Đánh giá hàm lượng kim loại nặng trong đất nông nghiệp tại phường châu khê, thị xã từ sơn, tỉnh bắc ninh

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM 

NGUYỄN KHÁNH TÂN 

ĐÁNH GIÁ HÀM LƯỢNG KIM LOẠI NẶNG TRONG 

ĐẤT NÔNG NGHIỆP TẠI PHƯỜNG CHÂU KHÊ, 

THỊ XÃ TỪ SƠN, TỈNH BẮC NINH 

Chuyên ngành: 

Khoa học môi trường 

Mã số: 60.44.03.01 

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Hồ Thị Lam Trà 

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP – 2016

LỜI CAM ĐOAN 

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả 

nêu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kì công trình nào khác. 

Tôi cam đoan rằng các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ 

nguồn gốc. 

Hà Nội, ngày tháng năm 2016 

Tác giả luận văn 

Nguyễn Khánh Tân 

i

LỜI CẢM ƠN 

Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận 

được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô <strong>giá</strong>o, sự giúp đỡ, động viên của bạn 

bè, đồng nghiệp và gia đình. 

Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết 

ơn sâu sắc tới cô <strong>giá</strong>o PGS.TS Hồ Thị Lam Trà đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công 

sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. 

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, 

Bộ môn, Khoa Môi trường – Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tôi 

trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn. 

Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ, nhân dân phường Châu Khê, 

phòng Tài nguyên và Môi trường thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh đã giúp đỡ và tạo điều 

kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. 

Cuối cùng xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã 

tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn 

thành luận văn./. 

Hà Nội, ngày tháng năm 2016 

Tác giả luận văn 

Nguyễn Khánh Tân 

ii

MỤC LỤC 

Lời cam đoan ..................................................................................................................... i 

Lời cảm ơn ........................................................................................................................ ii 

Mục lục ........................................................................................................................... iii 

Danh mục các từ viết tắt .................................................................................................. vi 

Danh mục bảng ............................................................................................................... vii 

Danh mục biểu đồ .......................................................................................................... viii 

Trích yếu luận văn ........................................................................................................... ix 

Thesis abstract .................................................................................................................. xi 

Phần 1. Mở đầu ............................................................................................................... 1 

1.1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................................... 1 

1.2. Mục đích và yêu cầu của đề tài .......................................................................... 2 

Phần 2. Tổng quan tài liệu ............................................................................................. 3 

2.1. Khái niệm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> ................................................................................... 3 

2.2. Thực trạng môi trường ........................................................................................ 3 

2.2.1. Thực trạng môi trường thế giới .......................................................................... 3 

2.2.2. Thực trạng môi trường Việt Nam ....................................................................... 7 

2.3. Những nghiên cứu về ô nhiễm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trên thế giới và ở Việt Nam ...... 10 

2.3.1. Những nghiên cứu về ô nhiễm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trên thế giới .............................. 10 

2.3.2. Những nghiên cứu về ô nhiễm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> ở Việt Nam ............................... 14 

2.4. Tình hình ô nhiễm môi trường làng nghề ......................................................... 20 

2.5. Các giải pháp kiểm soát <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất ........................... 23 

Phần 3. Đối tượng, phạm vi, nội dung và phương pháp nghiên cứu....................... 24 

3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................... 25 

3.2. Thời gian nghiên cứu ........................................................................................ 25 

3.3. Nội dung nghiên cứu ........................................................................................ 25 

3.3.1. Điều tra, khảo sát, thu thập các tài liệu, số liệu. ............................................... 25 

3.3.2. <strong>Đánh</strong> <strong>giá</strong> mức độ ô nhiễm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất nông nghiệp. .................... 25 

3.3.3. Đề xuất một số giải pháp nhằm hạn chế <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN trong đất nông 

nghiệp phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. ................................ 25 

3.4. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 25 

3.4.1. Phương pháp lấy mẫu ....................................................................................... 25 

iii

3.4.2. Phương pháp phân tích tính chất đất ................................................................ 26 

3.4.3. Phương pháp phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN trong đất .......................................... 26 

3.4.4. Phương pháp xử lý số liệu ................................................................................ 27 

3.4.5. Phương pháp thu thập số liệu, tài liệu .............................................................. 27 

Phần 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận ................................................................... 30 

4.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, hiện trạng sử dụng đất phường Châu Khê...... 30 

4.1.1. Điều kiện tự nhiên ............................................................................................ 30 

4.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội: ................................................................................ 32 

4.1.3. Tình hình quản lý đất đai của phường Châu Khê ............................................. 34 

4.2. Một số tác động chính đến môi trường đất nông nghiệp tại phường Châu Khê ...... 36 

4.2.1. Tình hình hoạt động và sản xuất tái chế sắt của phường Châu Khê ................. 36 

4.2.2. Hoạt động sản xuất nông nghiệp của phường Châu Khê ................................. 40 

4.3. <strong>Đánh</strong> <strong>giá</strong> tính chất đất nông nghiệp tại phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn, 

tỉnh Bắc Ninh .................................................................................................... 44 

4.3.1. Một số tính chất hóa học đất nông nghiệp ........................................................ 44 

4.3.2. Thành phần cơ giới đất ..................................................................................... 45 

4.4. Kết quả phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> (Cd, Cu, Pb, Zn) trong đất 

nông nghiệp tại phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. .................. 46 

4.4.1. Kết quả phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> (Cd, Cu, Pb, Zn) tổng số 

trong đất ............................................................................................................ 46 

4.4.2. Kết quả phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> (Cd, Cu, Pb, Zn) di động 

trong đất ............................................................................................................ 48 

4.4.3. Biến động <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất nông nghiệp tại phường 

Châu Khê, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. ......................................................... 51 

4.4.4. <strong>Đánh</strong> <strong>giá</strong> chất <strong>lượng</strong> đất nông nghiệp theo QCVN03:2015.............................. 54 

4.5. Tương quan giữa các <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất với nhau và với 

một số tính chất lý, hóa học của đất ................................................................. 55 

4.5.1. Tương quan giữa các KLN trong đất với nhau ................................................. 55 

4.5.2. Tương quan giữa các KLN trong đất với một số tính chất lý, hóa học của đất ....... 56 

4.6. Thảo luận .......................................................................................................... 57 

4.7. Đề xuất được một số biện pháp nhằm giảm thiểu <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất 

nông nghiệp của phường Châu Khê ................................................................. 57 

iv

4.7.1. Biện pháp bảo vệ môi trường ........................................................................... 58 

4.7.2. Biện pháp cải tạo sử dụng đất sản xuất nông nghiệp ........................................ 59 

Phần 5. Kết luận và kiến nghị ...................................................................................... 61 

5.1. Kết luận ............................................................................................................. 61 

5.2 Kiến nghị .......................................................................................................... 62 

Tài liệu tham khảo .......................................................................................................... 63 

Phụ lục .......................................................................................................................... 66 

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 

Chữ viết tắt 

BTNMT 

BVMT 

BVTV 

CB 

CCN 

CS 

ĐBSCL 

ĐBSH 

DĐ 

GHCP 

HCBVTV 

KLN 

NXB 

QCVN 

QLMT 

TCCP 

TCVN 

TS 

UBND 

UPAC 

VAC 

Nghĩa tiếng Việt 

Bộ Tài nguyên và Môi trường 

Bảo vệ môi trường 

Bảo vệ thực vật 

Chủ biên 

Cụm công nghiệp 

Cộng sự 

Đồng bằng sông Cửu Long 

Đồng bằng sông hồng 

Di động 

Giới hạn cho phép 

Hợp chất bảo vệ thực vật 

Kim <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> 

Nhà xuất bản 

Quy chuẩn Việt Nam 

Quản lý môi trường 

Tiêu chuẩn cho phép 

Tiêu chuẩn việt nam 

Tổng số 

Ủy ban nhân dân 

Liên hiệp Hóa học thuần túy và Ứng dụng 

Vườn ao chuồng 

vi

DANH MỤC BẢNG 

Bảng 2.1. Sự phát thải toàn cầu của một số nguyên tố <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> ....................... 11 

Bảng 2.2. Thành phần <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> của một số khoáng vật .................................... 11 

Bảng 2.3. Hàm <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong không khí tại các khu vực núi lửa .......... 12 

Bảng 2.4. Hàm <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong các nguồn nước thải (mg/l) .................... 16 

Bảng 2.5. Hàm <strong>lượng</strong> KLN trong đất tại làng nghề Phong Khê ................................ 19 

Bảng 2.6. Hàm <strong>lượng</strong> KLN trong một số <strong>loại</strong> phân bón hữu cơ cho vùng trồng 

rau Hà Nội .................................................................................................. 20 

Bảng 3.1. Tọa độ của các vị trí lấy mẫu đất nông nghiệp tại phường Châu Khê. ..... 29 

Bảng 4.1. Hiện trạng sử dụng đất phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc 

Ninh năm 2015 ........................................................................................... 35 

Bảng 4.2. Kết quả quan trắc không khí CCN Châu Khê ............................................ 38 

Bảng 4.3. Lượng phân bón và thuốc BVTV tính cho 1 ha ở phường Châu Khê ....... 40 

Bảng 4.4. Một số chỉ tiêu chính của làng nghề sản xuất tái chế phế liệu sắt tại 

Đa Hội - Châu Khê – Từ Sơn – Bắc Ninh ................................................. 41 

Bảng 4.5. Một số tính chất hóa học của đất nông nghiệp ở Châu Khê – Từ Sơn 

– Bắc Ninh ................................................................................................. 44 

Bảng 4.6. Thành phần cơ giới đất nông nghiệp phường Châu Khê ........................... 45 

Bảng 4.7. Hàm <strong>lượng</strong> Cd, Cu, Pb, Zn dạng tổng số trong đất nông nghiệp ở 

phường Châu Khê – Từ Sơn – Bắc Ninh ................................................... 46 

Bảng 4.8. Hàm <strong>lượng</strong> Cd, Cu, Pb, Zn dạng di động trong đất nông nghiệp ở 

phường Châu Khê – Từ Sơn – Bắc Ninh ................................................... 48 

Bảng 4.9. So sánh biến động <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN dạng tổng số trong đất nông 

nghiệp chịu ảnh hưởng của làng nghề ở phường Châu Khê, thị xã Từ 

Sơn, tỉnh Bắc Ninh. .................................................................................... 51 

Bảng 4.10. So sánh biến động <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN dạng di động trong đất nông 

nghiệp chịu ảnh hưởng của làng nghề ở phường Châu Khê, thị xã Từ 

Sơn, tỉnh Bắc Ninh. .................................................................................... 53 

Bảng 4.11. Bảng biểu hệ số tương quan giữa các KLN trong đất với nhau ................. 55 

Bảng 4.12. Hệ số tương quan giữa <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất với một số tính chất 

lý, hóa học .................................................................................................. 56 

vii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ 

Biểu đồ 4.1. Hàm <strong>lượng</strong> Cd tổng số trong đất nông nghiệp ........................................... 47 

Biểu đồ 4.2. Hàm <strong>lượng</strong> Cu tổng số trong đất nông nghiệp ........................................... 47 

Biểu đồ 4.3. Hàm <strong>lượng</strong> Pb tổng số trong đất nông nghiệp ........................................... 47 

Biểu đồ 4.4. Hàm <strong>lượng</strong> Zn tổng số trong đất nông nghiệp ........................................... 47 

Biểu đồ 4.5. So sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd tổng số và di động ................................................ 50 

Biểu đồ 4.6. So sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu tổng số và di động ................................................ 50 

Biểu đồ 4.7. So sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb tổng số và di động ................................................. 50 

Biểu đồ 4.8. So sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn tổng số và di động ................................................. 50 

Biểu đồ 4.9. So sánh nồng độ trung bình của các KLN trong đất với 

QCVN03:2015/BTNMT ............................................................................ 55 

viii

TRÍCH YẾU LUẬN VĂN 

Tên tác giả: Nguyễn Khánh Tân 

Tên Luận văn: “<strong>Đánh</strong> <strong>giá</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất nông nghiệp tại 

phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh” 

Ngành: Khoa học môi trường Mã số: 60.44.03.01 

Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam 

Mục đích nghiên cứu 

- <strong>Đánh</strong> <strong>giá</strong> sự tích lũy <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất nông nghiệp tại phường Châu Khê, thị 

xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. 

- Đề ra một số giải pháp giảm thiểu tác động tới sự tích lũy <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> 

trong đất nông nghiệp tại phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. 

Phương pháp nghiên cứu 

* Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp: Các số liệu thứ cấp liên quan tới đặc 

điểm, tình hình sản xuất của làng nghề tái chế sắt Châu Khê được chúng tôi thu thập tại 

UBND phường Châu Khê; Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bắc Ninh. 

Phương pháp lấy mẫu đất 

Để tiến hành nghiên cứu 12 mẫu đất nông nghiệp xung quanh làng nghề tái chế sắt 

Châu Khê đã được lấy tại hai thời điểm năm 2010 và 2015. Các mẫu đất được lấy tại 

tầng mặt tuân theo quy trình lấy mẫu của TCVN 5297-1997. 

Phương pháp phân tích đất 

Hàm <strong>lượng</strong> Cd, Cu, Pb và Zn tổng số được công phá bằng axit HCl và HNO 3 đặc 

theo tỷ lệ 3:1. Các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> (Cd, Cu, Pb và Zn) dễ tiêu được chiết rút bằng axit 

HCl nồng độ 0,1N theo tỷ lệ axit:đất là 10:1. 

Phương pháp xử lý số liệu 

- <strong>Đánh</strong> <strong>giá</strong> chất <strong>lượng</strong> đất: Nồng độ các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất được so sánh với 

QCVN03:2015/BTNMT. 

- Phân tích thống kê: Các dữ liệu nghiên cứu được tiến hành phân tích thống kê 

mô tả, phân tích tương quan. 

Kết quả chính và kết luận 

Điều tra, khảo sát, thu thập các tài liệu, số liệu và lấy mẫu.Điều tra điều kiện tự 

nhiên, kinh tế - xã hội của phường. Hiện trạng sử dụng đất của khu vực nghiên cứu và 

TCCP của các KLN trong đất nông nghiệp. 

ix

<strong>Đánh</strong> <strong>giá</strong> mức độ ô nhiễm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất nông nghiệp.Căn cứ vào QCVN 

03 – MT: 2015/BTNMT. 

Đề xuất một số giải pháp nhằm hạn chế <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN trong đất nông nghiệp 

phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. 

Hàm <strong>lượng</strong> trung bình của các KLN Cd, Cu, Pb, Zn trong đất nông nghiệp của 

Châu Khê đều nằm dưới ngưỡng tối đa cho phép. Tuy nhiên <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn tổng số đã 

cao hơn 1,63 lần so với năm 2010. 

Sự tích lũy của các KLN (Cu, Zn, Cd) trong đất nông nghiệp có xu hướng gia tăng về 

<strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> tổng số và dễ tiêu (trừ <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> tổng số và dễ tiêu của Pb có xu hướng giảm). 

Có sự gia tăng <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> tổng số của Cu và Zn trong khi đó Pb ts và Cd ts lại có xu 

hướng giảm đi theo thời gian. Trong khi đó, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN dễ tiêu của Cu, Pd và Cd 

có xu hướng giảm theo thời gian chỉ duy nhất <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> dễ tiêu của Zn có xu hướng 

tăng theo thời gian. 

Kết quả phân tích mối tương quan giữa <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> các KLN trong đất với các tính 

chất lý, hóa của đất cho thấy dạng KLN tổng số ít có mối liên hệ với tính chất đất, trong 

khi đó hầu hết các KLN dễ tiêu đều có mối tương quan rõ với tính chất đất. 

Kết quả phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN trong đất năm 2015 cao hơn so với 5 năm về 

trước. Điều này chứng tỏ xu hướng tích lũy KLN trong đất nông nghiệp ngày càng cao 

và cần được cảnh báo, đặc biệt là sự tích lũy Cu và Zn. 

x

Author name: Nguyen Khanh Tan 

THESIS ABSTRACT 

Thesis title : "Evaluation of heavy metals in agricultural soils of Chau Khe ward, Tu 

Son town, Bac Ninh province". 

Sector: Enviromental science Code: 60.44.03.01 

Name of institution: Vietnam National University of Agriculture 

The purpose of the study: 

- Assess the accumulation of heavy metals in agricultural soils of Chau Khe ward, 

Tu Son town, Bac Ninh province. 

- Proposed a number of solutions that minimize the impact to the accumulation of 

heavy metals in agricultural soils of Chau Khe ward, Tu Son town, Bac Ninh province. 

Research methods: 

The method of secondary data collection: 

The secondary data regarding the characteristics, production situation of iron 

recycling Chau Khe village are we collecting in Chau Khe ward; The Department of 

natural resources and environment, BAC Ninh province. 

Soil sampling method: 

To conduct research in 12 acres of land around the agricultural village of Chau 

Khe iron recycling have been taken at two times in 2010 and 2015. The soil samples 

were taken in the face of the sampling process standard Viet Nam 5297-1997. 

Methods of soil analysis: 

Concentrations of Cd, Cu, Pb and Zn total was the destruction by the acid HCl 

and HNO 3 characteristics according to the ratio 3:1. Energy metals (Cd, Cu, Pb and 

Zn) easy goal are plant extracts by acid-HCl concentration of 0, 1N acid in proportion: 

the land is 10:1. 

* Data processing method: 

- Evaluate the quality of the land: the concentration of heavy metals in the soil are 

compared with regulations 03:2015 Ministry of Natural Resources and Environment. 

- Statistical analysis: The study data was conducted analysis of descriptive 

statistics, correlation analysis. 

* The main results and conclusions: 

Census, survey, collect the materials, data and samples. natural conditions survey, 

socio-economics of the ward. The current state of land use of the area of research and of 

the standard enable heavy metals in agricultural land. 

xi

Assessment of pollution of heavy metals in agricultural soil. Based on the 

regulations 03 environment 2015 Ministry of Natural Resources and Environment. 

Propose a number of solutions in order to limit the amount of agricultural land in 

heavy metals Chau Khe ward, Tu Son town, BAC Ninh province. 

The average concentrations of Cd, Cu, Pb, heavy metals Zn in agricultural soil of 

Chau Khe under the maximum permitted threshold. However more content Zn the total 

was higher 1,63 rolling compate to 2010 years. 

The accumulation of the heavy metals (Cu, Zn, Cd) in agricultural soils tend to 

increase the total content and digestible (minus the total concentration and digestible of 

Pb tend to fall). 

There is the increase of the total content of Cu and Zn in the meantime Pb ts and 

Cd ts back tends to decrease over time. Meanwhile, the easy target of heavy metals Cu, 

Pd and Cd tend to reduce over time the only easy target concentrations of Zn tend to 

increase over time. 

The result analysis of correlation giữu of the heavy metals in soil with the soil's 

chemistry, physical properties and shows total heavy metals form had little relation with 

soil properties, whereas most of the heavy metals easy goals have a clear correlation 

with soil properties. 

Results analysis of the heavy metals in soil in 2015 compared to 5 years ago. This 

demonstrates the tendency to accumulate heavy metals in increasing agricultural land 

and the need to be alert, especially the accumulation of Cu and Zn. 

xii

PHẦN 1. MỞ ĐẦU 

1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI 

Môi trường ngày nay không còn là vấn đề của mỗi quốc gia mà đã trở thành 

vấn đề toàn cầu. Bảo vệ môi trường được xem như một tiêu chuẩn đạo đức, một 

điều kiện để phát triển của một cá nhân, một cộng đồng, một quốc gia. Trên thế 

giới, ngay từ năm đầu của thập kỷ 70 môi trường đã được đưa thành chương trình 

quốc tế. Hội nghị quốc tế về môi trường đầu tiên tại Stokhom – Thụy Điển vào 

năm 1972 đã khẳng định: nguyên nhân của những vấn đề môi trường là do sự yếu 

kém phát triển. Các nước đang phát triển trong chiến lược phát triển kinh tế của 

mình phải gắn với bảo vệ môi trường. Từ hội nghị này vấn đề môi trường đã 

được các quốc gia thừa nhận như một nguyên tắc: ‘‘ Môi trường, phát triển và 

hạnh phúc nhân <strong>loại</strong> là mục tiêu phấn đấu của cộng đồng các dân tộc”. 

Trong những năm gần đây, nhờ từng bước thực hiện quá trình công nghiệp 

hóa, hiện đại hóa đất nước cùng với nền kinh tế thị trường, Việt Nam đã có 

những bước tiến rõ rệt. Tuy nhiên, khi nền kinh tế - xã hội phát triển, dân số gia 

tăng, kèm theo áp lực của cơ chế thị trường đã không tránh khỏi nhưng tư duy 

kinh tế thiếu cân nhắc, vượt khỏi tầm kiểm soát của Nhà nước trong nhiều lĩnh 

vực, dẫn đến những hành động duy ý chí do chạy theo lợi nhuận trước mắt mà 

không lo hậu quả sau này, đặc biệt là trong khai thác sử dụng và bảo vệ tài 

nguyên thiên nhiên, trong đó có tài nguyên đất. 

Tổng diện tích đất nông nghiệp của nước ta là 9.345.346 ha chiếm 28,4% 

tổng diện tích đất tự nhiên (Nguyễn Văn Bồng, 2002). Vì vậy ô nhiễm đất nông 

nghiệp là vấn đề cần được quan tâm. Nguyên nhân gây ô nhiễm đất được xác 

định một cách tổng quát là do chất thải sinh hoạt, sản xuất công, nông nghiệp. 

Trong đó, sự tích lũy KLN trong đất nông nghiệp đang là một vấn đề cần được 

quan tâm thỏa đáng đặc biệt là khu vực xung quanh các nhà máy, xí nghiệp, các 

khu cụm công nghiệp, làng nghề truyền thống, khu dân cư... 

Nằm ở phía tây của thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, cách trung tâm thị xã 

3km và <strong>giá</strong>p với thủ đô Hà Nội. Phường Châu Khê vốn nổi tiếng cả nước với 

hoạt động tái chế sắt có từ lâu đời. Theo số liệu thống kê của phòng Tài nguyên 

và Môi trường thị xã Từ Sơn năm 2015, tổng diện tích đất tự nhiên của phường 

là 495.86 ha, trong đó diện tích đất nông nghiệp là 287,56 ha, chiếm 57,99 %, 

1

tổng diện tích tự nhiên (Phòng Tài nguyên và Môi trường thị xã Từ Sơn năm 

(2015). Kể từ những năm 90 của thế kỷ trước do tác động của nền kinh tế thị 

trường mà hoạt động tái chế sắt ở Đa Hội, Châu Khê phát triển mạnh mẽ cả về 

quy mô và sản <strong>lượng</strong>. Vì vậy phường Châu Khê trở thành một trong những khu 

vực có nguy cơ bị ô nhiễm môi trường rất cao, đặc biệt là ô nhiễm KLN trong 

đất, dưới sự hướng dẫn của cô <strong>giá</strong>o PGS.TS Hồ Thị Lam Trà, chúng tôi tiến hành 

nghiên cứu đề tài : “ <strong>Đánh</strong> <strong>giá</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất nông nghiệp tại 

phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh”. 

1.2. MỤC ĐÍCH VÀ YÊU CẦU CỦA ĐỀ TÀI 

* Mục đích của đề tài 

- <strong>Đánh</strong> <strong>giá</strong> sự tích lũy <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất nông nghiệp của phường Châu 

Khê, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. 

- Đề ra một số giải pháp giảm thiểu tác động của hoạt động làng nghề tới sự 

tích lũy <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất nông nghiệp tại phường Châu Khê, thị 

xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh 

* Yêu cầu của đề tài 

- <strong>Đánh</strong> <strong>giá</strong> được đúng thực trạng <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> (Cu, Cd, Pb, Zn) trong đất 

nông nghiệp của phường Châu Khê thông qua số liệu điều tra, phân tích . 

- Các mẫu đất được lấy trên đất sản xuất nông nghiệp tại phường Châu Khê. 

- Trong quá trình nghiên cứu tác giả không phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Fe trong đất 

nông nghiệp tại phường Châu Khê do trong QCVN 03 – MT:2015/BTNMT quy 

chuẩn kỹ thuật quốc gia về giới hạn cho phép của một số <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất, 

không có nêu trong bảng <strong>giá</strong> trị giới hạn <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> tổng số của một số <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> 

<strong>nặng</strong> trong tầng đất mặt. Bên cạnh đó theo kết quả nghiên cứu của Ho Thi Lam Tra 

and Kazuhiko Egashira. 1999 cho thấy Fe và Zn có tính tương quan rất chặt chẽ với 

nhau do đó trong quá trình nghiên cứu nếu kết quả nghiên cứu cho thấy <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

Zn trong đất nông nghiệp tại phường Châu Khê cao thì chứng tỏ <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Fe tích 

tụ trong đất cũng cao. 

2

PHẦN 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 

2.1. KHÁI NIỆM KIM LOẠI NẶNG 

Theo Liên hiệp Hóa học thuần túy và ứng dụng (IUPAC): ‘‘Kim <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> là 

những nguyên tố <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> có tỷ trọng lớn hơn 5mg/cm 3 và <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> nhẹ là 

những nguyên tố có tỷ trọng nhỏ hơn 5mg/cm 3 ” (Lê Huy Bá, 2008). 

