2006 წლის I ნახევარი

საქართველოს სახალხო დამცველისსაანგარიშო მოხსენება საქართველოშიადამიანის უფლებათა დათავისუფლებათა დაცვის მდგომარეობისშესახებ2006 წლის პირველი ნახევარი1

შესავალისიტუაციის მოკლე მიმოხილვა„საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ” საქართველოს კანონის 22-ე მუხლიითვალისწინებს სახალხო დამცველის მიერ პარლამენტისათვის წელიწადშიორჯერ ადამიანის უფლებათა სფეროში ქვეყანაში არსებული მდგომარეობისშესახებ ანგარიშის წარდგენას. წინამდებარე ანგარიში წარმოადგენს 2006 წლისპირველი ნახევრის შესახებ მოხსენებას, რომელშიც გაანალიზებულია ქვეყანაშიადამიანის უფლებებთან დაკავშირებით შექმნილი ვითარება და მოცემულიაადამიანის უფლებათა დაცვის მიზნით გასატარებელი ღონისძიებათარეკომენდაციები, მითითებულია იმ დარღვევებზე, რომელსაც ადგილი ქონდა ამუკანასკნელ პერიოდში.1995 წელს კონსტიტუციაში სახალხო დამცველის ინსტიტუტის ჩამოყალიბებით,შემდეგ კი 1996 წელს ორგანული კანონის “სახალხო დამცველის შესახებ”მიღებით, საქართველოში ჩამოყალიბდა ადამიანის უფლებათა დაცვის ეროვნულიმექნიზმი, რომელშიც გაერთიანებულა ევროპის ქვეყნების ომბუდსმენისინსტიტუტების ტრადიციები და ძირითადი პრინციპები. 1996 წლიდან დღემდესახალხო დამცველის ინსტიტუტი საქართველოში იქცა რეალურ ბერკეტადადამიანის უფლებათა დაცვის სფეროში. ამაზე მეტყველებს არა მარტო ამინსტიტუტის მიერ განხორციელებული მთელი რიგი ღონისძიებები, არამდემოქალაქეთა მხრიდან ნდობის ამაღლება. გარდა ამისა, საანგარიშო პერიოდში.სახალხო დამცველის აპარატში საერთაშორისო და ადგილობრივი ექსპერტებისმიერ მომზადდა სახალხო დამცველის შესახებ კანონში ცვლილებებისა დადამატებების მთელი პაკეტი. კანონში შესატანი ცვლილებები განპირობებულიაადამიანის უფლებათა სფეროში შექმნილი რეალური მდგომარეობით,ითვალისწინებს სახალხო დამცველის ფუნქციების დაკონკრეტებას და მიზნადისახავს ამ ინსტიტუტის საქმიანობის ეფექტურობის ამაღლებას. ცვილილებებისპროექტი პარლამენტში საგაზაფხულო სესიაზე იქნა გაგზავნილი.სახალხო დამცველის აპარატის საქმიანობის საკმაოდ დიდ ნაწილს წარმოადგენსპარლამენტში წარმოდგენილ საკანონმდებლო აქტებზე წანადადებისა დარეკომენდაციების მომზადება, რომელიც ცალკე თავშია განხილული.სახალხო დამცველის აპარატი ყოველთვის ცდილობს, დროული რეაგირებამოახდინოს ადამიანის უფლებათა დარღვევის ფაქტებზე. ამის დასტურიამოქალაქეთა მხრიდან სახალხო დამცველის ინსტიტუტისადმი მაღალი შეფასებისდა ნდობის დამსახურება.გაეროს განვითარების პროგრამის “დახმარება სახალხო დამცველის” პროექტისფარგლებში ბიზნეს კონსალტინგის ჯგუფმა (BCGG) ჩაატარდა სოციოლოგიურიკვლევა, რომელიც გარკვეულ წარმოდგენას გვიქმნის საქართველოში ადამიანის2

საანგარიშო პერიოდში სახალხო დამცველის საქმიანობის შესახებ ნათელიწარმოდგენის შესაქმნელად, ჩვენ ვეცადეთ წარმოგვეჩინა ის ძირითადიტენდენციები, რაც შეინიშნება საქართველოში ადამიანის უფლებათა დაცვისსფეროში და სახალხო დამცველის ინსტიტუტისადმი მოქალაქეთადამოკიდებულებაში. ჩვენ ვეცადეთ განგვეხილა სახალხო დამცველის აპარატისსაქმიანობის ძირითადი მიმართულებები, რისთვისაც მიმდინარე წლის პირველინახევრის მონაცემები შევადარეთ როგორც გასული – 2005 წლის მონაცემებს,ასევე 2003 და 2004 წლებს. შედარებითმა ანალიზმა დაგვანახა გარკვეულიცვლილებები როგორც სტატისტიკაში, ასევე დინამიკაში და წარმოაჩინა ახალიტენდენციები (დადებითი და უარყოფითი მხარეები), მათი გადაწყვეტისმიმართულებები და გზები, ასევე ახლო მომავლის პერსპექტივები.აპარატის პრაქტიკული საქმიანობის ერთ-ერთ განმსაზღვრელ კომპონენტსსახალხო დამცველის სახელზე შემოსულ განცხადებებზე რეაგირება წარმოადგენს.ეს მეტად რთული, მრავალმხრივი და ამასთან შრომატევადი სამუშაოა.კერძოდ, სქემა #1-ზე სქემატურადაა ასახული სახალხო დამცველის აპარატში2003 –2006 წლებში შემოსული განცხადებების დინამიკა.4

სახალხო დამცველის აპარატის მუშაობით კმაყოფილი რესპონდენტებისძირითადი არგუმენტი ის იყო, რომ ომბუდსმენის მუშაობა ბოლო პერიოდშისაგრძნობლად გააქტიურდა (63.6%). შედარებით კრიტიკულად განწყობილირესპონდენტები კი ამბობენ, რომ აპარატს დამოუკიდებლობა აკლია, საქმესიწყებს, მაგრამ ვერ ასრულებს. მათი აზრით, ეს ორგანო სუსტია, რადგან არ აქვსსაქმის ბოლომდე მიყვანისთვის საჭირო ბერკეტები.სქემა #3-ზე ნაჩვენებია 2006 წელის I ნახევარში შემოსული განცხადებებისმიღება თვეების მიხედვით, საიდანაც ირკვევა, რომ შემოსულ 683 განცხადებიდან116 ანუ 16,9% კოლექტიურია, ხოლო განცხადებათა მეტი ნაწილის 455განცხადების ანუ 66,6% - ავტორად მამაკაცები არიან.2003-2005 წლებში შემოსული განცხადებებია წარმოდგენილი. ისინი თემატიკისმიხედვით არიან განაწილებული, ამასთან ნათლად ჩანს, რომ ამ განცხადებათამეტი ნაწილი მართლმსაჯულების სფეროში შემავალ, ასევე სოციალურ,ეკონომიკურ და კულტურულ უფლებათა საკითხებზე მოდის (2248 და 1872განცხადება შესაბამისად) და მხოლოდ მცირე ნაწილი (54 განცხადება)თავისუფლებისა და თანასწორობის სფეროში შემავალ საკითხებს ეხება.წარმოდგენილ სქემაზე ასახულია იგივე მაჩვენებლები (შემოსულ განცხადებათაშინაარსი) 2006 წლის მიმდინარე თვეებში, რომელსაც წლის ბოლომდეშემოსული განცხადებების რაოდენობა ემატება.6

განსხვავებით სხვა წლებიდან, 2006 წლის I ნახევარში იმატა საკუთრებისუფლების დარღვევასთან დაკავშირებულმა განცხადებებმა. მათი რაოდენობა 48განცხადებას აღწევს.ცალკე უნდა აღინიშნოს ის გარემოებაც, რომ საანგარიშო პერიოდშისაგრძნობლად გაიზარდა და ამავდროულად განმტკიცდა სახალხო დამცველისადა მისი აპარატის საქმიანი კონტაქტები, ხელისუფლების სტრუქტურებთან, ასევეპარლამენტთან, არასამთავრობო ორგანიზაციებთან, მასმედიისწარმომაგდნელებთან და რაც მთავარია საზოგადოებასთან. რამაც თავის მხრივგააფართოვა და ამავე დროს გააუმჯობესა აპარატის საქმიანობის მათი შინაარსი,ხარისხი და ეფექტურობა.სახალხო დამცველის მიერ დაფიქსირებულია ადამიანის უფლებათა დათავისუფლებათა არა ერთი სერიოზული ხასიათის დარღვევა ხელისუფლებისსხვადასხვა ორგანოების მხრიდან სხვადასხვა სფეროებში, რომლებმაც თავისიასახვა ჰპოვა მოცემული მოხსენების შესაბამის თავებში. აღნიშნულიმდგომარეობა მოითხოვს რადიკალურ შეცვლას, რისთვისაც კომპლექსურიხასიათის ღონისძიებების გატარებაა საჭირო. ამ მიზნით, აპარატის მიერშემუშავებულია და განსახილველად წარმოდგენილია მთელი რიგიწინადადებები, სპეციალური დასკვნები და რეკომენდაციები.7

ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათადაცვის მდგომარეობა მართლმსაჯულებისსფეროშისასამართლო ხელისუფლებამოქალაქეები ხშირად მომართავენ საქართველოს სახალხო დამცველს დამიუთითებენ სასამართლო გადაწყვეტილებების უკანონობაზე. როგორც ცნობილია,სახალხო დამცველს სასამართლო პროცესში ჩარევის უფლება არ აქვს და ამდენად,მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის პრინციპიდან გამომდინარე, იგი ერიდებაყოველგვარ რეაგირებას სასამართლოსთან დაკავშირებულ საკითხებზე, ზოგიერთისხვა ქვეყნისაგან განსხვავებით, სადაც ომბუდსმენი სახალხო დამცველიზედამხედველობს სასამართლოთა საქმიანობას. მოვიყვანთ რამდენიმე მაგალითს:შვედეთში ომბუდსმენი უზრუნველყოფს სასამართლოების მიერ თავიანთუფლებამოსილების განხორციელებისას ობიექტურობისა და ჭეშმარიტების დაცვას.რიკსდაგის ომბუდსმენი ან იუსტიციის კანცლერი აღძრავს სისხლის სამართლისსაქმეს უმაღლესი სასამართლოს ან უმაღლესი ადმინისტრაციული სასამართლოსწევრის წინააღმდეგ, მათი თანამდებობრივი მოვალეობების განხორციელებისასჩადენილი დანაშაულისთვის, ლობირებს ზემოაღნიშნული პირებისთანამდებობიდან გადაყენებას ან უფლებამოსილების შეწყვეტას და საჭიროებისშემთხვევაში უფლება აქვს, მოითხოვოს მათი სამედიცინო შემოწმება.დანიაში ომბუდსმენს უფლება აქვს, სასამართლოში მოწმედ გამოიძახოს მის მიერწარმოებული გამოძიებისათვის მნიშვნელოვანი პირი.პოლონეთში მოქალაქეთა უფლებების კომისარს (ომბუდსმენს) შეუძლია,გააკეთოს წარდგინება საქმეზე ადმინისტრაციული სამართალწარმოების დაწყებისთაობაზე; აპელაციის წესით გაასაჩივროს ადმინისტრაციული სასამართლოსგადაწყვეტილებები და მონაწილეობა მიიღოს ასეთ პროცესებში პროკურორისუფლებებით; სპეციალური დადგენილებებით განსაზღვრული წესებისა დაპროცედურების შესაბამისად, იშუამდგომლოს სასჯელისათვის და თანამდებობრივდანაშაულებთან დაკავშირებულ საქმეებზე ძალაში შესული სასამართლოგადაწყვეტილებების გაუქმების თაობაზე, შეიტანოს განსაკუთრებული სააპელაციოსაჩივარი სასამართლოს საბოლოო და კანონიერ ძალაში შესული განაჩენისწინააღმდეგ („ადამიანის უფლებათა დაცვის კომისარს შესახებ“ კანონის მე-14მუხლი).8

ფინეთის საპარლამენტო ომბუდსმენს უფლება აქვს, დააყენოს უმაღლესისასამართლოს თავმჯდომარისა და უმაღლესი ადმინისტრაციული სასამართლოსთავმჯდომარის პასუხისმგებლობის საკითხი.სასამართლოსთან დაკავშირებით ფართო კომპეტენციები აქვთ აზიისომბუდსმენებსაც.ავსტრალიაში, ინდოეთსა და ფიჯიში, მონღოლეთსა და ნეპალში ომბუდსმენებსუფლება აქვთ, სასამართლოში გამოიძახონ და დაკითხონ მოწმეები; ჩაერიონ დამონაწილეობა მიიღონ ადამიანის უფლებებთან დაკავშირებულ სასამართლოპროცესებში.აღსანიშნავია, რომ საქართველოს სახალხო დამცველი უფლებამოსილი არაა,მონაწილეობა მიიღოს და ჩაერიოს სასამართლო პროცესებში; გამოიძახოს პირისასამართლოში მოწმედ და გამოვიდეს ბრალმდებლის ფუნქციებით. მისიმაქსიმალური უფლება სასამართლოსთან დაკავშირებით მხოლოდ ის არის, რომკანონდარღვევის შემთხვევაში იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს გაუგზავნოსწინადადება მოსამართლის დისციპლინური პასუხისმგებლობის დაკისრებისშესახებ. აღსანიშნავია, რომ სახალხო დამცველის არცერთ წინადადებასმოსამართლის დისციპლინური წესით დასჯის თაობაზე ჯერ შედეგი არ მოყოლია,თუმცა მათი მხრიდან კანონის დარღვევას სავარაუდოდ ჰქონდა ადგილი. მარტო2006 წლის პირველ ნახევარში იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში 13 წინადადებაგაიგზავნა მოსამართლეთა მიერ კანონის დარღვევასთან დაკავშირებით, მათგან, 7წინადადება არ გაიზიარეს, ხოლო 5 საქმეზე მიმდინარეობს წარმოება. აღსანიშნავიაშემდეგი შემთხვევა:რამიშვილი-კოხრეიძის საქმეთბილისის სააპელაციო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატამმოსამართლე ნანა ჭიჭილეიშვილის თავმჯდომარეობით განიხილამსჯავრდებულების შალვა რამიშვილისა და დავით კოხრეიძის სისხლის სამართლისსაქმე. სასამართლოზე პროკურორმა იშუამდგომლა ადვოკატების - გოჩა სვანიძისადა დავით კორკოტაშვილის აცილებაზე, რაც მოსამართლემ დააკმაყოფილა.მოსამართლე დადგენილებაში მიუთითებს სსსკ-ის 107-ე მუხლის ე) პუნქტზე, სადაცადვოკატის მონაწილეობის გამომრიცხავ საფუძველს წარმოადგენს დასაცავიპირის უარი ადვოკატზე და უარი მიღებულია.მართალია პირველის ინსტანციით საქმის განხილვისას განსასჯელებმა უარი თქვესადვოკატებზე, მაგრამ სააპელაციო სტადიაზე საქმის განხილვისას შ.რამიშვილისადა დ.კოხრეიძეს უარი არ უთქვამთ ადვოკატებზე, პირიქით ისინი მოითხოვდნენპროცესზე მათი უფლებები დაეცვათ ადვოკატებს - გოჩა სვანიძესა და დავითკორკოტაშვილს. ამ უფლებას მათ აძლევდათ სსსკ-ის 78-ე მუხლი, სადაცაღნიშნულია, რომ განსასჯელს უფლება აქვს შეცვალოს თავისი პოზიცია და კვლავმოიწვიოს დამცველი შეთანხმებით. ხოლო ასეთი მოთხოვნა უნდა9

დაკმაყოფილდეს, თუ დამცველის მოწვევა მიზნად არ ისახავს პროცესისგაჭიანურებას ან პროცესის სხვა მონაწილისათვის ხელის შეშლას.ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, შეიზღუდა განსასჯელების უფლება დაცვაზე,რაც გარანტირებულია საქართველოს კონსტიტუციით, საერთაშორისოხელშეკრულებებით, საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებულიპრინციპებითა და ნორმებით. (ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია,სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების საერთაშორისო პაქტი, ადამიანისუფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა ევროპის კონვენციია).სახალხო დამცველმა წინადადებით მიმართა იუსტიციის საბჭოს მდივანსმოსამართლე ნ.ჭიჭილეიშვილის დისციპლინური პასუხისმგებლობის თაობაზე,რაზეც საბოლოო პასუხი არ მიგვიღია.* * *მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს კონსტიტუციითა და სხვა საკანონმდებლოაქტებით გარანტირებულია სასამართლო სისტემის დამოუკიდებლობა დამოსამართლის საქმიანობაში ჩარევა ისჯება კანონით, როგორც ჩანს, ეს პრინციპიარც თუ იშვიათად ირღვევა და ხდება მოსამართლეებზე ზეწოლა. მოსამართლეები,არც თუ იშვიათად, საქმის მასალების ყოველგვარი შემოწმების გარეშეაკმაყოფილებენ პროკურატურის შუამდგომლობებსა და საჩივრებს, რითაც უხეშადლახავენ ბრალდებულთა თუ განსასჯელთა უფლებებს, მაშინ, როცა უფლებათადაცვაზე კონტროლი მათი უშუალო ვალდებულებაა. მაგალითად:გია თეთრაძის საქმეგია თეთრაძის მიმართ თბილისის საოლქო სასამართლომ გამოიტანაგამამართლებელი განაჩენი, რომელიც შეიძლებოდა გასაჩივრებულიყო მხარის მიერ14 დღის ვადაში. ბოლნისის რაიონულმა პროკურორმა გ.კაპანაძემ საოლქოსასამართლოს განაჩენი საკასაციო წესით გაასაჩივრა, მაშინ, როცა განაჩენი უკვეშესული იყო კანონიერ ძალაში.საკასაციო საჩივარი გადაეგზავნა უზენაეს სასამართლოს, რომლის განჩინებითგაუქმდა გ.თეთრაძის მიმართ გამამართლებელი განაჩენი და საქმე განსახილველადგაეგზავნა დმანისის რაიონულ სასამართლოს.ვინაიდან თბილისის საოლქო სასამართლოს განაჩენი შესული იყო კანონიერძალაში, საოლქო სასამართლო უფლებამოსილი არ იყო, მიეღო პროკურორისსაკასაციო საჩივარი და გადაეგზავნა უზენაესი სასამართლოსათვის. ასევე, უზენაესსასამართლოს არ უნდა განეხილა საკასაციო საჩივარი.აღნიშნულიდან გამომდინარე, სახალხო დამცველმა მიმართა იუსტიციის უმაღლესსაბჭოს, ემსჯელა მოსამართლეთა დისციპლინური პასუხისმგებლობის თაობაზე,საიდანაც გვაცნობეს, რომ საქმეზე დაიწყო წარმოება.10

თ. შარაშენიძის საქმეთ.შარაშენიძეს ბრალი ედებოდა დანაშაულში, რის გამოც 1994 წელს შეფარდებულიჰქონდა წინასწარი პატიმრობა. მან 9 თვე გაატარა პატიმრობაში. შემდგომ სს საქმეშეწყდა და თ.შარაშენიძე გათავისუფლდა წინასწარი პატიმრობიდან. 2005 წელსამავე საქმეზე განახლდა საქმის წარმოება. პროკურატურამ მიმართა სასამართლოსშუამდგომლობით, ა/ღონისძიების სახით, თ.შარაშენიძის პატიმრობის თაობაზე, რაცდააკმაყოფილა თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლემ, შემდგომ კი ესგადაწყვეტილება უცვლელად დატოვა სააპელაციო სასამართლოს მოსამართლემ.ამდენად, თ.შარაშენიძეს იმ დანაშაულისათვის, რომლის გამოც 1994 წელსიმყოფებოდა წინასწარ პატიმრობაში 9 თვე, ხელახლა შეეფარდა წინასწარიპატიმრობა, რითაც დაირღვა სსს კოდექსის მოთხოვნა: ერთი და იმავედანაშაულებრივი ქმედებისათვის პირის ბრალდებულის სახით პატიმრობა არშეიძლება აღემატებოდეს 9 თვეს (ძვ.რედაქციით).სახალხო დამცველმა მიმართა იუსტიციის საბჭოს, ემსჯელა მოსამართლეთადისციპლინური პასუხიმგებლობის შესახებ, საიდანაც გვეცნობა, რომ საქმისწარმოება დაწყებულია.სანდრო გირგვლიანის საქმეაღწერილობითი ნაწილი2006 წლის 28 იანვარს, ოქროყანის სასაფლაოსთან, ტყეში, მოქალაქე სანდროგირგვლიანის გვამი იპოვეს. მისი დაკარგვის შესახებ სამართალდამცავორგანოებს ს.გირგვლიანის მეგობარმა, ლევან ბუხაიძემ შეატყობინა, რომელიც 27იანვარს საღამოს მასთან ერთად იმყოფებოდა.2006 წლის 28 იანვარს, ღამის პირველის ნახევარზე, ლევან ბუხაიძე და სანდროგირგვლიანი ბარ „კაიზერთან“ მეგობრებს დაშორდნენ და ტაქსით „შარდენბარისაკენ“ გაემართნენ. ბარში დაახლოებით ნახევარი საათი დაჰყვეს, გარეთგამოვიდნენ და ფეხით გაუყვნენ ლესელიძის ქუჩას. „შარდენ-ბარში“ სანდროგირგვლიანს დაძაბული საუბარი ჰქონდა მეგობარ გოგონასთან, თათიამაისურაძესთან, რომელიც მას ბარში სხვა თანმხლებ პირებთან ერთად დახვდადა სასაუბროდ გადაჯდა გირგვლიანისა და ბუხაიძის მაგიდასთან. როგორცმოგვიანებით გაირკვა, თათია მაისურაძესთან ერთად შსს მაღალითანამდებობის პირები იმყოფებოდნენ, მათ შორის: შსს საზოგადოებასთანურთიერთობის სამსახურის უფროსი გურამ დონაძე, კონსტიტუციურიუსაფრთხოების დეპარტამენტის უფროსი დათა ახალაია,შსს გენერალურიინსპექციის უფროსი ვასილ სანოძე და შსს თანამშრომელი ოლეგ მელნიკოვი.ბარიდან გამოსვლის შემდეგ, ს.გირგვლიანსა და ლ.ბუხაიძეს ლესელიძის ქუჩაზე„მერსედესის“ მარკის ავტომანქანა მიუახლოვდა, რომლიდანაც უცნობი პირები11

გადმოვიდნენ, წარუდგნენ როგორც პოლიციის თანამშრომლები, ჩამოართვესმობილური ტელეფონები და გაურკვეველი მიმართულებით წაიყვანეს.მოგვიანებით, დაზარალებულმა ლევან ბუხაიძემ გაარკვია, რომ ისინიოქროყანაში იმყოფებოდნენ. ოქროყანის სასაფლაოზე ს.გირგვლიანი დალ.ბუხაიძე გადმოყარეს მანქანიდან, გააშიშვლეს, სასტიკად სცემეს და თანსიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებდნენ. როგორც ლევან ბუხაიძე იხსენებს, ცემისდროს სანდრო გირგვლიანი გაექცა გამტაცებლებს და გაურკვეველიმიმართულებით მიიმალა, ხოლო გარკვეული დროის შემდეგ გამტაცებლებმაბუხაიძის ცემასაც თავი დაანებეს და იგი ტყეში დატოვეს. ლ.ბუხაიძემს.გირგვლიანი ვეღარ იპოვა. ასევე ვერ იპოვა საკუთარი ტანსაცმელიც,რომელიც, როგორც აღმოჩნდა, გამტაცებლებს თან წაეღოთ. მოგვიანებით ლევანბუხაიძემ ავტოგასამართ სადგურს შეაფარა თავი, ხოლო დილით ამ ფაქტისშესახებ სამართალდამცავ ორგანოებს აცნობა. 28 იანვარს მეგობრებმა იპოვესსანდრო გირგვლიანის გვამი, რომელსაც მრავლობითი დაზიანებებიაღენიშნებოდა და ნახევრადშიშველ მდგომარეობაში იყო. გამოძიებამ ლევანბუხაიძე ჯერ დაზარალებულის სახით დაიბარა ქალაქის პოლიციისსამმართველოში, იგი ეჭვმიტანილად ცნეს, თუმცა დღის ბოლოს ისევდაზარალებულად აღიარეს და გაუშვეს.მოგვიანებით, ტელეკომპანია „იმედის“ მიერ მომზადებული ჟურნალისტურიგამოძიების ეთერში გასვლის შემდეგ, საზოგადოების ერთმა ნაწილმა დასანდრო გირგვლიანის ახლობლებმა გამოთქვეს ვარაუდი, რომ ამ მკვლელობაშიშსს მაღალჩინოსნები, კერძოდ შსს საზოგადოებასთან ურთიერთობისსამსახურის უფროსი გურამ დონაძე, კონსტიტუციური უსაფრთხოებისდეპარტამენტის უფროსი დათა ახალაია, მისი მოადგილე ოლეგ მელნიკოვი დაშსს გენერალური ინსპექციის უფროსი ვასილ სანოძე მონაწილეობდნენ, ამიტომუნდობლობას უცხადებდნენ ამ უწყების მიერ ჩატარებულ გამოძიებას დაითხოვდნენ, რომ გამოძიება საქართველოს გენერალურ პროკურატურასეწარმოებინა.გამოძიებამ კი აღნიშნული დანაშაულის ჩადენისათვის 2006 წლის 6 მარტსეჭვმიტანილად დააკავა შემდეგი პირები:გერონტი ზაურის ძე ალანია - შსს კონსტიტუციური უსაფრთხოებისდეპარტამენტის პირველი სამმართველოს უფროსი;ავთანდილ დავითის ძე აფციაური - შსს კონსტიტუციური უსაფრთხოებისდეპარტამენტის პირველი სამმართველოს ოფიცერი;მიხეილ ჯემალის ძე ბიბილურიძე - შსს კონსტიტუციური უსაფრთხოებისდეპარტამენტის პირველი სამმართველოს ოფიცერი;ალექსანდრე ომარის ძე ღაჭავა - შსს კონსტიტუციური უსაფრთხოებისდეპარტამენტის პირველი სამმართველოს ოფიცერი;12

დაკავებულმა პირებმა აღიარეს, რომ „შარდენ-ბარის“ გასასვლელში მათ ჩხუბიმოუვიდათ დაზარალებულებთან, თუმცა თავი დამნაშავედ მხოლოდ გ.ალანიამცნო, თანაც მხოლოდ სისხლის სამართლის კოდექსის 333-ე მუხლითგათვალისწინებულ დანაშაულში (სამსახურებრივი უფლებამოსილებისგადამატება). აღნიშნული დანაშაული მას ბრალად ჰქონდა შერაცხული შინაგანსაქმეთა სამინისტროს მიერ დაყადაღებული ავტომობილით უკანონოდსარგებლობისათვის.მიუხედავად დანაშაულის ჩადენაში ეჭვმიტანილად ცნობილი პირებისდაკავებისა, საზოგადოების ყურადღება ამ საქმის მიმართ უფრო გაიზარდა.საზოგადოებაში გაჩნდა ეჭვი, რომ მკვლელობის მოტივი სანდრო გირგვლიანსადა შარდენ - ბარში მყოფ შსს მაღალი თანამდებობის პირებს შორის მომხდარიშელაპარაკება ან თათია მაისურაძისა და სანდრო გირგვლიანის „დაძაბული“საუბარი იყო.აღნიშნულ საქმეზე წინასწარი გამოძიება 21 ივნისს დამთავრდა და საქმესასამართლოში გადაიგზავნა. გ.ალანია, ა.აფციაური, მ.ბიბილურიძე და ა.ღაჭავაგანსასჯელები იყვნენ სისხლის სამართლის კოდექსის 119-ე მუხლით, 143-ემუხლის მე-2 ნაწილის „ა“, „გ“ და „თ“ ქვეპუნქტებით, 333-ე მუხლის პირველინაწილით და 187-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულიდანაშაულის ჩადენისათვის.2006 წლის 27 ივნისს დაიწყო „გირგვლიანის საქმის“ სასამართლო განხილვა,რომელიც ქართული მართლმსაჯულებაში პრეცედენტი იყო იმით, რომსირთულისა და მნიშვნელობის მიუხედავად, უმოკლეს ვადაში - 2006 წლის 6ივლისს დასრულდა. სულ გაიმართა 6 სასამართლო სხდომა. საქმის განხილვა 9კალენდარულ დღეში დამთავრდა. სასამართლომ განსასჯელები წარდგენილბრალდებაში დამნაშავედ ცნო. გ.ალანიას მიესაჯა 8 წლით თავისუფლებისაღკვეთა, დანარჩენებს - 7-7 წლით თავისუფლების აღკვეთა.სანდრო გირგვლიანის საქმემ წინასწარი გამოძიების დაწყებისთანავესაზოგადოების უდიდესი ინტერესი გამოიწვია. შს სამინისტროს მაღალითანამდებობის პირების მონაწილეობა საქმეს განსაკუთრებულ ინტერესს სძენდა.დაზარალებულების ადვოკატები ხშირად ჩიოდნენ, რომ მათ ხელი ეშლებოდათსაქმის მასალების გაცნობაში. აღნიშნული პრეტენზიები ბევრ შემთხვევაშისამართლიანი იყო. ტენდენციურობა უფრო თვალსაჩინო გახდა სასამართლოგამოძიებისას, რომელიც საჯარო იყო. სასამართლო სხდომაზე დაზარალებულისუფლებამონაცვლისა და ადვოკატების მიერ დაყენებული შუამდგომლობებისდიდი ნაწილი არ დაკმაყოფილდა. განსაკუთრებით აღნიშვნის ღირსია:• სასამართლოში საქმის განხილვის დროს ბრალდებულების ბადრაგირებასახდენდნენ ნიღბიანი პირები. ამავდროულად, სასამართლო სხდომების დროსისინი ეფარებოდნენ განსასჯელებს, რათა მათი სახე არ მოხვედრილიყო ვიდეოან ფოტო ობიექტივში. ასევე შეუძლებელი იყო მათი დანახვა სხდომისდარბაზში მყოფი პირებისთვისაც. დარბაზში არ ისმოდა მათი ხმა.13

• 2006 წლის 27 ივნისს, პირველივე სასამართლო სხდომაზედაზარალებულის უფლებამონაცვლის ადვოკატმა შ.შავგულიძემ დააყენაშუამდგომლობა საქმის განხილვის მინიმუმ 3 დღით გადადების მოთხოვნით.აღნიშნული შუამდგომლობა მან შემდეგი გარემოებებით დაასაბუთა:ბრალდებულებს და მათი ინტერესების დამცველ ადვოკატებს საქმის მასალებისგაცნობის შესაძლებლობა ჰქონდათ მთელი 5 თვის განმავლობაში, ანუ საქმისწინასწარი გამოძიების მიმდინარეობის დროს, ხოლო დაზარალებულ მხარესსაქმის მასალები წინასწარი გამოძიების დასრულების შემდეგ გადაეცა.წინასწარი გამოძიების დასრულებიდან გასული იყო მხოლოდ 5 დღე, რაცდაზარალებული მხარისათვის არ იყო საკმარისი, რომ 4 ტომიან საქმესსრულყოფილად გაცნობოდა. მის შუამდგომლობას მხარი დაუჭირადაზარალებულის - ლევან ბუხაიძის ადვოკატმა. შუამდგომლობას მხარი არდაუჭირეს განსასჯელების ადვოკატებმა და პროკურორმა. სისხლის სამართლისსაპროცესო კოდექსის მე-15, 439-ე, 437-ე მუხლების თანახმად, სისხლისსამართლის პროცესი მიმდინარეობს თანასწორობის და შეჯიბრებითობისპრინციპის დაცვით. თუმცა, სასამართლომ შუამდგომლობა არ დააკმაყოფილა,რამდენადაც დაზარალებულის უფლებამონაცვლის ინტერესებს წინასწარგამოძიებაშიც იგივე ადვოკატები ახორციელებდნენ და მიიჩნია, რომ მათსაკმარისი დრო ჰქონდათ საქმის გასაცნობად. თუმცა, იმავე დადგენილებაშიაღნიშნა, რომ სხდომებს შორის პერიოდში მათ ექნებათ შესაძლებლობა, უკეთგაცნობოდნენ საქმეს.საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 69-ე მუხლისშესაბამისად დაზარალებულს ან მის უფლებამონაცვლეს, ხოლო 84-ე მუხლისშესაბამისად, დამცველს სისხლის სამართლის საქმის სრულად გაცნობისუფლება აქვს საქმის საბრალდებო დასკვნით სასამართლოში გადაგზავნისშემდეგ. კონკრეტულ სიტუაციაში, საქმე სასამართლოს გადაეგზავნა 21 ივნისს.საქმე შედგებოდა 4 ტომისაგან და ბუნებრივია, 4 ტომიანი საქმისსრულყოფილად გასაცნობად 5 დღე არ იყო საკმარისი. ასე რომ მოსამართლისმსჯელობა იმის შესახებ, რომ დაზარალებულებს იგივე ადვოკატები იცავდნენ,რომლებიც მათ ინტერესებს წარმოადგენდნენ წინასწარი გამოძიებისას და მათჰქონდათ საშუალება საქმეს წინასწარ გამოძიებაში გაცნობოდნენ, მცდარია.მოსამართლე თავადვე დასძენს, რომ მათ საქმის უკეთ გასაცნობად მიეცემათდრო სხდომებს შორის. ის ამით ადასტურებს იმ ფაქტს, რომ დაზარალებულიმხარე საქმეს შესაძლოა მართლაც არ იცნობდა, თუმცა, მისი აზრით, რომ ამასგანსაკუთრებული მნიშვნელობა არ ჰქონდა. ამავე დროს აღსანიშნავია, რომსაქმის განხილვა ძალიან მცირე ვადაში დასრულდა და სასამართლო სხდომებსშორის თითო დღე იყო თავისუფალი. ადამიანის უფლებებისა დაფუნდამენტური თავისუფლებების დაცვის ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლისმე-3 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი პირდაპირ აკისრებს ვალდებულებას სახელმწიფოს(ამ შემთხვევაში სასამართლოს), რომ პირს რომელსაც ბრალი ედებადანაშაულის ჩადენაში, მინიმუმ უნდა ჰქონდეს ადეკვატური დრო დასაშუალებები საკუთარი დაცვის მოსამზადებლად. მივიჩნევთ, რომ აღნიშნულიუფლებებით სარგებლობა ასევე შეუძლია დაზარალებულ მხარესაც, რომელსაც14

ამ კონკრეტული ფაქტის გამოძიებისას საგამოძიებო ორგანოებთან გაცილებითმეტი პრობლემა ჰქონდა, ვიდრე განსასჯელებს.აღნიშნულ შუამდგომლობაზე უარის შემდეგ შ.შავგულიძემ განაცხადა:„ვინაიდან სასამართლო გადაწყვეტილებით უარი გვეთქვა დამატებითსამდღიანი ვადის მიღებაზე, რათა სრულყოფილად შეგვესწავლა საქმისმასალები, დღევანდელ სასამართლო პროცესზე საქართველოს სსსკ-ის 468-ემუხლის შესაბამისად, მოკლებული ვართ შუამდგომლობის დაყენებისშესაძლებლობას. ეს შუამდგომლობა შეეხება დამატებით მტკიცებულებათაგამოთხოვას. აღნიშნულიდან გამომდინარე -შემდგომ ეტაპზე იქნებადაყენებული ანალოგიური შუამდგომლობები.“• 3 ივლისს სასამართლო სხდომაზე დაზარალებულის უფლებამონაცვლისადვოკატმა, შ.შავგულიძემ დააყენა შუამდგომლობა, არ გამოქვეყნებულიყო მოწმეა.მიქაუტაძის მიერ წინასწარი გამოძიების დროს მიცემული ჩვენება, რადგან მოწმეა.მიქაუტაძე, რომელიც ამ დროს არ იმყოფებოდა ქალაქში და ორ დღეში უნდადაბრუნებულიყო, მზად იყო სასამართლოსთვის ჩვენება მიეცა, რაც მანშ.შავგულიძესთან საუბრისას დაადასტურა. მისი დაკითხვის აუცილებლობაადვოკატ შალვა შავგულიძის განცხადებით განპირობებული იყო ა.მიქაუტაძესადა გ.გობეჯიშვილის ჩვენებებს შორის არსებული სხვაობით. შუამდგომლობასმხარი დაუჭირა დაზარალებულ ლევან ბუხაიძის ადვოკატმა, ხოლო მხარი არდაუჭირეს პროკურორმა და განსასჯელების ადვოკატებმა. სასამართლოს მიერშუამდგომლობა არ დაკმაყოფილდა. ამ შემთხვევაშიც დაზარალებულის დაცვისმხარის მიერ დაყენებული შუამდგომლობა მიზნად ისახავდა საქმის შესწავლასსრულყოფილად და საეჭვო და დასაზუსტებელი დეტალების ბოლომდეგამოკვლევას. მოსამართლემ კი მოწმის დაკითხვის ორი დღით გადადება არჩათვალა მიზანშეწონილად და მიიჩნია, რომ საქმის დაჩქარებულად დასრულებაუფრო მნიშვნელოვანი იყო, ვიდრე სასამართლო გამოძიების სრულყოფილადჩატარება.• სასამართლო სხდომაზე ადვოკატმა შ.შავგულიძემ დააყენაშუამდგომლობა, გამოექვეყნებინათ დაზარალებულ ლევან ბუხაიძის ჩვენებისადგილზე შემოწმების 9 მარტის ვიდეო-ჩანაწერი; მოწმე ელიაშვილის ჩვენებისადგილზე შემოწმების 11 მარტის ვიდეო-ჩანაწერი; მოწმე გობეჯიშვილის 22მარტის ჩვენება; ამოცნობის ამსახველი ვიდეო მასალები, კერძოდ: 6 მარტის -აფციაურის, ბიბილურიძის და ღაჭავას ამოცნობა, 8 მარტს - მელნიკოვისამოცნობა, 6 მარტისა და 10 მარტის დაზარალებულ ლევან ბუხაიძისდამატებითი დაკითხვის ოქმები; თბილისი - კოჯრის გზატკეცილისპატარკაციშვილის სახლთან 2006 წლის 28 იანვარს გადაღებული CD დისკი,მოწმე თათია მაისურაძის დაკითხვის 13 მარტის ვიდეომასალა; სანდროგირგვლიანის გადაადგილების ამსახველი რუკა.პროკურორი შუამდგომლობას არ დაეთანხმა, რადგანაც მათი გამოქვეყნებისმოტივი ვერ დაინახა, ასევე განსასჯელები და მათი ადვოკატი არ დაეთანხმნენამ შუამდგომლობას.15

პროკურორის მიერ პოზიციის დაფიქსირების შემდეგ სასამართლოს კვლავშალვა შავგულიძემ მიმართა და დაასახელა მოტივი, რის გამოც სურდაგამოქვეყნებულიყო ვიდეო მასალები, კერძოდ, მისი ინფორმაციით, ერთ-ერთიმოწმე დაკითხვის დროს ტელეფონით იღებდა დირექტივებს, რაცდაფიქსირებული უნდა იყოს ვიდეოფირზე. ასევე დასძინა, რომ გაუგებარია რააზრი ჰქონდა ჩვენებების ვიდეოგადაღებას, თუ მათ ერთ-ერთი მხარისმოთხოვნით არ გამოაქვეყნებდნენ.სასამართლომ მხოლოდ ნაწილობრივ დააკმაყოფილა შუამდგომლობა და ოქმისსახით გამოაქვეყნა როგორც მოწმე ელიაშვილის ჩვენების ადგილზე შემოწმება,ასევე 2006 წლის 27 იანვრის გადაღებული ვიდეომასალა.აღნიშნული შუამდგომლობის დაუკმაყოფილებლობას კანონის პირდაპირდარღვევად ვერ მივიჩნევთ, მაგრამ ცხადია, რომ როდესაც ერთ-ერთ მხარესეჭვი უჩნდება საგამოძიებო ორგანოს მიერ განხორციელებული მოქმედებისსაპროცესო კანონთან შესაბამისობის შესახებ, არსებობს მისი გადამოწმებისსაშუალება და ის ასახულია საქმეზე თანდართულ მტკიცებულებაში, მისგამოქვეყნებაზე უარი მოსამართლის მხრიდან დარღვევის შეგნებულადდაფარვასა ან საქმის რაც შეიძლება დაჩქარებულ ვადებში განხილვისსურვილზე მიუთითებს და მეორეხარისხოვნად მიიჩნევს სასამართლოგამოძიების სრულყოფილებას.• ამ შუამდგომლობის დაკმაყოფილებაზე უარის შემდეგ, დაზარალებულისუფლებამონაცვლის ადვოკატმა შალვა შავგულიძემ კიდევ ერთი შუამდგომლობადააყენა. მისი განცხადებით, რადგანაც სასამართლომ უარი განაცხადა იმმტკიცებულებების გამოქვეყნებაზე, რომელზეც, მისი ინფორმაციით, ასახულიიყო საპროცესო სამართალდარღვევები, ასევე ის გზა, რომელიც ს.გირგვლიანმაგაიარა, ამ მტკიცებულების გამოქვეყნების გარეშე აშკარაა, რომ მოცემულისასამართლო სხდომა ვერ ჩაითვლება ობიექტურად. შესაბამისად მიიჩნია, რომმათი მოთხოვნის დაუკმაყოფილებლობით აშკარად ჩანს სასამართლოსმიკერძოებულობა, მოსამართლე იყო არაობიექტური და ტენდენციური დამოითხოვა მოსამართლის აცილება. შუამდგომლობას დაეთანხმნენ ადვოკატებიმ.რამიშვილი და ლ.ავალიანი. ასევე შუამდგომლობას მხარი დაუჭირესდაზარალებულის უფლებამონაცვლემ ი.ენუქიძემ და დაზარალებულმალ.ბუხაიძემ.პროკურორი მ.მოსულიშვილი მიიჩნევს, რომ შუამდგომლობა უსაფუძვლოა. მასისევ დაეთანხმნენ განსასჯელების ადვოკატებიც.სასამართლომ ადგილზე თათბირით უარი თქვა შუამდგომლობისდაკმაყოფილებაზე, იმ მოტივით, რომ შუამდგომლობის დაუკმაყოფილებლობაარ შეიძლება გახდეს მოსამართლის აცილების საფუძველი.• ადვოკატ შალვა შავგულიძის მიერ სასამართლო სხდომაზე დაყენებულიიქნა ახალი შუამდგომლობა, რომლითაც პროკურორების, მანანამოსულიშვილისა და შოთა გენგაშვილის აცილებას ითხოვდა. აცილების16

საფუძვლად ადვოკატი მიუთითებდა საქმეზე პროკურატურის მიერთანდართული მტკიცებულებების (ვიდეო მასალების) გამოქვეყნების შესახებშუამდგომლობისას პროკურორების მიერ გამოხატულ პოზიციას, კერძოდ იმას,რომ პროკურორებმა მხარი არ დაუჭირეს შუამდგომლობას. ადვოკატისგანცხადებით, ის რომ თბილისის პროკურატურამ საქმეს თან დაურთო ვიდეომასალები, იმით იყო განპირობებული, რომ მათ საქმისათვის განსაკუთრებულიმნიშვნელობა გააჩნდათ. შესაბამისად რადგან პროკურორების მიერ არ იქნა რამხარდაჭერილი შუამდგომლობა, ადვოკატის აზრით მათ შეზღუდეს დაცვისგანხორციელების შესაძლებლობა.პროკურორებმა და განსასჯელების ადვოკატებმა ისევ არ დაუჭირესშუამდგომლობას მხარი და მიიჩნიეს, რომ ის უსაფუძვლოა.სასამართლომ ადვოკატ შ.შავგულიძის შუამდგომლობა არ დააკმაყოფილა.• ადვოკატმა ლ.ავალიანმა სასამართლოს წერილობით წარუდგინაშუამდგომლობა, კავშირგაბმულობის კომპანიებიდან (მაგთიდან დაჯეოსელიდან) გამოეთხოვათ სხვა განსასჯელებისა და სუფრის სხვა წევრებისსატელეფონო საუბრების ამონაწერები ანძების მითითებით (საქმეში იდომხოლოდ გ.ალანიას, დ.ახალაიას და გ.დონაძის ტელეფონების ამონაწერი). ასევეგაეშიფრათ ის ნომრები, რომლებიც ხშირად ფიგურირებენ საქმეში. მისშუამდგომლობას მხარი დაუჭირეს ადვოკატმა შ.შავგულიძემ, დაზარალებულმალევან ბუხაიძემ და ირინა ენუქიძემ. პროკურორებმა მხარი არ დაუჭირესშუამდგომლობას იმ მოტივით, რომ იმ პირების ბრალეულობა, რომლებიცსისხლის სამართლის პასუხისგებაში არიან მიცემულნი, დასტურდებამტკიცებულებათა ერთობლიობით. რაც შეეხება მაგიდასთან მსხდომ სხვაპირებს, გამოძიებას მათ ჩვენებაში ეჭვის შეტანის საფუძველი არ აქვს.შესაბამისად შუამდგომლობის დაკმაყოფილების საჭიროებას ვერ ხედავენ.განსასჯელები და მათი ადვოკატები ამჯერადაც პროკურატურის მხარესაღმოჩნდნენ და შუამდგომლობას მხარი არ დაუჭირეს. სასამართლომ ადვოკატლ.ავალიანს დადგენილებით უარი უთხრა შუამდგომლობის დაკმაყოფილებაზე,იმ მოტივით, რომ საქმეში მოთავსებული ზარების ნუსხა ამომწურავად იძლევასაჭირო ინფორმაციას.აღნიშნულზე შეიძლება ითქვას, რომ ეჭვს ბადებს თავად გამოძიებისმწარმოებელი ორგანოს მოქმედება, როდესაც მან მხოლოდ ბრალდებულ გიაალანიას მობილურ ტელეფონზე განხორციელებული ზარების ნუსხა და ანძებისრუკა ამოიღო და იგივე საგამოძიებო მოქმედება არ ჩაატარა სხვაბრალდებულების მიმართ, ისევე, როგორც სუფრაზე მსხდომთაგან მხოლოდგურამ დონაძისა და დათა ახალაიას ტელეფონებიდან განხორციელებულისაუბრების ნუსხა არის ამოღებული. ამ შემთხვევაში სასამართლოს შეეძლოდაეკმაყოფილებინა ადვოკატის შუამდგომლობა, თუმცა ამის ვალდებულება არგააჩნდა. ამ საკითხის გადაწყვეტა მოსამართლის შეფასების საგანია, თუმცა ამშემთხვევაში აღნიშნული შეფასება შეიძლება კრიტიკის ობიექტი გახდეს .17

• აღნიშნული შუამდგომლობის დაკმაყოფილებაზე უარის შემდეგადვოკატმა შ.შავგულიძემ კიდევ ერთხელ დააყენა საკითხი მოსამართლისაცილების შესახებ, რაც სასამართლომ არ დააკმაყოფილა.• დაზარალებულის ადვოკატმა ლ.ავალიანმა იშუამდგომლასასამართლოსთან და წარმოადგინა დაზარალებულ ლ.ბუხაიძის ავადმყოფობისისტორიის ბეჭდით დამოწმებული ასლი, რათა დართული ყოფილიყო საქმეზე.ისტორია შეეხებოდა დაზარალებულის ჯანმრთელობის მდგომარეობას 2006წლის 1 თებერვლიდან 2 მარტამდე. აღნიშნული ისტორიის მიხედვით,დაზარალებულს ჰქონდა ქალა ტვინის დახურული ტრამვა და თავის ტვინისშერყევა. ასევე ადვოკატმა მოითხოვა, სასამართლოს დაენიშნა დამატებითისასამართლო სამედიცინო ექსპერტიზა, რათა განსაზღვრულიყო ლ.ბუხაიძისადმიმიყენებული დაზიანების ხარისხი.პროკურორმა მ.მოსულიშვილმა მიიჩნია, რომ შუამდგომლობა არ უნდადაკმაყოფილებულიყო, რადგანაც საქმეში იდო ექსპერტიზის დასკვნა, რომელიც2006 წლის 31 იანვრით არის დათარიღებული და რომლითაც ბუხაიძისსხეულზე არსებული დაზიანებები ექსპერტიზამ მსუბუქი ხარისხისდაზიანებებს მიაკუთვნა. მისივე განცხადებით, არც დაზარალებულს და არც მისდამცველს ეჭქვეშ არ დაუყენებიათ ექსპერტიზის დასკვნა. მათ შეეძლოთშუამდგომლობა დამატებითი ექსპერტიზის ჩატარებაზე დაეყენებინათ წინასწარიგამოძიების დროს ან ჩაეტარებინათ ალტერნატიული ექსპერტიზა, რაც არგააკეთეს. აქედან გამომდინარე პროკურორმა მხარი არ დაუჭირაშუამდგომლობას.განსასჯელების ადვოკატის განცხადებით, ექსპერტიზის დანიშვნის მოთხოვნამიზნად ისახავდა საქმის განხილვის გაჭიანურებას და ისინი ისევ პროკურორისპოზიციას დაეთანხმნენ. განსასჯელებიც დაეთანხმნენ თავიანთ ადვოკატებს.სასამართლომ ადგილზე თათბირით უარი თქვა შუამდგომლობისდაკმაყოფილებაზე იმ მოტივით, რომ დაზარალებულს შეეძლო თავად დაენიშნაალტერნატიული ექსპერტიზა და დასკვნა სასამართლოზე წარედგინა, ასეველ.ბუხაიძე წინასწარი გამოძიების დროს მონაწილეობას იღებდა სხვადასხვასაგამოძიებო მოქმედებებში.მართალია, დაზარალებულს ჰქონდა უფლება თავად დაენიშნა ალტერნატიულიექსპერტიზა, მაგრამ მის მიერ ამ უფლების განუხორციელებლობა არ შეიძლებაგამხდარიყო სასამართლოს მიერ ექსპერტიზის დანიშვნაზე უარის საფუძველი.• ლევან ბუხაიძემ მოითხოვა სასამართლოს კვლავ დაეკითხა, რადგანაცდამატებით ჩვენების მიცემა სურდა. მან სასამართლო სხდომაზე აჩვენა, რომგანსასჯელ მ.ბიბილურიძეს მონაწილეობა არ მიუღია დანაშაულის ჩადენაში დამას დანამდვილებით შეუძლია თქვას, რომ ის ოლეგ მელნიკოვის ნაცვლადარის დაკავებული. მან აღნიშნა, რომ ოლეგ მელნიკოვი იყო ის პირი, რომელიცყველაზე მეტი აგრესიულობით გამოირჩეოდა მის მიმართ. აღნიშნული ჩვენებისმიცემისას გარკვეული გაურკვევლობა წარმოიქმნა სხდომის დარბაზში.18

დაპატიმრებულებს მიუახლოვდა ორი უცხო პირი, რომელთაგან ერთერთსპროკურატურის სამსახურებრივი მოწმობა ეკიდა ყელზე. ერთ-ერთი მათგანიმობილურით საუბრობდა და დაპატიმრებულებს ინფორმაციას აწვდიდა, ხოლომათგან მიღებულ ინფორმაციას ტელეფონით გადასცემდა. აღნიშნული პირისმოქმედებამ დარბაზში მსხდომთა ყურადღება მიიპყრო. მაშინ, როდესაცდარბაზში მსხდომთ საშუალება არ ეძლეოდათ ვიზუალურად დაენახათდაპატიმრებულები, ამ პირებს არა მხოლოდ მათთან საუბრის საშუალებამიეცათ, არამედ მათთვის ტელეფონით მიღებული ინფორმაციის გადაცემისაცკი. როდესაც სასამართლო დარბაზში მყოფი პირების მცირედი წამოძახილი ანხმაური მოსამართლისგან სსს კოდექსის 208-ე მუხლის ავტომატურ გამოყენებასიწვევდა, ამ შემთხვევაში მოსამართლეს არანაირი რეაქცია არ ჰქონია.აღნიშნული ფაქტის შესახებ მოსამართლეს დარბაზში მყოფმა თინათინხიდაშელმა მიუთითა, რაზეც მოსამართლემ განაცხადა, რომ ის ვერაფერსხედავდა და ნაცვლად იმისა, რომ სიტუაციაში გარკვეულიყო დაკანონდარღვევა აღეკვეთა, თინათინ ხიდაშელი 100 ლარით დააჯარიმა.ლევან ბუხაიძის ჩვენების შემდეგ სასამართლო სხდომაზე კიდევ ერთხელ,ოღონდ ახალი საფუძვლით, იქნა დაყენებული შუამდგომლობა ადვოკატ შალვაშავგულიძის მიერ სატელეფონო ზარების ამონაწერების გამოთხოვის შესახებ,რაც სასამართლომ კვლავ არ დააკმაყოფილა და მოტივად მიუთითა, რომ ამშუამდგომლობაზე სასამართლომ ერთხელ უკვე იმსჯელა, ხოლო ლევანბუხაიძის ჩვენება არ მიიჩნია ახალ არსებით გარემოებად. არადა, ლევანბუხაიძემ თავისი ახალი ჩვენებით, უარყო რა ერთ-ერთი განსასჯელისდანაშაულში მონაწილეობა, სასამართლოს, ბუნებრივია, საქმის სრულადშესწავლისათვის და მტკიცებულებების სრულად თავმოყრისათვის, როგორცმინიმუმი, მ.ბიბილურიძის მობილურზე განხორციელებული ზარებისა დაგადაადგილების ანძების ნუსხა უნდა გამოეთხოვა. ამ შემთხვევაშიცმოსამართლე შინაგანი რწმენით აფასებს მტკიცებულებების შეგროვების საკითხს.ასე რომ მისი მოქმედება პირდაპირ კანონსაწინააღმდეგოდ არ შეიძლებამივიჩნიოთ, თუმცა როგორც წინა შემთხვევაში, მას შეეძლო სხვა, უფროსამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებაც.• ხაზგასასმელია კიდევ ერთი გარემოება. იმ დროისათვის მოქმედინორმით, იკრძალებოდა ერთ სისხლის სამართლის საქმეზე ბრალდებულებისერთ საკანში მოთავსება, თუმცა ოთხივე დაკავებული ერთ საკანში იყომოთავსებული, სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის ხელმძღვანელობა კიამტკიცებდა, რომ ამით კანონს არ არღვევდა.სახალხო დამცველის აპარატი სისტემატურად ადევნებდა თვალყურს წინასწარგამოძიებასა და საქმის სასამართლო განხილვას. საქართველოსკანონმდებლობით ჩვენ წინასწარ ან სასამართლო გამოძიებაში ჩარევის უფლებაარ გვაქვს, თუმცა შესაძლებელია მათი მიმდინარეობის კანონიერებასა დასამართლიანობაზე ჩვენი შეფასება გავაკეთოთ.მიგვაჩნია, რომ მსჯავრდებულების - გ.ალანიას, ა.აფციაურის, ა.ღაჭავასა დამ.ბიბილურიძის მიმართ სხვა მუხლებთან ერთად წინასწარი გამოძიება სისხლის19

