01.03.2013 Views

eqspertis

eqspertis

eqspertis

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

a<br />

k i t i l o p o<br />

sagareo<br />

a n i<br />

prioritetebi<br />

S a s


saxelmwifos saSinao da sagareo politika urTierTdamokidebuli<br />

da erTmaneTisagan gamomdinare procesia.<br />

miT umetes, roca qveyana, mniSvnelovani strategiuli rolisa<br />

da gamorCeuli geopolitikuri mdebareobis gamo,<br />

gamudmebiT msoflios interesisa da yuradRebis centrSia<br />

moqceuli. am dros, Sin Tu gareT, yvelaferi _ msxvilmani<br />

Tu wvrilmani, uzustes sasworze ideba da misxal-misxal<br />

iwoneba.<br />

bolo periodSi saqarTveloSi saxelmwifoebrivma azrovnebam<br />

da midgomam transformacia ganicada _ samoqalaqo<br />

sazogadoebas yvelaferi ainterebs, pasiuri<br />

mayureblis roli aRar akmayofilebs da mzad aris,<br />

gadawyvetilebebis miRebisa da ganxorcielebis siZnele,<br />

xelsuflebasTan erTad gaiziaros. `urTierTSeTanxmebis~<br />

darRvevis SemTxvevaSi ki yvelaferze pasuxi moiTxovos:<br />

rTveli, qarTuli vazis momavali, qarTuli Rvinis xarisxisa<br />

da fasis urTierTSexameba, gasaRebis bazrebi, sainvesticio<br />

da sagadasaxado garemo, sagareo orientacia da prioritetebi,<br />

saganmanaTleblo, socialuri da energetikuli<br />

programebi, sasamarTlo reforma, arCevnebi da saarCevno<br />

kodeqsi, saxelmwifoebrivi mmarTvelobisa da mowyobis<br />

formebi, meoTxe xelisuflebis ufleba-movaleobebi.<br />

saqarTvelos mier ganvlili gza, awmyo da momavali, ufro<br />

mets gvavaldebulebs. sxvas SeiZleba jerjerobiT loialuri,<br />

Serbilebuli moTxovnebi aqvs Cven mimarT, magram<br />

aucilebelia `samSoblo qveynis axleburad warmodgena:<br />

Tavisi patroni TviTon, Cveni uaRresad jiutad momTxovni<br />

xalxis pasuxis mimcemi _ TviTon, yoveli juris Cveni mtris<br />

pasuxis mimcemi _ TviTon...~ (revaz inaniSvili)


T v e l i 2 0 0 7


2007<br />

weli<br />

`am droisaTvis 22 aTasi<br />

tona yurZenia gadamuSavebuli.<br />

es aris saerTo mosavlis<br />

daaxloebiT erTi mesamedi.<br />

mdgomareobiT kmayofili var<br />

darCenili mosavlis dabinaveba<br />

unda moxdes swrafad da<br />

udanakargod. problemis<br />

Seqmnis SemTxvevaSi, amuSavdeba<br />

xilis gadamamuSavebeli da<br />

spirtis sawarmoebi, romlebic<br />

yurZens miiReben.~<br />

zurab noRaideli<br />

saqarTvelos premier-ministri<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

k o m e n t a r i<br />

saqarTvelo meRvineobis akvani<br />

`rTveli 2007~ rTul viTarebaSi mimdinareobda. ruseTis mier gamo-<br />

cxadebuli embargos gamo, Rvinis umetesi nawili ar gaiyida, amitom<br />

qarxnebi didi raodenobiT ver ibarebdnen yurZens. Tumca mosavali<br />

daubinavebeli ar darCenila _ glexobis nawilma yurZeni qarxanaSi Caa-<br />

bara, nawilma ki _ ojaxSi gadaamuSava.<br />

qarTuli Rvinis popularizaciis mizniT, mravali saintereso Ro-<br />

nisZiebaa dagegmili, Tundac meRvineTa kongresi, romlis Catarebac, Cveni<br />

komitetis iniciativiT, 2010 wlisTvisaa dagegmili. aseTi mniSvnelovani<br />

RonisZieba postsabWour sivrceSi mxolod erTxel TbilisSi 1962 wels<br />

Catarda. misasalmebelia, rom 48 wlis Semdeg igi kvlav saqarTveloSi<br />

gaimarTeba. msofliom unda icodes _ saqarTveloSi meRvineoba sof-<br />

lis meurneobis erT-erTi umniSvnelovanesi dargia. 2008 wels vapirebT<br />

saerTaSoriso degustaciis Catarebas _ `saqarTvelo _ meRvineobis akva-<br />

ni.~ es iqneba samzadisi kongresisaTvis. es degustacia momavalSi gvinda<br />

davaregistriroT meRvineobis saerTaSoriso organizaciaSi _ OIV.~<br />

degustaciis SeEmdgom igi am organizaciis egidiT gaxdeba tradiciuli<br />

regionaluri degustacia _ `saqarTvelo _ meRvineobis akvani.~ parale-<br />

lurad am degustaciisa moewyoba gamofena. es RonisZieba tardeba 5-7 iv-<br />

niss TbilisSi, masSi monawileobas miiReben moldaveTis, krasnodaris<br />

mxaris, yirimis, daRestnis, inguSeTis, somxeTisa da azerbaijanis warmomadgenlebi.<br />

moviwvevT specialistebs italiidan, safrangeTidan, espaneTidan,<br />

isini Tan Camoitanen TavianTi qveynebis Rvinis nimuSebs. saqarTvelos<br />

Rvinis kompaniebs, Tu surT daafiqsiron Tavisi produqciis maRali<br />

xarisxi, eqnebaT SesaZlebloba warmoadginon Rvinis ramdenime nimuSi.<br />

msgavsi degustacia-gamofena saqarTveloSi arasdros Catarebula. Cveni<br />

komiteti grZnobs am did pasuxismgeblobas da aqedanve viWerT Tadarigs:<br />

vamzadebT bukletebs, sigelebs, medlebs. samuSao Zalian bevria.<br />

degustaciaSi monawileoben ruseTidan mowveuli eqspertebic, romlebic<br />

58 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

murman quriZe<br />

saqarTvelos parlamentis agrarul sakiTxTa<br />

komitetis Tavmjdomaris moadgile<br />

fraqcia `nacionaluri moZraoba _ demokratebi~


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

kargad icnoben Cvens meRvineobas da pativs scemen qarTul produqcias.<br />

saqarTvelo miCneulia meRvineobis uZveles qveynad, amitom vuwodeT am<br />

RonisZiebas `saqarTvelo _ meRvineobis akvani~. swored am dasaxelebiT<br />

ganTavsdeba igi Cvens veb-gverdebze. cnobilma `vainraiterma~ hiu jonson-<br />

ma, romelic meRvineobis gurud iTvleba, Seqmna msoflio Rvinis atlasi,<br />

romelSic aRiniSna: savaraudod Rvino mTel evropasa da, maT Soris sa-<br />

frangeTSic, saqarTvelodan gavrcelda. aman gaaRviva interesi qarTuli<br />

Rvinisadmi. qveyanas, romelic meRvineobis did tradiciebze pretenzias<br />

acxadebs, maRali xarisxis produqcia unda hqondes. 2004 wlis bolos,<br />

baltiispireTSi vizitis dros, prezidentma damavala, sastiki brZola<br />

gamogvecxadebina qarTuli Rvinis falsifikaciisaTvis. es CemTvis sasiamovno<br />

davaleba iyo: maqvs ra didi praqtikuli da samecniero gamocdileba<br />

am dargSi. Cven bevri vimuSaveT adgilwarmoSobis dasaxelebis Rvinoebis<br />

zonebis dasadgenad. `vazisa da Rvinis Sesaxeb~ arsebul kanonSi<br />

SevitaneT mravali cvlileba da damateba im mizniT, rom gaumjobesdes<br />

Rvinis xarisxi da vebrZoloT falsifikacias. moxda kanonis saerTaSoriso<br />

normebsa da evrokavSiris debulebebTan integrireba Cveni TviTmyofadobis<br />

gaTvaliswinebiT. TviTmyofadoba da xarisxi aris is Ziri-<br />

Tadi faseuloba, riTac yuradReba unda miviqcioT msoflioSi.<br />

dRis wesrigSi dgas aranakleb mniSvnelovani sakiTxi _ saqarTveloSi<br />

Rvinis turizmis mowyoba. am mimarTulebiT muSaoba ukve dawyebulia da,<br />

vfiqrob, igi ufro mimzidvels gaxdis Cvens qveyanas turistebisaTvis. isini<br />

aucileblad dainteresdebian Rvinis turizmiT da saqarTvelos im kuTxes,<br />

sadac maRali xarisxis Rvinos awarmoeben, mravali stumari eyoleba. faqtobrivad,<br />

revoluciuri gadawyvetilebebia miRebuli _ adgilwarmoSobis<br />

dasaxelebis Rvinoebze gansakuTrebuli kontrolia dawesebuli. amJamad<br />

ukve funqcionirebs ramdenime akreditebuli laboratoria, romelSic<br />

Rvinoebi, Sida Tu gare bazarze moxvedramde, mowmdeba. kvlav SemoviReT<br />

savaldebulo degustacia, romelic karga xania ignorirebuli iyo. Rvino<br />

veRar moxvdeba adgilobriv Tu saerTaSoriso bazarze, Tu ar miiRebs<br />

gamocdis oqms da ar gaivlis saTanado degustacias. mxolod amis Semdeg<br />

aris nebadarTuli Rvinis realizacia. Semowmeba savaldebulia adgilwarmoSobis<br />

dasaxelebis RvinoebisaTvis, nebayoflobiTia danarCenebisaTvis.<br />

darwmunebuli var, yvela ecdeba am gzis gavlas, radgan Semowmebul Rvinos<br />

gaukeTdeba specialuri holograma warweriT _ `mowonebulia.~ esec revoluciuri<br />

gadawyvetilebaa. cvlilebebi da damatebebia adgilwarmoSobis<br />

axali zonebis Camosayalibeblad, romelic fizikur an iuridiul pirs<br />

saSualebas aZlevs, imave zonaSi daafiqsiros axali adgilwarmoSobis<br />

dasaxelebis Rvino, romelzec mas eqneba eqskluziuri ufleba. aseTi praqtika<br />

danergilia safrangeTSi, romelic adgilwarmoSobis dasaxelebis<br />

Rvinoebis SemomRebad iTvleba. daaxloebiT 60 wlis win moxda am mimarTulebiT<br />

Rvinoebis klasifikacia. postsabWour sivrceSi saqarTvelom<br />

pirvelma daiwyo am gziT muSaoba. dReisaTvis Cveni Tvrameti adgilwarmoSobis<br />

dasaxelebis Rvino daregistrirebulia lisabonSi, es cifri<br />

male gaizrdeba. lisabonis xelSekruleba gvTavazobs geografiuli aRniSvnebis<br />

yvelaze Zlier dacvas. misi xelmowerisas gaTvaliswinebulia<br />

samrewvelo sakuTrebis parizis konvenciis punqti 19. masSi gamoyenebuli<br />

cnebaa `adgilwarmoSobis dasaxeleba~ rogorc geografiuli aRniSvnebis<br />

sapirispiro cneba, romelic ixmareba TRIPs-Si (SeTanxmeba inteleqtualuri<br />

sakuTrebis uflebebis vaWrobasTan dakavSirebul aspeqtebze), romelic<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

59<br />

2007<br />

`mosavals 200 aTas tonas<br />

elodebian, romelsac 50-mde<br />

yurZnis gadamamuSavebeli<br />

kompania ibarebs.<br />

qarTvel meRvineTa<br />

gancxadebiT, yurZenze<br />

fasis dacema ruseTis<br />

mier dawesebulma embargom<br />

gamoiwvia, qarxnebs guSin<br />

warmoebuli Rvinis realizeba<br />

ver mouxdeniaT, isini mxolod<br />

sakuTar venaxebs krefen da<br />

wlis marags amiT avseben.~<br />

`24 saaTi~


2007<br />

weli<br />

`2006 wels saqarTvelodan<br />

sxvadasxva qveyanaSi 19<br />

524 000 boTli Rvino iyo<br />

eqsportirebuli. aqedan 12<br />

793 128 boTli ruseTze<br />

modioda. 2007 wlis 6 Tvis<br />

monacemebiT, saqarTvelodan<br />

6 milioni boTli Rvinoa<br />

eqsportirebuli. am etapze<br />

qarTuli Rvinis eqsportis<br />

yvelaze didi moculoba<br />

ukrainaze modis, meore<br />

adgilzea yazaxeTi, xolo<br />

mesameze _ latvia, meoTxe<br />

da mexuTe adgilebzea<br />

poloneTi da amerika. sul<br />

saqarTvelodan Rvinis<br />

eqsporti 29 qveyanaSi<br />

ganxorcielda.<br />

soflis meurneobis<br />

saministros monacemebiT,<br />

saqarTveloSi sul 218<br />

alkoholuri sasmelebis<br />

kompaniaa registrirebuli.<br />

realurad 180 muSaobs.<br />

produqciis eqsports 135<br />

eweva da qarTuli Rvino 38<br />

qveyanaSi gadis.<br />

eqspertebis SefasebiT,<br />

qarTuli Rvinos evropis<br />

bazarze soliduri niSis<br />

dakavebis Sansi aqvs.~<br />

`24 saaTi~<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

nasesxebia franguli kanonmdeblobidan da ganisazRvreba, rogorc `war-<br />

moSobis qveynis,~ regionis an mdebareobis aRniSvna, romlis meSveobiTac<br />

ikveTeba, rom produqti momdinareobs am adgilidan da misi xarisxi an<br />

maxasiaTeblebi damokidebulia geografiul garemoze, maT Soris bune-<br />

briv da adamianur faqtorebze. mxolod maRalxarisxovani produqciiT<br />

SevZlebT gajerebul msoflio bazarze Cveni adgilis damkvidrebas. sayo-<br />

velTaod cnobilia: msoflioSi Rvinis produqcia imdenad Warbia, rom<br />

iseT qveynebsac ki, rogoric safrangeTi, italia da espaneTia, Rvinis realizaciis<br />

problema aqvT.<br />

Rvinis turizmic, axlo momavalSi Rvinis fass realurs gaxdis. yuradReba<br />

mieqceva mxolod maRalxarisxian yurZnis jiSebs. iq, sadac sabWoTa periodSi<br />

ZaldatanebiT gaSenda venaxebi da maRalxarisxiani mosavali ar modioda,<br />

dargaven im adgilisaTvis misaReb uxvmosavlian jiSebs. mniSvnelovania<br />

vazisa da Rvinis departamentSi _ `samtrestSi~ _ sainformacio bankis Seqmna,<br />

romlis gverdis avliT veravin awarmoebs Rvinos da ver SeZlebs bazarze<br />

gasvlas. aucilebeli iqneba, yvela warmoebam warmoadginos informacia,<br />

Tu sad ra raodenobis yurZeni SeiZina da ra raodenobis Rvino daamzada.<br />

amis Semdeg yvela moZraoba unda aisaxos sainformacio bankSi. igi kontrolis<br />

erT-erTi yvelaze didi berketi gaxdeba. Tavis droze falsifikacia<br />

safrangeTSic yvaoda, magram dRes yvela gza daketilia. cdiloben, produqcia<br />

naturaluri da maRali xarisxis iyos, warmatebiT moaxdinon misi realizacia<br />

da aRebuli Tanxa meRvinesac eyos da mevenaxesac.<br />

Cven mier miRebuli kanoni moswonT keTilsindisier mewarmeebs, Tumca<br />

arian mowinaaRmdegenic. falsifikaciis magaliTia 10 milionze meti<br />

boTli `xvanWkara,~ romelic isxmeboda gasul wlebSi _ es SeuZlebelia.<br />

momavalSi `xvanWkaris~, aseve sxva adgilwarmoebis dasaxelebis Rvinoebis<br />

dasamzadebeli mosavali limitirebuli gaxdeba da faszec aisaxeba.<br />

raWaSi Casul turists saSualeba eqneba, daeswros yurZnis gadamuSavebis<br />

process da adgilze SeiZinos Rvino. Tu Tbilisel meRvineebs eqnebaT<br />

survili, asortimentSi hqondeT `xvanWkara,~ keTili inebon da adgilze<br />

Rvinis qarxnebTan erToblivad Camoasxan an mza produqti SeiZinon.<br />

minda gamovxato Cemi uaryofiTi damokidebuleba venaxebis privatizaciasTan<br />

dakavSirebiT. samwuxarod, usasyidlod darigebuli venaxebis umetesoba<br />

ganadgurda. kargma meurnem mouara, zogierTma ki venaxi aCexa, mis nacvlad<br />

sxva kultura gaaSena an samosaxlod gamoiyena. kargi iyo, gadmogveRo<br />

im qveynebis magaliTi, sadac koleqtiuri meurneobis nacvlad saaqcio sazogadoebebi<br />

Camoyalibda. xalxs daurigda aqciebi da ara venaxebi. amiT<br />

SenarCunda infrastruqtura _ am dargisaTvis saWiro teqnika.<br />

falsifikaciis definicia kanonSi pirvelad Cven CamovayalibeT. dRes<br />

ukve SeiZleba gavmijnoT falsificirebuli, daavadebuli an arakondiciuri<br />

Rvinoebi. falsifikacia sisxlis samarTlis danaSaulia da seriozuli<br />

sasjelia gaTvaliswinebuli. momavalSi, Cven mier miRebuli kanonis<br />

Tanaxmad, ara mgonia, vinmes falsificirebuli Rvinis warmoebis survili<br />

gauCndes.<br />

rac Seexeba qarTuli Rvinis `promouSens,~ pirvel rigSi aqcenti keTdeba<br />

saqarTvelos klimaturi pirobebisa da meRvineobis zonebis specifikurobaze,<br />

aseve qarTuli vazis jiSebis unikalurobaze.<br />

60 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

15.01.08


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

k o m e n t a r i<br />

meRvineoba _ ualternativo dargi<br />

saqarTvelo tradiciulad mevenaxeobisa da meRvineobis qveyanaa _ sak-<br />

marisia iTqvas, rom saqarTveloSi 500-mde yurZnis jiSi xarobda.<br />

samwuxarod, wlebis ganmavlobaSi zogierTi ganadgurda, rogorc<br />

unda vakritikoT komunisturi reJimi, im periodSi seriozuli nabijebi<br />

gadaidga qveyanaSi mevenaxeobis aRsadgenad. Seiqmna mevenaxeoba-meRvineo-<br />

bis samecniero-kvleviTi instituti, aq am dargis cnobili specialistebi<br />

iyvnen Tavmoyrili. gatarebuli RonisZiebis Sedegad, saqarTveloSi<br />

yurZnis mosavalma 450-500 aTas tonas miaRwia da qarTulma Rvinoebma,<br />

koniakma, msoflioSi gaiTqva saxeli. 1963 wels saqarTveloSi pirvelad<br />

Catarda msoflio meRvineobis kongresi da Zalian didi rezonansi<br />

gamoiwvia rogorc yofil sabWoTa kavSirSi, aseve mTel msoflioSi. qa-<br />

rTulma Rvinom konkurencia gauwia frangul, italiur, argentinul da<br />

sxva qveynebSi warmoebuli cnobili Rvinoebis markebs. qarTulma Rvinom<br />

da koniakma SeaRwia evropis bazarze, ramdenime welSi ki daipyro ruse-<br />

Tis bazari. samwuxarod, sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg, Cveni xelisu-<br />

flebis ususuri ekonomikuri politikis Sedegad, praqtikulad daingra<br />

didi potencialis mqone soflis meurneobis wamyvani dargebi, maT So-<br />

ris mevenaxeoba-meRvineobisac.<br />

Tamaz yaWeiSvili<br />

fraqcia `mrewvelebi~<br />

saxelmwifo regulirebis gareSe sabazro ekonomikaze gadasvlam am<br />

dargSi Seuqcevadi damangreveli procesebi warmoSva. qveyanaSi falsifi-<br />

cirebuli Rvinoebis warmoebam katastrofuli xasiaTi miiRo, amgvarma<br />

produqciam SeaRwia ruseTis bazarze, didi odenobiT falsificirebuli<br />

qarTuli Rvinoebi: `qinZmarauli,~ `xvanWkara,~ `mukuzani,~ `winandali~<br />

da sxva isxmeboda moldaveTSi, bulgareTSi da TviT ruseTSic, ramac,<br />

qarTul-rusuli urTierTobis daZabvis fonze, ruseTis xelisuflebas<br />

ubiZga aekrZala qarTuli produqciis miwodeba ruseTis bazarze _<br />

gamoecxadebina embargo.<br />

bolo periodSi xelisuflebam radikaluri nabijebi gadadga dargSi<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