Một số nguyên tố <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> thường gặp như: chì (Pb), sắt (Fe), đồng (Cu), 

kẽm (Zn), thủy ngân (Hg), Crôm (Cr), cadimi (Cd)… Các nguyên tố <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> nhẹ 

natri (Na), magie (Mg), canxi (Ca), kali (K)… 

Các nguyên tố <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> là thành phần tự nhiên của vỏ trái đất. Các 

nguyên tố này nguy hiểm do chúng có xu hướng tích lũy sinh học. Việc tích lũy sinh 

học có nghĩa là một sự tăng lên về nồng độ của một chất trong cơ thể sinh vật theo 

thời gian, và được so sánh với nồng độ ở môi trường xung quanh. 

2.2. THỰC TRẠNG MÔI TRƯỜNG 

2.2.1. Thực trạng môi trường thế giới 

Ngày nay, các hiểm họa và thách thức về môi trường không còn là giới hạn 

trong phạm vi của từng quốc gia hay từng khu vực mà đã mang tính tính toàn cầu. 

Năm 1992, 165 quốc gia đã tham dự Hội nghị Thượng đỉnh về môi trường và phát 

triển của Liên Hiệp Quốc tổ chức ở Rio de Janeiro (Braxin), báo động cho toàn thể 

nhân <strong>loại</strong> biết rằng sự phát triển mạnh mẽ kinh tế trên thế giới ở thế kỷ 20 đã làm 

thay đổi khí hậu trái đất theo chiều hướng xấu đi. Đến năm 1997, hội nghị toàn cầu 

tại Kyoto (Nhật Bản) đã đưa ra kế hoạch giảm <strong>lượng</strong> khí thải độc hại, ngăn chặn 

hiện tượng ‘‘hiệu ứng nhà kính’’ làm cho trái đất nóng lên và gây ra các thảm hoạ 

môi trường toàn cầu; và các hội nghị được tổ chức ở The Hague (Hà Lan) năm 2000 

và Bonn (Đức) năm 2001 để tiếp tục công việc trên. Môi trường thế giới trong 

những năm đầu thế kỷ 21 đang phải đương đầu với hàng loạt các vấn đề sau: 

2.2.1.1. Khí hậu toàn cầu biến đổi và tần suất xuất hiện thiên tai gia tăng 

Vào cuối năm 1990, mức phát tán dioxin cacbon (CO 2 ) hàng năm xấp xỉ 

bằng 4 lần mức phát tán năm 1950 và <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> CO 2 đã đạt đến mức cao nhất trong 

những năm gần đây. Theo đánh <strong>giá</strong> của Ban Liên Chính phủ về biến đổi khi hậu thì 

có bằng chứng cho thấy ảnh hưởng rất rõ rệt của con người đến khi hậu toàn cầu. 

Những kết quả dự báo gồm việc dịch chuyển của các đới khí hậu, những thay đổi 

trong thành phần loài và năng suất của hệ sinh thái, sự gia tăng các hiện tượng trong 

3

thời tiết khắc nghiệt và những tác động đến sức khỏe con người. Các nhà khoa học 

cho biết, trong vòng 100 năm trở lại đây, trái đất đã nóng lên có thể mang lại những 

bất lợi, đó là: 

- Mực nước biển có thể dâng lên cao 25-140cm, do sự tan băng và sẽ nhấn 

chìm một vùng ven biển rộng lớn, làm mất đi nhiều vùng sản xuất nông nghiệp, dẫn 

đến đói nghèo, đặc biệt ở các nước đang phát triển (Lê Văn Khoa, 2003). 

- Thời tiết thay đổi dẫn đến gia tăng tần xuất thiên tai như gió, bão, hỏa hoạn 

và lũ lụt. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sự sống của loài người một cách trực 

tiếp và gây ra những thiệt hại về kinh tế mà còn gây ra nhiều vấn đề môi trường 

nghiêm trọng khác. Các trận hỏa hoạn tự nhiên không kiểm soát được vào các năm 

từ 1996 – 1998 đã thiêu hủy nhiều rừng ở Braxin Canada, Khu tự trị. 

Nội Mông ở Đông bắc Trung Quốc, Inđônêxia, Italia, Mêhicô, Liên Bang Nga 

và Mỹ. Những tác động của các vụ cháy rừng đối với dân Đông Nam Á là 1,4 tỷ 

USD, các vụ cháy rừng còn đe dọa nghiêm trọng tới đa dạng sinh hoạt (Lê Văn 

Khoa, 2003). 

2.2.1.2. Sự suy giảm tầng ôzôn (O 3 ) 

Vấn đề giữ gìn tầng ôzôn có vai trò sống còn đối với nhân <strong>loại</strong>. Tầng ôzôn có 

vai trò bảo vệ, chặn đứng các tia cực tím có ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống của con 

người và các loài sinh vật trên trái đất. Bức xạ cực tím có nhiều tác động, hầu hết 

mang tính chất phá hủy đối với con người, động vật và thực vật cũng như các loài 

vật liệu khác, khi tầng ôzôn tiếp tục bị suy thoái, các tác động này càng trở nên tồi 

tệ. Ví dụ, mức cạn kiệt tầng ôzôn là 10% thì mức bức xạ tia cực tím ở các bước sóng 

gây phá hủy tăng 20%. Bức xạ tia cực tím có thể gây hỏng mắt, làm đục thủy tinh 

thể và phá hoại võng mạc, gây ung thư da, làm tăng các bệnh về đường hô hấp. 

Đồng thời bức xạ tia cực tím tăng lên được coi là nguyên nhân làm suy giảm các hệ 

số miễn dịch của con người và động vật, đe dọa tới đời sống của động và thực vật 

nổi trong môi trường nước nhờ quá trình chuyển hóa qua quang hợp để tạo ra thức 

ăn trong môi trường thủy sinh (Lê Văn Khoa, 2003). 

2.2.1.3. Tài nguyên bị suy thoái 

Rừng, đất rừng và đồng cỏ hiện vẫn đang bị suy thoái hoặc bị triệt phá mạnh 

mẽ, đất hoang bị biến thành sa mạc. Sa mạc Sahara có diện tích rộng 8 triệu km2, 

mỗi năm tăng thêm 6-7 km 2 . Một bằng chứng mới cho thấy, sự biến đổi khí hậu 

cũng là nguyên nhân gây thêm tình trạng xói mòn đất ở nhiều khu vực. Gần đây, 

4

250 nhà thổ nhưỡng học được Trung tâm Thông tin và Tư liệu Quốc tế Hà Lan tham 

khảo lấy ý kiến cho rằng, khoảng 350 triệu ha đất màu mỡ (gần bằng diện tích của 

Tây Âu) đã bị suy thoái do bàn tay của con người, làm mất đi tính năng sản xuất 

nông nghiệp. Khoảng 910 triệu ha đất tốt (tương đương diện tích của Ôxtraylia) 

sẽ bị suy thoái ở mức trung bình, giảm tính năng sản xuất và nếu không có biện 

pháp cải tạo thì quỹ đất này sẽ bị suy thoái ở mức độ mạng trong tương lai gần. 

Theo tổ chức Lương thực Thực phẩm thế giới (FAO) thì trong vòng 20 năm tới, 

hơn 140 triệu ha đất (tương đương với diện tích của Alaska) sẽ bị mất đi <strong>giá</strong> trị 

của trồng trọt và chăn nuôi. Đất đai ở hơn 100 nước đang chuyển sang dạng 

hoang mạc, nghĩa là có khoảng 900 triệu người đang bị đe dọa. Trên phạm vi 

toàn toàn cầu, khoảng 25 tỷ tấn đất đang bị cuốn trôi hàng năm vào các sông ngòi 

và biển cả (Lê Văn Khoa, 2003). 

- Sự phá hủy rừng vẫn đang diễn ra với mức độ cao, trên thế giới diện tích 

rừng có khoảng 40 triệu km2, song cho đến nay diện tích này đã bị mất đi một 

nửa, trong số đó, rừng ôn đới chiếm khoảng 1/3 và diện tích rừng nhiệt đới 2/3. 

Sự phá hủy rừng xảy ra mạnh, đặc biệt ở những nước đang phát triển. Chủ yếu do 

nhu cầu khai thác gỗ, củi, nhu cầu lấy đất nông nghiệp và cho nhiều mục đích 

khác (Lê Văn Khoa, 2003). Ở các nước phát triển, diện tích rừng tăng 9 triệu ha, 

con số này còn quá nhỏ so với diện tích rừng đã bị mất đi. Chất <strong>lượng</strong> của những 

khu rừng còn lại đang bị đe dọa bởi nhiều sức ép do tình trạng gia tăng dân số, 

mưa axit, nhu cầu khai thác gỗ củi và cháy rừng. Nơi cư trú của các loài sinh vật 

bị thu hẹp, bị tàn phá, đe dọa tính đa dạng sinh học ở các mức độ về gien, các 

giống loài và các hệ sinh thái (Lê Văn Khoa, 2003). 

2.2.1.4. Ô nhiễm môi trường đang xảy ra ở quy mô rộng 

Sự phát triển đô thị, KCN, du lịch và việc đổ bỏ các <strong>loại</strong> chất thải vào đất, 

biển, các thủy vực đã gây ô nhiễm môi trường ở quy mô ngày càng rộng, đặc biệt 

là các khu đô thị. Nhiều vấn đề môi trường tương tác với nhau ở các khu vực 

nhỏ, mật độ dân số cao. Ô nhiễm môi trường không khí, rác thải, chất thải nguy 

hại, ô nhiễm tiếng ồn và nước đang biến những khu vực này thành các điểm nóng 

về môi trường. Khoảng 30-60% dân số đô thị ở các nước có thu nhập thấp vẫn 

còn thiếu nhà ở và các điều kiện vệ sinh. Lượng nước ngọt đang khan hiếm trên 

hành tinh cũng bị chính con người làm tổn thương, một số nguồn nước bị nhiễm 

<strong>nặng</strong> đến mức không còn khả năng hoàn nguyên. 

5

Hiện nay, đại dương đang bị biến thành nơi chứa rác khổng lồ của con 

người, nơi chứa đựng đủ các <strong>loại</strong> chất thải của nền văn minh kỹ thuật, kể cả chất 

thải hạt nhân. Việc đổ các chất thải xuống biển đang làm ô nhiễm các khu vực 

ven biển trên toàn thế giới, gây hủy hoại các hệ sinh thái như đất ngập nước, rừng 

ngập mặn và các dải san hô. 

Trên thế giới, nhiều vùng đất đã được xác định là bị ô nhiễm. Ví dụ, ở Anh 

chính thức xác nhận 300 vùng với diện tích 10.000 ha bị ô nhiễm, tuy nhiên trên 

thực tế có tới 50.000 – 100.000 vùng với diện tích khoảng 100.000 ha bị ô nhiễm. 

Còn ở Mỹ, có khoảng 25.000 vùng, Hà Lan là 6.000 vùng đất bị ô nhiễm cần 

phải xử lý (Lê Văn Khoa, 2003). 

2.2.1.5. Sự gia tăng dân số 

Con người là chủ của trái đất, là động lực chính làm tăng thêm <strong>giá</strong> trị của 

các điều kiện kinh tế - xã hội và chất <strong>lượng</strong> cuộc sống. Tuy nhiên, xung <strong>lượng</strong> 

gia tăng dân số hiện nay ở một số nước đi đôi với đói nghèo, suy thoái môi 

trường và tình hình kinh tế bất lợi đã gây ra xu hướng làm mất cân bằng nghiêm 

trọng giữa dân số và môi trường. 

Đầu thế kỷ XIX, dân số thế giới mới có 1 tỷ người nhưng đến năm 1999 

đã tăng lên 6 tỷ người, trong đó trên 1 tỷ người trong độ tuổi 14-24 tuổi. Mỗi 

năm dân số trên thế giới tăng khoảng 6,9-7,4 tỷ người và đến năm 2025 dân số sẽ 

là 8 tỷ người. 95% dân số tăng thêm nằm ở các nước đang phát triển, do đó các 

nước này sẽ phải đối mặt với những vấn đề nghiêm trọng cả về kinh tế, xã hội, 

đặc biệt là môi trường sinh thái. Việc giải quyết những hậu quả do dân số tăng 

của những nước này có lẽ còn khó khăn gấp nhiều lần những xung đột về chính 

trị trên thế giới (Lê Văn Khoa, 2003). 

2.2.1.6. Sự suy giảm đa dạng sinh học 

Các loài động thực vật qua quá trình tiến hóa hàng trăm triệu năm đã và 

đang góp phần quan trọng việc duy trì sự cân bằng môi trường sống trên trái đất, 

ổn định khí hậu, làm sạch các nguồn nước, hạn chế xói mòn đất, làm tăng độ phì 

nhiêu cho đất. Sự đa dạng của tự nhiên cũng là nguồn thực phẩm lâu dài của con 

người và là nguồn gien phong phú để tạo ra các giống loài mới. Tuy nhiên, nhân 

<strong>loại</strong> đang phải đối mặt với một thời kỳ tuyệt chủng lớn nhất của các loài động thực 

vật. Thảm họa này tiến triển nhanh nhất và có hậu quả rất nghiêm trọng. Theo tính 

toán, trên thới giới có 492 chủng quần thực vật có tính chất di truyền độc đáo đang 

bị đe dọa tuyệt chủng. Sự đe dọa không chỉ riêng đối với động vật và thực vật 

6

hoang dại mà trong nhiều thập kỉ gần đây với cuộc cách mạng xanh trong nông 

nghiệp, công nghiệp hóa đã làm biến mất nhiều giống loài địa phương quý hiếm, 

1.500 giống lúa địa phương đã bị tuyệt chủng trong 20 năm qua ở Inđônêxia. Đối 

với vật nuôi trên toàn cầu, đã có 474 giống vật nuôi đươc coi là quý hiếm và tổng 

cộng đã có 617 giống vật nuôi đã tuyệt chủng (Lê Văn Khoa, 2003). 

Ngoài ra còn xuất hiện nhiều vấn đề môi trường khác nữa như sức khỏe và 

định cư, ô nhiễm biển, quan hệ kinh tế, an ninh và môi trường… 

2.2.2. Thực trạng môi trường Việt Nam 

2.2.2.1. Ô nhiễm môi trường đất 

Ô nhiễm môi trường đất được xem là tất cả các hiện tượng làm nhiễm bẩn 

môi trường đất bởi các chất gây ô nhiễm. Đất bị ô nhiễm có thể phân <strong>loại</strong> theo 

nguồn gốc phát sinh, hoặc các tác nhân gây ô nhiễm: do chất thải sinh hoạt, do 

hoạt động công nghiệp, do hoạt động nông nghiệp, do chất độc hóa học… Ô 

nhiễm đất sẽ làm đảo lộn cân bằng sinh thái, các chất dinh dưỡng và phá hủy cấu 

trúc của đất, dưới đây là một nguyên nhân chủ yếu gây ô nhiễm đất: 

* Ô nhiễm do tác nhân sinh học 

Những tác nhân sinh học có thể làm ô nhiễm đất, gây ra bệnh ở người và 

động vật như Trực khuẩn lỵ, thương hàn hoặc amip, ký sinh trùng (giun, sán…). Sự 

ô nhiễm này phát sinh là do những phương pháp đổ bỏ chất thải nguy hoặc sử dụng 

phân bắc tươi, bùn ao tươi, bùn kênh dẫn chất thải sinh hoạt bón trực tiếp cho đất. 

Hiện nay, ở các vùng nông thôn miền Bắc, tập quán sử dụng phân bắc và 

phân chuồng tươi trong canh tác vẫn còn phổ biến. Chỉ tính riêng trong nội thành 

Hà Nội, hàng năm <strong>lượng</strong> phân bắc thải ra khoảng 550.000 tấn, trong khi đó, công 

ty Vệ sinh môi trường chỉ đảm bảo thu được 1/3, số còn lại được nông dân chở 

về bón cho cây trồng gây mất vệ sinh và gây ô nhiễm đất. Ở các vùng nông thôn 

phía nam, đặc biệt là vùng đồng bằng song cửu long, phân tươi ở một số nơi còn 

được coi là nguồn thức ăn cho cá (Lê Văn Khoa, 2003). 

Tại vùng trồng rau Mai Dịch (Từ Liêm, Hà Nội) mật độ trứng giun đũa là 

27,4 trứng/100g đất; trứng giun tóc là 3,2 trứng/100g đất. Theo điều tra của Viện 

Thổ nhưỡng – Nông hóa (1993-1994), tại một số vùng trồng rau, nông dân chủ 

yếu sử dụng phân bắc tươi với liều <strong>lượng</strong> khoảng từ 7-12 tấn/ha. Do vậy, trong 1 

lít nước mương máng khu trồng rau có tới 360 E.coli, ở nước giếng công cộng là 

20, còn trong đất lên tới 2.105/100g đất. Chính vì thế, khi điều tra sức khỏe 

người trồng rau thường xuyên sử dụng phân bắc tươi cho thấy có tới khoảng 60% 

7

số người tiếp xúc với phân bắc từ 5-20 năm; 26,7% tiếp xúc trên 20 năm làm cho 

53,3% số người được điều tra có triệu trứng thiếu máu(nam 37%, nữ 62,5%); 

60% số người bị bệnh ngoài da (nam 27,8%; nữ 72,2%). Như vậy ở Việt Nam, 

tình hình đất bị nhiễm trứng giun ký sinh, nhiễm trùng vi sinh vật nổi lên ở từng 

nơi, từng lúc, nhất là ở vùng nông thôn và vùng trồng rau hàng hóa…(Hội khoa 

học đất Việt Nam, 2000). 

* Ô nhiễm đất do chất thải công nghiệp 

Các chất thải công nghiệp có thể ở dạng lỏng, khí hoặc dạng rắn, có thể là 

chất vô cơ, hữu cơ, xà phòng, thuốc nhuộm, kiềm hoặc axit… đặc biệt nguy hiểm 

là các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> như chì, thủy ngân, asen… 

Ô nhiễm đất do nước thải sinh hoạt, nước thải công nghiệp, rác thải, bụi, 

khói ở một số vùng sản xuất nông nghiệp ven đô Hà Nội, Nha Trang, Thành phố 

Hồ Chí Minh, thành phố Cần Thơ, Khu công nghiệp Việt Trì… đã được ghi nhận 

là đang trở thành vấn đề môi trường cấp bách và đang gia tăng theo tốc độ đô thị 

hóa và phát triển công nghiệp. Hiện trạng ô nhiễm đất xung quanh các lò gạch, 

ngói, gốm sứ, nhà máy luyện <strong>kim</strong> mà theo kết quả nghiên cứu bước bước đầu của 

Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường (1995) trước đây đã cho thấy các chất 

độc hại như cacbonmonooxyt, asbestos, berillum, thủy ngân, asen, KLN tích lũy 

trong đất theo chiều hướng ngày càng tăng, xâm nhập vào nông sản, thực 

phẩm… gây ô nhiễm môi trường. 

Đất càng ở gần trung tâm công nghiệp, nhà máy thì khả năng bị ô nhiễm 

càng lớn. Khi đất bị ô nhiễm, thực vật, nước uống cho vật nuôi bị nhiễm độc rồi 

gây ảnh hưởng đến con người. Nhiều loài sinh vật trong đất có ích bị tiêu diệt 

như : giun đất, côn trùng có ích, vi sinh vật đất…(Bộ Khoa học Công nghệ và 

Môi trường, 2001). 

Đất của mội số vùng kế cận một số khu công nghiệp ở Hà Nội, Thái 

Nguyên, khu hóa chất Đức Giang, khu công nghiệp Văn Điển, Việt Trì, Biên 

Hòa… đã có hiện tượng bị ô nhiễm do các <strong>loại</strong> chất thải. Ví dụ, đất ở quanh khu 

nhà máy Văn Điển, hóa chất Đức Giang, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> sunphat tích lũy trong đất 

một phần có nguồn gốc từ khói nhà máy, bụi, khói xăng của các phương tiện giao 

thông cơ giới (Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường, 2001). 

* Ô nhiễm đất do phân hóa học 

Do áp lực của sự gia tăng dân số, nguồn tài nguyên đất bị thu hẹp, cộng 

với xu thế giảm độ phì của đất đã dẫn đến việc gia tăng số <strong>lượng</strong> sử dụng phân 

8

ón để đạt được sản <strong>lượng</strong> nông nghiệp lớn hơn. Việt Nam là một trong những 

nước đang phát triển, có bình quân thu nhập đầu người thấp, nông nghiệp chiếm 

một vai trò quan trọng với 75% lao động và 80% dân số sống về nông nghiệp do 

vậy việc sử dụng phân bón trong nông nghiệp, đặc biệt là phân hóa học ngày một 

tăng lên. 

Lượng phân hóa học ở Việt Nam được sử dụng ở mức trung bình là 62,7 

kg/ha vào năm 1985 và 73,5kg/ha vào năm 1990. Hiện nay mức sử dụng phân 

bón hóa học ở Việt Nam chưa cao, tuy nhiên ở một số vùng sản xuất rau thâm 

canh, phân bón hóa học đã bị lạm dụng quá mức, gây mất cân đối dinh dưỡng đối 

với cây trồng, làm giảm chất <strong>lượng</strong> nông sản và làm suy thoái đất vùng sản xuất 

rau như Hà Nội, Đà Lạt…(Hội khoa học đất Việt Nam, 2000). 

Trong việc sử dụng phân hóa học, nếu biết dùng đúng <strong>loại</strong> phân, đúng cách, 

đúng đất thì sẽ cho hiệu quả cao, nhưng thực ra phân bón hóa học thiếu tác dụng 

tổng hợp toàn diện và bền vững như phân hữu cơ. Bởi vì phân hóa học chỉ chứa 

một vài chất dinh dưỡng cần thiết chiếm 5-10% hoặc nhiều lắm là 20-30% <strong>lượng</strong> 

phân đem bón. Phần còn lại là những chất khồng cần thiết cho cây trồng mà có khi 

còn gây độc cho cây hoặc làm cho chai cứng đất nhất là khi dùng quá liều. Ví dụ, 

phân lân là <strong>loại</strong> phân hóa học khó hòa tan trong nước, chỉ có khoảng 10% lân bón 

vào đất là có thể hòa tan được cho cây hút. Hơn 90% <strong>lượng</strong> phân bón vào đất 

không hòa tan trong nước được tích trữ lại trong đất là nguồn gây ô nhiễm môi 

trường đất. Chúng làm thay đổi thành phần và tính chất đất, nếu sử dụng không 

hợp lý sẽ làm chai cứng đất, làm chua đất, làm thay đổi cân bằng dinh dưỡng giữa 

đất với cây trồng. Mặt khác khi đất đã bão hòa các chất, chúng sẽ xâm nhập vào 

nguồn nước, vào khí quyển gây ô nhiễm …(Hội khoa học đất Việt Nam, 2000). 

Các <strong>loại</strong> phân đạm và kali thì ngược lại, dễ hòa tan, có thể hòa tan trong 

nước để tưới cho cây, nhưng cũng chỉ có một phần đạm và kali được cây sử 

dụng, phần thừa của phân mà cây không cần dùng như các gốc sunphat sẽ bị giữ 

lại trong đất cũng làm cho đất chua thêm hoặc bị trôi thấm vào đất, vào nước, 

làm ô nhiễm nguồn đất, nguồn nước gây độc hại cho sản xuất và sinh hoạt. 

* Ô nhiễm đất do hóa chất bảo vệ thực vật 

Trong cả nước, bình quân từ năm 1976 – 1980 đã sử dụng hóa chất bảo vệ 

thực vật 5.100 tấn/ năm, từ 1981-1985 bình quân 3.920 tấn/năm, ước tính hiện 

nay khoảng 50.000 tấn/ năm. Mức độ sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật theo đổi 

theo vùng cây trồng(lúa, rau, cây công nghiệp). Vùng trồng rau sử dụng 

9

HCBVTV với tần suất lớn gấp nhiều lần so với vùng trồng lúa. Ví dụ, ở vùng 

trồng râu Mai Dịch và Tây Tựu (Từ Liêm, Hà Nội), Đà Lạt (Lâm Đồng) trong 

mỗi vụ lúa phun thuốc từ 1-3 lần, ở vùng trồng lúa ĐBSCL mỗi vụ phun thuốc từ 

2-5 lần …(Hội khoa học đất Việt Nam, 2000). 

Đa số các HCBVTV phân hủy trong nước rất chậm (từ 6 -24 tháng), tạo ra 

dư <strong>lượng</strong> đáng kể ở trong đất. Trung bình có khoảng 50% <strong>lượng</strong> thuốc trừ sâu 

được phun đã rớt xuống đất và lôi cuốn và chu trình đất – cây – động vật – 

người. Theo Lichtenstein (1961) 1 năm sau khi phun, DDT còn 80%, Lindan còn 

60%, Aldrin còn 20%; sau 3 năm DDT còn 50%. Clo hữu cơ tồn tại trong đất từ 

4-15 năm, cacbonat từ 1-2 năm …(Hội khoa học đất Việt Nam, 2000). 