სამართლის კოდექსის 144-ე პრიმა (წამება) მუხლითაც უნდა დაწყებულიყო.აღნიშნული მუხლით გათვალისწინებული ქმედება აბსოლუტურად იდენტურიამათ მიერ ჩადენილი დანაშაულისა. კერძოდ, წამების დეფინიციას სისხლისსამართლის კოდექსი შემდეგნაირად გვაძლევს:წამება, ესე იგი პირისათვის, მისი ახლო ნათესავისათვის ან მასზემატერიალურად ან სხვაგვარად დამოკიდებული პირისათვის ისეთი პირობებისშექმნა ან ისეთი მოპყრობა, რომელიც თავისი ხასიათით, ინტენსივობით ანხანგრძლივობით იწვევს ძლიერ ფიზიკურ ტკივილს ან ფსიქიკურ ან მორალურტანჯვას და რომლის მიზანია ინფორმაციის, მტკიცებულების ან აღიარებისმიღება, პირის დაშინება ან იძულება ანდა პირის დასჯა მის ან მესამე პირისმიერ ჩადენილი ან სავარაუდოთ ჩადენილი ქმედებისათვის.ამ კონკრეტულ შემთხვევაში სახეზე გვქონდა: პირისადმი ისეთი მოპყრობა,რომელიც თავისი ხასიათით იწვევდა ძლიერ ფიზიკურ ტკივილსა და ფსიქიკურტანჯვას და რომლის მიზანი იყო პირის დაშინება და დასჯა მისი (სანდროგირგვლიანის შემთხვევაში) ან მესამე პირის (ლევან ბუხაიძის შემთხვევაში)მიერ ჩადენილი ან სავარაუდოდ ჩადენილი ქმედებისათვის. აქვე უნდააღინიშნოს, რომ ეს ქმედება ჩადენილი იყო მოხელის (მსჯავრდებულები იყვნენშსს თანამშრომლები) მიერ, სამსახურებრივი მდგომარეობის გამოყენებით(მ.ბიბილურიძეს თან ჰქონდა იარაღი და თუ საჭირო იქნებოდა, მზად იყვნენ„დაეკავებინათ“ ფაქტობრივად თავისუფლებააღკვეთილები), ორი პირის მიმართდა ჯგუფურად. შესაბამისად მათ მიერ ჩადენილი დანაშაული 144-ე პრიმამუხლის მე-2 ნაწილით უნდა დაკვალიფიცირებულიყო.სამწუხაროდ, საგამოძიებო ორგანომ გამოძიება ამ მიმართულებით არ წაიყვანადა მათ ბრალი წაეყენათ სხვა, შედარებით მსუბუქ დანაშაულთა ჩადენაში,ხოლო მოგვიანებით ცნობილ იქნენ დამნაშავედ.საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-15 მუხლის თანახმადსისხლის სამართლის პროცესი (მათ შორის სასამართლო პროცესიც) მიმდინარეობსმხარეთა შეჯიბრებითობისა და თანასწორობის საფუძველზე.მხარეებს სრული თანასწორობის საფუძველზე უფლება აქვთ, წარმოადგინონმტკიცებულებანი, მონაწილეობა მიიღონ მათ გამოკვლევაში, განაცხადონშუამდგომლობა და აცილება, გამოთქვან საკუთარი აზრი სისხლის სამართლისსაქმის ნებისმიერ საკითხზე.შეჯიბრობითობა წინასწარ გამოძიებაში უზრუნველყოფილი უნდა იყოს იმით, რომ:ბრალდების ფუნქცია ეკისრება პროკურორს, აგრეთვე დაზარალებულს, სამოქალაქომოსარჩელესა და მის წარმომადგენლებს; დაცვის უფლება აქვთ ბრალდებულს,დამცველს, სამოქალაქო მოპასუხესა და მის წარმომადგენლებს.გირგვლიანის საქმის განხილვისას პროკურატურა და დაცვის მხარე ერთადცდილობდნენ მათთვის სასურველი შედეგის მიღწევას. თვალსაჩინოებისათვისშეიძლება მოვიყვანოთ ის ფაქტი, რომ ყველა საქმისათვის არსებით20

შუამდგომლობაზე, რომელიც სასამართლო პროცესზე იქნა დაყენებული,პროკურატურა და დაცვის მხარე ერთ პოზიციას გამოხატავდა. რეალურად,სასამართლო პროცესზე ბრალდების ფუნქციის განხორციელება დაზარალებულს,დაზარალებულის უფლებამონაცვლესა და მათ ადვოკატებს უწევდათ.სასამართლოს მიერ დაკმაყოფილებულ ყველა შუამდგომლობებას მხარს უჭერდაროგორც პროკურორი, ასევე დაცვის მხარე. მთელი სასამართლო პროცესისგანმავლობაში სასამართლოს მხრიდან ხდებოდა დაზარალებული მხარისდისკრედიტაცია.სასამართლოს ევალებოდა მხარეებისათვის (მათ შორის დაზარალებულისათვის)შეექმნა პირობები მტკიცებულებათა წარდგენისათვის, მათი ყოველმხრივი დასრული გამოკვლევისათვის. დაზარალებულის უფლებამონაცვლის ადვოკატის,შ.შავგულიძის მიერ დაყენებული იქნა შუამდგომლობა, რომლის მიხედვითაც ისითხოვდა იმ მტკიცებულებების სრულ გამოკვლევას, რომელიც თბილისისპროკურატურამ საქმეს დაურთო (კერძოდ ვიდეო მასალები).მიუხედავად ამისა, სასამართლომ ამის უფლება მხარეს არ მისცა. მართალიასასამართლო დამოუკიდებელია გადაწყვეტილების მიღებისას, თუმცა სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის ძირითადი პრინციპების უარყოფა არ შეიძლებასასამართლოს დამოუკიდებლობით გავამართლოთ.* * *დადებითად ვაფასებთ საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს სტრუქტურულრეფორმას. „საქართველოს საერთო სასამართლოების შესახებ“ ორგანული კანონში2006წ. 25 მაისს შევიდა ცვლილება, რომლის თანახმად, გაიზარდა იუსტიციისუმაღლესი საბჭოს წევრების რაოდენობა, კერძოდ, „იუსტიციის უმაღლესი საბჭოშედგება 19 წევრისაგან. მის შემადგენლობაში თანამდებობის მიხედვით შედიანსაქართველოს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე, საქართველოს პარლამენტისიურიდიულ საკითხთა კომიტეტის თავმჯდომარე და საქართველოს იუსტიციისმინისტრი“. ასევე, „საქართველოს იუტიციის უმაღლესი საბჭოს 2 წევრს ნიშნავსსაქართველოს პრეზიდენტი; 5 წევრს, რომელთაგან 4 არის საქართველოსპარლამენტის წევრი, ირჩევს საქართველოს პარლამენტი. 9 წევრს საერთოსასამართლოების მოსამართლეებისაგან ირჩევს საქართველოს მოსამართლეთაკონფერენცია საქართველოს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარისწარდგინებით“.ასევე მეტად წინგადადგმულ ნაბიჯად ვაფასებთ კონსტიტუციაში შემავალცვლილებას, რომლის თანახმადაც, პრეზიდენტი აღარ დანიშნავს მოსამართლეებს,რაც მართლმსაჯულების განხორციელების პროცესში ობიექტურობისა დამიუკერძოებლობის დაცვის ერთ-ერთი გარანტია.* * *აღსანიშნავია მოსამართლეთა მხრიდან არაადეკვატური სასჯელების დანიშვნისსაკითხი, როდესაც მოსამართლეებს ნაკლებად მძიმე კატეგორიის დანაშაულებზე21

გამოაქვთ ისეთი სახის სასჯელი, რომელიც აშკარად არაადეკვატურია ჩადენილიდანაშაულის საზოგადოებრივი საშიშროების ხარისხისა, მაგალითად:მოქალაქე ც.ც. კონტრაბანდული სიგარეტის შენეხვა-რეალიზაციისბრალდებისათვის სასამართლომ დაჯარიმა 10 000 ლარით. ც.ც. არის 5 შვილისდედა, მე-2 ჯგუფის ინვალიდი, ფეხზე აქვს განგრენა, მკერდზე - სიმსივნე. მასსჭირდებოდა სასწრაფო ოპერაცია, რომელსაც უსახსრობის გამო ვერ იკეთებდა.ოპერაციის ხარჯების გამომუშავების მიზნით, მან ჩაიდინა დანაშაული, რაცთავისთავად არ ამართლებს მის ქმედებას, თუმცა მოსამართლეს შეეძლო დაენიშნასასჯელის სახით ჯარიმის მინიმალური ოდენობა - 2000 ათასი ლარი, მით უმეტეს,როცა კანონი პირდაპირ მიუთითებს, რომ სასამართლო ჯარიმის ოდენობას ადგენსდანაშაულის სიმძიმისა და მსჯავრდებულის მატერიალური მდგომარეობისგათვალისწინებით.* * *ანალოგიური პრობლემა არსებობს არასრულწლოვანთა მიმართ სასჯელისდანიშვნისას. მოსამართლე ვალდებულია, გაითვალისწინოს ის გარემოებები, რომარასრულწლოვანის ფსიქიკა ჩამოყალიბების პროცესშია, ადვილად ექცევა ასაკითუფროს პირთა ზეგავლენის ქვეშ, მცდარი წარმოდგენა ექმნება ცხოვრებისღირებულებებზე, საჭიროებს სწავლის გაგრძელებისა თუ პროფესიული საქმისდაუფლებას, აღზრდის პირობების გაუმჯობესებას.მაგალითად, არასრულწლოვან ივერი ზერეკიძეს სასამართლომ მკვლელობისმცდელობისთვის მიუსაჯა 10 წლით თავისუფლების აღკვეთა (ი.ზერეკიძის მიერდაზარალებულისათვის მიყენებული დაზიანებები იყო მსუბუქი ხარისხის,მიუხედავად ამისა, მას მიესაჯა სასჯელის მაქსიმუმი. არადა, სხვა შემთხვევებში,როცა ჩადენილი დანაშაულის შედეგად გაცილებით მძიმე შედეგი დგება,სასამართლოს გაცილებით მსუბუქი განაჩენი გამოაქვს. მაგალითად, მ/წ 28 ივლისსთბილისის საქალაქო სასამართლომ დაამტკიცა სასჯელზე საპროცესო შეთანხმება,რომელიც დადებული იყო პროკურორსა და განსასჯელებს, არაიკ და სერგომატინიანებს შორის. მათ ბრალი ედებოდათ მძიმე დანაშაულში, როგორიცააჯანმრთელობის დაზიანება სასიკვდილო შედეგით, სასჯელის სახით მათშეეფარდათ 3 წელი, საიდანაც 1 წელი შეეფარდათ თავისუფლების აღკვეთა, ხოლო 2წელი შეეცვალათ პირობით გამოსაცდელი ვადით (უფრო ვრცლად იხ. ქვემო –პროკურატურის თავში).* * *გასათვალისწინებელია ის ფაქტიც, რომ 2005-06 წლებში სასამართლოს არცერთიარასრულწლოვანი არ გაუთავისუფლებია სისხლის სამართლებრივიპასუხისმგებლობისგან აღმზრდელობითი ზემოქმედების იძულებითი ღონისძიებისგამოყენებით.არის შემთხვევები, როცა არასრულწლოვანთა საქმეებს იხილავს ის მოსამართლე,რომელსაც საერთოდ არ აქვს გავლილი სპეციალური მომზადება პედაგოგიკასა და22

ფსიქოლოგიაში, რასაც ითვალისწინებს სისხლის სამართლის საპროცესოკანონმდებლობა.ვფიქრობთ, მოსამართლეთა არაკვალიფიციურობა მეტად უარყოფითად მოქმედებსქვეყანაში მართლმსაჯულების სისტემაზე. მოსამართლეები სერიოზულ მომზადება-გადამზადებას საჭიროებენ. აღსანიშნავია, რომ ამ პრობლემის გადაჭრის მიზნით,2005წ. 28 დეკემბერს საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი „იუსტიციისუმაღლესი სკოლის შესახებ“. იუსტიციის უმაღლესმა სკოლამ დაიწყოფუნქციონირება. კანონმდებლობით გათვალისწინებული ფუნქციების სრულადშესრულებას იგი 2007 წლის იანვრიდან დაიწყებს. შემუშავდება სასწავლოპროგრამები, სტრატეგია და მომზადდებიან ტრენერები. ვფიქრობთ, იუსტიციისუმაღლესი სკოლა მნიშვნელოვნად მოხსნის არაკვალიფიციური მოსამართლეებისპრობლემას სასამართლო სისტემაში. მოსამართლის არაკვალიფიციურობაზემიუთითებს შემდეგი ფაქტი:ზურაბ შალიკიანის საქმე2006 წლის 22 მაისს ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლე ანა ღელეღვამადმინისტრაციული წესით, 14 დღით დააპატიმრა 1988 წლის 17 ოქტომბერსდაბადებული ზურაბ შალიკიანი. მოგვიანებით, 23 მაისს ქუთაისის საქპელაციოსასამართლომ ზ.შალიკიანის მიმართ გამოტანილ დადგენილებასი ნაწილობრივცვლილება შეიტანა და ადმინისტრაციული სახდელი - პატიმრობა ჯარიმითშეცვალა.საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 32-ე მუხლის მე-3 ნაწილით: ,,ადმინისტრაციული პატიმრობა არ შეიძლება შეეფარდოთ ორსულქალებს, დედებს, რომლებსაც ჰყავთ თორმეტ წლამდე ასაკის ბავშვები, თვრამეტწელს მიუღწეველ პირებს, პირველი და მეორე ჯგუფის ინვალიდებს“.მოსამართლე ანა ღელეყვამ დაარღვია კანონის ეს მოთხოვნა და ადმინისტრაციულიწესით დააპატიმრა 18 წელს მიუღწეველი პირი.ვინაიდან მოსამართლის ქმედება შეიცავდა სისხლის სამართლის კოდექსის 342-ემუხლით გათვალისწინებულ დანაშაულის ნიშნებს (სამსახურებრივიგულგრილობა), სახალხო დამცველმა რეკომენდაციით მიმართა გენერალურპროკურორს ზ.ადეიშვილს წინასწარი გამოძიების დასაწყებად.გენერალური პროკურატურიდან გვეცნობა, რომ არასრულწლოვან ზ.შალიკიანისადმინისტრაციული წესით დაპატიმრების ფაქტზე გენ.პროკურატურის საგამოძიებონაწილში დაიწყო წინასწარი გამოძიება სსკ-ის 342-ე მუხლის პირველი ნაწილით,თუმცა მოსამართლის სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის საკითხი არდამდგარა. საქმე, რომელსაც არანაირი გამოძიება არ სჭირდებოდა და უნდადამდგარიყო მოსამართლის პასუხისმგებლობის საკითხი, დღემდე წინასწარიგამოძიების ეტაპზეა.23

დადებითად ვაფასებთ გასულ წელთან შედარებით საერთო სასამართლოებშიაღკვეთის ღონისძიების სახით დაპატიმრების შეფარდების შესახებშუამდგომლობების კლების ტენდენციას. ხშირად პროკურატურა ნებისმიერიკატეგორიის დანაშაულზე სასამართლოს მიმართავდა შუამდგომლობით,ა/ღონისძიების სახით პატიმრობის გამოყენებაზე, რომელთა დიდი ნაწილიკმაყოფილდებოდა სასამართლოს მიერ. 2005 წლის განმავლობაში სასამართლოებშიშევიდა 9962 შუამდგომლობა აღკვეთის ღონისძიებისა (პატიმრობა, პირადითავდებობა, გირაო), მათგან პატიმრობის შესახებ იყო 9042 შუამდგომლობა ანუსულ შესული შუამდგომლობების 90%. პატიმრობის შესახებ შესულიშუამდგომლობებიდან დაკმაყოფილდა 7159 შუამდგომლობა, ანუ 79%.2006 წლის პირველ 6 თვეში სასამართლოებში შევიდა სულ 8301 შუამდგომლობასამივე სახის ა/ღონისძიებაზე (პატიმრობა, გირაო, პირადი თავდებობა). აღნიშნულირიცხვიდან 5868 შუამდგომლობა იყო პატიმრობის შესახებ, ანუ სულ შესულიშუამდგომლობების 70% (20%-ით ნაკლები წინა წელთან შედარებით). თუმცა, აქვეუნდა ითქვას, რომ მათგან დაკმაყოფილდა 5156 შუამდგომლობა, ანუ დაახლოებით90%, რაც მეტია გასული წლის ანალოგიურ მაჩვენებელზე.ამასთან, აღსანიშნავია ერთი გარემოება: მიუხედავად იმისა, რომ წინა წელთანშედარებით პროკურატურა უფრო ხშირად ითხოვს აღმკვეთ ღონისძიებადარასაპატიმრო ღონისძიებების გამოყენებას, ეს პატიმართა აბსოლუტურრაოდენობაზე არ ახდენს გავლენას, რადგან მკვეთრად გაიზარდა მთლიანადდაკავებულთა რიცხვი.მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, რომ სასამართლომ ნაკლებად მძიმე კატეგორიისდანაშაულებზე მაქსიმალურად შეზღუდოს აღკვეთ ღონისძიებად პატიმრობისგამოყენება, რაც იმავდროულად გარკვეულწილად მოხსნის გადატვირთულობისპრობლემას სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში.საგულისხმოა, რომ 2005 წლისგან განსხვავებით იმატა გირაოსა და პირადითავდებობის შესახებ დაკმაყოფილებულმა შუამდგომლობების რაოდენობამ,კერძოდ: 2212 შუამდგომლობიდან გირაოს შესახებ დაკმაყოფილდა 2121, პირადითავდებობის შესახებ 221 შუამდგომლობიდან დაკმაყოფილდა 216.შევეხებით გამამართლებელი განაჩენების სტატისტიკას. წინა წელთან შედარებითიკლო მათმა რიცხვმა. კერძოდ: 2005 წელს საერთო სასამართლოების პირველინსტანციაში დადგინდა გამამართლებელი განაჩენი 64 საქმისა და 79 პირი მიმართ,ხოლო 2006 წლის პირველ ნახევარში დადგინდა გამამართლებელი განაჩენი 12საქმისა და 17 პირის მიმართ; 2005 წ. სააპელაციო სასამართლომ დაადგინაგამამართლებელი განაჩენი 7 საქმისა და 8 პირის მიმართ, ხოლო საანგარიშოპერიოდში კი - 5 საქმისა და 5 პირის მიმართ; 2005წ. საკასაციო სასამართლომდაადგინა გამამართლებელი განაჩენი 11 საქმისა და 11 პირის მიმართ, ხოლო 2006წ.1 იანვრიდან 1 ივლისამდე გამოიტანა გამამართლებელი განაჩენი 4 საქმისა და 5პირის მიმართ.24

სასამართლოების მიერ ადამიანის უფლებების დარღვევებზე გამოტანილი კერძოდადგენილებების შესახებ აღვნიშნავთ, რომ სახალხო დამცველის აპარატის მიერაღმოჩენილ დარღვევებთან დაკავშირებით (როგორც მონიტორინგის ოქმებზე, ისეგანცხადებების შესწავლის შედეგად), არცერთ მოსამართლეს არ გამოუტანია კერძოგანჩინება სსსკ-ის 50-ე მუხლის შესაბამისად, თუმცა სასამართლოში გაგზავნილისაქმის მასალები აშკარად მეტყველებდნენ საპროცესო უფლებების დარღვევებზე.მ. ჩხეიძის საქმებაღდათის რაიონული სასამართლოს მოსამართლე ზ.ყვავაძემ მ.ჩხეიძისდაპატიმრების ბრძანება გასცა 2006 წლის 9 იანვარს 13:25 სთ-ზე (მ.ჩხეიძედაკავებული იქნა 2006 წლის 6 იანვარს 12:00 სთ-ზე), რითაც უხეშად დაირღვასაქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-3 და სსსკ-ის 145-ე მუხლის მე-7ნაწილებით გათვალისწინებული მოთხოვნები (ადამიანის დაკავება დასაშვებიაკანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში საგანგებოდ უფლებამოსილი პირის მიერ.დაკავებული თუ სხვაგვარად თავისუფლებაშეზღუდული პირი უნდა წარედგინოსსასამართლოს განსჯადობის მიხედვით არა უგვიანეს 48 საათისა. თუ მომდევნო 24საათის განმავლობაში სასამართლო არ მიიღებს გადაწყვეტილებას დაპატიმრების ანთავისუფლების სხვაგვარი შეზღუდვის შესახებ, პირი დაუყოვნებლივ უნდაგათავისუფლდეს). მოსამართლეს მ.ჩხეიძის მიმართ ბრალდების წარდგენიდან 24საათში არ მიუღია გადაწყვეტილება, მან ბრძანება გასცა საათისა და ოცდახუთიწუთის დაგვიანებით. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მ.ჩხეიძე, სსსკ-ის 150-ე მუხლისპირველი ნაწილის გ) პუნქტის თანახმად, სასამართლო დარბაზიდანდაუყოვნებლივ უნდა გათავისუფლებულიყო.2006 წლის 17 იანვარს ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს საგამოძიებო კოლეგიისმოსამართლე კ.გოცირიძემ განიხილა ადვოკატის საჩივარი მ.ჩხეიძის მიმართაღკვეთის ღონისძიების გაუქმების შესახებ და დადგენილებით უცვლელად დატოვაბრალდებულ მ.ჩხეიძის მიმართ 2006 წლის 9 იანვარს შეფარდებული დაპატიმრებისბრძანება. მოსამართლე კ.გოცირიძე, სსსკ-ის 50-ე მუხლის I და II ნაწილებისგათვალისწინებით, ვალდებული იყო გამოეტანა კერძო დადგენილება, ვინაიდანმ.ჩხეიძის დაპატიმრება მოხდა კანონის დარღვევით.საქართველოს სახალხო დამცველმა მიმართა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს ემსჯელამოსამართლეთა _ ზ.ყვავაძისა და კ.გოცირიძის დისციპლინური პასუხისმგებლობისსაკითხზე, საიდანაც გვეცნობა, რომ მოსამართლეთა მიერ დისციპლინურიგადაცდომის ფაქტი არ დადასტურდა.* * *სტატისტიკურ მონაცემები, რომელიც მივიღეთ უზენაესი სასამართლოდან კერძოგანჩინებებთან დაკავშირებით, არის შემდეგი: 2006 წლის 6 თვეში გამოტანილია 16კერძო განჩინება, მათ შორის, გამოძიებაში დაშვებულ დარღვევებზე - 15,დანაშაულის ხელშემწყობ მიზეზებზე - 1; რაც შეეხება ინფორმაციას განსასჯელის25

უფლებათა დარღვევის ფაქტებზე გამოტანილი კერძო განჩინების შესახებ, ასეთიმონაცემები სტატისტიკური ანგარიშგების მოქმედ ფორმებში გათვალისწინებულიარ არის. (2005 წელს გამოტანილ იქნა 25 კერძო განჩინება, მათ შორის გამოძიებაშიდაშვებულ შეცდომებზე - 23, დანაშაულის ხელშემწყობ მიზეზებზე - 2).რაც შეეხება სასამართლოების მიერ სასჯელის მოხდისაგან პირობით ვადამდეგათავისუფლების საკითხს, 2006 წლის პირველ ნახევარში განხილულია 507 საქმე,რომელთაგან დაკმაყოფილდა 290 შუამდგომლობა, ანუ 57%-ი; ხოლო სასჯელისმოუხდელი ნაწილის უფრო მსუბუქი შეცვლის შესახებ განხილულია 2 საქმე,რომელთაგან არც ერთი არ დაკმაყოფილდა. 2005 წელს საერთო სასამართლოებისმიერ სასჯელის მოხდისაგან პირობით ვადამდე გათავისუფლებისა და სასჯელისმოუხდელი ნაწილის უფრო მსუბუქი სასჯელით შეცვლის შესახებ განხილიულია2036 საქმე, მათ შორის დაკმაყოფილდა 1745, ანუ 85%-ი (2005 წელს აღნიშნულიკატეგორიის საქმეები სტატისტიკური ანგარიშგების ფორმებში აღირიცხებოდაერთად). აშკარაა, რომ წინა წლებთან შედარებით შემცირდა პირობით ვადამდე ადრეგათავისუფლებულთა რაოდენობა. მიგვაჩნია, რომ სტატისტიკა ამ საკითხთანდაკავშირებით უნდა იყოს დადებითი.რაც შეეხება ავადმყოფობის გამო სასჯელის მოხდისაგან გათავისუფლებას ვიტყვით,რომ 2006 წლის 6 თვეში განხილულია 10 შუამდგომლობა, რომელთაგანდაკმაყოფილდა მხოლოდ 2.აღსანიშნავია, რომ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვისმინისტრის #72/ნ ბრძანებაში 2006 წლის 9 მარტს შევიდა ცვლილება. დაავადებათაჩამონათვალიდან, რომლებიც ცვლილებამდე წარმოადგენდნენ (პატიმრობისშესახებ კანონის 65-ე მუხლის შესაბამისად) სასჯელის მოხდისაგანგათავისუფლების საფუძველს, ამოღებული იქნა ნერვული სისტემისა და გრძნობათაორგანოების დაავადებები (არაოფიციალური ინფორმაციით, ცვლილებაგამოწვეული იყო იმ გარემოებით, რომ ერთ-ერთი კანონიერი ქურდიდაავადებულია მსგავსი სენით). ამდენად, ასეთი დაავადების მქონე პირები აღართავისუფლდებიან სასჯელის მოხდისაგან. ასე მაგალითად, მსჯავრდებული ე.შ.,რომელიც უკურნებელი სენით (ნერვული სისტემისა და გრძნობათა ორგანოებისდაავადება) იყო დაავადებული, იმყოფებოდა სასჯელაღსრულების დეპარტამენტისპატიმართა და მსჯავრდებულთა სამკურნალო დაწესებულებაში სხვაავადმყოფებისაგან იზოლირებულად. პატიმარს უვლიდა მეუღლე, რომელიცფაქტობრივად მასთან ერთად იხდიდა სასჯელს. ავადმყოფური მდგომარეობიდანგამომდინარე, ე.შ., სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის პატიმართა დამსჯავრდებულთა სამკურნალო დაწესებულებაში გაჩერებით განიცდიდა როგორცფიზიკურ, ისე მორალურ ტანჯვასაც, რაც სრულად შეესაბამებოდა საქართველოსკანონმდებლობითა და საერთაშორისო აქტებით აკრძალულ წამებისა და სხვასასტიკი, არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობის ცნებას. აღნიშნულიდანგამომდინარე, სახალხო დამცველმა წინადადებით მიმართა საქართველოს შრომის,ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრს, რათა #72/ნ ბრძანებაში მ/წ 9მარტის ცვლილება გაუქმდეს და ბრძანების მე-6 მუხლს კვლავ დაემატოს პირველიდა მეოთხე პუნქტები (რითაც განსაზღვრულია თავისა და ზურგის ტვინისსისხლძარღოვანი, ასევე ცენტრალური ნერვული სისტემის დაავადებანი), რათა26

უზრუნველყოფილი იყოს საქართველოს კანონმდებლობითა და საერთაშორისოსტანდარტებით დადგენილი პატიმართა უფლებების დაცვა.სახალხო დამცველის აქტიური ჩარევის შედეგად (2005 წლის მეორე ნახევრისანგარიშის დროს, პარლამენტში გამოსვლისას სახალხო დამცველმა ისაუბრა ე.შ–სუმძიმესი მდგომარეობის შესახებ – ის, თავისი ავადმყოფობის გამო არაადამიანურპირობებში იმყოფებოდა და, რამდენადაც მისი მეუღლე იძულებული იყო, თავზედასდგომოდა ავადმყოფ ქმარს, ფაქტობრივად ორი ადამიანი იხდიდა სასჯელს)2006 წლის 24 აგვისტოს სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის თავმჯდომარემბ.ახალაიამ შუამდგომლობით მიმართა სასამართლოს და მოითხოვა ე.შ-ის მიმართმძიმე ავადმყოფობის გამო განჩენის აღსრულების გადავადება მისგამოჯანმრთელებამდე. მოსამართლემ სსსკ-ის 607-ე მუხლის შესაბამისადდაადგინა, რომ ე.შ-ის მიმართ გადავადდეს განჩენის აღსრულება მისგამოჯანმრთელებამდე. ამდენად, ე.შ-ს გათავისუფლების საფუძველი გახდასწორედ ის დაავადება, რაც საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალურიდაცვის მინისტრის #72/ნ ბრძანებაში 2006 წლის 9 მარტის ცვლილებით ამოღებულიიქნა.2005 წელს ავადმყოფობის გამო სასჯელის მოხდისაგან გათავისუფლებაზესასამართლოებში სულ შევიდა 15 საქმე, რომელთაგან დაკმაყოფილდა 5.რაც შეეხება ხანდაზმული ასაკის გამო სასჯელის მოხდისაგან გათავისუფლებას,2006 წლის 6 თვეში არც ერთი საქმე არ განხილულა (2005 წელს აღნიშნულიკატეგორიის საქმეები სტატისტიკური ანგარიშების ფორმებში გათვალისწინებულიარ იყო).2005 წლის ანგარიშში გამოკვეთილი პრობლემის მსგავსად 2006 წლის პირველნახევარში კვლავ აღინიშნება საქმის ჩანიშვნისა და განხილვის ვადებისგაჭიანურების ტენდენცია, რაც მოსამართლეთა არასაკმარისი რაოდენობით,სასამართლო პროცესებზე პატიმართა ბადრაგირების პრობლემისა და მოწმეთაგამოუცხადებლობითაა გამოწვეული.სასამართლო ხელისუფლებასთან დაკავშირებით აღსანიშნავია შემდეგი საკითხიც:საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 336-ე მუხლის (უკანონო განაჩენის ანსხვა სასამართლო გადაწყვეტილების გამოტანა) პროკურატურისთვის წარმოადგენსსასამართლოზე ზეწოლის ერთგვარ საშუალებას. კერძოდ, სასამართლოგადაწყვეტილების კანონიერების შემოწმების პრეროგატივა ეკისრება სწორედსააპელაციო და საკასაციო სასამართლოებს, ხოლო სსკ 336-ე მუხლის არსებობაშესაძლებლობას ქმნის, აღნიშნული სასამართლო გადაწყვეტილებაგადასინჯული იქნას პროკურატურის მიერაც, რითაც პროკურატურაფაქტობრივად გვევლინება მე-4 ინსტანციად, რაც ლახავს საქართველოსკონსტიტუციის 84-ე მუხლით გარანტირებულ პრინციპს, რომლის თანახმად,არავის არა აქვს უფლება, მოსთხოვოს მოსამართლეს ანგარიში კონკრეტულსაქმეზე და ბათილია ყველა ის აქტი, რომელიც ზღუდავს მოსამართლისდამოუკიდებლობას.27

საქართველოს სსკ-ის 336-ე მუხლის არსებობით ილახება საქართველოს სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის მე-8 მუხლით გათვალისწინებული პრინციპი,რომ სასამართლო ხელისუფლება საკანონმდებლო და აღმასრულებელიხელისფულების წინაშე ანგარიშვალდებული არ არის. აღიშნულ პრინციპთანწინააღმდეგობაში მოდის ის გარემოება, რომ მოსამართლის უკანონო განაჩენზესაქმის გამოძიებას აწარმოებს პროკურატურა, რომელიც არის აღმასრულებელიხელისუფლების შემადგენელი ნაწილი.გარდა ზემოაღნიშნულისა, სსკ-ის 336-ე მუხლი პროკურატურას შესაძლებლობასაძლევს, სისხლის სამართლებრივ პასუხისგებაში მიცემის მუქარით, ზეგავლენამოახდინოს მოსამართლეზე და ჩაერიოს მართლმსაჯულების განხორციელებაში,რაც თავისთავად საფრთხეს უქმნის სასამართლო ხელისუფლებისდამოუკიდებლობისა და უზენაესობის პრინციპს.საქართველოს სახალხო დამცველმა წინადადებით მიმართა საქართველოსპარლამენტს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 336-ე მუხლშიცვლილებების შეტანის თაობაზე.საქართველოს გენერალური პროკურატურიდან მიღებული ოფიციალურიინფორმაციის თანახმად, 2001 წლიდან 2006 წლის 5 ოქტომბრამდე საქართველოსსისხლის სამართლის კოდექსის 336-ე მუხლის საფუძველზე პასუხისგებაში მიეცა 9მოსამართლე: 1) ნ.ხუბუა (სამხედრო მოსამართლე) - მის მიმართ გამოტანილ იქნაგამამტყუნებელი განაჩენი სასჯელის დაუნიშნავად, ხანდაზმულობის ვადისგასვლის გამო; 2) მ.პატარაშვილი (მცხეთის რ/ი სასამართლოს მოსამართლე) - საქმეგადაგზავნილია სასამართლოში არსებითი განხილვისათვის; 3) თ.კვარაცხელია(ზუგდიდის რ/ი სასამართლოს მოსამართლე) - სასჯელის ზომად განესაზღვრაპირობითი მსჯავრი 1 წლის ვადით; 4) მ.ჩხეიძე (გარდაბნის რ/ი სასამართლოსმოსამართლე) - საპროცესო შეთანხმების საფუძველზე სასჯელის ზომადგანესაზღვრა 3 წლით პირობითი მსჯავრი და ჯარიმა 5000 ლარის ოდენობით; 5)ი.კვეზერელი (გარდაბნის რ/ი სასამართლოს მოსამართლე) - საპროცესოშეთანხმების საფუძველზე სასჯელის ზომად განესაზღვრა 2 წლით პირობითიმსჯავრი და ჯარიმა 27300 ლარის ოდენობით; 6) მ.გელენაძე (წყალტუბოს რ/ისასამართლოს მოსამართლე) - სასჯელის სახედ განესაზღვრა 2 წლითთავისუფლების აღკვეთა; 7) ნ.თოლორაია (ზუგდიდის რ/ი სასამართლოსმოსამართლე) - სასჯელის სახედ განესაზღვრა ჯარიმა 200 ლარის ოდენობით; 8)ბ.გვაჯავა (ფოთის რ/ი სასამართლოს მოსამართლე) - სასჯელის ზომად განესაზღვრა2 წლით თავისუფლების აღკვეთა; 9) დ.დევრასაშვილი (ახალგორის რ/ისასამართლოს მოსამართლე) - საქმე წინასაწარ გამოძიებაშია.28

პროკურატურასახალხო დამცველის აპარატში შემოდის ისეთი სახის განცხადებებიც, რომელთაშესწავლის შედეგად აშკარად იკვეთება მოხელეთა მიერ ჩადენილი დანაშაულისნიშნები. საუბარია ცემა-წამებაზე, უკანონო დაკავებაზე, სასამართლოგადაწყვეტილების შეუსრულებლობაზე, გამოძიების ტენდენციურობაზე და სხვ.აღნიშნულთან დაკავშირებით, სახალხო დამცველი, გამოძიების დაწყების მიზნით,სათანადო მასალებს უგზავნის გენერალურ პროკურატურას. სისხლის სამართლისსაპროცესო კოდექსის 261-ე მუხლის თანახმად, დანაშაულის ჩადენის შესახებინფორმაციის მიღების შემთხვევაში, გამომძიებელი, პროკურორი ვალდებულნიარიან, დაიწყონ წინასწარი გამოძიება. ამავე კანონის მე-18 მუხლის თანახმად,გამომძიებელი, პროკურორი, მოსამართლე ვალდებულნი, არიან უტყუარადდაადგინონ, მოხდა თუ არა დანაშაული, ვინ ჩაიდინა იგი და გაარკვიონ მტკიცებისსაგნის ყველა სხვა გარემოება. საქმის გარემოებათა გამოკვლევა უნდა იყოსყოველმხრივი, ობიექტური და სრული. სახალხო დამცველის აპარატიდანგაგზავნილი მასალები აშკარად მიუთითებენ ჩადენილ დანაშაულზე, თუმცაპროკურატურა ხშირად არ იწყებს გამოძიებას თითქოს უსაფუძვლობის მოტივით,ან სათანადო მასალებს დანაშაულის თაობაზე გზავნის სასამართლოში, სადაც უკვეგანიხილება პირის ბრალდების საქმე, მაგრამ თავად განსასჯელის წინააღმდეგჩადენილ უკანონო ქმედებებზე მოხელეთა მიერ სასამართლო არ მსჯელობს და არგამოაქვს კერძო დადგენილება. პროკურატურა ამგვარი ქმედებით იცილებსგამოძიების დაწყების ვალდებულებას და აპელირებს სასამართლოზე, რითაცარღვევს სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობას. თუმცა პროკურატურა,მისთვის სასურველ საქმეებთან დაკავშირებით, მიმართავს სასამართლოს საქმისმასალების გამოთხოვის შუამდგომლობით და იწყებს გამოძიებას. ასე რომ,პროკურატურასა და სასამართლოს შორის იქმნება ერთაგვარი ჩაკეტილი წრე, რაცზოგჯერ ხელს უშლის ჭეშმარტების დადგენას და ხდება ბრალდებულ პირთა ისეგასამართლება, რომ მათი უფლებების დარღვევის ფაქტებზე არც პროკურატურა დაარც სასამართლო არ ახდენს არანაირ რეაგირებას.ალექსანდრე მხეიძის საქმე2005 წლის 6 აპრილს შსს-ს გენ.ინსპექციამ ჩაატარა სპეცოპერაცია დაბა წყნეთში,რომლის დროსაც პოლიციის თანამშრომლებმა ქრთამის აღების ბრალდებითდააკავეს პატრულის თანამშრომელი ალექსანდრე მხეიძე. ის სცემეს როგორცდაკავებისას, ასევე შს სამინისტროს გენერალური ინსპექციის შენობაში მიყვანისას(დაზიანებაზე არსებობს ექსპერტიზის დასკვნა). დაკავებული თავიდანვეაცხადებდა, რომ 20 (ოცი) ლარი, რომელიც ამოუღეს ჯიბიდან, ჩაუდო ერთ-ერთმაპოლიციელმა, რომლის ამოცნობაც შეუძლია. აღნიშნულზე მან მიმართაშუამდგომლობით საგამოძიებო ორგანოს, რომ ჩატარებულიყო ამოცნობა, თუმცამისი მოთხოვნა არ დაკმაყოფილდა.29

საქმის შესწავლის შედეგად გამოიკვეთა მთელი რიგი საეჭვო გარემოებები ა.მხეიძისბრალდების საქმესთან დაკავშირებით, კერძოდ:1. შეუსაბამობაა წინასწარ დანომრილ და სპეც. ქიმიური ნივთიერებითდამუშავებულ 20 ლარიან კუპიურასა და ა. მხეიძის ჩხრეკის შედეგად ამოღებულ 20ლარიან კუპიურას შორის (არ ემთხვევა სპეციალური ფანქრით გაკეთებულიწარწერები „შსსX“ და „სუს“კუპიურებზე ).2. ა.მხეიძის სისხლის სამართლის საქმეზე მოწმეებმა, აკაკი ტატიშვილმა დაალექსანდრე ასოიანმა, დამატებით დაკითხვისას აჩვენეს, რომ ულტრაიისფერისხივების დანათებისას ფულადი კუპიურა ანათებდა მომწვანო-მოყვითალო ფერით,ხოლო ალექსანდრე მხეიძის ხელებზე მსგავსი ნათება არ აღენიშნებოდა.დაკავებული ალექსანდრე მხეიძე აგინებდა ერთ-ერთ პიროვნებას და აცხადებდა,რომ მან „ჩაუდო“ დანომრილი ფული.3. ალექსანდრე მხეიძის სისხლის სამართლის საქმეზე დაზარალებულად ცნობილივაგარშაკ ლორის-რუსო ფიგურირებს, რომელიც სხვა ანალოგიურ სისხლისსამართლის საქმეებშიც ჩანს როგორც მოწმის, ასევე დაზარალებულის სტატუსით(ჩვენთვის ცნობილ 5 საქმეში). ჩნდება საფუძვლიანი ეჭვი, რომ ვაგარშაკ ლორის-რუსო თანამშრომლობს პოლიციასთან, ახდენს დანაშაულის პროვოცირებას და მისიმონაწილეობით ჩატარებული საგამოძიებო მოქმედების კანონიერება საეჭვოა.4. ფულადი კუპიურების დანომვრის შესახებ ოქმში დამსწრედ ფიგურირებსპიროვნება, რომელიც არის სპეცოპერაციის მონაწილე პოლიციელის სიძე. ამდენადჩნდება ეჭვი, რომ ის დაინტერესებული იქნებოდა საქმის შედეგით.სახალხო დამცველმა საეჭვო გარემოებებთან დაკავშირებით სათანადო მასალებიგაუგზავნა გენ.პროკურატურას, თუმცა რეაგირება მათი მხრიდან არ მომხდარა დამასალები გადაეცა სასამართლოს, ხოლო ა.მხეიძის ცემის ფაქტზე არავინ დასჯილა.ამირან რობაქიძის საქმე2004 წლის 24 ნოემბერს ქ.თბილისში, წერეთლის გამზირზე, საპატრულო პოლიციისთანამშრომელთა მიერ დიდუბის ეკლესიასთან ჩატარდა ,,ბმვ’’-ს მარკისავტომობილში მყოფი პირების დაკავების ოპერაცია, რომელიც მსხვერპლითდასრულდა. პატრულ გ.ბაშალეიშვილის ნასროლი ტყვიით გარდაიცვალა ამირანრობაქიძე, ხოლო დანარჩენი ხუთი პიროვნება: ა.ბართაია, გ.ქურდაძე, ი.მიქაბერიძე,კ.აზარიაშვილი და ლ.დანგაძე დააკავეს.მათ წინააღმდეგ სისხლის სამართლის საქმე აღიძრა პოლიციისთანამშრომლებისათვის წინააღმდეგობის გაწევისა და ცეცხლსასროლი იარაღისუკანონო ტარების ბრალდებით.30

გამოძიების მხარე ამტკიცებდა, რომ საეჭვო ავტომობილის გაჩერებისთანავე შიგნითმყოფმა ახალგაზრდებმა შეიარაღებული წინააღმდეგობა გაუწიეს პოლიციისთანამშრომლებს, რასაც ერთ-ერთი პოლიციელის მხრიდან მოჰყვა გასროლა, რისშედეგადაც ადგილზე გარდაიცვალა ა.რობაქიძე.ზემოაღნიშნულს ადასტურებდა პოლიციელების (გ.ბაშალეიშვილის, დ.აბუაშვილის,გ.ჭანტურიას და ლ.ლობჟანიძის) ჩვენებები. მათი გადმოცემით, ავტომობილიდანგადმოსულ ა.რობაქიძეს ხელში ეჭირა ავტომატური იარაღი და გახსნა ცეცხლიპოლიციელთა მიმართულებით, ხოლო გ.ბაშალეიშვიმა მოახდინა საპასუხოგასროლა თავისი და სხვათა სიცოცხლის გადასარჩენად.გარდაცვლილის მხარის მიერ ჩატარებულმა ექსპერტიზებმა მთლიანად გამორიცხაპოლიციელთა ჩვენებებში მოყვანილი ფაქტების სისწორე. სახალხო დამცველისაპარატმა შეისწავლა საქმე და გაკეთდა ობიექტური და სრულყოფილი გამოძიებისმოთხოვნა. ყოველივემ შედეგი გამოიღო და დაიწყო სისხლისსამართლებრივი დევნაგ.ბაშალეიშვილის მიმართ, მაგრამ გ.ბაშალეიშვილს ბრალი დაედო სხვისისიცოცხლის გაუფრთხილებლობით მოსპობაში (სსკ-ის 116 მუხლი).საგულისხმო იყო გამოძიების მიმდინარეობის დროს არაერთი გარემოება. კერძოდ:ა.რობაქიძის ოჯახის წევრებს, როგორც დაზარალებულის უფლებამონაცვლეებს,უკანონოდ ეუბნებოდნენ უარს საქმის მასალების ასლების მიღებაზე;საქმეში არის შემთხვევის ადგილის დათვალიერების ოქმი, რომელიცწარმოდგენილია დედნიდან გადაბეჭდილი სახით (პროკურატურის განმარტებით),რომელსაც მხოლოდ მაშინ მოეწერა ხელი, როდესაც მას გაეცნო ა.რობაქიძისწარმომადგენელი;სახალხო დამცველისთვის, ოჯახის წევრებისთვის, მედიისთვის ხელმიუწვდომელიაღმოჩნდა შსს თანამშრომელთა მიერ გადაღებული ლიკვიდაციისა და დაკავებისამსახველი ვიდეომასალა;არ იკითხებოდნენ სასწრაფო დახმარების სამსახურის ის თანამშრომლები,რომლებიც გავიდნენ შემთხვევის ადგილზე და დააფიქსირეს ა.რობაქიძისგარადაცვალების ფაქტი, მაშინ, როდესაც მხარე დაჟინებით მიუთითებდა ექიმებისგადმოცემულს, რომ მათ შემთხვევის ადგილზე იარაღი არ უნახავთ;საკმარისი საფუძვლის არსებობის მიუხედავად, არ მოხდა პოლიციელთანარკოლოგიური შემოწმება.შემთხვევის ადგილზე გადაღებულ მწირ ვიდეომასალაში არცერთ საერთო ხედში არჩანს პოლიციელთა ჩვენებებში ნახსენები ცეცხლსასროლი იარაღები. კამერაიარაღებს აფიქსირებს მხოლოდ ახლო ხედით დეტალური გადაღებისას.არ იქნა დადგენილი ,,ამოღებული“ იარაღის წარმომავლობა. გასაკვირია, როგორაღმოჩნდა დიდი რაოდენობით ამოღებული იარაღი იმ სტუდენტების ხელში,31

რომელთაგან არცერთი არ ყოფილა ნასამართლევი. თავდაპირველად გამოძიებამყველა დაკავებულს წაუყენა ბრალდება იარაღის უკანონო შეძენა, ტარებაში.მოგვიანებით ორ ბრალდებულს მოეხსნა ბრალდება. ადვოკატების განცხადებით,საქმეში არსებული ერთი ავტომატური იარაღი და ერთი ხელყუმბარა დარჩა ისე,რომ მათ უკანონო შეძენა-ტარებაში არავის ედება ბრალი.ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, გაჩნდა საფუძვლიანი ეჭვი, რომმოხდა გ.ბაშალეიშვილის განზრახ მკვლელობა, სამართალდამცავთა მიერ იარაღის,,ჩადება“, სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება, გადამეტება,უკანონო დაკევება, ცრუ ჩვენების მიცემა. ხელთ არსებული ვიდეომასალითდგინდება, რომ შემთხვევის ადგილზე იმყოფებოდნენ თბილისის საპატრულოპოლიციის მაშინდელი უფროსი ზ.მიქაძე და ამჟამად საპატრულო პოლიციისდეპარტამენტის ხელმძღვანელი გ,გრიგალაშვილი, ასევე, პოლიციის მაღალჩინოსანიდ.ბაქრაძე. გარდაცვლილ ა.რობაქიძის მეგობრები მიუთითებდნენ, რომ შემთხვევისადგილზე იმყოფებოდა შს სამინისტროს საზოგადოებასთან ურთიერთობისსამახურის მაშინდელი უფროსი - გურამ დონაძე, უშუალოდ ის ხელმძღვანელობდაგადაღებას და აჩერებდა გამვლელებს, რათა მათ დაედასტურებინათ ,,ჩადებული“იარაღების ამოღება.სახალხო დამცველმა რეკომენდაციით მიმართა გენერალურ პროკურორს, რომდაუყოვნებლივ დაწყებულიყო სისხლისსამართლებრივი დევნა ყველა იმპოლიციელისა და სამართალდამცველის მიმართ, ვინც მონაწილეობა მიღოდაკავების ოპერაციაში, შემთხვევის ადგილზე ჩატარებულ ჩხრეკა-ამოღებასა დაიქ ამოღებული მტკიცებულებების საპროცესო დამაგრებაში. ასევე დადგენილიყოსაქმეში არსებული იარაღის წარმომავლობა და საქმის გამოძიებაზეგანხორციელებულიყო გენერალური პროკურატურის კონტროლი.ქ.თბილისის პროკურორმა გიორგი ღვინიაშვილმა სახალხო დამცველს აცნობა, რომრეკომენდაციაში აღნიშნული გარემოებების სრულყოფილად გამოკვლევის მიზნით,იგი გადაეგზავნა თბილისის საქალაქო სასამართლოში, სადაც იხილებოდა გრიგოლბაშალეიშვილის ბრალდების სს საქმე.მას შემდეგ, რაც გრიგოლ ბაშალეიშვილი ცნობილი იქნა დამნაშავედ და მიესაჯათავისუფლების აღკვეთა 4 წლის ვადით, გენ.პროკურატურაში დაიწყო გამოძიებასსკ-ის 369-ე (მტკიცებულებათა ფალსიფიკაცია) და 333-ე (სამსახურებრივიუფლებამოსილების გადამეტება) მუხლებით გათვალისწინებული ქმედებებისჩადენის ფაქტებზე, თუმცა გამოძიებას კონკრეტული პირები სისხლისსამართლებრივ პასუხისგებაში არ მიუცია.დ.ჯ–ს საქმესასჯელაღსრულების დეპარტამენტის მსჯავრდებულთა და პატიმართასამკურნალო დაწესებულებაში იმყოფებოდა განსასჯელი დ.ჯ. პატიმარ დ.ჯ-ისფსიქიკური მდგომარეობა იყო მძიმე, რაც დასტურდებოდა ,,სს მ.ასათიანის32

