01.03.2013 Views

varZia

varZia

varZia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

mematiane<br />

liaxvis xeoba gamoirCeva Tavisi istoriul-kulturuli<br />

memkvidreobiT. aq mdebare TiToeul sofels Tavisi saintereso<br />

istoria aqvs. gansakuTrebiT aRsaniSnavia is faqti,<br />

rom TiToeuli Zegli, romelic am xeobaSi mdebareobs<br />

uZvelesi da unikaluria. da rac yvelaze mniSvnelovania<br />

cixe-simagre, taZrebi, Tu sxva, romelime Zeglis mSenebloba,<br />

mxolod qarTvelebis saxels ukavSideba, agebulia qarTveli<br />

mefeebis da xelosnebis mier. aseve uamravi istoriuli<br />

Tu arqeologiuri masala mowmobs imaze, rom qarTvelebi<br />

am ulamazes mxareSi uZvelesi droidan cxovroben, xolo<br />

osebis Camosaxleba CrdloeTi mxaris mTiani soflebidan X<br />

saukunidan iwyeba da XIIsaukunemde grZeldeba.<br />

didi liaxvispira cixe-simagreTa Soris gansakuTrebuli<br />

adgili uWiravs kexvis cixes... igi dgas samaCabloSi,<br />

sofeli kexvis maxloblad, soflidan Crdilo dasavleTiT<br />

1km_ze, didi liaxvis marjvena mxares, maRali mTis wverze.<br />

SedarebiT advilad misadgom mTaze. mSeneblobisTvis, rogorc<br />

Cans, mTavari iyo ara miudgomloba, aramed is, rom<br />

cixidan kontroldeba didi liaxvis xeoba, gza da mimdebare<br />

qedebis kalTebi.<br />

pirvelad am adgilze didi zomis koSki mdgara, romlisTvisac<br />

samxreTiT miuSenebiaT galavani. am galavnis<br />

dangrevis Semdeg, Zveli naSTebis gamoyenebiT, augiaT axali,<br />

ufro vrcelkoSkiani galavani. momdevno periodSi<br />

galavnisTvis miudgamT Sesasvleli koSkic. bolos mtris<br />

SemosevaTa gaxSirebis gamo kidev (ukve qveda terasaze)<br />

agebul iqna damatebiTi galavani koSkiT.<br />

Tavdapirveli koSki arawesieri ovaluri gegmisaa.<br />

pirveli sarTuli 4-m-is simaRlidan iwyeba. zeda kedlebs<br />

orfenianoba etyoba. pirveli fenidan darCenilia ori sar-<br />

Tuli. koSkis dazianebis Semdeg CrdiloeTisa da samxre-<br />

Tis kalTebi xelaxla augiaT da, imave dros, mesame da<br />

meoTxe sarTulebic dauSenebiaT. Tavdapirveli galavnidan<br />

nawilobriv gadarCenilia aRmosavleTisa da dasavleTis<br />

kedlebi, romelTa simaRle 10 metrs aRwevs.<br />

cixeSi Sesasvleli mowyobilia dasavleTiT, mravalsar-<br />

Tuliani koSkis qveda nawilSi. ezoSi myofi meomrebisTvis<br />

kedelSi buxaria ganTavsebuli. Zveli kedlebi yrua. dacva,<br />

albaT, galavnis zeda nawilidan xdeboda. aq iyo mowyobili<br />

xis sabrZolo bilikic. SemorCenilia saTofurebi<br />

da buxrebi.<br />

mcire zomis samxreT-aRmosavleTis koSkis gegma samkuTxeds<br />

uaxlovdeba. sarTulebze moTavsebulia kar-sarkmlebi<br />

da saTofurebi, sxvadasxva daniSnulebis niSebi da<br />

buxrebi. es koSki da masTan erTad imave periodis sxva<br />

kedlebic TariRdeba XVII saukunis pirveli naxevriT.<br />

ezos dasavleT monakveTSi raRac Senobebi mdgara, Crdilo<br />

kedelze ki midgmuli yofila didi moculobis wyalsacavi.<br />

wyalsadeniT aq wylis mitana sakmao sirTules<br />

warmoadgenda. manavis cixis msgavsad, SesaZloa, aqac an iqve<br />

