 30 Δεκεμβρίου 2016, 

Αριθμ. ΔΑΕΕ/οικ.2287. 

11.58



__________ . __________ 

Π.1. ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ (ΟΡΟΛΟΓΙΑ) ΕΙ∆ΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΚΑΙ ΦΡΑΣΕΩΝ 

ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΣΤΑ ΦΡΑΓΜΑΤΑ. 



11.59


ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ (ΟΡΟΛΟΓΙΑ) 

ΕΙ∆ΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΚΑΙ 

ΦΡΑΣΕΩΝ ΠΟΥ 

ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΚΥΡΙΩΣ 

ΣΤΑ ΦΡΑΓΜΑΤΑ 

Α. (Ταξινομημένα αλφαβητικά με βάση τους όρους στα 

Ελληνικά) 

Αγωγός πτώσης νερού (Penstock): - Ένας αγωγός, συνήθως από χαλύβδινο σωλήνα, 

που οδηγεί το νερό από τον ταμιευτήρα προς τις εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής 

ενέργειας (προς τους υδροστρόβιλους), κατάντη του ταμιευτήρα. 

Αγωγός υδατορροής ενέργειας (Headrace conduit): - Ένας αγωγός που παροχετεύει το 

νερό κάτω από υδραυλικό φορτίο σε μια βαλβίδα ή σε μια μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής 


Αδιαπέρατο υλικό (Impervious material): - Ένα υλικό, συνήθως πλούσιο σε μέγεθος 

κόκκων αργίλου ή/και ιλύος, που αντιστέκεται στη διείσδυση και διήθηση του νερού και 

είναι σχεδόν υδατοστεγές. 

Αδιαπέρατος πυρήνας (Impervious core): - Ένας πυρήνας σε ένα χωρισμένο σε ζώνες 

χωμάτινο φράγμα που αποτελείται από το αδιαπέρατο υλικό. 

Αδιαπέρατος τάπητας ή κάλυμμα (Impervious blanket): - Ένα λεπτό στρώμα 

αδιαπέρατου υλικού που τοποθετείται μέσα στην μάζα του χωμάτινου φράγματος ή στο 

δάπεδο της κοιλάδας ανάντη από το φράγμα για να μειώσει ή και να εξαλείψει τη διήθηση 

του νερού μέσα ή κάτω από το φράγμα. 

Αδρανή Υλικά (Aggregate): - Φυσικά ή θραυστά υλικά τεμαχών κατάλληλου βράχου 

(πετρώματος) διαφόρων μεγεθών που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή του 

σκυροδέματος του φράγματος. Επίσης οποιοδήποτε φυσικό υλικό, επεξεργασμένο 

κοκκομετρικά ή μη, που χρησιμοποιείται στο φράγμα ή σε άλλη κατασκευή. Τα Αδρανή 

Υλικά για το σκυρόδεμα συνήθως λαμβάνονται από αλλουβιακές αποθέσεις ρεμάτων ή 

από λατομεία της ευρύτερης περιοχής του έργου. 

Ακατέργαστη ή «στοιβασμένη» επίχωση (Dumped fill): - Υλικό που τοποθετείται σε ένα 

χωμάτινο φράγμα χωρίς ειδική πρόσθετη επεξεργασία, όπως κυλίνδρωση (με 

οδοστρωτήρες): και διαβροχή ή και δόνηση για αύξηση της συπμύκνωσής του. 

Ανάχωμα (Dike): - Ένα μακρύ, χαμηλό ανάχωμα. Το ύψος του είναι συνήθως λιγότερο 

από τέσσερα έως πέντε μέτρα και το μήκος του περισσότερο από δέκα ή δεκαπέντε φορές 

το μέγιστο ύψος του. 

Ανενεργή αποθήκευση (Inactive storage): - Η αποθήκευση σε μια ανενεργή λεκάνη. 

Ανενεργός λεκάνη (Inactive basin): - Εκείνο το τμήμα του κατώτατου σημείου ενός 

ταμιευτήρα που περιέχει νερό που δεν μπορεί να διατεθεί για αποδοτική χρήση με 

στράγγισή του έξω από τον ταμιευτήρα. 

11.60


Ανενεργός χωρητικότητα (Inactive Capacity): - Η αποκλειστική χωρητικότητα ενός 

ταμιευτήρα επάνω από την νεκρή αποθηκευτική του ικανότητα κατά την οποία το 

αποθηκευμένο νερό δεν είναι διαθέσιμο λόγω λειτουργικών απαιτήσεων ή και φυσικών 

περιορισμών. Κάτω από ανώμαλες συνθήκες, όπως μια έλλειψη νερού ή μιας απαίτησης 

για δομικές επισκευές, το νερό μπορεί να εκκενωθεί από αυτόν τον όγκο. 

Αντέρεισμα (Abutment): - Εκείνο το τμήμα της θεμελίωσης, ειδικά στις παρειές μιας 

χαράδρας ή κοιλάδας, το οποίο είναι σε επαφή με ένα φράγμα. Επίσης, εκείνο το τμήμα 

της θεμελίωσης ενός φράγματος που βρίσκεται σε επαφή καταλήγοντας στην θεμελίωση 

στις παρειές μιας χαράδρας ή κοιλάδας. 

Αντηρίδα ή Στήριγμα (Buttress): - Ένα λεπτό, όρθιο, στοιχείο αντιστήριξης από 

σκυρόδεμα που χρησιμοποιείται στην κατασκευή των αντηριδωτών ή πλακοειδών 

φραγμάτων. Επίσης μια κατασκευή που προεξέχει και παρέχει πλευρική υποστήριξη ή 

αντιστήριξη σε ένα μέτωπο βραχομάζας ή σε κάποιο τμήμα ενός φράγματος. 

Αντηριδωτό φράγμα (Buttress Dam): - Ένα φράγμα που αποτελείται από ένα 

υδατοστεγές ανάντη τμήμα (π.χ. πλάκα από σκυρόδεμα) και το οποίο αντιστηρίζεται κατά 

περιοδικά τμήματα στην κατάντη πλευρά του από μία σειρά αντηρίδων (τα τοιχία 

αντιστήριξης είναι κάθετα προς τον άξονα του φράγματος). 

Άξονας του φράγματος (Axis of dam): - Μια γραμμή αναφοράς που χρησιμοποιείται για 

τον έλεγχο της χωροστάθμησης και οριζοντιογράφησης κατά τη διάρκεια της κατασκευής 

ενός φράγματος. Συνήθως ο άξονας αυτός καθορίζει τη θέση του ανάντη τμήματος της 

στέψης ή κορυφής ενός φράγματος, εάν η στέψη ή κορυφή είναι ευθεία ή κυρτή. 

Αποκλειστική ικανότητα ελέγχου πλημμύρων (Exclusive Flood Control Capacity): - 

Εκείνη η ικανότητα του ταμιευτήρα που ορίζεται για τον μοναδικό σκοπό της διευθέτησης 

των πλημμυρικών εισροών ώστε να μειωθεί η πιθανή ζημία από πλημμύρες κατάντη του 

φράγματος. Σε μερικές περιπτώσεις, η κορυφή της αποκλειστικής ικανότητας ελέγχου 

πλημμύρων βρίσκεται επάνω από τη μέγιστη ελεγχόμενη στάθμη της επιφάνειας του 

νερού. 

Αποστραγγιστικές γεωτρήσεις ή οπές (Drainage holes): - ∆ιατρήματα ή οπές 

κατασκευασμένες με γεωτρύπανο που σχεδιάζονται για να παρεμποδίζουν την διήθηση 

νερού μέσα ή κάτω από ένα φράγμα, ώστε να μειώνονται οι υδροστατικές πιέσεις 

ανύψωσης ή υποπίεσης του σώματος του φράγματος κάτω από την ζώνη έδρασης ενός 


Αποστραγγιστικό πρίσμα ή τάπητας (Drainage prism): - Μια γεωμετρικά διαμορφωμένη 

ζώνη διαπερατών υλικών (φίλτρων) που τοποθετούνται μέσα ή κάτω από ένα χωμάτινο 

φράγμα για να παρεμποδίζει την διήθηση και διαρροή νερού μέσα ή κάτω από ένα 

φράγμα. 

Αργιλικό κάλυμμα ή τάπητας ή μεμβράνη στεγανοποίησης (Clay blanket): - Ένα λεπτό 

αδιαπέρατο στρώμα αργίλου που τοποθετείται στην ανάντη πλευρά ενός χωμάτινου 

φράγματος για να μειώσει ή να εξαλείψει την υπόγεια διήθηση του νερού κάτω από το 

φράγμα. 

Αριστερό Αντέρεισμα (Left abutment): - Εκείνο το τμήμα του φράγματος που έρχεται σε 

επαφή με την θεμελίωσή του επί της αριστερής πλευράς μιας κοιλάδας, καθώς 

παρατηρείται από την ανάντη πλευρά του φράγματος. 

11.61


Αριστερός ή δεξιός προσδιορισμός ή χαρακτηρισμός κατεύθυνσης (Left or Right 

Designation): - Ο προσδιορισμός του αριστερού ή του δεξιού που γίνεται με τον 

παρατηρητή να βλέπει προς την κατάντη πλευρά του ρέματος ή του ποταμού στην 

περιοχή του φράγματος. 

Αρμοί συναρμογής μονολιθικών μπλοκ (Construction joint): - Ένας αρμός ή μία ένωση 

ή μία συναρμογή μεταξύ των παρακείμενων μονολιθικών μπλοκ του σκυροδέματος. 

Επίσης, ένας αρμός ή μία ένωση ή μία συναρμογή, συνήθως σχεδόν οριζόντια, μίας 

στρώσης σκυροδέματος και της επόμενης που τοποθετείται επάνω από αυτήν κατά τη 

διάρκεια της κατασκευής ενός φράγματος. 

Αρμοκάλυπτρο (Water stop): - Μια μεμβράνη ή ένα στεγανοποιητικό υλικό που 

τοποθετείται στις ενώσεις ή αρμούς των φραγμάτων σκυροδέματος για να αποτραπεί η 

διήθηση νερού. 

Ασφαλτικό σκυρόδεμα (Asphaltic concrete): - Ένα αδιαπέρατο μίγμα αδρανών υλικών 

και πίσσας που χρησιμοποιείται στους πυρήνες ή στις ανάντη επιφάνειες των χωμάτινων 


Βασικός Σεισμός Σχεδιασμού (Design basis earthquake DBE): - Ο σεισμός που η 

κατασκευή του φράγματος απαιτείται να αντέξει ακίνδυνα με μόνο επανορθώσιμες ή 

επισκευάσιμες ζημίες. Εκείνα τα συστήματα και τα στοιχεία του φράγματος που είναι 

σημαντικά για την ασφάλειά του πρέπει να παραμείνουν ενεργά ή/και λειτουργικά. Για 

λόγους σχεδιασμού, η προοριζόμενη χρήση αυτής της σεισμικής φόρτισης είναι για τον 

οικονομικότερο σχεδιασμό των συστημάτων και των στοιχείων των οποίων η ζημία ή η 

αστοχία δεν θα οδηγούσε σε καταστροφικές συνέπειες. Στις περισσότερες περιπτώσεις 

στην αποκατάσταση μίας περιοχής, ο Βασικός Σεισμός Σχεδιασμού (Design basis 

earthquake, DBE) καθορίζεται έτσι ώστε να έχει μια πιθανότητα 90% μη επανεμφάνισης 

του φαινομένου σε μια διάρκεια ζωής 50 ετών, η οποία είναι ισοδύναμη με μία περίοδο 

επαναφοράς της τάξης των 474 ετών. Οικονομικότερες θεωρήσεις για συγκεκριμένα έργα 

μπορεί να οδηγήσουν στην θεώρηση άλλων τιμών. 

Βοηθητικός υπερχειλιστής (Auxiliary Spillway): - Ο Υπερχειλιστής, που συνήθως 

βρίσκεται σε μια εσοχή ή σε ένα «κάθισμα» στις παρυφές ή στα περιθώρια του ταμιευτήρα 

και που οδηγεί σε ένα φυσικό ή εκσκαμμένο υδατόρευμα, που βρίσκεται μακριά από το 

θεμελιωμένο φράγμα και που επιτρέπει την προγραμματισμένη απελευθέρωση της 

υπερβολικής ροής πλημμύρας πέρα από την παροχετευτική ικανότητα του υπερχειλιστή 

κανονικής λειτουργίας. Σπάνια εφοδιάζεται με μία κατασκευή ελέγχου. Η στέψη ή η 

κορυφή του, τοποθετείται στη μέγιστη δυνατή υψομετρική στάθμη της επιφάνειας του 

νερού για μια πλημμύρα με 100ετή περίοδο επαναφοράς ή κάποιας άλλης συγκεκριμένης 

συχνότητας ή περιόδου επαναφοράς πλημμύρας. Συνεπώς ο βοηθητικός υπερχειλιστής 

χρησιμοποιείται μόνο πολύ σπάνια. 

Βραχώδες Υπόβαθρο (Bedrock): - Η φυσική, σχεδόν «αδιατάραχτη», βραχομάζα στη 


Βραχώδης τάπητας ή κάλυμμα (Rock blanket): - Ένα στρώμα τεμαχών βράχου που 

τοποθετείται επί του μετώπου ενός φράγματος για να προστατέψει ή αποτρέψει την 

διάβρωση λόγω κυματισμού των βαθύτερων δομικών υλικών του φράγματος. 

∆εξαμενή ή φρεάτιο πλήγματος (Surge tank or shaft): - Ένα κατακόρυφο φρεάτιο επάνω 

από μια σήραγγα πίεσης που παρέχει ίσες πιέσεις στο επίπεδο της σήραγγας σε απόκριση 

ξαφνικών αλλαγών πίεσης που προκαλούνται την αύξηση ή τη μείωση της ροής του 

νερού. 

11.62


∆εξιό Αντέρεισμα (Right abutment): - Το αντέρεισμα προς τα δεξιά όπως παρατηρείται 

από ένα σημείο από την ανάντη πλευρά ενός φράγματος. 

∆ιακόπτης ροής θεμελίωσης (Foundation cut off): - Μια εκσκαμμένη τάφρος κάτω από ή 

δίπλα σε ένα φράγμα που πληρώνεται με στεγανό υλικό ή μια κουρτίνα σιμεντενέματος 

ή ρευστοκονιάματος που σχεδιάζεται για να αποτρέψει τη διήθηση νερού στη ζώνη 

θεμελίωσης κάτω από ένα φράγμα. 

∆ιακόπτης στεγάνωσης (Cut off): - Μια ειδική κατασκευή ή μια κουρτίνα σιμεντενέματος 

που τοποθετείται για να παρεμποδίσει την ροή διήθησης νερού κάτω από ένα φράγμα. 

∆ιαπνοή (Transpiration): - Η εξάτμιση του νερού που πραγματοποιείται από τις 

επιφάνειες των πράσινων φυτών, κατά ένα μεγάλο μέρος μέσω των οφθαλμών τους, 

των ανοιγμάτων των πόρων τους στα μεσοκυττάρια διαστήματα των φύλλων τους. 

∆ιάφραγμα (Bulkhead): - Μια κατασκευή που χτίζεται για να αντισταθεί στην πίεση της 

βραχομάζας ή για να διακόψει τη ροή του νερού, όπως σε μια σήραγγα. 

∆ιπλής καμπυλότητας τοξωτό φράγμα (Double Curvature Arch Dam): - Ένα τοξωτό 

φράγμα που είναι καμπυλόγραμμο οριζοντιογραφικά και υψομετρικά, με υποσκαφή στην 

βάση και μια κατάντη προεξοχή κοντά στον πρόβολο της κατάντη πλευράς της στέψης. 

∆ομή στομίου προσαγωγού (Intake structure): - Η δομή που κατασκευάζεται στο στόμιο 

του προσαγωγού. 

∆ομική ζημία (Structural damage): - Ζημία ως αποτέλεσμα μίας αστοχίας ενός 

φράγματος ή των συναφών κατασκευαστικών του στοιχείων. 

∆ομικό ύψος (Structural Height): - Η απόσταση μεταξύ του χαμηλότερου σημείου στην 

στάθμη της εκσκαμμένης θεμελίωσης (χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι στενές ζώνες 

ρηγμάτων) και της κορυφής του φράγματος. Το δομικό ύψος ενός φράγματος από 

σκυρόδεμα είναι η κατακόρυφη απόσταση μεταξύ της κορυφής του φράγματος και του 

χαμηλότερου σημείου της εκσκαμμένης περιοχής θεμελίωσής του, χωρίς να λαμβάνονται 

υπόψη οι στενές ζώνες ρηγμάτων. Το δομικό ύψος ενός χωμάτινου ή λιθόριπτου 

φράγματος (με γαιώδη ή βραχώδη υλικά) είναι η κατακόρυφη απόσταση μεταξύ της 

κορυφής ή στέψης του αναχώματος και του χαμηλότερου σημείου στην εκσκαμμένη 

περιοχή θεμελίωσής του, συμπεριλαμβανομένης και της κύριας τάφρου του διακόπτη 

ροής (cut off trench), σε περίπτωση που υπάρχει, αλλά χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι 

μικρές τάφροι ή οι στενές επιχωματωμένες περιοχές. Στο ανώτατο υψόμετρο δεν 

συμπεριλαμβάνεται το κύρτωμα αποστράγγισης, η στέψη, ή ο τάπητας του 

οδοστρώματος. 

Εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας (Power Plant): - Η εγκατάσταση που 

κατασκευάζεται επάνω ή κοντά στο κατάντη μέτωπο ενός φράγματος για να παράγει 

υδροηλεκτρική ενέργεια. 

Εγκιβωτισμένο κιβωτοειδές προφράγμα (Cofferdam): - Ένα προσωρινό προφράγμα που 

σχεδιάζεται με σκοπό να παραλαμβάνει και να εκτρέπει το νερό μακριά από την εκσκαφή 

για την κατασκευή του φράγματος ή άλλης σχετικής εγκατάστασης κατά τη διάρκεια της 

κατασκευής. Σε μερικά χωμάτινα φράγματα, το προσωρινό αυτό προφράγμα 

ενσωματώνεται στη συνέχεια στην κύρια και μεγαλύτερη γενικότερη κατασκευή. 

11.63


Εδαφική επίχωση (Earth fill): - Υλικά κατασκευής που συνίστανται από γαιώδη υλικά που 

εκσκάπτονται από μια κοντινή περιοχή δανειοθαλάμων και που χρησιμοποιούνται στην 

κατασκευή ενός χωμάτινου φράγματος. Ο όρος καθορίζεται ανακριβώς αλλά εφαρμόζεται 

γενικά στα υλικά που περιέχουν άφθονες γαίες και αργιλικούς γεωλογικούς 

σχηματισμούς με ή χωρίς βραχώδεις σχηματισμούς. 

Εισαγωγή Ενέργειας (Power Intake): - Η εισαγωγή σε έναν αγωγό ή μια σήραγγα που 

οδηγεί σε μια μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. 

Εισερχόμενη υδατορροή ενέργειας (Headrace): - Η ροή του νερού προς την κατεύθυνση 

μιας βαλβίδας ελέγχου, ή ειδικότερα, μέσω ενός αγωγού ή μιας σήραγγας προς μια 

μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. 

Ενεργός αποθήκευση (Active storage): - Βλέπε ενεργός λεκάνη. 

Ενεργός λεκάνη (Active Basin): - Το τμήμα ενός ταμιευτήρα επάνω από ένα δεδομένο 

υψόμετρο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή άλλο 

ευεργετικό σκοπό. 

Ενεργός λίμνη (Active pool): - Βλέπε ενεργός λεκάνη. 

Ενεργός χωρητικότητα (Active Capacity): - Η χωρητικότητα ενός ταμιευτήρα που 

συνήθως χρησιμοποιείται για την αποθήκευση και την ρύθμιση των εισροών στον 

ταμιευτήρα ώστε να προκύπτουν οι προκαθορισμένες λειτουργικές απαιτήσεις του 

ταμιευτήρα του φράγματος. Επεκτείνεται από το υψηλότερο σημείο (1) της ανώτατης 

στάθμης της αποκλειστικής χωρητικότητας ελέγχου πλημμύρας του φράγματος, ή (2) 

της ανώτατης στάθμης της χωρητικότητας κοινής χρήσης, ή (3) της ανώτατης στάθμης 

της ενεργού χωρητικότητας συντήρησης, έως την ανώτατη στάθμη της ανενεργού 

χωρητικότητας. Είναι επίσης η συνολική χωρητικότητα του ταμιευτήρα μείον την 

ποσότητα της ανενεργής και νεκρής χωρητικότητάς του. 

Ενεργός χωρητικότητα συντήρησης (Active Conservation Capacity): - Η χωρητικότητα 

ενός ταμιευτήρα που ορίζεται για να ρυθμίσει την εισροή νερού στον ταμιευτήρα για την 

άρδευση, τη ενέργεια, τη δημόσια και βιομηχανική χρήση, τα ψάρια και την άγρια φύση, 

τη ναυσιπλοΐα, την αναψυχή, την ποιότητα νερού, και άλλους σκοπούς. ∆εν 

περιλαμβάνει τον αποκλειστικό έλεγχο των πλημμύρων ή την χωρητικότητα κοινής 

χρήσης. Επεκτείνεται από την ανώτατη στάθμη της ενεργού χωρητικότητας συντήρησης 

έως την ανώτατη στάθμη της ανενεργού χωρητικότητας. 

Εξαγωγή (Outlet): - Οποιαδήποτε εγκατάσταση, όπως η έξοδος μιας σήραγγας, από την 

οποία το νερό ρέει υπό ελεγχόμενη ροή. 

Έξαλλο ή ελεύθερο τμήμα (Freeboard): - Εκείνο το έξαλλο τμήμα του σώματος του 

φράγματος επάνω από την μέγιστη στάθμη νερού σε ένα ταμιευτήρα. 

Εξερχόμενη υδατορροή ενέργειας (Tail race): - Η ροή του νερού κάτω από μια βαλβίδα 

ελέγχου ή μετά από την διέλευσή του μέσω μιας μονάδας παραγωγής ενέργειας. 

Επίπεδη πλάκα ή πλάκα και αντηρίδες (Flat Slab or Slab and Buttress): - Ένα αντηριδωτό 

φράγμα με αντηρίδες που υποστηρίζουν την επίπεδη πλάκα οπλισμένου σκυροδέματος 

που διαμορφώνει το ανάντη πρόσωπο του φράγματος. 

11.64


Επίχωμα (Embankment): - Μια υπερυψωμένη κατασκευή που συνίσταται από μη 

συμπυκνωμένα υλικά. 

Επίχωση (Fill): - Το φυσικό υλικό που χρησιμοποιείται για την κατασκευή ενός χωμάτινου 


Επίχωση βράχου ή λιθοριπή (Rock fill): - Βραχώδη αδρανή υλικά που τοποθετούνται σε 

ένα χωμάτινο φράγμα ή επίχωμα. 

Έργα εξαγωγής (Outlet Works): - Ένας συνδυασμός κατασκευών και εξοπλισμού που 

απαιτούνται για την ασφαλή λειτουργία και τον έλεγχο του νερού που απελευθερώνεται 

από τον ταμιευτήρα για να εξυπηρετήσει τους διάφορους σκοπούς, όπως π.χ. διευθέτηση 

της ροής και της ποιότητας του νερού των ρεμάτων, απελευθέρωση του νερού 

πλημμύρας, παροχή αρδευτικού, υδρευτικού ή/και βιομηχανικού νερού. Στα έργα 

εξαγωγής συμπεριλαμβάνονται και οι εγκαταστάσεις προσαγωγού, οι αγωγοί, οι θύρες 

του οικίσκου ελέγχου, η βαλβίδα ή η πύλη διευθέτησης, το θυρόφραγμα, και η λεκάνη 

ηρεμίας. 

Εργασίες ελέγχου (Control works): - Εγκαταστάσεις όπως βαλβίδες και υδατοφράκτες 

που σχεδιάζονται για τον έλεγχο της ροής του νερού από τον ταμιευτήρα μέσω, κάτω, ή 

γύρω από ένα φράγμα. 

Έρεισμα ή μύτη ή πόδας φράγματος (Toe): - Η κατάντη επαφή ενός φράγματος με την 

θεμελίωσή του. 

Ζώνη φίλτρων (Filter zone): - Μια πορώδης ζώνη μέσα ή κάτω από ένα φράγμα που 

σχεδιάζεται για να συλλαμβάνει και να εκτρέπει το νερό διήθησης μέσα ή κάτω από ένα 

φράγμα. 

Ζωνώδες φράγμα (Zoned dam): - Ένα χωμάτινο φράγμα στο οποίο τα υλικά κατασκευής 

του, που έχουν διαφορετικές εδαφομηχανικές και υδραυλικές ιδιότητες, τοποθετούνται 

συστηματικά σε διάφορα ελεγχόμενα τμήματα ή ζώνες του φράγματος. 

Θάλαμος βαλβίδων (Valve chamber): - Ένας θάλαμος μέσα σε ένα φράγμα που περιέχει 

τις βαλβίδες που ελέγχουν τη ροή του νερού από ένα ταμιευτήρα. 

Θεμελίωση (Foundation): - Η επιφάνεια και το φυσικό υλικό κάτω από αυτή επί του 

οποίου ένα φράγμα και τα διάφορα συναφή χαρακτηριστικά κατασκευαστικά του στοιχεία 

εδράζονται και εξασφαλίζονται. 

Ικανότητα εκτροπής (Diversion Capacity): - Η ροή που μπορεί να περάσει μέσω των 

κύριων καναλιών εκτροπής σε ένα φράγμα κάτω από το κανονικό υδραυλικό φορτίο. 

Κάδος (Bucket): - Το κυρτό κατώτατο τμήμα ενός υπερχειλιστή. Ο κάδος εκτρέπει προς 

τα πάνω και εξωτερικά το νερό που ρέει κάτω από την κεκλιμένη επιφάνεια του 

υπερχειλιστή. 

Κάλυμμα ή τάπητας ή μεμβράνη ρευστοκονιάματος ή σιμεντενέματος (Grout blanket): - 

Μια εμποτισμένη ζώνη με σιμεντένεμα στο ρηχό (αβαθές) τμήμα μιας θεμελίωσης που 

έχει διαμορφωθεί για να βελτιώσει και να αυξήσει την αντοχή και φέρουσα ικανότητα 

του υπεδάφους έδρασης του φράγματος καθώς και να μειώσει τη διαπερατότητά του. 

11.65


Κάλυμμα ή τάπητας ή μεμβράνη σιμεντενέματος (Blanket grouting): - Ρηχό, συστηματικό 

ένεμα από μίγμα τσιμέντου και νερού ή χημικών ενώσεων που εφαρμόζεται επί του 

βραχώδους υποβάθρου που εμφανίζεται σε μια εκσκαφή για την θεμελίωση ενός 


Κάλυμμα ή τάπητας ή μεμβράνη στεγανοποίησης (Blanket): - Ένα λεπτό οριζόντιο ή 

κεκλιμένο κάλυμμα ή μεμβράνη ή στρώμα από αδιαπέρατο υλικό που αποτελεί μέρος 

ενός χωμάτινου φράγματος. 

Καλωδιοδιάδρομος (Gut): - Ένας όρος που χρησιμοποιείται για τα σχοινιά ή καλώδια 

επάνω από ένα φράγμα που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά των δομικών υλικών 

κατασκευής του φράγματος. 

Κανονική επιφάνεια νερού (Normal Water Surface): - Το υψόμετρο στην κορυφή της 

ενεργού χωρητικότητας συντήρησης. Το μέγιστο υψόμετρο στο οποίο ο ταμιευτήρας 

μπορεί να ανέλθει κάτω από κανονικές λειτουργικές συνθήκες αποκλείοντας την 

αποθήκευση ελέγχου πλημμύρων. (Ο όρος δεν χρησιμοποιείται πλέον από τις υπηρεσίες 

αλλά αναφέρεται λόγω της προγενέστερης χρήσης του). 

Καπάκι ρευστοκονιάματος ή σιμεντενέματος (Grout cap): - Ένα καπάκι που συνήθως 

αποτελείται από σκυρόδεμα, μέσω του οποίου εκτελείται η διαδικασία της εισπίεσης και 

εμποτισμού με σιμεντένεμα της θεμελίωσης. 

Πέτασμα ρευστοκονιάματος ή σιμεντενέματος (Grout veil): - Όπως μια κουρτίνα 

ρευστοκονιάματος ή σιμεντενέματος. 

Κατασκευή εξαγωγής (Outlet structure): - Μια κατασκευασμένη δομή ή στοιχείο στη 

τομή ενός καναλιού, ενός αγωγού, ή μιας σήραγγας. 

Κατασκευή σκάλας διέλευσης ιχθύων (Fish ladder): - Μια κατασκευή που δημιουργείται 

παραπλεύρως ή επάνω το μέτωπο ενός φράγματος για να επιτρέπει τη μετανάστευση 

των ψαριών ανάντη και κατάντη του φράγματος. 

Κατείσδυση (Infiltrate): - Εάν η επιφάνεια ενός εδαφικού στρώματος είναι πορώδης και 

έχει μικροσκοπικές διόδους ή πόρους ή ανοίγματα διαθέσιμα για τη διείσδυση των 

σταγονιδίων νερού, τότε το νερό λέμε ότι διεισδύσει ή κατεισδύει προς το υποκείμενο 

έδαφος. 

Κορυφή της ανενεργού χωρητικότητας (Top of Inactive Capacity): - Το υψόμετρο εκείνο 

της επιφάνειας νερού του ταμιευτήρα κάτω από το οποίο ο ταμιευτήρας δεν μπορεί να 

εκκενωθεί κάτω από κανονικές συνθήκες. 

Κορυφή της αποκλειστικής χωρητικότητας ελέγχου πλημμύρων (Top of Exclusive Flood 

Control Capacity): - Το υψόμετρο εκείνο της επιφάνειας νερού του ταμιευτήρα στην 

κορυφή της χωρητικότητας του ταμιευτήρα που διατίθεται για την αποκλειστική χρήση 

του κανονισμού ή της διευθέτησης των εισροών πλημμυρικών παροχών ώστε να μειωθεί 

η ζημία κατάντη. 

Κορυφή της ενεργού χωρητικότητας συντήρησης (Top of Active Conservation Capacity): 

- Το υψόμετρο εκείνο της επιφάνειας νερού του ταμιευτήρα στην κορυφή της 

χωρητικότητας του ταμιευτήρα που διατίθεται για την αποθήκευση του νερού για λόγους 

συντήρησης και μόνο. 

11.66


Κορυφή της χωρητικότητας κοινής χρήσης (Top of Joint Use Capacity): - Το υψόμετρο 

εκείνο της επιφάνειας νερού του ταμιευτήρα στην κορυφή της χωρητικότητας του 

ταμιευτήρα που διατίθεται για κοινή χρήση, όπως π.χ., για τον σκοπό ελέγχου 

πλημμύρων και συντήρησης. 

Κουρτίνα ή κουρτίνα στεγανοποίησης (Curtain): - Μια ζώνη της θεμελίωσης με 

τσιμεντενέσεις ή με φρεατοπασσαλοσυστοιχία παράλληλη προς τον άξονα του 

φράγματος που σχεδιάζεται με σκοπό να αποτρέψει ή να μειώσει τη διήθηση νερού κάτω 

από το φράγμα. 

Κουρτίνα ρευστοκονιάματος ή σιμεντενέματος (Grout curtain): - Μια ζώνη μέσα στο 

στρώμα της βραχομάζας ή του εδάφους κάτω από ένα φράγμα και που είναι παράλληλη 

προς το μήκος του φράγματος, η οποία έχει εισπιεσθεί με ρευστοκονίαμα ή σιμεντένεμα 

για να σταματήσει ή να μειώσει τη διήθηση νερού κάτω από ένα φράγμα. 

Κουρτίνα Σιμεντενέματος (Curtain grouting): - Εισπίεση σιμεντενέματος με 

τσιμεντενέσεις στα εδαφικά υλικά θεμελίωσης του φράγματος για να δημιουργηθεί ένα 

εμπόδιο ή μία ανάσχεση στη διήθηση νερού κάτω από ένα φράγμα. 

Κυλινδρωμένη επίχωση (Rolled fill): - Επίχωση, συνήθως πλούσια σε αργιλικά ή ιλυώδη 

συστατικά, που συμπιέζεται και συμπυκνώνεται με κυλίνδρωση (με οδοστρωτήρες), 

ειδικά με οδοστρωτήρες τύπου κατσικοπόδαρου ή με δονητικούς συμπυκνωτές. 

Κυρτό φράγμα βαρύτητας (Curved Gravity Dam): - Ένα φράγμα βαρύτητας που είναι 

κεκαμμένο οριζοντιογραφικά. 

Λάσπη (Muck): - Μια κοινή έκφραση για ένα μη στερεοποιημένο, συνήθως υγρό και 

λασπώδες (πηλώδες) φυσικό υλικό. 

Λεκάνη ηρεμίας (Stilling basin): - Μια λεκάνη κατάντη της περιοχής ενός φράγματος που 

παραλαμβάνει την εκφόρτιση του νερού από τις σήραγγες ή τους αγωγούς ή την 

υπερχείλιση από έναν υπερχειλιστή. 

Λεπτό τόξο ή θόλος (Thin Arch): - Ένα φράγμα τοξωτό με ένα λόγο ή αναλογία πάχους 

στην βάση του προς ύψους κατασκευής ίσο ή μικρότερο από 0,2. 

Μαζικό σκυρόδεμα (Mass Concrete): - Οποιοσδήποτε μεγάλος όγκος σκυροδέματος επί 

τόπου σκυροδετημένου, γενικά ως μονολιθική δομή ή κατασκευή ή μπλοκ. Οι διαστάσεις 

της δομής ή της κατασκευής ή του μπλοκ θα πρέπει να είναι τέτοιου μεγέθους ώστε 

οποιαδήποτε προβλήματα παραγωγής θερμότητας ενυδάτωσης του σκυροδέματος και 

προκυπτόντων αλλαγών όγκου και ρωγματώσεων του σκυροδέματος να 

αντιμετωπίζονται. 

Μέγιστη ελεγχόμενη επιφάνεια νερού (Maximum Controllable Water Surface): - Το 

υψόμετρο της υψηλότερης επιφάνειας του νερού στον ταμιευτήρα στο οποίο η ροή του 

νερού λόγω βαρύτητας από τον ταμιευτήρα μπορεί να διακοπεί παντελώς ελεγχόμενα. 

Μέγιστη επιφάνεια νερού (Maximum Water Surface): - Το υψηλότερο αποδεκτό και 

ασφαλές υψόμετρο της επιφάνειας νερού στον ταμιευτήρα ώστε να ικανοποιούνται όλοι 

οι παράγοντες που έχουν επιπτώσεις στην ασφάλεια της εξεταζόμενης κατασκευής του 

φράγματος. Αυτό είναι το υψηλότερο υψόμετρο της επιφάνειας του νερού στον 

ταμιευτήρα που προκύπτει ως το αποτέλεσμα του υπολογισμού της σχεδιαζόμενης 

πλημμυρικής παροχής μέσω του ταμιευτήρα κάτω από τα αποδεκτώς οριζόμενα 

11.67


λειτουργικά κριτήρια του φράγματος. Αυτό το υψόμετρο της επιφάνειας νερού είναι 

επίσης η κορυφή της προσαυξημένης (πρόσθετης) χωρητικότητας του φράγματος. 

Μέγιστος αξιόπιστος σεισμός (Maximum credible earthquake, MCE): - Ο μεγαλύτερος 

σεισμός που ένα ρήγμα ή άλλη σεισμική πηγή θα μπορούσε να παράγει κάτω από την 

υπάρχουσα τεκτονική δομή. Τα κριτήρια σεισμικής αξιολόγησης καθορίζουν ποια 

ρήγματα ή σεισμικές πηγές ορίζονται ως μέγιστος αξιόπιστος σεισμός (Maximum credible 

earthquake, MCE). 

Μέγιστος σεισμός σχεδιασμού (Maximum design earthquake, MDE): - Ο σεισμός που 

επιλέγεται για τον σχεδιασμό ή την αξιολόγηση της κατασκευής. Αυτός ο σεισμός θα 

παρήγαγε τις κρισιμότερες εδαφικές κινήσεις για την αξιολόγηση της σεισμικής 

συμπεριφοράς και απόδοσης της κατασκευής μεταξύ εκείνων των φορτίσεων στις οποίες 

η κατασκευή θα υποβληθεί. Παραδείγματος χάριν, εάν σε μια περιοχή έχει οριστεί ένας 

μέγιστος σεισμός σχεδιασμού (MCE) για δύο χωριστές πηγές, ο μέγιστος σεισμός 

σχεδιασμού (MCE) που θα αναμενόταν να παραγάγει τις αυστηρότερες εδαφικές κινήσεις 

θα ήταν ο μέγιστος σεισμός σχεδιασμού. Η απόκριση της κατασκευής στις συγκεκριμένες 

παραμέτρους των εδαφικών κινήσεων (συχνότητα, διάρκεια, ένταση, κ.λπ....) θα πρέπει 

να εξετάζεται κατά τον ορισμό του γεγονότος αυτού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, θα 

μπορούν να οριστούν περισσότεροι του ενός μέγιστοι σεισμοί σχεδιασμού για να 

απεικονίσουν τη διαφορετική απόκριση των διάφορων συστατικών της κατασκευής κατά 

την σεισμική φόρτισή της. 

Μεταλλικό καλώδιο μεταφοράς (Cableway): - Ένα καλώδιο από χάλυβα που 

χρησιμοποιείται για την μεταφορά και τοποθέτηση του σκυροδέματος σε ένα φράγμα και 

για την μεταφορά των εκσκαφθέντων και δομικών υλικών επάνω από την περιοχή 


Μέτριου πάχους τοξωτό φράγμα (Medium thick Arch): - Ένα φράγμα τοξωτό με ένα λόγο 

ή αναλογία πάχους στην βάση του προς ύψους κατασκευής μεταξύ 0,2 και 0,3. 

Μήκος του φράγματος (Length of Dam): - Η απόσταση, που μετριέται κατά μήκος του 

άξονα του φράγματος στο επίπεδο της κορυφής του κύριου σώματος του φράγματος ή 

στην επιφάνεια του οδοστρώματος στην στέψη, από την μία επαφή του αντερείσματος 

έως την άλλη επαφή του αντερείσματος. 

Μονολιθικό Μπλοκ (Block): - Πολλά φράγματα από σκυρόδεμα κατασκευάζονται κατά 

τμήματα ή κατά μονολιθικά μπλοκ. Ένα τμήμα ενός φράγματος από σκυρόδεμα που 

εγκιβωτίζεται μέσα σε ξυλότυπους ή που περιλαμβάνεται μεταξύ της ανάντη και κατάντη 

διαμορφωμένης πλευράς του φράγματος και των παρακείμενων τμημάτων του 

φράγματος είναι ένα μονολιθικό μπλοκ. 

Βλήτρο βράχου (Rock bolt): - Ένας τένοντας ή καλώδιο από χάλυβα που τοποθετείται 

και πακτώνεται σε μια οπή διατρημένη με γεωτρύπανο και που στην συνέχεια 

προεντείνεται για να αυξήσει την αντοχή της βραχομάζας. 