61<br />

2007


2007<br />

weli<br />

`italiaSi, samxreT tirolis<br />

qalaq meranoSi `Rvinisa da<br />

kulinariis saerTaSoriso<br />

festivali~ gaimarTa, sadac<br />

qarTuli Rvinis kompaniebi iyo<br />

warmodgenili.<br />

organizaciaSi gawevrianebiT<br />

qarTuli Rvinis prestiJi da<br />

cnobadoba msoflios bazarze<br />

kidev ufro gaizrdeba,<br />

qarTuli mevenaxeobis<br />

ganviTarebisaTvis ormxrivi<br />

proeqtebi ganxorcieldeba, _<br />

acxadeben saqarTvelos<br />

delegaciis wevrebi.<br />

`Rvinisa da kulinariis<br />

saerTaSoriso festivali~ _<br />

es iyo qarTuli Rvinoebis<br />

pirveli wardgena evropis<br />

am prestiJul festivalze.<br />

msoflio sazogadoebam<br />

qarTuli delegaciisagan<br />

erTxel kidev Seityo, rom<br />

saqarTvelo meRvineobis akvania<br />

da rom swored saqarTveloSi<br />

aRmoaCines arqeologebma<br />

msoflioSi yvelaze uZvelesi<br />

vazi, romlis asakic 7000<br />

welia.<br />

festivalze aRiniSna, rom<br />

kavkasia, sadac saqarTvelo<br />

mdebareobs, da alpebi,<br />

sadac samxreT tirolia<br />

ganTavsebuli, msgavsi<br />

klimaturi pirobebiT<br />

xasiaTdeba. iTqva isic, rom am<br />

regionSi moyvanili yurZnis<br />

Rvino Tavisi TvisebebiT<br />

saukeTesoa msoflioSi<br />

gavrcelebul Rvinoebs Soris.~<br />

saqarTvelos soflis<br />

meurneobis saministros<br />

gancxadebidan<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

arsebuli mdgomareobis gamosasworeblad: parlamentma miiRo kanoni<br />

`Rvinisa da vazis Sesaxeb.~ gatarda saTanado zomebi falsifikaciis winaaRmdeg,<br />

daiwyo qarTuli vazis aRorZinebis procesi. saxelmwifo struqturebma<br />

yvelaferi unda gaakeTon qarTuli RvinisaTvis axali bazrebis<br />

mosapoveblad da tradiciuli rusuli bazris dasabruneblad. analogiur<br />

situaciaSi myofma moldaveTma es SesZlo.<br />

mevenaxeebs saxelmwifos mxridan unda hqondeT seriozuli motivacia<br />

da xelSewyoba. wlevandelma rTvelma gviCvena, rom saxelisuflo struqturebma:<br />

soflis meurneobis, ekonomikuri ganviTarebisa da finansTa<br />

saministroebma ver gaarTvus Tavi dakisrebul amocanas. Rvinis axali bazrebis<br />

mopoveba mTlianad gadaabares Rvinis mwarmoebel firmebs, fermerebsa<br />

da Rvinis qarxnebs droulad ar gamouyves sakmarisi odenobiT<br />

dabalprocentiani kreditebi, rom araferi vTqvaT subsidiebze, romlebsac<br />

evrogaerTianebis wevr, Cvenze ganviTarebul qveynebs, rogorc wesi,<br />

yovel sezonze eZlevaT. saerTod gaugebaria soflis meurneobis saministros<br />

funqcia, romlis mesveurebi am dargSi politikis gatarebisa da<br />

prevenciuli zomebis SemuSavebis nacvlad, moumzadebeli rTveliT aRSfoTebuli<br />

fermerebisa da glexebis daSoSminebas undebian.<br />

soflis meurneobis dargSi moRvawe cnobili mecnierebisa da specialistebis<br />

azriT, saqarTveloSi da, gansakuTrebiT kaxeTSi, vazisa da Rvinis<br />

mrewvelobas alternativa ar gaaCnia da qveynis ekonomikis ganviTarebisaTvisac<br />

udidesi potenciali aqvs.<br />

mizanSewonilad migvaCnia, soflis meurneobis saministrom umokles<br />

vadaSi warudginos mTavrobas saqarTveloSi mevenaxeoba-meRvineobis ganviTarebis<br />

saxelmwifo nacionaluri programa, romelSic asaxuli iqneba<br />

am dargis aRorZinebis RonisZiebaTa nusxa _ finansuri wyaroebi, sadaz-<br />

Rvevo sistema, gasaRebis bazari da sxva.<br />

6.12.07<br />

62 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i


s a a r C e v n o k o d e q s i<br />

a r C e v n e b i


2007<br />

weli<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

i n t e r v i u<br />

64 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

pavle kublaSvili<br />

saqarTvelos parlamentis regionuli politikis,<br />

TviTmmarTvelobis da maRalmTiani regionebis<br />

komitetis Tavmjdomare<br />

imedia, konsensusamde mivalT<br />

fraqcia `nacionaluri moZraoba _ demokratebi~<br />

_ batono pavle, noember-dekemberSi saarCevno kodeqsSi mniSvnelova-<br />

ni cvlilebebi Sevida, saprezidento arCevnebis dros albaT praqtiku-<br />

lad gamoikveTa maTi av-kargi...<br />

_ me vfiqrob, am cvlilebebis meSveobiT kodeqsis normebi daixvewa,<br />

rogorc saarCevno administraciis dakompleqtebis, ise teqnikuri mimar-<br />

TulebiT. arCevnebisaTvis aRdgenilma damatebiTma siebma saSualeba mogvca,<br />

registraciis adgilis mixedviT saarCevno ubanze mosul yvela amomrCev-<br />

els, miuxedavad imisa siaSi iyo Tu ara, esargebla xmis micemis uflebiT.<br />

Sesabamisad, gamoiricxa yovelgvari gaugebroba siebSi yofna-aryofnasTan,<br />

anu xmis micemis SezQ QRudvasTan dakavSirebiT. samomavlod kvlavac bevri<br />

sakiTxis dazusteba mogviwevs: ganvlilma saprezidento arCevnebma gviCvena,<br />

rom calkeuli sakiTxis reglamentaciaa saWiro: Tundac videokamerebis<br />

Canawerebis gamoqveynebis wesis _ ra formiT unda warudginon ganacxadi<br />

videokameris Canaweris gamosaqveyneblad, ra SemTxvevaSi aqvs amis moTx-<br />

ovnis ufleba damkvirvebel organizaciasa Tu saarCevno subieqtis warmo-<br />

madgenels. aseve mniSvnelovania maJoritaruli arCevnebis sakiTxi. amaze<br />

didi xania Cvens oponentebTan erTad vmsjelobT. euTos damkvirveblebisa<br />

da eqspertebis monawileobis garkveuli variantebi SemuSavebulia, Tumca<br />

dReisaTvis saboloo Sejerebuli pozicia ar gvaqvs. imedia, konsensusamde<br />

mivalT, SevqmniT yvela politikuri partiisaTvis misaReb models.<br />

Zalze mniSvnelovania barieris sakiTxic. Cven mier inicirebuli sakon-<br />

stitucio cvlilebebis proeqti iTvaliswinebs 5%-mde dawevas. ramdenime<br />

opoziciur gaerTianebas surs 7%-iani barieris SenarCuneba. maTi azriT,<br />

barieris daweva mxolod xelisuflebisa da saparlamento umravleso-<br />

bisTvisaa xelsayreli. Tu opozicia mosazrebas ar Seicvlis, maRali<br />

barieri SenarCundeba. me vfiqrob, 7% ar unda daiwios. saboloo vari-<br />

ants politikuri dialogis Sedegad SevimuSavebT.


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

_ saparlamento arCevnebamde darCenili dro sakmarisia imisaTvis,<br />

rom politikurma partiebma Tu moZraobebma sakuTari Zalebis Sefaseba<br />

da blokebad Camoyalibeba moaswron?<br />

_ vvaraudobT, rom saarCevno kanonmdeblobasTan dakavSirebuli<br />

yvela sakiTxis ganxilva, maT Soris barierisa, ianvris bolodan<br />

daiwyeba da Tebervlis miwuruls, upirobo moTxovnebis garda,<br />

ZiriTad principul sakiTxebze SevTanxmdebiT. dialogSi monawile<br />

Zalebma unda gamoxaton politikuri kompromisisTvis mzadyofna,<br />

raTa miRweuli SeTanxmeba yvelasaTvis sasurveli iyos.<br />

_ saprezidento arCevnebis dros opozicia ukmayofilebas gamoxat-<br />

avda mediasaSualebebis gamoyenebis araTanabari pirobebis gamo, am mxriv<br />

Seva Tu ara cvlileba saarCevno kodeqsSi?<br />

_ amasTan dakavSirebiT SemiZlia giTxraT Semdegi: ufaso winasaarCevno<br />

reklamis gaSvebis valdebuleba ekisreba mxolod saerTo mauwyeblis<br />

licenziis mqone mediasaSualebas. es SemuSavebulia Cveni xelisuflebis<br />

pirobebSi. manamde msgavsi araferi arsebobda. Cven kanonmdeblobiT<br />

davavaldebuleT kerZo kompaniebi, saarCevno periodSi kvalificiuri<br />

subieqtebisaTvis sareklamo dro ufasod daeTmoT. magram es moTx-<br />

ovna ar gavrcelda adgilobriv mauwyeblebze, radganac maTi licenziis<br />

masStabi da farglebi gansxvavebulia. saerTo mauwyeblebis licenzie-<br />

bis gadamowmeba Sesabamis maregulirebelSi nebismier pirs SeuZlia. Tu<br />

romelime maregulirebelma kvalificiur subieqts Tavis eTerSi ufaso<br />

sareklamo drois daTmobaze uari ganucxada, am faqtTan dakavSirebiT,<br />

bunebrivia, reagireba iqneba, magram ramdenadac CemTvis cnobilia, msgavsi<br />

darRvevebi ar yofila.<br />

_ sakamaTo iyo administraciuli resursebis gamoyenebis sakiTxic...<br />

_ amaze marTlac bevrs saubrobdnen, magram yvelam unda naxos saarCevno<br />

kodeqsis Canaweri, amasTan dakavSirebiT garkveviT weria: ministri aris<br />

politikuri Tanamdebobis piri, mas aranairi formiT ar ezRudeba wi-<br />

nasaarCevno kampaniaSi monawileobis ufleba. es ar ukavSirdeba arc mis<br />

samuSao an saSvebulebo dros, arc sxva raimes _ aseTi SezRudva ar ar-<br />

sebobs. Sesabamisad: politikuri Tanamdebobis pirebi Tavisuflad mon-<br />

awileoben saarCevno kampaniaSi da es logikuricaa, saxelisuflo da ar-<br />

asaxelisuflo gunds unda hqondes Tanabari SesaZlebloba awarmoos<br />

winasaarCevno agitacia da Tavisi upiratesoba daumtkicos sazogadoebas.<br />

_ saparlamento arCevnebTan dakavSirebiT did interess iwvevs maJo-<br />

ritarTa arCevis wesi...<br />

_ jerjerobiT amasTan dakavSirebiT saboloo poziciebi Camoyal-<br />

ibebuli ar aris. Cven vixilavT ramdenime variants. ar minda, winaswar<br />

gavaxmauro gansaxilveli mosazrebebi da zepiri gancxadebebiT ziani<br />

mivayeno dialogis formats. davelodoT SeTanxmebul pozicias da,<br />

Tuki SeTanxmeba moxerxdeba, Semdeg gavakeToT komentari. Tebervlis da-<br />

sawyisSi Cven saboloo varianti unda gvqondes, radganac, sacaa gazafxuli<br />

kars mogvadgeba, arCevnebi ki aucileblad gazafxulze unda gaimarTos,<br />

rogorc es plebiscitiT gadawyvita qarTvelma xalxma.<br />

1.02.08<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

65<br />

2007<br />

`arCevnebi nebismier qveyanaSi<br />

didi gamowvevaa. darwmunebuli<br />

var, demokratiuli<br />

arCevnebis Catareba, rogorc<br />

xelisuflebis, ise opoziciiis<br />

interesebSia.~<br />

maTias iorSi<br />

evrosabWos saparlamento<br />

asambleis sadamkvirveblo<br />

misiis xelmZRvaneli<br />

`24 saaTi~<br />

`darwmunebuli var, es<br />

arCevnebi saqarTveloSi<br />

demokratiis ganviTarebas,<br />

gaZlierebasa da qarTuli<br />

demokratiuli saxelmwifos<br />

Camoyalibebas mniSvnelovnad<br />

Seuwyobs xels... 6 ianvars<br />

gveqneba saSualeba, mTel<br />

saqarTvelos ara romelime<br />

kandidatis, aramed<br />

demokratiis gamarjveba<br />

mivulocoT.~<br />

diter bodeni<br />

euTos damkvirvebelTa misiis<br />

xelmZRvaneli


2007<br />

weli<br />

`saqarTvelom warmatebiT<br />

gaarTva Tavi reformebs da es<br />

mxolod samxedro sferos ar<br />

exeba. saqarTvelom agreTve<br />

daamtkica, rom mas SeuZlia<br />

samarTliani, obieqturi<br />

arCevnebis Catareba. imedi<br />

maqvs, momavali saparlamento<br />

da saprezidento arCevnebzec<br />

igive ganmeordeba.~<br />

iap de hoop sxeferi<br />

natos generaluri mdivani<br />

`savaraudoa, rom mixeil<br />

saakaSvili ianvarSi<br />

gaimarjvebs saprezidento<br />

arCevnebze. da es Tu ase<br />

moxdeba, es qarTuli<br />

opoziciis uunarobis Sedegi<br />

iqneba.~<br />

`eqspert onlaini~<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

k o m e n t a r i<br />

Cven mivaRwieT mets, vidre viTxovdiT<br />

am xelisuflebam mosvlis dRidan daiwyo saarCevno kodeqsis cvli-<br />

lebebi _ gauaresebis mxriv: pirvel rigSi, saarCevno administraciis<br />

erTpartiuli wesiT dakompleqteba da amas profesiuli niSniT dakom-<br />

pleqtebul saarCevno administracias uwodebdnen, faqtobrivad ki na-<br />

cionaluri moZraobis saarCevno administracia miviReT _ centralur,<br />

saolqo da saubno doneze. amas mohyva maJoritaruli arCevnebis nawilis<br />

proceduruli sakiTxebis seriozuli cvlileba da SevardnaZis xelisuflebisdroindeli<br />

saarCevno kodeqsi, romelic daxvewilobiTa da<br />

demokratiulobiT isedac ar gamoirCeoda, saakaSvilis xelisuflebis<br />

pirobebSi jojoxeTur dokumentad iqca. periodulad es opoziciuri Zalebis<br />

seriozul protestsa da mRelvarebas iwvevda. Cvenma politikurma<br />

Zalam 2006 wlis adgilobriv arCevnebs boikoti gamoucxada (moqmedi saarCEevno<br />

kodeqsi TanamSromlobis aranair Sans ar iZleoda). Tu adgilobrivi<br />

arCevnebi boikotis saSualebas iZleva, saparlamento da saprezidento<br />

arCevnebi politikur organizaciebs amgvar arCevans aRar utovebs.<br />

amitom politikur organizaciaTa erTianobam 2007 wlis 12 ivliss miiRo<br />

memorandumi, romelSic, saarCevno kodeqsSi Sesatan sxva cvlilebebTan<br />

erTad, gamovkveTeT ori Tema: saarCevno administraciis dakompleqtebis<br />

dros partiuli interesebis gaTvaliswineba da maJoritaruli sistemis<br />

Secvla. saubari iyo saarCevno barieris 5%-mde dawevazec. xuT welze metia,<br />

saerTaSoriso organizaciebi Zvelsa Tu axal xelisuflebas eubnebian:<br />

ar SeiZleba aseTi saarCevno barieri arsebobdes demokratiaze pretenziis<br />

mqone qveyanaSi. am mniSvnelovan sakiTxebTan erTad, evrosabWosa<br />

da euTos iniciativiT, muSa jgufis formatSi, Tve-naxevris ganmavlobaSi<br />

Cven davayeneT naklebi mniSvnelobis, magram sayuradRebo sakiTxebi. xelisuflebis<br />

mier opoziciis mosazrebebis absoluturma ignorirebam,<br />

66 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

mamuka kacitaZe<br />

fraqcia `memarjvene opozicia~


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

opozicia aiZula uari eTqva am samuSao jgufis formatze da gadasuliyo<br />

sxva tipis moqmedebaze _ Seeqmna memorandumi da miemarTa saerTaSoriso<br />

organizaciebisa da diplomatiuri korpusisaTvis, gaecxadebina _ arCev-<br />

nebi saqarTveloSi seriozuli problemaa, ramac SeiZleba sazogadoebis<br />

ganxeTqileba gamoiwvios!<br />

oqtomber-noemberSi ganviTarebuli movlenebis dros wamoyenebuli<br />

oTxi moTxovnidan, opoziciis mxridan samuSao jgufSi sami aqtiurad ganixileboda:<br />

arCevnebis TariRis gansazRvra (Cven amas Tavidanve vaprotestebdiT,<br />

rom parlamentma xelovnurad gaigrZela uflebamosilebis<br />

vada), saarCevno administraciis sakiTxi da maJoritaruli sistema; meo-<br />

Txe iyo politpatimrebis Tema. mRelvareba xelisuflebis umoqmedobam<br />

da politikur dialogze uaris Tqmam gamoiwvia. amis paralelurad, Cveni<br />

xelisuflebis warmomadgenlebi daibares (am sityvis pirdapiri mniSvnelobiT)<br />

saerTaSoriso organizaciebSi da uTxres: Tu am sakiTxebTan<br />

dakavSirebiT ar moxdeba gonivruli, logikuri kompromisi, qveyanaSi<br />

seriozuli politikuri problemebi geliTo. amis Sedegad oqtombris<br />

bolos saarCevno administraciasa da maJoritarul sistemasTan dakavSirebuli<br />

sakiTxebi mogvarda, anu xelisuflebam gaiziara opoziciis<br />

azri, Tumca ver SevTanxmdiT arCevnebis TariRze da maSin `axalma memarjveneebma~<br />

SevTavazeT xelisuflebas referendumi. amas mohyva cnobili<br />

movlenebi, romelTa dasrulebis Semdeg vigebT, rom saprezidento ar-<br />

Cevnebi ianvarSi imarTeba _ prezidenti TviTon gamodis plebiscitisa da<br />

gazafxulze saparlamento arCevnebis Catarebis iniciativiT.<br />

saarCevno administraciis dakompleqtebis wesi icvleba ise, rogorc<br />

Cven viTxovdiT, nawilobriv icvleba maJoritaruli sistemis arCevis<br />

wesic, xuT procentamde iwevs saarCevno barieri. kidev ormocdaeqvsi<br />

cvlileba Sedis saarCevno kodeqsSi. Cven mivaRwieT imaze mets, vidre<br />

viTxovdiT.<br />

zogierT sakiTxze mainc ver SevTanxmdiT, magaliTad, mravalmandatian<br />

maJoritarul olqze, saolqo saarCevno komisiis partiuli wesiT<br />

dakompleqtebis wesze, Tumca vipoveT kompromisi: saolqo saarCevno<br />

komisiis kompetenciis nawili ceskos davakisreT, nawili _ saubnos.<br />

2005 welidan dRemde, centraluri saarCevno komisiis dakompleqtebis<br />

wesis SecvliT dawyebuli, opoziciam seriozuli dapirispirebis, Sromis,<br />

saerTaSoriso organizaciebisa da qarTuli sazogadoebis CarTvis<br />

meSveobiT, miaRwia imgvar saarCevno kanons, romelic saarCevno period-<br />

Si, met-naklebad, Tanabar pirobebs Seuqmnis yvela politikur subieqts.<br />

2.12.07<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

67<br />

2007<br />

`rusTavelis gamziri _<br />

qarTuli demokratiis<br />

geopolitikuri centri.~<br />

gia nodia<br />

`24 saaTi~<br />

`pirvel rigSi arCevnebi<br />

unda iyos obieqturi da<br />

samarTliani, meore _ xalxma<br />

unda dainaxos, rom es<br />

marTlac asea, radgan SeiZleba<br />

iyos samarTliani arCevnebi,<br />

magram xalxma es ar daijeros,<br />

Tuki arsebobs Canafiqrebi,<br />

rom winaswar xelovnurad<br />

daiZabos situacia. es aseve<br />

winaswar, SeZlebisdagvarad,<br />

Tavidan unda iyos<br />

acilebuli.~<br />

gia nodia<br />

`axali versia~


2007<br />

weli<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

k o m e n t a r i<br />

Zalisxmeva Sedegs gamoiRebs<br />

saarCevno kodeqsis pozitiuri cvlilebebi mxolod kosmetikuria.<br />

arsebiTi cvlilebebis mizani ki, `moqalaqeTa kavSiris~ saukeTeso tradi-<br />

ciebis gaTvaliswinebiT, amomrCevlis nebis SezRudvaa. me piradad Car-<br />

Tuli viyavi saarCevno kodeqsis cvlilebebis SemuSavebis procesSi, vmonawileobdi<br />

yvela konsultaciaSi, amitom yvelaferi detalurad vici.<br />

erTi SexedviT, Seiqmna dadebiTi anturaJi: opozicias mieca centraluri<br />

saarCevno komisiaSi warmomadgenlobis ufleba, magram Svidi _ eqvsze,<br />

anu mmarTvel partias yvela gadawyvetilebis miReba SeuZlia, xolo sxvadasxva<br />

politikur partias araviTari berketi ar aqvs: isini mxolod komisiis<br />

sxdomebs daeswrebian da centraluri saarCevno komisiis verc<br />

erT gadawyvetilebaze gavlenis ver moaxdenen. saarCevno kodeqsis realuri<br />

cvlilebebis momcemi Sesworebebi ukiduresad negatiuria, Tundac<br />

damatebiTi siebis aRdgena. Cven yvelas gvaxsovs wlidan wlamde, arCevnebidan<br />

arCevnebamde `karuselebis~ Tema. `moqalaqeTa kavSiris~ mier arCevnebis<br />

gayalbeba Tavidan bolomde dakavSirebuli iyo damatebiT siebTan.<br />

`vardebis revoluciis~ Semdeg, 2005 wels, saarCevno kodeqsis reformis<br />

erT-erT monapovrad damatebiTi siebis gauqmeba miiCnies. es saerTaSoriso<br />

organizaciebis rekomendaciis safuZvelze moxda. axla damatebiTi<br />

siebi yovelgvari konsultaciisa da SeTanxmebis gareSe aRadgines.<br />

maisidan, saerTaSoriso organizaciebisa da politikuri partiebis<br />

warmomadgenlebTan erTad var euTos da evrosabWos im samuSao jgufebis<br />

wevri, romlebic saarCevno kodeqsis cvlilebis yvela SesaZlo variants<br />

ganixilavdnen. maSin aravis uxsenebia damatebiTi siebi. albaT imitom, rom<br />

sxva situacia iyo, dRis wesrigSi ar idga arCevnebis gayalbebis katastrofuli<br />

