Aydınlatma Teknik Dergisi April-May 2020

MAKALE | article
Yapılan çalışmalar göstermektedir ki genel olarak 2-50 lux arası
aydınlık düzeyleri tavukların yetiştirilebilmesi için yeterli olmaktadır [9].
Kullanılacak armatürler, bu değerler arasında değişim yapılabilmesine
olanak sağlayabilme özelliğinde olmalıdır. Bu sebeple “dimleme” olarak
bildiğimiz ışığın akı değerinde değiştirmeler yapılarak, doğru teknikler
ışığında aydınlatılmış bir kümes ortamı oluşturmak gereklidir. Tavukların
ihtiyaç duyduğu aydınlık düzeyi değerleri konusunda yapılmış akademik
çalışmalar da mevcuttur. Araştırmalar neticesinde elde edilecek
bilgilerden hareketle kümes ortamının simülasyona tabii tutulması
da ayrıca önemlidir. Bu konuda tarafımızca yapılmış olan simülasyon
çalışmalarında, Dialux ve Relux yazılımları kullanılmıştır. Bu yazılımlar
sayesinde sanal bir kümes ortamı oluşturulabilmektedir. Armatürlerin
yerleşim planlaması ve ışık akısı (lümen) değerleri yine yazılım üzerinden
düzenlenerek, doğru aydınlatma için uygulamalar yapılabilmektedir.
5. SONUÇ
Tavukların spektral duyarlılık verileri dikkate alındığında mavi, yeşil ve
kırmızı renklere tekabül eden dalgaboylu ışıkların, kümes aydınlatması
için önemli olduğu görülmektedir. Şekil 1 ve Şekil 2 arasında karşılaştırma
yapıldığında genel olarak, akkor lambaların mavi dalgaboyuna karşılık
gelen bölgede eksik kaldığı, yeşil dalgaboyuna karşılık gelen bölgede ise
göreceli olarak kırmızıya göre düşük akıda ışık yaydığı söylenebilmektedir.
Flüoresan ve sodyum buharlı lambalar için mavi, yeşil ve kırmızı
dalgaboylarına karşılık gelen bölgelerde uyarıların mevcut olduğu
görülmektedir. Bu uyarıların tavuk yetiştiriciliğinde olumlu bir etkiye
sahip olması nedeniyle flüoresan veya sodyum buharlı lambaların,
akkor lambalara göre kullanım uygunluğunun daha yüksek olduğu kabul
edilebilir. Bunların yanı sıra, spektrumların çeşitli yerlerinde kaynakların
kendilerine özgü ışımaları olduğu görülmektedir.
Bu ışımaların (uyarıların), tavuk gelişimi açısından olumlu ya da olumsuz
etki bırakabileceği hakkında çalışmalar devam etmekte olup, zararlarının
daha fazla olabileceği de düşünülmektedir. Bunun için dimlemeye
(loşlaştırmaya) ihtiyaç duyulmaktadır. Daha önce de bahsedildiği üzere
tavukların belirli dönemlerinde ışık spektrumlarının etkilerinin farklı
olduğu ve kümes içerisindeki aydınlık şiddeti etkilerinin de yine dönemlere
göre farklı olması gerektiği bilinmektedir. Farklı dalgaboylu ışıkların belirli
bir düzende birlikte uygulanması halinde bile, dimleme yapıldığında bazı
ışıkların akı değerinin çok düşük ya da yüksek olacağı açıktır. Bu durum,
istenmeyen uyarıların ortaya çıkmasına, dolayısıyla tavukların olumsuz
yönde bir ışık etkileşimi altında kalmasına neden olabilecektir.
Konvansiyonel ışık kaynaklarının spektrumları kendilerine özgüdür ve
dimleme dışında değişiklik yapılmasına olanak yoktur. Kendi içlerinde
çeşitlenmeleri, farklı spektrum eldesi için incelenebilir. Ancak, ışık
kaynağının kendisi değiştirilmeden dimleme yapılabilmesi dışında
(mümkünse) her hangi bir dış müdahale yapılabilmesi söz konusu değildir.
