eqspertis
eqspertis
eqspertis
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
a<br />
k i t i l o p o<br />
sagareo<br />
a n i<br />
prioritetebi<br />
S a s
saxelmwifos saSinao da sagareo politika urTierTdamokidebuli<br />
da erTmaneTisagan gamomdinare procesia.<br />
miT umetes, roca qveyana, mniSvnelovani strategiuli rolisa<br />
da gamorCeuli geopolitikuri mdebareobis gamo,<br />
gamudmebiT msoflios interesisa da yuradRebis centrSia<br />
moqceuli. am dros, Sin Tu gareT, yvelaferi _ msxvilmani<br />
Tu wvrilmani, uzustes sasworze ideba da misxal-misxal<br />
iwoneba.<br />
bolo periodSi saqarTveloSi saxelmwifoebrivma azrovnebam<br />
da midgomam transformacia ganicada _ samoqalaqo<br />
sazogadoebas yvelaferi ainterebs, pasiuri<br />
mayureblis roli aRar akmayofilebs da mzad aris,<br />
gadawyvetilebebis miRebisa da ganxorcielebis siZnele,<br />
xelsuflebasTan erTad gaiziaros. `urTierTSeTanxmebis~<br />
darRvevis SemTxvevaSi ki yvelaferze pasuxi moiTxovos:<br />
rTveli, qarTuli vazis momavali, qarTuli Rvinis xarisxisa<br />
da fasis urTierTSexameba, gasaRebis bazrebi, sainvesticio<br />
da sagadasaxado garemo, sagareo orientacia da prioritetebi,<br />
saganmanaTleblo, socialuri da energetikuli<br />
programebi, sasamarTlo reforma, arCevnebi da saarCevno<br />
kodeqsi, saxelmwifoebrivi mmarTvelobisa da mowyobis<br />
formebi, meoTxe xelisuflebis ufleba-movaleobebi.<br />
saqarTvelos mier ganvlili gza, awmyo da momavali, ufro<br />
mets gvavaldebulebs. sxvas SeiZleba jerjerobiT loialuri,<br />
Serbilebuli moTxovnebi aqvs Cven mimarT, magram<br />
aucilebelia `samSoblo qveynis axleburad warmodgena:<br />
Tavisi patroni TviTon, Cveni uaRresad jiutad momTxovni<br />
xalxis pasuxis mimcemi _ TviTon, yoveli juris Cveni mtris<br />
pasuxis mimcemi _ TviTon...~ (revaz inaniSvili)
T v e l i 2 0 0 7
2007<br />
weli<br />
`am droisaTvis 22 aTasi<br />
tona yurZenia gadamuSavebuli.<br />
es aris saerTo mosavlis<br />
daaxloebiT erTi mesamedi.<br />
mdgomareobiT kmayofili var<br />
darCenili mosavlis dabinaveba<br />
unda moxdes swrafad da<br />
udanakargod. problemis<br />
Seqmnis SemTxvevaSi, amuSavdeba<br />
xilis gadamamuSavebeli da<br />
spirtis sawarmoebi, romlebic<br />
yurZens miiReben.~<br />
zurab noRaideli<br />
saqarTvelos premier-ministri<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
k o m e n t a r i<br />
saqarTvelo meRvineobis akvani<br />
`rTveli 2007~ rTul viTarebaSi mimdinareobda. ruseTis mier gamo-<br />
cxadebuli embargos gamo, Rvinis umetesi nawili ar gaiyida, amitom<br />
qarxnebi didi raodenobiT ver ibarebdnen yurZens. Tumca mosavali<br />
daubinavebeli ar darCenila _ glexobis nawilma yurZeni qarxanaSi Caa-<br />
bara, nawilma ki _ ojaxSi gadaamuSava.<br />
qarTuli Rvinis popularizaciis mizniT, mravali saintereso Ro-<br />
nisZiebaa dagegmili, Tundac meRvineTa kongresi, romlis Catarebac, Cveni<br />
komitetis iniciativiT, 2010 wlisTvisaa dagegmili. aseTi mniSvnelovani<br />
RonisZieba postsabWour sivrceSi mxolod erTxel TbilisSi 1962 wels<br />
Catarda. misasalmebelia, rom 48 wlis Semdeg igi kvlav saqarTveloSi<br />
gaimarTeba. msofliom unda icodes _ saqarTveloSi meRvineoba sof-<br />
lis meurneobis erT-erTi umniSvnelovanesi dargia. 2008 wels vapirebT<br />
saerTaSoriso degustaciis Catarebas _ `saqarTvelo _ meRvineobis akva-<br />
ni.~ es iqneba samzadisi kongresisaTvis. es degustacia momavalSi gvinda<br />
davaregistriroT meRvineobis saerTaSoriso organizaciaSi _ OIV.~<br />
degustaciis SeEmdgom igi am organizaciis egidiT gaxdeba tradiciuli<br />
regionaluri degustacia _ `saqarTvelo _ meRvineobis akvani.~ parale-<br />
lurad am degustaciisa moewyoba gamofena. es RonisZieba tardeba 5-7 iv-<br />
niss TbilisSi, masSi monawileobas miiReben moldaveTis, krasnodaris<br />
mxaris, yirimis, daRestnis, inguSeTis, somxeTisa da azerbaijanis warmomadgenlebi.<br />
moviwvevT specialistebs italiidan, safrangeTidan, espaneTidan,<br />
isini Tan Camoitanen TavianTi qveynebis Rvinis nimuSebs. saqarTvelos<br />
Rvinis kompaniebs, Tu surT daafiqsiron Tavisi produqciis maRali<br />
xarisxi, eqnebaT SesaZlebloba warmoadginon Rvinis ramdenime nimuSi.<br />
msgavsi degustacia-gamofena saqarTveloSi arasdros Catarebula. Cveni<br />
komiteti grZnobs am did pasuxismgeblobas da aqedanve viWerT Tadarigs:<br />
vamzadebT bukletebs, sigelebs, medlebs. samuSao Zalian bevria.<br />
degustaciaSi monawileoben ruseTidan mowveuli eqspertebic, romlebic<br />
58 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
murman quriZe<br />
saqarTvelos parlamentis agrarul sakiTxTa<br />
komitetis Tavmjdomaris moadgile<br />
fraqcia `nacionaluri moZraoba _ demokratebi~
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
kargad icnoben Cvens meRvineobas da pativs scemen qarTul produqcias.<br />
saqarTvelo miCneulia meRvineobis uZveles qveynad, amitom vuwodeT am<br />
RonisZiebas `saqarTvelo _ meRvineobis akvani~. swored am dasaxelebiT<br />
ganTavsdeba igi Cvens veb-gverdebze. cnobilma `vainraiterma~ hiu jonson-<br />
ma, romelic meRvineobis gurud iTvleba, Seqmna msoflio Rvinis atlasi,<br />
romelSic aRiniSna: savaraudod Rvino mTel evropasa da, maT Soris sa-<br />
frangeTSic, saqarTvelodan gavrcelda. aman gaaRviva interesi qarTuli<br />
Rvinisadmi. qveyanas, romelic meRvineobis did tradiciebze pretenzias<br />
acxadebs, maRali xarisxis produqcia unda hqondes. 2004 wlis bolos,<br />
baltiispireTSi vizitis dros, prezidentma damavala, sastiki brZola<br />
gamogvecxadebina qarTuli Rvinis falsifikaciisaTvis. es CemTvis sasiamovno<br />
davaleba iyo: maqvs ra didi praqtikuli da samecniero gamocdileba<br />
am dargSi. Cven bevri vimuSaveT adgilwarmoSobis dasaxelebis Rvinoebis<br />
zonebis dasadgenad. `vazisa da Rvinis Sesaxeb~ arsebul kanonSi<br />
SevitaneT mravali cvlileba da damateba im mizniT, rom gaumjobesdes<br />
Rvinis xarisxi da vebrZoloT falsifikacias. moxda kanonis saerTaSoriso<br />
normebsa da evrokavSiris debulebebTan integrireba Cveni TviTmyofadobis<br />
gaTvaliswinebiT. TviTmyofadoba da xarisxi aris is Ziri-<br />
Tadi faseuloba, riTac yuradReba unda miviqcioT msoflioSi.<br />
dRis wesrigSi dgas aranakleb mniSvnelovani sakiTxi _ saqarTveloSi<br />
Rvinis turizmis mowyoba. am mimarTulebiT muSaoba ukve dawyebulia da,<br />
vfiqrob, igi ufro mimzidvels gaxdis Cvens qveyanas turistebisaTvis. isini<br />
aucileblad dainteresdebian Rvinis turizmiT da saqarTvelos im kuTxes,<br />
sadac maRali xarisxis Rvinos awarmoeben, mravali stumari eyoleba. faqtobrivad,<br />
revoluciuri gadawyvetilebebia miRebuli _ adgilwarmoSobis<br />
dasaxelebis Rvinoebze gansakuTrebuli kontrolia dawesebuli. amJamad<br />
ukve funqcionirebs ramdenime akreditebuli laboratoria, romelSic<br />
Rvinoebi, Sida Tu gare bazarze moxvedramde, mowmdeba. kvlav SemoviReT<br />
savaldebulo degustacia, romelic karga xania ignorirebuli iyo. Rvino<br />
veRar moxvdeba adgilobriv Tu saerTaSoriso bazarze, Tu ar miiRebs<br />
gamocdis oqms da ar gaivlis saTanado degustacias. mxolod amis Semdeg<br />
aris nebadarTuli Rvinis realizacia. Semowmeba savaldebulia adgilwarmoSobis<br />
dasaxelebis RvinoebisaTvis, nebayoflobiTia danarCenebisaTvis.<br />
darwmunebuli var, yvela ecdeba am gzis gavlas, radgan Semowmebul Rvinos<br />
gaukeTdeba specialuri holograma warweriT _ `mowonebulia.~ esec revoluciuri<br />
gadawyvetilebaa. cvlilebebi da damatebebia adgilwarmoSobis<br />
axali zonebis Camosayalibeblad, romelic fizikur an iuridiul pirs<br />
saSualebas aZlevs, imave zonaSi daafiqsiros axali adgilwarmoSobis<br />
dasaxelebis Rvino, romelzec mas eqneba eqskluziuri ufleba. aseTi praqtika<br />
danergilia safrangeTSi, romelic adgilwarmoSobis dasaxelebis<br />
Rvinoebis SemomRebad iTvleba. daaxloebiT 60 wlis win moxda am mimarTulebiT<br />
Rvinoebis klasifikacia. postsabWour sivrceSi saqarTvelom<br />
pirvelma daiwyo am gziT muSaoba. dReisaTvis Cveni Tvrameti adgilwarmoSobis<br />
dasaxelebis Rvino daregistrirebulia lisabonSi, es cifri<br />
male gaizrdeba. lisabonis xelSekruleba gvTavazobs geografiuli aRniSvnebis<br />
yvelaze Zlier dacvas. misi xelmowerisas gaTvaliswinebulia<br />
samrewvelo sakuTrebis parizis konvenciis punqti 19. masSi gamoyenebuli<br />
cnebaa `adgilwarmoSobis dasaxeleba~ rogorc geografiuli aRniSvnebis<br />
sapirispiro cneba, romelic ixmareba TRIPs-Si (SeTanxmeba inteleqtualuri<br />
sakuTrebis uflebebis vaWrobasTan dakavSirebul aspeqtebze), romelic<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
59<br />
2007<br />
`mosavals 200 aTas tonas<br />
elodebian, romelsac 50-mde<br />
yurZnis gadamamuSavebeli<br />
kompania ibarebs.<br />
qarTvel meRvineTa<br />
gancxadebiT, yurZenze<br />
fasis dacema ruseTis<br />
mier dawesebulma embargom<br />
gamoiwvia, qarxnebs guSin<br />
warmoebuli Rvinis realizeba<br />
ver mouxdeniaT, isini mxolod<br />
sakuTar venaxebs krefen da<br />
wlis marags amiT avseben.~<br />
`24 saaTi~
2007<br />
weli<br />
`2006 wels saqarTvelodan<br />
sxvadasxva qveyanaSi 19<br />
524 000 boTli Rvino iyo<br />
eqsportirebuli. aqedan 12<br />
793 128 boTli ruseTze<br />
modioda. 2007 wlis 6 Tvis<br />
monacemebiT, saqarTvelodan<br />
6 milioni boTli Rvinoa<br />
eqsportirebuli. am etapze<br />
qarTuli Rvinis eqsportis<br />
yvelaze didi moculoba<br />
ukrainaze modis, meore<br />
adgilzea yazaxeTi, xolo<br />
mesameze _ latvia, meoTxe<br />
da mexuTe adgilebzea<br />
poloneTi da amerika. sul<br />
saqarTvelodan Rvinis<br />
eqsporti 29 qveyanaSi<br />
ganxorcielda.<br />
soflis meurneobis<br />
saministros monacemebiT,<br />
saqarTveloSi sul 218<br />
alkoholuri sasmelebis<br />
kompaniaa registrirebuli.<br />
realurad 180 muSaobs.<br />
produqciis eqsports 135<br />
eweva da qarTuli Rvino 38<br />
qveyanaSi gadis.<br />
eqspertebis SefasebiT,<br />
qarTuli Rvinos evropis<br />
bazarze soliduri niSis<br />
dakavebis Sansi aqvs.~<br />
`24 saaTi~<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
nasesxebia franguli kanonmdeblobidan da ganisazRvreba, rogorc `war-<br />
moSobis qveynis,~ regionis an mdebareobis aRniSvna, romlis meSveobiTac<br />
ikveTeba, rom produqti momdinareobs am adgilidan da misi xarisxi an<br />
maxasiaTeblebi damokidebulia geografiul garemoze, maT Soris bune-<br />
briv da adamianur faqtorebze. mxolod maRalxarisxovani produqciiT<br />
SevZlebT gajerebul msoflio bazarze Cveni adgilis damkvidrebas. sayo-<br />
velTaod cnobilia: msoflioSi Rvinis produqcia imdenad Warbia, rom<br />
iseT qveynebsac ki, rogoric safrangeTi, italia da espaneTia, Rvinis realizaciis<br />
problema aqvT.<br />
Rvinis turizmic, axlo momavalSi Rvinis fass realurs gaxdis. yuradReba<br />
mieqceva mxolod maRalxarisxian yurZnis jiSebs. iq, sadac sabWoTa periodSi<br />
ZaldatanebiT gaSenda venaxebi da maRalxarisxiani mosavali ar modioda,<br />
dargaven im adgilisaTvis misaReb uxvmosavlian jiSebs. mniSvnelovania<br />
vazisa da Rvinis departamentSi _ `samtrestSi~ _ sainformacio bankis Seqmna,<br />
romlis gverdis avliT veravin awarmoebs Rvinos da ver SeZlebs bazarze<br />
gasvlas. aucilebeli iqneba, yvela warmoebam warmoadginos informacia,<br />
Tu sad ra raodenobis yurZeni SeiZina da ra raodenobis Rvino daamzada.<br />
amis Semdeg yvela moZraoba unda aisaxos sainformacio bankSi. igi kontrolis<br />
erT-erTi yvelaze didi berketi gaxdeba. Tavis droze falsifikacia<br />
safrangeTSic yvaoda, magram dRes yvela gza daketilia. cdiloben, produqcia<br />
naturaluri da maRali xarisxis iyos, warmatebiT moaxdinon misi realizacia<br />
da aRebuli Tanxa meRvinesac eyos da mevenaxesac.<br />
Cven mier miRebuli kanoni moswonT keTilsindisier mewarmeebs, Tumca<br />
arian mowinaaRmdegenic. falsifikaciis magaliTia 10 milionze meti<br />
boTli `xvanWkara,~ romelic isxmeboda gasul wlebSi _ es SeuZlebelia.<br />
momavalSi `xvanWkaris~, aseve sxva adgilwarmoebis dasaxelebis Rvinoebis<br />
dasamzadebeli mosavali limitirebuli gaxdeba da faszec aisaxeba.<br />
raWaSi Casul turists saSualeba eqneba, daeswros yurZnis gadamuSavebis<br />
process da adgilze SeiZinos Rvino. Tu Tbilisel meRvineebs eqnebaT<br />
survili, asortimentSi hqondeT `xvanWkara,~ keTili inebon da adgilze<br />
Rvinis qarxnebTan erToblivad Camoasxan an mza produqti SeiZinon.<br />
minda gamovxato Cemi uaryofiTi damokidebuleba venaxebis privatizaciasTan<br />
dakavSirebiT. samwuxarod, usasyidlod darigebuli venaxebis umetesoba<br />
ganadgurda. kargma meurnem mouara, zogierTma ki venaxi aCexa, mis nacvlad<br />
sxva kultura gaaSena an samosaxlod gamoiyena. kargi iyo, gadmogveRo<br />
im qveynebis magaliTi, sadac koleqtiuri meurneobis nacvlad saaqcio sazogadoebebi<br />
Camoyalibda. xalxs daurigda aqciebi da ara venaxebi. amiT<br />
SenarCunda infrastruqtura _ am dargisaTvis saWiro teqnika.<br />
falsifikaciis definicia kanonSi pirvelad Cven CamovayalibeT. dRes<br />
ukve SeiZleba gavmijnoT falsificirebuli, daavadebuli an arakondiciuri<br />
Rvinoebi. falsifikacia sisxlis samarTlis danaSaulia da seriozuli<br />
sasjelia gaTvaliswinebuli. momavalSi, Cven mier miRebuli kanonis<br />
Tanaxmad, ara mgonia, vinmes falsificirebuli Rvinis warmoebis survili<br />
gauCndes.<br />
rac Seexeba qarTuli Rvinis `promouSens,~ pirvel rigSi aqcenti keTdeba<br />
saqarTvelos klimaturi pirobebisa da meRvineobis zonebis specifikurobaze,<br />
aseve qarTuli vazis jiSebis unikalurobaze.<br />
60 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
15.01.08
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
k o m e n t a r i<br />
meRvineoba _ ualternativo dargi<br />
saqarTvelo tradiciulad mevenaxeobisa da meRvineobis qveyanaa _ sak-<br />
marisia iTqvas, rom saqarTveloSi 500-mde yurZnis jiSi xarobda.<br />
samwuxarod, wlebis ganmavlobaSi zogierTi ganadgurda, rogorc<br />
unda vakritikoT komunisturi reJimi, im periodSi seriozuli nabijebi<br />
gadaidga qveyanaSi mevenaxeobis aRsadgenad. Seiqmna mevenaxeoba-meRvineo-<br />
bis samecniero-kvleviTi instituti, aq am dargis cnobili specialistebi<br />
iyvnen Tavmoyrili. gatarebuli RonisZiebis Sedegad, saqarTveloSi<br />
yurZnis mosavalma 450-500 aTas tonas miaRwia da qarTulma Rvinoebma,<br />
koniakma, msoflioSi gaiTqva saxeli. 1963 wels saqarTveloSi pirvelad<br />
Catarda msoflio meRvineobis kongresi da Zalian didi rezonansi<br />
gamoiwvia rogorc yofil sabWoTa kavSirSi, aseve mTel msoflioSi. qa-<br />
rTulma Rvinom konkurencia gauwia frangul, italiur, argentinul da<br />
sxva qveynebSi warmoebuli cnobili Rvinoebis markebs. qarTulma Rvinom<br />
da koniakma SeaRwia evropis bazarze, ramdenime welSi ki daipyro ruse-<br />
Tis bazari. samwuxarod, sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg, Cveni xelisu-<br />
flebis ususuri ekonomikuri politikis Sedegad, praqtikulad daingra<br />
didi potencialis mqone soflis meurneobis wamyvani dargebi, maT So-<br />
ris mevenaxeoba-meRvineobisac.<br />
Tamaz yaWeiSvili<br />
fraqcia `mrewvelebi~<br />
saxelmwifo regulirebis gareSe sabazro ekonomikaze gadasvlam am<br />
dargSi Seuqcevadi damangreveli procesebi warmoSva. qveyanaSi falsifi-<br />
cirebuli Rvinoebis warmoebam katastrofuli xasiaTi miiRo, amgvarma<br />
produqciam SeaRwia ruseTis bazarze, didi odenobiT falsificirebuli<br />
qarTuli Rvinoebi: `qinZmarauli,~ `xvanWkara,~ `mukuzani,~ `winandali~<br />
da sxva isxmeboda moldaveTSi, bulgareTSi da TviT ruseTSic, ramac,<br />
qarTul-rusuli urTierTobis daZabvis fonze, ruseTis xelisuflebas<br />
ubiZga aekrZala qarTuli produqciis miwodeba ruseTis bazarze _<br />
gamoecxadebina embargo.<br />
bolo periodSi xelisuflebam radikaluri nabijebi gadadga dargSi<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
61<br />
2007
2007<br />
weli<br />
`italiaSi, samxreT tirolis<br />
qalaq meranoSi `Rvinisa da<br />
kulinariis saerTaSoriso<br />
festivali~ gaimarTa, sadac<br />
qarTuli Rvinis kompaniebi iyo<br />
warmodgenili.<br />
organizaciaSi gawevrianebiT<br />
qarTuli Rvinis prestiJi da<br />
cnobadoba msoflios bazarze<br />
kidev ufro gaizrdeba,<br />
qarTuli mevenaxeobis<br />
ganviTarebisaTvis ormxrivi<br />
proeqtebi ganxorcieldeba, _<br />
acxadeben saqarTvelos<br />
delegaciis wevrebi.<br />
`Rvinisa da kulinariis<br />
saerTaSoriso festivali~ _<br />
es iyo qarTuli Rvinoebis<br />
pirveli wardgena evropis<br />
am prestiJul festivalze.<br />
msoflio sazogadoebam<br />
qarTuli delegaciisagan<br />
erTxel kidev Seityo, rom<br />
saqarTvelo meRvineobis akvania<br />
da rom swored saqarTveloSi<br />
aRmoaCines arqeologebma<br />
msoflioSi yvelaze uZvelesi<br />
vazi, romlis asakic 7000<br />
welia.<br />
festivalze aRiniSna, rom<br />
kavkasia, sadac saqarTvelo<br />
mdebareobs, da alpebi,<br />
sadac samxreT tirolia<br />
ganTavsebuli, msgavsi<br />
klimaturi pirobebiT<br />
xasiaTdeba. iTqva isic, rom am<br />
regionSi moyvanili yurZnis<br />
Rvino Tavisi TvisebebiT<br />
saukeTesoa msoflioSi<br />
gavrcelebul Rvinoebs Soris.~<br />
saqarTvelos soflis<br />
meurneobis saministros<br />
gancxadebidan<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
arsebuli mdgomareobis gamosasworeblad: parlamentma miiRo kanoni<br />
`Rvinisa da vazis Sesaxeb.~ gatarda saTanado zomebi falsifikaciis winaaRmdeg,<br />
daiwyo qarTuli vazis aRorZinebis procesi. saxelmwifo struqturebma<br />
yvelaferi unda gaakeTon qarTuli RvinisaTvis axali bazrebis<br />
mosapoveblad da tradiciuli rusuli bazris dasabruneblad. analogiur<br />
situaciaSi myofma moldaveTma es SesZlo.<br />
mevenaxeebs saxelmwifos mxridan unda hqondeT seriozuli motivacia<br />
da xelSewyoba. wlevandelma rTvelma gviCvena, rom saxelisuflo struqturebma:<br />
soflis meurneobis, ekonomikuri ganviTarebisa da finansTa<br />
saministroebma ver gaarTvus Tavi dakisrebul amocanas. Rvinis axali bazrebis<br />
mopoveba mTlianad gadaabares Rvinis mwarmoebel firmebs, fermerebsa<br />
da Rvinis qarxnebs droulad ar gamouyves sakmarisi odenobiT<br />
dabalprocentiani kreditebi, rom araferi vTqvaT subsidiebze, romlebsac<br />
evrogaerTianebis wevr, Cvenze ganviTarebul qveynebs, rogorc wesi,<br />
yovel sezonze eZlevaT. saerTod gaugebaria soflis meurneobis saministros<br />
funqcia, romlis mesveurebi am dargSi politikis gatarebisa da<br />
prevenciuli zomebis SemuSavebis nacvlad, moumzadebeli rTveliT aRSfoTebuli<br />
fermerebisa da glexebis daSoSminebas undebian.<br />
soflis meurneobis dargSi moRvawe cnobili mecnierebisa da specialistebis<br />
azriT, saqarTveloSi da, gansakuTrebiT kaxeTSi, vazisa da Rvinis<br />
mrewvelobas alternativa ar gaaCnia da qveynis ekonomikis ganviTarebisaTvisac<br />
udidesi potenciali aqvs.<br />
mizanSewonilad migvaCnia, soflis meurneobis saministrom umokles<br />
vadaSi warudginos mTavrobas saqarTveloSi mevenaxeoba-meRvineobis ganviTarebis<br />
saxelmwifo nacionaluri programa, romelSic asaxuli iqneba<br />
am dargis aRorZinebis RonisZiebaTa nusxa _ finansuri wyaroebi, sadaz-<br />
Rvevo sistema, gasaRebis bazari da sxva.<br />
6.12.07<br />
62 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i
s a a r C e v n o k o d e q s i<br />
a r C e v n e b i
2007<br />
weli<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
i n t e r v i u<br />
64 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
pavle kublaSvili<br />
saqarTvelos parlamentis regionuli politikis,<br />
TviTmmarTvelobis da maRalmTiani regionebis<br />
komitetis Tavmjdomare<br />
imedia, konsensusamde mivalT<br />
fraqcia `nacionaluri moZraoba _ demokratebi~<br />
_ batono pavle, noember-dekemberSi saarCevno kodeqsSi mniSvnelova-<br />
ni cvlilebebi Sevida, saprezidento arCevnebis dros albaT praqtiku-<br />
lad gamoikveTa maTi av-kargi...<br />
_ me vfiqrob, am cvlilebebis meSveobiT kodeqsis normebi daixvewa,<br />
rogorc saarCevno administraciis dakompleqtebis, ise teqnikuri mimar-<br />
TulebiT. arCevnebisaTvis aRdgenilma damatebiTma siebma saSualeba mogvca,<br />
registraciis adgilis mixedviT saarCevno ubanze mosul yvela amomrCev-<br />
els, miuxedavad imisa siaSi iyo Tu ara, esargebla xmis micemis uflebiT.<br />
Sesabamisad, gamoiricxa yovelgvari gaugebroba siebSi yofna-aryofnasTan,<br />
anu xmis micemis SezQ QRudvasTan dakavSirebiT. samomavlod kvlavac bevri<br />
sakiTxis dazusteba mogviwevs: ganvlilma saprezidento arCevnebma gviCvena,<br />
rom calkeuli sakiTxis reglamentaciaa saWiro: Tundac videokamerebis<br />
Canawerebis gamoqveynebis wesis _ ra formiT unda warudginon ganacxadi<br />
videokameris Canaweris gamosaqveyneblad, ra SemTxvevaSi aqvs amis moTx-<br />
ovnis ufleba damkvirvebel organizaciasa Tu saarCevno subieqtis warmo-<br />
madgenels. aseve mniSvnelovania maJoritaruli arCevnebis sakiTxi. amaze<br />
didi xania Cvens oponentebTan erTad vmsjelobT. euTos damkvirveblebisa<br />
da eqspertebis monawileobis garkveuli variantebi SemuSavebulia, Tumca<br />
dReisaTvis saboloo Sejerebuli pozicia ar gvaqvs. imedia, konsensusamde<br />
mivalT, SevqmniT yvela politikuri partiisaTvis misaReb models.<br />
Zalze mniSvnelovania barieris sakiTxic. Cven mier inicirebuli sakon-<br />
stitucio cvlilebebis proeqti iTvaliswinebs 5%-mde dawevas. ramdenime<br />
opoziciur gaerTianebas surs 7%-iani barieris SenarCuneba. maTi azriT,<br />
barieris daweva mxolod xelisuflebisa da saparlamento umravleso-<br />
bisTvisaa xelsayreli. Tu opozicia mosazrebas ar Seicvlis, maRali<br />
barieri SenarCundeba. me vfiqrob, 7% ar unda daiwios. saboloo vari-<br />
ants politikuri dialogis Sedegad SevimuSavebT.