agrovebdnen wvimis wyals, an Soridan mohqondaT.<br />

kexvis cixe<br />

werilobiT wyaroebSi kexvis cixe ixsenieba 1578 wlis<br />

ambebTan dakavSirebiT. TurqTa jarma mustafa lala-faSas<br />

meTaurobiT sZlia iranis jars da daikava aRmosavleTi<br />

saqarTvelo. SeSinebulma Sahma gaanTavisufla tyveobaSi<br />

myofi simon mefe da samSobloSi gamogzavna osmalTa winaaRmdeg<br />

sabrZolvelad. mefem sZlia momxvdurT da sastikad<br />

dasaja Turqebis momxreni. pirvel rigSi vaxtang<br />

muxran-batoni daiWira da kexvis cixeSi gamoamwyvdia, orgulobisa<br />

da Turqebis mxardaWeris braldebiT.<br />

vaxuSti batoniSvilis cnobiT, 1625 wels, giorgi saaka-<br />

Zem sxva cixeebTan erTad gaamagra kexvis cixec, radgan liaxvis<br />

xeoba strategiulad saqarTvelos umniSvnelovanes<br />

kuTxes warmoadgenda, giorgi saakaZes ramdenime brZolis<br />

gadatanac mouxda am cixesTan. cnobilia, rom iranis Sahis<br />

laSqari giorgi saakaZem swored aq daamarcxa da gaaqcia<br />

saqarTvelodan. miuxedavad am marcxisa irani kvlav saqarTvelos<br />

erT-erT mniSvnelovan mtrad rCeboda da cdilobda<br />

Sahi rogorme daemorCilebina da xelSi Caegdo saqarTvelos<br />

umniSvnelovanesi, strategiuli kuTxeebi da Semdeg<br />

ufro gauadvildeboda mTlianad qveynis damorCileba.<br />

XVIIIsaukunis meore meoTxedSi cixes flobs givi amilaxvari.<br />

am periodSi saqarTveloSi Zalian mZime viTarebaa.<br />

Sida qarTli, surami, Sida komunikaciebi, axalcixis gzebi,<br />

iranis xelSi iyo. givi amilaxvari nadir-Sahis winaaRmdeg<br />

amzadebs ajanyebas sadac qarTlis mTavari Teimurazi<br />

da kaxeTis mTavari aqtiurad arian CarTuli. daRestanTan<br />

omSi Cabmulma nadir-Sahma erevnisa da ganjis jarebi<br />

Camoiyvana ajanyebis CasaxSobad. qarTvelebi momzadebulebi<br />

Sexvdnen iranis jarebis Semosvlas qveynis teritoriaze.<br />

mteri did zarals naxulobda, Tumca cixeebSi gamagrebul<br />

meamboxebs dids verafers aklebdnen, magram rac ufro did<br />

xans grZeldeboda ajanyeba, miT ufro Canagdeboda qar-<br />

Tli. yizilbaSebi gzad yvelafers arbevdnen, wvavdnen soflebs,<br />

anadgurebdnen mosavals. darbeuli gapartaxebuli<br />

mamulebidan yizilbaSebi malujaTs (gadasaxads) iTxovdnen,<br />

mosaxleoba amden gaWirvebas veRar iTmenda, iyrebodnen<br />

sacxovrebeli adgilebidan da sxvagan gadadiodnen.<br />

kexvis cixis simtkiceze miuTiTebs erTi istoriuli<br />

faqti, romelic 1736 wels miekuTvneba. roca kexvis cixeSi<br />

gamagrebuli givi amilaxvris winaaRmdeg Sahma didZali<br />

jari gamogzavna, amilaxvarma SeZlo da moigeria iranelebis<br />

ramdenime Seteva da maTi jari gaanadgura. SemdgomSi givi<br />

amilaxvari suramis cixeSi gadavida da kexvSi garnizonis<br />

ufrosad datova aragvis erisTavis vaJi saridani. Teimuraz<br />

meorem amilaxvris winaaRmdeg SeTqmulebis momzadeba<br />

daiwyo. 1744 wels man, didi laSqriT alya Semoartya<br />

kexvis cixes da oTxi Tvis uSedego brZolis Semdeg, zarbaznebis<br />

ZaliT aiZula saridani wasuliyo molaparakebaze.<br />

mefem uyoymanod miiRo cixisTavis yvela piroba da am<br />