Việc tăng cường sử dụng các chất hóa học có tác động mạnh đến môi 

trường đất, gây hại đến nhiều cho hệ sinh vật sống trong đất, các loài động thực 

vật sống trên đất làm nhiễu loạn cân bằng sinh học. Đất thiếu sinh vật sống trở 

lên môi trường trơ, gây cản trở cho việc sử dụng đất lâu dài và <strong>giá</strong>n tiếp tác động 

tiêu cực đến cây trồng. 

* Ô nhiễm đất do chất độc hóa học 

Theo thống kê của chính phủ Mỹ, gần 50% diện tích rừng và đất canh tác ở 

miền nam Việt Nam đã bị rải chất độc hóa học từ 1 lần trở lên. Mỹ đã sử dụng 72 

triệu lít chất làm rụng lá và diệt cỏ có nồng độ cao, trong đó có chất độc màu da 

cam có chứa dioxin chiếm 60%, chất trắng chiếm 13% và chất xanh chiếm 27%. 

Cùng với 15 triệu tấn bom đạn cũng được thả xuống đã hủy diệt hàng triệu ha 

rừng và đất trồng trọt, nhiễm độc nhiều nguồn nước, gây tổn hại nghiêm trọng về 

số <strong>lượng</strong> và chủng <strong>loại</strong> các sinh vật, đặc biệt là gây hậu quả nghiêm trọng về sức 

khỏe con người … (Hội khoa học đất Việt Nam, 2000). 

2.3. NHỮNG NGHIÊN CỨU VỀ Ô NHIỄM KIM LOẠI NẶNG TRÊN THẾ 

GIỚI VÀ Ở VIỆT NAM 

2.3.1. Những nghiên cứu về ô nhiễm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trên thế giới 

Đất bị ô nhiễm do nhiều nguyên nhân khác nhau: do hậu quả từ các hoạt 

động của con người thuộc nhiều lĩnh vực như công nghiệp, nông nghiệp, giao 

thông vận tải, tai biến của thiên nhiên, do chiến tranh… Ô nhiễm đất là vấn đề 

thời sự của quốc tế hiện nay, được nhiều nhà khoa học của nhiều nước trên thế 

giới đặc biệt quan tâm như Vương Quốc Anh, Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia, 

New – Zealand, Đức, Trung Quốc, Mỹ và nhiều nước khác. 

Theo Galloway và Freedmas (1982) thì sự phát thải của một số nguyên tố 

10

<strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> từ các hoạt động tự nhiên và nhân tạo trên thế giới hàng năm được 

thể hiện trong bảng sau đây: 

Bảng 2.1. Sự phát thải toàn cầu của một số nguyên tố <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> 

Đơn vị: 10 8 g/năm 

Cd 

Cu 

Pb 

Zn 

Nguyên tố Tự nhiên Nhân tạo 

2,9 

55 

190 

2600 

59 

20000 

360 

8400 

Nguồn: Galloway và Freedmas (1982) 

2.3.1.1. Đất bị ô nhiễm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> do nguyên nhân tự nhiên 

Theo Mitchell (1964) đá macma và biến chất là nguồn chứa nhiều KLN 

nhất trong tự nhiên và là nguồn cung cấp <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> cho đất. Các <strong>loại</strong> đá này chiếm 

tới 95% bề mặt trái đất, còn lại 5% là các đá thứ sinh. Đối với đá nguyên sinh, 

80% là đá phân lớp, 15% là đá cát mẹ, và 5% là đá vôi. Vai trò quan trọng của các 

đá thứ sinh là khoáng vật mẹ trong quá trình hình thành đất chiếm đến 75% bề mặt 

trái đất. Khả năng trao đổi của KLN với cây trồng và hệ sinh thái quay vòng phụ 

thuộc vào trạng thái phong hóa của đá. Đá cát kết bao gồm nhiều khoáng vật khó 

bị phong hóa do vậy chỉ cung cấp một <strong>lượng</strong> nhỏ nhất các KLN trong đất. Một vài 

<strong>loại</strong> khoáng dễ bị phong hóa từ các đá macma và metamorphic, bao gồm olivine, 

hornblende, augite, cung cấp một <strong>lượng</strong> khá lớn các KLN. 

Bảng 2.2. Thành phần <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> của một số khoáng vật 

Trạng thái phong hóa Khoáng vật Hiện diện KLN 

Dễ bị phong hóa Olivine Đá macma Cu, Zn 

Anorthite 

Augite Đá siêu Bazơ, bazơ núi lửa Cu, Zn, Pb 

Hornblende Đá macma và biến chất Cu, Zn 

Albite 

Biotite 

Cu 

Coase, intermediate igneous rocks Cu 

Orthoclase Đá macma axít Cu 

Muscovite Granite, phiến thạch, thủy tinh Cu 

Cu, Zn 

Khả năng ổn định 

khoáng tăng 

Magnetite Đá macma và biến chất Zn 

Nguồn: Alter Mitchell (1964) 

11

Bảng 2.3. Hàm <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong không khí tại các khu vực núi lửa 

Đơn vị tính: ng.m -3 

Nguyên tố Châu Âu Bắc Mỹ Núi lửa Hawai 

Cu 8-4900 5-1100 200-300 

Zn 13-16.000

minh Châu Âu khuyến cáo rằng chỉ nên sử dụng bùn cặn trong nông nghiệp khi 

nồng độ <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> < 4000 mg Zn g -1 (<strong>giá</strong> trị bắt buộc), 2500 mg Pb g -1 (<strong>giá</strong> 

trị khuyến cáo). Hay nói một cách khác, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> đưa vào đất của Zn là 30kg 

Zn ha/năm và Pb: 10-15 kg Pb ha/năm. 

Phân phốt phát vô cơ là nguồn quan trọng góp phần tăng <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd và 

một số <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> khác như Cr và Pb trong đất nông nghiệp. Alloway (1990) 

cho rằng tất cả các đất thâm canh bón phân phốt pho sẽ làm tăng <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd 

trong đất. Các kết quả nghiên cứu của Alloway chỉ ra rằng các <strong>loại</strong> đá chứa phốt 

pho của Senegal và Togo có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd cao nhất 255 tấn và 160 tấn. Trên thế 

giới, Nriagu (1980) dự báo phân phốt pho với <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> trung bình 7 mg g -1 , đi 

vào môi trường khoảng 660 tấn Cd/ năm (Trịnh Quang Huy, 2009). 

Campbell và các cs. (1983) so sánh <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> bị phát tán bởi tự nhiên 

và các hoạt động sản xuất của con người vào không khí cho thấy tốc độ phát thải 

bởi con người lớn hơn các quá trình tự nhiên 15 lần – Cd, >100 lần – Pb, 13 lần – 

Cu, và 21 lần – Zn. 

2.3.1.3. Đất bị ô nhiễm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> do các hoạt động công nghiệp và 

khai khoáng 

Theo nghiên cứu ở vương quốc Anh, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd ở lớp đất mặt xung 

quanh các vùng khai thác kẽm là 2 – 336ppm. Còn ở Mỹ, những vùng lân cận các 

nhà máy chế biến <strong>kim</strong> <strong>loại</strong>, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd là 26 – 1500ppm (Lê Huy Bá, 2008). 

Những nghiên cứu tại Mỹ cho thấy: Phần lớn chì (Pb) được phát hiện thấy 

trong đất và bụi bắt nguồn từ sơn, khí thải của các <strong>loại</strong> xe chạy bằng động cơ và 

phế thải từ công nghiệp. Hàm <strong>lượng</strong> Pb tìm thấy trong một số khu vực thành thị 

trên 1000mg/g. Còn lại Luân Đôn (Anh), <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb trong đất dao động từ 

60-13700 mg/g (Erick Millstone, 1997). 

Nghiên cứu của Rutherford và Bray (1979) đã cho thấy nồng độ tổng số của 

các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> Ni, Cu và Zn trong đất đo được là khá cao tại khoảng cách 3,5 km từ 

nhà máy luyện Ni. Nghiên cứu các nồng độ của <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> trong thực vật gần các 

nhà máy luyện Pb - Zn tại Avonmouth nước Anh cho thấy nồng độ của các <strong>kim</strong> 

<strong>loại</strong> Pb, Zn và Cd trong lúa mạch là 225 mg Pb g -1 , 1600 mg Zn g -1 và 50 mg Cd 

g -1 , nồng độ của các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> này giảm theo khoảng cách từ nhà máy cụ thể tại 

khoảng cách 13 km nồng độ của các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> trong đất là 25 mg Pb g -1 , 200 mg 

13

Zn g -1 và 5 mg Cd g -1 . Các tác giả cũng tìm thấy sự suy giảm nồng độ của các 

<strong>kim</strong> <strong>loại</strong> Cd và Zn trong thực vật theo khoảng cách rõ nét hơn đối với Pb (Trịnh 

Quang Huy, 2009). 

Các hoạt động khai mỏ cũng thải ra một <strong>lượng</strong> lớn các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> như 

Pb góp phần gây ô nhiễm đất. Lượng phát thải Pb từ hoạt động khai thác mỏ 

trước năm 1850 là 55.103 tấn; từ năm 1850-1900 là 25.103 tấn; từ năm 1900 đến 

1940 là 51.103 tấn; năm 1950 là 1670.103 tấn; năm 1960 là 2387.103 tấn; năm 

1970 là 3395.103 tấn và năm 1980 là 3096.103 tấn (Phạm Văn Khang, Lê Tuấn 

An, Nguyễn Ngọc Minh và Nguyễn Mạnh Khải, 2003). 

Theo Nriagu và Pacyma (1988) một <strong>lượng</strong> lớn KLN bị vận chuyển trong 

không khí có nguồn gốc từ các hoạt động sản xuất của con người, từ quá trình đốt 

cháy nhiên liệu, khai khoáng, luyện <strong>kim</strong>. Khoảng 21% Cd đi vào đất thông qua 

trầm tích không khí do khai khoáng (Trịnh Quang Huy, 2009). 

2.3.1.4. Đất bị ô nhiễm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> do giao thông 

Theo nghiên cứu của Virginiaw – Maclaren (1994) đất cạnh đường cao tốc 

có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> chì lớn hơn 100.000ppb; thực vật cạnh đường giao thông có <strong>hàm</strong> 

<strong>lượng</strong> chì 6.000 – 300.000ppb. 

Hàm <strong>lượng</strong> Pb bên cạnh đường quốc lộ cao hơn các khu vực khác do sử 

dụng xăng chứa chì, trên toàn cầu <strong>lượng</strong> chì phát thải được Pacyna (1986) dự báo 

là khoảng 170 x 109 mg/năm, hoặc 45% của tất cả các nguồn phát thải Pb (Trịnh 

Quang Huy, 2009). 

Davies (1990) cho rằng những khu vực 15m cạnh đường <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb 

thường vượt quá 1 mg m -3/1000 xe tải (<strong>giá</strong> trị được tính trung bình trong 24 

giờ). Tại những nơi xa đường, ảnh hưởng của Pb phụ thuộc vào cấp hạt, đặc biệt 

các hạt có kích thước < 2mm, bị khuếch tán ra xa từ nền đường. Có sự khác biệt 

giữa nồng độ chì trong đất tại khoảng cách 40m. Các tác giả đã kết luận chì trong 

đất có thể do các hạt thô lắng đọng, trong khi lá cây có diện tích bề mặt lớn nên 

có thể giữ các hạt mịn từ không khí ( Trịnh Quang Huy, 2009). 

2.3.2. Những nghiên cứu về ô nhiễm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> ở Việt Nam 

Theo Lê Thị Thủy, Phạm Quang Hà (2008): Lượng chưa Cu trung bình 

(ppm) trong các nhóm đất nông nghiệp Việt Nam tăng dần theo thứ tự sau: đất 

cát biển (6,2), đất xám (9,6), đất phù sa (22,4), đất phèn (24,6), đất mặn (41,9). 

Trong 5 <strong>loại</strong> đất này, <strong>lượng</strong> chứa Cu đều nằm dưới ngưỡng cho phép của TCVN 

14

7209-2002 đối với đất nông nghiệp (50 ppm), duy nhất đáng báo động đối với 

<strong>loại</strong> đất đỏ có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu vượt TCVN (58,3 ppm). Trong các nhóm đất nghiên 

cứu <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb đều dưới ngưỡng TCVN 7209-2002 (70 ppm), cao nhất ở đất 

mặn (44,7 ppm) và thấp nhất ở đất cát biển (10,9). Tương tự <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn nằm 

ở ngưỡng an toàn so với TCVN (200 pmm) cao nhất ở đất đỏ (99,1 ppm) và thấp 

nhất ở đất cát biển (19,0 ppm). 

2.3.2.1. Đất bị ô nhiễm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> do sản xuất nông nghiệp 

Trong điều kiện thâm canh tăng năng suất lúa hiện nay, phân NPK được 

bón thường xuyên với số <strong>lượng</strong> lớn, có thể gây nên sự mất cân bằng dinh dưỡng 

trong đất, đặc biệt là các nguyên tố vi <strong>lượng</strong>. 

Theo Đỗ Thị Thanh Ren, Nguyễn Thị Xuân Diệu (2002), <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu, Zn 

trong đất lúa vùng đồng bằng sông Cửu Long biến thiên từ 4,43-18,36 mg/kg đối 

với Cu và 2,98-16,16 mg/kg đối với Zn. 

Theo nghiên cứu của Nguyễn Hữu On, Ngô Ngọc Hưng (2004), <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

Cd trong đất lúa đồng bằng sông Cửu Long thay đổi từ 0,016-0,380 mg/kg đất 

đối với đất nhiễm mặn; từ 0,022-0,402 mg/kg đất phèn và từ 0,042-0,567 mg/kg 

đất phù sa ngọt. Nhìn chung, <strong>giá</strong> trị Cd tối đa (0,567 mg/kg đất) trong đất lúa 

đồng bằng sông Cửu Long còn thấp chưa vượt quá tiêu chuẩn cho phép đối với 

đất nông nghiệp. 

Theo kết quả nghiên cứu của Nguyễn Xuân Hải, Dương Tú Oanh (2006), 

<strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> trung bình của các nguyên tố Zn, Cu và Pb trong đất xã Tây Hựu, Từ 

Liêm, Hà Nội lần lượt là 36,90ppm; 38,80ppm và 2,41ppm đều nằm dưới 

ngưỡng cho phép. Riêng Cd có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> trung bình là 2,66ppm cao hơn 

ngưỡng cho phép là 2,0ppm, cá biệt có mẫu đạt 3,47 ppm. Sự ô nhiễm Cd trong 

đất là do việc sử dụng nhiều phân lân, phân NPK và các <strong>loại</strong> phân như phân chim 

và phân gà. 

Một kết quả nghiên cứu đối với nguyên tố Cd của Nguyễn Xuân Hải (2005) 

cho thấy <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd trong phân gà địa phương đến 6,721ppm. 

Qua nghiên cứu của Nguyễn Đình Mạnh và Cheang Hong (2003) cho thấy: 

<strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb trong đất tăng rất nhiều qua các vụ. Tại thời điểm thu hoạch vụ III, 

<strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> chì trong đất đạt tới 110,028 mg/kg. Đối với cadimi, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd 

tích lũy trong đất qua các vụ tỷ lệ thuận với nồng độ trong nước tưới. Hàm <strong>lượng</strong> 

Cadimin trong đất đạt tới 1,453 mg/kg. 

15

Qua kết quả phân tích của Nguyễn Công Vinh, Ngô Đức Minh (2005) cho 

thấy: <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> (Cd, Zn, Cu, Pb) trong vùng tưới nước thải ở 

ngoại thành thành phố Nam Định là: Cd từ 0,557-1,549ppm; Zn từ 36,04- 

55,25ppm; Cu từ 31,58-44,78ppm; Pb từ 39,35-46,43ppm. 

Nhìn chung, chưa có dấu hiệu ô nhiễm KLN trong đất. Tuy nhiên vùng 

đất tưới nước thải có xu hướng tăng sự tích lũy KLN trong đất. Kết quả phân 

tích các mẫu cho thấy rõ hiện tượng phú dưỡng đạm (chủ yếu đạm amôn), lân 

hòa tan, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> hữu cơ quá lớn, có nguy cơ ô nhiễm tổng hợp nước mặt và 

nước ngầm. 

2.3.2.2. Đất bị ô nhiễm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> do các hoạt động công nghiệp 

Các hoạt động công nghiệp là một nguyên nhân gây ô nhiễm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> 

trong đất. Nước thải từ các nhà máy không được xử lý triệt để có chưa các <strong>kim</strong> 

<strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> độc hại như Zn, Hg, Pb,… Một số nguồn thải có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> các nguyên 

tố như Cu, Pb, Zn vượt quá tiêu chuẩn cho phép. 

Bảng 2.4. Hàm <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong các nguồn nước thải (mg/l) 

Nguồn nước thải pH Cu Pb Zn Cd 

Nhà máy pin Văn Điển 7,19 0,024 0,012 1,543 0,009 

Công ty Orion-Hanel - 0,022 0,560 0,019 0,003 

Nhà máy nhiệt điện Phả Lại 7,20 0,014 0,013 0,021 0,002 

Nguồn: Lê Đức, Trần Khắc Tiệp, Nguyễn Ngọc Minh(2003) 

Phạm Bình Quyền (1993) đã tiến hành xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> chì trong đất 

sau khi đưa các <strong>loại</strong> nước thải của khu công nghiệp Văn Điển và khu công nghiệp 

Đức Giang vào ruộng. Kết quả cho thấy khu vực trước đây chịu ảnh hưởng của 

nhà máy pin và nhà máy phân lân Văn Điển, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> chì (ppb) là 24,70; khu 

vực ngoài ảnh hưởng của xưởng hóa chất thực nghiệm 25,70; trong đó khu vực 

chịu ảnh hưởng của xưởng hóa chất thực nghiệm: 55,40 (cao gấp hơn 2 lần); khu 

vực trộn dòng giữa nhà máy phân lân Văn Điển và xí nghiệp hóa chất thực 

nghiệm: 62,47. Còn ở Đức Giang (cánh đồng Cột mốc trũng) có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> chì là 

51,56 ppb. 

Trong đất nông nghiệp tại khu công nghiệp Hanel-Sài Đồng <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

chì dao động trong phạm vi từ 15,69-38,76ppm (phạm Văn Khang,2001). 

2.3.2.3. Đất bị ô nhiễm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> do các hoạt động làng nghề 

Kết quả của Lê Đức, Trần Khắc Hiệp, Nguyễn Ngọc Minh (2003) về sự 

tích lũy KLN trong đất ở các làng nghề tái chế <strong>kim</strong> <strong>loại</strong>: 

16

- Làng nghề tái chế chì xã Chỉ Đạo, Văn Lâm, Hưng Yên: Hàm <strong>lượng</strong> một 

số KLN như Pb, Cu, Zn trong nước thải và mẫu đất chịu ảnh hưởng là rất cao. 

Đặc biệt <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> chì ở ngưỡng báo động của sự ô nhiễm (273,63 mg/kg đất) 

cao hơn nhiều lần so với đối chứng (35,11 mg/kg đất). Sự tích lũy của một số 

KLN trong đất chịu ảnh hưởng của các nguồn thải đã cao hơn gấp nhiều lần, 

thậm chí hàng chục lần so với <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> của chúng ở những nơi không hoặc ít 

chịu ảnh hưởng của nước thải. 

- Làng nghề cơ <strong>kim</strong> phí Phùng Xá, Thạch Thất, Hà Tây (cũ): Các quá trình 

sản xuất cũng ảnh hưởng rất lớn đến môi trường nước và đất, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu, Pb 

và Zn trong nguồn nước thải rất cao. Đặc biệt là <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb trong nước thải 

(5,2 mg/l) cao gấp hơn 100 lần tiêu chuẩn cho phép (0,05 mg/l). Hàm <strong>lượng</strong> Zn 

trong đất chịu ảnh hưởng của nguồn nước thải là 130,12 mg/kg, cao gấp 3 lần so 

với vùng đối chứng (45,97 mg/kg); còn <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb trong đất là 304,59 mg/kg 

cao gấp gần 10 lần so với đối chứng (30,76 mg/kg). 

Nghiên cứu đất bị ô nhiễm Pb, Phạm Văn Khang (2001) cho biết <strong>hàm</strong> 

<strong>lượng</strong> chì trong đất nông nghiệp tại khu tái chế chì ở thôn Đông Mai, Văn Lâm, 

Hưng Yên trong tổng số 21 mẫu đất phân tích có 14,29% số mẫu có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

Pb là 100-200 pmm; 9,25% số mẫu có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb 200-300 ppm; 18,05% số 

mẫu có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb 300-400ppm; 9,52% số mẫu có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb 400- 

500ppm; 9,52% số mẫu có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb 500-600ppm; 18,05 số mẫu có <strong>hàm</strong> 

<strong>lượng</strong> 600-700ppm; 9,52% số mẫu có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 700-800ppm; 4,76% số mẫu có 

<strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb 900-1000ppm và 4,76% số mẫu có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb lớn hơn 

1000ppm. Như vậy 100% số mẫu đều vượt quá chỉ tiêu cho phép (TCCP là 

100ppm). Cũng theo nghiên cứu của Phạm Văn Khang (2001), <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> chì 

trong đất tại xã Chỉ Đạo, Văn Lâm, Hưng Yên dao động từ 125,4-2166,0 ppm. 

Lê Đức và Nguyễn Ngọc Minh (2001) tiến hành nghiên cứu ô nhiễm đất ở 

các khu vực làng nghề thủ công tái chế đồng xã Đại Đồng, Văn Lâm, Hưng Yên 

đã đưa ra kết luận rằng <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> đồng trong khu vực quanh làng nghề rất cao, 

cao hơn so với tiêu chuẩn của sở Khoa học Công nghệ và Môi trường Hà Nội từ 

2,5-4 lần. 

Kết quả phân tích của Phạm Quang Hà (2003) về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn trong đất 

và bùn ở làng nghề cô đúc nhôm, đồng xã Văn Môn, Yên Phong, Bắc Ninh. 

Lượng Zn phân tích được trung bình là 68,4mg/kg đất, dao động từ 33,7-97,0 

mg/kg đất. Lượng Zn phân tích được trung bình là 575mg/kg bùn, dao động từ 

44,7-8032,5 mg/kg đất. 

17

Theo nghiên cứu của Hồ Thị Lam Trà và Kazuhiko Egashira (2006) tại xã 

Văn Môn, Yên Phong, Bắc Ninh cho thấy : Hàm <strong>lượng</strong> KLN tổng số nằm từ 

0,18-0,27 mg/kg đối với Cd; 17,9-39,6 mg/kg đối với Cu; 19,5-40,0 mg/kg đối 

với Pb; và 25,6-114,0 mg/kg đối với Zn. Hàm <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> dễ tiêu nằm từ 

0,09-0,24 mg/kg đối với Cd; từ 6,6-18,7 mg/kg đối với Cu; từ 4,9-15,3 mg/kg đối 

với Pb; và từ 4,4-35,3 mg/kg đối với Zn. 

Theo Nguyễn Công Vinh, Ngô Đức Minh (2007): Hàm <strong>lượng</strong> Cd trong 

đất chịu ảnh hưởng của làng nghề dao động trong khoảng từ 0,72 mg/kg đất đến 

1,94 mg/kg đất và <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd trung bình là 1,44 mg/kg đất, thấp hơn với giới 

hạn cho phép theo TCVN 7209-2002 đối vơi Cd trong đất nông nghiệp (2 mg/kg 

đât). Hàm <strong>lượng</strong> Zn từ 68,19-182,75 mg/kg đất, trung bình là 127,93 ppm so với 

TCVN 7209-2002 là 200ppm thì nhìn chung chưa bị ô nhiễm kẽm và chưa biểu 

hiện những dấu hiệu cho thấy sự tích lũy Zn. 

Kết quả phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN trong đất nông nghiệp của xã Đại 

Đồng, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên (2009) cho thấy: hoạt động tái chế <strong>kim</strong> 

<strong>loại</strong> ở xã Đại Đồng đã ảnh hưởng trực tiếp đến việc tích lũy các KLN trong đất 

canh tác của xã. Hàm <strong>lượng</strong> các KLN tổng số như Cu, Pb, Zn và Cd trong đất 

nông nghiệp dao động lần lượt trong các khoảng từ 40,13 mg/kg – 277,64 mg/kg 

đất; 40,18 mg/kg – 1703,3mg/kg đất; 64,61 mg/kg – 220,5 mg/kg đất và 0,78 

mg/kg – 2,07 mg/kg đất. So sánh với các ngưỡng cho phép của <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> các 

KLN tổng số trong QCVN 03:2008 thì có 10/11 mẫu đất đã bị ô nhiễm Cu, 9/11 

mẫu đất bị ô nhiễm Pb, 3/11 mẫu đất bị ô nhiễm Zn và 2/11 mẫu đất bị ô nhiễm 

Cd (Nguyễn Trần Đăng 2009). 