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
_ saparlamento arCevnebamde darCenili dro sakmarisia imisaTvis,<br />
rom politikurma partiebma Tu moZraobebma sakuTari Zalebis Sefaseba<br />
da blokebad Camoyalibeba moaswron?<br />
_ vvaraudobT, rom saarCevno kanonmdeblobasTan dakavSirebuli<br />
yvela sakiTxis ganxilva, maT Soris barierisa, ianvris bolodan<br />
daiwyeba da Tebervlis miwuruls, upirobo moTxovnebis garda,<br />
ZiriTad principul sakiTxebze SevTanxmdebiT. dialogSi monawile<br />
Zalebma unda gamoxaton politikuri kompromisisTvis mzadyofna,<br />
raTa miRweuli SeTanxmeba yvelasaTvis sasurveli iyos.<br />
_ saprezidento arCevnebis dros opozicia ukmayofilebas gamoxat-<br />
avda mediasaSualebebis gamoyenebis araTanabari pirobebis gamo, am mxriv<br />
Seva Tu ara cvlileba saarCevno kodeqsSi?<br />
_ amasTan dakavSirebiT SemiZlia giTxraT Semdegi: ufaso winasaarCevno<br />
reklamis gaSvebis valdebuleba ekisreba mxolod saerTo mauwyeblis<br />
licenziis mqone mediasaSualebas. es SemuSavebulia Cveni xelisuflebis<br />
pirobebSi. manamde msgavsi araferi arsebobda. Cven kanonmdeblobiT<br />
davavaldebuleT kerZo kompaniebi, saarCevno periodSi kvalificiuri<br />
subieqtebisaTvis sareklamo dro ufasod daeTmoT. magram es moTx-<br />
ovna ar gavrcelda adgilobriv mauwyeblebze, radganac maTi licenziis<br />
masStabi da farglebi gansxvavebulia. saerTo mauwyeblebis licenzie-<br />
bis gadamowmeba Sesabamis maregulirebelSi nebismier pirs SeuZlia. Tu<br />
romelime maregulirebelma kvalificiur subieqts Tavis eTerSi ufaso<br />
sareklamo drois daTmobaze uari ganucxada, am faqtTan dakavSirebiT,<br />
bunebrivia, reagireba iqneba, magram ramdenadac CemTvis cnobilia, msgavsi<br />
darRvevebi ar yofila.<br />
_ sakamaTo iyo administraciuli resursebis gamoyenebis sakiTxic...<br />
_ amaze marTlac bevrs saubrobdnen, magram yvelam unda naxos saarCevno<br />
kodeqsis Canaweri, amasTan dakavSirebiT garkveviT weria: ministri aris<br />
politikuri Tanamdebobis piri, mas aranairi formiT ar ezRudeba wi-<br />
nasaarCevno kampaniaSi monawileobis ufleba. es ar ukavSirdeba arc mis<br />
samuSao an saSvebulebo dros, arc sxva raimes _ aseTi SezRudva ar ar-<br />
sebobs. Sesabamisad: politikuri Tanamdebobis pirebi Tavisuflad mon-<br />
awileoben saarCevno kampaniaSi da es logikuricaa, saxelisuflo da ar-<br />
asaxelisuflo gunds unda hqondes Tanabari SesaZlebloba awarmoos<br />
winasaarCevno agitacia da Tavisi upiratesoba daumtkicos sazogadoebas.<br />
_ saparlamento arCevnebTan dakavSirebiT did interess iwvevs maJo-<br />
ritarTa arCevis wesi...<br />
_ jerjerobiT amasTan dakavSirebiT saboloo poziciebi Camoyal-<br />
ibebuli ar aris. Cven vixilavT ramdenime variants. ar minda, winaswar<br />
gavaxmauro gansaxilveli mosazrebebi da zepiri gancxadebebiT ziani<br />
mivayeno dialogis formats. davelodoT SeTanxmebul pozicias da,<br />
Tuki SeTanxmeba moxerxdeba, Semdeg gavakeToT komentari. Tebervlis da-<br />
sawyisSi Cven saboloo varianti unda gvqondes, radganac, sacaa gazafxuli<br />
kars mogvadgeba, arCevnebi ki aucileblad gazafxulze unda gaimarTos,<br />
rogorc es plebiscitiT gadawyvita qarTvelma xalxma.<br />
1.02.08<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
65<br />
2007<br />
`arCevnebi nebismier qveyanaSi<br />
didi gamowvevaa. darwmunebuli<br />
var, demokratiuli<br />
arCevnebis Catareba, rogorc<br />
xelisuflebis, ise opoziciiis<br />
interesebSia.~<br />
maTias iorSi<br />
evrosabWos saparlamento<br />
asambleis sadamkvirveblo<br />
misiis xelmZRvaneli<br />
`24 saaTi~<br />
`darwmunebuli var, es<br />
arCevnebi saqarTveloSi<br />
demokratiis ganviTarebas,<br />
gaZlierebasa da qarTuli<br />
demokratiuli saxelmwifos<br />
Camoyalibebas mniSvnelovnad<br />
Seuwyobs xels... 6 ianvars<br />
gveqneba saSualeba, mTel<br />
saqarTvelos ara romelime<br />
kandidatis, aramed<br />
demokratiis gamarjveba<br />
mivulocoT.~<br />
diter bodeni<br />
euTos damkvirvebelTa misiis<br />
xelmZRvaneli
2007<br />
weli<br />
`saqarTvelom warmatebiT<br />
gaarTva Tavi reformebs da es<br />
mxolod samxedro sferos ar<br />
exeba. saqarTvelom agreTve<br />
daamtkica, rom mas SeuZlia<br />
samarTliani, obieqturi<br />
arCevnebis Catareba. imedi<br />
maqvs, momavali saparlamento<br />
da saprezidento arCevnebzec<br />
igive ganmeordeba.~<br />
iap de hoop sxeferi<br />
natos generaluri mdivani<br />
`savaraudoa, rom mixeil<br />
saakaSvili ianvarSi<br />
gaimarjvebs saprezidento<br />
arCevnebze. da es Tu ase<br />
moxdeba, es qarTuli<br />
opoziciis uunarobis Sedegi<br />
iqneba.~<br />
`eqspert onlaini~<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
k o m e n t a r i<br />
Cven mivaRwieT mets, vidre viTxovdiT<br />
am xelisuflebam mosvlis dRidan daiwyo saarCevno kodeqsis cvli-<br />
lebebi _ gauaresebis mxriv: pirvel rigSi, saarCevno administraciis<br />
erTpartiuli wesiT dakompleqteba da amas profesiuli niSniT dakom-<br />
pleqtebul saarCevno administracias uwodebdnen, faqtobrivad ki na-<br />
cionaluri moZraobis saarCevno administracia miviReT _ centralur,<br />
saolqo da saubno doneze. amas mohyva maJoritaruli arCevnebis nawilis<br />
proceduruli sakiTxebis seriozuli cvlileba da SevardnaZis xelisuflebisdroindeli<br />
saarCevno kodeqsi, romelic daxvewilobiTa da<br />
demokratiulobiT isedac ar gamoirCeoda, saakaSvilis xelisuflebis<br />
pirobebSi jojoxeTur dokumentad iqca. periodulad es opoziciuri Zalebis<br />
seriozul protestsa da mRelvarebas iwvevda. Cvenma politikurma<br />
Zalam 2006 wlis adgilobriv arCevnebs boikoti gamoucxada (moqmedi saarCEevno<br />
kodeqsi TanamSromlobis aranair Sans ar iZleoda). Tu adgilobrivi<br />
arCevnebi boikotis saSualebas iZleva, saparlamento da saprezidento<br />
arCevnebi politikur organizaciebs amgvar arCevans aRar utovebs.<br />
amitom politikur organizaciaTa erTianobam 2007 wlis 12 ivliss miiRo<br />
memorandumi, romelSic, saarCevno kodeqsSi Sesatan sxva cvlilebebTan<br />
erTad, gamovkveTeT ori Tema: saarCevno administraciis dakompleqtebis<br />
dros partiuli interesebis gaTvaliswineba da maJoritaruli sistemis<br />
Secvla. saubari iyo saarCevno barieris 5%-mde dawevazec. xuT welze metia,<br />
saerTaSoriso organizaciebi Zvelsa Tu axal xelisuflebas eubnebian:<br />
ar SeiZleba aseTi saarCevno barieri arsebobdes demokratiaze pretenziis<br />
mqone qveyanaSi. am mniSvnelovan sakiTxebTan erTad, evrosabWosa<br />
da euTos iniciativiT, muSa jgufis formatSi, Tve-naxevris ganmavlobaSi<br />
Cven davayeneT naklebi mniSvnelobis, magram sayuradRebo sakiTxebi. xelisuflebis<br />
mier opoziciis mosazrebebis absoluturma ignorirebam,<br />
66 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
mamuka kacitaZe<br />
fraqcia `memarjvene opozicia~
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
opozicia aiZula uari eTqva am samuSao jgufis formatze da gadasuliyo<br />
sxva tipis moqmedebaze _ Seeqmna memorandumi da miemarTa saerTaSoriso<br />
organizaciebisa da diplomatiuri korpusisaTvis, gaecxadebina _ arCev-<br />
nebi saqarTveloSi seriozuli problemaa, ramac SeiZleba sazogadoebis<br />
ganxeTqileba gamoiwvios!<br />
oqtomber-noemberSi ganviTarebuli movlenebis dros wamoyenebuli<br />
oTxi moTxovnidan, opoziciis mxridan samuSao jgufSi sami aqtiurad ganixileboda:<br />
arCevnebis TariRis gansazRvra (Cven amas Tavidanve vaprotestebdiT,<br />
rom parlamentma xelovnurad gaigrZela uflebamosilebis<br />
vada), saarCevno administraciis sakiTxi da maJoritaruli sistema; meo-<br />
Txe iyo politpatimrebis Tema. mRelvareba xelisuflebis umoqmedobam<br />
da politikur dialogze uaris Tqmam gamoiwvia. amis paralelurad, Cveni<br />
xelisuflebis warmomadgenlebi daibares (am sityvis pirdapiri mniSvnelobiT)<br />
saerTaSoriso organizaciebSi da uTxres: Tu am sakiTxebTan<br />
dakavSirebiT ar moxdeba gonivruli, logikuri kompromisi, qveyanaSi<br />
seriozuli politikuri problemebi geliTo. amis Sedegad oqtombris<br />
bolos saarCevno administraciasa da maJoritarul sistemasTan dakavSirebuli<br />
sakiTxebi mogvarda, anu xelisuflebam gaiziara opoziciis<br />
azri, Tumca ver SevTanxmdiT arCevnebis TariRze da maSin `axalma memarjveneebma~<br />
SevTavazeT xelisuflebas referendumi. amas mohyva cnobili<br />
movlenebi, romelTa dasrulebis Semdeg vigebT, rom saprezidento ar-<br />
Cevnebi ianvarSi imarTeba _ prezidenti TviTon gamodis plebiscitisa da<br />
gazafxulze saparlamento arCevnebis Catarebis iniciativiT.<br />
saarCevno administraciis dakompleqtebis wesi icvleba ise, rogorc<br />
Cven viTxovdiT, nawilobriv icvleba maJoritaruli sistemis arCevis<br />
wesic, xuT procentamde iwevs saarCevno barieri. kidev ormocdaeqvsi<br />
cvlileba Sedis saarCevno kodeqsSi. Cven mivaRwieT imaze mets, vidre<br />
viTxovdiT.<br />
zogierT sakiTxze mainc ver SevTanxmdiT, magaliTad, mravalmandatian<br />
maJoritarul olqze, saolqo saarCevno komisiis partiuli wesiT<br />
dakompleqtebis wesze, Tumca vipoveT kompromisi: saolqo saarCevno<br />
komisiis kompetenciis nawili ceskos davakisreT, nawili _ saubnos.<br />
2005 welidan dRemde, centraluri saarCevno komisiis dakompleqtebis<br />
wesis SecvliT dawyebuli, opoziciam seriozuli dapirispirebis, Sromis,<br />
saerTaSoriso organizaciebisa da qarTuli sazogadoebis CarTvis<br />
meSveobiT, miaRwia imgvar saarCevno kanons, romelic saarCevno period-<br />
Si, met-naklebad, Tanabar pirobebs Seuqmnis yvela politikur subieqts.<br />
2.12.07<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
67<br />
2007<br />
`rusTavelis gamziri _<br />
qarTuli demokratiis<br />
geopolitikuri centri.~<br />
gia nodia<br />
`24 saaTi~<br />
`pirvel rigSi arCevnebi<br />
unda iyos obieqturi da<br />
samarTliani, meore _ xalxma<br />
unda dainaxos, rom es<br />
marTlac asea, radgan SeiZleba<br />
iyos samarTliani arCevnebi,<br />
magram xalxma es ar daijeros,<br />
Tuki arsebobs Canafiqrebi,<br />
rom winaswar xelovnurad<br />
daiZabos situacia. es aseve<br />
winaswar, SeZlebisdagvarad,<br />
Tavidan unda iyos<br />
acilebuli.~<br />
gia nodia<br />
`axali versia~
2007<br />
weli<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
k o m e n t a r i<br />
Zalisxmeva Sedegs gamoiRebs<br />
saarCevno kodeqsis pozitiuri cvlilebebi mxolod kosmetikuria.<br />
arsebiTi cvlilebebis mizani ki, `moqalaqeTa kavSiris~ saukeTeso tradi-<br />
ciebis gaTvaliswinebiT, amomrCevlis nebis SezRudvaa. me piradad Car-<br />
Tuli viyavi saarCevno kodeqsis cvlilebebis SemuSavebis procesSi, vmonawileobdi<br />
yvela konsultaciaSi, amitom yvelaferi detalurad vici.<br />
erTi SexedviT, Seiqmna dadebiTi anturaJi: opozicias mieca centraluri<br />
saarCevno komisiaSi warmomadgenlobis ufleba, magram Svidi _ eqvsze,<br />
anu mmarTvel partias yvela gadawyvetilebis miReba SeuZlia, xolo sxvadasxva<br />
politikur partias araviTari berketi ar aqvs: isini mxolod komisiis<br />
sxdomebs daeswrebian da centraluri saarCevno komisiis verc<br />
erT gadawyvetilebaze gavlenis ver moaxdenen. saarCevno kodeqsis realuri<br />
cvlilebebis momcemi Sesworebebi ukiduresad negatiuria, Tundac<br />
damatebiTi siebis aRdgena. Cven yvelas gvaxsovs wlidan wlamde, arCevnebidan<br />
arCevnebamde `karuselebis~ Tema. `moqalaqeTa kavSiris~ mier arCevnebis<br />
gayalbeba Tavidan bolomde dakavSirebuli iyo damatebiT siebTan.<br />
`vardebis revoluciis~ Semdeg, 2005 wels, saarCevno kodeqsis reformis<br />
erT-erT monapovrad damatebiTi siebis gauqmeba miiCnies. es saerTaSoriso<br />
organizaciebis rekomendaciis safuZvelze moxda. axla damatebiTi<br />
siebi yovelgvari konsultaciisa da SeTanxmebis gareSe aRadgines.<br />
maisidan, saerTaSoriso organizaciebisa da politikuri partiebis<br />
warmomadgenlebTan erTad var euTos da evrosabWos im samuSao jgufebis<br />
wevri, romlebic saarCevno kodeqsis cvlilebis yvela SesaZlo variants<br />
ganixilavdnen. maSin aravis uxsenebia damatebiTi siebi. albaT imitom, rom<br />
sxva situacia iyo, dRis wesrigSi ar idga arCevnebis gayalbebis katastrofuli<br />
saWiroeba. dRes, roca ase daeca xelisuflebis reitingi, saerTaSoriso<br />
organizaciebis rekomendaciis, logikuri argumentisa da dasabuTebis<br />
gareSe, aRadgines SevardnaZisdroindeli saarCevno kanonmdebloba.<br />
68 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
kaxa kukava<br />
fraqcia `demokratiuli fronti~
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
SeiZleba igive iTqvas saarCevno ubnebze amomrCevlebis raodenobis Semci-<br />
rebazec. amas mohyva ubnebis sazRvrebisa da misamarTebis Secvla. saqarT-<br />
veloSi isedac mudmivi problemaa _ amomrCeveli ver agnebs saarCevno<br />
ubans. 2003 wlis ambebis gamomwvevi mizezi da erTgvarad mastimulirebeli<br />
faqtoric es iyo: saarCevno ubanze misul amomrCevels eubnebodnen, sxva<br />
ubanze xar registrirebulio. axali ubnebis misamarTi, araTu rigiTma<br />
amomrCevelma, xSirad saarCevno administraciis wevrebmac ar icodnen.<br />
kidev erTi: xelisuflebam, advilad asaxsneli mizezis gamo, mexuTe we-<br />
lia oTxmiliardiani biujetidan ver gamohyo sami milioni lari saarCev-<br />
no siebis sruli eleqtronuli versiis Sesadgenad, raTa amomrCevelTa<br />
siebi daemTxves iusticiis saministros monacemebs, anu yvela amomrCevels<br />
mieniWos unikaluri saidentifikacio kodi. imis gamo, rom Cven xmas kvlav<br />
sacxovrebeli misamarTis mixedviT vaZlevT, amomrCevlis 40% moklebu-<br />
lia xmis uflebas: xmis uflebis mqone mosaxleobis 40% registrirebulia<br />
sxva misamarTze, faqtobivad ki sxvagan cxovrobs, araTu saqarTvelos sx-<br />
vadasxva regionSi, es TbilisSic mwvave problemaa. ar mjera, rom dRes,<br />
kompiuterebis epoqaSi, masobrivi da masStaburi finansuri daxmarebis<br />
fonze, ver Catardes samarTliani arCevnebi, Tuki saamisod politikuri<br />
neba iqneba. 1990 wels saqarTveloSi normaluri arCevnebi Catarda. es<br />
iyo pirveli mravalpartiuli arCevnebi, romelSic barieri gadalaxa mx-<br />
olod orma partiam _ zviad gamsaxurdias `mrgvalma magidam~ da komu-<br />
nistebma. aranairi kompiuteri, donori da granti ar arsebobda, magram<br />
arsebobda politikuri neba da arCevnebi imdenad samarTlianad da gamW-<br />
virvaled Catarda, rom damarcxebulma partiebmac ki aRiares arCevnebis<br />
samarTlianoba da demokratiuloba.<br />
damatebiTi siebi gayalbebisaTvis kargad gaTvlili teqnologiaa, ro-<br />
melsac saucxood iyeneben `nacionalur moZraobad~ gardaqmnili `moqa-<br />
laqeTa kavSiris~ ofisis wevrebi. ra xdeba sazRvargareT myof amomrCev-<br />
lebTan dakavSirebiT: didi vnebaTaRelva iyo _ eraySi myof jariskacebs<br />
xmis ufleba ar eZlevaTo. 2000 jariskaczea saubari da am dros aravis<br />
axsovs is erTi milioni emigranti, romelic am xelisuflebis mizeziT,<br />
umuSevrobis an politikuri devnis gamo, gaqceulia samSoblodan. saar-<br />
Cevno ubnebi ar aris peterburgSi, strasburgSi, soWSi, amerikisa Tu ruse-<br />
Tis bevr qalaqSi, sadac mravalricxovani diaspora gvyavs.<br />
xelovnurad gazrdilia amomrCevelTa raodenoba. martivi ariT-<br />
metikaa, saqarTvelos mosaxleobis xuTi milionidan naxevari milioni<br />
afxazeTSi cxovrobda, 300 000 _ samxreT oseTis avtonomiur olqSi,<br />
es regionebi amJamad gamoTiSulia arCevnebidan. amas emateba msoflios<br />
sxvadasxva qalaqSi gafantuli saqarTvelos erT milionamde moqalaqe.<br />
1995 wlidan amomrCevelTa raodenoba mcirediT aRemateboda or milions.<br />
axlandeli siebiT ki misi raodenoba TiTqmis samnaxevar milions<br />
aRwevs. maSin, roca mTlianad saqarTvelos mosaxleoba daaxloebiT<br />
sami milion 700 aTasi Tu iqneba.<br />
rogorc Cans, saakaSvilis ukanaskneli imedia mkvdarma sulebma air-<br />
Cion prezidentad. Cven vapirebT SerCeviTi meTodiT Catarebuli statistikuri<br />
kvlevis Sedegebis gamoqveynebas da, imedi gvaqvs, Zalisxmeva Sedegs<br />
gamoiRebs.<br />
12.12.07<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
69<br />
2007<br />
`Cven migvaCnia, rom<br />
saqarTvelos moqalaqeebma<br />
yvelaferi unda iRonon, raTa<br />
saxelmwifos stabilizaciis<br />
procesi ar Seferxdes da<br />
e.w. quCuri mentalitetis<br />
politikaSi dabrunebas<br />
erTxel da samudamod bolo<br />
moeRos.~<br />
ucxoeTSi myof qarTvelTa<br />
mimarTva saqarTvelos<br />
moqalaqeebisadmi<br />
`24 saaTi~
2007<br />
weli<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
70 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
e q s p e r t i s<br />
k o m e n t a r i<br />
barieri unda daweuliyo<br />
saarCevno kodeqsSi bolo cvlilebamdec bevri problemuri sakiTxi<br />
iyo gadasawyveti. daviwyoT saarCevno administraciiT: xelisufleba<br />
momxre iyo profesiuli niSniT saarCevno administraciis dakompleqte-<br />
bis, opoziciis kontrargumenti _ administraciis Semadgenlobis arCeva<br />
da daniSva erTpartiulobas uwyobs xels. problemad rCeboda saarCevno<br />
siebi da xmis daTvlis procedura, politikuri partiebis saarCevno<br />
fondebis gamWvirvaloba _ winasaarCevno periodSi vis hqonda sazoga-<br />
doebrivi mauwyeblis meSveobiT media saSualebebis ufasod gamoyenebis<br />
saSualeba da ra iyo saWiro saamisod, arCevnebis dRes agitaciis ufleba<br />
da, rac mTavaria, kanoni srulyofilad ver aregulirebda winasaarCevno<br />
periodSi da arCevnebis dRes administraciuli resursebis gamoyenebis<br />
sakiTxs.<br />
noembris bolos sakmaod bevri Sesworeba Sevida saarCevno<br />
kodeqsSi. Cven vTvliT, rom qveda da zeda, anu saubno da centralur<br />
saarCevno administraciasTan dakavSirebiT garkveuli paritetia<br />
miRweuli. centraluri saarCevno komisia kompleqtdeba prezidentis<br />
mier nominirebuli da parlamentis mier damtkicebuli eqvsi<br />
kandidatiT, Svid politikur partias ki Tavisi warmomadgenlis<br />
wardgenis ufleba aqvs.<br />
kaxa sofromaZe<br />
eqsperti<br />
saerTaSoriso organizaciis _ `samarTliani<br />
arCevnebis~ _ direqtoris moadgile<br />
TiTqos opozicias ukmayofilebis safuZveli aRar unda hqondes _<br />
saarCevno administraciaSi xmis ufleba ara gvaqvso, magram sruli par-<br />
iteti ar aris da realurad amis miRweva, sxvadasxva mizezis gamo, iqneb<br />