სახელობის ფსიქიატრიის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის’’ კომისიის 2005წლის #300 დასკვნით. აღნიშნულ სს საქმეზე ზუგდიდის რაიონული სასამართლოსმოსამართლემ 2006 წლის 20 იანვარს გამოიტანა დადგენილება დ.ჯ-ის ფოთისფსიქიატრიულ საავადმყოფოში მოთავსების თაობაზე, რომელიც შესასრულებლადგადაეგზავნა სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის #5 საპყრობილის დირექტორს,თუმცა დადგენილება არ აღსრულებულა.საქართველოს სახალხო დამცველმა, განაჩენის ან სხვა სასამართლოგადაწყვეტილების შეუსრულებლობის გამო (დანაშაული გათვალისწინებული სსკ-ის 381-ე მუხლით), წინასწარი გამოძიების დაწყების მიზნით სათანადო მასალებიგაუგზავნა გენერალურ პროკურატურას.იუსტიციის სამინისტროს საგამოძიებო დეპარტამენტის უფროსის პ.კოვზირიძისწერილით გვეცნობა, რომ ზემოაღნიშნულ ფაქტზე წინასწარი გამოძიების დაწყებისსაფუძველი არ არსებობდა.ნინო ლობჟანიძის და ზვიად ობოლაძის საქმე2005 წლის 22 სექტემბერს, ღამის 4 საათზე შპს „მცხეთის სამხარეომრავალპროფილიან საავადმყოფოში“, სასწრაფო სამედიცინო დახმარების ექიმისპირველადი დიაგნოზით „კვებითი ინტოქსიკაცია“, მიყვანილი იქნა მოქალაქეგულიკო მახარაშვილი.მიმღებ განყოფილებაში გასინჯულ იქნა ექიმ თერაპევტისა და ქირურგის მიერ, რისშესახებაც სამედიცინო ჩანაწერი ქირურგს არ გაუკეთებია. ანამნეზური მონაცემებისსაფუძველზე (კერძოდ, პაციენტის განცხადებით, ის მკურნალობდა უშვილობაზე,იმყოფებოდა რამდენიმე ექიმთან, ჩატარებული ჰქონდა ექოსკოპიური კვლევა დაკლინიკაში შემოსვლამდე რამდენიმე დღით ადრე აღენიშნა თვითნებური აბორტიდა მის შემდეგ პერიოდული გამონადენი) გამოძახებულ იქნა მორიგე ექიმ-გინეკოლოგი, ზვიად ობოლაძე. მის მიერ ავადმყოფი გასინჯულ იქნა და დაესვადიაგნოზი ენდომეტრიტი, პელვეოპერიტონიტი. ექიმმა მიზანშეწონილად მიიჩნიაანტიბაქტერიული თერაპიის დანიშვნა და საშვილოსნოს ღრუს გამოფხეკა.პაციენტის მეუღლემ, ზვიად ჩოხელმა საავადმყოფოსთან შენიშნა მისი მეზობლის,ნინო ლობჟანიძის ავტომანქანა. ნინო ლობჟანიძე ამავე საავადმყოფოს ექიმ-გინეკოლოგი და სამკურნალო დარგში დირექტორის მოადგილე იყო. ზვიადჩოხელი დაუკავშირდა ნინო ლობჟანიძეს, აცნობა, რომ მისი მეუღლე გულიკომახარაშვილი მოიყვანეს საავადმყოფოში, თუმცა მისთვის უცნობი იყო პაციენტისმდგომარეობა. ნ.ლობჟანიძემ ზ.ჩოხელს განუმარტა, რომ ჰყავდა მშობიარე პაციენტი,რომელთანაც მორჩებოდა გარკვეულ პროცედურებს და მოინახულებდა გულიკომახარაშვილს.პაციენტი ზვიად ობოლაძის მითითებით შეყვანილი იქნა საპროცედუროში დაზოგადი ნარკოზით წარმოებულ იქნა გამოფხეკვა. ნინო ლობჟანიძე ამ დროს შევიდა33

პაციენტის სანახავად და აღმოაჩინა, რომ შესაბამისი სამედიცინო ინსტრუმენტი,კერძოდ შესაბამისი ზომის ჰეგარის ჩხირი არ აღმოჩნდა იარაღების კომპლექტში,რის გამოც მითითება მისცა სანიტარს, მოეტანა ინსტრუმენტი, რომელიც სხვაგანინახებოდა. ამის შემდეგ მან შეიყვანა ჩხირი საშვილოსნოს ღრუში და დატოვასაპროცედურო, ხოლო გამოფხეკა ზვიად ობოლაძემ განაგრძო. ამ შეხვედრისასგახდა ცნობილი ნინო ლობჟანიძისათვის პაციენტის მდგომარეობა. აღნიშნულისშესახებ მან ინფორმაცია მიაწოდა პაციენტის მეუღლეს, ასევე სანიტარს მოატანინაპაციენტისათვის საჭირო ძლიერი ანტიბიოტიკები და დაუბრუნდა მის პაციენტს -აბაზოვას. ასევე სთხოვა ზვიად ჩოხელს რომ, თუ მისი დახმარება გახდებოდასაჭირო დაკავშირებოდა და შეძლებისდაგვარად აღმოუჩენდა დახმარებას.მოგვიანებით, პროცედურის შემდეგ პაციენტი გადაყვანილ იქნა პალატაში დაიმყოფებოდა მორიგე პერსონალის დაკვირვების ქვეშ. როგორც სტაციონარისსამედიცინო ბარათიდან ირკვევა, დილის 10 საათამდე ავადმყოფის მდგომარეობაიყო სტაბილური, უჩიოდა ტკივილს მუცლის არეში, სისუსტეს და გაუკეთდატკივილგამაყუჩებელი. ზვიად ობოლაძე პერიოდულად აწვდიდა ინფორმაციასპაციენტის ახლო ნათესავებს მისი მდგომარეობის შესახებ.დილის 10 საათზე, დასრულდა რა ზვიად ობოლაძის მორიგეობა, კლინიკაშიმოვიდა განყოფილების გამგე თინა სვანიძე, რომელმაც ავადმყოფი გადაიბარაშინაგანაწესის მოთხოვნათა დაცვით. ავადმყოფი მანაც გასინჯა და იგივედიაგნოზი დასვა. დაახლოებით 45 წუთის შემდეგ ავადმყოფის მდგომარეობაგაუარესდა და აღინიშნა არტერიული წნევის მაჩვენებლის დაქვეითება. ამინფორმაციის მიღების შემდეგ, ზვიად ობოლაძე დაინტერესდა ავადმყოფისმდგომარეობით და დარჩა კლინიკაში. თინა სვანიძემ გამოიძახა რეანიმაციულიგანყოფილების გამგე და გადაწყდა, მკურნალობა გაგრძელებულიყო რეანიმაციულგანყოფილებაში. ჰემოდინამიური გაუარესების ფონზე გადაწყდა, გამოკვლევისჩასატარებლად გამოძახებულიყო ექოსკოპისტი. თავდაპირველად ექოსკოპიაჩატარდა 11 საათისთვის და ჰემოდინამიური გაუარესების მიზეზი ვერ იქნა ნანახი,რის გამოც ექოსკოპისტმა გადაწყვიტა, დალოდებოდა შარდის ბუშტის შევსებას.განმეორებით ექოსკოპია ნაწარმოები იქნა 13 საათისთვის და მუცლის ღრუში ნანახიიქნა სითხე. ეჭვი იქნა მიტანილი შინაგან სისხლდენაზე, რის გამოც დაისვაოპერაციული მკურნალობის საკითხი.11 საათზე ნინო ლობჟანიძესთან მივიდა სანიტარი არეშოვი, რომელმაც უთხრა, რომეძახდნენ და სასწრაფოდ გაყოლოდა. როდესაც ნ.ლობჟანიძე დერეფანში გამოვიდა,დახვდნენ გ.მახარაშვილის ნათესავები, ასევე ზ.ობოლაძე, თ.სვანიძე, ს.მეტრეველიდა ი.ტაბიძე. თინა სვანიძემ ნინო ლობჟანიძეს უთხრა, რომ არსებულიმდგომარეობიდან გამომდინარე, პაციენტი გ.მახარაშვილის რეანიმაციაშიგადაყვანის გადაწყვეტილება მიიღო. დაახლოებით 11:30 საათზე ნინოლობჟანიძესთან შევიდა სამეანო განყოფილების გამგე მ.მხეიძე, რომელმაც უთხრა,რომ მიიღო ძალიან სერიოზული მშობიარე და ეჭვი ჰქონდა საშვილოსნოს გახევაზე.დაახლოებით 12 საათზე ნ.ლობჟანიძემ მოინახულა გ.მახარაშვილი, სადაც ნახა მისინათესავებიც. ასევე მათგან შეიტყო, რომ პაციენტის ძმა და ქმარი წასული იყვნენსისხლის მოსატანად. ნ.ლობჟაბიძემ შესთავაზა დახმარება სისხლის გადასხმისორგანიზების საკითხებთან დაკავშირებით, თუმცა რეანიმაციული განყოფილების34

გამგემ აღნიშნა, რომ ამ ეტაპზე ამის საჭიროება არ იყო. აღნიშნულის შემდეგნ.ლობჟანიძემ მ.მხეიძეს დაუსვა კითხვა, თუ რატომ არ იყო ჩატარებულიექოსკოპიური კვლევა და რა იყო ხელისშემშლელი მიზეზი, რაზედაც მიიღო პასუხი,რომ შარდის ბუშტის აუვსებლობის გამო პასუხი ვერ იქნა მიღებული დაელოდებოდნენ განმეორებითი ექოსკოპიის დასკვნას. ნ.ლობჟანიძემ გამოთქვამოსაზრება, გამოეძახებინა კატასტროფის ცენტრი და მათი სასწრაფო დახმარებისმანქანით მოეხდინა ავადმყოფის გადაყვანა, თუმცა, ს.მეტრეველის მიერ განემარტა,რომ ამის საჭიროება არ იყო, მდგომარეობის სტაბილურობის გამო. მანნ.ლობჟანიძეს, როგორც საავადმყოფოს ადმინისტრაციის წარმომადგენელს სთხოვასეფსოლოგის გამოძახების ორგანიზება. ნ.ლობჟანიძემ დარეკა კატასტროფისცენტრში და დაადგინა, რომ კონსულტანტი სეფსოლოგი იყო ექიმილ.მგალობლიშვილი და ასევე დაადგინა მისი საკონტაქტო ტელეფონიც.ამის შემდეგ ნ.ლობჟანიძე დაუკავშირდა მგალობლიშვილს და შეთანხმდნენ 16საათისათვის კონსულტაციის ჩატარებაზე. ექიმმა სეფსოლოგმა პირველ რიგშიმოიკითხა ექოსკოპიური კვლევის შედეგები, რაზედაც მიიღო ინფორმაცია, რომელოდებოდნენ განმეორებითი ექოსკოპიის ჩატარებას. ნ.ლობჟანიძე გამოხატავდაუკმაყოფილებას ექოსკოპიის ჩატარების გაჭიანურების გამო, რაც უთხრა თ.სვანიძესდა დაამატა, რომ ასეთ შემთხვევაში (ექოსკოპიის დაგვიანება) დიაგნოსტიკისმიზნით, შეეძლოთ უკანა თაღის პუნქციის წარმოებაც. თ.სვანიძემ თავის მხრივგამოხატა უკმაყოფილება ასეთ მითითებებზე, რის შემდეგაც ნ.ლობჟანიძე ავიდასაოპერაციოში და დაუბრუნდა ახლად შემოსულ ავადმყოფს, რომელსაც საკეისროკვეთა უნდა ჩატარებოდა. დაახლოებით 13:30 საათზე საოპერაციოში, სადაციმყოფებოდა ნ.ლობჟანიძე, შევიდა ექიმი თ.სვანიძე და მ.მხეიძეს დახმარება სთხოვაგ.მახარაშვილისათვის ოპერაციის ჩატარებაში, აქვე აცნობა, რომ მუცლის ღრუშინანახი იქნა სითხე, სავარაუდოდ სისხლი. მ.მხეიძე დახმარებას 20 წუთში შეპირდა,დაახლოებით 14:00 საათისთვის. დაახლოებით 14:50 საათზე ხათუნა ბერინაშვილმა,რომელიც მცხეთის საავადმყოფოს მიმღებ განყოფილრბაში მუშაობს ექიმთერაპევტად, ტელეფონით ლობჟანიძეს სთხოვა ჩასვლა ქვევით, სამეანო ბლოკში.ავადმყოფის გასინჯვის პროცესში მას შეატყობინეს, რომ სასწრაფოდ ასულიყოგინეკოლოგიურ საოპერაციო ბლოკში, სადაც ასვლის შემდეგ მას გ.მახარაშვილიგარდაცვლილი დახვდა. იქ მყოფებმა მას სთხოვეს, იქნებ მას შეეტყობინებინაპაციენტის სიკვდილის ამბავი მისი ოჯახის წევრებისათვის.პაციენტის გარდაცვალების შესახებ მის ნათესავებს ინფორმაცია თავდაპირველადნინო ლობჟანიძემ მიაწოდა.იმავე დღეს დაიწყო წინასწარი გამოძიება. ნინო ლობჟანიძე, ზვიად ობოლაძე, თინასვანიძე და სხვა პირები გამოძიების მიერ არაერთხელ იქნენ დაკითხულები. 2005წლის დეკემბერში ლობჟანიძე, ობოლაძე და სვანიძე გამოძიებამ პროკურატურისშენობაში დაიბარა, სადაც მათი დაკავება მოხდა და ბრალი წაეყენათ სისხლისსამართლის კოდექსის 130-ე მუხლის მე-2 ნაწილით.2006 წლის აპრილს დაიწყო სისხლის სამართლის საქმის სასამართლო განხილვა,ხოლო 2006 წლის 9 აგვისტოს ნინო ლობჟანიძე და ზვიად ობოლაძე ცნეს დამნაშავედდა მიესაჯათ 3-3 წლით თავისუფლების აღკვეთა.35

ნინო ლობჟანიძე შპს „მცხეთის სამხარეო მრავალპროფილიან საავადმყოფოში“ხელშეკრულებით მუშაობდა დირექტორის მოადგილედ სამკურნალო დარგში.ამავდროულად მას ხელშეკრულება ჰქონდა გაფორმებული საავადმყოფოსთან დამუშაობდა ექიმად. ის ემსახურებოდა მხოლოდ იმ პაციენტებს, რომლებთანაცწინასწარ ჰქონდა ხელშეკრულება გაფორმებული.სასამართლო განაჩენით, მას ბრალად შეერაცხა დანაშაულის ჩადენაგათვალისწინებული სისხლის სამართლის კოდექსის 130-ე მუხლის მე-2 ნაწილით,რომელიც გულისხმობს:სიცოცხლისათვის საშიშ მდგომარეობაში მყოფი ავადმყოფისათვის არასაპატიომიზეზით მედიცინის მუშაკის მიერ გადაუდებელი სამედიცინო დახმარებისგაუწევლობა, რამაც ავადმყოფის სიცოცხლის მოსპობა გამოიწვია, ისჯებათავისუფლების აღკვეთით ვადით სამიდან ხუთ წლამდე, თანამდებობისჩამორთმევის ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ვადით სამ წლამდე.აღნიშნული მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულის შემადგენლობა მაშინარსებობს, თუ:1. ავადმყოფი სიცოცხლისათვის საშიშ მდგომარეობაშია;2. არასაპატიო მიზეზით მედიცინის მუშაკის მიერ არ მოხდება გადაუდებელისამედიცინო დახმარების გაწევა, რასაც ავადმყოფის სიცოცხლის მოსპობა უნდამოყვეს.თავდაპირველად ყურადღება უნდა გამახვილდეს, იმყოფებოდა თუ არა ავადმყოფისიცოცხლისათვის საშიშ მდგომარეობაში. ამ შემთხვევაში მნიშვნელოვანიაყურადღება მიექცეს შემდეგ გარემოებებს:1. რამდენად სწორად მოხდა პაციენტის დიაგნოზირება?2. ენდომეტრიტი, პელვეოპერიტონიტი არის თუ არასიცოცხლისათვის საშიში მდგომარეობა?3. გარე ორსულობა ითვლება თუ არა სიცოცხლისათვის საშიშმდგომარეობად?4. რა დროს გახდა ავადმყოფის მდგომარეობა სიცოცხლისათვისსაშიში?პირველ კითხვაზე პასუხი გაცემული აქვს ექსპერტიზას, რომელიც გარდაცვლილსჩაუტარდა. ექსპერტიზის დასკვნიდან ჩანს, რომ, რომ დიაგნოზი არ იყო სწორადდასმული, თუმცა ამას წინ უძღვოდა მთელი რიგი გარემოებები. როგორცექსპერტების ჩვენებიდან ირკვევა, იმ სიმპტომატიკით, რაც ავადმყოფს ჰქონდა, თუგათვალისწინებული იქნება ის გარემოებაც, რომ ანამნეზური მონაცემებით(პაციენტის მიერ მიწოდებული ინფორმაციით), მას რამდენიმე დღით ადრე ჰქონდათვითნებური აბორტი, დასმული დიაგნოზი - ენდომეტრიტი, პელვეოპერიტონიტი- ლოგიკურია. როგორც ექსპერტები აღნიშნავენ, დიაგნოზის სიმცდარეყველასათვის პოსტ-პაქტუმ გახდა ცნობილი. შესაბამისად, ექიმმა ზ.ობოლაძემ36

დასმული დიაგნოზის ადეკვატური მკურნალობა დაუნიშნა პაციენტს. შესაბამისად,ზ.ობოლაძის მიერ დასმული დიაგნოზი გამომდინარეობდა პაციენტისსიმპტომატიკიდან.ნ.ლობჟანიძისათვის ზვიად ობოლაძისაგან გახდა ცნობილი პაციენტისმდგომარეობა და დიაგნოზი. ამ უკანასკნელს არ შეიძლებოდა ეჭვი შეეტანადიაგნოზში, რადგან მას პაციენტი არც კი გაუსინჯავს. მისთვის ასევე ცნობილი იყო,რომ პაციენტის სამედიცინო დახმარების უწყვეტობა დაცული იყო.რაც შეეხება მე-2 კითხვას - არის თუ არა ენდომეტრიტი და პელვეოპერიტონიტისიცოცხლისათვის საშიში მდგომარეობა? აღნიშნულ კითხვაზე პასუხისათვისაუცილებელია განვსაზღვროთ, რა ითვლება სიცოცხლისათვის საშიშმდგომარეობად. საქართველოს კანონი „ჯანმრთელობის დაცვის შესახებ“ ასეთტერმინს არ იცნობს, თუმცა ანალოგიური შინაარსის მატარებლად არისწარმოდგენილი კრიტიკული მდგომარეობა და მისი განმარტება ასეთია:„კრიტიკული მდგომარეობა - ჯანმრთელობის მოშლის ფორმა, როდესაც ადამიანისსიცოცხლე საფრთხეშია და დაუყოვნებელი მკურნალობის გარეშე სიკვდილიგარდაუვალია.“ სწორედ აღნიშნული კრიტიკული მდგომარეობა უნდა განვიხილოთსიცოცხლისათვის საშიშ მდგომარეობად, როდესაც პაციენტისათვის გადაუდებელისამედიცინო დახმარების აღმოუჩენლობამ შეიძლება მისი სიცოცხლის მოსპობაგამოიწვიოს. რაც შეეხება დაავადებებს - ენდომეტრიტსა და პელვეოპერიტონიტს -მათ სიცოცხლის მოსპობა არ შეუძლიათ. შესაბამისად პაციენტი, რომელსაცდიაგნოზით დადგენილი აქვს ენდომეტრიტი და პელვეოპერიტონიტი, არ შეიძლებამივიჩნიოთ სიცოცხლისათვის საშიშ მდგომარეობაში მყოფად.მე-3 კითხვასთან დაკავშირებით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ გარე ორსულობა არ არისსიცოცხლისათვის საშიში მდგომარეობა. სიცოცხლისათვის საშიში მდგომარეობაგახდებოდა მხოლოდ მაშინ, თუ მას მოჰყვებოდა მილის გახეთქვა და მუცლისღრუში სისხლდენა. ანუ, მხოლოდ გარე ორსულობა არ უნდა ჩაითვალოსსიცოცხლისათვის საშიშ მდგომარეობად.რა დროს გახდა ავადმყოფის მდგომარეობა სიცოცხლისათვის საშიში? ავადმყოფისმდგომარეობა სიცოცხლისათვის საშიში ხდება მას შემდეგ, რაც სისხლი იწყებსჩაღვრას მუცლის ღრუში.როგორც სისხლის სამართლის საქმის მასალებიდან ირკვევა, პაციენტისმდგომარეობის გაუარესება იწყება დაახლოებით 10:40 საათიდან. ამპერიოდისათვის მისი მკურნალი ექიმია ქალბატონი თინა სვანიძე. დაახლოებით 11საათზე პაციენტი გადაყავთ რეანიმაციულ განყოფილებაში და უტარდება ექოსკოპია(ულტრაბგერითი გამოკვლევა), რა დროსაც მუცლის ღრუში სითხე არ ჩანს, თუმცავერც ორგანოების დათვალიერება ხერხდება, რადგან შარდის ბუშტი ცარიელია.ამის შემდეგ ხდება შარდის ბუშტის ავსება და განმეორებითი ექოსკოპია ტარდებადაახლოებით 13 საათზე. განმეორებითი ექოსკოპიის დროს მუცლის ღრუში ჩანსსითხე და პაციენტი საჭიროებს გადაუდებელ ოპერაციას. შეიძლება ითქვას, რომპაციენტი ამ დროიდან უკვე იმყოფება სიცოცხლისათვის საშიშ მდგომარეობაში.37

აღსანიშნავია, რომ როგორც სასამართლო სხდომის ოქმიდან ჩანს, ექოსკოპისტი გიანინოშვილი დასმულ კითხვაზე ცემს შემდეგ პასუხს: მუცლის ღრუში სითხე რომყოფილიყო, პირველი ექოსკოპიის დროს გამოჩნდებოდა, მიუხედავად იმისა,შარდის ბუშტი იქნებოდა თუ არა სავსე. შესაბამისად, გამოძიებით ვერ დასტურდებაზუსტი დრო, თუ როდის დაიწყო სისხლმა მუცლის ღრუში ჩაღვრა, თუმცა, თუ ამუკანასკნელის ჩვენებას დავეყრდნობით, ის 11 საათზე არ იყო თვალსაჩინო.შესაბამისად, პაციენტი სიცოცხლისათვის საშიშ მდგომარეობაში 11 საათის შემდეგაღმოჩნდა, როდესაც ის მკურნალი ექიმის, თინა სვანიძის მეთვალყურეობის ქვეშიმყოფებოდა.შესაბამისად, პაციენტი სიცოცხლისათვის საშიშ მდგომარეობაში მას შემდეგაღმოჩნდა, რაც მასთან არანაირი ვალდებულება აღარ ჰქონდა ზვიად ობოლაძეს,როგორც ექიმს, რომ აღარაფერი ვთქვათ ნინო ლობჟანიძეზე.პაციენტის მდგომარეობა რომ სიცოცხლისათვის საშიში იყო, ექიმებისთვისცნობილი 13 საათზე გახდა. ნინო ლობჟანიძეს კი ავადმყოფთან შეხება 12 საათისშემდეგ არ ჰქონია. ამ დროს მან ავადმყოფი მოინახულა და მის ოჯახის წევრებსდახმარება შესთავაზა, თუ სისხლი დასჭირდებოდათ. ნინო ლობჟანიძე ამის შემდეგოპერაციაზე შედის და ოპერაციიდან გამოსულს გ.მახარაშვილი გარდაცვლილიხვდება.აღნიშნული მსჯელობიდან ცხადია, რომ როდესაც ნ.ლობჟანიძეს და ზ.ობოლაძესშეხება ჰქონდათ ავადმყოფთან, ამ უკანასკნელის მდგომარეობა სიცოცხლისათვისსაშიში არ იყო, შესაბამისად მათ მიმართ აღნიშნული მუხლის გამოყენებაგაუმართლებელია. ასევე აღსანიშნავია, რომ არც წინასწარი გამოძიების დროს დაარც სასამართლო გამოძიებისას უტყუარად არ დადგენილა, თუ როდიდან იყოპაციენტი სიცოცხლისათვის საშიშ მდგომარეობაში. შესაბამისად, როგორცმინიმუმი, ყველა ეჭვი, რომელიც ვერ დასტურდება, უნდა გადაწყდესბრალდებულის სასარგებლოდ.რაც შეეხება მე-2 ნაწილს:10 საათიდან პაციენტ გ.მახარაშვილის მკურნალი ექიმი იყო თ.სვანიძე. შესაბამისად,მისი მკურნალობის უწყვეტობა დაცული იყო. ზ.ობოლაძეს მაშინ წარმოეშვებოდავალდებულება დახმარებოდა პაციენტს, თუ მას არ ეყოლებოდა ექიმი და საჭიროიქნებოდა გადაუდებელი სამედიცინო დახმარება. რასაც, ამ კონკრეტულშემთხვევაში, ადგილი არ ჰქონია. ჯანმრთელობის შესახებ კანონითგანმარტებულია, თუ როდის აქვს უფლება ამა თუ იმ პირს აღმოუჩინოს ავადმყოფსგადაუდებელი დახმარება, რომლის განუხორციელებლობაც იქნება დასჯადიქმედება. ზ.ობოლაძეს ამის ვალდებულება არ ეკისრებოდა, უფრო მეტიც, მას ამისუფლება არ ჰქონდა.ასევე, არც წინასწარ და არც სასამართლო გამოძიებას არ დაუკონკრეტებია, რომელიქმედობით (მოქმედებით ან უმოქმედობით) ჩაიდინეს დანაშაული ზვიად ობოლაძემდა ნინო ლობჟანიძემ. ანუ, კონკრეტულად რა არ უნდა გაეკეთებინათ მათ, ან რაევალებოდათ და არ გააკეთეს.38

როგორც ნ.ლობჟანიძე აცხადებს, მან წინასწარ გამოძიებას წარუდგინამტკიცებულებები, რომლებიც თავდაპირველად სისხლის სამართლის საქმეშიჩაიდო. კერძოდ, პაციენტების ისტორიები, რომლებსაც მან 22 სექტემბერს დახმარებააღმოუჩინა და ამონაწერი მობილურ ტელეფონზე გამავალი და შემავალი ზარებისა,რომლითაც გამოძიებას შეეძლო კონკრეტული დროის განსაზღვრა, თუ სადიმყოფებოდა იმ მომენტში ნ.ლობჟანიძე და რას აკეთებდა, რაც კიდევ ერთხელდაადასტურებდა მის უდანაშაულობას. მოგვიანებით, საქმის სასამართლოგანხილვისას აღმოჩნდა, რომ საქმიდან ეს მტკიცებულებები ამოღებული იყო.ლობჟანიძის აზრით საგამოძიებო ორგანომ აღნიშნული მასალები განზრახ ამოიღო,რათა ნ.ლობჟანიძის უდანაშაულობის დამამტკიცებელი დოკუმენტები საქმეში არყოფილიყო.აღნიშვნის ღირსია, რომ მიუხედავად განსასჯელების მოთხოვნისა, მოსამართლემუარი თქვა სასამართლო განხილვის ვიდეო გადაღებაზე. მოგვიანებით, როდესაცსასამართლო სხდომის ოქმის გაცნობის საშუალება მიეცათ უკვე მსჯავრდებულებს,მასში არსებითად შეცვლილი ჩვენებები აღმოაჩინეს. ეს ძირითადად ექსპერტებისმიერ მიცემულ ჩვენებებს შეეხება. ისინი დაწერილია არასამედიცინო ენით და ბევრშემთხვევაში მიცემული ჩვენებიდან არსებითად განსხვავებულ და არცთუიშვიათად საპირისპირო მოსაზრებებს შეიცავს. სამწუხაროდ დაშვებულიშეცდომები და ცვლილებები მიმართულია განსასჯელების საწინააღმდეგოდ.ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ საქმის სასამართლო განხილვის სტადიაზე ცალკეწარმოებად გამოიყო საქმე თინა სვანიძის მიმართ, რომელსაც ნ.ლობჟანიძისა დაზ.ობოლაძისაგან განსხვავებით, აღკვეთ ღონისძიებად გირაო ჰქონდაშეფარდებული. მის მიმართ საქმის განხილვა დღემდე არ განახლებულა.დაზარალებულის უფლებამონაცვლე, მეუღლე ზვიად ჩოხელი, დღესაც გამოხატავსთავის წუხილს და შეშფოთებას იმის გამო, რომ სისხლის სამართლის პასუხისგებაშიმიეცნენ ნ.ლობჟანიძე და ზ.ობოლაძე, ხოლო, მისი აზრით, დამნაშავე თ.სვანიძე ჯერკიდევ გაუსამართლებელია. მან ამის შესახებ სასამართლოსაც მიმართა წერილობით.ყურადღება არის გასამახვილებელი თავად სასამართლოს მიერ გამოტანილგანაჩენზეც. განაჩენში არ ჩანს ჩადენილ ქმედობასა და დამდგარ შედეგს შორისურთიერთკავშირი. არ ჩანს ქმედობა, რომელიც ჩაიდინეს ნ.ლობჟანიძემ დაზ.ობოლაძემ და რომელიც კანონსაწინააღმდეგო იყო. უფრო მეტიც, სასამართლოსგანაჩენი არ გამომდინარეობს საქმეზე შეკრებილი მტკიცებულებებიდან. კერძოდ:სასამართლოს განაჩენში მითითებულია, რომ (გვ.2 აბზაცი 2) მანდადასტურებულად ცნო შემდეგი: „ავადმყოფი გადაყვანილ იქნა გინეკოლოგიურგანყოფილებაში, სადაც მორიგე ექიმ-გინეკოლოგის ზვიად ობოლაძის და ამავესაავადმყოფოს დირექტორის მოადგილის სამკურნალო დარგში, მეან-გინეკოლოგისნინო ლობჟანიძის მიერ გასინჯულ იქნა პაციენტი და დაესვა დიაგნოზი:„პოსტაბორტული მწვავე ენდომეტრიტი, პელვიო-პერიტონიტი“, რის საფუძველზეცმათ გ.მახარაშვილს ჩაუტარეს საშვილოსნოს ინსტრუმენტული გამოფხეკვა.“39

სასამართლოს მიერ ნებისმიერი ფაქტის დადასტურებულად ცნობა უნდაემყარებოდეს უტყუარ მტკიცებულებებს, რომლებიც საქმის მასალებიდან უნდაგამომდინარეობდეს. ამ შემთხვევაში კი მოსამართლემ თავად შეთხზა ისტორია იმისშესახებ, რომ პაციენტს დიაგნოზი ნ.ლობჟანიძემ დაუსვა. ის, რომ დიაგნოზი დასვამხოლოდ ზ.ობოლაძემ, დასტურდება სამედიცინო ჟურნალში გაკეთებულიჩანაწერითა და მოწმეთა ჩვენებით, ხოლო ნ.ლობჟანიძეს არც ჟურნალში აქვსჩანაწერი გაკეთებული და არცერთი მოწმე არ უთითებს იმ ფაქტზე, რომ მანდიაგნოსტირებაში მონაწილეობა მიიღო. უფრო მეტიც, გამოძიებით დადგენილია,რომ ნინო ლობჟანიძემ პირველად მაშინ ნახა პაციენტი, როდესაც ისსამანიპულაციოში ჰყავდა შეყვანილი ექიმ ზ.ობოლაძეს და საშვილოსნოს ღრუსგამოფხეკვას იწყებდა. სასამართლომ, შეიძლება ითქვას, შეგნებულად, ყოველგვარიმტკიცებულების გარეშე, დადასტურებულად მიიჩნია ფაქტი, რასაც საქმეშიარსებული არცერთი მტკიცებულება არ ადასტურებს.სასამართლო ასევე შეგნებულად უთითებს (გვ.6 აბზაცი 1.), რომ მოწმე მაიათანიაშვილმა, რომელიც ექიმ ანესთეზიოლოგად მუშაობს მცხეთის საავადმყოფოში,თითქოსდა ჩვენებით დაადასტურა, რომ როდესაც ის ჩავიდა გინეკოლოგიურგანყოფილებაში, დახვდნენ ზ. ობოლაძე, ნ.ლობჟანიძე და სანიტრები, თუმცაჩვენებაში აღნიშნულია, რომ ნ.ლობჟანიძე შემოდიოდა და გადიოდა, ხოლოკონკრეტული დეტალების გახსენება, თუ როდის შემოვიდა და გავიდა, არ შეუძლია.სასამართლოს მიერ დაშვებული ამდაგვარი შეცდომები არც თუ მცირეა განაჩენში,რაც მიმართულია იმისაკენ, რომ ნ.ლობჟანიძისა და ზ.ობოლაძის ბრალეულობაარარსებულ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით თვალსაჩინო გახდეს.სახალხო დამცველის მიერ გაეგზავნა შეკითხვები საქმეში მოწმედ დაკითხულექსპერტს ა.ქორიძეს, რომელმაც მონაწილეობა მიიღო კომისიური ექსპერტიზისსაქმიანობაში. მან აღნიშნა, რომ სხდომის ოქმში ასახული მისი ჩვენება არ არისიდენტური მის მიერ მიცემული ჩვენების. მან ასევე დამატებით გვიპასუხა ჩვენსმიერ დასმულ კითხვებზე, რომლითაც გამოირიცხა ზვიად ობოლაძისა და ნინოლობჟანიძის ბრალეულობა. მისივე განცხადებით, ნინო ლობჟანიძეს, როგორც ექიმს,იგი ამ საქმის მიხედვით საყვედურსაც კი არ მიცემდა.აღნიშვნის ღირსია ის ფაქტიც, რომ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვის სამინისტროს სამედიცინო საქმიანობის სახელმწიფორეგულირების სააგენტომ აღნიშნულ ფაქტთან დაკავშირებით შეამოწმა მცხეთისსაავადმყოფო და საექიმო საქმიანობის ლიცენზია შეუჩერა თინა სვანიძეს, ხოლონინო ლობჟანიძის პასუხისმგებლობის საკითხი საერთოდ არ დაუყენებია, რადგანაცჩათვალა, რომ მას პაციენტთან არანაირი კავშირი არ ჰქონია და საკითხი არ უნდაგანეხილა.განსაკუთრებული ყურადღება უნდა გამახვილდეს იმ ინფორმაციაზე, რომელიცსამაუწყებლო კომპანია „რუსთავი 2-ის“ მიერ გადაიცემოდა, როგორც პაციენტისდაღუპვის დღეს, ასევე ექიმების დაკავებისას. „რუსთავი 2-ის“ განცხადებით,გულიკო მახარაშვილის გარდაცვალების მიზეზი არასწორად დასმული დიაგნოზიგახდა. ასევე, სიუჟეტის მიხედვით, მას დიაგნოზად ინფექცია დაუსვეს, რაცსიმართლეს არ შეესაბამება.40

რაც შეეხება ექიმების დაკავების პროცესს, როგორც ჟურნალისტი აღნიშნავს სამექიმს საექიმო საქმიანობის უფლება აღარ ექნება (რაც არასწორია). ჟურნალისტნანუკა ჟორჟოლიანის სიუჟეტის მიხედვით, ექიმი ნინო ლობჟანიძე ერთადერთიიყო, ვინც გაქცევა სცადა. ის, თითქოს, მცხეთის გასასვლელში დააკავეს დაპროკურატურაში მიიყვანეს იმ კოლეგებთან ერთად, რომლებიც ხელს აწერენპაციენტ გულიკო მახარაშვილისათვის დასმულ დიაგნოზს. აღნიშნულიინფორმაციაც არ შეესაბამება სინამდვილეს. ნინო ლობჟანიძე თავად გამოცხადდასამართალდამცავ ორგანოში და არანაირ გაქცვას ან მის მცდელობას ადგილი არქონია. ჟურნალისტის განცხადებით სიკვდილის მიზეზი უყურადღებობა დაარასწორი დიაგნოზი გახდა. ნინო ლობჟანიძის მისამართით ჟურნალისტი ამბობს,რომ ის ხელს აწერს დიაგნოზს და ადასტურებს, რომ პაციენტს მხოლოდ ორსულობაშეუწყდა. ამ შემთხვევაშიც ჟურნალისტი არასწორ ინფორმაციას ავრცელებს,რადგანაც არცერთ დოკუმენტში არ მოიპოვება ჩანაწერი, გაკეთებული ნინოლობჟანიძის მიერ, რომელიც პაციენტ გ.მახარაშვილის დიაგნოზს შეეხება.ჟურნალისტი ასევე აცხადებს, რომ პაციენტი, როდესაც საავადმყოფოში მიიყვანესიყო მაღალი სიცხით, სისხლდენით და მუცლის მწვავე ტკივილით, რაც ასევეარასწორია. გამოძიების მასალებით არ დასტურდება რომ მას სიცხე ან სისხლდენაჰქონდა. ჟურნალისტის მიერ დახატული სურათით ყველა დაკავებული ექიმისაზოგადოების თვალში უკვე დამნაშავედ მოინათლა. ჟურნალისტი ასევე აცხადებს,რომ სამივე ექიმს ჩამოერთმევათ საექიმო საქმიანობის უფლება. ასევე სიუჟეტშისაუბარია, რომ პროკურატურის ეს გადაწყვეტილება დაფუძნებული იყო ჯანდაცვისსამინისტროს დასკვნაზე, რომელიც ადასტურებდა სამივე ექიმის ბრალეულობასმომხდარზე. რაც ასევე არასწორია.აღნიშნული საქმის ანალიზი ცალმხრივად აჩვენებს, რომ საგამოძიებო ორგანო,კონკრეტულად კი პროკურატურა, ტენდენციურად იძიებდა საქმეს. მიუხედავადიმისა, რომ როგორც საქმეში მონაწილე ექსპერტებმა, ასევე მოწმეების მიერმიცემულმა ჩვენებებმა გამორიცხეს მსჯავრდებულების ბრალეულობა, ისინისისხლისამართლებრივ პასუხისგებაში მაინც მიეცნენ, ხოლო მოგვიანებითმოსამართლე გ.ქირიამ უსაფუძვლოდ დამნაშავეებად სცნო და 3-3 წლითთავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯა.დავით საყვარელიძის საქმესაქართველოს სახალხო დამცველს განცხადებით მომართა მოქ. მ.საყვარელიძემ 2003წლის 22 ნოემბერს მომხდარი ავტოსაგზაო შემთხვევის ფაქტზე მიმდინარეგამოძიების არაობიექტურობასთან დაკავშირებით. როგორც განმცხადებელიმიუთითებს, 2003 წლის 22 ნოემბერს, მათ კერძო მფლობელობაში მყოფავტომობილსა და სამხედრო ჯავშანტრანსპორტიორს შორის მომხდარი ავტოსაგზაოშემთხვევის შედეგად დაიღუპნენ მისი 23 წლის ვაჟიშვილი დავით საყვარელიძე დადა - ეთერ წულიაშვილი, ხოლო სხეულის დაზიანებები მიიღო ამ უკანასკნელისსამმა მცირეწლოვანმა შვილმა: ბადრი, გოჩა და სოფიკო წულიაშვილებმა.41

განცხადებას დართული მასალების შესწავლის შედეგად, მიმაჩნია, რომ საქმეზეგამოძიება წარიმართა ტენდენციურად.საქმეზე წინასწარ ჩატარებული გამოძიებით დადგენილია, რომ 2003 წლის 22ნოემბერს, დაახლოებით 18 საათსა და 25 წუთზე, გორგასლის ქუჩაზე ქ.რუსთავიდანთბილისის მიმართულებით მოძრავი ჯავშანტრანსპორტიორი შეეჯახა „ბმვ-ს“მარკის მსუბუქ ავტომანქანას (სახ. ნომერი #AAD-209). ჯავშანტრანსპორტიორს(სპეციალური სატრანსპორტო საშუალება „ბტრ-1“ #004), რომელიც ეკუთვნოდასაქართველოს სახელმწიფო უშიშროების სამინისტროს სპეციალური ოპერატიულიცენტრის სწრაფი რეაგირების სამმართველოს „დ“ დანაყოფს, მართავდა აღნიშნულიდანაყოფის ჯავშანტექნიკის ჯგუფის მძღოლ-მექანიკოსი ავთანდილ მამალაძე.აღნიშნული ავტოსატრანსპორტო შემთხვევის შემდეგ ჯავშანტრანსპორტიორიგადაღებეს და ნომერი შეუცვალეს: #004 გადაიქცა #007-ად (იხ. ტ.1. ს.ფ. 71-72), რაცწარმოადგენდა დანაშაულის დამალვის მცდელობას, მაგრამ გამოძიებამ ამ ფაქტზეთვალი დახუჭა. ამ შემთხვევაში იკვეთება თავად გამომძიებლის გ.სხირტლაძისპასუხისმგებლობის საკითხი.საქმეზე ჩატარებული არაერთი ექსპერტიზა დაბეჯითებით გამოკვეთავს მომხდარტრაგედიაში ჯავშანტრანსპორტიორის მძღოლის ბრალეულობას. კერძოდ:1. საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს სამხედრო კრიმინალისტიკური დასამედიცინო სასამართლო ექსპერტიზის სამსახურის მიერ 2003 წლის 26 დეკემბრისტრასოლოგიური ექსპერტიზით (დასკვნა #46/14) დადგენილია: ,,ავტომობილი „ბმვ“მოძრაობდა ქ.თბილისის ცენტრიდან ქ.რუსთავის მიმართულებით ვახტანგგორგასლის ქუჩაზე 10მ სიგანის მშრალ, მოასფალტებულ, ორმხრივიმოძრაობისათვის განკუთვნილ, ჰორიზონტალურ, სწორი პროფილის მქონე გზაზე,ხოლო ჯავშანტრანსპორტიორი მოძრაობდა მის შემხვედრად. გზის აღნიშნულმონაკვეთზე შეჯახების შემდეგ ჯავშანტრანსპორტიორი არ გაჩერდა და გააგრძელაგზა, ხოლო „ბმვ“ თავისი ინერციის ხარჯზე გადაადგილდა წინ - მარჯვნიდანმარცხნივ (წინა მარცხენა საბურავის დაზიანების გამო) - მისი მოძრაობისმიმართულების მიხედვით და გაჩერდა სავალი ნაწილის მარცხენა მხარეს ბეტონისბორდიურთან, ისე როგორც დაფიქსირებულია შემთხვევის ადგილისდათვალიერების ოქმში თანდართულ სქემაზე. შემთხვევის ადგილზე „ბმვ-ს“ სავალნაწილზე აღინიშნება შუშისა და პლასტმასის წვრილი ჩამონაყარი, რომელიც იწყება„ბმვ-ს“ უკანა ნაწილიდან და ვრცელდება 16.1 მეტრ მანძილზე. აღნიშნულიჩამონაყარი განლაგებულია „ბმვ-ს“ სავალი ნაწილის მარჯვენა ნაპირიდან 2.5მეტრში. გამომდინარე ავტომობილზე არსებული დაზიანებებიდან, შეჯახებისკუთხიდან, შემთხვევის ადგილზე არსებული მინის და პლასტმასის ნამტვრევებისჩამონაყარის მდებარეობიდან ცხადად ჩანს, რომ შეჯახების მომენტში ავტომობილი„ბმვ“ იმყოფებოდა სავალი გზის მარჯვენა მხარეს, ხოლო „ბტრ“ გადასული იყოშემხვედრ სამოძრაო ზოლზე, ანუ შეჯახება მოხდა „ბმვ-ს“ სავალ ნაწილზე“ (იხ. ტ.1.ს.ფ.133-139).აღნიშნულის გათვალისწინებით, ცხადი ხდება, რომ „ბმვ“ მოძრაობდა არა მხოლოდთავის გზაზე, არამედ გზის უკიდურეს მარჯვენა მხარეს. თანაც, ეს არის ფართო,42

ათი მეტრი სიგანის გზა. შესაბამისად, ჯავშანტრანსპორტიორი მთლიანად გადავიდამოძრაობის საპირისპირო ზოლზე და ისე შეეჯახა „ბმვ-ს“.მოწმის სახით დაკითხვისას, ორივე ჯავშანტრანსპორტიორის ეკიპაჟის წევრებიმიუთითებენ მათ საპირისპირო მხარეს დიდი სისწრაფით მოძრავ ავტომანქანა ,,ბმვ-ზე’’ (იხ. ტ.1. ს.ფ. 29-32; 39-41; 66-72), თუმცა საწინააღმდეგო ჩვენებას აძლევსქ.თბილისის მთაწმინდა-კრწანისის საგზაო პოლიციის განყოფილების უფროსიინსპექტორი გ.პარკაძე. იგი მოწმის სახით დაკითხვის ოქმში მიუთითებს, რომ თავისმეწყვილე ვეფხია შავრეშიანთან ერთად 2003 წლის 22 ნოემბერს მორიგეობდაქ.თბილისში, გორგასლის ქუჩაზე, შემთხვევის ადგილიდან რამოდენიმე ასეულმეტრში. მისი მორიგეობის პერიოდში ქ.თბილისის მხრიდან სწრაფად არ ჩაუვლიამსუბუქ ავტომანქანას (როგორც ამას უთითებენ საბრძოლო ჯავშანმანქანაში მყოფიპირები თავიანთ ჩვენებებში). წინააღმდეგ შემთხვევაში, დაშვებულ სიჩქარეზესწრაფად მოძრავ მანქანას იგი აუცილებლად დააფიქსირებდა. რაც შეეხებასამხედრო ჯავშანმანქანებს, გ.პარკაძე აღნიშნავს (იხ. ტ.1. ს.ფ.92-93), რომ მათისიჩქარე იყო დაახლოებით 70-80 კმ/სთ-ში და ორივე ჯავშანტრანსპორტიორზეზემოდან ისხდნენ ბიჭები. თუმცა შემდგომ, 2004 წლის 31 აგვისტოს, დამატებითიდაკითხვის დროს მოწმე გ.პარკაძემ თავისი პირველი ჩვენება შეცვალა დაჯავშანტრანსპორტიორების სიჩქარე მიუთითა 50კმ/სთ. (იხ. ტ.2. ს.ფ. 97-104). რაცშეეხება გ.პარკაძის მეწყვილეს, ვ.შავრეშიანს, ის გამოძიების მიერ არცერთ ეტაპზედაკითხული არ არის.ეს ორი ფაქტი - პარკაძის მიერ ჩვენების შეცვლა და შავრეშიანის დაკითხვაზე უარისთქმაც საქმის შეგნებულად გაყალბების სურვილზე მიუთითებს. 2 წლისა და 8 თვისგანმავლობაში ამ საქმის ძიება პერიოდულად წყდებოდა და შემდეგ ისევგრძელდებოდა. ამ ხნის განმავლობაში არც ერთ გამომძიებელსა და არც ერთუწყებას, რომელიც გამოძიებას აწარმოებდა, არ გასჩენია სურვილი, დაეკითხა ისეთიმნიშვნელოვანი მოწმე, როგორიც შავრეშიანია.2. თუმცა, შავრეშიანის დაკითხვის გარეშეც, ექსპერტიზის დასკვნის საფუძველზეპროკურატურას უნდა დაეწყო სისხლისამართლებრივი დევნაჯავშანტრანსპორტიორის მძღოლის მიმართ, მაგრამ ამის ნაცვლად გამოძიებამ, 2003წლის 29 დეკემბერს, საქმეზე დანიშნა რიგით მეორე ავტოტექნიკური ექსპერტიზა.ექსპერტიზას უნდა დაედგინა, ტექნიკური თვალსაზრისით შეეძლოთ თუ არაავტოსატანსპორტო საშუალების მძღოლებს ავტოსაგზაო შემთხვევის თავიდანაცილება და ჰქონდათ თუ არა მათ დარღვეული საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოებისკანონის მოთხოვნები,საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს სამხედრო კრიმინალისტიკური დასამედიცინო სასამართლო ექსპერტიზის სამსახურის მიერ 2004 წლის 16 იანვრისტრასოლოგიური ექსპერტიზით (დასკვნა #85/13) დადგენილია, რომ ,,მოცემულკონკრეტულ ვითარებაში, ჯავშანტრანსპორტიორის მძღოლის ავთანდილ მამალაძისმოქმედება არ შეესაბამება საქართველოს კანონის ,,საგზაო მოძრაობისუსაფრთხოების’’ შესახებ 28-ე მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნებს, რომლისშესრულებითაც მას შეეძლო შეჯახების თავიდან აცილება; ავტომობილ ,,ბმვ“-სმძღოლზე შეჯახების თავიდან აცილება არ იყო დამოკიდებული და მის43

მოქმედებაში საქართველოს კანონის ,,საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების შესახებ“მოთხოვნათა უგულვებელყოფა არ აღინიშნება“ (იხ. ტ.1. ს.ფ.143-145).ამის შემდეგ, ქ.თბილისის რეგიონის სამხედრო პროკურატურის გამომძიებლისგ.სხირტლაძის 2004 წლის 10 თებერვალის დადგენილებით აღიძრასისხლისსამართლებრივი დევნა (იხ. ტ.1. ს.ფ.170-171) ა.მამალაძის მიმართსაქართველოს სსკ-ის მე-400 მუხლის პირველი და მეორე ნაწილებით. იმავე წლის 13თებერვალს ა.მამალაძე ცნობილ იქნა ეჭვმიტანილად მითითებული დანაშაულისჩადენაში და იმავე დღეს დაიკითხა ეჭვმიტანილის სახით (იხ. ტ.1. ს.ფ 176-179).ეჭვმიტანილ ა.მამალაძის მიმართ არ იქნა გამოყენებული აღკვეთის ღონისძიება. მასჩამოერთვა ხელწერილი (იხ. ტ.1. ს.ფ.180), რომ არ დაემალებოდა გამოძიებას დაპირველი გამოძახებისთანავე გამოცხადდებოდა ნებისმიერი საგამოძიებომოქმედებების ჩასატარებლად.თუმცა, სისხლის სამართლის საქმის მასალებში არსებობს 2004 წლის 19 თებერვლითდათარიღებული გამომძიებლის ოქმი (იხ. ტ.1. ს.ფ.199), სადაც მითითებულია, რომ2004 წლის 18 თებერვალს 14:20 საათზე გამომძიებელი დაუკავშირდა ეჭვმიტანილა.მამალაძეს მობილურ ტელეფონზე, რომელიც აღნიშნულ დროს იყო გამორთული.ამის შემდეგ, ის დაუკავშირდა სახელმწიფო უშიშროების ოფიცერს ა.მამაგეიშვილს,რომელსაც უთხრა, რომ ეჭვმიტანილი ა.მამალაძე 19 თებერვალს გამოცხადებულიყოსამხედრო პროკურატურაში საგამოძიებო მოქმედებაში მონაწილეობისათვის,თუმცა ეჭვმიტანილი ა.მამალაძე პროკურატურაში არ გამოცხადდა. ეჭვმიტანილა.მამალაძის აღნიშნული ქმედება გამოძიების მიერ არ იქნა სათანადოდ შეფასებულიდა დარჩა რეაგირების გარეშე. სსსკ-ის 74-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, თუეჭვმიტანილი არ შეასრულებს თავის საპროცესო მოვალეობას (გამოძახებისთანავეგამოცხადდეს პროცესის მწარმოებელ ორგანოში), მის მიმართ შეიძლებაგამოყენებულ იქნეს კანონით გათვალისწინებული სისხლის სამართლის საპროცესოიძულების ღონისძიება. აქედან გამომდინარე, სსსკ-ის 59-ე მუხლის საფუძველზე,გამომძიებელი უფლებამოსილი იყო, ეჭვმიტანილ ა.მამალაძის მიმართგამოეყენებინა სისხლის სამართლის საპროცესო იძულების ღონისძიება.ზემოაღნიშნული ექსპერტიზის დასკვნები სრულიად საკმარისი იყო ეჭვმიტანილა.მამალაძისათვის ბრალის წასაყენებლად, თუმცა გამოძიების მიერ ეს არგაკეთებულა.3. ამის შემდეგ, 2004 წლის 17 თებერვალს, გამოძიების მიერ დაინიშნა დამატებითიერთობლივი ტრასოლოგიური-ავტოტექნიკური, რიგით მესამე, ექსპერტიზა, თუმცადამატებითი ექსპერტიზის საჭიროება არ არსებობდა, რადგან წინა ორ ექსპერტიზასგაკეთებული ჰქონდა კატეგორიული დასკვნები, რასაც ექსპერტები იშვიათადაკეთებენ ხოლმე.საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს სამხედრო კრიმინალისტიკური დასამედიცინო სასამართლო ექსპერტიზის სამსახურის მიერ ჩატარებულიდამატებითი ერთობლივი ტრასოლოგიური-ავტოტექნიკური ექსპერტიზით (2004წლის 26 თებერვალის დასკვნა #45/13-46/14) კიდევ ერთხელ კატეგორიულადდადასტურდა ჯავშანტრანსპორტიორის მძღოლის ა.მამალაძის მიერ საგზაო44

