<strong>la</strong> legitimidad y estabilidad <strong>de</strong>l gobierno<strong>de</strong>p<strong>en</strong>dieron <strong>en</strong> gran medida <strong>de</strong> g<strong>en</strong>erarconfianza <strong>en</strong> los procesos comiciales.Por ello se hicieron gran<strong>de</strong>s inversiones<strong>en</strong> tecnología y formación <strong>de</strong> personalhasta lograr <strong>la</strong> casi total automatización<strong>de</strong> <strong><strong>la</strong>s</strong> elecciones. Han sido <strong><strong>la</strong>s</strong> elecciones<strong>de</strong> los últimos años <strong><strong>la</strong>s</strong> más minuciosam<strong>en</strong>tesupervisadas por observadoresinternacionales, reconoci<strong>en</strong>do estos,una y otra vez, lo confiable <strong>de</strong> los resultados<strong>de</strong> estos procesos. En <strong><strong>la</strong>s</strong> eleccionespresi<strong>de</strong>nciales <strong>de</strong> diciembre <strong>de</strong> 2006, elcandidato <strong>de</strong> <strong>la</strong> oposición reconoció <strong>la</strong>victoria <strong>de</strong> Chávez <strong>la</strong> misma noche <strong>de</strong><strong><strong>la</strong>s</strong> elecciones e incluso el Departam<strong>en</strong>to<strong>de</strong> <strong>Estado</strong> reconoció que los resultadosexpresaban <strong>la</strong> voluntad <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción.7 Esto es, <strong>la</strong> Asamblea Nacional (<strong>de</strong> unaso<strong>la</strong> cámara), los Consejos Legis<strong>la</strong>tivos(cuerpos legis<strong>la</strong>tivos <strong>de</strong> los estados) ylos Consejos Municipales.8 “En cada <strong>Estado</strong> se creará un Consejo<strong>de</strong> P<strong>la</strong>nificación y Coordinación <strong>de</strong> PolíticasPúblicas, presidido por el Gobernadoro Gobernadora e integrado por los Alcal<strong>de</strong>so Alcal<strong>de</strong>sas, los directores o directorasestadales <strong>de</strong> los ministerios; y una repres<strong>en</strong>tación<strong>de</strong> los legis<strong>la</strong>dores elegidoso legis<strong>la</strong>doras elegidas por el <strong>Estado</strong> a <strong>la</strong>Asamblea Nacional, <strong>de</strong>l Consejo Legis<strong>la</strong>tivo,<strong>de</strong> los concejales o conceja<strong><strong>la</strong>s</strong> y <strong>de</strong><strong><strong>la</strong>s</strong> comunida<strong>de</strong>s organizadas, incluy<strong>en</strong>do<strong><strong>la</strong>s</strong> indíg<strong>en</strong>as don<strong>de</strong> <strong><strong>la</strong>s</strong> hubiere. <strong>El</strong> mismofuncionará y se organizará <strong>de</strong> acuerdo conlo que <strong>de</strong>termine <strong>la</strong> ley” (Artículo 166).9 “<strong>El</strong> <strong>Estado</strong> reconocerá <strong>la</strong> exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>los pueblos y comunida<strong>de</strong>s indíg<strong>en</strong>as,su organización social, política y económica,sus culturas, usos y costumbres,idiomas y religiones, así como suhábitat y <strong>de</strong>rechos originarios sobre <strong><strong>la</strong>s</strong>tierras que ancestral y tradicionalm<strong>en</strong>teocupan y que son necesarias para<strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r y garantizar sus formas <strong>de</strong>vida. Correspon<strong>de</strong>rá al Ejecutivo Nacional,con <strong>la</strong> participación <strong>de</strong> los pueblosindíg<strong>en</strong>as, <strong>de</strong>marcar y garantizarel <strong>de</strong>recho a <strong>la</strong> propiedad colectiva <strong>de</strong>sus tierras, <strong><strong>la</strong>s</strong> cuales serán inali<strong>en</strong>ables,imprescriptibles, inembargablese intransferibles <strong>de</strong> acuerdo con lo establecido<strong>en</strong> esta Constitución y <strong>en</strong> <strong>la</strong>ley” (Artículo 119).10 Sobre esta experi<strong>en</strong>cia, ver Arconada(2005; 2006).11 Asamblea Nacional <strong>de</strong> <strong>la</strong> RepúblicaBolivariana <strong>de</strong> V<strong>en</strong>ezue<strong>la</strong>, publicada <strong>en</strong><strong>la</strong> Gaceta Oficial <strong>de</strong> <strong>la</strong> República Bolivariana<strong>de</strong> V<strong>en</strong>ezue<strong>la</strong>, Nº 37.086 <strong>de</strong> fecha27 <strong>de</strong> noviembre <strong>de</strong> 2000.12 Aunque fueron muy minoritarios,<strong>en</strong> algunos municipios sus autorida<strong>de</strong>saprovecharon al máximo el mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong>los Consejos Locales <strong>de</strong> P<strong>la</strong>nificaciónPública para impulsar valiosas transformaciones<strong>de</strong>mocráticas y modalida<strong>de</strong>s<strong>de</strong> p<strong>la</strong>nificación y presupuesto participativos.Para el análisis <strong>de</strong> una <strong>de</strong> estasexperi<strong>en</strong>cias ver Harnecker (2007).13 República Bolivariana <strong>de</strong> V<strong>en</strong>ezue<strong>la</strong>,Asamblea Nacional, Labor Legis<strong>la</strong>tiva,Ley <strong>de</strong> los Consejos Comunales. En.OSAL85 [Año VIII Nº 22 - Septiembre <strong>de</strong> 2007]