SeuZlebelic ki aris. saubno saarCevno komisiebSi eqvs wevrs niSnavs<br />
saolqo saarCevno komisia, Svidi wevri ki sxvadasxva politikuri par-<br />
tiis warmomadgenelia. pariteti ar aris saolqo saarCevno komisiaSi _<br />
Zveli wesiT dakompleqda. kontrargumenti _ es adamianebi profesiuli<br />
niSniT SeirCnen, Tumca, praqtikulad, garkveuli raionebisa Tu olqebis<br />
saarCevno komisiebis wevrebs, jer gadairCeven da Semdeg xelaxla airCe
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
ven. ras emsaxureba es da rogoria procedura?! komisiis wevrebi Tavi-<br />
si nebiT weren gancxadebebs gadadgomis Sesaxeb, Tu aZaleben, es ar aris<br />
Cveni gadasawyveti. saarCevno kodeqsis administraciis nawilSi Setanili<br />
cvlilebebi wingadadgmuli nabijia, saarCevno administraciis uflebamo-<br />
silebis nawilSi ki problemad rCeba saarCevno komisiis ufleba-dadge-<br />
nilebiT Secvalos kanonmdebloba, anu, Tu centraluri saarCevno komi-<br />
sia saWirod CaTvlis, mas SeuZlia, zogjer argumentebis gareSec, gaauqmos<br />
kanonis moTxovna. amis ramdenime SemTxvevaa dafiqsirebuli. samwuxarod,<br />
es muxli darCa da amis gamo SeuZlebelia centraluri saarCevno komisiis<br />
mier miRebuli kanonqvemdebare normatiuli aqtis gakontroleba.<br />
rac Seexeba siebs. faqtobrivad, daregulirda specialur siebSi samxe-<br />
droebis Seyvanis sakiTxi. Tumca garkveuli problema mainc darCa: samxe-<br />
dro pirs SeuZlia dislokaciis adgilze misces xma an arCevnebamde 14<br />
dRiT adre Caeweros Tavis saarCevno ubanSi. arsebobs siebis gaorebis<br />
saSiSroeba _ Semowmeba SeuZlebelia, radgan centralur saarCevno komi-<br />
sias ar SeuZlia, xelnaweri siebis monacemebi kompiuterSi Setanil pirad<br />
nomrebs Seadaros da gaoreba aRmofxvras.<br />
yvelaze didi problema damatebiTi siebia. gardamaval debulebebSi<br />
Sevida cvlilebebi da 2008 wlis arCevnebisaTvis aRadgines damatebiTi<br />
siebi. es xels SeuSlis amomrCevelTa aRricxva-gakontrolebas. am siebSi<br />
moxvedrilTa xmis daTvlis meqanizmia garTulebuli _ komisiis gad-<br />
awyvetilebazea damokidebuli, saubno komisiaSi daTvalon Tu csk-Si<br />
gaagzavnon. amitom, garkveulwilad, gaZneldeba damkvirveblebisa da dainteresebuli<br />
pirebis mier am siebis gakontroleba da imis garkveva, Tu<br />
gzaSi maT ra bedi ewiaT. damatebiTi da samxedro mosamsaxureTa specialuri<br />
siebis Sesaxeb Cvenma organizaciam araerTxel daafiqsira Tavisi pozicia,<br />
magram es orazrovneba mainc darCa.<br />
saarCevno procedurebTan dakavSirebiTac Sevida cvlilebebi, magram<br />
mainc bevri ram mougvarebeli darCa, kerZod: sademonstracio oqmis<br />
gamokvra Tu xmis daTvlis procedura, albaT, csk amas kanonqvemdebare<br />
aqtiT daaregulirebs. oqmi daiwereba dilidanve Tu xmis daTvlis Semdeg,<br />
amas principuli mniSvneloba aqvs. Tuki dilidanve daiwyeba oqmis<br />
yvela punqtis Sevseba, maSin gayalbebis naklebi Sansi rCeba. axla aravin<br />
icis, vin rodis avsebs oqms, Canaweri oqmis Sevsebis drois Sesaxeb ar arsebobs<br />
da gaurkvevelia, vin romeli normiT unda isargeblos. jobda,<br />
saarCevno ubnebis Semcireba da 1500 amomrCevlamde dayvanac, saparlamento<br />
arCevnebis dros momxdariyo.<br />
sakmaod problemuri iyo da aseve darCa politikuri partiebis saar-<br />
Cevno fondebis gamWvirvalobis, anu fondebis xarjviTi nawilis, da ar-<br />
Cevnebis dRes agitaciis sakiTxebic.<br />
rac Seexeba mediasaSualebebs, sazogadoebriv mauwyebels garkveuli<br />
valdebulebebi daekisra da iyo mcdeloba, kodeqsiT daregulirebuliyo<br />
sakiTxi: vis aqvs ufasod sazogadoebrivi mauwyeblis gamoyenebis ufleba,<br />
vin drois ra monakveTs iyenebs da ra procedurebia saamisod saWiro.<br />
problemad darCa regionebSi adgilobrivi mauwyeblobis gamoyenebis<br />
sakiTxic. politikuri partia kvalificiur subieqtad rom CaiTvalos,<br />
garkveul pirobebs unda akmayofilebdes: gadalaxuli hqondes 4%-iani<br />
barieri, iRebdes saxelmwifo dafinansebas, anda gamokiTxviT mosaxle-<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
71<br />
2007
2007<br />
weli<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
obis garkveuli procenti uWerdes mxars, Tu regionis mosaxleobis 25%<br />
mxars ar uWers partias, mis kandidats ufasod drois gamoyenebis ufle-<br />
ba ara aqvs, anu procentis da barieris nawili sakmaod bundovania da, rac<br />
yvelaze cudia, realurad ver xerxdeba imis gaTvla da daregulireba,<br />
vin ramdeni dro gamoiyena, saarCevno kodeqsma csk-s qronometraJis<br />
daTvlis ufleba misca, magram konkretulad gasaTvlelia procedurebi,<br />
raTa procesi srulyofili gaxdes.<br />
administraciul resursebTan dakavSirebiT gauaresda saarCevno kod-<br />
eqsis Sesabamisi cvlilebebi, anu SeuZlebelia imis dadgena, ama Tu im kandi-<br />
datis mxardamWerma sajaro moxelem rogor gamoiyena administraciuli<br />
resursi saarCevno kampaniaSi monawileobis dros.<br />
rac Seexeba saarCevno barieris dawevas, amis Sesaxeb urTierTsawinaaRm-<br />
dego azrebi gamoiTqva. zogs moswons, zogic miiCnevs _ xelisuflebam<br />
es opoziciis gaTiSvisa da daqsaqsvis mizniT gaakeTao. yvela movlenis<br />
Sesaxeb SeiZleba arsebobdes kritikuli azri. logika erTia. barieri<br />
uTuod unda daweuliyo da es wingadadgmuli nabijia. es xels Seuwyobs<br />
parlamentSi sxvadasxva politikuri Zalis moxvedras. saqarTveloSi<br />
dRes arsebuli situaciidan gamomdinare, parlamentSi mravalferovani<br />
politikuri speqtri unda iyos warmodgenili.<br />
72 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
4.12.07
diskusia kvlav gaimarTeba<br />
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
e q s p e r t i s<br />
k o m e n t a r i<br />
giorgi CxeiZe<br />
eqsperti<br />
axalgazrda iuristTa<br />
asociaciis Tavmjdomare<br />
saqarTveloSi, samwuxarod, tradiciad iqca yoveli konkretuli<br />
arCevnebis win saarCevno kodeqsSi specialuri cvlilebebis Setana,<br />
romelic am arCevnebis moTxovnebs miesadageba. amis Semdeg politiko-<br />
sebs, parlamentis wevrebs Tu arasamTavrobo organizaciebis warmo-<br />
madgenlebs Soris TiTqos mdumare SeTanxmeba ideba, rom Semdgomi<br />
arCevnebisaTvis kidev raRac Seicvleba. es, albaT, ori ramiT aris ganpirobebuli:<br />
arCevnebi winaswar dadgenili periodulobis dacviT<br />
ar tardeba da saarCevno sistemebTan dakavSirebiTac myari SeTanxmeba<br />
ar arsebobs.<br />
axlaxan, noember-dekemberSi, saarCevno kodeqsSi Setanili cvlilebebi<br />
Zalian sayuradRebo iyo. Cvenma organizaciam, axalgazrda iurist-<br />
Ta asociaciam, 2006 wels Catarebuli TviTmmarTvelobis arCevnebis<br />
Semdeg gadawyvita SeemuSavebina rekomendaciebi kanonis cvlilebebTan<br />
dakavSirebiT. TviTmmarTvelobisa da sxva saxis arCevnebmac TvalnaTliv<br />
dagvanaxa, rom bevri problema, maT Soris winasaarCevno kampaniis<br />
da uSualod arCevnebis dRis procedurebi kanoniT daregulirebuli<br />
ar aris. Cven CamovayalibeT konkretuli winadadebebi. gudaurSi<br />
movawyveT Sexvedra, romelzec moviwvieT parlamentis wevrebi, centraluri<br />
saarCevno komisiiis warmomadgenlebi da mxolod amis Semdeg<br />
SevitaneT parlamentSi Cveni pirveli oficialuri sakanonmdeblo<br />
winadadeba. es iyo agvistoSi. saqarTvelos parlamentis reglamentis<br />
moTxovnis Sesabamisad, sakanonmdeblo winadadeba, saTanado procedurebis<br />
dacviT unda ganixilos Sesabamisma komitetma da gadawyvitos<br />
sakanonmdeblo iniciativad misi gadaqcevis mizanSewonilobis sakiTxi.<br />
ganixiles da Tqves, rom mzaddeboda saarCevno kodeqsSi Sesatani cvlilebebi<br />
da Cveni iniciativebis nawils gaiziarebdnen. noembris movlenebis<br />
Semdeg, saprezidento arCevnebis vadam gadmoiwia, da, gasagebia,<br />
am mokle periodSi idealur kodeqss ver SevqmnidiT, saarCevno kodeq-<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
73<br />
2007
2007<br />
weli<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
sisaTvis mTavari amosavali principia: rac SeiZleba male dasruldes<br />
misi damuSavebis procesi, raTa yvelas, damkvirveblebs, politikuri su-<br />
bieqtebis warmomadgenlebsa Tu saarCevno administraciis wevrebs hqon-<br />
deT dro treningebis mosawyobad da kanonis kargad Sesaswavlad. oTxi<br />
wlis win Cven, faqtobrivad, igive vada gvqonda prezidentis riggareSe<br />
arCevnebis CatarebisaTvis. magram maSin kanoni ar Secvlila. wels kanoni<br />
Seicvala da Tanac ganzraxulia arCevnebamde kidev Seicvalos _ parla-<br />
mentis iuridiul sakiTxTa komiteti amJamad ixilavs saarCevno kodeqsSi<br />
Sesatani cvlilebebis kidev erT proeqts. sakomiteto ganxilvebs veswre-<br />
bodiT axalgazrda iuristTa asociaciis, saerTaSoriso organizacia<br />
`samarTliani arCevnebisa~ da politikuri subieqtebis warmomadgenlebi.<br />
ZiriTadi SesaTanxmebeli sakiTxi, ra Tqma unda, iyo saarCevno adminis-<br />
traciis dakompleqteba. es mniSvnelovania, magram aranaklebi sakiTxia<br />
saarCevno kampaniis dros agitaciaSi sajaro moxeleebis SezRudva. Cveni<br />
mosazreba aseTia: ministrebsa da parlamentis wevrebs agitaciaSi ase Tavisuflad<br />
monawileobis ufleba ar unda hqondeT. kanoni ambobs: isini arian<br />
sajaro moxeleebi, sajaro moxeles ki winasaarCevno kampaniaSi monawileobis<br />
ufleba mxolod samsaxuridan Tavisufal dros aqvs. kanonma erTaderTi<br />
gamonaklisi daawesa: roca sajaro moxele Tavad aris kandidati<br />
anu saparlamento arCevnebis dros Tu parlamentis wevri gadawyvets, kvlavac<br />
iyaros kenWi, mas saarCevno periodSi saagitacio dro ar SeezRudeba.<br />
parlamentis iuridiul sakiTxTa komitetSi proeqtis ganxilvisas komitetis<br />
Tavmjdomarem da komitetis wevrebma Cveni mosazreba kanonis araswor<br />
ganmartebad CaTvales. magram faqtia: Tu kanoni orazrovania, igi<br />
dasaxvewia. amas viTxovdiT Cven komitetSi ori kviris win. viTxovdiT,<br />
gadagvexeda saarCevno fondebis gamWvirvalobis sakiTxisTvisac. magali-<br />
Tad: kanonis Tanaxmad, saarCevno kampaniis dawyebisTanave politikuri<br />
subieqti xsnis fonds (es partiis TanxebSi ar unda agverios) da TveSi er-<br />
Txel centralur saarCevno komisiaSi waradgens angariSs. kanoniT kampania<br />
ramdenime Tve grZeldeba, Cvens realobaSi daaxloebiT erTi Tve.<br />
Cven saparlamento komitets SevTavazeT: iqneb am konkretuli riggareSe<br />
saparlamento arCevnebisaTvis mainc CavweroT, rom angariSi waredginos<br />
or kviraSi erTxel, vinaidan erTi Tvis Semdeg wardgenil angariSs, gamWvirvalobis<br />
TvalsazrisiT, araviTari mniSvneloba ar eqneba. kidev bevri<br />
normaa dasaregulirebeli: referendumi plebiscitis saxiT tardeba.<br />
plebiscitis sakiTxi daregulirebulia kanoniT `referendumis Sesaxeb~.<br />
yvelasaTvis cnobilia, rom administraciuli resursebis gamoyeneba ar<br />
SeiZleba arc arCevnebisa da arc referendumis dros. samarTlebrivi<br />
TvalsazrisiT, es ori kanoni erTmaneTisagan gansxvavdeba. `referendumis<br />
Sesaxeb~ kanonSi aranairi SezRudva ar arsebobs. martivi ram iyo gasakeTebeli:<br />
saarCevno kodeqsSi an `referendumis Sesaxeb~ kanonSi Cagvewera:<br />
referendumisa da plebiscitis kampaniis dros vrceldeba igive normebi,<br />
rogoric arCevnebze. amaze dagveTanxmnen, magram kanonSi ar aisaxa.<br />
ar minda ise gamovides, TiTqos am cvlilebebiT kargi araferi gakeTda.<br />
iyo dadebiTi Sedegebic: am konkretuli saarCevno periodisaTvis<br />
ganisazRvra iseTi mniSvnelovani sakiTxi, rogoricaa saarCevno administraciis<br />
Camoyalibeba. Tumca momavali arCevnebisTvis es sistema isev Seicvleba.<br />
yovel SemTxvevaSi, Camoyalibda da dazustda mxardamWerTa siebis<br />
74 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
wardgenisa da saarCevno subieqtebis registraciis sakiTxi. Cven winaaRmdegi<br />
viyaviT arCevnebis dRes registraciisa, es Zalian seriozul problemas<br />
qmnida. yvelas gvaxsovs, damatebiTi siebi ra Tavsatexic iyo. bolos da bo-<br />
los aRar iyo kanonSi es muxli, magram axla kvlav aRadgines im motiviT,<br />
rom amomrCevels arCevnebSi monawileobis ufleba ar unda SevuzRudoT.<br />
daaxloebiT erTi kviris win iusticiis saministroSi ministrma da samo-<br />
qalaqo reestris xelmZRvanelma gamarTes sakuTari samoqalaqo reestris<br />
prezentacia. marTlac Zalian kargi saqme gakeTda da iTqva, rom yvelaferi<br />
aRiricxa da cdomileba realobasa da samoqalaqo reestris monacemebs<br />
Soris 0,76%-ia. Tumca Zalian didia ricxvi im moqalaqeebisa, romlebic<br />
registraciis adgilze ar cxovroben, amas verafers movuxerxebT _ isini<br />
arCevnebSi monawileobas ver miiReben, magram, Tu cTomileba mxolod<br />
0,76%-ia, damatebiTi siebi raRad SemoviReT? samoqalaqo reestris monace-<br />
mebi gadaecema csk-s, amas emateba devnilTa monacemebi. gaugebaria, damatebi-<br />
Ti siebi mxolod devnilebisaTvis SemoviReT?<br />
kanonSi gaTvaliswinebulia erTi kargi cvlilebac _ arCevnebis dRes<br />
registraciis specialuri procedura garkveul damatebiT garantiebs qm-<br />
nis. im dRes registrirebul amomrCevelTa biuletenebi gansxvavebul<br />
konvertSi unda Caidos. magram aq aris erTi niuansi: yuTis gaxsnis Semdeg<br />
Tu aRmoCndeba, rom es specialuri biuleteni 15-ze metia, saubno komi-<br />
sia xmebis ori mesamediT gadawyvets, TviTon daTvalos, Tu centralur<br />
saarCevno komisiaSi gaagzavnos. Semdeg csk wyvets, daTvalos Tu ara, rac<br />
arasworia. Cven winaaRmdegi viyaviT damatebiTi siebisa, magram Tu kanonma<br />
dauSva, aravis ara aqvs ufleba, gadawyvitos, daiTvalos Tu ara Cemi xma. Tu<br />
darRveva dafiqsirda, daiweros saCivari da gabaTildes, magram Tu dar-<br />
Rveva ar dafiqsirda, `politikuri mizanSewonilobis~ gamo arc saubno da<br />
arc centralur saarCevno komisias ar unda hqondes ufleba, gadawyvitos<br />
daiTvalon Tu ara amomrCevelTa xmebi. ra politikuri mizanSewonilo-<br />
bac unda dasaxeldes mmarTveli partiisa Tu opoziciis mxridan, amgvari<br />
midgoma CemTvis miuRebeli iqneba. Cveni mosazrebaa, rom 15 iqneba Tu 50,<br />
gaigzavnos csk-Si da man daTvalos. ndobis TvalsazrisiTac ufro xelsay-<br />
relia _ csk-is monitoringi ufro martivia _ am sityvis kargi gagebiT.<br />
mosalodnelia, saprezidento arCevnebis Semdeg saarCevno<br />
kanoni kvlav Seicvalos, imitom, rom saqarTvelos konstituciaSi<br />
prezidentTan dakavSirebiT inicirebulia gansakuTrebiT<br />
sayuradRebo cvlilebebi. cvlilebebi exeba saparlamento<br />
arCevnebsac. Cveni azriT, arsebuli maJoritaruli saarCevno sistema<br />
araswori iyo. cxadia, aseTi ram SeiZleba arsebobdes, magram Cveni<br />
qveynisaTvis am situaciaSi, rbilad rom vTqvaT, mouxerxebelia.<br />
maJoritaruli hqvia da sinamdvileSi sul sxvagvari sistemaa. magram axa-<br />
li konstituciuri cvlilebebi maJoritarebTan dakavSirebiT realurad<br />
proporciul sistemazea agebuli. ras niSnavs regionul-proporciuli<br />
siebi, kargia Tu ara, Seqmnis Tu ara problemebs? _ amaze jer pasuxi ara<br />
gvaqvs, amisaTvis jer ver movicaleT. Cveni organizacia, ra Tqma unda, amis<br />
Sesaxeb daskvnas moamzadebs da parlamentSi warudgens am cvlilebebTan<br />
dakavSirebiT Seqmnil komisias. imedia, cxare diskusia gaimarTeba.<br />
6.12.07<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
75<br />
2007
2007<br />
weli<br />
`5 ianvris saprezidento<br />
arCevnebs euTos, evrosabWosa<br />
da evrokavSiris<br />
108 warmomadgeneli<br />
daakvirdeba. amas emateba dsT<br />
_ damkvirvebelTa jgufi<br />
da prezidentis movaleobis<br />
Semsrulebel nino burjanaZis<br />
mier sxvadasxva qveynis<br />
parlamentebidan mowveuli<br />
damkvirveblebi.<br />
aRniSnulidan gamomdinare,<br />
diter bodenis SefasebiT,<br />
saprezidento arCevnebze<br />
saerTaSoriso kontroli<br />
saTanado doneze iqneba.~<br />
`24 saaTi~<br />
`SesaZlebelia damkvirveblebi<br />
iyvnen ruseTis csk-is wevrebi,<br />
magram araviTar SemTxvevaSi<br />
ruseTis saxelmwifo<br />
saTaTbiros wevrebi.~<br />
kote gabaSvili<br />
saqarTvelos parlamentis<br />
wevri<br />
`24 saaTi~<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
k o m e n t a r i<br />
76 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
kote gabaSvili<br />
saqarTvelos parlamentis sagareo<br />
urTierTobaTa komitetis Tavmjdomare<br />
fraqcia `nacionaluri moZraoba _ demokratebi~<br />
xelisuflebam realuri safrTxe aicila<br />
noembris movlenebisaTvis seriozuli mzadeba 25 seqtembridan daiw-<br />
yo, daiwyo seriozuli mzadeba, raTa momxdariyo saxelmwifo aparatisa<br />
da, konkretulad, prezidentis diskreditacia (amas xeli Seuwyo telekompania<br />
`imedmac~). daigegma, rogor unda momxdariyo mTavrobis<br />
winaaRmdeg irakli oqruaSvilis gamoyeneba. korufciaSi CarTul yofil<br />
ministrs daWeris SiSi namdvilad unda hqonoda... procesebis aseTma ganviTarebam<br />
vadamdel saprezidento arCevnebamde migviyvana. realurad<br />
2 noembris mitingze marTlac movida xelisuflebiT ukmayofilo xalxi,<br />
magram ramdenime saaTis Semdeg daiSala. 7 noembers, quCis gawmendis Semdeg<br />
ki pirdapir daesxnen Tavs policias, rasac Sexla-Semoxla mohyva.<br />
policiam ramdenimejer mouwoda xalxs, daSliliyo, mxolod amis<br />
Semdeg gamoiyena cremlsadeni gazi da wylis Wavli. mitingze opozicia<br />
Riad mouwodebda xalxs xelisuflebis damxobisaken. Seiqmna sakmaod<br />
saSiSi viTareba _ patarkaciSvilis gundi agrovebda rekrutebs, daiwyo<br />
SeiaraRebuli xalxis mobilizeba, arsebobda sisxlisRvris saSiSroeba.<br />
amitom safrTxis Tavidan asacileblad xelisuflebam adekvatur zomebs<br />
mimarTa da mitingi daSala. bunebrivia, aman seriozuli krizisi gamoiwvia<br />
qveyanaSi da gamocxadda sagangebo mdgomareoba, romelic saWiro<br />
iyo mxolod sazogadoebis fsiqologiurad dasamSvideblad.<br />
telekompania `imedSi~ ganxorcielebuli aqcia gaumarTlebelia da faqtebs<br />
aucileblad gamoiZiebs xelisufleba. Tumca aqac Seiqmna safrTxe _<br />
dacvas hqonda dacvisaTvis sruliad Seuferebeli tanksawinaaRmdego da<br />
asafeTqebeli nivTierebebi, dagegmili iyo Tavdasxma saxelmwifo struqturebze,<br />
romelic policiam aacila qveyanas. krizisi didxans rom ar<br />
gagrZelebuliyo, prezidentma saakaSvilma miiRo gadawyvetileba da daniSna<br />
vadamdeli arCevnebi.
