Tomus ad Flavianum - amoz.com.mx
Tomus ad Flavianum - amoz.com.mx
Tomus ad Flavianum - amoz.com.mx
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Cristología<br />
En torno al Concilio de<br />
Calcedonia
OBJETIVO ESPECÍFICO<br />
Al finalizar la sesión, el alumno explicará la<br />
doctrina cristológica de Calcedoni<strong>ad</strong>elante<br />
de la herejía monofisita, especificando el<br />
contexto histórico de su formulación, los<br />
alcances y límites de la misma, y la<br />
influencia en ella de León Magno.
1. Entre Éfeso y<br />
Calcedonia
• A pesar de la fórmula de unión, las<br />
tensiones entre escuelas no se detuvieron.<br />
• Entre Éfeso y Calcedonia se logra<br />
profundizar el lenguaje y el signific<strong>ad</strong>o de la<br />
afirmación de la unión de las dos<br />
naturalezas en Cristo.<br />
• Colaboran las dos escuelas y la línea<br />
occidental represent<strong>ad</strong>a por León Magno.
PROCLO
PROCLO<br />
• Patriarca constantinopolitano (436-446)<br />
• 435: <strong>Tomus</strong> <strong>ad</strong> Armenios<br />
– Defiende las determinaciones de Éfeso<br />
– Rechaza la tendencia divisionista de<br />
Teodoro de Mopsuestia, consideraro <strong>com</strong>o<br />
Diódoro de Tarso maestro de Nestorio<br />
– Se aleja del vocabulario ciriliano, optando<br />
por hablar de una hipóstasis en vez de una<br />
physis.
TEODORETO DE CIRO
• ~393-458/466<br />
TEODORETO DE CIRO<br />
• Obispo. Último gran teólogo antioqueno.<br />
• De los ideólogos de la fórmula de unión.<br />
• 437: Diálogo “El Mendicante”<br />
– Trata de un monifisita que se enfrenta a<br />
quienes sostienen la integrid<strong>ad</strong> de las dos<br />
naturalezas de Cristo, su distinción y la<br />
<strong>com</strong>municatio idiomatum<br />
– Hace referencia a Eutiques
• 378-~454<br />
EUTIQUES<br />
• Anciano monje de Constantinopla.<br />
• Defiende de manera obcec<strong>ad</strong>a y extrema<br />
la línea ciriliana, especialmente en la<br />
afirmación de la mia physis
EUTIQUES – Doctrina<br />
• En Cristo habría habido dos naturalezas<br />
antes de la unión<br />
• Después de la unión queda una única<br />
naturaleza, la divina<br />
• La naturaleza divina habría absorbido la<br />
naturaleza humana<br />
• La naturaleza humana se habría diluido<br />
<strong>com</strong>o una gota de agua en el mar<br />
→ MONOFISISMO
EUTIQUES – Reacción<br />
• Flaviano, nuevo patriarca de<br />
Constantiopla, lo rechaza<br />
• 448: Sínodo local en el que se depone a<br />
Eutiques.<br />
– Se afirma una hipóstasis y un prósopon en<br />
Cristo
EUTIQUES – Reacción<br />
• 449: Nuevo concilio, apoy<strong>ad</strong>o por<br />
Teodosio y presidido por Dióscoro de<br />
Alej<strong>ad</strong>nría<br />
– Rehabilita a Eutiques y depone a Flaviano<br />
– Se impide lectura de carta de Papa León del<br />
13 de junio de 449. El Papa apoyaba a Flaviano<br />
– Reunión termina en gran confusión<br />
(multitudes arm<strong>ad</strong>as), Flaviano es depuesto y<br />
envi<strong>ad</strong>o al exilio, donde moriría<br />
– León: “latrocinium ephesinum”
2. León Magno
• Toscano, ~390-461<br />
LEÓN MAGNO<br />
• Papa romano 440-461<br />
• Destac<strong>ad</strong>o papel medi<strong>ad</strong>or, de gobierno,<br />
de protección y de enseñanza<br />
• En Calcedonia, se dirá: “Pedro ha habl<strong>ad</strong>o<br />
por medio de León”.