OSAL86 Debates [<strong>El</strong> <strong>Estado</strong> y <strong><strong>la</strong>s</strong> <strong>t<strong>en</strong>siones</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> participación popu<strong>la</strong>r <strong>en</strong> V<strong>en</strong>ezue<strong>la</strong>]14 En respuesta a esto se ha anunciado<strong>la</strong> creación <strong>de</strong> un “Sistema Nacional <strong>de</strong>Apoyo Técnico a los Consejos Comunales(SINATECC), con el fin <strong>de</strong> facilitar sustareas <strong>en</strong> <strong>la</strong> e<strong>la</strong>boración, financiami<strong>en</strong>toy ejecución <strong>de</strong> proyectos <strong>de</strong> interés comunitarios”(Pr<strong>en</strong>sa FIDES, 2007).15 Ministerio <strong>de</strong>l Po<strong>de</strong>r Popu<strong>la</strong>r para <strong>la</strong>Comunicación e Información, Juram<strong>en</strong>tación<strong>de</strong>l nuevo Gabinete Ejecutivo, Caracas,8 <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong> 2007. En.16 Ministerio <strong>de</strong>l Po<strong>de</strong>r Popu<strong>la</strong>r para <strong>la</strong>Comunicación e Información, Juram<strong>en</strong>tación<strong>de</strong>l nuevo Gabinete Ejecutivo, Caracas,8 <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong> 2007. En.17 En este s<strong>en</strong>tido, resultan ilustrativas<strong><strong>la</strong>s</strong> sigui<strong>en</strong>te <strong>de</strong>c<strong>la</strong>raciones: “<strong>El</strong> ministropara <strong>la</strong> Participación y Protección Social(MPS), David Velásquez, informó que su<strong>de</strong>spacho inspecciona 27 zonas comunalesque podrían albergar los primerosgobiernos comunales que oper<strong>en</strong> <strong>en</strong> elpaís, <strong>en</strong> el marco <strong>de</strong> <strong>la</strong> nueva geometría<strong>de</strong>l po<strong>de</strong>r, cuarto motor constituy<strong>en</strong>tepropuesto por el presi<strong>de</strong>nte Hugo Chávez[…] Velásquez ac<strong>la</strong>ró que <strong>en</strong> <strong>la</strong> selecciónno se han limitado ante <strong>la</strong> división políticaterritorial ni ante <strong><strong>la</strong>s</strong> formas <strong>de</strong> gobiernoactuales. Así, algunas zonas comunalesconjugan parroquias <strong>de</strong> hasta tres estados[…] En total han <strong>de</strong>tectado 100 zonascomunales tomando <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta losniveles <strong>de</strong> organización <strong>de</strong> los consejoscomunales, los recursos transferidos para<strong>la</strong> ejecución <strong>de</strong> proyectos, <strong>la</strong> exist<strong>en</strong>cia<strong>de</strong> bancos comunales y los niveles <strong>de</strong>participación <strong>de</strong> <strong>la</strong> comunidad […] No seti<strong>en</strong>e <strong>de</strong>finido el número total <strong>de</strong> zonascomunales que <strong>de</strong>v<strong>en</strong>drán <strong>de</strong>l territoriov<strong>en</strong>ezo<strong>la</strong>no, lo que <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>rá <strong>de</strong> <strong><strong>la</strong>s</strong>particu<strong>la</strong>rida<strong>de</strong>s económicas, sociales yculturales” (Últimas Noticias, 2007).18 Asamblea Nacional <strong>de</strong> <strong>la</strong> RepúblicaBolivariana <strong>de</strong> V<strong>en</strong>ezue<strong>la</strong>. Ley que Autorizaal Presi<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> <strong>la</strong> República paraDictar Decretos con Rango, Valor y Fuerza<strong>de</strong> Ley <strong>en</strong> <strong><strong>la</strong>s</strong> Materias que se Delegan(Ley Habilitante 2007), 31 <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero<strong>de</strong> 2007. En.Cómo citar este artículoLan<strong>de</strong>r, Edgardo 2007 “<strong>El</strong> <strong>Estado</strong> y <strong><strong>la</strong>s</strong> <strong>t<strong>en</strong>siones</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> participación popu<strong>la</strong>r <strong>en</strong>V<strong>en</strong>ezue<strong>la</strong>” <strong>en</strong> OSAL (Bu<strong>en</strong>os Aires: CLACSO) Año VIII, Nº 22, septiembre.Pa<strong>la</strong>bras c<strong>la</strong>veTransformaciones <strong>de</strong>l <strong>Estado</strong>, <strong>de</strong>mocracia participativa, Consejos Comunales,socialismo <strong>de</strong>l siglo XXI, V<strong>en</strong>ezue<strong>la</strong>.