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
saprezidento da saparlamento arCevnebis gaTiSvam SesaZloa, poli-<br />
tikuri problemebi warmoSvas, amitom Catardeba plebisciti da xalxi<br />
gadawyvets, rodis dainiSnos saparlamento arCevnebi. mTavaria, rom im<br />
droisaTvis qveyanaSi iyos konsolidirebuli, gawonasworebuli da le-<br />
gitimuri saprezidento xelisufleba.<br />
momxdarma movlenebma saqarTvelos saerTaSoriso imijzec imoqme-<br />
da. saerTaSoriso sazogadoebaSi Seiqmna uaryofiTi damokidebuleba,<br />
magram amas aneitralebs prezidentis vadamdeli arCevnebis gadawyvetile-<br />
ba, telekompania `imedis~ gaxsna da sagangebo mdgomareobis swrafad gau-<br />
qmeba.<br />
arCevnebi gamWvirvaled da demokratiulad Catardeba: daeswreba aTas<br />
asi ucxoeli Tu adgilobrivi damkvirvebeli, ocdaxuTi arasamTavrobo<br />
organizacia, uzrunvelyofili iqneba mediazedamxedveloba. proce-<br />
sis gamWvirvalobis kidev erTi garantia, saarCevno ubnebze teqnikuri<br />
saSualebebis arseboba _ erTdroulad aTasamde damkvirvebeli Ses-<br />
Zlebs arCevnebis procesis mimdinareobisaTvis Tval-yuris devnebas. am<br />
arCevnebis gamWvirvaloba da samarTlianad Catareba xelisuflebis up-<br />
irvelesi interesi da Cveni qveynis saerTaSoriso imijis gamosworebis<br />
SesaZleblobaa. arCevnebi gayalbebisagan daculia saarCevno ubneb ze da<br />
centralur saarCevno komisiaSi opoziciis warmomadgenlebis daSvebiT.<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
77<br />
2007<br />
28.12.07 `Cven isev vimoqmedebT<br />
konstituciis farglebSi<br />
da ar davuSvebT, rom<br />
saqarTveloSi areulobam<br />
daisadguros. Cven davicavT<br />
demokratias, stabilurobasa<br />
da Cveni moqalaqeebis<br />
simSvides.~<br />
nino burjanaZe<br />
prezidentis movaleobis<br />
Semsrulebeli<br />
`ucxoelma damkvirveblebma<br />
5 ianvris riggareSe<br />
saprezidento arCevnebi<br />
demokratiulad Seafases.<br />
miuxedavad imisa, rom<br />
saqarTvelos masStabiT<br />
saarCevno ubnebze rigi<br />
problemebi dafiqsirda,<br />
arCevnebma saboloo jamSi,<br />
mSvid viTarebaSi Caiara.<br />
Cvens qveyanaSi sagangebod<br />
5 ianvrisaTvis mowveuli<br />
saerTaSoriso damkvirveblebis<br />
mier dafiqsirebuli<br />
mosazrebebi, TiTqmis erTi<br />
da igive Sinaarsis iyo _<br />
saqarTvelos mosaxleobam<br />
demokratiisaken kidev erTi<br />
nabiji gadadga.~<br />
`rezonansi~
2007<br />
weli<br />
`am wels orjer uwevs<br />
amomrCevels saarCevno ubnebze<br />
misvla. 5 ianvris Semdeg<br />
amomrCeveli gazafxulze<br />
moemzadeba arCevanis<br />
gasakeTeblad, politikuri<br />
partiebis da deputatebisaTvis<br />
xmis misacemad. rogori<br />
iqneba momavali parlamenti,<br />
vis eyoleba sakonstitucio<br />
umravlesoba, amas gazafxulze<br />
mosaxleoba gadawyvets.~<br />
`axali Taoba~<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
k o m e n t a r i<br />
78 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
zurab daviTaSvili<br />
fraqcia `nacionaluri moZraoba _<br />
demokratebi~<br />
vadamdeli arCevnebi _ gansakuTrebuli<br />
movlena<br />
vadamdeli arCevnebi ar aris gansakuTrebuli movlena Cvens qveyanaSi<br />
da misi daniSvna noembris cnobilma movlenebma gamoiwvia. jer kidev ga-<br />
zafxulidan iyo cnobili, rom SemodgomisaTvis opozicia gaaqtiurde-<br />
boda _ oqtombrisaTvis igegmeboda gamosvla, romelsac irakli oqru-<br />
aSvilis partiis prezentacias ukavSirebdnen. seqtembris bolodan daiwyo<br />
cilismwamebluri gamosvlebi, ramac mdgomareoba sagrZnoblad daZaba<br />
da xelisuflebam miiRo gadawyvetileba _ oqruaSvili daakava. amis Semdeg<br />
2 noembris mitingi daigegma.<br />
TavisTavad, mitingi ar aris problema. es Cveni kanonmdeblobiTac<br />
dasaSvebia, magram es ar unda gascdes kanonis farglebs. bunebrivia, gabra-<br />
zebul opozicias SeuerTda xelisuflebiT ukmayofilo mosaxloebis<br />
nawili da 2 noembers parlamentis win 100 000-ze meti adamiani Seikriba.<br />
Semdeg aRmoCnda, rom opoziciis ZiriTadi moTxovnebi ar iyo aqtualu-<br />
ri da mosaxleobam daiwyo daSla. xuTi dRis ganmavlobaSi rusTavelis<br />
gamziri paralizebuli iyo. amas daemata karvebis gaSlis idea. es ki desta-<br />
bilizaciis mcdelobaa, romelsac arc erTi xelisufleba ar dauSvebs _<br />
gamoiyena kanoniT miniWebuli ufleba da daSala mitingi.<br />
mitingis daSlas, moSimSileebis quCidan gayvanas da prospeqtis gaxsnas<br />
sazogadoebis reaqcia mohyva. policiam uflebamosilebas gadaameta. ver-<br />
avin gaamarTlebs im faqts, rom specdaniSnulebis razmi xalxs sadarba-<br />
zoSic mihyveboda, amtvrevdnen manqanebs. es faqtebi, imis maCvenebelia, rom<br />
Cvens samarTaldamcav struqturebSi jer kidev ar arian profesionalebi.<br />
Zalian arasasiamovno faqtia telekompania `imedis~ daxurva, magram erTi<br />
ram unda vaRiaroT: noembris dReebSi telekompania `imedi~ politikur<br />
mxared gadaiqca, rasac SesaZloa destabilizacia mohyoloda. momxdari,
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
rasakvirvelia, mosawoni ar aris da amaze pasuxismgebloba orive mxarem<br />
unda gainawilos.<br />
saqarTveloSi momxdarma movlenebma cudad imoqmeda qveynis imijze,<br />
erTaderTi gamosavali: demokratiuli, samarTliani da gamWvirvale<br />
arCevnebi an xelisuflebis `TviTmkvleloba.~ xalxis neba upirvelesia _<br />
Tu Cveni sazogadoebis rCeuli opozicia iqneba da amas aRiarebs saerTa-<br />
Soriso organizaciebic, maSin xelisufleba valdebulia, wavides mSvi-<br />
dobiani gziT da adgili dauTmos opozicias. Tu xelisuflebam gaimar-<br />
jva, opoziciamac igive unda gaakeTos.<br />
normalur saxelmwifoSi xelisufleba icvleba mSvidobiani gziT da<br />
arCevnebis Sedegs yvela mxare aRiarebs. saqarTvelos SemTxvevaSic ase<br />
unda moxdes, magram opozicia calsaxad moiTxovs: Tu is ar gaimarjvebs,<br />
ese igi, gayalbda.<br />
saprezidento modelidan saparlamentoze gadasvla Cveni qveynisaTvis<br />
jerjerobiT miuRebelia, iqneba mudmivi samTavrobo krizisi. evropis<br />
zog qveyanaSi sami-oTxi Tve ver xerxdeba mTavrobis dakompleqteba. sapa-<br />
rlamento mmarTvelobisaTvis maRali politikuri kulturaa saWiro,<br />
parlaments unda gaezardos uflebebi da xelisufleba gadanawildes.<br />
dRes Cvens qveyanaSi arc klasikuri saprezidento mmarTvelobaa _ ar<br />
gvaqvs premier-ministris instituti da mTavrobis xelmZRvanelic prezidentia.<br />
momavalSi, rodesac teritoriuli mTlianoba aRdgeba, Cven unda<br />
avirCioT qveynis marTvis an erTi an meore modeli.<br />
rac Seexeba, konstituciur monarqias, Zalian lamazia `samefo karis~<br />
idea, magram aucileblad moxdeba samefo institutis diskreditacia.<br />
es pirveli arCevnebia, romelSic winaswar aravin icis, vin gaimarjvebs.<br />
imedia, saqarTvelos prezidenti pirvelive turSi isev mixeil saakaSvili<br />
gaxdeba. Tu meore turi Catarda, erTmaneTs mixeil saakaSvili da<br />
levan gaCeCilaZe daupirispirdebian, radgan misi reitingi, sxva opoziciur<br />
kandidatebs Soris, yvelaze maRalia. Tumca esec gaugebaria: daviT<br />
gamyreliZisa da Salva naTelaSvilisagan gansxvavebiT, am kandidats ar<br />
aqvs Camoyalibebuli programa, xedva, igi arasdros ar yofila aqtiuri<br />
politikosi. magram gaerTianebuli opoziciis kandidatia da es mxarda-<br />
Werac aman ganapiroba.<br />
vfiqrob, mixeil saakaSvili prezidenti meore vadiT gaxdeba.<br />
21.12.07<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
79<br />
2007<br />
`Semeqmna STabeWdileba,<br />
rom saqarTveloSi arsebobs<br />
garkveuli eWvebi imasTan<br />
dakavSirebiT, rom arCevnebis<br />
saidumlo ufleba darRveulia.<br />
migvaCnia, rom `imedis~<br />
daxurvam, policiis mier<br />
Zalis gamoyenebam da sagangebo<br />
mdgomareobis gamocxadebam,<br />
daaziana saqarTvelos imiji<br />
da reputacia aramarto<br />
saerTaSoriso sazogadoebis,<br />
aramed saqarTvelos<br />
mosaxleobis TvalSi.~<br />
maTias iorSi<br />
evrosabWos saparlamento<br />
asambleis sadamkvirveblo<br />
misiis xelmZRvaneli<br />
`rezonansi~
2007<br />
weli<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
k o m e n t a r i<br />
80 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
manana naWyebia<br />
fraqcia `memarjvene opozicia~<br />
arCevnebSi opozicia gaimarjvebs<br />
saqarTveloSi noembris cnobili movlenebi da vadamdeli saprezi-<br />
dento arCevnebis daniSvna xelisuflebis mier yvela demokratiuli nor-<br />
mis _ adamianis uflebebis, sicocxlis, kerZo sakuTrebis uxeSad dar-<br />
Rvevam ganapiroba. yvela civilizebul da demokratiul saxelmwifoSi<br />
sazogadoeba akontrolebs xelisuflebas. saqarTveloSi piriqiT: sax-<br />
elmwifo akontrolebs Cveni sazogadoebis pirad cxovrebas, adamianebs<br />
aSantaJeben, usanqciod ismineba satelefono saubrebi, qveyanaSi Seqmnilia<br />
gausaZlisi moraluri atmosfero, urTules mdgomareobaSia qarTuli<br />
mecniereba. ganaTlebis sistemaSi mimdinare reformebi ar emsaxureba<br />
dasaxul mizans.<br />
swored moqalaqeebis Rirsebis Selaxvam, cinikurma, agdebulma<br />
damokidebulebam gamoiwvia xalxis quCaSi gamosvla, es arc irakli oqru-<br />
aSvilis damsaxurebaa da arc opoziciis, qarTvelma xalxma SeiZleba aita-<br />
nos SimSili, sicive, gaWirveba, magram aravis apatiebs Rirsebis Selaxvas.<br />
dRes xelisufleba cdilobs radikalurad Semoabrunos situacia,<br />
koba subelians, romelic TavisTavad Zalian dadebiTi pirovnebaa, axla<br />
ukve xSirad vxedavT xan niCbiT da xan xerxiT xelSi. oTxi wlis manZilze<br />
arc erT ministrs ar gaxsenebia devnilebi, piriqiT, devnilTa kompaqtu-<br />
ri Casaxlebis adgilebidan yridnen, xalxi Rameebs aTevda quCaSi da ambis<br />
sakiTxavadac ki aravin misula. magram, sabednierod, mosaxleobas ar aqvs<br />
mokle mexsiereba da maTze gavlenas veRar moaxdenen.<br />
saqarTvelos saerTaSoriso imiji Searyia da marTlac realurad daa-<br />
Sora natos da evrokavSirs `imedis~ daxurvam. SevxvdiT saerTaSoriso<br />
organizaciebis wermomadgenlebs, saqarTveloSi Camosul prezidentebs<br />
da maT moismines Cveni pozicia: saqarTvelos sWirdeba maTi, uSualod
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
xalxisadmi da ara prezident saakaSvilisadmi mxardaWera. saqarTvelos<br />
erTaderTi Sansi da saSualeba saerTaSoriso imijis gamosasworeblad<br />
demokratiuli arCevnebia, romlis pirobebSic mixeil saakaSvili aRar<br />
iqneba qveynis prezidenti.<br />
xelisuflebas aprobirebuli aqvs gayalbebis meqanizmebi. pirvel rig-<br />
Si, xalxis daSineba da zewola, uamravi saagento manipulirebs socialuri<br />
gamokiTxvebiT. siebis dazustebis mizniT, adamianebs arTmeven piradobis<br />
mowmobebs. miuxedavad aseTi safrTxisa, arsebobs gayalbebisagan damcavi<br />
meqanizmebic: saerTaSoriso da opoziciuri partiebis damkvirveblebi,<br />
saubno da centraluri saarCevno komisiis opozicioneri wevrebi, isini<br />
ar dauSveben arCevnebis gayalbebas.<br />
rac Seexeba saxelmwifo mowyobis formas _ mxars vuWerT konsti-<br />
tuciur monarqias. saqarTveloSi prezidentis instituti diskreditire-<br />
bulia. calsaxad, gamoikveTa mosaxleobis ganwyobac, isini uars acxade-<br />
ben prezidentis institutze. am arCevnebSi Cveni gamarjvebis SemTxvevaSi,<br />
gazafxulze saparlamento arCevnebTan erTad CavatarebT referendums<br />
da xalxi gadawyvets saxelmwifo mowyobis romel models uWers mxars.<br />
da bolos: arCevnebSi opozicia gaimarjvebs, am imeds xalxi gvaZlevs.<br />
radgan sazogadoebam gaacnobiera, rom qveyanas sWirdeba gawonaswore-<br />
buli, Tanmimdevruli da saqmiani lideri. amitom darwmunebuli var maT<br />
gonivrul da swor arCevanSi.<br />
10.12.07<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
81<br />
2007<br />
`Tu vinme ityvis, rom<br />
romelime seriozul kandidats<br />
SesaZlebloba ara aqvs,<br />
amomrCevels farTo eTeridan<br />
mimarTos, is an cruobs, an<br />
araadekvaturia.~<br />
giga bokeria<br />
`rezonansi~
2007<br />
weli<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
k o m e n t a r i<br />
xalxis imedi gvaqvs<br />
riggareSe saprezidento arCevnebis Catareba xelisuflebis sur-<br />
vili ar yofila. vadamdeli arCevnebi pirdapirkavSirSia noembris<br />
movlenebTan, romelsac saerTaSoriso Tanamegobrobis Zalian mwvave<br />
Sefaseba mohyva, calsaxad gamoixata xalxis damokidebuleba da eWvqveS<br />
dadga prezidentis imiji da legitimuroba. swored amis gamo mixeil saa-<br />
kaSvils ultimatumis saxiT ukarnaxes, Caetarebina riggareSe arCevnebi da<br />
amiT momxdari gadaefara.<br />
opoziciis erT-erT moTxovnas _ saparlamento arCevnebis gazafx-<br />
ulze Catarebas _ xelisuflebisgan ucnauri, uargumento pasuxi mohyva.<br />
saqarTvelos istoriaSi pirvelad daarbies moSimSileebi, mSvidobi-<br />
ani momitingeebis winaaRmdeg gamoiyenes Zala. saerTaSoriso daskvnebSi<br />
calsaxad dagmobilia noembris movlenebi, magram arsebobs meore mxare<br />
_ bolo oTxi wlis ganmavlobaSi saqarTvelos hqonda saerTaSoriso<br />
Tanamegobrobis Zlieri mxardaWera, am xelisuflebaze seriozuli<br />
`avansebi~ gaica, amitom, maTTvis Znelia imis aRiareba, rac bolo dros<br />
Cvens qveyanaSi aRmoaCines _ saakaSvili da misi gundi ar yofila erTad-<br />
erTi politikuri Zala, mosaxleobaSi aris seriozuli ukmayofileba,<br />
aRarc opoziciuri speqtria susti da arafrisSemZle. amitom saprezi-<br />
dento da saparlamento arCevnebi realurad gansazRvravs Cveni qveynis<br />
statuss _ dgas Tu ara saqarTvelo demokratiis gzaze. axla, saerTaSo-<br />
riso sazogadoebis yuradReba gaasmagebulia, CvenTvis es kidev erTi ga-<br />
mosacdeli vadaa.<br />
82 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
daviT zurabiSvili<br />
fraqcia `demokratiuli<br />
fronti~
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
Zalian Znelia prognozi, rogor warimarTeba arCevnebi, vinaidan, am<br />
mxriv saqarTvelo Zalian Sors aris saerTaSoriso standartebisagan.<br />
xelisufleba paradoqsuli amocanis winaSe dgas, erTi mxriv, mas surs,<br />
daibrunos Zalaufleba, meore mxriv _ SeinarCunos saerTaSoriso aRi-<br />
areba da imiji... samwuxarod, es ar gamova.<br />
jvebs.<br />
saqarTveloSi es pirveli arCevnebia, rodesac gaurkvevelia vin gaimar-<br />
Cveni xelisufleba gayalbebis uamrav meqanizms iyenebs, iqneba es adminis-<br />
traciuli resursi Tu sxva. magram opozicias aqvs SesaZlebloba, arCevneb-<br />
is mimdinareobis process Tvali gaadevnos. vnaxoT, ra moxdeba.<br />
Tu arCevnebi met-naklebad normalurad Catardeba, cxadia, opozicia<br />
aRiarebs Sedegebs, magram, Tu gayalbdeba da saerTaSoriso daskvnebic Se-<br />
sabamisi iqneba, xalxi aucileblad quCaSi gamova.<br />
20.12.07<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
83<br />
2007<br />
`arCevnebis samarTlianad da<br />
demokratiulad CatarebisaTvis<br />
euTos damkvirvebelTa misia<br />
rogorc xelisuflebasTan,<br />
ise opoziciasTan aqtiurad<br />
iTanamSromlebs. me<br />
vici Tavisi qveynisadmi<br />
qarTvelebis gansakuTrebuli<br />
damokidebulebis Sesaxeb.<br />
mimaCnia, rom 5 ianvris<br />
arCevnebi TqvenTvis<br />
demokratiulobaze testis<br />
Cabarebis gamowvevaa. yvelas<br />
unda axsovdes, rom arCevnebis<br />
mSvid atmosferoSi Catareba<br />
Tqveni qveynisaTvis Zalian<br />
mniSvnelovania.~<br />
diter bodeni<br />
euTos damkvirvebelTa misiis<br />
xelmZRvaneli<br />
`interpresniusi~
2007<br />
weli<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
sazogadoebis ganwyoba araerTgvarovania<br />
noembris movlenebis ganviTarebas SarSandelma adgilobrivi TviTm-<br />
marTvelobis arCevnebma Seuwyo xeli _ xelisuflebas `TavSi auvarda~<br />
opoziciis sisuste, amitom, mis srul ignorirebas Seecada, es ki sazoga-<br />
doebis ukmayofilo nawilis uaryofaSi gadaizarda da mmarTveli Za-<br />
lis reitingic daeca. sisustem ki gamoiwvia radikalizmi, romelic eqs-<br />
traordinarul qmedebaSi gamoixata. opoziciam kargad gamoiyena es<br />
Sansi: sazogadoeba gamovida quCaSi, Catarda didi saprotesto aqciebi<br />
(gadamwyveti roli irakli oqruaSvilis dapatimrebam Seasrula), situa-<br />
cia kidev ufro gaamZafra ukiduresma lozungebma da mowodebebma. 2 no-<br />
embris masStaburma mitingma opozicia gaaTamama, xelisufleba aforiaqda<br />
_ igrZno, kargavda politikur iniciativas da amas 7 noemberi mohyva.<br />
7 noembris movlenebs orgvari Sefaseba aqvs: samarTlebrivi da poli-<br />
tikuri. samarTlebrivi TvalsazrisiT Tu vimsjelebT, xelisuflebas<br />
mitingis daSlis safuZveli namdvilad hqonda _ opozicia pirdapir<br />
mouwodebda xalxs xelisuflebis damxobisaken da a.S. meore mxriv, Za-<br />
lis gamoyeneba ar iyo aucilebeli. aman xelisuflebisaTvis wamgebiani<br />
gavlena moaxdina saqarTvelos saerTaSoriso imijze. es ar iyo poli-<br />
tikurad swori nabiji, piriqiT, xelisuflebas SeeZlo moeTmina da dae-<br />