saWiroeba. dRes, roca ase daeca xelisuflebis reitingi, saerTaSoriso<br />

organizaciebis rekomendaciis, logikuri argumentisa da dasabuTebis<br />

gareSe, aRadgines SevardnaZisdroindeli saarCevno kanonmdebloba.<br />

68 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

kaxa kukava<br />

fraqcia `demokratiuli fronti~


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

SeiZleba igive iTqvas saarCevno ubnebze amomrCevlebis raodenobis Semci-<br />

rebazec. amas mohyva ubnebis sazRvrebisa da misamarTebis Secvla. saqarT-<br />

veloSi isedac mudmivi problemaa _ amomrCeveli ver agnebs saarCevno<br />

ubans. 2003 wlis ambebis gamomwvevi mizezi da erTgvarad mastimulirebeli<br />

faqtoric es iyo: saarCevno ubanze misul amomrCevels eubnebodnen, sxva<br />

ubanze xar registrirebulio. axali ubnebis misamarTi, araTu rigiTma<br />

amomrCevelma, xSirad saarCevno administraciis wevrebmac ar icodnen.<br />

kidev erTi: xelisuflebam, advilad asaxsneli mizezis gamo, mexuTe we-<br />

lia oTxmiliardiani biujetidan ver gamohyo sami milioni lari saarCev-<br />

no siebis sruli eleqtronuli versiis Sesadgenad, raTa amomrCevelTa<br />

siebi daemTxves iusticiis saministros monacemebs, anu yvela amomrCevels<br />

mieniWos unikaluri saidentifikacio kodi. imis gamo, rom Cven xmas kvlav<br />

sacxovrebeli misamarTis mixedviT vaZlevT, amomrCevlis 40% moklebu-<br />

lia xmis uflebas: xmis uflebis mqone mosaxleobis 40% registrirebulia<br />

sxva misamarTze, faqtobivad ki sxvagan cxovrobs, araTu saqarTvelos sx-<br />

vadasxva regionSi, es TbilisSic mwvave problemaa. ar mjera, rom dRes,<br />

kompiuterebis epoqaSi, masobrivi da masStaburi finansuri daxmarebis<br />

fonze, ver Catardes samarTliani arCevnebi, Tuki saamisod politikuri<br />

neba iqneba. 1990 wels saqarTveloSi normaluri arCevnebi Catarda. es<br />

iyo pirveli mravalpartiuli arCevnebi, romelSic barieri gadalaxa mx-<br />

olod orma partiam _ zviad gamsaxurdias `mrgvalma magidam~ da komu-<br />

nistebma. aranairi kompiuteri, donori da granti ar arsebobda, magram<br />

arsebobda politikuri neba da arCevnebi imdenad samarTlianad da gamW-<br />

virvaled Catarda, rom damarcxebulma partiebmac ki aRiares arCevnebis<br />

samarTlianoba da demokratiuloba.<br />

damatebiTi siebi gayalbebisaTvis kargad gaTvlili teqnologiaa, ro-<br />

melsac saucxood iyeneben `nacionalur moZraobad~ gardaqmnili `moqa-<br />

laqeTa kavSiris~ ofisis wevrebi. ra xdeba sazRvargareT myof amomrCev-<br />

lebTan dakavSirebiT: didi vnebaTaRelva iyo _ eraySi myof jariskacebs<br />

xmis ufleba ar eZlevaTo. 2000 jariskaczea saubari da am dros aravis<br />

axsovs is erTi milioni emigranti, romelic am xelisuflebis mizeziT,<br />

umuSevrobis an politikuri devnis gamo, gaqceulia samSoblodan. saar-<br />

Cevno ubnebi ar aris peterburgSi, strasburgSi, soWSi, amerikisa Tu ruse-<br />

Tis bevr qalaqSi, sadac mravalricxovani diaspora gvyavs.<br />

xelovnurad gazrdilia amomrCevelTa raodenoba. martivi ariT-<br />

metikaa, saqarTvelos mosaxleobis xuTi milionidan naxevari milioni<br />

afxazeTSi cxovrobda, 300 000 _ samxreT oseTis avtonomiur olqSi,<br />

es regionebi amJamad gamoTiSulia arCevnebidan. amas emateba msoflios<br />

sxvadasxva qalaqSi gafantuli saqarTvelos erT milionamde moqalaqe.<br />

1995 wlidan amomrCevelTa raodenoba mcirediT aRemateboda or milions.<br />

axlandeli siebiT ki misi raodenoba TiTqmis samnaxevar milions<br />

aRwevs. maSin, roca mTlianad saqarTvelos mosaxleoba daaxloebiT<br />

sami milion 700 aTasi Tu iqneba.<br />

rogorc Cans, saakaSvilis ukanaskneli imedia mkvdarma sulebma air-<br />

Cion prezidentad. Cven vapirebT SerCeviTi meTodiT Catarebuli statistikuri<br />

kvlevis Sedegebis gamoqveynebas da, imedi gvaqvs, Zalisxmeva Sedegs<br />

gamoiRebs.<br />

12.12.07<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

69<br />

2007<br />

`Cven migvaCnia, rom<br />

saqarTvelos moqalaqeebma<br />

yvelaferi unda iRonon, raTa<br />

saxelmwifos stabilizaciis<br />

procesi ar Seferxdes da<br />

e.w. quCuri mentalitetis<br />

politikaSi dabrunebas<br />

erTxel da samudamod bolo<br />

moeRos.~<br />

ucxoeTSi myof qarTvelTa<br />

mimarTva saqarTvelos<br />

moqalaqeebisadmi<br />

`24 saaTi~


2007<br />

weli<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

70 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

e q s p e r t i s<br />

k o m e n t a r i<br />

barieri unda daweuliyo<br />

saarCevno kodeqsSi bolo cvlilebamdec bevri problemuri sakiTxi<br />

iyo gadasawyveti. daviwyoT saarCevno administraciiT: xelisufleba<br />

momxre iyo profesiuli niSniT saarCevno administraciis dakompleqte-<br />

bis, opoziciis kontrargumenti _ administraciis Semadgenlobis arCeva<br />

da daniSva erTpartiulobas uwyobs xels. problemad rCeboda saarCevno<br />

siebi da xmis daTvlis procedura, politikuri partiebis saarCevno<br />

fondebis gamWvirvaloba _ winasaarCevno periodSi vis hqonda sazoga-<br />

doebrivi mauwyeblis meSveobiT media saSualebebis ufasod gamoyenebis<br />

saSualeba da ra iyo saWiro saamisod, arCevnebis dRes agitaciis ufleba<br />

da, rac mTavaria, kanoni srulyofilad ver aregulirebda winasaarCevno<br />

periodSi da arCevnebis dRes administraciuli resursebis gamoyenebis<br />

sakiTxs.<br />

noembris bolos sakmaod bevri Sesworeba Sevida saarCevno<br />

kodeqsSi. Cven vTvliT, rom qveda da zeda, anu saubno da centralur<br />

saarCevno administraciasTan dakavSirebiT garkveuli paritetia<br />

miRweuli. centraluri saarCevno komisia kompleqtdeba prezidentis<br />

mier nominirebuli da parlamentis mier damtkicebuli eqvsi<br />

kandidatiT, Svid politikur partias ki Tavisi warmomadgenlis<br />

wardgenis ufleba aqvs.<br />

kaxa sofromaZe<br />

eqsperti<br />

saerTaSoriso organizaciis _ `samarTliani<br />

arCevnebis~ _ direqtoris moadgile<br />

TiTqos opozicias ukmayofilebis safuZveli aRar unda hqondes _<br />

saarCevno administraciaSi xmis ufleba ara gvaqvso, magram sruli par-<br />

iteti ar aris da realurad amis miRweva, sxvadasxva mizezis gamo, iqneb<br />

SeuZlebelic ki aris. saubno saarCevno komisiebSi eqvs wevrs niSnavs<br />

saolqo saarCevno komisia, Svidi wevri ki sxvadasxva politikuri par-<br />

tiis warmomadgenelia. pariteti ar aris saolqo saarCevno komisiaSi _<br />

Zveli wesiT dakompleqda. kontrargumenti _ es adamianebi profesiuli<br />

niSniT SeirCnen, Tumca, praqtikulad, garkveuli raionebisa Tu olqebis<br />

saarCevno komisiebis wevrebs, jer gadairCeven da Semdeg xelaxla airCe


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

ven. ras emsaxureba es da rogoria procedura?! komisiis wevrebi Tavi-<br />

si nebiT weren gancxadebebs gadadgomis Sesaxeb, Tu aZaleben, es ar aris<br />

Cveni gadasawyveti. saarCevno kodeqsis administraciis nawilSi Setanili<br />

cvlilebebi wingadadgmuli nabijia, saarCevno administraciis uflebamo-<br />

silebis nawilSi ki problemad rCeba saarCevno komisiis ufleba-dadge-<br />

nilebiT Secvalos kanonmdebloba, anu, Tu centraluri saarCevno komi-<br />

sia saWirod CaTvlis, mas SeuZlia, zogjer argumentebis gareSec, gaauqmos<br />

kanonis moTxovna. amis ramdenime SemTxvevaa dafiqsirebuli. samwuxarod,<br />

es muxli darCa da amis gamo SeuZlebelia centraluri saarCevno komisiis<br />

mier miRebuli kanonqvemdebare normatiuli aqtis gakontroleba.<br />

rac Seexeba siebs. faqtobrivad, daregulirda specialur siebSi samxe-<br />

droebis Seyvanis sakiTxi. Tumca garkveuli problema mainc darCa: samxe-<br />

dro pirs SeuZlia dislokaciis adgilze misces xma an arCevnebamde 14<br />

dRiT adre Caeweros Tavis saarCevno ubanSi. arsebobs siebis gaorebis<br />

saSiSroeba _ Semowmeba SeuZlebelia, radgan centralur saarCevno komi-<br />

sias ar SeuZlia, xelnaweri siebis monacemebi kompiuterSi Setanil pirad<br />

nomrebs Seadaros da gaoreba aRmofxvras.<br />

yvelaze didi problema damatebiTi siebia. gardamaval debulebebSi<br />

Sevida cvlilebebi da 2008 wlis arCevnebisaTvis aRadgines damatebiTi<br />

siebi. es xels SeuSlis amomrCevelTa aRricxva-gakontrolebas. am siebSi<br />

moxvedrilTa xmis daTvlis meqanizmia garTulebuli _ komisiis gad-<br />

awyvetilebazea damokidebuli, saubno komisiaSi daTvalon Tu csk-Si<br />

gaagzavnon. amitom, garkveulwilad, gaZneldeba damkvirveblebisa da dainteresebuli<br />

pirebis mier am siebis gakontroleba da imis garkveva, Tu<br />

gzaSi maT ra bedi ewiaT. damatebiTi da samxedro mosamsaxureTa specialuri<br />

siebis Sesaxeb Cvenma organizaciam araerTxel daafiqsira Tavisi pozicia,<br />

magram es orazrovneba mainc darCa.<br />

saarCevno procedurebTan dakavSirebiTac Sevida cvlilebebi, magram<br />

mainc bevri ram mougvarebeli darCa, kerZod: sademonstracio oqmis<br />

gamokvra Tu xmis daTvlis procedura, albaT, csk amas kanonqvemdebare<br />

aqtiT daaregulirebs. oqmi daiwereba dilidanve Tu xmis daTvlis Semdeg,<br />

amas principuli mniSvneloba aqvs. Tuki dilidanve daiwyeba oqmis<br />

yvela punqtis Sevseba, maSin gayalbebis naklebi Sansi rCeba. axla aravin<br />

icis, vin rodis avsebs oqms, Canaweri oqmis Sevsebis drois Sesaxeb ar arsebobs<br />

da gaurkvevelia, vin romeli normiT unda isargeblos. jobda,<br />

saarCevno ubnebis Semcireba da 1500 amomrCevlamde dayvanac, saparlamento<br />

arCevnebis dros momxdariyo.<br />

sakmaod problemuri iyo da aseve darCa politikuri partiebis saar-<br />

Cevno fondebis gamWvirvalobis, anu fondebis xarjviTi nawilis, da ar-<br />

Cevnebis dRes agitaciis sakiTxebic.<br />

rac Seexeba mediasaSualebebs, sazogadoebriv mauwyebels garkveuli<br />

valdebulebebi daekisra da iyo mcdeloba, kodeqsiT daregulirebuliyo<br />

sakiTxi: vis aqvs ufasod sazogadoebrivi mauwyeblis gamoyenebis ufleba,<br />

vin drois ra monakveTs iyenebs da ra procedurebia saamisod saWiro.<br />

problemad darCa regionebSi adgilobrivi mauwyeblobis gamoyenebis<br />

sakiTxic. politikuri partia kvalificiur subieqtad rom CaiTvalos,<br />

garkveul pirobebs unda akmayofilebdes: gadalaxuli hqondes 4%-iani<br />

barieri, iRebdes saxelmwifo dafinansebas, anda gamokiTxviT mosaxle-<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

71<br />

2007


2007<br />

weli<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

obis garkveuli procenti uWerdes mxars, Tu regionis mosaxleobis 25%<br />

mxars ar uWers partias, mis kandidats ufasod drois gamoyenebis ufle-<br />

ba ara aqvs, anu procentis da barieris nawili sakmaod bundovania da, rac<br />

yvelaze cudia, realurad ver xerxdeba imis gaTvla da daregulireba,<br />

vin ramdeni dro gamoiyena, saarCevno kodeqsma csk-s qronometraJis<br />

daTvlis ufleba misca, magram konkretulad gasaTvlelia procedurebi,<br />

raTa procesi srulyofili gaxdes.<br />

administraciul resursebTan dakavSirebiT gauaresda saarCevno kod-<br />

eqsis Sesabamisi cvlilebebi, anu SeuZlebelia imis dadgena, ama Tu im kandi-<br />

datis mxardamWerma sajaro moxelem rogor gamoiyena administraciuli<br />

resursi saarCevno kampaniaSi monawileobis dros.<br />

rac Seexeba saarCevno barieris dawevas, amis Sesaxeb urTierTsawinaaRm-<br />

dego azrebi gamoiTqva. zogs moswons, zogic miiCnevs _ xelisuflebam<br />

es opoziciis gaTiSvisa da daqsaqsvis mizniT gaakeTao. yvela movlenis<br />

Sesaxeb SeiZleba arsebobdes kritikuli azri. logika erTia. barieri<br />

uTuod unda daweuliyo da es wingadadgmuli nabijia. es xels Seuwyobs<br />

parlamentSi sxvadasxva politikuri Zalis moxvedras. saqarTveloSi<br />

dRes arsebuli situaciidan gamomdinare, parlamentSi mravalferovani<br />

politikuri speqtri unda iyos warmodgenili.<br />

72 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

4.12.07


diskusia kvlav gaimarTeba<br />

s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

e q s p e r t i s<br />

k o m e n t a r i<br />

giorgi CxeiZe<br />

eqsperti<br />

axalgazrda iuristTa<br />

asociaciis Tavmjdomare<br />

saqarTveloSi, samwuxarod, tradiciad iqca yoveli konkretuli<br />

arCevnebis win saarCevno kodeqsSi specialuri cvlilebebis Setana,<br />

romelic am arCevnebis moTxovnebs miesadageba. amis Semdeg politiko-<br />

sebs, parlamentis wevrebs Tu arasamTavrobo organizaciebis warmo-<br />

madgenlebs Soris TiTqos mdumare SeTanxmeba ideba, rom Semdgomi<br />

arCevnebisaTvis kidev raRac Seicvleba. es, albaT, ori ramiT aris ganpirobebuli:<br />

arCevnebi winaswar dadgenili periodulobis dacviT<br />

ar tardeba da saarCevno sistemebTan dakavSirebiTac myari SeTanxmeba<br />

ar arsebobs.<br />

axlaxan, noember-dekemberSi, saarCevno kodeqsSi Setanili cvlilebebi<br />

Zalian sayuradRebo iyo. Cvenma organizaciam, axalgazrda iurist-<br />

Ta asociaciam, 2006 wels Catarebuli TviTmmarTvelobis arCevnebis<br />

Semdeg gadawyvita SeemuSavebina rekomendaciebi kanonis cvlilebebTan<br />

dakavSirebiT. TviTmmarTvelobisa da sxva saxis arCevnebmac TvalnaTliv<br />

dagvanaxa, rom bevri problema, maT Soris winasaarCevno kampaniis<br />

da uSualod arCevnebis dRis procedurebi kanoniT daregulirebuli<br />

ar aris. Cven CamovayalibeT konkretuli winadadebebi. gudaurSi<br />

movawyveT Sexvedra, romelzec moviwvieT parlamentis wevrebi, centraluri<br />

saarCevno komisiiis warmomadgenlebi da mxolod amis Semdeg<br />

SevitaneT parlamentSi Cveni pirveli oficialuri sakanonmdeblo<br />

winadadeba. es iyo agvistoSi. saqarTvelos parlamentis reglamentis<br />

moTxovnis Sesabamisad, sakanonmdeblo winadadeba, saTanado procedurebis<br />

dacviT unda ganixilos Sesabamisma komitetma da gadawyvitos<br />

sakanonmdeblo iniciativad misi gadaqcevis mizanSewonilobis sakiTxi.<br />

ganixiles da Tqves, rom mzaddeboda saarCevno kodeqsSi Sesatani cvlilebebi<br />

da Cveni iniciativebis nawils gaiziarebdnen. noembris movlenebis<br />

Semdeg, saprezidento arCevnebis vadam gadmoiwia, da, gasagebia,<br />

am mokle periodSi idealur kodeqss ver SevqmnidiT, saarCevno kodeq-<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

73<br />

2007


2007<br />

weli<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

sisaTvis mTavari amosavali principia: rac SeiZleba male dasruldes<br />

misi damuSavebis procesi, raTa yvelas, damkvirveblebs, politikuri su-<br />

bieqtebis warmomadgenlebsa Tu saarCevno administraciis wevrebs hqon-<br />

deT dro treningebis mosawyobad da kanonis kargad Sesaswavlad. oTxi<br />

wlis win Cven, faqtobrivad, igive vada gvqonda prezidentis riggareSe<br />

arCevnebis CatarebisaTvis. magram maSin kanoni ar Secvlila. wels kanoni<br />

Seicvala da Tanac ganzraxulia arCevnebamde kidev Seicvalos _ parla-<br />

mentis iuridiul sakiTxTa komiteti amJamad ixilavs saarCevno kodeqsSi<br />

Sesatani cvlilebebis kidev erT proeqts. sakomiteto ganxilvebs veswre-<br />

bodiT axalgazrda iuristTa asociaciis, saerTaSoriso organizacia<br />

`samarTliani arCevnebisa~ da politikuri subieqtebis warmomadgenlebi.<br />

ZiriTadi SesaTanxmebeli sakiTxi, ra Tqma unda, iyo saarCevno adminis-<br />

traciis dakompleqteba. es mniSvnelovania, magram aranaklebi sakiTxia<br />

saarCevno kampaniis dros agitaciaSi sajaro moxeleebis SezRudva. Cveni<br />

mosazreba aseTia: ministrebsa da parlamentis wevrebs agitaciaSi ase Tavisuflad<br />

monawileobis ufleba ar unda hqondeT. kanoni ambobs: isini arian<br />

sajaro moxeleebi, sajaro moxeles ki winasaarCevno kampaniaSi monawileobis<br />

ufleba mxolod samsaxuridan Tavisufal dros aqvs. kanonma erTaderTi<br />

gamonaklisi daawesa: roca sajaro moxele Tavad aris kandidati<br />

anu saparlamento arCevnebis dros Tu parlamentis wevri gadawyvets, kvlavac<br />

iyaros kenWi, mas saarCevno periodSi saagitacio dro ar SeezRudeba.<br />

parlamentis iuridiul sakiTxTa komitetSi proeqtis ganxilvisas komitetis<br />

Tavmjdomarem da komitetis wevrebma Cveni mosazreba kanonis araswor<br />

ganmartebad CaTvales. magram faqtia: Tu kanoni orazrovania, igi<br />

dasaxvewia. amas viTxovdiT Cven komitetSi ori kviris win. viTxovdiT,<br />

gadagvexeda saarCevno fondebis gamWvirvalobis sakiTxisTvisac. magali-<br />

Tad: kanonis Tanaxmad, saarCevno kampaniis dawyebisTanave politikuri<br />

subieqti xsnis fonds (es partiis TanxebSi ar unda agverios) da TveSi er-<br />

Txel centralur saarCevno komisiaSi waradgens angariSs. kanoniT kampania<br />

ramdenime Tve grZeldeba, Cvens realobaSi daaxloebiT erTi Tve.<br />

Cven saparlamento komitets SevTavazeT: iqneb am konkretuli riggareSe<br />

saparlamento arCevnebisaTvis mainc CavweroT, rom angariSi waredginos<br />

or kviraSi erTxel, vinaidan erTi Tvis Semdeg wardgenil angariSs, gamWvirvalobis<br />

TvalsazrisiT, araviTari mniSvneloba ar eqneba. kidev bevri<br />

normaa dasaregulirebeli: referendumi plebiscitis saxiT tardeba.<br />

plebiscitis sakiTxi daregulirebulia kanoniT `referendumis Sesaxeb~.<br />

yvelasaTvis cnobilia, rom administraciuli resursebis gamoyeneba ar<br />

SeiZleba arc arCevnebisa da arc referendumis dros. samarTlebrivi<br />

TvalsazrisiT, es ori kanoni erTmaneTisagan gansxvavdeba. `referendumis<br />

Sesaxeb~ kanonSi aranairi SezRudva ar arsebobs. martivi ram iyo gasakeTebeli:<br />

saarCevno kodeqsSi an `referendumis Sesaxeb~ kanonSi Cagvewera:<br />

referendumisa da plebiscitis kampaniis dros vrceldeba igive normebi,<br />

rogoric arCevnebze. amaze dagveTanxmnen, magram kanonSi ar aisaxa.<br />

ar minda ise gamovides, TiTqos am cvlilebebiT kargi araferi gakeTda.<br />

iyo dadebiTi Sedegebic: am konkretuli saarCevno periodisaTvis<br />

ganisazRvra iseTi mniSvnelovani sakiTxi, rogoricaa saarCevno administraciis<br />

Camoyalibeba. Tumca momavali arCevnebisTvis es sistema isev Seicvleba.<br />

yovel SemTxvevaSi, Camoyalibda da dazustda mxardamWerTa siebis<br />

74 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

wardgenisa da saarCevno subieqtebis registraciis sakiTxi. Cven winaaRmdegi<br />

viyaviT arCevnebis dRes registraciisa, es Zalian seriozul problemas<br />

qmnida. yvelas gvaxsovs, damatebiTi siebi ra Tavsatexic iyo. bolos da bo-<br />

los aRar iyo kanonSi es muxli, magram axla kvlav aRadgines im motiviT,<br />

rom amomrCevels arCevnebSi monawileobis ufleba ar unda SevuzRudoT.<br />

daaxloebiT erTi kviris win iusticiis saministroSi ministrma da samo-<br />

qalaqo reestris xelmZRvanelma gamarTes sakuTari samoqalaqo reestris<br />

prezentacia. marTlac Zalian kargi saqme gakeTda da iTqva, rom yvelaferi<br />

aRiricxa da cdomileba realobasa da samoqalaqo reestris monacemebs<br />

Soris 0,76%-ia. Tumca Zalian didia ricxvi im moqalaqeebisa, romlebic<br />

registraciis adgilze ar cxovroben, amas verafers movuxerxebT _ isini<br />

arCevnebSi monawileobas ver miiReben, magram, Tu cTomileba mxolod<br />

0,76%-ia, damatebiTi siebi raRad SemoviReT? samoqalaqo reestris monace-<br />

mebi gadaecema csk-s, amas emateba devnilTa monacemebi. gaugebaria, damatebi-<br />