Νεκρή αποθήκευση ταμιευτήρα (Dead storage): - Το νερό στα χαμηλότερα υψόμετρα ή 

στάθμες ενός ταμιευτήρα που δεν είναι διαθέσιμο για χρήση ή εκτροπή του. 

Νεκρή χωρητικότητα ταμιευτήρα (Dead Capacity): - Η χωρητικότητα του ταμιευτήρα από 

την οποία το αποθηκευμένο νερό δεν μπορεί να εκκενωθεί περισσότερο μόνο από τη 

βαρύτητα. 

11.68


Όγκος φράγματος (Volume of Dam): - Ο συνολικός χώρος που καταλαμβάνεται από τα 

υλικά που διαμορφώνουν την δομή του φράγματος και που υπολογίζεται μεταξύ των 

αντερεισμάτων και από την κορυφή έως την βάση του φράγματος. 

Ογκώδους κεφαλής αντηρίδα (Massive Head Buttress): - Ένα αντηριδωτό φράγμα στο 

οποίο η αντηρίδα διευρύνεται πολύ στην ανάντη πλευρά για να γεφυρώσει το χάσμα 

μεταξύ των αντηρίδων. 

Όργανα ελέγχου (Instrumentation): - Συσκευές και όργανα που εγκαθίστανται επάνω 

και μέσα σε ένα φράγμα για να ελέγχουν τις κυκλικές (επαναλαμβανόμενες) ή τις 

προοδευτικές αλλαγές κατά τη διάρκεια και μετά από την κατασκευή του φράγματος. 

Νερό εξόδου ή ούριο νερό (Tail water): - Το νερό που εκρέει κατάντη των σηραγγών, 

των αγωγών, ή του υπερχειλιστή. 

Πασσαλοσανίδες (Sheet Pilling): - Ελάσματα ή «σανίδες» από χάλυβα που εμπύγνυνται 

στη ζώνη θεμελίωσης ενός φράγματος για να μειώσουν ή να εξαλείψουν την διήθηση 

νερού κάτω από ένα φράγμα. 

Πασσάλωση (Piling): - Επιμήκεις, στύλοι όπως τα χαλύβδινα ή από σκυρόδεμα στοιχεία 

ή χαλύβδινα φύλλα (χαλύβδινες πασσαλοσανίδες) που εμπύγνυνται στο υπέδαφος 

θεμελίωσης ενός φράγματος για να μειώσουν ή να εξαλείψουν τη διήθηση των υπόγειων 

νερών κάτω από το φράγματα. 

Παχύ τόξο ή θόλος (Thick Arch): - Ένα φράγμα τοξωτό με ένα λόγο ή αναλογία πάχους 

στην βάση του προς ύψους κατασκευής ίσο ή μεγαλύτερο από 0,3. 

Περιοχή απόθεσης στείρων (Spoil area): - Μια περιοχή που χρησιμοποιείται για την 

απόθεση και απόρριψη των υλικών που είναι ανεπιθύμητα ή πλεονασματικά από την 


Περιοχή δανείων ή δανειοθαλάμων (Borrow area): - Η περιοχή απόληψης φυσικών 

υλικών (πχ. αδρανών υλικών, άμμου, χαλικιών, κλπ) που χρησιμοποιούνται για στην 

κατασκευή φραγμάτων. 

Πηγάδια παρατήρησης (Observation well): - Ένα διατρηόμενο πηγάδι ή κατακόρυφη 

γεώτρηση που χρησιμοποιείται για την παρατήρηση των αλλαγών στη ροή διήθησης του 

νερού μέσω ή κάτω από τα φράγματα κατά τη διάρκεια της πλήρωσης και της ταπείνωσης 

της στάθμης ενός ταμιευτήρα. 

Πιεζομετρική ή φρεατική επιφάνεια (Phreatic Surface): - Καθώς τα υπόγεια νερά 

κατεισδύουν και διηθούνται προς τα κάτω προς τα υδροφόρα στρώματα, τα υδροφόρα 

στρώματα γίνονται υδατοκορεσμένα. Η επιφάνεια αυτή κορεσμού καλείται Πιεζομετρική 

επιφάνεια υπόγειων νερών ή πιεζομετρική ή φρεατική επιφάνεια. Η επιφάνεια αυτή 

αυξομειώνεται, όπου κατά τη διάρκεια των ξηρών περιόδων πέφτει (υποβιβάζεται) και 

αυξάνεται κατά τις βροχερές περιόδους. 

Πλάτος βάσεως ή πάχος φράγματος (Base Width or Thickness): - Το μέγιστο πάχος ή το 

πλάτος του φράγματος που μετριέται οριζοντίως μεταξύ των ανάντη και κατάντη παρειών 

του φράγματος και κάθετα στον άξονα της στέψης ή της κεντρικής γραμμής του 

φράγματος, αποκλείοντας όμως τις προεξοχές ή τις εξοχές του, κλπ.. Γενικά, ο όρος 

«πάχος» του φράγματος χρησιμοποιείται για τα φράγματα βαρύτητας ή τοξωτά, και ο 

όρος «πλάτος» χρησιμοποιείται για τα άλλα φράγματα. 

11.69


Πλημμύρα εισροής σχεδιασμού (Inflow Design Flood, IDF): - Η πλημμύρα που 

χρησιμοποιείται για τον σχεδιασμό ή/και για την τροποποίηση ενός φράγματος από 

σκυρόδεμα και των συναφών του έργων ιδιαίτερα για την διαστασιολόγηση του 

υπερχειλιστή και των έργων εξόδου νερού από το φράγμα, και για τον καθορισμό των 

επιπρόσθετων απαιτήσεων αποθήκευσης νερού. Η πλημμύρα εισροής σχεδιασμού (IDF) 

είναι μικρότερη από στην μέγιστη πιθανή πλημμυρική παροχή αιχμής (Q αιχμής). 

Προένταση (Prestressing): - Η αντοχή της βραχομάζας στην περιοχή της θεμελίωσης 

ενός φράγματος από σκυρόδεμα και των συναφών εγκαταστάσεών του αυξάνεται με την 

εγκατάσταση χαλύβδινων καλωδίων ή συρματόσχοινων ή βλήτρων που πακτώνονται 

εντός της βραχομάζας με σιμεντενέματα ή ρητινενέματα με σκοπό να εντείνουν την 

βραχομάζα. Η διαδικασία αυτή για την αύξηση της αντοχής του υποβάθρου θεμελίωσης 

καλείται προένταση. 

Πρόσθετο στοιχείο υπερύψωσης υπερχειλιστή (Flash board): - Μια ξύλινη σανίδα ή ένα 

χαλύβδινο στοιχείο που τοποθετείται στην κορυφή του υπερχειλιστή για να αυξήσει την 

ικανότητα αποθήκευσης ενός ταμιευτήρα. 

Πύλη ή θυρόφραγμα (Gate): - Μια κινητή εγκατάσταση ή κατασκευή που χρησιμοποιείται 

για τον έλεγχο της ροής του νερού επάνω από ένα φράγμα μέσω του υπερχειλιστή. 

Πύργος (Tower): - Μια κατακόρυφη κατασκευή ανάντη από ένα φράγμα που σχεδιάζεται 

για να ελέγχει την ροή του νερού του ταμιευτήρα μέσω του φράγματος προς τις 

εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας. 

Πύργος ελέγχου (Control Tower): - Ένας πύργος που κατασκευάζεται συνήθως σε μια 

μικρή απόσταση ανάντη από ένα φράγμα και μέσα στο ταμιευτήρα για τον έλεγχο της 

ροής του νερού από τον ταμιευτήρα προς τους αγωγούς ή και τις σήραγγες. 

Πυρήνας (Core): - Το κεντρικό τμήμα ή η ζώνη ενός χωμάτινου φράγματος που 

αποτελείται από αδιαπέρατο υλικό, συνήθως αργιλικό. 

Ρευστοκονίαμα ή σιμεντένεμα ή τσιμεντένεμα (Grout): - Ένα μίγμα νερού και τσιμέντου 

ή μια χημική σύνθεση που εισπιέζεται με αντλίες εντός της βραχομάζας και των 

διακλάσεών της στην ζώνη θεμελίωσης ενός φράγματος για να αποτρέψει τη διήθηση 

του νερού και ταυτόχρονα να αυξήσει την αντοχή και φέρουσα ικανότητα του υπεδάφους 

έδρασης του φράγματος. 

Σεισμός λειτουργικής βάσης (Operating basis earthquake OBE): - Ο σεισμός που η 

κατασκευή πρέπει ακίνδυνα να αντισταθεί χωρίς ζημία. Όλα τα συστήματα και τα 

συστατικά που είναι απαραίτητα για την συνεχή και απρόσκοπτη λειτουργία του έργου 

σχεδιάζονται για να παραμείνουν λειτουργικά κατά τη διάρκεια των εδαφικών κινήσεων 

που συνδέονται με τον σεισμό λειτουργικής βάσης (OBE). Αυτά περιλαμβάνουν το σώμα 

του φράγματος, τις συναφείς δομές του, τον ηλεκτρολογικό και μηχανολογικό εξοπλισμό 

του, τους ηλεκτρονόμους του, τον υπερχειλιστή και τις πύλες (θυροφράγματα), και τις 

βαλβίδες του. Στις περισσότερες περιπτώσεις μελετών από το Αμερικάνικο γραφείο 

αποκατάστασης περιοχών και αποστραγγιστικών και εγγειοβελτιωτικών έργων (American 

Bureau of Reclamation), ορίζει ως σεισμό λειτουργικής βάσης (OBE) αυτόν που έχει μια 

πιθανότητα 90% μη επανεμφάνισής του σε μια 25ετή περίοδο επαναφοράς. Αυτό είναι 

ισοδύναμο με ένα διάστημα επανάληψης 237 ετών. Οικονομικές εκτιμήσεις για 

συγκεκριμένα έργα μπορούν να οδηγήσουν στην εκτίμηση και άλλων ιδιαίτερων τιμών. 

Σελοειδές ανάχωμα (Saddle Dike): - Ένα μικρό φράγμα που κατασκευάζεται σε μία 

τοπογραφική εσοχή ή κοιλότητα στη περιφέρεια της λεκάνης ενός ταμιευτήρα. 

11.70


Σήραγγα βαρύτητας (Gravity tunnel): - Μια σήραγγα όπου το νερό ρέει χωρίς περιορισμό 

κάτω από τη δύναμη της βαρύτητας και μόνο. 

Σήραγγα εκκαθάρισης ή εξυγίανσης (Purge tunnel): - Μία σήραγγα που χρησιμοποιείται 

για τον καθαρισμό του ταμιευτήρα από τα συσσωρευμένα ιζήματα ή την λάσπη (πηλό ή 

ιλύ) στον πυθμένα του. 

Σήραγγα πίεσης (Pressure Tunnel): - Μία σήραγγα που μεταβιβάζει το νερό υπό μέτρια 

έως υψηλή υδραυλική πίεση. 

Σήραγγα υδατορροής ενέργειας (Headrace tunnel): - Μια σήραγγα πίεσης που 

παροχετεύει το νερό από τον ταμιευτήρα στο έργο ελέγχου και τελικά σε μια μονάδα 

παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. 

Σιμεντενέσεις ή τσιμεντενέσεις (Grouting): - Η διαδικασία με την οποία το ρευστοκονίαμα 

ή σιμεντένεμα εγχέεται δια πιέσεως (εισπιέζεται) εντός των ανοιγμάτων ή διακένων 

(ασυνεχειών, κενών, διακλάσεων, ρωγμών, ρηγμάτων, κλπ) ενός φράγματος ή της 


Στέψη ή κορυφή (Crest): - Η κορυφή ενός φράγματος. 

Στηθαίο (Parapet): - Συνήθως κατασκευάζεται ως ένας χαμηλός προστατευτικός τοίχος 

κατά μήκος της στέψης ή κορυφής ενός φράγματος. 

Στοά (Gallery): - Μία μακριά, στενή δίοδος (γαλαρία) μέσα στο σώμα ενός φράγματος 

που χρησιμοποιείται για την επιθεώρηση, την εκτέλεση σιμεντενέσεων, ή τον 


Στοά επιθεώρησης (Inspection gallery): - Μια στοά μέσα στην μάζα ενός φράγματος που 

επιτρέπει την εξέταση και επιθεώρηση της απόδοσης του φράγματος με το χρόνο και 

κατά την πλήρωση του ταμιευτήρα. 

Στόμιο προσαγωγού (Intake): - Η είσοδος οποιασδήποτε εγκατάστασης ή έργου 

μεταφοράς νερού όπως ενός αγωγού ή μιας σήραγγας. 

Στραγγιστήρι (Drain): - Μια εγκατάσταση για τη συλλογή και την εκτροπή του νερού 

που διαρρέει μέσω ενός φράγματος ή μέσω της θεμελίωσης ενός φράγματος. 

Συμπυκνωμένο υλικό επίχωσης (Compacted fill): - Υλικό σε ένα χωμάτινο φράγμα που 

έχει συμπυκνωθεί κατάλληλα με κυλίνδρωση (οδοστρωτήρες) ή με δονητική 

πρόσκρουση. 

Συναφή κατασκευαστικά στοιχεία (Appurtenant feature): - Οποιοδήποτε φυσικό 

χαρακτηριστικό κατασκευαστικό στοιχείο εκτός από το ίδιο το φράγμα που συμβάλλει 

στη λειτουργία του φράγματος και του ταμιευτήρα για τον προοριζόμενο σκοπό ή 

σκοπούς του. 

Συνολική χωρητικότητα (Total Capacity): - Η χωρητικότητα του ταμιευτήρα κάτω από 

την υψηλότερη στάθμη από τις στάθμες που αντιπροσωπεύουν: (1) την κορυφή της 

αποκλειστικής χωρητικότητας ελέγχου πλημμύρων, (2) την κορυφή της χωρητικότητας 

κοινής χρήσης, ή (3) την κορυφή της ενεργού χωρητικότητας συντήρησης. Η συνολική 

χωρητικότητα χρησιμοποιείται για να εκφράσει τη συνολική ποσότητα νερού που μπορεί 

να συγκεντρωθεί, χωρίς όμως να συμπεριλαμβάνει και την χωρητικότητα προσαύξησης 

11.71


ή πλημμύρας. Ενεργή χωρητικότητα είναι εκείνο το τμήμα της συνολικής χωρητικότητας 

του ταμιευτήρα που μπορεί να απομακρυνθεί και να αποστραγγιστεί από τη βαρύτητα και 

μόνο. Αυτή η χωρητικότητα είναι ίση με τη συνολική χωρητικότητα μείον την νεκρή 

χωρητικότητα. 

Εσχάρα απορριμμάτων (Trash rack): - Η εγκατάσταση διαλογής που κατασκευάζεται στο 

τέλος των εισόδων των αγωγών ή των σηράγγων για να αποτρέψει την είσοδο 

σκουπιδιών ή συντριμμιών. 

Τακούνι φράγματος (Heel): - Η ανάντη επαφή ενός φράγματος με την θεμελίωσή του. 

Ταμιευτήρας (Reservoir): - Σύμφωνα με την ορολογία των φραγμάτων ένας ταμιευτήρας 

είναι μια λεκάνη, που συνήθως δημιουργείται τεχνητά, η οποία συγκεντρώνει και 

αποθηκεύει το νερό. 

Τάφρος ρευστοκονιάματος ή σιμεντενέματος (Grout trench): - Μια τάφρος που 

εκσκάπτεται για να επιτρέψει την κατασκευή ενός καπακιού ρευστοκονιάματος ή 


Τάφρος του πυρήνα (Core trench): - Η τάφρος που εκσκάπτεται κάτω από το γενικό 

επίπεδο της βάσης ενός χωμάτινου φράγματος και που γεμίζει με αδιαπέρατο υλικό που 

χρησιμοποιείται για την κατασκευή του πυρήνα. 

Τεχνητό Αντέρεισμα (Artificial abutment): - Ένα αντέρεισμα, που κατασκευάζεται 

συνήθως από σκυρόδεμα, για να αντιστηρίξει τις πλευρικές ωθήσεις ενός τοξωτού 

φράγματος. Τέτοια αντερείσματα κατασκευάζονται όπου η ύπαρξη των τοπογραφικών ή 

των γεωλογικών συνθηκών του υποβάθρου δεν είναι επαρκείς για το σχεδιασμό και την 


Τμήμα υπερχείλισης (Overflow section): - Εκείνο το τμήμα ενός φράγματος, που 

καταλαμβάνεται συνήθως από ένα υπερχειλιστή, από το οποίο το νερό ρέει επάνω από 

τη στάθμη ή το υψόμετρο του υπερχειλιστή. 

Τοξωτά φράγματα βαρύτητας (Arch & Gravity Dam): - Ένα τοξωτό φράγμα που είναι 

μόνο ελαφρώς λεπτότερο από ένα φράγμα βαρύτητας. 

Τοξωτά φράγματα (Arch Dam): - Ένα φράγμα σκυροδέματος ή πέτρινο που είναι 

καμπυλόγραμμο σε κάτοψη, έτσι ώστε να μεταφέρει το σημαντικότερο μέρος του 

φορτίου του νερού στα αντερείσματά του. 

Τοξωτά φράγματα πολλαπλών θόλων ή τόξων (Multiple Arch Dam): - Ένα αντηριδωτό 

φράγμα, του οποίου η ανάντη πλευρά περιλαμβάνει μια σειρά θόλων ή τόξων. 

Υδαταύλακα μέτρησης ροής (Weir): - Ένα κανάλι γνωστής διατομής που επιτρέπει τη 

μέτρηση του όγκου της ροής του νερού μετά από βαθμονόμησή του. Η κορυφή ενός 

υπερχειλιστή που εγκαθίσταται σε ένα φράγμα σκυροδέματος επίσης μερικές φορές 

μπορεί να σχεδιαστεί ως υδαταύλακα μέτρησης ροής. 

Υδατορροή (Chute): - Ένας συνήθως κεκλιμένος ανοικτός αγωγός ή και καμιά φορά 

κατακόρυφος αγωγός κύλισης ή ροής νερού «νεροτσουλήθρα» ή ένα επενδεδυμένο 

κανάλι ή τάφρος μέσω των οποίων εκκενώνεται ή εκφορτίζεται το νερό κατάντη του 


11.72


Υδραυλική επίχωση (Hydraulic fill): - Επίχωση που τοποθετείται με αντλίες ή που 

κατευθύνεται με ροή νερού υπό υδραυλική πίεση μέσα σε ένα κανάλι προς το χωμάτινο 

φράγμα κατά τη διάρκεια της κατασκευής του. 

Υδατοπαρασυρόμενη επίχωση (Sluiced fill): - Επίχωση, συνήθως αργιλική, που 

τοποθετείται σε ένα χωμάτινο φράγμα με την βοήθεια του τρεχούμενου νερού. 

Υδραυλικό ύψος (Hydraulic Height): - Το ύψος στο οποίο το νερό ανυψώνεται πίσω από 

το φράγμα, και είναι η διαφορά μεταξύ του χαμηλότερου σημείου στον αρχικό άξονα της 

κοίτης του ρέματος ή στη κεντρική γραμμή της στέψης του φράγματος και της μέγιστης 

ελεγχόμενης στάθμης νερού στον ταμιευτήρα. 

Υδραυλικό φορτίο (Head): - Η υδροστατική πίεση που δημιουργείται από το νερό σε ένα 


Υδροπερατό ή διαπερατό υλικό (Pervious Material): - Υλικό μέσω του οποίου το νερό 

ρέει με σχετική ευκολία. Αντίθετο είναι το αδιαπέρατο ή υδατοστεγές υλικό. 

Υδροφόρα στρώματα (Aquifers): - Υδροπερατά στρώματα του υπεδάφους πληρωμένα με 

νερό. 

Υπερχειλιστής (Spillway): - Η κατασκευή επάνω ή στην πλευρά ενός φράγματος που 

παραλαμβάνει και καθοδηγεί κατάντη του φράγματος την ροή του υπερβολικού 

(πλεονάζοντος) νερού που εισρέει μέσα σε ένα ταμιευτήρα σε περιπτώσεις πλημμυρών. 

Οι υπερχειλιστές μέσα στον ταμιευτήρα ονομάζονται υπερχειλιστές εσωτερικής οπής 

(glory holes spillways) και αποτελούνται από ένα κατακόρυφο φρέαρ και μια σήραγγα 

που διέρχεται και βγαίνει κάτω από το φράγμα. 

Υπερχειλιστής έκτακτης ανάγκης (Emergency Spillway): - Ένας βοηθητικός 

υπερχειλιστής που παρέχει πρόσθετη ασφάλεια σε περίπτωση που απαιτείται να 

αντιμετωπιστούν έκτακτες ανάγκες που δεν προβλέπονται κάτω από κανονικές συνθήκες 

και παραδοχές σχεδιασμού, π.χ., σε προβλήματα μη λειτουργικότητας των 

εγκαταστάσεων εξόδου και διαφυγής του νερού, των θυρών του υπερχειλιστή ή των 

θυροφραγμάτων, ή των στοιχείων ή τμημάτων του υπερχειλιστή, κλπ. Η στέψη ή κορυφή 

του υπερχειλιστή έκτακτης ανάγκης τοποθετείται συνήθως στην μέγιστη στάθμη της 

επιφάνειας νερού του ταμιευτήρα. 

Υπερχειλιστής συντήρησης (Service Spillway): - Μία κατασκευή που τοποθετείται επάνω 

ή δίπλα από ένα φράγμα αποθήκευσης ή ανάσχεσης νερού επάνω ή μέσα από την οποία 

διέρχεται ή απορρέει το πλεόνασμα του νερού ή το πλημμυρικό νερό που δεν μπορεί να 

περιληφθεί στον κατανεμημένο όγκο αποθήκευσης, και στα φράγματα εκτροπής ώστε να 

εκτονωθεί η ροή του νερού που υπερβαίνει εκείνη που εκτρέπεται στο σύστημα των 

εγκαταστάσεων εκτροπής. Ως τμήμα του υπερχειλιστή συμπεριλαμβάνονται και οι 

εγκαταστάσεις ή οι κατασκευές εισαγωγής ή/και ελέγχου, το κανάλι εκφόρτισης, οι 

τερματικές κατασκευές, και τα κανάλια εισόδου και εξόδου. 

Υποβιβασμός στάθμης νερού (Drawdown): - Μείωση ή υποβιβασμός ή ταπείνωση της 

στάθμης νερού μέσα σε ένα ταμιευτήρα. 

Υπόγειος θάλαμος βαλβίδων (Valve vault): - Ένα άνοιγμα που εκσκάπτεται στο στρώμα 

του βραχώδους υποβάθρου στην πλευρά ή αντέρεισμα ενός φράγματος που περιέχει τις 

βαλβίδες που ελέγχουν τη ροή του νερού από ένα ταμιευτήρα. 

11.73


Φράγμα (Dam): - Ένα εμπόδιο, είτε φυσικό είτε τεχνητά κατασκευασμένο, που δεσμεύει 

ή εκτρέπει τη ροή του νερού, ειδικά σε ένα ποταμό ή ρεύμα νερού. Επίσης, πολλές φορές 

ονομάζουμε και το σώμα ή την μάζα του νερού που περιορίζεται από ένα φράγμα. 

Φράγμα βαρύτητας (Gravity Dam): - Ένα φράγμα που κατασκευάζεται από σκυρόδεμα 

ή/και δομημένη πέτρα (πετρότοιχος ή λιθοδομή) που βασίζεται στη μάζα (βάρος) του για 

τη εξασφάλιση της ευστάθειάς του. 

Φρεάτιο ανακούφισης (Relief Well): - Ένα εκσκαμμένο φρεάτιο κάτω από ένα φράγμα 

για να συλλέγει και να απομακρύνει το νερό διήθησης από την ζώνη θεμελίωσης του 

φράγματος, ώστε να αποφεύγονται ή να μειώνονται οι υδροστατικές πιέσεις ανύψωσης 

ή οι υποπιέσεις στη θεμελίωση του φράγματος. 

Φρεάτιο εκκρεμούς (Pendulum Shaft): - Ένα στενό κατακόρυφο άνοιγμα σε ένα φράγμα 

που χρησιμοποιείται για την τοπογραφική έρευνα και τον έλεγχο κατά τη διάρκεια της 

κατασκευής και στη συνέχεια για τον προσδιορισμό των μετατοπίσεων και 

παραμορφώσεων του φράγματος κάτω από την φόρτισή του. 

Φρεατοπάσσαλοι σκυροδέματος (Concrete piling): - Πάσσαλοι ή κολώνες από σκυρόδεμα 

(οπλισμένο ή μη) που οδηγούνται κατακόρυφα προς τα κάτω στα μη στερεοποιημένα 

αργιλικά κυρίως υλικά κάτω από ένα χωμάτινο φράγμα για να μειώσει ή να εξαλείψει τη 

διήθηση υπόγειου νερού κάτω από το φράγμα. 

Φυσική περίοδος δόνησης T (Natural period of vibration T): - Η περίοδος της δόνησης 

μιας κατασκευής είναι ο χρόνος που απαιτείται για έναν πλήρη κύκλο της απλής 

αρμονικής κίνησης του σε έναν από αυτούς τους χαρακτηριστικούς τρόπους (μορφές). Τ 

= 1/f. 

Φυσική συχνότητα f (Natural frequency f): - Οι φυσικές συχνότητες μιας κατασκευής 

είναι οι συχνότητες της ελεύθερης δόνησής τους. Η ελεύθερη δόνηση μιας κατασκευής 

είναι η δόνηση που εμφανίζεται ελλείψει κάποιας επιβαλλόμενης δόνησης. Σε μια 

κατασκευή που υφίσταται δόνηση, το μοντέλο δόνησης είναι ένας χαρακτηριστικός 

τρόπος (μορφή) που υιοθετείται από τη κατασκευή στο οποίο η κίνηση κάθε στοιχειώδους 

τμήματός της είναι απλή αρμονική κίνηση της ίδιας συχνότητας. Ο θεμελιώδης τρόπος 

δόνησης μιας κατασκευής είναι ο τρόπος που έχει τη χαμηλότερη δυνατή φυσική 

συχνότητα. 

Φυσικό αντέρεισμα (Natural abutment): - Ένα αντέρεισμα από φυσικά υλικά θεμελίωσης. 

Σε αντίθεση με ένα τεχνητό αντέρεισμα το οποίο κατασκευάζεται από σκυρόδεμα επί του 

τόπου του έργου. 

Χωρητικότητα κοινής χρήσης (Joint Use Capacity): - Η χωρητικότητα εκείνη του 

ταμιευτήρα που ορίζεται για τον σκοπό ελέγχου των πλημμύρων κατά τη διάρκεια 

ορισμένων περιόδων του έτους και για σκοπούς συντήρησης κατά τη διάρκεια άλλων 

περιόδων του έτους. 

Χωρητικότητα προσαύξησης ή πλημμύρας (Surcharge Capacity): - Η προβλεπόμενη 

εκείνη χωρητικότητα του ταμιευτήρα που χρησιμοποιείται για την διέλευση της 

εισερχόμενης πλημμυρικής παροχής σχεδιασμού μέσω του ταμιευτήρα. Είναι η 

χωρητικότητα του ταμιευτήρα μεταξύ της μέγιστης στάθμης της επιφάνειας νερού και 

της υψηλότερης στάθμης από τις ακόλουθες: (1) της μέγιστης στάθμης της 

αποκλειστικής χωρητικότητας ελέγχου πλημμύρων, (2) της μέγιστης στάθμης της 

χωρητικότητας κοινής χρήσης, ή (3) της μέγιστης στάθμης της χωρητικότητας ενεργής 

συντήρησης. 

11.74


Ώθηση μπλοκ (Thrust block): - Εκείνο το τμήμα της θεμελίωσης ενός τοξωτού 

φράγματος ενάντια στο οποίο ασκείται η οριζόντια ώθηση από το φράγμα καθώς ο 

ταμιευτήρας πίσω από το φράγμα πληρώνεται με νερό. 

11.75


ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ (ΟΡΟΛΟΓΙΑ) 

ΕΙ∆ΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΚΑΙ 

ΦΡΑΣΕΩΝ ΠΟΥ 

ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΚΥΡΙΩΣ 

ΣΤΑ ΦΡΑΓΜΑΤΑ 

Β. (Ταξινομημένα αλφαβητικά με βάση τους όρους στα 

Αγγλικά) 

Αντέρεισμα (Abutment): - Εκείνο το τμήμα της θεμελίωσης, ειδικά στις παρειές μιας 

χαράδρας ή κοιλάδας, το οποίο είναι σε επαφή με ένα φράγμα. Επίσης, εκείνο το τμήμα 

της θεμελίωσης ενός φράγματος που βρίσκεται σε επαφή καταλήγοντας στην θεμελίωση 

στις παρειές μιας χαράδρας ή κοιλάδας. 

Ενεργός λεκάνη (Active Basin): - Το τμήμα ενός ταμιευτήρα επάνω από ένα δεδομένο 

υψόμετρο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή άλλο 

ευεργετικό σκοπό. 

Ενεργός χωρητικότητα (Active Capacity): - Η χωρητικότητα ενός ταμιευτήρα που 

συνήθως χρησιμοποιείται για την αποθήκευση και την ρύθμιση των εισροών στον 

ταμιευτήρα ώστε να προκύπτουν οι προκαθορισμένες λειτουργικές απαιτήσεις του 

ταμιευτήρα του φράγματος. Επεκτείνεται από το υψηλότερο σημείο (1) της ανώτατης 

στάθμης της αποκλειστικής χωρητικότητας ελέγχου πλημμύρας του φράγματος, ή (2) 

της ανώτατης στάθμης της χωρητικότητας κοινής χρήσης, ή (3) της ανώτατης στάθμης 

της ενεργού χωρητικότητας συντήρησης, έως την ανώτατη στάθμη της ανενεργού 

χωρητικότητας. Είναι επίσης η συνολική χωρητικότητα του ταμιευτήρα μείον την 

ποσότητα της ανενεργής και νεκρής χωρητικότητάς του. 

Ενεργός χωρητικότητα συντήρησης (Active Conservation Capacity): - Η χωρητικότητα 

ενός ταμιευτήρα που ορίζεται για να ρυθμίσει την εισροή νερού στον ταμιευτήρα για την 

άρδευση, τη ενέργεια, τη δημόσια και βιομηχανική χρήση, τα ψάρια και την άγρια φύση, 

τη ναυσιπλοΐα, την αναψυχή, την ποιότητα νερού, και άλλους σκοπούς. ∆εν 

περιλαμβάνει τον αποκλειστικό έλεγχο των πλημμύρων ή την χωρητικότητα κοινής 

χρήσης. Επεκτείνεται από την ανώτατη στάθμη της ενεργού χωρητικότητας συντήρησης 

έως την ανώτατη στάθμη της ανενεργού χωρητικότητας. 

Ενεργός λίμνη (Active pool): - Βλέπε ενεργός λεκάνη. 

Ενεργός αποθήκευση (Active storage): - Βλέπε ενεργός λεκάνη. 

Αδρανή Υλικά (Aggregate): - Φυσικά ή θραυστά υλικά τεμαχών κατάλληλου βράχου 

(πετρώματος) διαφόρων μεγεθών που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή του 

σκυροδέματος του φράγματος. Επίσης οποιοδήποτε φυσικό υλικό, επεξεργασμένο 

κοκκομετρικά ή μη, που χρησιμοποιείται στο φράγμα ή σε άλλη κατασκευή. Τα Αδρανή 

Υλικά για το σκυρόδεμα συνήθως λαμβάνονται από αλλουβιακές αποθέσεις ρεμάτων ή 

από λατομεία της ευρύτερης περιοχής του έργου. 

Συναφή κατασκευαστικά στοιχεία (Appurtenant feature): - Οποιοδήποτε φυσικό 

χαρακτηριστικό κατασκευαστικό στοιχείο εκτός από το ίδιο το φράγμα που συμβάλλει 

11.76


στη λειτουργία του φράγματος και του ταμιευτήρα για τον προοριζόμενο σκοπό ή 

σκοπούς του. 

Υδροφόρα στρώματα (Aquifers): - Υδροπερατά στρώματα του υπεδάφους πληρωμένα με 

νερό. 

Τοξωτά φράγματα (Arch Dam): - Ένα φράγμα σκυροδέματος ή πέτρινο που είναι 

καμπυλόγραμμο σε κάτοψη, έτσι ώστε να μεταφέρει το σημαντικότερο μέρος του 

φορτίου του νερού στα αντερείσματά του. 

Τοξωτά φράγματα βαρύτητας (Arch & Gravity Dam): - Ένα τοξωτό φράγμα που είναι 

μόνο ελαφρώς λεπτότερο από ένα φράγμα βαρύτητας. 

Τεχνητό Αντέρεισμα (Artificial abutment): - Ένα αντέρεισμα, που κατασκευάζεται 

συνήθως από σκυρόδεμα, για να αντιστηρίξει τις πλευρικές ωθήσεις ενός τοξωτού 

φράγματος. Τέτοια αντερείσματα κατασκευάζονται όπου η ύπαρξη των τοπογραφικών ή 

των γεωλογικών συνθηκών του υποβάθρου δεν είναι επαρκείς για το σχεδιασμό και την 


Ασφαλτικό σκυρόδεμα (Asphaltic concrete): - Ένα αδιαπέρατο μίγμα αδρανών υλικών 

και πίσσας που χρησιμοποιείται στους πυρήνες ή στις ανάντη επιφάνειες των χωμάτινων 


Βοηθητικός υπερχειλιστής (Auxiliary Spillway): - Ο Υπερχειλιστής, που συνήθως 

βρίσκεται σε μια εσοχή ή σε ένα «κάθισμα» στις παρυφές ή στα περιθώρια του ταμιευτήρα 

και που οδηγεί σε ένα φυσικό ή εκσκαμμένο υδατόρευμα, που βρίσκεται μακριά από το 

θεμελιωμένο φράγμα και που επιτρέπει την προγραμματισμένη απελευθέρωση της 

υπερβολικής ροής πλημμύρας πέρα από την παροχετευτική ικανότητα του υπερχειλιστή 

κανονικής λειτουργίας. Σπάνια εφοδιάζεται με μία κατασκευή ελέγχου. Η στέψη ή η 

κορυφή του, τοποθετείται στη μέγιστη δυνατή υψομετρική στάθμη της επιφάνειας του 

νερού για μια πλημμύρα με 100ετή περίοδο επαναφοράς ή κάποιας άλλης συγκεκριμένης 

συχνότητας ή περιόδου επαναφοράς πλημμύρας. Συνεπώς ο βοηθητικός υπερχειλιστής 

χρησιμοποιείται μόνο πολύ σπάνια. 

Άξονας του φράγματος (Axis of dam): - Μια γραμμή αναφοράς που χρησιμοποιείται για 

τον έλεγχο της χωροστάθμησης και οριζοντιογράφησης κατά τη διάρκεια της κατασκευής 

ενός φράγματος. Συνήθως ο άξονας αυτός καθορίζει τη θέση του ανάντη τμήματος της 

στέψης ή κορυφής ενός φράγματος, εάν η στέψη ή κορυφή είναι ευθεία ή κυρτή. 

Πλάτος βάσεως ή πάχος φράγματος (Base Width or Thickness): - Το μέγιστο πάχος ή το 

πλάτος του φράγματος που μετριέται οριζοντίως μεταξύ των ανάντη και κατάντη παρειών 

του φράγματος και κάθετα στον άξονα της στέψης ή της κεντρικής γραμμής του 

φράγματος, αποκλείοντας όμως τις προεξοχές ή τις εξοχές του, κλπ.. Γενικά, ο όρος 

«πάχος» του φράγματος χρησιμοποιείται για τα φράγματα βαρύτητας ή τοξωτά, και ο 

όρος «πλάτος» χρησιμοποιείται για τα άλλα φράγματα. 

Βραχώδες Υπόβαθρο (Bedrock): - Η φυσική, σχεδόν «αδιατάραχτη», βραχομάζα στη 


Κάλυμμα ή τάπητας ή μεμβράνη στεγανοποίησης (Blanket): - Ένα λεπτό οριζόντιο ή 

κεκλιμένο κάλυμμα ή μεμβράνη ή στρώμα από αδιαπέρατο υλικό που αποτελεί μέρος 

ενός χωμάτινου φράγματος. 

11.77


Κάλυμμα ή τάπητας ή μεμβράνη σιμεντενέματος (Blanket grouting): - Ρηχό, συστηματικό 

ένεμα από μίγμα τσιμέντου και νερού ή χημικών ενώσεων που εφαρμόζεται επί του 

βραχώδους υποβάθρου που εμφανίζεται σε μια εκσκαφή για την θεμελίωση ενός 


Μονολιθικό Μπλοκ (Block): - Πολλά φράγματα από σκυρόδεμα κατασκευάζονται κατά 

τμήματα ή κατά μονολιθικά μπλοκ. Ένα τμήμα ενός φράγματος από σκυρόδεμα που 

εγκιβωτίζεται μέσα σε ξυλότυπους ή που περιλαμβάνεται μεταξύ της ανάντη και κατάντη 

διαμορφωμένης πλευράς του φράγματος και των παρακείμενων τμημάτων του 

φράγματος είναι ένα μονολιθικό μπλοκ. 

Περιοχή δανείων ή δανειοθαλάμων (Borrow area): - Η περιοχή απόληψης φυσικών 

υλικών (πχ. αδρανών υλικών, άμμου, χαλικιών, κλπ) που χρησιμοποιούνται για στην 

κατασκευή φραγμάτων. 

Κάδος (Bucket): - Το κυρτό κατώτατο τμήμα ενός υπερχειλιστή. Ο κάδος εκτρέπει προς 

τα πάνω και εξωτερικά το νερό που ρέει κάτω από την κεκλιμένη επιφάνεια του 


∆ιάφραγμα (Bulkhead): - Μια κατασκευή που χτίζεται για να αντισταθεί στην πίεση της 

βραχομάζας ή για να διακόψει τη ροή του νερού, όπως σε μια σήραγγα. 

Αντηρίδα ή Στήριγμα (Buttress): - Ένα λεπτό, όρθιο, στοιχείο αντιστήριξης από 

σκυρόδεμα που χρησιμοποιείται στην κατασκευή των αντηριδωτών ή πλακοειδών 

φραγμάτων. Επίσης μια κατασκευή που προεξέχει και παρέχει πλευρική υποστήριξη ή 

αντιστήριξη σε ένα μέτωπο βραχομάζας ή σε κάποιο τμήμα ενός φράγματος. 

Αντηριδωτό φράγμα (Buttress Dam): - Ένα φράγμα που αποτελείται από ένα 

υδατοστεγές ανάντη τμήμα (π.χ. πλάκα από σκυρόδεμα) και το οποίο αντιστηρίζεται κατά 

περιοδικά τμήματα στην κατάντη πλευρά του από μία σειρά αντηρίδων (τα τοιχία 

αντιστήριξης είναι κάθετα προς τον άξονα του φράγματος). 