cada im dromde, sanam aqcia TavisiT daiSleboda.<br />
telekompania `imedis~ daxurva, mis winaaRmdeg Catarebuli reidi, gan-<br />
sakuTrebiT, sagangebo mdgomareobis gamocxadeba da didi xnis manZilze<br />
SenarCuneba, ar iyo diplomatiuri nabiji, aman seriozuli kritika gamoi-<br />
wvia saerTaSoriso TanamegobrobaSi.<br />
xuTi ianvris arCevnebic, ra Tqma unda, arasrulyofilad Catardeba.<br />
Zalian did safrTxeebs Seicavs misi winaswari da momdevno periodebi.<br />
Zalian daZabuli situaciaa: arsebobs ramdenime SemaSfoTebeli informa-<br />
cia, romlis Semowmebac praqtikulad Zalian Znelia, ar aris sazogadoe-<br />
bis srulad sando jgufebi, Zaladobis safrTxec realuria, winasaar-<br />
84 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
e q s p e r t i s<br />
k o m e n t a r i<br />
gia nodia<br />
eqsperti
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
Cevnod xelisufleba da opozicia araTanabar pirobebSia, magram ufro<br />
saxifaToa arCevnebis Semdgomi periodi, radgan opoziciis erTaderTi<br />
`mesijia:~ `Cven ar miviRebT arCevnebis Sedegebs, Tu ar gavimarjvebT.~ aseTi<br />
damokidebulebidan gamomdinare, savaraudoa, rom opozicia `vardebis<br />
revoluciis~ msgavsi qmedebisaTvis emzadeba.<br />
mixeil saakaSvilis winasaarCevno kampania iseTia, rom is darwmunebu-<br />
lia gamarjvebaSi, kandidatebs winasaarCevno kampaniis warmarTvis ara-<br />
Tanabari pirobebi aqvT, magram, saerTo STabeWdilebidan gamomdinare,<br />
mixeil saakaSvils meti mxardaWera da gamarjvebis realuri SesaZlebloba<br />
eqneba, magram mainc Znelia prognozi, radgan sazogadoebis ganwyoba<br />
araerTgvarovania.<br />
7.12.07<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
85<br />
2007
2007<br />
weli<br />
k o m e n t a r i<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
gavufrTxildeT Cveni moqalaqeebis<br />
uflebebs<br />
saarCevno administraciis bolodroindeli reorganizaciidan ga-<br />
momdinare, centralur saarCevno komisiaSi didi struqturuli cvlile-<br />
bebi ar momxdara. saqarTveloSi arsebobs arCevnebis Catarebis tradi-<br />
cia, romelic siebis gamWvirvalobasa da gaumjobesebazea damyarebuli.<br />
saarCevno kodeqsSi ZiriTadi cvlileba moxda: saarCevno administra-<br />
ciis profesiuli moxeleebis garda, centralur da saubno komisiebSi<br />
Svidi politikuri partiis warmomadgenlis damateba. meore cvlileba<br />
arCevnebis momzadebis mokle vadam ganapiroba, gaizarda saubno komis-<br />
iebis raodenoba _ amomrCevlebis zeda zRvrma 2000-dan 1500-mde daiwia,<br />
amitomac saarCevno komisiis administraciis Semadgenlobas droebiTi<br />
kadri daemata.<br />
marTalia, noembris movlenebma saqarTvelos saerTaSoriso imiji<br />
problemuri gaxada, magram, rac 2004 wlidan dRemde, demokratiuli<br />
reformebis TvalsazrisiT, saqarTveloSi gakeTda, bolo erTi Tvis<br />
movlenebi ver gadawonis. Tumca es ar niSnavs, ar vizrunoT arCevnebis<br />
samarTlianad Casatareblad da ar gavufrTxildeT Cveni moqalaqeebis<br />
uflebebs.<br />
arCevnebis demokratiulobas bevri faqtori gansazRvravs, erT-<br />
erTi damoukidebeli damkvirveblebis arsebobaa, am mxriv es<br />
arCevnebi SeiZleba uprecedentoc ki aRmoCndes: centralur saarCevno<br />
komisiaSi registracia gaiara Tvrametma organizaciam (maTi ricxvi<br />
SeiZleba gaizardos), eqvsma saerTaSoriso sadamkvirveblo misiam da<br />
rva media-organizaciam, amasTanave aseulobiT damkvirvebels veliT.<br />
saarCevno administracia dakompleqtda kvalificirebuli kadre-<br />
biT, daaxloebiT 50 000 adamiania am procesSi CarTuli. maqsimalurad<br />
86 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
levan TarxniSvili<br />
centraluri saarCevno komisiis Tavmjdomare
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
vawvdiT informaciebs, vatarebT treningebs da vaswavliT, rogor unda<br />
Catardes demokratiuli arCevnebi. arsebobs sxva damcavi meqanizmebic:<br />
markireba, zustadaa gansazRvruli, ra sabuTi unda waradginos amomrCev-<br />
elma, politikur partiebs saSualeba aqvT CaerTon da daakvirdnen arCev-<br />
nebis mimdinareobas, televiziebSi zustadaa gansazRvruli kandidatebi-<br />
sTvis gankuTvnili dro.<br />
rac Seexeba komisiis dakompleqtebis wess, centralur da saubno done-<br />
ze mdgomareoba ar Secvlila, daemata eqvsi damoukidebeli _ upartio<br />
wevri. xolo Svid partias (`erTiani nacionaluri moZraoba~, `leibor-<br />
istuli partia~, `axali memarjveneebi~, `mrewvelebi~, `respublikuri par-<br />
tia~, `Tavisufleba~, `konservatorebi.~) ufleba aqvs warmoadginos TavTa-<br />
visi wevrebi centralur da saubno komisiebSi.<br />
vecdebiT, swrafad davTvaloT da gamovaqveynoT Sedegebi.<br />
vin gaimarjvebs, prognozs ver gavakeTeb, magram saqarTvelos xelisu-<br />
flebis politikuri nebaa, arCevnebi Catardes demokratiulad, gamWvir-<br />
valed da samarTlianad, amisTvis centraluri saarCevno komisia mzadaa.<br />
6.12.07<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
87<br />
2007
s a p a r l a m e n t o m o w y o b a
i n t e r v i u<br />
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
parlamentari niSnavs erTs: is politikosia!<br />
_ qalbatono xaTuna, 2003 wlis noembris referendumiT saqarTvelos<br />
mosaxleobam parlamentarTa raodenobis 235-dan 150-mde Semcirebas da-<br />
uWira mxari. momavali arCevnebi ukve am sqemiT Catardeba?<br />
_ 2003 wlis referendumis Sedegebis mixedviT parlamentarTa rao-<br />
denoba 235-dan 150-mde Semcirda. parlamentma miiRo gadawyvetileba da<br />
referendumiT gamoxatuli saqarTvelos mosaxleobis pozicia daadas-<br />
tura: parlamentis wevrTa raodenoba unda Semcirdes. Tu gaviTvaliswi-<br />
nebT saqarTvelos mosaxleobis raodenobas, Cveni qveynis specifikas,<br />
mas 150 parlamentari gacilebiT ufro Seefereba. mTel msoflioSi<br />
swored aseTi Semadgenlobis parlamentebi hyavs im qveynebs, romelTa mo-<br />
saxleoba da teritoriac saqarTvelos pirobebis msgavsia. saqarTvelos<br />
kanonmdeblobis Sesabamisad, referendumis Sedegebi savaldebuloa,<br />
ubralod, referendumis gadawyvetilebaSi ar konkretdeba aRsrulebis<br />
vada da saqarTvelos parlamentsac am mimarTebiT araviTari valdeb-<br />
uleba ar hqonda. miuxedavad amisa, pirveli, rac am mowvevis parlamentma<br />
gaakeTa, sakonstitucio cvlileba iyo.<br />
amiT xazi gaesva, rom parlamentisaTvis mniSvnelovania, ras fiqrobs<br />
Tavisi mosaxleoba da valdebulia, xalxis neba aRasrulos.<br />
Tu gaviTvaliswinebT sakonstitucio cvlilebebis proceduris<br />
sirTules, faqtobrivad, yovelgvari Seferxeba-Seyovnebis gareSe<br />
miviReT es Sesworeba.<br />
xaTuna gogoriSvili<br />
saqarTvelos parlamentis<br />
saproceduro sakiTxTa<br />
da wesebis komitetis<br />
Tavmjdomare<br />
fraqcia `nacionaluri<br />
moZraoba _ demokratebi~<br />
amas dabejiTebiT imitom vambob, rom, plebiscitisa da referendumis<br />
gansxvavebulobis miuxedavad, zustad aseTive damokidebuleba iqneba ple-<br />
biscitis SedegebTanac. Cveni xelisuflebis politikuri nebaa, amjera-<br />
dac xalxma miiRos gadawyvetileba _ arCevnebi gazafxulze Catardes Tu<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
89<br />
2007
2007<br />
weli<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
Semodgomaze. parlamentis gadawyvetilebac plebiscitis Sedegebis adekva-<br />
turi iqneba.<br />
_ Tqveni piradi arCevani?...<br />
_ piradad Cemi _ im adamianis azriT, romelsac saarCevno struqtureb-<br />
Si muSaobisa da partiuli saqmianobis garkveuli gamocdileba aqvs, imis<br />
gaTvaliswinebiT, rom saprezidento arCevnebi ukve daniSnulia _ saar-<br />
Cevno kampania dawyebuli, partiuli gadasaxedidan ufro mosaxerxebelia<br />
(Tu plebiscitis Sedegebic daadasturebs), arCevnebi gazafxulze dainiS-<br />
nos e.i. saarCevno kampania gagrZeldes. es niSnavs, rom saprezidento ar-<br />
CevnebisaTvis yvela partiis awyobili infrastruqtura avtomaturad da<br />
logikurad gadaizrdeba saparlamento arCevnebis kampaniaSi. Tu partiu-<br />
li niSniT SevxedavT, es TiToeuli partiisaTvis erTnairad momgebiania<br />
_ politikuri organizaciebis mobilizeba da saarCevno ganwyoba ufro<br />
advilad gagrZeldeba gazafxulamde.<br />
garkveuli argumentebi arsebobs arCevnebis Semodgomaze Casatareblad,<br />
Tumca piradad CemTvis, SemiZlia danamdvilebiT vTqva, aranairi mniSvn-<br />
eloba ara aqvs, arCevnebi Catardeba gazafxulsa Tu Semodgomaze. Tumca me<br />
momxre var erTi ramis: konstitucia gadaixedos mxolod da mxolod<br />
aucileblobiTa da mosaxleobis umetesi nawilis moTxovniT. ar SeiZle-<br />
ba sakonstitucio cvlilebebi yovel wam-wuTs ixilebodes imis mixedviT,<br />
romel politikur organizacias rogori gamosvla da moTxovna eqneba.<br />
erTi Tvis ganmavlobaSi, saerTo-saxalxo ganxilvisas, ver gavixseneb,<br />
verc erTi opoziciuri partiis protests, gamosvlas, verc erTi opo-<br />
ziciuri organizaciis oponirebas, rom es sakonstitucio cvlilebebi<br />
ar migveRo. me maxsovs, rogor mimdinareobda sakonstitucio ganxilva,<br />
maxsovs yvela procesi. aqedan gamomdinare, cxadia, rom zogierT poli-<br />
tikur organizacias politikuri aqtivobis Tema da sababi sWirdeba.<br />
piradad CemTvis, sakonstitucio cvlilebebis politikuri aqciebis<br />
sabab-mizezad gamoyeneba, absoluturad miuRebelia. politikur<br />
partias unda hqondes Zalian mwyobri, Camoyalibebuli da<br />
Tanmimdevruli politika.<br />
rac Semexeba piradad me _ xaTuna gogoriSvili 5 ianvars, rodesac<br />
mival arCevnebze, ra gadawyvetilebas miviReb _ biuletenSi Semovxazav<br />
gazafxulsa Tu Semodgomaze arCevnebis Catarebas _ Cems sakonstitucio<br />
uflebas gamoviyeneb da ar davakonkreteb.<br />
_ isev momaval saparlamento cvlilebebs mivubrundeT: raodenobri-<br />
vi cvlileba Tvisobrivsac ganapirobebs, upirvelesad, raSi gamovlinde-<br />
ba igi?<br />
_ axali sakonstitucio normebidan gamomdinare, parlamentSi arCeuli<br />
iqneba 150 wevri. es, ra Tqma unda, momaval parlaments garkveul cvlile-<br />
bebs moutans _ parlamentis wevrTa raodenobriv cvlilebebs mohyveba sx-<br />
vadasxva regulaciis cvlilebac. Sida regulaciebi, ZiriTadad reglamen-<br />
tis saxiT, axal parlamentSic Sesacvleli iqneba, Cven amaze weliwadze metia<br />
vmuSaobT. muSa jgufSi Sedis yvela politikuri partiis warmomadgeneli<br />
90 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
da saerTaSoriso organizaciebis eqspertebi. ZiriTad principebze ukve<br />
SevTanxmdiT da pozicia-opozicias Soris ar yofila azrTa sxvadasx-<br />
vaoba. gacilebiT logikuri da advilia, momavali parlamentis regla-<br />
menti miiRos am parlamentma, vinaidan arCevnebis Sedegebi da politikur<br />
ZalTa Tanafardoba ucnobia, amitom gacilebiT konstruqciulia muSaoba,<br />
ufro obieqturia nebismieri gadawyvetileba. momavali parlamentis yve-<br />
la regulacia ukve dagegmilia da amaSi erTsulovneba sufevs. vimeoreb:<br />
subieqturoba da mikerZoeba gamoricxulia _ jgufis arc erTma wevrma ar<br />
viciT, politikur ZalTa rogori Tanafardoba iqneba momaval parlamen-<br />
tSi. CvenTvis amosavali wertilia logika: ramdenad qmediTi, moqnili da<br />
da implimentirebuli iqneba es normatuli aqti (parlamentis reglamenti)<br />
da ara is, romel politikur Zalas rogori warmomadgenloba eyoleba<br />
parlamentSi. ase iyo wina parlamentSi _ ZiriTadi normebi, romliTac<br />
es parlamenti muSaobs, wina mowvevis parlamentma miiRo. miuxedavad imisa,<br />
rom am reglamentSi bevri cvlileba Sevida, ZiriTadi principebi igive<br />
darCa, mxolod ufro davxveweT da davakonkreteT.<br />
_ Tu SeiZleba, Tvisobriv-Sinaarsobriv cvlilebaze gvesaubreT. axa-<br />
larCeuli parlamentis struqtura saxelmwifos strategiuli prior-<br />
itetebidan gamomdinare yalibdeba. romeli komiteti darCeba, Seiqmneba<br />
Tu ara axali?<br />
_ Tvisobrivi cvlileba sxvadasxvanairi iqneba. es damokidebulia<br />
komitetebis Semadgenlobis ricxovnobaze _ Semcirdeba Tu gaizrdeba,<br />
ra Tqma unda, ufro moqnili unda iyos sakomiteto procedurebi. poli-<br />
tikuri gadawyvetilebebis kategorias ganekuTvneba _ umciresobisa da<br />
opoziciis statusi. aseve politikuri gadawyvetilebebis miReba iqneba<br />
saWiro komitetebis ricxovnobasTan dakavSirebiT _ SeiZleba Semcirdes,<br />
SeiZleba _ gaizardos. parlamentarTa raodenobis Semcireba avtoma-<br />
tur reJimSi ar niSnavs komitetebis raodenobis Semcirebas. Tu patara<br />
komitetebs SevqmniT, raodenobac Seicvleba, SeiZleba kidevac gaizardos.<br />
ZiriTadi samuSao damTavrebulia. darCenilia mxolod politikuri<br />
gadawyvetilebebi, am mxriv ki xelisuflebasa da opozicias Soris uTanx-<br />
moeba ar arsebobs.<br />
_ parlamentarTa raodenobis Semcireba arsebul sistemur-struqtu-<br />
rul cvlilebebs iwvevs. albaT politikur partiebs didi arCevanis ga-<br />
keTeba mouwevT...<br />
_ politikur partiebs partiuli siis Sedgenisas aRar eqnebaT<br />
fufunebis ufleba. raodenobis Semcirebidan gamomdinare, isini<br />
arCevans gaakeTeben gacilebiT aqtiur da politikuri partiisaTvis<br />
saWiro adamianebze da partiuli siebis Sedgenas meti simkacriT<br />
moekidebian.<br />
laparakia partiuli siiT gasul deputatebze da amas xels Seuwyobs is,<br />
rom saarCevno kanonis Sesabamisad, maJoritari deputati aucileblad<br />
unda iyos romelime partiis warmomadgeneli. saqarTvelo erTader-<br />
Ti qveyana iyo, sadac es wesi ar moqmedebda, me, piradad, Zalian mixaria,<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
91<br />
2007
2007<br />
weli<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
rom es ase aRar iqneba. parlamentSi, umaRles sakanonmdeblo organo-<br />
Si, romelmac unda miiRos qveynisaTvis saWiro umniSvnelovanesi gadaw-<br />
yvetilebebi, arian deputatebi, romlebic, rogorc sxdomaTa darbazSi,<br />
aseve masobrivi informaciis saSualebebiT, acxadeben: isini ar arian<br />
politikosebi, arada parlamentari calsaxad niSnavs erTs: is aris politikosi,<br />
monawileobs politikur procesebSi, politikuri gadawyvetilebebis<br />
mimRebi subieqtia da iRebs politikur pasuxismgeblobas.<br />
partiis mier maJoritarebis wardgena kidev ufro daxvews am process _<br />
parlamentSi moxvdebian politikuri pasuxismgeblobis mqone adamianebi<br />
_ konkretuli programiT, miznebiTa da amocanebiT. am cvlilebebidan<br />
gamomdinare, mimaCnia, rom momavali parlamenti ufro aqtiuri, qmediTi<br />
iqneba da parlamentis TiToeuli wevri ukve sakuTar politikur pasuxismgeblobas<br />
aiRebs.<br />
_ bolos Sinauri satkivari: deputatTa raodenobis Semcireba pirdapirproporciulia<br />
aparatis Semcirebisa?<br />
_ cxadia, aparatis nebismieri TanamSromlisaTvis es mniSvnelovani<br />
sakiTxia. minda, yvela davarwmuno, rom pirdapirproporciuli Sedegi<br />
gamoricxulia. yvela departamenti, romelic am parlamentSia, momaval<br />
parlamentsac aseve dasWirdeba. rac Seexeba komitetebis an masSi wevrTa raodenobis<br />
Semcirebas, ar niSnavs, rom komitetis aparatis TanamSromelTa<br />
raodenobac unda Semcirdes. es mxolod erT ramezea damokidebuli _<br />
Seicvleba Tu ara komitetebis raodenoba, Semcirebis SemTxvevaSi, ama Tu<br />
im komitetis reorganizacia iqneba saWiro, gazrdisas _ axali aparatis<br />
Seqmna. amas momavali parlamentis xelmZRvaneloba gadawyvets.<br />
erTaderTi procedura, romelmac SeiZleba gamoiwvios aparatis Semcireba,<br />
mxolod da mxolod reorganizaciaa. SemiZlia, danamdvilebiT<br />
vTqva: am etapze reorganizacia dagegmili ar aris.<br />
92 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
10.12.07
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
e q s p e r t i s<br />
k o m e n t a r i<br />
daviT darCiaSvili<br />
eqsperti<br />
qarTuli politika erT liderzea agebuli<br />
bunebrivia, gaCndes kiTxva: ratom plebisciti da ara referendumi?<br />
Zneli saTqmelia. plebisciti sarekomendacio xasiaTisaa. referendums kanonis<br />
Zala aqvs, magram, roca mosaxleobis umetesoba raRac azrs daafiqsirebs,<br />
SeuZlebelia misi gauTvaliswinebloba. plebiscitis Sedegebamde<br />
Znelia zustad gansazRvro, rodis Catardeba arCevnebi _ gazafxulsa Tu<br />
Semodgomaze, unda davelodoT. winaswari monacemebiT _ gamokiTxvebiTa<br />
da sociologiuri kvleviT _ mosaxleobis umetesoba gazafxulze<br />
Catarebas uWers mxars. didi albaTobiT SeiZleba vivaraudoT, rom<br />
asec iqneba. noembris movlenebma ubiZga xelisuflebas, saarCevno ciklSi<br />
gacilebiT adre SevsuliyaviT, vidre es TviTon hqonda navaraudevi,<br />
ukve varT da, albaT, es cikli gagrZeldeba da gadaebmeba saparlamento<br />
arCevnebs. Tebervali-marti iqneba swored partiebis gadajgufebisa da<br />
saarCevno kampaniebis periodi. Tu raime gauTvaliswinebeli ar moxda<br />
konfliqtebis zonebSi da ar mogviwia sagangebo viTarebis reJimSi dabruneba.<br />
rac Seexeba momaval parlamentSi deputatTa raodenobas, is imdenive<br />