Ti siebi mxolod devnilebisaTvis SemoviReT?<br />

kanonSi gaTvaliswinebulia erTi kargi cvlilebac _ arCevnebis dRes<br />

registraciis specialuri procedura garkveul damatebiT garantiebs qm-<br />

nis. im dRes registrirebul amomrCevelTa biuletenebi gansxvavebul<br />

konvertSi unda Caidos. magram aq aris erTi niuansi: yuTis gaxsnis Semdeg<br />

Tu aRmoCndeba, rom es specialuri biuleteni 15-ze metia, saubno komi-<br />

sia xmebis ori mesamediT gadawyvets, TviTon daTvalos, Tu centralur<br />

saarCevno komisiaSi gaagzavnos. Semdeg csk wyvets, daTvalos Tu ara, rac<br />

arasworia. Cven winaaRmdegi viyaviT damatebiTi siebisa, magram Tu kanonma<br />

dauSva, aravis ara aqvs ufleba, gadawyvitos, daiTvalos Tu ara Cemi xma. Tu<br />

darRveva dafiqsirda, daiweros saCivari da gabaTildes, magram Tu dar-<br />

Rveva ar dafiqsirda, `politikuri mizanSewonilobis~ gamo arc saubno da<br />

arc centralur saarCevno komisias ar unda hqondes ufleba, gadawyvitos<br />

daiTvalon Tu ara amomrCevelTa xmebi. ra politikuri mizanSewonilo-<br />

bac unda dasaxeldes mmarTveli partiisa Tu opoziciis mxridan, amgvari<br />

midgoma CemTvis miuRebeli iqneba. Cveni mosazrebaa, rom 15 iqneba Tu 50,<br />

gaigzavnos csk-Si da man daTvalos. ndobis TvalsazrisiTac ufro xelsay-<br />

relia _ csk-is monitoringi ufro martivia _ am sityvis kargi gagebiT.<br />

mosalodnelia, saprezidento arCevnebis Semdeg saarCevno<br />

kanoni kvlav Seicvalos, imitom, rom saqarTvelos konstituciaSi<br />

prezidentTan dakavSirebiT inicirebulia gansakuTrebiT<br />

sayuradRebo cvlilebebi. cvlilebebi exeba saparlamento<br />

arCevnebsac. Cveni azriT, arsebuli maJoritaruli saarCevno sistema<br />

araswori iyo. cxadia, aseTi ram SeiZleba arsebobdes, magram Cveni<br />

qveynisaTvis am situaciaSi, rbilad rom vTqvaT, mouxerxebelia.<br />

maJoritaruli hqvia da sinamdvileSi sul sxvagvari sistemaa. magram axa-<br />

li konstituciuri cvlilebebi maJoritarebTan dakavSirebiT realurad<br />

proporciul sistemazea agebuli. ras niSnavs regionul-proporciuli<br />

siebi, kargia Tu ara, Seqmnis Tu ara problemebs? _ amaze jer pasuxi ara<br />

gvaqvs, amisaTvis jer ver movicaleT. Cveni organizacia, ra Tqma unda, amis<br />

Sesaxeb daskvnas moamzadebs da parlamentSi warudgens am cvlilebebTan<br />

dakavSirebiT Seqmnil komisias. imedia, cxare diskusia gaimarTeba.<br />

6.12.07<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

75<br />

2007


2007<br />

weli<br />

`5 ianvris saprezidento<br />

arCevnebs euTos, evrosabWosa<br />

da evrokavSiris<br />

108 warmomadgeneli<br />

daakvirdeba. amas emateba dsT<br />

_ damkvirvebelTa jgufi<br />

da prezidentis movaleobis<br />

Semsrulebel nino burjanaZis<br />

mier sxvadasxva qveynis<br />

parlamentebidan mowveuli<br />

damkvirveblebi.<br />

aRniSnulidan gamomdinare,<br />

diter bodenis SefasebiT,<br />

saprezidento arCevnebze<br />

saerTaSoriso kontroli<br />

saTanado doneze iqneba.~<br />

`24 saaTi~<br />

`SesaZlebelia damkvirveblebi<br />

iyvnen ruseTis csk-is wevrebi,<br />

magram araviTar SemTxvevaSi<br />

ruseTis saxelmwifo<br />

saTaTbiros wevrebi.~<br />

kote gabaSvili<br />

saqarTvelos parlamentis<br />

wevri<br />

`24 saaTi~<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

k o m e n t a r i<br />

76 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

kote gabaSvili<br />

saqarTvelos parlamentis sagareo<br />

urTierTobaTa komitetis Tavmjdomare<br />

fraqcia `nacionaluri moZraoba _ demokratebi~<br />

xelisuflebam realuri safrTxe aicila<br />

noembris movlenebisaTvis seriozuli mzadeba 25 seqtembridan daiw-<br />

yo, daiwyo seriozuli mzadeba, raTa momxdariyo saxelmwifo aparatisa<br />

da, konkretulad, prezidentis diskreditacia (amas xeli Seuwyo telekompania<br />

`imedmac~). daigegma, rogor unda momxdariyo mTavrobis<br />

winaaRmdeg irakli oqruaSvilis gamoyeneba. korufciaSi CarTul yofil<br />

ministrs daWeris SiSi namdvilad unda hqonoda... procesebis aseTma ganviTarebam<br />

vadamdel saprezidento arCevnebamde migviyvana. realurad<br />

2 noembris mitingze marTlac movida xelisuflebiT ukmayofilo xalxi,<br />

magram ramdenime saaTis Semdeg daiSala. 7 noembers, quCis gawmendis Semdeg<br />

ki pirdapir daesxnen Tavs policias, rasac Sexla-Semoxla mohyva.<br />

policiam ramdenimejer mouwoda xalxs, daSliliyo, mxolod amis<br />

Semdeg gamoiyena cremlsadeni gazi da wylis Wavli. mitingze opozicia<br />

Riad mouwodebda xalxs xelisuflebis damxobisaken. Seiqmna sakmaod<br />

saSiSi viTareba _ patarkaciSvilis gundi agrovebda rekrutebs, daiwyo<br />

SeiaraRebuli xalxis mobilizeba, arsebobda sisxlisRvris saSiSroeba.<br />

amitom safrTxis Tavidan asacileblad xelisuflebam adekvatur zomebs<br />

mimarTa da mitingi daSala. bunebrivia, aman seriozuli krizisi gamoiwvia<br />

qveyanaSi da gamocxadda sagangebo mdgomareoba, romelic saWiro<br />

iyo mxolod sazogadoebis fsiqologiurad dasamSvideblad.<br />

telekompania `imedSi~ ganxorcielebuli aqcia gaumarTlebelia da faqtebs<br />

aucileblad gamoiZiebs xelisufleba. Tumca aqac Seiqmna safrTxe _<br />

dacvas hqonda dacvisaTvis sruliad Seuferebeli tanksawinaaRmdego da<br />

asafeTqebeli nivTierebebi, dagegmili iyo Tavdasxma saxelmwifo struqturebze,<br />

romelic policiam aacila qveyanas. krizisi didxans rom ar<br />

gagrZelebuliyo, prezidentma saakaSvilma miiRo gadawyvetileba da daniSna<br />

vadamdeli arCevnebi.


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

saprezidento da saparlamento arCevnebis gaTiSvam SesaZloa, poli-<br />

tikuri problemebi warmoSvas, amitom Catardeba plebisciti da xalxi<br />

gadawyvets, rodis dainiSnos saparlamento arCevnebi. mTavaria, rom im<br />

droisaTvis qveyanaSi iyos konsolidirebuli, gawonasworebuli da le-<br />

gitimuri saprezidento xelisufleba.<br />

momxdarma movlenebma saqarTvelos saerTaSoriso imijzec imoqme-<br />

da. saerTaSoriso sazogadoebaSi Seiqmna uaryofiTi damokidebuleba,<br />

magram amas aneitralebs prezidentis vadamdeli arCevnebis gadawyvetile-<br />

ba, telekompania `imedis~ gaxsna da sagangebo mdgomareobis swrafad gau-<br />

qmeba.<br />

arCevnebi gamWvirvaled da demokratiulad Catardeba: daeswreba aTas<br />

asi ucxoeli Tu adgilobrivi damkvirvebeli, ocdaxuTi arasamTavrobo<br />

organizacia, uzrunvelyofili iqneba mediazedamxedveloba. proce-<br />

sis gamWvirvalobis kidev erTi garantia, saarCevno ubnebze teqnikuri<br />

saSualebebis arseboba _ erTdroulad aTasamde damkvirvebeli Ses-<br />

Zlebs arCevnebis procesis mimdinareobisaTvis Tval-yuris devnebas. am<br />

arCevnebis gamWvirvaloba da samarTlianad Catareba xelisuflebis up-<br />

irvelesi interesi da Cveni qveynis saerTaSoriso imijis gamosworebis<br />

SesaZleblobaa. arCevnebi gayalbebisagan daculia saarCevno ubneb ze da<br />

centralur saarCevno komisiaSi opoziciis warmomadgenlebis daSvebiT.<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

77<br />

2007<br />

28.12.07 `Cven isev vimoqmedebT<br />

konstituciis farglebSi<br />

da ar davuSvebT, rom<br />

saqarTveloSi areulobam<br />

daisadguros. Cven davicavT<br />

demokratias, stabilurobasa<br />

da Cveni moqalaqeebis<br />

simSvides.~<br />

nino burjanaZe<br />

prezidentis movaleobis<br />

Semsrulebeli<br />

`ucxoelma damkvirveblebma<br />

5 ianvris riggareSe<br />

saprezidento arCevnebi<br />

demokratiulad Seafases.<br />

miuxedavad imisa, rom<br />

saqarTvelos masStabiT<br />

saarCevno ubnebze rigi<br />

problemebi dafiqsirda,<br />

arCevnebma saboloo jamSi,<br />

mSvid viTarebaSi Caiara.<br />

Cvens qveyanaSi sagangebod<br />

5 ianvrisaTvis mowveuli<br />

saerTaSoriso damkvirveblebis<br />

mier dafiqsirebuli<br />

mosazrebebi, TiTqmis erTi<br />

da igive Sinaarsis iyo _<br />

saqarTvelos mosaxleobam<br />

demokratiisaken kidev erTi<br />

nabiji gadadga.~<br />

`rezonansi~


2007<br />

weli<br />

`am wels orjer uwevs<br />

amomrCevels saarCevno ubnebze<br />

misvla. 5 ianvris Semdeg<br />

amomrCeveli gazafxulze<br />

moemzadeba arCevanis<br />

gasakeTeblad, politikuri<br />

partiebis da deputatebisaTvis<br />

xmis misacemad. rogori<br />

iqneba momavali parlamenti,<br />

vis eyoleba sakonstitucio<br />

umravlesoba, amas gazafxulze<br />

mosaxleoba gadawyvets.~<br />

`axali Taoba~<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

k o m e n t a r i<br />

78 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

zurab daviTaSvili<br />

fraqcia `nacionaluri moZraoba _<br />

demokratebi~<br />

vadamdeli arCevnebi _ gansakuTrebuli<br />

movlena<br />

vadamdeli arCevnebi ar aris gansakuTrebuli movlena Cvens qveyanaSi<br />

da misi daniSvna noembris cnobilma movlenebma gamoiwvia. jer kidev ga-<br />

zafxulidan iyo cnobili, rom SemodgomisaTvis opozicia gaaqtiurde-<br />

boda _ oqtombrisaTvis igegmeboda gamosvla, romelsac irakli oqru-<br />

aSvilis partiis prezentacias ukavSirebdnen. seqtembris bolodan daiwyo<br />

cilismwamebluri gamosvlebi, ramac mdgomareoba sagrZnoblad daZaba<br />

da xelisuflebam miiRo gadawyvetileba _ oqruaSvili daakava. amis Semdeg<br />

2 noembris mitingi daigegma.<br />

TavisTavad, mitingi ar aris problema. es Cveni kanonmdeblobiTac<br />

dasaSvebia, magram es ar unda gascdes kanonis farglebs. bunebrivia, gabra-<br />

zebul opozicias SeuerTda xelisuflebiT ukmayofilo mosaxloebis<br />

nawili da 2 noembers parlamentis win 100 000-ze meti adamiani Seikriba.<br />

Semdeg aRmoCnda, rom opoziciis ZiriTadi moTxovnebi ar iyo aqtualu-<br />

ri da mosaxleobam daiwyo daSla. xuTi dRis ganmavlobaSi rusTavelis<br />

gamziri paralizebuli iyo. amas daemata karvebis gaSlis idea. es ki desta-<br />

bilizaciis mcdelobaa, romelsac arc erTi xelisufleba ar dauSvebs _<br />

gamoiyena kanoniT miniWebuli ufleba da daSala mitingi.<br />

mitingis daSlas, moSimSileebis quCidan gayvanas da prospeqtis gaxsnas<br />

sazogadoebis reaqcia mohyva. policiam uflebamosilebas gadaameta. ver-<br />

avin gaamarTlebs im faqts, rom specdaniSnulebis razmi xalxs sadarba-<br />

zoSic mihyveboda, amtvrevdnen manqanebs. es faqtebi, imis maCvenebelia, rom<br />