მოძრაობის უსაფრთხოების წესების დარღვევა. დასკვნაში ნათქვამია, რომ შეჯახებისდროს „...ავტომანქანა „ბმვ“ მთლიანად იმყოფებოდა თავისი სავალი ნაწილისმარჯვენა მხარეს (დაახლოებით 2.5 მეტრში თავისი მარცხენა ნაწილით). შედიოდნენრა შეჯახების შემდეგ სატრანსპორტო საშუალებები მარცხენა გვერდითერთმანეთთან კონტაქტში, ავტომობილ „ბმვ-ს“ მარცხენა ნაწილი თითქმისმთლიანად დაზიანდა. შეჯახებისთანავე „ბმვ-ს“ წინა მარცხენა საბურავში მოხდაწნევის დაცემა, რის გამოც ურთიერთკონტაქტის დამთავრების შემდეგ ავტომობილი„ბმვ“ ნარჩენი კინეტიკური ენერგიის ხარჯზე გადაადგილდებოდა მარჯვნიდანმარცხნივ, თავისი მოძრაობის მიმართულების მიხედვით და შემობრუნდა საათისისრის მოძრაობის საწინააღმდეგო მიმართულებით, რის შემდეგაც მოხდაავტომობილის კინეტიკური ენერგიის ჩახშობა და იგი გაჩერდა საპირისპირომოძრაობისათვის განკუთვნილი სავალი ნაწილის უკიდურეს მარჯვენა მხარეს ისე,როგორც ეს შემთხვევის ადგილის დათვალიერების ოქმში და მასზე თანდართულსქემაზეა დაფიქსირებული.“ დასკვნაში ასევე აღნიშნულია, რომ მოცემულვითარებაში საგზაო სატრანსპორტო შემთხვევა არ შეიძლებოდა განვითარებულიყოისე, როგორც ამას მიუთითებენ თავიანთ ჩვენებებში ეჭვმიტანილი ა.მამალაძე დამასთან ერთად მყოფი მოწმეები: ი.ლომიძე, ლ.ჩიხლაძე, ს.ყოლბაია, ნ.იასაშვილი დამ.მაღლაფერიძე (იხ. ტ.1. ს.ფ.201-202)4. ამის შემდეგ, უნდა მომხდარიყო ეჭვმიტანილ ავთანდილ მამალაძისათვისბრალის წაყენება, მაგრამ ნაცვლად ამისა, 11 მარტს კიდევ ერთხელ დაინიშნამეოთხე - ახლა უკვე საკომისიო ტრასოლოგიური-ავტოტექნიკური ექსპერტიზა,ამჟამად უკვე იუსტიციის სამინისტროს ექსპერტიზისა და სპეციალურგამოკვლევათა ცენტრში. ზედამხედველი პროკურორი ი.ბაღათურია 2004 წლის 1მარტს ავალებს გამომძიებელ გ.სხირტლაძეს, დანიშნოს საკომისიო ექსპერტიზა,ვინაიდან მიაჩნია, რომ მანამდე ჩატარებული ტრასოლოგიური და ავტოტექნიკურიექსპერტიზის დასკვნები არ არის დასაბუთებული, მიუთითებს, რომ ექსპერტებსდადგენილი არა აქვთ სატრანსპორტო საშუალებების კვალი და მათი წარმოშობისმექანიზმი, ასევე არ არის დადგენილი, როდის მოხდა საპირისპირო სამოძრაოზოლზე ამა თუ იმ ავტომანქანის გადასვლა. ამ მომენტიდან ჩნდება ექსპერტებისწინაშე კითხვა - შეჯახების ზუსტი ადგილის განსაზღვრის შესახებ, რასაც შემდგომჩატარებულმა ვერცერთმა ექსერტიზამ ვერ გასცა პასუხი. თუმცა, აღნიშნულისაკითხის გარკვევით ვერ გაბათილდებოდა ის ფაქტი, რომ ავტოსაგზაო შემთხვევამოხდა ავტომობილ ,,ბმვ-ს“ სავალ ნაწილზე და, რომ ,,ბმვ-ს“ მძღოლს არდაურღვევია საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების მოთხოვნები, რაცდადასტურებულია პირველი სამი ექსპერტიზის დასკვნებით.რიგით მეოთხე დასკვნა შედგა 1 აპრილს (იხ. ტ.1. ს.ფ.221-227) და ამ დასკვნაში უკვეიწყება საქმის გარემოებების სხვაგვარად წარმოჩენა, თუმცა ვერც ამ ექსპერტიზამუარყო, რომ საყვარელიძის მოქმედებაზე არ იყო დამოკიდებული ავტოსაგზაოშემთხვევის თავიდან აცილება.რამდენადაც საქმის ყველა გარემოება გარკვეული იყო, გამოძიებას, ნაცვლად ამკითხვების დასმისა, პირდაპირ უნდა დაეწერა საბრალდებო დასკვნა და საქმესასამართლოში წარემართა, რაც არ გაკეთდა, რაშიც იკვეთება საქმის მწარმოებელი45

გამომძიებლის გ.სხირტლაძისა და ზედამხედველი პროკურორის ი.ბაღათურიასპასუხისმგებლობის საკითხი.5. ამის ნაცვლად კი თბილისის რეგიონის სამხედრო პროკურატურის პროკურორსგ.სხირტლაძეს 2004 წლის 07 აპრილს გამოაქვს კიდევ ერთი დადგენილებადამატებითი, ამჟამად უკვე რიგით მეხუთე ტრასოლოგიური ავტოტექნიკურიექსპერტიზის დანიშვნის შესახებ. ექსპერტიზის ჩატარება ისევ იუსტიციისსამინისტროს ექსპერტიზისა და სპეციალურ გამოკვლევათა ცენტრს დაევალა.დაზარალებული მარიამ საყვარელიძე უარს აცხადებს დამატებითი ექსპერტიზისჩატარებაზე, მაგრამ მას არავინ უსმენს (იხ. ტ.2. ს.ფ. 12-15).დამატებითი ექსერტიზის დანიშვნის პარალელურად, პროკურორი გ.სხირტლაძე,რომელიც, როგორც ჩანს, კარგად ხედავს, თუ რამდენად ეწინააღმდეგება წინაექსპერტიზების დასკვნებსა და, შესაბამისად, რეალობასაც, ბოლო, 1 აპრილისექსპერტიზა, კითხვას უგზავნის თბილისის საგზაო პოლიციის უფროსს,შემთხვევით, ზუსტად იმ დღეს, ზუსტად იმ ადგილზე, ზუსტად იმ დროს, რაიმესხვა ავტოსაგზაო შემთხვევა ხომ არ მომხდარაო! პასუხი, რასაკვირველია,უარყოფითია (იხ. ტ.2. ს.ფ. 16-17).ყოველივე ზემოთქმულის ფონზე, როცა საბრალდებო დასკვნის დაწერაღა იყოდარჩენილი, მივიღეთ სრულიად მოულოდნელი შედეგი: საქმე, რომელშიცყველაფერი დადგენილი და გამოძიებული იყო, 19 აპრილს ამოღებული იქნათბილისის რეგიონის სამხედრო პროკურორის უწყებრივი საგამოძიებოქვეგანყოფილებიდან და შემდგომი გამოძიებისათვის გადაეგზავნა სახელმწიფოუშიშროების სამინისტროს საგამოძიებო დეპარტამენტს (იხ. ტ.2. ს.ფ.6-8) ანუ,პრაქტიკულად, გამოძიებული საქმე „შემდგომი გამოძიებისთვის“ გადაეცა იმუწყებას, რომლის თანამშრომლებიც არიან ეჭვმიტანილი ამ დანაშაულის ჩადენაში.გადაცემა მოხდა 2004 წლის 19 აპრილს და დადგენილებას ხელს აწერს მაშინდელიგენერალური პროკურორი ირაკლი ოქრუაშვილი, ოღონდ დადგენილებაში არ ჩანს,რაღა უნდა გამოიძიონ შემდგომმა გამომძიებლებმა.აღნიშნულიდან მხოლოდ ერთი დასკვნის გაკეთება შეიძლება - პროკურატურას არსურს საქმის სასამართლოში გადაგზავნა.19 მაისს დაიდო კიდევ ერთი ახალი, რიგით მეხუთე, დასკვნა (#561/13-562/14),რომლის ავტორებიც უკვე შეუძლებლად მიიჩნევენ იმის გარკვევას, თუ როდისმოხდა „საპირისპირო ზოლზე ამა თუ იმ ა\მანქანის გადასვლა“. თუმცა, ვერც ესექსპერტიზა გაექცა იმის აღიარებას, რომ „სატრანსპორტო საშუალებათაურთიერთკონტაქტს ადგილი უნდა ჰქონოდა ავტომობილ „ბმვ-ს“ სამოძრაო ზოლში.მართალია, აქ კატეგორიული ტონი უკვე გაქრა, მაგრამ დასკვნის მომდევნო ნაწილიისევ ადასტურებს იმ ფაქტს, რომ „საქმის ასეთი ვითარებაში ატომობილი „ბმვ-ს“მძღოლ დავით საყვარელიძის მოქმედებაზე არ იყო დამოკიდებული ა\საგზაოშემთხვევის თავიდან აცილება“. მეორე მხრივ, ექსპერტებს მოჰყავთჯავშანტრანსპორტორის მგზავრების ჩვენებები და ასკვნიან, რომ მათი ჩვენებებისმიხედვით ჯავშანტრანსპორტორის მძღოლს ავთანდილ მამალაძეს არ შეეძლოავტოსაგზაო შემთხვევის თავიდან აცილება (იხ. ტ.2. ს.ფ. 19-34).46

ამ ჩვენებების მიხედვით მათ დაინახეს, როგორ დაეჯახა „ბმვ“ და როგორდატრიალდა, რაც პირველი ჩვენებების მიხედვით, მათ საერთოდ არ დაუნახავთ. 28ნოემბერს (ჯავშანტრანსპორტორის #004 ეკიპაჟის წევრები) მოწმის სახითდაკითხული ი.ლომიძე, 8 დეკემბერს მოწმის სახით დაკითხული თ.ყოლბაია დაჩიხლაძე აღნიშნავენ, რომ შეამჩნიეს დიდი სისწრაფით მოძრავი ,,ბმვ’’, რომელიცდაეჯახა მათ ჯავშანტრანსპორტორს და გაჩერდა მათ უკან გვერდულად, არც ერთიმათგანი არ მიუთითებს ,,ბმვ“-ეს დატრიალებაზე. აღსანიშნავია ის გარემოება, რომმოწმე იური ლომიძე 09 დეკემბერს დამატებით დაკითხვისას აზუსტებს ეკიპაჟისწევრების ჯავშანტრანსპორტიორზე განლაგების სქემას. მისი ჩვენებიდან ირკვევა,რომ იგი იჯდა კოშკურაზე ზემოდან, მძღოლისგან მარჯვნივ, უკანა მარჯვენალუკიდან მარჯვენა მხარეს აკონტროლებდა თ.ყოლბაია, რომელსაც თავი ჰქონდაგარეთ; ლ.ჩიხლაძე, რომელიც იჯდა ზედ კოშკურაზე, უკანა მხარეს აკონტროლებდა.ეკიპაჟის დასახელებული წევრების ჯავშანტრანსპორტორზე განლაგებიდანგამომდინარე, ისინი დაინახავდნენ ,,ბმვ-ეს’’ დატრიალებას, თუ ამას ჰქონდაადგილი.მთლიანობაში, ეს დასკვნა უკვე იმდენად არის გაყალბებული, რომ იგი ამექსპერტიზის ავტორების სისხლის სამართლებრივი დევნის საფუძველს იძლევა.თუმცა, ბოლომდე გაყალბება მათაც ვერ გაბედეს და დასკვნაში უამრავი კითხვისნიშანი დატოვეს, ოღონდ აქ იკვეთება ერთი ნიშანი. ექსპერტებმა ვერ დამალეს ისფაქტი, რომ მინისა და პლასტმასის ჩამონაყარის განლაგება და სხვა მასალებისწორედ საყვარელიძის უდანაშაულობას ცხადყოფს და ამას მხოლოდჯავშანტრანსპორტორის მძღოლისა და მგზავრების ჩვენებებს და საკუთარ საეჭვოვარაუდებს უპირისპირებენ.ჯავშანტრანსპორტიორის მძღოლისა და მგზავრების ჩვენებები კი, ცხადია,ტენდენციურია და მათზე დაყრდნობით ობიექტურ მასალებში ეჭვის შეტანა სხვაარაფერია, თუ არა საქმის გაყალბების მცდელობა და სურვილი.6. 19 მაისის ექსპერტიზის დასკვნაც #561/13-562/14 არ აღმოჩნდა საკმარისი საქმისსაბოლოოდ გასაყალბებლად და 2004 წლის 21 ივნისს უშიშროების სამინისტროსსაგამოძიებო დეპარტამენტის განსაკუთრების მნიშვნელოვან საქმეთაგამომძიებელი, იუსტიციის ვიცე-პოლკოვნიკი ვ.სადათიერაშვილი 21 ივნისს კიდევერთ, რიგით მეექვსე - განმეორებით კომპლექსურ ტრასოლოგიურ-ავტოტექნიკურექსპერტიზას ნიშნავს (ტ.2. ს.ფ.47-49).19 ივლისს გენერალური პროკურორის მოადგილე კახა კობერიძე მესამედაგრძელებს გამოძიების ვადას - 23 სექტემბრამდე - ისევ ექსპერტიზის პასუხისმიღებისთვის საჭირო დროის გამო (ტ.2 ს.ფ. 71-72).„საკომისიო განმეორებითი კომპლექსური ტრასოლოგიურ-ტექნიკურ“ ექსპერტიზისჩატარება დაევალა შსს-ს საექსპერტო-კრიმინალისტიკურ მთავარ სამმართველოს.შს მინისტრი კი ამ დროს უკვე ირაკლი ოქრუაშვილია, რომელმაც საქმე თავისდროზე ,,შემდგომი გამოძიებისათვის’’ იმ უწყებას გადაუგზავნა, რომლისთანამშრომელმაც მოახდინა ავტოსატრანსპორტო შემთხვევა. შსს-ს ექსპერტიზა47

უკვე კატეგორიულად ამბობს, რომ წარმოდგენილი მასალები არ არის საკმარისისრულყოფილი გამოკვლევის ჩასატარებლად და უარს ამბობს დასკვნის გაცემაზე(ტ.2 ს.ფ. 91-94); ასევე ექსპერტიზა ვერ ჩაატარეს თავდაცვის სამინისტროსსაექსპერტო სამსახურისა და საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატის შპს,,საქექსპერტიზის“ ექსპერტებმა, ვინაიდან მათ მოცემულ სს საქმეზე უკვეჩატარებული ჰქონდათ ექსპერტიზები და, საპროცესო კანონმდებლობის თანახმად,განმეორებით ვეღარ მიიღებდნენ მონაწილეობას (ტ.2. ს.ფ. 78).7. 4 ოქტომბერს გამომძიებელი ვ.სადათიერაშვილი ნიშნავს რიგით მეშვიდედამატებით საკომისიო კომპლექსურ ტრასოლოგიურ-ავტოტექნიკურ ექსპერტიზას(ტ.2. ს.ფ.100-124). ექსპერტიზის ჩატარება კვლავ დაევალა საქართველოს შინაგანსაქმეთა სამინისტროს საექსპერტო-კრიმინალისტიკურ მთავარ სამმართველოს,რომელიც ისევ უარს აცხადებს ექსპერტიზის ჩატარებაზე იმავე მოტივით (სს საქმისმასალები არ იძლევა საშუალებას ჩატარდეს სრულყოფილი ექსპერტიზა), რამოტივითაც უარი თქვა 7 ივლისს გამოტანილ ექსპერტიზის ჩატარებისდადგენილების შესრულებაზე (ტ.2. ს.ფ. 130-132).8. 27 ოქტომბერს გამომძიებელი ვ.სადათიერაშვილი ნიშნავს რიგით მერვესაკომისიო კომპლექსურ ტრასოლოგიურ-ავტოტექნიკურ ექსპერტიზას (ტ.2. ს.ფ.140-143). ექსპერტიზის ჩატარება დაევალა საქართველოს თავდაცვის სამინისტროსსამხედრო კრიმინალისტიკური და სამედიცინო სასამართლო ექსპერტიზისსამსახურს. 19 ნოემბერს გენერალური პროკურორი ზ. ადეიშვილი გამოძიებისვადას მეხუთედ აგრძელებს 2005 წლის 23 იანვრამდე (ტ.2. ს.ფ.145-147), შემდეგ კიმეექვსედ - 23 მარტამდე ( ტ.2. ს.ფ.169-171), რადგან ექსპერტიზის პასუხს ვადასჭირდება. თავდაცვის სამინისტროს სამხედრო კრიმინალისტიკური დასამედიცინო სასამართლო ექსპერტიზის სამსახური ისევ უარს ამბობს ექსპერტიზისჩატარებაზე (იხ.ტ.2. ს.ფ.148).საბოლოოდ, 2005 წლის 30 აპრილს ვ.სადათიერაშვილმა გამოიტანა დადგენილებასისხლის სამართლის საქმის შეწყვეტის შესახებ ავთანდილ გივის ძე მამალაძისმიმართ, რომელიც დაამტკიცა საქართველოს გენერალური პროკურატურისსახელმწიფო უშიშროების სამინისტროში სისხლის სამართლებრივი დევნისკანონიერებაზე ზედამხედველობის სამმართველოს უფროსმა ა.ხვადაგიანმა.დადგენილების თანახმად, შეწყდა სისხლის სამართლებრივი დევნა, „ვინაიდანქმედება არ არის მართლსაწინააღმდეგო“ (იხ.ტ.2 ს.ფ.217-228).9. აღნიშნული დადგენილება გაუქმდა ქ.თბილისის საქალაქო სასამართლოსსისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიის მოსამართლე ს.ციცვიძის 2005 წლის 5ივნისის დადგენილებით, რომელიც ძალაში დატოვა ქ.თბილისის საოლქოსასამართლომ. სასამართლო სხდომაზე დაზარალებულ მ.საყვარელიძის მიერმიცემული ჩვენების მიხედვით, უშიშროების თანამშრომლის, აჩიკო მამაგეიშვლისდავალებით მასთან მივიდნენ მისი შვილის - დავით საყვარელიძის მეგობრები,რომლებმაც მას მორიგება შესთავაზეს. სასამართლომ მიიჩნია, რომ აუცილებელიიყო აღნიშნულ პირთა დაკითხვა იმის გასარკვევად, თუ რაში დასჭირდათდაზარალებულ მხარესთან გარიგებაზე წასვლა, რა იყო გარიგების მოტივი დამიზანი. სასამართლომ ასევე დაადგინა, რომ უნდა მომხდარიყო ა/მანქანა ,,ბმვ-ში’’48

მჯდომი არასრულწლოვანების, გოჩა და ბადრი წულიაშვილების დაპირისპირება,,ბტრ-ში’’ მსხდომ პირებთან. სასამართლოს დადგენილებაში მითითითებულიმოთხოვნები გამოძიების მიერ არ შესრულებულა.სისხლის სამართლის საქმეზე შემდგომი გამოძიება ჩატარდა საქართველოს შსსამინისტროს ქ.თბილისის შს მთავარი სამმართველოს მე-8 განყოფილების მიერ.2006 წლის 23 თებერვალს ქ.თბილისის პროკურატურის შს ორგანოებში სისხლისსამართლებრივი დევნის კანონიერებაზე ზედამხედველობის განყოფილებისპროკურორის მ.ღოღობერიძის დადგენილებით კვლავ შეწყდა სს #1003544 საქმექმედების მართლწინააღმდეგობის არარსებობის გამო.10. სს საქმის შეწყვეტის დადგენილება დაზარალებულმა მ.საყვარელიძემგაასაჩივრა ქ.თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთაკოლეგიაში. მოსამართლე ჯ.კოპალიანის 2006 წლის 22 მაისის დადგენილებითგაუქმდა 2006 წლის 23 თებერვლის ქ.თბილისის პროკურატურის დადგენილებასისხლის სამართლის საქმის შეწყვეტის შესახებ და სისხლის სამართლის საქმეწინასწარი გამოძიების ჩასატარებლად დაუბრუნდა ქ.თბილისის პროკურატურას.აქვე აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ საქმის უშიშროების სამინისტროსათვისგადაცემის დროს, სახელმწიფო უშიშროების სამინისტროს საგამოძიებოდეპარტამენტს ხელმძღვანელობდა გ.ღვინიაშვილი, რომელიც ამჟამად ქ.თბილისისპროკურორია და რომლის დაქვემდებარებაში მყოფ უწყებასაც დაუბრუნდა სისხლისსამართლის საქმე გამოძიების ჩასატარებლად.ინასარიძე-ლევიძის საქმე2003 წლის 18 დეკემბერს დაახლოებით 17 საათსა და 20 წუთზე შს სამინისტროსსისხლის სამართლის სამძებრო მ/სამმართველოს პირველი განყოფილების უფროსმაინსპექტორმა ლ.ლევიძემ ადმინისტრაციული წესით დააკავა ნარკოტიკულინივთიერების ზემოქმედების ქვეშ მყოფი მოქ. გ.ინასარიძე. გ.ინასარიძეს დაკავებისასჩაუტარდა პირადი ჩხრეკა და აღმოაჩნდა საეჭვო ფხვნილის სახის ნივთიერება.მოგვიანებით სამართალდამცველთა მიერ შემოწმდა აღნიშნული ნივთიერება დაგაირკვა, რომ იგი არ წარმოადგენდა ნარკოტიკულ საშუალებას. აღნიშნულიდანგამომდინარე, დაკავებული მიეცა ადმინისტრაციულ პასუხისგებაში.გ.ინასარიძე მოთავსებულ იქნა შს სამინისტროს დროებითი ყოფნის იზოლატორში,რის შემდეგაც 2003 წლის 20 დეკემბერს 9 საათზე, მისსავე საკანში, აღმოჩენილ იქნაგ.ინასარიძის გვამი. ის ჩამოკიდებული იყო ორიარუსიანი საწოლის მეორე იარუსზეყელზე გაკეთებული მარყუჟით.2003 წლის 20 დეკემბერს აღიძრა სისხლის სამართლის საქმე გ.ინასარიძისთვითმკვლელობამდე მიყვანის ფაქტზე.2004 წლის 27 ივნისს აღიძრა და აღნიშნულ საქმეს ცალკე წარმოებად გამოეყოსისხლის სამართლის #0604887 საქმე ლ.ლევიძისა და სხვათა მიმართ. ლ.ლევიძე49

პასუხისგებაში იქნა მიცემული სს კოდექსის 333-ე მუხლის მე-3 ნაწილის ,,ბ“ქვეპუნქტითა და 341-ე მუხლით.2005 წლის 1 ივნისს თბილისის საოლქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთასასამართლო კოლეგიამ განიხილა ლ.ლევიძის ბრალდების საქმე და გამოიტანაგამამტყუნებელი განაჩენი. საბრალდებო დასკვნა ეყრდნობა: ნათელა, ტარიელ,ნატო, მანანა ინასარიძეების ჩვენებებს და სასამართლო-სამედიცინო ექსპერტისდასკვნას.სასამართლო დაეთანხმა საბრალდებო დასკვნით წარდგენილ ბრალდებას დაგანსასჯელს მიუსაჯა 6 წლის ვადით თავისუფლების აღკვეთა და ორი წლითჩამოართვა თანამდებობის დაკავების უფლება.განაჩენი კასაციის წესით გაასაჩივრეს უზენაეს სასამართლოში როგორც დაცვის,ასევე ბრალდებისა და დაზარალებულის მხარეებმა. დაცვის მხარე ითხოვდაბრალდების მოხსნას და განსასჯელის გათავისუფლებას, ხოლო ბრალმდებელი დადაზარალებული ითხოვდნენ საქმის პირველი ისტანციის სასამართლოშიდაბრუნებას, რადგანაც მიაჩნდათ, რომ გამოტანილი სასჯელი არ იყო ადეკვატურიდა განსასჯელს ეკუთვნოდა სასჯელის უფრო მკაცრი ზომა.2006 წლის 2 მარტს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სისხლის სამართლისსაქმეთა პალატამ მოსამართლეების: დ.სულაქველიძის (თავმჯდომარე,მომხსენებელი), ი.ტყეშელაშვილის, ნ.კვანტალიანის შემადგენლობით განიხილასაჩივარი და გამოიტანა განჩინება. განჩინებით უზენაესმა სასამართლომნაწილობრივ დააკმაყოფილა ბრალდებულის საჩივარი, ცვლილებები შეიტანაგანაჩენში, განსასჯელს მოცემული ბრალის კვალიფიკაცია შეუცვალა სს კოდექსის342-ე მუხლით და სამსახურებრივი გულგრილობისათვის მიუსაჯა თავისუფლებისაღკვეთა 1 წლითა და 9 თვით.თბილისის საოლქო სასამართლო თავის განაჩენში დაეყრდნო დაზარალებულისუფლებამონაცვლის ნ.ინასარიძის, მოწმეების: ნ.ინასარიძის, მ.ინასარიძის დატ.ინასარიძის (ისინი არიან გ.ინასარიძის შესაბამისად: და, რძალი და ძმა) ჩვენებებს,,,საქართველოს ტელეკომი“-დან და შპს ,,მაგთიკომი“-დან გაცემულ ოფიციალურინფორმაციას, ქ.თბილისის დიდუბე-ჩუღურეთის შს სამმართველოს განცხადებებისრეგისტრაციის ჟურნალს, აღნიშნული სამმართველოს #80/05-40 წერილს,შემთხვევის ადგილის დათვალიერების ოქმს, სასამართლო-სამედიცინოექსპერტიზის დასკვნასა და ექსპერტ კ.ერისთავის ჩვენებას, საიდანაც ირკვევა, რომლ.ლევიძემ არ უზრუნველყო გ.ინასარიძის დაკავების შესახებ მისიახლობლებისთვის შეტყობინების განხორციელება, დაკავების ოქმში გაკეთებულიჩანაწერი შეტყობინების შესახებ არ ასახავს რეალობას და გ.ინასარიძის გვამზეაღინიშნებოდა მსუბუქი ხასიათის ფიზიკური დაზიანებები, რომლებიც მიყენებულიჰქონდა სიკვდილამდე 1-3 დღით ადრე.აქედან გამომდინარე, სასამართლომ მიიჩნია, რომ ლ.ლევიძემ ძალადობისგამოყენებით ჩაიდინა სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტება - უკანონოდდააკავა გ.ინასარიძე და მიაყენა მსუბუქი დაზიანებები. ამასთან, მან ჩაიდინა50

სამსახურებრივი სიყალბე პირადი მოტივით - შეიტანა ყალბი მონაცემები დაკავებისოქმში საკუთარი კანონდარღვევის დასაფარავად.საკასაციო სასამართლომ გამოიჩინა სრული სიმკაცრე ქვემდგომი სასამართლოსგადაწყვეტილების მიმართ და გამოიყენა კანონით მინიჭებული ყველა ბერკეტიყოველგვარი ეჭვის ბრალდებულის სასარგებლოდ გადასაწყვეტად. მან საქმისმასალებიდან გამომდინარე არ მიიჩნია განაჩენი ობიექტურად, რადგან ჩათვალა,რომ ბრალი სსკ-ის 333-ე მუხლის მე-3 ნაწილის ,,ბ“ ქვეპუნქტით არდასტურდებოდა, ვინაიდან საქმეში არ არსებობდა საკმარისი მტკიცებულებები,რომლებიც დაადასტურებდა, რომ ძალადობა, რამაც ფიზიკური დაზიანებებიმიაყენა დაკავებულს, განხორციელდა კონკრეტულად ლ.ლევიძის მიერ. ამასთან,სასამართლომ მიიჩნია, რომ არ არსებობს საკმარისი მტკიცებულებებისამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტების და გ.ინასარიძის უკანონოდდაკავების დასადასტურებლად. ასევე, არ დაადასტურა ლ.ლევიძის ბრალი სსკ-ის341-ე მუხლის ნაწილშიც, რადგანაც საქმეში არ არის საკმარისი მტკიცებულებები,რომლებიც გააქარწყლებდა ჩვენებებს ლ.ლევიძის მიერ დაკავებულისათვისშეტყობინების გაკეთების უფლების მიცემის შესახებ. სასამართლომ მიიჩნია, რომსაქმის მასალებიდან გამომდინარე ლ.ლევიძემ მისცა უფლება დაკავებულს,განეხორციელებინა სატელეფონო ზარი, მაგრამ გამოიჩინა გულგრილობა და აღარგააკონტროლა, თუ სად რეკავდა სინამდვილეში გ.ინასარიძე.აქედან გამომდინარე, უზენაესმა სასამართლომ მიიჩნია, რომ ლ.ლევიძემ ჩაიდინასამსახურებრივი გულგრილობა - არ გააკონტროლა დაკავებულის უფლებისრეალური განხორციელება, არ უზრუნველყო მისთვის პირადი ნივთების დროულიდაბრუნება, არ მიადევნა თვალყური გათავისუფლების შემდგომ მართლა გავიდათუ არა გ.ინასარიძე სამინისტროს შენობიდან და თუ არ გავიდა, ვისთან და რამიზეზით დარჩა. თუ მართლაც გავიდა სამინისტროდან, შეეძლო თუ არა მასსახლამდე მისვლა.ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მივიჩნევ, რომ პროკურატურამ საქმეარ გამოიძია სრულყოფილად, არ შეკრიბა საკმარისი მტკიცებულებები ლ.ლევიძისბრალის დასამტკიცებლად, რამაც, მიუხედავად საოლქო სასამართლოს განაჩენისა,საბოლოოდ გამოიწვია მის მიერ შედგენილი საბრალდებო დასკვნის უარყოფა დაყველა არსებული ეჭვის ბრალდებულის სასარგებლოდ გადაწყვეტა.ამასთან, სასამართლო უფლებამოსილი იქნებოდა გამოეყენებინა სსსკ-ის 50-ემუხლი და გამოეტანა კერძო დადგენილება სხვა პოლიციელთა მიერ ჩადენილსამართალდარღვევებზე, რომ არა გამოძიების მიერ პრაქტიკულად ,,ჩაფარცხული“გამოძიება. დარღვევებზე, რომელთა შესახებაც სასამართლოს ჩვეულებრივ უნდაგამოეტანა კერძო დადგენილება, არსებობს სხვა სისხლის სამართლის საქმეები.გარდა გ.ინასარიძის თვითმლვლელობამდე მიყვანის საქმისა (#0603941), 2004 წლის15 ოქტომბერს მთაწმინდა-კრწანისის პროკურატურის გამომძიებელმა ვ.ცანავამგამოიტანა დადგენილება სისხლის სამართლის #0604887 საქმიდან (ლ.ლევიძისა დასხვათა მიმართ) სისხლის სამართლის ახალი #0604937 საქმის (დაუდგენელ პირთამიმართ) ცალკე წარმოებად გამოყოფის შესახებ. გამომძიებელმა აღნიშნულიდადგენილება მიიღო იმის გათვალისწინებით, რომ წინასწარ გამოძიებას უკვე51

დადასტურებული ჰქონდა ლ.ლევიძის ბრალი და მის მას უნდა გამოცხადებოდაწინასწარი გამოძიების დამთავრება, ხოლო რაც შეეხება დანარჩენ პოლიციისთანამშრომლებს, პროკურატურას კონკრეტულად არცერთის მიმართ არ ჰქონდაშერაცხული ბრალი.აღნიშნულიდან გამომდინარე, დასრულებულია ლ.ლევიძის ბრალდების საქმისგამოკვლევა, ხოლო, თვით გ.ინასარიძის დაკავებასა და გარდაცვალების ფაქტის დამათზე ჩატარებული გამოძიების (გამოძიებების) კანონიერების გამოსაკვლევადსაჭიროა შესწავლილ იქნას #0603941 და #0604937 სისხლის სამართლის საქმეები.* * *ხშირია შემთხვევები, როცა პროკურატურა არ იწყებს გამოძიებას სახალხოდამცველის აპარატიდან გაგზავნილ მონიტორინგის ოქმების საფუძველზე, სადაცთავისუფლებაშეზღუდული პირები აღნიშნავენ პოლიციისა თუსასჯელაღსრულების ორგანოების თანამშრომლების მიერ მათზე განხორციელებულფიზიკურ თუ ფსიქიკურ ზემოქმედების ფაქტებს. მონიტორინგის ოქმის მიღებისშემდეგ გამომძიებელი თუ პროკურორი ხვდება დაკავებულს (ბრალდებულს),ესაუბრება მას და ადგენს ოქმს, რომელშიც სისხლის სამართლის პასუხისგებაშიმიცემული პირი უარყოფს მის მიმართ ჩადენილ კანონსაწინააღმდეგო ფაქტს.გასათვალისწინებელია, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობა არითვალისწინებს ზეპირ გამოკითხვას - ,,გასაუბრებას“ როგორც საპროცესომოქმედებას. ამდენად, სრულიად შესაძლოა, რომ სისხლის სამართლებრივპასუხისგებაში მიცემულმა პირებმა უარყონ მათზე განხორციელებული წამებისა დაღირსებისშემლახავი მოპყრობის ფაქტები სამართალდამცავი ორგანოების მხრიდანგარკვეული გარიგების სანაცვლოდ. აქედან გამომდინარე, საფრთხე ექმნება წამებისადა ღირსებისშემლახავი მოპყრობის ფაქტების ეფექტური და მიუკერძოებელიგამოძიების ჩატარებას, რასაც ითვალისწინებს როგორც საქართველოსკანონმდებლობა, ისე საქართველოს მიერ რატიფიცირებული საერთაშორისოდოკუმენტები (სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისო პაქტი,წამებისა და სხვა სასტიკი, არაადამიანური ან ღირსების შემლახავი მოპყრობისწინააღმდეგ კონვენცია, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია). ასემაგალითად:2006 წლის 9 აგვისტოს სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლებმა შსს #2 დმი-ის შემოწმებისას ნახეს დაკავებულ იმედა ჭრელაშვილზე არსებული ფიზიკურიდაზიანებები, რაც დაკავებულის განცხადებით, მიაყენეს ისანი-სამგორის რაიონისპირველი განყოფილების თანამშრომლებმა. აღნიშნულის საფუძველზე ქ.თბილისისპროკურორს, საქართველოს გენერალური პროკურატურის ადამიანის უფლებათადაცვის სამმართველოს უფროსს და შსს ადმინისტრაციის ადამიანის უფლებათადაცვისა და მონიტორინგის მთავარი სამმართველოს უფროსს მივმართეთწერილით და თანდართული დოკუმენტაციით, რათა მიეღოთ კანონითგათვალისწინებული ზომები.52

ისანი-სამგორის რაიონული პროკურატურიდან გვეცნობა, რომ ამავე რაიონისპროკურორი გ.კონდახიშვილი ისანი-სამგორის პროკურატურის შენობაში შეხვდაბრალდებულ იმედა ჭრელაშვილს, რომელმაც ზეპირი გამოკითხვისას განაცხადა,რომ დაკავებისას პოლიციის თანამშრომლებს მისთვის ფიზიკური შეურაცხყოფა არმიუყენებიათ და მათ მიმართ პრეტენზია არ ჰქონდა. აღნიშნულიდან გამომდინარე,პოლიციის მუშაკების წინააღმდეგ სისიხლისსამართლებრივი დევნა საქართველოსსსკ-ის 144 1 და 143 2 და 143 1 მუხლებით არ დაწყებულა.6 სექტემბერს იუსტიციის სამინისტროს სად #1 საპყრობილის დირექტორი ლევანმარუაშვილი რამდენიმე პიროვნებასთან ერთად შევიდა ერთ-ერთ საკანში, სადაციმყოფებოდნენ პატიმრები მიხეილ კერესელიძე, ოთარ ბაბოევი, თამაზ შავეშოვი დაგურამ ვაშაკიძე. ლევან მარუაშვილი პატიმრებს დაწესებულების ახალ დირექტორადწარუდგა. მან პატიმრებს მობილური ტელეფონების ჩაბარება მოსთხოვა და თანდაემუქრა, რომ წინააღმდეგ შემთხვევაში სხვადასხვა კანონსაწინააღმდეგო ნივთს„ჩაუდებდა“ და სასჯელს დაუმატებდა. როცა ჩხრეკის შემდეგ საკანში უკანონონივთი არ აღმოჩნდა, ადმინისტრაციის თანამშრომლებმა პატიმრები ცალ-ცალკეგაიყვანეს და ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენეს. პატიმრებს გარეგნულიდათვალიერების შედეგად აღენიშნებოდათ სხეულის დაზიანებები ზურგისა დაფეხის არეში. სახალხო დამცველის წარმომადგენლებმა ახსნა-განმარტებებიჩამოართვეს პატიმრებს და ოქმები შეადგინეს, რაც შემდგომი რეაგირებისათვისგაეგზავნა საქართველოს გენერალური პროკურორის მოადგილეს გიორგილაცაბიძეს, საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს საგამოძიებო დეპარტამენტისუფროსს პავლე კოვზირიძეს და საქართველოს გენერალური პროკურატურისადამიანის უფლებათა სამმართველოს.შემდგომ, პატიმრებს საპყრობილის დირექტორის ოთახში შეხვდნენ და გაესაუბრნენგენერალური პროკურატურის ადამიანის უფლებათა სამმართველოსთანამშრომლები, ა.ნადარეიშვილი და ზ.ბეგიაშვილი. საუბარს ესწრებოდნენსაპყრობილის დირექტორი ლევან მარუაშვილი და მისი მოადგილე, რომელთა იქყოფნაც პატიმრებზე ერთგვარ ზეწოლის საშუალებად აღიქმებოდა და ხელსუშლიდა შესაძლო წამებისა და სხვა სასტიკი, არაადამიანური და დამამცირებელიმოპყრობის ფაქტების ეფექტურ გამოძიებას (აღნიშნულთან დაკავშირებით სახალხოდამცველმა წერილი გაუგზავნა გენერალურ პროკურატურას). ეს ფაქტი სახალხოდამცველის აპარატის მონიტორინგის ჯგუფის წევრებმა შემთხვევით აღმოაჩინეს.კითხვაზე, თუ რა პროცესუალური მოქმედება ხორციელდებოდა და რატომესწრებოდნენ ადმინისტრაციის წარმოდგენლები ამ მოქმედებას, გენერალურიპროკურატურის თანამშრომლებმა უპასუხეს, რომ ოფიციალურად არანაირისაპროცესო მოქმედება არ ხორციელდებოდა და ისინი უბრალოდ „ესაუბრებოდნენ“პატიმრებს 6 სექტემბრის ფაქტთან დაკავშირებით.* * *აღსანიშნავია შემდეგი გარემოებაც: როდესაც პროკურატურა იწყებს გამოძიებასსამართალდამცავი ორგანოების თანამშრომლების მიერ ჩადენილ უკანონოქმედებებთან დაკავშირებით (მომხდარ ფაქტზე), სისხლის სამართლებრივი დევნაკონკრეტულ პირებზე აღარ იწყება, მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს აშკარა53

საფუძველი და, საქმის გარემოებების სრულყოფილად გამოკვლევის შედეგად,ვლინდება პირთა ბრალეულობა დანაშაულის ჩადენაში. ასე მაგალითად:2006 წლის 27 მაისს, დილით, სოფელ აჩაბეთის მკვიდრი 8 ქართველი ახალგაზრდამამაკაცი, ცხინვალის გავლით, ყინწვისში სალოცავად მიდიოდა. ოსმასამართალდამცავებმა საბუთების შემოწმების მიზნით ისინი დააკავეს დაადგილობრივი უშიშროების სამმართველოს შენობაში გადაიყვანეს. დაკავებულებიდაკითხეს და შემდგომ გაუშვეს. ამ ფაქტს ქართული მხრიდან მოჰყვა ყოვლადგაუმართლებელია რეაქცია: თბილისიდან ჩასულმა სპეცრაზმელებმა სხვადასხვაადგილას დააკავეს 40–ზე მეტი ოსი ეროვნების მოქალაქე და ჩაიყვანეს გორისპოლიციაში, სადაც 12 ადამიანს უშუალოდ სპეცრაზმელებმა მძიმე ფიზიკურიშეურაცხყოფა. დაკავებულთაგან ითხოვდნენ ეღიარებინათ, რომ იყვნენ ე.წ.„აპალჩენცები” ან დაესახელებინათ ის „აპალჩენცები”, რომლებსაც იცნობდნენ.დაკავებულებს გახადეს ტანსაცმელი, ზოგს მხოლოდ წელს ზემოთ, ზოგს წელსქვემოთაც, ურტყამდნენ წიხლებს, მუშტებს, პლასტმასის ცარიელ ბოთლებს, სველპირსახოცს, რომლის ერთი ბოლო განასკვული იყო. ერთ–ერთ დაკავებულს,ედუარდ თედაევს კი პისტოლეტით გაუტეხეს თავი. აგინებდნენ უშვერისიტყვებით. ცემა დაახლოებით ნახევარი საათიდან ერთი საათამდე გრძელდებოდა;გორის პოლიციის შენობაში მომხდარ წამების ფაქტთან დაკავშირებით, სახალხოდამცველმა რეკომენდაციით მიმართა გენერალურ პროკურორს წინასწარიგამოძიების დაწყების მოთხოვნით. შიდა ქართლის საოლქო პროკურატურაშიდაიწყო წინასწარი გამოძიება განზრახ უკანონო დაკავების ფაქტზე, თუმცა სისხლისსამართლებრივ პასუხისგებაში არცერთი პირი არ მიუციათ.* * *სახალხო დამცველს დახმარებისათვის მომართავენ სისხლის სამართლის საქმეზედაზარალებულად ცნობილი პირები, რომლებიც უკმაყოფილებას გამოთქვამენპროკურატურის მხრიდან დანაშაულში ბრალდებულ პირებთან საპროცესოშეთანხმების დადების თაობაზე. კერძოდ, საპროცესო შეთანხმების გაფორმებისას არხდება საჯარო ინტერესის, ქმედების მართლწინააღმდეგობისა და ბრალეულობისხარისხის გათვალისწინება და მძიმე დანაშაულის ჩამდენ პირებთან პროკურატურამიდის გარიგებაზე (მაშინ როცა, დამნაშავეების მიმართ გამოცხადებულია„ნულოვანი ტოლერანტობა“).მაგალითად: მ/წ 28 ივლისს თბილისის საქალაქო სასამართლომ დაამტკიცასასჯელზე საპროცესო შეთანხმება, რომელიც დადებული იყო პროკურორსა დაგანსასჯელებს, ა. და ს. მატინიანებს, შორის. მათ ბრალი ედებოდათ მძიმედანაშაულში, როგორიცაა ჯანმრთელობის დაზიანება სასიკვდილო შედეგით.სასჯელის სახით მათ შეეფარდათ 3 წელი, საიდანაც 1 წელი შეეფარდათთავისუფლების აღკვეთა, ხოლო 2 წელი შეეცვალათ პირობით გამოსაცდელივადით. საპროცესო შეთანხმების დამტკიცებით მოსამართლემ დაარღვია სსკ-ის 50-ემუხლის მე-5 ნაწილი (პირობით მსჯავრად შეიძლება ჩაითვალოს დანიშნულისასჯელის ერთი მესამედი, ვინაიდან მატინიანებს ჩადენილი ჰქონდათ მძიმედანაშაული, მოსამართლე უფლებამოსილი არ იყო, შეფარდებული სასჯელიდან 254

წელი შეეცვალა პირობით, გამოსაცდელი ვადით). აღნიშნულ ფაქტზე სახალხოდამცველმა წინადადებით მიმართა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს, ემსჯელამოსამართლის ქმედების კანონიერებასთან დაკავშირებით, საიდანაც გვეცნობა, რომსაქმეზე დაწყებულია წარმოება.* * *ხშირად პროკურატურა ნებისმიერი კატეგორიის დანაშაულზე სასამართლოსმიმართავს შუამდგომლობით ა/ღონისძიების სახით პატიმრობის გამოყენებაზე.მართალია, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი ითვალისწინებსდაპატიმრებას იმ დანაშაულისათვის, რომლისთვისაც კანონით დადგენილიათავისუფლების აღკვეთა 2 წლით ან მეტი ვადით, მაგრამ თუ დანაშაულიმომეტებული საზოგადოებრივი საშიშროების შემცველი არაა და დაპატიმრებამშეიძლება გამოიწვიოს ბრალდებულის ჯანმრთელობისათვის მძიმე შედეგი, არ არისაუცილებელი, რომ პროკურატურამ მოითხოვოს დაპატიმრება, როგორც აღკვეთისღონისძიება. ასე მაგალითად:2006 წლის 20 თებერვალს თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლისსაქმეთა კოლეგიის მოსამართლის ბრძანებით, ბრალდებულ მ.ჯ-ს აღკვეთისღონისძიების სახით შეეფარდა 2 თვიანი პატიმრობა სისხლის სამართლის კოდექსის180-ე მუხლის (თაღლითობა) მეორე და მე-3 ნაწილით გათვალისწინებულიდანაშაულის ჩადენისათვის. მ.ჯ. დაავადებული იყო სიმსივნით. ქალთა დაარასრულწლოვანთა #5 საერთო და საპყრობილის რეჟიმის დაწესებულებაში მასგაურთულდა ჯანმრთელობის მდგომარეობა და საჭიროებდა გადაუდებელსტაციონალურ მკურნალობას. 2006 წლის 16 აგვისტოს იგი გადაიყვანესონკოლოგიურ საავადმყოფოში, სადაც ჩაუტარდა ოპერაცია, თუმცა 2 დღის შემდეგმ.ჯ. გარდაიცვალა.უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ დანაშაულში ბრალდებულ პოლიციის თანამშრომელთამიმართ პროკურატურა იჩენს ლოიალობას და მძიმე დანაშაულის შემთხვევაშიც კი,სასამართლოში შედის შუამდგომლობით პოლიციელთა მიმართ არასაპატიმროა/ღონისძიების მოთხოვნით. ასე მაგალითად:მოქალაქე ა.ოგანესიანმა მომართა სახალხო დამცველს და მიუთითებდა ისანი-სამგორის შს სამმართველოს მე-7 განყოფილების თანამშრომლების მიერ მის მიმართგანხორციელებულ ძალადობაზე (ცემა-წამება). აღნიშნულზე სახალხო დამცველისაპარატმა არაერთხელ მიმართა ქ.თბილისის პროკურატურას. პროკურატურიდანგვეცნობა, რომ პოლიციის ორი თანამშრომელი მიეცა სისხლის სამართლებრივპასუხისგებაში სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტების ბრალდებით,თუმცა ა/ღონისძიების სახით მათ შეეფარდათ გირაო.პროკურატურასთან და ზოგადად გამოძიებასთან დაკავშირებით, აღსანიშნავიაისეთი პრობლემური საკითხი, როგორიცაა სისხლის სამართლის საპროცესონორმების არასწორი განმარტება და პრაქტიკაში გამოყენება. სამართლის ნორმათაგანმარტება რთული და წინააღმდეგობრივი პროცესია, თუმცა ამ შემთხვევაში დიდი55

მნიშვნელობა ენიჭება საგამოძიებო პრაქტიკას, რომელიც უნდა ჩამოყალიბდესპროცესის მონაწილეთა უფლებების დაცვის მიმართულებით, მით უმეტეს, როცასისხლის სამართლის პროცესის ერთ-ერთი ამოცანაა დაიცვას მხარეთა უფლებები.მაგალითად, წინასწარი გამოძიების მიმდინარეობისას დაცვის მხარეს არ ეძლევასაშუალება, მიიღოს ისეთი მნიშვნელოვანი მტკიცებულების ასლი, როგორიცააექსპერტიზის დასკვნა. დაცვის მხარე იძულებულია ხელით გადაიწეროს დასკვნისშინაარსი. მიუხედავად იმისა, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 366-ემუხლი ადგენს მხარის უფლებას გაეცნოს და მიიღოს ექსპერტის დასკვნა, მათექმნებათ პრობლემები ამასთან დაკავშირებით. დასკვნის გაცნობა თავისთავადგულისხმობს მისი ასლის მიღებასაც, ვინაიდან ასლის მიღება წარმოადგენსმხოლოდ და მხოლოდ ტექნიკურ საშუალებას.56

ფინანსური პოლიციასაქართველოს სახალხო დამცველს არაერთმა მოქალაქემ მომართა ფინანსურიპოლიციის უკანონო ქმედებებთან დაკავშირებით. ეს ეხება როგორც ეჭვმიტანილთადაკავებისას გამოყენებულ არაადეკვატურ ძალას (ცემა, იარაღის გამოყენება), ისესისხლის სამართლის საქმეზე გამოძიების დროს მოქალაქეთა უფლებებისხელყოფას.ადამიანის უფლებათა დარღვევის მხრივ გამოირჩევა ფინანსური პოლიციის შიდაქართლის სამმართველო. მოქალაქეები ხშირად მიუთითებენ თავად სამმართველოსუფროსზე, ზურაბ არსოშვილზე, როგორც მოძალადეზე:ნიკოლოზ ფოსურის საქმეა/წ 17 ივლისს საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლებმა შიდაქართლის შს სამხარეო სამმართველოს დროებით მოთავსების იზოლატორშიმოინახულეს დაკავებული ნიკოლოზ ფოსური, რომელსაც აღენიშნებოდა ფიზიკურიდაზიანებები სახის, ზურგისა და ქვემო კიდურების არეში, მას შემდგომ დაუდგინდატვინის შერყევა.ნიკოლოზ ფოსურმა განაცხადა, რომ მის საცხოვრებელ სახლში, გორის რაიონისსოფელ ფლავში, მივიდნენ ფინანსური პოლიციის თაბამშრომლები, რომლებმაცფიზიკურ შეურაცხყოფა მიაყენეს აყენებდნენ მის დედას, დასა და ფეხმძიმემეუღლეს, რომელიც წააქციეს. ნ.ფოსური მივიდა მეუღლის მისაშველებლად, მაგრამფინანსური პოლიციის თანამშრომლებმა ის შეაკავეს და დაუწყეს ცემა, დაადესბორკილები და უფრო სასტიკად გააგრძელეს მისი ცემა.შემდგომ ის წაიყვანეს ფინანსური პოლიციის შიდა ქართლის სამმართველოში,ავტონამქანაში კვლავ გრძელდებოდა მისი ფიზიკური და სიტყვიერი შეურაცხყოფა.როდესაც ნ.ფოსური ეკითხებოდა მათ, თუ რა იყო მისი დაკავების მიზეზი,ფინანსური პოლიციის თანამშრომლები არ პასუხობდნენ და აგრძელებდნენფიზიკურ ძალადობას. ის შეიყვანეს სამმართველოს უფროსის ზურაბ არსოშვილისკაბინეტში. ამ უკანასკნელმა შესთავაზა, დაესახელებინა კონტრაბანდისტებისვინაობა, რის სანაცვლოდ დაჰპირდა გათავისუფლებას, წინააღმდეგ შემთხვევაში,დაიწყებდნენ მის მიმართ გამოძიებას მძიმე მუხლით. როდესაც ნ.ფოსურმა უარიგანაცხადა შეთავაზებულ წინადადებაზე, იგი ჩაიყვანეს ქვედა სართულზე,ბორკილებით მიაბეს გათბობის რადიატორს და ამ მდგომარეობაში ამყოფესდაახლოებით ორი საათი. ამ პერიოდში მასთან მივიდა ერთ-ერთი პოლიციელი,გახადა სისხლში ამოსვრილი მაისური და მისცა სხვა მაისური. შემდგომ ნ.ფოსურიგადაიყვანეს დროებითი მოთავსების იზოლატორში როგორც ეჭვმიტანილიკონტრაბანდული სიგარეტის შეძენა-შენახვაში, თუმცა შემთხვევის თვითმხილველიმეზობლები აცხადებენ, რომ ნიკოლოზ ფოსურს არ ჰქონია სახლშიკონტრაბანდული სიგარეტი და თავად ფინანსური პოლიციის თანამშრომლებიცდილობდნენ, ჩაედოთ სიგარეტი ფოსურის სახლში, რისი საშალებაც არ მისცეს.57

ნიკოლოზ ფოსურმა ასევე აღნიშნა, რომ მისი დაკავების დროს შემთხვევისადგილზე იმყოფებოდა ფინანსური პოლიციის შიდა ქართლის სამმართველოსუფროსი ზურაბ არსოშვილი, რომელმაც ცეცხლსასროლი იარაღი ჩაარტყა თავში დააიძულა, ჩამჯდარიყო მანქანაში.სახალხო დამცველმა სათანადო მასალები გადააგზავნა გენერალურპროკურატურაში გამოძიების დასაწყებად. გამოძიება დაიწყო, თუმცა სისხლისსამართლებრივ პასუხისგებაში ჯერჯერობით არავინ მიეცა.ფინანსური პოლიციის მიერ ჩადენილ სხვა მსგავს უკანონო ქმედებების შესახებაცმიმართა სახალხო დამცვემა პროკურატურას, თუმცა ფინანსური პოლიციისარცერთი თანამშრომელი არ დასჯილა. უფრო მეტიც, მიღებული ინფორმაციისთანახმად, 2005-2006 წლებში ფინანსური პოლიციის არცერთ თანამშრომელსადამიანის უფლებათა დარღვევის ფაქტზე არ დაჰკისრებია დისციპლინურისახდელი.აღნიშნულიდან გამომდინარე, შეიძლება დავასკვნათ, რომ დაუსჯელობისსინდრომი განაპირობებს ფინანსური პოლიციის მიერ უკანონო ქმედებების ჩადენას.ფინანსური პოლიციის სპეცრაზმის ოპერაცია2006 წლის 17 თებერვალს გორის რაიონის სოფელ დირბში ფინანსური პოლიციისსპეცრაზმმა დააკავა გივი მაზნიაშვილი, ლევან ტეტენაშვილი, თეიმურაზქუთათელაძე, მამუკა მუშკიაშვილი, ზურაბ კარენიძე, ზაურ ლაზარაშვილი, ვალერიტეტუნაშვილი, ვალერი თეთრუაშვილი, ნიკოლოზ გულიაშვილი და ტრისტანმუშკიაშვილი. მიუხედავად იმისა, რომ მათ არანაირი წინააღმდეგობა არ გაუწევიათსპეც-დანიშნულების რაზმისთვის, ისინი სასტიკად სცემეს (იარაღის კონდახებითურტყამდნენ თავისა და სახის არეში). მათ წარედგინათ ბრალდება სსკ-ის მე-200(მარკირებას დაქვემდებარებული აქციზური საქონლის აქციზური მარკის გარეშეგამოშვება, შენახვა, რეალიზაცია ან გადაზიდვა) და 353-ე მუხლებით(წინააღმდეგობა, მუქარა ან ძალადობა საზოგადოებრივი წესრიგის დამცველის ანხელისუფლების სხვა წარმომადგენლის მიმართ).ფინანსური პოლიციის სპეცრაზმის წევრების მიერ დაკავებულთა მიმართმიყენებული ფიზიკური დაზიანებების ხარისხიდან გამომდინარე, გაჩნდასაფუძვლიანი ეჭვი, რომ მათ გადააჭარბეს თავიანთ უფლებამოსილებას.განსაკუთრებით გაურთულდა ჯანმრთელობის მდგომარეობა ტრისტანმუშკიაშვილს, მას მხედველობა ცალ თვალში (ცემის შედეგად) მნიშვნელოვნადდაუქვეითდა.საქართველოს სახალხო დამცველმა მიმართა საქართველოს გენერალურპროკურატურას, რომ შეესწავლათ ზემოაღნიშნული საკითხი, ასევე გამოძიების58