Theo Đặng Thị An, Trần Quang Tiến (2008) trong đất nông nghiệp khu 

vực lò nấu chì ở Hưng Yên bị ô nhiễm chì ở mức cao và bị nhiễm Cd ở mức thấp 

hơn TCVN. Hàm <strong>lượng</strong> Pb và Cd trong đất trồng trọt tương ứng là từ 964 – 

7070 ppm và từ 0,50 – 1,90 ppm (ruộng lúa), từ 700 – 3500ppm và 0,3 – 1,0 ppm 

(ruộng rau muống), vượt xa mức ở đất đối với chúng (đất lúa 85ppm Pb và 

0,35ppm Cd, đất rau: 90ppm Pb và 0,2 ppm Cd). 

Theo nghiên cứu của Đặng Thị An, Nguyễn Phương Hạnh, Nguyễn Đức 

Thịnh (2008) tại Văn Lâm – Hưng Yên, do các hoạt động tái chế chì, nhiều khu 

đất ở làng Đông Mai đã bị nhiễm Pb và Cd ở mức rất cao: đất vườn (Pb 7.103 – 

15.103 ppm và Cd 1,8 -3,6 ppm) và đất cách lò nấu chì

Theo nghiên cứu của Trần Danh Thìn, Phạm Thị Quy (2010), <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

KLN trong đất tại làng nghề Phong Khê, Bắc Ninh thể hiện theo bảng sau: 

Tuy mức độ ô nhiễm đất do KLN chưa đến mức báo động, song những 

hoạt động sản xuất tái chế giấy đã <strong>loại</strong> thải vào đất nhiều chất thải rắn: xỉ than, 

nước thải chế biến giấy… làm suy giảm tính chất vật lý, hóa học, sinh học của 

đất nông nghiệp, giảm khả năng sản xuất của đất qua các năm. 

Bảng 2.5. Hàm <strong>lượng</strong> KLN trong đất tại làng nghề Phong Khê 

Vị trí lấy mẫu Tầng Cd (ppm) Cu (ppm) Zn (ppm) Pb (ppm) 

BN 45 

T1 

1,26 25.85 50,84 12,11 

T2 

1,91 24,58 63,94 6,50 

BN 46 

T1 

0,63 17,13 30,04 8,71 

T2 

0,73 15,30 24,99 9,12 

BN 47 

T1 

1,37 20,34 49,30 7,37 

T2 

1,53 20,64 48,51 9,02 

BN 48 

T1 

1,49 12,86 17,94 7,42 

T2 

2,19 12,23 39,07 9,77 

BN 49 

1,96 42,11 88,97 2,81 

TCVN 2002 

2,0 50,00 200 70 

Nguồn: Viện Quy hoạch và Thiết Kế nông Nghiệp (2008) 

Theo nghiên cứu của Nguyễn Xuân Hải, Tô Thị Cúc (2005), <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

Cd trung bình trong đất nghiên cứu xã Minh Khai, Từ Liêm, Hà Nội là 

12,455ppm, cao hơn <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd trung bình trong đất phù sa sông Hồng 

(0,978ppm) rất nhiều và vượt quá giới hạn TCVN cho phép đối với đất nông 

nghiệp là 6,228 lần. Hàm <strong>lượng</strong> Cd trong đất phụ thuộc mức độ thâm canh hay 

tập quán canh tác, cũng như tính chất đất. 

Kết quả nghiên cứu của Ngô Đức Minh, Nguyễn Mạnh Hải, Nguyễn Công 

Vinh, Phạm Quang Hà, Lê Thị Thủy, Ingrid Oborn (2009) tại Thạch Sơn, Lâm 

Thao, Phú Thọ cho thấy: Phần lớn đất trồng lúa ở xã Thạch Sơn có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

Cu và Xn vượt quá TCVN 7209-2002; đặc biệt nghiêm trọng tại 2 khu đồng vàn 

trũng: <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu vượt 2,5-3 lần so với TCVN 7209-2002; <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn 

vượt TCVN 7209-2002 từ 4-10 lần. Mặc dù <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd trong đất chưa vượt 

quá TCVN 7209-2002 nhưng xu hướng tích lũy Cd ở những khu đồng vàn trũng 

rất rõ: <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd tuy chỉ bằng 70% so với TCVN 7209-2002 nhưng lại cao 

gấp 3-4 lần so với các mẫu còn lại. 

19

Theo Vũ Đình Tuân, Phạm Quang Hà (2004), <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN trong đất ở 

một số vùng ngoại thành Hà Nội: Cu dao động từ 21,88-53,88 mg/kg đất, Zn từ 

74,45-98,35 mg/kg đất, Pb từ 19,53-34,28 mg/kg đất, Cd từ 0,03- 0,70 mg/kg đất, 

tất cả các <strong>giá</strong> trị này đều thấp hơn mức cho phép về KLN đối với đất nông nghiệp 

theo TCVN 7209-2002. 

STT 

Bảng 2.6. Hàm <strong>lượng</strong> KLN trong một số <strong>loại</strong> phân bón hữu cơ 

cho vùng trồng rau Hà Nội 

Loại phân 

Cu Pb Zn Cd 

(mg/kg khô) 

1 Phân lợn 249,1 14,2 566,8 0,65 

2 Phân bắc 36,6 23,5 198,2 0,91 

3 Phân bò 67,1 20,0 152,9 0,48 

4 Hữu cơ sông Gianh 40,9 29,4 119,5 0,70 

5 Phân gà 64,3 16,1 222,8 1,49 

6 Phân Trâu 10,4 5,3 60,9 0,33 

Nguồn: Hà Mạnh Thắng, Phạm Quang Hà (2005) 

Hàm <strong>lượng</strong> Cu trong đất trồng rau ở các điểm nghiên cứu trung bình đạt từ 

4,8-30 mg/kg đất, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu tích lũy trong đất trồng rau Hà Nội đạt cao nhất 

là 68,46 mg/kg đất. Hàm <strong>lượng</strong> Zn tích lũy trong đất cao nhất là 145 kg/mg đất. 

Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy đối với Pb trung đất đạt từ 3,9-6,7 mg/kg đất, 

cá biệt có điểm đạt 364 mg/kg đất. Đối với Cd trong đất trồng rau Hà Nội đạt 

0,07-0,97 mg/kg đất, cá biệt có mẫu đạt tới 7 mg/kg đất (Hà Mạnh Thắng, Phạm 

Quang Hà, 2005). 

2.3.2.4. Đất bị ô nhiễm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> do giao thông 

Theo một số tác giả như Nguyễn Viết Việt, Ngụy Ngọc Toàn, Nguyễn Tất 

Địch, Lâm Ngọc Thụ (1993) và Huỳnh Thu Hiền (1995) tiến hành phân tích <strong>hàm</strong> 

<strong>lượng</strong> chì trong đất dọc đường Nguyễn Trãi (Hà Nội) cho thấy <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> chì 

(Pb) ở khu vực Ngã Tư Sở và vùng lân cận dao động trong phạm vi từ 40,04 – 

90,75 mg/g; <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> này giảm dần theo hướng Hà Đông với trị số 26,56-32,78 

mg/g. Trung bình cho cả đoạn đường là 43,65 mg/g. 

2.4. TÌNH HÌNH Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG LÀNG NGHỀ 

Sự phục hồi và phát triển của các làng nghề trong những năm gần đây đã 

góp phần đáng kể trong việc tạo thu nhập, giải quyết lao động, xóa đói giảm nghèo 

ở nông thôn, song cũng đang gây những tác động bất ổn đến nôi trường sống. 

20

Theo kết quả điều tra quy hoạch phát triển ngành nghề thủ công của Cục 

chế biến nông lâm sản và ngành nghề nông thôn ( Bộ nông nghiệp và phát triển 

nong thôn), Việt Nam có trên 2000 làng nghề thủ công thuốc 11 nhóm thủ công 

chính như cói, sơn mài, mây tre đan, gốm sứ, thêu ren, dệt, gỗ, đá, giấy, tranh 

dân gian và <strong>kim</strong> khí. Những làng nghề này hiện thu hút khoảng 1,3 triệu hộ gia 

đình tham gia lao động (Thái Thành, 2003). 

Làng nghề tập trung phần lớn ở các tỉnh phía Bắc (1.549 làng nghề, chiếm 

79% tổng số làng nghề của cả nước). Những làng nghề thủ công ở khu vực này 

có truyền thống lâu đời, phát triển tương đối đồng đều, chiếm tỷ trọng cao trong 

thủ công nghiệp địa phương. Một số địa phương tập trung đông làng nghề là Bắc 

Ninh, Hưng Yên, Thái Bình, Nam Định, Hà Tây cũ. 

Do các hoạt động sản xuất nên <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> bụi, khí độc, tiếng ồn và nước 

thải tại các làng nghề đều vượt quá TCCP, gây hại nghiêm trọng cho sức khỏe 

người dân. Tỷ lệ bệnh tật ở các làng nghề là 13-60%, trong khi tại các xã thuần 

nông tỷ lệ này là 11% (Sơn Trà, 1999). 

Theo kết quả phân tích của Trung tâm khoa học công nghệ môi trường 

Trường Đại Học Bách Khoa ( Hà Nội) khi lấy mẫu nước thảu từ 6 xưởng sản 

xuất giấy thuộc xã Phú Lâm ( Bắc Ninh) từ 5-9 chỉ tiêu phân tích có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

cao hơn TCCP, trong đó có các chỉ tiêu H 2 S, SO 2 và CuO cao hơn TCCP từ 5-14 

lần gây ra mùi khó chịu, hạn chế quá trình quang hợp oxy của các sinh vật thủy 

sinh (Sơn Trà, 1999). 

Các làng nghề ở Bắc Ninh như làng nghề sắt, thép Đa Hội, làng nghề gỗ 

Đồng Kỵ, Phù Khê, Hương Mạc.. có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> bụi, các bon, nhiệt độ, tiếng ồn 

luôn vượt TCCP từ 2-3 lần. Nồng độ pH và <strong>lượng</strong> oxy hòa tan trong nước quá 

thấp ( từ 1,8-2,3 mg/m 3 ). Trong khi <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> dầu mỡ lại cao vượt chỉ tiêu cho 

phép từ 2,2 đến 2,6 lần. Điều đáng nói là, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> bụi ở đây chủ yếu là bụi sắt, 

bụi gỗ, nên tác hại của nó đối với sức khỏe con người lớn hơn rất nhiều so với 

bụi thải khác. Tại Đình Bảng ( Bắc Ninh), nơi tập trung các xưởng sản xuất bia 

hơi, nguồn nước thải mang nồng độ axit và <strong>lượng</strong> cacbon cao gây ô nhiễm toàn 

bộ hệ thống kênh tiêu trong khu vực, hủy diệt các sinh vật sống và bốc mùi hôi 

thối (Sơn Trà, 1999). 

Xã Nam Cao huyện Kiến Xương, Thái Bình là nơi có nghề tơ tằm nổi 

tiếng, với năng suất khoảng 250.000-300.000 m tơ đũi mỗi tháng. Tuy nhiên, để 

21

có được những tấm tơ lụa nõn nà ấy, các hộ sản xuất phải sử dụng khoảng 20 tấn 

hóa chất/ năm như các <strong>loại</strong> oxy già, silicat, cacbonnat, xà phòng… dùng trong 

nấu tẩy nguyên liệu và sản phẩm. Lượng nước thải đã ô nhiễm mỗi ngày ở Nam 

Cao là 40-50 m 3 . Vì vậy bên cạnh sự sôi động của một làng nghề dệt ăn nên làm 

ra thị người dân nơi đây đang phải gánh chịu môi trường ô nhiễm. Các chất ô 

nhiễm ngấm sâu vào long đất khiến cho các giếng đào xung quanh không thể sử 

dụng được. 

Làng nghề Dương Liễu, huyện Hoài Đức, Hà Tây (cũ), nơi có 300 hộ sản 

xuất bún, miến, tinh bột, kẹo mạch nha, mỗi ngày tiêu thụ 500-600 kg bột đã làm 

môi trường ô nhiễm <strong>nặng</strong>. Đó cũng là tình trạng của làng Gốm Bát Tràng ( Hà 

Nội), nơi có mật độ dân số 2.500 – 3000 người/km 2 , song lại có tới 1.100 lò lớn 

nhỏ hoạt động ngày đêm, hang năm tiêu thụ hết 7 vạn tấn than và xử lý 10 vạn 

tấn dầu nguyên liệu và hàng ngày có khoảng 300 lượt xe lớn nhỏ chạy qua (Hải 

Nam, 2002). 

Trên đây là một trong số ít làng nghề được điều tra, nghiên cứu về tình 

hình ô nhiễm, ngoài ra còn hàng nghìn làng nghề khác cũng trong tình trạng 

tương tự, chủ yếu do các nguyên nhân sau: 

* Do điều kiện tự nhiên và xã hội: 

Thực tế cho thấy những vùng nông thôn có làng nghề phát triển là những 

vùng có mật độ dân số đông đúc, đất thổ cư chật chội, đất canh tác ít. Vì vậy các 

làng nghề thiếu mặt bằng sản xuất, các nhà xưởng sản xuất phải nằm xen kẽ lẫn 

trong khu dân cư, trong nhà hoặc vườn của các hộ; không đủ mặt bằng để bố trí 

khu chứa và xử lý chất thải. Mặt khác, một số ao hồ làm nhiệm vụ điều hòa nước 

thải, điều hòa khí hậu, xử lý ô nhiễm đã bị san lấp để làm nhà ở, làm cơ sở sản 

xuất, số còn lại thì quá tải, tù đọng, vì vậy mức độ ô nhiễm ngày càng tăng. 

Trong mùa mưa, do tiêu thoát kém nên tình trạng ngập úng kéo dài, gây nên ô 

nhiễm môi trường nghiêm trọng và bệnh tật phát triển... Ngoài ra, do thời tiết 

nóng ẩm đã tạo điều kiện cho quá trình phân hủy, lên men của các chất hữu cơ, 

phát sinh các <strong>loại</strong> nấm mốc và vi khuẩn gây bệnh. Một nguyên nhân nữa là do 

nhận thức của cộng đồng về bảo vệ môi trường còn thấp kém, xuất phát từ nền 

sản xuất nhỏ, đơn lẻ, nên ý thức của người dân về giữ gìn vệ sinh, bảo vệ môi 

trường thấp, khi sản xuất được mở rộng thì các thói quen đó khó sửa và như thế ô 

nhiễm gia tăng. 

22

* Công nghệ và quy trình sản xuất thô sơ, lạc hậu 

Phần lớn sản xuất ở các làng nghề là do tự phát, sản xuất theo từng hộ đơn 

lẻ nên vốn đầu tư cho sản xuất nhỏ, các công nghệ sản xuất thô sơ lạc hậu, chủ 

yếu làm bằng thủ công đã dẫn đến không tận dụng hết tinh hoa của vật liệu. Đăc 

biệt, trong các làng nghề chế biến lương thực thực phẩm, bã thải sau khi sản xuất 

vẫn chứa một <strong>lượng</strong> lớn các chất tinh bột, dầu… nên vừa lãng phí vật liệu vừa 

gây ô nhiễm môi trường do sự phân hủy của các chất hữu cơ. 

* Thiếu quy hoạch và quản lý các làng nghề 

Mặc dù tổ chức sản xuất ở các làng nghề theo từng hộ đơn lẻ nhưng quy mô 

sản xuất tăng nhanh, trong khi đó công tác quy hoạch quản lý làng nghề chưa 

được quan tâm đúng mức, mặt bằng sản xuất bố trí phân tán, manh mún. Hầu hết 

các làng nghề đều không có vị trí chứa chất, tiện đâu đổ đấy, chất thải có thể đổ 

xuống ao, mương, góc vườn, đầu ngõ càng làm cho môi trường bị ô nhiễm cao 

hơn… Do không có quy hoạch, nên không có cơ sở hạ tầng như cống rãnh thoát 

nước, nơi thu gom phế thải rắn nên diện ô nhiễm tràn lan. Điều này không chỉ tác 

động đến sức khỏe của con người mà còn ảnh hưởng đến mỹ quan làng xã và 

nhiều ngành sản xuất khác 

2.5. CÁC GIẢI PHÁP KIỂM SOÁT HÀM LƯỢNG KIM LOẠI NẶNG 

TRONG ĐẤT 

- Bón vôi nhằm làm giảm độ pH cao tích lũy trong đất 

Bón vôi là biện pháp hữu hiệu và đơn giản nhằm cải tạo độ chua của đất. 

Căn cứ vào độ chua của đất để quyết định <strong>lượng</strong> vôi cần bón. Khi bón vôi, dùng 

vôi xám tốt hơn vôi trắng vì có cả Ca và Mg. 

Trong quá trình canh tác tăng cường bón phân hữu cơ, phân hữu cơ vi sinh 

cho cây trồng. Khi sử dụng phân hoá học, nên chọn <strong>loại</strong> phân trung tính hoặc 

kiềm như DAP, KNO 3 , Ca(NO 3 ) 2 , lân nung chảy, Apatit, urê, Phosphorit, 

NH 4 NO 3 … Quản lý nước thích hợp, hạn chế dòng chảy, trồng cây che phủ đất 

kết hợp làm phân xanh. Hạn chế tối đa dùng thuốc trừ cỏ làm trắng đất, làm giảm 

hệ sinh vật đất, giảm <strong>lượng</strong> hữu cơ trong đất. 

Vôi là dạng phân bón rất cần thiết cho cây trồng. Ngoài tác dụng cung cấp 

dưỡng chất can-xi (Ca) cho cây trồng, vôi còn nhiều tác dụng mà phân hoá học 

khác không có được, đó là: ngăn chặn sự suy thoái của đất; khử được tác hại của 

mặn; ức chế sự phát triển của nấm bệnh trong đất và phát huy hiệu lực của phân 

hữu cơ, phân vô cơ, thuốc diệt cỏ. 

23

Để bón vôi cho đất đạt hiệu quả cao hiện nay trên thị trường có 2 dạng vôi 

để bón cho ruộng như: 

Vôi nông nghiệp ( hay còn gọi vôi bột) công thức CaCO 3 được làm ra bằng 

cách nghiền đá vôi. Loại này tác dụng chậm, thường từ 2-6 tháng sau khi bón, 

tùy theo độ mịn của đá bột. 

Vôi sống ( hay còn gọi vôi nung ) được tạo ra bằng cách nung đá vôi trong 

lò nung như làm gạch ở nhiệt độ khoảng 900 – 10000C. Loại này tác dụng mạnh 

và nhanh nhất nhưng dễ gây bỏng khi gặp nước. 

Về liều <strong>lượng</strong> sử dụng: Tùy mức độ nhiễm phèn (độ chua) của đất mà liều 

<strong>lượng</strong> vôi bón khác nhau. Nếu đất bị phèn ít, bón từ 10-15kg/sào bắc bộ, phèn 

trung bình 20-25kg, phèn <strong>nặng</strong> 35-40kg. 

Cách bón: Để phát huy tác dụng của vôi trong việc cải tạo đất, trước khi 

bón, nên rút bớt nước trên ruộng( nếu ruộng nước quá nhiều) rồi tiens hành bón 

vôi đều khắp ruộng. 

Sau khi bón xong dung máy trục nhận vôi xuống dưới cho vôi lẫ với đất. 

Sau khi trục nhận xong, giữ nước lại trong vòng 1-2 ngày để cho vôi tác dụng cải 

tạo đất, phóng thích các chất chua, các chất gây độc cho cây trồng như sắt (Fe), 

nhôm (Al), Mn (man gan)… Sau đó tiến hành xổ bỏ nước này và thực hiện công 

việc gieo sạ, cấy lúa bình thường. 

24

PHẦN 3. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG 

VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 

3.1. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 

- Các hộ gia đình tái chế sắt tại phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn, tỉnh 

Bắc Ninh. 

- Phân tích ô nhiễm KLN (Cd, Cu, Pb, Zn) trong đất sản xuất nông nghiệp 

tại làng nghề tái chế sắt phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. 

3.2. THỜI GIAN NGHIÊN CỨU 

Thời gian : từ tháng 5/2015 – 10/2016. 

3.3. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 

3.3.1. Điều tra, khảo sát, thu thập các tài liệu, số liệu 

Điều tra điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của phường. Tình hình phát 

triển làng nghề của phường: Quy mô, sản <strong>lượng</strong>, cơ cấu ngành nghề, công nghệ 

sản xuất. Sự phân bố của các cơ sở sản xuất, tình hình quản lý phế thải, rác thải 

của các cơ sở sản xuất. Hiện trạng sử dụng đất của khu vực nghiên cứu và TCCP 

của các KLN trong đất nông nghiệp. 

3.3.2. <strong>Đánh</strong> <strong>giá</strong> mức độ ô nhiễm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất nông nghiệp 

Căn cứ vào QCVN 03 – MT: 2015/BTNMT quy chuẩn kỹ thuật quốc gia 

về giới hạn cho phép của một số <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất và số liệu phân tích <strong>hàm</strong> 

<strong>lượng</strong> KLN trong đất để: <strong>Đánh</strong> <strong>giá</strong> mức độ ô nhiễm KLN trong đất nông nghiệp 

của phường Châu Khê. 

3.3.3. Đề xuất một số giải pháp nhằm hạn chế <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN trong đất nông 

nghiệp phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh 

3.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 

Các phương pháp chính sẽ được sử dụng để thực hiện đề tài đó là: 

3.4.1. Phương pháp lấy mẫu 

Lấy mẫu đất theo phương pháp hỗn hợp. Trên phạm vi đại diện của mẫu 

nghiên cứu lấy đất ở 5-7 vị trí khác nhau trên tầng đất mặt, sau đó trộn đều thành 

một mẫu hỗn hợp. Mẫu được lấy bằng dao inox sạch, mẫu được bảo quản bằng túi 

nilon màu đen bọc bên ngoài là túi nilon màu trắng. Lấy 12 mẫu đất sản xuất nông 

nghiệp ở làng nghề tái chế sắt tại phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. 

Mẫu đất được phơi khô rồi đem đi phân tích. Mẫu được lấy để xác định các chỉ 

25

tiêu <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> quy định tại mục 2 Quy chuẩn 03-MT:2015/BTNMT theo 

TCVN 4046 : 1985 - Đất trồng trọt - Phương pháp lấy mẫu và TCVN 5297: 1995 

- Chất <strong>lượng</strong> đất - Lấy mẫu. Vị trí lấy mẫu được kế thừa và lấy đúng 12 mẫu từ 

nghiên cứu của năm 2010. Cao Trường Sơn, Nguyễn Xuân Hòa, Hồ Thị Lam Trà 

và Trần Thị Lệ Hà (2011). Hiện trạng sử dụng đất trong 5 năm không có biến 

động nào các mẫu đất được lấy trên nền đất sản xuất nông nghiệp thể hiện thông 

qua sơ đồ vị trí lấy mẫu. 

3.4.2. Phương pháp phân tích tính chất đất 

- Thành phần cơ giới : phương pháp ống hút Robinson; 

- pH : đo bằng máy đo pH, tỷ lệ đất : nước = 1:5; 

- Hàm <strong>lượng</strong> hữu cơ trong đất (OM %) : phương pháp Walkley – Black; 

- Xác định cation trao đổi và dung tích cation trao đổi (CEC). 

Sử dụng công thức tính CEC = S + H, trong đó S là tổng cation bazơ trao đổi 

(Ca 2+ , Mg 2+ , Na 2+ , K + ): tiến hành chiết bằng dung dịch CH 4 CH 3 COO 1M ở pH = 7. 

Đo Ca 2+ , Mg 2+ , bằng máy quang phổ hấp thụ nguyên tử Atomic Absorption Spetro – 

Photometer ANA 182, đo Na + , K + , bằng máy đo quang kế ngọn lửa Flame 

Photometer ANA 135. Phân tích độ chua thủy ngân (H) bằng phương pháp Kappen. 

3.4.3. Phương pháp phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN trong đất 

Công phá 12 mẫu đất nông nghiệp bằng dung dịch cường thủy, xác định <strong>hàm</strong> 

<strong>lượng</strong> trong mẫu triết bằng máy quang phổ hấp phụ nguyên tử. 

Thủ tục phân tích: cân 1g đất cho vào cốc teflon, sử dụng H 2 O 2 7% để <strong>loại</strong> 

hữu cơ. Sau đó thêm 9ml HCl đặc và 3ml HNO 3 đặc. Ngâm trong khoảng 16 giờ, 

sau đó đun hồi lưu đến khi trắng mẫu. Lên thể tích đến 50ml bằng nước cất <strong>loại</strong> ion, 

lọc dịch rồi đo bằng máy quang phổ hấp phụ nguyên tử (AAS) ANA 182. Cu đo ở 

bước sóng 324,8nm; Zn đo ở bước sóng 213,9 nm; Pb đo ở bước sóng 217,0 nm; Cd 

đo ở bước sóng 228,8nm. 

Hàm <strong>lượng</strong> Cd, Cu, Pb, Zn tổng số được công phá bằng axit HCl và axit 

HNO 3 đặc theo tỷ lệ 3:1. Các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> (Cd, Cu, Pb, Zn) di động được chiết rút 

bằng axit HCl nồng độ 0,1N theo tỷ lệ axit : đất là 10:1. Các nguyên tố Cd, Cu, Pb, 

Zn, được đo trên máy quang phổ hấp thụ nguyên tử AAS. Cu đo ở bước sóng 

324,8nm; Zn đo ở bước sóng 213,9 nm; Pb đo ở bước sóng 217,0 nm; Cd đo ở bước 

sóng 228,8nm. Các mẫu đất được công phá hoặc chiết rút 2 lần lặp lại, có trị số đo 

giữa hai lần sai khác không quá 5%. 