LEÓN MAGNO – <strong>Tomus</strong> <strong>ad</strong> <strong>Flavianum</strong><br />
• La carta no leída en el latrocinio de Éfeso<br />
ocupa un importante lugar en los debates<br />
calcedonenses, y es uno de los documentos<br />
más influyentes en la historia de la<br />
Cristología.<br />
• Brillante exposición de la teología latina
Cum enim Deus et<br />
omnipotens Pater creditur,<br />
consempiternus eidem<br />
Filius demonstratur; in<br />
nullo a Patre differens, quia<br />
de Deo Deus; de<br />
Omnipotente omnipotens;<br />
de Aeterno natus est<br />
coaeternus; non posterior<br />
tempore, non inferior<br />
potestate, non dissimilis<br />
gloria, non divisus essentia.<br />
<strong>Tomus</strong> <strong>ad</strong> <strong>Flavianum</strong><br />
En efecto, mientras se cree en<br />
Dios y P<strong>ad</strong>re omnipotente, se<br />
indica sempiterno junto a Él e<br />
Hijo; en n<strong>ad</strong>a diferente del<br />
P<strong>ad</strong>re, porque es Dios de Dios,<br />
omnipotente de omnipotente,<br />
nacido del Eterno y coeterno,<br />
no posterior en cuanto al<br />
tiempo, no inferior en cuanto<br />
a la potest<strong>ad</strong>, no diferente por<br />
la gloria, no separ<strong>ad</strong>o en<br />
cuanto a la esencia.
Idem vero sempiterni<br />
Genitoris unigenitus<br />
sempiternus „natus est de<br />
Spiritu Sancto et Maria<br />
virgine“. Quae nativitas<br />
temporalis illi nativitati<br />
divinae et sempiternae<br />
nihil minuit, nihil contulit,<br />
sed totum se reparando<br />
homini qui erat deceptus<br />
inpendit, ut et mortem<br />
vinceret et diabolum qui<br />
mortis habebat imperium<br />
sua virtute destrueret.<br />
<strong>Tomus</strong> <strong>ad</strong> <strong>Flavianum</strong><br />
El mismo sempiterno<br />
unigénito del Genitor<br />
sempiterno «nació del Espíritu<br />
Santo y de la Virgen María».<br />
Este nacimiento temporal no<br />
disminuyó en n<strong>ad</strong>a el<br />
nacimiento divino y<br />
sempiterno, no aportó<br />
n<strong>ad</strong>a, sino que se dedicó todo<br />
Él a recuperar el hombre que<br />
había sido engañ<strong>ad</strong>o, a fin de<br />
venccer la muerte y destruir<br />
con su fuerza el diablo que<br />
tenía el dominio de la muerte.
Non enim possemus<br />
superare peccati et mortis<br />
auctorem, nisi naturam<br />
nostram ille susciperet et<br />
suam faceret, quem nec<br />
peccatum contaminare nec<br />
mors potuit detinere...<br />
<strong>Tomus</strong> <strong>ad</strong> <strong>Flavianum</strong><br />
En efecto, no podremos<br />
vencer al autor del pec<strong>ad</strong>o y<br />
de la muerte, si no hubiera<br />
asumido nuestra naturaleza y<br />
la hiciese suya aquél que ni el<br />
pec<strong>ad</strong>o pudo contaminar ni la<br />
muerte detener.<br />
mors potuit detinere... muerte detener.