დამთავრებამდე უფლებამოსილება შეჩერებოდათპასუხისმგებელ პირებს.ზემოხსენებულ ოპერაციაზეგენერალური პროკურატურიდან გვეცნობა, რომ საქმეზე დაკითხულია მოწმეები დადაზარალებულები, ჩატარდა სასამართლო-სამედიცინო ექსპერტიზები (მსუბუქიხარისხის დაზიანება დაფიქსირდა), მაგრამ ვინაიდან სპეცრაზმელები იყვნენნიღბებში, დღემდე არ დამდგარა კონკრეტული პირის სისხლისსამართლებრივიპასუხისმგებლობის საკითხი.ჩვენს წინა მოხსენებაში ჩვენ დავაყენეთ რეკომენდაცია, რომ სხვადასხვა უწყებებისსპეცრაზმების მიერ ნიღბების ტარება მკაფიო ამოსაცნობი ნიშნების გარეშე აძნელებსამ პირების მიერ ჩადენილი სამართალდარღვევების გამოძიებას და ეს პრაქტიკაუნდა შეიცვალოს.დავით ნასყიდაშვილის საქმე2006 წლის 20 მაისს დავით ნასყიდაშვილს და ივანე ვაშაკიძეს ამ უკანასკნელისკუთვნილი ,,გაზელის“ ტიპის ავტომანქანით გორის რაიონის სოფელ ტირძნისიდანბათუმის მიმართულებით სარეალიზაციოდ გადაჰქონდათ ვაშლი. დაბა სურამთანისინი იძულების წესით გააჩერეს უცნობმა პირებმა (გაეცნენ როგორც პოლიციისთანამშრომლები, თუმცა არც ფორმა ეცვათ და არც მათ მანქანას ჰქონდა პოლიციისნიშანი). დ.ნასყიდაშვილი დაუსხლტა თავდამსხმელებს, ხოლო ივანე ვაშაკიძემოკლული იქნა თავში ბლაგვი საგნის ჩარტყმით.შემდგომ, როცა დ.ნასყიდაშვილი დაბრუნდა შემთხვევის ადგილას, პოლიციისთანამშრომლებმა ის წაიყვანეს ხაშურის პოლიციაში, სადაც უთხრეს, რომდაკავებული ჰყავდათ ი.ვაშაკიძის მკვლელობაში ეჭვმიტანილი ფინანსურიპოლიციის თანამშრომლები და ჰკითხეს შეძლებდა თუ არა მათ ამოცნობას. მანგანაცხადა, რომ ამოცნობას შეძლებდა. მიუხედავად ამისა, აღნიშნული პიროვნებებიდ.ნასყიდაშვილს არ წარუდგინეს ამოსაცნობად და განუცხადეს, რომ მკვლელი ისიყო. თუმცა მკვლელობის ბრალდება დ.ნასყიდაშვილს არ წაყენებია.შიდა ქართლის ფინანსური პოლიციის უფროსმა ზ.არსოშვილმა განაცხადა რომფინანსური პოლიციის სამი თანამშრომელი შემთხვევით შეესწრო დაყაჩაღებისფაქტს.მოკლულ ი.ვაშაკიძის ოჯახი მკვლელობაში ადანაშაულებენ ფინანსური პოლიციისთანამშრომლებს, მიუთითებენ რომ თუ ადგილი ჰქონდა ყაჩაღობას, მაშინყაჩაღობისთვის ხელსაყრელი ადგილი იქნებოდა გზის ის მონაკვეთი, რაცავტომობილმა გაიარა სოფელ ტირძნისიდან ცენტრალურ მაგისტრალამდე (გზაგადის მინდვრებზე და საავტომობილო მიმოსვლა ნაკლებია) და არა ცენტრალურიგზა.ი.ვაშაკიძის მკვლელობის საქმე დღემდე გაუხსნელია.59

* * *აღსანიშნავია ასევე ფინანსური პოლიციის საგამოძიებო სამსახურის მიერ სისხლისსამართლის საქმის გამოძიებისას ადამიანის უფლებათა ხელყოფის ფაქტები. ესეხება სატვირთო ავტომობილების მძღოლებს და მათ დალუქულ მანქანებს. კერძოდ,როდესაც იწყება გამოძიება კონტრაბანდის საქმესთან დაკავშირებით, ხდებაროგორც კონტრაბანდული საქონლის, ისე სატვირთო ავტომანქანების ამოღება,რომლებშიც განთავსებულია ეს საქონელი. შემდეგ ინიშნება სასაქონლოექსპერტიზა, რომელიც ჭიანურდება 5-6 თვის განმავლობაში (გაურკვეველია რამიზეზით). ამ პერიოდის მანძილზე ავტომანქანები გაჩერებულია ტერმინალში,მძღოლები კი, რომელთაც არანაირი კავშირი არა აქვთ დანაშაულთან და მათიოჯახები, რომელთა შემოსავლის წყარო მხოლოდ ეს სატვირთო ავტომანქანებია,რჩებიან საარსებო წყაროს გარეშე და განიცდიან უკიდურეს მატერიალურგაჭირვებას.აღნიშნულთან დაკავშირებით, სახალხო დამცველმა რეკომენდაციით მიმართაგენერალურ პროკურატურას, როგორც გამოძიების საპროცესო ხელმძღვანელს, რათაფინანსური პოლიციის საგამოძიებო დეპარტამენტის მიერ დროულად მოხდესსაგამოძიებო მოქმედებების ჩატარება და ავტომანქანების მესაკუთრეთათვისდაბრუნება, თუმცა რეკომენდაცია არ იქნა გაზიარებული და მსგავს ქმედებებისრეციდივს მაინც აქვს ადგილი.60

შინაგან საქმეთა სამინისტროსაქართველოს პოლიციის სისტემის რეფორმირების მუხედავად, აშკარააპოლიციელთა მხრიდან ადამიანის უფლებების დარღვევის ფაქტები.საქართველოს კანონი „პოლიციის შესახებ“ განსაზღვრავს პოლიციის საქმიანობისპრინციპებს. კერძოდ, კანონის მე-4 მუხლის თანახმად, „პოლიციის საქმიანობაემყარება კანონიერების, პიროვნების პატივისა და ღირსების დაცვის, სოციალურისამართლიანობის, ჰუმანიზმისა და საქვეყნოობის პრინციპებს“. პოლიცია მოვალეა,თანაბრად პატივი სცეს და დაიცვას პიროვნების უფლებები და თავისუფლებებიყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე.სამწუხაროდ, ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენების ანალიზი ნათელყოფსპოლიციელთა მხრიდან ზემოაღნიშნული პრინციპების დარღვევას სამსახურებრივიმოვალეობის განხორციელების დროს, რაც გამოიხატება ძალის გადაჭარბებულადგამოყენებასა და დაკავებულების ფიზიკურ და სიტყვიერ შეურაცხყოფაში, იარაღისადა ნარკოტიკული ნივთიერებების ჩადებაში. სამართალდამცველთა საქმიანობაზეუარყოფითად მოქმედებს პოლიციელთა ეთიკის კოდექსის არარსებობაც. ევროპიცსაბჭოს წამების საწინააღმდეგო კომიტეტი ჯერ კიდევ 2003 წელს საქართველოშივიზიტისას საუბრობდა პოლიციელთა ეთიკის კოდექსის აუცილებლობაზე, რომლისშექმნისას გათვალისწინებული უნდა იყოს პოლიციელთა ეთიკის ევროპისკოდექსში დადგენილი სტანდარტები. ამჟამად ეთიკის კოდექსის პროექტიგაგზავნილია საერთაშორისო ორგანიზაციებში ექსპერტიზისათვის და შინაგანსაქმეთა სამინისტროს წარმომადგენლების განცხადებით, მას უახლოეს მომავალშიმიიღებენ.განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს ცეცხლსასროლი იარაღისარაადეკვატურ გამოყენებას, რაც უშუალოდ უკავშირდება ადამიანის სიცოცხლისადა ჯანმრთელობის უფლებას. კანონი პოლიციელს ანიჭებს იარაღის გამოყენებისუფლებას მხოლოდ უკიდურესი ღონისძიების სახით, ამ დროს მათ უნდა დაიცვანპროპორციულობისა და უკიდურესი აუცილებლობის პრინციპები. უკიდურესიაუცილებლობის პრინციპი განმარტებულია, როგორც ცეცხლსასროლი იარაღისგამოყენება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ყველა სხვა საშუალება უშედეგოაღმოჩნდება ან მათი გამოყენებით სასურველი შედეგი ვერ მიიღწევა.პოლიციის მიერ ძალის გამოყენების შედეგად, 2005 წელსა და 2006 წლის პირველნახევარში დაღუპულია 33 დასაკავებელი პირი. მათ შორის, 2005 წელს 22 პირი,ხოლო მიმდინარე წლის 2 მაისამდე – 11. ორ მაისს თბილისში ჩატარებულისპეცოპერაციის შემდეგ პოლიციის ოპერაციების შედეგად დაღუპულთა რიცხვმამკვეთრად იკლო.სამართალდამცავებისათვის შეიარაღებული წინააღმდეგობის გაწევის შედეგად 2006წელს დაიღუპა შინაგან საქმეთა სამინიტროს 10 თანამშრომელი. სტატისტიკურიინფორმაციის თანახმად, 2004 წლიდან იკლო დაღუპულ თანამშრომელთა რიცხვმა.კერძოდ: 2004 წელს პოლიციის ოპერაციების დროს შსს 28 თანამშრომელი დაიღუპა,ხოლო 2005 წელს კი – 21.61

2 მაისის თბილისის სპეცოპერაციაპოლიციელთა მხრიდან ძალის არაადეკვატური გამოყენების მაგალითია 2 მაისსჩატარებული სპეცოპერაცია თბილისის ცენტრში სანაპიროს ქუჩაზე. კერძოდ,ქ.თბილისში, მტკვრის მარჯვენა სანაპიროზე, ჩოგბურთის კორტების მიმდებარეტერიტორიაზე, 2006 წლის 2 მაისს პოლიციის მიერ ჩატარებული სპეცოპერაციისდროს, პოლიციელების მიერ ავტომანქანა „ბმვ“-ს მიმართულებით გახსნილი იქნაინტენსიური ცეცხლი, რომლის შედეგადაც მანქანაში მსხდომი სამიახალგაზრდიდან ერთ-ერთი, ბონდო ფუთურიძე მძიმედ დაიჭრა, ხოლოალექსანდრე ხუბულური და ზურაბ ვაზაგაშვილი ადგილზე დაიღუპნენ.ქ.თბილისის პროკურატურამ გამოძიება დაიწყო სისხლის სამართლის კოდექსის114-ე მუხლით (მკვლელობა დამნაშავის შეპყრობის აუცილებელი ზომისგადაცილებით).სპეცოპერაცია ჩატარდა კორტებთან, ხალმხრავალ ადგილას, რაც „პოლიციისშესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის მე-7 ნაწილით აკრძალულია.ა/წ 23 მაისს, ადვოკატმა გ.მოსიაშვილმა გამომძიებლის წინაშე დააყენაშუამდგომლობა სისხლის სამართლის საქმეზე ზ.ვაზაგაშვილის დედის, ც.შანავასდაზარალებულის უფლებამონაცვლედ ცნობის შესახებ. ა/წ 25 მაისისდადგენილებით გამომძიებელმა ვ.ლაცუზბაიამ და შემდეგ ქ.თბილისისპროკურატურის საგამოძიებო ნაწილის პროკურორმა ი.იმერლიშვილმა არდააკმაყოფილეს შუამდგომლობა და მიუთითეს, რომ არ არსებობდა სისხლისსამართლის კოდექსის 68-ე მუხლით გათვალისწინებული საფუძვლები, რადგანგამოძიების პროცესში ტარდებოდა მთელი რიგი საგამოძიებო მოქმედებები დადანიშნული იყო სხვადასხვა სახის ექსპერტიზები, რომელთა შეფასებისასდადგინდებოდა, ჰქონდა თუ არა დანაშაულის ჩადენას ადგილი პოლიციელთამხრიდან.საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 68-ე მუხლისმიხედვით, დაზარალებული არის სახელმწიფო, იურიდიული ან ფიზიკურიპირი, რომელსაც მორალური, ფიზიკური ან ქონებრივი ზიანი მიადგაუშუალოდ დანაშაულის ჩადენის შედეგად. ვინაიდან გამოძიება მიმდინარეობსპოლიციის მუშაკების მიერ დამნაშავის შეპყრობისათვის აუცილებელი ზომისგადაცილებით მკვლელობის ფაქტზე, დანაშაული გათვალისწინებულისაქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 114-ე მუხლით, მიზანშეწონილადმიგვაჩნდა სისხლის სამართლის საქმეში გარდაცვლილის დედის ციალა შანავასდაზარალებულის სტატუსით მონაწილეობა, ისევე, როგორც ეს ხორციელდებასხვა სახის დანაშაულების შედეგად დაზარალებულებზე. აღნიშნულთანდაკავშირებით რეკომენდაციით მივმართე გენერალურ პროკურორს,დაზარალებულად ეცნო ქ-ნი ც.შანავა. 2006 წლის 7 ივლისს დაზარალებულისუფლებამონაცვლედ ცნობილ იქნა ზ.ვაზაგაშვილის დედა ციალა შანავა.62

მ/წ 20 სექტემბერს, სახალხო დამცველს განცხადებით მომართეს ადვოკატებმა ირმაჭკადუამ და მალხაზ ჯანგირაშვილმა დაზარალებულის უფლებამონაცვლისსაპროცესო უფლების შეზღუდვასთან დაკავშირებით, კერძოდ, გამომძიებელივ.ლაცუზბაია დაზარალებულის უფლებამონაცვლეს უარს ეუბნებოდა ექპერტიზისდასკვნების ასლების გადაცემაზე და მგლოვიარე დედას იძულებულს ხდიდა,ხელით გადაეწერა მისი შვილის ტანსაცმელზე და სხეულზე ჩატარებულიექსპერტიზის დასკვნები.საქართველოს სიხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 366-ე მუხლის პირველინაწილის „ზ“ ქვეპუნქტის თანახმად, ექსპერტიზის დანიშვნისა და ჩატარების დროსეჭვმიტანილს, ბრალდებულს ან დაზარალებულს ან მის წარმომადგენელს უფლებააქვს: გაეცნოს ექსპერტიზის დასკვნებს, მისი მიღებიდან არა უგვიანეს 10 დღისშემდეგ აღძრას შუამდგომლობა დამატებითი ან განმეორებითი ექსპერტიზისჩატარების თაობაზე. მიმაჩნია, რომ ექსპერტის დასკვნის გაცნობა თავისთავადგულისხმობს მისი ასლის მიღებასაც, ვინაიდან ასლების გადაღება ამ შემთხვევაშიწარმოადგენს მხოლოდ და მხოლოდ ტექნიკურ საშუალებას და ყოვლადგაუმართლებელია შვილმკვდარი დედის გაწვალება.2006 წლის 21 სექტემბერს რეკომენდაციით მივმართე ქ.თბილისის პროკურორს,უზრუნველყო ექსპერტიზის დასკვნების ასლების სახით მიღება, რაც არ იქნაგაზიარებული.შესაბამისად, გამოძიების მხრიდან დაზარალებულის უფლებამონაცვლისთვისასეთი სახით დაბრკოლებების შექმნა ეჭვს ბადებს, გამოძიების მიერ სისხლისსამართლის პროცესის ამოცანის - დაიცვას დაზარალებულის უფლებები დათავისუფლებები - უგულებელყოფაზე. სსსკ-ის 44-ე მუხლის შესაბამისად,ბრალდების მხარეს წარმოადგენს პროკურორი, აგრეთვე დაზარალებული, თუმცაამას ვერ ვიტყვით მოცემულ საქმეზე, რადგან გამოძიება ყოველმხრივ შეეცადა არჩაეხედა საქმეში ც.შანავას და არ ეცნო იგი დაზარალებულის უფლებამონაცვლედ,არ მისცა ექსპერტიზის დასკვნების ასლი, რაც კიდევ უფრო აძლიერებს ეჭვსგამოძიების არაობიექტურობაზე. მიუხედავად ადვოკატების არაერთიშუამდგომლობისა, ყოველივე ამის შემდეგ გამომძიებელი ვ.ლაცუზბაიას აცილებაზეპროკურატურის მხრიდან მათ უარი მიიღეს.მართალია გამოძიება დაიწყო სისხლის სამართლის კოდექსის 114-ე მუხლით(მკვლელობა დამნაშავის შეპყრობის აუცილებელი ზომის გადაცილებით), მაგრამსისხლისსამართლებრივი დევნა კონკრეტული პოლიციელების მიმართ არდაწყებულა. საგულისხმოა ის ფაქტი, რომ ექსპერტიზის დასკვნები რამოდენიმეთვეა გამოძიებას აქვს, მაგრამ ჯერჯერობით კანონშესაბამისი გადაწყვეტილება არმიღებულა და ფაქტზე გამოძიება გრძელდება, თუმცა ნაკლებად სავარაუდოამომხდარზე დადგეს პოლიციის თანამშრომელთა სისხლის სამართლებრივიპასუხისმგებლობის საკითხი. ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართლისმიხედვით, სახელმწიფო ვალდებულია, ეფექტურად გამოიძიოს პოლიციის მხრიდანძალის გამოყენების შედეგად გარდაცვალებით დასრულებული თითოეულიშემთხვევა და პასუხი გასცეს ყველა კითხვას, მითუმეტეს კონკრეტულ საქმეზესაკმაოდ ბევრი კითხვა დაგროვდა, კერძოდ:63

1. სპეცოპერაციის დღეს სხვადასხვა ვერსია გავრცელდა შინაგან საქმეთასამინისტროს მაღალჩინოსნების მხრიდან, პირველი - რომ კორტებისმიმდებარე ტერიტორიაზე ხორციელდებოდა ჩასაფრება, ხოლო მეორე,თითქოს პოლიცია ახორციელებდა თვალთვალს და თვალყურს ადევნებდაე.წ. „დანაშაულებრივი ჯგუფის“ გადაადგილებას. ორივე შემთხვევაში ისმისკითხვა - მაინცდამაინც კორტებთან, ხალმხრავალ ადგილას რატომგანხორციელდა სპეცოპერაცია? („პოლიციის შესახებ“ საქართველოს კანონისმე-13 მუხლის მე-7 ნაწილი კრძალავს ცეცხლსასროლი იარაღის ისეთადგილებში გამოყენებას, სადაც შესაძლოა სხვა პირთა დაშავება...).2. შსს-ს ვერსიით, მათ ჰქონდათ ინფორმაცია ყაჩაღობის მომზადების ფაქტზედა მისი განხორციელების ადგილზე, მაშინ რატომ არ განხორციელდაჩასაფრება დანაშაულის შესაძლო ჩადენის ადგილას?3. შსს აცხადებდა, რომ პოლიცია თვალთვალს ახორციელებდა და ჰქონდასატელეფონო ჩანაწერები „დანაშაულებრივი ჯგუფის“ შეხვედრის ადგილზედა მარშრუტზე, მაშინ რატომ არ მოხდა მათი ცალ-ცალკე აყვანა, თუნდაცმანქანაში ჩასხდომის დროს?4. შსს-ს ინფორმაციით, სპეცოპერაციისას დაღუპულები ეჭვმიტანილები იყვნენლომბარდის გაძარცვაში, მაშინ რატომ არ მოხდა მანამდე მათი დაკავებაძარცვის ფაქტზე? (აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ სისხლის სამართლის საქმე არარსებობს, სადაც დაღუპული პირები ეჭვმიტანილად არიან ცნობილი).5. სპეცოპერაციის დასრულებისთანავე შსს-ს და სხვა მაღალჩინოსნებმასაჯაროდ დადებითად შეაფასეს სპეცოპერაცია, რასაც შეიძლება ხელიშეუშალოს შემდგომი გამოძიების ობიექტურობას.მიმაჩნია, რომ აღნიშნული სპეცოპერაცია უნდა შეფასდეს მინიმუმ როგორცარაკვალიფიციურად, წარუმატებლად და დაუდევრად ჩატარებული, რასაც ორიადამიანის დაღუპვა მოჰყვა და საფრთხე შეექმნა მრავალი ადამიანის სიცოცხლეს დაჯანმრთელობას, ვინაიდან, დილის დაახლოებით 10 საათი ეს ის დროა, როდესაცკორტების მიმდებარე ტერიტორიაზე ხალმრავლობაა. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ იქშუქნიშანია და სპეცოპერაციის დაწყების დროს ავტომანქანების მოძრაობაშეჩერებული იყო. ამ დროს მიდიან ბავშვები კორტებზე სავარჯიშოდ (პოლიციელთასამიზნის უკან ჩოგბურთის მოედანია, სადაც უამინდობის გამო შემთხვევით ართამაშობდნენ ბაშვები).აუცილებელია, რომ პოლიციის მხრიდან გადაჭარბებული ძალის გამოყენებისფაქტზე გამოძიება ჩატარდეს მიუკერძოებელად, დამოუკიდებლად დაკომპეტენტური ადამიანების მიერ.მხედველობაშია მისაღები ის გარემოებაც, რომ “პოლიციის შესახებ” საქართველოსკანონის მე-3 თავი, რომელიც არეგულირებს ძალისა და ცეცხლსასროლი იარაღისგამოყენების უფლებას, არის ზოგადი ხასიათის, იგი საჭიროებს დეტალიზებას64

ძალის გამოყენების პროპორციულობისა და უკიდურესი აუცილებლობისპრინციპების გათვალისწინებით.შს სამინისტროს გენერალური ინსპექციის სპეცოპერაციასარფის საბაჟოზერაც შეეხება პოლიციის თანამშრომლების მიერ დაკავებულების ცემის ფაქტებს, არისშემთხვევები, როცა თავად შსს-ს მაღალი თანამდებობის პირები ამეტებენ თავიანთუფლებამოსილებას და ფიზიკურ შეურაცხყოფას აყენებენ დაკავებულებს. 2006წლის 8 თებერვალს სარფის საბაჟოსთან შს სამინისტროს გენერალური ინსპექციისდასავლეთის სამმართველოს ხელმძღვანელის, დავით მინდიაშვილის მიერჩატარდა სპეცოპერაცია, რომლის დროსაც დააკავეს ოთხი მესაზღვრე - ქონდარიძე,მიქელაძე, თავართქილაძე და დვალაძე. დაკავებულებს შს სამინისტროსთანამშრომლებმა მიაყენეს ფიზიკური შეურაცხყოფა, მიუხედავად იმისა, რომ მათარანაირი წინააღმდეგობა არ გაუწევიათ. დაკავებულები უშუალოდ მიუთითებდნენშსს-ს გენერალური ინსპექციის დასავლეთის სამმართველოს ხელმძღვანელზედავით მინდიაშვილზე.ზემოაღნიშნულზე საქართველოს სახალხო დამცველმა, წინასწარი გამოძიებისდაწყების მიზნით, მასალები გაუგზავნა აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკისპროკურორს, რომელმაც გვაცნობა, რომ აჭარის ა/რ პროკურატურაში დაიწყოწინასწარი გამოძიება შს სამინისტროს გენერალური ინსპექციის დასავლეთისრეგიონული სამმართველოს თანამშრომელთა მიერ სამსახურებრივიუფლებამოსილების გადამეტების ფაქტზე, თუმცა ჯერჯერობით სისხლისსამართლის პასუხისგებაში არავინ მიუციათ.რევაზ ცალანის საქმე2005 წლის 10 აგვისტოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სპეცრაზმელებმა (რევაზცალანის ინფორმაციით: მალხაზ წიკლაური, ტარიელ ფრუიძე, სოლომონხორბალაძე) და მესტიის რაიონის პოლიციის თანამშრომელმა თემურ ჩიქოვანმასიტყვიერი და ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენეს რევაზ ცალანს. კერძოდ, ერთ-ერთმა მათგანმა დაარტყა სახის არეში, იგი წაიქცა, რის შემდეგაც ოთხივე მათგანმადაუწყო ფეხებით ცემა. მოქალაქე რ.ცალანის მიმართ ფიზიკური ძალადობაგაგრძელდა მესტიის რაიონის პოლიციაშიც, სადაც აღნიშნულ ფაქტს შეესწროპოლიციის უფროსი თეიმურაზ გვარამია.რევაზ ცალანი 2006 წლის 27 მაისს გარდაიცვალა სიმსივნის დიაგნოზით.შემთხვევიდან მეორე დღეს, რევაზ ცალანმა საჩივრით მიმართა მესტიის რაიონულპროკურორს გულვერ გურჩიანს, თუმცა მან არანაირი რეაგირება არ მოახდინა.პროკურორ გ.გურჩიანის განმარტებით, მას განცხადებით მიმართეს მხოლოდ 2005წლის 22 აგვისტოს, თუმცა სახალხო დამცველის აპარატში წარმოდგენილ იქნა65

მესტიის რაიონული პროკურატურის პროკურორ ვ.ცალანის მიმართვა მესტიისრაიონული პოლიკლინიკის მთავარი ექიმის ა.ჩართოლანისადმი რევაზ ცალანისავადმყოფობის ისტორიის მოთხოვნის თაობაზე, რომლის საფუძველზეც 12აგვისტოს გაიცა რევაზ ცალანის ავადმყოფობის ისტორია (ფორმა #27). აქედანგამომდინარე, ჩნდება საფუძვლიანი ეჭვი, რომ მესტიის რაიონულმა პროკურორმაგულვერ გურჩიანმა შეგნებულად არ დაიწყო გამოძიება.აღნიშნულთან დაკავშირებით, საქართველოს სახალხო დამცველის რწმუნებულმასამეგრელოსა და ზემო სვანეთში ბ.ქირიამ ახსნა-განმარტებები ჩამოართავა მესტიისრაიონულ პროკურორს გ.გურჩიანს, შს სამინისტროს მესტიის რაიგანყოფილებისკრიმინალური პოლიციის უფროსს ინსპექტორ-გამომძიებელს თ.ჩიქოვანს, ამავეგანყოფილების ინსპექტორ-გამომძიებელ ბ.მუშკუდიანს, მესტიის რაიონული ამბ.პოლიკლინიკური და სამშობიარო სახლის ქირურგ ადილარ ჩართოლანს, მესტიისრაიონული პოლიკლინიკის ექიმ-ფსიქიატრს ნაზო ფარჯიანს, მესტიის რაიონისსოფელ ლენჯერში მცხოვრებ - ემზარ მერლანს და ვიოლა ცალანს.საქართველოს სახალხო დამცველმა, საქართველოს გენერალურ პროკურატურასგაუგზავნა სათანადო მასალები წინასწარი გამოძიების დასაწყებად.სისხლის სამართლის პასუხისგებაში მიეცნენ შსს-ს მესტიის რაიონული პოლიციისუფროსი თეიმურაზ გვარამია (შეეფარდა გირაო) სამსახურებრივი გულგრილობისბრალდებით და ამავე განყოფილების კრიმინალური პოლიციის უფროსი თემურჩიქოვანი (შეეფერდა პატიმრობა) სამსახურებრივი უფლებამოსილებისგადამეტებისა და განზრახ უკანონო დაკავების ბრალდებით. სასამართლოსგანაჩენით, თემურ ჩიქოვანს მიესაჯა 5 წლით თავისუფლების აღკვეთა, ხოლოთეიმურაზ გვარამია დაჯარიმდა 10 000 ლარით.* * *აღსანიშნავია საპატრულო პოლიციის თანამშრომელთა უკანონოქმედებებიც:ჯემალ ბარამიძის საქმემ/წ 12 თებერვალს ბათუმის საპატრულო პოლიციამ სიჩქარის გადაჭარბების გამობათუმი-მახინჯაურის მიმართულებით მოძრავი ჯემალ ბარამიძე გაჩერა.პოლიციელსა და მოქალაქეს შორის სიტყვიერი შელაპარაკების შემდეგ საპატრულოპოლიციის თანამშრომელმა 47 წლის ჯ.ბარამიძე უმოწყალოდ ცემა, რის შედეგადაცბარამიძემ მიიღო თავის ტვინის შერყევა, გულმკერდის დაჟეჟილობა, თვალისა დაცხვირის მიდამოების დაზიანება. საპატრულო პოლიციის თანამშრომელმა მისი ცემახელბორკილების დადების შემდეგაც განაგრძო, ურტყამდა იარაღის კონდახს.სახალხო დამცველის აჭარის წარმომადგენელმა ახსნა-განმარტებები ჩამოართვაფაქტის თვითმხილველებს – ჯ.ბარამიძის თანამგზავრს ლ.შაინიძეს და ნაცნობსტ.ბოლქვაძეს, რომელიც ინციდენტს შემთხვევით შეესწრო.66

დაკავების იზოლატორში ჯ.ბარამიძისთვის სასწრაფო დახმარების გამოძახებაორჯერ გახდა საჭირო.ბარამიძის თანამგზავრი შაინიძე აცხადებს, რომ საპატრულო პოლიციისთანამშრომელი მამუკა ჯინჭარაძე მას იარაღით ემუქრებოდა, თუ ის გაბედავდა დაბარამიძის ცემაში ხელს შეუშლიდა.ჯ.ბარამიძის დაზიანებებზე არსებობს როგორც ექიმის ცნობა, ისე იზოლატორისგარეგნული დათვალიერების ოქმი.სახალხო დამცველმა რეკომენდაციით მიმართა აჭარის ა/რესპუბლიკის პროკურორსკ.მაისურაძეს, შსს-ს გენერალური ინსპექციის უფროსს ვ.სანოძეს, და შსსსაპატრულო პოლიციის აჭარის სამმართველოს უფროსს დავით ბაკურაძეს მომხდარფაქტზე გამოძიების დასაწყებად.2006 წლის 9 აგვისტოს სასამართლომ მამუკა ჯინჭარაძეს უფლებამოსილებისგადამეტების ფაქტზე 3 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯა.* * *პოლიციის თანამშრომელთა მიერ უკანონო დაკავების ფაქტებიარასრულწლოვანთა დაკავება წყალტუბოს პოლიციაში22 თებერვალს წყალტუბოში სამართალდამცველებს ეჭვმიტანილი მზია დანგაძედა ვახტანგ გველესიანი (სსკ-ის 181-ე მუხლი) მცირეწლოვან შვილებთან (5 და 6წლის) ერთად ღამის სამ საათამდე ჰყავდათ პოლიციის განყოფილებაშიდაკავებული. პოლიციის თანამშრომელთა განცხადებით, ბავშვების აყვანამხოლოდ იმ მიზეზით მოხდა, რომ სახლში მარტო არ დაეტოვებინათ, თუმცასახალხო დამცველის წარმომადგენელი იმერეთის რეგიონში თეონა კუჭავაპირადად შეხვდა დაკავებულებს, მათ მეზობლებს და ნათესავებს. როგორცაღმოჩნდა, პოლიციის მიერ ეჭვმიტანილი ცოლ-ქმრის აყვანისას სახლშიბავშვების ბებია და ბიცოლა იმყოფებოდნენ. შესაბამისად, მათი ,,იძულებისწესით” პოლიციის განყოფილებაში მიყვანა სისხლის სამართლის დანაშაულსწარმოადგენს. სამართალდამცავებმა დაარღვიეს მცირეწლოვანთა პირადიხელშეუხებლობის უფლება, რაც ეწინააღმდეგება როგორც შიდა, ასევესაერთაშორისო კანონმდებლობას.საქართველოს სახალხო დამცველმა რეკომენდაციით მიმართა დასავლეთსაქართველოს ოლქის პროკურორს მიხეილ ჩოგოვაძესა და საქართველოსგენერალური პროკურატურას, რომ დაწყებულიყო წინასწარი გამოძიება დასისხლისსამართლებრივი დევნა იმ პირთა მიმართ, ვინც მცირეწლოვნებიდააკავა.67

როგორც პროკურატურიდან გვაცნობეს, საქმეზე მიმდინარეობს გამოძიება.დაკავებულთა ცემა ქუთაისის პოლიციაშიიყო ისეთი შემთხვევაც, როცა პოლიციელმა, რომელსაც ევალებოდა წესრიგის,მოქალაქეთა უსაფრთხოებისა და მათი ღირსების დაცვა, ჩაიდინა ამორალურქმედება, რასაც შედეგად მოჰყვა დანაშაულებრივი ქმედების პროვოცირება დაგანხორციელება. დანაშაულის ჩადენაში ეჭვმიტანილები დააკავეს და პოლიციისგანყოფილებაში, სადაც უკვე ძალის გამოყენების არანაირი საჭიროება არ იყო, ისინისასტიკად სცემეს. ხოლო შემდგომ, დუმილის სანაცვლოდ, დაკავებულებსდაჰპირდნენ შემსუბუქებულ სასჯელსა და ,,შეღავათებს“. კერძოდ, ქუთაისის შსს #5განყოფილების თანამშრომლებმა დააკავეს: კ.ჯ., ი.ხ., ა.ფ. და ნ.ც.. აღნიშნულ ფაქტსწინ უძღოდა შემდეგი მოვლენები: ქუთაისის შს განყოფილების ერთ-ერთითანამშრომელი რეგულარულ ვიზიტებს ახორციელებდა ერთ-ერთ მაღაზიაში,სადაც მუშაობდა ერთ-ერთი დაკავებულის მეუღლე.როგორც დაკავებულები და მათი ახლობლები აცხადებენ, პოლიციელი ხშირადავიწროებდა ქალბატონს და, მისი ნების საწინააღმდეგოდ, აიძულებდა მასთან ახლოურთიერთობის დამყარებას. აღნიშნული ფაქტი ცნობილი გახდა რა ქალისმეუღლისათვის (თავად უთხრა მეუღლეს), ის და მისი რამდენიმე მეგობარიშეხვდნენ აღნიშნულ პიროვნებას. შეხვედრის დროს ქალბატონის მეუღლემპოლიციელს მოსთხოვა, შეეწყვიტა მისი მეუღლის შევიწროება. ამას მოჰყვაპოლიციელის მხრიდან სიტყვიერი შეურაცხყოფა და საუბარი ხელჩართულ ჩხუბშიგადაიზარდა. როგორც ადგილზე მისული პოლიციელები აცხადებდნენ,დაკავებულებმა მ.მ-ს (პოლიციელს) მიაყენეს ფიზიკური შეურაცხყოფა, დაკავებისასგაუწიეს წინააღმდეგობა და დაზიანებებიც შესაბამისად დაკავების მომენტში იყომიღებული.სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლების მიერ შემოწმდა დაკავების ოქმებიდა დროებითი მოთავსების იზოლატორის ჟურნალის ჩანაწერები. დაკავებულებს:კ.ჯ.-ს, ი.ხ-სა და ნ.ც-ს (აღნიშნული პიროვნება არის ინვალიდი და დამოუკიდებლადგადაადგილებაც უჭირს), აღენიშნებოდათ სხვადასხვა სახის დაზიანება. ამათგან,მხოლოდ კ.ჯ. იყო ოფიციალურად აღნიშნული, რომ მან დაზიანებები მიიღოპოლიციის განყოფილებაში მიყვანის შემდეგ განხორციელებული ცემის შედეგად,დანარჩენები კი დოკუმენტებში მიუთითებდნენ, რომ დაზიანებები მიიღესდაკავების მომენტში. ყველა დაკავებულმა, გარდა ა.ფ-სა, საუბარში აღნიშნა, რომპოლიციაში მიყვანის შემდეგ მათ სცემეს, თუმცა ამის ოფიციალურად აღნიშვნისაგანსხვადასხვა მიზეზის გამო თავი შეიკავეს.ერთ-ერთი დაკავებული, კ.ჯ., გადაიყვანეს ქუთაისის კლინიკურ სამხარეოსაავადმყოფოში. მას აღენიშნებოდა გარეგნული დაზიანებები და ტვინის შერყევა.დაკავებული პირების მიმართ გამოძიება დაიწო სსკ-ის 239-ე მუხლის მე-2ნაწილით. როგორც დაკავებულების ახლობლები და თავად დაკავებულებიცაცხადებდნენ, მათ გამოძიება სთავაზობდა საპროცესო შეთანხმების გაფორმებას68

მათ მიერ ჩადენილი დანაშაულის აღიარებით და პოლიციაში განხორციელებულცემაზე დუმილის სანაცვლოდ. წინააღმდეგ შემთხვევაში ემუქრებოდნენ წინასწარიპატიმრობით. სწორედ ამის გამო იკავებენ თავს დაკავებულები პოლიციაშიგანხორციელებული ცემის ფაქტის ოფიციალურად აღნიშვნისაგან.საბოლოოდ, პროკურატურასა და დანაშაულში ბრალდებულებს შორის გაფორმდასაპროცესო შეთანხმება. მათ აღიარეს დანაშაული. ამჟამად, ისინიგათავისუფლებულები არიან.* * *მეტად მნიშვნელოვანი პრობლემაა პოლიციელთა მიერ დაკავებულებისათვისიარაღისა და ნარკოტიკული ნივთიერებების „ჩადების“ ფაქტები.ხ.ბუკიას საქმე2006 წლის 19 თებერვალს სამეგრელო-ზემო სვანეთის სამხარეო შს სამმართველოსმიერ ჩატარდა სპეცოპერაცია, რომლის დროსაც სოფელ შამგონას ტერიტორიაზედააკავეს ხ.ბუკია და თანმხლები პირები. ოპერაციას ხელმძღვანელობდა შსმმართველოს უფროსი მერაბ გერგაია.წარმოდგენილი ვიდეომასალიდან ჩანს, რომ პოლიციის თანამშრომლებიდაკავებულ ხ.ბუკიას აყენებენ ფიზიკურ შეურაცხყოფას (ერთ პოლიციელი ყურზექაჩავს, ხოლო მეორე თავში ურტყამს ხელს). ბუკია წინააღმდეგობას უწევდაპოლიციის თანამშრომლებს და ეხვეწებოდა მათ, არ ჩაედოთ რაიმეკანონსაწინააღმდეგო ნივთი და ამითი არ დაეღუპათ იგი. ხ.ბუკიას პირადი ჩხრეკისშედეგად ქურთუკის ჯიბეში ,,აღმოაჩნდა“ ხელყუმბარა.წინასწარი გამოძიებითა და სასამართლოს გადაწყვეტილებით ხ.ბუკიასდაუდასტურდა ბრალდება, ხოლო მის მიმართ განხორციელებულ არაადამიანურმოპყრობის ფაქტზე (რაც აშკარაა ვიდეოფირზე) არ დასჯილა არცერთი პოლიციელი.ვიდეოფირზე დაფიქსირებული არაადამიანური მოპყრობისა და მისი თხოვნა - არჩაუდონ რაიმე კანონსაწინააღმდეგო ნივთი, მთლიანობაში საეჭვოს ხდისსასამართლოს გადაწყვეტილების კანონიერებას.ზ.მაისაისა და ანიოხინის საქმე2005 წ. 15 თებერვალს ქ.ბათუმში ინა ჩხენკელის საცხოვრებელ ბინაში შეიჭრაპოლიციის სპეცრაზმი და ყოველგვარი ახსნა-განმარტების გარეშე დაიწყო ბინისჩხრეკა. მიუხედავად ბინის მესაკუთრის საქმის ვითარებაში გარკვევის არაერთიმცდელობისა, სპეცრაზმი იარაღის მუქარით განაგრძობდა ჩხრეკას, რომელსაცარავინ ესწრებოდა. მოგვიანებით აღმოჩნდა, რომ სპეცრაზმი შეცდომით შევიდა ინა69

ჩხენკელის ბინაში. პოლიციელები ეძებდნენ ვინმე ანიოხინს, რომელიც ცხოვრობდაინა ჩხენკელის ბინის ზემო სართულზე.ზ.მაისაია, რომელსაც ეძებდნენ ანიოხინთან ერთად, იმყოფებოდა ანიოხინის ბინაში.მათ შეიტყვეს ქვემო სართულზე მომხდარის შესახებ (რომ პოლიცია მათ ეძებდა).ისინი შებრუნდნენ სახლში. მალე პოლიცია მათ ბინაში მივიდა. კარი ყოველგვარიწინააღმდეგობის გარეშე გააღეს. ანიოხინისა და მაისაიას პირადი ჩხრეკის შედეგადამოიღეს ნარკოტიკული ნივთიერება, ჰეროინი. დაკავებულები აცხადებდნენ, რომპოლიციამ მათ ნარკოტიკი ჩაუდო, რაც ლოგიკურია. დაკავებულებს ჰქონდათ დრო,მოეშორებინათ ნარკოტიკული ნივთიერებები, ვიდრე პოლიცია მათ ბინაშიავიდოდა. გასათვალისწინებელია ის გარემოებაც, რომ მეზობლები მათ ჩხრეკას არდაასწრეს. ბათუმის საქალაქო სასამართლოს 2006წ. 29 აპრილის განაჩენით ზ.მაისაიადა ანიოხინი ცნეს დამნაშავეებად. ზურაბ მაისაიას სასჯელის სახით განესაზღვრა 6წლით თავისუფლების აღკვეთა, ხოლო ანოხინს - 5 წლით მკაცრი რეჟიმისსასჯელაღსრულების დაწესებულებაში მოხდით.პოლიციელთა თვითნებობის შემთხვევები2006წ. 8 მარტს საღამოს საათებში ქალაქ ფოთის მიმდებარე ტერიტორიაზე,მალთაყვის გზაჯვარედინთან, პოლიციის თანამშრომლებმა საავტომობილო რეიდიმოაწყვეს, ორივე მიმართულებით მოძრავ მანქანებს აჩერებდნენ და ჩხრეკდნენ.სახალხო დამცველმა, რომელიც ამ დროს ფოთში იმყოფებოდა, პოლიციისთანამშრომლებს რეიდის ჩატარების შესახებ შინაგან საქმეთა მინისტრის მიერგაცემული ბრძანების წარმოდგენა მოსთხოვა. პოლიციელებს არც ბრძანებააღმოაჩნდათ და ვერც ღონისძიების ჩატარებაზე პასუხისმგებელი პირი დაასახელეს.მეტიც, მათ არ ჰქონდათ პირადობის დამადასტურებელი მოწმობები, ზოგიერთმათგანს კი ფორმაც არ ეცვა. ყველანი შეიარაღებულები იყვნენ ავტომატურიცეცხლსასროლი იარაღით. პოლიციელთა განცხადებით, მათ რეიდის ჩატარებისშესახებ ხელმძღვანელობისაგან სიტყვიერი დავალება ჰქონდათ მიღებული.მოგვიანებით სახალხო დამცველს რეიდის ჩატარების მიზეზად ქალაქ ფოთიდანავტომობილი გაზ-2410 გატაცება დაუსახელეს, თუმცა ვერ ახსნეს, რატომ ხდებოდასხვა მარკის ავტომობილების გაჩერება და ჩხრეკა.სახალხო დამცველმა აღნიშნული ფაქტის შესახებ მიმართა შს სამინისტროსგენერალურ ინსპექციას, რათა დაეწყოთ სამსახურებრივი შემოწმება და დაესაჯათროგორც რეიდში მონაწილე პირები, ასევე მისი ორგანიზატორები, თუკი ასეთებიგამოიკვეთებოდნენ. ამ ფაქტზე არავინ დასჯილა. როგორც ადგილობრივმაჟურნალისტებმა სახალხო დამცველს განუცხადეს, მსგავსი უკანონო ქმედებებიფოთსა და ფოთის შემოგარენში ძალიან ხშირია. მათ ადგილობრივ პრესაში მსგავსიფაქტების შესახებ არაერთი წერილი ჰქონდათ გამოქვეყნებული. ამ წერილებშიაღწერილია კონკრეტული შემთხვევები, როცა სპეცრაზმელები ფიზიკურ დასიტყვიერ შეურაცხოფას აყენებენ მოქალაქეებს, მათ შორის არასრულწლოვანებსაც,თუმცა ამის გამო არავინ დასჯილა.70

პოლიციის მონიტორინგი,,საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანული კანონის შესაბამისად,სახალხო დამცველის აპარატი 2005 წლის იანვრიდან რეგულარულად ახორციელებსპოლიციის განყოფილებებისა და დროებითი მოთავსების იზოლატორებისმონიტორინგს როგორც ქალაქის, ისე რეგიონების მასშტაბით. მონიტორინგისმიზანია პოლიციის განყოფილებებსა და დროებითი მოთავსების იზოლატორებშიარსებული სიტუაციისა და დაკავებულთა უფლებრივი მდგომარეობის შემოწმება დადარღვევების შემთხვევაში, სათანადო რეაგირება. მონიტორინგის პრევენციულმახასიათმა მნიშვნელოვანწილად შეამცირა დაკავებულთა უფლებების დარღვევა,რასაც ცხადყოფს 2005-06 წლების შედარებითი სტატისტიკური ანალიზი.მონიტორინგის ჯგუფების მიერ მიმდინარეობს როგორც საქართველოსკანონმდებლობით, ასევე ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო კონვენციებითგარანტირებული უფლებების დარღვევის ფაქტების აღმოჩენა და მათზე რეაგირება.მონიტორინგის ჯგუფები პოლიციის განყოფილებებისა და დროებითი მოთავსებისიზოლატორების შემოწმებისას განსაკუთრებულად ამახვილებენ ყურადღებასსამართალდამცავთა მხრიდან ფიზიკური და ფსიქოლოგიური ზეწოლისა და სხვაარაჰუმანური ან ღირსების შემლახავი მოპყრობის ფაქტებზე. ასევე მიმდინარეობსკონტროლი პოლიციის მიერ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესოკოდექსით განსაზღვრული პროცესუალური ნორმების შესრულებაზე.იგულისხმება: დაკავებულისთვის უფლებების განმარტება, დაკავების ოქმის ასლისგადაცემა. დაკავებულის ახლობლისათვის შეტყობინება დაკავების შესახებ და სხვ.2005 წლის განმავლობაში მონიტორინგის ჯგუფების მიერ პოლიციისგანყოფილებებში 1763 ვიზიტი განხორციელდა (ამაში არ შედის სახალხოდამცველის აპარატის რეგიონული ოფისების მიერ ჩატარებული რეგულარულიმონიტორინგი, რაც ჯამში 2000–ს აღემატება).2006 წლის იანვრიდან პოლიციის წინასწარი დაკავების მონიტორინგიგანსხვავებული ინტენსიურობით მიმდინარეობდა. 2006 წლის იანვრიდან ივნისისჩათვლით განხორციელებული ვიზიტების საერთო რაოდენობა შეადგენს 307-ს. ისგარემოება, რომ მონიტორინგი წლის განმავლობაში განსხვავებულიინტენსიურობით მიმდინარეობს, გამოწვეულია აპარატის ადამიანური დატექნიკური რესურსების არასაკმარისი რაოდენობით. სახალხო დამცველის აპარატიპოლიციისა და სასჯელაღსრულების დაწესებულებების მონიტორინგს მხოლოდსაკუთარ რესურსებზე დაყრდნობით ახორციელებს.2006 წლის პირველ ნახევარში მონიტორინგის ჯგუფის მიერ გამოიკითხა 321დაკავებული, აქედან 178-ს აღენიშნებოდა სხეულის დაზიანებები. აღნიშნული 178პიროვნებიდან კი მხოლოდ 23 აღიარებდა სამართალდამცავთა მხრიდან ფიზიკურიზეწოლის ფაქტს, რაც დაზიანებების მქონე გამოკითხულ დაკავებულთა 13%-ია.პოლიციელთა მხრიდან ფიზიკური დაზიანების 21 ფაქტზე დაიწყო გამოძიება(წამება, სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტება). აქედან 11 საქმეზე71

გამოძიება შეწყდა დანაშაულებრივი ქმედების არარსებობის გამო, 10 საქმეგანხილვის პროცესშია.რაც შეეხება პროცესუალურ დარღვევებს - დაფიქსირდა 110 დაკავებულის მიმართ.აქედან, 70 ფაქტი გამოძიების მიერ არ დადასტურდა. 30 საქმე განხილვისპროცესშია. მონიტორინგის შედეგად დაფიქსირებულ დარღვევებთანდაკავშირებით, დისციპლინური წესით დაისაჯა პოლიციის 10 თანამშრომელი; 13თანამშრომელი დაისაჯა დაკავებულ პირთა აღრიცხვის წიგნში არსებულიდარღვევების გამო.შსს დროებითი მოთავსების იზოლატორებში (2006 წლის პირველი ნახევარი) იყოსულ 7466 ეჭვმიტანილი, აქედან დაზიანებით იყო - 1357, ანუ დაკავებულთა საერთორაოდენობის 18%; პოლიციის მიმართ პრეტენზია ჰქონდა 86 დაკავებულს, ანუდაზიანებების მქონე დაკავებულების საერთო რაოდენობის მხოლოდ 6%-ს.სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის მონაცემებით, საქართველოს იუსტიციისსამინისტროს სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის საპყრობილეებში 2006 წლისპირველ ნახევარში სხეულის დაზიანებით შევიდა 352 პატიმარი.შინაგან საქმეთა სამინისტროს ინფორმაციით:შს სამინისტროს გენერალური ინსპექციის მიერ გატარებული ოპერატიულ-საგამოძიებო ღონისძიებების შედეგად დაკავებული და სისხლის სამართლისპასუხისგებაში მიცემულ იქნა 27 თანამშრომელი, მათ შორის - ქრთამის აღებისფაქტზე - 13, თაღლითობის ფაქტზე - 7, დანაშაულის დაფარვის ფაქტზე - 3,სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების ფაქტზე - 3,ნარკოტიკების უკანონო შენახვა, შეძენა, გასაღება და საქართველოს ტერიტორიაზეშემოტანის ფაქტზე - 1.შს სამინისტროს გენერალური ინსპექციის მიერ ჩატარდა იქნა 466 სამსახურებრივიშემოწმება. დისციპლინური სახდელი შეეფარდა შს ორგანოების 379თანამშრომელს, მათ შორის: საყვედური - 115; სასტიკი საყვედური - 83;თანამდებობიდან ჩამოქვეითება - 5; შს ორგანოებიდან დათხოვნა - 107; წოდებისერთი საფეხურით ჩამოქვეითება - 3. ნარკოტიკული ნივთიერებების მოხმარებისფაქტზე შს ორგანოებიდან დათხოვნილ იქნა 37 თანამშრომელი.72

ადამიანის უფლებები ჯარშისაქართველოს სახალხო დამცველის აპარატი ამჟამად ვერ ახორციელებს თავდაცვისსამინისტროს სამხედრო ნაწილების სისტემატურ მონიტორინგს, თუმცა სათანადორესურსების (ადამიანური, ტექნიკური და სხვ.) მიღების შემდეგ დაგეგმილიაამგვარი მონიტორინგის ჩატარება.შევეხებით სამხედრო მოსამსახურეთა უფლებების დარღვევის ფაქტებისგამოვლენას. ჯარისკაცები, როგორც წესი, ერიდებიან თავიანთი უფლებებისდარღვევებსა და რეალურ მიზეზებზე საუბარს, რადგან ეშინიათ საქმის შემდგომიგართულებისა და სამხედრო ნაწილებში ჯარისკაცებისა თუ ოფიცერთა მხრიდანშესაძლო პრობლემის წარმოქმნისა.სახალხო დამცველის აპარატის წარმომადგენლებმა მოინახულეს ქ.თბილისის #5საპყრობილეში მოთავსებული პატიმრები, რომლებსაც ბრალი ედებათდეზერტირობისა და სამხედრო ნაწილის ან სამსახურის სხვა ადგილისთვითნებურად დატოვებაში. მათი მხრიდან აღნიშნული დანაშაულების ჩადენისმოტივაცია საკმაოდ ბუნდოვანი და გაურკვეველი აღმოჩნდა. ისინი ერიდებოდნენრეალური მიზეზების დასახელებას. თუმცა ზოგიერთმა მათგანმა აღნიშნა, რომსამხედრო სამსახურზე უარი და სამხედრო ნაწილების დატოვება განპირობებულიიყო ნაწილებში არსებული სიტუაციით. კერძოდ:სამხედრო ნაწილებში ჯარისკაცები დაყოფილები არიან კუთხურობის ნიშნით დახშირად კონფლიქტები მათ შორის ამ ნიადაგზე ხდება; ასევე, ჯარისკაცებს შორისარსებობს განსხვავება მათი ავტორიტეტიდან გამომდინარე და არსებობსიერარქია: ე.წ. დაფასებულები (ავტორიტეტიანები, ზოგ სამხედრო ნაწილში -„პატივცემულები“), ვაჟკაცები და ჯოგი (უავტორიტეტო). აქედან გამომდინარე,დაწესებულია ქცევის განსხვავებული წესები თითოეული იერარქიისჯარისკაცისათვის. მაგალითად, თუ დაფასებულს შეუძლია, უპრობლემოდ წავიდესშვებულებაში, ე.წ. ,,ჯოგის“ ჯარისკაცი აუცილებლად თავდაპირველად უნდადაეთხოვოს დაფასებულს და მხოლოდ შემდგომ ნაწილის ხელმძღვენელობას. თუდაფასებულმა არ გაუშვა, იგი ვერ წავა შვებულებაში, ან წასვლის შემთხვევაშიშეექმნება სერიოზული პრობლემები; ასევე, ჯარისკაცებმა ერთმანეთში შეკითხვაზე,თუ რომელ დანაყოფს ეკუთვნიან და ვინ არის დანაყოფის ხელმძღვანელი, უნდაუპასუხონ იმ ,,დაფასებულის“ გვარი, რომელიც მათ დანაყოფს ,,აკონტროლებს“.,,დაფასებულისათვის“ ხელის შებრუნება არ შეიძლება, ხოლო მისგან ფიზიკურიშეურაცხყოფა ,,გრეხად“ არ ითვლება. ხელფასების აღებისას იკრიბება ე.წ.„საერთოს“ ფული. ასევე, ნაწილიდან გაქცეული ჯარისკაცი ამჯობინებს ციხეშიჩაჯდეს, ვიდრე დაბრუნდეს თუნდაც სხვა ნაწილში, რადგან იქაც გაქცევის გამოსერიოზულად მოსთხოვენ პასუხს ე.წ. „დაფასებულები“.73