Cvens samarTaldamcav struqturebSi jer kidev ar arian profesionalebi.<br />

Zalian arasasiamovno faqtia telekompania `imedis~ daxurva, magram erTi<br />

ram unda vaRiaroT: noembris dReebSi telekompania `imedi~ politikur<br />

mxared gadaiqca, rasac SesaZloa destabilizacia mohyoloda. momxdari,


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

rasakvirvelia, mosawoni ar aris da amaze pasuxismgebloba orive mxarem<br />

unda gainawilos.<br />

saqarTveloSi momxdarma movlenebma cudad imoqmeda qveynis imijze,<br />

erTaderTi gamosavali: demokratiuli, samarTliani da gamWvirvale<br />

arCevnebi an xelisuflebis `TviTmkvleloba.~ xalxis neba upirvelesia _<br />

Tu Cveni sazogadoebis rCeuli opozicia iqneba da amas aRiarebs saerTa-<br />

Soriso organizaciebic, maSin xelisufleba valdebulia, wavides mSvi-<br />

dobiani gziT da adgili dauTmos opozicias. Tu xelisuflebam gaimar-<br />

jva, opoziciamac igive unda gaakeTos.<br />

normalur saxelmwifoSi xelisufleba icvleba mSvidobiani gziT da<br />

arCevnebis Sedegs yvela mxare aRiarebs. saqarTvelos SemTxvevaSic ase<br />

unda moxdes, magram opozicia calsaxad moiTxovs: Tu is ar gaimarjvebs,<br />

ese igi, gayalbda.<br />

saprezidento modelidan saparlamentoze gadasvla Cveni qveynisaTvis<br />

jerjerobiT miuRebelia, iqneba mudmivi samTavrobo krizisi. evropis<br />

zog qveyanaSi sami-oTxi Tve ver xerxdeba mTavrobis dakompleqteba. sapa-<br />

rlamento mmarTvelobisaTvis maRali politikuri kulturaa saWiro,<br />

parlaments unda gaezardos uflebebi da xelisufleba gadanawildes.<br />

dRes Cvens qveyanaSi arc klasikuri saprezidento mmarTvelobaa _ ar<br />

gvaqvs premier-ministris instituti da mTavrobis xelmZRvanelic prezidentia.<br />

momavalSi, rodesac teritoriuli mTlianoba aRdgeba, Cven unda<br />

avirCioT qveynis marTvis an erTi an meore modeli.<br />

rac Seexeba, konstituciur monarqias, Zalian lamazia `samefo karis~<br />

idea, magram aucileblad moxdeba samefo institutis diskreditacia.<br />

es pirveli arCevnebia, romelSic winaswar aravin icis, vin gaimarjvebs.<br />

imedia, saqarTvelos prezidenti pirvelive turSi isev mixeil saakaSvili<br />

gaxdeba. Tu meore turi Catarda, erTmaneTs mixeil saakaSvili da<br />

levan gaCeCilaZe daupirispirdebian, radgan misi reitingi, sxva opoziciur<br />

kandidatebs Soris, yvelaze maRalia. Tumca esec gaugebaria: daviT<br />

gamyreliZisa da Salva naTelaSvilisagan gansxvavebiT, am kandidats ar<br />

aqvs Camoyalibebuli programa, xedva, igi arasdros ar yofila aqtiuri<br />

politikosi. magram gaerTianebuli opoziciis kandidatia da es mxarda-<br />

Werac aman ganapiroba.<br />

vfiqrob, mixeil saakaSvili prezidenti meore vadiT gaxdeba.<br />

21.12.07<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

79<br />

2007<br />

`Semeqmna STabeWdileba,<br />

rom saqarTveloSi arsebobs<br />

garkveuli eWvebi imasTan<br />

dakavSirebiT, rom arCevnebis<br />

saidumlo ufleba darRveulia.<br />

migvaCnia, rom `imedis~<br />

daxurvam, policiis mier<br />

Zalis gamoyenebam da sagangebo<br />

mdgomareobis gamocxadebam,<br />

daaziana saqarTvelos imiji<br />

da reputacia aramarto<br />

saerTaSoriso sazogadoebis,<br />

aramed saqarTvelos<br />

mosaxleobis TvalSi.~<br />

maTias iorSi<br />

evrosabWos saparlamento<br />

asambleis sadamkvirveblo<br />

misiis xelmZRvaneli<br />

`rezonansi~


2007<br />

weli<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

k o m e n t a r i<br />

80 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

manana naWyebia<br />

fraqcia `memarjvene opozicia~<br />

arCevnebSi opozicia gaimarjvebs<br />

saqarTveloSi noembris cnobili movlenebi da vadamdeli saprezi-<br />

dento arCevnebis daniSvna xelisuflebis mier yvela demokratiuli nor-<br />

mis _ adamianis uflebebis, sicocxlis, kerZo sakuTrebis uxeSad dar-<br />

Rvevam ganapiroba. yvela civilizebul da demokratiul saxelmwifoSi<br />

sazogadoeba akontrolebs xelisuflebas. saqarTveloSi piriqiT: sax-<br />

elmwifo akontrolebs Cveni sazogadoebis pirad cxovrebas, adamianebs<br />

aSantaJeben, usanqciod ismineba satelefono saubrebi, qveyanaSi Seqmnilia<br />

gausaZlisi moraluri atmosfero, urTules mdgomareobaSia qarTuli<br />

mecniereba. ganaTlebis sistemaSi mimdinare reformebi ar emsaxureba<br />

dasaxul mizans.<br />

swored moqalaqeebis Rirsebis Selaxvam, cinikurma, agdebulma<br />

damokidebulebam gamoiwvia xalxis quCaSi gamosvla, es arc irakli oqru-<br />

aSvilis damsaxurebaa da arc opoziciis, qarTvelma xalxma SeiZleba aita-<br />

nos SimSili, sicive, gaWirveba, magram aravis apatiebs Rirsebis Selaxvas.<br />

dRes xelisufleba cdilobs radikalurad Semoabrunos situacia,<br />

koba subelians, romelic TavisTavad Zalian dadebiTi pirovnebaa, axla<br />

ukve xSirad vxedavT xan niCbiT da xan xerxiT xelSi. oTxi wlis manZilze<br />

arc erT ministrs ar gaxsenebia devnilebi, piriqiT, devnilTa kompaqtu-<br />

ri Casaxlebis adgilebidan yridnen, xalxi Rameebs aTevda quCaSi da ambis<br />

sakiTxavadac ki aravin misula. magram, sabednierod, mosaxleobas ar aqvs<br />

mokle mexsiereba da maTze gavlenas veRar moaxdenen.<br />

saqarTvelos saerTaSoriso imiji Searyia da marTlac realurad daa-<br />

Sora natos da evrokavSirs `imedis~ daxurvam. SevxvdiT saerTaSoriso<br />

organizaciebis wermomadgenlebs, saqarTveloSi Camosul prezidentebs<br />

da maT moismines Cveni pozicia: saqarTvelos sWirdeba maTi, uSualod


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

xalxisadmi da ara prezident saakaSvilisadmi mxardaWera. saqarTvelos<br />

erTaderTi Sansi da saSualeba saerTaSoriso imijis gamosasworeblad<br />

demokratiuli arCevnebia, romlis pirobebSic mixeil saakaSvili aRar<br />

iqneba qveynis prezidenti.<br />

xelisuflebas aprobirebuli aqvs gayalbebis meqanizmebi. pirvel rig-<br />

Si, xalxis daSineba da zewola, uamravi saagento manipulirebs socialuri<br />

gamokiTxvebiT. siebis dazustebis mizniT, adamianebs arTmeven piradobis<br />

mowmobebs. miuxedavad aseTi safrTxisa, arsebobs gayalbebisagan damcavi<br />

meqanizmebic: saerTaSoriso da opoziciuri partiebis damkvirveblebi,<br />

saubno da centraluri saarCevno komisiis opozicioneri wevrebi, isini<br />

ar dauSveben arCevnebis gayalbebas.<br />

rac Seexeba saxelmwifo mowyobis formas _ mxars vuWerT konsti-<br />

tuciur monarqias. saqarTveloSi prezidentis instituti diskreditire-<br />

bulia. calsaxad, gamoikveTa mosaxleobis ganwyobac, isini uars acxade-<br />

ben prezidentis institutze. am arCevnebSi Cveni gamarjvebis SemTxvevaSi,<br />

gazafxulze saparlamento arCevnebTan erTad CavatarebT referendums<br />

da xalxi gadawyvets saxelmwifo mowyobis romel models uWers mxars.<br />

da bolos: arCevnebSi opozicia gaimarjvebs, am imeds xalxi gvaZlevs.<br />

radgan sazogadoebam gaacnobiera, rom qveyanas sWirdeba gawonaswore-<br />

buli, Tanmimdevruli da saqmiani lideri. amitom darwmunebuli var maT<br />

gonivrul da swor arCevanSi.<br />

10.12.07<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

81<br />

2007<br />

`Tu vinme ityvis, rom<br />

romelime seriozul kandidats<br />

SesaZlebloba ara aqvs,<br />

amomrCevels farTo eTeridan<br />

mimarTos, is an cruobs, an<br />

araadekvaturia.~<br />

giga bokeria<br />

`rezonansi~


2007<br />

weli<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

k o m e n t a r i<br />

xalxis imedi gvaqvs<br />

riggareSe saprezidento arCevnebis Catareba xelisuflebis sur-<br />

vili ar yofila. vadamdeli arCevnebi pirdapirkavSirSia noembris<br />

movlenebTan, romelsac saerTaSoriso Tanamegobrobis Zalian mwvave<br />

Sefaseba mohyva, calsaxad gamoixata xalxis damokidebuleba da eWvqveS<br />

dadga prezidentis imiji da legitimuroba. swored amis gamo mixeil saa-<br />

kaSvils ultimatumis saxiT ukarnaxes, Caetarebina riggareSe arCevnebi da<br />

amiT momxdari gadaefara.<br />

opoziciis erT-erT moTxovnas _ saparlamento arCevnebis gazafx-<br />

ulze Catarebas _ xelisuflebisgan ucnauri, uargumento pasuxi mohyva.<br />

saqarTvelos istoriaSi pirvelad daarbies moSimSileebi, mSvidobi-<br />

ani momitingeebis winaaRmdeg gamoiyenes Zala. saerTaSoriso daskvnebSi<br />

calsaxad dagmobilia noembris movlenebi, magram arsebobs meore mxare<br />

_ bolo oTxi wlis ganmavlobaSi saqarTvelos hqonda saerTaSoriso<br />

Tanamegobrobis Zlieri mxardaWera, am xelisuflebaze seriozuli<br />

`avansebi~ gaica, amitom, maTTvis Znelia imis aRiareba, rac bolo dros<br />

Cvens qveyanaSi aRmoaCines _ saakaSvili da misi gundi ar yofila erTad-<br />

erTi politikuri Zala, mosaxleobaSi aris seriozuli ukmayofileba,<br />

aRarc opoziciuri speqtria susti da arafrisSemZle. amitom saprezi-<br />

dento da saparlamento arCevnebi realurad gansazRvravs Cveni qveynis<br />

statuss _ dgas Tu ara saqarTvelo demokratiis gzaze. axla, saerTaSo-<br />

riso sazogadoebis yuradReba gaasmagebulia, CvenTvis es kidev erTi ga-<br />

mosacdeli vadaa.<br />

82 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

daviT zurabiSvili<br />

fraqcia `demokratiuli<br />

fronti~


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

Zalian Znelia prognozi, rogor warimarTeba arCevnebi, vinaidan, am<br />

mxriv saqarTvelo Zalian Sors aris saerTaSoriso standartebisagan.<br />

xelisufleba paradoqsuli amocanis winaSe dgas, erTi mxriv, mas surs,<br />

daibrunos Zalaufleba, meore mxriv _ SeinarCunos saerTaSoriso aRi-<br />

areba da imiji... samwuxarod, es ar gamova.<br />

jvebs.<br />

saqarTveloSi es pirveli arCevnebia, rodesac gaurkvevelia vin gaimar-<br />

Cveni xelisufleba gayalbebis uamrav meqanizms iyenebs, iqneba es adminis-<br />

traciuli resursi Tu sxva. magram opozicias aqvs SesaZlebloba, arCevneb-<br />

is mimdinareobis process Tvali gaadevnos. vnaxoT, ra moxdeba.<br />

Tu arCevnebi met-naklebad normalurad Catardeba, cxadia, opozicia<br />

aRiarebs Sedegebs, magram, Tu gayalbdeba da saerTaSoriso daskvnebic Se-<br />

sabamisi iqneba, xalxi aucileblad quCaSi gamova.<br />

20.12.07<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

83<br />

2007<br />

`arCevnebis samarTlianad da<br />

demokratiulad CatarebisaTvis<br />

euTos damkvirvebelTa misia<br />

rogorc xelisuflebasTan,<br />

ise opoziciasTan aqtiurad<br />

iTanamSromlebs. me<br />

vici Tavisi qveynisadmi<br />

qarTvelebis gansakuTrebuli<br />

damokidebulebis Sesaxeb.<br />

mimaCnia, rom 5 ianvris<br />

arCevnebi TqvenTvis<br />

demokratiulobaze testis<br />

Cabarebis gamowvevaa. yvelas<br />

unda axsovdes, rom arCevnebis<br />

mSvid atmosferoSi Catareba<br />

Tqveni qveynisaTvis Zalian<br />

mniSvnelovania.~<br />

diter bodeni<br />

euTos damkvirvebelTa misiis<br />

xelmZRvaneli<br />

`interpresniusi~


2007<br />

weli<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

sazogadoebis ganwyoba araerTgvarovania<br />

noembris movlenebis ganviTarebas SarSandelma adgilobrivi TviTm-<br />

marTvelobis arCevnebma Seuwyo xeli _ xelisuflebas `TavSi auvarda~<br />

opoziciis sisuste, amitom, mis srul ignorirebas Seecada, es ki sazoga-<br />

doebis ukmayofilo nawilis uaryofaSi gadaizarda da mmarTveli Za-<br />

lis reitingic daeca. sisustem ki gamoiwvia radikalizmi, romelic eqs-<br />

traordinarul qmedebaSi gamoixata. opoziciam kargad gamoiyena es<br />

Sansi: sazogadoeba gamovida quCaSi, Catarda didi saprotesto aqciebi<br />

(gadamwyveti roli irakli oqruaSvilis dapatimrebam Seasrula), situa-<br />

cia kidev ufro gaamZafra ukiduresma lozungebma da mowodebebma. 2 no-<br />

embris masStaburma mitingma opozicia gaaTamama, xelisufleba aforiaqda<br />

_ igrZno, kargavda politikur iniciativas da amas 7 noemberi mohyva.<br />

7 noembris movlenebs orgvari Sefaseba aqvs: samarTlebrivi da poli-<br />

tikuri. samarTlebrivi TvalsazrisiT Tu vimsjelebT, xelisuflebas<br />

mitingis daSlis safuZveli namdvilad hqonda _ opozicia pirdapir<br />

mouwodebda xalxs xelisuflebis damxobisaken da a.S. meore mxriv, Za-<br />

lis gamoyeneba ar iyo aucilebeli. aman xelisuflebisaTvis wamgebiani<br />

gavlena moaxdina saqarTvelos saerTaSoriso imijze. es ar iyo poli-<br />

tikurad swori nabiji, piriqiT, xelisuflebas SeeZlo moeTmina da dae-<br />

cada im dromde, sanam aqcia TavisiT daiSleboda.<br />

telekompania `imedis~ daxurva, mis winaaRmdeg Catarebuli reidi, gan-<br />

sakuTrebiT, sagangebo mdgomareobis gamocxadeba da didi xnis manZilze<br />

SenarCuneba, ar iyo diplomatiuri nabiji, aman seriozuli kritika gamoi-<br />

wvia saerTaSoriso TanamegobrobaSi.<br />

xuTi ianvris arCevnebic, ra Tqma unda, arasrulyofilad Catardeba.<br />

Zalian did safrTxeebs Seicavs misi winaswari da momdevno periodebi.<br />

Zalian daZabuli situaciaa: arsebobs ramdenime SemaSfoTebeli informa-<br />

cia, romlis Semowmebac praqtikulad Zalian Znelia, ar aris sazogadoe-<br />

bis srulad sando jgufebi, Zaladobis safrTxec realuria, winasaar-<br />

84 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

e q s p e r t i s<br />

k o m e n t a r i<br />

gia nodia<br />

eqsperti


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

Cevnod xelisufleba da opozicia araTanabar pirobebSia, magram ufro<br />

saxifaToa arCevnebis Semdgomi periodi, radgan opoziciis erTaderTi<br />

`mesijia:~ `Cven ar miviRebT arCevnebis Sedegebs, Tu ar gavimarjvebT.~ aseTi<br />

damokidebulebidan gamomdinare, savaraudoa, rom opozicia `vardebis<br />

revoluciis~ msgavsi qmedebisaTvis emzadeba.<br />

mixeil saakaSvilis winasaarCevno kampania iseTia, rom is darwmunebu-<br />

lia gamarjvebaSi, kandidatebs winasaarCevno kampaniis warmarTvis ara-<br />

Tanabari pirobebi aqvT, magram, saerTo STabeWdilebidan gamomdinare,<br />

mixeil saakaSvils meti mxardaWera da gamarjvebis realuri SesaZlebloba<br />

eqneba, magram mainc Znelia prognozi, radgan sazogadoebis ganwyoba<br />

araerTgvarovania.<br />

7.12.07<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

85<br />

2007


2007<br />

weli<br />

k o m e n t a r i<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

gavufrTxildeT Cveni moqalaqeebis<br />

uflebebs<br />

saarCevno administraciis bolodroindeli reorganizaciidan ga-<br />

momdinare, centralur saarCevno komisiaSi didi struqturuli cvlile-<br />

bebi ar momxdara. saqarTveloSi arsebobs arCevnebis Catarebis tradi-<br />

cia, romelic siebis gamWvirvalobasa da gaumjobesebazea damyarebuli.<br />

saarCevno kodeqsSi ZiriTadi cvlileba moxda: saarCevno administra-<br />

ciis profesiuli moxeleebis garda, centralur da saubno komisiebSi<br />

Svidi politikuri partiis warmomadgenlis damateba. meore cvlileba<br />

arCevnebis momzadebis mokle vadam ganapiroba, gaizarda saubno komis-<br />

iebis raodenoba _ amomrCevlebis zeda zRvrma 2000-dan 1500-mde daiwia,<br />

amitomac saarCevno komisiis administraciis Semadgenlobas droebiTi<br />

kadri daemata.<br />

marTalia, noembris movlenebma saqarTvelos saerTaSoriso imiji<br />

problemuri gaxada, magram, rac 2004 wlidan dRemde, demokratiuli<br />

reformebis TvalsazrisiT, saqarTveloSi gakeTda, bolo erTi Tvis<br />

movlenebi ver gadawonis. Tumca es ar niSnavs, ar vizrunoT arCevnebis<br />

samarTlianad Casatareblad da ar gavufrTxildeT Cveni moqalaqeebis<br />

uflebebs.<br />

arCevnebis demokratiulobas bevri faqtori gansazRvravs, erT-<br />

erTi damoukidebeli damkvirveblebis arsebobaa, am mxriv es<br />

arCevnebi SeiZleba uprecedentoc ki aRmoCndes: centralur saarCevno<br />

komisiaSi registracia gaiara Tvrametma organizaciam (maTi ricxvi<br />

SeiZleba gaizardos), eqvsma saerTaSoriso sadamkvirveblo misiam da<br />

rva media-organizaciam, amasTanave aseulobiT damkvirvebels veliT.<br />

saarCevno administracia dakompleqtda kvalificirebuli kadre-<br />

biT, daaxloebiT 50 000 adamiania am procesSi CarTuli. maqsimalurad<br />

86 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

levan TarxniSvili<br />

centraluri saarCevno komisiis Tavmjdomare


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

vawvdiT informaciebs, vatarebT treningebs da vaswavliT, rogor unda<br />

Catardes demokratiuli arCevnebi. arsebobs sxva damcavi meqanizmebic:<br />

markireba, zustadaa gansazRvruli, ra sabuTi unda waradginos amomrCev-<br />

elma, politikur partiebs saSualeba aqvT CaerTon da daakvirdnen arCev-<br />

nebis mimdinareobas, televiziebSi zustadaa gansazRvruli kandidatebi-<br />

sTvis gankuTvnili dro.<br />

rac Seexeba komisiis dakompleqtebis wess, centralur da saubno done-<br />

ze mdgomareoba ar Secvlila, daemata eqvsi damoukidebeli _ upartio<br />

wevri. xolo Svid partias (`erTiani nacionaluri moZraoba~, `leibor-<br />

istuli partia~, `axali memarjveneebi~, `mrewvelebi~, `respublikuri par-<br />

tia~, `Tavisufleba~, `konservatorebi.~) ufleba aqvs warmoadginos TavTa-<br />

visi wevrebi centralur da saubno komisiebSi.<br />

vecdebiT, swrafad davTvaloT da gamovaqveynoT Sedegebi.<br />

vin gaimarjvebs, prognozs ver gavakeTeb, magram saqarTvelos xelisu-<br />

flebis politikuri nebaa, arCevnebi Catardes demokratiulad, gamWvir-<br />

valed da samarTlianad, amisTvis centraluri saarCevno komisia mzadaa.<br />

6.12.07<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

87<br />

2007


s a p a r l a m e n t o m o w y o b a


i n t e r v i u<br />

s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

parlamentari niSnavs erTs: is politikosia!<br />

_ qalbatono xaTuna, 2003 wlis noembris referendumiT saqarTvelos<br />

mosaxleobam parlamentarTa raodenobis 235-dan 150-mde Semcirebas da-<br />

uWira mxari. momavali arCevnebi ukve am sqemiT Catardeba?<br />

_ 2003 wlis referendumis Sedegebis mixedviT parlamentarTa rao-<br />

denoba 235-dan 150-mde Semcirda. parlamentma miiRo gadawyvetileba da<br />

referendumiT gamoxatuli saqarTvelos mosaxleobis pozicia daadas-<br />

tura: parlamentis wevrTa raodenoba unda Semcirdes. Tu gaviTvaliswi-<br />

nebT saqarTvelos mosaxleobis raodenobas, Cveni qveynis specifikas,<br />

mas 150 parlamentari gacilebiT ufro Seefereba. mTel msoflioSi<br />

swored aseTi Semadgenlobis parlamentebi hyavs im qveynebs, romelTa mo-<br />

saxleoba da teritoriac saqarTvelos pirobebis msgavsia. saqarTvelos<br />

kanonmdeblobis Sesabamisad, referendumis Sedegebi savaldebuloa,<br />

ubralod, referendumis gadawyvetilebaSi ar konkretdeba aRsrulebis<br />

vada da saqarTvelos parlamentsac am mimarTebiT araviTari valdeb-<br />

uleba ar hqonda. miuxedavad amisa, pirveli, rac am mowvevis parlamentma<br />

gaakeTa, sakonstitucio cvlileba iyo.<br />

amiT xazi gaesva, rom parlamentisaTvis mniSvnelovania, ras fiqrobs<br />

Tavisi mosaxleoba da valdebulia, xalxis neba aRasrulos.<br />

Tu gaviTvaliswinebT sakonstitucio cvlilebebis proceduris<br />

sirTules, faqtobrivad, yovelgvari Seferxeba-Seyovnebis gareSe<br />

miviReT es Sesworeba.<br />

xaTuna gogoriSvili<br />

saqarTvelos parlamentis<br />

saproceduro sakiTxTa<br />

da wesebis komitetis<br />

Tavmjdomare<br />

fraqcia `nacionaluri<br />

moZraoba _ demokratebi~<br />

amas dabejiTebiT imitom vambob, rom, plebiscitisa da referendumis<br />

gansxvavebulobis miuxedavad, zustad aseTive damokidebuleba iqneba ple-<br />

biscitis SedegebTanac. Cveni xelisuflebis politikuri nebaa, amjera-<br />

dac xalxma miiRos gadawyvetileba _ arCevnebi gazafxulze Catardes Tu<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

89<br />

2007


2007<br />

weli<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

Semodgomaze. parlamentis gadawyvetilebac plebiscitis Sedegebis adekva-<br />

turi iqneba.<br />

_ Tqveni piradi arCevani?...<br />

_ piradad Cemi _ im adamianis azriT, romelsac saarCevno struqtureb-<br />

Si muSaobisa da partiuli saqmianobis garkveuli gamocdileba aqvs, imis<br />

gaTvaliswinebiT, rom saprezidento arCevnebi ukve daniSnulia _ saar-<br />

Cevno kampania dawyebuli, partiuli gadasaxedidan ufro mosaxerxebelia<br />

(Tu plebiscitis Sedegebic daadasturebs), arCevnebi gazafxulze dainiS-<br />

nos e.i. saarCevno kampania gagrZeldes. es niSnavs, rom saprezidento ar-<br />

CevnebisaTvis yvela partiis awyobili infrastruqtura avtomaturad da<br />

logikurad gadaizrdeba saparlamento arCevnebis kampaniaSi. Tu partiu-<br />

li niSniT SevxedavT, es TiToeuli partiisaTvis erTnairad momgebiania<br />

_ politikuri organizaciebis mobilizeba da saarCevno ganwyoba ufro<br />

advilad gagrZeldeba gazafxulamde.<br />

garkveuli argumentebi arsebobs arCevnebis Semodgomaze Casatareblad,<br />

Tumca piradad CemTvis, SemiZlia danamdvilebiT vTqva, aranairi mniSvn-<br />

eloba ara aqvs, arCevnebi Catardeba gazafxulsa Tu Semodgomaze. Tumca me<br />

momxre var erTi ramis: konstitucia gadaixedos mxolod da mxolod<br />

aucileblobiTa da mosaxleobis umetesi nawilis moTxovniT. ar SeiZle-<br />

ba sakonstitucio cvlilebebi yovel wam-wuTs ixilebodes imis mixedviT,<br />

romel politikur organizacias rogori gamosvla da moTxovna eqneba.<br />

erTi Tvis ganmavlobaSi, saerTo-saxalxo ganxilvisas, ver gavixseneb,<br />

verc erTi opoziciuri partiis protests, gamosvlas, verc erTi opo-<br />

ziciuri organizaciis oponirebas, rom es sakonstitucio cvlilebebi<br />

ar migveRo. me maxsovs, rogor mimdinareobda sakonstitucio ganxilva,<br />

maxsovs yvela procesi. aqedan gamomdinare, cxadia, rom zogierT poli-<br />

tikur organizacias politikuri aqtivobis Tema da sababi sWirdeba.<br />

piradad CemTvis, sakonstitucio cvlilebebis politikuri aqciebis<br />

sabab-mizezad gamoyeneba, absoluturad miuRebelia. politikur<br />

partias unda hqondes Zalian mwyobri, Camoyalibebuli da<br />

Tanmimdevruli politika.<br />

rac Semexeba piradad me _ xaTuna gogoriSvili 5 ianvars, rodesac<br />

mival arCevnebze, ra gadawyvetilebas miviReb _ biuletenSi Semovxazav<br />

gazafxulsa Tu Semodgomaze arCevnebis Catarebas _ Cems sakonstitucio<br />

uflebas gamoviyeneb da ar davakonkreteb.<br />

_ isev momaval saparlamento cvlilebebs mivubrundeT: raodenobri-<br />

vi cvlileba Tvisobrivsac ganapirobebs, upirvelesad, raSi gamovlinde-<br />

ba igi?<br />

_ axali sakonstitucio normebidan gamomdinare, parlamentSi arCeuli<br />

iqneba 150 wevri. es, ra Tqma unda, momaval parlaments garkveul cvlile-<br />

bebs moutans _ parlamentis wevrTa raodenobriv cvlilebebs mohyveba sx-<br />

vadasxva regulaciis cvlilebac. Sida regulaciebi, ZiriTadad reglamen-<br />

tis saxiT, axal parlamentSic Sesacvleli iqneba, Cven amaze weliwadze metia<br />

vmuSaobT. muSa jgufSi Sedis yvela politikuri partiis warmomadgeneli<br />

90 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

da saerTaSoriso organizaciebis eqspertebi. ZiriTad principebze ukve<br />

SevTanxmdiT da pozicia-opozicias Soris ar yofila azrTa sxvadasx-<br />

vaoba. gacilebiT logikuri da advilia, momavali parlamentis regla-<br />

menti miiRos am parlamentma, vinaidan arCevnebis Sedegebi da politikur<br />

ZalTa Tanafardoba ucnobia, amitom gacilebiT konstruqciulia muSaoba,<br />

ufro obieqturia nebismieri gadawyvetileba. momavali parlamentis yve-<br />

la regulacia ukve dagegmilia da amaSi erTsulovneba sufevs. vimeoreb:<br />

subieqturoba da mikerZoeba gamoricxulia _ jgufis arc erTma wevrma ar<br />

viciT, politikur ZalTa rogori Tanafardoba iqneba momaval parlamen-<br />

tSi. CvenTvis amosavali wertilia logika: ramdenad qmediTi, moqnili da<br />

da implimentirebuli iqneba es normatuli aqti (parlamentis reglamenti)<br />

da ara is, romel politikur Zalas rogori warmomadgenloba eyoleba<br />

parlamentSi. ase iyo wina parlamentSi _ ZiriTadi normebi, romliTac<br />

es parlamenti muSaobs, wina mowvevis parlamentma miiRo. miuxedavad imisa,<br />

rom am reglamentSi bevri cvlileba Sevida, ZiriTadi principebi igive<br />

darCa, mxolod ufro davxveweT da davakonkreteT.<br />

_ Tu SeiZleba, Tvisobriv-Sinaarsobriv cvlilebaze gvesaubreT. axa-<br />

larCeuli parlamentis struqtura saxelmwifos strategiuli prior-<br />

itetebidan gamomdinare yalibdeba. romeli komiteti darCeba, Seiqmneba<br />

Tu ara axali?<br />

_ Tvisobrivi cvlileba sxvadasxvanairi iqneba. es damokidebulia<br />

komitetebis Semadgenlobis ricxovnobaze _ Semcirdeba Tu gaizrdeba,<br />

ra Tqma unda, ufro moqnili unda iyos sakomiteto procedurebi. poli-<br />

tikuri gadawyvetilebebis kategorias ganekuTvneba _ umciresobisa da<br />

opoziciis statusi. aseve politikuri gadawyvetilebebis miReba iqneba<br />

saWiro komitetebis ricxovnobasTan dakavSirebiT _ SeiZleba Semcirdes,<br />

SeiZleba _ gaizardos. parlamentarTa raodenobis Semcireba avtoma-<br />

tur reJimSi ar niSnavs komitetebis raodenobis Semcirebas. Tu patara<br />

komitetebs SevqmniT, raodenobac Seicvleba, SeiZleba kidevac gaizardos.<br />

ZiriTadi samuSao damTavrebulia. darCenilia mxolod politikuri<br />

gadawyvetilebebi, am mxriv ki xelisuflebasa da opozicias Soris uTanx-<br />

moeba ar arsebobs.<br />

_ parlamentarTa raodenobis Semcireba arsebul sistemur-struqtu-<br />

rul cvlilebebs iwvevs. albaT politikur partiebs didi arCevanis ga-<br />

keTeba mouwevT...<br />

_ politikur partiebs partiuli siis Sedgenisas aRar eqnebaT<br />

fufunebis ufleba. raodenobis Semcirebidan gamomdinare, isini<br />

arCevans gaakeTeben gacilebiT aqtiur da politikuri partiisaTvis<br />

saWiro adamianebze da partiuli siebis Sedgenas meti simkacriT<br />

moekidebian.<br />

laparakia partiuli siiT gasul deputatebze da amas xels Seuwyobs is,<br />

rom saarCevno kanonis Sesabamisad, maJoritari deputati aucileblad<br />

unda iyos romelime partiis warmomadgeneli. saqarTvelo erTader-<br />

Ti qveyana iyo, sadac es wesi ar moqmedebda, me, piradad, Zalian mixaria,<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

