12.07.2015 Views

La melodía de la voz en la salmodia - coro san clemente i

La melodía de la voz en la salmodia - coro san clemente i

La melodía de la voz en la salmodia - coro san clemente i

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

5<strong>La</strong> melodía <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>voz</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>salmodia</strong> Ismael F<strong>de</strong>z. <strong>de</strong> <strong>la</strong> Cuestaque <strong>en</strong> el atar<strong>de</strong>cer lleva el dulce canto <strong>de</strong>l trovador a <strong>la</strong> dama 2 .A s<strong>en</strong>su contrario, se dice <strong>de</strong> uno, cuando canta mal, que <strong>la</strong>dra como un perro,o como un burro. El autor <strong>de</strong> los dísticos elegíacos que hac<strong>en</strong> <strong>de</strong> prólogo <strong>en</strong> elAntifonario <strong>de</strong> León, tras exponer el gozo <strong>de</strong> cantar <strong>de</strong>licadam<strong>en</strong>te, <strong>en</strong>umera <strong>la</strong>svirtu<strong>de</strong>s que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> adornar al cantor y termina haci<strong>en</strong>do <strong>la</strong> semb<strong>la</strong>nza <strong>de</strong> un malcantor:“Remove a chorum raucedini <strong>de</strong>ditus voc<strong>en</strong>ec adplicare ibi<strong>de</strong>m precipias.Rumpunt pulmonum fibras, discerpitur guttur,miserum postremo anhelum pectus e<strong>de</strong>t.Dissonum rugitum signat ut aselli grunnitum,gannit ut vulpes, horrida voce promet” 3 .mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong>l bu<strong>en</strong> cantor, por <strong>la</strong> <strong>voz</strong>, por el motivo y por <strong>la</strong> hora (nocturna) <strong>de</strong> su canto. El franciscanoFray Gil <strong>de</strong> Zamora (siglo XIII), citando a Plinio y a San Ambrosio, reconoce <strong>la</strong>s virtu<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l ruiseñor:“Experi<strong>en</strong>tia novimus aves ad audi<strong>en</strong>dam melodiam festinanter <strong>de</strong>sc<strong>en</strong><strong>de</strong>re, ipsam lib<strong>en</strong>teraddiscere, discipu<strong>la</strong>s liberaliter erudire. Un<strong>de</strong> narrat Plinius, libro X, et Ambrosius in Hexameron,quod philome<strong>la</strong>, quae alio nomine luscinia vel acredu<strong>la</strong> nuncupatur, est avicu<strong>la</strong> corpusculo modica,sed voce et cantu permaxima. Ipsa cum vernali tempore fovet ova, insomnem longae noctis <strong>la</strong>boremcantil<strong>en</strong>ae suavitate so<strong>la</strong>tur, ut possit non minus dulcibus modulis quam fotu corporis animare ovaquae fov<strong>en</strong>tur”. ‘Sabemos por experi<strong>en</strong>cia que <strong>la</strong>s aves, al escuchar una melodía, dilig<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>tese aproximan, <strong>la</strong> apr<strong>en</strong><strong>de</strong>n <strong>en</strong>seguida con gusto y <strong>la</strong> <strong>en</strong>señan g<strong>en</strong>erosam<strong>en</strong>te a sus discípu<strong>la</strong>s. Así,cu<strong>en</strong>ta Plinio (el Viejo) <strong>en</strong> el libro X (<strong>de</strong> su Historia natural) y San Ambrosio <strong>en</strong> su Hexamerón, que elfilome<strong>la</strong>, l<strong>la</strong>mado también ruiseñor y “acredu<strong>la</strong>”, es un avecil<strong>la</strong> <strong>de</strong> cuerpo muy pequeño, pero <strong>de</strong> <strong>voz</strong>y canto extraordinarios. Cuando <strong>en</strong> primavera empol<strong>la</strong> los huevos, mitiga su insomne trabajo <strong>en</strong> <strong>la</strong><strong>la</strong>rga noche por <strong>la</strong> suavidad <strong>de</strong>l canto, a fin <strong>de</strong> que pueda dar vida a los huevos que está empol<strong>la</strong>ndocon sus dulces cantares no m<strong>en</strong>os que con el calor <strong>de</strong> su cuerpo’. Ars musica, in Corpus Scriptorum<strong>de</strong> Musica, vol. 20, pág. 46.2 “Quan l’auzelet <strong>de</strong> bon airevu sa beutat aparer,dous chant com<strong>en</strong>set a braire,si com sol far contra·l ser”.‘Cuando el pajarillo <strong>de</strong> bu<strong>en</strong>a raza vio aparecer su hermosura (<strong>de</strong> <strong>la</strong> dama), com<strong>en</strong>zó a gorjear undulce canto, como suele hacer al caer <strong>la</strong> tar<strong>de</strong>, <strong>de</strong>spués se cal<strong>la</strong>, <strong>de</strong>ja <strong>de</strong> gorjear y se ing<strong>en</strong>ia para<strong>de</strong>cir, sin zozobra, lo que el<strong>la</strong> se digne escuchar’ (323, 23). Riquer, o. c., pág. 317.3 “Retira <strong>de</strong>l <strong>coro</strong> a los que cantan con <strong>voz</strong> ronca y no te empeñes <strong>en</strong> mant<strong>en</strong>erlos. Romp<strong>en</strong><strong>la</strong>s fibras <strong>de</strong> sus pulmones. Su garganta queda <strong>de</strong>sgarrada y, al fin, su pobre pecho pier<strong>de</strong> el hálito.Produce un rugido disonante como un rebuzno. <strong>La</strong>dra como un zorro. Se le reconoce por su horrible<strong>voz</strong>”. Antifonario visigótico mozárabe <strong>de</strong> <strong>la</strong> catedral <strong>de</strong> León, ed. L. Brou, J. Vives, Barcelona-Madrid, CSIC, 1959, fol. 3v., pág. 7. <strong>La</strong> Institutio Patrum <strong>de</strong> modo psall<strong>en</strong>di emplea también pa<strong>la</strong>brasterribles, acudi<strong>en</strong>do a símiles <strong>de</strong> los difer<strong>en</strong>tes sonidos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s bestias, para <strong>de</strong>finir <strong>la</strong> <strong>voz</strong> <strong>de</strong> losmalos cantores y <strong>de</strong> los histriones: “Histrioneas voces, garru<strong>la</strong>s, alpinas, sive montanas, tonitruantes,vel sibi<strong>la</strong>ntes, hinni<strong>en</strong>tes velut vocalis asina, mugi<strong>en</strong>tes, seu ba<strong>la</strong>ntes quasi pecora, sive foemineas,omnemque vocum falsitatem, iactantiam seu novitatem <strong>de</strong>testemur, et prohibeamus in choris nostris”.‘Detestemos y rechacemos <strong>de</strong> nuestros <strong>coro</strong>s <strong>la</strong>s voces histriónicas, gárru<strong>la</strong>s, alpinas o montaraces,atronadoras, silbantes, relinchantes como el rebuzno, mugi<strong>en</strong>tes, o como el balido <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ovejas,afeminadas y toda falsedad <strong>de</strong> <strong>voz</strong>, jactancia o moda’, Gerbert, o. c., pág. 8. <strong>La</strong> refer<strong>en</strong>cia a <strong>la</strong>s bestiaspara re<strong>la</strong>cionar con el<strong>la</strong>s al mal cantor, o simplem<strong>en</strong>te al cantor, que no al músico, es un lugar comúnFundación Joaquín Díaz VI simposio sobre patrimonio inmaterial • 2010

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!