26

Các chỉ tiêu <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> được xác định theo các phương pháp sau : 

TCVN 6649:2000 (ISO 11466:1995) Chất <strong>lượng</strong> đất - Chiết các nguyên tố vết 

tan trong cường thuỷ. TCVN 6496:1999 (ISO 1 1047:1995) Chất <strong>lượng</strong> đất - Xác 

định Cadimi, Crom, Coban, Đồng, Chì, Kẽm, Mangan, Niken trong dịch chiết đất 

bằng cường thuỷ - Phương pháp phổ hấp thụ ngọn lửa và không ngọn lửa. 

3.4.4. Phương pháp xử lý số liệu 

3.4.4.1. Phương pháp thống kê, xử lý số liệu 

Các số liệu phân tích của đề tài được thống kê xử lý mô tả và phân tích 

tương quan trên phần mềm Excel 2007. Trong Excel vào mục Data anaysis, 

chọn chức năng corelation từ đó sẽ tính được tương quan giữa KLN tổng số và 

di động. 

3.4.4.2. Phương pháp so sánh với Quy chuẩn môi trường 

So sánh với <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd, Cu, Pb, Zn tổng số của đất với giới hạn quy 

định trong QCVN 03 – MT:2015/BTNMT, từ đó đánh <strong>giá</strong> mức độ ô nhiễm <strong>kim</strong> 

<strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất. 

3.4.5. Phương pháp thu thập số liệu, tài liệu 

Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp: các số liệu được Trung tâm quan 

trắc Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bắc Ninh điều tra, khảo sát vào tháng 3/2016 

tại phường Châu Khê cung cấp ( Đề án, đánh <strong>giá</strong> chất <strong>lượng</strong> môi trường làng 

nghề tỉnh Bắc Ninh, 2016). Phòng Tài nguyên và Môi trường thị xã Từ Sơn 

(2015) Kết quả kiểm kê đất đai và xây dựng bản đồ hiện trạng sử dụng đất năm 

2015 thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. 

27

28

Bảng 3.1. Tọa độ của các vị trí lấy mẫu đất nông nghiệp 

tại phường Châu Khê 

Tên điểm 

lấy mẫu 

Ký hiệu 

mẫu 

Tọa độ GPS 

E N 

Điểm 1 BN1 00596388 02335873 

Điẻm 2 BN2 00596356 02335914 

Điểm 3 BN3 00596283 02335999 

Điểm 4 BN4 00596245 02335998 

Điểm 5 BN5 00596259 02335986 

Điểm 6 BN6 00596126 02336183 

Điểm 7 BN7 00596157 02336146 

Điểm 8 BN8 00596207 02336070 

Điểm 9 BN9 00596113 02336207 

Điểm 10 BN10 00596403 02335858 

Điểm 11 BN11 00596374 02335896 

Điểm 12 BN12 00596286 02335965 

Mô tả xung quanh điểm lấy mẫu 

Điểm lấy mẫu nằm giữa cánh đồng lúa 

cách khu dân cư 100m và cách sông 20m 




Sát mương cấp nước tưới tiêu 

Cách khu dân cư 220m 






















Cạnh mương thoát nước 





29

PHẦN 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 

4.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI, HIỆN TRẠNG SỬ 

DỤNG ĐẤT PHƯỜNG CHÂU KHÊ 

4.1.1. Điều kiện tự nhiên 

4.1.1.1. Vị trí, địa lý 

Phường Châu Khê nằm ở phía Tây của thị xã Từ Sơn, cách trung tâm thị xã 

3km và <strong>giá</strong>p thủ đô Hà Nội. Phường Châu Khê có diện tích tự nhiên 495,86ha nằm 

tiếp <strong>giá</strong>p với các đơn vị hành chính như sau: 

- Phía Bắc <strong>giá</strong>p xã Phù Khê; 

- Phía Nam <strong>giá</strong>p xã Đình Bảng và huyện Đông Anh – Hà Nội; 

- Phía Đông <strong>giá</strong>p xã Đình Bảng và phường Trang Hạ; 

- Phía Tây <strong>giá</strong>p huyện Đông Anh – Hà Nội; 

Châu Khê có nhiều lợi thế cho sự phát triển toàn diện kinh tế - xã hội, đặc 

biệt là phát triển công nghiệp, thương mại dịch vụ. 

4.1.1.2. Địa hình, địa mạo 

Châu Khê là phường đồng bằng có địa hình thấp dần từ Tây Bắc xuống 

Đông Nam. 

Châu Khê thuộc vùng đồng bằng Sông Hồng, có địa hình tương đối bằng 

phẳng và độ cao dao động từ 4,5m – 6,5m so với mực nước biển. Địa mạo mang 

những nét đặc trưng của cấu trúc địa chất thuộc vùng trũng Sông Hồng, bề mặt trầm 

tích đệ tứ chịu ảnh hưởng rõ rệt của cấu trúc mỏng; cấu tạo địa tầng chủ yếu là đất 

sét pha, cường độ chịu lực khá, đáp ứng được yêu cầu và hoạt động về xây dựng 

công trình. 

4.1.1.3. Khí hậu 

Châu Khê nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa thời tiết nóng ẩm, mưa nhiều và 

chịu ảnh hưởng trực tiếp của gió mùa. Thời tiết trong năm có 2 mùa rõ rệt: mùa mưa 

từ tháng 4 đến tháng 10, mùa khô từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau. 

- Mùa mưa: <strong>lượng</strong> mưa lớn tập trung vào tháng 7,8,9 và đăc biệt có những 

trận mưa rào cường độ lớn kèm theo gió, báo gây ngập úng cục bộ. 

- Mùa khô: <strong>lượng</strong> mưa ít tập trung vào tháng 1,2 và thường có mưa phùn 

cộng với <strong>giá</strong> rét kéo dài do có ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc. 

+ Gió, bão: hướng gió chủ đạo là gió Đông và Đông Bắc, mùa hè có gió Nam 

30

và Đông Nam, tốc độ gió mạnh nhất vào khoảng 34m/s. Bão thường xuất hiện vào 

tháng 7,8,9 kèm theo mưa to gió lớn. 

+ Độ ẩm không khí, nhiệt độ không khí: độ ẩm không khí trung bình năm 

khoảng 84%, độ ẩm trung bình tháng cao nhất trong năm là 88% và độ ẩm trung 

bình tháng thấp nhất là 79%. Nhiệt độ không khí trung bình năm là 23,3 0 C trong 

đó nhiệt độ cao tối đa là 39,5 0 C và nhiệt độ tối thiểu tuyệt đối là 4,8 0 C. 

Nhìn chung, điều kiện khí hậu thời tiết thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp 

và các hoạt động xây dựng công trình kết cấu hạ tầng. 

4.1.1.4. Thủy Văn 

Phường Châu Khê thị xã Từ Sơn thuộc hệ thống thủy văn sông Ngũ 

Huyện Khê, có sông Tháp cũng với nhiều ao, hồ nhỏ phân bố rải rác khắp địa 

bàn, là nơi chứa <strong>lượng</strong> nước mặt và thoát nước cho khu vực. 

4.1.1.5. Tài nguyên đất 

Đất đai phường Châu Khê được hình thành chủ yếu bởi quá trình bồi tụ 

các sản phẩm phù sa của hệ thống sông Hồng, đất đai có đại hình bằng phẳng, 

gồm 3 <strong>loại</strong> đất chính như sau: 

- Đất phù sa glây của hệ thống Sông Hồng (P h g) 

Diện tích khoảng 40 ha chiếm 8,0% diện tích tự nhiên, phân bố tập trung 

về phía Tây Bắc của phường. Là sản phẩm phù sa và chủ yếu ở địa hình vàn, vàn 

thấp. Hình thái phẫu diện đất bị phân hóa có màu xám xanh biểu hiện của quá 

trình glây. Thành phần cơ giới từ thịt trung bình đến <strong>nặng</strong> nên khả năng giữ 

nước, giữ phân khá. Đây là <strong>loại</strong> đất có độ phì khá, thích hợp với trồng 2 vụ lúa, 

các chân ruộng địa hình vàn có thể trồng 2 vụ lúa – 1 vụ màu. 

- Đất phù sa có tầng loang lổ của hệ thống Sông Hồng ( P h f) 

Diện tích khoảng 80 ha chiếm 16,1% diện tích tự nhiên, phân bố ở khu 

vực phía Bắc và phía Nam. Đất có thành phần cơ giới từ thịt trung bình đến thịt 

nhẹ; <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> mùn ở tầng mặt khá, các tầng kế tiếp giảm; đạm tổng số ở tầng 

mặt và tầng kế tiếp đạt trị số trung bình đến khá; lân dễ tiêu rất nghèo, tầng mặt 

tuy có khá hơn nhưng cũng không vượt quá ngưỡng nghèo lân. Loại đất này 

thuận lợi cho thâm canh tăng vụ, thích hợp các <strong>loại</strong> rau, hoa cây cảnh. 

- Đất phù sa sông Hồng không được bồi hàng năm ( P h ) 

Diện tích có khoảng 143 ha chiếm 28,85% diện tích tự nhiên, phân bố đều 

31

ở các khu vực trên địa bàn. Đất có phản ứng ít chua, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> mùn trung bình; 

đạm tổng số ở tầng mặt trung bình; lân tổng số ở tầng mặt nghèo. Loại đất này thích 

hợp với nhiều <strong>loại</strong> cây trồng. 

4.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội 

Trong những năm qua, tình hình kinh tế – xã hội của phường Châu Khê có 

nhiều chuyển biến tích cực, nhịp độ tăng trưởng kinh tế nhanh và đời sống nhân 

dân ngày càng được cải thiện. Phát triển kinh tế theo xu hướng tăng dần tỷ trọng 

các ngành công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp và thương mại dịch vụ, giảm tỷ 

trọng ngành nông nghiệp. Các vấn đề xã hội được chú trọng quan tâm, tạo cơ hội 

và giải quyết việc làm cho nhiều lao động dư thừa, bộ mặt nông thôn đổi mới và 

được khởi sắc. 

4.1.2.1. Tình hình phát triển kinh tế 

* Ngành nông ngiệp 

Ngành nông nghiệp tuy gặp nhiều khó khăn do quá trình đô thị hóa, nhưng 

sản xuất nông nghiệp vẫn ổn định, <strong>giá</strong> trị sản xuất nông nghiệp đạt vẫn đạt bình 

quân từ 40 – 45 triệu đồng/ha; tổng số sản <strong>lượng</strong> lương thực đạt trên 15.202 tấn; 

chăn nuôi phát triển theo hướng nuôi công nghiệp, bước đầu áp dụng và phát 

triển mô hình VAC đạt hiệu quả. 

* Công nghiệp xây dựng – tiểu thủ công nghiệp và thương mại dịch vụ 

- Công nghiệp xây dựng – tiểu thủ công nghiệp: trong những năm qua, sản 

xuất công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn phường phát triển khá 

nhanh; đã hình thành cụm công nghiệp sản xuất thép với quy mô lớn và các cơ sở 

sản xuất kinh doanh dịch vụ, thương mại. Hiện nay, có trên 1.767 hộ sản xuất 

kinh doanh đúc, cán, mạ, hàn bấm, đinh... đã giải quyết việc làm hàng ngày cho 

khoảng 5-7 nghìn lao động trong phường cũng như ngoài địa phương. Bên cạnh 

đó, đã có nhiều hộ gia đình mạnh dạn mở rộng đầu tư sản xuất sắt thép ở các 

vùng, miền trong nước và sang cả nước bạn Lào. 

- Đầu tư xây dựng cơ bản kết cấu hạ tầng đang từng bước hoàn thiện, 

nhiều công trình đã được đầu tư xây dựng kịp thời, phục vụ yêu cầu sản xuất và 

nhu cầu đời sống cho nhân dân: Xây dựng trụ sở UBND, trường THCS Châu 

Khê II, nâng cấp cải tạo trạm y tế...Ngoài ra xã đã hỗ trợ các đơn vị xây dựng nhà 

mẫu <strong>giá</strong>o, đường làng, đường nội đồng, kênh mương... với tổng kinh phí hỗ trợ 

trên 1 tỷ đồng. 

32

- Thương mại, dịch vụ diễn ra sôi động, là nguồn thu quan trọng của nhân 

dân, hiện nay trên địa bàn có trên 350 hộ tham gia các hoạt động dịch vụ, bao 

gồm dịch vụ vận tải, kinh doanh sắt thép và các mặt hàng lương thực, thực phẩm. 

Tổng mức bán lẻ hàng hóa, dịch vụ trên địa bàn đều tăng và ổn định, hàng hóa đa 

dạng về các <strong>loại</strong> đáp ứng kịp thời nhu cầu tiêu dùng tại chỗ cho người dân. 

Nhìn chung, sự phát triển công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ, 

thương mại tăng khá nhanh, tỷ trọng chiếm tới 74,5% trong cơ cấu kinh tế và tạo 

được nguồn thu nhập chính cho các hộ gia đình, giải quyết nhiều việc làm mới 

cho người lao động. Tuy nhiên, trên lĩnh vực này còn có một số hạn chế đó là: 

trình độ lao động kỹ thuật thấp; áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật mới vào 

sản xuất còn hạn chế, chưa thay thế đồng bộ hệ thống dây truyền và các trang 

thiết bị kỹ thuật lạc hậu, dẫn đến hoạt động của các cơ sở sản xuất, các doanh 

nghiệp hiệu quả chưa cao và kéo theo đó là vấn đề ô nhiễm môi trường. 

4.1.2.2. Dân số, lao động, việc làm 

Theo số liệu thống kê năm 2014, thì dân số toàn phường Châu Khê là 

15.178 người, với 4.000 hộ. Tổng số lao động có 8.682 chiếm 57,2% dân số, 

trong đó lao động nông nghiệp là 514 lao động, công nghiệp và dịch vụ có 8.168 

lao động, tuy nhiên chất <strong>lượng</strong> lao động chưa cao, lao động qua đào tạo chiếm tỷ 

lệ thấp trong cơ cấu lao động của phường. Thu nhập của các hộ ngày càng được 

tăng lên và ổn định, số hộ giàu tăng, số hộ nghèo giảm. Theo kết quả điều tra thì 

số hộ có nguồn thu nhập chính từ công nghiệp, dịch vụ chiếm 95,20 %, số hộ có 

nguồn thu nhập từ nông nghiệp chỉ chiếm 4,80% tổng số hộ. 

4.1.2.3. Tình hình phát triển các khu dân cư nông thôn 

Phường Châu Khê có 6 khu dân cư được phân bố tập trung, đời sống nhân 

dân gắn với nghề truyền thống đã có từ lâu đời. Trong những năm gần đây cùng 

với sự phát triển nhanh chóng về kinh tế, đã ảnh hưởng tích cực đến đời sống 

sinh hoạt của nhân dân như tiếp cận với lối sống theo kiểu đô thị, tuy nhiên đời 

sống văn hóa trong các khu dân cư vẫn được nhân dân giữ gìn các phong tục, tập 

quán truyền thống của địa phương. Bộ mặt nông thôn đã có nhiều thay đổi trong 

đó cơ sở hạ tầng (đường điện, trường trạm...) ngày càng được đầu tư xây dựng 

mới và đã cơ bản đáp ứng yêu cầu sản xuất cũng như nhu cầu về đời sống cho 

nhân dân, nhất là trong thời kỳ từng bước hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn 

như hiện nay. 

33

4.1.2.4. Cơ sở hạ tầng 

* Giao thông 

Trên địa bàn có mạng lưới giao thông đường bộ phân bố tương đối hợp lý, 

mật độ giao thông dày và được hình thành từ những năm trước bao gồm: đường 

liên huyện, đường liên xã, đường trong cụm công nghiệp và hệ thống đường 

làng, ngõ xóm, giao thông nội đồng. Trong đó, tuyến đường từ trung tâm phường 

đi trung tâm thị xã nối vào Quốc lộ 1A và các tuyến đường đi huyện Đông Anh – 

Hà Nội giữ vai trò quan trọng về giao lưu kinh tế, văn hóa và xã hội. Thời gian 

tới với sự hình thành tuyến đường vành đai 3 Hà Nội càng khẳng định được lợi 

thế vị trí giao thông của Châu Khê trong sự phát triển toàn diện kinh tế - xã hội. 

Những năm qua, hệ thống giao thông được quan tâm, nhiều tuyến đường và cầu 

cống được tu bổ sửa chữa, nâng cấp kịp thời; sửa chữa nâng cấp các tuyến đường 

làng, ngõ xóm với nguồn kinh phí phường hỗ trợ và nhân dân đóng góp, đến nay 

hệ thống đường được trải nhựa và bê tông hoá đạt tỷ lệ khoảng 90% với nền rộng 

4-5m, mặt rộng 3m. 

* Thủy lợi 

Mạng lưới thủy lợi của phường đã được quy hoạch từ nhiều năm trước 

cùng với việc phân vùng sản xuất nông nghiệp, hệ thống kênh mương phân bố 

tương đối dày ở các khu vực trong phường. Là phường có các công trình đầu mối 

thuỷ lợi của huyện, trạm bơm Trịnh Xá, trạm bơm tiêu Ao Quan (Đa Hội), Chân 

Trì (Trịnh Nguyễn) cùng hệ thống kênh mương đã phát huy tốt khả năng tưới cho 

diện tích canh tác và tiêu thoát nước, chống úng kịp thời trong mùa mưa cho khu 

vực các xã, phường lân cận. Phường có tỷ lệ đất thủy lợi tương đối cao so với các 

xã, phường trong thị xã. 

Hiện hệ thống kênh mương nội đồng đã cơ bản được cứng hoá, mặt đê 

sông Ngũ Huyện Khê được trải cấp phối đảm bảo cao trình mặt đê vào mùa mưa. 

Bên cạnh đó, công tác thủy lợi - thủy nông được chú trọng và quan tâm thực hiện 

tốt việc đào đắp nạo vét kênh mương, tu sửa các công trình tưới tiêu và làm tốt 

công tác phòng chống bão lụt, chống úng nội đồng. 

4.1.3. Tình hình quản lý đất đai của phường Châu Khê 

Theo số liệu thống kê năm 2015, hiện trạng sử dụng đất phường Châu Khê 

được thể hiện ở bảng 4.1 

Tổng diện tích đất tự nhiên của phường Châu Khê là 495,86 ha, trong đó: 

diện tích đất nông nghiệp là 287,56 ha, chiếm 57,99% diện tích tự nhiên. Diện 

tích đất phi nông nghiệp là 208,30 ha, chiếm 42,01% diện tích đất tự nhiên. So 

34

với năm 2010 tỉ lệ nhóm 3 <strong>loại</strong> đất trên tương ứng là : Nhóm đất nông nghiệp 

53,46% diện tích tự nhiên; nhóm đất phi nông nghiệp 45,38% diện tích tự nhiên; 

nhóm đất chưa sử dụng 1,16% diện tích tự nhiên. 

Bảng 4.1. Hiện trạng sử dụng đất phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn, 

tỉnh Bắc Ninh năm 2015 

Thứ Tự Mục đích sử dụng đất Mã 

Diện tích 

năm 2015 

ha 

Tỷ lệ 

% 

Tổng diện tích tự nhiên 495,86 100 

1 Nhóm đất nông nghiệp NNP 287,56 57.99 

1.1 Đất sản xuất nông nghiệp SXN 272,92 55.04 

1.1.1 Đất trồng cây hàng năm CHN 272.90 54.04 

1.1.1.1 Đất trồng lúa LUA 271.12 54.68 

1.1.1.2 Đất trồng cây hàng năm khác HNK 1.78 0.36 

1.1.2 Đất trồng cây lâu năm CLN 0.02 0.001 

1.2 Đất lâm nghiệp LNP - - 

1.2.1 Đất rừng sản xuất RSX - - 

1.2.2 Đất rừng phòng hộ RPH - - 

1.2.3 Đất rừng đặc dụng RDD - - 

1.3 Đất nuôi trồng thuỷ sản NTS 14.63 2.95 

1.4 Đất làm muối LMU - - 

1.5 Đất nông nghiệp khác NKH - - 

2 Nhóm đất phi nông nghiệp PNN 208.30 42.01 

2.1 Đất ở OCT 68.10 13.73 

2.1.1 Đất ở tại nông thôn ONT - - 

2.1.2 Đất ở tại đô thị ODT 68.10 13.73 

2.2 Đất chuyên dùng CDG 103.69 

2.2.1 Đất xây dựng trụ sở cơ quan TSC 0.25 0.05 

2.2.2 Đất quốc phòng CQP - - 

2.2.3 Đất an ninh CAN - - 

2.2.4 Đất xây dựng công trình sự nghiệp DSN 3.58 0.72 

2.2.5 Đất sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp CSK 32.11 6.47 

2.2.6 Đất sử dụng vào mục đích công cộng CCC 67.75 13.66 

2.3 Đất cơ sở tôn <strong>giá</strong>o TON 0.79 0.16 

2.4 Đất cơ sở tín ngưỡng TIN 0.90 0.18 

2.5 Đất nghĩa trang, nghĩa địa, nhà tang lễ NTD 2.29 0.46 

2.6 Đất sông, ngòi, kênh, rạch, suối SON 28.11 5.67 

2.7 Đất có mặt nước chuyên dùng MNC 0.35 0.07 

2.8 Đất phi nông nghiệp khác PNK 4.06 0.82 

Nguồn: Phòng Tài nguyên & Môi trường thị xã Từ Sơn – Bắc Ninh (2015) 

35

Diện tích đất chuyên dùng của phường Châu Khê là 103,69 ha chiếm 

20,91% diện tích tự nhiên. Đất chuyên dùng tăng so với năm 2010 là 0,78 ha. 

4.2. MỘT SỐ TÁC ĐỘNG CHÍNH ĐẾN MÔI TRƯỜNG ĐẤT NÔNG 

NGHIỆP TẠI PHƯỜNG CHÂU KHÊ 

Ô nhiễm đất chủ yếu do hoạt động phát triển công nghiệp, sản xuất nông 

nghiệp, sinh hoạt, dịch vụ..., do chất thải, nước thải chưa được xử lý và phân bón 

hóa học, hóa chất bảo vệ thực vật chưa được quản lý, kiểm soát, xả thải vào môi 

trường đất. 

Trong quá trình điều tra hiện trạng sử dụng đất của phường Châu Khê, thị 

xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh (Nguồn Phòng Tài nguyên và Môi trường thị xã Từ 

Sơn (2015)). Nhóm đất sản xuất nông nghiệp của phường bao gồm 4 <strong>loại</strong> đó là 

đất trồng lúa, đất trồng cây hàng năm, đất trồng cây hàng năm khác và đất trồng 

cây lâu năm. đặc điểm của các nhóm đất này chuyên dùng để canh tác và sản 

xuất nông nghiệp. Sự tích lũy <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất đến từ nhiều yếu tố bao 

gồm cả yếu tố tự nhiên lẫn nhân tạo. Trong đó nguyên nhân chủ yếu là do tác 

động của con người. Sau đây chúng ta sẽ tìm hiểu các tác động chính đến môi 

trường đất của phường Châu Khê. 

4.2.1. Tình hình hoạt động và sản xuất tái chế sắt của phường Châu Khê 

Quy trình chế biến thép tại các cơ sở sản xuất đi theo một số bước chung từ 

đúc thép đến cán thép, kéo thép và tùy theo từng hộ chuyên sản suất phôi thép 

hay cán thép, kéo thép tạo sản phẩm phôi hay sản phẩm khác. 

- Quy trình sản xuất phôi thép: 

Nguyên liệu được thu mua từ những người, hộ gia đình thu mua phế liệu và 

được phân <strong>loại</strong> thành các <strong>loại</strong> phế liệu khác nhau và được đổ vào khu vực kho 

chứa nguyên liệu. Sau đó nguyên liệu được đưa vào lò nấu bằng điện ở nhiệt độ 

khoảng 1200-1500 0 C. Sau khoảng 1,5h cho hóa chất là Mn, Si, Al để tạo những 

đặc trưng kỹ thuật cho phôi. Sau khi thép đạt được đặc trưng kỹ thuật thì được 

công nhân múc đổ vào khuôn dài khoảng 1-1,2m, dày 5-10cm, rộng 8-10cm). 

- Quy trình sản xuất thép U, V: 

Nguyên liệu chính là phôi thép thu mua từ các cơ sở đúc của Châu Khê và 

CCN sản xuất thép Châu Khê, được cho vào lò nung ở 800÷1000 o C để tạo độ 

dẻo cho thép. Tiếp theo, phôi thép được đi qua máy cán (5-7 quả lô) để tạo ra các 

sản phẩm thép U, V theo yêu cầu kỹ thuật phục vụ cho làm cơ khí, giằng cột 

điện, mái nhà… 

36

Quy trình sản xuất các <strong>loại</strong> sản phẩm thép được mô tả như sơ đồ sau: 

Nguyên liệu 

Tạp chất bẩn... 