Μεταλλικό καλώδιο μεταφοράς (Cableway): - Ένα καλώδιο από χάλυβα που 

χρησιμοποιείται για την μεταφορά και τοποθέτηση του σκυροδέματος σε ένα φράγμα και 

για την μεταφορά των εκσκαφθέντων και δομικών υλικών επάνω από την περιοχή 


Υδατορροή (Chute): - Ένας συνήθως κεκλιμένος ανοικτός αγωγός ή και καμιά φορά 

κατακόρυφος αγωγός κύλισης ή ροής νερού «νεροτσουλήθρα» ή ένα επενδεδυμένο 

κανάλι ή τάφρος μέσω των οποίων εκκενώνεται ή εκφορτίζεται το νερό κατάντη του 


Εγκιβωτισμένο κιβωτοειδές προφράγμα (Cofferdam): - Ένα προσωρινό προφράγμα που 

σχεδιάζεται με σκοπό να παραλαμβάνει και να εκτρέπει το νερό μακριά από την εκσκαφή 

για την κατασκευή του φράγματος ή άλλης σχετικής εγκατάστασης κατά τη διάρκεια της 

κατασκευής. Σε μερικά χωμάτινα φράγματα, το προσωρινό αυτό προφράγμα 

ενσωματώνεται στη συνέχεια στην κύρια και μεγαλύτερη γενικότερη κατασκευή. 

Αργιλικό κάλυμμα ή τάπητας ή μεμβράνη στεγανοποίησης (Clay blanket): - Ένα λεπτό 

αδιαπέρατο στρώμα αργίλου που τοποθετείται στην ανάντη πλευρά ενός χωμάτινου 

φράγματος για να μειώσει ή να εξαλείψει την υπόγεια διήθηση του νερού κάτω από το 

φράγμα. 

11.78


Συμπυκνωμένο υλικό επίχωσης (Compacted fill): - Υλικό σε ένα χωμάτινο φράγμα που 

έχει συμπυκνωθεί κατάλληλα με κυλίνδρωση (οδοστρωτήρες) ή με δονητική 

πρόσκρουση. 

Φρεατοπάσσαλοι σκυροδέματος (Concrete piling): - Πάσσαλοι ή κολώνες από σκυρόδεμα 

(οπλισμένο ή μη) που οδηγούνται κατακόρυφα προς τα κάτω στα μη στερεοποιημένα 

αργιλικά κυρίως υλικά κάτω από ένα χωμάτινο φράγμα για να μειώσει ή να εξαλείψει τη 

διήθηση υπόγειου νερού κάτω από το φράγμα. 

Πύργος ελέγχου (Control Tower): - Ένας πύργος που κατασκευάζεται συνήθως σε μια 

μικρή απόσταση ανάντη από ένα φράγμα και μέσα στο ταμιευτήρα για τον έλεγχο της 

ροής του νερού από τον ταμιευτήρα προς τους αγωγούς ή και τις σήραγγες. 

Εργασίες ελέγχου (Control works): - Εγκαταστάσεις όπως βαλβίδες και υδατοφράκτες 

που σχεδιάζονται για τον έλεγχο της ροής του νερού από τον ταμιευτήρα μέσω, κάτω, ή 

γύρω από ένα φράγμα. 

Αρμοί συναρμογής μονολιθικών μπλοκ (Construction joint): - Ένας αρμός ή μία ένωση 

ή μία συναρμογή μεταξύ των παρακείμενων μονολιθικών μπλοκ του σκυροδέματος. 

Επίσης, ένας αρμός ή μία ένωση ή μία συναρμογή, συνήθως σχεδόν οριζόντια, μίας 

στρώσης σκυροδέματος και της επόμενης που τοποθετείται επάνω από αυτήν κατά τη 

διάρκεια της κατασκευής ενός φράγματος. 

Πυρήνας (Core): - Το κεντρικό τμήμα ή η ζώνη ενός χωμάτινου φράγματος που 

αποτελείται από αδιαπέρατο υλικό, συνήθως αργιλικό. 

Τάφρος του πυρήνα (Core trench): - Η τάφρος που εκσκάπτεται κάτω από το γενικό 

επίπεδο της βάσης ενός χωμάτινου φράγματος και που γεμίζει με αδιαπέρατο υλικό που 

χρησιμοποιείται για την κατασκευή του πυρήνα. 

Στέψη ή κορυφή (Crest): - Η κορυφή ενός φράγματος. 

Κουρτίνα ή κουρτίνα στεγανοποίησης (Curtain): - Μια ζώνη της θεμελίωσης με 

τσιμεντενέσεις ή με φρεατοπασσαλοσυστοιχία παράλληλη προς τον άξονα του 

φράγματος που σχεδιάζεται με σκοπό να αποτρέψει ή να μειώσει τη διήθηση νερού κάτω 

από το φράγμα. 

Κουρτίνα Σιμεντενέματος (Curtain grouting): - Εισπίεση σιμεντενέματος με 

τσιμεντενέσεις στα εδαφικά υλικά θεμελίωσης του φράγματος για να δημιουργηθεί ένα 

εμπόδιο ή μία ανάσχεση στη διήθηση νερού κάτω από ένα φράγμα. 

Κυρτό φράγμα βαρύτητας (Curved Gravity Dam): - Ένα φράγμα βαρύτητας που είναι 

κεκαμμένο οριζοντιογραφικά. 

∆ιακόπτης στεγάνωσης (Cut off): - Μια ειδική κατασκευή ή μια κουρτίνα σιμεντενέματος 

που τοποθετείται για να παρεμποδίσει την ροή διήθησης νερού κάτω από ένα φράγμα. 

Φράγμα (Dam): - Ένα εμπόδιο, είτε φυσικό είτε τεχνητά κατασκευασμένο, που δεσμεύει 

ή εκτρέπει τη ροή του νερού, ειδικά σε ένα ποταμό ή ρεύμα νερού. Επίσης, πολλές φορές 

ονομάζουμε και το σώμα ή την μάζα του νερού που περιορίζεται από ένα φράγμα. 

11.79


Νεκρή χωρητικότητα ταμιευτήρα (Dead Capacity): - Η χωρητικότητα του ταμιευτήρα από 

την οποία το αποθηκευμένο νερό δεν μπορεί να εκκενωθεί περισσότερο μόνο από τη 

βαρύτητα. 

Νεκρή αποθήκευση ταμιευτήρα (Dead storage): - Το νερό στα χαμηλότερα υψόμετρα ή 

στάθμες ενός ταμιευτήρα που δεν είναι διαθέσιμο για χρήση ή εκτροπή του. 

Βασικός Σεισμός Σχεδιασμού (Design basis earthquake DBE): - Ο σεισμός που η 

κατασκευή του φράγματος απαιτείται να αντέξει ακίνδυνα με μόνο επανορθώσιμες ή 

επισκευάσιμες ζημίες. Εκείνα τα συστήματα και τα στοιχεία του φράγματος που είναι 

σημαντικά για την ασφάλειά του πρέπει να παραμείνουν ενεργά ή/και λειτουργικά. Για 

λόγους σχεδιασμού, η προοριζόμενη χρήση αυτής της σεισμικής φόρτισης είναι για τον 

οικονομικότερο σχεδιασμό των συστημάτων και των στοιχείων των οποίων η ζημία ή η 

αστοχία δεν θα οδηγούσε σε καταστροφικές συνέπειες. Στις περισσότερες περιπτώσεις 

στην αποκατάσταση μίας περιοχής, ο Βασικός Σεισμός Σχεδιασμού (Design basis 

earthquake, DBE) καθορίζεται έτσι ώστε να έχει μια πιθανότητα 90% μη επανεμφάνισης 

του φαινομένου σε μια διάρκεια ζωής 50 ετών, η οποία είναι ισοδύναμη με μία περίοδο 

επαναφοράς της τάξης των 474 ετών. Οικονομικότερες θεωρήσεις για συγκεκριμένα έργα 

μπορεί να οδηγήσουν στην θεώρηση άλλων τιμών. 

Ανάχωμα (Dike): - Ένα μακρύ, χαμηλό ανάχωμα. Το ύψος του είναι συνήθως λιγότερο 

από τέσσερα έως πέντε μέτρα και το μήκος του περισσότερο από δέκα ή δεκαπέντε φορές 

το μέγιστο ύψος του. 

Ικανότητα εκτροπής (Diversion Capacity): - Η ροή που μπορεί να περάσει μέσω των 

κύριων καναλιών εκτροπής σε ένα φράγμα κάτω από το κανονικό υδραυλικό φορτίο. 

∆ιπλής καμπυλότητας τοξωτό φράγμα (Double Curvature Arch Dam): - Ένα τοξωτό 

φράγμα που είναι καμπυλόγραμμο οριζοντιογραφικά και υψομετρικά, με υποσκαφή στην 

βάση και μια κατάντη προεξοχή κοντά στον πρόβολο της κατάντη πλευράς της στέψης. 

Στραγγιστήρι (Drain): - Μια εγκατάσταση για τη συλλογή και την εκτροπή του νερού 

που διαρρέει μέσω ενός φράγματος ή μέσω της θεμελίωσης ενός φράγματος. 

Αποστραγγιστικές γεωτρήσεις ή οπές (Drainage holes): - ∆ιατρήματα ή οπές 

κατασκευασμένες με γεωτρύπανο που σχεδιάζονται για να παρεμποδίζουν την διήθηση 

νερού μέσα ή κάτω από ένα φράγμα, ώστε να μειώνονται οι υδροστατικές πιέσεις 

ανύψωσης ή υποπίεσης του σώματος του φράγματος κάτω από την ζώνη έδρασης ενός 


Αποστραγγιστικό πρίσμα ή τάπητας (Drainage prism): - Μια γεωμετρικά διαμορφωμένη 

ζώνη διαπερατών υλικών (φίλτρων) που τοποθετούνται μέσα ή κάτω από ένα χωμάτινο 

φράγμα για να παρεμποδίζει την διήθηση και διαρροή νερού μέσα ή κάτω από ένα 

φράγμα. 

Υποβιβασμός στάθμης νερού (Drawdown): - Μείωση ή υποβιβασμός ή ταπείνωση της 

στάθμης νερού μέσα σε ένα ταμιευτήρα. 

Ακατέργαστη ή «στοιβασμένη» επίχωση (Dumped fill): - Υλικό που τοποθετείται σε ένα 

χωμάτινο φράγμα χωρίς ειδική πρόσθετη επεξεργασία, όπως κυλίνδρωση (με 

οδοστρωτήρες) και διαβροχή ή και δόνηση για αύξηση της συπμύκνωσής του. 

11.80


Εδαφική επίχωση (Earth fill): - Υλικά κατασκευής που συνίστανται από γαιώδη υλικά που 

εκσκάπτονται από μια κοντινή περιοχή δανειοθαλάμων και που χρησιμοποιούνται στην 

κατασκευή ενός χωμάτινου φράγματος. Ο όρος καθορίζεται ανακριβώς αλλά εφαρμόζεται 

γενικά στα υλικά που περιέχουν άφθονες γαίες και αργιλικούς γεωλογικούς 

σχηματισμούς με ή χωρίς βραχώδεις σχηματισμούς. 

Επίχωμα (Embankment): - Μια υπερυψωμένη κατασκευή που συνίσταται από μη 

συμπυκνωμένα υλικά. 

Υπερχειλιστής έκτακτης ανάγκης (Emergency Spillway): - Ένας βοηθητικός 

υπερχειλιστής που παρέχει πρόσθετη ασφάλεια σε περίπτωση που απαιτείται να 

αντιμετωπιστούν έκτακτες ανάγκες που δεν προβλέπονται κάτω από κανονικές συνθήκες 

και παραδοχές σχεδιασμού, π.χ., σε προβλήματα μη λειτουργικότητας των 

εγκαταστάσεων εξόδου και διαφυγής του νερού, των θυρών του υπερχειλιστή ή των 

θυροφραγμάτων, ή των στοιχείων ή τμημάτων του υπερχειλιστή, κλπ. Η στέψη ή κορυφή 

του υπερχειλιστή έκτακτης ανάγκης τοποθετείται συνήθως στην μέγιστη στάθμη της 

επιφάνειας νερού του ταμιευτήρα. 

Αποκλειστική ικανότητα ελέγχου πλημμύρων (Exclusive Flood Control Capacity): - 

Εκείνη η ικανότητα του ταμιευτήρα που ορίζεται για τον μοναδικό σκοπό της διευθέτησης 

των πλημμυρικών εισροών ώστε να μειωθεί η πιθανή ζημία από πλημμύρες κατάντη του 

φράγματος. Σε μερικές περιπτώσεις, η κορυφή της αποκλειστικής ικανότητας ελέγχου 

πλημμύρων βρίσκεται επάνω από τη μέγιστη ελεγχόμενη στάθμη της επιφάνειας του 

νερού. 

Επίχωση (Fill): - Το φυσικό υλικό που χρησιμοποιείται για την κατασκευή ενός χωμάτινου 


Ζώνη φίλτρων (Filter zone): - Μια πορώδης ζώνη μέσα ή κάτω από ένα φράγμα που 

σχεδιάζεται για να συλλαμβάνει και να εκτρέπει το νερό διήθησης μέσα ή κάτω από ένα 

φράγμα. 

Κατασκευή σκάλας διέλευσης ιχθύων (Fish ladder): - Μια κατασκευή που δημιουργείται 

παραπλεύρως ή επάνω το μέτωπο ενός φράγματος για να επιτρέπει τη μετανάστευση 

των ψαριών ανάντη και κατάντη του φράγματος. 

Πρόσθετο στοιχείο υπερύψωσης υπερχειλιστή (Flash board): - Μια ξύλινη σανίδα ή ένα 

χαλύβδινο στοιχείο που τοποθετείται στην κορυφή του υπερχειλιστή για να αυξήσει την 

ικανότητα αποθήκευσης ενός ταμιευτήρα. 

Επίπεδη πλάκα ή πλάκα και αντηρίδες (Flat Slab or Slab and Buttress): - Ένα αντηριδωτό 

φράγμα με αντηρίδες που υποστηρίζουν την επίπεδη πλάκα οπλισμένου σκυροδέματος 

που διαμορφώνει το ανάντη πρόσωπο του φράγματος. 

Θεμελίωση (Foundation): - Η επιφάνεια και το φυσικό υλικό κάτω από αυτή επί του 

οποίου ένα φράγμα και τα διάφορα συναφή χαρακτηριστικά κατασκευαστικά του στοιχεία 

εδράζονται και εξασφαλίζονται. 

∆ιακόπτης ροής θεμελίωσης (Foundation cut off): - Μια εκσκαμμένη τάφρος κάτω από ή 

δίπλα σε ένα φράγμα που πληρώνεται με στεγανό υλικό ή μια κουρτίνα σιμεντενέματος 

ή ρευστοκονιάματος που σχεδιάζεται για να αποτρέψει τη διήθηση νερού στη ζώνη 

θεμελίωσης κάτω από ένα φράγμα. 

11.81


Έξαλλο ή ελεύθερο τμήμα (Freeboard): - Εκείνο το έξαλλο τμήμα του σώματος του 

φράγματος επάνω από την μέγιστη στάθμη νερού σε ένα ταμιευτήρα. 

Στοά (Gallery): - Μία μακριά, στενή δίοδος (γαλαρία) μέσα στο σώμα ενός φράγματος 

που χρησιμοποιείται για την επιθεώρηση, την εκτέλεση σιμεντενέσεων, ή τον 


Πύλη ή θυρόφραγμα (Gate): - Μια κινητή εγκατάσταση ή κατασκευή που χρησιμοποιείται 

για τον έλεγχο της ροής του νερού επάνω από ένα φράγμα μέσω του υπερχειλιστή. 

Φράγμα βαρύτητας (Gravity Dam): - Ένα φράγμα που κατασκευάζεται από σκυρόδεμα 

ή/και δομημένη πέτρα (πετρότοιχος ή λιθοδομή) που βασίζεται στη μάζα (βάρος) του για 

τη εξασφάλιση της ευστάθειάς του. 

Σήραγγα βαρύτητας (Gravity tunnel): - Μια σήραγγα όπου το νερό ρέει χωρίς περιορισμό 

κάτω από τη δύναμη της βαρύτητας και μόνο. 

Ρευστοκονίαμα ή σιμεντένεμα ή τσιμεντένεμα (Grout): - Ένα μίγμα νερού και τσιμέντου 

ή μια χημική σύνθεση που εισπιέζεται με αντλίες εντός της βραχομάζας και των 

διακλάσεών της στην ζώνη θεμελίωσης ενός φράγματος για να αποτρέψει τη διήθηση 

του νερού και ταυτόχρονα να αυξήσει την αντοχή και φέρουσα ικανότητα του υπεδάφους 

έδρασης του φράγματος. 

Κάλυμμα ή τάπητας ή μεμβράνη ρευστοκονιάματος ή σιμεντενέματος (Grout blanket): - 

Μια εμποτισμένη ζώνη με σιμεντένεμα στο ρηχό (αβαθές) τμήμα μιας θεμελίωσης που 

έχει διαμορφωθεί για να βελτιώσει και να αυξήσει την αντοχή και φέρουσα ικανότητα 

του υπεδάφους έδρασης του φράγματος καθώς και να μειώσει τη διαπερατότητά του. 

Καπάκι ρευστοκονιάματος ή σιμεντενέματος (Grout cap): - Ένα καπάκι που συνήθως 

αποτελείται από σκυρόδεμα, μέσω του οποίου εκτελείται η διαδικασία της εισπίεσης και 

εμποτισμού με σιμεντένεμα της θεμελίωσης. 

Κουρτίνα ρευστοκονιάματος ή σιμεντενέματος (Grout curtain): - Μια ζώνη μέσα στο 

στρώμα της βραχομάζας ή του εδάφους κάτω από ένα φράγμα και που είναι παράλληλη 

προς το μήκος του φράγματος, η οποία έχει εισπιεσθεί με ρευστοκονίαμα ή σιμεντένεμα 

για να σταματήσει ή να μειώσει τη διήθηση νερού κάτω από ένα φράγμα. 

Τάφρος ρευστοκονιάματος ή σιμεντενέματος (Grout trench): - Μια τάφρος που 

εκσκάπτεται για να επιτρέψει την κατασκευή ενός καπακιού ρευστοκονιάματος ή 


Πέτασμα ρευστοκονιάματος ή σιμεντενέματος (Grout veil): - Όπως μια κουρτίνα 

ρευστοκονιάματος ή σιμεντενέματος. 

Σιμεντενέσεις ή τσιμεντενέσεις (Grouting): - Η διαδικασία με την οποία το ρευστοκονίαμα 

ή σιμεντένεμα εγχέεται δια πιέσεως (εισπιέζεται) εντός των ανοιγμάτων ή διακένων 

(ασυνεχειών, κενών, διακλάσεων, ρωγμών, ρηγμάτων, κλπ) ενός φράγματος ή της 


Καλωδιοδιάδρομος (Gut): - Ένας όρος που χρησιμοποιείται για τα σχοινιά ή καλώδια 

επάνω από ένα φράγμα που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά των δομικών υλικών 


11.82


Υδραυλικό φορτίο (Head): - Η υδροστατική πίεση που δημιουργείται από το νερό σε ένα 


Εισερχόμενη υδατορροή ενέργειας (Headrace): - Η ροή του νερού προς την κατεύθυνση 

μιας βαλβίδας ελέγχου, ή ειδικότερα, μέσω ενός αγωγού ή μιας σήραγγας προς μια 

μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. 

Αγωγός υδατορροής ενέργειας (Headrace conduit): - Ένας αγωγός που παροχετεύει το 

νερό κάτω από υδραυλικό φορτίο σε μια βαλβίδα ή σε μια μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής 


Σήραγγα υδατορροής ενέργειας (Headrace tunnel): - Μια σήραγγα πίεσης που 

παροχετεύει το νερό από τον ταμιευτήρα στο έργο ελέγχου και τελικά σε μια μονάδα 

παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. 

Τακούνι φράγματος (Heel): - Η ανάντη επαφή ενός φράγματος με την θεμελίωσή του. 

Υδραυλική επίχωση (Hydraulic fill): - Επίχωση που τοποθετείται με αντλίες ή που 

κατευθύνεται με ροή νερού υπό υδραυλική πίεση μέσα σε ένα κανάλι προς το χωμάτινο 

φράγμα κατά τη διάρκεια της κατασκευής του. 

Υδραυλικό ύψος (Hydraulic Height): - Το ύψος στο οποίο το νερό ανυψώνεται πίσω από 

το φράγμα, και είναι η διαφορά μεταξύ του χαμηλότερου σημείου στον αρχικό άξονα της 

κοίτης του ρέματος ή στη κεντρική γραμμή της στέψης του φράγματος και της μέγιστης 

ελεγχόμενης στάθμης νερού στον ταμιευτήρα. 

Αδιαπέρατος τάπητας ή κάλυμμα (Impervious blanket): - Ένα λεπτό στρώμα 

αδιαπέρατου υλικού που τοποθετείται μέσα στην μάζα του χωμάτινου φράγματος ή στο 

δάπεδο της κοιλάδας ανάντη από το φράγμα για να μειώσει ή και να εξαλείψει τη διήθηση 

του νερού μέσα ή κάτω από το φράγμα. 

Αδιαπέρατος πυρήνας (Impervious core): - Ένας πυρήνας σε ένα χωρισμένο σε ζώνες 

χωμάτινο φράγμα που αποτελείται από το αδιαπέρατο υλικό. 

Αδιαπέρατο υλικό (Impervious material): - Ένα υλικό, συνήθως πλούσιο σε μέγεθος 

κόκκων αργίλου ή/και ιλύος, που αντιστέκεται στη διείσδυση και διήθηση του νερού και 

είναι σχεδόν υδατοστεγές. 

Ανενεργός λεκάνη (Inactive basin): - Εκείνο το τμήμα του κατώτατου σημείου ενός 

ταμιευτήρα που περιέχει νερό που δεν μπορεί να διατεθεί για αποδοτική χρήση με 

στράγγισή του έξω από τον ταμιευτήρα. 

Ανενεργός χωρητικότητα (Inactive Capacity): - Η αποκλειστική χωρητικότητα ενός 

ταμιευτήρα επάνω από την νεκρή αποθηκευτική του ικανότητα κατά την οποία το 

αποθηκευμένο νερό δεν είναι διαθέσιμο λόγω λειτουργικών απαιτήσεων ή και φυσικών 

περιορισμών. Κάτω από ανώμαλες συνθήκες, όπως μια έλλειψη νερού ή μιας απαίτησης 

για δομικές επισκευές, το νερό μπορεί να εκκενωθεί από αυτόν τον όγκο. 

Ανενεργή αποθήκευση (Inactive storage): - Η αποθήκευση σε μια ανενεργή λεκάνη. 

Κατείσδυση (Infiltrate): - Εάν η επιφάνεια ενός εδαφικού στρώματος είναι πορώδης και 

έχει μικροσκοπικές διόδους ή πόρους ή ανοίγματα διαθέσιμα για τη διείσδυση των 

11.83


σταγονιδίων νερού, τότε το νερό λέμε ότι διεισδύσει ή κατεισδύει προς το υποκείμενο 

έδαφος. 

Πλημμύρα εισροής σχεδιασμού (Inflow Design Flood, IDF): - Η πλημμύρα που 

χρησιμοποιείται για τον σχεδιασμό ή/και για την τροποποίηση ενός φράγματος από 

σκυρόδεμα και των συναφών του έργων ιδιαίτερα για την διαστασιολόγηση του 

υπερχειλιστή και των έργων εξόδου νερού από το φράγμα, και για τον καθορισμό των 

επιπρόσθετων απαιτήσεων αποθήκευσης νερού. Η πλημμύρα εισροής σχεδιασμού (IDF) 

είναι μικρότερη από στην μέγιστη πιθανή πλημμυρική παροχή αιχμής (Q αιχμής). 

Στοά επιθεώρησης (Inspection gallery): - Μια στοά μέσα στην μάζα ενός φράγματος που 

επιτρέπει την εξέταση και επιθεώρηση της απόδοσης του φράγματος με το χρόνο και 

κατά την πλήρωση του ταμιευτήρα. 

Όργανα ελέγχου (Instrumentation): - Συσκευές και όργανα που εγκαθίστανται επάνω 

και μέσα σε ένα φράγμα για να ελέγχουν τις κυκλικές (επαναλαμβανόμενες) ή τις 

προοδευτικές αλλαγές κατά τη διάρκεια και μετά από την κατασκευή του φράγματος. 

Στόμιο προσαγωγού (Intake): - Η είσοδος οποιασδήποτε εγκατάστασης ή έργου 

μεταφοράς νερού όπως ενός αγωγού ή μιας σήραγγας. 

∆ομή στομίου προσαγωγού (Intake structure): - Η δομή που κατασκευάζεται στο στόμιο 

του προσαγωγού. 

Χωρητικότητα κοινής χρήσης (Joint Use Capacity): - Η χωρητικότητα εκείνη του 

ταμιευτήρα που ορίζεται για τον σκοπό ελέγχου των πλημμύρων κατά τη διάρκεια 

ορισμένων περιόδων του έτους και για σκοπούς συντήρησης κατά τη διάρκεια άλλων 

περιόδων του έτους. 

Αριστερό Αντέρεισμα (Left abutment): - Εκείνο το τμήμα του φράγματος που έρχεται σε 

επαφή με την θεμελίωσή του επί της αριστερής πλευράς μιας κοιλάδας, καθώς 

παρατηρείται από την ανάντη πλευρά του φράγματος. 

Αριστερός ή δεξιός προσδιορισμός ή χαρακτηρισμός κατεύθυνσης (Left or Right 

Designation): - Ο προσδιορισμός του αριστερού ή του δεξιού που γίνεται με τον 

παρατηρητή να βλέπει προς την κατάντη πλευρά του ρέματος ή του ποταμού στην 

περιοχή του φράγματος. 

Μήκος του φράγματος (Length of Dam): - Η απόσταση, που μετριέται κατά μήκος του 

άξονα του φράγματος στο επίπεδο της κορυφής του κύριου σώματος του φράγματος ή 

στην επιφάνεια του οδοστρώματος στην στέψη, από την μία επαφή του αντερείσματος 

έως την άλλη επαφή του αντερείσματος. 

Μαζικό σκυρόδεμα (Mass Concrete): - Οποιοσδήποτε μεγάλος όγκος σκυροδέματος επί 

τόπου σκυροδετημένου, γενικά ως μονολιθική δομή ή κατασκευή ή μπλοκ. Οι διαστάσεις 

της δομής ή της κατασκευής ή του μπλοκ θα πρέπει να είναι τέτοιου μεγέθους ώστε 

οποιαδήποτε προβλήματα παραγωγής θερμότητας ενυδάτωσης του σκυροδέματος και 

προκυπτόντων αλλαγών όγκου και ρωγματώσεων του σκυροδέματος να 

αντιμετωπίζονται. 

Ογκώδους κεφαλής αντηρίδα (Massive Head Buttress): - Ένα αντηριδωτό φράγμα στο 

οποίο η αντηρίδα διευρύνεται πολύ στην ανάντη πλευρά για να γεφυρώσει το χάσμα 

μεταξύ των αντηρίδων. 

11.84


Μέγιστη ελεγχόμενη επιφάνεια νερού (Maximum Controllable Water Surface): - Το 

υψόμετρο της υψηλότερης επιφάνειας του νερού στον ταμιευτήρα στο οποίο η ροή του 

νερού λόγω βαρύτητας από τον ταμιευτήρα μπορεί να διακοπεί παντελώς ελεγχόμενα. 

Μέγιστος αξιόπιστος σεισμός (Maximum credible earthquake, MCE): - Ο μεγαλύτερος 

σεισμός που ένα ρήγμα ή άλλη σεισμική πηγή θα μπορούσε να παράγει κάτω από την 

υπάρχουσα τεκτονική δομή. Τα κριτήρια σεισμικής αξιολόγησης καθορίζουν ποια 

ρήγματα ή σεισμικές πηγές ορίζονται ως μέγιστος αξιόπιστος σεισμός (Maximum credible 

earthquake, MCE). 

Μέγιστη επιφάνεια νερού (Maximum Water Surface): - Το υψηλότερο αποδεκτό και 

ασφαλές υψόμετρο της επιφάνειας νερού στον ταμιευτήρα ώστε να ικανοποιούνται όλοι 

οι παράγοντες που έχουν επιπτώσεις στην ασφάλεια της εξεταζόμενης κατασκευής του 

φράγματος. Αυτό είναι το υψηλότερο υψόμετρο της επιφάνειας του νερού στον 

ταμιευτήρα που προκύπτει ως το αποτέλεσμα του υπολογισμού της σχεδιαζόμενης 

πλημμυρικής παροχής μέσω του ταμιευτήρα κάτω από τα αποδεκτώς οριζόμενα 

λειτουργικά κριτήρια του φράγματος. Αυτό το υψόμετρο της επιφάνειας νερού είναι 

επίσης η κορυφή της προσαυξημένης (πρόσθετης) χωρητικότητας του φράγματος. 

Μέγιστος σεισμός σχεδιασμού (Maximum design earthquake, MDE): - Ο σεισμός που 

επιλέγεται για τον σχεδιασμό ή την αξιολόγηση της κατασκευής. Αυτός ο σεισμός θα 

παρήγαγε τις κρισιμότερες εδαφικές κινήσεις για την αξιολόγηση της σεισμικής 

συμπεριφοράς και απόδοσης της κατασκευής μεταξύ εκείνων των φορτίσεων στις οποίες 

η κατασκευή θα υποβληθεί. Παραδείγματος χάριν, εάν σε μια περιοχή έχει οριστεί ένας 

μέγιστος σεισμός σχεδιασμού (MCE) για δύο χωριστές πηγές, ο μέγιστος σεισμός 

σχεδιασμού (MCE) που θα αναμενόταν να παραγάγει τις αυστηρότερες εδαφικές κινήσεις 

θα ήταν ο μέγιστος σεισμός σχεδιασμού. Η απόκριση της κατασκευής στις συγκεκριμένες 

παραμέτρους των εδαφικών κινήσεων (συχνότητα, διάρκεια, ένταση, κ.λπ....) θα πρέπει 

να εξετάζεται κατά τον ορισμό του γεγονότος αυτού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, θα 

μπορούν να οριστούν περισσότεροι του ενός μέγιστοι σεισμοί σχεδιασμού για να 

απεικονίσουν τη διαφορετική απόκριση των διάφορων συστατικών της κατασκευής κατά 

την σεισμική φόρτισή της. 

Μέτριου πάχους τοξωτό φράγμα (Medium thick Arch): - Ένα φράγμα τοξωτό με ένα λόγο 

ή αναλογία πάχους στην βάση του προς ύψους κατασκευής μεταξύ 0,2 και 0,3. 

Λάσπη (Muck): - Μια κοινή έκφραση για ένα μη στερεοποιημένο, συνήθως υγρό και 

λασπώδες (πηλώδες) φυσικό υλικό. 

Τοξωτά φράγματα πολλαπλών θόλων ή τόξων (Multiple Arch Dam): - Ένα αντηριδωτό 

φράγμα, του οποίου η ανάντη πλευρά περιλαμβάνει μια σειρά θόλων ή τόξων. 

Φυσικό αντέρεισμα (Natural abutment): - Ένα αντέρεισμα από φυσικά υλικά θεμελίωσης. 

Σε αντίθεση με ένα τεχνητό αντέρεισμα το οποίο κατασκευάζεται από σκυρόδεμα επί του 

τόπου του έργου. 

Φυσική συχνότητα f (Natural frequency f): - Οι φυσικές συχνότητες μιας κατασκευής 

είναι οι συχνότητες της ελεύθερης δόνησής τους. Η ελεύθερη δόνηση μιας κατασκευής 

είναι η δόνηση που εμφανίζεται ελλείψη κάποιας επιβαλλόμενης δόνησης. Σε μια 

κατασκευή που υφίσταται δόνηση, το μοντέλο δόνησης είναι ένας χαρακτηριστικός 

τρόπος (μορφή) που υιοθετείται από τη κατασκευή στο οποίο η κίνηση κάθε στοιχειώδους 

τμήματός της είναι απλή αρμονική κίνηση της ίδιας συχνότητας. Ο θεμελιώδης τρόπος 

δόνησης μιας κατασκευής είναι ο τρόπος που έχει τη χαμηλότερη δυνατή φυσική 

συχνότητα. 

11.85


Φυσική περίοδος δόνησης T (Natural period of vibration T): - Η περίοδος της δόνησης 

μιας κατασκευής είναι ο χρόνος που απαιτείται για έναν πλήρη κύκλο της απλής 

αρμονικής κίνησης του σε έναν από αυτούς τους χαρακτηριστικούς τρόπους (μορφές). Τ 

= 1/f. 

Κανονική επιφάνεια νερού (Normal Water Surface): - Το υψόμετρο στην κορυφή της 

ενεργού χωρητικότητας συντήρησης. Το μέγιστο υψόμετρο στο οποίο ο ταμιευτήρας 

μπορεί να ανέλθει κάτω από κανονικές λειτουργικές συνθήκες αποκλείοντας την 

αποθήκευση ελέγχου πλημμύρων. (Ο όρος δεν χρησιμοποιείται πλέον από τις υπηρεσίες 

αλλά αναφέρεται λόγω της προγενέστερης χρήσης του). 

Πηγάδια παρατήρησης (Observation well): - Ένα διατρηόμενο πηγάδι ή κατακόρυφη 

γεώτρηση που χρησιμοποιείται για την παρατήρηση των αλλαγών στη ροή διήθησης του 

νερού μέσω ή κάτω από τα φράγματα κατά τη διάρκεια της πλήρωσης και της ταπείνωσης 

της στάθμης ενός ταμιευτήρα. 

Σεισμός λειτουργικής βάσης (Operating basis earthquake OBE): - Ο σεισμός που η 

κατασκευή πρέπει ακίνδυνα να αντισταθεί χωρίς ζημία. Όλα τα συστήματα και τα 

συστατικά που είναι απαραίτητα για την συνεχή και απρόσκοπτη λειτουργία του έργου 

σχεδιάζονται για να παραμείνουν λειτουργικά κατά τη διάρκεια των εδαφικών κινήσεων 

που συνδέονται με τον σεισμό λειτουργικής βάσης (OBE). Αυτά περιλαμβάνουν το σώμα 

του φράγματος, τις συναφείς δομές του, τον ηλεκτρολογικό και μηχανολογικό εξοπλισμό 

του, τους ηλεκτρονόμους του, τον υπερχειλιστή και τις πύλες (θυροφράγματα), και τις 

βαλβίδες του. Στις περισσότερες περιπτώσεις μελετών από το Αμερικάνικο γραφείο 

αποκατάστασης περιοχών και αποστραγγιστικών και εγγειοβελτιωτικών έργων (American 

Bureau of Reclamation), ορίζει ως σεισμό λειτουργικής βάσης (OBE) αυτόν που έχει μια 

πιθανότητα 90% μη επανεμφάνισής του σε μια 25ετή περίοδο επαναφοράς. Αυτό είναι 

ισοδύναμο με ένα διάστημα επανάληψης 237 ετών. Οικονομικές εκτιμήσεις για 

συγκεκριμένα έργα μπορούν να οδηγήσουν στην εκτίμηση και άλλων ιδιαίτερων τιμών. 

Εξαγωγή (Outlet): - Οποιαδήποτε εγκατάσταση, όπως η έξοδος μιας σήραγγας, από την 

οποία το νερό ρέει υπό ελεγχόμενη ροή. 

Κατασκευή εξαγωγής (Outlet structure): - Μια κατασκευασμένη δομή ή στοιχείο στη 

τομή ενός καναλιού, ενός αγωγού, ή μιας σήραγγας. 

Τμήμα υπερχείλισης (Overflow section): - Εκείνο το τμήμα ενός φράγματος, που 

καταλαμβάνεται συνήθως από ένα υπερχειλιστή, από το οποίο το νερό ρέει επάνω από 

τη στάθμη ή το υψόμετρο του υπερχειλιστή. 

Έργα εξαγωγής (Outlet Works): - Ένας συνδυασμός κατασκευών και εξοπλισμού που 

απαιτούνται για την ασφαλή λειτουργία και τον έλεγχο του νερού που απελευθερώνεται 

από τον ταμιευτήρα για να εξυπηρετήσει τους διάφορους σκοπούς, όπως π.χ. διευθέτηση 

της ροής και της ποιότητας του νερού των ρεμάτων, απελευθέρωση του νερού 

πλημμύρας, παροχή αρδευτικού, υδρευτικού ή/και βιομηχανικού νερού. Στα έργα 

εξαγωγής συμπεριλαμβάνονται και οι εγκαταστάσεις προσαγωγού, οι αγωγοί, οι θύρες 

του οικίσκου ελέγχου, η βαλβίδα ή η πύλη διευθέτησης, το θυρόφραγμα, και η λεκάνη 

ηρεμίας. 

Στηθαίο (Parapet): - Συνήθως κατασκευάζεται ως ένας χαμηλός προστατευτικός τοίχος 

κατά μήκος της στέψης ή κορυφής ενός φράγματος. 

Φρεάτιο εκκρεμούς (Pendulum Shaft): - Ένα στενό κατακόρυφο άνοιγμα σε ένα φράγμα 

που χρησιμοποιείται για την τοπογραφική έρευνα και τον έλεγχο κατά τη διάρκεια της 

11.86


κατασκευής και στη συνέχεια για τον προσδιορισμό των μετατοπίσεων και 

παραμορφώσεων του φράγματος κάτω από την φόρτισή του. 

Αγωγός πτώσης νερού (Penstock): - Ένας αγωγός, συνήθως από χαλύβδινο σωλήνα, 

που οδηγεί το νερό από τον ταμιευτήρα προς τις εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής 

ενέργειας (προς τους υδροστρόβιλους), κατάντη του ταμιευτήρα. 

Υδροπερατό ή διαπερατό υλικό (Pervious Material): - Υλικό μέσω του οποίου το νερό 

ρέει με σχετική ευκολία. Αντίθετο είναι το αδιαπέρατο ή υδατοστεγές υλικό. 

Πιεζομετρική ή φρεατική επιφάνεια (Phreatic Surface): - Καθώς τα υπόγεια νερά 

κατεισδύουν και διηθούνται προς τα κάτω προς τα υδροφόρα στρώματα, τα υδροφόρα 

στρώματα γίνονται υδατοκορεσμένα. Η επιφάνεια αυτή κορεσμού καλείται Πιεζομετρική 

επιφάνεια υπόγειων νερών ή πιεζομετρική ή φρεατική επιφάνεια. Η επιφάνεια αυτή 

αυξομειώνεται, όπου κατά τη διάρκεια των ξηρών περιόδων πέφτει (υποβιβάζεται) και 

αυξάνεται κατά τις βροχερές περιόδους. 

Πασσάλωση (Piling): - Επιμήκεις, στύλοι όπως τα χαλύβδινα ή από σκυρόδεμα στοιχεία 

ή χαλύβδινα φύλλα (χαλύβδινες πασσαλοσανίδες) που εμπύγνυνται στο υπέδαφος 

θεμελίωσης ενός φράγματος για να μειώσουν ή να εξαλείψουν τη διήθηση των υπόγειων 

νερών κάτω από το φράγματα. 

Εισαγωγή Ενέργειας (Power Intake): - Η εισαγωγή σε έναν αγωγό ή μια σήραγγα που 

οδηγεί σε μια μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. 

Εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας (Power Plant): - Η εγκατάσταση που 

κατασκευάζεται επάνω ή κοντά στο κατάντη μέτωπο ενός φράγματος για να παράγει 

υδροηλεκτρική ενέργεια. 

Σήραγγα πίεσης (Pressure Tunnel): - Μία σήραγγα που μεταβιβάζει το νερό υπό μέτρια 

έως υψηλή υδραυλική πίεση. 

Προένταση (Prestressing): - Η αντοχή της βραχομάζας στην περιοχή της θεμελίωσης 

ενός φράγματος από σκυρόδεμα και των συναφών εγκαταστάσεών του αυξάνεται με την 

εγκατάσταση χαλύβδινων καλωδίων ή συρματόσχοινων ή βλήτρων που πακτώνονται 

εντός της βραχομάζας με σιμεντενέματα ή ρητινενέματα με σκοπό να εντείνουν την 

βραχομάζα. Η διαδικασία αυτή για την αύξηση της αντοχής του υποβάθρου θεμελίωσης 

καλείται προένταση. 

Σήραγγα εκκαθάρισης ή εξυγίανσης (Purge tunnel): - Μία σήραγγα που χρησιμοποιείται 

για τον καθαρισμό του ταμιευτήρα από τα συσσωρευμένα ιζήματα ή την λάσπη (πηλό ή 

ιλύ) στον πυθμένα του. 

Φρεάτιο ανακούφισης (Relief Well): - Ένα εκσκαμμένο φρεάτιο κάτω από ένα φράγμα 

για να συλλέγει και να απομακρύνει το νερό διήθησης από την ζώνη θεμελίωσης του 

φράγματος, ώστε να αποφεύγονται ή να μειώνονται οι υδροστατικές πιέσεις ανύψωσης 

ή οι υποπιέσεις στη θεμελίωση του φράγματος. 

Ταμιευτήρας (Reservoir): - Σύμφωνα με την ορολογία των φραγμάτων ένας ταμιευτήρας 

είναι μια λεκάνη, που συνήθως δημιουργείται τεχνητά, η οποία συγκεντρώνει και 

αποθηκεύει το νερό. 

11.87


∆εξιό Αντέρεισμα (Right abutment): - Το αντέρεισμα προς τα δεξιά όπως παρατηρείται 

από ένα σημείο από την ανάντη πλευρά ενός φράγματος. 

Βραχώδης τάπητας ή κάλυμμα (Rock blanket): - Ένα στρώμα τεμαχών βράχου που 

τοποθετείται επί του μετώπου ενός φράγματος για να προστατέψει ή αποτρέψει την 

διάβρωση λόγω κυματισμού των βαθύτερων δομικών υλικών του φράγματος. 

Βλήτρο βράχου (Rock bolt): - Ένας τένοντας ή καλώδιο από χάλυβα που τοποθετείται 

και πακτώνεται σε μια οπή διατρημένη με γεωτρύπανο και που στην συνέχεια 

προεντείνεται για να αυξήσει την αντοχή της βραχομάζας. 

Επίχωση βράχου ή λιθοριπή (Rock fill): - Βραχώδη αδρανή υλικά που τοποθετούνται σε 

ένα χωμάτινο φράγμα ή επίχωμα. 

Κυλινδρωμένη επίχωση (Rolled fill): - Επίχωση, συνήθως πλούσια σε αργιλικά ή ιλυώδη 

συστατικά, που συμπιέζεται και συμπυκνώνεται με κυλίνδρωση (με οδοστρωτήρες), 

ειδικά με οδοστρωτήρες τύπου κατσικοπόδαρου ή με δονητικούς συμπυκνωτές. 

Σελοειδές ανάχωμα (Saddle Dike): - Ένα μικρό φράγμα που κατασκευάζεται σε μία 

τοπογραφική εσοχή ή κοιλότητα στη περιφέρεια της λεκάνης ενός ταμιευτήρα. 

Υπερχειλιστής συντήρησης (Service Spillway): - Μία κατασκευή που τοποθετείται επάνω 

ή δίπλα από ένα φράγμα αποθήκευσης ή ανάσχεσης νερού επάνω ή μέσα από την οποία 

διέρχεται ή απορρέει το πλεόνασμα του νερού ή το πλημμυρικό νερό που δεν μπορεί να 

περιληφθεί στον κατανεμημένο όγκο αποθήκευσης, και στα φράγματα εκτροπής ώστε να 

εκτονωθεί η ροή του νερού που υπερβαίνει εκείνη που εκτρέπεται στο σύστημα των 

εγκαταστάσεων εκτροπής. Ως τμήμα του υπερχειλιστή συμπεριλαμβάνονται και οι 

εγκαταστάσεις ή οι κατασκευές εισαγωγής ή/και ελέγχου, το κανάλι εκφόρτισης, οι 

τερματικές κατασκευές, και τα κανάλια εισόδου και εξόδου. 

Πασσαλοσανίδες (Sheet Pilling): - Ελάσματα ή «σανίδες» από χάλυβα που εμπύγνυνται 

στη ζώνη θεμελίωσης ενός φράγματος για να μειώσουν ή να εξαλείψουν την διήθηση 

νερού κάτω από ένα φράγμα. 

Υδατοπαρασυρόμενη επίχωση (Sluiced fill): - Επίχωση, συνήθως αργιλική, που 

τοποθετείται σε ένα χωμάτινο φράγμα με την βοήθεια του τρεχούμενου νερού. 

Υπερχειλιστής (Spillway): - Η κατασκευή επάνω ή στην πλευρά ενός φράγματος που 

παραλαμβάνει και καθοδηγεί κατάντη του φράγματος την ροή του υπερβολικού 

(πλεονάζοντος) νερού που εισρέει μέσα σε ένα ταμιευτήρα σε περιπτώσεις πλημμυρών. 

Οι υπερχειλιστές μέσα στον ταμιευτήρα ονομάζονται υπερχειλιστές εσωτερικής οπής 

(glory holes spillways) και αποτελούνται από ένα κατακόρυφο φρέαρ και μια σήραγγα 

που διέρχεται και βγαίνει κάτω από το φράγμα. 

Περιοχή απόθεσης στείρων (Spoil area): - Μια περιοχή που χρησιμοποιείται για την 

απόθεση και απόρριψη των υλικών που είναι ανεπιθύμητα ή πλεονασματικά από την 


Λεκάνη ηρεμίας (Stilling basin): - Μια λεκάνη κατάντη της περιοχής ενός φράγματος που 

παραλαμβάνει την εκφόρτιση του νερού από τις σήραγγες ή τους αγωγούς ή την 

υπερχείλιση από έναν υπερχειλιστή. 

11.88


∆ομική ζημία (Structural damage): - Ζημία ως αποτέλεσμα μίας αστοχίας ενός 

φράγματος ή των συναφών κατασκευαστικών του στοιχείων. 

∆ομικό ύψος (Structural Height): - Η απόσταση μεταξύ του χαμηλότερου σημείου στην 

στάθμη της εκσκαμμένης θεμελίωσης (χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι στενές ζώνες 

ρηγμάτων) και της κορυφής του φράγματος. Το δομικό ύψος ενός φράγματος από 

σκυρόδεμα είναι η κατακόρυφη απόσταση μεταξύ της κορυφής του φράγματος και του 

χαμηλότερου σημείου της εκσκαμμένης περιοχής θεμελίωσής του, χωρίς να λαμβάνονται 

υπόψη οι στενές ζώνες ρηγμάτων. Το δομικό ύψος ενός χωμάτινου ή λιθόριπτου 

φράγματος (με γαιώδη ή βραχώδη υλικά) είναι η κατακόρυφη απόσταση μεταξύ της 

κορυφής ή στέψης του αναχώματος και του χαμηλότερου σημείου στην εκσκαμμένη 

περιοχή θεμελίωσής του, συμπεριλαμβανομένης και της κύριας τάφρου του διακόπτη 

ροής (cut off trench), σε περίπτωση που υπάρχει, αλλά χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι 

μικρές τάφροι ή οι στενές επιχωματωμένες περιοχές. Στο ανώτατο υψόμετρο δεν 

συμπεριλαμβάνεται το κύρτωμα αποστράγγισης, η στέψη, ή ο τάπητας του 

οδοστρώματος. 

Χωρητικότητα προσαύξησης ή πλημμύρας (Surcharge Capacity): - Η προβλεπόμενη 

εκείνη χωρητικότητα του ταμιευτήρα που χρησιμοποιείται για την διέλευση της 

εισερχόμενης πλημμυρικής παροχής σχεδιασμού μέσω του ταμιευτήρα. Είναι η 

χωρητικότητα του ταμιευτήρα μεταξύ της μέγιστης στάθμης της επιφάνειας νερού και 

της υψηλότερης στάθμης από τις ακόλουθες: (1) της μέγιστης στάθμης της 

αποκλειστικής χωρητικότητας ελέγχου πλημμύρων, (2) της μέγιστης στάθμης της 

χωρητικότητας κοινής χρήσης, ή (3) της μέγιστης στάθμης της χωρητικότητας ενεργής 

συντήρησης. 

∆εξαμενή ή φρεάτιο πλήγματος (Surge tank or shaft): - Ένα κατακόρυφο φρεάτιο επάνω 

από μια σήραγγα πίεσης που παρέχει ίσες πιέσεις στο επίπεδο της σήραγγας σε απόκριση 

ξαφνικών αλλαγών πίεσης που προκαλούνται την αύξηση ή τη μείωση της ροής του 

νερού. 

Νερό εξόδου ή ούριο νερό (Tail water): - Το νερό που εκρέει κατάντη των σηραγγών, 

των αγωγών, ή του υπερχειλιστή. 

Εξερχόμενη υδατορροή ενέργειας (Tail race): - Η ροή του νερού κάτω από μια βαλβίδα 

ελέγχου ή μετά από την διέλευσή του μέσω μιας μονάδας παραγωγής ενέργειας. 

Λεπτό τόξο ή θόλος (Thin Arch): - Ένα φράγμα τοξωτό με ένα λόγο ή αναλογία πάχους 

στην βάση του προς ύψους κατασκευής ίσο ή μικρότερο από 0,2. 

Παχύ τόξο ή θόλος (Thick Arch): - Ένα φράγμα τοξωτό με ένα λόγο ή αναλογία πάχους 

στην βάση του προς ύψους κατασκευής ίσο ή μεγαλύτερο από 0,3. 

Ώθηση μπλοκ (Thrust block): - Εκείνο το τμήμα της θεμελίωσης ενός τοξωτού 

φράγματος ενάντια στο οποίο ασκείται η οριζόντια ώθηση από το φράγμα καθώς ο 

ταμιευτήρας πίσω από το φράγμα πληρώνεται με νερό. 

Έρεισμα ή μύτη ή πόδας φράγματος (Toe): - Η κατάντη επαφή ενός φράγματος με την 

θεμελίωσή του. 

Κορυφή της ενεργού χωρητικότητας συντήρησης (Top of Active Conservation Capacity): 

- Το υψόμετρο εκείνο της επιφάνειας νερού του ταμιευτήρα στην κορυφή της 

χωρητικότητας του ταμιευτήρα που διατίθεται για την αποθήκευση του νερού για λόγους 

συντήρησης και μόνο. 

11.89


Κορυφή της αποκλειστικής χωρητικότητας ελέγχου πλημμύρων (Top of Exclusive Flood 

Control Capacity): - Το υψόμετρο εκείνο της επιφάνειας νερού του ταμιευτήρα στην 

κορυφή της χωρητικότητας του ταμιευτήρα που διατίθεται για την αποκλειστική χρήση 

του κανονισμού ή της διευθέτησης των εισροών πλημμυρικών παροχών ώστε να μειωθεί 

η ζημία κατάντη. 

Κορυφή της ανενεργού χωρητικότητας (Top of Inactive Capacity): - Το υψόμετρο εκείνο 

της επιφάνειας νερού του ταμιευτήρα κάτω από το οποίο ο ταμιευτήρας δεν μπορεί να 

εκκενωθεί κάτω από κανονικές συνθήκες. 

Κορυφή της χωρητικότητας κοινής χρήσης (Top of Joint Use Capacity): - Το υψόμετρο 

εκείνο της επιφάνειας νερού του ταμιευτήρα στην κορυφή της χωρητικότητας του 

ταμιευτήρα που διατίθεται για κοινή χρήση, όπως π.χ., για τον σκοπό ελέγχου 

πλημμύρων και συντήρησης. 

Συνολική χωρητικότητα (Total Capacity): - Η χωρητικότητα του ταμιευτήρα κάτω από 

την υψηλότερη στάθμη από τις στάθμες που αντιπροσωπεύουν: (1) την κορυφή της 

αποκλειστικής χωρητικότητας ελέγχου πλημμύρων, (2) την κορυφή της χωρητικότητας 

κοινής χρήσης, ή (3) την κορυφή της ενεργού χωρητικότητας συντήρησης. Η συνολική 

χωρητικότητα χρησιμοποιείται για να εκφράσει τη συνολική ποσότητα νερού που μπορεί 

να συγκεντρωθεί, χωρίς όμως να συμπεριλαμβάνει και την χωρητικότητα προσαύξησης 

ή πλημμύρας. Ενεργή χωρητικότητα είναι εκείνο το τμήμα της συνολικής χωρητικότητας 

του ταμιευτήρα που μπορεί να απομακρυνθεί και να αποστραγγιστεί από τη βαρύτητα και 

μόνο. Αυτή η χωρητικότητα είναι ίση με τη συνολική χωρητικότητα μείον την νεκρή 

χωρητικότητα. 

Πύργος (Tower): - Μια κατακόρυφη κατασκευή ανάντη από ένα φράγμα που σχεδιάζεται 

για να ελέγχει την ροή του νερού του ταμιευτήρα μέσω του φράγματος προς τις 

εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας. 

Εσχάρα απορριμμάτων (Trash rack): - Η εγκατάσταση διαλογής που κατασκευάζεται στο 

τέλος των εισόδων των αγωγών ή των σηράγγων για να αποτρέψει την είσοδο 

σκουπιδιών ή συντριμμιών. 

∆ιαπνοή (Transpiration): - Η εξάτμιση του νερού που πραγματοποιείται από τις 

επιφάνειες των πράσινων φυτών, κατά ένα μεγάλο μέρος μέσω των οφθαλμών τους, 

των ανοιγμάτων των πόρων τους στα μεσοκυττάρια διαστήματα των φύλλων τους. 

Θάλαμος βαλβίδων (Valve chamber): - Ένας θάλαμος μέσα σε ένα φράγμα που περιέχει 

τις βαλβίδες που ελέγχουν τη ροή του νερού από ένα ταμιευτήρα. 

Υπόγειος θάλαμος βαλβίδων (Valve vault): - Ένα άνοιγμα που εκσκάπτεται στο στρώμα 

του βραχώδους υποβάθρου στην πλευρά ή αντέρεισμα ενός φράγματος που περιέχει τις 

βαλβίδες που ελέγχουν τη ροή του νερού από ένα ταμιευτήρα. 

Όγκος φράγματος (Volume of Dam): - Ο συνολικός χώρος που καταλαμβάνεται από τα 

υλικά που διαμορφώνουν την δομή του φράγματος και που υπολογίζεται μεταξύ των 

αντερεισμάτων και από την κορυφή έως την βάση του φράγματος. 

Αρμοκάλυπτρο (Water stop): - Μια μεμβράνη ή ένα στεγανοποιητικό υλικό που 

τοποθετείται στις ενώσεις ή αρμούς των φραγμάτων σκυροδέματος για να αποτραπεί η 

διήθηση νερού. 

11.90


Υδαταύλακα μέτρησης ροής (Weir): - Ένα κανάλι γνωστής διατομής που επιτρέπει τη 

μέτρηση του όγκου της ροής του νερού μετά από βαθμονόμησή του. Η κορυφή ενός 

υπερχειλιστή που εγκαθίσταται σε ένα φράγμα σκυροδέματος επίσης μερικές φορές 

μπορεί να σχεδιαστεί ως υδαταύλακα μέτρησης ροής. 

Ζωνώδες φράγμα (Zoned dam): - Ένα χωμάτινο φράγμα στο οποίο τα υλικά κατασκευής 

του, που έχουν διαφορετικές εδαφομηχανικές και υδραυλικές ιδιότητες, τοποθετούνται 

συστηματικά σε διάφορα ελεγχόμενα τμήματα ή ζώνες του φράγματος. 

11.91


11.92



__________ . __________ 

Π.2. Φ.Ε.Κ. 4420/30 ∆εκεμβρίου 2016, Τεύχος ∆εύτερο, 

Αριθμ. ∆ΑΕΕ/οικ.2287, «Έγκριση Κανονισμού Ασφάλειας 

Φραγμάτων - ∆ιοικητική Αρχή Φραγμάτων». 

Για όποιον ενδιαφέρεται για την περαιτέρω μελέτη του σχετικού νόμου περί του 

Κανονισμού Ασφάλειας Φραγμάτων: «Έγκριση Κανονισμού Ασφάλειας Φραγμάτων 

- Διοικητική Αρχή Φραγμάτων», παρατίθεται στην συνέχεια ο νόμος αυτός που 

δημοσιεύθηκε στο Τεύχος Δεύτερο, Αρ. Φύλλου (Φ.Ε.Κ.) 4420, 30 Δεκεμβρίου 2016, 

Αριθμ. ΔΑΕΕ/οικ.2287. 

11.93


11.94

E 

ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α 

ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ 

ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 

44701 

30 Δεκεμβρίου 2016 ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Αρ. Φύλλου 4420 

ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ 

Αριθμ. ΔΑΕΕ/οικ.2287 

Έγκριση Κανονισμού Ασφάλειας Φραγμάτων - 

Διοικητική Αρχή Φραγμάτων. 

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ 

Έχοντας υπόψη: 

1. Το π.δ. 63/2005 περί «Κωδικοποίησης της Νομοθεσίας 

για την Κυβέρνηση και τα Κυβερνητικά όργανα» 

(ΦΕΚ Α'98), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει. 

2. Τον ν. 4313/2014 περί «Ρυθμίσεων θεμάτων Μεταφορών, 

Τηλεπικοινωνιών και Δημοσίων Έργων και άλλες 

διατάξεις» (ΦΕΚ Α' 261), και ειδικότερα την παρ. 11 του 

Άρθρου 70 αυτού. 

3. Τον ν. 4412/2016 περί «Δημοσίων Συμβάσεων Έργων, 

Προμηθειών και Υπηρεσιών (προσαρμογή στις 

Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ)» (ΦΕΚ Α' 147) και 

ειδικότερα την περίπτωση 31 της παρ. 1 του άρθρου 

377, όπως τροποποιήθηκε με την παρ. 66α του Άρθρου 

22 του ν. 4441/2016 περί «Απλοποίησης διαιδκασιών 

σύστασης επιχειρήσεων, άρσης κανονιστικών εμποδίων 

στον ανταγωνισμό και λοιπές διατάξεις» (ΦΕΚ Α'227) 

σύμφωνα με την οποία παραμένει σε ισχύ η παρ. 1α του 

άρθρου 176 του ν. 3669/2008 (ΦΕΚ Α΄ 116). 

4. Του νόμου 4270/2014 περί «Αρχών δημοσιονομικής 

διαχείρισης και εποπτείας (ενσωμάτωση της Οδηγίας 

2011/85/ΕΕ) - δημόσιο λογιστικό και άλλες διατάξεις» 

(ΦΕΚ Α' 143) και ειδικότερα τα άρθρα 65 και 66 αυτού. 

5. Τον ν. 3861/2010 περί «Ενίσχυσης της διαφάνειας 

με την υποχρεωτική ανάρτηση νόμων και πράξεων των 

κυβερνητικών, διοικητικών και αυτοδιοικητικών οργάνων 

στο Διαδίκτυο “Πρόγραμμα Διαύγεια” και άλλες διατάξεις» 

(ΦΕΚ Α' 112). 

6. Το π.δ. 109/2014 περί «Οργανισμού του Υπουργείου 

Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων» (ΦΕΚ Α' 176). 

7. Το π.δ. 70/2015 περί ανασύστασης του Υπουργείου 

Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων (ΦΕΚ Α' 114). 

8. Του π.δ. 123 «Ανασύσταση και μετονομασία του 

Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής 

Διακυβέρνησης, ανασύσταση του Υπουργείου 

Τουρισμού, σύσταση Υπουργείου Μεταναστευτικής 

Πολιτικής και Υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών 

και Ενημέρωσης, μετονομασία Υπουργείων 

Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, Οικονομίας, 

Ανάπτυξης και Τουρισμού και Υποδομών, Μεταφορών 

και Δικτύων». (ΦΕΚ Α' 208). 

9. Του π.δ. 125/2016 «Διορισμός Αντιπροέδρου της 

Κυβέρνησης, Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και 

Υφυπουργών» και ειδικότερα τον διορισμό του Χρήστου 

Σπίρτζη του Παναγιώτη στη θέση του Υπουργού Υποδομών 

και Μεταφορών (ΦΕΚ Α'210). 

10. Την οικ.20699/30-3-2015 απόφαση Πρωθυπουργού 

και Υπουργού Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας 

και Τουρισμού περί «Διορισμού Γενικού Γραμματέα 

Υποδομών του Υπουργείου Οικονομίας, Υποδομών, 

Ναυτιλίας και Τουρισμού» (ΦΕΚ Υ.Ο.Δ.Δ. 204), σχετικά 

με τον διορισμό του Γεωργίου Δέδε σε θέση Γενικού 

Γραμματέα, Προϊσταμένου της Γενικής Γραμματείας 

Υποδομών του Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και 

Τουρισμού. 

11. Την Δ16α/04/773/29-11-1990 κοινή απόφαση του 

Υπουργού Προεδρίας και του Αναπληρωτή Υπουργού 

ΠΕΧΩΔΕ, για την εξαίρεση διοικητικών πράξεων ή εγγράφων 

από τον κανόνα των τριών υπογραφών του Άρθρου 

81 του ν. 1892/1990. 

12. Την ΔΑΕΕ/οικ.694/Φ.Νομοθεσία/10-6-2015 απόφαση 

Αναπλ. Υπουργού Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας 

και Τουρισμού για σύσταση επιτροπής για τη 

σύνταξη σχεδίου Κανονισμού για την ασφάλεια των 

φραγμάτων κατά τα στάδια μελέτης, κατασκευής και 

λειτουργίας τους. 

13. Την ΔΑΕΕ/οικ.1460/Φ. Νομοθεσία/18-11-2015 απόφαση 

Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων για 

τη σύσταση ομάδας εργασίας για τη σύνταξη σχεδίου 

Κανονισμού για την ασφάλεια των φραγμάτων κατά τα 

στάδια μελέτης, κατασκευής και λειτουργίας τους. 

14. Το με αριθμ. ΔΑΕΕ/1321/Φ.Νομοθεσίας/29-08-2016, 

έγγραφο με το οποίο υποβλήθηκε η πρόταση της ανωτέρω 

ομάδας εργασίας στο Γραφείο Υπουργού (αριθμ. 

Γραφείου Υπουργού 9449/01-09-2016).

44702 ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α TΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ 

Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 

15. Το γεγονός ότι από τις διατάξεις του παρόντος δεν 

προκαλείται δαπάνη για τον κρατικό προϋπολογισμό, 

αποφασίζουμε: 

Εγκρίνουμε τον κατωτέρω: 

Κανονισμό Ασφάλειας Φραγμάτων (Κ.Α.Φ.) - Διοικητική 

Αρχή Φραγμάτων ως ακολούθως: 

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α' ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ 

Άρθρο 1 

Σκοπός 

Σκοπός του Κανονισμού αυτού είναι η θέσπιση κανόνων 

και διαδικασιών ελέγχων -επιθεωρήσεων ασφάλειας 

των φραγμάτων, δημόσιων ή ιδιωτικών, κατά τα στάδια 

μελέτης, κατασκευής και λειτουργίας τους, με στόχο την 

ασφάλειά τους, ώστε να προλαμβάνονται καταστάσεις, 

οι οποίες θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο ανθρώπινες 

ζωές, περιουσίες και εγκαταστάσεις, ή να προκαλέσουν 

σοβαρές ζημιές στο περιβάλλον. 

Ο Κύριος του Έργου είναι υποχρεωμένος για την τήρηση 

και εφαρμογή των προβλέψεων του παρόντος 

Κανονισμού. 

Ο παρών Κανονισμός δεν αναιρεί τις απορρέουσες, 

από την ισχύουσα νομοθεσία και τις κείμενες διατάξεις, 

Πίνακας 1 

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ 

Ι 

αρμοδιότητες και ευθύνες του Κυρίου του Έργου, των 

εξουσιοδοτημένων από αυτόν οργάνων, καθώς και των 

λοιπών παραγόντων που συμμετέχουν, κατά περίπτωση, 

σε όλα τα στάδια από τη μελέτη, έως και την εγκατάλειψη 

ή/και την αποδόμηση του φράγματος. 

Αρμόδια για τη διασφάλιση της τήρησης και της συμμόρφωσης 

με τον παρόντα Κανονισμό είναι η Διοικητική 

Αρχή Φραγμάτων (ΔΑΦ), όπως αυτή συνιστάται ως 

Επιτροπή στο Κεφάλαιο ΣΤ του παρόντος Κανονισμού. 

Άρθρο 2 

Πεδίο Εφαρμογής 

1. Ο παρών Κανονισμός εφαρμόζεται σε όλα τα φράγματα 

ταμίευσης νερού ή συγκράτησης νερού, τα οποία 

αποτελούνται από ένα σύνολο επιμέρους έργων, συμπεριλαμβανομένης 

και της τεχνητής λίμνης (Ταμιευτήρα), 

εφόσον: 

- Το ορατό ύψος φράγματος, όπως αυτό ορίζεται στο 

Άρθρο 3, είναι μεγαλύτερο ή ίσο των 10m, ή 

- Το ορατό ύψος φράγματος, όπως αυτό ορίζεται στο 

Άρθρο 3, είναι από 5m έως 10m και ο ταμιευτήρας του 

φράγματος έχει χωρητικότητα μεγαλύτερη ή ίση των 

50.000 m 3 . 

2. Με βάση το ορατό ύψος φράγματος και τον όγκο του 

ταμιευτήρα, τα φράγματα της παρ. 1, κατατάσσονται σε 

τρεις (3) κατηγορίες, ως ακολούθως: 

Ορατό ύψος φράγματος, Η > 40 m. 

ή 

Όγκος ταμιευτήρα > 10.000.000 m 3 , ανεξαρτήτως ύψους φράγματος 

ΙΙ 

Ορατό ύψος φράγματος 40 m. ≥ Η > 20 m. 

ή 

Όγκος ταμιευτήρα ≥ 1.000.000 m 3 , ανεξαρτήτως ύψους φράγματος 

III 

Φράγματα τα οποία δεν εντάσσονται στις κατηγορίες Ι και ΙΙ 

3. Φράγματα τα οποία εντάσσονται καταρχάς, βάσει των παραπάνω κριτηρίων, στις κατηγορίες ΙΙ ή III, δύναται 

μετά από αιτιολογημένη απόφαση της ΔΑΦ, να κατατάσσονται στην αμέσως ανώτερη κατηγορία. Επίσης, φράγματα 

τα οποία εντάσσονται καταρχάς, βάσει των κριτηρίων, στις Κατηγορίες Ι ή ΙΙ, δύναται να κατατάσσονται από τη ΔΑΦ 

στην αμέσως χαμηλότερη κατηγορία, εφόσον, και μόνον, τυχόν αστοχία τους δεν συνεπάγεται κινδύνους απώλειας 

ανθρώπινων ζωών, ή σοβαρές οικονομικές ζημίες, ή σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. 

4. Το ορατό ύψος φράγματος χαρακτηρίζει το ύψος της κατασκευής πάνω από την κοίτη και θεωρείται ως κρίσιμο 

ύψος για θέματα ασφαλείας του φράγματος. Διαφέρει από το ύψος φράγματος κατά ICOLD, όπως αυτό ορίζεται 

από την Διεθνή Επιτροπή Μεγάλων Φραγμάτων (ICOLD-CIGB), το οποίο ορίζεται ως η υψομετρική διαφορά μεταξύ 

του βαθύτερου σημείου της θεμελίωσης και της στέψης του φράγματος. 

Άρθρο 3 

Ορισμοί 

Για την εφαρμογή του παρόντος Κανονισμού, ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί: 

(α) Ανάδοχος Κατασκευής: Εργοληπτική επιχείρηση η οποία έχει αναλάβει την κατασκευή του φράγματος, υπογράφοντας 

σχετική Σύμβαση Κατασκευής με τον Κύριο του Έργου (ΚτΕ) ή τα εξουσιοδοτημένα όργανα αυτού. 

(β) Αποδόμηση Φράγματος: Η πλήρης ή μερική καθαίρεση του φράγματος και η ασφαλές αποκατάσταση της 

φυσικής ροής του ποταμού. 

(γ) Απότομος καταβιβασμός στάθμης ταμιευτήρα: Ταπείνωση της στάθμης του ταμιευτήρα με ρυθμό που υπερβαίνει 

προκαθορισμένες τιμές από τη μελέτη και ενδεχομένως να επηρεάζει την ευστάθεια του αναχώματος του 

φράγματος ή των πρανών της λεκάνης κατάκλυσης.

Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 

ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α TΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ 44703 

(δ) Αστοχία: Απώλεια της επιτελεστικότητας του φράγματος, 

ο μη έλεγχος της οποίας μπορεί να οδηγήσει σε 

καταστροφή του φράγματος, ή/και να δημιουργήσει 

πλημμυρικό κύμα. 

(ε) Διακινδύνευση (risk): Με τον όρο αυτό περιγράφονται 

τα αναμενόμενα αρνητικά αποτελέσματα που 

συνεπάγεται ένα συγκεκριμένο φαινόμενο. Η διακινδύνευση 

μπορεί να εκτιμηθεί λαμβάνοντας υπόψη την 

επικινδυνότητα, την τρωτότητα της περιοχής και τη συνολική 

οικονομική αξία που είναι εκτεθειμένη. Δηλαδή 

η διακινδύνευση, είναι μία σχέση της μορφής: 

• Κ =f(E,T, Ο) 

όπου, Ε = επικινδυνότητα, Τ = τρωτότητα, και 

Ο = οικονομική αξία εκτεθειμένη στην διακινδύνευση. 

Η Διακινδύνευση κατηγοριοποιείται ως ακολούθως: 

- Χαμηλή - καμία ανθρώπινη απώλεια και μικρές υλικές 

ζημίες 

- Μέση - απώλειες λίγων ανθρώπινων ζωών και αρκετές 

υλικές ζημίες 

- Υψηλή - απώλειες σημαντικού αριθμού ανθρώπινων 

ζωών και σοβαρές υλικές ζημίες 

(στ) Διάρκεια ζωής του φράγματος: Περίοδος από την 

κατασκευή έως και την εγκατάλειψη ή/και την αποδόμηση 


(ζ) Διοικητική Αρχή Φραγμάτων (ΔΑΦ): Το όργανο του 

Ελληνικού Κράτους που συγκροτείται και λειτουργεί κατά 

το Κεφαλαίο ΣΤ΄ και διασφαλίζει την τήρηση και συμμόρφωση 

προς τις διατάξεις του παρόντος Κανονισμού 

Ασφαλείας Φραγμάτων. 

(η) Εγκατάλειψη φράγματος: Κατάσταση κατά την 

οποία ένα φράγμα καθίσταται μη ικανό να αποθηκεύσει 

νερό, μετά από πλήρωση του ταμιευτήρα από στερεά 

υλικά, με ταυτόχρονη ασφαλή παροχέτευση του νερού 

του ποταμού και με παράκαμψη του φράγματος. 

(θ) Εγχειρίδιο Λειτουργίας και Συντήρησης: Το σύνολο 

των οδηγιών, διαδικασιών και ενεργειών, που αναφέρονται 

στη λειτουργία και συντήρηση του φράγματος και 

προβλέπονται κατά το Στάδιο Λειτουργίας. 

(ι) Έκτακτη Συντήρηση: Ειδικά μέτρα τα οποία λαμβάνονται 

όταν η παρατηρούμενη συμπεριφορά αποκλίνει 

από την προβλεπόμενη και τα οποία έχουν ως στόχο να 

διατηρήσουν ή/και να αποκαταστήσουν τις λειτουργικές 

συνθήκες των κατασκευών και του εξοπλισμού. 

(ια) Έλεγχοι Ασφαλείας: Σειρά ελέγχων που πρέπει 

να γίνονται κατά τη διάρκεια της ζωής του φράγματος 

σχετικά με δομικά, υδραυλικά, λειτουργικά και περιβαλλοντικά 

θέματα, με στόχο την επαρκή και συνεχή γνώση 

της κατάστασης του φράγματος, την έγκαιρη διάγνωση 

τυχόν ανωμαλιών και την αποτελεσματική παρέμβαση, 

όποτε αυτή απαιτείται. 

(ιβ) Επικινδυνότητα (hazard): Η έννοια αυτή αναφέρεται 

στην πιθανότητα εμφάνισης κάποιου φαινομένου, με 

δυνητικά βλαβερές συνέπειες, και όχι στα αποτελέσματα 

που αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει. 

(ιγ) Καταστροφή φράγματος: Ακραίο γεγονός το οποίο 

συνεπάγεται τη μερική ή ολική διακοπή της κατασκευής 

ή λειτουργίας του φράγματος και προκαλεί θύματα ή/και 

εκτεταμένες υλικές ζημίες. 

(ιδ) Κανονισμός Ασφαλείας Φραγμάτων (ΚΑΦ): Το σύνολο 

κανόνων και διαδικασιών ελέγχων - επιθεωρήσεων 

ασφάλειας των φραγμάτων, δημόσιων ή ιδιωτικών, κατά 

την περίοδο υλοποίησης τους και κατά τη διάρκεια ζωής 

τους που οφείλει να τηρεί ο Κύριος του Έργου. 

(ιε) Κριτήρια Σχεδιασμού: Αρχές της Μελέτης οι οποίες 

καθορίζουν το σχεδιασμό του φράγματος και σχετίζονται 

με την ποιότητα, ασφάλεια, λειτουργικότητα, διάρκεια 

στο χρόνο και την οικονομικότητα αυτού. 

(ιστ) Κύριος του Έργου (ΚτΕ): Δημόσιο ή νομικό πρόσωπο 

του δημοσίου τομέα, ή ιδιωτικός φορέας, ή φυσικό 

πρόσωπο, στην κυριότητα του οποίου ανήκει το φράγμα. 

(ιζ) Μελέτη: Το σύνολο των στοιχείων (έρευνες, εκθέσεις, 

υπολογισμοί, σχέδια, προδιαγραφές κ.λπ.) που 

απαιτούνται για την έντεχνη κατασκευή του φράγματος. 

(ιη) Μητρώο Ελληνικών Φραγμάτων: Βάση δεδομένων 

με στοιχεία των φραγμάτων της Ελλάδας που εντάσσονται 

στη δικαιοδοσία του παρόντος Κανονισμού (Παραρτήματα 

Α και Β). 

(ιθ) Μητρώο Φράγματος: Σύνολο εγγράφων, εκθέσεων, 

σχεδίων, μελετών, υπολογισμών κ.λπ., στα οποία είναι 

καταγεγραμμένα με κάθε λεπτομέρεια όλα τα χαρακτηριστικά 

του Φράγματος όπως αυτό κατασκευάστηκε, 

τυχόν Περιστατικά ή έκτακτα γεγονότα σε κάθε στάδιο 

της ζωής του, καθώς και το σύνολο των καταγραφών από 

την παρακολούθηση του, και κατά τα λοιπά σύμφωνα 

με το Άρθρο 15. 

(κ) Μηχανικός Ασφαλείας Φράγματος (ΜΑΦ): Ο υπεύθυνος 

μηχανικός για την παρακολούθηση της ασφαλούς 

συμπεριφοράς του φράγματος. 

(κα) Όγκος Ταμιευτήρα: Η χωρητικότητα της τεχνητής 

λίμνης στην ανώτατη στάθμη αποθήκευσης ή λειτουργίας 


(κβ) Ορατό ύψος φράγματος: Η μέγιστη υψομετρική 

διαφορά μεταξύ της στέψης του φράγματος και του εδάφους 

αμέσως κατάντη του εξωτερικού πόδα αυτού όπως 

διαμορφώνεται με την ολοκλήρωση της κατασκευής. 

(κγ) Περίοδος Υλοποίησης Φράγματος: Είναι το χρονικό 

διάστημα από την έναρξη της μελέτης έως και το 

πέρας της κατασκευής. 

(κδ) Περιστατικό: Γεγονός συνδεόμενο με δράσεις, λειτουργίες 

ή δομικά χαρακτηριστικά, τα οποία δεν συνάδουν 

με την αναμενόμενη συμπεριφορά του φράγματος 

ή της ευρύτερης περιοχής αυτού. 

(κε) Πλημμυρικό Κύμα: Κύμα το οποίο προκαλείται από 

αστοχία ή καταστροφή του φράγματος και το οποίο ενδεχομένως 

προκαλεί θύματα, ζημιές, οικονομικές συνέπειες 

και περιβαλλοντικές επιπτώσεις. 

(κστ) Προσομοίωμα: Αναπαράσταση έργων ή φυσικών 

μορφών, που καθιστά εφικτή την απεικόνιση της πραγματικής 

κατάστασης ή την πρόβλεψη της μελλοντικής 

συμπεριφοράς. 

(κζ) Στάδιο Κατασκευής: Περίοδος από την υπογραφή 

της σύμβασης κατασκευής του Φράγματος μέχρι την 

έναρξη της Πρώτης Πλήρωσης του ταμιευτήρα και κατά 

τα λοιπά σύμφωνα με το Άρθρο 12. 

(κη) Στάδιο Λειτουργίας: Περίοδος της ζωής του φράγματος 

κατά την οποία επιτελείται ο σκοπός της κατασκευής 

του.


Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 

(κθ) Στάδιο Μελέτης: Περίοδος πριν την υπογραφή της 

σύμβασης κατασκευής του Φράγματος κατά την οποία 

οριστικοποιείται ο σχεδιασμός του. 

(λ) Στάδιο Πρώτης Πλήρωσης: Περίοδος της ζωής του 

Φράγματος κατά την οποία για πρώτη φορά γίνεται η 

πλήρωση του Ταμιευτήρα, όπως ορίζεται στο Άρθρο 14. 

(λα) Σύμβαση Κατασκευής: Είναι η γραπτή συμφωνία, 

μεταξύ του Κυρίου του Έργου και του Αναδόχου 

Κατασκευής, καθώς και όλα τα σχετικά τεύχη, σχέδια, 

έγγραφα, τα οποία συνοδεύουν τη γραπτή συμφωνία ή 

αναφέρονται σε αυτή. 

(λβ) Σύστημα Προειδοποίησης και Συναγερμού: Οργανωμένο 

σύστημα διαχείρισης ανθρώπινων και τεχνικών 

πόρων, το οποίο έχει ως στόχο να ενημερώνει τον πληθυσμό 

κάθε περιοχής που μπορεί να επηρεαστεί από την 

απειλή, εμφάνιση ή ανάπτυξη κάποιας επικίνδυνης κατάστασης 

στο Φράγμα, καθορίζοντας επίσης τους κανόνες 

που πρέπει ακολουθηθούν στις αντίστοιχες περιπτώσεις. 