ინფორმაციის სიმწირის გამო არ შეგვიძლია იმის მტკიცება, რომ აღნიშნულიიერარქია ამავე სახელწოდებებით ყველა ნაწილში არსებობს, თუმცა პრობლემა რომრეალურია, ფაქტია. ისიც უნდა ითქვას, რომ ჯარისკაცებში გაცილებით მყარადააგამჯდარი ე.წ. „ომერტა“ - აბსოლუტური დუმილი ყველანაირ პრობლემაზე, ვიდრერომელიმე სხვა დახურულ ინსტიტუციაში.იყო ცალკეული შემთხვევები, როცა ჯარისკაცებმა მომართეს სახალხო დამცველსდახმარებისათვის. საქმე ეხებოდა ჯარისკაცთა მიმართ ფიზიკურ შეურაცხყოფასადა ფსიქიკურ იძულებას ოფიცრებისა და სხვა ჯარისკაცების (ე.წ. დაფასებულების)მიერ:ჯარისკაც გიორგი შარიქაძის საქმე2006 წლის 31 მაისსს ქ.თბილისის თსუ კლინიკურ საავადმყოფოში მიიყვანესთავდაცვის სამინისტროს მეოთხე -ქვეითი ბრიგადის რიგითი გიორგი შარიქაძე,რომელსაც სხეულზე მრავლობითი დაზიანებები აღენიშნებოდა და თითქმის ვერმეტყველებდა. გ.შაქრიქაძეს აღმოაჩნდა ქალა ტვინის დახურული ტრამვა, მუცლისადა გულმკერდის დახურული ტრამვები, სხეულის ზოგადი დაჟეჟილობა, სხეულისსხვადასხვა მიდამოს ექსკორაციები და სისხლნაჟღენთები. მან განაცხადა, რომ ისსცემეს სერჟანტებმა და რიგითებმა, იმ მოთივით, რომ რატომ განაცხადაგამომძიებელთან მისი ცემის ფაქტების შესახებ და რატომ დაასახელა კონკრეტულიპირები (ძალით დასვეს სკამზე, გაუკავეს ხელ-ფეხი და ალაგ-ალაგ თმა გადაპარსეს,ურტყეს სახეში და მარჯვენა მხარსა და მუცელზე დანა დაუსვეს, ფული წაართვეს).გიორგი შარიქაძე აღნიშნულ შემთხვევამდე ხუთჯერ ცემეს. თავდაპირველად ამისმიზეზი გახდა ის, რომ ჯარისკაცები მას მათი ტანსაცმლისა და წინდების გარეცხვასაიძულებდნენ, რაზეც შარიქაძე უარს აცხადებდა. გ.შარიქაძე სამხედრო ჰოსპიტალშირამოდენიმეჯერ მოხვდა, მისი განმარტებით - ცემის შედეგად.გ.შარიქაძემ ჩატარებული საგამოძიებო მოქმედებების დროს ამოიცნო კონკრეტულიპიროვნებები (სერჟანტები და ჯარისკაცი), ანუ დაზარალებულმა მიუთითადანაშაულის ჩამდენ პირებზე, თუმცა გამოძიების მხრიდან არ მოხდა მათიეჭვმიტანილად ცნობა და დაკავება.ჯარისკაც ვალერი სარიშვილის საქმე2006 წლის 9 იანვარს ნოემბერს სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლებმამოინახულეს ახალციხის სამხედრო ნაწილის საარტილერიო ბატალიონის რიგითივალერი სარიშვილი, რომელიც ტვინის შერყევის დიაგნოზითა და სხვადაზიანებებით აკადემიკოს ოთარ ღუდუშაურის სახელობის ეროვნულ სამედიცინოცენტრში მკურნალობდა.სარიშვილის ადვოკატის განცხადებით, სამხედრო ნაწილში მომსახურე სხვა რიგითიჯარისკაცები გასული წლის ნოემბრის ბოლოდან მოყოლებული მას მუდმივადჩაგრავდნენ და აყენებდნენ ფიზიკურ შეურაცხყოფას. შედეგად სარიშვილმა74

რამდენჯერმე დატოვა ნაწილი, თუმცა მამისა და ოჯახის წევრების რჩევით კვლავნაწილში ბრუნდებოდა.2005 წლის 29 დეკემბერს სარიშვილი მამამისმა პირადად ჩაიყვანა სამხედრონაწილში და ნაწილის უფროსსაც ესაუბრა. 8 იანვარს, ცემის დროს, მას კისერზე დანამიადეს და ფულს სძალავდნენ. როგორც სარიშვილის ადვოკატი აცხადებდს, ე.წ.საერთო ხაზინისათვის (ობშიაკისთვის), თუ ოჯახი რიგითს ფულს არგამოუგზავნიდა, მოძალადეები მას ჩამოხრჩობით ემუქრებოდნენ. ამ ფაქტსსამხედრო ნაწილის ოფიცერიც შეესწრო, თუმცა არანაირი რეაგირება არ მოუხდენიადა ინციდენტში არ ჩარეულა.მძიმე მდგომარეობაში მყოფი სამხედრო ნაწილიდან გამოქცეული რიგითი ვალერისარიშვილი საავტომობილო გზაზე უცნობმა პირებმა იპოვეს და თბილისისღუდუშაურის სახელობის კლინიკაში მიიყვანეს.სამხედრო პოლიციის საგამოძიებო ნაწილს დაწყებული აქვს წინასწარი გამოძიებაგამოძალვისა და ჯანმრთელობის დაზიანების მუხლებით.ჯარისკაც ზვიად ბელთაძის საქმეზვიად ბელთაძე მსახურობდა ქ.ფოთის საჰაერო თავდაცვის სამხედრო ნაწილში.სამხედრო ნაწილში დაიკარგა ავტომატური იარაღი, რისთვისაც დააკავეს ორირიგითი და ოფიცერი. ბელთაძე აღნიშნულ საქმესთან დაკავშირებული არ ყოფილა,რასაც სამხედრო ნაწილშიც ადასტურებენ. სამხედრო ნაწილში გამოცხადდადაკარგული იარაღის ძებნა, რომელიც აღმოაჩინეს ბელთაძემ და კიდევ ორმაჯარისკაცმა. აღნიშნულ ფაქტთან დაკავშირებით ბელთაძე დაიკითხა რამდენჯერმე.მისი განმარტებით, ხდებოდა ზეწოლა და მუქარა გამომძიებლის მხრიდან, რათაგაემხილა იარაღის დაკარგვასთან დაკავშირებული დეტალები. მას სამხედროსავალდებულო სამსახურის დასრულებამდე რჩებოდა ორი თვე. ის ძალიან იყოდაშინებული გამომძიებლის მიერ, დარეკა სახლში და უთხრა მშობლებს, რომწასვლას აპირებდა, რადგან განიცდიდა ზეწოლასა და შევიწროებას. ზ.ბელთაძემმიატოვა ნაწილი. იმავე დღესვე ბელთაძის მამა მივიდა სამხედრო ნაწილში, შეხვდადა ესაუბრა ნაწილის უფროსს. ზვიად ბელთაძე არ აპირებდა ნაწილში დაბრუნებას,სანამ სიმართლე არ გაირკვეოდა. მასზე გამოცხადდა ძებნა. ბელთაძემ აიყვანაადვოკატი და დასთანხმდა სამხედრო ნაწილში თავისი ნებით გამოცხადებაზე,თუმცა მან აღნიშნულის გაკეთება ვერ მოასწრო, რადგან 15 მარტს დააკავეს საკუთარსახლში და მას ნაწილის თვითნებურად დატოვების გამო შეეფარდა წინასწარიპატიმრობა.აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ თავდაცვის სამინისტროდან მიღებულიინფორმაციის თანახმად, სამხედრო პოლიციის თანამშრომელთა მხრიდან 2005-2006წლის განმავლობაში. ადამიანის უფლებათა დარღვევის ფაქტები არ ყოფილა.შესაბამისად, ვინმეს მიმართ დისციპლინარული დევნა არ განხორციელებულა დაარც სახდელი დაკისრებია ვინმეს.75

მოხსენება სასჯელაღსრულების სისტემაშიარსებული მდგომარეობის შესახებადამიანის უფლებების დარღვევის თვალსაზრისით საქართველოშისასჯელაღსრულების სისტემა კვლავ ერთ-ერთი ყველაზე რთული უბანია.პრობლემას წარმოადგენს როგორც სასჯელაღსრულების დაწესებულებებისინფრასტრუქტურა, ასევე ის პირობები, რომლებშიც პატიმრები საერთაშორისო დაეროვნული კანონმდებლობით გათვალისწინებული, წამების, სასტიკი,არაადამიანური ან ღირსების შემლახავი მოპყრობის ქვეშ იმყოფებიან.საერთაშორისო სტანდარტები ციხესთან დაკავშირებით ადგენს, რომ თავისუფლებისაღკვეთა საკმარისი სასჯელი უნდა იყოს დამნაშავისათვის და დაუშვებელია ციხეშიიყოს ისეთი პირობები, რომლებიც გამოიწვევს პატიმართა ავადმყოფობას ანსიკვდილს. უფრო მეტიც, თუ სახელმწიფო საკუთარ თავზე იღებს პიროვნებისთავისუფლების აღკვეთის უფლებას, მანვე უნდა უზრუნველყოს მის მიმართსათანადო და ადამიანური მოპყრობა. პიროვნებისათვის თავისუფლების აღკვეთისასსახელმწიფო ვალდებულია, პატიმარს შეუქმნას არსებობისათვის აუცილებელიპირობები.გაეროს „პატიმრებთან მოპყრობის მინიმალური სტანდარტული წესები“-ს 58-ე წესიადგენს: „ციხეში მოთავსების, ან თავისუფლების აღკვეთის ნებისმიერი ფორმითსასჯელის დანიშვნის მიზანი, საბოლოოდ, არის საზოგადოების დაცვა და დაზღვევასახიფათო დანაშაულებისაგან. ამ მიზნის მიღწევა მხოლოდ იმ შემთხვევაშიაშესაძლებელი, თუ სასჯელის მოხდისა და საზოგადოებაში ცხოვრების ნორმალურწესთან დაბრუნების შემდეგ სამართალდამრღვევი არა მხოლოდ მზად არის, არამედუნარიც შესწევს იმისა, რომ დაემორჩილოს კანონმდებლობას და უზრუნველყოსთავისი არსებობა“.საქართველოში პატიმრობასთან დაკავშირებულ საკითხებს არეგულირებს სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსი, „პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონი დაკანონქვემდებარე აქტები (მინისტრის ბრძანება). ამასთან, შემუშავდასასჯელაღსრულების კოდექსის პროექტი, რომელიც საკუთარი დასკვნებისა დაშენიშვნებისათვის განსახილველად გადაეცა საერთაშორისო ორგანიზაციებსა დაადგილობრივ არასამთავრობო ორგანიზაციებს.2005წ. შემუშავდა სისხლის სამართლის მართლმსაჯულების სისტემის რეფორმისსტრატეგია, რომლის ერთ-ერთ საკითხს წარმოადგენს სასჯელაღსრულების სისტემისკონცეპტუალური საკითხები. სტრატეგიის შემუშავებას თან ახლდა მისისაიმპლემენტაციო სამოქმედო გეგმის შემუშავებაც, რომელიც 2006წ. მაისშიდასრულდა. სამოქმედო გეგმა მოიცავს იმ ღონისძიებების ჩამონათვალს, რომლებიცსტრატეგიაში მითითებული მიზნების განსახორციელებლადაა საჭირო. ამასთან,76

სტრატეგიაში მითითებულია სახელმწიფო ორგანოები, რომლებიც სტრატეგიაშიმითითებული ღონისძიებების შესრულებაზე არიან უფლებამოსილნი და ის თანხები,რომლებიც საჭიროა ამ ღონისძიებების განსახორციელებლად. სტრატეგიაპრეზიდენტის მიერ 2005წ. ბოლოს დამტკიცდა.ცვლილებები პატიმრობის შესახებ კანონში, პატიმართაუფლებები და სასჯელაღსრულების დაწესებულებებშიარსებული მდგომარეობამიმდინარე წელს სასჯელაღსრულების სისტემასთან დაკავშირებულკანონმდებლობაში არაერთი ცვლილება შევიდა, რომლებსაც როგორც პოზიტიური,ასევე ნეგატიური მხარე აქვთ.2006წ. მოხდა სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის სრული დეცენტრალიზაცია,რომელიც შეეხო ადმინისტრირება-მენეჯმენტის ყველა სფეროს. კერძოდ:„პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონში შესული ცვლილებებით,მოსამსახურეების საშტატო ნუსხას ამტკიცებს დეპარტამენტის თავმჯდომარეიუსტიციის მინისტრთან შეთანხმებით; სასჯელაღსრულების დეპარტამენტშიმომუშავე თანამშრომლები თანამდებობაზე ინიშნებიან და თავისუფლდებიანდეპარტამენტის თავმჯდომარის მიერ; „პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონისმე-11 მუხლის 2 4 პუნქტის თანახმად, სასჯელაღსრულების დაწესებულებისმოსამსახურეებს, მოადგილეების გარდა, თანამდებობაზე ნიშნავს და ათავისუფლებსსასჯელაღსრულების დაწესებულების დირექტორი. თავისუფლების აღკვეთისაღსრულებისა და მოხდის რეჟიმს განსაზღვრავს დეპარტამენტისთავმჯდომარე, ხოლო მსჯავრდებულის გადაყვანა ერთი რეჟიმისსასჯელაღსრულების დაწესებულებიდან სხვა რეჟიმის სასჯელაღსრულებისდაწესებულებაში ხდება დეპარტამენტის თავმჯდომარის ბრძანებით („პატიმრობისშესახებ“ საქართველოს კანონის 25-ე მუხლის მე-3 პუნქტი).სასჯელაღსრულების დეპარტამენტთან შეიქმნა მუდმივმოქმედია კომისია, რომელიცსასჯელის მოხდისაგან მსჯავრდებულის პირობით ვადამდე გათავისუფლების ანმისთვის სასჯელის მოუხდელი ნაწილის უფრო მსუბუქი სასჯელით შეცვლისთაობაზე წარდგინებით მიმართავს სასამართლოს („პატიმრობის შესახებ“საქართველოს კანონის 68-ე მუხლი). კომისია დაკომპლექტებულია მხოლოდსასჯელაღსრულების დეპარტამენტის თანამშრომლებით, რაც არამიზანშეწონილადმიგვაჩნია, იმ მიზეზით, რომ ობიექტურობის დაცვის ნაკლები ალბათობაა.ვითვალისწინებთ რა, რომ კომისიის დაკომპლექტება მხოლოდ არასამთავრობოორგანიზაციების წარმომადგენლებითა და სხვა პირებით, რომლებსაც არანაირიშეხება არ ჰქონიათ სასჯელაღსრულების სისტემასთან, არ იქნება რეკომენდებულიდა უფრო მეტ ქაოსს გამოიწვევს სასჯელაღსრულების სისტემაში, იუსტიციისმინისტრსა და სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის თავმჯდომარეს მივმართავთრეკომენდაციით, ჩამოყალიბდეს შერეული კომისია, სადაც თანაბრად იქნებიანწარმოდგენილი ერთი მხრივ სასჯელაღსრულების დეპარტამენტისა და იუსტიციის77

სამინისტროს, ხოლო მეორე მხრივ სისტემის გარედან მოწვეული პირები, მათ შორისარასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები, ამასთან რეჟიმთანდაკავშირებული ყველა საკითხის გადაწყვეტა შევიდეს კომისიის კომპეტენციაში.აღნიშნული ემსახურება პატიმრობასთან დაკავშირებული უმნიშვნელოვანესისაკითხების მაქსიმალურად ობიექტურად გადაწყვეტას.დეცენტრალიზაციის შედეგად სასჯელაღსრულების დეპარტამენტს მიეცაფინანსების დამოუკიდებლად სრული განკარგვის უფლება. ბანდეროლებისა დაამანათების შეგზავნაზე შეზღუდვებს აწესებს დეპარტამენტის თავმჯდომარე(„პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 36-ე მუხლის მე-2 პუნქტი).ზემოაღნიშნული ცვლილება მიზანშეწონილად მიგვაჩნია.დადებითად ვაფასებთ იმ გარემოებას, რომ პატიმრობის შესახებ საქართველოსკანონის 22-ე მუხლის პირველ პუნქტს, 2006წ. 28 აპრილის ცვლილებით, დაემატა „ვ“ქვეპუნქტი, რომლის თანახმადაც, სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში ცალკეათავსებენ სისხლის სამართლის კოდექსის 143 1 და 143 2 მუხლით გათვალისწინებულტრეფიკინგის დანაშაულზე დაზარალებულად ცნობილ პირებს.„პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 93-ე მუხლში შევიდა ცვლილება,რომლის თანახმად, „საზოგადოებრივ კონტროლს სასჯელაღსრულებისდაწესებულებებზე ახორციელებს მუდმივმოქმედი კომისია, რომელშიც შედიანადგილობრივი თვითმართველობისა და მმართველობის ორგანოებისწარმომადგენლები, საზოგადო მოღვაწენი, არასამთავრობო და რელიგიურიორგანიზაციების წარმომადგენლები და სხვა პირები. სასჯელაღსრულებისდაწესებულების მუშაკები ამ კომისიის შემადგენლობაში არ შედიან.“ კომისიისამოცანებს წარმოადგენს სასჯელაღსრულების დაწესებულებისადმინისტრაციისათვის დახმარების გაწევა მსჯავრდებულთა განთავსების,სწავლების, მუშაობის, კვების, სამედიცინო მომსახურების, მათზეზედამხედველობის განხორციელებისა და სასჯელის აღსრულებასთანდაკავშირებულ სხვა საკითხთა გადაწყვეტაში. კომისიას თავის ამოცანებისგანხორციელებისას უფლება აქვს, შეიმუშაოს რეკომენდაციები და მიმართოსსასჯელაღსრულების დაწესებულების დირექტორს.აღსანიშნავია, რომ 2005 წლის მეორე ნახევრის ჩვენ საანგარიშო მოხსენებაში,„საქართველოში ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის მდგომარეობისშესახებ“, რეკომენდაციით მივმართეთ საქართველოს იუსტიციის მინისტრს:„უმოკლეს ვადაში დამთავრდეს „პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონითგათვალისწინებული საზოგადოებრივი კონტროლის მუდმივმოქმედი კომისიებისშექმნა სასჯელაღსრულების ყოველ დაწესებულებასთან. ამასთან, კომისიის წევრებსმიეცეთ უფლება, არა მხოლოდ სამუშაო საათებში, არამედ კვირის ნებისმიერ დღესდა დღე-ღამის ნებისმიერ დროს დაუბრკოლებლად შევიდნენ დაწესებულებაში,შეხვდნენ და გაესაუბრონ პატიმარს პირისპირ და დაუბრკოლებლად დაათვალიერონნებისმიერი საკანი, სათავსო თუ სხვა ოთახი. ამასთან, ნებისმიერ შემთხვევაში, როცაკომისიის წევრებს ხელი შეეშლებათ კანონით მინიჭებული უფლებამოსილებისგანხორციელებაში, გატარდეს დისციპლინური ზომები დამრღვევი პირების78

წინააღმდეგ“. ზემოაღნიშნული რეკომენდაცია იუტიციის სამინისტრომგაითვალისწინა.ამასთან, კიდევ ერთხელ რეკომენდაციით მივმართავთ იუსტიციის სამინისტროს,მიეცეთ საზოგადოებრივ კომისიებს საჭიროების შემთხვევაში ფოტო გადაღებისა დააუდიო ჩანაწერის უფლება.საქართველოს იუსტიციის სამინისტრომ კონკურსი გამოაცხადა საზოგადოებრივიკომისიების წევრების თანამდებობების დასაკავებლად, მაგრამ, სამწუხაროდ, ყველადაწესებულებასთან ვერ მოხერხდა კომისიების დაკომპლექტება და იგი დღესმხოლოდ 3 დაწესებულებაში მუშაობს, კერძოდ: ქ.ქუთაისის #2, ქ.ზუგდიდის #4 დაქ.ბათუმის #3 სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში. იუსტიციის სამინისტროს არშეუმუშავებია კანდიდატთა შერჩევის კრიტერიუმები, რაც კიდევ უფრო ართულებსკომისიების შექმნას. ჩვენ შევთავაზეთ იუსტიციის მინისტრს საზოგადოებრივიკომისიების წევრთა შერჩევის კრიტერიუმები. კერძოდ, ეს კრიტერიუმებია:1) არ წარმოადგენდეს სამთავრობო დაწესებულების თანამშრომელს (მათ შორისსასჯელაღსრულების დაწესებულების თანამშრომელს), ადგილობრივითვითმმართველობისა და მმართველობის ორგანოთა წარმომადგენლების გარდა;2) ობიექტურობას, მიუკერძოებლობასა და ინტერესთა კონფლიქტისარარსებობას;3) ადამიანის უფლებების ზოგად ცოდნას;4) „პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონის ცოდნას;5) საკითხების ნათლად გადმოცემის უნარს (როგორც ზეპირი, ისე წერილობითიფორმით);6) ანალიტიკური აზროვნების უნარს;7) ანგარიშების წერის გამოცდილებას;8) გუნდური მუშაობის გამოცდილებას.სახალხო დამცველის აპარატი სასჯელაღსრულების სისტემის ყოველდღიურმონიტორინგს ახორციელებს, თუმცა მისი მცირერიცხოვნობიდან და შეზღუდულირესურსებიდან გამომდინარე, პენიტენციალურ სისტემაზე საზოგადოებრივიკონტროლის სრული ამოქმედებისათვის, კანონით გათვალისწინებულიმუდმივმოქმედი კომისიების შექმნა სასჯელაღსრულების ყველა დაწესებულებასთანაუცილებელი და საჩქაროა.ევროპის თითქმის ყველა ქვეყანაში არის სასჯელღსრულების დაწესებულებებთანსაზოგადოებრივი კომისიები და საკმაოდ ეფექტურად მუშაობს.მიგვაჩნია, რომ საზოგადოებრივი კონტროლის მუდმივმოქმედი კომისიების შექმნამნიშვნელოვნად გააუმჯობესებს პენიტენციურ სისტემაში არსებულ ვითარებას.რეკომენდაცია: სახელმწიფომ გაიღოს საზოგადოებრივი კომისიებისფუნქციონირებისათვის საჭირო მინიმალური რესურსები (ტელეფონი, საწვავი დაა.შ).79

სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სასწავლო ცენტრისაქართველოს პრეზიდენტის 2005 წლის 8 ნოემბრის ბრძანებულებით დაფუძნდასასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სასწავლო ცენტრი. ბრძანებულების თანახმად,იუსტიციის სამინისტრო ახორციელებს ზემოაღნიშნული ცენტრის სახელმწიფოკონტროლს. „პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონს 2006 წლის 28 აპრილსდაემატა 11 1 მუხლი, რომლის თანახმად, სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის ანარასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულებისა და პრობაციის დეპარტამენტის„მოსამსახურეთა ან/და ამ სისტემაში დასაქმების მსურველთა მომზადებას,გადამზადებას ან/და კვალიფიკაციის ამაღლებას ახორციელებს იუსტიციისსამინისტროს მმართველობის სფეროში შემავალი საჯარო სამართლის იურიდიულიპირი - სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სასწავლო ცენტრი“.მოსამსახურე (გარდა დეპარტამენტის თავმჯდომარისა), როგორც წესი,სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სამსახურის სისტემაში თანამდებობაზეინიშნება მხოლოდ სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სასწავლო ცენტრშიმომზადების პროგრამის გავლის შემდეგ („პატიმრობის შესახებ“ საქართველოსკანონის 11 1 მუხლის მე-2 პუნქტი).სასჯელაღსრულების ან პრობაციის სისტემაში მუშაობის მსურველ პირს კანონითანამდებობაზე დანიშვნის შესაძლებლობას აძლევს ზემოაღნიშნულ ცენტრშიპროგრამის გავლის გარეშეც, მაგრამ ასეთ შემთხვევაში მან პროგრამა უნდა გაიაროსთანამდებობაზე დანიშვნიდან 6 თვის განმავლობაში („პატიმრობის შესახებ“საქართველოს კანონის 11 1 მუხლის მე-3 პუნქტი).სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სასწავლო ცენტრის დაფუძნება ერთ-ერთიმეტად მნიშვნელოვანი წინგადადგმული ნაბიჯი იყო სასჯელაღსრულების სისტემისრეფორმირების პროცესში, რადგან მრავალ პრობლემას სასჯელაღსრულებისსისტემაში სწორედ არაკვალიფიციური თანამშრომლები ქმნიდნენ.2005წ. სექტემბერში დაიწყო ცენტრმა არაფორმალური მუშაობა, კერძოდ,პრეზიდენტის 2005წ. 8 ნოემბრის ბრძანებულების გამოცემამდე,სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სასწავლო ცენტრმა მოამზადა საჯაროკონკურსის წესით შერჩეული, ქუთაისის #2 საპყრობილისა და მკაცრი რეჟიმისდაწესებულების 280 თანამშრომელი.2005წ. დეკემბერში სასწავლო ცენტრმა მოამზადა საჯარო კონკურსის წესითშერჩეული 151 თანამშრომელი.2006წ. მარტში სასწავლო ცენტრის მიერ გადამზადდა ზუგდიდის #4 საპყრობილისმოქმედი 86 თანამშრომელი, ხოლო 2006წ. მაისში - ბათუმის #3 საპყრობილისმოქმედი 122 თანამშრომელი.80

ამჟამად, მიმდინარეობს ქ.თბილისის მსჯავრდებულთა და პატიმართა ბადრაგირებისსპეციალური დანაყოფის 167 თანამშრომლის მომზადება სპეციალიზებულისასწავლო პროგრამის მიხედვით.ვიმედოვნებთ, რომ სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სასწავლო ცენტრი ასევეაქტიურად განაგრძობს მუშაობას მომავალში და კიდევ უფრო სრულყოფილს გახდისთავის საქმიანობას, რაც ხელს შეუწყობს სასჯელაღსრულების სისტემისთანამშრომელთა კვალიფიკაციის ამაღლებას.2008 წლის 1 იანვრამდე სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სასწავლო ცენტრისტრენერებმა, სასჯელაღსრულების სისტემის სამოქმედო გეგმის თანახმად,სასჯელაღსრულების სისტემაში მომუშავე ყველა პირი უნდა გადაამზადონ.პატიმრების პაემნები„პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონში პატიმრების პაემნებნებთანდაკავშირებით შევიდა ცვლილებები, რომელთა მიხედვით, შეიზღუდაპატიმრის/მსჯავრდებულის ახლობლებთან და ოჯახის წევრებთან შეხვედრისუფლება; პაემნის ხანგრძლივობა შემცირდა 1 საათამდე ვადით; პაემნების რაოდენობადაიყო მსჯავრდებულთა კატეგორიების მიხედვით, კერძოდ:- ქალი მსჯავრდებულები - თვეში არაუმეტეს 3 პაემანი;- მამაკაცი მსჯავრდებულები მკაცრი რეჟიმის დაწესებულებაში - თვეშიარაუმეტეს 1 პაემანი;- მამაკაცი მსჯავრდებულები - მკაცრი რეჟიმის დაწესებულებაში (რეციდივითგასამართლებული) - ორ თვეში 1 პაემანი;- უვადოდ თავისუფლებააღკვეთილ პატიმრები - წელიწადში არაუმეტეს 4პაემანი;- არასრულწლოვან მსჯავრდებულები - თვეში არაუმეტეს 4 პაემანი, ხოლოკარგი ყოფაქცევისა და სწავლის შემთხვევაში, სასჯელის ვადის ერთი მეოთხედისმოხდის შემდეგ, მსჯავრდებულის პატიმრობის პირობები შეიძლება გაუმჯობესდეს.ამ შემთხვევაში მას ნება ეძლევა, ჰქონდეს წელიწადში დამატებითი ორი ხანგრძლივიპაემანი.არასრულწლოვანი პატიმრების გარდა, ხანგრძლივი პაემნების უფლება გაუქმებულიაყველა კატეგორიის პატიმრებისათვის.აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ ახალი ცვლილებებით პატიმრებთან ვიზიტორებისრიცხვი მინიმუმამდეა დაყვანილი და ამ კატეგორიას განეკუთვნება მხოლოდ ოჯახისწევრი და ახლო ნათესავი.ყოველივე ზემოაღნიშნული ეწინააღმდეგება საქართველოს სისხლის სამართლისრეფორმის სტრატეგიას, რომელიც ადგენს მსჯავრდებულთან ინდივიდუალიზებულმოპყრობასა და რესოციალიზაციის პრინციპს, აგრეთვე, რეაბილიტაციის ამოსავალ81

პრინციპად მიიჩნევს მსჯავრდებულის კონტაქტს თავის ოჯახის წევრებთან და ახლონათესავებთან გრძელვადიანი და მოკლევადიანი პაემნების საშუალებით.პატიმართა კონტაქტი გარესამყაროსთან მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს მათიკეთილდღეობის ამაღლებასა და რეაბილიტაცია-რეინტეგრაციას საზოგადოებაში.საერთაშორისო საზოგადოება მნიშვნელოვან ყურადღებას უთმობს პატიმართაგარესამყაროსთან კონტაქტის უფლების განხორციელებას, რაზეც მოწმობს არაერთირეკომენდაცია, კერძოდ: პატიმრების ნათესავებთან კონტაქტთან დაკავშირებითპატიმრებთან მოპყრობის გაეროს მინიმალური სტანდარტული წესები ადგენს:„აუცილებელი ზედამხედველობის პირობებში პატიმრებს უნდა მიეცეთ საშუალება,რომ მიმოწერისა და ვიზიტების საშუალებით რეგულარული ურთიერთობა იქონიონოჯახებთან და შეუბღალავი რეპუტაციის მქონე მეგობრებთან“.ევროსაბჭოს მინისტრთა კომიტეტის (2006)2 რეკომენდაციაში, რომელიც შეეხებაევროპის ციხეების წესებს, აღნიშნულია რომ „პატიმარს უფლება უნდა მიეცეს,შეძლებისდაგვარად ხშირად იქონიოს კონტაქტი ოჯახთან, სხვა პირებთან და გარეშეორგანიზაციების წარმომადგენლებთან, წერილით, ტელეფონით ან კომუნიკაციისსხვა საშუალებითა და შეხვედრებით“ (24.1 პუნქტი). ასევე, „ციხის ადმინისტრაციამხელი უნდა შეუწყოს პატიმრების კონტაქტს გარე სამყაროსთან და უზრუნველყოსისინი სათანადო მხარდაჭერით“ (24.5 პუნქტი).ევროსაბჭოს წამების საწინააღმდეგო კომიტეტი (CPT) პატიმრობასთანდაკავშირებულ სტანდარტებში არადამაკმაყოფილებლად მიიჩნევს ერთსაათიანშეხვედრას ერთი თვის განმავლობაში (ბროშურა #6, 2001წ.) და ადგენს, რომ„აუცილებელია, პატიმრებს შესაძლებლობა ჰქონდეთ, კონტაქტი იქონიონგარესამყაროსთან, განსაკუთრებით საკუთარ ოჯახთან, ახლო მეგობრებთან,ცოლთან/პარტნიორთან და ბავშვებთან. ამგვარი კონტაქტის გაგრძელებასგადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ყველა დაინტერესებული მხარისათვის,განსაკუთრებით კი ციხის სოციალური რეაბილიტაციის სამსახურისათვის.გარესამყაროსთან კონტაქტის მნიშვნელობის ამაღლება უნდა იყოს სახელმძღვანელოპრინციპი“.CPT საუბრობს ასევე პატიმართა უფლებაზე, ესტუმრონ საკუთარ ოჯახებს დააცხადებს: „პატიმრებს შეიძლება მიეცეთ უფლება, დაცვის გარეშე დატოვონდაწესებულება, საკუთარი ოჯახისა და ახლო ნათესავების მონახულების მიზნით“.საინტერესოა ამ მხრივ უცხოეთის ქვეყნების პრაქტიკა. მაგალითად, ზოგიერთ ციხეშიარსებობოს ოჯახის დღეები, რომელიც საშუალებას აძლევს პატიმარს, შეხვდესშვილებს და ზოგჯერ კი ოჯახის სხვა წევრებსაც ციხის საკანში. ინგლისის ბევრციხეში არსებობს სპეციალური ადგილები მშობლებთან/ბავშვებთან შესახვედრად,რომელსაც ხშირად “დამაკავშირებელ ვიზიტს” უწოდებენ.კანადაში არსებობს ოჯახის კერძო ვიზიტების სისტემა, რომლის მიხედვით პატიმარსშეუძლია, 72 საათი გაატაროს ოჯახთან სპეციალურად გამოყოფილ პატარა ოთახშიორ ან სამ თვეში ერთხელ. ასეთი სისტემა არსებობს საფრანგეთსა და ესპანეთშიც.82

გერნსში (კუნძული ლამანშზე, ეკუთვნის დიდ ბრიტანეთს) ხშირად ვიზიტიხორციელდება თვეში 6-ჯერ. პატიმრებს საშუალება აქვთ 48 საათით ადრეშეათანხმონ, დაჯავშნონ ვიზიტი. შეხვედრების სპეციალურ მოსანახულებელ ოთახშიპატიმარს შეუძლია მაქსიმუმ ორი მნახველის მიღება. ოთახში არის მაგიდა დასკამები. უსაფრთხოების მიზნით არსებობს დახურული ვიზიტებიც, სადაც არსებობსგარკვეული ბარიერი.ჰონგკონგში არის გარკვეული შეზღუდვები შეხვედრის სიხშირეზე, ხანგრძლივობასადა ხასიათზე. მხოლოდ ოჯახის წევრებსა და მეგობრებს შეუძლიათ მონახულება.ვიზიტები არ არის ხანგრძლივი და მსჯავრდებული პირებისთვის არც თუ ისე ხშირი.ვიზიტისთვის განკუთვნილ ტერიტორიაზე სასიამოვნო გარემოა. ვიზიტის ოთახი დამოსაცდელი ოთახი აღჭურვილია კონდენციონერით, მოსაცდელი ოთახი -ტელევიზორითა და ტელეფონითაც.წინასწარ პატიმრობაში მყოფ პირებს უფლება აქვთ, შეხვდნენ დღეში 15 წუთისხანგრძლივობით მაქსიმუმ ორ ადამიანს ერთდროულად. მსჯავრდებულ პირებსუფლება აქვთ შეხვდნენ თვეში ორჯერ, 30 წუთით, ერთდროულად მაქსიმუმ სამადამიანს.ჰონგკონგის ციხეში ორი ტიპის ვიზიტი არსებობს – ღია და დახურული. დახურულვიზიტს ხშირად არასაკონტაქტო ვიზიტს უწოდებენ, პატიმარს და მის მნახველსერთმანეთისგან ჰყოფთ შუშა. ეს არათუ მარტო შეხებას გამორიცხავს, არამედ ისინიურთიერთობენ ტელეფონის საშუალებით. ეს ფაქტი ხშირ შემთხვევაშიუკმაყოფილებას იწვევს პატიმრებსა და მნახველებში. დახურული ვიზიტებიგანკუთვნილია A და B კატეგორიის პატიმრებისთვის. ეს შეიძლება გავრცელდეს Cდა D კატეგორიის პატიმრებზეც, რომლებიც არიან მკაცრი რეჟიმისდაწესებულებებში.ღია ვიზიტის დროს პატიმარი და მნახველი პირდაპირ ესაუბრებიან ერთმანეთს დაშესაძლებელია გარკვეული შეზღუდვებით განხორციელდეს ფიზიკური კონტაქტი.მაგალითად ხელის ჩამორთმევა შეიძლება, მაგრამ კოცნა აკრძალულია. ხშირშემთხვევაში ღია ვიზიტის ოთახში არის გრძელი მაგიდა, რომელსაც შუაში ჰყოფსმინა დაახლოებით თვალის სიმაღლემდე. პატიმრები სხედან ერთ მხარეს,მნახველები კი საპირისპირო მხარეს. ღია ვიზიტების დროს ხშირად პრობლემასწარმოადგენს ნარკოტიკების შეტანა.შეზღუდვები არსებობდა მანამ, სანამ ცვლილებები არ შევიდოდა ციხის წესებში,რომელიც ითვალისწინებდა შეზღუდვებს მიმოწერაზე, წერილების რაოდენობაზე.ამჟამად პატიმარს შეუძლია განუსაზღვრელი რაოდენობით გაგზავნოს წერილები,შეუძლიათ მიწერონ ყველას, იქნება ეს მედია თუ სხვადასხვა ორგანიზაციებიადამიანის უფლებათა დაცვის სფეროში.შოტლანდია - მსჯავრდებულ პირებს მინიმუმ ერთი 30 წუთიანი ვიზიტის უფლებააქვთ 7 დღეში ერთხელ და არანაკლებ 2 საათისა 28 დღეში ერთხელ. ოთხ კვირაშიერთი შეხვედრა უნდა იყოს შაბათ-კვირას.83

ღია ვიზიტები – ეს ვიზიტის ყველაზე გავრცელებული ფორმაა. პატიმარი და მისიმნახველი სხედან მაგიდასთან ყოველგვარი ფიზიკური ბარიერის გარეშე. ამვიზიტების დროს ხორციელდება ზედამხედველობა. შეიძლება ეს იყოს სპეციალურიკამერის მეშვეობით.დახურული ვიზიტები – ამ დროს მნახველს და პატიმარს ერთმანეთისგან ჰყოფთგამჭვირვალე მინა.ოჯახის ვიზიტი – რიგ დაწესებულებებში ოჯახის ახლო წევრებისთვის(განსაკუთრებით ბავშვებისთვის) შეხვედრისთვის არსებობს უფრო მშვიდი გარემო.მათ საშუალება აქვთ ისაუბრონ პირად საკითხებზე, ოჯახის პრობლემებზე დამთავარი მიზანია მშობლისა და ბავშვის ურთიერთობის შენარჩუნება/აღდგენა. ესგანსაკუთრებით ხდება, როდესაც მშობელს მისჯილი აქვს ხანგრძლივი პატიმრობა.ასეთი შეხვედრები შესაძლებელია თუ პატიმარს აქვს ჩ ან D კატეგორია, აქვს კარგიდისციპლინარული მაჩვენებელი.დამაკავშირებელი ვიზიტები – ამგვარი ვიზიტები შოტლანდიაში არსებობს მხოლოდქალთა დაწესებულებებში. ამ ვიზიტების მიზანია, რომ დედებმა გაატარონგარკვეული დრო შვილებთან.ამის უფლება აქვთ მათ, ვინც სამი თვე იხდის სასჯელსდა ბავშვები არიან 12 წლამდე ასაკის. შეუძლიათ ჰქონდეთ მაქსიმუმ ორი შეხვედრათვეში.ინგლისი - ვიზიტი ხორციელდება ოთხ კვირაში ორჯერ მსჯავრდებულიპირებისთვის და უფრო ხშირად წინასწარ პატიმრობაში მყოფთათვის. სხვადასხვაციხეში ვიზიტის სხვადასხვა ხანგრძლივობაა.მნახველმა უნდა ჩააბაროს პირადი ნივთები სპეციალურად განკუთვნილ ადგილას.ამის შემდეგ ისინი გადიან მრავალ უსაფრთხოების შემოწმებას (აეროპორტისმსგავსად) სანამ შევლენ ვიზიტის ოთახში. ვიზიტი არის დიდ ოთახში სადაცპატიმრები და მნახველები სხედან მაგიდასთან ან გრძელ მაგიდასთან. პატიმარს არაქვს უფლება ვიზიტის დროს ადგეს თავისი ადგილიდან. ზოგიერთდაწესებულებაში არსებობს სათამაშო ადგილები ბავშვებისთვის. ზოგ ციხეშიგათვალისწინებულია ბავშვების ვიზიტებიც, სადაც პატიმართა გარკვეულკატეგორიას შეუძლიათ შეხვდნენ ბავშვებს და უფლება აქვთ ეთამაშონ მათ.თურქეთში პატიმრებმა, რომლებმაც მოიხადეს სასჯელის ერთი მეხუთედი დახასიათდებიან კარგი მოქცევით შეიძლება გადაყვანილნი იქნენ ღია ციხეში ციხისდისციპლინარული ხელმძღვანელობის, ციხის ადმინისტრაციის და გენერალურიდირექტორის თანხმობის საფუძველზე.პატიმრებმა, რომლებმაც მოიხადეს სასჯელის ერთი მეხუთედი კარგი მოქცევითშეიძლება მიიღონ გასვლის თანხმობა 1-დან 10 დღემდე მშობლების, მეუღლის,შვილების გარდაცვალების შემთხვევაში.84

აუცილებლობის შემთხვევაში, როგორიცაა პატიმრის ახლო ნათესავის სარიოზულიავადმყოფობა, ხანძარი, მიწისძვრა რომელმაც ზიანი მიაყენა ახლო ნათესავს,პატიმარი მინისტრის თანხმობით შეიძლება გაუშვან 1-დან 10 დღემდე.გარდა ამისა პატიმრებმა, რომლებმაც მოიხადეს სასჯელის ერთი მეოთხედი დაგამოირჩეოდნენ კარგი მოქცევით და გადაყვანილნი არიან ღია ციხეში შეიძლებამიიღონ 72 საათიანი გასვლის სპეციალური ნებართვა.საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული პატიმრის უფლებასასჯელაღსრულების დაწესებულების დროებით დატოვებაზე განსხვავდებაშვებულებებისგან, რომელთა უფლებაც ევროპის უმრავლეს ქვეყანაში აქვთპატიმრებს. კერძოდ, „პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 43-ე მუხლიითვალისწინებს მსჯავრდებულთა მიერ დაწესებულების ტერიტორიის დატოვებასგანსაკუთრებულ, პირად გარემოებებთან დაკავშირებით, თუ მიღებული იქნებასარწმუნო ცნობა პატიმრის ოჯახის წევრის ან ახლო ნათესავის გარდაცვალების ანსიცოცხლისათვის საშიში ავადმყოფობის თაობაზე. ამასთან, დაწესებულებისდროებითი დატოვების ვადა არ უნდა აღემატებოდეს 7 დღეს, რომელშიცგათვალისწინებულია მსჯავრდებულის ადგილამდე მგზავრობის დროც.ზემოაღნიშნული კანონის 90-ე მუხლი ითვალისწინებს ბრალდებული პატიმრისხანმოკლე გათავისუფლებას, კერძოდ, „არსებით და გადაუდებელ პირად ანსამართლებრივ საქმეებზე, რაც მოითხოვს პატიმრის უშუალო მონაწილეობას,გამომძიებლის შუამდგომლობით სასამართლოს შეუძლია, გასცეს პატიმრისხანმოკლე გათავისუფლების ნებართვა 3 დღის ვადით“.სტატისტიკური მონაცემებით 2000-2006წწ. „პატიმრობის შესახებ“ საქართველოსკანონით გათვალისწინებული მსჯავრდებულთა დაწესებულების დროებითდატოვების უფლება (49-ე მუხლი) გამოიყენეს 52-ჯერ, ხოლო პატიმრის ხანმოკლეგათავისუფლების უფლება (90-ე მუხლი) კი - მხოლოდ 8-ჯერ.პატიმრების პაემნებთან დაკავშირებით კანონმდებლობაში განხორციელებულიცვლილებები მიზანშეწონილად არ მიგვაჩნია. ხანგრძლივი პაემნების გაუქმებით,ფაქტობრივად, პატიმრებს არ დაუტოვეს სხვა ალტერნატივა. საქართველოსკანონმდებლობა არ ითვალისწინებს პატიმრების შვებულებებს, ევროპისქვეყნებისგან განსხვავებით, სადაც ეს პრაქტიკა აპრობირებული და ფართოდგავრცელებულია.ზემოაღნიშნული ცვლილებების განხორცილებით, ყველაზე მძიმე მდგომარეობაშიდიდი ხნით თავისუფლებააღკვეთილი და უვადო თავისუფლებააღკვეთილიპატიმრები არიან. მათთვის ცხოვრების ერთადერთი ნათელი წერტილი იყოხანგრძლივი პაემნებით ოჯახთან კონტაქტი, ხოლო ვისაც ოჯახი არ ჰყავს, მათკანონი აძლევთ ოჯახის შექმნის უფლებას, თუმცა, ხანგრძლივი პაემნების გაუქმებითაზრს კარგავს „პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულიპატიმრის ქორწინების უფლებაც.რესოციალიზაცია-რეინტეგრაციის საკითხი განსაკუთრებით თავს იჩენსარასრულწლოვან პატიმრებთან დაკავშირებით. არასრულწლოვნები იმყოფებიან რა85

პიროვნული განვითარების ადრეულ ეტაპზე, საჭიროებენ განსაკუთრებულზრუნვასა და დახმარებას ფიზიკური, სულიერი და სოციალური განვითარებისსფეროში.არასრულწლოვანი პატიმარი, რაც დრო გადის, მით უფრო აცნობიერებს იმას, რომხდება სასჯელაღსრულების დაწესებულების ნაწილი, სადაც მას შეზღუდული აქვსკონტაქტი გარესამყაროსთან და მკაცრად აქვს განსაზღვრული დაწესებულებისხელმძღვანელობის მიერ დადგენილი ქცევის წესები. შედეგად ვიღებთ იმას, რომარასრულწლოვნის პერსონალური პასუხისმგებლობის გრძნობა მცირდება.400 არასრულწლოვანი პატიმრის გამოკითხვამ გერმანიაში აჩვენა, რომ ყველაზედიდი შიში, რომელიც მათ პატიმრობასთან დაკავშირებით აქვთ, არის პატიმრობისშედეგად სოციალური იზოლაციის გრძნობა.როგორც უკვე აღვნიშნეთ, შემცირდა პატიმრებთან პაემნის უფლების მქონე პირთაწრე. აღსანიშნავია, რომ არასრულწლოვანი პატიმრების მშობლები ხშირადარაჯეროვნად ასრულებდნენ მშობლის მოვალეობებს, აქედან გამომდინარეარასრულწლოვნების მშობლებთან კონტაქტმა შესაძლოა უფრო უარყოფითადიმოქმედოს მათზე, ვიდრე გვერდითი ხაზის ნათესავებთან (დეიდა, ბიძა და ა.შ).ვფიქრობთ, რომ „პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონში შეტანილიზემოაღნიშნული ცვლილებები უარყოფითად იმოქმედებს არასრულწლოვანიპატიმრების ფსიქიკაზე და მათი რეაბილიტაცია-რესოციალიზაციის პროცესზე, რაცსასჯელის უპირველეს მიზანს წარმოადგენს.იმის გათვალისწინებით, რომ ხანგრძლივი პაემნის უფლება დღეს საერთოდგაუქმებულია, მოკლევადიანი პაემნის დროის შემცირება იწვევს პატიმართაპირობების მნიშვნელოვნად გამკაცრებასა და პატიმრების მდგომარეობის ბევრადგაუარესებას.რეკომენდაცია: შევიდეს ცვლილებები „პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონშიდა პატიმრებისათვის განისაზღვროს ხანგრძლივი პაემნის უფლება ან მისიალტერნატიული ვარიანტი, კვლავ გაიზარდოს მოკლევადიანი პაემნის დრო დაგაფართოვდეს პაემნის უფლების მქონე პირთა წრე, განსაკუთრებითარასრულწლოვან პატიმებთან მიმართ.* * *„პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონში განხორციელებული ცვლილებებისთანახმად, მსჯავრდებულ პატიმართან შეხვედრის უფლებას მის ოჯახს ან ახლონათესავს აძლევს სასჯელაღსრულების დაწესებულების ადმინისტრაცია(„პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის მე-2 პუნქტი). ადრემოქმედი კანონმდებლობით, პაემნის უფლებაზე ნებართვას გასცემდა სასამართლო.ზემოაღნიშნული ცვლილებები, მიუხედავად იმისა, რომ, ამარტივებს პატიმრისნახვის საშუალებას, პრაქტიკაში გაცილებით მეტ პრობლემებს უქმნის პატიმრის86

ახლობლებს და ხშირ შემთხვევაში უარით ისტუმრებს მათ. ამის დამადასტურებელინათელი მაგალითია სახალხო დამცველის აპარატში შემოსული განცხადებებიოჯახის წევრებთან ან ახლო ნათესავებთან პაემნის უფლების დარღვევასთანდაკავშირებით. კერძოდ:* * *საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატის აჭარის რეგიონულ სამმართველოსდახმარებისთვის მიმართეს ბათუმის #3 საპყრობილეში მყოფი ბრალდებულებისნუგზარ ბერაძის, ნუგზარ და ემზარ დიასამიძეების ოჯახის წევრებმა. მათიგანმარტებით, ა.წ. 3 აგვისტოს გამოცხადდნენ ბათუმის #3 საპყრობილეში დასაპყრობილის ადმინისტრაციას წარუდგინეს ქობულეთის შს საგამოძიებოგანყოფილების გამომძიებლის, მ.ღვინიანიძის მიერ გაცემული ნებართვები, რომლისძალითაც მათ ჰქონდათ ბრალდებულების ნახვის უფლება და მათთან შეხვედრამოითხოვეს.მოქალაქეების მოთხოვნა არ დააკმაყოფილეს. საპყრობილის დირექტორისმოადგილის, იური დირბარიანის განმარტებით, პატიმართან პაემნისგანხორციელებას არეგულირებს დაწესებულების ხელმძღვანელობა. მოცემულშემთხვევაში, ბრალდებულთა ნათესავებთან პაემანი უკანონოდ იქნა მიჩნეული დამას ჰქონდა მათი არ შეშვების უფლება.„პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 89-ე მუხლის მიხედვით „პატიმარსშეიძლება ყოველთვიურად მიეცეს არა უმეტეს ორი პაემნის უფლება. პატიმარსპაემნის უფლებას აძლევს გამომძიებელი, პროკურორი, მოსამართლე“. აქედანგამომდინარე, ბათუმის #3 საპყრობილის ადმინისტრაციამ დაარღვია აღნიშნულიკანონის მოთხოვნები, რითაც შეილახა პატიმართათვის კანონით მინიჭებულიუფლებები.„საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ” ორგანული კანონის თანახმად,სახალხო დამცველმა წინადადებით მიმართა საქართველოს იუსტიციისსამინისტროს გენერალური ინსპექციის უფროსს, განიხილოს ბათუმის #3საპყრობილის დირექტორის მოადგილის ი.დირბარიანის დისციპლინარულიპასუხისმგებლობის საკითხი. იუსტიციის სამინისტროს გენერალურმა ინსპექციამშეისწავლა ზემოაღნიშნული საქმე და გაუგზავნა ქ.ბათუმის პროკურატურას, სადაცწერილი სახალხო დამცველის აპარატიდანაც გაიგზავნა. ქ.ბათუმისპროკურატურიდან გვეცნობა, რომ დირექტორის ქმედებაში არ იყო დანაშაულისნიშნები და საქმე ისევ დაუბრუნდა იუსტიციის სამინისტროს გენერალურინსპექციას, სადაც იხილება მისი დისციპლინარული პასუხისმგებლობის საკითხი.* * *87