91<br />

2007


2007<br />

weli<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

rom es ase aRar iqneba. parlamentSi, umaRles sakanonmdeblo organo-<br />

Si, romelmac unda miiRos qveynisaTvis saWiro umniSvnelovanesi gadaw-<br />

yvetilebebi, arian deputatebi, romlebic, rogorc sxdomaTa darbazSi,<br />

aseve masobrivi informaciis saSualebebiT, acxadeben: isini ar arian<br />

politikosebi, arada parlamentari calsaxad niSnavs erTs: is aris politikosi,<br />

monawileobs politikur procesebSi, politikuri gadawyvetilebebis<br />

mimRebi subieqtia da iRebs politikur pasuxismgeblobas.<br />

partiis mier maJoritarebis wardgena kidev ufro daxvews am process _<br />

parlamentSi moxvdebian politikuri pasuxismgeblobis mqone adamianebi<br />

_ konkretuli programiT, miznebiTa da amocanebiT. am cvlilebebidan<br />

gamomdinare, mimaCnia, rom momavali parlamenti ufro aqtiuri, qmediTi<br />

iqneba da parlamentis TiToeuli wevri ukve sakuTar politikur pasuxismgeblobas<br />

aiRebs.<br />

_ bolos Sinauri satkivari: deputatTa raodenobis Semcireba pirdapirproporciulia<br />

aparatis Semcirebisa?<br />

_ cxadia, aparatis nebismieri TanamSromlisaTvis es mniSvnelovani<br />

sakiTxia. minda, yvela davarwmuno, rom pirdapirproporciuli Sedegi<br />

gamoricxulia. yvela departamenti, romelic am parlamentSia, momaval<br />

parlamentsac aseve dasWirdeba. rac Seexeba komitetebis an masSi wevrTa raodenobis<br />

Semcirebas, ar niSnavs, rom komitetis aparatis TanamSromelTa<br />

raodenobac unda Semcirdes. es mxolod erT ramezea damokidebuli _<br />

Seicvleba Tu ara komitetebis raodenoba, Semcirebis SemTxvevaSi, ama Tu<br />

im komitetis reorganizacia iqneba saWiro, gazrdisas _ axali aparatis<br />

Seqmna. amas momavali parlamentis xelmZRvaneloba gadawyvets.<br />

erTaderTi procedura, romelmac SeiZleba gamoiwvios aparatis Semcireba,<br />

mxolod da mxolod reorganizaciaa. SemiZlia, danamdvilebiT<br />

vTqva: am etapze reorganizacia dagegmili ar aris.<br />

92 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

10.12.07


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

e q s p e r t i s<br />

k o m e n t a r i<br />

daviT darCiaSvili<br />

eqsperti<br />

qarTuli politika erT liderzea agebuli<br />

bunebrivia, gaCndes kiTxva: ratom plebisciti da ara referendumi?<br />

Zneli saTqmelia. plebisciti sarekomendacio xasiaTisaa. referendums kanonis<br />

Zala aqvs, magram, roca mosaxleobis umetesoba raRac azrs daafiqsirebs,<br />

SeuZlebelia misi gauTvaliswinebloba. plebiscitis Sedegebamde<br />

Znelia zustad gansazRvro, rodis Catardeba arCevnebi _ gazafxulsa Tu<br />

Semodgomaze, unda davelodoT. winaswari monacemebiT _ gamokiTxvebiTa<br />

da sociologiuri kvleviT _ mosaxleobis umetesoba gazafxulze<br />

Catarebas uWers mxars. didi albaTobiT SeiZleba vivaraudoT, rom<br />

asec iqneba. noembris movlenebma ubiZga xelisuflebas, saarCevno ciklSi<br />

gacilebiT adre SevsuliyaviT, vidre es TviTon hqonda navaraudevi,<br />

ukve varT da, albaT, es cikli gagrZeldeba da gadaebmeba saparlamento<br />

arCevnebs. Tebervali-marti iqneba swored partiebis gadajgufebisa da<br />

saarCevno kampaniebis periodi. Tu raime gauTvaliswinebeli ar moxda<br />

konfliqtebis zonebSi da ar mogviwia sagangebo viTarebis reJimSi dabruneba.<br />

rac Seexeba momaval parlamentSi deputatTa raodenobas, is imdenive<br />

iqneba, ramdenic 2003 wels referendumiT iyo gansazRvruli. 150 deputati<br />

sruliad sakmarisia saqarTvelos mosaxleobis raodenobisa da<br />

kanonSemoqmedebiTi saqmianobisTvisac. rasakvirvelia, raodenobrivi<br />

cvlileba raRac Tvisobriv-Sinaarsobriv cvlilebebsac gamoiwvevs, magram,<br />

ara mgonia, amas komitetebis Semcireba mohyves, komitetebis wevrTa<br />

raodenobas ki aucileblad Seexeba albaT. rogorc reglamenti gansaz-<br />

Rvravs, ise iqneba. CemTvis arsebiTi am TvisobrivSi kidev is aris, rom<br />

150 Wkviani adamianis povna gacilebiT iolia, vidre 235-is. srulyofili<br />

araferia, magram Semcirebuli raodenobiT ukeTesi iqneba.<br />

93<br />

2007


2007<br />

weli<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

politikurad iseTi rTuli pirobebis mqone qveyanaSi, rogoric saqar-<br />

Tveloa, sadac eTnikuri mravalferovnebaa _ mravali umciresoba cxov-<br />

robs, sadac politikuri avtonomiebia, orpalatiani parlamenti aucile-<br />

belia. raRac sakiTxebi ar unda wydebodes absoluturi umravlesobiT.<br />

mas unda abalansebdes zeda palata, romelic mosaxleobis garkveuli<br />

jgufebis, regionebisa da avtonomiuri regionebis specifikur interesebs<br />

gamoxatavs. mravalferovani, arahomogenuri mosaxleobis pirobebSi,<br />

miT umetes, roca politikuri avtonomiebi Sedis saxelmwifoSi, Cndeba<br />

aucilebloba orpalatiani parlamentis Seqmnisa. mTeli rigi sakiTxebi<br />

unda iyos zeda palatis mier ganxiluli da miRebuli (es ar exeba biujets)<br />

politikis iseT sferoebSi, romelic gansakuTrebul gavlenas moaxdens<br />

afxazebsa da osebze, aqve Semodis aWaris sakiTxic. jer cnobili araa, ra-<br />

nairi formisa da xasiaTis iqneba zeda palata, amaze politikur partiebs<br />

gansxvavebuli Sexedulebebi aqvT, iseve, rogorc saqarTvelos danarCeni<br />

regionebis statusTan dakavSirebiT. es albaT politikur ZalTa Soris<br />

msjelobis, ganxilvisa da konsensusis Sedegad miiRweva _ SeTanxmebis sa-<br />

gani gaxdeba.<br />

rac Seexeba saxelmwifo mmarTvelobis formebs da, maT Soris, sapar-<br />

lamento respublikas... saparlamento respublika iTvleba demokrati-<br />

isaTvis ufro Sesaferisad _ sxvadasxva politikuri interesebis Sema-<br />

kavSireblad. magram sxva ambavia safrTxeebis simravle _ mosaxleobis<br />

ganwyoba, moTxovnebi da a.S. Tumca, ramdenadac kvlevebi aCvenebs, saqarT-<br />

veloSi mosaxleobis did nawils unda saprezidento respublika Zli-<br />

eri lideriT.<br />

saparlamento respublika kargia, Tuki arsebobs tradicia<br />

_ politikuri kultura. koaliciebis formirebebisas Tu<br />

es Znelad misaRwevia, maSin saparlamento respublika iqneba<br />

uunaro gadawyvetilebebis miRebisas, romlis gareSec politika<br />

warmoudgenelia.<br />

saboloo jamSi, saparlamento respublikebs hyavT Zlieri lidere-<br />

bi _ premier-ministrebi. didi sxvaoba da didi mniSvneloba ara aqvs,<br />

liders ra saxeli erqmeva. vimeoreb: Tu Cvens qveyanaSi undaT, rom saer-<br />

Tod lideri ar iyos da yvelaferi koleqtiurad wydebodes, aseTi<br />

ram Znelad misaRwevi da ararealuri mgonia. adamianebs rom SeeZloT<br />

nebismier sakiTxSi koleqtiuri pasuxismgeblobis aReba, rom arsebob-<br />

des koleqtiuri pasuxismgeblobis kultura, ki, batono, magram amis mag-<br />

aliTsa da SemTxvevas am TxuTmeti wlis manZilze ver vxedav. miuxedavad<br />

yvelafrisa, mTeli qarTuli politika erT liderzea agebuli: mieces<br />

garkveuli uflebebi da statusi, danarCeni kontrolis meqanizmiTa da<br />

kanonmdeblobiT unda iyos daregulirebuli. laparaki imaze, rom<br />

xalxma da koleqtivma unda marTos qveyana, araseriozulia.<br />

94 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

8.12.07


i n t e r v i u<br />

s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

vaxtang xmalaZe<br />

eqsperti<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

konstitucia bibliasaviT unda iyos _ saxelmwifos marTvis<br />

biblia<br />

_ batono vaxtang, 2003 wlis noemberSi saqarTvelos mosaxleobam referendumiT daadastura<br />

parlamentarTa raodenobis 150-mde Semcireba, ram ganapiroba es?<br />

_ parlamentis wevrTa raodenobaze kamaTi 1990 wels axali mravalpartiuli saarCevno kanonis Seq-<br />

mnisas daiwyo. maSindeli politikuri opozicia _ erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraobis poli-<br />

tikuri organizacia _ iTxovda 120-150 deputats, amaze xelisufleba ver daiTanxmes. Semdeg es sakiTxi<br />

ramdenimejer dadga dRis wesrigSi, magram 235-ze qveviT Semcireba ver moxerxda, amas Tavisi mizezebi<br />

hqonda: deputatTa didi raodenobis SemTxvevaSi, parlamentSi xelisuflebis meti mxardamWeri yo-<br />

filiyo. realurad Tu SevxedavT, romeli ricxvi unda avirCioT, raTa parlamentma SeZlos konsti-<br />

tuciiT miniWebuli uflebamosilebis ganxorcieleba: sakanonmdeblo saqmianoba, aRmasrulebel<br />

xelisuflebaze kontroli, qveynisaTvis mniSvnelovani sakiTxebis Seswavla, ganxilva da saTanado gadawyvetilebis<br />

miRebis valdebuleba. yovelive amas sWirdeba codna. erT adamiansa an adamianTa mcire<br />

jgufSi aseTi codna ubralod ver iyris Tavs, amitom saWiroa amisi gafarToeba. meorec: roca xdeba<br />

yvela ZiriTadi mimarTulebis mixedviT (am mimarTulebebSi iqmneba aRmasrulebeli xelisuflebis<br />

struqturebi _ saministroebi), Tematurad Tu dargobrivad, parlamentis jgufebad _ komitetebad dayofa,<br />

komitetSi saWiroa wevrTa minimaluri raodenoba, garkveuli optimaluri ricxvia SesarCevi. isic<br />

gasaTvaliswinebelia, rom mTel msoflioSi ar arsebobs parlamenti, romlis TiToeuli wevri erTnairi<br />

pasuxismgeblobiT ekidebodes saqmes da Tavis viwro sferoSi mainc iyos profesionali. parlamentis<br />

wevrTa raodenobaSi yovelTvis aris da iqneba raRac gansazRvruli procenti SemTxveviT, merkantiluri<br />

mosazrebiT moxvedrili adamianebisa. Sesabamisad rac gvrCeba, es raodenoba imdeni unda<br />

iyos, rom saqmis gakeTeba SeZlon. aqedan gamomdinare, rodesac fasdeba parlamentis wevrTa raodenoba,<br />

Cveulebriv, saubaria 100-150-mde deputatze.<br />

95<br />

2007<br />

Tumca, rac ufro metia parlamentis wevrTa raodenoba, miT ufro problemuri da rTuli<br />

xdeba gadawyvetilebebis miReba da es, arc Tu iSviaTad, moqmedebs gadawyvetilebis xarisxze.


2007<br />

weli<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

mravalricxovan parlamentSi yovelTvis Cndeba raodenoba iseTi pirebisa, romlebic<br />

uSualod ar monawileoben gadawyvetilebis miRebaSi da iqcevian ise, rogorc etyvian. amitom<br />

xSirad Warbobs politikuri motivacia da ara obieqturi safuZveli.<br />

_ roca Semcirebazea saubari, umTavresi motivaciaa ara es, aramed ekonomikuri mxare _ saxsrebis<br />

dazogva.<br />

_ moaruli azria: mravalricxovani parlamenti did xarjs iwvevs. mimaCnia, rom es azri, zemo-<br />

CamoTvlil motivaciasTan SedarebiT, umniSvneloa. vTqvaT, 85 wevriT Semcirda parlamenti, ra<br />

ekonomiaa es? Tu parlamentaris xelfasi ori aTasi laria, weliwadSi iqneba ori milioni ekonomia.<br />

biujetis ramdeni procentia es an, rom ara es ori milioni, ramdeniT gaizrdeba pensia _ TveSi rva<br />

TeTriT. calke ori milioni SeiZleba mniSvnelovani ricxvi Candes, magram rva TeTriT pensiis gazrda<br />

araferia. me piradad sworad mimaCnia 150-mde Semcireba. cxadia, im pirobiT, Tu sworad SeirCeva<br />

saarCevno sistema da partiebi, pasuxismgeblobiT moekidebian kandidatebis SerCevas da amomrCevelic<br />

swor arCevans gaakeTebs.<br />

_ raodenobrivi cvlileba Tvisobrivsac gulisxmobs _ mTavari faqtorebi...<br />

_ Tvisobriv mxares ganapirobebs Tavad kandidatebis SerCevisa da wardgenis motivacia, anu ra<br />

kriteriumebis mixedviT iqnebian isini wardgenili. yvelam viciT, rom mavani kandidatTa siis gamsvlel<br />

nawilSi moxvda imitom, rom mniSvnelovani TanxiT daafinansa politikuri organizacia,<br />

samsaxuri gauwia partias _ moexmara meti raodenobis xmebis mogrovebaSi da a.S. ukana planze iyo<br />

gadaweuli, esa Tu is piri, ramdenad Rirebulia saparlamento saqmianobisaTvis. momaval parlamentSi<br />

ricxobrivi Semcireba udavod gamoiwvevs parlamentis Sida struqturis cvlilebebsac. ra<br />

Tqma unda, mohyveba komitetebis raodenobis Semcireba. dRes Zalian dawvrilmanebulia. magaliTad,<br />

ra saWiroa evropasTan integraciisa da sagareo urTierTobaTa komitetebi, evropasTan integracia<br />

sagareo urTierToba ar aris? roca bevria raodenoba, itans danawevrebas, Semcirebisas aRar iqneba<br />

saWiro.<br />

erTi mxriv, Tvisobiv mxares ganapirobebs kandidatTa swori SerCevis wesi da kargi saarCevno<br />

sistema, meore mxriv, amomrCevlis mier sakuTari pasuxismgeblobis gacnobiereba: is unda<br />

mixvdes, rom maszea damokidebuli, rogori iqneba parlamenti da, Sesabamisad, qveynis<br />

mdgomareoba. Tu parlamenti iqneba cudi Semadgenlobis, es ukve amomrCevlis bralia _ man ar<br />

gaakeTa swori arCevani.<br />

_ parlamentarTa raodenobis Semcireba aparatis muSakTa Semcirebis pirdapirproporciulia?<br />

_ me vityodi ase: aramcTu Semcireba, piriqiT, aparatis zrda unda gamoiwvios. parlamentis saqmianobidan<br />

gamomdinare, saWiroa Zalian bevri da erTmaneTisagan arsebiTad gansxvavebuli codnisa<br />

da profesiis adamiani. ra moculobisac unda iyos parlamentis Semadgenloba _ 150 Tu 250 _ aranairad<br />

ar eyofa, raodenobrivi Tu Tvisobriv-raodenobrivi TvalsazrisiT, parlamentis funqciebis<br />

Sesrulebas. parlamentis Semadgenlobis dakompleqtebisas, kandidatebis SerCeva ar xdeba<br />

profesiuli niSniT. zogadad profesionali unda iyos adamiani, anu man unda icodes muSaoba, magram<br />

aris garkveuli mimarTulebebi, romelSic parlamentSi SeiZleba ar iyos specialisti, magram<br />

vicaRam xom unda moamzados es sakiTxi? ris safuZvelze unda gaakeTon analizi, mxari dauWiron<br />

an ar dauWiron romelime kanonproeqts... amitomac saWiroa parlamentis aparatis rogorc mudmiv<br />

TanamSromelTa gansazRvruli raodenoba, aseve, calkeuli sakiTxebis ganxilvisas, arasaparlamento<br />

_ gareT myofi specialistebisagan specialuri samuSao jgufebisa da saeqsperto komisiebis<br />

Seqmna. aSS-Si erTi senatoris saparlamento saqmianobas ormockaciani aparati emsaxureba. erTmniS-<br />

96 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

vnelovnad SemiZlia vTqva, rom parlamentarTa damxmare aparatis Semadgenloba unda iyos sak-<br />

maod mravalricxovani. kanoniT parlamentars unda hyavdes TanSemwe, magram amis amoqmedeba yo-<br />

velwliurad gadaideboda xolme. aparatis wevrTa raodenoba parlamentis wevrTa raodenobis<br />

ukuproporciulia _ izrdeba wevrTa raodenoba, SeiZleba aparati Semcirdes, magram parlamentis<br />

wevrTa Semcirebisas _ gaizardos.<br />

_ saqarTvelos konstituciaSi orpalatian saparlamento modelzea saubari. oRond saqarTve-<br />

los mTel teritoriaze Cveni iurisdiqciis aRdgenis Semdeg. davibruneT afxazeTi da samaCablo,<br />

ganisazRvra maTi statusi... ra upiratesoba aqvs orpalatian parlaments?<br />

_ es Caiwera 1995 wels da amis iqiT saqme ar wasula. erT Tu orpalatian parlamentebze saubrisas<br />

yovelTvis moixsenieben maT uaryofiT da dadebiT mxareebs. arsebobs mosazreba, mcirericxovan,<br />

ramdenime milionian qveynebSi, sruliad sakmarisia erTpalatiani parlamenti: gadawyvetilebaTa<br />

miRebisas ufro operatiulia, Senaxva _ iafi, wevrTa raodenoba mcire da a.S. orpalatian parlaments<br />

axasiaTebs gadawyvetilebaTa miRebis rTuli da xangrZlivi procesi, wevrTa raodenobis<br />

sidide, magram mas ufro meti dadebiTi mxareebi gaaCnia (siZvire Zalian pirobiTia, rogorc<br />

moyvanili magaliTidan Cans). Tavis droze evropaSi orpalatiani parlamenti cal-calke aRebuli<br />

saxelmwifoebis erT saxelmwifod gaerTianebis safuZvelze Seiqmna. aseT saxelmwifoebs,<br />

Cveulebriv, federaluri saxelmwifos statusi aqvT. aseT saxelmwifoSi Semaval erTeulebs Soris,<br />

teritoriiT Tu mosaxleobis raodenobiT, gansxvaveba Zalian didi iyo. amitom dadga amocana:<br />

rogor unda uzrunvelyofiliyo, rom parlamentSi _ qveynis demokratiis qvakuTxedSi _<br />

asaxuliyo, erTi mxriv, warmomadgenloba da es yofiliyo Tanabari, anu erTi da imave raodenobis<br />

adamianebs erTi da imave raodenobis warmomadgeneli hyoloda. Sesabamisad, im erTeuls,<br />

romelSic aTjer metia mosaxleoba, aTjer meti, radgan, winaaRmdeg SemTxvevaSi gamovidoda ise,<br />

rom erT adgilas mcxovreb adamians ufro mZime da mniSvnelovani xma aqvs, vidre meores. meore<br />

mxriv, ar momxdariyo ise, rom patara erTeuli sipataravis gamo daCagruliyo, radganac parlamenti<br />

iRebs iseT gadawyvetilebebs, rogoricaa biujeti da sabiujeto dafinanseba. cxadia, kenWisyris<br />

dros sabiujeto saxsrebi wavidoda did erTeulTan da pataras araferi ergeboda. am ori problemis<br />

_ proporciuli warmomadgenlobisa da mcirericxovnebis dasacavad _ moigones orpalatiani<br />

sistema: erT palataSi airCeva proporciuli warmomadgenlobis principis safuZvelze,<br />

anu romeli erTeulic didia, mas meti mandati aqvs, xolo meoreSi warmomadgenelTa raodenoba<br />

umniSvnelod iqneba damokidebuli mosaxleobis ricxvze da, meore palataSi didsa Tu mcire er-<br />

Teulsac, Tanabari an mcired gansxvavebuli warmomadgenloba eyoleba. aSS-Si aliaskasac da kaliforniasac<br />

or-ori senatori hyavs senatSi. italiaSi, did provincias _ did olqs, mcireze meti<br />

hyavs, magram Zalian umniSvnelod. rogorc vxedavT, teritoriuli mowyobis Taviseburebebi iyo<br />

orpalatiani parlamentis Seqmnis ZiriTadi mizezi. yvela ZiriTadi sakiTxi, upirvelesad kanoni,<br />

ganixileba orive palataSi, is orive palatam unda miiRos. es miiCneva orpalatiani parlamentis<br />

naklad, magram sxvagvarad Tu SevxedavT, es upiratesobaa: kanonis miRebas sWirdeba didi dro. jer<br />

erTi imsjelebs, mere _ meore. Tu sxvadasxvagvari iqneba gadawyvetilebebi, moxdeba maTi daaxloeba<br />

da iqamde misvla, romelsac orive palata daeTanxmeba. procesi rTulia, magram naCqarevi gadawyvetilebebisa<br />

da uneblie Secdomebisagan dazRveuli. kanoni iseTi aqtia, romelic xangrZlivi<br />

drois ganmavlobaSi moqmedebs. ise ar unda moxdes, dRes miviRoT kanoni da xval SevitanoT Sesworeba.<br />

aseTi ram, samwuxarod, xSirad xdeba Cvens sinamdvileSi: gasuli wlis dekemberSi samoqalaqo<br />

kodeqsSi erTsa da imave dRes erTsa da imave muxlSi orjer Seitanes cvlileba. kanonmdebloba<br />

iseTi unda iyos, rom maqsimalurad Caketos upasuxismgeblobis SesaZlo gamovlinebebi.<br />

orpalatiani parlamenti iZleva amis SesaZleblobas da amcirebs albaTobas.<br />

97<br />

2007


2007<br />

weli<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

_ albaT, orpalatiani parlamenti imis saSualebasac iZleva, rom sxvadasxva palataSi sxvadasxva<br />

sistemiT moxdes arCevnebi.<br />

_ ar arsebobs idealuri saarCevno sistema. yvelas aqvs garkveuli nakli. xarvezis Sesamcireblad<br />

qveynebi sxvadasxva xerxs iyeneben, maT Soris, martivs _ erTdroulad or gansxvavebul sistemas,<br />

raTa erTis nakli Seavsos meorem da piriqiT. parlamentSi orive gziT arCeuli adamianebi mox-<br />

vdebian, orpalatiani rocaa, SesaZlebelia, erT palataSi erTi sistemiT avirCioT, meoreSi _ me-<br />

oreTi, anu politikuri efeqtis TvalsazrisiT miviRoT garkveulwilad gansxvavebuli, gawonas-<br />

worebuli Sedegebi. ori palata aseve SesaZleblobebs iZleva, ganisazRvros palatis Semadgenloba<br />

qveynis teritoriuli erTeulebis mixedviT, anu warmomadgenloba mieces qveynis teritoriul er-<br />