(λγ) Σχέδιο Αντιμετώπισης Επικινδύνων Καταστάσεων 

(ΣΑΕΚ): Σχέδιο που περιγράφει τις δυνητικά επικίνδυνες 

καταστάσεις για το φράγμα και τις από αυτό επηρεαζόμενες 

περιοχές ανάντη και κατάντη και προβλέπει μεθόδους 

αντιμετώπισης, όπως περιγράφεται στο Άρθρο 10. 

(λδ) Σχέδιο Παρακολούθησης: Σειρά διαδικασιών στις 

οποίες πρέπει να βασιστεί ο έλεγχος της ευστάθειας του 

φράγματος, όπως καθορίζεται στο Άρθρο 8. 

(λε) Σχέδιο Πρώτης Πλήρωσης: Σειρά διαδικασιών 

οι οποίες απαιτείται να υλοποιηθούν, προκειμένου να 

ολοκληρωθεί με ασφάλεια η πρώτη πλήρωση του ταμιευτήρα, 

όπως καθορίζεται στο Άρθρο 9. 

(λστ) Σώμα Φράγματος: Το τεχνικό έργο για την ταμίευση 

ή τη συγκράτηση νερού. 

(λζ) Τακτική Συντήρηση: Σειρά προγραμματισμένων 

μέτρων που λαμβάνονται για τη διατήρηση των λειτουργικών 

συνθηκών των κατασκευών και του εξοπλισμού 

και τα οποία υλοποιούνται ανεξάρτητα από την παρατηρούμενη 

συμπεριφορά. 

(λη) Ταυτότητα φράγματος: Τα βασικά στοιχεία που 

περιγράφουν τη θέση, τον τύπο και το μέγεθος του 

φράγματος, την παροχετευτικότητα του υπερχειλιστή, 

το μέγεθος του ταμιευτήρα, τη χρήση κ.τ.λ. 

(λθ) Ύψος φράγματος κατά ICOLD: Η διαφορά υψομέτρου 

από τη ονομαστική στέψη του φράγματος έως το 

βαθύτερο σημείο της θεμελίωσης. 

(μ) Τρωτότητα (vulnerability): Ο όρος τρωτότητα περιγράφει 

το πόσο ευάλωτο είναι το φυσικό και το ανθρωπογενές 

περιβάλλον σε ένα επικίνδυνο φαινόμενο που 

σχετίζεται με το φράγμα. 

(μα) Φάκελος Έγκρισης Αποδόμησης (ΦΕΑ): Το σύνολο 

των στοιχείων τα οποία υποβάλλονται από τον ΚτΕ ή 

τον νόμιμο εκπρόσωπό του στη ΔΑΦ, προκειμένου να 

επιτραπεί η αποδόμηση ενός φράγματος, όπως αυτή 

καθορίζεται στο Άρθρο 18. 

(μβ) Φάκελος Έγκρισης Εγκατάλειψης (ΦΕΕ): Το σύνολο 


τον νόμιμο εκπρόσωπό του στη ΔΑΦ, προκειμένου να 

επιτραπεί η εγκατάλειψη ενός φράγματος, όπως αυτή 

καθορίζεται στο Άρθρο 18. 

(μγ) Φάκελος Έγκρισης Πρώτης Πλήρωσης (ΦΕΠΠ): Το 

σύνολο των στοιχείων τα οποία υποβάλλονται από τον 

ΚτΕ ή τον νόμιμο εκπρόσωπό του στη ΔΑΦ, προκειμένου 

να επιτραπεί η έμφραξη του συστήματος εκτροπής και 

η πρώτη πλήρωση του ταμιευτήρα, όπως αυτά καθορίζονται 

στο Άρθρο 13. 

(μδ) Φάκελος Κατασκευής Φράγματος (ΦΚΦ): Το σύνολο 


τον νόμιμο εκπρόσωπό του στη ΔΑΦ πριν την κατασκευή 

του φράγματος, όπως αυτά καθορίζονται στο Άρθρο 11. 

(με) Φορέας Λειτουργίας Φράγματος (ΦΛΦ): Ο φορέας 

ο οποίος συγκροτείται και λειτουργεί κατά το Άρθρο 6. 

(μστ) Φορέας Υλοποίησης Φράγματος (ΦΥΦ): Ο φορέας 

ο οποίος συγκροτείται και λειτουργεί κατά το Άρθρο 5. 

(μζ) Φράγμα για τον παρόντα κανονισμό νοείται το 

σύνολο των επί μέρους κατασκευών που συνθέτουν το 

έργο, δηλαδή το σώμα του φράγματος, τα έργα εκτροπής, 

υπερχείλισης και υδροληψίας, προσαγωγής και 

σταθμών παραγωγής ενέργειας, Η/Μ εγκαταστάσεων 

του φράγματος, σήραγγες επιθεώρησης και αποστράγγισης, 

έργα σταθεροποίησης πρανών και λοιπά συνοδά 

έργα που συμβάλουν στην ασφαλή λειτουργία του 


Άρθρο 4 

Γενικές υποχρεώσεις του Κυρίου του Έργου 

1. Ο Κύριος του Έργου (ΚτΕ) οφείλει να συμμορφώνεται 

με τον παρόντα Κανονισμό Ασφαλείας Φραγμάτων 

(ΚΑΦ) σε όλα τα στάδια της ζωής του έργου και να ενημερώνει 

και να λαμβάνει τις απαραίτητες εγκρίσεις από 

την Διοικητική Αρχή Φραγμάτων (ΔΑΦ). 

Σε κάθε περίπτωση ο ΚτΕ είναι απολύτως υπεύθυνος για 

την εφαρμογή του ΚΑΦ και για την εξασφάλιση της ασφάλειας 

του φράγματος σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. 

2. Ο ΚτΕ υποχρεούται να καθορίσει ή να συστήσει τον 

Φορέα Υλοποίησης Φράγματος πριν την έναρξη της κατασκευής 

και να τον υποβάλει στη ΔΑΦ. 

3. Ο ΚτΕ υποχρεούται να καθορίσει ή να συστήσει τον 

Φορέα Λειτουργίας Φράγματος πριν την έναρξη της 

πρώτης πλήρωσης του ταμιευτήρα και να τον υποβάλει 

στη ΔΑΦ για έλεγχο και έγκριση. Η πρώτη πλήρωση δεν 

μπορεί να γίνει χωρίς καθορισμένο ΦΛΦ. 

4. Ο Κύριος του Έργου υποχρεούται να υποβάλλει τους 

απαιτούμενους φακέλους για ενημέρωση και λήψη των 

απαραίτητων εγκρίσεων από τη ΔΑΦ ως ακολούθως: 

• Φάκελο Κατασκευής Φράγματος (ΦΚΦ) πριν την 

έναρξη της κατασκευής 

• Φάκελο Έγκρισης Πρώτης Πλήρωσης (ΦΕΠΠ) πριν 

την έμφραξη της εκτροπής και την έναρξη της πλήρωσης 

του ταμιευτήρα 

• Φάκελο Έγκρισης Εγκατάλειψης (ΦΕΕ) ή Αποδόμησης 

(ΦΕΑ) 

5. Ο ΚτΕ υποχρεούται επίσης να ενημερώνει εγκαίρως 

τη ΔΑΦ πριν την εκτέλεση σοβαρών τροποποιήσεων και 

επισκευών στο φράγμα, μετά από κάποιο έκτακτο Περιστατικό, 

ή μετά από επανεξέταση του σχεδιασμού του. 

6. Ο Κύριος του Έργου (ΚτΕ) υποχρεούται να εκτελεί 

τις επιθεωρήσεις και ελέγχους, όπως αυτές ορίζονται στο 

Άρθρο 16, να συντάσσει τις σχετικές εκθέσεις και να τις 

υποβάλλει στη ΔΑΦ.

Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 


Άρθρο 5 

Φορέας Υλοποίησης Φράγματος (ΦΥΦ) 

1. Πριν την έναρξη της κατασκευής ο ΚτΕ οφείλει να 

καθορίσει τον Φορέα Υλοποίησης Φράγματος (ΦΥΦ), ο 

οποίος θα αναλάβει τον συντονισμό και την επίβλεψη 

της κατασκευής και θα είναι υπεύθυνος για την εφαρμογή 

του παρόντος ΚΑΦ, μέχρις ότου το φράγμα παραδοθεί 

στον Φορέα Λειτουργίας Φράγματος (ΦΛΦ). 

Ο ΦΥΦ μπορεί να είναι δημόσιος ή ιδιωτικός φορέας 

που διαθέτει κατάλληλο επιστημονικό και τεχνικό 

προσωπικό με αποδεδειγμένη εμπειρία σε φράγματα 

παρομοίου τύπου και μεγέθους, καθώς και κατάλληλη 

υποδομή για τη διαχείριση του φράγματος κατά την 

κατασκευή και την πρώτη πλήρωση του ταμιευτήρα. 

Ο ΦΥΦ για να μπορεί να ανταποκρίνεται με επάρκεια σε 

όλες τις αρμοδιότητες και τις ευθύνες του, είναι απαραίτητο 

να διαθέτει, είτε στη μόνιμη στελέχωσή του, είτε με 

πρόσληψη με συμβάσεις παροχής υπηρεσιών (τεχνικών 

συμβούλων), την παρακάτω στελέχωση, κατ' ελάχιστον: 

- Έναν (1) Πολιτικό Μηχανικό ως επικεφαλής 

- Έναν (1) Πολιτικό Μηχανικό 

- Έναν (1) Πολιτικό ή Μεταλλειολόγο - Μεταλλουργό 

Μηχανικό 

- Έναν (1) Τοπογράφο Μηχανικό 

- Έναν (1) Ηλεκτρολόγο ή Μηχανολόγο Μηχανικό 

- Έναν (1) Γεωλόγο 

- Έναν (1) TE Μηχανικό 

- Έναν (1) TE Μηχανικό με εμπειρία εργαστηρίου 

- Τέσσερις (4) Εργοδηγούς διαφόρων ειδικοτήτων 

- Δύο (2) Διοικητικούς για γραμματειακή και οικονομική 

υποστήριξη Ένας (1) Μηχανικός εκ των ανωτέρω 

ορίζεται ως Μηχανικός Ασφαλείας Φράγματος (ΜΑΦ). 

Η στελέχωση του ΦΥΦ υποβάλλεται στη ΔΑΦ, ως αναπόσπαστο 

μέρος του Φακέλου Κατασκευής Φράγματος 

του Άρθρου 11. 

2. Ο ΦΥΦ έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες και υποχρεώσεις: 

• Την εκπροσώπηση του ΚτΕ στην υλοποίηση του 

φράγματος, ως ακολούθως: 

- Εποπτεύοντας την κατασκευή του φράγματος (εφαρμογή 

μελετών - τήρηση προδιαγραφών - ποιοτικός - οικονομικός 

- χρονικός έλεγχος έργων κ.λπ.). 

- Συντάσσοντας και υποβάλλοντας στη ΔΑΦ για έγκριση 

το Φάκελο Έγκρισης Πρώτης Πλήρωσης (ΦΕΠΠ). 

• Τη διαχείριση του φράγματος και τη μέριμνα για την 

έκδοση όλων των απαιτουμένων εγκρίσεων κατά τα Στάδια 

Κατασκευής και Πρώτης Πλήρωσης. 

• Την καταγραφή και την αξιολόγηση των μετρήσεων 

των οργάνων του φράγματος κατά τα Στάδια Κατασκευής 

και Πρώτης Πλήρωσης. 

• Την ενημέρωση του Μητρώου κατά τα Στάδια Κατασκευής 

και Πρώτης Πλήρωσης, καταγράφοντας και 

τυχόν έκτακτα γεγονότα, τον τρόπο αντιμετώπισής τους 

και τις συνέπειές τους. 

• Την υποβολή στη ΔΑΦ των Εκθέσεων που προβλέπονται 

κατά τα στάδια αρμοδιότητάς της. 

• Την πρωτοβουλία ενεργοποίησης των διαδικασιών 

εφαρμογής του ΣΑΕΚ, εφόσον απαιτηθεί. 

Άρθρο 6 

Φορέας Λειτουργίας Φράγματος (ΦΛΦ) 

1. Ο ΦΛΦ μπορεί να είναι δημόσιος ή ιδιωτικός φορέας, 

που διαθέτει κατάλληλο προσωπικό και υποδομή για την 

έντεχνη και ασφαλή λειτουργία του φράγματος. Ο ΦΛΦ 

προτείνεται από τον ΚτΕ και εγκρίνεται από τη ΔΑΦ πριν 

την έγκριση της Πρώτης Πλήρωσης. 

Μετά την Πρώτη Πλήρωση και για όσο διάστημα το 

φράγμα δύναται να συγκρατεί ή να ταμιεύει νερό ο ΦΛΦ 

είναι ενεργός και έχει την πλήρη ευθύνη για την παρακολούθηση 

και ασφάλεια του φράγματος ακόμη και σε 

περίπτωση που αυτό δεν είναι σε χρήση. 

Η στελέχωση του Φορέα Λειτουργίας Φράγματος 

(ΦΛΦ) πρέπει να είναι επαρκής για να μπορεί να ανταποκρίνεται 

στις απαιτήσεις λειτουργίας του φράγματος, 

ανάλογα με την κατηγορία και τη χρήση του (άρδευση, 

παραγωγή ενέργειας κ.τ.λ.). Η ΔΑΦ συντάσσει οδηγίες 

για τις απαιτήσεις στελέχωσης του ΦΛΦ, αναλόγως της 

φύσης και του μεγέθους του έργου. 

Ένας Μηχανικός από τα στελέχη του ΦΛΦ ορίζεται ως 

Μηχανικός Ασφαλείας Φράγματος (ΜΑΦ). 

2. Ο ΦΛΦ έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες και υποχρεώσεις: 

• Τη Λειτουργία του φράγματος, όπως αυτή ορίζεται 


• Τη συλλογή, καταγραφή, ταξινόμηση και αξιολόγηση 

των μετρήσεων των οργάνων του φράγματος κατά το 

στάδιο Λειτουργίας. 

• Την ενημέρωση του Μητρώου κατά το Στάδιο Λειτουργίας 

του φράγματος, καταγράφοντας και τυχόν 

έκτακτα γεγονότα, τον τρόπο αντιμετώπισής τους και 

τις συνέπειές τους. 

• Την υποβολή στη ΔΑΦ των Εκθέσεων κατά το Στάδιο 

Λειτουργίας. 

• Την επικαιροποίηση του Σχεδίου Αντιμετώπισης Επικινδύνων 

Καταστάσεων (ΣΑΕΚ) 

• Την πρωτοβουλία ενεργοποίησης των διαδικασιών 

εφαρμογής του ΣΑΕΚ, εφόσον απαιτηθεί. 

• Τη μέριμνα για την εκτέλεση έργων συντήρησης του 

φράγματος 

• Την προστασία των ιδιοκτησιών του φράγματος και 

τη μέριμνα για την τήρηση και την ανανέωση των περιβαλλοντικών 

όρων. 

• Τη συνεργασία με την Πολιτική Προστασία για την 

εκπαίδευση του πληθυσμού για αντιμετώπιση επικινδύνων 

καταστάσεων και γεγονότων που συνδέονται με 

την ασφάλεια του Φράγματος. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β' 

Υποχρεώσεις κατά τη μελέτη 

Άρθρο 7 

Στάδιο Μελέτης 

1. Η Μελέτη και τα τεύχη δημοπράτησης του φράγματος 

συντάσσονται όπως προβλέπεται στην κείμενη 

νομοθεσία. Ο σχεδιασμός του φράγματος και των συναφών 

έργων, εκπονείται σύμφωνα με κατάλληλα κριτήρια 

μελέτης, που εγγυώνται την ασφάλειά του, σε θέματα 

υδραυλικού, γεωτεχνικού και δομοστατικού σχεδιασμού,


Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 

σε θέματα λειτουργίας του φράγματος και του ταμιευτήρα, 

καθώς και σε θέματα περιβαλλοντικών επιπτώσεων. 

Ο Μελετητής συντάσσει επίσης το Σχέδιο Παρακολούθησης, 

το οποίο αποτελεί στοιχείο του Φακέλου Κατασκευής 

Φράγματος (ΦΚΦ). Στο ΦΚΦ περιλαμβάνονται 

και τα βασικά κριτήρια μελέτης και παραδοχών σχεδιασμού, 

τα οποία περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: 

• τα κριτήρια που υιοθετούνται στη μελέτη του φράγματος, 

όπως αυτά καθορίζονται από ελληνικά και διεθνή 

πρότυπα και Κανονισμούς, 

• τις βασικές παραδοχές σχεδιασμού του φράγματος, 

ώστε να επιτυγχάνεται η ασφαλής συμπεριφορά του σε 

όλα τα στάδια της ζωής του. 

2. Τα βασικά κριτήρια της μελέτης περιλαμβάνουν: 

• Ορισμούς, συμβολισμούς και μεγέθη όλων των τύπων 

φορτίων καταπόνησης (μόνιμα, έκτακτα, ακραία) του 

φράγματος και των συναφών του έργων, όπως νεκρά και 

κινητά φορτία, υδροστατικές πιέσεις και πιέσεις ανώσεως, 

φορτία διήθησης, πιέσεις γαιών, φορτία από ιζήματα, 

φορτία σεισμού, υδροδυναμικά φορτία, φορτία παγετού, 

ανέμου, θερμοκρασίας, φορτία πρόσκρουσης, καθώς και 

φορτία σχεδιασμού υπογείων έργων κ.λπ. 

• Κατηγορίες σκυροδέματος, χάλυβα και λοιπών δομικών 

υλικών με αναφορά στους αντίστοιχους κανονισμούς. 

• Τιμές παραμέτρων που χρησιμοποιούνται στη μελέτη 

και αφορούν τα χαρακτηριστικά (γεωλογικά, τεχνικογεωλογικά, 

ορυκτολογικά κ.α.) των σχηματισμών στη θεμελίωση 

των έργων, καθώς και τις συνθήκες εφαρμογής τους. 

• Παραδοχές φορτίσεων στο φράγμα και στα συναφή 

έργα, συμπεριλαμβανομένων και των φορτίσεων από 

αποθέσεις φερτών υλών στον ταμιευτήρα. 

• Τους απαιτούμενους τύπους αναλύσεων φράγματος 

και συναφών έργων (ευστάθειας, τάσεων και παραμορφώσεων, 

δυναμικής καταπόνησης), με ειδική αναφορά 

στις μεθοδολογίες που εφαρμόζονται και στις εξεταζόμενες 

περιπτώσεις. 

• Τα βασικά κριτήρια σχεδιασμού και αποδοχής των 

πετασμάτων στεγάνωσης και αποστράγγισης των θεμελιώσεων. 

• Τα κριτήρια επιλογής των τύπων των οργάνων στο 

φράγμα, στα αντερείσματα κ.λπ. 

• Τα βασικά κριτήρια υδραυλικού σχεδιασμού των συστημάτων 

και έργων υπερχείλισης, υδροληψίας, εκτροπής 

ποταμού, εκκένωσης ταμιευτήρα, εμπλουτισμού, 

παραγωγής ενέργειας, αντιπλημμυρικής προστασίας, 

διαχείρισης φερτών. 

• Τα βασικά κριτήρια σχεδιασμού του υδρομηχανολογικού 

και του ηλεκτρολογικού εξοπλισμού (θυροφράγματα, 

δικλίδες, δοκοί έμφραξης, εσχάρες, ανυψωτικοί 

εξοπλισμοί κ.λπ.). 

3. Οι βασικές παραδοχές σχεδιασμού περιλαμβάνουν: 

• Τεκμηρίωση για τις επιλογές των παροχών σχεδιασμού 

του συστήματος υπερχείλισης λαμβάνοντας 

υπ’ όψη τη διακινδύνευση των έργων αυτών. 

• Τεκμηρίωση για την επιλογή της παροχής σχεδιασμού 

του συστήματος εκτροπής και του ύψους των προφραγμάτων, 

λαμβάνοντας υπ' όψη τη διακινδύνευση των έργων 

αυτών. 

• Τεκμηρίωση για τις επιλογές των παραμέτρων σεισμικής 

καταπόνησης και των μεγεθών τους για το σχεδιασμό 

των έργων. 

• Τεκμηρίωση καταλληλότητας και επάρκειας των υλικών 


4. Για το Σύστημα υπερχείλισης ισχύουν οι ακόλουθες 

ειδικές απαιτήσεις: 

• Το σύστημα υπερχείλισης πρέπει να είναι σε θέση 

να παροχετεύει με ασφάλεια τη μέγιστη πλημμύρα σχεδιασμού, 

κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, χωρίς τη 

συνδρομή εκκενωτών ή άλλων συστημάτων. 

• Το σύστημα υπερχείλισης πρέπει να είναι σε θέση 

να παροχετεύει την πιθανή μέγιστη πλημμύρα χωρίς 

υπερπήδηση του φράγματος, εκτός εάν υπάρχει ειδικός 

σχεδιασμός αυτού, με αποδεκτό επίπεδο ζημιών που 

δεν θέτουν σε κίνδυνο την ακεραιότητα του φράγματος. 

• Το σύστημα υπερχείλισης με έλεγχο της παροχής 

εκροής με θυροφράγματα, περιλαμβάνει τις παρακάτω 

πρόσθετες προβλέψεις: 

- Το σύστημα αποτελείται από τουλάχιστον δύο ανεξάρτητα 

ανοίγματα. 

- Ο χειρισμός των θυροφραγμάτων να γίνεται μηχανικά 

και χειροκίνητα και οι εντολές μηχανικής λειτουργίας να 

μπορούν να δίδονται επιτόπου και από απόσταση. 

- Σε περιπτώσεις εγκατάστασης θυροφραγμάτων με 

αυτόματη λειτουργία, θα πρέπει να υπάρχει κατάλληλος 

εξοπλισμός ελέγχου της αυτόματης λειτουργίας των 

θυροφραγμάτων, ανεξάρτητα από τη στάθμη του νερού 

στον ταμιευτήρα. 

5. Για το Σύστημα εκκένωσης και ελέγχου ταχύτητας 

ανόδου στάθμης ταμιευτήρα ισχύουν οι ακόλουθες ειδικές 

απαιτήσεις: 

• Φράγματα οι μελέτες των οποίων θα προκηρυχθούν 

μετά την έναρξη ισχύος του παρόντος Κανονισμού πρέπει 

να διαθέτουν εκκενωτή πυθμένα. 

• Μόνο μετά από επαρκή αιτιολόγηση μπορεί κατ' εξαίρεση 

να μην προβλεφθεί εκκενωτής πυθμένα. 

• Κατά την πρώτη πλήρωση ο εκκενωτής πυθμένα πρέπει 

να έχει τη δυνατότητα ελέγχου της ταχύτητας ανόδου 

της στάθμης του ταμιευτήρα σε αποδεκτά από τη μελέτη 

επίπεδα, εκτός αν υπάρχει πρόβλεψη για ανεξάρτητο 

σύστημα ελέγχου της στάθμης. 

6. Η Μελέτη πρέπει να περιλαμβάνει: 

• Την εγκατάσταση οργάνων μέτρησης στάθμης υδροφόρου 

ορίζοντα στα αντερείσματα, πιέσεων πόρων σε 

κατάλληλες θέσεις του φράγματος και της θεμελίωσης 

του, παροχών διηθούμενων νερών ή διαρροών, καταγραφής 

επιταχύνσεων κατά τη διάρκεια σεισμικών 

γεγονότων, μετακινήσεων και παραμορφώσεων του 

φράγματος και των συναφών έργων, μετακινήσεων πρανών, 

φορτίων προεντεταμένων αγκυρώσεων, αγκυρίων 

βράχου κ.λπ. 

• Τεκμηρίωση ότι οι χώροι απόρριψης ακατάλληλων 

υλικών δεν επηρεάζουν την ομαλή και ασφαλή λειτουργία 

του φράγματος, ούτε επιδεινώνουν την ευστάθεια 

της περιοχής απόρριψης. 

• Τεκμηρίωση για την υλοποίηση ή μη συστημάτων 

στεγανοποίησης και αποστράγγισης του φράγματος και 

των αντερεισμάτων, καθώς και την πρόβλεψη δυνατό-

Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 


τητας εκτέλεσης πρόσθετων εργασιών στεγανοποίησης 

ή/και αποστράγγισης, εάν απαιτηθεί. 

• Εξειδίκευση των απαιτήσεων θεμελίωσης του φράγματος 

και των συναφών έργων. 

• Προσχέδιο πρώτης πλήρωσης, το οποίο θα περιλαμβάνει 

μεταξύ άλλων διαδικασίες έμφραξης του συστήματος 

εκτροπής και χρονικό προγραμματισμό των σχετικών 

εργασιών, και το οποίο θα οριστικοποιείται όπως 

προβλέπεται στο Άρθρο 9. 

7. Το εγχειρίδιο λειτουργίας και συντήρησης θα συντάσσεται 

κατ' αρχάς στα πλαίσια της Οριστικής Μελέτης 

και θα αναθεωρείται και συμπληρώνεται με το πέρας της 

κατασκευής με ευθύνη του ΦΥΦ. 

Το εγχειρίδιο λειτουργίας και συντήρησης θα περιλαμβάνει 

κατ' ελάχιστον: 

• Κατάλογο προσωπικού με την απαιτούμενη εμπειρία 

ανά θέση και οργανόγραμμα 

• Πλήρη συνοπτική περιγραφή του έργου 

• Πλήρη κατάλογο εξοπλισμού και οργάνων με τα σχέδια 

τους, τις θέσεις τοποθέτησης και τα εγχειρίδια λειτουργίας 

(οριστικοποιείται με το πέρας της κατασκευής) 

• Απαιτήσεις προληπτικών, τακτικών και εκτάκτων 

ελέγχων και συντηρήσεων 

• Σχέδιο Παρακολούθησης του φράγματος όπως αναλυτικότερα 

περιγράφεται στο Άρθρο 8 

8. Με πρωτοβουλία της ΔΑΦ, δύναται να συντάσσονται 

οδηγίες σύνταξης μελετών φραγμάτων, λαμβάνοντας 

υπόψη και ενσωματώνοντας ισχύοντες κανονισμούς και 

προδιαγραφές, και την κείμενη νομοθεσία. Οι οδηγίες θα 

περιλαμβάνουν κατ' ελάχιστον: 

• Πλήρη περιεχόμενα μελέτης 

• Διαδικασίες σύνταξης και ελέγχου μελετών 

• Κριτήρια επιλογής πλημμύρων 

• Κριτήρια επιλογής σεισμικών δράσεων 

• Σενάρια ελέγχων ευστάθειας και αποδεκτών συντελεστών 

ασφαλείας. 

Άρθρο 8 

Σχέδιο Παρακολούθησης 

1. Το Σχέδιο Παρακολούθησης περιλαμβάνει το σύνολο 

των στοιχείων, οδηγιών και δράσεων που απαιτούνται 

για την αξιολόγηση της συμπεριφοράς του φράγματος 

στις φάσεις κατασκευής, πρώτης πλήρωσης και λειτουργίας 

μέσω της εκτέλεσης οπτικών ελέγχων και ενόργανων 

μετρήσεων. Το Σχέδιο περιλαμβάνει ενδεικτικά και 

όχι περιοριστικά: 

• Οργανόγραμμα της Ομάδας λήψης, επεξεργασίας και 

αξιολόγησης των μετρήσεων των οργάνων του φράγματος, 

η οποία θα απαρτίζεται από έμπειρο προσωπικό 

και θα εποπτεύεται από τον Μηχανικό Ασφαλείας Φράγματος. 

• Θέσεις ή περιοχές οπτικών ελέγχων, με σαφή αναφορά 

στις ελεγχόμενες παραμέτρους ανά θέση (διαρροές, 

μετακινήσεις, ρωγμές κ.λπ.) και στη συχνότητα των απαιτούμενων 

οπτικών ελέγχων 

• Τυποποιημένα δελτία καταγραφής αποτελεσμάτων 

οπτικών ελέγχων 

• Σχέδια (οριζοντιογραφία, διατομές) με τις θέσεις των 

οργάνων παρακολούθησης 

• Εγχειρίδια οδηγιών του κατασκευαστή των οργάνων 

• Εγχειρίδια βαθμονόμησης και συντήρησης των μετρητικών 

συσκευών των οργάνων 

• Πρόβλεψη αντικατάστασης οργάνων και ενσωμάτωσης 

νέων τεχνολογιών ή κανονισμών όπου απαιτείται 

• Μεθόδους πιθανής αντικατάστασης ή/και αναβάθμισης 

των οργάνων παρακολούθησης του φράγματος 

• Συχνότητα λήψης μετρήσεων για κάθε όργανο, καθώς 

και απαιτούμενο ρυθμό πύκνωσης των μετρήσεων σε 

περιπτώσεις που τα αποτελέσματα αποκλίνουν από το 

αναμενόμενο φάσμα τιμών. 

2. Το Σχέδιο Παρακολούθησης συντάσσεται αρχικώς 

στα πλαίσια της Οριστικής μελέτης, αναθεωρείται δε 

υποχρεωτικά από το ΦΥΦ μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής 

του φράγματος και πριν την πρώτη πλήρωση 

του ταμιευτήρα. Στη συνέχεια το Σχέδιο ενημερώνεται με 

ευθύνη των αρμοδίων οργάνων (ΦΥΦ ή ΦΛΦ), για όσες 

αλλαγές τυχόν επέλθουν κατά την περίοδο ευθύνης τους. 

3. Το Σχέδιο Παρακολούθησης αναθεωρείται τακτικά 

στη φάση λειτουργίας του φράγματος ώστε να προσαρμόζεται 

στις ανάγκες του έργου και να ενσωματώνει νέες 

τεχνολογίες. 

4. Το Σχέδιο Παρακολούθησης αποτελεί τμήμα και 

εντάσσεται στο γενικότερο Εγχειρίδιο Λειτουργίας και 

Συντήρησης του έργου. 

Άρθρο 9 

Σχέδιο Πρώτης Πλήρωσης 

1. Το Σχέδιο Πρώτης Πλήρωσης έχει ως στόχο τον 

καθορισμό των διαδικασιών που απαιτείται να υλοποιηθούν, 

για την ασφαλή πλήρωση του ταμιευτήρα μετά 

την έμφραξη του συστήματος εκτροπής. Το Σχέδιο εκπονείται 

με ευθύνη του ΦΥΦ, λαμβάνοντας υπόψη όλες 

τις προβλέψεις της μελέτης, και ειδικότερα το προσχέδιο 

πρώτης πλήρωσης, και περιλαμβάνει κατ' ελάχιστον: 

• Αναφορά σε όλες τις κατασκευές, εξοπλισμό, προσωπικό 

κ.λπ. που είναι αναγκαία για την υλοποίηση της 

Πρώτης Πλήρωσης. 

• Αναφορά της μελέτης στον αποδεκτό ρυθμό ανόδου 

στάθμης του ταμιευτήρα, στα τυχόν ενδιάμεσα στάδια 

παραμονής της στάθμης σε σταθερά επίπεδα, καθώς 

και στις απαιτούμενες για κάθε στάθμη ανόδου επιθεωρήσεις 

και ελέγχους, με τις επιβαλλόμενες συχνότητες, 

όπως αυτά καθορίζονται από τη μελέτη. 

• Σενάρια ελέγχου της στάθμης του ταμιευτήρα κατά 

την Πρώτη Πλήρωση, προκειμένου ο ρυθμός ανύψωσης 

της στάθμης να διατηρείται στα αποδεκτά επίπεδα. 

• Σχέδιο ταπείνωσης της στάθμης του Ταμιευτήρα σε 

περίπτωση έκτακτων γεγονότων (με χρήση του Εκκενωτή 

Πυθμένα, ή και άλλων διόδων εκροής νερού από τον 

ταμιευτήρα, εφόσον προβλέπονται τέτοιες). 

• Εφόσον απαιτείται ή προβλέπεται, συχνότητα και θέσεις 

δειγματοληψίας νερού από τον Ταμιευτήρα, ώστε 

να ελέγχεται η ποιότητα του νερού και να ανιχνευθούν 

έγκαιρα τυχόν πηγές ανθρωπογενών ή άλλων μολύνσεων, 

μέσω της εκτέλεσης χημικών, μικροβιολογικών και 

άλλων αναλύσεων. 

• Λοιπές οδηγίες και χειρισμούς για την περίπτωση εμφάνισης 

σοβαρών ανωμαλιών, κατά τη διαδικασία της 

Πρώτης Πλήρωσης.


Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 

Άρθρο 10 

Σχέδιο Αντιμετώπισης 

Επικίνδυνων Καταστάσεων (ΣΑΕΚ) 

1. Το Σχέδιο Αντιμετώπισης Επικίνδυνων Καταστάσεων 

(ΣΑΕΚ) καθορίζει το σύνολο των δράσεων που πρέπει 

να ακολουθηθούν, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι απώλειες 

σε ανθρώπινες ζωές και οι ζημίες σε περιουσίες, 

κυρίως στις κατάντη περιοχές, σε περίπτωση εμφάνισης 

έκτακτων περιστατικών, σε όλα τα στάδια της ζωής του 


Το ΣΑΕΚ περιέχει πληροφορίες για τις ενδεχόμενες 

επιπτώσεις ακραίων περιστατικών, συμπεριλαμβανομένων 

και χαρτών με τις περιοχές που κατακλύζονται για 

διάφορα πλημμυρικά γεγονότα. 

Το ΣΑΕΚ αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα και απαραίτητη 

προϋπόθεση για τη σύνταξη ενός ολοκληρωμένου 

σχεδίου Πολιτικής Προστασίας για κινδύνους που 

συνδέονται με το φράγμα. Η Υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας 

είναι κατά το νόμο αρμόδια για τη σύνταξη και 

εφαρμογή του Γενικού Σχεδίου Πολιτικής Προστασίας 

(ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ). 

2. Το ΣΑΕΚ συντάσσεται αρχικά στη φάση εκπόνησης 

της Οριστικής μελέτης και επικαιροποιείται με πρωτοβουλία 

του ΦΥΦ πριν την εκτροπή του ποταμού και πριν 

την έμφραξη για την 1η πλήρωση του ταμιευτήρα. 

Εφόσον απαιτηθεί για τη σύνταξη του ΣΑΕΚ, ο μελετητής, 

ο ΦΥΦ ή ο ΦΛΦ συνεργάζεται με όλους τους, κατά 

περίπτωση, αρμόδιους φορείς (Πολιτική Προστασία, 

Τοπική Αυτοδιοίκηση, Αστυνομία, Πυροσβεστική, Υπηρεσίες 

Υγείας κ.τ.λ.). 

Το ΣΑΕΚ κατατίθεται στην Υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας 

η οποία συντάσσει το Γενικό Σχέδιο Πολιτικής 

Προστασίας για την εφαρμογή του οποίου είναι αρμόδια. 

3. Το ΣΑΕΚ επικαιροποιείται από τον ΦΛΦ, σύμφωνα 

με τους όρους και απαιτήσεις αναθεώρησης και επικαιροποίησης 

που προδιαγράφονται σε αυτό, καθώς και σε 

κάθε περίπτωση τροποποίησης των όρων λειτουργίας 

του έργου. 

4. Το ΣΑΕΚ θα είναι συμβατό με την κείμενη νομοθεσία 

και θα περιέχει κατ' ελάχιστον: 

• Τεχνικά στοιχεία των έργων. 

• Στοιχεία του συστήματος παρακολούθησης των έργων 

και του προγράμματος επιθεωρήσεων. 

• Αναγνώριση και καθορισμό επιπέδων κινητοποίησης 

και συναγερμού σύμφωνα και με τις απαιτήσεις της 

Υπηρεσίας Πολιτικής Προστασίας. 

• Αναγνώριση και αξιολόγηση επικίνδυνων καταστάσεων 

- διαχείριση κινδύνων, διορθωτικές και προληπτικές 

ενέργειες. 

• Στοιχεία από τη μελέτη θραύσης του φράγματος, 

ανάλογα με τον τύπο του. 

• Στοιχεία από τη μελέτη Διαχείρισης Πλημμυρών των 

κατάντη περιοχών και τις μελέτες διευθέτησης και οριοθέτησης, 

λαμβάνοντας υπόψη τις υφιστάμενες υποδομές. 

• Χάρτες κατακλυζόμενων περιοχών για διάφορα πλημμυρικά 

γεγονότα με τις αντίστοιχες περιοχές εκκένωσης. 

• Προτεινόμενες περιοχές προώθησης και προσωρινής 

παραμονής ανθρώπων και ζώων. 

• Πρότυπες ανακοινώσεις Επικίνδυνης Κατάστασης. 

• Καθήκοντα, αρμοδιότητες και ενέργειες του ΦΥΦ και 

του ΦΛΦ. 

• Σύνταξη Διαγραμμάτων Ροής για την ενημέρωση των 

Υπηρεσιών Πολιτικής Προστασίας. 

• Σύστημα ενημέρωσης, προειδοποίησης και συναγερμού 

(πινακίδες, σειρήνες κ.λπ.), σύμφωνα με τη μελέτη 

δημοπράτησης. Διαδικασίες περιοδικών ασκήσεων ετοιμότητας 

του ΦΥΦ και του ΦΛΦ. 

• Σύστημα ενσωμάτωσης των αποτελεσμάτων των 

ασκήσεων ετοιμότητας και των εμπειριών από τη λειτουργία 


• Πρότυπα έντυπα τα οποία κρίνονται απαραίτητα στην 

εφαρμογή των διαδικασιών του ΣΑΕΚ (π.χ. έντυπα αναθεώρησης, 

εκπαίδευσης κ.λπ.). 

• Στοιχεία απαραίτητων πόρων και εξοπλισμού. 

5. Εντός ενός (1) έτους από τη λειτουργία της ΔΑΦ, 

συντάσσονται από τη ΔΑΦ, σχέδια Πρότυπων ΣΑΕΚ, 

ανάλογα με την κατηγορία του έργου. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ 

Υποχρεώσεις κατά την κατασκευή 

Άρθρο 11 

Φάκελος Κατασκευής Φράγματος (ΦΚΦ) 

1. Ο ΚτΕ υποβάλει στη ΔΑΦ Φάκελο Κατασκευής Φράγματος 

(ΦΚΦ) για έλεγχο πληρότητας, ο οποίος περιλαμβάνει, 

όχι περιοριστικά, τα εξής: 

• Εγκεκριμένη Οριστική Μελέτη η οποία περιέχει τις 

απαιτούμενες μελέτες και έρευνες όλων των κατηγοριών 

(γεωλογικές, υδραυλικές, γεωτεχνικές, περιβαλλοντικές, 

στατικές, ηλεκτρομηχανολογικές κ.λπ.). 

• Βασικά κριτήρια σχεδιασμού. 

• Τεύχη δημοπράτησης εφόσον υφίστανται. 

• Πρόγραμμα χρηματοδότησης της κατασκευής του 


• Οργανόγραμμα με τη στελέχωση και τις αρμοδιότητες 

του ΦΥΦ όπως καθορίζεται στο Άρθρο 5. 

• Σχέδιο παρακολούθησης του φράγματος. 