2006 წლის 2 ივნისს თინა მარღანიამ სახალხო დამცველს განცხადებით მიმართა,რომელშიც აღნიშნავდა, რომ, მოსამართლის ნებართვის მიუხედავად, ვერ მოახერხაშვილთან, ბრალდებულ ლაშა მარღანიასთან შეხვედრა.განცხადების თანახმად, 2006 წლის 5 მაისს, თ.მარღანიამ მიმართა თბილისისსაქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიის მოსამართლეს,დალი მეტრეველს, რათა შვილთან, ლაშა მარღანიასთან, შეხვედრის ნება დაერთო. 8მაისს, მოსამართლის მიერ გაცემული ნებართვით, #7 საპყრობილის დირექტორსს.ხულორდავას ეცნობა, რომ მოქალაქე თ.მარღანიას უფლება ჰქონდა, შეხვედროდასასამართლოზე რიცხულ პატიმარს ლ.მარღანიას. როდესაც თ.მარღანიამ #7საპყრობილის ადმინისტრაციას აღნიშნული დოკუმენტი წარუდგინა, მას უარიგანუცხადეს პატიმრის ნახვაზე იმ მოტივით, რომ მასში არ იყო აღნიშნულით.მარღანიას პირადობის დამადასტურებელი საბუთის ნომერი. მიუხედავად იმისა,რომ სასამართლოს მიერ გაცემულ ნებართვაში არ იწერება პირადობის მოწმობისნომერი, მოსამართლემ თ.მარღანიას თხოვნა გაითვალისწინა და ახალ დოკუმენტშიპირადობის დამადასტურებელი საბუთის ნომერი მიუთითა.ზემოაღნიშნულის მიუხედავად, საპყრობილის დირექტორმა თ.მარღანიას მაინც არმისცა პატიმრის ნახვის საშუალება, რაც იმით დაასაბუთა, რომ პატიმრებთანშეხვედრისათვის განსაზღვრული დრო დასრულებული იყო. იმის გამო, რომ 9 მაისიუქმე დღე იყო, თ.მარღანია საპყრობილეში 10 მაისს მივიდა და ს.ხულორდავასშვილთან შეხვედრა სთხოვა, თუმცა მან ისევ უარი მიიღო. ხულორდავასგანცხადებით, მოსამართლის ნებართვა გაცემული იყო 8 მაისს და, აქედანგამომდინარე, 10 მაისს აღნიშნული ნებართვა აღარ მოქმედებდა. აღსანიშნავია, რომარ არსებობს კანონი, რომლითაც დადგენილია, რომ მოსამართლის მიერ გაცემულინებართვა მოქმედებს მხოლოდ მისი გაცემის თარიღით განსაზღვრულ დღეს.მიგვაჩნია, რომ ს.ხულორდავამ დაარღვია „პატიმრობის შესახებ“ საქართველოსკანონის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტი, რომლის თანახმად, „პატიმარს შეიძლებაყოველთვიურად მიეცეს არა უმეტეს ორი პაემნის უფლება. პატიმარს პაემნისუფლებას აძლევს გამომძიებელი, პროკურორი, მოსამართლე“.საქართველოს „სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანული კანონის 21-ე მუხლის „დ“პუნქტის თანახმად, 2006 წლის 6 ივნისს მივმართეთ იუსტიციის მინისტრსწინადადებით, განიხილოს სანდრო ხულორდავას დისციპლინარულიპასუხისმგებლობის საკითხი.8 ივნისს თინა მარღანია სახალხო დამცველის წარმომადგენლებთან ერთად იმავე - 8მაისის ნებართვით მივიდა სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის #7 საპყრობილეშიდა შვილს, ლაშა მარღანიას, შეხვდა.14 ივლისს იუსტიციის სამინისტროდან მივიღეთ წერილი ზემოაღნიშნულ საქმესთანდაკავშირებით, რომელშიც მითითებული იყო, რომ გენერალური ინსპექციის მიერჩატარებული სამსახურებრივი შემოწმებით არ დადასტურდა მოქალაქე თ.მარღანიასმიერ განცხადებაში მოყვანილი ფაქტები, რის გამოც შეწყდა სამსახურებრივი88

შემოწმება და არ დადგა საპყრობილის ხელმძღვანელის პასუხისმგებლობის საკითხი- მეტიც, იგი გადაიყვანეს #6 საპყრობილის დირექტორად.* * *ზემოაღნიშნულის გარდა, საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატს განცხადებითმიმართეს სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის #7 საპყრობილეში მყოფიპატიმრების ოჯახის წევრებმა, რომელშიც აღნიშნავდნენ, რომ 2006 წლის 9მარტს განცხადებით მიმართეს სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის თავმჯდომარესმათთვის კანონით მინიჭებული პაემნის თაობაზე, რაზეც უარი მიიღეს.სახალხო დამცველის აპარატმა წერილით მიმართა სასჯელაღსრულებისდეპარტამენტს, რათა მიეღო შესაბამისი ზომები.სასჯელაღსრულების დეპარატამენტიდან მიღებული პასუხის თანახმად, 1999 წლის22 ივლისის საქართველოს კანონის ,,პატიმრობის შესახებ“ მე-5 თავის მე-80 მუხლისმე-4 პუნქტის ,,ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, საპყრობილის ,,მკაცრ რეჟიმში მყოფმსჯავრდებულებს უფლება აქვთ, წლის განმავლობაში ჰქონდეთ 3 ხანმოკლე და 1ხანგრძლივი პაემანი ადმინისტრაციის მეთვალყურეობით“. ვინაიდან პატიმრებიგ.ენდელაძე, ბ.ჯაფარიძე, მ.მგალობლიშვილი, გ.ქართველიშვილი, ა.ლანდიასაპყრობილეში მხოლოდ 2 თვის განმავლობაში იმყოფებოდნენ, უარი ეთქვათპაემანზე.საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 1999 წლის 28 დეკემბრის 366-ე ბრძანებით,,,პირველი შეხვედრა მსჯავრდებულს შეიძლება მიეცეს მისი დაწესებულებაშიმოყვანისთანავე, მიუხედავად იმისა, ჰქონდა თუ არა მას წინა შეხვედრა სხვადაწესებულებებში.“ ზემოაღნიშნულ პატიმრებზე არ ყოფილა გაცემული პირველიშეხვედრის ნებართვა.ჩვენ საქართველოს იუსტიციის მინისტრს და სასჯელაღსრულების დეპარტამენტისთავმჯდომარეს მივმართეთ წინადადებით, რათა უზრუნველეყოთ გ.ენდელაძეზე,ბ.ჯაფარიძეზე, მ.მგალობლიშვილზე, გ.ქართველიშვილსა და ა.ლანდიაზე კანონითმინიჭებული პაემნის უფლების რეალიზება, ასევე ემსჯელათ საქართველოსიუსტიციის სამინისტროს სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის უსაფრთხოებისსამსახურის უფროსის - ა.ხუხუას დისციპლინური წესით დასჯის თაობაზე.სასჯელაღსრულების დეპარტამენტიდან პასუხის თანახმად, ზემოაღნიშნული ნორმა,რომელშიც მითითებულია, რომ ,,პირველი შეხვედრა მსჯავრდებულს შეიძლებამიეცეს მისი დაწესებულებაში მიყვანისთავე“, ალტერნატიულია და არაიმპერატიული. ამდენად, არ ავალდებულებს დაწესებულების ადმინისტრაციას,გამოიყენოს ამ ნორმით მინიჭებული უფლება. აღნიშნულიდან გამომდინარე,სასჯელაღსრულების დეპარტამენტმა სახალხო დამცველის წინადადება არ გაიზიარა.საქართველოს ზოგად ადმინისტრაციული კოდექსის მე-7 მუხლის მე-2 ნაწილისთანახმად, დისკრეციული უფლებამოსილების განხორციელებისას გამოცემული89

ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით გათვალისწინებულმა ზომებმა არშეიძლება გამოიწვიოს პირის კანონიერი უფლებებისა და ინტერესებისდაუსაბუთებელი შეზღუდვა. აქედან გამომდინარე, სასჯელაღსრულებისდეპარტამენტს არ ჰქონდა უფლება, ყოველგვარი დასაბუთების გარეშე უარი ეთქვაპატიმრებისთვის პაემნის გაცემის ნებართვაზე და დაუსაბუთებლად არგაეზიარებინა სახალხო დამცველის წინადადება.სასჯელაღსრულების ზოგიერთ დაწესებულებაში პაემნების ოთახების არასაკმარისირაოდენობის გამო, პატიმრების ახლობელებს მათთან შესახვედრად რიგში დგომაუწევთ.მაგალითად, ზუგდიდის #4 საპყრობილეში მხოლოდ ერთი პაემანის ოთახიფუნქციონირებს, რაც საკმარისი არაა. შედეგად მნახველები იძულებულნი არიან,საათობით ელოდონ თავის რიგს. საკმარისი არ არის ის ორი ოთახიც, რომლებიცპატიმრებისა და ადვოკატების შეხვედრისთვის არის განკუთვნილი. ახალი ოთახებისგასახსნელად საპყრობილეს ფართი არა აქვს.„პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 48-ე მუხლში განხორციელებულიცვლილების თანახმად, „მსჯარდებულთან პაემნის მსურველი პირი ვალდებულია,ამის თაობაზე სასჯელაღსრულების ადმინისტრაციას შეატყობინოს პაემნამდეარაუგვიანეს 5 სამუშაო დღისა“.ზემოაღნიშნული ცვლილება არამიზანშეწონილად მიგვაჩნია, რადგან ხშირშემთხვევაში პაემნის უფლების მისაღებად სასჯელაღსრულების დაწესებულებებსმიმართავენ პატიმრის ოჯახის წევრები, რომლებიც შორი მანძილიდან ჩამოდიან დაქალაქში დასარჩენი ადგილი არ აქვთ. ამ დროს გაურკვეველია, როგორ უნდამოიქცნენ ისინი. ფაქტობრივად, მათ ორჯერ და მეტჯერ უწევთ პაემნის უფლებისმოსაპოვებლად თბილისში ჩამოსვლა.რეკომენდაცია: წინადადებით მივმართავ საქართველოს იუსტიციის სამინისტროსადა საქართველოს პარლამენტს, შემცირდეს კანონით დადგენილი ვადა პაემნისუფლების გაცემაზე და უფლების მისაღებად თხოვნის წარდგენის დღესვე მოხდესნებართვის გაცემა.დაცვის უფლებასაქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით, დაცვისუფლება გარანტირებულია. აღნიშნული უფლება რეგლამენტირებულია სხვადასხვასაკანონმდებლო აქტში, რომლებიც ქმნიან გარანტიებს კონსტიტუციური უფლებისგანსახორციელებლად. დაცვის უფლება მოიცავს დამცველთან შეუზღუდავიშეხვედრის უფლებასაც. აღნიშნული დებულება განმტკიცებულია “პატიმრობისშესახებ” საქართველოს კანონში, რომლის 26-ე მუხლის პირველი ნაწილის “ა.გ“90

პუნქტით, მსჯავრდებულს უფლება აქვს, უზრუნველყოფილი იყოს “დამცველთანშეუზღუდავი შეხვედრის უფლებით”.მსჯავრდებულისათვის ანალოგიურ გარანტიას აწესებს ამავე კანონის 48-ე მუხლისმე-5 პუნქტი, რომლის მიხედვითაც “ყველა მსჯავრდებულს აქვს დამცველთანშეხვედრის უფლება ყოველგვარი ჩარევისა და ცენზურის გარეშე.სასჯელაღსრულების დაწესებულების თანამშრომლებს შეუძლიათ, აკვირდებოდნენშეხვედრას ვიზუალურად, მაგრამ მოსმენის გარეშე.” ანალოგიური უფლებითსარგებლობენ პატიმრებიც (ბრალდებულები და განსასჯელები) და მათ ამ გარანტიასუდგენს პატიმრობის შესახებ კანონის 89-ე მუხლი, კერძოდ,: “პატიმარს აქვს თავისდამცველთან შეხვედრის შეუზღუდავი უფლება, რაც წესრიგდება საქართველოსსისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მიხედვით.”მიუხედავად კონსტიტუციისა და კანონის ასეთი იმპერატიული მოთხოვნისა,სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის მიერ სისტემატურად ხდებოდა დაცვისუფლების შეზღუდვა, რაც მსჯავრდებულებისა და პატიმრების დამცველთანშეხვედრის დროებითი აკრძალვით გამოიხატებოდა. კერძოდ: 2005 წლის დეკემბრისთვის ბოლოს ქუთაისის #2 საპყრობილისა და მკაცრი რეჟიმის დაწესებულებაშიმიმდინარე მოვლენების გამო შეიზღუდა დაცვის უფლება, რაც გამოიხატა აღნიშნულდაწესებულებაში ადვოკატების შეშვებასა და პატიმრებთან შეხვედრაზე უარისთქმით. მნიშვნელოვანია, რომ ამის შესახებ არანაირი აქტი არ გამოცემულა და ამბრძანებებს სიტყვიერად იძლეოდნენ სასჯელაღსრულების დეპარტამენტისა დადაწესებულებების თანამდებობის პირები. ეს შეზღუდვები 2005 წლის 25 დეკემბერსდაიწყო და სხვადასხვა ფორმით თითქმის 8 დღე გაგრძელდა. თავდაპირველადშეზღუდვები მოეხსნათ იმ ადვოკატებს, რომლებსაც პროცესუალური ვადებიგასდიოდათ, დანარჩენებს კი დასაცავ პირებთან შეხვედრის საშუალება მხოლოდ 2იანვრის შემდეგ მიეცათ.ანალოგიური სიტუაცია იყო სასჯელაღსრულების ზოგიერთ სხვა დაწესებულებაშიც.თუ ქუთაისის შემთხვევაში ამის მიზეზი დაწესებულებაში არსებული არეულობაიყო, ბათუმის #3 საპყრობილეში, ადვოკატებს შესვლაზე 5 დღის მანძილზე, 24იანვრიდან 28 იანვრის ჩათვლით, უარს ეუბნებოდნენ იმ მოტივით, რომდაწესებულებაში სანიტარული-ჰიგიენურ ღონისძიებები ტარდებოდა, რაც, როგორცწინა შემთხვევაში, უკანონო საბაბი იყო. უფრო მეტიც, დაწესებულების დირექტორისმოვალეობის შემსრულებელმა გამოსცა ბრძანება შეზღუდვის შესახებ და ის საჯაროდგამოაკრა დაწესებულების შესასვლელთან. აღნიშნული ბრძანება აბსოლუტურადუკანონო იყო და ეწინააღმდეგებოდა როგორც კონსტიტუციასა და საერთაშორისონორმებს, ასევე “სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსისა” და “პატიმრობისშესახებ” საქართველოს კანონის მოთხოვნებს. ამავდროულად, ადვოკატები,პატიმრები და მათი ახლობლები აღნიშნავენ, რომ მათი კანონიერი მოთხოვნებისპასუხად ცინიკურ და დამცინავ დამოკიდებულებასა და აბუჩად აგდებას იღებდნენ.თბილისის მე-7 საპყრობილეში მყოფი პატიმრების ახლობლები და ოჯახის წევრებიაღნიშნავენ, რომ სასჯელაღსრულების დაწესებულების თანამშრომლები მათმოთხოვნებს ცინიკურად ხვდებიან. კანონმდებლობით დადგენილ ვადებში არპასუხობენ წერილობით განცხადებებს და ა.შ. #7 საპყრობილეში ადვოკატების91

შეზღუდვა დაიწყო 2005 წლის დეკემბრის ბოლოს და 2006 წლის 5 იანვრამდეგაგრძელდა. საქართველოს სახალხო დამცველმა 2006 წლის 4 იანვარსრეკომენდაციით მიმართა სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის უფროსს, ბატონბაჩო ახალაიას და მოსთხოვა დაცვის შეუზღუდავი უფლების განხორციელებაზეხელის შეშლის აღკვეთა. რეკომენდაციის შემდეგ საპატიმრო დაწესებულებებშიადვოკატების შეშვება აღდგა და მათ პატიმრებთან შეხვედრის საშუალება მიეცათ.თუმცა, მიუხედავად ამისა, როგორც ზემოთ ითქვა, მოგვიანებით, სანიტარულ-ჰიგიენური ღონისძიების ჩატარების უკანონო მოტივით ბათუმის #3 საპყრობილეშიადვოკატისა და ბრალდებულის ან განსასჯელის შეხვედრის შეუზღუდავი უფლება2006 წლის 24 იანვრის ბრძანებით კვლავ შეიზღუდა. სამწუხაროდ, სახალხოდამცველის რეკომენდაცია სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის მხრიდან არშესრულდა.ასევე ხაზგასასმელია ისიც, რომ თბილისის #7 საპყრობილესთან ადვოკატებისაათობით დგანან რიგში, რადგან დამცველთან შესახვედრად არ არის საკმარისიოთახები. 3 საგამოძიებო ოთახიდან ფუნქციონირებს მხოლოდ 2, რომლებშიცდამონტაჟებულია ვიზუალური სათვალთვალო კამერები. არის შემთხვევები, როცა ამმიზეზის გამო ადვოკატები, მთელი დღის რიგში დგომის მიუხედავად, საერთოდ ვერახერხებენ მათი დაცვის ქვეშ მყოფ პირებთან შეხვედრას.რეკომენდაცია: გაიზარდოს ადვოკატებთან შეხვედრის ოთახების რაოდენობა დამოხდეს მათი დაცვის ქვეშ მყოფ პირებთან შეუზღუდავი შეხვედრის უზრუნველყოფა(გონივრულ ფარგლებში).* * *2006წ. 3 მაისს საქართველოს სახალხო დამცველი საზოგადოებრივი (სახაზინო)ადვოკატის სამსახურის უფროსს და ამ სამსახურის თანამშრომლებს შეხვდა.სახაზინო ადვოკატებმა ვრცლად მიმოიხილეს ის პრობლემები, რომლებსაც ისინიმათი დაცვის ქვეშ მყოფ პირებთან შეხვედრისას აწყდებიან.სახაზინო ადვოკატების მტკიცებით, საპატიმროში შესვლისას მათ ჩხრეკენ.ადვოკატთან შეხვედრამდე კი იჩხრიკება პატიმარიც. თუმცა, მას ადვოკატისთანდასწრებით შეხვედრის დასრულების შემდეგაც ჩხრეკენ, თანაც განმეორებითიჩხრეკის დამთავრებამდე ადვოკატს არაძლევენ შენობის დატოვების უფლებას.მსგავსი ღონისძიების მიზანია, გამოირიცხოს ადვოკატის მიერ პატიმრისათვისან, პირიქით, აკრძალული ნივთის ან ნივთიერების გადაცემის ალბათობა.ადვოკატები მიიჩნევენ, რომ პატიმრის განმეორებით გაჩხრეკა შეურაცხმყოფელიადა ადვოკატებზე ზეწოლის ერთგვარი საშუალებაა, ვინაიდან გამორიცხული არარის, პატიმარს საკნიდან ჰქონდეს წამოღებული კანონით აკრძალული ნივთი,რომელიც პირველი ჩხრეკისას არ აღმოაჩნდა, განმეორებითი ჩხრეკისას კიშეიძლება ადვოკატს დაბრალდეს მისი გადაცემა.ჩვენთვის გაუგებარია ადვოკატის გაჩხრეკის მიზანი მაშინ, როცა პატიმარიიჩხრიკება, როგორც ადვოკატთან შეხვედრამდე, ასევე შემდეგაც. ევროსაბჭოსმინისტრთა კომიტეტის მიერ განახლებული ევროპული ციხის წესების 54.10 წესისთანახმად, „სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში პროფესიული ვიზიტების92

კონტროლთან დაკავშირებით, მაგ. დამცველის, სოციალური მუშაკის, ექიმის და ა.შ.გადაწყვეტილება მიღებული უნდა იქნეს მათ პროფესიულ ორგანიზაციებთანკონსულტაციის შემდეგ“. ევროპის თითქმის არც ერთ ქვეყანაში არ ხდებაადვოკატების გაჩხრეკა მათი სტატუსიდან გამომდინარე.რეკომენდაცია: აიკრძალოს ადვოკატების გაჩხრეკა პატიმრებთან შეხვედრის წინ.სახაზინო ადვოკატებს მიაჩნიათ, რომ პატიმრებთან შეხვედრის კონფიდენციალობაირღვევა. შეხვედრების ოთახში დამონტაჟებულია ვიდეოთვალი. ისინი არგამორიცხავენ მოსასმენი მოწყობილობების არსებობას. ასეთ დაძაბულ ატმოსფეროშიპატიმრები ცდილობენ, თავი შეიკავონ და ბოლომდე გულწრფელნი არ იყვნენადვოკატთან, რაც, თავისთავად, დაცვის უფლების განხორციელების ხარისხზეაისახება.ვიდეოკამერები შეხვედრის ოთახებში2006 წლის 16 ივნისს სახალხო დამცველმა რეკომენდაციით მიმართასასჯელაღსრულების დეპარტამენტს და მოითხოვა ქუთაისის #2 და თბილისის #7საპყრობილეში პატიმრებისა და ადვოკატების შეხვედრის ოთახებში დაყენებულივიდეოკამერების დემონტაჟი, რადგან საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესოკოდექსის 84-ე მუხლი იმპერატიულად აცხადებს, რომ „დამცველს უფლება აქვსშეხვდეს დასაცავ პირს მარტო და რაიმე მეთვალყურეობის გარეშე“.დეპარტამენტის ხელმძღვანელობამ 3 ივლისს სახალხო დამცველს უპასუხა, რომისინი უარს ამბობენ ამ რეკომენდაციის შესრულებაზე, რადგან ის, რაც აკრძალულიასაქართველოს კანონმდებლობით, დაშვებულია გაეროს „პატიმრებთან მოპყრობისმინიმალური სტანდარტული წესებით“, და რამდენადაც საერთაშორისოხელშეკრულებები და შეთანხმებები მაღლა დგას საქართველოს კანონმდებლობაზე,ამიტომ დეპარტამენტი მათ ანიჭებს უპირატესობას და ამით ხელმძღვანელობს.ამ არაადეკვატურ პასუხთან დაკავშირებით კატეგორიულად ვაცხადებთ, რომმინიმალური სტანდარტები არ წარმოადგენს საერთაშორისო ხელშეკრულებას,რომლის რატიფიკაციას ახდენს პარლამენტი და რომელიც მაღლა დგასსაქართველოს კანონმდებლობაზე. მინიმალური სტანდარტი არის სარეკომენდაციოხასიათის დოკუმენტი, რომლის გათვალისწინებაც მიზანშეწონილია ქვეყნისთვისმხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მისი კანონმდებლობა უფრო მაღალ სტანდარტებს არაწესებს. საქართველოს კანონმდებლობა ამ შემთხვევაში უფრო მაღალ სტანდარტსაწესებს და ეს არის ჩვენი დემოკრატიის ერთ-ერთი ნიშანი. გარდა ამისა, გაეროსპატიმრებთან მოპყრობის მინიმალური სტანდარტული წესის თანახმად,„წინამდებარე წესები არ ისახავს მიზნად სასჯელაღსრულების დაწესებულებებისსანიმუშო სისტემის აღწერას. მათი ამოცანაა, რომ თანამედროვე აზროვნებისა დადღევანდელი მდგომარეობით არსებული ყველაზე დამაკმაყოფილებელ სისტემათა93

ძირითადი ელემენტების საფუძველზე წარმოაჩინოს ის, რაც პატიმრებთანმოპყრობის საკითხში საყოველთაოდ აღიარებულია, როგორც სწორი“.ჩვენ დარწმუნებული ვართ, რომ ეს კარგად იციან სასჯელაღსრულებისდეპარტამენტშიც. უბრალოდ, ეს ის შემთხვევაა, როცა მაღალი თანამდებობის პირიკანონს აშკარად უგულებელყოფს. სწორედ ასეთი მიდგომა უქმნის საფრთხესსაქართველოში კანონის უზენაესობას.პატიმრებთან შეხვედრის კონფიდენციალობის დარღვევის კიდევ ერთი მაგალითი:ადვოკატმა, შალვა ხაჭაპურიძემ, სახალხო დამცველთან საუბრისას განაცხადა,რომ 2006 წლის ივნისის თვეში სასჯელაღსრულების დაწესებულების #6იზოლატორში იგი თავისი დაცვის ქვეშ მყოფ პირთან, პატიმარ ტ.ფოცხვერიასთანშეიყვანეს იმ საკანში, სადაც კიდევ ორი ე.წ. „კანონიერი ქურდი“, გ.ბობოხოძე დაქურასბედიანი, იმყოფებოდნენ. აღნიშნული არაერთხელ გამეორდა, რითაც აშკარადდაირღვა დამცველთან კონფიდენციალური შეხვედრის უფლება და რასაც ჩვენიაზრით, შესაბამისი ორგანოების მხრიდან რეაგირება აუცილებლად უნდა მოჰყვეს.რეკომენდაცია: მოიხსნას საპყრობილეებში ადვოკატებისა და პატიმრების შეხვედრისოთახებში დაყენებული სათვალთვალოები და შევიდეს ცვლილებები იუსტიციისმინისტრის 1999 წლის 28 დეკემბრის ბრძანებაში „პატიმრობის მოხდის შესახებ“ დაგაუქმდეს აღნიშნული ბრძანების მე-19 მუხლის მე-9 ნაწილის ბოლო წინადადება:„საპყრობილის მოსამსახურეს უფლება აქვს ვიზუალურად, მოსმენის გარეშე,აკვირდებოდეს შეხვედრას“.რეკომენდაცია: მივმართავთ იუსტიციის სამინისტროს საგამოძიებო დეპარტამენტს,გამოიძიოს შ.ხაჭაპურიძის საქმე.ჩვენ მიერ მოყვანილი შემთხვევებით სახეზეა კანონის აშკარა და უხეში დარღვევა.პარლამენტი არის ხელისუფლების ის შტო, რომელიც ახორციელებს დემოკრატიულკონტროლს აღმასრულებელ ხელისუფლებასა და მის მიერ კანონის უზენაესობისდაცვაზე და ჩვენი აზრით, მსგავსი ფაქტები პარლამენტმა არ უნდა დატოვოსრეაგირების გარეშე.პატიმრების კვება, ბანდეროლები და ამანათებიმეტად პრობლემურ საკითხს წარმოადგენს სასჯელაღსრულების დაწესებულებებშიპატიმრების კვება.”პატიმრობის შესახებ” საქართველოს კანონი ზოგადად განსაზღვავს საერთაშორისოსტანდარტებში მოცემულ ნორმებს პატიმართა კვებასთან დაკავშირებით, კერძოდ,36-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში94

კვების ორგანიზაცია უნდა შეესაბამებოდეს მოსახლეობის კვების ტრადიციებს დაშეიცავდეს ადამიანის სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისათვის აუცილებელკომპონენტებს. აკრძალულია მსჯავრდებულის დასჯის მიზნით საჭმლისკალორიულობის დაქვეითება“, ხოლო მე-2 პუნქტი ადგენს, რომ „მსჯავრდებულსუფლება აქვს, ბანდეროლებითა და ამანათებით მიიღოს კვების პროდუქტები, გარდადეპარტამენტის თავმჯდომარის მიერ განსაზღვრული შემთხვევებისა“.პატიმრების კვებასთან დაკავშირებით ზოგადი განმარტებებია მოცემული აგრეთვე,იუსტიციის და ჯანდაცვის მინისტრების ერთობლივ ბრძანებაში #5/500ო”მსჯავრდებულთა კვების ნორმების, ტანსაცმლისა და სანიტარულ-ჰიგიენურიპირობების შესახებ”, რომელიც ადგენს კალორიებს პატიმართა კატეგორიებისმიხედვით (საერთო და მკაცრ რეჟიმში მყოფი მსჯავრდებულებისათვის, მძიმე დამავნე პირობებში მომუშავე მსჯავრდებულებისათვის, საპყრობილეში მყოფპირთათვის, არასრულწლოვანთა აღმზრდელობით დაწესებულებაში მყოფმსჯავრდებულთათვის, სამედიცინო სამსახურის დაწესებულებებში სტაციონარულმკურნალობაზე მყოფ პირთათვის, აგრეთვე, ორსული და მეძუძური დედებისათვის,სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში მყოფ ჩვილ ბავშთათვის და გარკვეულშემთხვევებში იძულებითი კვების ნორმებს).კერძოდ, დღიური კვება მსჯავრდებულებისათვის განსხვავებულია იმის მიხედვით,თუ რომელ კატეგორიაში ექცევიან ისინი, თუმცა კანონმდებლობა მიუთითებს, რომსულ მცირე, ერთ დღეში პატიმარისათვის მიწოდებული საკვების კალორიისოდენობა უნდა იყოს არანაკლებ 2735-ისა – საერთო და მკაცრი რეჟიმისდაწესებულებაში მყოფი პირებისათვის; 2879 – მავნე პირობებში მომუშავეპირებისათვის; 2486.1 – საპყრობილეში მყოფი პირებისა დაარასრუწლოვანებისათვის; 2577.8 ან 2964 - ავადმყოფი პატიმრებისათვის იმისმიხედვით, რამდენად მძიმე პატიმარია იგი, 295.9 - ორსული და მეძუძურიდედებისათვის. აღნიშნულში არ არის გათვალისწინებული კვება დიეტურიპატიმრების, ვეგეტარიანელებისა და რელიგიური საჭიროებებისათვის (მარხვა).ამასათან, პროცედურები, რომელთა მიხედვითაც უნდა იკვებონ პატიმრები,აგრეთვე, არაა დეტალიზებული, როგორ უნდა ხდებოდეს კანონით დადგენილიოდენობის საკვები პროდუქტების მიწოდება პატიმრებისათვის და მიზანშეწონილადმიგვაჩნია მათი დაკონკრეტება.იუსტიციის მინისტრის მიერ გამოცემული ბრძანებების შესაბამისად, გარკვეულდაწესებულებებში (#7, #2, #6 საპყრობილეებში) გაიზარდა სასურსათო ულუფებითვეში 50 ლარამდე ერთი წინასწარი პატიმრისათვის, ხოლო 45 ლარამდე - ერთიმსჯავრდებულისათვის. ამავე დაწესებულებებში ”პატიმრობის შესახებ”საქართველოს კანონის 36-ე მუხლის მე-2 ნაწილისა და იუსტიციის მინისტრის 2006წლის 4 აპრილის #380 ბრძანების საფუძველზე აიკრძალა ამანთების მიღება-გაგზავნა,რომლის საშუალებითაც უკანასკნელი წლების განმავლობაში საკუთარი ოჯახებისადა ახლო ნათესავების მიერ ხდებოდა პატიმრებისათვის იმ საკვები პროდუქტებისმიწოდება, რომლითაც ვერ უზრუნველყოფდა სასჯელაღსრულების დეპარატამენტიდა რომლებიც წარმოადგენდა სიცოცხლისათვის მნიშვნელოვანი კომპონენტებისშემცველ (ვიტამინები, პროტეინი) საკვებ პროდუქციას. შესაბამისად, პატიმართაკვება მთლიანად საპყრობილის მომარაგებაზე გახდა დამოკიდებული, რამაც95

მიუხედავად კვებისათვის გამოყოფილი თანხის გაორმაგებისა, აშკარა გახადარაციონის ერთფეროვნება და ულუფების სიმცირე. იმის გათვალისწინებით, რომსასჯელაღსრულების დაწესებულებებში კვება არაადეკვატურია, აღნიშნულიშეზღუდვა დაუშვებელად მიგვაჩნია. იუსტიციის სამინისტროს წარმომადგენლებიზემოაღნიშნულს ხსნიან იმითი, რომ უახლოეს მომავალში სასჯელაღსრულებისდაწესებულებებში იხსნება მაღაზიები. ამის გარდა, მიმდინარეობს „საქართველოსბანკთან“ მოლაპარაკება იმის შესახებ, რომ თითოეულ პატიმარს გაეხსნება ბანკშიპირადი ანგარიში, რომელშიც ახლობლების მიერ ან თავის მიერ გამომუშავებულითანხა დაერიცხება და შეეძლება მისთვის სასურველი კანონით აუკრძალავინივთებისა და საკვების შეძენა.მაღაზიებთან და პატიმართა პირად ანგარიშთან დაკავშირებულ ცვლილებას ჩვენდადებითად ვაფასებთ, თუმცა, ამასთან მართებულად მიგვაჩნია, ზემოაღნიშნულიღონისძიებების განხორციელებამდე არანაირი შეზღუდვა არ დაწესებულიყოამანათებთან დაკავშირებით, სანაცვლოდ კი, გამკაცრებულიყო კონტროლიშესაგზავნ პროდუქტებზე.პრაქტიკაში გამოვლენილ საკვების პრობლემასთან დაკავშირებით საუბრობენსასჯელაღსრულების დაწესებულებებთან არსებული კომისიები. იუსტიციისსამინისტროს სასჯელაღსრულების სისტემის რეფორმის, მონიტორიგისა დასამედიცინო ზედამხედველობის დეპარტამენტისა და დასავლეთ საქართველოსსასჯელაღსრულების დაწესებულებებთან არსებული საზოგადოებრივი კომისიებისმიერ ჩატარებულმა მონიტორიგმა აჩვენა, რომ პრობლემების მთელი რიგი სწორედსაყოფაცხოვრებო პირობებსა და განსაკუთრებით საკვებს, საკვების რაციონსა დასამზარეულოსთან დაკავშირებულ საკითხებს უკავშირდება.როგორც აღვნიშნეთ, სასჯელაღსრულების სხვადასხვა დაწესებულება სხვადასხვაოდენობით ფინანსდება მსჯავრდებულთა კვებისათვის, თუმცა ნებისმიერშემთხვევაში ეს თანხა მიზერულია. ბათუმისა და ზუგდიდის სასჯელაღსრულებისდაწესებულებათა კომისიების მიერ გამოვლინდა, რომ საკვებისათვის ბათუმში თვისგანმავლობასი ერთ პატიმარზე იხარჯებოდა 23 ლარი, ხოლო ზუგდიდში - 26 ლარი.ავადმყოფი პატიმრებისათვის (რომლებიც პრაქტიკულად სასჯელაღსრულებისყველა დაწესებულებაში იმყოფებიან) არ მზადდება ცალკე საკვები შესაბამისისპეციფიკურობით; ყველა სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში არსებული მენიუთითქმის იდენტურია და ამასთან უცვლელი; ზოგიერთ შემთხვევაში პატიმრებს არაქვთ შესაბამისი ჭურჭელი საკვებისათვის. ამ მხრივ განსაკუთრებით მძიმემდგომარეობა შეინიშნებოდა 2006 წლის 19 აპრილს ზუგდიდის #4 საპრყობილეში,სადაც 9 არასრულწლოვან პატიმარზე მხოლოდ 1 კოვზი და 3 ჭიქა მოდიოდა.ქ.ბათუმის #3 საპყრობილესთან არსებული საზოგადოებრივი კომისიის ანგარიშზედაყრდნობით, ერთ-ერთი ყველაზე აქტუალური პრობლემა #3 სასჯელაღსრულებისდაწესებულებაში არის კვება. კერძოდ, საპყრობილეში ერთი სამზარეულო ოთახია, იქარსებული ერთადერთი ქვაბი მოძველებული და სრულიად გაუმართავია (წყალიგასდის), სხვა რაიმე სახის მოწყობილობა ან ჭურჭელი საპყრობილეში არ არის.პატიმრები ჭურჭლით მარაგდებიან ნათესავების მიერ. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომმზარეულები საკვების მომზადებისას არ არიან სათანადოდ შემოსილნი თეთრი96

ხალათებით, რაც ქმნის ანტისანიტარიის საშიშროებას. ბათუმის საპყრობილეშიმყოფი ავადმყოფი პატიმრებისთვის არ არსებობს განსხვავებული სახის რაციონი.ადმინისტრაცია მხოლოდ შაქრის გაორმაგებული დოზით მიწოდებას ახერხებს,თუმცა, 2006წ. იანვარში სახალხო დამცველის მიერ ჩატარებული მონიტორინგისდროს გამოვლინდა შემთხვევა, როცა პატიმრებს რამდენიმე დღის განმავლობაში არჰქონდათ შაქარი, რადგან იგი დაწესებულებაში არ იყო და არც გარედან შეტანისნებას აძლევდნენ, რადგან ეს მინისტრის ბრძანებით არის აკრძალული.მსგავს ფაქტებს ადგილი ჰქონდა რუსთავის #6 საპყრობილესა და სხვადაწესებულებებშიც, რაც უფლებების აშკარა დარღვევაა. თუ დაწესებულებისადმინისტრაცია თვითონ ვერ ამარაგებს პატიმრებს კანონით გათვალისწინებულიულუფებით, მაშინ პატიმრებს უფლება უნდა მიეცეთ თვითონ შეიტანონ ეს ულუფა(ამ შემთხვევაში შაქარი).საინტერესოა ქ.ქუთაისის #2 საპყრობილესთან არსებული საზოგადოებრივიკომისიის ანგარიში, რომელშიც ყურადღებაა გამახვილებული საპყრობილეშიარსებული კვების პრობლემებზე. კერძოდ: საკვები რაოდენობრივად დახარისხობრივად არ აკმაყოფილებს პატიმრებს, ვინაიდან კვება ხორციელდება ძველი,1991 წელს დამტკიცებული, რაციონის მიხედვით, როცა ამანათების შეგზავნადაწესებულებაში პრობლემა არ იყო.ქ.ზუგდიდის #4 საპყრობილის საზოგადოებრივი კომისიის ანგარიშშიმითითებულია, რომ პატიმრებთან საუბრის შედეგად, მენიუს შემადგენლობადადგინდა, მაგრამ მათთვის ძირითად საკვებს მაინც ამანათების სახით ნათესავებისმიერ შემოგზავნილი პროდუქტი წარმოადგენს. ნებადართული პროდუქტების სიაგამოკრულია ამანათების მიმღებ პუნქტთან. პატიმართა ახლობლებმა გამოთქვესუკმაყოფილება იმის შესახებ, რომ საპყრობილესთან ფუნქციონირებს ამანათებისმიმღები მხოლოდ ერთი სარკმელი, რის გამოც მათ საათობით უწევთ რიგში დგომა.პატიმრებს საკვები ჭურჭელი ზუგდიდის საპყრობილეში, ქუთაისის მსგავსად,ოჯახიდან მიეწოდებათ.საინტერესოა საერთაშორისო სტანდარტები პატიმრების კვებასთან დაკავშირებით,კერძოდ:გაეროს მინიმალური სტანდარტების (წესი 20 და 26) თანახმად, “პატიმრებიადმინისტრაციის მიერ უზრუნველყოფილი უნდა იყვნენ საჭმელად ვარგისი,ჯანმრთელობისათვის და ძალღონისათვის უსაფრთხო, ხარისხიანი და კარგისაკვებით, ამასთან წყლის დალევა უნდა იყოს ხელმისაწვდომი ყველაპატიმარისათვის ნებისმიერ დროს”. დაწესებულებას ეკისრება ვალდებულებაჰყავდეს ექიმი, რომელიც რეგულარულად შეამოწმებს საჭმლის მომზადებას,მომსახურეობის რაოდენობასა და ხარისხს. აუცილებელია, ადმინისტრაციამდროულად უზრუნველყოს პატიმართა კვება პატიმართა მოთხოვნებისა დასაჭიროებების შესაბამისად. ამასთან, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებულიმოთხოვნები, რომლებიც გამომდინარეობს პატიმართა ასაკიდან, შესრულებულისამუშაოს ხასიათიდან და კულტურულ-რელიგიური მოთხოვნებიდან.“97

ევროპული წესების მიხედვით, რომელიც სულ ახლახანს, 2006 წლის 11 იანვრისევროპის მინისტრთა კომიტეტის რეკომენდაციით იქნა განახლებული, ახალსტანდარტებს ადგენს და აკონკრეტებს დღის განმავლობაში სავალდებულო კვებისნორმატივებს. ამასთან, ვალდებულებას აკისრებს სახელმწიფოებს, ეროვნულ დონეზედაადგინონ კვების ნორმები. კერძოდ, 22.2 პრინციპის მიხედვით: „საკვები რაციონისმოთხოვნები, როგორიცაა კალორიულობა და ცილების შემცველობა,გათვალისწინებული უნდა იყოს ეროვნული კანონმდებლობით.” აგრეთვე 22.4პრინციპი ადგენს, რომ ”პატიმართათვის გათვალისწინებული უნდა იყოს სამჯერადიკვება, გონივრულ ინტერვალებში.”საერთაშორისო სტანდარტები ადგენს, რომ ”დაუშვებელია საკვების კალორიულობისშემცირება პატიმრის დასჯის მიზნით”.შევეხებით მნიშვნელოვან საკითხს - წყლის მიწოდებას. ”პატიმრობის შესახებ”საქართველოს კანონში სრულად არის იმპლემენტირებული საერთაშორისოსტანდარტების მოთხოვნა აღნიშნულთან დაკავშირებით და შეიძლება ითქვას, რომიგი არ წარმოადგენს ხარვეზს სამართლებრივი თვალსაზრისით, თუმცაკანონქვემდებარე აქტებთან დაკავშირებით კვლავ არსებობს პრობლემა. მინისტრისბრძანებაში ”მსჯავრდებულთა კვების ნორმების, ტანსაცმლისა და სანიტარულ-ჰიგიენური პირობების შესახებ” არაა განსაზღვრული კონკრეტული პროცედურები,თუ როგორ უნდა ხდებოდეს სასჯელაღსრულების დაწესებულებებისა დაცალკეული პატიმრების წყლით მომარაგება იმ დაწესებულებებში, რომლებშიცმუდმივად წყლის მიწოდება შეუძლებელია.პრაქტიკაში არსებული პრობლემები გამოვლინდა წყალთან დაკავშირებითაც.სახალხო დამცველის აპარატის მიერ ჩატარებული მონიტორინგის შედეგად, მთელრიგ დაწესებულებებს პერმანენტულად არ აქვთ მომდინარე სასმელი წყალი, რისგამოც პატიმრები იძულებულნი არიან, წყალი შეინახონ პოლიეთილენის ჭურჭელში.წყალთან დაკავშირებით პრობლემა გამოვლინდა ქ.რუსთავის #6 საპყრობილეშიც.ქ.რუსთავის მოსახლეობა ონკანში მომდინარე წყალს უხარისხობის გამო არ სვამს.ახლობლები პატიმრებს წყალს გარედან უგზავნიდნენ, რაც წონით იზომებოდა(30კგ). სახალხო დამცველის მიერ გაკეთებული რეკომენდაციის შემდეგ აღნიშნულიშეზღუდვა მოიხსნა და დარჩა მხოლოდ გაზირებულ მინერალურ წყალზე.მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, მასზეც გაუქმდეს ლიმიტი და შესაძლებელი იყოსგაზირებული წყლის შეუზღუდავი შეგზავნა.რეკომენდაცია: ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით სასწრაფოდ მოხდესწყლის ვარგისიანობის დადგენა, და, თუ იგი ჯანმრთელობისათვის სახიფათოა,მოხდეს პატიმრების მომარაგება სასმელად ვარგისი წყლით.98

განათება, ვენტილაციაგანათება და ვენტილაციაც სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში ერთ-ერთყველაზე აქტუალურ, პრობლემურ საკითხს წარმოადგენს.“პატიმრობის შესახებ” საქართველოს კანონი მსჯავრდებულის საცხოვრებელპირობებთან დაკავშირებით 33-ე მუხლში ადგენს: “საცხოვრებელ სადგომს უნდაჰქონდეს ფანჯარა, რომელიც უზრუნველყოფს ბუნებრივ განათებას დავენტილაციას”. აღნიშნული მუხლი ერთადერთია, რომელიც ქართულკანონმდებლობაშია მოცემული და თითქმის მეორდება დებულებაში ”სანიტარულ-ჰიგიენური პირობების შესახებ” სასჯელაღსრულების დაწესებულებათავენტილაციისა და განათებასთან დაკავშირებით.საკნების განათება და ვენტილაცია გადატვირთულობასთან ერთადსასჯელაღსრულების სისტემაში ქმნის არაადამიანურ და დამამცირებელ პირობებს.ახლად აშენებული საპყრობილეების გარდა (რუსთავის #6 და ქუთაისის #2საპყრობილე), არც ერთ საპყრობილეში არ არის დამონტაჟებული ბუნებრივივენტილაცია. 2006 წლის ზაფხულში იგი დაამონტაჟეს ქ.თბილისის #7საპყრობილეში, მაგრამ საკმარისი მაინც არ არის. საკნებში არსებული პატარაფანჯრებისა და დაქსაქსული რკინის ბადის გამო, იქ არ შედის ბუნებრივი ჰაერი,ჭირს სუნთქვა და გაუსაძლის პირობებს უქმნის პატიმრებს. ამასთან, ვენტილაციისსაშუალების უქონლობა იწვევს ანტისანიტარიას, რაც, თავის მხრივ, ეპიდემიისგავრცელების საშიშროებაა.სავარაუდოდ, საპყრობილეების გადატვირთულობამ და იქ სათანადო ვენტილაციისარარსებობამ ზაფხულის სიცხის პირობებში გამოიწვია პატიმართა ჯანმრთელობისმდგომარეობის დამძიმება და ხელი შეუწყო 2006 წლის მარტიდან სექტემბრამდე 33პატიმრის გარდაცვალებას საქართველოს სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში(ძირითადად ქ.თბილისის მე-5 საპყრობილეში).საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მივმართავთ რეკომენდაციით, დაამონტაჟოსხელოვნური სავენტილაციო სისტემა ყველა საპყრობილეში.უნდა აღინიშნოს, რომ ზუგდიდის საპყრობილესთან არსებული საზოგადოებრივიკომისიის დიდი ძალისხმევის შედეგად 2006 წლის ზაფხულში მოიხსნა გისოსები #4საპყრობილის ფანჯრებიდან და შემდეგ 2006 წლის აგვისტოში - ქ.თბილისის #5საპყრობილის ფანჯრებიდანაც (წლების განმავლობაში აღნიშნული იყო როგორცსახალხო დამცველის, ისე არაერთი საერთაშორისო ორგანიზაციის რეკომენდაცია დააღსანიშნავია, რომ მხოლოდ მაშინ განხორციელდა, როცა აუტანელი სიცხისა დაგადატვირთულობის დროს დღეში ერთი პატიმარი კვდებოდა).ჯერ კიდევ 2006 წლის 2 მარტს საქართველოს სახალხო დამცველმასასჯელაღსრულების დეპარტამენტის თბილისის #7 საპყრობილის მონახულებისშემდეგ განაცხადა, რომ საპყრობილეში პრობლემური იყო განათების საკითხი.ზოგიერთ საკანში კი პატიმრები თითქმის სრულ სიბნელეში იმყოფებოდნენ.99

2006 წლის 9 მარტს სახალხო დამცველის აპარატის წარმომადგენლებიიმყოფებოდნენ სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის თბილისის #7 საპყრობილეში.მათ დაათვალიერეს საკნები, რომლებშიც საპყრობილის ადმინისტრაციამ შეცვალაგანათება და ახალი ნათურები დააყენა. შედეგად საკნებში განათება შედარებითგაუმჯობესდა, მაგრამ მაინც არ არის საკმარისი.განათებასთან დაკავშირებით, დამატებით უნდა აღინიშნოს, რომ მთელ რიგსასჯელაღსრულების დაწესებულებებში გაშიშვლებულია ელექტროსადენები.აღსანიშნავია ის სამწუხარო ფაქტი, რომ 2006 წლის 23 ივლისს იუსტიციისსამინისტროს სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის თბილისის №1 საპყრობილეშიმომხდარი უბედური შემთხვევის შედეგად 31 წლის მიხეილ თოხაძე გარდაიცვალა.წინასწარი ინფორმაციით, პატიმრის გარდაცვალების მიზეზი გაშიშვლებულელექტროსადენთან შეხება გახდა. მიხეილ თოხაძეს 3 წლით პატიმრობა ჰქონდამისჯილი. იგი ქსნის №7 დაწესებულებიდან №1 საპყრობილეში ერთი კვირის წინგადაიყვანეს. პატიმრის გარდაცვალების ფაქტზე სისხლის სამართლის საქმეიუსტიციის სამინისტროს საგამოძიებო დეპარტამენტში აღიძრა.„პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის „ვ“ პუნქტის თანახმად,„მსჯავრდებულს უფლება აქვს მოსთხოვოს დაწესებულების ადმინისტრაციასზომების მიღება მისი პირადი უსაფრთხოების დასაცავად“.მსგავსი შემაშფოთებელი ფაქტების პრევენციის მიზნით, მივმართავთ შესაბამისსტრუქტურებს, უზრუნველყონ უსაფრთხოების წესების დაცვა სასჯელაღსრულებისდაწესებულებებში ელექტროსადენებთან დაკავშირებით.საინტერესოა საერთაშორისო სტანდარტები განათება-ვენტილაციასთანდაკავშირებით. კერძოდ, გაეროს ”მინიმალური სტანდარტული წესების” მე-11 წესისმიხედვით: დაწესებულებებში, რომლებშიც ცხოვრობენ და მუშაობენ პატიმრები: (ა)ფანჯრები უნდა იყოს ისეთი ზომის, რომ პატიმრებს შეეძლოთ კითხვა და მუშაობადღის შუქზე, და ისე უნდა იყოს კონსტრუირებული, რომ უზრუნველყოს სუფთაჰაერის მიწოდება, იმის მიუხედავად, არსებობს თუ არა ვენტილაციის ხელოვნურისისტემა; (ბ) ხელოვნური განათება საკმარისი უნდა იყოს იმისათვის, რომ პატიმრებსშეეძლოთ კითხვა და მუშაობა მხედველობის გაუარესების საფრთხის გარეშე.საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად სამედიცინო მუშაკმა რეგულარულადუნდა დაათვალიეროს და აცნობოს დირექტორს დაწესებულების სისუფთავისა დავენტილაციის შესახებ, თუმცა კანონმდებლობაში აღნიშნული საკმარისადდეტალიზებული არაა. პრობლემას წარმოადგენს დაწესებულებათა ფანჯრებზე (მე-7საპყრობილეში) პატარა ფანჯრების არსებობა, რომლებიც ხელს უშლის საკნებისვენტილაციას და ბუნებრივ განათებას.ევროსაბჭოს წამების აღკვეთის კომიტეტი (CPT) ხშირად საუბრობს საკნის ფანჯრებზეისეთი საშუალებების შესახებ, როგორიცაა: მეტალის დარაბები, ჟალუზები და სხვამოწყობილობები, რომლებიც ხელს უშლიან შუქისა და სუფთა ჰაერის შესვლას100

საკანში. უფრო ხშირად ეს მოწყობილობები არის იმ დაწესებულებებში, რომლებშიცგანსასჯელი პატიმრები იმყოფებიან. CPT ადგენს, რომ ჰაერისა და საკმარისიგანათების უქონლობა ქმნის დამამცირებელი მოპყრობის პირობებს. ხელისუფლებისშესაბამისმა ორგანოებმა უნდა გამოიკვლიონ თითოეული პატიმრის შემთხვევა ცალ-ცალკე, რათა დადგინდეს, გამართლებულია თუ არა უსაფრთხოების ზომებიცალკეულ შემთხვევაში და თუ ასეთი ზომების მიღება საჭიროა, პატიმრები უნდაუზრუნველყონ საჭირო ჰაერითა და შუქით. და ბოლოს, ასეთი პირობების უქონლობაისეთი დაავადების გავრცელების საფუძველია, როგორიცაა ტუბერკულოზი.”ახალი ევროპული წესები სახლმწიფოსათვის, როგორც მინიმუმს ადგენს: ყველაშენობაში, რომლებშიც პატიმრები ცხოვრობენ, მუშაობენ ან იკრიბებიან:ა. ფანჯრები უნდა იყოს ისეთი ზომის, რომ პატიმრებს შეეძლოთ იკითხონ ანიმუშაონ ბუნებრივი განათებისას ნორმალურ პირობებში, ასევე უზრუნველყოფილნიიყვნენ ჰაერით, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა არსებობს ჰაერის კონდიცირებისსისტემა;ბ. ხელოვნური განათება უნდა აკმაყოფილებდეს მიღებულ ტექნიკურ სტანდარტებს;გ. უნდა არსებობდეს სიგნალიზაციის სისტემა, რომელიც საშუალებას მისცემსპატიმრებს, დაუყოვნებლივ დაუკავშირდნენ პერსონალს.კონკრეტული მინიმალური მოთხოვნები 1 და 2 პარაგრაფში მოცემული საკითხებისგათვალისწინებით მოცემული უნდა იყოს ეროვნულ კანონმდებლობაში.გაეროს პატიმრებთან მოპყრობის მინიმალური სტანდარტული წესების 31-ე წესიადგენს, რომ „უნდა აიკრძალოს ფიზიკური ზემოქმედება, ბნელ საკანში მოთავსებადა დასჯის სასტიკი, არაადამიანური, ღირსების შემლახავი სხვა საშუალებები,როგორც დისციპლინური დარღვევის აღმკვეთი ღონისძიებები“.საქართველოს #1 და #5 სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში არსებულიკარცერები სწორედ ასეთი სასტიკი, არაადამიანური და ღირსების შემლახავი ბნელისაკნები იყო. ისინი იმდენად მიწის სიღმეში იყო, რომ სრული სიბნელე სუფევდა დაარ აღწევდა ბუნებრივი განათება, არ არსებობდა ბუნებრივი ჰაერი და შესაბამისად არხდებოდა ვენტილაცია. სინესტე და ანტისანიტარია მწვავე პრობლემასწარმოადგენდა.ევროპის საბჭოს წამების საწინააღმდეგო კომიტეტი საქართველოსთან დაკავშირებითთავის რეკომენდაციაში ჯერ კიდევ 2003 წელს საუბრობდა კარცერების გაუქმებაზე #1და #5 საპყრობილეებში და აღსანიშნავია, ზემოაღნიშნულ არაადამიანურ პირობებშიიმყოფებოდნენ პატიმრები დიდი ხნის განმავლობაში, სანამ ევროპის საბჭოს წამებისსაწინააღმდეგო კომიტეტისა და სახალხო დამცველის რეკომენდაციები არგაითვალისწინა იუსტიციის სამინისტრომ და 2006 წლის აგვისტოში გააუქმა #1 და #5საპყრობილის კარცერები.101