iqneba, ramdenic 2003 wels referendumiT iyo gansazRvruli. 150 deputati<br />
sruliad sakmarisia saqarTvelos mosaxleobis raodenobisa da<br />
kanonSemoqmedebiTi saqmianobisTvisac. rasakvirvelia, raodenobrivi<br />
cvlileba raRac Tvisobriv-Sinaarsobriv cvlilebebsac gamoiwvevs, magram,<br />
ara mgonia, amas komitetebis Semcireba mohyves, komitetebis wevrTa<br />
raodenobas ki aucileblad Seexeba albaT. rogorc reglamenti gansaz-<br />
Rvravs, ise iqneba. CemTvis arsebiTi am TvisobrivSi kidev is aris, rom<br />
150 Wkviani adamianis povna gacilebiT iolia, vidre 235-is. srulyofili<br />
araferia, magram Semcirebuli raodenobiT ukeTesi iqneba.<br />
93<br />
2007
2007<br />
weli<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
politikurad iseTi rTuli pirobebis mqone qveyanaSi, rogoric saqar-<br />
Tveloa, sadac eTnikuri mravalferovnebaa _ mravali umciresoba cxov-<br />
robs, sadac politikuri avtonomiebia, orpalatiani parlamenti aucile-<br />
belia. raRac sakiTxebi ar unda wydebodes absoluturi umravlesobiT.<br />
mas unda abalansebdes zeda palata, romelic mosaxleobis garkveuli<br />
jgufebis, regionebisa da avtonomiuri regionebis specifikur interesebs<br />
gamoxatavs. mravalferovani, arahomogenuri mosaxleobis pirobebSi,<br />
miT umetes, roca politikuri avtonomiebi Sedis saxelmwifoSi, Cndeba<br />
aucilebloba orpalatiani parlamentis Seqmnisa. mTeli rigi sakiTxebi<br />
unda iyos zeda palatis mier ganxiluli da miRebuli (es ar exeba biujets)<br />
politikis iseT sferoebSi, romelic gansakuTrebul gavlenas moaxdens<br />
afxazebsa da osebze, aqve Semodis aWaris sakiTxic. jer cnobili araa, ra-<br />
nairi formisa da xasiaTis iqneba zeda palata, amaze politikur partiebs<br />
gansxvavebuli Sexedulebebi aqvT, iseve, rogorc saqarTvelos danarCeni<br />
regionebis statusTan dakavSirebiT. es albaT politikur ZalTa Soris<br />
msjelobis, ganxilvisa da konsensusis Sedegad miiRweva _ SeTanxmebis sa-<br />
gani gaxdeba.<br />
rac Seexeba saxelmwifo mmarTvelobis formebs da, maT Soris, sapar-<br />
lamento respublikas... saparlamento respublika iTvleba demokrati-<br />
isaTvis ufro Sesaferisad _ sxvadasxva politikuri interesebis Sema-<br />
kavSireblad. magram sxva ambavia safrTxeebis simravle _ mosaxleobis<br />
ganwyoba, moTxovnebi da a.S. Tumca, ramdenadac kvlevebi aCvenebs, saqarT-<br />
veloSi mosaxleobis did nawils unda saprezidento respublika Zli-<br />
eri lideriT.<br />
saparlamento respublika kargia, Tuki arsebobs tradicia<br />
_ politikuri kultura. koaliciebis formirebebisas Tu<br />
es Znelad misaRwevia, maSin saparlamento respublika iqneba<br />
uunaro gadawyvetilebebis miRebisas, romlis gareSec politika<br />
warmoudgenelia.<br />
saboloo jamSi, saparlamento respublikebs hyavT Zlieri lidere-<br />
bi _ premier-ministrebi. didi sxvaoba da didi mniSvneloba ara aqvs,<br />
liders ra saxeli erqmeva. vimeoreb: Tu Cvens qveyanaSi undaT, rom saer-<br />
Tod lideri ar iyos da yvelaferi koleqtiurad wydebodes, aseTi<br />
ram Znelad misaRwevi da ararealuri mgonia. adamianebs rom SeeZloT<br />
nebismier sakiTxSi koleqtiuri pasuxismgeblobis aReba, rom arsebob-<br />
des koleqtiuri pasuxismgeblobis kultura, ki, batono, magram amis mag-<br />
aliTsa da SemTxvevas am TxuTmeti wlis manZilze ver vxedav. miuxedavad<br />
yvelafrisa, mTeli qarTuli politika erT liderzea agebuli: mieces<br />
garkveuli uflebebi da statusi, danarCeni kontrolis meqanizmiTa da<br />
kanonmdeblobiT unda iyos daregulirebuli. laparaki imaze, rom<br />
xalxma da koleqtivma unda marTos qveyana, araseriozulia.<br />
94 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
8.12.07
i n t e r v i u<br />
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
vaxtang xmalaZe<br />
eqsperti<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
konstitucia bibliasaviT unda iyos _ saxelmwifos marTvis<br />
biblia<br />
_ batono vaxtang, 2003 wlis noemberSi saqarTvelos mosaxleobam referendumiT daadastura<br />
parlamentarTa raodenobis 150-mde Semcireba, ram ganapiroba es?<br />
_ parlamentis wevrTa raodenobaze kamaTi 1990 wels axali mravalpartiuli saarCevno kanonis Seq-<br />
mnisas daiwyo. maSindeli politikuri opozicia _ erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraobis poli-<br />
tikuri organizacia _ iTxovda 120-150 deputats, amaze xelisufleba ver daiTanxmes. Semdeg es sakiTxi<br />
ramdenimejer dadga dRis wesrigSi, magram 235-ze qveviT Semcireba ver moxerxda, amas Tavisi mizezebi<br />
hqonda: deputatTa didi raodenobis SemTxvevaSi, parlamentSi xelisuflebis meti mxardamWeri yo-<br />
filiyo. realurad Tu SevxedavT, romeli ricxvi unda avirCioT, raTa parlamentma SeZlos konsti-<br />
tuciiT miniWebuli uflebamosilebis ganxorcieleba: sakanonmdeblo saqmianoba, aRmasrulebel<br />
xelisuflebaze kontroli, qveynisaTvis mniSvnelovani sakiTxebis Seswavla, ganxilva da saTanado gadawyvetilebis<br />
miRebis valdebuleba. yovelive amas sWirdeba codna. erT adamiansa an adamianTa mcire<br />
jgufSi aseTi codna ubralod ver iyris Tavs, amitom saWiroa amisi gafarToeba. meorec: roca xdeba<br />
yvela ZiriTadi mimarTulebis mixedviT (am mimarTulebebSi iqmneba aRmasrulebeli xelisuflebis<br />
struqturebi _ saministroebi), Tematurad Tu dargobrivad, parlamentis jgufebad _ komitetebad dayofa,<br />
komitetSi saWiroa wevrTa minimaluri raodenoba, garkveuli optimaluri ricxvia SesarCevi. isic<br />
gasaTvaliswinebelia, rom mTel msoflioSi ar arsebobs parlamenti, romlis TiToeuli wevri erTnairi<br />
pasuxismgeblobiT ekidebodes saqmes da Tavis viwro sferoSi mainc iyos profesionali. parlamentis<br />
wevrTa raodenobaSi yovelTvis aris da iqneba raRac gansazRvruli procenti SemTxveviT, merkantiluri<br />
mosazrebiT moxvedrili adamianebisa. Sesabamisad rac gvrCeba, es raodenoba imdeni unda<br />
iyos, rom saqmis gakeTeba SeZlon. aqedan gamomdinare, rodesac fasdeba parlamentis wevrTa raodenoba,<br />
Cveulebriv, saubaria 100-150-mde deputatze.<br />
95<br />
2007<br />
Tumca, rac ufro metia parlamentis wevrTa raodenoba, miT ufro problemuri da rTuli<br />
xdeba gadawyvetilebebis miReba da es, arc Tu iSviaTad, moqmedebs gadawyvetilebis xarisxze.
2007<br />
weli<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
mravalricxovan parlamentSi yovelTvis Cndeba raodenoba iseTi pirebisa, romlebic<br />
uSualod ar monawileoben gadawyvetilebis miRebaSi da iqcevian ise, rogorc etyvian. amitom<br />
xSirad Warbobs politikuri motivacia da ara obieqturi safuZveli.<br />
_ roca Semcirebazea saubari, umTavresi motivaciaa ara es, aramed ekonomikuri mxare _ saxsrebis<br />
dazogva.<br />
_ moaruli azria: mravalricxovani parlamenti did xarjs iwvevs. mimaCnia, rom es azri, zemo-<br />
CamoTvlil motivaciasTan SedarebiT, umniSvneloa. vTqvaT, 85 wevriT Semcirda parlamenti, ra<br />
ekonomiaa es? Tu parlamentaris xelfasi ori aTasi laria, weliwadSi iqneba ori milioni ekonomia.<br />
biujetis ramdeni procentia es an, rom ara es ori milioni, ramdeniT gaizrdeba pensia _ TveSi rva<br />
TeTriT. calke ori milioni SeiZleba mniSvnelovani ricxvi Candes, magram rva TeTriT pensiis gazrda<br />
araferia. me piradad sworad mimaCnia 150-mde Semcireba. cxadia, im pirobiT, Tu sworad SeirCeva<br />
saarCevno sistema da partiebi, pasuxismgeblobiT moekidebian kandidatebis SerCevas da amomrCevelic<br />
swor arCevans gaakeTebs.<br />
_ raodenobrivi cvlileba Tvisobrivsac gulisxmobs _ mTavari faqtorebi...<br />
_ Tvisobriv mxares ganapirobebs Tavad kandidatebis SerCevisa da wardgenis motivacia, anu ra<br />
kriteriumebis mixedviT iqnebian isini wardgenili. yvelam viciT, rom mavani kandidatTa siis gamsvlel<br />
nawilSi moxvda imitom, rom mniSvnelovani TanxiT daafinansa politikuri organizacia,<br />
samsaxuri gauwia partias _ moexmara meti raodenobis xmebis mogrovebaSi da a.S. ukana planze iyo<br />
gadaweuli, esa Tu is piri, ramdenad Rirebulia saparlamento saqmianobisaTvis. momaval parlamentSi<br />
ricxobrivi Semcireba udavod gamoiwvevs parlamentis Sida struqturis cvlilebebsac. ra<br />
Tqma unda, mohyveba komitetebis raodenobis Semcireba. dRes Zalian dawvrilmanebulia. magaliTad,<br />
ra saWiroa evropasTan integraciisa da sagareo urTierTobaTa komitetebi, evropasTan integracia<br />
sagareo urTierToba ar aris? roca bevria raodenoba, itans danawevrebas, Semcirebisas aRar iqneba<br />
saWiro.<br />
erTi mxriv, Tvisobiv mxares ganapirobebs kandidatTa swori SerCevis wesi da kargi saarCevno<br />
sistema, meore mxriv, amomrCevlis mier sakuTari pasuxismgeblobis gacnobiereba: is unda<br />
mixvdes, rom maszea damokidebuli, rogori iqneba parlamenti da, Sesabamisad, qveynis<br />
mdgomareoba. Tu parlamenti iqneba cudi Semadgenlobis, es ukve amomrCevlis bralia _ man ar<br />
gaakeTa swori arCevani.<br />
_ parlamentarTa raodenobis Semcireba aparatis muSakTa Semcirebis pirdapirproporciulia?<br />
_ me vityodi ase: aramcTu Semcireba, piriqiT, aparatis zrda unda gamoiwvios. parlamentis saqmianobidan<br />
gamomdinare, saWiroa Zalian bevri da erTmaneTisagan arsebiTad gansxvavebuli codnisa<br />
da profesiis adamiani. ra moculobisac unda iyos parlamentis Semadgenloba _ 150 Tu 250 _ aranairad<br />
ar eyofa, raodenobrivi Tu Tvisobriv-raodenobrivi TvalsazrisiT, parlamentis funqciebis<br />
Sesrulebas. parlamentis Semadgenlobis dakompleqtebisas, kandidatebis SerCeva ar xdeba<br />
profesiuli niSniT. zogadad profesionali unda iyos adamiani, anu man unda icodes muSaoba, magram<br />
aris garkveuli mimarTulebebi, romelSic parlamentSi SeiZleba ar iyos specialisti, magram<br />
vicaRam xom unda moamzados es sakiTxi? ris safuZvelze unda gaakeTon analizi, mxari dauWiron<br />
an ar dauWiron romelime kanonproeqts... amitomac saWiroa parlamentis aparatis rogorc mudmiv<br />
TanamSromelTa gansazRvruli raodenoba, aseve, calkeuli sakiTxebis ganxilvisas, arasaparlamento<br />
_ gareT myofi specialistebisagan specialuri samuSao jgufebisa da saeqsperto komisiebis<br />
Seqmna. aSS-Si erTi senatoris saparlamento saqmianobas ormockaciani aparati emsaxureba. erTmniS-<br />
96 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
vnelovnad SemiZlia vTqva, rom parlamentarTa damxmare aparatis Semadgenloba unda iyos sak-<br />
maod mravalricxovani. kanoniT parlamentars unda hyavdes TanSemwe, magram amis amoqmedeba yo-<br />
velwliurad gadaideboda xolme. aparatis wevrTa raodenoba parlamentis wevrTa raodenobis<br />
ukuproporciulia _ izrdeba wevrTa raodenoba, SeiZleba aparati Semcirdes, magram parlamentis<br />
wevrTa Semcirebisas _ gaizardos.<br />
_ saqarTvelos konstituciaSi orpalatian saparlamento modelzea saubari. oRond saqarTve-<br />
los mTel teritoriaze Cveni iurisdiqciis aRdgenis Semdeg. davibruneT afxazeTi da samaCablo,<br />
ganisazRvra maTi statusi... ra upiratesoba aqvs orpalatian parlaments?<br />
_ es Caiwera 1995 wels da amis iqiT saqme ar wasula. erT Tu orpalatian parlamentebze saubrisas<br />
yovelTvis moixsenieben maT uaryofiT da dadebiT mxareebs. arsebobs mosazreba, mcirericxovan,<br />
ramdenime milionian qveynebSi, sruliad sakmarisia erTpalatiani parlamenti: gadawyvetilebaTa<br />
miRebisas ufro operatiulia, Senaxva _ iafi, wevrTa raodenoba mcire da a.S. orpalatian parlaments<br />
axasiaTebs gadawyvetilebaTa miRebis rTuli da xangrZlivi procesi, wevrTa raodenobis<br />
sidide, magram mas ufro meti dadebiTi mxareebi gaaCnia (siZvire Zalian pirobiTia, rogorc<br />
moyvanili magaliTidan Cans). Tavis droze evropaSi orpalatiani parlamenti cal-calke aRebuli<br />
saxelmwifoebis erT saxelmwifod gaerTianebis safuZvelze Seiqmna. aseT saxelmwifoebs,<br />
Cveulebriv, federaluri saxelmwifos statusi aqvT. aseT saxelmwifoSi Semaval erTeulebs Soris,<br />
teritoriiT Tu mosaxleobis raodenobiT, gansxvaveba Zalian didi iyo. amitom dadga amocana:<br />
rogor unda uzrunvelyofiliyo, rom parlamentSi _ qveynis demokratiis qvakuTxedSi _<br />
asaxuliyo, erTi mxriv, warmomadgenloba da es yofiliyo Tanabari, anu erTi da imave raodenobis<br />
adamianebs erTi da imave raodenobis warmomadgeneli hyoloda. Sesabamisad, im erTeuls,<br />
romelSic aTjer metia mosaxleoba, aTjer meti, radgan, winaaRmdeg SemTxvevaSi gamovidoda ise,<br />
rom erT adgilas mcxovreb adamians ufro mZime da mniSvnelovani xma aqvs, vidre meores. meore<br />
mxriv, ar momxdariyo ise, rom patara erTeuli sipataravis gamo daCagruliyo, radganac parlamenti<br />
iRebs iseT gadawyvetilebebs, rogoricaa biujeti da sabiujeto dafinanseba. cxadia, kenWisyris<br />
dros sabiujeto saxsrebi wavidoda did erTeulTan da pataras araferi ergeboda. am ori problemis<br />
_ proporciuli warmomadgenlobisa da mcirericxovnebis dasacavad _ moigones orpalatiani<br />
sistema: erT palataSi airCeva proporciuli warmomadgenlobis principis safuZvelze,<br />
anu romeli erTeulic didia, mas meti mandati aqvs, xolo meoreSi warmomadgenelTa raodenoba<br />
umniSvnelod iqneba damokidebuli mosaxleobis ricxvze da, meore palataSi didsa Tu mcire er-<br />
Teulsac, Tanabari an mcired gansxvavebuli warmomadgenloba eyoleba. aSS-Si aliaskasac da kaliforniasac<br />
or-ori senatori hyavs senatSi. italiaSi, did provincias _ did olqs, mcireze meti<br />
hyavs, magram Zalian umniSvnelod. rogorc vxedavT, teritoriuli mowyobis Taviseburebebi iyo<br />
orpalatiani parlamentis Seqmnis ZiriTadi mizezi. yvela ZiriTadi sakiTxi, upirvelesad kanoni,<br />
ganixileba orive palataSi, is orive palatam unda miiRos. es miiCneva orpalatiani parlamentis<br />
naklad, magram sxvagvarad Tu SevxedavT, es upiratesobaa: kanonis miRebas sWirdeba didi dro. jer<br />
erTi imsjelebs, mere _ meore. Tu sxvadasxvagvari iqneba gadawyvetilebebi, moxdeba maTi daaxloeba<br />
da iqamde misvla, romelsac orive palata daeTanxmeba. procesi rTulia, magram naCqarevi gadawyvetilebebisa<br />
da uneblie Secdomebisagan dazRveuli. kanoni iseTi aqtia, romelic xangrZlivi<br />
drois ganmavlobaSi moqmedebs. ise ar unda moxdes, dRes miviRoT kanoni da xval SevitanoT Sesworeba.<br />
aseTi ram, samwuxarod, xSirad xdeba Cvens sinamdvileSi: gasuli wlis dekemberSi samoqalaqo<br />
kodeqsSi erTsa da imave dRes erTsa da imave muxlSi orjer Seitanes cvlileba. kanonmdebloba<br />
iseTi unda iyos, rom maqsimalurad Caketos upasuxismgeblobis SesaZlo gamovlinebebi.<br />
orpalatiani parlamenti iZleva amis SesaZleblobas da amcirebs albaTobas.<br />
97<br />
2007
2007<br />
weli<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
_ albaT, orpalatiani parlamenti imis saSualebasac iZleva, rom sxvadasxva palataSi sxvadasxva<br />
sistemiT moxdes arCevnebi.<br />
_ ar arsebobs idealuri saarCevno sistema. yvelas aqvs garkveuli nakli. xarvezis Sesamcireblad<br />
qveynebi sxvadasxva xerxs iyeneben, maT Soris, martivs _ erTdroulad or gansxvavebul sistemas,<br />
raTa erTis nakli Seavsos meorem da piriqiT. parlamentSi orive gziT arCeuli adamianebi mox-<br />
vdebian, orpalatiani rocaa, SesaZlebelia, erT palataSi erTi sistemiT avirCioT, meoreSi _ me-<br />
oreTi, anu politikuri efeqtis TvalsazrisiT miviRoT garkveulwilad gansxvavebuli, gawonas-<br />
worebuli Sedegebi. ori palata aseve SesaZleblobebs iZleva, ganisazRvros palatis Semadgenloba<br />
qveynis teritoriuli erTeulebis mixedviT, anu warmomadgenloba mieces qveynis teritoriul er-<br />
Teulebs da, sadac saWiroa, privilegiebic, garkveuli kvotebic, faqtobrivi vetos ufleba, palataSi<br />
Tanamdebobebi da a.S. igulisxmeba ara marto avtonomiebi, sxva teritoriuli erTeulebic. aseTi<br />
ramis gakeTeba erTpalatian parlamentSi aris uaRresad saxifaTo, radganac vinmesTvis raime privi-<br />
legiis micema SeiZleba iqces sxvebis diskriminaciad. magram Tu es moxdeba erT palataSi, meores<br />
SeuZlia misi gawonasworeba.<br />
_ vinaidan saarCevno sistemaze vsaubrobT, dagvikonkreteT, rogor Seicvala maJoritaruli<br />
saarCevno sistema.<br />
_ es cvlileba gatarda Tbilisis sakrebulos arCevnebisas da Semdeg Sevida parlamentis arCeviT<br />
nawilSi _ gauqmda erTmandatiani saarCevno olqebiT parlamentis wevrTa arCeva da SemoiRes mraval-<br />
mandatiani _ yvelaze usamarTlo Sedegebis momtani sistema. iqmneba ramdenime mandatiani saarCevno<br />
olqi. partiebi waradgenen mokle partiul siebs. amomrCeveli xmas aZlevs am siebs, oRond Semdeg man-<br />
datebi nawildeba ara siebis mixedviT miRebuli xmebis proporciulad, aramed ase: romeli siac met<br />
xmas miiRebs, mas miaqvs yvela mandati, Tu am siisTvis micemuli xmebis raodenoba 30%-ze metia. vTqvaT,<br />
sammandatian olqSi 100 000 amomrCevlidan pirvel sias mxari dauWira 30 001 amomrCevelma, meores<br />
_ 30 000-ma, mesames _ odnav naklebma, samive mandati miaqvs pirvels, arada man meoreze mxolod erTi<br />
xmiT meti miiRo. gamodis, rom sami mandati waiRo im partiam, visac mxari dauWira 30001 kacma, magram<br />