Salva igitur proprietate<br />
utriusque naturae et in<br />
unam coeunte personam,<br />
suscepta est a maiestate<br />
humilitas, a virtute<br />
infirmitas, ab aeternitate<br />
mortalitas, et <strong>ad</strong><br />
resolvendum condicionis<br />
nostrae debitum natura<br />
inviolabilis naturae est<br />
unita passibili:<br />
<strong>Tomus</strong> <strong>ad</strong> <strong>Flavianum</strong><br />
Quedando, pues, a salvo la<br />
propied<strong>ad</strong> de una y otra<br />
naturaleza y uniéndose ambas<br />
en una sola persona, la<br />
humild<strong>ad</strong> fue recibida por la<br />
majest<strong>ad</strong>, la flaquezaq, por la<br />
fuerza, la mortalid<strong>ad</strong>, por la<br />
eternid<strong>ad</strong>, y para pagar la<br />
deuda de nuestra raza, la<br />
naturaleza inviolable se unió a<br />
la naturaleza pasible.
ut, quod nostris remediis<br />
congruebat, unus atque idem<br />
«mediator Dei et hominum,<br />
homo Christus Iesus» et mori<br />
posset ex uno, et mori non ex<br />
altero. In integra ergo veri<br />
hominis perfectaque natura<br />
verus natus est Deus, totus in<br />
suis, totus in nostris - nostra<br />
autem dicimus quae in nobis ab<br />
initio Creator condidit et quae<br />
reparanda suscepit; nam illa,<br />
quae deceptor intulit et homo<br />
deceptus <strong>ad</strong>misit, nullum<br />
habuerunt in salvatore vestigium<br />
...<br />
<strong>Tomus</strong> <strong>ad</strong> <strong>Flavianum</strong><br />
Y así –cosa que convenía para<br />
nuestro remedio– uno solo y el<br />
mismo «medi<strong>ad</strong>or de Dios y de los<br />
hombres, el hombre Cristo Jesús»,<br />
por una parte pudiera morir y no<br />
pudiera por otra. En naturaleza, pues,<br />
íntegra y perfecta de verd<strong>ad</strong>ero<br />
hombre, nació Dios verd<strong>ad</strong>ero,<br />
entero en lo suyo, entero en lo<br />
nuestro; decimos nuestro a aquellas<br />
realid<strong>ad</strong>es que el Cre<strong>ad</strong>or en nosotros<br />
dispuso desde el principio y que<br />
asumió para repararlas; en efecto<br />
aquellas realid<strong>ad</strong>es que el engañ<strong>ad</strong>or<br />
introdujo y que el hombre engañ<strong>ad</strong>o<br />
<strong>ad</strong>mitió, no tuvieron vestigio alguno<br />
en el Salv<strong>ad</strong>or...
Propter hanc ergo unitatem<br />
personæ in utraque natura<br />
intellegendam et filius<br />
hominis legitur descendisse<br />
de cælo, cum Filius Dei<br />
carnem de ea virgine, de qua<br />
est natus, assumpserit, et<br />
rursus Filius Dei crucifixus<br />
dicitur ac sepultus, cum hæc<br />
non in divinitate ipsa, qua<br />
Unigenitus consempiternus<br />
et consubstantialis est Patri,<br />
sed in naturæ humanæ sit<br />
infirmitate perpessus<br />
<strong>Tomus</strong> <strong>ad</strong> <strong>Flavianum</strong><br />
Por esto, pues, en razón de la<br />
unid<strong>ad</strong> de persona en ambas<br />
naturalezas se lee que el hijo del<br />
hombre bajó del cielo, así <strong>com</strong>o<br />
que el Hijo de Dios asumió la<br />
carne de la virgen de la cual<br />
nación, y por otra parte se dice<br />
que el Hijo de Dios fue<br />
crucific<strong>ad</strong>o y sepult<strong>ad</strong>o, cuando<br />
todo esto lo p<strong>ad</strong>eció no en la<br />
divinid<strong>ad</strong> misma, con la cual el<br />
Unigénito es consempiterno y<br />
consubstancial con el P<strong>ad</strong>re, sino<br />
en la naturaleza humana.