LED için yukarıda bahsi geçen durumlar farklıdır. Şekil 1’de görülen
spektrum, beyaz renk veren genel bir LED için geçerlidir. Birçok dalga
boyuna özgü monokromatik LED bulunmaktadır. Mavi, yeşil, kırmızı ve
gerekliyse (beyaz) renkte ışık veren LED’lerin kombinasyonu kullanılarak,
doğru bir kümes aydınlatması gerçekleştirilebilmektedir. Belirli ışık akısı
değerlerinde ışık verebilecek şekilde kontrol edilebilen LED çiplerin
kullanıldığı armatürlerle, tavukların sahip olduğu spektral duyarlılığa en
yakın spektrum elde edilebilir.
LED kullanımı ile tavukların gelişimine ve yumurta üretimine özgü olumlu
yönde müdahaleler mümkün olmaktadır. Yukarıda açıklandığı gibi, kümes
aydınlatmacılığı için dimlemenin önemi büyüktür. LED kaynakların
dimlemeye olan yatkınlığı da bu bakımdan üstünlük sağlamaktadır.
İstenmeyen ışımalar engellenebildiği için, dimleme esnasında her hangi
bir plan dışı uyarı oluşmayacaktır. Bu durum, tamamen tavukların
biyolojik doğasında tanıdık bir uyarı oluşturarak daha sağlıklı bir gelişimi
sağlayacak ve amaca yönelik yapılan müdahalelerde tavukların zarar
görmesine engel olacaktır.
Işık kaynaklarının tavuklar üzerindeki biyolojik etkilerinin dışında, kümes
aydınlatmasında LED kullanılmasının farklı üstünlükleri de mevcuttur.
Bunlardan en önemlileri uzun ömürlü olmaları ve enerji tasarrufu
sağlamalarıdır. Konvansiyonel lambaların malzeme içeriğinde cam, metal
ve zehirli gazlar barındırabilmeleri de LED ışık kaynakların kullanımının
daha uygun ve sağlıklı olacağı fikrini desteklemektedir.
KAYNAKÇA
1.Başer E., Yetişir R., “Farklı aydınlatma programlarının etlik piliç performansı ve refahı üzerindeki etkisi”,
Hayvansal Üretim, 51(2), (2010), 68-76.
2.Olanrewaju H., Thaxton J.P., Purswell J., “A Review of lighting programs for broiler production”,
International Journal of Poultry Science, 5(4), (2016).
3.“Understandıng poultry lighting: A Guide to LED bulbs and other sources of light for egg producers”, Hy-
Line International, Technical Update.
4.Ankara Üniversitesi, Açık Ders Malzemeleri, https://acikders.ankara.edu.tr/mod/resource/view.
php?id=34113 , 31.05.219.
5.D. Rubene, Functional Differences in Avian Colour Vision: A Behavioural Test of Critical Flicker Fusion
Frequancy (CFF) for Different Wavelengths and Light Intensities, Uppsala Universitet, (2010).
6.Prescott N.B., Wathes C.M., “Spectral sensitivity of the domestic fowl (Gallus g. domesticus )”, British
Poultry Science, 40(3), (2010), 332-339.
7.Rozenboim I., Biran I., Chaiseha Y., Yahav S., Rosenstrauch A., Sklan D., Halevy O., “The effect of a green
and blue monochromatic light combination on broiler growth and development”, Poultry Science, 83(5),
(2004), 842–845.
8.Baxter M., Joseph N., Osborne V.R., Bédécarrats G.Y., “Red light is necessary to activate the reproductive
axis in chickens independently of the retina of the eye”, Poultry Science, 93(5), (2014), 1289–1297.
9.S. Çelik, K. Özmelioğlu, A. Karaali, V. Özdemir, Tarım ve Orman Bakanlığı Belgeleri, https://
www.tarimorman.gov.tr/HAYGEM/Belgeler/Hayvanc%C4%B1l%C4%B1k/Kanatl%C4%B1%20
Yeti%C5%9Ftiricili%C4%9Fi/YumurtaTavukculugu.pdf , 31.05.2019.
10.Durmuş İ., Karaçay N., Kamanlı S., “Yumurta tavuklarında ışığın fizyolojik etkisi ve aydınlatma
programları”, Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü 19 Mayıs Üniversitesi Bala İlçeTarım Müdürlüğü.
11.Dialux Veri Kütüphanesi, 31.05.2019.
12.Osram Poultry Lighting Catalog, 31.05.2019.
| 94 |