xma ar misca 70 000-ma. es rom samarTliani sistema ar aris, cxadia. opoziciis nawili da mmarTveli<br />
partia SeTanxmdnen, rom am wess Secvlian. dResdReobiT saubaria ukeTesze, magram ara saukeTesoze.<br />
dRes yvelaze didi problema amomrCevelTa siebia _ varaudebi, damatebiTi siebi, mkvdari<br />
sulebi. amdeni weli amazea saubari da, xelisuflebas rom ndomeboda, amas ver moagvarebda? Taname-<br />
drove teqnologiebi saSualebas iZleva, gamoiricxos gayalbebis yovelgvari safuZveli. am sistemis<br />
mTlianad gakeTeba da amomrCevelTa aRricxva jdeboda milion-naxevari dolari. saprezidento<br />
da saparlamento arCevnebisaTvis ki csk-m moiTxova 30 milioni lari. Tu eleqtronul sistemas dav-<br />
nergavdiT, erTxel gviwevda im Tanxis gadaxda, Semdeg xarjebi iqneboda Zalian mcire. jer erTi,<br />
ramodena ekonomia gakeTdeboda wminda finansuri TvalsazrisiT. meorec: kenWisyris Sedegebis _<br />
biuletenebis daTvlisas _ mowme varT, rogori siyalbeebi xdeba. wina parlamentSi me viyavi saga-<br />
moZiebo komisiis Tavmjdomaris moadgile, romelic adgilobrivi arCevnebis Sedegebs ikvlevda.<br />
suraTi sakmaod mZime iyo. Tu erTxel gaviRebT xarjs da Tanamedrove sistema Seiqmneba, bolos da<br />
bolos Sewydeba dava, rogori wesiT davakompleqtoT saarCevno komisiebi, radganac aseT SemTxveva-<br />
Si partiul warmomadgenlobas araviTari mniSvneloba aRar eqneba, kenWisyris Sedegebs daiTvlis<br />
manqana da saubno komisiebSi cametis nacvlad ori-sami teqnikuri mosamsaxure iqneba sakmarisi. Tu<br />
gvinda problemebisagan Tavi davicvaT, yvela vendoT arCevnebis Sedegs, aseTi ram unda gakeTdes.<br />
_ dRes sakmaod aqtiurad saubroben saxelmwifo mmarTvelobis axal modelze. Cvennairi<br />
bunebis, ganviTarebisa da mdgomareobis qveynisaTvis romelia ufro misaRebi _ saprezidento mma-<br />
rTveloba, saparlamento respublika Tu konstituciuri monarqia?<br />
98 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
weli<br />
modelis Secvlaze saubari iwyeba mxolod maSin, rodesac grovdeba ukmayofileba arsebulis<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
99<br />
2007<br />
mimarT: yovelgvar uaryofiTs adamianebi abraleben models da ara imas, vinc am modelSi<br />
xelisuflebas axorcielebs. magram ZiriTadi mizezi adamianebSia da ara modelSi.<br />
ori saukunis ganmavlobaSi uzarmazari praqtika dagrovda _ msoflioSi gamoikveTa ramdenime<br />
tipuri modeli mmarTvelobisa. yvela demokratiul saxelmwifos safuZvlad udevs umTavresi da<br />
mniSvnelovani _ xelisuflebis danawilebis principi. paralelurad mimdinareobda mecnieruli<br />
kvleva im kanonzomierebebisa, romlebmac SeiZleba gamoiwvios uaryofiTi da dadebiTi Sedegebi.<br />
saxelmwifoSi umTavresi faqtori adamiania. adamianebi qmnian saxelmwifos imisaTvis, rom maTi<br />
uflebebi maqsimalurad iyos daculi. xelisufleba aris adamianebis mxolod mcire nawili, ma-<br />
gram mas aqvs mosaxleobaze zemoqmedebisa da zegavlenis uamravi saSualeba, maT Soris, absolutu-<br />
ri privilegia Zaladobaze, Tumca adamianebs amisaTvis ar SeuqmniaT saxelmwifo. yvelaze ukeTesia<br />
xelisuflebis modelis raRac oqros Sualedis moZebna. modelebis daxasiaTebisas, Cveulebriv,<br />
sazogadoebaSi arsebobs ori jgufi. pirvelis mizani: umjobesia, xelisuflebas hqondes swrafi<br />
da efeqtiani gadawyvetilebebis miRebis saSualeba, Tundac Sekavebis susti meqanizmis pirobebSi. me-<br />
orisaTvis ki mniSvnelovania Sekavebisa da kontrolis ufro efeqtiani arseboba, Tundac swrafi<br />
gadawyvetilebebis miRebis Semcirebis xarjze, radgan is metad icavs sazogadoebas SesaZlo zianis<br />
miyenebisagan. am or midgomas Soris imTaviTve dawyebuli dava dRemde grZeldeba. orive midgo-<br />
maSi erTia saerTo: ar SeiZleba xelisufleba da misi ZiriTadi nawili moeqces erTi piris an<br />
erTi jgufis xelSi. ai, aman warmoSva Tavis droze xelisuflebis danawilebis idea. imis mixedviT,<br />
Tu rogoraa sakanonmdeblo da aRmasrulebeli xelisufleba formirebuli, viRebT sxvadasxva<br />
models. amaTSi yvelaze gavrcelebuli saprezidento respublikaa, romlis klasikuri magaliTia<br />
aSS. meore: saparlamento respublika _ gavrcelebulia TiTqmis mTel evropaSi. mesame: Sereuli<br />
marTva-gamgeobis forma, mas naxevrad saprezidento mmarTvelobis modelsac uwodeben _ safran-<br />
geTi da mis msgavsad mowyobili qveynebi, garda amisa, arsebobs saparlamento monarqiebi.<br />
saqarTveloSi 2004 wlis Tebervlamde iyo saprezidento respublika, Semdeg, konstituciaSi<br />
Setanili cvlilebebis Tanaxmad, miviReT wminda saprezidento mmarTveloba. aseTi modeli iyo yve-<br />
la postsabWoTa qveyanaSi, baltiispireTisa da saqarTvelos garda. Semdeg maT SeuerTda saqarTve-<br />
lo da gamoaklda ukraina. saqarTvelos modeli aris deformirebuli saprezidento da naxevrad-<br />
saprezidento mmarTveloba _ mTavrobisa da parlamentis uflebamosilebaTa Sesusteba-Semcirebis<br />
gziT. prezidentis farTo uflebamosileba da, imavdroulad, misTvis uflebamosilebis dakisre-<br />
bis SeuZlebloba, anu prezidents aqvs yvelafris keTebis ufleba, magram amaze pasuxs agebs xan mTav-<br />
roba, xan _ parlamenti. cxadia, aseTi mowyoba ewinaaRmdegeba xelisuflebis danawilebis princips,<br />
romelic gulisxmobs sakanonmdeblo, aRmasrulebeli da sasamarTlo xelisuflebis ara marto<br />
gamijvnas, aramed samives qmediT urTierTkontrols da Sekavebis meqanizmebis arsebobas. uamisod<br />
TandaTan xdeba nebismieri xelisuflebis swrafva TviTgafarToebisaken, uflebamosilebis mita-<br />
ceba da Sesabamisad aRreva. amas mivyavarT sazogadoebisaTvis didi safrTxisaken. aseTi gamoTqmac<br />
aris politikasa da samarTalSi: xelisuflebas ryvnis ganuzomeli Zalaufleba. cnobili ungre-<br />
li konstitucionalisti andraS Saio, romelic amJamad strasburgis sasamarTlos wevrad airCies,<br />
Tavis erT-erT naSromSi wers: Zroxas mezoblis bostanSi gadasvlisagan akavebs ara Robe, aramed<br />
mezoblis ezoSi myefare ZaRli. iq rom ZaRli ar yefdes, Zroxa gadavidoda da bostans moZovda.<br />
magram, Tu gadavida, ZaRli ukbens, amitom ar gadadis. ai, aseTi wesi unda moqmedebdes xelisuflebis<br />
danawilebaSic.<br />
romeli modeli romels sjobs? _ yvela models, romelSic daculia xelisuflebis danaw-<br />
ilebis principi, aqvs arsebobis ufleba, magram nebismieri qveyana erTi ramiTaa gansxvavebuli _<br />
Tavisi istoriiT, CveulebiT, bunebiT, tradiciiT, mentalitetiT, individualizmiT... aris qveynebi,<br />
sadac maRalia individualizmis done, zogSic _ koleqtivizmis xarisxi Warbobs. modelis SerCevi-
2007<br />
weli<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
sas unda gamoviyenoT ara efeqturi, aramed naklebzianismomtani mmarTveloba, radgan upirvelesi<br />
Rirebuleba adamiani da misi sacxovrebeli garemoa.<br />
_ Tu SeiZleba, saprezidento mmarTvelobis Taviseburebebze gvesaubreT...<br />
_ saprezidento mmarTvelobaSi xelisufleba imgvaradaa danawilebuli, rom gvaZlevs xelisuf-<br />
lebis ganStoebaTa xist urTierTobas: parlamentic da aRmasrulebeli xelisuflebac, oRond aRmas-<br />
rulebeli xelisufleba erTi piris _ prezidentis saxiT, iqmneba erTmaneTisagan damoukideblad<br />
_ arCevnebis gziT. parlaments ara aqvs ufleba aRmasrulebel xelisuflebaSi Carevis, prezidents<br />
_ parlamentis daTxovnis. parlaments SeuZlia gadaayenos prezidenti, rasac mohyveba mTavrobis<br />
gadayenebac, magram impiCmentis procedura imdenad rTulia, igi sul ramdenjerme gamoiyenes mTel<br />
msoflioSi. parlamenti ver ereva mTavrobis saqmianobaSi, Tumca monawileobs mTavrobis wevrTa<br />
daniSvnaSi, iseve, rogorc mTel rig Tanamdebobebze prezidentma unda miiRos parlamentis Tanxmoba.<br />
samagierod, parlaments aqvs mTavrobis saqmianobis kontrolis efeqturi saSualeba: ibarebs minis-<br />
trebs komitetebisa da parlamentis sxdomebze , maTgan iTxoven pasuxebs, dasabuTebas, angariSebs da a.S.<br />
SeiZleba aRmasrulebel xelisuflebasa da parlaments Soris warmoiqmnas polaruli dapirispire-<br />
ba. es sakmaod xSiria, roca prezidenti warmoadgens erT partias, parlamentSi ki umravlesoba sxvas<br />
aqvs _ prezidentis moTxovnas ar eTanxmeba parlamenti. magaliTad, erayis omTan dakavSirebiT, aSS-<br />
is prezidentisa da parlamentis pozicia diametrulad gansxvavebulia. ra gamosavali arsebobs aseTi<br />
mdgomareobidan? erT-erTi qmediTi berketi aRmasrulebel xelisuflebaze zemoqmedebisa biujetia.<br />
biujetis damtkicebamde Tanxebis gadanawileba ar xdeba _ aRmasrulebeli xelisufleba mTlianad<br />
SezRudulia Zveli valdebulebis SesrulebiT, rac iwvevs stagnacias _ gaCerebas. aseT SemTxvevaSi ar-<br />
sebobs marto erTi gamosavali _ ormxrivi kompromisi. Tu kompromisi ar moiZebna, gamosavali<br />
ubralod ar arsebobs. Tu sazogadoebaSi maRalia moqalaqeobrivi TviTSegneba, saxelmwifoebrivi<br />
da samarTlebrivi kultura, maSin xedavs xelisuflebis orive ganStoeba SeTanxmebis miRwevis aucile-<br />
blobas da gardauvalobas. sadac kompromisis kultura ar arsebobs, yvelaferi mTavrdeba arakon-<br />
stituciuri moqmedebiT _ Zalis gamoyenebiT, anu erTi xelisufleba ereva meores. saprezidento<br />
modeli ar iZleva krizisidan gamosvlis SesaZleblobas, amdenad, xisti da saxifaToa. xifaTi gansa-<br />
kuTrebiT iCens Tavs, rodesac xelisuflebis moqmedeba arasworad da miuReblad miaCnia sazogadoe-<br />
bis kritikul masas, raRac raodenobaze mets. xelisuflebisaTvis problemidan gamosavali Zalaa,<br />
romliTac igi axSobs nebismier ukmayofilebas. xalxis masobrivi ukmayofileba ar SeiZleba CaiT-<br />
valos Zalis gamoyenebis legitimur safuZvlad.<br />
_ `krizisidan gamosvlis legitimur safuZvels~ sxva modeli iZleva?<br />
_ saparlamento respublikis an saparlamento monarqiis SemTxvevaSi, konstitucia iZleva imis<br />
SesaZleblobas an mTavroba iqnes gadayenebuli, an parlamenti daTxovnili. kidev erTi: saprezi-<br />
dento respublikis dros, Tu ukmayofileba mimarTulia mTavrobis winaaRmdeg e.i. mimarTulia<br />
prezidentis da parlamentis winaaRmdegac da arc erTis moSorebis konstituciuri SesaZlebloba<br />
ar arsebobs.saparlamento respublikebSi mTavroba calkea, parlamenti _ calke da maTi cal-calke<br />
daTxovnac SesaZlebelia. vin axorcielebs amas? prezidenti, _ Cveulebriv arapirdapir arCeuli,<br />
arCeuli parlamentis an ufro farTo kolegiis mier, _ an monarqi. maT mimarT sazogadoebaSi<br />
ver warmoiqmneba ukmayofileba, vinaidan am or modelSi, arc prezidents da arc monarqs ara aqvT<br />
aRmasrulebeli xelisufleba da ver erevian mis saqmianobaSi. damoukideblad ver iReben raime<br />
gadawyvetilebas, politikuri krizisis drosac ki. aseT viTarebaSi umaRlesi Tanamdebobis piri,<br />
saxelmwifos meTauris rangSi, kuluarebidan avanscenaze gamodis da iRebs gadawyvetilebas: iTxovs<br />
parlaments an parlamentSi svams sakiTxs mTavrobis gadayenebis Sesaxeb da parlamenti wyvets amas. am-<br />
denad, aseT qveynebSi, roca saprotesto ganwyoba aRwevs kritikul zRvars, arsebobs SesaZlebloba,<br />
100 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
krizisi ganimuxtos da sazogadoebam orTqli gamouSvas xelisuflebidan imis CamoSorebiT, vis<br />
mimarTac dagrovda ukmayofileba da aRar Cndeba xifaTi arakonstituciuri moqmedebisa. aseT qvey-<br />
nebSi samxedro gadatrialeba ar xdeba. saparlamento da monarqiul respublikebSi SeiZleba Seiqm-<br />
nas garkveuli problemebi: qveynis ganviTarebis mimarTulebebis SedarebiT xSiri cvla, mTavrobis<br />
gadayenebiT gamowveuli cvlilebebi, magram, samxedro gadatrialebasTan SedarebiT, es araa saxelm-<br />
wifosaTvis damangreveli. amis naTeli magaliTia 60-70-iani wlebis italia, sadac weliwadSi orjer<br />
icvleboda mTavroba. amave modelebSi aris iseTi sqemebic, romelic iZleva mTavrobis xSiri cv-<br />
lisagan Tavdacvis saSualebas da parlamentSi arsebul politikur jgufebs praqtikulad arTmevs<br />
upasuxismgeblo gadawyvetilebebis miRebis uflebas.<br />
kidev ufro moqnilia konstituciuri mmarTvelobis germanuli modeli. sqema aseTia: visac ar<br />
moswons mTavroba da unda misi gadayeneba, Tu ar ici da ver Tanxmdebi, vin unda iyos premier-min-<br />
istri, maSin arc ki unda Seecado sakiTxis dayenebas. mTavrobis gadayenebis rezolucia ori punqti-<br />
sagan Sedgeba da orives erTad eyreba kenWi: undobloba gamoecxados mTavrobas da premier-min-<br />
istrad arCeuli iqnas mavani da mavani. qveyana erTi wuTiTac ki ar rCeba mTavrobis gareSe. meore<br />
msoflio omis Semdeg, rac germaniaSi es modeli Seiqmna, politikuri krizisi erTxelac ar yo-<br />
fila da dangreuli germania gaxda evropis umdidresi da uZlieresi saxelmwifo. amitom, roca<br />
zogierTi ambobs, rom ar gvinda saparlamento politika, vinaidan iq xelisufleba sustia da es<br />
gamoiwvevs problemebs, arsebobs konkretuli magaliTebi _ am sustma modelma rogor Seqmna Zl-<br />
ieri saxelmwifoebi.<br />
rac Seexeba frangul models, iq devs erTi seriozuli xifaTi: prezidenti, saxelmwifos<br />
meTauria, konstituciiT mas aqvs aRmasrulebeli xelisuflebis uflebamosileba. aRmasrulebel<br />
xelisuflebas, mTavrobasa da prezidentis uflebamosilebebs Soris araa gatarebuli mkveTri<br />
sazRvari, anu arsad weria, ra nawilSi SeiZleba SeiWres prezidenti da raSi _ ara. Sesabamisad arse-<br />
bobs safrTxe prezidentsa da mTavrobas Soris konfliqtebisa, magram sazogadoebis maRali kul-<br />
turisa da saxelmwifos marTvis tradiciebis gamo, safrangeTi daculia aseTi krizisebisagan. Tu<br />
parlamentSi prezidents hyavs sapralamento umravlesoba, maSin is emsgavseba amerikis prezidents,<br />
Tu _ ara, is im uflebas ki ar iyenebs, daiTxovos qveda palata, iokebs sakuTar ambiciebs, ar ereva<br />
aRmasrulebel xelisuflebis saqmianobaSi, gadadis CrdilSi da emsgavseba saparlamento respub-<br />
likebis prezidents. magram aseTi ganusazRvreloba saxifaToa axali demokratiis qveynebSi, sadac<br />
aseTi tradicia ar arsebobs, sakmaod dabalia moqalaqeobrivi TviTSegneba. saqarTveloSi maRalia<br />
individualizmi, dabalia pasuxismgeblobis done. midgoma aseTia: me gabareb mTlianad xelisufle-<br />
bas. ar minda Caverio, oRond Cemi individualizmi ar unda daiCagros da, rogorc ki SevexebiT<br />
individualizms, pirovnul doneze daiwyeba Cagvra da usamarTloba, amas maRali individualizmis<br />
xarisxis matarebeli xalxi ver itans, Cndeba xelisuflebisa da xalxis dapirispirebis safrTxe,<br />
romlidanac xaverdovnad gamosvlis saSualebas saparlamento an monarqiuli respublikebi iZleva.<br />
es aris, Cemi azriT, ZiriTadi mizezi, romlis gamo saqarTvelos ufro kargad moergeba saparlamento<br />
respublikis modeli, vidre sxva.<br />
_ ramdenad mzadaa saqarTvelo saxelmwifo mmarTvelobis formis cvlilebisaTvis _ saparlamento<br />
respublikisaTvis, rogorc axla iTxoven?<br />
_ saparlamento respublika ramdenime Tvis saqmea: konstituciasa da kanonSi cvlilebebi, zog<br />
kanonSi cvlilebebis Setana da gadawyoba. dRes mTeli kanonmdebloba awyobilia erT pirze _ prezidentze,<br />
rac aucileblad dasaSlelia. yvelafers rom Tavi davaneboT, rodesac adamians daekisreba<br />
bevri valdebuleba, fizikurad ver SeZlebs yvelafris Sesrulebas da, bunebrivia, gamoCndebian<br />
adamianebi, Tu adamianTa jgufebi, romlebic iwyeben imis keTebas, rac ar evalebaT da irRveva sistema.<br />
aucilebelia xelisuflebis rogorc horizontaluri danawileba, aseve decentralizacia. dRes xom<br />
101<br />
2007
2007<br />
weli<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
saqarTveloSi realuri TviTmmarTveloba ar arsebobs, saWiroa misi Seqmna da damkvidreba, amas<br />
ufro meti dro dasWirdeba, ramdenime Tve namdvilad ar eyofa. magram uamisod verasodes mivaRw-<br />
evT normalur mdgomareobas _ qveynis ganviTarebis SesaZleblobas.<br />
_ saqarTveloSi sakmaod xSirad icvleba konstitucia. SeiZleba Tu ara, konstituciaSi Caidos is-<br />
eTi damcavi meqanizmi, rom SeuZlebeli iyos misi xSiri cvla, yoveli arCevnebis win mainc.<br />
_ konstitucia, Tavisi funqciidan gamomdinare, rac SeiZleba iSviaTad unda Seicvalos, Seicvalos<br />
mxolod maSin, Tu uamisod qveyanas seriozuli problemebi eqmneba. konstitucia bibliasaviT unda<br />
iyos _ saxelmwifos marTvis biblia. qveynis stabilurobis garanti stabiluri konstituciaa. aSS-<br />
is konstituciaSi mxolod Tvrameti Sesworebaa Setanili. yvelgan arsebobs konstituciis dacvis<br />
garkveuli meqanizmi, maT Soris, saqarTveloSic: konstituciaSi cvlileba 2/3 umravlesobis Tanxmo-<br />
biT Sedis, magram, roca erT politikur Zalas aqvs 2/3-iani umravlesoba, esec saxifaTo xdeba. minda<br />
erTi magaliTi gavixseno. 90-iani wlebis dasawyisSi, postsabWour periodSi, ungreTis parlamentSi<br />
2/3 umravlesoba moipova erT-erTma saarCevno blokma. giyvebiT piradad CemTvis am umravlesobis<br />
wevris, iuridiuli komitetis Tavmjdomaris, naambobs: ise SegveSinda aseTi umravlesoba rom mivi-<br />