LEÓN MAGNO – Vocabulario<br />
• Sustituye las “dos substancias” de<br />
Tertuliano por “dos naturalezas”, pero de<br />
modo que los términos se equivalen<br />
• Punto de convergencia en la única<br />
“persona”
<strong>Tomus</strong> Damasi – Contenido<br />
• Tres ideas explican y profundizan Éfeso, dando<br />
base a Calcedonia<br />
– Doble consustancialid<strong>ad</strong> de Cristo, explic<strong>ad</strong>a a<br />
partir de doble generación<br />
– Integrid<strong>ad</strong> de ambas naturalezas, unidas en la<br />
persona del Verbo, de modo que la unión no es una<br />
tercera realid<strong>ad</strong>, sino el mismo Verbo preexistente<br />
que existía <strong>com</strong>o persona y asume una naturaleza<br />
humana<br />
– Afirmación clara de la <strong>com</strong>municatio idiomatum: lo<br />
correspondiente a una naturaleza se puede predicar<br />
de ambas en razón de la unid<strong>ad</strong> del sujeto
3. Concilio de<br />
Calcedonia
CIRCUNSTANCIAS HISTÓRICAS<br />
• Enter<strong>ad</strong>o León de lo sucedido en Éfeso,<br />
exige al emper<strong>ad</strong>or nuevo concilio.<br />
• Se realizará hasta subida al trono de<br />
Marciano, con apoyo de su esposa<br />
Pulqueria.<br />
• Fue convoc<strong>ad</strong>o en Nicea, pero se trasl<strong>ad</strong>a<br />
a Calcedonia para garantizar la presencia del<br />
emper<strong>ad</strong>or
CIRCUNSTANCIAS HISTÓRICAS<br />
• Presidido por los leg<strong>ad</strong>os romanos<br />
• Reune gran número de obispos orientales,<br />
entre ellos Anatolio de Constantinopla, así<br />
<strong>com</strong>o fuerte representación imperial<br />
• Nos interesan las 6 primeras sesiones: 8 al<br />
25 de octubre
ANCLAJE EN LA TRADICIÓN<br />
• Se consideran expresiones de la verd<strong>ad</strong>era fe<br />
– Símbolo de Nicea<br />
– Símbolo de Constantinopla (definido aquí)<br />
– 2ª carta de Cirilo a Nestorio<br />
– Una carta de Cirilo a Juan de Antioquía (433)<br />
– <strong>Tomus</strong> <strong>ad</strong> <strong>Flavianum</strong><br />
– Los escritos de Gregorio, Basilio, Hilario,<br />
Atanasio y Ambrosio
DESARROLLO<br />
• Disciplinar: deposición de quienes apoyaron<br />
el latrocinio (Dióscoro de Alejandría)<br />
• Obispos niegan necesid<strong>ad</strong> de nuevo símbolo,<br />
deleg<strong>ad</strong>os imperiales exigen que se redacte<br />
expresión que garantizara unid<strong>ad</strong><br />
• DEFINICIÓN (o[roj)<br />
– Busca continuid<strong>ad</strong> con los concilios anteriores,<br />
profundización de la fe recta y convergencia entre<br />
las diversas tr<strong>ad</strong>iciones cristológicas.