Teulebs da, sadac saWiroa, privilegiebic, garkveuli kvotebic, faqtobrivi vetos ufleba, palataSi<br />

Tanamdebobebi da a.S. igulisxmeba ara marto avtonomiebi, sxva teritoriuli erTeulebic. aseTi<br />

ramis gakeTeba erTpalatian parlamentSi aris uaRresad saxifaTo, radganac vinmesTvis raime privi-<br />

legiis micema SeiZleba iqces sxvebis diskriminaciad. magram Tu es moxdeba erT palataSi, meores<br />

SeuZlia misi gawonasworeba.<br />

_ vinaidan saarCevno sistemaze vsaubrobT, dagvikonkreteT, rogor Seicvala maJoritaruli<br />

saarCevno sistema.<br />

_ es cvlileba gatarda Tbilisis sakrebulos arCevnebisas da Semdeg Sevida parlamentis arCeviT<br />

nawilSi _ gauqmda erTmandatiani saarCevno olqebiT parlamentis wevrTa arCeva da SemoiRes mraval-<br />

mandatiani _ yvelaze usamarTlo Sedegebis momtani sistema. iqmneba ramdenime mandatiani saarCevno<br />

olqi. partiebi waradgenen mokle partiul siebs. amomrCeveli xmas aZlevs am siebs, oRond Semdeg man-<br />

datebi nawildeba ara siebis mixedviT miRebuli xmebis proporciulad, aramed ase: romeli siac met<br />

xmas miiRebs, mas miaqvs yvela mandati, Tu am siisTvis micemuli xmebis raodenoba 30%-ze metia. vTqvaT,<br />

sammandatian olqSi 100 000 amomrCevlidan pirvel sias mxari dauWira 30 001 amomrCevelma, meores<br />

_ 30 000-ma, mesames _ odnav naklebma, samive mandati miaqvs pirvels, arada man meoreze mxolod erTi<br />

xmiT meti miiRo. gamodis, rom sami mandati waiRo im partiam, visac mxari dauWira 30001 kacma, magram<br />

xma ar misca 70 000-ma. es rom samarTliani sistema ar aris, cxadia. opoziciis nawili da mmarTveli<br />

partia SeTanxmdnen, rom am wess Secvlian. dResdReobiT saubaria ukeTesze, magram ara saukeTesoze.<br />

dRes yvelaze didi problema amomrCevelTa siebia _ varaudebi, damatebiTi siebi, mkvdari<br />

sulebi. amdeni weli amazea saubari da, xelisuflebas rom ndomeboda, amas ver moagvarebda? Taname-<br />

drove teqnologiebi saSualebas iZleva, gamoiricxos gayalbebis yovelgvari safuZveli. am sistemis<br />

mTlianad gakeTeba da amomrCevelTa aRricxva jdeboda milion-naxevari dolari. saprezidento<br />

da saparlamento arCevnebisaTvis ki csk-m moiTxova 30 milioni lari. Tu eleqtronul sistemas dav-<br />

nergavdiT, erTxel gviwevda im Tanxis gadaxda, Semdeg xarjebi iqneboda Zalian mcire. jer erTi,<br />

ramodena ekonomia gakeTdeboda wminda finansuri TvalsazrisiT. meorec: kenWisyris Sedegebis _<br />

biuletenebis daTvlisas _ mowme varT, rogori siyalbeebi xdeba. wina parlamentSi me viyavi saga-<br />

moZiebo komisiis Tavmjdomaris moadgile, romelic adgilobrivi arCevnebis Sedegebs ikvlevda.<br />

suraTi sakmaod mZime iyo. Tu erTxel gaviRebT xarjs da Tanamedrove sistema Seiqmneba, bolos da<br />

bolos Sewydeba dava, rogori wesiT davakompleqtoT saarCevno komisiebi, radganac aseT SemTxveva-<br />

Si partiul warmomadgenlobas araviTari mniSvneloba aRar eqneba, kenWisyris Sedegebs daiTvlis<br />

manqana da saubno komisiebSi cametis nacvlad ori-sami teqnikuri mosamsaxure iqneba sakmarisi. Tu<br />

gvinda problemebisagan Tavi davicvaT, yvela vendoT arCevnebis Sedegs, aseTi ram unda gakeTdes.<br />

_ dRes sakmaod aqtiurad saubroben saxelmwifo mmarTvelobis axal modelze. Cvennairi<br />

bunebis, ganviTarebisa da mdgomareobis qveynisaTvis romelia ufro misaRebi _ saprezidento mma-<br />

rTveloba, saparlamento respublika Tu konstituciuri monarqia?<br />

98 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

weli<br />

modelis Secvlaze saubari iwyeba mxolod maSin, rodesac grovdeba ukmayofileba arsebulis<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

99<br />

2007<br />

mimarT: yovelgvar uaryofiTs adamianebi abraleben models da ara imas, vinc am modelSi<br />

xelisuflebas axorcielebs. magram ZiriTadi mizezi adamianebSia da ara modelSi.<br />

ori saukunis ganmavlobaSi uzarmazari praqtika dagrovda _ msoflioSi gamoikveTa ramdenime<br />

tipuri modeli mmarTvelobisa. yvela demokratiul saxelmwifos safuZvlad udevs umTavresi da<br />

mniSvnelovani _ xelisuflebis danawilebis principi. paralelurad mimdinareobda mecnieruli<br />

kvleva im kanonzomierebebisa, romlebmac SeiZleba gamoiwvios uaryofiTi da dadebiTi Sedegebi.<br />

saxelmwifoSi umTavresi faqtori adamiania. adamianebi qmnian saxelmwifos imisaTvis, rom maTi<br />

uflebebi maqsimalurad iyos daculi. xelisufleba aris adamianebis mxolod mcire nawili, ma-<br />

gram mas aqvs mosaxleobaze zemoqmedebisa da zegavlenis uamravi saSualeba, maT Soris, absolutu-<br />

ri privilegia Zaladobaze, Tumca adamianebs amisaTvis ar SeuqmniaT saxelmwifo. yvelaze ukeTesia<br />

xelisuflebis modelis raRac oqros Sualedis moZebna. modelebis daxasiaTebisas, Cveulebriv,<br />

sazogadoebaSi arsebobs ori jgufi. pirvelis mizani: umjobesia, xelisuflebas hqondes swrafi<br />

da efeqtiani gadawyvetilebebis miRebis saSualeba, Tundac Sekavebis susti meqanizmis pirobebSi. me-<br />

orisaTvis ki mniSvnelovania Sekavebisa da kontrolis ufro efeqtiani arseboba, Tundac swrafi<br />

gadawyvetilebebis miRebis Semcirebis xarjze, radgan is metad icavs sazogadoebas SesaZlo zianis<br />

miyenebisagan. am or midgomas Soris imTaviTve dawyebuli dava dRemde grZeldeba. orive midgo-<br />

maSi erTia saerTo: ar SeiZleba xelisufleba da misi ZiriTadi nawili moeqces erTi piris an<br />

erTi jgufis xelSi. ai, aman warmoSva Tavis droze xelisuflebis danawilebis idea. imis mixedviT,<br />

Tu rogoraa sakanonmdeblo da aRmasrulebeli xelisufleba formirebuli, viRebT sxvadasxva<br />

models. amaTSi yvelaze gavrcelebuli saprezidento respublikaa, romlis klasikuri magaliTia<br />

aSS. meore: saparlamento respublika _ gavrcelebulia TiTqmis mTel evropaSi. mesame: Sereuli<br />

marTva-gamgeobis forma, mas naxevrad saprezidento mmarTvelobis modelsac uwodeben _ safran-<br />

geTi da mis msgavsad mowyobili qveynebi, garda amisa, arsebobs saparlamento monarqiebi.<br />

saqarTveloSi 2004 wlis Tebervlamde iyo saprezidento respublika, Semdeg, konstituciaSi<br />

Setanili cvlilebebis Tanaxmad, miviReT wminda saprezidento mmarTveloba. aseTi modeli iyo yve-<br />

la postsabWoTa qveyanaSi, baltiispireTisa da saqarTvelos garda. Semdeg maT SeuerTda saqarTve-<br />

lo da gamoaklda ukraina. saqarTvelos modeli aris deformirebuli saprezidento da naxevrad-<br />

saprezidento mmarTveloba _ mTavrobisa da parlamentis uflebamosilebaTa Sesusteba-Semcirebis<br />

gziT. prezidentis farTo uflebamosileba da, imavdroulad, misTvis uflebamosilebis dakisre-<br />

bis SeuZlebloba, anu prezidents aqvs yvelafris keTebis ufleba, magram amaze pasuxs agebs xan mTav-<br />

roba, xan _ parlamenti. cxadia, aseTi mowyoba ewinaaRmdegeba xelisuflebis danawilebis princips,<br />

romelic gulisxmobs sakanonmdeblo, aRmasrulebeli da sasamarTlo xelisuflebis ara marto<br />

gamijvnas, aramed samives qmediT urTierTkontrols da Sekavebis meqanizmebis arsebobas. uamisod<br />

TandaTan xdeba nebismieri xelisuflebis swrafva TviTgafarToebisaken, uflebamosilebis mita-<br />

ceba da Sesabamisad aRreva. amas mivyavarT sazogadoebisaTvis didi safrTxisaken. aseTi gamoTqmac<br />

aris politikasa da samarTalSi: xelisuflebas ryvnis ganuzomeli Zalaufleba. cnobili ungre-<br />

li konstitucionalisti andraS Saio, romelic amJamad strasburgis sasamarTlos wevrad airCies,<br />

Tavis erT-erT naSromSi wers: Zroxas mezoblis bostanSi gadasvlisagan akavebs ara Robe, aramed<br />

mezoblis ezoSi myefare ZaRli. iq rom ZaRli ar yefdes, Zroxa gadavidoda da bostans moZovda.<br />

magram, Tu gadavida, ZaRli ukbens, amitom ar gadadis. ai, aseTi wesi unda moqmedebdes xelisuflebis<br />

danawilebaSic.<br />

romeli modeli romels sjobs? _ yvela models, romelSic daculia xelisuflebis danaw-<br />

ilebis principi, aqvs arsebobis ufleba, magram nebismieri qveyana erTi ramiTaa gansxvavebuli _<br />

Tavisi istoriiT, CveulebiT, bunebiT, tradiciiT, mentalitetiT, individualizmiT... aris qveynebi,<br />

sadac maRalia individualizmis done, zogSic _ koleqtivizmis xarisxi Warbobs. modelis SerCevi-


2007<br />

weli<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

sas unda gamoviyenoT ara efeqturi, aramed naklebzianismomtani mmarTveloba, radgan upirvelesi<br />

Rirebuleba adamiani da misi sacxovrebeli garemoa.<br />

_ Tu SeiZleba, saprezidento mmarTvelobis Taviseburebebze gvesaubreT...<br />

_ saprezidento mmarTvelobaSi xelisufleba imgvaradaa danawilebuli, rom gvaZlevs xelisuf-<br />

lebis ganStoebaTa xist urTierTobas: parlamentic da aRmasrulebeli xelisuflebac, oRond aRmas-<br />

rulebeli xelisufleba erTi piris _ prezidentis saxiT, iqmneba erTmaneTisagan damoukideblad<br />

_ arCevnebis gziT. parlaments ara aqvs ufleba aRmasrulebel xelisuflebaSi Carevis, prezidents<br />

_ parlamentis daTxovnis. parlaments SeuZlia gadaayenos prezidenti, rasac mohyveba mTavrobis<br />

gadayenebac, magram impiCmentis procedura imdenad rTulia, igi sul ramdenjerme gamoiyenes mTel<br />

msoflioSi. parlamenti ver ereva mTavrobis saqmianobaSi, Tumca monawileobs mTavrobis wevrTa<br />

daniSvnaSi, iseve, rogorc mTel rig Tanamdebobebze prezidentma unda miiRos parlamentis Tanxmoba.<br />

samagierod, parlaments aqvs mTavrobis saqmianobis kontrolis efeqturi saSualeba: ibarebs minis-<br />

trebs komitetebisa da parlamentis sxdomebze , maTgan iTxoven pasuxebs, dasabuTebas, angariSebs da a.S.<br />

SeiZleba aRmasrulebel xelisuflebasa da parlaments Soris warmoiqmnas polaruli dapirispire-<br />

ba. es sakmaod xSiria, roca prezidenti warmoadgens erT partias, parlamentSi ki umravlesoba sxvas<br />

aqvs _ prezidentis moTxovnas ar eTanxmeba parlamenti. magaliTad, erayis omTan dakavSirebiT, aSS-<br />

is prezidentisa da parlamentis pozicia diametrulad gansxvavebulia. ra gamosavali arsebobs aseTi<br />

mdgomareobidan? erT-erTi qmediTi berketi aRmasrulebel xelisuflebaze zemoqmedebisa biujetia.<br />

biujetis damtkicebamde Tanxebis gadanawileba ar xdeba _ aRmasrulebeli xelisufleba mTlianad<br />

SezRudulia Zveli valdebulebis SesrulebiT, rac iwvevs stagnacias _ gaCerebas. aseT SemTxvevaSi ar-<br />

sebobs marto erTi gamosavali _ ormxrivi kompromisi. Tu kompromisi ar moiZebna, gamosavali<br />

ubralod ar arsebobs. Tu sazogadoebaSi maRalia moqalaqeobrivi TviTSegneba, saxelmwifoebrivi<br />

da samarTlebrivi kultura, maSin xedavs xelisuflebis orive ganStoeba SeTanxmebis miRwevis aucile-<br />

blobas da gardauvalobas. sadac kompromisis kultura ar arsebobs, yvelaferi mTavrdeba arakon-<br />

stituciuri moqmedebiT _ Zalis gamoyenebiT, anu erTi xelisufleba ereva meores. saprezidento<br />

modeli ar iZleva krizisidan gamosvlis SesaZleblobas, amdenad, xisti da saxifaToa. xifaTi gansa-<br />

kuTrebiT iCens Tavs, rodesac xelisuflebis moqmedeba arasworad da miuReblad miaCnia sazogadoe-<br />

bis kritikul masas, raRac raodenobaze mets. xelisuflebisaTvis problemidan gamosavali Zalaa,<br />

romliTac igi axSobs nebismier ukmayofilebas. xalxis masobrivi ukmayofileba ar SeiZleba CaiT-<br />

valos Zalis gamoyenebis legitimur safuZvlad.<br />

_ `krizisidan gamosvlis legitimur safuZvels~ sxva modeli iZleva?<br />

_ saparlamento respublikis an saparlamento monarqiis SemTxvevaSi, konstitucia iZleva imis<br />

SesaZleblobas an mTavroba iqnes gadayenebuli, an parlamenti daTxovnili. kidev erTi: saprezi-<br />

dento respublikis dros, Tu ukmayofileba mimarTulia mTavrobis winaaRmdeg e.i. mimarTulia<br />

prezidentis da parlamentis winaaRmdegac da arc erTis moSorebis konstituciuri SesaZlebloba<br />

ar arsebobs.saparlamento respublikebSi mTavroba calkea, parlamenti _ calke da maTi cal-calke<br />

daTxovnac SesaZlebelia. vin axorcielebs amas? prezidenti, _ Cveulebriv arapirdapir arCeuli,<br />

arCeuli parlamentis an ufro farTo kolegiis mier, _ an monarqi. maT mimarT sazogadoebaSi<br />

ver warmoiqmneba ukmayofileba, vinaidan am or modelSi, arc prezidents da arc monarqs ara aqvT<br />

aRmasrulebeli xelisufleba da ver erevian mis saqmianobaSi. damoukideblad ver iReben raime<br />

gadawyvetilebas, politikuri krizisis drosac ki. aseT viTarebaSi umaRlesi Tanamdebobis piri,<br />

saxelmwifos meTauris rangSi, kuluarebidan avanscenaze gamodis da iRebs gadawyvetilebas: iTxovs<br />

parlaments an parlamentSi svams sakiTxs mTavrobis gadayenebis Sesaxeb da parlamenti wyvets amas. am-<br />

denad, aseT qveynebSi, roca saprotesto ganwyoba aRwevs kritikul zRvars, arsebobs SesaZlebloba,<br />

100 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

krizisi ganimuxtos da sazogadoebam orTqli gamouSvas xelisuflebidan imis CamoSorebiT, vis<br />

mimarTac dagrovda ukmayofileba da aRar Cndeba xifaTi arakonstituciuri moqmedebisa. aseT qvey-<br />

nebSi samxedro gadatrialeba ar xdeba. saparlamento da monarqiul respublikebSi SeiZleba Seiqm-<br />

nas garkveuli problemebi: qveynis ganviTarebis mimarTulebebis SedarebiT xSiri cvla, mTavrobis<br />

gadayenebiT gamowveuli cvlilebebi, magram, samxedro gadatrialebasTan SedarebiT, es araa saxelm-<br />

wifosaTvis damangreveli. amis naTeli magaliTia 60-70-iani wlebis italia, sadac weliwadSi orjer<br />

icvleboda mTavroba. amave modelebSi aris iseTi sqemebic, romelic iZleva mTavrobis xSiri cv-<br />

lisagan Tavdacvis saSualebas da parlamentSi arsebul politikur jgufebs praqtikulad arTmevs<br />

upasuxismgeblo gadawyvetilebebis miRebis uflebas.<br />

kidev ufro moqnilia konstituciuri mmarTvelobis germanuli modeli. sqema aseTia: visac ar<br />

moswons mTavroba da unda misi gadayeneba, Tu ar ici da ver Tanxmdebi, vin unda iyos premier-min-<br />

istri, maSin arc ki unda Seecado sakiTxis dayenebas. mTavrobis gadayenebis rezolucia ori punqti-<br />

sagan Sedgeba da orives erTad eyreba kenWi: undobloba gamoecxados mTavrobas da premier-min-<br />

istrad arCeuli iqnas mavani da mavani. qveyana erTi wuTiTac ki ar rCeba mTavrobis gareSe. meore<br />

msoflio omis Semdeg, rac germaniaSi es modeli Seiqmna, politikuri krizisi erTxelac ar yo-<br />

fila da dangreuli germania gaxda evropis umdidresi da uZlieresi saxelmwifo. amitom, roca<br />

zogierTi ambobs, rom ar gvinda saparlamento politika, vinaidan iq xelisufleba sustia da es<br />

gamoiwvevs problemebs, arsebobs konkretuli magaliTebi _ am sustma modelma rogor Seqmna Zl-<br />

ieri saxelmwifoebi.<br />

rac Seexeba frangul models, iq devs erTi seriozuli xifaTi: prezidenti, saxelmwifos<br />

meTauria, konstituciiT mas aqvs aRmasrulebeli xelisuflebis uflebamosileba. aRmasrulebel<br />

xelisuflebas, mTavrobasa da prezidentis uflebamosilebebs Soris araa gatarebuli mkveTri<br />

sazRvari, anu arsad weria, ra nawilSi SeiZleba SeiWres prezidenti da raSi _ ara. Sesabamisad arse-<br />

bobs safrTxe prezidentsa da mTavrobas Soris konfliqtebisa, magram sazogadoebis maRali kul-<br />

turisa da saxelmwifos marTvis tradiciebis gamo, safrangeTi daculia aseTi krizisebisagan. Tu<br />

parlamentSi prezidents hyavs sapralamento umravlesoba, maSin is emsgavseba amerikis prezidents,<br />

Tu _ ara, is im uflebas ki ar iyenebs, daiTxovos qveda palata, iokebs sakuTar ambiciebs, ar ereva<br />

aRmasrulebel xelisuflebis saqmianobaSi, gadadis CrdilSi da emsgavseba saparlamento respub-<br />

likebis prezidents. magram aseTi ganusazRvreloba saxifaToa axali demokratiis qveynebSi, sadac<br />

aseTi tradicia ar arsebobs, sakmaod dabalia moqalaqeobrivi TviTSegneba. saqarTveloSi maRalia<br />

individualizmi, dabalia pasuxismgeblobis done. midgoma aseTia: me gabareb mTlianad xelisufle-<br />

bas. ar minda Caverio, oRond Cemi individualizmi ar unda daiCagros da, rogorc ki SevexebiT<br />

individualizms, pirovnul doneze daiwyeba Cagvra da usamarTloba, amas maRali individualizmis<br />

xarisxis matarebeli xalxi ver itans, Cndeba xelisuflebisa da xalxis dapirispirebis safrTxe,<br />

romlidanac xaverdovnad gamosvlis saSualebas saparlamento an monarqiuli respublikebi iZleva.<br />

es aris, Cemi azriT, ZiriTadi mizezi, romlis gamo saqarTvelos ufro kargad moergeba saparlamento<br />

respublikis modeli, vidre sxva.<br />

_ ramdenad mzadaa saqarTvelo saxelmwifo mmarTvelobis formis cvlilebisaTvis _ saparlamento<br />

respublikisaTvis, rogorc axla iTxoven?<br />

_ saparlamento respublika ramdenime Tvis saqmea: konstituciasa da kanonSi cvlilebebi, zog<br />

kanonSi cvlilebebis Setana da gadawyoba. dRes mTeli kanonmdebloba awyobilia erT pirze _ prezidentze,<br />

rac aucileblad dasaSlelia. yvelafers rom Tavi davaneboT, rodesac adamians daekisreba<br />

bevri valdebuleba, fizikurad ver SeZlebs yvelafris Sesrulebas da, bunebrivia, gamoCndebian<br />

adamianebi, Tu adamianTa jgufebi, romlebic iwyeben imis keTebas, rac ar evalebaT da irRveva sistema.<br />

aucilebelia xelisuflebis rogorc horizontaluri danawileba, aseve decentralizacia. dRes xom<br />

101<br />

2007


2007<br />

weli<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

saqarTveloSi realuri TviTmmarTveloba ar arsebobs, saWiroa misi Seqmna da damkvidreba, amas<br />

ufro meti dro dasWirdeba, ramdenime Tve namdvilad ar eyofa. magram uamisod verasodes mivaRw-<br />

evT normalur mdgomareobas _ qveynis ganviTarebis SesaZleblobas.<br />

_ saqarTveloSi sakmaod xSirad icvleba konstitucia. SeiZleba Tu ara, konstituciaSi Caidos is-<br />

eTi damcavi meqanizmi, rom SeuZlebeli iyos misi xSiri cvla, yoveli arCevnebis win mainc.<br />