ReT, amas ar ebiZgebina konstituciaSi araswori cvlilebebisken, parlamentSi dadgenilebis pro-<br />
eqti SevitaneT da parlamentma miiRo dadgenileba: arc erTi cvlileba, arc erTi gadawyvetileba,<br />
romelsac sWirdeba kvalificiuri umravlesoba (2/3) ar iqnas miRebuli, Tu mas mxars ar dauWers erT-<br />
erTi opoziciuri fraqcia mainc. xifaTi rom ar warmoqmniliyo, TviTonve Cades damcavi meqanizmi.<br />
es moraluri gadawyvetileba, moraluri TviTSezRudvaa. magram mxolod zneobis imedze yofna<br />
arasworia. amitom Tavad konstituciaSi unda iyos cvlilebis Setanis rTuli meqanizmi. dRevandeli<br />
konstituciis Secvla me mimaCnia sasicocxlo mniSvnelobis aucileblobad. roca iqneba normaluri<br />
konstitucia, iq unda Caidos dacvis maRali meqanizmi. magaliTad, fineTis konstitucia: cvlileba<br />
miRebulad iTvleba, Tu mas daadasturebs momdevno mowvevis parlamenti e.i. orma sxvadasxva parla-<br />
mentma unda miiRos erTi da igive cvlileba. im SemTxvevaSi, Tu cvlileba saswrafodaa Sesatani da<br />
momdevno parlamentamde ori-sami welia darCenili, maSin parlaments SeuZlia miiRos igi, magram<br />
miRebisTanave is iTvleba daTxovnilad _ irCeva axali parlamenti da am axalma unda daamtkicos<br />
es cvlileba e.i. ris fasad xdeba cvlilebis Setana. fineTis meqanizmi TavisTavSi referendumsac<br />
moicavs: cvlilebis iniciatori xom romelime politikuri partiaa, Tu im partiam axali parlamen-<br />
tis arCevisas miiRo xalxis mxardaWera, es niSnavs, rom xalxi im cvlilebebsac uWers mxars. msgavsi<br />
modeli CvenTanac unda arsebobdes, rom viRaceebma wamdauwum xeli ar afaTuron konstituciaSi.<br />
_ isev arCevnebis Temas davubrundeT: saarCevno kodeqsSi ra arsebiTi cvlilebebi moxda?<br />
_ 2004 wlidan saarCevno kodeqsSi Sesulma cvlilebebma arsebiTad Secvala arsebuli. zogi-<br />
erTs mohyva protesti, romelic, Cemi azriT, safuZvelmoklebuli ar yofila. axlandeli cvli-<br />
lebebiT bevri ram gamosworda, upirvelesad, saarCevno administraciis Seqmnis wesi. 2004 wlamde<br />
csk-is wevrebis nawils irCevda parlamenti, nawils niSnavdnen arCevnebSi monawile politikuri<br />
partiebi, blokebi an saarCevno subieqtebi. 2004 wlidan csk-is Tavmjdomares, prezidentis ward-<br />
geniT niSnavda, xolo danarCen wevrebsac irCevda parlamenti. roca umravlesoba ekuTvnis erT<br />
partias da prezidenti am partiis Tavmjdomarea. bunebrivia, vifiqroT, rom komisiis yvela wevri<br />
iqneboda mmarTveli partiis aqtiuri warmomadgeneli an misi sando pirebi. rogor ginda daaje-<br />
ro opozicia da sazogadoeba, rom mmarTvelma partiam obieqturi principebis mixedviT SearCia<br />
komisiis wevrebi?! amitomac imdroindel csk-s me vuwodeb erTpartiuls. aseve saocari disbalan-<br />
si iyo saolqo da saubno komisiebis doneze. amas saSinlad aprotestebda opozicia. tradiciuli<br />
demokratiis qveynebSi saarCevno administracia SeiZleba Camoayalibos xelisuflebam _ aRmasrulebeli<br />
xelisuflebis romelime uwyebam da es ar aris saxifaTo, radganac im qveyneSi arsebobs<br />
kanonisadmi pativiscema, _ xelisuflebis organoebi ar aZleven TavisTavs uflebas, Caerion sxva<br />
uwyebis saqmianobaSi, _ da sazogadoebac kanonmorCilia.<br />
102 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
evrosabWos `veneciis komisiis~ daskvnebiTa da rekomendaciebiT, ukeTesi iqneboda, komisiis Semad-<br />
genloba yofiliyo paritetuli da gadawyvetilebebi mieRo umravlesobas, magram es ase ar aris:<br />
csk-isa da saubno komisiebis 13 wevridan eqvss irCevs `nacionaluri moZraoba~, Svids _ Svid-Svidi<br />
partia. saolqo saarCevno komisiebSi ar SeuSves opoziciis arc erTi warmomadgeneli. pariteti<br />
arsad ar aris _ mmarTvel partias pirdapiri umravlesoba aqvs. ukeTesia, vidre iyo, magram arasa-<br />
surveli. erT saxifaTo cvlilebasac vityvi: e.w. damatebiTi siebi. 2003 wels, didi brZolis Semdeg,<br />
kodeqsidan amoiRes damatebiTi siebis SesaZlebloba. es TviT `nacionalurma moZraobam~ gaakeTa.<br />
axla isev aRadgines. Tu zustad ar vupasuxeb, kiTxvis dasmis ufleba namdvilad maqvs. iseve, rogorc<br />
am kiTxvisa: wlebis ganmavlobaSi `nacionaluri moZraoba~ ratom ibrZoda, rom saarCevno administraciaSi<br />
adgilebi ar daeTmo da paritetulad gadaenawilebina.<br />
_ Tqveni gaTvliT, rodis Catardeba saparlamento arCevnebi? Tu gazafxulze Catarda, faqtobrivad,<br />
orive erTmaneTs gadaebmeba da ase mokle droSi ramdenad garantirebuli iqneba misi demokratiuloba<br />
da gamWvirvaloba. Cveni qveynis imiji bevradaa damokidebuli arCevnebis xarisxze.<br />
_ socialur gamokvlevebs Tu vendobiT, yvela erTsa da imave Sedegs iZleva _ xalxi mxars uWers<br />
gazafxulze saparlamento arCevnebs. mec mimaCnia, rom es aucileblad gazafxulze unda moxdes,<br />
raTa ar dairRves konstitucionalizmis erT-erTi principi _ xelisufleba unda iqmnebodes mkacrad<br />
apelirebuli arCevnebis gziT. parlamentma gaigrZela uflebamosilebis vada da es yovlad<br />
miuRebelia. Tu gonivrulad miudgeba xelisufleba, gazafxulze Catardeba, winaaRmdeg SemTxvevaSi,<br />
kidev ufro gaizrdeba ukmayofiloTa rigi. es SigniT, rac Seexeba gareT _ es xels SeuSlis bevr rames,<br />
natoTi dawyebuli da zogadi urTierTobebiT damTavrebuli. marTalia, ori arCevnebi erTmaneTs<br />
gadaebmeba, magram demokratiul qveynebSi sxvadasxva tipis arCevnebs erTmaneTs waanacvleben<br />
xolme _ arCevnebs Soris aris erTwliani an orwliani Sualedi. ratom anacvleben, erTdroulad<br />
Catarebuli arCevnebi xom ufro iafi jdeba da adamianebic naklebad gawvaldebian? demokratiul<br />
saxelmwifoebSi miaCniaT, rom xarji araferia araerTdroulad gamarTuli arCevnebis sikeTesTan<br />
SedarebiT. erTdroulad gamarTuli arCevnebis dros, uzarmazari albaTobiT, yvela<br />
donis saxelisuflo Tu TviTmmarTvelobis organoSi, umravlesobas erTi da igive politikuri<br />
Zala igebs. es saxifaToa qveynisaTvis, Tu erTi partiis xelSi moeqceva xelisufleba da am partias<br />
uCndeba cduneba ugulebelyos opoziciis azri, qveyanaSi safrTxeSi aRmoCndes yvelas ufleba da<br />
Tavisufleba. amitom unda waenacvlos arCevnebi da sazogadoebas mieces sxvadasxva dros gamoxatos<br />
Tavisi damokidebuleba mmarTveli partiis mier gatarebuli politikisadmi. aseT SemTxvevaSi<br />
parlamentSi umravlesoba eyoleba erT partias, sakrebuloSi _ meores, xolo prezidentad ar-<br />
Ceuli iqneba zepartiuli warmomadgeneli da, amgvarad moxdeba xelisuflebis politikuri gadanawileba.<br />
absoluturad arasworad mimaCnia Teza: momavalSi parlamenti da prezidentic xuTwliani<br />
vadiT airCeodes da erTdroulad. prezidents xom aqvs parlamentis daTxovnis ufleba? vTqvaT,<br />
sami wlis Semdeg daiTxova, maSin Zalian didi xnis ganmavlobaSi isini veRar daemTxveva erTmaneTs,<br />
ratom vatyuebT xalxs?! rac Seexeba arCevnebis demokratiulobas da gamWvirvalobas, dRes me amis<br />
naklebi imedi maqvs. pesimizmis safuZvels maZlevs is, rac dRemde xdeboda da dResac xdeba: sruliad<br />
aSkarad saxelisuflo administraciuli resursebis gamoyeneba da saarCevno kodeqsidan im<br />
muxlis amoReba, romelic aRmasrulebeli xelisuflebis warmomadgenlebsa da maTs moadgileebs<br />
ukrZalavda saarCevno kampaniaSi monawileobas. saeWvoa, rom aRmasrulebeli xelisuflebis Sesa-<br />
Zleblobebi mTlianad ar iqneba gamoyenebuli. aSkarad gansxvavebulia `nacionaluri moZraobisa~<br />
da opoziciis finansuri SesaZleblobebi. erTaderTi, risi imedic kacma SeiZleba iqonios, Cveni<br />
sazogadoebaa. yvelaferi unda gaakeTos imisaTvis, rom ukanonoba ar moxdes. kargad daimaxsovron:<br />
biuletens yuTSi rom Caagdeben, iq veravin naxavs, vis misca xma.<br />
103<br />
2007
s o c i a l u r i T e m a
k o m e n t a r i<br />
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
socialurad orientirebuli biujeti<br />
momavali wlis biujetiT socialur sferoSi mniSvnelovani cvli-<br />
lebebia gaTvaliswinebuli. mxedvelobaSi maqvs xelfasebisa da pensi-<br />
ebis mniSvnelovani zrda. upirvelesad, es Seexeba ganaTlebis sistemas,<br />
sagrZnoblad moimatebs pedagogebis anazRaureba. jer kidev Tavisi pre-<br />
zidentobis dros mixeil saakaSvilma ganacxada, rom xelfasebi unda<br />
gaezardos kulturis sferos muSakebs da samedicino personalis da-<br />
bal rgolebs. sajaro seqtorSi, saministroebsa da saxelmwifo dawese-<br />
bulebebSi, xelfasebi sagrZnoblad gaizarda, aman saxelmwifo aparati<br />
ufro profesiuli da motivirebuli gaxada. rac Seexeba kerZo seqtors,<br />
iq mudmivad izrdeba xelfasebi. darwmunebuli var, uaxloes periodSi<br />
saqarTveloSi mosaxleobis Semosavlebi mkveTrad gaizrdeba. cvlile-<br />
bebia sapensio uzrunvelyofis sferoSi: Tu sami wlis win pensiis ode-<br />
noba ganisazRvreboda 14 lariT, dRes _ 55 laria, amas emateba danamati<br />
staJis mixedviT. rac saboolod 60-65 laria. uaxloes momavalSi pensia<br />
gaxdeba 78, danamatiT ki _ 80-85 lari. Cveni mizania, minimaluri pensia See-<br />
sabamebodes saarsebo minimums _ 150 lars, es 100 dolaris ekvivalentia.<br />
momavali wlis biujetSi ZiriTadi socialuri xarjebisaTvis damatebiT<br />
gaTvaliswinebulia 400 milionamde lari.<br />
giorgi wereTeli<br />
saqarTvelos parlamentis<br />
janmrTelobis dacvisa<br />
da socialur sakiTxTa<br />
komitetis Tavmjdomare<br />
fraqcia `nacionaluri<br />
moZraoba _ demokratebi~<br />
aseve Zalze mniSvnelovania siRaribis zRvars qvemoT myofi mosaxle-<br />
obis samedicino dazRvevis programa _ axali socialuri politikis<br />
erT-erTi mTavari mimarTuleba. socialuri dacvis am meqanizmis SemoRe-<br />
ba politikuri gadawyvetileba iyo. es programa gulisxmobs sxvadasxva<br />
socialuri kategoriisaTvis ara mcire daxmarebas, aramed saWiroebis<br />
mixedviT saxelmwifo resursebis koncentrirebas. programa Seexeba yve-<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
105<br />
2007
2007<br />
weli<br />
`qveynisaTvis namdvilad kargia,<br />
rodesac biujetis miReba<br />
wlis bolomde xdeba, magram<br />
ara ise, rom mere yovel Tve<br />
cvlileba Sediodes. piradad<br />
me saSineleba ar mgonia, Tuki<br />
biujetis miReba gadaideba.<br />
amiT kanoni ar dairRveva,<br />
radgan aseT SemTxvevebs<br />
kanoni iTvaliswinebs.<br />
sabiujeto kanonmdebloba<br />
aris Zalian faqizi, rogorc<br />
qveynis ZiriTadi safinansopolitikuri<br />
kanoni da<br />
amis dacva aris Zalian<br />
mniSvnelovani. magram jobs<br />
Cven iseT rTul viTarebaSi,<br />
rogorSic axla varT, kargad<br />
avwon-davwonoT, kargad<br />
gavTvaloT da ise miviRoT<br />
Tundac mogvianebiT. vidre<br />
miviRoT da TveSi samjer<br />
cvlileba SevitanoT. es<br />
ar aris kargi praqtika da<br />
jobs, rom am SemTxvevaSi<br />
daveTanxmoT premier-ministrs,<br />
rom saWiroa kargi gaTvla.~<br />
emzar jgerenaia<br />
eqsperti<br />
`rezonansi~<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
las, romelTac ama Tu im xarisxis, am SemTxvevaSi, jandacvasTan dakavSire-<br />
buli problemebi aqvs. momavali wlidan bevri siaxle igegmeba sadazRve-<br />
vo sistemaSi. dRes qveyanaSi ar arsebobs savaldebulo dazRvevis sistema.<br />
magram Cven vqmniT dazRveul socialur jgufebs: maT Soris arian samxe-<br />
dro mosamsaxureebi, pedagogebi, policielebi, samarTaldamcavi struq-<br />
turebis warmomadgenlebi.<br />
uaxloes sam weliwadSi dagegmilia sruliad axali, hospitaluri<br />
da pirveladi jandacvis infrastruqturis Seqmna. yvela moqalaqes _ Ra-<br />
rib-Rataks Tu mdidars _ saSualeba eqneba maRali donis dawesebulebaSi<br />
imkurnalos. es xels Seuwyobs sadazRvevo kulturis Camoyalibebas. mo-<br />
qalaqeebma winaswar unda icodnen, Tu ra saxis daxmarebis miReba SeeZle-<br />
baT. dadgeba dro, roca sadazRvevo kompaniebi Cvens moqalaqeebs ara<br />
mxolod gadaudebel SemTxvevebs daufinanseben, aramed sxvadasxva saxis<br />
gamajansaRebel centrSi momsaxurebasac.<br />
2008 wlis biujetSi gaTvaliswinebulia, gaizardos sapensio nawilis<br />
dafinanseba. minimaluri pensiis gaormagebis sakiTxi mTavrobasTan ukve<br />
SeTanxmebulia, rac Zalian did saxsrebTanaa dakavSirebuli. gaizrde-<br />
ba siRaribis zRvars qvemoT myof moqalaqeTa samedicino dazRvevis<br />
programis dafinansebac, Seicvleba kriteriumebi. 2 007 wels siRaribis<br />
zRvars qvemoT myofTa samedicino dazRvevis programa daaxloebiT<br />
40 milioni lariT finansdeboda. momaval wels es Tanxa 20 milioni<br />
lariT gaizrdeba da biujetis proeqtiSi es sakiTxebi ufro konkretulad<br />
gaiwereba.<br />
106 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
17.01.08
s a S i n a o p saSinao o l i tpolitika i k a<br />
k o m e n t a r i<br />
nodar grigalaSvili<br />
saqarTvelos parlamentis<br />
ganaTlebis, mecnierebis,<br />
kulturisa da sportis<br />
komitetis Tavmjdomare<br />
fraqcia `nacionaluri<br />
moZraoba _ demokratebi~<br />
pirveli rigis amocana Sesrulebulia<br />
2008 wlis biujetSi socialuri sferos seriozuli cvlilebebia gaT-<br />
valiswinebuli. mniSvnelovnad gaizrdeba pensiebi da xelfasebi. minimal-<br />
uri pensiis odenoba 50 dolars gautoldeba. 2009 wlis dasawyisisTvis<br />
ki _ 100-s, rac ramdenime wlis win warmoudgenlad migvaCnda. 2003 wels<br />
nacionaluri moZraobis programa iTvaliswinebda 15 lariani pensiis<br />
gazrdas jer Tvramet, xolo Semdeg ki 28 laramde. maSin, arsebuli biu-<br />
jetis pirobebSi, metis gakeTeba warmoudgeneli iyo. am programas xalxma<br />
mxari dauWira. dRes Cven vsaubrobT minimaluri pensiis qveda zRvaris<br />
100 dolaramde matebaze, rac Seexeba pensiis momatebas staJisa da damsax-<br />
urebis mixedviT, jerjerobiT es gaTvaliswinebuli araa, radgan minim-<br />
aluri saarsebo pirobebi yvelas Tanabari unda hqondes. momavalSi, cxa-<br />
dia, pensiebi gaicema sxvadasxva kategoriis mixedviT. msgavsi cvlilebebi<br />
gaTvaliswinebulia sajaro moxeleebis, pedagogebis da sxva kategoriis<br />
muSakTa xelfasebze.<br />
pedagogis xelfasi dekembridan gaxdeba 200 lari, rac mniSvnelovani<br />
matebaa. 2008 wlis ganmavlobaSi igi kidev moimatebs. aseve gaezrdeba<br />
dafinanseba mecnierebaTa akademias, universitetebs _ rogorc<br />
kerZo, ise saxelmwifo umaRles saswavleblebs. maT eqnebaT<br />
finansebis gankargvis Tanabari pirobebi.<br />
dRes, kerZo saswavleblebTan SedarebiT, saxelmwifo umaRlesi<br />
saswavleblebi SezRudulia, kerZo saswavleblebi swavlis gadasaxadis<br />
odenobas TviTon adgenen,ramdenic saWirod miaCniaT, saxelmwifo<br />
umaRles saswavleblebs ki swavlis gadasaxads uwesebs saxelmwifo. moma-<br />
valSi isini Tavad daadeben fass TavianT Sromas, TviTon gansazRvraven<br />
swavlis gadasaxadis odenobas. warCinebul studentebs saxelmwifo<br />
gadauxdis swavlis safasurs imdens, ramdensac gansazRvravs esa Tu is<br />
s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
weli<br />
107<br />
2007
2007<br />
weli<br />
`es yvelaferi inflacias<br />
gazrdis. inflacia am<br />
dapirebis gareSec maRali<br />
iyo qveyanaSi, xolo<br />
prognozi Sesabamisad mxolod<br />
pesimisturi SeiZleba iyos:<br />
erTi xeliT mosaxleobas<br />
fuls miscemen, meore xeliT<br />
_ amoaclian, radgan Zalian<br />
maRali inflacia iqneba.<br />
lado papava<br />
`axali Taoba~<br />
saSinao s a S ipolitika n a o p o l i t i k a<br />
umaRlesi saswavlebeli, anu nacvlad 1500 larisa gadasaxdeli Tanxa Se-<br />
iZleba iyos bevrad ufro meti. garda amisa saxelmwifo saswavlebelSi<br />
gaTvaliswinebulia 100 lariani stipendia friadosani studentebisa-<br />
Tvis. mniSvnelovani cvlilebebia socialur daxmarebebis sferoSi. ro-<br />
goricaa: 1000 lari yovel axaldabadebul bavSvisaTvis, mosaxleobis<br />
gadasvla sadazRvevo sistemaze da a.S. 70 000 pedagogs saxelmwifo dau-<br />
faravs dazRvevis fuls. sadazRvevo kompaniebSi Tavs moiyris didZali<br />
Tanxa, rac SesaZlebels gaxdis gaezardos xelfasi samedicino person-<br />
als. amuSavda umuSevarTa dasaqmebis programa. milionobiT Tanxebia<br />
gamoyofili imisaTvis, rom 100 aTas moqalaqes sami Tvis ganmavlobaSi<br />
gadavuxadoT 600 lari, TveSi 200 laris odenobiT. es programa xels<br />
Seuwyobs umuSevarTa dasaqmebas.<br />
socialuri programebi ganxorcieldeba agreTve mosaxleobis sxva-<br />
dasxva fenaSi. mxedvelobaSi maqvs usaxlkarod darCenili adamianebisa<br />
da devnilebisaTvis materialuri qonebis ufasod gadacema. 2008<br />
weli iqneba socialuri orientaciis weli. Cven safuZveli CavuyareT<br />
qveynis mSeneblobas. yvelaferi gavakeTeT imisaTvis, rom qveyana damsgavseboda<br />
normalur saxelmwifos, mosaxleobas hqonoda Suqi, gazi,<br />
infrastruqtura, bavSvebs ki normaluri pirobebi swavlisaTvis _ skolis<br />
Senobebis mowesrigeba, saskolo inventariT uzrunvelyofa da a.S.<br />
ganvlil periodSi vasrulebdiT pirveli rigis amocanebs, momavalSi<br />
vapirebT gadavideT Semdeg safexurze, roca ukve saxelmwifo izrunebs<br />
TiToeul adamianze.<br />
108 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i<br />
5.12.07