2. Ο ΦΚΦ υποβάλλεται σε ένα αντίγραφο σε έντυπη, 

καθώς και σε ψηφιακή μορφή τουλάχιστον 2 μήνες πριν 

την δημοπράτηση του έργου. Η ΔΑΦ υποχρεούται εντός 

ενός (1) μηνός από την υποβολή του ΦΚΦ να απαντήσει 

στον ΚτΕ, εγκρίνοντας την πληρότητα του ΦΚΦ, ή 

ζητώντας αιτιολογημένα διευκρινίσεις - συμπληρώσεις - 

διορθώσεις επί αυτού. 

Η προθεσμία του ενός μηνός ισχύει και από την ημερομηνία 

επανυποβολής ή συμπλήρωσης του ΦΚΦ. 

Άρθρο 12 

Στάδιο Κατασκευής 

1. Η κατασκευή του φράγματος πρέπει να υλοποιείται 

σύμφωνα με τη μελέτη, τις ισχύουσες τεχνικές προδιαγραφές 

και οδηγίες και με τήρηση των κανόνων ποιότητας, 

ασφάλειας και υγείας. Για κάθε αλλαγή η οποία 

κρίνεται απαραίτητη κατά τη διάρκεια της κατασκευής 

του και εφόσον από αυτή την αλλαγή, προκύπτουν βασικές 

διαφοροποιήσεις του σχεδιασμού οι οποίες άπτονται 

της ασφάλειας του φράγματος, η ΔΑΦ πρέπει να ενημε-

Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 


ρώνεται από το ΦΥΦ. Κατά το στάδιο της κατασκευής 

προβλέπονται οι παρακάτω γενικές δραστηριότητες: 

• Ανάπτυξη του εργοταξίου. 

• Διαχείριση δανειοθαλάμων και χώρων απόθεσης 

και απόρριψης. 

• Εργασίες κατασκευής. 

• Ποιοτικός έλεγχος των εργασιών κατασκευής μέσω 

διαπιστευμένου εργαστηρίου (από Ανάδοχο και ΦΥΦ). 

• Δοκιμές λειτουργίας. 

• Διαχείριση του συστήματος εκτροπής. 

2. Η ΔΑΦ δύναται να διενεργεί ελέγχους - επιθεωρήσεις 

κατά τη διάρκεια των εργασιών κατασκευής ή/και 

μετά από αίτημα του ΦΥΦ. Μετά από κάθε έλεγχο - επιθεώρηση 

η ΔΑΦ συντάσσει έκθεση την οποία διαβιβάζει 

στο ΦΥΦ. Εφόσον στην έκθεση καταγράφονται συστάσεις 

ή παρατηρήσεις που αφορούν την ασφάλεια του 

έργου, ο ΦΥΦ οφείλει να τις υλοποιήσει. Η έκθεση της 

ΔΑΦ καταχωρείται στο Μητρώο του Φράγματος. 

3. Κατά το χρονικό διάστημα που για οποιονδήποτε 

λόγο διακόπτονται οι εργασίες κατασκευής μετά την 

εκτροπή του ποταμού, καθώς και κατά το χρονικό διάστημα 

που μεσολαβεί μεταξύ της ολοκλήρωσης της 

κατασκευής και της έναρξης της πρώτης πλήρωσης, ο 

ΦΥΦ υποχρεούται να ελέγχει και επιθεωρεί το φράγμα 

και να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την ασφάλεια 

της κατασκευής και των επηρεαζόμενων περιοχών 

ανάντη και κατάντη, ενημερώνοντας σχετικά τη ΔΑΦ. 

Εάν τα ανωτέρω χρονικά διαστήματα διακοπής εργασιών 

ή αναμονής για την έναρξη της πρώτης πλήρωσης 

υπερβαίνουν τις προβλέψεις της μελέτης, ή εάν 

από τις καθυστερήσεις εγκυμονούνται κίνδυνοι για την 

ασφάλεια του έργου, ο ΚτΕ υποχρεούται να προβεί σε 

διαδικασία επανελέγχου των σχετικών παραδοχών και 

κριτηρίων σχεδιασμού. Εάν από τον ανωτέρω επανέλεγχο 

προκύψει ανάγκη τροποποιήσεων στην κατασκευή, 

ο ΚτΕ μεριμνά για την εκπόνηση των σχετικών μελετών 

καθώς και χρονοδιαγράμματος υλοποίησής τους, τα 

οποία και υποβάλει στη ΔΑΦ. Ο ΚτΕ υποχρεούται για 

την υλοποίηση των τροποποιήσεων εντός του καθοριζομένου 

χρονοδιαγράμματος. 

4. Σε περίπτωση που ο ΦΥΦ διαφωνεί με τις εκθέσεις 

και τα μέτρα που προτείνει η ΔΑΦ για υλοποίηση, δικαιούται 

να υποβάλει ένσταση εντός 15 ημερών, κατά τη 

διαδικασία που προβλέπεται από τις διατάξεις περί κατασκευής 

Δημοσίων Έργων, η οποία εκδικάζεται σύμφωνα 

τις ως άνω διατάξεις. Στη δυνέχεια, εφόσον επιθυμεί, 

δικαιούται κατά τις κείμενες διατάξεις περί κατασκευής 

Δημοσίων Έργων να υποβάλει αίτηση θεραπείας που 

εκδικάζεται κατά τον ίδιο ως άνω τρόπο. 

5. Σε περίπτωση που ο Φ.Υ.Φ. διαφωνεί με τις εκθέσεις 

και τα μέτρα που προτείνει η ΔΑΦ για υλοποίηση, δικαιούται 

να υποβάλλει στη ΔΑΦ τεκμηριωμένο υπόμνημα 

με τις απόψεις της σε προθεσμία τριάντα (30) ημερών 

από την κοινοποίηση της έκθεσης και των μέτρων. 

Η ΔΑΦ σε προθεσμία τριάντα (30) ημερών από τη λήψη 

του υπομνήματος του Φ.Υ.Φ. αποδέχεται ολικώς ή μερικώς 

ή απορρίπτει τις απόψεις του ΦΥΦ με αιτιολογημένο 

έγγραφό της. Σε περίπτωση νέας διαφωνίας, με 

τις απόψεις της ΔΑΦ, ο ΦΥΦ μπορεί να ασκήσει αίτηση 

θεραπείας σε προθεσμία σαράντα πέντε (45) ημερών, 

από την κοινοποίηση του αιτιολογημένου εγγράφου της 

ΔΑΦ. Η αίτηση θεραπείας απευθύνεται στον Υπουργό 

Υποδομών και Μεταφορών και ασκείται με κατάθεση στο 

πρωτόκολλο του γραφείου Υπουργού. Μέσα στην ίδια 

προθεσμία αντίγραφο της αίτησης θεραπείας κατατίθεται 

στην Διεύθυνση Αντιπλημμυρικών και Εγγειοβελτιωτικών 

Έργων (ΔΑΕΕ) της Γενικής Γραμματείας Υποδομών 

(Γ.Γ.Υ.) του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών που 

μεριμνά για την αμελητί διαβίβαση φωτοαντιγράφου της 

στη ΔΑΦ για την υποβολή εγγράφων απόψεων και κινεί 

τη διαδικασία εξέτασης της αίτησης θεραπείας. 

Η αίτηση θεραπείας προσδιορίζει την προσβαλλόμενη 

πράξη ή παράλειψη της ΔΑΦ, περιλαμβάνει σύντομο 

ιστορικό του έργου και της διαφωνίας, τους ουσιαστικούς 

λόγους στους οποίους στηρίζεται και αναφέρει 

με σαφήνεια τα αιτήματα του αιτούντος ΦΥΦ. Η αίτηση 

συνοδεύεται με αντίγραφο της πράξης που γέννησε τη 

διαφωνία με τη ΔΑΦ. Για την εξέταση της αίτησης θεραπείας 

καλείται από την ΔΑΕΕ ο αιτών ΦΥΦ να προσκομίσει 

το αποδεικτικό κατάθεσης της αίτησης στο γραφείο 

Υπουργού και όσα πρόσθετα στοιχεία απαιτούνται για 

την συγκρότηση της τεκμηριωμένης εισήγησής της για 

τη λήψη απόφασης από τον Υπουργό Υποδομών και 

Μεταφορών. 

Η απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών 

εκδίδεται ύστερα από γνώμη του αρμόδιου Συμβουλίου 

Δημοσίων Έργων, που λειτουργεί στη Γενική Γραμματεία 

Υποδομών. 

Για τη συζήτηση στο ανωτέρω Τεχνικό Συμβούλιο, καλείται 

εγγράφως από τη ΔΑΕΕ που εισηγείται το θέμα στο 

Συμβούλιο ή τη γραμματεία του Συμβουλίου ο ΦΥΦ, σε 

καθορισμένη ημέρα και ώρα που δεν απέχει λιγότερο 

από δέκα (10) ημέρες από την επίδοση της πρόσκλησης 

με απόδειξη. 

Στη συζήτηση στο ΣΔΕ καλείται με ίδιο τρόπο και η ΔΑΦ. 

Στη συνεδρίαση ο αιτών ΦΥΦ και η ΔΑΦ παρίστανται είτε 

με νόμιμο εκπρόσωπό τους είτε με πληρεξούσιο. 

Η συζήτηση στο ΣΔΕ διεξάγεται κατά τη διαδικασία 

που προβλέπεται στην παράγραφο 10 του άρθρου 198 

του ν. 4412/2016 (ΦΕΚ 147/Α΄/8-8-2016). 

Η ΔΑΕΕ διαβιβάζει στον Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών, 

το φάκελο της υπόθεσης και σχέδιο της απόφασης. 

Η απόφαση επί της αίτησης θεραπείας εκδίδεται μέσα 

σε προθεσμία τεσσάρων (4) μηνών από την άσκησή της. 

Αν απορριφθεί εν όλω ή εν μέρει η αίτηση θεραπείας 

ή αν γίνει δεκτή εν όλω ή εν μέρει, η διαφορά ΦΥΦ και 

ΔΑΦ θεωρείται λυμένη κατά το μέρος αυτό και η απόφαση 

είναι εκτελεστή. 

Ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών δικαιούται 

να εκδώσει την απόφασή του και μετά την παρέλευση 

της προθεσμίας των τεσσάρων μηνών και μέχρι την συμπλήρωση 

έξι (6) μηνών από την άσκηση της αίτησης 

θεραπείας και η απόφαση είναι εκτελεστή με την κοινοποίησή 

της. 

Άρθρο 13 

Φάκελος Έγκρισης Πρώτης Πλήρωσης (ΦΕΠΠ) 

1. Η ΔΑΦ μετά από αίτημα του Φορέα Υλοποίησης 

Φράγματος (ΦΥΦ) παρέχει τη σύμφωνη γνώμη της για


Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 

την πρώτη πλήρωση του Ταμιευτήρα, μέσω της έμφραξης 

του συστήματος εκτροπής. Προκειμένου να προωθηθεί 

η διαδικασία αυτή συντάσσεται από το ΦΥΦ και 

υποβάλλεται στη ΔΑΦ ο Φάκελος Έγκρισης Πρώτης 

Πλήρωσης (ΦΕΠΠ), ο οποίος περιλαμβάνει, όχι περιοριστικά, 

τα εξής: 

• Καθορισμό του Φορέα Λειτουργίας Φράγματος (ΦΛΦ) 

• Ενημερωμένο Μητρώο του Φράγματος 

• Το Σχέδιο Πρώτης Πλήρωσης που περιλαμβάνει και 

οργανόγραμμα με τις αρμοδιότητες των στελεχών του 

ΦΥΦ και του ΦΛΦ (εφόσον προβλέπεται η λειτουργία 

και του υπόψη οργάνου κατά την περίοδο της Πρώτης 

Πλήρωσης) 

• Το Σχέδιο Παρακολούθησης 

• Το Εγχειρίδιο Λειτουργίας και Συντήρησης που κατ' 

ελάχιστον περιλαμβάνει: 

- Πλήρη κατάλογο όλων των κατασκευών και εξοπλισμού 

που είναι αναγκαία για την ομαλή λειτουργία του 

φράγματος, με όλα τα απαιτούμενα εγχειρίδια χειρισμού 

και συντήρησης και με τους σχετικούς κανόνες ασφαλείας. 

- Οργανόγραμμα του προσωπικού το οποίο εμπλέκεται 

με οποιοδήποτε τρόπο με τη λειτουργία και τη συντήρηση 

και το οποίο καθορίζει σαφώς αρμοδιότητες και 

ευθύνες. 

- Καθορισμό αποδεκτών ρυθμών μεταβολής της στάθμης 

του ταμιευτήρα κατά τη λειτουργία, καθώς και χειρισμούς 

παροχέτευσης του νερού σε περιπτώσεις μεγάλων 

εισροών. 

- Λοιπές οδηγίες και τρόπους χειρισμού για την περίπτωση 

εμφάνισης σοβαρών ανωμαλιών κατά τη λειτουργία. 

- Πρόγραμμα τακτικών συντηρήσεων. 

- Διαδικασίες που θα ακολουθούνται σε περίπτωση 

εκτάκτων συντηρήσεων. 

• Το Σχέδιο Αντιμετώπισης Επικινδύνων Καταστάσεων 

(ΣΑΕΚ). 

2. Η ΔΑΦ υποχρεούται εντός ενός (1) μηνός από την 

υποβολή του ΦΕΠΠ να απαντήσει στον ΦΥΦ, παρέχοντας 

τη σύμφωνη γνώμη της, ή ζητώντας αιτιολογημένα 

διευκρινίσεις -συμπληρώσεις - διορθώσεις επί αυτού. 

Η προθεσμία του ενός μηνός ισχύει και από την ημερομηνία 

επανυποβολής ή συμπλήρωσης του ΦΕΠΠ. Με 

την παρέλευση άπρακτης της προθεσμίας, τεκμαίρεται 

η σύμφωνη γνώμη της ΔΑΦ και ο ΦΥΦ προχωρεί στον 

αιτηθέντα προς έγκριση σχεδιασμό του, μετά από απλή 

γνωστοποίηση του γεγονότος στην ΔΑΦ και τον εποπτεύοντα 

Υπουργό. 

Άρθρο 14 

Στάδιο Πρώτης Πλήρωσης 

1. Γενικά 

α) Ως Στάδιο Πρώτης Πλήρωσης θεωρείται το χρονικό 

διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ της έμφραξης του συστήματος 

εκτροπής του ποταμού και επαρκούς χρονικού 

διαστήματος (όσο προβλέπεται στη μελέτη, και πάντως 

όχι μικρότερου των έξι (6) μηνών) μετά την άνοδο του 

νερού στη μέγιστη στάθμη του ταμιευτήρα. 

β) Η περίοδος της Πρώτης Πλήρωσης αποτελεί κατά 

κανόνα την πλέον κρίσιμη φάση της ζωής του φράγματος, 

καθώς από τη διαθέσιμη εμπειρία τότε εκδηλώνονται 

συνήθως τα σοβαρότερα προβλήματα. Κατά συνέπεια 

επιβάλλεται πριν την έναρξη της φάσης αυτής 

να διαπιστωθεί ότι πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις 

ασφαλείας, ώστε οι σχετικές διαδικασίες να προχωρήσουν 

ομαλά. Με την επιτυχή ολοκλήρωση της Πρώτης 

Πλήρωσης το φράγμα θεωρείται ότι πληροί τις προϋποθέσεις 

ώστε να εισέλθει στο Στάδιο Λειτουργίας. 

γ) Εφόσον, μετά πάροδο τριών (3) ετών από την ημερομηνία 

έμφραξης, δεν καταστεί δυνατή για οποιοδήποτε 

λόγο ή δεν έχει επιτραπεί η ανύψωση της στάθμης στη 

μέγιστη στάθμη λειτουργίας, το φράγμα θεωρείται ότι 

βρίσκεται σε κατάσταση ενδιάμεσης πλήρωσης. Προκειμένου 

μεταγενέστερα να ανυψωθεί η στάθμη πάνω 

από το μέγιστο υψόμετρο στο οποίο ανήλθε κατά την 

ενδιάμεση πλήρωση, θα πρέπει να τηρούνται όλες οι 

απαιτήσεις για την Πρώτη Πλήρωση του ταμιευτήρα που 

αναφέρονται παρακάτω. 

δ) Ο μέγιστος ρυθμός ανόδου της στάθμης του ταμιευτήρα 

κατά την Πρώτη Πλήρωση θα είναι ο καθοριζόμενος 

στη Μελέτη. Εφόσον αυτό προβλέπεται ή εάν κριθεί 

απαραίτητο, η Πρώτη Πλήρωση θα γίνεται σε στάδια 

καθ' ύψος, με διατήρηση κατά προσέγγιση σταθερής 

στάθμης νερού σε κάθε στάδιο για χρονικό διάστημα 

καθοριζόμενο στη Μελέτη, ώστε να είναι δυνατή η προσεκτική 

επιθεώρηση και αξιολόγηση της συμπεριφοράς 

του φράγματος. Οδηγίες για τα ανωτέρω θα περιέχονται 

στα Βασικά Κριτήρια Σχεδιασμού τα οποία θα συνταχθούν 

με ευθύνη της ΔΑΦ. 

ε) Κατά την περίοδο της Πρώτης Πλήρωσης θα ελέγχεται 

από τον ΦΥΦ συστηματικά η συμπεριφορά του 

φράγματος και των πρανών του ταμιευτήρα, καθώς και 

η αποτελεσματικότητα των μέτρων που έχουν ληφθεί 

για επίτευξη στεγανότητας στο φράγμα, στη θεμελίωση 

και στα αντερείσματα, με συνεχείς οπτικές επιθεωρήσεις 

και με συχνή λήψη και αξιολόγηση των μετρήσεων των 

εγκατεστημένων οργάνων. Το διάστημα αυτό μπορεί 

να επεκταθεί εάν από την παρακολούθηση προκύψουν 

στοιχεία τα οποία να δημιουργούν επιφυλάξεις για την 

ασφαλή συμπεριφορά του φράγματος (π.χ. μη αναμενόμενες 

μετακινήσεις του φράγματος ή των αντερεισμάτων, 

διαρροές, ανάπτυξη πιέσεων πόρων σε μη προβλεπόμενα 

επίπεδα κ.λπ.). 

2. Επιθεώρηση πριν την έμφραξη του συστήματος 

εκτροπής 

α) Τουλάχιστον 60 (εξήντα) ημέρες πριν την προτεινόμενη 

ημερομηνία έμφραξης του συστήματος εκτροπής 

θα υποβάλλεται από το ΦΥΦ για έλεγχο στη ΔΑΦ, 

ο ΦΕΠΠ. Στη συνέχεια θα διενεργείται επιθεώρηση του 

φράγματος από την ΔΑΦ, με παρουσία εξουσιοδοτημένων 

εκπροσώπων του ΦΥΦ και του Αναδόχου Κατασκευής. 

Της επιθεώρησης θα προηγείται η σύνταξη 

Πρωτοκόλλου υπογραμμένου τόσο από το ΦΥΦ όσο 

και από τον Ανάδοχο Κατασκευής του φράγματος, στο 

οποίο θα επιβεβαιώνεται ότι έχουν ολοκληρωθεί όλες οι 

εργασίες οι οποίες καθ' οιονδήποτε τρόπο επηρεάζουν ή 

επηρεάζονται από τη διαδικασία της Πρώτης Πλήρωσης.

Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 


Εφόσον προβλέπεται ή εάν οι συνθήκες απαιτούν και 

τη λειτουργία του φράγματος κατά το χρονικό διάστημα 

της Πρώτης Πλήρωσης, χωρίς η λειτουργία να αναλαμβάνεται 

από το ΦΥΦ, θα παρίσταται κατά την επιθεώρηση 

και εκπρόσωπος του ΦΛΦ. 

β) Η επιθεώρηση αυτή έχει ως στόχο να ελέγξει εάν 

η κατάσταση και η λειτουργικότητα των έργων, του 

προσωπικού και του εξοπλισμού που σχετίζονται με 

την έμφραξη επιτρέπουν την έμφραξη του συστήματος 

εκτροπής. Κατά την επιθεώρηση θα ελέγχονται, όχι 

περιοριστικά, τα εξής: 

• Η λειτουργία των θυροφραγμάτων ή των δικλίδων 

έμφραξης της εκτροπής και του εκκενωτή πυθμένα. 

• Η λειτουργία των θυροφραγμάτων του υπερχειλιστή 

(εφόσον υφίστανται). 

• Η εξοικείωση του προσωπικού χειρισμού του ηλεκτρομηχανολογικού 

εξοπλισμού με το αντικείμενο εργασίας 

τους. 

• Η απομάκρυνση ανθρώπων και ζώων από τη λεκάνη 

κατάκλυσης. 

• Η αποψίλωση της λεκάνης κατάκλυσης σύμφωνα με 

τη μελέτη. 

• Η ασφαλής διαμόρφωση τυχόν μόνιμων αποθέσεων 

εντός της λεκάνης κατάκλυσης. 

• Η καθαίρεση και απομάκρυνση όλων των κατασκευών 

(π.χ. οικισμών, κοιμητηρίων, ποιμνιοστασίων, ελαιοτριβείων, 

εργοταξιακών εγκαταστάσεων του Αναδόχου 

Κατασκευής κ.λπ.) από τη λεκάνη κατάκλυσης. 

• Η ύπαρξη απορριμμάτων, αποβλήτων ή τοξικών ουσιών 

στη λεκάνη κατάκλυσης. Εφόσον εντοπίζονται τέτοια 

υλικά, αυτά θα απομακρύνονται πριν την έμφραξη. 

• Η δυνατότητα υλοποίησης των προβλεπομένων 

σχεδίων διάσωσης ανθρώπων και ζώων εντός του ταμιευτήρα. 

• Η προσπελασιμότητα των θέσεων των οργάνων μέτρησης. 

• Η επάρκεια της ομάδας λήψης, επεξεργασίας και αξιολόγησης 

των μετρήσεων των οργάνων του φράγματος. 

• Η διαθεσιμότητα πλωτών μέσων για την επίσκεψη σε 

απρόσιτες οδικά θέσεις της λεκάνης κατάκλυσης κατά 

τη διάρκεια της Πρώτης Πλήρωσης, την απομάκρυνση 

επιπλεόντων κορμών από εισόδους υδραυλικών κατασκευών 

(υδροληψίας -υπερχειλιστών κ.λπ.). 

• Η ολοκλήρωση των κατάντη του φράγματος έργων 


γ) Εφόσον από τη Μελέτη προβλέπεται ή εάν οι συνθήκες 

απαιτούν, τη δυνατότητα λειτουργίας του φράγματος 

κατά το διάστημα της Πρώτης Πλήρωσης, θα ελέγχονται 

επιπλέον: 

• Η λειτουργία των δικλίδων της υδροληψίας (εφόσον 

αυτό είναι εφικτό). 

• Η εξοικείωση του προσωπικού με τους απαιτούμενους 

χειρισμούς του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού 

για τη λειτουργία του φράγματος. 

δ) Μετά την επιθεώρηση η ΔΑΦ συντάσσει εισήγηση 

στην οποία καταγράφονται και τυχόν ελλείψεις ή 

σφάλματα που διαπιστώθηκαν κατά την επιθεώρηση, 

ανεξάρτητα αν επηρεάζουν ή όχι την έναρξη της διαδικασίας 

πλήρωσης (οπότε αυτό πρέπει να αναφέρεται 

σαφώς), καθώς και τα απαιτούμενα διορθωτικά μέτρα 

και το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσής τους. Η ΔΑΦ δίδει 

τη σύμφωνη γνώμη για την Πρώτη Πλήρωση του ταμιευτήρα 

μέσω της έμφραξης του συστήματος εκτροπής 

του ποταμού, ή αντίθετα προτείνει τη λήψη πρόσθετων 

ή διορθωτικών μέτρων. 

3. Έλεγχοι κατά το στάδιο της Πρώτης Πλήρωσης 

α) Οι έλεγχοι κατά το στάδιο της Πρώτης Πλήρωσης 

γίνονται με μέριμνα του ΦΥΦ και έχουν ως στόχο: 

• Να αποτρέψουν ατυχήματα ή γεγονότα σχετιζόμενα 

ή οφειλόμενα στην πλήρωση του ταμιευτήρα, ή να 

μειώσουν στο ελάχιστο τις επιπτώσεις τους, εάν αυτά 

συμβούν, μέσω της λήψης κατάλληλων μέτρων αντιμετώπισης. 

• Να επιβεβαιώσουν ότι τα έργα, το προσωπικό λειτουργίας 

και ο ηλεκτρομηχανο¬λογικός εξοπλισμός είναι 

σε κατάσταση να υποστηρίξουν χωρίς προβλήματα τη 

λειτουργία του φράγματος. 

• Να αποτιμήσουν την αποτελεσματικότητα του συστήματος 

παρακολούθησης 

β) Η αποτίμηση της ασφαλείας των κατασκευών του 

φράγματος κατά τη διάρκεια της Πρώτης Πλήρωσης 

πρέπει να βασίζεται στα καθοριζόμενα στο Σχέδιο Πρώτης 

Πλήρωσης. Η όλη διαδικασία θα πρέπει να ελέγχεται 

προσεκτικά, καταγράφοντας τα ακόλουθα στοιχεία, όχι 

περιοριστικά: 

• Τις συνθήκες που επικράτησαν και τις διαδικασίες που 

ακολουθήθηκαν κατά την Πρώτη Πλήρωση (στάθμη ταμιευτήρα, 

βροχόπτωση, εισροές/εκροές νερού κ.λπ.), σε 

καθημερινή βάση και με την απαιτούμενη λεπτομέρεια. 

• Τα ευρήματα των οπτικών επιθεωρήσεων και τις μετρήσεις 

των οργάνων με την απαιτούμενη συχνότητα, 

περιλαμβανομένης και της επεξεργασίας των μετρήσεων. 

• Τα αποτελέσματα των ελέγχων του ηλεκτρομηχανολογικού 

εξοπλισμού. 

• Τη λειτουργικότητα του Συστήματος Προειδοποίησης 

και Συναγερμού. 

• Τυχόν καθαρισμούς του ταμιευτήρα από επιπλέοντα 

φερτά (κορμοί κ.λπ.), με ιδιαίτερη έμφαση στις εισόδους 

των υδραυλικών κατασκευών (τεχνικών υπερχειλιστή - 

υδροληψίας). 

• Τα αποτελέσματα των ελέγχων ρύπανσης του νερού 

του ταμιευτήρα από φυσικές ή ανθρωπογενείς αιτίες. 

γ) Οι πληροφορίες που θα συγκεντρωθούν από τους 

ελέγχους κατά τη διάρκεια της Πρώτης Πλήρωσης θα 

χρησιμοποιηθούν, εφόσον απαιτηθεί, για τον έλεγχο των 

προβλέψεων της Μελέτης σχετικά με τη συμπεριφορά 


δ) Τυχόν αποκλίσεις από το καθοριζόμενα στο Σχέδιο 

Πρώτης Πλήρωσης θα πρέπει να αιτιολογούνται επαρκώς. 

Τα συγκεντρωμένα στοιχεία των καταγραφών θα 

αξιολογούνται συνεχώς από τον υπεύθυνο μηχανικό του 

ΦΥΦ, ο οποίος θα συντάσσει σε μηνιαία βάση σχετική 

έκθεση, στην οποία θα περιλαμβάνονται και οι μετρήσεις 

υπό διαγραμματική μορφή. 

ε) Η ΔΑΦ ενημερώνεται το συντομότερο δυνατό από 

το ΦΥΦ, για περιπτώσεις δυνητικά επικίνδυνων καταστάσεων, 

όπως ενδεικτικά είναι οι ακόλουθες: 

• Εμφάνιση ρωγμών ή έντονων παραμορφώσεων στο 

φράγμα, στα αντερείσματα ή στις λοιπές κατασκευές.


Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 

• Εμφάνιση διαρροών στα αντερείσματα ή στην κοίτη 

ή απότομη αύξηση των παροχών στις σήραγγες τσιμεντενέσεων 

- αποστραγγίσεων. 

• Εκδήλωση φαινομένων έκπλυσης ή διάβρωσης των 

υλικών του φράγματος ή των αντερεισμάτων. 

• Άλλα έκτακτα γεγονότα τα οποία εμπεριέχουν κινδύνους 

για τη λειτουργία (δυσλειτουργίες ηλεκτρομηχανολογικού 

εξοπλισμού έμφραξης, σεισμός, μόλυνση 

των νερών κ.λπ.). 

4. Ενημέρωση Μητρώου Φράγματος 

Κατά το Στάδιο της Πρώτης Πλήρωσης, ο ΦΥΦ πρέπει 

να ενημερώνει συνεχώς το Μητρώο του Φράγματος με 

τα ακόλουθα στοιχεία, όχι περιοριστικά: 

• Με τα αποτελέσματα των παρατηρήσεων, τις μετρήσεις 

των οργάνων και τις αντίστοιχες αξιολογήσεις. 

• Με τις τυχόν συμπληρωματικές εργασίες που εκτελέστηκαν 

και τις τροποποιήσεις που επήλθαν στο φράγμα. 

• Με τυχόν έκτακτα περιστατικά που επισυνέβησαν 

κατά την Πρώτη Πλήρωση (σεισμούς, πλημμύρες, κατολισθήσεις 

κ.λπ.). 

• Με τις τυχόν τροποποιήσεις του Συστήματος Προειδοποίησης 

και Συναγερμού, που κατέστησαν αναγκαίες. 

Το ενημερωμένο Μητρώο του Φράγματος πρέπει να 

είναι πάντοτε διαθέσιμο στα όργανα της ΔΑΦ. 

5. Έκθεση Πρώτης Πλήρωσης 

Εντός έξι (6) μηνών μετά την ολοκλήρωση της Πρώτης 

Πλήρωσης, ή τρία (3) έτη από την έναρξη της πρώτης 

πλήρωσης εφόσον αυτή δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, 

ο ΦΥΦ ή ο ΦΛΦ συντάσσει και αποστέλλει στη ΔΑΦ Έκθεση 

της Πρώτης Πλήρωσης η οποία περιλαμβάνει τα 

στοιχεία που προβλέπονται για τις Επιθεωρήσεις Ασφαλείας 

στην παρ. 5 του Άρθρου 16. 

Εντός δύο (2) μηνών από τη λήψη της έκθεσης η ΔΑΦ 

επιθεωρεί το φράγμα παρουσία του ΦΥΦ και του ΦΛΦ. 

Μετά το πέρας της επιθεώρησης η ΔΑΦ εισηγείται σχετικά 

με την έγκριση της Έκθεσης της Πρώτης Πλήρωσης. 

Άρθρο 15 

Μητρώο Φράγματος 

1. Το Μητρώο Φράγματος γίνεται με μέριμνα του ΦΥΦ 

κατά το στάδιο της κατασκευής και περιλαμβάνει ενδεικτικά 

και όχι περιοριστικά τα εξής: 

• Την ταυτότητα του φράγματος, που περιέχει συνοπτικά 

τα βασικά στοιχεία του φράγματος και του ταμιευτήρα. 

• Τη μελέτη του φράγματος, περιλαμβανομένων και 

των τευχών υπολογισμού. 

• Τα συμβατικά στοιχεία. 

• Τις απαιτούμενες κατά νόμο εγκρίσεις ή αδειοδοτήσεις. 

• Πλήρη σειρά ενημερωμένων αναθεωρήσεων μελετών 

και σχεδίων του φράγματος ως κατασκευάσθηκε. 

• Τους περιβαλλοντικούς όρους και έκθεση υλοποίησης 

αυτών. 

• Το χρονοδιάγραμμα κατασκευής, όπως τελικά υλοποιήθηκε. 

• Φωτογραφικό και άλλο οπτικό υλικό από καίρια στοιχεία 

της κατασκευής (θεμελίωση κ.λπ.). 

• Στοιχεία εργασιών στεγανοποίησης και αποστράγγισης. 

• Τις εκθέσεις των ποιοτικών ελέγχων υλικών και εργαστηριακών 

δοκιμών. 

• Τις γεωλογικές αποτυπώσεις και χαρτογραφήσεις 

κατά την κατασκευή. 

• Στοιχεία τυχόν ερευνητικών εργασιών κατά το στάδιο 


• Λεπτομερή στοιχεία του εγκατεστημένου εξοπλισμού. 

• Τα αποτελέσματα οπτικής και ενόργανης παρακολούθησης 


• Τις εκθέσεις των επιθεωρήσεων του φράγματος. 

• Αναφορές σε Περιστατικά, Αστοχίες, Καταστροφές 

που συνέβησαν σε κάποιο στάδιο κατά τη διάρκεια της 

ζωής του φράγματος. 

2. Μετά την κατασκευή, το Μητρώο θα τηρείται και θα 

ενημερώνεται σε κάθε στάδιο της ζωής του φράγματος 

από το αρμόδιο όργανο (ΦΥΦ ή ΦΛΦ) και θα τίθεται στη 

διάθεση της ΔΑΦ όποτε ζητηθεί. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ' 

Υποχρεώσεις κατά τη λειτουργία 

Άρθρο 16 

Στάδιο Λειτουργίας 


Το Στάδιο Λειτουργίας αρχίζει όπως περιγράφεται 

στην παρ. 1 του Άρθρου 14 του παρόντος και ολοκληρώνεται 

με την Εγκατάλειψη ή Αποδόμηση του φράγματος. 

Το φράγμα θεωρείται ότι βρίσκεται σε Στάδιο Λειτουργίας 

εφόσον είναι σε θέση να συγκρατήσει ή να ταμιεύσει 

νερό. 

Κατά το Στάδιο Λειτουργίας ο ΦΛΦ πρέπει να επιβεβαιώνει 

ότι υφίσταται συμμόρφωση με τους κανόνες 

ασφαλείας, να ελέγχει τη συμπεριφορά, να αποκαθιστά 

τις βλάβες και να συντηρεί το φράγμα σύμφωνα με τη 

Μελέτη και το Εγχειρίδιο Λειτουργίας και Συντήρησης 

ακόμη και όταν δεν χρησιμοποιείται για τους σκοπούς 

της κατασκευής του. 

Κατά το Στάδιο Λειτουργίας πρέπει να συλλέγονται 

όλες οι πληροφορίες που απαιτούνται για να μπορεί να 

αξιολογηθεί με επάρκεια η συμπεριφορά του φράγματος 

με την επιβαλλόμενη συχνότητα. Βάσει των υπόψη πληροφοριών 

αναθεωρούνται, εάν αυτό είναι απαραίτητο, 

οι οδηγίες που περιλαμβάνονται στο Εγχειρίδιο Λειτουργίας 

και Συντήρησης του Φράγματος και καθίσταται εφικτή 

η λεπτομερέστερη αποτίμηση των συνεπειών τυχόν 

έκτακτων γεγονότων. 

Σε κάθε περίπτωση το Εγχειρίδιο Λειτουργίας και Συντήρησης 

θα ελέγχεται και θα επικαιροποιείται κατά τις 

επιθεωρήσεις ασφαλείας, όπως προβλέπεται και στην 

παρ. 6 του Άρθρου 16. 

2. Έλεγχοι - Επιθεωρήσεις 

α) Οι κανόνες ασφαλείας για τις διάφορες διαδικασίες 

κατά το Στάδιο Λειτουργίας καθορίζονται στο Εγχειρίδιο 

Λειτουργίας και Συντήρησης του Φράγματος και πρέπει: 

• Να διασφαλίζουν τις δομικές, υδραυλικές, λειτουργικές 

και περιβαλλοντικές απαιτήσεις. 

• Να συμφωνούν με τους γενικά αποδεκτούς κανόνες 


• Να έχουν γνωστοποιηθεί στη ΔΑΦ.

Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 


Ο ΦΛΦ πρέπει να συνεχίζει την ενημέρωση του Μητρώου 

του Φράγματος κατά το Στάδιο Λειτουργίας, καταγράφοντας 

λεπτομερώς τα σημαντικότερα Περιστατικά, 

β) Οι διάφοροι τύποι Ελέγχων - Επιθεωρήσεων τις οποίες 

οφείλει να οργανώνει ο ΦΛΦ κατά το Στάδιο Λειτουργίας 

ανά κατηγορία φράγματος, διαφέρουν ως προς τη σημασία 

και το σκοπό που επιτελούν και διακρίνονται στις 

ακόλουθες κατηγορίες: 

• Στοιχειώδεις Επιθεωρήσεις 

• Τακτικές Επιθεωρήσεις 

• Επιθεωρήσεις Ασφαλείας 

• Έκτακτες Επιθεωρήσεις 

• Έλεγχοι παραμέτρων σχεδιασμού και μεθόδων ανάλυσης. 

γ) Οι Στοιχειώδεις, οι Τακτικές Επιθεωρήσεις και οι 

Επιθεωρήσεις Ασφαλείας αποτελούν τον πυρήνα της 

οργανωμένης διαχρονικής παρακολούθησης του φράγματος. 

Εφόσον από τις Επιθεωρήσεις αυτές προκύπτουν 

συμπεριφορές οι οποίες εκφεύγουν των αναμενόμενων, 

ή διαπιστώνεται σημαντική επιρροή άλλων παραγόντων 

οι οποίοι δεν είχαν ληφθεί υπόψη και οι οποίοι ενδεχομένως 

επηρεάζουν την ασφαλή λειτουργία του φράγματος, 

θα ακολουθεί η εκτέλεση Έκτακτης Επιθεώρησης. 

δ) Ο ΦΛΦ πραγματοποιεί επιπλέον ελέγχους - επιθεωρήσεις, 

πέραν των προαναφερομένων, όποτε αυτό 

κρίνεται αναγκαίο ή όποτε το απαιτούν οι σχετικές προδιαγραφές 

(π.χ. του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού 

κ.λπ.) και το Εγχειρίδιο Λειτουργίας και Συντήρησης, 

προκειμένου να διασφαλίζεται η εύρυθμη λειτουργία 


ε) Για τη διενέργεια των ανωτέρω ελέγχων και επιθεωρήσεων 

θα ακολουθούνται οι οδηγίες και τα έντυπα 

επιθεωρήσεων που περιέχονται στο Εγχειρίδιο Λειτουργίας 

και Συντήρησης. 

3. Στοιχειώδεις Επιθεωρήσεις 

Οι Στοιχειώδεις Επιθεωρήσεις είναι γενικοί και ταχείς 

έλεγχοι, οι οποίοι έχουν ως στόχο την έγκαιρη επισήμανση 

προβλημάτων στο φράγμα. Οι Στοιχειώδεις Επιθεωρήσεις 

περιλαμβάνουν απαραίτητα οπτική επισκόπηση 

του φράγματος, λήψη μετρήσεων των οργάνων με τη 

συχνότητα που καθορίζεται στο Σχέδιο Παρακολούθησης 

και καταγραφή των αποτελεσμάτων στο Μητρώο 

του Φράγματος. 

Οι Στοιχειώδεις Επιθεωρήσεις διεξάγονται από εξοικειωμένο 

με τη λειτουργία του φράγματος προσωπικό του 

ΦΛΦ, σύμφωνα με τα καθοριζόμενα στο Σχέδιο Παρακολούθησης 

του Άρθρου 8 και τη συχνότητα των επιθεωρήσεων 

που προβλέπεται στην παρ. 8 του Άρθρου 16. 