_ konstitucia, Tavisi funqciidan gamomdinare, rac SeiZleba iSviaTad unda Seicvalos, Seicvalos<br />

mxolod maSin, Tu uamisod qveyanas seriozuli problemebi eqmneba. konstitucia bibliasaviT unda<br />

iyos _ saxelmwifos marTvis biblia. qveynis stabilurobis garanti stabiluri konstituciaa. aSS-<br />

is konstituciaSi mxolod Tvrameti Sesworebaa Setanili. yvelgan arsebobs konstituciis dacvis<br />

garkveuli meqanizmi, maT Soris, saqarTveloSic: konstituciaSi cvlileba 2/3 umravlesobis Tanxmo-<br />

biT Sedis, magram, roca erT politikur Zalas aqvs 2/3-iani umravlesoba, esec saxifaTo xdeba. minda<br />

erTi magaliTi gavixseno. 90-iani wlebis dasawyisSi, postsabWour periodSi, ungreTis parlamentSi<br />

2/3 umravlesoba moipova erT-erTma saarCevno blokma. giyvebiT piradad CemTvis am umravlesobis<br />

wevris, iuridiuli komitetis Tavmjdomaris, naambobs: ise SegveSinda aseTi umravlesoba rom mivi-<br />

ReT, amas ar ebiZgebina konstituciaSi araswori cvlilebebisken, parlamentSi dadgenilebis pro-<br />

eqti SevitaneT da parlamentma miiRo dadgenileba: arc erTi cvlileba, arc erTi gadawyvetileba,<br />

romelsac sWirdeba kvalificiuri umravlesoba (2/3) ar iqnas miRebuli, Tu mas mxars ar dauWers erT-<br />

erTi opoziciuri fraqcia mainc. xifaTi rom ar warmoqmniliyo, TviTonve Cades damcavi meqanizmi.<br />

es moraluri gadawyvetileba, moraluri TviTSezRudvaa. magram mxolod zneobis imedze yofna<br />

arasworia. amitom Tavad konstituciaSi unda iyos cvlilebis Setanis rTuli meqanizmi. dRevandeli<br />

konstituciis Secvla me mimaCnia sasicocxlo mniSvnelobis aucileblobad. roca iqneba normaluri<br />

konstitucia, iq unda Caidos dacvis maRali meqanizmi. magaliTad, fineTis konstitucia: cvlileba<br />

miRebulad iTvleba, Tu mas daadasturebs momdevno mowvevis parlamenti e.i. orma sxvadasxva parla-<br />

mentma unda miiRos erTi da igive cvlileba. im SemTxvevaSi, Tu cvlileba saswrafodaa Sesatani da<br />

momdevno parlamentamde ori-sami welia darCenili, maSin parlaments SeuZlia miiRos igi, magram<br />

miRebisTanave is iTvleba daTxovnilad _ irCeva axali parlamenti da am axalma unda daamtkicos<br />

es cvlileba e.i. ris fasad xdeba cvlilebis Setana. fineTis meqanizmi TavisTavSi referendumsac<br />

moicavs: cvlilebis iniciatori xom romelime politikuri partiaa, Tu im partiam axali parlamen-<br />

tis arCevisas miiRo xalxis mxardaWera, es niSnavs, rom xalxi im cvlilebebsac uWers mxars. msgavsi<br />

modeli CvenTanac unda arsebobdes, rom viRaceebma wamdauwum xeli ar afaTuron konstituciaSi.<br />

_ isev arCevnebis Temas davubrundeT: saarCevno kodeqsSi ra arsebiTi cvlilebebi moxda?<br />

_ 2004 wlidan saarCevno kodeqsSi Sesulma cvlilebebma arsebiTad Secvala arsebuli. zogi-<br />

erTs mohyva protesti, romelic, Cemi azriT, safuZvelmoklebuli ar yofila. axlandeli cvli-<br />

lebebiT bevri ram gamosworda, upirvelesad, saarCevno administraciis Seqmnis wesi. 2004 wlamde<br />

csk-is wevrebis nawils irCevda parlamenti, nawils niSnavdnen arCevnebSi monawile politikuri<br />

partiebi, blokebi an saarCevno subieqtebi. 2004 wlidan csk-is Tavmjdomares, prezidentis ward-<br />

geniT niSnavda, xolo danarCen wevrebsac irCevda parlamenti. roca umravlesoba ekuTvnis erT<br />

partias da prezidenti am partiis Tavmjdomarea. bunebrivia, vifiqroT, rom komisiis yvela wevri<br />

iqneboda mmarTveli partiis aqtiuri warmomadgeneli an misi sando pirebi. rogor ginda daaje-<br />

ro opozicia da sazogadoeba, rom mmarTvelma partiam obieqturi principebis mixedviT SearCia<br />

komisiis wevrebi?! amitomac imdroindel csk-s me vuwodeb erTpartiuls. aseve saocari disbalan-<br />

si iyo saolqo da saubno komisiebis doneze. amas saSinlad aprotestebda opozicia. tradiciuli<br />

demokratiis qveynebSi saarCevno administracia SeiZleba Camoayalibos xelisuflebam _ aRmasrulebeli<br />

xelisuflebis romelime uwyebam da es ar aris saxifaTo, radganac im qveyneSi arsebobs<br />

kanonisadmi pativiscema, _ xelisuflebis organoebi ar aZleven TavisTavs uflebas, Caerion sxva<br />

uwyebis saqmianobaSi, _ da sazogadoebac kanonmorCilia.<br />

102 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

evrosabWos `veneciis komisiis~ daskvnebiTa da rekomendaciebiT, ukeTesi iqneboda, komisiis Semad-<br />

genloba yofiliyo paritetuli da gadawyvetilebebi mieRo umravlesobas, magram es ase ar aris:<br />

csk-isa da saubno komisiebis 13 wevridan eqvss irCevs `nacionaluri moZraoba~, Svids _ Svid-Svidi<br />

partia. saolqo saarCevno komisiebSi ar SeuSves opoziciis arc erTi warmomadgeneli. pariteti<br />

arsad ar aris _ mmarTvel partias pirdapiri umravlesoba aqvs. ukeTesia, vidre iyo, magram arasa-<br />

surveli. erT saxifaTo cvlilebasac vityvi: e.w. damatebiTi siebi. 2003 wels, didi brZolis Semdeg,<br />

kodeqsidan amoiRes damatebiTi siebis SesaZlebloba. es TviT `nacionalurma moZraobam~ gaakeTa.<br />

axla isev aRadgines. Tu zustad ar vupasuxeb, kiTxvis dasmis ufleba namdvilad maqvs. iseve, rogorc<br />

am kiTxvisa: wlebis ganmavlobaSi `nacionaluri moZraoba~ ratom ibrZoda, rom saarCevno administraciaSi<br />

adgilebi ar daeTmo da paritetulad gadaenawilebina.<br />

_ Tqveni gaTvliT, rodis Catardeba saparlamento arCevnebi? Tu gazafxulze Catarda, faqtobrivad,<br />

orive erTmaneTs gadaebmeba da ase mokle droSi ramdenad garantirebuli iqneba misi demokratiuloba<br />

da gamWvirvaloba. Cveni qveynis imiji bevradaa damokidebuli arCevnebis xarisxze.<br />

_ socialur gamokvlevebs Tu vendobiT, yvela erTsa da imave Sedegs iZleva _ xalxi mxars uWers<br />

gazafxulze saparlamento arCevnebs. mec mimaCnia, rom es aucileblad gazafxulze unda moxdes,<br />

raTa ar dairRves konstitucionalizmis erT-erTi principi _ xelisufleba unda iqmnebodes mkacrad<br />

apelirebuli arCevnebis gziT. parlamentma gaigrZela uflebamosilebis vada da es yovlad<br />

miuRebelia. Tu gonivrulad miudgeba xelisufleba, gazafxulze Catardeba, winaaRmdeg SemTxvevaSi,<br />

kidev ufro gaizrdeba ukmayofiloTa rigi. es SigniT, rac Seexeba gareT _ es xels SeuSlis bevr rames,<br />

natoTi dawyebuli da zogadi urTierTobebiT damTavrebuli. marTalia, ori arCevnebi erTmaneTs<br />

gadaebmeba, magram demokratiul qveynebSi sxvadasxva tipis arCevnebs erTmaneTs waanacvleben<br />

xolme _ arCevnebs Soris aris erTwliani an orwliani Sualedi. ratom anacvleben, erTdroulad<br />

Catarebuli arCevnebi xom ufro iafi jdeba da adamianebic naklebad gawvaldebian? demokratiul<br />

saxelmwifoebSi miaCniaT, rom xarji araferia araerTdroulad gamarTuli arCevnebis sikeTesTan<br />

SedarebiT. erTdroulad gamarTuli arCevnebis dros, uzarmazari albaTobiT, yvela<br />

donis saxelisuflo Tu TviTmmarTvelobis organoSi, umravlesobas erTi da igive politikuri<br />

Zala igebs. es saxifaToa qveynisaTvis, Tu erTi partiis xelSi moeqceva xelisufleba da am partias<br />

uCndeba cduneba ugulebelyos opoziciis azri, qveyanaSi safrTxeSi aRmoCndes yvelas ufleba da<br />

Tavisufleba. amitom unda waenacvlos arCevnebi da sazogadoebas mieces sxvadasxva dros gamoxatos<br />

Tavisi damokidebuleba mmarTveli partiis mier gatarebuli politikisadmi. aseT SemTxvevaSi<br />

parlamentSi umravlesoba eyoleba erT partias, sakrebuloSi _ meores, xolo prezidentad ar-<br />

Ceuli iqneba zepartiuli warmomadgeneli da, amgvarad moxdeba xelisuflebis politikuri gadanawileba.<br />

absoluturad arasworad mimaCnia Teza: momavalSi parlamenti da prezidentic xuTwliani<br />

vadiT airCeodes da erTdroulad. prezidents xom aqvs parlamentis daTxovnis ufleba? vTqvaT,<br />

sami wlis Semdeg daiTxova, maSin Zalian didi xnis ganmavlobaSi isini veRar daemTxveva erTmaneTs,<br />

ratom vatyuebT xalxs?! rac Seexeba arCevnebis demokratiulobas da gamWvirvalobas, dRes me amis<br />

naklebi imedi maqvs. pesimizmis safuZvels maZlevs is, rac dRemde xdeboda da dResac xdeba: sruliad<br />

aSkarad saxelisuflo administraciuli resursebis gamoyeneba da saarCevno kodeqsidan im<br />

muxlis amoReba, romelic aRmasrulebeli xelisuflebis warmomadgenlebsa da maTs moadgileebs<br />

ukrZalavda saarCevno kampaniaSi monawileobas. saeWvoa, rom aRmasrulebeli xelisuflebis Sesa-<br />

Zleblobebi mTlianad ar iqneba gamoyenebuli. aSkarad gansxvavebulia `nacionaluri moZraobisa~<br />

da opoziciis finansuri SesaZleblobebi. erTaderTi, risi imedic kacma SeiZleba iqonios, Cveni<br />

sazogadoebaa. yvelaferi unda gaakeTos imisaTvis, rom ukanonoba ar moxdes. kargad daimaxsovron:<br />

biuletens yuTSi rom Caagdeben, iq veravin naxavs, vis misca xma.<br />

103<br />

2007


s o c i a l u r i T e m a


k o m e n t a r i<br />

s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

socialurad orientirebuli biujeti<br />

momavali wlis biujetiT socialur sferoSi mniSvnelovani cvli-<br />

lebebia gaTvaliswinebuli. mxedvelobaSi maqvs xelfasebisa da pensi-<br />

ebis mniSvnelovani zrda. upirvelesad, es Seexeba ganaTlebis sistemas,<br />

sagrZnoblad moimatebs pedagogebis anazRaureba. jer kidev Tavisi pre-<br />

zidentobis dros mixeil saakaSvilma ganacxada, rom xelfasebi unda<br />

gaezardos kulturis sferos muSakebs da samedicino personalis da-<br />

bal rgolebs. sajaro seqtorSi, saministroebsa da saxelmwifo dawese-<br />

bulebebSi, xelfasebi sagrZnoblad gaizarda, aman saxelmwifo aparati<br />

ufro profesiuli da motivirebuli gaxada. rac Seexeba kerZo seqtors,<br />

iq mudmivad izrdeba xelfasebi. darwmunebuli var, uaxloes periodSi<br />

saqarTveloSi mosaxleobis Semosavlebi mkveTrad gaizrdeba. cvlile-<br />

bebia sapensio uzrunvelyofis sferoSi: Tu sami wlis win pensiis ode-<br />

noba ganisazRvreboda 14 lariT, dRes _ 55 laria, amas emateba danamati<br />

staJis mixedviT. rac saboolod 60-65 laria. uaxloes momavalSi pensia<br />

gaxdeba 78, danamatiT ki _ 80-85 lari. Cveni mizania, minimaluri pensia See-<br />

sabamebodes saarsebo minimums _ 150 lars, es 100 dolaris ekvivalentia.<br />

momavali wlis biujetSi ZiriTadi socialuri xarjebisaTvis damatebiT<br />

gaTvaliswinebulia 400 milionamde lari.<br />

giorgi wereTeli<br />

saqarTvelos parlamentis<br />

janmrTelobis dacvisa<br />

da socialur sakiTxTa<br />

komitetis Tavmjdomare<br />

fraqcia `nacionaluri<br />

moZraoba _ demokratebi~<br />

aseve Zalze mniSvnelovania siRaribis zRvars qvemoT myofi mosaxle-<br />

obis samedicino dazRvevis programa _ axali socialuri politikis<br />

erT-erTi mTavari mimarTuleba. socialuri dacvis am meqanizmis SemoRe-<br />

ba politikuri gadawyvetileba iyo. es programa gulisxmobs sxvadasxva<br />

socialuri kategoriisaTvis ara mcire daxmarebas, aramed saWiroebis<br />

mixedviT saxelmwifo resursebis koncentrirebas. programa Seexeba yve-<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

105<br />

2007


2007<br />

weli<br />

`qveynisaTvis namdvilad kargia,<br />

rodesac biujetis miReba<br />

wlis bolomde xdeba, magram<br />

ara ise, rom mere yovel Tve<br />

cvlileba Sediodes. piradad<br />

me saSineleba ar mgonia, Tuki<br />

biujetis miReba gadaideba.<br />

amiT kanoni ar dairRveva,<br />

radgan aseT SemTxvevebs<br />

kanoni iTvaliswinebs.<br />

sabiujeto kanonmdebloba<br />

aris Zalian faqizi, rogorc<br />

qveynis ZiriTadi safinansopolitikuri<br />

kanoni da<br />

amis dacva aris Zalian<br />

mniSvnelovani. magram jobs<br />

Cven iseT rTul viTarebaSi,<br />

rogorSic axla varT, kargad<br />

avwon-davwonoT, kargad<br />

gavTvaloT da ise miviRoT<br />

Tundac mogvianebiT. vidre<br />

miviRoT da TveSi samjer<br />

cvlileba SevitanoT. es<br />

ar aris kargi praqtika da<br />

jobs, rom am SemTxvevaSi<br />

daveTanxmoT premier-ministrs,<br />

rom saWiroa kargi gaTvla.~<br />

emzar jgerenaia<br />

eqsperti<br />

`rezonansi~<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

las, romelTac ama Tu im xarisxis, am SemTxvevaSi, jandacvasTan dakavSire-<br />

buli problemebi aqvs. momavali wlidan bevri siaxle igegmeba sadazRve-<br />

vo sistemaSi. dRes qveyanaSi ar arsebobs savaldebulo dazRvevis sistema.<br />

magram Cven vqmniT dazRveul socialur jgufebs: maT Soris arian samxe-<br />

dro mosamsaxureebi, pedagogebi, policielebi, samarTaldamcavi struq-<br />

turebis warmomadgenlebi.<br />

uaxloes sam weliwadSi dagegmilia sruliad axali, hospitaluri<br />

da pirveladi jandacvis infrastruqturis Seqmna. yvela moqalaqes _ Ra-<br />

rib-Rataks Tu mdidars _ saSualeba eqneba maRali donis dawesebulebaSi<br />

imkurnalos. es xels Seuwyobs sadazRvevo kulturis Camoyalibebas. mo-<br />

qalaqeebma winaswar unda icodnen, Tu ra saxis daxmarebis miReba SeeZle-<br />

baT. dadgeba dro, roca sadazRvevo kompaniebi Cvens moqalaqeebs ara<br />

mxolod gadaudebel SemTxvevebs daufinanseben, aramed sxvadasxva saxis<br />

gamajansaRebel centrSi momsaxurebasac.<br />

2008 wlis biujetSi gaTvaliswinebulia, gaizardos sapensio nawilis<br />

dafinanseba. minimaluri pensiis gaormagebis sakiTxi mTavrobasTan ukve<br />

SeTanxmebulia, rac Zalian did saxsrebTanaa dakavSirebuli. gaizrde-<br />

ba siRaribis zRvars qvemoT myof moqalaqeTa samedicino dazRvevis<br />

programis dafinansebac, Seicvleba kriteriumebi. 2 007 wels siRaribis<br />

zRvars qvemoT myofTa samedicino dazRvevis programa daaxloebiT<br />

40 milioni lariT finansdeboda. momaval wels es Tanxa 20 milioni<br />

lariT gaizrdeba da biujetis proeqtiSi es sakiTxebi ufro konkretulad<br />

gaiwereba.<br />

106 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

17.01.08


s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />

k o m e n t a r i<br />

nodar grigalaSvili<br />

saqarTvelos parlamentis<br />

ganaTlebis, mecnierebis,<br />

kulturisa da sportis<br />

komitetis Tavmjdomare<br />

fraqcia `nacionaluri<br />

moZraoba _ demokratebi~<br />

pirveli rigis amocana Sesrulebulia<br />

2008 wlis biujetSi socialuri sferos seriozuli cvlilebebia gaT-<br />

valiswinebuli. mniSvnelovnad gaizrdeba pensiebi da xelfasebi. minimal-<br />

uri pensiis odenoba 50 dolars gautoldeba. 2009 wlis dasawyisisTvis<br />

ki _ 100-s, rac ramdenime wlis win warmoudgenlad migvaCnda. 2003 wels<br />

nacionaluri moZraobis programa iTvaliswinebda 15 lariani pensiis<br />

gazrdas jer Tvramet, xolo Semdeg ki 28 laramde. maSin, arsebuli biu-<br />

jetis pirobebSi, metis gakeTeba warmoudgeneli iyo. am programas xalxma<br />

mxari dauWira. dRes Cven vsaubrobT minimaluri pensiis qveda zRvaris<br />

100 dolaramde matebaze, rac Seexeba pensiis momatebas staJisa da damsax-<br />

urebis mixedviT, jerjerobiT es gaTvaliswinebuli araa, radgan minim-<br />

aluri saarsebo pirobebi yvelas Tanabari unda hqondes. momavalSi, cxa-<br />

dia, pensiebi gaicema sxvadasxva kategoriis mixedviT. msgavsi cvlilebebi<br />

gaTvaliswinebulia sajaro moxeleebis, pedagogebis da sxva kategoriis<br />

muSakTa xelfasebze.<br />

pedagogis xelfasi dekembridan gaxdeba 200 lari, rac mniSvnelovani<br />

matebaa. 2008 wlis ganmavlobaSi igi kidev moimatebs. aseve gaezrdeba<br />

dafinanseba mecnierebaTa akademias, universitetebs _ rogorc<br />

kerZo, ise saxelmwifo umaRles saswavleblebs. maT eqnebaT<br />

finansebis gankargvis Tanabari pirobebi.<br />

dRes, kerZo saswavleblebTan SedarebiT, saxelmwifo umaRlesi<br />

saswavleblebi SezRudulia, kerZo saswavleblebi swavlis gadasaxadis<br />

odenobas TviTon adgenen,ramdenic saWirod miaCniaT, saxelmwifo<br />

umaRles saswavleblebs ki swavlis gadasaxads uwesebs saxelmwifo. moma-<br />

valSi isini Tavad daadeben fass TavianT Sromas, TviTon gansazRvraven<br />

swavlis gadasaxadis odenobas. warCinebul studentebs saxelmwifo<br />

gadauxdis swavlis safasurs imdens, ramdensac gansazRvravs esa Tu is<br />

s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

weli<br />

107<br />

2007


2007<br />

weli<br />

`es yvelaferi inflacias<br />

gazrdis. inflacia am<br />

dapirebis gareSec maRali<br />

iyo qveyanaSi, xolo<br />

prognozi Sesabamisad mxolod<br />

pesimisturi SeiZleba iyos:<br />

erTi xeliT mosaxleobas<br />

fuls miscemen, meore xeliT<br />

_ amoaclian, radgan Zalian<br />

maRali inflacia iqneba.<br />

lado papava<br />

`axali Taoba~<br />

saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />

umaRlesi saswavlebeli, anu nacvlad 1500 larisa gadasaxdeli Tanxa Se-<br />

iZleba iyos bevrad ufro meti. garda amisa saxelmwifo saswavlebelSi<br />

gaTvaliswinebulia 100 lariani stipendia friadosani studentebisa-<br />

Tvis. mniSvnelovani cvlilebebia socialur daxmarebebis sferoSi. ro-<br />

goricaa: 1000 lari yovel axaldabadebul bavSvisaTvis, mosaxleobis<br />

gadasvla sadazRvevo sistemaze da a.S. 70 000 pedagogs saxelmwifo dau-<br />

faravs dazRvevis fuls. sadazRvevo kompaniebSi Tavs moiyris didZali<br />

Tanxa, rac SesaZlebels gaxdis gaezardos xelfasi samedicino person-<br />

als. amuSavda umuSevarTa dasaqmebis programa. milionobiT Tanxebia<br />

gamoyofili imisaTvis, rom 100 aTas moqalaqes sami Tvis ganmavlobaSi<br />

gadavuxadoT 600 lari, TveSi 200 laris odenobiT. es programa xels<br />

Seuwyobs umuSevarTa dasaqmebas.<br />

socialuri programebi ganxorcieldeba agreTve mosaxleobis sxva-<br />

dasxva fenaSi. mxedvelobaSi maqvs usaxlkarod darCenili adamianebisa<br />

da devnilebisaTvis materialuri qonebis ufasod gadacema. 2008<br />

weli iqneba socialuri orientaciis weli. Cven safuZveli CavuyareT<br />

qveynis mSeneblobas. yvelaferi gavakeTeT imisaTvis, rom qveyana damsgavseboda<br />

normalur saxelmwifos, mosaxleobas hqonoda Suqi, gazi,<br />

infrastruqtura, bavSvebs ki normaluri pirobebi swavlisaTvis _ skolis<br />

Senobebis mowesrigeba, saskolo inventariT uzrunvelyofa da a.S.<br />

ganvlil periodSi vasrulebdiT pirveli rigis amocanebs, momavalSi<br />

vapirebT gadavideT Semdeg safexurze, roca ukve saxelmwifo izrunebs<br />

TiToeul adamianze.<br />

108 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />

5.12.07

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!