ukanasknelmac mxolod amis Semdeg Caabara mas kexvis cixe.<br />

iranis Sahma gamogzavna amirindo amilaxvari_davalebiT,<br />

8<br />

daengria suramis da kexvis cixeebi.<br />

1745 wels daingra da ganadgurda kexvis cixis mniSvnelovani<br />

nawili. vin aRadgina cixe, cnobebi ar mogvepoveba.<br />

Tumca arsebobs werili, sadac aleqsandre batoniSvili<br />

wers sardal amilaxvars, rom amagrebs kexvis cixes da Sig<br />

xalxs ayenebs, radgan igi Tvlis, rom kexvis cixis arseboba<br />

liaxvis xeobaSi mniSvnelovania qveynis usafrTxoebisTvis.werili<br />

daTariRebulia 1798 wliT. savaraudod cixe<br />

1798 wels aRdga da ganaxlda aleqsandre batoniSvilis<br />

TaosnobiT.<br />

givi amilaxvris ajanyebam udidesi roli Seasrula<br />

XVIII saukunis saqarTvelos cxovrebaSi. miuxedavad didi<br />

msxverplisa, am ajanyebam xeli aaRebina nadir-Sahs qarTveli<br />

xalxis iranSi gadasaxlebis mzakvrul gegmaze da obieqturi<br />

pirobebi Seamzada qarTl-kaxeTis gaerTianebisTvis.<br />

xSiri iyo TaTrebis Semosevebi, romlebic awiokebdnen<br />

xeobaSi mcxovrebT, itacebdnen adamianebs da yiddnen. istoriuli<br />

cnobebis mixedviT, givi amilaxvarma samjer daamarcxa<br />

TaTrebi 1736 wels. brZolis epicentri am SemTxveva-<br />

Sic kexvis cixe iyo.<br />

1763 wels samaCablo lekebis Semosevis msxverpli gaxda.<br />

aaoxres soflebi da mZime viTarebaSi Caagdes xeobaSi<br />

mcxovrebi qarTveloba. erekle II aqtiurad Caeba lekTa<br />

winaaRmdeg brZolaSi, man saswrafod Sekriba jari, kexvis<br />

cixesTan Seukra gzebi da ramdenime dRiani brZolis Semdeg<br />

lekebi gaanadgura, maTi nawili tyved aiyvana, nawilma ki<br />

gaqceviT uSvela Tavs.<br />

1801 wlidan cixe erekle meoris qvrivs, darejans ekuTvnis.<br />

kexvis cixemde misasvlel gzaze aris taZris nangrevebi,<br />

romelsac adgilobrivebi `dedaRvTisas~ uwodeben. eklesia<br />

ulamazesi arqiteqturuli namuSia. eklesiaSi Sesasvleli<br />

samxreTi kedlis dasavleT nawilSia. absidSi Semonaxulia<br />

reliefuri filis fragmenti, romelzec gamosaxulia `ayvavebuli<br />

jvris~ kompozicia. misgan gadarCenilia jvris<br />

qveda naxevari. taZari XII-XIII saukuniT TariRdeba. istoriuli<br />

cnobebis mixedviT SemTxveviTi ar aris taZris am<br />

adgilas arseboba, qarTveli mefeebi da jariskacebi yoveli<br />

brZolis dawyebis win swored `dedaRvTisas~ taZarSi midiodnen<br />

da muxlmodrekiT ufals Semweobas, qveynis dacvas<br />

da brZolaSi gamarjvebas sTxovdnen. swored es iyo mizezi<br />

qarTvelebis TiTqmis yvela brZolaSi gamarjvebisa. taZris<br />

ngreva ganuwyvetelma omebma gamoiwvia, dRes igi mxolod<br />

nangrevebis saxiTaa SemorCenili.<br />

`iaraRis xma kanons axSobs!~ - ambobdnen Sua saukuneebis<br />

dampyroblebi da daundoblad anadgurebdnen miTvisebuli<br />

teritoriebis kulturas. Sua saukuneebi aRar aris, magram<br />

samaCabloSi ganviTarebulma saomarma moqmedebebma qarTuli<br />

kulturis unikalur nimuSebs sabediswero dartymebi<br />

miayena.<br />

eka kasraZe

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!