Các khí thải, bức xạ nhiệt, 

tiếng ồn,CTR 

Lò nấu 

Al, Mn, Si 

Các khí thải, bức xạ nhiệt, 

nước làm mát, CTR, xỉ than 

Phôi 

Bức xạ nhiệt 

Lò nung 800-1000 o C 

Máy cán 5-7 quả lô 

Nước làm mát 

Máy cán 3 quả lô 

S/P Sắt U, V 

Tiếng ồn, bức xạ nhiệt, nước 

làm mát 

Nước thải, hơi 

a xít 

Tiếng ồn 

Sắt 6 

Tiếng ồn 

Sắt cây tròn 

Máy làm đinh 

Rút dây 

Bể a xít 

S/P đinh 

Lò ủ 

Khí thải, bức 

xạ nhiệt 

Rút băng 

Bể mạ 

Nước thải, hơi 

a xít 

S/P sắt cây 

S/P dây thép 

Sơ đồ 4.1. Quy trình công nghệ sản xuất các <strong>loại</strong> sản phẩm thép 

Nguồn : Trung tâm quan trắc tài nguyên và môi trường Bắc Ninh (2015) 

37

- Quy trình sản xuất sắt cây tròn: 

Nguyên liệu chính là phôi thép thu mua từ các cơ sở đúc của Châu Khê và 

CCN sản xuất thép Châu Khê, được cho vào lò nung ở 800÷1000 o C để tạo độ 

dẻo cho thép. Tiếp theo, phôi thép được đi qua máy cán (3 quả lô) để tạo ra các 

sản phẩm sắt cây tròn, sắt 6, sắt 8 theo yêu cầu kỹ thuật. Sau đó, thép được đi qua 

bể axít để làm sạch, nhẵn sản phẩm rồi được rút bằng đường băng cho ra sản 

phẩm theo đúng yêu cầu kỹ thuật. 

- Quy trình sản xuất đinh, dây thép, dây thép gai: 

Nguyên liệu chính là sắt 6 thu mua từ các cơ sở đúc của Châu Khê và CCN 

sản xuất thép Châu Khê, được cho vào lò nung ở 800÷1000 o C để tạo độ dẻo cho 

thép. Tiếp theo, sắt 6 được đi qua máy kéo để tạo ra các dây thép với nhiều <strong>loại</strong> kích 

thước khác nhau. Sau đó, dây thép được đi qua lò ủ. Sau khi ủ, dây thép được đi qua 

bể mạ (sản xuất dây thép). Đối với sản xuất đinh thì chỉ qua công đoạn từ sắt 6 qua 

máy làm đinh và tạo ra sản phẩm là các <strong>loại</strong> đinh theo đúng yêu cầu kỹ thuật. 

* Tác động của quá trình hoạt động sản xuất của các hộ sản xuất sắt thép tại 

phường Châu Khê 

- Do bụi và các khí thải độc hại 

Theo kết quả Quan trắc do Trung tâm Quan trắc Tài nguyên và Môi trường 

Bắc Ninh thực hiện, nồng độ các chất ô nhiễm trong không khí tại một số cơ sở 

sản xuất trong Cụm công nghiệp sản xuất thép Châu Khê (có cùng <strong>loại</strong> hình sản 

xuất của sơ đồ 4.1 nêu trên) như sau: 

Bảng 4.2. Kết quả quan trắc không khí CCN Châu Khê 

TT Thông số Đơn vị 

TC 3733-2002 

Kết quả 

BYT-QĐ KK1 KK2 KK3 

1 Nhiệt độ 

0 C 32 29 31,4 35,6 

2 Độ ẩm % ≤ 80 75,2 63,5 52,1 

3 Tốc độ gió m/s 1,5 0,1-0,2 0,1-0,2 0,1-0,2 

4 Tiếng ồn dBA 85 75,3-88,4 71,2-86,5 76,2-89,1 

5 Bụi mg/m 3 - 40,5 34,0 69,0 

6 SO 2 mg/m 3 10 62,3 21,2 168,2 

7 NO 2 mg/m 3 10 15,2 10,6 10,2 

8 CO mg/m 3 40 29,1 5,35 26,84 

9 O 3 mg/m 3 0,2 0,10 0,08 0,12 

Ghi chú: (-) không quy định. 

KK1: Vị trí lấy mẫu tại cơ sở sản xuất Phạm thị Mai (2 lò); KK2: Vị trí lấy mẫu tại cơ sở sản xuất 

Anh Sơn (1 lò); KK3: Vị trí lấy mẫu tại cơ sở sản xuất Quang Thơm (3 lò). 

38

Nhận xét: Kết quả thử nghiệm mẫu không khí tại các vị trí lấy mẫu cho thấy 

nồng độ SO 2 cao hơn TCCP 2,1-16,8 lần; NO 2 cao hơn TCCP 1,1-1,5 lần; <strong>hàm</strong> 

<strong>lượng</strong> bụi cao; các chỉ tiêu đo tại hiện trường như: nhiệt độ cao hơn TCCP 3,6 o C; 

độ ồn có thời điểm cao hơn TCCP 4,1dBA. Các chỉ tiêu phân tích khác có <strong>giá</strong> trị 

nằm trong giới hạn cho phép TC 3733-2002 BYT-QĐ. 

Từ kết quả trên cho thấy, đối với những CCN làng nghề sản xuất thép nếu 

các cơ sở sản xuất không có biện pháp xử lý khí thải tại nguồn thì sẽ gây tác 

động đến môi trường không khí xung quanh ảnh hưởng tới sức khoẻ người dân 

trong khu vực. Những bệnh thường liên quan đến bụi và các khí thải độc hại là 

các bệnh về da, phổi hen phế quản và ung thư vòm mũi. 

- Ảnh hưởng do tiếng ồn 

Từ việc điều tra tại một số xưởng đúc thép, cán thép, kéo thép tại CCN 

Châu Khê cho thấy tiếng ồn tại các khu sản xuất phát sinh chủ yếu từ lò nung, 

nấu, máy cán, máy kéo và các phương tiện vận chuyển, bốc dỡ nguyên vật liệu 

với cường độ tiếng ồn rất lớn, có thể lên tới 110 dBA. Những người công nhân 

trực tiếp làm bên các tại các xưởng sản xuất là người chịu ảnh hưởng rất lớn nếu 

không có biện pháp bảo vệ thích hợp. 

- Ảnh hưởng do chất thải rắn, nước thải sản xuất, sinh hoạt 

Chất thải rắn phát sinh trong quá trình sản xuất tái chế sắt thép của 

phường Châu Khê chủ yếu là xỉ than, xỉ <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>lượng</strong> phát thải 

Nước thải sản xuất chủ yếu của CCN Châu Khê là nước thải phát sinh từ 

quá trình làm mát. Nước thải cũng từ đây đổ ra mương và mang theo những hóa 

chất độc hại như dung môi kiềm, axit, sơn công nghiệp, chất dầu, mỡ... 

Bên cạnh đó việc việc phát thải từ quá trình sinh hoạt đời thường của 

người dân Châu Khê cũng là một yếu tố gây ô nhiễm môi trường đất. Nước thải 

từ quá trình sinh hoạt được xả thẳng vào môi trường qua các rãnh nước và đổ thải 

trực tiếp ra các ao, hồ và đặc biệt là kênh mương tiêu thoát nước của phường đổ 

thẳng ra ngoài cánh đồng gây ra ô nhiễm và làm giảm năng suất cây trồng. Mặt 

khác các chất thải rắn sinh hoạt có thành phần bao gồm <strong>kim</strong> <strong>loại</strong>, sành sứ, thủy 

tinh, gạch ngói vỡ, đất, đá, cao su, chất dẻo, thực phẩm dư thừa hoặc quá hạn sử 

dụng, xương động vật, tre, gỗ, lông gà vịt, vải, giấy, túi nilong, rơm, rạ, xác động 

vật, vỏ rau quả … ko được thu gom triệt để gây ứ đọng làm mất cảnh quan thẩm 

mĩ và gây ra mùi khó chịu. Lượng rác ứ đọng tích tụ ngày một nhiều do không có 

39

chỗ đổ và không có nơi xử lý nên rác thải được người dân nơi đây đổ trực tiếp 

xuống những thửa ruộng ngay sát các lò xưởng tái chế dần dần tích tụ thành 

những đống rác khổng lồ gây ra mùi khó chịu và gây ô nhiễm môi trường. 

4.2.2. Hoạt động sản xuất nông nghiệp của phường Châu Khê 

Bên cạnh các tác động của việc tái chế sắt thép của phường Châu Khê gây 

ảnh hưởng đến chất <strong>lượng</strong> đất nông nghiệp thì hoạt động sản xuất nông nghiệp 

cũng là nguyên nhân gây ra tình trạng ô nhiêm đất. Nguyên nhân là do phân bón 

hóa học được sử dụng phổ biến trong quá trình sản xuất nông nghiệp do ưu thế 

về chi phí và hiệu quả nhanh đối với cây trồng. Tuy nhiên, theo kết quả nghiên 

cứu cây trồng chỉ hấp thụ được trung bình khoảng 40 - 50% <strong>lượng</strong> phân bón (hấp 

thụ phân đạm khoảng 30 – 45%, phân lân 40 – 45 %, phân kali 50 – 60%). 

Lượng phân bón còn lại được thải xa ngoài môi trường ngấm dần và tích tụ dưới 

đất. Theo số liệu của Trạm khuyến nông thị xã Từ Sơn (2015) <strong>lượng</strong> phân bón 

của phường Châu khê tương đối cao được thể hiện qua bảng 4.3. 

Vụ 

Bảng 4.3. Lượng phân bón và thuốc BVTV tính cho 1 ha 

ở phường Châu Khê 

Diện tích 

(ha) 

NPK (kg) Đạm Urê Kali đỏ Vôi bột 

Đơn vị: Kg/ha 

Thuốc 

BVTV(lít) 

Xuân 190,5 700 140 194 400 3,3 

Mùa 195,5 700 120 222 500 3 

Đông 15 

700 

+(Phân 

chuồng) 

100 200 500 2 

Nguồn: Trạm khuyến nông thị xã Từ Sơn (2015) 

Bên cạnh phân bón hóa học, tình trạng lạm dụng thuốc BVTV phòng trừ 

sâu bệnh dịch hại đối với cây trồng diễn ra rất phổ biến. Việc không tuân thủ quy 

trình kỹ thuật, không đảm bảo thời gian cách ly của từng <strong>loại</strong> thuốc, sử dụng 

thuốc không đúng liều <strong>lượng</strong>…đã dẫn đến hậu quả mất an toàn vệ sinh thực 

phẩm và làm ô nhiễm môi trường đất. 

Hóa chất BVTV tác động đến môi trường đất thông qua nhiều con đường 

khác nhau như nước thải từ kho chứa thuốc khi có sự cố xảy ra, nước mưa chảy 

tràn qua các kho chứa bị xuống cấp, <strong>lượng</strong> thuốc tồn đọng lại trong chai, lọ bị 

quăng xuống mương, ao, hồ hay <strong>lượng</strong> thuốc dư thừa trong quá trình sử dụng quá 

40

STT 

1 

liều <strong>lượng</strong> ngấm vào đất cũng như mạch nước ngầm…làm cho độ phì nhiêu của 

đất giảm, gây suy thoái đất, giảm năng suất cây trồng. 

Kết quả điều tra thu thập tài liệu, số liệu về hoạt động sản xuất và tái chế sắt 

tại làng nghề Châu Khê do trung tâm quan trắc Tài nguyên và Môi trường tỉnh 

Bắc Ninh cấp được trình bày ở bảng 4.4. 

Bảng 4.4. Một số chỉ tiêu chính của làng nghề sản xuất tái chế phế liệu sắt 

tại Đa Hội - Châu Khê – Từ Sơn – Bắc Ninh 

Chỉ Tiêu 

Diện tích đất sử dụng sản xuất tái 

chế sắt 

Đơn vị tính 

Năm 

2010 

Năm 

2015 

So sánh 

2010/2015 

ha 6,51 32,11 + 25,6 

2 Số hộ tái chế sắt hộ 1.767 562 - 1.205 

3 Số hộ đúc phôi thép hộ 186 73 - 113 

4 Số hộ cán thép hộ 152 35 - 117 

5 Số hộ mạ kẽm hộ 7 4 - 3 

6 

Số hộ sản xuất lưới B40, đinh, 

tiện… 

hộ 841 321 - 520 

7 Số hộ sản xuất các <strong>loại</strong> sắt khác hộ 150 45 -105 

8 Số hộ kinh doanh dịch vụ hộ 431 317 - 114 

9 Số lao động tại chỗ Lao động 2969 1134 - 1835 

10 Số lao động ngoại lai Lao động 4100 1264 - 2,836 

11 Lượng phế liệu tái chế Tấn/năm 350.000 150.000 - 200.000 

12 

13 

14 

Tổng số hộ thu nhập 10-20 tỷ/năm 

từ tái chế sắt 

Tổng số hộ thu nhập > 20 tỷ/năm từ 

tái chế sắt 

Khối <strong>lượng</strong> xỉ than, xỉ <strong>kim</strong> khí thải 

hộ 1295 560 - 735 

hộ 472 128 - 344 

(tấn/hộ/năm) 50 14 - 36 

15 Khối <strong>lượng</strong> nước tiêu thụ tái chế sắt (tấn/hộ/năm) 2.700 800 - 1.900 

16 

Khối <strong>lượng</strong> khí bụi thải vào môi 

trường 

Tấn 267 152 - 115 

Nguồn: Trung tâm quan trắc Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bắc Ninh, (2015) 

Số liệu ở bảng 4.4 cho thấy: 

Tổng diện tích để sản xuất tái chế và kinh doanh sắt của phường năm 2015 

là 32,11 ha, tăng 25,6 ha so với năm 2010. Còn sản <strong>lượng</strong> sản xuất và tái chế của 

làng nghề có giảm nhiều so với năm 2010 nhưng vẫn gây áp lực lớn đến môi 

41

trường và cảnh quan xung quanh. Để tìm hiểu về nguyên nhân này chúng tôi có 

buổi trao đổi trực tiếp với ông Nguyễn Thế Chinh là Phó chủ tịch UBND phường 

Châu Khê thì được ông Chinh cho biết: 

‘‘Giai đoạn 2001 - 2010 được coi là thời kỳ “hoàng <strong>kim</strong>” nhất của cả 

phường Châu Khê . Từ trong đến ngoài phường luôn luôn nhộn nhịp và tấp nập 

với cảnh cả làng làm thép, nhà nhà làm thép, người người làm thép. Trong làng 

có hơn 1,3 vạn người, trong đó có khoảng hơn 4.000 lao động sản xuất thép và 

còn thu hút thêm khoảng hơn 1.000 lao động từ các nơi khác (con số này không 

ngừng tăng lên); cung cấp ra thị trường hàng ngàn tấn thép mỗi năm và doanh 

thu hàng trăm tỉ đồng. Cả phường thao thức trong tiếng các phương tiện sản 

xuất chuyển động ầm ầm, liên tục, các lò nấu thép luôn rực sáng, trong nhà 

ngoài ngõ không có chỗ nào không thấy thép, thép thành phẩm… Trên trục 

đường chính của làng, xe cải tiến, xe công cộng, xe tải các <strong>loại</strong> chất đầy ắp phôi 

và thép thành phẩm chạy rầm rập. Trước nhu cầu lớn về mặt bằng sản xuất 

UBND phường đã thành thành cụm công nghiệp làng nghề với hơn 1.700 cơ sở 

sản xuất trong đó. Đến giữa năm 2010 UBND phường tiếp tục xin mở rộng mặt 

bằng sản xuất cụm công nghiệp làng nghề và đã được UBND tỉnh đồng ý cho 

phép mở rộng nên diện tích đất sản xuất sắt thép tính đến nay tăng lên nhiều so 

với trước đây. 

Tuy nhiên do ảnh hưởng của làn sóng suy thoái kinh tế toàn cầu, nhịp độ 

sản xuất thép của làng Đa Hội từ nửa năm 2011 trở lại đây đã chậm dần đều. 

Hiện tại, nhịp độ sản xuất diễn ra lẻ tẻ, hơn 80% các cơ sở sản xuất, tạm ngừng 

hoặc ngừng hẳn, số còn lại chỉ hoạt động cầm chừng. Giá cả thất thường, sản 

phẩm làm ra không tiêu thụ được, khiến sản xuất kinh doanh của làng nghề gặp 

nhiều khó khăn; từ lao động chính cho đến lao động thời vụ, hàng ngàn người 

phải nghỉ việc…. Bên cạnh đó là sự cạnh tranh gay gắt của thị trường bên ngoài 

và sự yếu kém từ nội tại bên trong. Mấy năm nay, sản xuất thép ở Đa Hội có 

những bước phát triển chậm lại so với những năm trước. Sản <strong>lượng</strong> thép ở hầu 

hết các cơ sở sản xuất, doanh nghiệp có xu hướng giảm mạnh. Tình hình sản 

xuất sắt thép ở khu công nghiệp không mấy khả quan do sự cạnh tranh quyết liệt 

của các doanh nghiệp lớn trong nước và nguồn thép nhập khẩu từ nước ngoài, 

đặc biệt là sự thâm nhập của sắt thép Trung Quốc với <strong>giá</strong> rẻ hơn đã làm thu hẹp 

số <strong>lượng</strong> cũng như quy mô của các cơ sở sản xuất. Sự cạnh tranh của sắt thép 

nhập khẩu từ Trung Quốc đã khiến các cơ sở sản xuất, các doanh nghiệp vừa và 

42

nhỏ của làng nghề lâm vào tình trạng lao đao. Thậm chí, có những thời kỳ hàng 

tồn quá nhiều, nhiều cơ sở phải tạm ngừng sản xuất ”. 

Hiện nay, số các hộ gia đình bỏ nghề sản xuất truyền thống, chuyển sang 

làm dịch vụ, thu mua và phân phối phế liệu từ sắt thép, hoặc chuyển sang kinh 

doanh các lĩnh vực khác ngày càng tăng do sự thu hẹp của thị trường, khó khăn 

trong duy trì sản xuất. 

Theo điều tra, khảo sát, phỏng vấn trực tiếp, thực tế tại các khu cụm công 

nghiệp tái chế và sản xuất sắt thép tại làng nghề trong các khu cụm công nghiệp 

không có bãi tập kết rác thải sinh hoạt cũng như rác thải nguy hại mà rác thải, 

nước thải được các hộ dân đổ trực tiếp thải xuống các khu vực ruộng lúa, cánh 

đồng bên cạnh gần với khu vực lấy mẫu đất nghiên cứu xung quanh làng nghề. 

Theo số liệu của trung tâm quan trắc Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bắc Ninh 

cung cấp thì khối <strong>lượng</strong> xỉ than, xỉ sắt sau tái chế thải ra môi trường là 14 

tấn/hộ/năm. Lượng nước cần dùng trong sản xuất vào khoảng 800 m 3 /hộ/năm, 

<strong>lượng</strong> nước thải có chứa rất nhiều tạp chất độc hại như OS, COD, dầu mỡ, CN-, 

<strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> (Cu ++ , Pb ++ , Zn ++ , Cd ++ ,…). Và đặc biệt là khí thải (bụi thải) 152 

tấn/năm như hơi <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> Cu, Pb, Zn, Cd, hơi axit HF, HCL, khí CO…được xả 

thải trực tiếp ra ngoài môi trường mà không qua xử lý đây là vấn đề bức xúc hiện 

nay cần có giải pháp để xử lý môi trường không khí của làng nghề Châu Khê. 

Chính sự phát triển ồ ạt, tự phát, thiếu quy hoạch chạy theo lợi nhuận trước 

mà không để ý đến hậu quả sau này khiến cho làng nghề phát triển nhưng không 

bền vững. Sau hơn 10 phát triển, làng nghề đã dần bộc lộ những điểm yếu và hậu 

quả là ô nhiễm môi trường làm ảnh hưởng đến sức khỏe người dân nơi đây. Đó là 

do giai đoạn hoàng <strong>kim</strong> người dân nơi đây không quan tâm đến vấn đề môi 

trường mà chỉ lo làm giàu để lại sau này là những bãi rác thải khổng lồ ngay phía 

sau những xưởng sản xuất. Chúng được tích tụ ngày càng nhiều qua năm tháng 

ngấm dần xuống đất và các mạch nước ngầm làm ảnh hưởng trực tiếp đến sức 

khỏe con người và môi trường cảnh quan nơi đây. 

Xuất phát từ búc xúc ô nhiễm môi trường làng nghề, theo số liệu điều tra 

khảo sát các hộ gia đình có tới 92 % số người cho là cần phải quy hoạch lại các 

khu, cụm công nghiệp và 90 % số người đồng ý cần phải áp dụng công nghệ 

trang bị tiên tiến, công nghệ sạch để làm hạn chế mức ô nhiễm trước khi xả thải 

ra bên ngoài môi trường. 

43

4.3. ĐÁNH GIÁ TÍNH CHẤT ĐẤT NÔNG NGHIỆP TẠI PHƯỜNG CHÂU 

KHÊ, THỊ XÃ TỪ SƠN, TỈNH BẮC NINH 

4.3.1. Một số tính chất hóa học đất nông nghiệp 

Mẫu 

đất 

Bảng 4.5. Một số tính chất hóa học của đất nông nghiệp 

ở Châu Khê – Từ Sơn – Bắc Ninh 

pH 

(H20) 

OM 

(%) 

CEC 

(lđl/100g đất) 

Cation trao đổi (lđl/100g đất) 

Ca ++ Mg ++ K + Na + 

1 5,11 2,65 8,96 4,73 0,98 0,32 0,30 

2 4,84 3,28 7,83 2,48 0,88 0,21 0,44 

3 4,72 2,16 9,08 4,18 1,14 0,23 0,45 

4 4,67 2,86 10,25 4,81 1,16 0,35 0,37 

5 4,65 3,42 9,74 4,74 0,99 0,20 0,41 

6 6,87 3,14 10,84 14,58 1,11 3,33 0,19 

7 6,48 2,72 13,01 8,05 1,64 0,33 0,38 

8 6,46 2,58 12,99 8,49 1,81 0,23 0,33 

9 6,01 2,86 8,96 4,90 1,03 0,30 0,29 

10 5,44 3,21 8,25 3,33 0,74 0,34 0,28 

11 4,83 6,14 12,48 3,82 1,16 0,48 0,43 

12 4,87 2,44 10,72 4,95 1,32 0,83 0,83 

Số liệu phân tích được ghi nhận trong bảng 4.5 cho thấy: 

- Về chỉ tiêu pH đất 

Trong số 12 mẫu đất nghiên cứu, chỉ số pH (H 2 O) dao động từ 4,65 (mẫu 

5) đến 6,87 (mẫu 6), cho thấy đất của khu vực nghiên cứu là đất chua (đánh <strong>giá</strong> 

theo Agriculture Compedium, 1989). 

- Về chất hữu cơ trong đất 

Số liệu ở bảng trên cho thấy OM dao động từ 2,16 đến 6,14%. Như vậy 

<strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> chất hữu cơ của đất nông nghiệp của làng nghề tại phường Châu Khê 

là rất ít (11 mẫu), chỉ có 1 mẫu có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> chất hữu cơ cao. 

- Về cation trao đổi và dung tích trao đổi (CEC) 

Dung tích hấp thụ cation (CEC) của 12 mẫu đất nghiên cứu dao động 

trong khoảng 7,83 đến 13,01 lđl/100g đất, đánh <strong>giá</strong> theo Agriculture Compedium 

(1989) thì CEC của đất nghiên cứu ở mức thấp đến trung bình. Có 10 mẫu ở mức 

44

thấp (CEC khoảng 6-12 lđl/100g đất) và có 2 mẫu ở mức trung bình (CEC trong 

khoảng 13-25 lđl/100g đất). 

Các cation trao đổi được trình bày ở bảng: Ca ++ dao động trong khoảng 

2,48 đến 14,58 lđl/100g đất; Mg ++ trong khoảng 0,74 đến 1,81 lđl/100g đất; K ++ 

trong khoảng 0,21 đến 3,33 lđl/100g đất; Na ++ trong khoảng 0,19 đến 0,83 

lđl/100g đất. <strong>Đánh</strong> <strong>giá</strong> theo Agriculture Compedium (1989) thì đất ở khu vực này 

có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Ca ++ rất cao (mẫu 6 = 14,58 lđl/100g đất); Mg ++ cũng khá là cao tất 

cả các mẫu đều(> 0,5 lđl/100g đất); K ++ chủ yếu từ thấp đến trung bình, có 1 mẫu 

cao (mẫu 6 = 3.33 lđl/100g đất); Na ++ chủ yếu là từ thấp đến trung bình. 

4.3.2. Thành phần cơ giới đất 

Số liệu thành phần cơ giới đất nông nghiệp phường Châu Khê được trình 

bày trong bảng sau: 

Mẫu 

đất 

Bảng 4.6. Thành phần cơ giới đất nông nghiệp phường Châu Khê 

Cát 

(2-0,02mm) 

Thành phần cơ giới (%) 

Limon 

(0,02-0,002mm) 

Sét 

(

4.4. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH HÀM LƯỢNG KIM LOẠI NẶNG (Cd, Cu, 

Pb, Zn) TRONG ĐẤT NÔNG NGHIỆP TẠI PHƯỜNG CHÂU KHÊ, THỊ 

XÃ TỪ SƠN, TỈNH BẮC NINH. 