4. Τακτικές Επιθεωρήσεις 

Οι Τακτικές Επιθεωρήσεις πραγματοποιούνται ανά τακτά 

χρονικά διαστήματα, όπως καθορίζεται στην παρ. 8 

του παρόντος άρθρου, ώστε να πιστοποιείται η ομαλή 

συμπεριφορά του φράγματος. Οι Επιθεωρήσεις αυτές 

γίνονται από εξειδικευμένο προσωπικό του ΦΛΦ, σύμφωνα 

με τα καθοριζόμενα στο Σχέδιο Παρακολούθησης. 

Οι Τακτικές Επιθεωρήσεις περιλαμβάνουν οπτική 

επιθεώρηση του φράγματος, καταγραφή, επεξεργασία 

καθώς και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των ενόργανων 

μετρήσεων ώστε να διαπιστώνονται έγκαιρα τυχόν 

αποκλίσεις από τις αναμενόμενες τιμές, και άλλους τυχόν 

ελέγχους οι οποίοι κατά περίπτωση κρίνονται σκόπιμοι. 

Με βάση τους ανωτέρω ελέγχους συντάσσεται έκθεση, η 

οποία καταχωρείται στο Μητρώο του Φράγματος. 

Ο ΦΛΦ έχει την υποχρέωση να ενημερώνει εγγράφως 

τη ΔΑΦ για την πραγματοποίηση κάθε Τακτικής Επιθεώρησης 

εντός 15 ημερών από τη σύνταξη της σχετικής 

έκθεσης. 

5. Επιθεωρήσεις Ασφαλείας 

Οι Επιθεωρήσεις Ασφαλείας είναι ενδελεχείς έλεγχοι 

του φράγματος και πραγματοποιούνται σύμφωνα με τα 

καθοριζόμενα στο Σχέδιο Παρακολούθησης, προκειμένου 

να πιστοποιείται η ασφαλής συμπεριφορά του φράγματος. 

Οι Επιθεωρήσεις αυτές γίνονται με τη συχνότητα 

που καθορίζεται στην παρ. 8 του παρόντος άρθρου. Για 

τον έλεγχο θα χρησιμοποιηθούν ειδικοί επιστήμονες 

κατά περίπτωση οι οποίοι θα έχουν κατ' ελάχιστον 20ετή 

αποδεδειγμένη εμπειρία σε φράγματα. Οι Επιθεωρήσεις 

Ασφαλείας περιλαμβάνουν κατ' ελάχιστον: 

• Λεπτομερή οπτική επιθεώρηση του έργου. 

• Επεξεργασία και αξιολόγηση των μετρήσεων των 

οργάνων του φράγματος. 

• Έλεγχο συμφωνίας της συμπεριφοράς του φράγματος 

με τις προβλέψεις της Μελέτης. 

• Ειδικούς τεχνικούς ελέγχους κάποιου τμήματος του 

φράγματος, αν απαιτείται. 

• Αξιολόγηση κάθε άλλης πληροφορίας που μπορεί να 

συνεισφέρει στην αντιμετώπιση ενδεχόμενης αστοχίας 

στη συμπεριφορά του φράγματος. 

• Έλεγχος οργάνωσης και επάρκειας του προσωπικού 

που εμπλέκεται σε θέματα ασφάλειας του φράγματος. 

Με βάση τους ανωτέρω ελέγχους συντάσσεται με ευθύνη 

του ΦΛΦ λεπτομερής έκθεση, η οποία υποβάλλεται 

στη ΔΑΦ εντός μηνός από τη σύνταξή της. Η ΔΑΦ αφού 

ελέγξει την έκθεση και επιθεωρήσει το φράγμα, συνοδευόμενη 

από τους εκπροσώπους του ΦΛΦ, συντάσσει 

πρακτικό αποδοχής, το οποίο επέχει θέση συνέχισης 

της Έγκρισης Λειτουργίας. Σε περίπτωση διατύπωσης 

παρατηρήσεων και υποδείξεων από τη ΔΑΦ, οι οποίες 

απαιτούν επεμβάσεις στο φράγμα, ο ΦΛΦ μεριμνά για τη 

συμμόρφωση με αυτές εντός του καθοριζομένου χρονικού 

διαστήματος. Η έκδοση Πρακτικού Αποδοχής από τη 

ΔΑΦ θα γίνεται εντός τριών (3) μηνών από την υποβολή 

της έκθεσης από τον ΦΛΦ. Η έκθεση μαζί με το πρακτικό 

αποδοχής καταχωρούνται στο Μητρώο του Φράγματος. 

6. Έκτακτες Επιθεωρήσεις 

Έκτακτες Επιθεωρήσεις κατά το Στάδιο Λειτουργίας 

κρίνεται σκόπιμο να γίνονται, μετά από κάποιο Περιστατικό, 

όπως για παράδειγμα: 

• Ο ολικός ή σημαντικού μεγέθους απότομος καταβιβασμός 

της στάθμης του ταμιευτήρα. 

• Μετρήσεις οργάνων που αποκλίνουν πολύ από τις 

αναμενόμενες τιμές. 

• Έκτακτες καταστάσεις, όπως σεισμοί, πλημμύρες, 

κατολισθητικά γεγονότα κ.λπ. 

• Η μακροχρόνια και πέραν των προβλέψεων της Μελέτης 

παραμονή του ταμιευτήρα στη μέγιστη στάθμη.


Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 

• Δυσλειτουργίες του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού 

οι οποίες δεν μπορούν άμεσα να αποκατασταθούν 

και οι οποίες επηρεάζουν τη λειτουργία του 


Οι Έκτακτες Επιθεωρήσεις γίνονται από προσωπικό 

του ΦΛΦ, με τη συνδρομή της ΔΑΦ εφόσον ζητηθεί. Σε 

κάθε Έκτακτη Επιθεώρηση Ασφαλείας συντάσσεται σχετική 

έκθεση η οποία υπογράφεται από όλα τα μέρη που 

συμμετείχαν στην επιθεώρηση, και στη συνέχεια υποβάλλεται 

στη ΔΑΦ. Εφόσον στην έκθεση προβλέπεται 

η λήψη μέτρων, ο ΦΛΦ μεριμνά άμεσα για την υλοποίηση 

όσων σχετίζονται με τροποποιήσεις στη λειτουργία 

και προγραμματίζει τη λήψη των μέτρων που απαιτούν 

επιπλέον κατασκευές ή προμήθειες εξοπλισμού κ.λπ. 

Εφόσον τα μέτρα αυτά απαιτούν τροποποιήσεις των 

ειδικών κανόνων ασφαλείας, του Σχεδίου Παρακολούθησης 

ή του ΣΑΕΚ, αυτά αναθεωρούνται κατάλληλα από 

το ΦΛΦ, ενημερώνοντας σχετικά τη ΔΑΦ. Σε έκτακτες 

περιπτώσεις η ΔΑΦ ενδέχεται να ζητήσει τη λήψη επιπλέον 

μέτρων ή επισκευών, ή και να θέσει περιορισμούς 

στη λειτουργία του φράγματος. 


ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ 

ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΩΝ 

Στοιχειώδεις 

Επιθεωρήσεις 

Τακτικές 


Επιθεωρήσεις Ασφαλείας 

7. Έλεγχοι παραμέτρων σχεδιασμού και μεθόδων ανάλυσης 

Οι έλεγχοι των παραμέτρων σχεδιασμού και των μεθόδων 

ανάλυσης έχουν ως στόχο αφενός μεν την επιβεβαίωση 

της ασφαλούς συμπεριφοράς του φράγματος, 

αφετέρου δε την κατάσταση των επηρεαζόμενων από 

το φράγμα περιοχών, μετά από μακρό χρονικό διάστημα 

λειτουργίας. Οι έλεγχοι αυτοί διεξάγονται σε χρονικά 

διαστήματα, όπως αναφέρονται στον Πίνακα 2 και περιλαμβάνουν 

την επανεξέταση της συμπεριφοράς του 

φράγματος με χρήση όλων των στοιχείων που προέκυψαν 

από την παρακολούθηση και με εφαρμογή των 

πλέον πρόσφατων κανονιστικών διατάξεων και εργαλείων 

ανάλυσης. Η ολοκλήρωση των σχετικών ελέγχων 

καταγράφεται σε έκθεση, η οποία υποβάλλεται στην 

ΔΑΦ. Εφόσον στην έκθεση προβλέπεται η υλοποίηση 

κατασκευών οι οποίες επιφέρουν τροποποιήσεις στο 

φράγμα, ο ΦΛΦ ζητά σχετική έγκριση από τη ΔΑΦ. 

8. Συχνότητα Επιθεωρήσεων και Ελέγχων 

Η συχνότητα εκτέλεσης των διαφόρων Επιθεωρήσεων 

και Ελέγχων ανά Κατηγορία Φράγματος καθορίζεται 

στον Πίνακα 2: 

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ 

Ι II III 

Ανά ημέρα Ανά εβδομάδα Ανά μήνα 

Ανά 1 έτος Ανά 2 έτη Ανά 5 έτη 

3 έτη μετά την Έκθεση 

Πρώτης Πλήρωσης και 

ακολούθως ανά χρονικά 

διαστήματα ≤ 5 ετών 

Όποτε απαιτηθεί 




διαστήματα ≤10 ετών 




διαστήματα ≤20 ετών 

Έκτακτες 


Έλεγχοι παραμέτρων και ≤ 30 έτη ≤ 60 έτη Εάν απαιτηθεί 

μεθόδων σχεδιασμού 

9. Σώματα Επιθεώρησης 

Οι Επιθεωρήσεις και Έλεγχοι που περιγράφονται στην προηγούμενη παράγραφο εκτελούνται από άτομα τα οποία 

διαθέτουν τις απαιτούμενες γνώσεις και εμπειρία για την εκτέλεση της συγκεκριμένης εργασίας. Υπεύθυνος για τον 

προγραμματισμό, την προετοιμασία και το συντονισμό των επιθεωρήσεων είναι ο ΦΛΦ, ο οποίος οφείλει να παρέχει 

κάθε σχετική διευκόλυνση στους συμμετέχοντες για την εκτέλεση εργασίας τους. Οι φορείς οι οποίοι στελεχώνουν 

με προσωπικό κάθε είδος επιθεώρησης αναφέρονται στον Πίνακα 3: 


Επιθεώρηση 

Φορέας Επιθεώρησης 

Στοιχειώδεις Επιθεωρήσεις 

ΦΛΦ 

Τακτικές Επιθεωρήσεις 

ΦΛΦ 

Επιθεωρήσεις Ασφαλείας 

ΦΛΦ και ΔΑΦ 

Έκτακτες Επιθεωρήσεις 

ΦΛΦ (και ΔΑΦ, εάν ζητηθεί) 

Έλεγχοι παραμέτρων και μεθόδων σχεδιασμού ΦΛΦ με επιστήμονες εξειδικευμένους στη μελέτη και 

λειτουργία φραγμάτων 

Η επιμέρους στελέχωση ανά ειδικότητα των επιθεωρήσεων ασφαλείας και των ελέγχων των παραμέτρων σχεδιασμού 

εγκρίνεται από τη ΔΑΦ, εντός δεκαπέντε (15) ημερών από τη σχετική εισήγηση του ΦΛΦ. 

10. Έκτακτα Μέτρα 

Σε περίπτωση επικινδύνων περιστατικών ή ανώμαλων καταστάσεων, ο ΦΛΦ λαμβάνει όλα τα έκτακτα μέτρα 

σύμφωνα με τα καθοριζόμενα στο ΣΑΕΚ.

Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 


11. Ενημέρωση Μητρώου Φράγματος 

Κατά το Στάδιο Λειτουργίας ο ΦΛΦ πρέπει να ενημερώνει 

το Μητρώο του Φράγματος με τα ακόλουθα 

στοιχεία, όχι περιοριστικά: 

• Με τα αποτελέσματα των εργαστηριακών δοκιμών, 

τις παρατηρήσεις και τις μετρήσεις των οργάνων και τις 

αντίστοιχες αξιολογήσεις. 

• Με τις Εκθέσεις Επιθεώρησης. 

• Με τις τυχόν συμπληρωματικές εργασίες που εκτελέστηκαν 

και τις τροποποιήσεις που επήλθαν στο φράγμα. 

• Με τις τροποποιήσεις του Σχεδίου Παρακολούθησης 

και του ΣΑΕΚ που τυχόν κατέστησαν αναγκαίες. 

Το Μητρώο του Φράγματος, ενημερωμένο όπως παραπάνω 

και σε ηλεκτρονική μορφή, πρέπει να είναι πάντα 

διαθέσιμο στα όργανα της ΔΑΦ, όποτε αυτό ζητηθεί. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε' 

Λοιπές Διατάξεις 

Άρθρο 17 

Φράγματα σε στάδιο κατασκευής, 

πρώτης πλήρωσης ή λειτουργίας 

κατά την έκδοση του παρόντος 

Κανονισμού Ασφαλείας Φραγμάτων 


Σε περίπτωση φράγματος το οποίο πληροί τις προϋποθέσεις 

της παρ. 1 του Άρθρου 2 και το οποίο βρίσκεται 

σε στάδιο κατασκευής, πρώτης πλήρωσης ή λειτουργίας 

κατά το χρόνο έναρξης ισχύος του παρόντος Κανονισμού 

Ασφαλείας Φραγμάτων, ο ΚτΕ υποχρεούται να εξασφαλίζει 

τις προβλεπόμενες κατά περίπτωση εγκρίσεις της 

ΔΑΦ, προβαίνοντας στις απαιτούμενες επιθεωρήσεις και 

ελέγχους, όπως καθορίζεται ακολούθως. 

2. Φράγματα σε στάδιο κατασκευής 

Για φράγματα που βρίσκονται στο στάδιο της κατασκευής, 

ο ΚτΕ με τα όργανα του (ΦΥΦ), υποχρεούται να 

προβαίνει σε όλες τις προβλεπόμενες διαδικασίες για την 

έγκαιρη υποβολή στοιχείων και λήψη των προβλεπόμενων 

εγκρίσεων από τη ΔΑΦ, υποβάλλοντας τα στοιχεία 

που προβλέπονται στο Άρθρο 13. 

Εξαιρούνται φράγματα στα οποία το εγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα 

κατασκευής προβλέπει ότι η έναρξη της 

πρώτης πλήρωσης του ταμιευτήρα θα πραγματοποιηθεί 

σε χρονικό διάστημα μικρότερο του ενός (1) έτους από 

την έναρξη ισχύος του παρόντος Κανονισμού Ασφαλείας 

Φραγμάτων. Στις περιπτώσεις αυτές ακολουθείται η 

προβλεπόμενη στον παρόντα Κανονισμό διαδικασία 

για την έγκριση της πρώτης πλήρωσης, υποβάλλοντας 

τα στοιχεία που προβλέπονται στο Άρθρο 13 πλην του 

Σχεδίου Πρώτης Πλήρωσης. Κατά τα λοιπά τηρούνται 

τα καθοριζόμενα στο Άρθρο 16. 

3. Φράγματα σε στάδιο Πρώτης Πλήρωσης 

Για τα φράγματα στα οποία πραγματοποιήθηκε η έμφραξη 

του συστήματος εκτροπής και βρίσκεται σε εξέλιξη 

η Πρώτη Πλήρωση, ο ΚτΕ με τα όργανα του (ΦΥΦ), 

υποχρεούται να προβαίνει σε όλες τις προβλεπόμενες 

διαδικασίες για τη λήψη των απαραίτητων εγκρίσεων 

από τη ΔΑΦ εντός δύο (2) ετών, υποβάλλοντας τα στοιχεία 

που προβλέπονται στο Άρθρο 13 πλην του Σχεδίου 

Πρώτης Πλήρωσης. Κατά τα λοιπά τηρούνται τα καθοριζόμενα 


4. Φράγματα σε στάδιο Λειτουργίας 

Για φράγματα που βρίσκονται στο στάδιο της Λειτουργίας, 

ο ΚτΕ υποχρεούται, μέσα σε τρία (3) έτη από την 

έναρξη ισχύος του παρόντος Κανονισμού Ασφαλείας 

Φραγμάτων, να δρομολογήσει τις διαδικασίες για την 

έγκριση του φράγματος υποβάλλοντας στη ΔΑΦ τα στοιχεία 

που προβλέπονται στο Άρθρο 13 πλην του Σχεδίου 

Πρώτης Πλήρωσης. Για φράγματα που βρίσκονται σε 

εγκατάλειψη ή που δεν χρησιμοποιούνται για το σκοπό 

κατασκευής τους, η Περιφέρεια στα διοικητικά όρια της 

οποίας εντάσσονται οφείλει να δρομολογήσει τη συμμόρφωση 

με τον παρόντα Κανονισμό, με ευθύνη του 

αρμόδιου Περιφερειάρχη, και να την ολοκληρώσει εντός 

τεσσάρων (4) ετών από τη δημοσίευση του παρόντος. 

Επίσης, ανεξαρτήτως κατηγορίας φράγματος, ο ΚτΕ 

υποχρεούται να δρομολογήσει όλες τις απαραίτητες 

διαδικασίες, για τη διενέργεια Επιθεώρησης Ασφαλείας 

εντός τεσσάρων (4) ετών από τη δημοσίευση του παρόντος 

και κατά τα λοιπά τηρούνται τα καθοριζόμενα 


Άρθρο 18 

Εγκατάλειψη ή Αποδόμηση Φράγματος 


Η Εγκατάλειψη ή η Αποδόμηση αποτελούν τις μοναδικές 

καταστάσεις θέσης φράγματος εκτός λειτουργίας. 

Η Εγκατάλειψη ή Αποδόμηση ενός φράγματος απαιτεί 

έγκριση από τη ΔΑΦ. Ο ΚτΕ υποχρεούται να υποβάλει 

στη ΔΑΦ τον Φάκελο Έγκρισης Εγκατάλειψης (ΦΕΕ) ή 

Αποδόμησης (ΦΕΑ). 

Η ΔΑΦ υποχρεούται εντός δύο (2) μηνών από την 

υποβολή του ΦΕΕ ή του ΦΕΑ να απαντήσει στον ΚτΕ, 

εγκρίνοντας, ή ζητώντας αιτιολογημένα διευκρινίσεις - 

συμπληρώσεις - διορθώσεις επί του υποβληθέντος φακέλου. 

Η προθεσμία των δύο (2) μηνών ισχύει και από 

την ημερομηνία επανυποβολής ή συμπλήρωσης του ΦΕΕ 

ή του ΦΕΑ. 

Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών εγκατάλειψης ή 

αποδόμησης ο ΚτΕ υποβάλει στη ΔΑΦ αίτηση έγκρισης 

ολοκλήρωσης εργασιών. 

2. Περιεχόμενα Φακέλου Έγκρισης Εγκατάλειψης (ΦΕΕ) 

ή Αποδόμησης (ΦΕΑ) 

Ο ΦΕΕ ή ο ΦΕΑ θα περιέχει όλα τα στοιχεία, μελέτες, 

τεύχη κ.τ.λ. ώστε να παρέχεται πλήρης εικόνα του υπάρχοντος 

έργου, των λόγων οι οποίοι οδήγησαν στο αίτημα 

Εγκατάλειψης ή Αποδόμησης και των προβλεπόμενων 

μεθόδων για την υλοποίηση τους. Οι φάκελοι αυτοί θα 

περιέχουν, όχι περιοριστικά, τα ακόλουθα: 

• Πλήρη περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης του 

φράγματος με σχέδια σε κατάλληλες κλίμακες. 

• Έκθεση με το ιστορικό της κατασκευής και της λειτουργίας 

του φράγματος που θα περιέχει στοιχεία συμπεριφοράς 

του έργου. 

• Έκθεση επί των επιπτώσεων της εγκατάλειψης ή αποδόμησης 

στα κατάντη, κυρίως ότι αφορά σε πλημμύρες 

και μεταφορά φερτών υλών. 

• Εγκεκριμένη Οριστική Μελέτη των προτεινόμενων 

επεμβάσεων για να εγκαταλειφθεί ή να αποδομηθεί το


Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 

φράγμα, η οποία θα περιλαμβάνει τις απαιτούμενες επιμέρους 

μελέτες όλων των κατηγοριών (περιβαλλοντικές, 

υδραυλικές, γεωτεχνικές κ.τ.λ.) καθώς και τεύχη δημοπράτησης 

εφόσον υφίστανται. 

• Πρόγραμμα χρηματοδότησης των εργασιών. 

Επιπρόσθετα στον Φάκελο Έγκρισης Εγκατάλειψης θα 

περιλαμβάνονται οι απαιτήσεις παρακολούθησης των 

κατασκευών, καθώς και χρονοδιάγραμμα επιθεωρήσεων 

και υποβολής περιοδικών εκθέσεων. 

3. Αίτηση έγκρισης ολοκλήρωσης εργασιών Εγκατάλειψης 

Η αίτηση του ΚτΕ προς τη ΔΑΦ για έγκριση της ολοκλήρωσης 

των εργασιών εγκατάλειψης συνοδεύεται 

από τα σχέδια του έργου «όπως κατασκευάστηκε» και 

φωτογραφίες των ολοκληρωμένων εργασιών. 

Η ΔΑΦ πραγματοποιεί αυτοψία και αποφαίνεται περί 

της έγκρισης ολοκλήρωσης εργασιών. 

Τυχόν σχόλια διαβιβάζονται από την ΔΑΦ στον ΚτΕ. 

Η έγκριση ολοκλήρωσης εργασιών εγκατάλειψης καταχωρείται 

στο Μητρώο του Φράγματος και το φράγμα 

διαγράφεται από τον κατάλογο των λειτουργούντων 

φραγμάτων. Η ΔΑΦ δύναται να ζητήσει από τον ΚτΕ την 

υποβολή περιοδικών εκθέσεων συμπεριφοράς των έργων 

που συνδέονται με την εγκατάλειψη, για την έγκαιρη 

επισήμανση τυχόν επικινδύνων καταστάσεων. 

4. Αίτηση έγκρισης ολοκλήρωσης εργασιών Αποδόμησης 

Η αίτηση του ΚτΕ προς τη ΔΑΦ για έγκριση της ολοκλήρωσης 

των εργασιών αποδόμησης συνοδεύεται από 

τα σχέδια του έργου «όπως κατασκευάστηκε» και φωτογραφίες 

των ολοκληρωμένων εργασιών. 

Η ΔΑΦ πραγματοποιεί αυτοψία και αποφαίνεται περί 

της έγκρισης ολοκλήρωσης εργασιών. 

Τυχόν σχόλια διαβιβάζονται από την ΔΑΦ στον ΚτΕ. 

Η έγκριση ολοκλήρωσης εργασιών αποδόμησης καταχωρείται 

στο Μητρώο του Φράγματος και το φράγμα 

διαγράφεται οριστικά από τον κατάλογο των λειτουργούντων 


Άρθρο 19 

Ενέργειες όταν υπάρχει απειλή πολέμου ή 

δολιοφθοράς 

Ο ΚτΕ με τα όργανα του (ΦΥΦ και ΦΛΦ) σε συνεννόηση 

με τη ΔΑΦ συνεργάζεται με τα αρμόδια Υπουργεία και 

Υπηρεσίες ΠΣΕΑ, για τη λήψη επαρκών μέτρων προστασίας, 

για την ασφάλεια των φραγμάτων, όταν υπάρχει 

απειλή πολέμου ή δολιοφθοράς. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ' 

Διοικητική Αρχή Φραγμάτων (ΔΑΦ) 

Άρθρο 20 

Αντικείμενο της ΔΑΦ 

Αντικείμενο της ΔΑΦ είναι η διασφάλιση της τήρησης 

και η συμμόρφωση του ΚτΕ προς τις διατάξεις του παρόντος 

Κανονισμού Ασφαλείας Φραγμάτων καθώς και 

η επεξεργασία εισηγήσεων για τη διαρκή βελτίωση των 

διαδικασιών για την τήρηση όλων των πτυχών ασφάλειας 

των φραγμάτων της Ελληνικής Επικράτειας, τα οποία 

υπάγονται στον παρόντα Κανονισμό. 

Άρθρο 21 

Συγκρότηση της ΔΑΦ 

1. Για την άσκηση των καθηκόντων της διοικητικής αρχής 

της περίπτωσης (ζ) του Άρθρου 3, συνιστάται Επιτροπή 

που λειτουργεί στα πλαίσια της Γενικής Γραμματείας 

Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, 

αποτελούμενη από τα ακόλουθα μέλη: 

α) τον Γενικό Διευθυντή Υδραυλικών και Κτηριακών 

Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών 

ως Πρόεδρο 

β) έναν Διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Υδραυλικών 

και Κτηριακών Υποδομών 

γ) ένα στέλεχος του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας 

δ) ένα στέλεχος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης 

και Τροφίμων 

ε) ένα στέλεχος του Υπουργείου Εσωτερικών (με συνεκτίμηση 

των προτάσεων Περιφερειών, ΚΕΔΕ και ΔΕΥΑ) 

στ) ένα στέλεχος της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού 

(ΔΕΗ Α.Ε) 

ζ) έναν εκπρόσωπο της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής 

Προστασίας του Υπουργείου Εσωτερικών 

η) έναν εκπρόσωπο του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας 

(TEE) 

θ) έναν εκπρόσωπο της Ελληνικής Επιτροπής Μεγάλων 

Φραγμάτων (ΕΕΜΦ) 

ι) ένα κοινό εκπρόσωπο των Πανελλήνιων Εργοληπτικών 

Οργανώσεων. 

Οι εκπρόσωποι των φορέων υπό στοιχεία β, γ, δ, στ, η, 

θ και ι πρέπει να είναι διπλωματούχοι Μηχανικοί 15ετούς 

εμπειρίας από λήψη του Διπλώματος και με αποδεδειγμένη 

5ετή ενασχόληση και εμπειρία σε θέματα φραγμάτων, 

που θα προκύπτουν από το συνημμένο βιογραφικό. 

Για κάθε εκπρόσωπο θα ορίζεται και ο αναπληρωτής του 

από τους οικείους φορείς, με τις αυτές προϋποθέσεις. 

Για τα μέλη υπό τα στοιχεία ε και ζ, πρέπει οι φορείς 

που τα προτείνουν να μεριμνούν ώστε να είναι διπλωματούχοι 

μηχανικοί με τη μεγαλύτερη δυνατή εμπειρία 

σε φράγματα. 

2. Η ΔΑΦ εντάσσεται στο οργανόγραμμα του Υπ.Υ.Με. 

και η διοικητική της υποστήριξη ρυθμίζεται όπως ορίζεται 

στις παρ. 4 και 5 του παρόντος άρθρου. 

3. Η Επιτροπή συγκροτείται με απόφαση του Υπουργού 

Υποδομών και Μεταφορών, εντός τριών (3) μηνών 

από τη δημοσίευση της παρούσας απόφασης. Με την 

απόφαση αυτή ορίζονται και οι αναπληρωτές των (α) έως 

(θ) μελών της παραγράφου 1. Γραμματέας της επιτροπής 

ορίζεται ο αρμόδιος τμηματάρχης της Διεύθυνσης της 

ΓΓΥ που παρέχει τη γραμματειακή υποστήριξη της ΔΑΦ 

με αναπληρωτή του Μηχανικό κατηγορίας ΠΕ με σημαντική 

συναφή υπηρεσία της ιδίας διεύθυνσης. 

4. Η Διεύθυνση Αντιπλημμυρικών και Εγγειοβελτιωτικών 

Έργων (ΔΑΕΕ) της Γενικής Γραμματείας Υποδομών 

(ΓΓΎ) του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, μέσω 

του Τμήματος Σχεδιασμού Μέτρων Αντιπλημμυρικής 

Προστασίας, παρέχει γραμματειακή και εν γένει διοικητική 

- υλικοτεχνική υποστήριξη στην Επιτροπή, μεριμνά 

για την εξασφάλιση στέγης, καθώς και για την εγγραφή 

στα ετήσια λειτουργικά της έξοδα των δαπανών που 

απαιτούνται για την ομαλή λειτουργία της ΔΑΦ.

Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 


5. Η ΔΑΦ λειτουργεί με βάση εσωτερικό Κανονισμό, 

τον οποίο συντάσσει η ίδια εντός τριών (3) μηνών από 

τη συγκρότησή της και ο οποίος εγκρίνεται από τον 

Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών. Με τον εσωτερικό 

Κανονισμό ρυθμίζονται θέματα λειτουργίας, αρμοδιοτήτων, 

υποχρεώσεων, αποζημιώσεων και λοιπών δαπανών, 

λήψης αποφάσεων κ.τ.λ. 

Άρθρο 22 

Θητεία της ΔΑΦ 

1. Η θητεία των μελών της ΔΑΦ ορίζεται 4ετής και λήγει 

την 31η Δεκεμβρίου του τέταρτου έτους. 

2. Η ΔΑΦ συγκροτείται για πρώτη φορά εντός τριμήνου 

από τη δημοσίευση της παρούσας απόφασης με 

πρωτοβουλία της Διεύθυνσης της ΓΓΥ που παρέχει γραμματειακή 

υποστήριξη στη ΔΑΦ όπως ορίζεται στην παρ. 

5 του Άρθρου 21 και η πρώτη θητεία της λήγει την 31η 

Δεκεμβρίου 2020. 

3. Με πρωτοβουλία της Διεύθυνσης της ΓΓΥ που παρέχει 

γραμματειακή υποστήριξη στη ΔΑΦ, δύο (2) μήνες 

πριν από τη λήξη της 4ετούς θητείας της ΔΑΦ κινείται η 

διαδικασία για την εκ νέου συγκρότηση της ΔΑΦ. 

4. Κατά τα λοιπά εφαρμόζονται οι σχετικές με τα συλλογικά 

όργανα διατάξεις του ν. 2690/1999 (Α' 45). 

Άρθρο 23 

Αρμοδιότητες της ΔΑΦ 

Οι αρμοδιότητες της ΔΑΦ είναι οι εξής: 

1. Ελέγχει την συμμόρφωση του κυρίου του έργου 

στις υποχρεώσεις που απορρέουν από τον Κανονισμό 

Ασφαλείας Φραγμάτων (ΚΑΦ). 

2. Συγκροτεί την Ομάδα Εμπειρογνωμόνων Φραγμάτων 

(ΟΕΦ), όπως αυτή ορίζεται στο Άρθρο 24. 

3. Συγκροτεί τις Επιτροπές Ελέγχου Ασφάλειας Φραγμάτων 

(ΕΕΑΦ), όπως αυτές ορίζονται στο Άρθρο 25. 

4. Αποφασίζει, μετά από αίτημα που της υποβάλλεται, 

για την ένταξη στο πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού 

Ασφαλείας Φραγμάτων, φραγμάτων τα χαρακτηριστικά 

των οποίων δεν ταυτίζονται με εκείνα που αναφέρονται 

στις δύο πρώτες περιπτώσεις της παρ. 1 του Άρθρου 2 

του ΚΑΦ. 

5. Αποφασίζει για την αλλαγή της κατάταξης στις κατηγορίες 


6. Αναθέτει σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις σε Ειδικούς 

Επιστήμονες την αντιμετώπιση εξειδικευμένων 

θεμάτων που απαιτούν περαιτέρω διερεύνηση. 

7. Εισηγείται αρμοδίως τις απαιτούμενες εγκρίσεις που 

προβλέπονται από τον Κανονισμό Ασφαλείας Φραγμάτων 

(ΚΑΦ) μετά από εισήγηση της ΕΕΑΦ για: 

α) την Κατασκευή του φράγματος (ΦΚΦ) 

β) την Πρώτη Πλήρωση του Ταμιευτήρα και τη λειτουργία 

του φράγματος (ΦΕΠΠ) 

γ) την Εγκατάλειψη ή Αποδόμηση του φράγματος 

(ΦΕΕ, ΦΕΑ) 

8. Εγκρίνει τη στελέχωση των οργάνων που διενεργούν 

τις επιθεωρήσεις. 

9. Εισηγείται αρμοδίως την έγκριση, μετά από έλεγχο 

και εισήγηση της Ε.Ε.Α.Φ, των εκθέσεων των διαφόρων 

επιθεωρήσεων και ελέγχων του φράγματος, όπως αυτές 

περιγράφονται στο Άρθρο 16 του Κανονισμού Ασφαλείας 

Φραγμάτων. 

10. Εισηγείται αρμοδίως την έκδοση Κανονισμών, Οδηγιών, 

Τεχνικών Προδιαγραφών κ.λπ. σχετικά με θέματα 

ασφαλείας φραγμάτων. 

11. Επεξεργάζεται και εισηγείται αρμοδίως την ενσωμάτωση 

ευρωπαϊκών κανονισμών και οδηγιών που 

αφορούν στα φράγματα, στο εσωτερικό δίκαιο. 

12. Εκπροσωπεί την πολιτεία σε διεθνή και ευρωπαϊκά 

συνέδρια, ημερίδες κ.λπ. σχετικά με τα φράγματα και την 

ασφάλειά τους. 

13. Εκδίδει οδηγίες για τα γενικά βασικά κριτήρια σχεδιασμού 


14. Συντάσσει και ενημερώνει το Μητρώο Ελληνικών 

Φραγμάτων κάθε έξι (6) μήνες. 

15. Καθορίζει το ύψος των αμοιβών των ειδικών εμπειρογνωμόνων 

που θα απασχολεί. 

16. Εισηγείται αρμοδίως το ύψος των εισφορών που 

καλείται να καταβάλει ο ΚτΕ για τον έλεγχο των εκάστοτε 

υποβαλλόμενων φακέλων κ.λπ. σύμφωνα με το 

Άρθρο 26. 

17. Εισηγείται αρμοδίως την επιβολή διοικητικών κυρώσεων, 

όπως αυτές καθορίζονται στο Άρθρο 27. 

18. Δημιουργεί και συντηρεί ιστοσελίδα που περιέχει 

όλες τις σχετικές πληροφορίες, νομοθετικές ρυθμίσεις, 

έντυπα, μητρώο Ελληνικών φραγμάτων κ.τ.λ. 

Άρθρο 24 

Ομάδα Εμπειρογνωμόνων Φραγμάτων (ΟΕΦ) 

1. Συγκρότηση 

Η Ομάδα Εμπειρογνωμόνων Φραγμάτων (ΟΕΦ) συγκροτείται 

με απόφαση της ΔΑΦ και αποτελεί τον επιστημονικό 

και τεχνικό Σύμβουλό της. 

Η ΟΕΦ απαρτίζεται από εξειδικευμένους επιστήμονες 

οι οποίοι πρέπει να έχουν τουλάχιστον 15ετή αποδεδειγμένη 

εμπειρία και ειδικές γνώσεις σε θέματα φραγμάτων, 

όπως προκύπτει από το βιογραφικό τους. Η επιλογή των 

μελών της ΟΕΦ γίνεται από τη ΔΑΦ, αφού έχει προηγηθεί 

ονομαστική πρόταση από τους παρακάτω φορείς: 

• Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών 

• Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας 

• Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων 

• Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ Α.Ε). 

• Εταιρεία Ύδρευσης και Αποχέτευσης Πρωτεύουσας 

(ΕΥΔΑΠ Α.Ε.) 

• Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδας 

• Ελληνική Επιτροπή Μεγάλων Φραγμάτων 

• Σύνδεσμος Ελληνικών Εταιριών - Γραφείων Μελετών 

• Σύνδεσμοι Κατασκευαστικών Εταιρειών και διαχειριστικών 

φορέων φραγμάτων (π.χ. ΕΣΗΑΠΕ κ.λπ.) 

• Πολυτεχνεία και Πολυτεχνικές Σχολές 

• Υπουργείο Εσωτερικών 

• ΓΕΩΤΕΕ 

Ενδεικτικά, η ελάχιστη στελέχωση της ΟΕΦ καθορίζεται 

ως ακολούθως: 

• Δύο (2) Πολιτικοί Μηχανικοί με εξειδίκευση στα 

υδραυλικά έργα 

• Δύο (2) Πολιτικοί Μηχανικοί με εξειδίκευση στη Γεωτεχνική 

Μηχανική


Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 

• Ένας (1) Γεωλόγος με εξειδίκευση στην Τεχνική Γεωλογία 

• Ένας (1) Γεωλόγος με εξειδίκευση στην Υδρογεωλογία 

• Ένας (1) Μηχανολόγος Μηχανικός 

• Ένας (1) Ηλεκτρολόγος Μηχανικός 

• Ένας (1) Ηλεκτρονικός Μηχανικός 

• Ένας (1) Πολιτικός Μηχανικός με εξειδίκευση στη 

Δομοστατική 

• Ένας (1) Μηχανικός με εξειδίκευση στην Τεχνολογία 

Σκυροδέματος 

• Ένας (1) Τοπογράφος Μηχανικός 

• Ένας (1) Σεισμολόγος 

• Ένας (1) Πολιτικός Μηχανικός με εξειδίκευση στην 


• Ένας (1) Μηχανικός με ειδίκευση στα υπόγεια έργα 

• Δύο (2) Μηχανικοί με εμπειρία στην κατασκευή φραγμάτων. 

Η πρόσκληση της ΔΑΦ προς τους ανωτέρω φορείς 

θα καθορίζει τις επιθυμητές ανά φορέα ειδικότητες ο 

αριθμός των οποίων δεν θα υπερβαίνει τις πέντε (5). 

Οι προτάσεις των φορέων θα πρέπει να συνοδεύονται 

από πλήρες βιογραφικό. Εάν δεν καλύπτονται όλες οι 

ειδικότητες από τις προτάσεις των φορέων, η επιλογή 

των μελών αυτών μπορεί να γίνει απευθείας από τη ΔΑΦ. 

Η τελική επιλογή γίνεται με το κριτήριο, μεταξύ των άλλων, 

ο μέγιστος αριθμός μελών της ΟΕΦ ανά φορέα να 

μην υπερβαίνει τα τρία (3). Η θητεία των μελών της ΟΕΦ 

ορίζεται τετραετής και ανανεώνεται με την ίδια διαδικασία, 

με μέριμνα για μερική ανανέωση των μελών της 

τουλάχιστον κατά το 1/3. Η ανανέωση ενός μέλους δεν 

δύναται να υπερβαίνει τις τρεις (3) πλήρεις θητείες. 

2. Αντικείμενο 

Η ΔΑΦ επιλέγει από τα μέλη της ΟΕΦ τα καταλληλότερα 

κατά περίπτωση για τη στελέχωση των Επιτροπών 

Ελέγχου Ασφάλειας Φραγμάτων (ΕΕΑΦ), αλλά και άλλων 

ομάδων εργασίας με αντικείμενα όπως: 

• Τη σύνταξη κριτηρίων σχεδιασμού φραγμάτων. 

• Τη σύνταξη σχεδίων Κανονισμών, Οδηγιών, Τεχνικών 

Προδιαγραφών κ.λπ. σχετικά με θέματα ασφαλείας 


• Την σύνταξη γνωματεύσεων επί ειδικών θεμάτων 

κ.τ.λ. 

Άρθρο 25 

Επιτροπές Ελέγχου Ασφάλειας Φραγμάτων 

(ΕΕΑΦ) 

1. Συγκρότηση 

Οι Επιτροπές Ελέγχου Ασφάλειας Φραγμάτων (ΕΕΑΦ) 

συγκροτούνται ανά φράγμα από τη ΔΑΦ και λειτουργούν 

με βάση τον εσωτερικό Κανονισμό της ΔΑΦ. 

