• establecer <strong>la</strong>s condiciones <strong>de</strong> arr<strong>en</strong>dami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> propios,• supervisar <strong>la</strong>s subastas,• fiscalizar <strong>la</strong>s cu<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> los mayordomos y, finalm<strong>en</strong>te,• presidir <strong>la</strong>s subastas <strong>en</strong> aus<strong>en</strong>cia d<strong>el</strong> Asist<strong>en</strong>te.Hasta mediados d<strong>el</strong> siglo XVI, <strong>la</strong> r<strong>en</strong>dición <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>tas por <strong>el</strong> mayordomo s<strong>el</strong>levó a cabo mediante <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>tación <strong>en</strong> <strong>la</strong> contaduría d<strong>el</strong> “Libro d<strong>el</strong> Mayordomazgo”.En estos libros, <strong>el</strong> mayordomo re<strong>la</strong>cionaba y justificaba docum<strong>en</strong>talm<strong>en</strong>te los ingresos ypagos d<strong>el</strong> año, ajustándose <strong>en</strong> su pres<strong>en</strong>tación al sistema <strong>de</strong> “cargo y data”. Como sesabe, los aspectos formales que caracterizan a éste son, <strong>de</strong> una parte, <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>tación porseparado <strong>de</strong> ingresos (<strong>el</strong> cargo) y gastos (<strong>la</strong> data) y, <strong>de</strong> otra, aunque no siempre, <strong>la</strong>utilización <strong>de</strong> pliegos su<strong>el</strong>tos, habitualm<strong>en</strong>te horadados <strong>en</strong> su tercio superior izquierdoal objeto <strong>de</strong> atarlos, <strong>de</strong> ahí que también se le id<strong>en</strong>tifique con <strong>la</strong> expresión “<strong>de</strong> pliegohoradado”.Este procedimi<strong>en</strong>to, predominante <strong>en</strong> toda Europa durante <strong>la</strong> Baja Edad Mediano constituyó, a pesar <strong>de</strong> su simplicidad, un mod<strong>el</strong>o estático. Los cambios, sin embargo,se limitaron a <strong>la</strong> utilización <strong>de</strong> pap<strong>el</strong> <strong>en</strong> lugar <strong>de</strong> pergamino, <strong>de</strong> <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua vulgar <strong>en</strong> vez<strong>de</strong> <strong>la</strong>tín y <strong>de</strong> <strong>la</strong> numeración árabe <strong>en</strong> lugar <strong>de</strong> <strong>la</strong> romana.Las cosas que su<strong>el</strong><strong>en</strong> andar <strong>en</strong> r<strong>en</strong>ta para los propios <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, es <strong>de</strong>cir, losbi<strong>en</strong>es inmuebles y <strong>de</strong>rechos fiscales, propiedad d<strong>el</strong> Cabildo, que se arr<strong>en</strong>daban paraobt<strong>en</strong>er fondos están re<strong>la</strong>cionados <strong>en</strong> <strong>la</strong>s Ord<strong>en</strong>anzas <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong> <strong>de</strong> 1527.Las barcas <strong>de</strong> Alca<strong>la</strong> d<strong>el</strong> Rio, Las barcas <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>nueua d<strong>el</strong> Camino, Las barcas<strong>de</strong> San Anton, Las barcas <strong>de</strong> Bilbarrag<strong>el</strong>, Caño <strong>de</strong> Zurraque, Guarda d<strong>el</strong>Alcaceria, Maçacote y Barril<strong>la</strong>, Almotac<strong>en</strong>azgo con <strong>el</strong> barrer <strong>de</strong> <strong>la</strong>s calles,Repeso <strong>de</strong> San Saluador, Arrobas d<strong>el</strong> vino, Caleros, Calunias <strong>de</strong> teja y <strong>la</strong>drillo,Calunias <strong>de</strong> leña y carbon, Calunias <strong>de</strong> <strong>la</strong>s gallinas, Calunias <strong>de</strong> <strong>la</strong>s carnizerias,Calunias d<strong>el</strong> campo, Almotac<strong>en</strong>azgo y calunias <strong>de</strong> los pescados, Cueros al p<strong>el</strong>o,Tabernerias <strong>de</strong> ramo <strong>de</strong>sta cibdad, Tabernerias <strong>de</strong> fuera, Guarda d<strong>el</strong> Alhondigad<strong>el</strong> pan, Raer d<strong>el</strong> pan d<strong>el</strong> Alhondiga, Torre <strong>de</strong> los Herueros, Los exidos, Losassi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pesca<strong>de</strong>rías, Lauar <strong>de</strong> <strong>la</strong> sardina, P<strong>en</strong>as <strong>de</strong> <strong>la</strong>s is<strong>la</strong>s, Marismas,El marco <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>ta, Derecho <strong>de</strong> <strong>la</strong>s varas, Los almu<strong>de</strong>ros, Los su<strong>el</strong>dos,Almoxarifazgo <strong>de</strong> Triana, Almotac<strong>en</strong>azgo <strong>de</strong> Triana con <strong>el</strong> a<strong>la</strong>mina, Queseras ycand<strong>el</strong>eras, Regatones <strong>de</strong> bestias y p<strong>en</strong>as <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Taberneras, Ti<strong>en</strong>das <strong>de</strong> <strong>la</strong>pesca<strong>de</strong>ria y <strong>de</strong> <strong>la</strong> ropa vieja, Cortijo Rubio, Cañada <strong>de</strong> los ballesteros y e<strong>la</strong><strong>la</strong>millo, Alua<strong>la</strong>es y cebada remojada, El bollo, Majada alta, Alocaz, El Agui<strong>la</strong>,Iuncal perruno, El peso <strong>de</strong> <strong>la</strong>s merca<strong>de</strong>rías, Las salinas, Las tierras y <strong>de</strong>hessas yprados y pastos y montes y veras y cañadas y abreua<strong>de</strong>ros y otras cosas que son<strong>en</strong> <strong>el</strong> canpo <strong>de</strong> Matrera, Saca <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cargas, La tercia parte d<strong>el</strong> vino<strong>de</strong>scaminado, Los molinos que son <strong>en</strong> los caños que vi<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong> Alca<strong>la</strong> <strong>de</strong>Guadayra, Las huertas que son dadas a tributo <strong>en</strong> <strong>el</strong> M<strong>en</strong>bril<strong>la</strong>r.Lo que se arri<strong>en</strong>da fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad, bi<strong>en</strong>es inmuebles y <strong>de</strong>rechos situadosfuera d<strong>el</strong> término municipal <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>.Los quartillos d<strong>el</strong> pan <strong>de</strong> Alca<strong>la</strong>, El quinto d<strong>el</strong> horno <strong>de</strong> Alca<strong>la</strong>, El alcaua<strong>la</strong>vieja <strong>de</strong> Alca<strong>la</strong>, Iavon <strong>de</strong> Alca<strong>la</strong>, El ramo <strong>de</strong> Alca<strong>la</strong>, El diezmo d<strong>el</strong> Azeytuna <strong>de</strong>Alca<strong>la</strong>, Las dos tercias partes d<strong>el</strong> azeyte <strong>de</strong> Alca<strong>la</strong>, Molino d<strong>el</strong> arrabal <strong>de</strong>Alca<strong>la</strong>, Almotac<strong>en</strong>es <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra, Rodas, Dehessa <strong>de</strong> Montegil, Almoxarifazgos<strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra, Aduana <strong>de</strong> Aroche, Portazgos, Los molinos <strong>en</strong> <strong>la</strong> ribera <strong>de</strong> Hu<strong>el</strong>uason xiiij, El peso d<strong>el</strong> vino <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra4
Las condiciones con que se arri<strong>en</strong>dan todas <strong>la</strong>s cosas susodichas, estan <strong>en</strong> <strong>el</strong>qua<strong>de</strong>rno <strong>de</strong> los Contadores <strong>de</strong> Seuil<strong>la</strong>, con que se arri<strong>en</strong>dan los propios.Las Ord<strong>en</strong>anzas <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong> <strong>de</strong> 1527 seña<strong>la</strong>n que <strong>el</strong> producto <strong>de</strong> los bi<strong>en</strong>es yr<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong> <strong>de</strong>be sufragar:• <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s públicas y comunes <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>la</strong>,• <strong>el</strong> reparo <strong>de</strong> sus muros y pu<strong>en</strong>tes y fu<strong>en</strong>tes y caminos,• <strong>el</strong> pago d<strong>el</strong> sa<strong>la</strong>rio <strong>de</strong> sus oficiales,• <strong>el</strong> Corpus Cristi,• “alegrías” por visitas reales “o por otra necesaria causa” como justas <strong>en</strong>trecaballeros.Cualquier expresión <strong>de</strong> “<strong>la</strong>rgueza o liberalidad”, incluidas <strong>la</strong>s limosnas, estabaprohibida bajo am<strong>en</strong>aza <strong>de</strong> <strong>de</strong>volución <strong>de</strong> lo gastado, “con otro tanto <strong>de</strong> lo suyo.”3. ORDEN NUEVA HECHA POR SEVILLA PARA SU CONTADURÍA (1569)Como queda <strong>de</strong>scrita <strong>en</strong> <strong>el</strong> epígrafe anterior fue <strong>la</strong> organización financiera d<strong>el</strong>Concejo municipal <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong> y <strong>el</strong> método <strong>de</strong> pliego horadado <strong>el</strong> que se utilizaba <strong>en</strong> <strong>la</strong>t<strong>en</strong>eduría <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cu<strong>en</strong>tas d<strong>el</strong> Cabildo hasta <strong>la</strong> época que pasamos a tratar.La ord<strong>en</strong> nueva hecha por Sevil<strong>la</strong> para su Contaduría supuso cambiossustanciales <strong>en</strong> lo concerni<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> organización y al método contable que <strong>de</strong>bía <strong>de</strong>utilizarse. La oligarquía municipal no acogió favorablem<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s reformas.3.1. ENTORNO HISTÓRICO DE REFORMAS Y PERSONAJES QUE LASPROMUEVENF<strong>el</strong>ipe II fue un admirador <strong>de</strong> los métodos contables practicados por losmerca<strong>de</strong>res y se daba perfecta cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> que su tras<strong>la</strong>do a <strong>la</strong> administración públicasería <strong>la</strong> mejor forma <strong>de</strong> ejercitar un control a<strong>de</strong>cuado y un conocimi<strong>en</strong>to preciso <strong>de</strong> <strong>la</strong>situación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Haci<strong>en</strong>da Real 5 . Durante su reinado tuvo lugar una proliferaciónnormativa <strong>en</strong> pos <strong>de</strong> <strong>la</strong> consecución <strong>de</strong> una administración y gestión más efici<strong>en</strong>te <strong>de</strong> loscaudales tanto públicos, como privados.Con anterioridad a <strong>la</strong> ord<strong>en</strong> nueva hecha por Sevil<strong>la</strong>, <strong>la</strong>s prágmáticas <strong>de</strong> Cigales<strong>de</strong> 4 <strong>de</strong> diciembre <strong>de</strong> 1548 y <strong>de</strong> Madrid <strong>de</strong> 11 <strong>de</strong> marzo <strong>de</strong> 1552 establec<strong>en</strong> <strong>la</strong>obligatoriedad <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>contabilidad</strong> por partida doble para los merca<strong>de</strong>res y banqueros aniv<strong>el</strong> <strong>de</strong> todo <strong>el</strong> Reino 6 .Coetáneas <strong>de</strong> <strong>la</strong> reforma <strong>de</strong> <strong>la</strong> contaduría municipal <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong> son <strong>la</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong>Contaduría Mayor <strong>de</strong> Haci<strong>en</strong>da <strong>de</strong> 28 <strong>de</strong> octubre <strong>de</strong> 1568 y <strong>de</strong> <strong>la</strong> Contaduría Mayor <strong>de</strong>cu<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> 28 <strong>de</strong> agosto <strong>de</strong> 1569.5Donoso, R. El mercado d<strong>el</strong> oro y <strong>la</strong> p<strong>la</strong>ta <strong>en</strong> Sevil<strong>la</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> segunda mitad d<strong>el</strong> siglo XVI. Unainvestigación histórico-contable. Excmo. Ayuntami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>. Servicio <strong>de</strong> publicaciones. 1992. Pp.42 y ss.6 Hernán<strong>de</strong>z, E. Tras <strong>la</strong>s hu<strong>el</strong><strong>la</strong>s <strong>de</strong> Bartolomé Salvador <strong>de</strong> Solórzano, autor d<strong>el</strong> primer tratado <strong>de</strong><strong>contabilidad</strong> por partida doble Madrid, 1590. Revista <strong>de</strong> Derecho Mercantil. Nos 167-168. 1983. Pp. 47-56.5