21.11.2013 Views

9. Léxico patrimonial y metacedeusis en los nombres de lugar, por

9. Léxico patrimonial y metacedeusis en los nombres de lugar, por

9. Léxico patrimonial y metacedeusis en los nombres de lugar, por

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

LÉXICO PATRIMONIAL Y METACEDEUSIS EN LOS NOMBRES DE LUGAR<br />

La sustitución lingüística pue<strong>de</strong> acabar <strong>por</strong> alterar profundam<strong>en</strong>te<br />

<strong>los</strong> estratos toponímicos previos. Así es <strong>de</strong> suponer que ocurrió<br />

cuando <strong>los</strong> valles pir<strong>en</strong>aicos aceptaron las nuevas formas románicas<br />

a las que había evolucionado el latín hispánico y estas <strong>en</strong>traron <strong>en</strong><br />

compet<strong>en</strong>cia con las d<strong>en</strong>ominaciones <strong>de</strong> l<strong>en</strong>guas pir<strong>en</strong>aicas anteriores<br />

a la latinización.<br />

Un ejemplo lo t<strong>en</strong>emos <strong>en</strong> el nombre Bacherán, no interpretable<br />

directam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el habla viva actual. Se halla <strong>en</strong> el antiguo municipio<br />

<strong>de</strong> Castilló <strong>de</strong> Sos o Castejón <strong>de</strong> Sos, <strong>en</strong> el valle <strong>de</strong> B<strong>en</strong>asque.<br />

Si no estamos equivocados, se trata <strong>de</strong>l mismo <strong>lugar</strong> que aparece escrito<br />

Basaran <strong>en</strong> un pergamino <strong>de</strong> principios <strong>de</strong>l siglo XI: las Décimas<br />

<strong>de</strong> Castejón <strong>de</strong> Sos. Una interpretación <strong>de</strong> tal topónimo podría llegar<br />

con ayuda <strong>de</strong>l vascónico BASO ARAN ‘el valle <strong>de</strong>l bosque’. ¿Cómo<br />

pasamos <strong>de</strong> ahí a Bacherán? Posiblem<strong>en</strong>te <strong>por</strong> un doble proceso <strong>de</strong><br />

reinterpretación. Sabemos que <strong>en</strong> Ribagorza la palabra latina VALLEM<br />

‘valle’ t<strong>en</strong>ía una pronunciación antigua vase, <strong>de</strong>bido al f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o <strong>de</strong><br />

asibilación <strong>de</strong> la geminada lateral, bi<strong>en</strong> atestiguado <strong>en</strong> toponimia:<br />

Vasimanya (Ar<strong>en</strong>y), Vasimaior (Ar<strong>en</strong>y), La Vasi (Montanui), pued<strong>en</strong><br />

interpretarse como ‘valle gran<strong>de</strong>’, ‘valle mayor’ y ‘el valle’. Una vez<br />

que la primera parte <strong>de</strong>l nombre había sido interpretada como ‘valle’,<br />

una segunda reinterpretación creó la equival<strong>en</strong>cia Vase=Vache, vi<strong>en</strong>do<br />

<strong>en</strong> la forma Vase el término románico correspondi<strong>en</strong>te al aragonés<br />

más occid<strong>en</strong>tal Vache, fruto no <strong>de</strong> una asibilación, sino <strong>de</strong> la conversión<br />

<strong>de</strong> la geminada <strong>en</strong> una palatal africada.<br />

Farriure es un nombre que recogimos <strong>en</strong> la alta ribagorza catalana,<br />

término <strong>de</strong> Pont <strong>de</strong> Suert, <strong>en</strong> territorio <strong>de</strong> la antigua cuadra <strong>de</strong><br />

Trepadús. Nos dijeron: «ahora vi<strong>en</strong>e un nombre muy divertido, <strong>por</strong>que<br />

es el Coll <strong>de</strong> Farriure». En catalán eso significa ‘hace reír’. Pero<br />

es inaudita dicha motivación semántica. ¿Podríamos estar <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong> un pir<strong>en</strong>aico harri uri ‘la al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> la piedra’? La zona está ll<strong>en</strong>a<br />

<strong>de</strong> <strong>nombres</strong> <strong>de</strong> estirpe vascónica, como Bisaúrri, Ovarri, Llastarri,<br />

Belarta, Corroncui, Durro... Es verosímil que haya existido<br />

reinterpretación <strong>por</strong> parte <strong>de</strong> hablantes <strong>de</strong> romance, pero no t<strong>en</strong>emos<br />

aquí docum<strong>en</strong>tación que permita <strong>de</strong>mostrarlo.<br />

Nuestros mejores etimólogos han atribuido a la reinterpretación<br />

<strong>de</strong> <strong>nombres</strong> árabes un número consi<strong>de</strong>rable <strong>de</strong> topónimos. Así, <strong>por</strong><br />

ejemplo, Coromines interpreta Carabu<strong>en</strong>a, nombre <strong>de</strong> una partida <strong>en</strong><br />

término <strong>de</strong> Confri<strong>de</strong>s (Alicante), como gâr Abu-h<strong>en</strong>na ‘la cueva <strong>de</strong><br />

Abu-H<strong>en</strong>na’ «d’on, per obra d’etimologia popular, es pot passar b<strong>en</strong><br />

fàcilm<strong>en</strong>t a Carabu<strong>en</strong>a» (Oncat III, 2256a52).<br />

AFA-65 225

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!