11 4Epo1menoi toi1nyn toi9w<br />
a4gi1oiw patra1sin,<br />
2 e7na kai2 to2n ay3to2n<br />
o4mologei9n yi4o2n<br />
3 to2n ky1rion h4mv9n 3Ihsoy9n<br />
Xristo2n<br />
444<br />
symfv1nvw a7pantew<br />
e3kdida1skomen,<br />
Definición de Calcedonia<br />
1. Siguiendo, pues, a los santos<br />
P<strong>ad</strong>res,<br />
4. enseñamos unánimemente<br />
2. que hay que confesar a un solo<br />
y mismo Hijo<br />
3. y Señor nuestro Jesucristo:
5 te1leion to2n ay3to2n e3n<br />
ueo1thti,<br />
6 kai2 te1leion to2n ay3to2n e3n<br />
a3nurvpo1thti,<br />
7 Ueo2n a3lhuv9w, kai2<br />
a5nurvpon a3lhuv9w<br />
8 to2n ay3to2n e3k cyxh9w<br />
logikh9w kai2 sv1matow,<br />
9 o4mooy1sion tö9 patri2 kata2<br />
th2n ueo1thta,<br />
10 kai2 o4mooy1sion h4mi9n to2n<br />
ay3to2n kata2 th2n<br />
a3nurvpo1thta,<br />
Definición de Calcedonia<br />
5. perfecto en la divinid<strong>ad</strong>,<br />
6. y perfecto en la humanid<strong>ad</strong>;<br />
7. verd<strong>ad</strong>eramente Dios, y<br />
verd<strong>ad</strong>eramente hombre,<br />
8. [<strong>com</strong>puesto] de alma racional<br />
y cuerpo;<br />
9. consustancial con el P<strong>ad</strong>re<br />
según la divinid<strong>ad</strong>,<br />
10. y consustancial con nosotros<br />
según la humanid<strong>ad</strong>,
16 e7na kai2 to2n ay3to2n<br />
Xristo2n yi4o2n ky1rion<br />
monogenh9<br />
17 e3n dy1o fy1sesin<br />
18 a3sygxy1tvw, a3tre1ptvw,<br />
a3diaire1tvw, a3xvri1stvw<br />
gnvrizo1menon,<br />
19 oy3damoy9 th9w tv9n<br />
fy1sevn diafora9w<br />
a3nürhme1nhw dia2 th2n<br />
e7nvsin,<br />
Definición de Calcedonia<br />
16. que se ha de reconocer a un<br />
solo y mismo Cristo Señor, Hijo<br />
unigénito<br />
17. en dos naturalezas,<br />
18. sin confusión, sin cambio, sin<br />
división, sin separación.<br />
19. La diferencia de naturalezas<br />
de ningún modo queda<br />
suprimida por su unión,
20 svzome1nhw de2ma9llon th9w<br />
i3dio1thtow e4kate1raw fy1sevw,<br />
21 kai2 ei3w e8n pro1svpon kai2<br />
mi1an y4po1stasin<br />
syntrexoy1shw,<br />
22 oy3k ei3w dy1o pro1svpa<br />
merizo1menon h6<br />
diairoy1menon,<br />
23 a3ll’ e7na kai2 to2n ay3to2n<br />
yi4o2n monogenh9<br />
24 Ueo2n lo1gon,<br />
ky1rion 3Ihsoy9nXristo1n,<br />
Definición de Calcedonia<br />
20. sino que quedan a salvo las<br />
propied<strong>ad</strong>es de c<strong>ad</strong>a una de las<br />
naturalezas<br />
21. y confluyen en una sola<br />
persona y en una sola hipóstasis,<br />
22. no partido o dividido en dos<br />
personas,<br />
23. sino uno solo y el mismo<br />
Hijo unigénito,<br />
24. Dios Verbo Señor Jesucristo,
25 kaua1per a5nvuen oi4<br />
profh9tai peri2 ay3toy9<br />
26 kai2 ay3to2w h4ma9w 3Ihsoy9w<br />
Xristo2w e3jepai1deysen,<br />
27 kai2 to2 tv9n pate1rvn<br />
h4mi9n par<strong>ad</strong>e1dvke sy1mbolon<br />
Definición de Calcedonia<br />
25. <strong>com</strong>o de antiguo acerca de Él<br />
nos enseñaron los profetas,<br />
26. y el mismo Jesucristo,<br />
27. y nos lo ha trasmitido el<br />
Símbolo de los P<strong>ad</strong>res.