Οι ΕΕΑΦ είναι τριμελείς ή πενταμελείς και απαρτίζονται 

από μέλη της ΟΕΦ και εφόσον κριθεί αναγκαίο και από 

Ειδικούς Επιστήμονες εκτός ΟΕΦ. 

2. Αντικείμενο 

Οι ΕΕΑΦ έχουν ως αντικείμενο: 

• Τον έλεγχο της πληρότητας του Φακέλου Κατασκευής 

Φράγματος (ΦΚΦ), συμπεριλαμβανομένης και της επάρκειας 

των βασικών στοιχείων του σχεδιασμού πριν από 

τη δημοπράτηση του φράγματος. 

• Τον έλεγχο - επιθεώρηση του φράγματος κατά τα 

στάδια της κατασκευής εάν απαιτείται ή ζητηθεί αρμοδίως, 

της πρώτης πλήρωσης, της λειτουργίας και της 

εγκατάλειψης ή της αποδόμησης ενός φράγματος, όπως 

καθορίζεται στα Άρθρα 14 και 16 έως 18 του Κανονισμού 

Ασφαλείας Φραγμάτων. 

• Τον έλεγχο του Φακέλου Έγκρισης Πρώτης Πλήρωσης 

(ΦΕΠΠ). 

• Τον έλεγχο των Εκθέσεων Επιθεωρήσεων και Ελέγχων. 

• Τον έλεγχο του Φακέλου Έγκρισης της Εγκατάλειψης 

ή Αποδόμησης του φράγματος. Μετά τους παραπάνω 

ελέγχους, οι ΕΕΑΦ συντάσσουν εισηγήσεις τις οποίες 

υποβάλλουν στη ΔΑΦ, προκειμένου αυτή να προχωρήσει 

στις σχετικές εγκρίσεις. 

3. Έλεγχοι. 

Οι έλεγχοι που διενεργούνται κατά τις διατάξεις του 

παρόντος άρθρου, δεν επηρεάζουν τις υποχρεώσεις που 

γεννώνται για τη διενέργεια ελέγχων κατά το άρθρο 16 

παρ. 9 του παρόντος Κανονισμού. 

Άρθρο 26 

Εισφορές - Έσοδα της ΔΑΦ 

Ο ΚτΕ υποχρεούται να καταβαλει στη ΔΑΦ εισφορά 

για τον έλεγχο των εκάστοτε υποβαλλόμενων φακέλων, 

καθώς και για τους ελέγχους και επιθεωρήσεις στους 

οποίους συμμετέχουν στελέχη των οργάνων της ΔΑΦ. 

Το ύψος των κατά περίπτωση εισφορών καθορίζεται με 

απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών, 

μετά από σχετική πρόταση της ΔΑΦ η οποία υποβάλλεται 

προς έγκριση στον Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών 

εντός τριών (3) μηνών από τη συγκρότησή της. Τα έσοδα 

αυτά θα κατατίθενται σε ειδικό έντοκο λογαριασμό και 

θα διατίθενται για την κάλυψη των δαπανών λειτουργίας 

της ΔΑΦ. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Υποδομών 

και Μεταφορών και Οικονομικών ρυθμίζονται τα θέματα 

του ειδικού έντοκου λογαριασμού στον οποίο κατατίθεται 

η εισφορά, η ανάληψη, η διάθεση και η διαχείριση του 

λογαριασμού, καθώς και η κάλυψη από τον λογαριασμό 

αυτόν των δαπανών λειτουργίας της ΔΑΦ. 

Άρθρο 27 

Διοικητικές κυρώσεις 

Η μη τήρηση των προβλέψεων του παρόντος Κανονισμού 

σε ό,τι αφορά στις διαδικασίες αδειοδοτήσεων, 

ελέγχων και επιθεωρήσεων επιφέρει στους αρμόδιους 

κυρώσεις, τις οποίες επιβάλλει η ΔΑΦ. Το είδος και το 

ύψος των κυρώσεων (εύρος κύρωσης, ελάχιστο - μέγιστο) 

καθορίζεται με απόφαση του Υπουργού Υποδομών 

και Μεταφορών, μετά από σχετική πρόταση της ΔΑΦ, η 

οποία υποβάλλεται προς έγκριση στον Υπουργό Υποδομών 

και Μεταφορών εντός τριών (3) μηνών από τη 

συγκρότησή της. 

Άρθρο 28 

Παραρτήματα 

1. Ενσωματώνονται και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος 

του παρόντος Κανονισμού τα Παραρτήματα που 

ακολουθούν:

Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 


Παράρτημα Α. Κατάλογος τηρουμένων στοιχείων των 

φραγμάτων που εμπίπτουν στη ΔΑΦ. 

Παράρτημα Β. Ενδεικτικό Μητρώο Ελληνικών Φραγμάτων 

που εμπίπτουν στη ΔΑΦ (από το αρχείο Ελληνικής 

Επιτροπής Μεγάλων Φραγμάτων). 

Παράρτημα Γ. Ενδεικτικός κατάλογος Ευρωπαϊκών και 

Διεθνών Οργανισμών ή Επιτροπών, συναφών με τη λειτουργία 

των φραγμάτων. 

2. Με απόφαση της ΔΑΦ δύναται τα παραρτήματα της 

παραγράφου 1 να συμπληρώνονται, να ανανεώνονται, 

να καταργούνται μερικώς ή ολικώς και να δημιουργούνται 

νέα, ανάλογα με τις επιστημονικές και τεχνικές εξελίξεις 

καθώς και τις ανάγκες που δημιουργούνται από 

τις διεθνείς σχέσεις. 

ΠΙΝΑΚΕΣ 

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 

Παράρτημα Α. Κατάλογος τηρουμένων στοιχείων των φραγμάτων που εμπίπτουν στη ΔΑΦ 

Παράρτημα Β. Ενδεικτικό Μητρώο Ελληνικών Φραγμάτων που εμπίπτουν στη ΔΑΦ (από το αρχείο Ελληνικής 

Επιτροπής Μεγάλων Φραγμάτων) 

Παράρτημα Γ. Ενδεικτικός κατάλογος Ευρωπαϊκών και Διεθνών Οργανισμών ή Επιτροπών, συναφών με τη λειτουργία 

των φραγμάτων 

Παράρτημα Α. 

Κατάλογος τηρουμένων στοιχείων των φραγμάτων που εμπίπτουν στη ΔΑΦ 

Είδος πληροφορίας 

Τρόπος Συμπλήρωσης 

1 Όνομα του Φράγματος Το όνομα ή τα ονόματα του φράγματος. Το λιγότερο χρησιμοποιούμενο όνομα σε 

παρένθεση. 

Στη στήλη Παρατηρήσεις/Σχόλια να σημειώνονται: 

i. το όνομα του ταμιευτήρα αν είναι διαφορετικό από αυτό του φράγματος 

ii. η ένδειξη βοηθητικό φράγμα μαζί με το όνομα του κυρίως φράγματος σε παρένθεση 

αν το φράγμα που αναφέρεται είναι βοηθητικό φράγμα 

η ένδειξη διεθνές φράγμα αν μόνο το ένα αντέρεισμα του φράγματος βρίσκεται σε 

ελληνικό έδαφος. 

2 Έτος ολοκλήρωσης του 

Φράγματος 

Το έτος που ολοκληρώθηκε το φράγμα (δηλαδή έγινε η έμφραξη της εκτροπής) ή, σε 

παρένθεση, το έτος που εκτιμάται/αναμένεται να ολοκληρωθεί το έργο. Αν δεν υπάρχει 

εκτροπή, π.χ. εξωποτάμιο έργο, συμπληρώνεται η ημερομηνία που ξεκίνησε ή θα 

ξεκινήσει να γεμίζει ο ταμιευτήρας. 

3 Κατάσταση του φράγματος Χαρακτηρισμός της τρέχουσας κατάστασης του φράγματος ως ακολούθως: 

Αν έχει αυξηθεί (h) ή μειωθεί (l) το ύψος του τεχνητά μετά την κατασκευή 

του, αν παραμένει λειτουργικό χωρίς καμία αλλαγή (u), αν έχει επιδιορθωθεί / 

επανακατασκευαστεί (r) αν βρίσκεται υπό κατασκευή (c) ή σε στάδιο δημοπράτησης ή 

οριστικής μελέτης (d). 

Αν το φράγμα έχει εγκαταλειφθεί ή αστοχήσει να σημειώνεται στη στήλη 

Παρατηρήσεις/Σχόλια. 

4 Όνομα ποταμού Το όνομα του ποταμού ή ρέματος επί του οποίου κατασκευάστηκε το φράγμα (αν 

είναι εξωποτάμιο να σημειωθεί ξεχωριστά στη στήλη Παρατηρήσεις/Σχόλια.). Επίσης 

στην ίδια στήλη να σημειώνεται αν πρόκειται για ανώνυμο παραπόταμο κάποιου 

μεγαλύτερου ποταμού. 

5 Όνομα της πλησιέστερης πόλης 

και το όνομα του Νομού 

6 Τύπος του φράγματος Αναλόγως του βασικού υλικού κατασκευής και της μορφής του ως ακολούθως: 

Λιθόρριπτο (ER), χωμάτινο (TE), τοξωτό (VA), πολλαπλής καμπυλότητας (MV), 

βαρύτητας από λιθόδεμα ή σκυρόδεμα ή σκληρό επίχωμα (PG), ρουφράχτης (BM), 

αντιρρηδωτό (CB), ή άλλο (XX) (να εξηγείται στη στήλη Παρατηρήσεις/Σχόλια). 

Σε σύνθετες κατασκευές να αναγράφεται ο συνδυασμός (π.χ. τμήμα λιθόρριπτο και 

τμήμα βαρύτητος ER-PG) 

Παρατήρηση: Συχνά ο τύπος του φράγματος συγχέεται με το υλικό του. Π.χ. από RCC 

ή από σκληρό επίχωμα (fshd). Και οι δύο αυτοί τύποι είναι PG. Επίσης τα λιθόρριπτα με 

ανάντη πλάκα σκυροδέματος (ΛΑΠΣ-CFRD) είναι ER.


Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 

7 Θέση του αδιαπέρατου στοιχείου Κωδικός ανάλογα με τη θέση του αδιαπέρατου στοιχείου ως ακολούθως: ανάντη (f), 

κεντρικά (i), ομογενές φράγμα από αδιαπέρατο υλικό (h), ή αλλού (x) –να εξηγείται στη 

στήλη Παρατηρήσεις/Σχόλια. 

8 Υλικό του αδιαπέρατου στοιχείου Κωδικός ανάλογα με το υλικό του αδιαπέρατου στοιχείου ακολούθως: ασφαλτικό υλικό 

(a), γαιώδες υλικό (e), σκυρόδεμα (c), μεμβράνη ή άλλο πλαστικό υλικό (p), μεταλλικό 

υλικό (m), ή άλλο (x) - να εξηγείται στη στήλη Παρατηρήσεις/Σχόλια. 

9 Είδος της θεμελίωσης θεμελίωση σε έδαφος (S), σε βράχο (R), και τα δύο (R/S), Χ αν άγνωστο. 

10 Ορατό ύψος του φράγματος Η μέγιστη υψομετρική διαφορά μεταξύ της στέψης του φράγματος και του εξωτερικού 

πόδα αυτού όπως διαμορφώνεται με την ολοκλήρωση της κατασκευής, σε m. 

11 Μέγιστο ύψος του φράγματος Η διαφορά υψομέτρου από το χαμηλότερο σημείο της θεμελίωσης ως τη στέψη του 

φράγματος, σε m. 

12 Μήκος της στέψης 

του φράγματος 

13 Το πλάτος της στέψης 

του φράγματος 

Το μήκος της στέψης του φράγματος: συμπεριλαμβανομένου και του εύρους του 

υπερχειλιστή αν βρίσκεται σε επαφή με το φράγμα, σε m. 

Σε m. 

14 Όγκος του φράγματος Ο όγκος του σώματος του φράγματος σε χιλιάδες m 3 . 

15 Συνολική χωρητικότητα 

του ταμιευτήρα 

Η συνολική χωρητικότητα του ταμιευτήρα μέχρι την κανονική /ανώτατη στάθμη 

λειτουργίας (όχι τη στάθμη πλημμύρας). Αν είναι γνωστός μόνο ο ωφέλιμος όγκος να 

σημειώνεται σε παρένθεση. Ο νεκρός όγκος, αν είναι γνωστός, να σημειώνεται στη 

στήλη Παρατηρήσεις/Σχόλια. 

Σε χιλιάδες m 3 . 

16 Επιφάνεια του ταμιευτήρα Η επιφάνεια του ταμιευτήρα μέχρι την κανονική/ανώτατη στάθμη λειτουργίας (όχι τη 

στάθμη πλημμύρας), σε χιλιάδες m 2 . 

17 Μήκος του ταμιευτήρα Η μέγιστη απόσταση του ταμιευτήρα από άκρη σε άκρη στην κανονική/ανώτατη 

στάθμη λειτουργίας, σε km. 

18 Σκοπός του Έργου Αντιπλημμυρική προστασία (C), Άρδευση (I). Ύδρευση (S), Υδροηλεκτρική Παραγωγή 

(H), Ιχθυοκαλλιέργεια (F), Αναψυχή (R), Διευκόλυνση πλεύσης (N) ή άλλο (X) (να 

εξηγείται στην στήλη Παρατηρήσεις/Σχόλια). 

19 Επιφάνεια λεκάνης απορροής Σε km 2 . 

20 Παροχή υπερχειλιστή Παροχή σχεδιασμού του υπερχειλιστή σε m 3 /sec. 

21 Τύπος υπερχειλιστή Με θυροφράγματα (V) ή χωρίς (L), ή μικτός τύπος (L/V), άλλο (Χ) (να εξηγείται στη 

στήλη Παρατηρήσεις/Σχόλια) όπου θα παρέχονται και πληροφορίες σχετικά με το 

σχεδιασμό του (μετωπικός ή πλευρικός, διώρυγα ή σήραγγα κ.τ.λ.). 

22 Κύριος του Έργου/Ιδιοκτήτης 

του Φράγματος 

23 Μελετητής/ές του Έργου και 

Σύμβουλοι κατασκευής 

24 Κατασκευαστής/ 

ανάδοχος έργου 

25 Εγκατεστημένη ισχύς 

(αν υπάρχει) 

26 Μέση ετήσια παραγόμενη 

ενέργεια (αν υπάρχει) 

Το δημόσιο ή νομικό πρόσωπο του δημοσίου τομέα, ή ιδιωτικός φορέας, ή φυσικό 

πρόσωπο, στην κυριότητα του οποίου ανήκει το φράγμα. 

Σε MW. 

Σε GWh. 

27 Αρδευόμενες εκτάσεις Σε km 2 . 

28 Όγκος για αντιπλημμυρική 

προστασία 

Ο όγκος πλημμύρας τον οποίο το φράγμα έχει σχεδιασθεί να αναχαιτίζει σε hm 3 =10 6 m 3 .

Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 


29 Μεταστέγαση πληθυσμών Πόσοι άνθρωποι αναγκάστηκαν να μετοικήσουν/μεταφερθούν/μεταστεγαστούν για να 

λειτουργήσει το έργο. 

30 Συντεταγμένες φράγματος Συντεταγμένες του μέσου της στέψης του φράγματος (σε ΕΓΣΑ). 

31 Παρατηρήσεις/Σχόλια Σημειώστε επίσης οποιαδήποτε πληροφορία θεωρείτε ενδιαφέρουσα ως προς τη 

λειτουργία ή την κατασκευή του Έργου (ιδιαιτερότητες, δυσκολίες, απόδοση, ακόμη και 

μη τεχνικές πληροφορίες όπως πολιτιστική/ ιστορική/ αρχιτεκτονική σημασία κ.τ.λ.). 

Παράρτημα Β: 

Ενδεικτικό Μητρώο Ελληνικών Φραγμάτων που εμπίπτουν στη ΔΑΦ 

(από το αρχείο Ελληνικής Επιτροπής Μεγάλων Φραγμάτων) 

Α/Α 

Φράγμα/ 

Λιμνοδεξαμενή 

Περάτωση Νομός Ποταμός 

Κύριος 

του 

Έργου 

Μέγιστο 

Ύψος 

(m) 

Χωρητικότητα 

ταμιευτήρα 

(x10 3 m 3 ) 

Παροχή 

υπερχειλιστή 

(m 3 /sec) 

1 Μαραθώνα 1929 Αττικής Χάραδρος 

ΕΥΔΑΠ 

ΠΑΓΙΩΝ 

54 41.000 100 

2 Λιθότοπου 

1933- 

1965- 

1982 

Σερρών 

Στρυμώνας 

Ελληνικό 

Δημόσιο 

16 345.000 3.000 

3 Λούρου 1954 Πρέβεζας Λούρος ΔΕΗ ΑΕ 22 1.076 1.400 

4 Λάδωνα 1955 Αρκαδίας Λάδωνας ΔΕΗ ΑΕ 56 57.600 760 

5 Ταυρωπού 1959 Καρδίτσας 

Ταυρωπός 

(Mέγδοβας) 

ΔΕΗ ΑΕ 83 400.000 460 

6 Περδίκκα 1962 Κοζάνης Περδίκκας 



30 10.000 680 

7 Κρεμαστών 1965 

Ευρυτανίας- 

Αιτωλοακαρνανίας 

Αχελώος ΔΕΗ ΑΕ 165 4.750.000 3.000 

8 Πηνειού Ηλείας 1966 Ηλείας Πηνειός 



50 420.000 2.770 

9 Καστρακίου 1969 Αιτωλοακαρνανίας Αχελώος ΔΕΗ ΑΕ 96 831.000 3.700 

10 Πολυφύτου 1974 Κοζάνης Αλιάκμονας ΔΕΗ ΑΕ 112 1.937.000 1.375 

11 Κοντιά 1976 

Λέσβου 

(Λήμνος) 

Χανδριάς 



25 2.000 150 

12 Μόρνου 1979 Φωκίδας Μόρνος 

ΕΥΔΑΠ 

ΠΑΓΙΩΝ 

139 764.000 1.135 

13 Πουρναρίου 1981 Άρτας Άραχθος ΔΕΗ ΑΕ 107 730.000 6.100 

14 Ασωμάτων 1985 Ημαθίας Αλιάκμονας ΔΕΗ ΑΕ 52 53.000 1.600 

15 

Κοκκινοπήλου 

(Παλαιομονάστηρο) 

1985 Λάρισας * 



20 70 * 

16 Σφηκιάς 1985 Ημαθίας Αλιάκμονας ΔΕΗ ΑΕ 82 99.000 1.600 

17 Απολακκιάς 1987 

Δωδεκανήσου 

(Ρόδος) 

Απολακκιώτης 



39 8.100 500 

18 Μπραμιανού 1987 Λασιθίου Μπραμιανός ΟΑΚ ΑΕ 44 16.400 * 

19 Στράτου 1988 Αιτωλοακαρνανίας Αχελώος ΔΕΗ ΑΕ 26 14.900 4.000


Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 

20 Επταλόφου 1989 Κιλκίς * * 15 * * 

21 Πηγών Αώου 1989 Ιωαννίνων Αώος ΔΕΗ ΑΕ 78 180.000 160 

21a 

Βοηθητικό 

Πηγών Αώου 

1990 Ιωαννίνων Αώος ΔΕΗ ΑΕ 40 - * 

21b 

Πέντε Αλωνίων 1 

(Πηγές Αώου) 


21c 

Πέντε Αλωνίων 2 



21d 

Πολιτσών 1 



21e 




21f 




22 Βάθης 1992 Κιλκίς * * 15 * * 

23 

Γελαδαριές 

Καλυβίων 


24 Λόγχμης 1992 Γρεβενών Κορυφόρεμα 

25 Μαραθίου 1992 

Κυκλάδων 

(Μύκονος) 

Μαράθι 

26 Μαυραναίων 1992 Γρεβενών Λάκος 

27 Θέρμης 1993 Θεσσαλονίκης * 

28 

Καρυάς 

Κρανέας 2 


29 

Λόφου 

(Ασπροχώματος) 

1993 Λάρισας Mπαλού 

30 

Εγγαρών 


1994 

(Λιμνοδεξαμενή) 

(Νάξος) 

Αμμίτης 

31 Ζυφιάς 1994 Χίου Ζυφιάς 

32 Λευκογείων 1994 Δράμας 

33 

Μονής 

Αγ. Γρηγορίου 

Αγ. Όρους 

Μυλόρεμα και 

Κρυονέρι 





















23 60 * 

20 * * 

30 2.950 103 

21 350 * 

15 * * 

21 110 * 

25 500 40 

15 570 * 

23 (370) 102 

41 12.990 580 

1994 Χαλκιδικής * * 15 * * 

34 Αιμιλιανού 1995 Γρεβενών Ξερόλακκος 

35 Άνοιξης 1995 Γρεβενών Βάρκα 

36 Κατακάλης 1995 Γρεβενών Καραβίδα 

37 Κέντρου 1995 Γρεβενών Μύλος 

38 Μπάρας 1995 Γρεβενών Μπάρα 


39 Μυλοπότα 1995 

Μυλοπότας 

(Ίος) 

Ραχών 

Ικαρίας-Σάμου 

40 

1995 

Πέζι (Χαλάρι) 

(Πεζίου) 

(Ικαρία) 

41 Φελλίου 1995 Γρεβενών Καστράκι 

42 Φωλιάς 1995 Καβάλας Δαφνόρεμα 



















17 750 * 

17 400 * 

19 600 165 

19 400 * 

17 300 * 

23 (230) 2 

29 920 108 

19 400 * 

25 915 187

Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 


43 Αγ. Γεωργίου 1996 Γρεβενών Μύλοι 



19 650 * 

44 Βασιλικών 1996 Θεσσαλονίκης * * 25 * * 

45 Θησαυρού 1996 Δράμας Νέστος ΔΕΗ ΑΕ 172 705.000 6.000 

46 

47 

48 

Μεγάλου 

Ελευθεροχωρίου 

Φενεού 

(Δόξα) 

Αμπδές 

Δεσκάτης 

49 Άνω Μεράς 1997 


1996 Κορινθίας Δόξα 

1997 Γρεβενών Αμπδές 


(Μύκονος) 

Άνω Μερά 









18 300 * 

56 5.300 157 

19 280 * 

31 1.090 30 

50 

Δασοχωρίου 


1997 Γρεβενών Σκρόφα 



16 420 * 

51 

Λιβαδίου 

Δωδεκανήσου 


1997 

Λιβάδι 

Αστυπάλαιας 

(Αστυπάλαια) 


32 1.040 57 

52 Κακής Λαγκάδας 1998 

Κερκύρας 


Κακή Λαγκάδα 

(Παξοί) 


15 138 * 

53 Παλαιοχωρίου 1998 Γρεβενών Χάβρος 



15 * * 

54 Πλατανόβρυσης 1998 Δράμας Νέστος ΔΕΗ ΑΕ 95 -57.000 7.330 

55 Πουρναρίου ΙΙ 1998 Άρτας Άραχθος ΔΕΗ ΑΕ 15 4.500 5.890 

56 

Πηγής Παιονίας 


1999 Κιλκίς Κότζα Ντέρε 

(Μεταλλείου) 


38 2.750 884 

57 

Προδρόμου 

Αγιος Ελληνικό 

1999 Γρεβενών 


Πρόδρομος Δημόσιο 

18 220 * 

58 Ασκητών 2000 Ροδόπης * 



28 * * 

59 

Λιβαδίων 



Κρανέας 


28 250 * 

60 Λογγά 2000 Τρικάλων Mουργκάνι 



24 390 * 

61 Αγ. Αντωνίου 2001 Θεσσαλονίκης * 



19 300 * 

62 

Ορνίων 



Πουρναρίου 


20 50 * 

63 Εξάρχου 2001 Γρεβενών 

Άγιος Ελληνικό 

Αθανάσιος Δημόσιο 

20 120 * 

64 Τούρλου 2001 



Τούρλος 

(Πάρος) 


15 42 * 

65 Κατάφυτου 2001 Δράμας 

Περσέκ & Σινέ Ελληνικό 

(Γιάπυλης) Δημόσιο 

34 1.450 * 

66 

Αγελινάδικων 



Κρανέας 


20 140 * 

67 

Καστελίου 



Λιβαδίου 


25 150 * 

68 

Κρέμασης 



Λουτρού 


23 135 * 

69 Εύηνου 2001 Αιτωλοακαρνανίας Εύηνος 

ΕΥΔΑΠ 

ΠΑΓΙΩΝ 

127 138.000 1.600 

70 Γρατινής 2002 Ροδόπης Αμυγδαλόρεμα ΔΕΗ ΑΕ 53 12.800 463 

71 Ερεσσού 2002 

Λέσβου 

(Λέσβος) 

Χαλάνδρας 



41 2.755 *


Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 

72 Παρθενίου 2002 

Δωδεκάνησου 

(Λέρος) 

Παρθένι 

73 Σμοκόβου 2002 Καρδίτσας Σοφαδίτης 

74 Κρέμασης Άκρης 2003 Λάρισας * 

75 Λιβάδας 2003 


(Τήνος) 

* 

76 Λύρα ΙΙ 2003 Έβρος Λύρα 

77 Στενού 2003 


(Σέριφος) 

Στενό 

78 Παναγιώτικου 2003 Μαγνησίας Πλατανόρεμα 

79 

Αρδανίου- 

Καβήσσου 

80 Ραπεντώσας 2004 Αττικής 

2004 Έβρου Καρβουνιάρικο 

Ραπεντώσα/ 

Αγ.Γεώργιος 

















26 920 * 

104 240.000 340 

25 135 * 

15 300 * 

20 1.500 136 

30 730 * 

38 1.628 150 

17 1.400 * 

ΕΥΔΑΠ 39 1.285 165 

81 

Φανερωμένης 



2004 

Σκίνος 

Νάξου 

(Νάξος) 


52 1.460 100 

82 

Φανερωμένης 


2004 Ηρακλείου Κουτσουλίδης 

Μεσσαράς 


75 19.679 860 

83 Διπόταμου 2005 Έβρου * 



44 * * 

84 Λιβαδίου Πάτμου 2005 

Δωδεκαννήσου 


Λιβάδι 

(Πάτμος) 


30 460 17 

85 Λιβαδίου Λάρισας 2005 Λάρισας Λάκα 



45 1.700 17 

86 Προβατώνα 2005 Έβρου Τσαϊ 



16 870 104 

87 Γέρμας 2006 Καστοριάς Ξηροπόταμος 



27 700 60 

88 Ιτέας 2006 Γρεβενών Πλάκα 



19 120 * 

89 Σισανίου 2006 Κοζάνης Μύριχος 



35 820 224 

90 



2006 Γρεβενών Διασταύρωση 

(Διασταύρωση) 


28 1.200 * 

91 Ταξιάρχη 2006 Γρεβενών Καλόγηρος 



20 450 * 

92 Πλατάνης 2007 Πέλλας Μέγα Ρέμα 



20 527 82 

93 Αγ. Βαρβάρας 2007 Ημαθίας Αλιάκμονας ΔΕΗ ΑΕ 20 3.000 1.520 

94 Γαδουρά 2007 

Δωδεκαννήσου 

(Ρόδος) 

Γαδουράς 

95 Θεοδωρακείου 2007 Πέλλας Γατόρεμα 

96 Λύκων 2007 Πέλλας Ρέμα 







67 67.000 890 

16 80 19 

20 120 17 

97 

Μορνιώτικου 

(Μόρνας) 

2007 Πιερίας * * 23 325 * 

98 Πραμόριτσας 2007 Κοζάνης Πραμόριτσα 



57 5.586 224 

99 Βακέτας 2008 

100 

Βασιλειάδας 

(Μελισσότοπου) 


(Τήνου) 

Λαγκάδι 

Βακέτας 

2008 Καστοριάς Ξηροπόταμος 





22 120 * 

17 650 71

Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 


101 Παπαδιάς 2008 Φλώρινας Γεροπόταμος ΔΕΗ ΑΕ 67 14.000 420 

102 

Καλαμωτής - 


2008 Χίου Κατράρης 

Κατράρη 


40 5.000 * 

103 

Καλύβας- 


2008 Έβρου Καλύβα 

Κομαρών 


39 8.500 155 

104 Καμαρών 2008 



Καμαρών 

(Σίφνος) 


20 * * 

105 Καρπερού 2008 Γρεβενών Μουσταφά 



20 330 * 

106 Μεσημερίου 2008 Πέλλας Πηγή 



25 150 44 

107 Παλαιοπρίονου 2008 Ημαθίας Παλαιοπρίονο 



24 500 * 

108 

Ποταμών 

Ρεθύμνου 

2008 Ρεθύμνου Σφακορύακο ΟΑΚ ΑΕ 55 22.500 1.325 

109 Πενταπλάτανου 2008 Πέλλας Σχισμένο Ρέμα 



20 340 44 

110 Ινίου-Μαχαιρών 2008 Ηρακλείου Ινιώτης 



38 1.790 20 

111 Αλέξη 2009 Τρικάλων * 



22 74 * 

112 Μηλοχωρίου 2009 Κοζάνης Αγρόμυλος 



20 200 28 

113 Κολχικής 2009 Φλώρινας Λυκόρρεμα 



29 1.210 96 

114 Αρτζάν-Αμάτοβο 2009 Κιλκίς 

τάφρος Αγιάκ Ελληνικό 

άντληση Δημόσιο 

10 8.600 * 

115 Μεσόβουνου 2009 Κοζάνης 

Αγίων Ελληνικό 

Αναργύρων Δημόσιο 

32 891 19 

116 Ρούκουνα 2009 



Λαγκάδι 

(Ανάφη) 


19 69,8 * 

117 Τάκα 2009 Αρκαδίας 

Σαρανταπόταμος 



13 (12.000) * 

118 Γυρτώνης 2010 Λάρισας Πηνιός 



16 5.000 5.000 

119 Βράχου 2010 Καστοριάς Μπουγάζι 



48 1948.5 182,5 

120 Δαφνοζωνάρας 2010 

Αιτωλοακαρνανίας- 

ΤΕΡΝΑ 

Αχελώος 

Ευρυτανίας 

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ 

(12) (1.100) 3.250,0 

121 

Καρατζά 

2 εξωποτάμια Ελληνικό 

2010 Αττικής 

(λιμνοδεξαμενή) 

ρέματα Δημόσιο 

17 400 * 

122 Κάρλας 2010 Μαγνησίας Πηνειός 



8 198.000 * 

123 

Σκεπαρίου 


2010 Τρικάλων * 

Αγ. Παρασκευής 


21 70 * 

124 Καστανιάς 2011 

Μαγνησίας 


Καστανιά 

(Αλόννησος) 


28 609 82 

125 Αποσελέμη 2012 Ηρακλείου Αποσελέμης 



61 25.270 1.000 

126 Ιλαρίωνα 2012 Κοζάνης Αλιάκμονας ΔΕΗ ΑΕ 130 376.517 6.205 


127 Βαλσαμιώτη 2014 Χανίων Βαλσαμιώτης 

67 6.000 95 


Χείμαρρος Ελληνικό 

128 Τριανταφυλλιάς 2015 Φλωρίνης 

73 10.080 375 

Τριανταφυλλιάς Δημόσιο 

129 Μεσοχώρας (u) Τρικάλων Αχελώος ΔΕΗ ΑΕ 151 358.000 3.300


Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 

Παράρτημα Γ. 

Ενδεικτικός κατάλογος Ευρωπαϊκών και Διεθνών Οργανισμών ή Επιτροπών, 

συναφών με τη λειτουργία των φραγμάτων 

1. The International Commission On Large Dams (ICOLD-CIGB), 

61, avenue Kléber - 75116 - Paris - France Tel. Fax : +33.1.47.04.17.80, Fax : +33.1.53.75.18.22 

E-mail: secretaire.general@icold-cigb.org 

2. The International Commission on Irrigation and Drainage (ICID), 

ICID | 48 Nyaya Marg, Chanakyapuri, New Delhi - 110021, India 

Tel : 91-11-26116837, 91-11-26115679; Fax : 91-11-26115962, 

E-mail: icid@icid.org 

3. The International Hydropower Association (IHA), 

Chancery House, St Nicholas Way, Sutton, London SM1 1JB, United Kingdom 

T: +44 20 8652 5290, F: +44 20 8643 5600 

E-mail: iha@hydropower.org 

4. Τhe International Water Resources Association (IWRA). 

Domaine de Lavalette, 859, rue Jean-François Breton 

34093 Montpellier Cedex 5, France 

Tel: +33 (0)4 67 61 29 45, Fax: +33 (0)4 67 52 28 29 

E-mail: office@iwra.org 

5. European Renewable Energy Federation (EREF) 

Avenue Marnix, 28 

1000 Brussels 

Belgium 

E-mail: info@eref-europe.org 

6. EUROPEAN SMALL HYDROPOWER ASSOCIATION (ESHA) 

Rue d’Arlon 63-65 

1040 Bruxelles 

Belgium 

Phone +322 546 1945 

Fax +322 546 1947 

Homepage www.esha.be 

E-Mail gema.sanbruno@esha.be 

Άρθρο 29 

Έναρξη ισχύος 

Η ισχύς του παρόντος Κανονισμού αρχίζει από τη δημοσίευση της παρούσας απόφασης στην Εφημερίδα της 

Κυβερνήσεως, εκτός αν άλλως ορίζεται σε επιμέρους διατάξεις. 

Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. 

Αθήνα, 27 Δεκεμβρίου 2016 

Ο Υπουργός 

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΠΙΡΤΖΗΣ


Τεύχος Β’ 4420/30.12.2016 

Την ευθύνη για την εκτύπωση, διαχείριση και κυκλοφορία των φύλλων της Εφημερίδας της 

Κυβερνήσεως, (ΦΕΚ) στην έντυπη και ηλεκτρονική έκδοση, έχει το Εθνικό Tυπογραφείο το 

οποίο αποτελεί δημόσια υπηρεσία η οποία υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής 

Ανασυγκρότησης. Το Εθνικό Τυπογραφείο έχει επίσης την ευθύνη για την κάλυψη των 

εκτυπωτικών αναγκών του Δημοσίου. (Ν. 3469/2006, Α΄ 131). 

 

1. ΦΥΛΛΟ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΦΕΚ) 

Η ηλεκτρονική μορφή των ΦΕΚ διατίθεται δωρεάν από την ιστοσελίδα www.et.gr. Για 

τα ΦΕΚ που δεν έχουν ψηφιοποιηθεί και καταχωρισθεί στην πιο πάνω ιστοσελίδα δίνεται η 

δυνατότητα δωρεάν αποστολής με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, μετά από αίτηση που υποβάλλεται 

ηλεκτρονικά με τη συμπλήρωση ειδικής φόρμας. 

Η έντυπη μορφή των ΦΕΚ διατίθεται για μεμονωμένα φύλλα με το ανάλογο κόστος από 

το τμήμα Πωλήσεων απευθείας ή με ταχυδρομική αποστολή μέσω αίτησης παραγγελίας στα 

ΚΕΠ, ενώ για ετήσια συνδρομή από το τμήμα Συνδρομητών. Tο κόστος για ασπρόμαυρο ΦΕΚ 

από 1 έως 16 σελίδες είναι 1€, προσαυξανόμενο κατά 0,20€ για κάθε επιπλέον οκτασέλιδο ή 

μέρος αυτού. Το κόστος για έγχρωμο ΦΕΚ είναι 1,50€ από 1 έως 16 σελίδες, προσαυξανόμενο 

κατά 0,30€ για κάθε επιπλέον οκτασέλιδο ή μέρος αυτού. 

Τρόπος αποστολής κειμένων προς δημοσίευση 

- Τα κείμενα για δημοσίευση στο ΦΕΚ, από όλες τις δημόσιες υπηρεσίες και τους φορείς 

του δημόσιου τομέα, αποστέλλονται στην διεύθυνση webmaster.et@et.gr με χρήση 

προηγμένης ψηφιακής υπογραφής και χρονοσήμανσης. 

- Οι περιλήψεις Διακηρύξεων Δημοσίων Συμβάσεων, αποστέλλονται στην ηλεκτρονική διεύθυνση 

dds@et.gr με τη χρήση απλού ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. 

- Κατ’ εξαίρεση, πολίτες οι οποίοι δεν έχουν αποκτήσει προηγμένη ηλεκτρονική υπογραφή, 

μπορούν να αποστέλλουν ταχυδρομικά ή να καταθέτουν με εκπρόσωπό τους κείμενα 

προς δημοσίευση αποτυπωμένα σε χαρτί, στο Τμήμα Παραλαβής Δημοσιευτέας Ύλης. 

Πληροφορίες σχετικά με την αποστολή/κατάθεση εγγράφων προς δημοσίευση, την 

πώληση των τευχών και τους ισχύοντες τιμοκαταλόγους για όλες τις υπηρεσίες θα βρείτε 

στην ιστοσελίδα μας και στη διαδρομή Εξυπηρέτηση κοινού - τμήμα πωλήσεων ή συνδρομητών. 

Επίσης στην ιστοσελίδα μπορείτε να αναζητήσετε πληροφορίες σχετικά με την 

πορεία δημοσίευσης των εγγράφων, εφόσον γνωρίζετε τον Κωδικό Αριθμό Δημοσιεύματος 

(ΚΑΔ). Τον ΚΑΔ εκδίδει το Εθνικό Tυπογραφείο για όλα τα κείμενα που πληρούν τις προϋποθέσεις 

δημοσίευσης. 

2. ΚΑΛΥΨΗ ΕΚΤΥΠΩΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ του Δημοσίου και των φορέων του 

Το Εθνικό Τυπογραφείο μετά από αίτημα φορέα του Δημοσίου αναλαμβάνει να σχεδιάσει 

και να εκτυπώσει κάρτες, βιβλία, αφίσες, μπλοκ, μηχανογραφικά έντυπα, φακέλους, φακέλους 

αλληλογραφίας, κ.ά. Επίσης σχεδιάζει και κατασκευάζει σφραγίδες. 

E 

Ταχυδρομική Διεύθυνση: Καποδιστρίου 34, τ.κ. 10432, Αθήνα Ιστοσελίδα: www.et.gr 

ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: 210 5279000 - fax: 210 5279054 

ΤΜΗΜΑΤΑ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΚΟΙΝΟΥ 

Πωλήσεων: (Ισόγειο, τηλ. 210 5279178 - 180) 

Συνδρομητών: (Ημιόροφος, τηλ. 210 5279136) 

Πληροφοριών: (Ισόγειο, Γρ. 3 και τηλεφ. κέντρο 210 5279000) 

Παραλαβής Δημ. Ύλης: (Ισόγειο, τηλ. 210 5279167, 210 5279139) 

Ωράριο για το κοινό: Δευτέρα ως Παρασκευή: 8:00 - 13:30 

Πληροφορίες σχετικά με την λειτουργία 

της ιστοσελίδας: helpdesk.et@et.gr 

Αποστολή ψηφιακά υπογεγραμμένων 

εγγράφων προς δημοσίευση στο ΦΕΚ: 

webmaster.et@et.gr 

Πληροφορίες για γενικό πρωτόκολλο 

και αλληλογραφία: grammateia@et.gr 

*02044203012160028*

Dams_Book_Sachpazis_ALL_Lt

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?