4.4.1. Kết quả phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> (Cd, Cu, Pb, Zn) tổng số 

trong đất 

Kết quả phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN (Cd, Cu, Pb, Zn) tổng số trong đất 

được trình bày trong bảng sau: 

Bảng 4.7. Hàm <strong>lượng</strong> Cd, Cu, Pb, Zn dạng tổng số trong đất nông nghiệp ở 

phường Châu Khê – Từ Sơn – Bắc Ninh 

Đơn vị :mg/kg đất khô 

Mẫu đất Cd ts Cu ts Pb ts Zn ts 

1 0,48 72,95 28,7 142,55 

2 0,48 48,29 33,98 690,50 

3 0,56 38,04 31,68 595,88 

4 0,63 46,86 40,13 503,00 

5 0,54 35,24 30,65 297,50 

6 0,61 35,94 30,23 171,25 

7 0,56 41,41 32,78 127,38 

8 0,47 37,77 31,55 112,93 

9 0,30 38,00 26,78 121,85 

10 0,32 37,43 43,78 391,13 

11 0,30 29,06 40,55 229,45 

12 0,35 39,67 46,48 458,88 

Thấp nhất 0,3 29,06 26,78 112,93 

Cao nhất 0,63 72,95 46,48 690,50 

Trung bình 0,46 41,7 34,70 320,19 

QCVN 03-MT:2015 1,5 100 70 200 


+ Về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd tổng số trong đất 

Kết quả phân tích 12 mẫu đất tại phường Châu Khê cho thấy <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

Cd tổng số biến động từ 0,30 đến 0,63 mg/kg đất; trung bình là 0,46 mg/kg đất. 

Cả 12 mẫu đều nằm dưới giới hạn cho phép (GHCP) về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd trong đất 

nông nghiệp được quy định trong QCVN 03-MT:2015/BTNMT(Biểu đồ 4.1). 

46

Hàm <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> tổng số trong đất nông nghiệp phường Châu Khê – 

Từ Sơn – Bắc Ninh 

mg/kg đất 

2 

1.5 

1 

0.5 

0 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 

mẫu 

Cd tổng số QCVN 03-MT:2015 


80 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 

mẫu 

Cu tổng số QCVN 03-MT:2015 

Biểu đồ 4.1. Hàm <strong>lượng</strong> Cd tổng số 

trong đất nông nghiệp 

Biểu đồ 4.2. Hàm <strong>lượng</strong> Cu tổng 

số trong đất nông nghiệp 


80 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 

mẫu 

Pb tổng số QCVN 03-MT:2015 

800 

700 

600 

500 

400 

300 

200 

100 

0 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 

mẫu 

Zn tổng số QCVN 03-MT:2015 

Biểu đồ 4.3. Hàm <strong>lượng</strong> Pb tổng số 

trong đất nông nghiệp 

Biểu đồ 4.4. Hàm <strong>lượng</strong> Zn tổng 

số trong đất nông nghiệp 

+ Về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu tổng số trong đất 

Hàm <strong>lượng</strong> Cu tổng số trong đất nông nghiệp tại phường Châu Khê dao 

động từ 29,06 đến 72,95 mg/kg đất; trung bình là 41,70 mg/kg. Cả 12 mẫu đều 

nằm dưới giới hạn cho phép (GHCP) về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd trong đất nông nghiệp 

được quy định trong QCVN 03-MT:2015/BTNMT(Biểu đồ 4.2). 

+ Về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb tổng số trong đất 

Hàm <strong>lượng</strong> Pb tổng số trong đất nông nghiệp tại phường Châu Khê dao 

47

động từ 26,78 đến 46,48 mg/kg đất; trung bình là 34,70 mg/kg. Cả 12 mẫu đều 

nằm dưới giới hạn cho phép (GHCP) về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd trong đất nông nghiệp 

được quy định trong QCVN 03-MT:2015/BTNMT(Biểu đồ 4.3). 

+ Về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn tổng số trong đất 

Hàm <strong>lượng</strong> Zn tổng số trong đất nông nghiệp tại phường Châu Khê dao 

động trong khoảng khá lớn, từ 112,93 đến 690,50 mg/kg đất; trung bình là 

320,19 mg/kg. Trong 12 mẫu đất, có 6 mẫu <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn vượt GHCP trong 

QCVN 03-MT:2015/BTNMT là mẫu 2 (690,50 mg/kg đất), mẫu 3 595,88 mg/kg 

đất), mẫu 4 (503,00 mg/kg đất), mẫu 5 (297,50 mg/kg đất), mẫu 10 (391,13 

mg/kg đất), mẫu 11 (458,88 mg/kg đất), còn lại 6 mẫu đều nằm dưới ngưỡng 

GHCP (Biểu đồ 4.4) 

4.4.2. Kết quả phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> (Cd, Cu, Pb, Zn) di động 

trong đất 

Kết quả phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN (Cd, Cu, Pb, Zn) di động trong đất 

được trình bày trong bảng sau: 

Bảng 4.8. Hàm <strong>lượng</strong> Cd, Cu, Pb, Zn dạng di động trong đất nông nghiệp 

ở phường Châu Khê – Từ Sơn – Bắc Ninh 


Mẫu đất Cd dđ Cu dđ Pb dđ Zn dđ 

1 0,049 12,87 5,87 65,52 

2 0,042 12,92 8,07 513,63 

3 0,046 10,83 8,97 411,39 

4 0,057 16,05 11,51 289,20 

5 0,051 12,13 9,97 182,25 

6 0,088 12,30 7,95 78,18 

7 0,085 17,87 7,99 45,03 

8 0,072 16,07 6,63 35,84 

9 0,057 13,08 7,23 52,16 

10 0,067 14,34 14,89 271,00 

11 0,050 8,01 10,21 135,15 

12 0,074 15,10 12,55 283,60 

Thấp nhất 0,042 8,01 5,87 35,84 

Cao nhất 0,088 17,87 14,89 513,63 

Trung bình 0,061 14,55 9,32 196,91 

% so với tổng số >30 % > 40% >30% >30% 

Số liệu phân tích ở bảng 4.8 cho thấy: 

48

- Hàm <strong>lượng</strong> Cd di động trong đất 

Số liệu bảng 4.6 cho thấy <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd di động trong khoảng 0,042 đến 

0,088 mg/kg đất, <strong>giá</strong> trị trung bình của Cd di động là 0,061 mg/kg đất. Trong 

đó, mẫu 1,4 và mẫu 9 có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd cao nhất; mẫu 11 có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd 

thấp nhất. 

So sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd di động và tổng số, kết quả cho thấy tỉ lệ này biến 

động trong khoảng từ 26,92 đến 42,31%, trung bình là 33,29%. Có 7/12 mẫu đất 

có tỷ lệ <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd di động/ Cd tổng số trên 30% (biểu đồ 4.5). 

- Hàm <strong>lượng</strong> Cu di động trong đất 

Hàm <strong>lượng</strong> Cu di động trong các mẫu đất nghiên cứu dao động từ 8,01 

đến 17,87 mg/kg đất; <strong>giá</strong> trị trung bình của Cu di động là 14,55 mg/kg đất. Trong 

đó, mẫu số 11 có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu thấp nhất; mẫu số 7 có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu cao nhất. 

So sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu di động và tổng số, kết quả cho thấy tỷ lệ này biến 

động trong khoảng 30,20 đến 41,91%, trung bình là 38, 19 %. Có 4 mẫu đất có tỷ 

lệ <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu di động/ Cu tổng số trên 40% (biểu đồ 4.6). 

- Hàm <strong>lượng</strong> Pb di động trong đất 

Qua bảng số liệu ở trên cho thấy <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb di động trong các mẫu đất 

nghiên cứu dao động từ 5,87 đến 14,89 mg/kg đất; <strong>giá</strong> trị trung bình của Pb di 

động là 9,32 mg/kg đất. Trong đó, mẫu số 10 có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb di động cao nhất; 

mẫu số 1 có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb di động thấp nhất. 

So sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb di động và tổng số, kết quả cho thấy tỷ lệ này biến 

động trong khoảng từ 27,49 đến 43,75%, trung bình là 35,48%. Có 9/12 mẫu có 

tỷ lệ <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb di động/ Pb tổng số trên 30% (biểu đồ 4.7). 

- Hàm <strong>lượng</strong> Zn di động trong đất 

Hàm <strong>lượng</strong> Zn di động trong các mẫu đất nghiên cứu dao động từ 35,84 

đến 513,63 mg/kg đất; <strong>giá</strong> trị trung bình của Zn di động là 196,91 mg/kg đất. 

Trong đó, mẫu 2 có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn cao nhất, mẫu 7 có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn thấp nhất. 

So sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn di động và tổng số, kết quả cho thấy tỷ lệ này biến 

động trong khoảng từ 15,68 đến 48,85%, trung bình là 36,19%. Có 10/12 mẫu có 

tỷ lệ <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn di động/Zn tổng số trên 30% (biểu đồ 4.8). 

So sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> tổng số và di động trong đất nông nghiệp 

phường Châu Khê – Từ Sơn – Bắc Ninh. 

49


2 

1.5 

1 

0.5 

0 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 

mẫu 

Cd tổng số Cd di động 


80 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 

mẫu 

Cu tổng số Cu di động 

Biểu đồ 4.5. So sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd 

tổng số và di động 

Biểu đồ 4.6. So sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

Cu tổng số và di động 


80 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 

mẫu 

Pb tổng số Pb di động 


800 

700 

600 

500 

400 

300 

200 

100 

0 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 

mẫu 

Zn tổng số Zn di động 

Biểu đồ 4.7. So sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb 

tổng số và di động 

Biểu đồ 4.8. So sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

Zn tổng số và di động 

50

4.4.3. Biến động <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất nông nghiệp tại phường 

Châu Khê, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh 

4.4.3.1. Biến động <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN dạng tổng số trong đất 

Bảng 4.9. So sánh biến động <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN dạng tổng số trong đất nông 

nghiệp chịu ảnh hưởng của làng nghề ở phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn, 

tỉnh Bắc Ninh. 


Mẫu đất 

Cd ts Cu ts Pb ts Zn ts 

2010 2015 2010 2015 2010 2015 2010 2015 

1 0,82 0,48 39,92 72,95 48,66 28,7 139,75 142,55 

2 0,52 0,48 35,86 48,29 42,10 33,98 457,51 690,50 

3 0,47 0,56 40,52 38,04 48,28 31,68 198,50 595,88 

4 0,52 0,63 45,58 46,86 53,78 40,13 219,67 503,00 

5 0,86 0,54 53,26 35,24 61,55 30,65 260,17 297,50 

6 0,56 0,61 35,87 35,94 45,46 30,23 164,26 171,25 

7 0,56 0,56 39,76 41,41 41,21 32,78 129,54 127,38 

8 0,64 0,47 36,74 37,77 36,24 31,55 121,56 112,93 

9 0,77 0,30 50,27 38,00 48,09 26,78 169,48 121,85 

10 0,56 0,32 33,19 37,43 48,43 43,78 125,27 391,13 

11 0,52 0,30 35,33 29,06 55,28 40,55 219,98 229,45 

12 0,56 0,35 39,74 39,67 46,41 46,48 138,99 458,88 

Thấp nhất 0,47 0,3 33,19 29,06 36,24 26,78 121,56 112,93 

Cao nhất 0,86 0,63 53,26 72,95 61,55 46,48 457,51 690,50 

TB 0,61 0,46 40,50 41,70 47,96 34,70 195,39 320,19 

Nguồn : Kết quả phân tích của đề tài (2015); Cao Trường Sơn, Nguyễn Xuân Hòa (2010) 

Số liệu ở bảng 4.9 cho thấy : Năm 2015, chúng tôi lấy mẫu phân tích <strong>kim</strong> 

<strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> tại 12 vị trí ( theo sơ đồ lấy mẫu ), vị trí lấy mẫu được lấy đúng theo vị 

trí của chương trình nghiên cứu năm 2010, phương pháp phân tích như nhau và 

đều được phân tích tại phòng phân tích đất và môi trường của viện quy hoạch và 

51

thiết kế nông thôn. Kết quả so sánh cho thấy sự khác biệt như sau: 

- Về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd tổng số 

Trong 12 mẫu đất phân tích của năm 2015 chỉ có 03 mẫu có <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

Cd tổng số cao hơn kết quả phân tích của năm 2010. Hàm <strong>lượng</strong> Cd trung bình 

trong đất năm 2015 thấp hơn 0,75 lần so với năm 2010. 

- Về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu tổng số 

Hàm <strong>lượng</strong> Cu tổng số trong 12 mẫu đất cho kết quả phân tích năm 2015 

cao hơn năm 2010. Có 7 mẫu tăng và 5 mẫu giảm so với năm 2010. Hàm <strong>lượng</strong> 

Cu trung bình trong đất năm 2015 cao hơn 1,02 lần so với năm 2010. 

- Về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb tổng số 

Trong 12 mẫu đất phân tích của năm 2015 chỉ có duy nhất mẫu số 12 tăng 

nhẹ, còn lại 11 mẫu đều giảm so với năm 2010. Hàm <strong>lượng</strong> Pb tổng số trung bình 

trong đất năm 2015 giảm 1,03 làn so với năm 2010. 

- Về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn tổng số 

Hàm <strong>lượng</strong> Zn tổng số trong 12 mẫu đất nghiên cứu cho thấy có 8 mẫu 

cho <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn tổng số cao hơn và 4 mẫu giảm nhẹ so với năm 2010. Hàm 

<strong>lượng</strong> Zn trung bình trong đất năm 2015 cao hơn 1,63 lần so với năm 2010. 

4.4.3.2. Biến động <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN dạng di động trong đất 

52

Bảng 4.10. So sánh biến động <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN dạng di động trong đất nông 

nghiệp chịu ảnh hưởng của làng nghề ở phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn, 

tỉnh Bắc Ninh 


Mẫu đất 

Cd dđ Cu dđ Pb dđ Zn dđ 

2010 2015 2010 2015 2010 2015 2010 2015 

1 0,24 0,049 14,93 12,87 21,29 5,87 50,34 65,52 

2 0,14 0,042 13,58 12,92 17,19 8,07 223,51 513,63 

3 0,17 0,046 16,98 10,83 16,75 8,97 66,51 411,39 

4 0,22 0,057 18,69 16,05 19,46 11,51 55,46 289,20 

5 0,24 0,051 21,09 12,13 22,32 9,97 89,04 182,25 

6 0,21 0,088 14,40 12,30 18,39 7,95 54,80 78,18 

7 0,23 0,085 16,49 17,87 13,10 7,99 23,78 45,03 

8 0,24 0,072 14,03 16,07 15,74 6,63 46,38 35,84 

9 0,22 0,057 15,18 13,08 13,22 7,23 26,58 52,16 

10 0,20 0,067 13,87 14,34 16,37 14,89 56,45 271,00 

11 0,15 0,050 12,97 8,01 15,49 10,21 103,14 135,15 

12 0,19 0,074 13,42 15,10 14,86 12,55 52,49 283,60 

Thấp nhất 0,14 0,042 12,97 8,01 13,10 5,87 23,78 35,84 

Cao nhất 0,24 0,088 21,09 17,87 22,32 14,89 223,51 513,63 

TB 0,20 0,061 15,47 14,55 17,02 9,32 70,71 196,91 

Nguồn : Kết quả phân tích của đề tài (2015); Cao Trường Sơn, Nguyễn Xuân Hòa (2010) 

Số liệu ở bảng 4.10 cho thấy 

- Về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd di động 

Trong cả 12 mẫu đất phân tích của năm 2015 đều cho kết quả phân tích 

<strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd di động trong đất nông nghiệp tại phường Châu Khê thấp hơn 

nhiều so với kết quả nghiên cứu của năm 2010. Hàm <strong>lượng</strong> Cd di động trung 

bình trong đất năm 2015 thấp hơn so với năm 2010 khoảng 3,2 lần. 

53

- Về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu di động 

Hàm <strong>lượng</strong> Cu di động phân tích trong đất năm 2015 có 4 mẫu cao hơn 

còn lại giảm nhẹ so với năm 2010. Hàm <strong>lượng</strong> Cu di động trung bình trong đất 

năm 2015 thấp hơn 0,9 lần so với năm 2010. 

- Về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb di động 

Trong cả 12 mẫu đất phân tích của năm 2015 đều cho kết quả phân tích 

<strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cd di động trong đất nông nghiệp tại phường Châu Khê thấp hơn so 

với kết quả nghiên cứu của năm 2010. Hàm <strong>lượng</strong> Cd di động trung bình trong 

đất năm 2015 thấp hơn so với năm 2010 xấp xỉ gần 2 lần. 

- Về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn di động 

Hàm <strong>lượng</strong> Zn di động trong 12 mẫu đất nghiên cứu năm 2015 cho thấy 

<strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn di động cao hơn nhiều so với năm 2010. Chỉ có duy nhất 1 mẫu 

giảm nhẹ so với năm 2010. Hàm <strong>lượng</strong> Zn di động trung bình trong đất năm 

2015 cao hơn 2,29 lần so với năm 2010. 

4.4.4. <strong>Đánh</strong> <strong>giá</strong> chất <strong>lượng</strong> đất nông nghiệp theo QCVN03:2015 

Theo QCVN03:2015/BTNMT ngưỡng giới hạn cho phép đối với các KLN 

trong đất nông nghiệp lần lượt là: 100mg/kg; 70mg/kg; 200mg/kg và 1,5mg/kg 

cho Cu, Pb, Zn và Cd. Đối chiếu các ngưỡng <strong>giá</strong> trị này với các kết quả phân tích 

trên cho thấy nồng độ trung bình của Cu, Pb và Cd vẫn nằm dưới ngưỡng quy 

định. Tuy nhiên, nồng độ trung bình của Zn tại thời điểm năm 2015 tăng cao hơn 

hẳn so với năm 2010 và đã vượt quá ngưỡng cho phép. Như vậy, đất nông nghiệp 

xung quanh làng nghề tái chế sắt Châu Khê đã bị ô nhiễm bởi <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> Zn (Biểu 

đồ 4.9). Điều đáng lo ngại là cả <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn ts và Zn dt đều có xu hướng gia tăng 

theo thời gian. 

54

Biểu đồ 4.9. So sánh nồng độ trung bình của các KLN trong đất với 

QCVN03:2015/BTNMT 

4.5. TƯƠNG QUAN GIỮA CÁC HÀM LƯỢNG KIM LOẠI NẶNG 

TRONG ĐẤT VỚI NHAU VÀ VỚI MỘT SỐ TÍNH CHẤT LÝ, HÓA HỌC 

CỦA ĐẤT 

Trong quá trình nghiên cứu đề tài có phân tích đến mối tương quan của các 

<strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất với nhau nhằm mục đích tìm ra các nguyên 

nhân, các nguồn gây ô nhiễm tới môi trường đất. Bên cạnh đó tìm ra sự liên kết 

mối quan hệ giữa các tính chất đất với <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất. 

4.5.1. Tương quan giữa các KLN trong đất với nhau 

Bảng 4.11. Bảng biểu hệ số tương quan giữa các KLN trong đất với nhau 

Cu Pb Zn Cd Cu dt Pb dt Zn dt Cd dt 

Cu 1 

Pb -0.25 1 

Zn 0.00 0.43 1 

Cd 0.22 -0.35 0.14 1 

Cu dt 0.21 0.10 -0.11 0.28 1 

Pb dt -0.38 0.87 0.45 -0.29 0.04 1 

Zn dt 0.00 0.39 0.99 0.09 -0.16 0.42 1 

Cd dt -0.27 0.11 -0.48 0.15 0.56 0.07 -0.51 1 

Qua bảng số liệu trên cho ta thấy hệ số tương quan KLN cứ >0,5 % là có 

tương quan, + là tương quan dương, - là tương quan âm. 

Để xem xét sự biến động của <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> trung bình các KLN trong đất ở 

hai thời điểm 2010 và 2015 chúng tôi đã tiến hành phân tích t-test hai chiều ở 

55

mức ý nghĩa 95%. Kết quả phân tích cho thấy đối với các KLN tổng số chỉ có 

duy nhất xu hướng giảm của Pb là có ý nghĩa thống kê (r = 0,00001) còn lại xu 

hướng giảm của Cd, xu hướng tăng của Zn và Pb theo thời gian đều không có ý 

nghĩa về mặt thống kê. Ngược lại, đối với dạng dễ tiêu xu hướng tăng, giảm của 

tất cả các KLN đều có ý nghĩa về thống kê ở mức 95%, cụ thể Cu dt giảm (r = 

0,0284), Pb giảm (r = 0,00001), Zn dt tăng (r = 0,0691) và Cd dt tăng (r = 0,0003). 

Xu hướng biến động <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> các KLN dễ tiêu trong đất, đặc biệt là sự ra tăng 

của Zn dt và Cd dt rất quan trọng bởi đây là dạng mà cây trồng có thể hút và tích 

lũy trong cơ thể làm tăng nguy cơ ô nhiễm nông sản, ảnh hưởng đến sức khỏe 

của con người. 

4.5.2. Tương quan giữa các KLN trong đất với một số tính chất lý, hóa học 

của đất 

Quan hệ giữa <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> một số tính chất lý, hóa học với các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> 

<strong>nặng</strong> (Cu, Pb, Zn, Cd) tổng số và di động trong đất của đất khu vực nghiên cứu 

được tính toán theo hệ số tương quan, kết quả được thể hiện ở bảng 4.12. 

Bảng 4.12. Hệ số tương quan giữa <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất với một số tính 

chất lý, hóa học 

pH(KCl) OM % Ca Mg K Na CEC 

Cu ts -0.21 -0.38 -0.17 -0.18 -0.18 -0.11 -0.32 

Pb ts -0.36 0.25 -0.33 -0.08 -0.17 0.58 -0.15 

Zn ts -0.56 -0.13 -0.53 -0.41 -0.25 0.45 -0.46 

Cd ts 0.32 -0.4 0.45 0.21 0.33 -0.25 0.35 

Cu dt 0.36 -0.64 0.21 0.49 -0.15 0.06 0.001 

Pb dt -0.34 0.16 -0.35 -0.34 -0.13 0.37 -0.22 

Zn dt -0.56 -0.1 -0.56 -0.45 -0.29 0.42 -0.49 

Cd dt 0.82 -0.23 0.78 0.52 0.56 -0.08 0.72 


Hầu hết các KLN tổng số đều không có tương quan với các tính chất đất trừ 

Zn ts . Cụ thể Zn ts có tương quan yếu với <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Mg ++ (r = -0,41), Na + (r = 

0,45), CEC (r = -0,46) và có tương quan rõ với pH (r = -0,56) và Ca ++ (r = -0,53). 

Hầu hết tương quan này là tương quan âm chỉ có duy nhất mối tương quan với 

Na + là tương quan dương. Ngược lại, mối tương quan giữa tính chất đất với <strong>hàm</strong> 

<strong>lượng</strong> các KLN dễ tiêu trong đất lại khá rõ ràng, cụ thể Cu dt có tương quan quan 

âm chặt với OM (r = -0,64) và tương quan dương yếu với Mg ++ (r = 0,49); Zn dt 

56

có tương quan âm chặt với cả pH (r = -0,56) và <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Ca ++ (r = -0,56); đồng 

thời có tương quan âm yếu với <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Mg ++ (r = -0,45), CEC (r = -0,49) và 

tương quan dương yếu Na + (r= 0,42); đối với Cd dt <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> của chúng có tương 

quan dương khá chặt với pH ( r= 0,82), <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Ca ++ (r = 0,78), <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

Mg ++ (r = 0,52), <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> K + (r = 0,56) và CEC (r =0,72) đất. 

Kết quả phân tích tương quan giữa <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN trong đất với các tính 

chất đất cho thấy có mối liên hệ khá mật thiết giữa các tính chất đất với dạng dễ 

tiêu của các KLN điều này gợi ý cho chúng ta biện pháp giảm thiểu tác động của 

việc tích lũy KLN trong đất thông qua việc cải tạo các tính chất đất. Cụ thể là cải 

tạo các tính chất đất để KLN chuyển từ dạng dễ tiêu sang tổng số để hạn chế sự 

hấp thụ các KLN của cây trồng, từ đó giảm nguy cơ ảnh hưởng tới sức khỏe của 

con người. 

4.6. THẢO LUẬN 

Theo QCVN03 – MT: 2015/BTNMT Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về 

giới hạn cho phép của một số <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất thị ngưỡng tối đa cho phếp 

đối với <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> tổng số của Cd là 1,5 mg/kg đất khô; Cu là 100mg/kg đất khô; 

Pb là 70 mg.kg đất khô và Zn là 200 mg/kg đất khô dành cho đất nông nghiệp. 