VALORACIÓN TEOLÓGICA: TEXTO<br />
• Bien trab<strong>ad</strong>o.<br />
• Marco general:<br />
– Enseñanza unánime y en referencia a P<strong>ad</strong>res (1 y<br />
27)<br />
• Contenido:<br />
– Confesión de Jesucristo, uno solo y el mismo<br />
(2,3, estribillo)
VALORACIÓN TEOLÓGICA: TEXTO<br />
• Tres bloques<br />
– Síntesis de concilios anteriores (1-15)<br />
– Aportación propia calcedonense (16-24)<br />
– La enseñanza global se remite a su base<br />
– La enseñanza global se remite a su base<br />
veterotestamentaria, neotestamentaria y de la<br />
Tr<strong>ad</strong>ición
VALORACIÓN TEOLÓGICA: TEXTO<br />
• Unid<strong>ad</strong> estilística<br />
– Autor notable<br />
– Incorpora textos principales sobre los que se<br />
había logr<strong>ad</strong>o el acuerdo (Cirilo, León, fórmula de<br />
unión)<br />
• Género literario<br />
– Ni símbolo, ni texto litúrgico ni divulgativo<br />
– DEFINICIÓN: enseñanza propuesta <strong>com</strong>o<br />
punto de referencia para el ejercicio magisterial de<br />
los mismos obispos
Primera parte<br />
• Síntesis de Nicea, Constantinopla y Éfeso<br />
• Doble realid<strong>ad</strong> de Cristo con cuatro matices:<br />
– Perfección<br />
– Verd<strong>ad</strong><br />
– Consubstancialid<strong>ad</strong><br />
– Generación<br />
• Mantiene motivación soteriológica<br />
• Entreteje referencias antiarrianas,<br />
antiapolinaristas y antinestorianas
Segunda parte<br />
• Aportación propia, antimonofisita<br />
• Cristo “uno” y “dos”:<br />
– en dos naturalezas<br />
– un prósopon y una hipóstasis<br />
• Vocabulario<br />
– Physis (natura): características divinas y humanas<br />
– Hypóstasis y prosopon (persona), asumiendo las<br />
dos escuelas: sujeto único, el Verbo eterno<br />
– Physis: qué es Cristo; Hypóstasis: quién es.
Segunda parte<br />
• “En dos”, no “de dos”, <strong>com</strong>o Eutiques.<br />
• Unión en única hipóstasis, la divina.<br />
– Más <strong>ad</strong>elante a esto se le llamará unión según la<br />
hipóstasis o unión hipostática.
Segunda parte<br />
• Cuatro <strong>ad</strong>verbios negativos determinan modo<br />
de entender la unión<br />
– sin confusión, sin cambio<br />
• contra Eutiques<br />
– sin división, sin separación<br />
• contra nestorianos<br />
→ Mantener la unión real en la distinción.<br />
Ambas naturalezas existen unidas, pero distintas,<br />
manteniendo sus perfecciones y propied<strong>ad</strong>es.
Visión global<br />
• Continúa camino inici<strong>ad</strong>o en Nicea<br />
• Vocabulario nuevo es prolijo, eficaz<br />
– para explicar plenitud de naturalezas<br />
– para indicar unid<strong>ad</strong> personal<br />
• Recepción no sencilla, pero representa<br />
formulación equilibr<strong>ad</strong>a y bien logr<strong>ad</strong>a<br />
• Equivoc<strong>ad</strong>o ver su formulación <strong>com</strong>o pura<br />
abstracción. Mantiene motivación soteriológica<br />
• Salva el mensaje de tendencias helenizantes<br />
• Mencionar traición al mensaje sería<br />
descontextualización y falta de fe en Espíritu
Visión global<br />
• Conflicto posterior: separación de Iglesias<br />
monofisitas o precalcedonenses.<br />
• Clarificación de equívocos logr<strong>ad</strong>a con iglesia<br />
copto-ortodoxa.<br />
• Teología contemporánea ha vivido verd<strong>ad</strong>ero<br />
proceso de Calcedonia, así <strong>com</strong>o una nueva<br />
valoración de su trascendencia y de sus límites.