Đối chiếu các kết quả phân tích đất nông nghiệp tại phường Châu Khê với 

QCVN03- MT: 2015/BTNMT ta thấy các ngưỡng <strong>giá</strong> trị này với các kết quả 

phân tích trên cho thấy nồng độ trung bình của Cu, Pb và Cd vẫn nằm dưới 

ngưỡng quy định. Tuy nhiên, nồng độ trung bình của Zn tại thời điểm năm 2015 

tăng cao hơn hẳn so với năm 2010 và đã vượt quá ngưỡng cho phép. Như vậy, 

đất nông nghiệp xung quanh làng nghề tái chế sắt Châu Khê đã bị ô nhiễm bởi 

<strong>kim</strong> <strong>loại</strong> Zn (Biểu đồ 4.9). Điều đáng lo ngại là cả <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn ts và Zn dt đều có 

xu hướng gia tăng theo thời gian. 

Qua phân tích các mối tương quan chúng ta có thể thấy giữa <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

tổng số và di động của các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, <strong>hàm</strong> 

<strong>lượng</strong> tổng số tăng dẫn đến <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> di động tăng theo và ngược lại. Bên 

cạnh đó pH của đất cũng có ảnh hưởng khá mạnh đến <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Pb, Zn cả 

tổng số lẫn di động. 

4.7. ĐỀ XUẤT ĐƯỢC MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM GIẢM THIỂU KIM 

LOẠI NẶNG TRONG ĐẤT NÔNG NGHIỆP CỦA PHƯỜNG CHÂU KHÊ 

Môi trường nói chung và môi trường đất nói riêng là một đối tượng nghiên 

cứu quan trọng của kinh tế môi trường và quản lý môi trường. 

57

Quản lý môi trường là sự tác động liên tục, có tổ chức, có hướng đích chủ thể 

(con người, địa phương, quốc gia...) lên đối tượng (môi trường) nhằm khôi phục, 

duy trì và cải thiện tốt hơn môi trường sống của con người trong khoảng thời gian 

dự định. Bản chất của quản lý môi trường là tạo được môi trường ổn định, luôn ở 

trạng thái cân bằng với các chỉ tiêu khách quan, khoa học, bảo đảm cuộc sống tốt 

đẹp, an toàn và đủ cho các thế hệ con người trên hành tinh chúng ta. 

Do đó, để vấn đề môi trường nói chung và môi trường đất nông nghiệp ở 

phường Châu Khê nói riêng ngày càng tốt,chúng tôi đề xuất một số biện pháp sau: 

4.7.1. Biện pháp bảo vệ môi trường 

4.7.1.1. Biện pháp tuyên truyền 

Bảo vệ môi trường là công việc của toàn xã hội, nhưng ý thức của mỗi 

người trong vấn đề môi trường hoàn toàn khác nhau, vì vậy <strong>giá</strong>o dục môi trường 

được coi là vấn đề cốt lõi trong công tác bảo vệ môi trường. Do đó, Đảng ủy, 

UBND phường Châu khê cần chỉ đạo, kết hợp với các cơ quan đoàn thể như Hội 

nông dân, Đoàn thanh niên, hội phụ nữ.. tăng cường công tác tuyên truyền, thông 

tin về tác động của các chất ô nhiễm đến sức khỏe con người và đời sống cộng 

đồng, đến hiệu quả sản xuất, kinh doanh cho mọi tầng lớp nhân dân trong 

phường, nhất là những gia đình làm nghề truyền thống. Đẩy mạnh phong trào 

làng nghề bảo vệ môi trường như phong trào xanh – sạch – đẹp, vườn – ao – 

chuồng, tuần lễ nước sạch và vệ sinh môi trường... 

4.7.1.2. Biện pháp quy hoạch không gian gắn với BVMT 

Quy hoạch các khu cụm công nghiệp ở các làng nghề để di dời các cơ sở gây ô 

nhiễm ra khỏi khu vực dân cư, đồng thời tại các cụm, khu công nghiệp này cần phải 

xây dựng hệ thống xử lý khí thải, nước thải, thu gom chất thải rắn,… 

Có 2 <strong>loại</strong> hình quy hoạch chính là quy hoạch tập trung theo cụm công nghiệp 

nhỏ và quy hoạch phân tán tại chỗ: 

- Quy hoạch tập trung theo cụm công nghiệp nhỏ: xa khu dân cư, quy hoạch 

đồng bộ mặt bằng sản xuất, cơ sở hạ tầng như đường giao thông, hệ thống điện, 

nước, thông tin, hệ thống thu gom và xử lý khi thải, nước thải, thu gom chất thải rắn 

để xử lý tập trung. 

- Quy hoạch phân tán: Quy hoạch sản xuất ngay tại hộ gia đình kết hợp cải 

thiện vệ sinh môi trường mà không cần di dời, hạn chế tối đa việc cơi nới, mở 

rộng đường, xây nhà cao tầng, lưu giữ khung cảnh sản xuất, tính cổ truyền nhân 

văn của làng. 

58

Cần nghiên cứu kỹ về các điều kiện liên quan để áp dụng thích hợp <strong>loại</strong> 

hình cho làng nghề. 

4.7.1.3. Biện pháp hành chính 

Thường xuyên kiểm tra, nhắc nhở các cơ sở sản xuất, các hộ gia đình nhằm 

đảm bảo cho pháp luật về tài nguyên và môi trường được thực hiện nghiêm 

chỉnh, chủ động ngăn ngừa và xử lý vi phạm. 

Ngoài ra, Nhà nước cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ đầu tư cho làng nghề 

nghiên cứu các công nghệ, thiết bị xử lý chất thải thích hợp với quy mô hộ, nhóm 

hộ, hỗ trợ các các cơ sở sản xuất, hộ gia đình và nhóm hộ nắm được các công 

nghệ xử lý, có cơ chế hỗ trợ từng phân trong việc đầu tư sử dụng các trang thiết 

bị xử lý chất thải thông qua các dự án hoặc vốn ưu đãi. 

Xây dựng hệ thống chính sách cũng như tổ chức quản lý làng nghề, tạo 

hành lang pháp lý cho làng nghề hoạt động và phát triển. Bên cạnh đó, cần đẩy 

mạnh khâu xúc tiến thương mại, mở rộng đầu ra, tạo điều kiện cho sản xuất hàng 

hóa, kích thích đầu tư tập trung, đồng bộ, thay vì sản xuất quy mô nhỏ làm hạn chế 

khả năng đầu tư cho công nghệ, thiết bị sản xuất và xử lý chất thải như hiện nay. 

4.7.1.4. Biện pháp khoa học kỹ thuật 

- Áp dụng dây truyền công nghệ, máy móc trang thiết bị tiên tiến vào từng 

công đoạn tái chế sắt để nâng công suất, hiệu quả kinh tế và giảm thiểu ô nhiễm 

môi trường làng nghề. 

- Lắp đặt trang thiết bị tiên tiến đánh <strong>giá</strong> tác động và kiểm soát môi trường 

làng nghề. 

- Tăng cường trồng cây xanh, cây bóng mát để điều hòa tiểu khí hậu, giảm 

phát thải và bảo vệ cảnh quan môi trường làng nghề 

4.7.1.5. Các biện pháp hạn chế và nghiêm cấm 

- Hạn chế phát triển mới, hạn chế mở rộng các cở sở tái chế sắt. 

- Nghiêm cấm sử dụng trong làng nghề những phương pháp sản xuất thủ 

công và các thiết bị gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. 

4.7.2. Biện pháp cải tạo sử dụng đất sản xuất nông nghiệp 

Việc cải tạo đất nông nghiệp có thể thực hiện thông qua các biện pháp sau: 

4.7.2.1. Làm sạch đất nông nghiệp 

- Tiêu nước vùng trũng, điều tiết Eh đất làm cho một số nguyên tố KLN 

59

chuyển sang dạng khó tan. 

- Cải thiện thành phần cơ giới của đất, tăng cường bón phân hữu cơ để làm 

giảm khả năng hút KLN của cây trồng do chất hữu cơ sẽ cố định các KLN trong đất. 

4.7.2.2. Thay cây trồng và xây dựng trạm thu gom nước thải làng nghề 

- Đối với đất bị ô nhiễm <strong>nặng</strong> nên thay cây lương thưc, cây ăn quả bằng cây 

hoa, cây cảnh hoặc cây lấy gỗ. 

- Lợi dụng thủy thực vật để hấp thu KLN, từ đó làm giảm <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN 

trong đất nông nghiệp. 

- Thiết kế trạm thu gom nước thải làng nghề, hồ, cánh đồng tưới để quản lý và 

xử lý nước thải. 

60

PHẦN 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 

5.1. KẾT LUẬN 

Qua nghiên cứu sự tích lũy của các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất nông nghiệp của 

phường Châu Khê, Từ Sơn, Bắc Ninh chúng tôi rút ra một số kết luận như sau. 

1. Hàm <strong>lượng</strong> trung bình của các KLN Cd, Cu, Pb, trong đất nông nghiệp 

của Châu Khê đều nằm dưới ngưỡng tối đa cho phép. Tuy nhiên <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Zn 

tổng số trong đất nông nghiệp đã vượt 1,63 lần so với năm 2010. 

Sự tích lũy của các KLN (Cu, Zn, Cd) trong đất nông nghiệp có xu hướng 

gia tăng về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> tổng số và di động (trừ <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> tổng số và di động của 

Pb có xu hướng giảm). 

Đất của khu vực nghiên cứu là đất chua, pH dao động trong khoảng 4,65 

đến 6,87, OM dao động OM dao động từ 2,16 đến 6,14%; CEC dao động từ 7,83 

đến 13,01 lđl/100g đất (ở mức thấp đến trung bình); 

Hàm <strong>lượng</strong> KLN <strong>nặng</strong> trong đất nông nghiệp của Châu khê ở mức khá cao 

cụ thể <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> trung bình của Cu ts là 41,72 mg/kg, Cu dt là 13,46 mg/kg; Pb ts là 

34,77 mg/kg và Pb dt là 9,32; Zn ts là 320,19 mg/kg và Zn dt là 196,91 mg/kg; Cd ts 

là 0,47 mg/kg và Cd dt là 0,06 mg/kg. Trong đó, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> của Zn ts đã vượt quá 

ngưỡng cho phép của QCVN03:2015/BTNMT hơn 1,5 lần. 

2. Có sự gia tăng <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> tổng số của Cu và Zn trong khi đó Pb ts và Cd ts 

lại có xu hướng giảm đi theo thời gian. Trong khi đó, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN dễ tiêu 

của Cu, Pd và Cd có xu hướng giảm theo thời gian chỉ duy nhất <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> dễ 

tiêu của Zn có xu hướng tăng theo thời gian. Kết quả kiểm định hai chiều ở mức 

ý nghĩa 95% cho thấy sự biến động của Cu ts theo thời gian là có ý nghĩa thống kê 

còn lại sự biến động của Zn ts , Pb ts và Cd ts không có ý nghĩa về mặt thống kê. 

Ngược lại, sự biến động của dạng dễ tiêu của tất cả các KLN trong đất đều có ý 

nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 95%. 

3. Kết quả phân tích mối tương quan giữa <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> các KLN trong đất với 

các tính chất lý, hóa của đất cho thấy dạng KLN tổng số ít có mối liên hệ với tính 

chất đất, trong khi đó hầu hết các KLN dễ tiêu đều có mối tương quan rõ với tính 

chất đất. 

Kết quả phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> KLN trong đất năm 2015 cao hơn so với 5 

61

năm về trước. Điều này chứng tỏ xu hướng tích lũy KLN trong đất nông nghiệp 

ngày càng cao và cần được cảnh báo, đặc biệt là sự tích lũy Cu và Zn. 

5.2. KIẾN NGHỊ 

- UBND phường Châu Khê và cơ quan quản lý môi trường của phường 

cần phải có những biện pháp để kiểm soát chặt chẽ nguồn phế thải sau tái chế của 

làng nghề. Ký hợp đồng thu gom rác thải với công ty môi trường đô thị để nguồn 

rác thải này được thu gom và xử lý, tránh gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng 

xấu đến đất nông nghiệp. 

- Vận động nhân dân tự <strong>giá</strong>c trong việc thu gom chất thải, xây dựng hệ 

thống thoát nước hợp vệ sinh. 

- Xây dựng quy hoạch làng nghề, xây dựng khu chứa đựng phế thải nhằm 

hạn chế ô nhiễm đất nông nghiệp. 

62

TÀI LIỆU THAM KHẢO 

Tiếng Việt: 

1. Bạch Quốc Khang, Bùi Đình Toái và Nguyễn Thị Thu Quế (2005). Sổ tay hướng 

dẫn xây dựng kế hoạch phát triển làng nghề sử dụng phương pháp có sự tham gia 

của cộng đồng. NXB Nông nghiệp, Hà Nội. 

2. Ban khoa <strong>giá</strong>o TW, Đại học Quốc gia Hà Nội và Trung tâm nghiên cứu <strong>giá</strong>o dục 

môi trường và phát triển (2001). Bảo vệ môi trường và phát triển bền vững ở Việt 

Nam, Tài liệu hội thảo tập huấn, Hà Nội. 

3. Bộ Công thương (2008). Các giải pháp phát triển làng nghề Việt Nam thời hội 

nhập, Tạp chí công nghiệp, 25/12/2008. 

4. Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường (2001). Tài liệu tập huấn bồi dưỡng, nâng 

cao nhận thức môi trường, Hà Nội. 

5. Bộ Tài nguyên Môi trường (2015). Báo cáo hiện trạng môi trường Quốc gia giai 

đoạn 2011 – 2015. 

6. Cao Trường Sơn, Nguyễn Xuân Hòa, Hồ Thị Lam Trà và Trần Thị Lệ Hà (2011). 

Sự tích lũy <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất chịu ảnh hưởng của làng nghề tái chế sắt Châu 

Khê, Từ Sơn, Bắc Ninh. Tạp chí của hội Khoa học đất Việt Nam. (33). tr. 76-79. 

7. Đặng Kim Chi (2006); Trần văn Chính và cs. (2006). Làng nghề Việt Nam và Môi 

trường. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội. 

8. Đặng Thị An và Trần Quang Tiến (2008). Ô nhiễm chì (Pb) và Cadimi (Cd) trong 

đất nông nghiệp và một số nông sản ở Văn Lâm, Hưng Yên. Tạp chí khoa học đất 

(29). tr. 56-58. 

9. Hải Nam (2002). Môi trường làng nghề: Biết rồi, khổ lắm...!. Báo diễn đàn doanh 

nghiệp. (97). tr. 9. 

10. Hà Mạnh Thắng và Phạm Quang Hà (2005). Ảnh hưởng của thâm canh đến <strong>hàm</strong> 

<strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> tích lũy trong đất và rau ăn lá ngoại thành Hà Nội. Tạp chí 

Khoa học đất. (23). tr. 149-152. 

11. Hội khoa học đất Việt Nam (2000). Đất Việt Nam. NXB Nông nghiệp, Hà Nội, 

tr. 336-346. 

12. Lê Huy Bá (2008). Độc chất môi trường. NXB Khoa học kỹ thuật, Hà Nội. 

13. Lê Đức và Nguyễn Ngọc Minh (2001). Tác động của tái chế đồng (Cu) thủ công ở 

63

xã Đại Đồng, huyện Văn Lâm, Hưng Yên đến môi trường đất khu vực. Tạp chí 

Khoa học đất. (14). tr. 95-98. 

14. Lê Thị Thủy và Phạm Quang Hà (2008). <strong>Đánh</strong> <strong>giá</strong> thực trạng Cu, Pb, Zn, Cd trong 

đất nông nghiệp Việt Nam 2002-2007. Tạp chí khoa học đất. (29) . tr. 74-78. 

15. Lê Văn Khoa (chủ biên) (2003). Khoa học môi trường. NXB <strong>giá</strong>o dục, Hà Nội. 

16. Lưu Đức Hải và Nguyễn Ngọc Sinh (2008). Quản lý môi trường cho sự phát triển 

bền vững. Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. 

17. Mai Văn Trịnh, Bùi Thị Phương Loan và Đỗ Thanh Định (2011). Thực trạng sử 

dụng nước sông Nhuệ cho sản xuất nông nghiệp, Tạp chí Khoa học và Công nghệ 

Nông nghiệp Việt Nam. 3 (24). 

18. Nguyễn Công Vinh và Ngô Đức Minh (2005). Ảnh hưởng của nước thải thành 

phố đến sự tích lũy <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất và cây lúa ở ngoại thành thành phố 

Nam Định. Tạp chí khoa học đất. (23). tr. 137 -143. 

19. Nguyễn Hữu On và Ngô Ngọc Hưng (2004). Cadimi (Cd) trong đất lúa đồng bằng 

sông Cửu Long và sự cảnh báo ô nhiễm. Tạp chí khoa học đất. (20). tr. 137-139. 

20. Nguyễn Ngọc Minh và Phạm Văn Quang (2010). Ứng dụng mô hình Hydrus-1D 

để đánh <strong>giá</strong> sự di chuyển NO 3 trong đất trồng lúa, Tạp chí Khoa học Đại học Quốc 

Gia Hà Nội. 26 -5S. tr. 823-830. 

21. Nguyễn Trần Đăng (2009). Ảnh hưởng của làng nghề đúc đồng và tái chế kẽm đến 

sự tích lũy <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong đất nông nghiệp tại xã Đại Đồng – huyện Văn Lâm 

– tỉnh Hưng Yên. Khóa luận tốt nghiệp đại học ngành Môi trường. Đại học nông 

nghiệp Hà Nội. 

22. Phạm Văn Khang, Lê Tuấn An, Nguyễn Ngọc Minh và Nguyễn Mạnh Khải 

(2003). Một số nghiên cứu về ô nhiễm chì trên thế giới và Việt Nam. Tạp chí 

Khoa học đất. 18. tr. 137-139. 

23. Nguyễn Thị Kim Dung (2011). Nghiên cứu quá trình nhiễm As và Mn trong nước 

dưới tác động của điều kiện oxi hóa khử và ứng dụng để xử lý chúng tại nguồn, Luận 

án tiến sĩ hóa học, Trường Đại học khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội. 

24. Nguyễn Văn Bồng (2002). Qũy đất quốc gia – Hiện trạng và dự báo sử dụng, Tạp 

chí khoa học đất. 16. tr. 91 - 96. 

25. Nguyễn Xuân Hoản (2008). Công nghiệp hóa nông thôn thông qua phát triển các 

cụm công nghiệp làng nghề: Nghiên cứu trường hợp tại các cụm công nghiệp làng 

64

nghề ở Bắc Ninh và Hà Tây, Trung Tâm Nghiên cứu & Phát triển Hệ thống Nông 

nghiệp, Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam. 

26. Phòng Tài nguyên và Môi trường thị xã Từ Sơn (2015). Báo cáo thuyết minh kết 

quả kiểm kê đất đai và xây dựng bản đồ hiện trạng dử dụng đất thị xã Từ Sơn. 

27. Sơn Trà (1999). Ô nhiễm môi trường trong các làng nghề ở huyện Tiên Sơn, tỉnh 

Bắc Ninh, Báo Quân đội nhân dân. thứ tư, ngày 27/10/1999. tr. 3. 

28. Trần Danh Thìn và Phạm Thị Quy (2010). <strong>Đánh</strong> <strong>giá</strong> tác động của hoạt động tái 

chế giấy đến môi trường đất, nước tại làng nghề Phong Khê, thành phố Bắc Ninh, 

tỉnh Bắc Ninh. Tạp chí khóa học đất. 33. tr. 120-123. 

29. Trịnh Quang Huy (2009). Bài giảng tồn dư hóa chất trong môi trường. 

30. Thái Thành (2003). Môi trường làng nghề ảnh hưởng rất xấu đến sức khỏe, Báo 

đầu tư, ngày 14/8/2003. tr. 10. 

31. Trung tâm quan trắc Tài nguyên và Môi trường Bắc Ninh (2015). Báo cáo đánh 

<strong>giá</strong> tác động môi trường cụm công nghiệp và dịch vụ làng nghề phường Châu Khê. 

Tiếng nước ngoài: 

32. Alter Mitchell (1964). Trace element distribution in soil profiles. J. Soil. Sci. 

33. Bowen (1979). H.J.M, Environmental Chemitry of the Elements. Academic Press, 

London, UK. pp. 23. 

34. Campell (1983). Copper anh its forms in the soils of the Golodnaya steppe in 

cotton. Sov. Soil. Sci. 

35. Campbell, P. G. C., P. M. Stokes and J. N. Galloway (1983). The effect of 

atmostpheric deposition on the geochemical cycling and biological availability of 

metals. Heavy metal in the Environment, Vol.2, pp. 760-763, Heidelberg 

International Conference, CEP Consultants, Edinburgh. 

36. Erick Millstone (1997). Lead anh Public Heath: the dangers for children. 

Earthscan Publications Limited, London. 

37. Ho Thi Lam Tra and Kazuhiko Egashira (2007). Lead and Zinc Adsorption by 

Agricultural Soils from Trade Villages in Bac Ninh Province, Northern Viet Nam. 

38. Livera J, Mike J.M, Ganga M.H, Jasson K.K, Douglas G.B, (2011). Cadmium 

solubility in paddy soils: Effects of soil oxydation, metal sulfites and competitive 

ions. Sci. Total Environ. 409. pp. 1489–1497. 

39. Virginiaw – Maclaren (1994). Environment impacts assessment. Vietro.2024 

65

PHỤ LỤC 

QCVN 03 – MT:2015/BTNMT 

QUY CHUẨN KỸ THUẬT QUỐC GIA VỀ GIỚI HẠN CHO PHÉP 

CỦA MỘT SỐ KIM LOẠI NẶNG TRONG ĐẤT 

I. QUY ĐỊNH CHUNG 

1.1. Phạm vi điều chỉnh 

Quy định này quy định <strong>giá</strong> trị giới hạn <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> tổng số của một số <strong>kim</strong> 

<strong>loại</strong> <strong>nặng</strong>: Asen (As), Cadimin (Cd), Đồng (Cu), Chì (Pb), Kẽm (Zn) và Crom 

(Cr) trong tầng đất mặt theo mục đích sử dụng đất. 

Quy chuẩn này không áp dụng cho đất thuộc phạm vi các khu mỏ; đất rừng 

tự nhiên; đất rừng đặc dụng; vườn quốc gia; khu bảo tồn thiên nhiên; khu bảo vệ 

cảnh quan; khu rừng nghiên cứu, thực nghiệm khoa học. 

1.2. Đối tượng áp dụng 

Quy chuẩn này áp dụng đối với cơ quan quản lý nhà nước về môi trường, 

mọi tổ chức, cá nhân liên quan đến việc sử dụng đất trên lãnh thổ Việt Nam. 

1.3. Giải thích từ ngữ 

Trong Quy chuẩn này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau: 

1.3.1. Đất nông nghiệp bao gồm: đất trồng cây hang năm; đất trồng cây lâu năm; 

đất nuôi trồn thủy sản; đất làm muối; đất trồng cỏ dùng vào chăn nuôi; vùng đất 

là nơi sinh sống cho quần thể động vật bản địa và di trú; thảm thực vật bản địa; 

đất nông nghiệp khác theo quy định của Chính phủ. 

1.3.2. Đất lâm nghiệp gồm: đất rừng sản xuất; đất rừng phòng hộ; đất dùng cho 

phát triển lâm nghiệp, được sử dụng chủ yếu để trồng rừng và trồng các lâm sản 

khác. 

1.3.3. Đất dân sinh gồm: đất sử dụng chủ yếu cho hoạt động xây dựng khu dân 

cư, trụ sở cơ quan, công trình sự nghiệp, cơ sở tôn <strong>giá</strong>o, tín ngưỡng,; đất có di 

tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh; đất xây dựng khu vui chơi, giải trí 

công cộng. 

1.3.4. Đất công nghiệp gồm: đất sử dụng chủ yếu cho hoạt động xây dựng công 

trình, hạ tầng công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp; xây dựng hạ tầng giao thông, 

66

ến cảng. 

1.3.5. Đất thương mại, dịch vụ gồm: đất sử dụng chủ yếu cho hoạt động xây 

dựng công trình thương mại, dịch vụ và hạ tầng khác phục vụ cho hoạt động kinh 

doanh, thương mại, dịch vụ; đất xây dựng công trình thủy lợi. 

1.3.6. Tầng đất mặt: là lớp đất trên bề mặt, có thể sâu đến 30cm. 

II. QUY ĐỊNH KỸ THUẬT 

Giới hạn tối đa <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> tổng số của một số <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> trong tầng đất 

mặt được quy định tại Bảng 1. 

Bảng 1: Giới hạn tối đa <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> tổng số của một số <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> <strong>nặng</strong> 

trong tầng đất mặt 

Đơn vị tính: mg/kg đất khô 

TT 

Thông số 

Đất 

nông 

nghiệp 

Đất lâm 


Đất dân 

sinh 

Đất 

công 


Đất thương 

mại, dịch vụ 

1 Asen (As) 15 20 15 25 20 

2 Cadimin (Cd) 1,5 3 2 10 5 

3 Chì (Pb) 70 100 70 300 200 

4 Crom (Cr) 150 200 200 250 250 

5 Đồng (Cu) 100 150 100 300 200 

6 Kẽm (Zn) 200 200 200 300 300 

67

Đánh giá hàm lượng kim loại nặng trong đất nông nghiệp tại phường châu khê, thị xã từ sơn, tỉnh bắc ninh

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?