საქართველოს სასჯელაღსრულების სხვა დაწესებულებებში არსებული კარცერებიშედარებით ნორმალურ მდგომარეობაშია, თუმცა უმეტეს მათგანში მაინცანტისანიტარიაა, იგრძნობა უსიამოვნო სუნი და სინესტე (პატიმართა დამსჯავრდებულთა სამკურნალო დაწესებულება, თბილისის #10 საერთო და მკაცრირეჟიმის დაწესებულება, ზუგდიდის #4 საპრობილე).საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მივმართავთ რეკომენდაციით,გააუმჯობესოს საპრობილეების კარცერებში არსებული მდგომარეობა და შეუსაბამოსიქ არსებული პირობები ევროპულ სტანდარტებს.პატიმართა ჰიგიენაჰიგიენისათვის ყურადღების დათმობა უპირველესად ჯანმრთელობის და შემდეგსხვების მიმართ პატივისცემის საკითხია. პირადი ჰიგიენა შეიძლება დაკავშირებულიიყო რელიგიურ მოთხოვნილებებთანაც, რომლებიც პატივისცემას მოითხოვს. შხაპისადა საბანაო საშუალებების მომსახურეობის სწორად გამოყენება პატიმრებისა დამომსახურე პერსონალს შორის შესაძლო ავადმყოფობათა გავრცელების თავიდანაცილების საშუალებაა. საპატიმრო დაწესებულების ადმინისტრაცია ვალდებულია,უზრუნველყოს დაწესებულება ისეთი ინვენტარით, რომელიც ემსახურება პირად დასაერთო ჰიგიენას. აუცილებელია ქალებისათვის დამატებითი ჰიგიენური პირობებისშექმნა. შხაპის მიღება დამოკიდებული უნდა იყოს კლიმატსა და პატიმართადასაქმების დონეზე.საქართველოს კანონმდებლობა კვლავაც არ განსაზღვრავს, თუ რა პროცედურებიუნდა იქნას დაცული, რომ მსჯავრდებულები რეალურად იყვნენუზრუნველყოფილნი ჰიგიენური პირობებით. “პატიმრობის შესახებ” საქართველოსკანონი (34-ე მუხლი) ამბობს: ”მსჯავრდებულს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა,დაიკმაყოფილოს ბუნებრივი ფიზიოლოგიური მოთხოვნები და დაიცვას პირადიჰიგიენა ადამიანის პატივისა და ღირსების შეულახავად. კვირაში ერთხელ მაინცმსჯავრდებული უზრუნველყოფილი უნდა იყოს სუფთა თეთრეულით დასაპარიკმახერო მომსახურებით. ადმინისტრაციას ეკრძალება მოითხოვოსმსჯავრდებულისაგან თმების მთლიანი გადაპარსვა, თუ არ არსებობს ექიმისმოთხოვნა ან ჰიგიენური აუცილებლობა.” აღნიშნული სრულად არის გადატანილიდებულებაში ”სანიტარულ-ჰიგიენური პირობების შესახებ” და პასუხისმგელობაშემოწმებაზე დაკისრებული აქვს ”სასჯელაღსრულებით დაწესებულებებისსამედიცინო სამსახურს ან ექიმს, რომლებიც ვალდებულნი არიან, რეგულარულადშეამოწმონ: (ა) მსჯავრდებულთათვის მიცემული საკვების ხარისხი და ოდენობა,მათი მომზადების სანიტარიულ-ჰიგიენური პირობები; (ბ) დაწესებულებისტერიტორიისა და ნაგებობის სანიტარიულ-ჰიგიენური მდგომარეობა.”რთული მდგომარეობაა პირადი ჰიგიენის თვალსაზრისით სასჯელაღსრულებისუმეტეს დაწესებულებაში. უმრავლეს შემთხვევაში პატიმრები პირადი ჰიგიენისმოხმარების საგნებით უზრუნველყოფილნი არიან საკუთარი ოჯახებიდან. ის102

პატიმრები, რომელთაც ოჯახი ვერ აწვდის პირადი ჰიგიენის საგნებს, მოკლებულნიარიან ასეთ შესაძლებლობას. აღნიშნულთან დაკავშირებით კვლავ უნდა აღინიშნოსქ.ზუგდიდის #4 საპყრობილის შესახებ, სადაც 2006 წლის 19 აპრილისმდგომარეობით 9 არასრულწლოვან პატიმარზე მხოლოდ ერთი პირსახოციმოდიოდა.სახალხო დამცველი და მისი აპარატის წარმომადგენლები სისტემატურადახორციელებენ #7 მკაცრი რეჟიმის საპყრობილეში არსებული საყოფაცხოვრებოპირობებისა და პატიმართა ყოფის კანონმდებლობით დადგენილი მინიმალურისტანდარტების შესაბამისობის მონიტორინგს. მონიტორინგის პროცესში სახალხოდამცველმა პატიმართა მძიმე მდგომარეობა და მათი უფლებების დარღვევისუამრავი ფაქტი აღმოაჩინა, კერძოდ, 2006წ. აპრილში საქართველოს იუსტიციისსამინისტროს სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის #7 საპყრობილეში არ იყოპირადი ჰიგიენის დაცვის პირობები, აუცილებელი ნივთები და საშუალებები(საპონი, ტუალეტის ქაღალდი, საპარსი საშუალებები, კბილის ჯაგრისი, კბილისპასტა, კედლის სარკე, მაკრატელი და ა.შ.), ამასთან, არ ჰქონდათ საწოლისთეთრეული. მიუხედავად იმისა, რომ საკნებში არ დგას კარადები, პატიმრებს არაძლევენ ცელოფნის პარკების ქონის უფლებას და საჭმელი და ტანსაცმელი ერთადუწყვიათ პატარა მაგიდებზე.პატიმრები იანვრიდან მაისის თვემდე არ დაჰყავდათ აბანოში. ამ ხნის განმავლობაშიმათ ერთხელაც არ მიუღიათ შხაპი. სახალხო დამცველის რეკომენდაციააღნიშნულთან დაკავშირებით გაზიარებული იქნა და აღდგა პატიმართა წაყვანააბანოში. თუმცა, ნაცვლად კანონით გათვალისწინებული ყოველკვირეული შხაპისა,პატიმრები შხაპს მხოლოდ ორ-სამ კვირაში ერთხელ იღებდნენ.2006 წლის 28 აპრილს ”პატიმრობის შესახებ” საქართველოს კანონში მიღებულიცვლილებების შესაბამისად აიკრძალა ამანათების მიღება სასჯელაღსრულებისდეპარტამენტის შესაბამისი გადაწყვეტილების არსებობის გარეშე. ზოგიერთდაწესებულებაში საერთოდ აიკრძალა, ზოგან კი მკაცრად შეიზღუდა სარეცხისაშუალებების, საპნის, კბილის პასტისა თუ სხვა ჰიგიენური მოხმარების საგნებისშეტანა. სახალხო დამცველის რწმუნებულების მიერ სასჯელაღსრულებისდაწესებულებების მონიტორინგისას გამოვლინდა, რომ ჰიგიენური საშუალებებისშეტანასთან დაკავშირებით დასავლეთ საქართველოს საპყრობილეებში არ არისოფიციალური დოკუმენტი და ადმინისტრაცია ხელმძღვანელობს დეპარტამენტიდანმიღებული ზეპირი მითითებებით: ბათუმის #3 საპყრობილეში აკრძალულია ყველაიმ ჰიგიენური საშუალებების შეტანა, რომლებიც მოთავსებულია ლითონის, მინის ანგაუმჭირვალე ჭურჭელში; ზუგდიდის #4 საპყრობილეში იკრძალება შეუფუთავი დაქარხნული წესით დაულუქავი ჰიგიენური საშუალებების შეტანა; ქუთაისის #2საპყრობილეში აკრძალულია შუშის ჭურჭელში მოთავსებული, ფეთქებადი დაცეცხლსაშიში ნივთიერებების შეტანა; #8 საერთო და მკაცრი რეჟიმისდაწესებულებაში იკრძალება სუნამოს, ოდეკოლონის და სპირტზე დამზადებულინივთიერებების შეტანა. აღსანიშნავია, რომ არცერთი ზემოაღნიშნულიდაწესებულებების ადმინისტრაცია თავისი სახსრებით არ ამარაგებს პატიმრებსჰიგიენური მოხმარების საგნებით.103

სასჯელაღსრულების რიგ დაწესებულებაში შხაპების რაოდენობა არაა საკმარისი, რისგამოც პატიმრები მხოლოდ თვეში ერთხელ ახერხებენ დაბანას (აღნიშნულიდაკავშირებულია, როგორც წყლის მომარაგების პრობლემასთან, ასევე, ხშირადშესაბამისი ნების არარსებობასთან). იმ დაწესებულებებში, რომლებშიც აბანოებისაერთოდ არ არის, პატიმრებს უწევთ საკნებში დაბანა, რაც არა მხოლოდ პირადჰიგიენაზე ახდენს უარყოფით გავლენას, არამედ ანტისანიტარიის მიზეზი ხდება,რომელსაც ხშირად მეტად უარყოფითი შედეგი, სხვადასხვა დაავადების გამოწვევამოჰყვება.2006წ. ივნისში საქართველოს სახალხო დამცველს განცხადებით მომართა ელისაბედჭოხონელიძემ, რომელიც მიუთითებდა, რომ მისი ძმა, დავით ხეირანოვი, იმყოფებაქ.თბილისის #5 საპყრობილეში, არის შეურაცხადი და მოითხოვდა მისფსიქიატრიულ ექსპერტიზაზე გაყვანას. საპყრობილის ადმინისტრაციამ 2006წ.ივნისში გააგზავნა დ.ხეირანოვი ფსიქიატრიულ ექსპერტიზაზე, მაგრამ იგი არმიიღეს იმ მიზეზით, რომ იმყოფებოდა ანტისანიტარიულ მდგომარეობაში.სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლები პირადად ესაუბრნენ #5საპყრობილის დირექტორს, თ.მელაძეს, აცნობეს აღნიშნული ვითარების შესახებ დამხოლოდ მათი ჩარევის შედეგად მოხდა დ.ხეირანოვის დაბანა, გასუფთავება და მისფსიქიატრიულ ექსპერტიზაზე გაყვანა.ზოგიერთ დაწესებულებაში (თბილისის მე-7 საპყრობილე, თბილისის #5 ქალთასაპყრობილე, ბათუმის #3 საპყრობილე, ) საერთოდ არ მოქმედებს სამრეცხაო, რისგამოც პატიმრებს უწევთ სარეცხის საკუთარ საკნებში რეცხვა (ზოგჯერ მიაქვთრუსთავის მე-6 საპყრობილეში), აღნიშნული კი თავისთავად იწვევს სხვა დანარჩენზემოაღნიშნულ პრობლემას. რიგ დაწესებულებებში არ არის უზრუნველყოფილიდალაქის მომსახურება (სამეურნეო ნაწილის პატიმრები ახორციელებენსაპარიკმახერო მომსახურებას ბათუმის #3 საბყრობილეში, ქუთაისის #2საპყრობილეში, №8 საერთო და მკაცრი რეჟიმის დაწესებულებაში). აღსანიშნავია ისფაქტი, რომ ქალთა კოლონიაში 2006 წლის გაზაფხულზე ნორვეგიის მისიის(NORLAG) დაფინანსებით გაიხსნა საპარიკმახერო, მათივე დაფინანსებით სტილისტიმასწავლებლები პატიმრებს ასწავლიან სტილისტის საქმიანობას.პატიმრებთან მოპრობის მინიმალური სტანდარტული წესების შესაბამისად:“პატიმრებს მოეთხოვებათ, რომ ყოველთვის იყვნენ სუფთად. ამისათვის საჭიროამათი მომარაგება წყლით და პირადი ტუალეტისათვის საჭირო ისეთი ნივთებით,რომლებიც აუცილებელია სისუფთავისა და ჯანრმთელობის დასაცავად.”აღნიშნულთან დაკავშირებით ციხის ევროპული წესები განსაზღვრავს: ”ყოველმაპატიმარმა უნდა შეძლოს შხაპით ან აბაზანით სარგებლობა კლიმატისადმიშესატყვისი ტემპერატურის პირობებში. თუ ეს შესაძლებელია დღიურად, ან კვირაშიორჯერ მაინც (თუ საჭიროა უფრო ხშირადაც), ზოგადი ჰიგიენის ინტერესებიდანგამომდინარე.”რეკომენდაცია: ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიზანშეწონილადმიგვაჩნია, შეწყდეს შეზღუდვები სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში104

ჰიგიენური საშუალებების შეგზავნაზე იმ შემთხვევაში, როცა დაწესებულებისადმინისტრაცია საკუთარი ძალებით ვერ ახერხებს პატიმართა ჰიგიენის სრულდაცვას.რეკომენდაცია: სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში ჰიგიენური საშუალებებისშეტანა მოხდეს მინისტრის ბრძანების საფუძველზე და არა სასჯელაღსრულებისდეპარტამენტის ზეპირი მითითებით.რეკომენდაცია: საკნებში ჰიგიენის დაცვის მიზნით თითოეულ დაწესებულებაშიამოქმედდეს სამრეცხაოები.ტანსაცმელი და თეთრეულიმრავალ ქვეყანაში სახელმწიფოები უზრუნველყოფენ და შესაბამისად, მოითხოვენ,რომ პატიმრებმა ატარონ უნიფორმები. აღნიშნული გამართლებულიაუსაფრთხოებისა და უშიშროების ნორმებით. თუმცა არ ნიშნავს, რომ ეს უნდა იყოსტიპური ნორმა ყველა სახელმწიფოსათვის, მით უფრო ისეთი სახელმწიფოსათვის,რომლებშიც დაბალი სოციალური და ეკონომიკური მდგომარეობაა (მაგალითად,საქართველო).2006 წლის 28 აპრილამდე ”პატიმრობის შესახებ” საქართველოს კანონში არარსებობდა მუხლი, რომელიც სახელმწიფოს დაავალდებულებდა, უზრუნველეყომსჯავრდებულები და ბრალდებულები სპეციალური უნიფორმით. აღნიშნულთანდაკავშირებით კანონში მიღებული იქნა ცვლილებები, რომლებმაც განსაზღვრა, რომსახელმწიფო ვალდებულებას იღებს, მსჯავრდებულები და ”პატიმრები”უზრუნველყოს სპეციალური ფორმის ტანსაცმლით. კერძოდ, „მსჯავრდებულისა დაპატიმრის სპეციალური ტანსაცმლის ფორმას ცალკეული სასჯელაღსრულებისდაწესებულებების მიხედვით ამტკიცებს იუსტიციის მინისტრი“ („პატიმრობისშესახებ“ საქართველოს კანონის 35-ე მუხლის 1 1 მუხლი)საქართველოს კონსტიტუცია, რომელიც ამ შემთხვევაში სრულად შეესაბამებასაერთაშორისო სტანდარტებს, ადგენს: “ადამიანი უდანაშაულოა, ვიდრე მისიდამნაშავეობა არ დამტკიცდება კანონით დადგენილი წესით და კანონიერ ძალაშიშესული სასამართლოს გამამტყუნებელი განაჩენით. ” პირი, რომელიც იგულისხმებაპატიმრის ქვეშ, არის ბრალდებული, განსასჯელი ან მსჯავრდებული. ბრალდებულიდა განსასჯელი სარგებლობს უდანაშაულობის პრეზუმფციით. კონკრეტულშემთხვევაში სახელმწიფოს მიერ ბრალდებულებისა და განსასჯელებისათვისუნიფორმის ტარების დაძალება არღვევს თითოეული ადამიანის უდანაშულობისპრეზუმფციის პრინციპს.რეკომენდაცია: უდანაშაულობის პრეზუმფციის პრინციპიდან გამომდინარე,იუსტიციის სამინისტროს მივმართავთ რეკომენდაციით, გააუქმოს უნიფორმებისტარების ვალდებულება ბრალდებულებისა და განსასჯელებისთვის.105

რაც შეეხება თეთრეულით მსჯავრდებულთა და ბრალდებულთა მომარაგებისსაკითხს, დებულება ”მსჯავრდებულთა კვებისა და სანიტარული და ჰიგიენურიპირობების შესახებ” ადგენს: ”პატიმარი უნდა იყოს უზრუნველყოფილი საწოლითადა თეთრეულით.”პრაქტიკაში სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში მოთავსებული პატიმრებიტანსაცმლითა და თეთრეულით ძირითადად საკუთარი ოჯახებიდან მარაგდებიან.ხშირ შემთხვევაში ლეიბების რაოდენობა შეესაბამება საწოლების რაოდენობას და არაპატიმართა რიცხვს, რის გამოც მათ ხშირად სძინავთ რკინის ფირფიტებზე. იმდაწესებულებებში, რომლებშიც საწოლებით ყველა პატიმარია უზრუნველყოფილი,ლოგინი და თეთრეული საჭიროებს განახლებას და გამოცვლას. ზოგიერთისასჯელაღსრულების დაწესებულება თითქმის ერთი ათეული წელია, არმომარაგებულა თეთრეულითა და ლეიბებით (ზუგდიდის #4 საპყრობილეში,გეგუთის #8 დაწესებულებასა და ბათუმის #3 დაწესებულებაში პატიმრებითეთრეულით მარაგდებიან საკუთარი ოჯახებიდან). განსაკუთრებით რთულმდგომარეობაში იმყოფებიან არასრუწლოვანი პატიმრები ზუგდიდის #4საპყრობილეში, სადაც 2006 წლის 19 აპრილს 9 პატიმართაგან მხოლოდ სამს გააჩნდათეთრეულის სრული კომპლექტი, ხოლო დანარჩენ ექვსს საკუთარ სარგებლობაშისაბნები და ბალიშებიც კი არ ჰქონდათ.თბილისში არასრულწლოვანთა აღმზრდელობით დაწესებულებაში, იუსტიციისსამინისტრომ ერთხელ შეიტანა პატიმართათვის თეთრეული და მას შემდეგსამინისტროს მიერ დაწესებულება თეთრეულით აღარ მომარაგებულა.ხელმძღვანელობა იძულებულია სხვადასხვა ორგანიზაციას სთხოვოს თეთრეულისშემოტანა დაწესებულებაში.პატიმრობის საერთაშორისო სტანდარტები ადგენს: ”ყოველი პატიმარი, რომელსაცარა აქვს უფლება, ატაროს საკუთარი სამოსი, უზრუნველყოფილი უნდა იყოსკლიმატის შესაფერისი ტანსაცმელით, რომელიც შეინარჩუნებს მის კარგჯანმრთელობას. ასეთი ტანსაცმელი არ უნდა იყოს შეურაცხმყოფელი დამოძველებული; ტანსაცმელი უნდა იცვლებოდეს ჰიგიენური აუცილებლობისმიხედვით“.საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად: ”ყოველი პატიმარი ეროვნული დაადგილობრივი ნორმების შესაბამისად უნდა იყოს უზრუნველყოფილი ცალკესაწოლით, აგრეთვე ცალკე თეთრეულით, რომელიც გაცემის მომენტში უნდა იყოსსუფთა და სისუფთავის შენარჩუნების მიზნით ხშირად იცვლებოდეს”.დასაქმება, განათლებაპატიმართა რეაბილიტაციისათვის საჭირო ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს საკითხსწარმოადგენს მათი დასაქმება დაწესებულებაში.106

საქართველოში მსჯავრდებულთა შრომითი საქმიანობა ხორციელდება „პატიმრობისშესახებ“ საქართველოს კანონითა და შრომის კანონმდებლობით დადგენილი წესით.ციხის ხელმძღვანელობა უნდა ცდილობდეს სასარგებლო ხასიათის საკმარისისამუშაოთი პატიმრების უზრუნველყოფას, ხოლო სამუშაოს შესრულების შედეგადმიღებული თანხა პატიმრის საკუთრებაში უნდა რჩებოდეს.„პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად, მსჯავრდებულის ხელფასის15 პროცენტი გადაირიცხება სახელმწიფო ბიუჯეტში, 50 პროცენტი მიეცემამსჯავრდებულს პირადი ხარჯებისათვის, 10 პროცენტი დაირიცხებასასჯელაღსრულების დაწესებულების შესანახი ხარჯების ანაზღაურებისათვის, 25პროცენტი დაიქვითება აღმასრულებელი ფურცლებით ან აღმასრულებელიდოკუმენტებით. არასრულწლოვანი ბავშვებისათვის გადასახდელი ალიმენტებიგამოიანგარიშება მსჯავრდებულის მიერ გამომუშავებული მთელი თანხიდან.თუ მსჯავრდებულს თანხა არ დაექვითება აღმასრულებელი ფურცლით ანდოკუმენტით, თანხის 75 პროცენტი ინახება მსჯავრდებულის ანგარიშზე(დეპოზიტზე) და მიეცემა მას გათავისუფლებისას. მსჯავრდებულს უფლება აქვს, ესთანხა გადაუგზავნოს ოჯახის წევრებს ან სხვა პირებს.დასაქმება ერთგვარად ხელს უწყობს პატიმრების მიერ დროის სასარგებლოდხარჯვას და მეორე მხრივ, მას შემდეგ რაც თითოეულ პატიმარს გაეხსნება პირადიანგარიში, წარმოადგენს ფულის დაგროვების საშუალებას. გარდა ამისა, პატიმრებსპროფესიული უნარ-ჩვევების შესწავლით, გათავისუფლების შემდეგ შეეძლებათმუშაობის დაწყება და უფრო ადვილი იქნება მათი ადაპტაცია საზოგადოებაში.საქართველოში არც ერთ სასჯელაღსრულების დაწესებულებას არ აქვს სამუშაოადგილები, გარდა ქალთა კოლონიისა, სადაც 2006წ. მარტიდან შეიქმნა შპს „თექაი“.იგი დააფინანსა ტელეკომპანია „რუსთავი 2“ -ის ტელეპროექტმა, „ფული, იდეა დაერთი შანსი“ და პატიმრები დასაქმებულნი არიან თექის წარმოებით. პროდუქციაუმოკლეს ხანში გააქვთ გასაყიდად, მიღებული ფული კი მათ პირად საკუთრებაშიირიცხება.მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, პატიმართა დასაქმების საკითხმა წინა პლანზეწამოიწიოს და მაქსიმალურად იქნეს გამოყენებული ადგილობრივი არასამთავრობოორგანიზაციებისა და საერთაშორისო დონორი ორგანიზაციების რესურსებიპატიმართა დასაქმებისათვის. მითუმეტეს, რომ ეს უკანასკნელნი მზად არიანგანახორციელონ დასაქმების პროგრამები სასჯელაღსრულები დაწესებულებებში.მნიშვნელოვანია პატიმართათვის საგანმანათლებლო პროგრამების განხორციელება.„პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-10 თავი ეხება სასჯელაღსრულებისდაწესებულებაში მსჯავრდებულთა ზოგად გაანთლებას და პროფესიულ სწავლებას.კანონის 44-ე მუხლის თანახმად, „სასჯელაღსრულების დაწესებულებისადმინისტრაცია ვალდებულია, შექმნას პირობები, რათა მსჯავრდებულებმა მიიღონზოგადი და პროფესიული განათლება. ადმინისტრაცია ვალდებულია, მოაწყოსბიბლიოთეკა, რომელშიც უნდა იყოს როგორც საგანმანათლებლო, ასევე107

მსჯავრდებულთათვის გასაგებ ენაზე პატიმრობის შესახებ კანონმდებლობა,ევროპული პენიტენციალური წესები. მსჯავრდებულებს უფლება აქვთ,მონაწილეობა მიიღონ სპეციალური ადაპტაციის სასწავლო ჯგუფებში, რომელთაშექმნაც სასჯელაღსრულების დაწესებულების ადმინისტრაციის მოვალეობაა“.სამწუხაროდ, ამ მუხლის პრაქტიკაში იმპლემენტაცია ვერ ხერხდება. არც ერთსასჯელაღსრულების დაწესებულებაში, არასრულწლოვანთა აღმზრდელობითიდაწესებულების გარდა, არ მოქმედებს სკოლა ან სხვა საგანმანათლებლო პროგრამა,თუმცა არასრულწლოვანთა აღმზრდელობით დაწესებულებაშიც გარკვეულიპრობლემები ხვდებათ არასრულწლოვანთა მასწავლებლებს, რომლებიც განათლებისსამინისტროს თანამშრომლები არიან. არასრულწლოვანთა აღმზრდელობითდაწესებულებაში მოქმედებს 39-ე საღამოს სკოლა, რომელშიც პატიმრებიზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის კურსით იღებენ განათლებას. ზემოაღნიშნული არარის რეკომენდებული, რადგან არასრულწლოვანი პატიმრის ინტელექტუალურიდონე ბევრად ჩამორჩება მის ასაკს და საშუალო სკოლის პროგრამას იგი ვერითვისებს.რეკომენდაცია: რეკომენდაციით მივმართავთ განათლების სამინისტროს,შეიმუშავოს სპეციალური პროგრამა, რომელიც გათვლილი იქნება არასრულწლოვანიპატიმრების ინტელექტუალურ მაჩვენებლებზე.საგანმანათლებლო პროგრამა არც #5 საერთო და მკაცრი რეჟიმის საპყრობილეშიმოქმედებს, სადაც არასრულწლოვანი პატიმრები ზოგჯერ ერთ წელზე მეტ დროსატარებენ. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით დაცულიაპატიმრების განათლების მიღების უფლება. კერძოდ: 136-ე მუხლის მე-3 პუნქტისთანახმად, „...დაკავებულ, დაპატიმრებულ ან სამედიცინო დაწესებულებაშიმოთავსებულ არასრულწლოვანს აგრეთვე საშუალება უნდა ჰქონდეს მიიღოსზოგადი განათლება ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის პროგრამით“.რეკომენდაცია: იუსტიციისა და განათლების სამინისტროებმა მაქსიმალურად მოკლედროში უზრუნველყონ არასრულწლოვანთა განათლების მიღება #5 საერთო დამკაცრი რეჟიმის საპყრობილეში.უნდა აღინიშნოს, რომ არცერთ საპყრობილეში არ ფუნქციონირებს ნორმალურიბიბლიოთეკა. სახალხო დამცველის აპარატმა დაიწყო წიგნების შეგროვებასასჯელაღსრულების დაწესებულებებისთვის და უახლოეს მომავალში გადასცემსსასჯელაღსრულების დეპარტამენტს.რეკომენდაცია: სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში ბევრია წერა-კითხვისუცოდინარი პატიმარი, რომელთან მუშაობაც აუცილებელია და მნიშვნელოვნადმიგვაჩნია, პატიმართა განათლებასთან დაკავშირებით საქართველოს იუსტიციისმინისტრისა და საქართველოს განათლების მინისტრის ერთობლივი ბრძანებისნორმების პრაქტიკულად ამოქმედება.108

რეკომენდაცია: მნიშვნელოვანია საქართველოს სასჯელაღსრულებისდაწესებულებების თანამედროვე საგანმანათლებლო სახელმძღვანელოებითა დამხატვრული ლიტერატურული წიგნებით აღჭურვა. იუსტიციის სამინისტროსმივმართავთ რეკომენდაციით, გახსნას ბიბლიოთეკები საპყრობილეებში.საერთაშორისო სტანდარტები აუცილებლად მიიჩნევს პატიმრისრეაბილიტაციისათვის მისი განათლების დონის ამაღლებასა და შრომითსაქმიანობაში ჩართვას. საერთაშორისო ორგანიზაციების არაერთ სარეკომენდაციოხასიათის დოკუმენტშია მითითებული, რომ პატიმარი აუცილებლად უნდა იყოსდასაქმებული სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში.გაეროს მინიმალური სტანდარტული წესები (65,66) ადგენს, რომ პიროვნებისათვისთავისუფლების შეზღუდვისა და სხვა აღკვეთის ღონისძიებების შეფარდების მიზანიამისი რეაბილიტაცია, რათა იგი გახდეს კანონმორჩილი. პატიმარს უნდა აუმაღლონღირსება და განუვითარონ პასუხისმგებლობის გრძნობა. ამ მიზნის მისაღწევადყველა საჭირო შესაძლებლობა უნდა იქნეს გამოყენებული, მათ შორის: განათლება დადასაქმება. ზემოაღნიშნული დოკუმენტის მიხედვით, პატიმრების შრომა არ უნდაიყოს მათთვის წამების ტოლფასი. ყველა პატიმარი უნდა მუშაობდეს ექიმის მიერდამოწმებული თავისი ფიზიკური და ფსიქიკური მონაცემების შესაბამისად, ხოლო77-ე წესის თანახმად, „1) იმ ქვეყნებში, სადაც ეს დაშვებულია, პატიმრებიუზრუნველყოფილნი უნდა იყვნენ შემდგომი განათლების მიღებისშესაძლებლობით, რელიგიური განათლების ჩათვლით. წერა-კითხვის უცოდინართადა არასრულწლოვანთა განათლება სავალდებულო უნდა იყოს და ციხის მართვისორგანოებმა ამას განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიაქციონ.2) პატიმრების განათლება შეძლებისდაგვარად დაკავშირებული უნდა იყოს ქვეყანაშიარსებულ განათლების სისტემასთან იმ მიზნით, რომ მომავალში ამ პატიმრებმადაუბრკოლებლად შეძლონ სწავლის გაგრძელება.ევროსაბჭოს მინისტრთა კომიტეტის რეკომენდაცია Rec(2006)2 ევროპული ციხისწესებთან დაკავშირებით ადგენს, რომ სასჯელაღსრულების დაწესებულებაშიპატიმრის მუშაობა უნდა აღიქმებოდეს როგორც ციხის რეჟიმის პოზიტიურიელემენტი და არასდროს არ უნდა იქნეს სასჯელის სახით გამოყენებული, ამავედროს, „ყოველი დაწესებულება უნდა ცდილობდეს, რომ პატიმრები უზრუნველყონშეძლებისდაგვარად მრავალმხრივი საგანმანათლებლო პროგრამებისხელმისაწვდომობით, რომელიც უპასუხებს პატიმრების ინდივიდუალურსაჭიროებებს მათი მისწრაფებების გათვალისწინებით“.საკუთრების უფლება სასჯელაღსრულების დაწესებულებებშისასჯელაღსრულების დეპარტამენტის #7 საპყრობილეში ირღვევა პატიმრებისსაკუთრების უფლება. კერძოდ: სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლები109

იმყოფებოდნენ სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის #7 საპყრობილეში დაშეამოწმეს პატიმრების პირადი საქმეები. შემოწმების შედეგად აღმოჩნდა, რომსაპყრობილეში მიღებისას პატიმრებისაგან (კაკაურიძე, გ.ენდელაძე,გ.ქართველიშვილი, ლექვთაძე, მუჯირიშვილი, ვ.ყიფიანი, მგალობლიშვილი,ბ.ჯაფარიძე, ბალოიანი, ტვილდიანი, ორეხოვი) ამოიღეს სხვადასხვა ფასეული ნივთიდა ფულადი თანხა.საქართველოს სახალხო დამცველმა სასჯელაღსრულების #7 საპყრობილისდირექტორისგან მოითხოვა ინფორმაცია, იმის შესახებ, თუ სად ინახებოდაპატიმრებისაგან ამოღებული ნივთები. გვეცნობა, რომ ზემოაღნიშნული ნივთებიინახება სასჯელაღსრულების დეპარტამენტში.საპყრობილის რეჟიმის დებულების მე-15 მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად,„მსჯავრდებულებისგან ამოღებული თანხა ირიცხება მათ პირად ანგარიშზე. ფასიანიქაღალდები და სხვა ფასეულობები ინახება საპყრობილის საერთო განყოფილებაში,რომლის თაობაზე მსჯავრდებულს ეძლევა ქვითარი“. შესაბამისად, დარღვევაა ის,რომ პატიმრებისაგან ამოღებული ნივთები არ ინახება #7 საპყრობილეში.საპატიმროთა გადატვირთულობასამწუხაროდ, გადატვირთულობა საქართველოს სასჯელაღსრულებისდაწესებულებებში, აღარ წარმოადგენს სიახლეს და საზოგადოება თანდათან ეჩვევაკიდეც, რომ ერთ ადგილზე სძინავს 2-3, ზოგჯერ კი მეტ - 4 და 5 პატიმარსაც კი.ფაქტობრივი მდგომარეობის შესწავლამ სხვადასხვა სამთავრობო თუ არასამთავრობოდა დამოუკიდებელი კომისიების მიერ აჩვენა, რომ ვითარება საგანგაშოა დასასწრაფოდ საჭიროებს ზომების მიღებას. (2006 წლის 10 ოქტომბრის) მდგომარეობაასეთია:• ქალთა და არასრულწლოვანთა #5 საერთო და საპყრობილის რეჟიმისდაწესებულება: არასრულწლოვანთა საპატიმრო განყოფილება –გათვალისწინებულია 110 პატიმარზე, იმყოფება 96; ქალთა საპყრობილე –გათვალისწინებულია 110 პატიმარზე, იმყოფება 167 პატიმარი; ქალთასასჯელაღსრულების დაწესებულება – გათვალისწინებულია 220 მსჯავრდებულზე,იმყოფება 363 მსჯავრდებული.• ქ.თბილისი #1 საპყრობილე: გათვალისწინებულია 620 პატიმარზე,განთავსებულია 1014 პატიმარი.• ქ.ზუგდიდის #4 საპყრობილე: გათვალისწინებულია 305პატიმარისათვის, განთავსებულია 352 პატიმარი• ქ.ბათუმის #3 საპყრობილეში საპყრობილე გათვალისწინებულია 250პატიმარზე, ამჟამად იმყოფება 550 პატიმარი.• ქ.თბილისის #5 საპყრობილე: გათვალისწინებულია 2020მსჯავრდებულზე, განთავსებულია 3863 პატიმარი.110

აღსანიშნავია, რომ საქართველოს მთავრობა ცდილობს, გადატვირთულობისპრობლემა მოხსნას ახალი ციხეების აშენებით. 2005-2006წწ. გაიხსნა 2 ახალი ციხე,კერძოდ, ქუთაისის #2 საპყრობილე და რუსთავის #6 საპყრობილე. ამჟამად,რემონტდება რუსთავის #2 დაწესებულება, ამასთან საქართველოს სისხლისსამართლის კანონმდებლობის რეფორმის სტრატეგიის განხორციელების სამოქმედოგეგმის თანახმად, გათვალისწინებულია საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისისასჯელაღსრულების დაწესებულებების მშენებლობა; მოქმედი სასჯელაღსრულებისდაწესებულების გარემოენტება. კერძოდ: თბილისში, გლდანი-ნაძალადევის რაიონში3000 პატიმარზე გათვალისწინებული წინასწარი საპატიმრო დაწესებულებისმშენებლობა; ბათუმსა და ზუგდიდში 500 მსჯავრდებულზე გათვალისწინებულიწინასწარი საპატიმრო დაწესებულების მშენებლობა; კახეთში 600 პატიმარზეგათვალისწინებული წინასწარი საპატიმრო დაწესებულების მშენებლობა;აღმოსავლეთ და დასავლეთ საქართველოში 200 მსჯავრდებულზეგათვალისწინებული ღია ტიპის სასჯელაღსრულების დაწესებულების მშენებლობა.ზემოაღნიშნული მეტ-ნაკლებად მოხსნის გადატვირთულობის პრობლემას, თუმცამარტო ეს საკმარისი არ არის და საჭიროა სასამართლო ორგანოების ძალისხმევაცაღნიშნულთან დაკავშირებით, კერძოდ, მეტად იქნეს გამოყენებულიალტერნატიული, არასაპატიმრო სასჯელები.საინტერესოა საერთაშორისო სტანდარტული წესები გადატვირთულობისპრობლემასთან დაკავშირებით.საერთაშორისო სტანდარტები, როგორც მინიმუმი ადგენს: „ძილის დროს პატიმრებიუნდა განაწილდნენ ინდივიდუალურ საკნებში ან ოთახებში. თუ აუცილებელიმიზეზების გამო მოხდა ამ დაწესებულების დროებითი გადატვირთვა, საქმის კურსშიუნდა იყოს ციხის ცენტრალური ადმინისტრაცია. არ არის სასურველია ორი ან მეტიპატიმრის ყოლა ერთ საკანში”. ამ საკითხზე განმარტებას იძლევა აგრეთვე ციხისევროპული წესები, სადაც მითითებულია: „პატიმრების განთავსება ღამითჩვეულებრივ უნდა მოხდეს ინდივიდუალურ საკნებში, გარდა იმ შემთხვევებისა,როცა უმჯობესია, მათი მოთავსება საერთო საძინებლებში“. აღნიშნულთანდაკავშირებით მნიშვნელოვანია, გათვალისწინებული იქნას აგრეთვე წამებისაღკვეთის ევროპული კომიტეტის რეკომენდაციები, რომელთა მიხედვით ციხეშიარსებული ყველა ქმედება და მომსახურება გაუარესდება, თუ ადმინისატრციასმოეთხოვა მოემსახუროს უფრო მეტ პატიმარს, ვიდრე ეს გათვალისწინებულია.ცხოვრების საერთო დონე დაწესებულებაში მნიშვნელოვნად ქვეითდება. უფრომეტიც, რიგ შემთხვევებში გადატვირთულობა შეიძლება გახდეს არაჰუმანური,დამამცირებელი და ღირსების შემლახავი მოპყრობა ფიზიკური თვალსაზრისით.”CPT აცხადებს: ”საპატიმროთა გადატვირთულობა საგრძნობ ზიანს აყენებსსაპყრობილეთა სისტემას და ხელს უშლის დაკავებულთა პირობების გაუმჯობესებისმცდელობას. ის ფაქტი, რომ სახელმწიფო აპატიმრებს მოქალაქეებს არაგონივრულირაოდენობით, არცთუ ისე დიდ გავლენას ახდენს დანაშაულთა შემცირებაზე.სასამართლო ხელისუფლებისა და საკანონმდებლო ორგანოს წევრებისპასუხისმგებლობის ამაღლება არის საერთო პერსპექტივა მოცემული პრობლემისმოსაგვარებლად. ასეთ გარემოებებში მხოლოდ საპატიმროს პირობების111

გაუმჯობესებაში დიდი თანხების ჩადება არ არის სიტუაციიდან გამოსავალი. ამასთანერთად, მიმდინარე კანონმდებლობა, გასამართლების პროცესი და ალტერნატიულისასჯელების გამოყენება ერთობლივად უნდა იქნას განხილული.”სახელმწიფოს მიერ გადატვირთულობის პრობლემის მოსაგვარებლად კომიტეტიადგენს: (CPT - პარაგრაფი 57) “წამების პრევენციის კომიტეტი რეკომენდაციასაძლევს საქართველოს ხელისუფლებას, გაატაროს შესაბამისი ღონისძიებებისასჯელაღსრულების დაწესებულებებში გადატვირთულობის წინააღმდეგ. ამღონისძიებებმა უნდა მოიცვას პოლიციის დაწესებულებები, რომლებშიც უნდადაწესდეს გარკვეული ლიმიტი იმ ადამიანებსა და ადამიანთა რიცხვზე, რომლებიცციხეში იგზავნებიან. აღნიშნულთან დაკავშირებით საქართველოს მთავრობამმხედევლობაში უნდა მიიღოს პრინციპები, რომლებიც მოცემულია ევროპის საბჭოსმინისტრთა კომიტეტის რეკომენდაციებში #R(99)22 და ეხება ციხეთაგადატვირთულობას და ციხის პოპულაციის ზრდას. აგრეთვე რეკომენდაცია (2003)22პირობითი გათავისუფლების შესახებ.”წინასწარ შენიშვნებსა და რეკომენდაციებში გაეროს სპეციალურმა მომხსენებელმაწამების საკითხებზე გაიმეორა აღნიშნული რეკომენდაციები: ”შეიზღუდოსწინასწარი დაკავების ზომების გამოყენება სისხლის სამართლის პროცესისგანმავლობაში, განსაკუთრებით არაძალადობრივი, მცირე და ნაკლებად სერიოზულიდარღვევებისათვის და მის სანაცვლოდ შემოტანილ იქნეს ისეთი ზომები, როგორიცაათავდებით და ხელწერილით გაშვება” (E/CN.4/2006/6/ADD.3.).აღნიშნულის გარდა, წამების აღკვეთის ევროპულმა კომიტეტმა 2003-2004 წლებშისაქართველოში ვიზიტისას შემდეგი შენიშვნები გააკეთა:2003 წლის 19 ნოემბერს #5 დაწესებულებაში იმყოფებოდა 1, 825 პატიმარი, რომელიცდაახლოებით იგივე რიცხვია, რაც 2001 წლის ვიზიტისას (1, 855 პატიმარი). 2004 წელსCPT-ს დამატებითი ვიზიტისას აღნიშნულ დაწესებულებაში პატიმართა რიცხვიგაზრდილი იყო 22%-ით და აღწევდა 2,222-ს 68 ქალისა და 66 არასრუწლოვანისჩათვლით. თუმცა ოფიციალურად აქ მოთავსებული იყო 2,020 პატიმარი. ამასთანდელეგაცია წინასწარ იყო ინფორმირებული, რომ ამ დაწესებულებაში შესაძლოაგანთავსდეს მხოლოდ 1 500 პატიმარი.CPT - პარაგრაფი 55: 2003 წლის შემდეგ საქართველოს ციხის მოსახლეობა გაიზარდა700 პატიმარით, რამაც 4 თვეში პატიმართა მთლიანი რაოდენობის 10% შეადგინა.პატიმართა მთლიანი რაოდენობა გახდა დაახლოებით 7 000, საიდანაც 40% არისწინასწარ პატიმრობაში მყოფი პირი. შედეგად ქვეყნის უმთავრეს წინასწარ საპატიმროდაწესებულებაში (#5 დაწესებულება) გადატვირთულობამ მიაღწია საგანგაშო დონეს.ამავდროულად, მცირე გამონაკლისების გარდა აღნიშნული ციხის საცხოვრებელიპირობები იყო ძალზედ ცუდ მდგომარეობაში და ნაწილი ამ დაწესებულებისა არც კიშეიძლებოდა, გამოყენებული ყოფილიყო. მრავალი დაწესებულების საცხოვრებელიპირობები წარმოადგენს როგორც საქართველოს კანონმდებლობის, ისესაერთაშორისო სტანდარტების პირდაპირ დარღვევას.პატიმრების საერთო რიცხვი 2006 წლის 10 ოქტომბრის მდგომარეობით იყო 14172.112

პატიმართა განთავსება”პატიმრობის შესახებ” საქართველოს კანონის 33-ე მუხლის შესაბამისად,„სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში მსჯავრდებულისათვის გამოყოფილისაცხოვრებელი სადგომი, უნდა შეესაბამებოდეს სამშენებლო-ტექნიკურ დასანიტარულ-ჰიგიენურ ნორმებს და უზრუნველოფდეს მსჯავრდებულისჯანმრთელობის შენარჩუნებას“, ამავე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად,მსჯავრდებულთა ფართის ნორმებია: საერთო და მკაცრი რეჟიმით მსჯავრდებულიმამაკაცებისათვის - 2 კვ/მ, საპყრობილეში - 2,5 კვ/მ, ქალი მსჯავრდებულებისათვის -3 კვ/მ, აღმზრდელობით დაწესებულებაში - 3,5 კვ/მ, სამკურნალო დაწესებულებაში -3 კვ/მ.ზემოაღნიშნული ნორმები გადატვირთულობის გამო აშკარად დარღვეულია დაპატიმრებისათვის განკუთვნილი საცხოვრებელი ფართი კანონით დადგენილფართზე ნაკლებია.პატიმართა განთავსება და მათი საცხოვრებელი ნორმები დადგენილიასაერთაშორისო სტანდარტებით. უთითებენ რა პატიმრებისათვის გონივრულიფართის ოდენობაზე, არც გაეროს მინიმალური სტანდარტული წესები და არცევროპული ციხის წესები ზუსტად არ განსაზღვარავენ მსჯავრდებულთა დაპატიმართა საცხოვრებელ ფართს. ევროპული ციხის წესები ადგენს: ”პატიმრებისგანთავსება ღამით, ჩვეულებრივ, უნდა მოხდეს ინდივიდუალურ საკნებში, გარდა იმშემთხვევებისა, როცა უმჯობესია მათი მოთავსება საერთო საძინებელში.”სტანდარტს ადგენს CPT, რომელიც ზოგად კომენტარებში განსაზღვრავს, რომგადატვირთულობის დონის დასაძლევად გამოყოს 4კვ/მ. იქნას მიცემული საშუალებადაძლეულ იქნას გადატვირთულობის დონე, თუ დაკავება მხოლოდ ორ დღესგრძელდება. 6კვ/მ ითვლება მცირე ფართად, 10 კვ/მ ნორმალურ ფართად, თუ მასშიმხოლოდ ერთი ადამიანი ცხოვრობს. 8 ან 9 კვ/მ-იანი საკნები ჩაითვალადამაკმაყოფილებლად.პატიმართა ბადრაგირებაგანსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს განსასჯელთა სასამართლოპროცესებზე ბადრაგირებას. სახალხო დამცველს მიმართავენ როგორც პატიმართაახლობლები, ასევე ადვოკატები და წუხილს გამოთქვამენ იმის შესახებ, რომ არხერხდება განსასჯელთა სასამართლო პროცესებზე გადაყვანა, რის გამოცჭიანურდება სასამართლო განხილვის ვადები.პრობლემას წარმოადგენს როგორც ბადრაგებისა და საბადრაგო ავტომობილებისარასაკმარისი რაოდენობა, ასევე სასჯელაღსრულების სისტემაში მომუშავე პირთაგულგრილი დამოკიდებულება ზემოაღნიშნული პრობლემის მიმართ.113

სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის წარმომადგენლების განცხადებით, ბადრაგებისრიცხვის მატებასთან ერთად დეპარტამენტმა შეიძინა ახალი საბადრაგოავტომობილები, გაიზარდა ბადრაგების ხელფასებიც და მათმა შრომის მინიმალურმაანაზღაურებამ 400 ლარს მიაღწია.აღსანიშნავია, რომ მხოლოდ ზემოაღნიშნული ღონისძებების გატარება საკმარისი არიქნება საკითხის გადასაჭრელად, თუ სასჯელაღსრულების სისტემისთანამშრომლები ყურადღებითა და პასუხისმგებლობით არ მოეკიდებიან პრობლემას.იყო შემთხვევა, როცა სასამართლო პროცესი 6-ჯერ გადაიდო (31 მარტს, 10 აპრილს,20 აპრილს, 28 აპრილს, 23 მაისსსა და 8 ივნისს) იმის გამო, რომ ერთ საქმესთანდაკავშირებული 3 პატიმარი სამ სხვადასხვა სასჯელაღსრულების დაწესებულებაშიჰყავდათ მოთავსებული. კერძოდ, დოროთე ს. მოთავსებული იყო #6 საპყრობილეში,ბექა ს.- ქ.თბილისის #5 საპყრობილეში და კარლენ ჯ. - მსჯავრდებულთა დაპატიმართა სამკურნალო დაწესებულებაში. პროცესზე 3 განსასჯელთაგან ხან 2, ხან 1მოჰყავდათ სასამართლოზე, მაგრამ სასამართლო პროცესი ვერ დგებოდა, რადგანყველა პატიმრის გამოცხადებას ბადრაგი ვერ ახერხებდა. შედეგად ირღვეოდა არამხოლოდ განსასჯელთა უფლებები, არამედ მათი ოჯახის წევრებისაც, რომლებიცდასავლეთ საქართველოდან ჩამოდიოდნენ, უაზროდ კარგავდნენ დროს დახარჯავდნენ თანხას, ამასთან უაზროდ იხარჯებოდა სახელმწიფოს რესურსებიც -თავისი მოვალეობების განხორციელებისგან ცდებოდა მოსამართლე, ბადრაგი,იხარჯებოდა თანხები პატიმრის გადაყვანა-გადმოყვანაზე და ა.შ.ჩვენთვის გაუგებარია, ასეთ შემთხვევაში რატომ არ ათავსებენ პატიმრებს ერთდაწესებულებაში, თუკი ეს ქმნის ბადრაგირების პრობლემას. ამ მაგალითიდანაცნათელია სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის მხრიდან გულგრილობა დაუპასუხისმგებლო დამოკიდებულება.წარმოგიდგენთ სტატისტიკურ მონაცემებს 2006 წლის პირველ ნახევარშიბადრაგირების მიზეზით გადადებულ სასამართლო პროცესების შესახებ:1) 2006 წლის 8 მაისიდან 2006 წლის 9 ივნისამდე თბილისის საქალაქოსასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიაში განსასჯელთაწარმოუდგენლობის გამო 170 პროცესი გადაიდო.2) 2006 წლის პირველი მარტიდან პირველ ივნისამდე თბილისის სააპელაციოსასამართლოში საბადრაგო სამსახურის მიერ პატიმართა წარმოუდგენლობის გამო101-ჯერ გადაიდო სასამართლო სხდომა, ხოლო პატიმართა დაგვიანებითწარმოდგენა 17-ჯერ გახდა სასამართლო სხდომის დაგვიანებით დაწყების მიზეზი.3) 2006 წლის 1 მაისიდან 5 ივნისამდე რუსთავის საქალაქო სასამართლოშიბადრაგირების გამო გადაიდო სასამართლო 20 პროცესი გადაიდო.4) 2006 წლის 1 იანვრიდან 31 მაისამდე მარნეულის რაიონულ სასამართლოშისაბადრაგო სამსახურის მიზეზით სასამართლო 8 პროცესი გადაიდო.5) 2006 წლის პირველი თებერვლიდან 1 ივლისამდე გორის რაიონულსასამართლოში 30 საქმის განხილვა გადაიდო.114

რეკომენდაცია: სასწრაფოდ გადაიჭრას პატიმრების ბადრაგირების პრობლემა დამოხდეს პატიმართა განთავსება სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში ისე, რომსასამართლო პროცესები დროულად გაიმართოს და დაბრკოლება არ შეექმნასსასამართლო სხდომებზე პატიმართა გამოცხადებას.პატიმრების ცემა-წამებაგანსაკუთრებული ყურადღება უნდა გამახვილდეს პატიმართა ცემის, წამების,არაადამიანური და ღირსების შემლახავი მოპყრობისა და ფიზიკური ძალისარაადეკვატური გამოყენების ფაქტებზე.მისასალმებელია, რომ დღეს სასჯელაღსრულების დეპარტამენტმა რეალურადდაიწყო ბრძოლა ე.წ. “კანონიერი ქურდებისა” და ზოგადად ქურდული სამყაროსწინააღმდეგ, მაგრამ აღნიშნული ხშირად უკანონოდ ხორციელდება და პატიმრებისცემა და წამება მოჰყვება.ამის დამადასტურებელი ნათელი მაგალითია თბილისის მე-5 საპყრობილეში 27მარტის ამბოხის ჩასახშობად გამოყენებული ძალა, რომელსაც 7 ადამიანის სიცოცხლეშეეწირა.ამბოხი მე-5 საპყრობილეში27 მარტს მე-5 საპყრობილეში მოხდა პატიმართა ამბოხება. ჩვენ მიერ მოპოვებულიინფორმაცია გვაძლევს საფუძველს, ვივარაუდოთ, რომ პატიმართა მხრიდანუკმაყოფილება კარგა ხნის მანძილზე გროვდებოდა და გარკვეული საპროტესტოაქციები იგეგმებოდა კიდეც, თუმცა, იმის თქმა, თუ რა ფორმას მიიღებდა ესუკმაყოფილება - იქნებოდა ამბოხი, მასობრივი შიმშილობა, რასაც ადგილი ჰქონდაგასული წლის ბოლოს და მიმდინარე წლის იანვარში თუ რაიმე სხვა, მაგალითად ე.წ.„ხმაური“, ძნელია.მიუხედავად ამისა, სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლების მიერზემოაღნიშნულ ამბოხთან დაკავშირებით მოპოვებული მასალების შესწავლისშედეგად, ვფიქრობთ, რომ, ჯერ ერთი, თავად ამბოხებას პროვოცირება გაუკეთადეპარტამენტის ადმინისტრაციის მოქმედებამ და, მეორეც, ამბოხის ჩახშობის დროსგამოყენებული ძალა არ იყო იმ წინააღმდეგობის ადეკვატური, რაც პატიმრებმაგაუწიეს ავტომატური ცეცხლსასროლი იარაღით შეიარაღებულ სპეცრაზმელებს.კერძოდ, როგორც არაერთმა პატიმარმა ჩვენთვის მოცემულ ახსნა-განმარტებებშიგანაცხადა, 27 მარტის ღამეს ბაჩო ახალაია სპეცრაზმთან ერთად შესული იყო ციხეში,სადაც სიტყვიერი და ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენა რამდენიმე პატიმარს. სწორედამან გამოიწვია ამბოხი, რაც, მიუხედავად გარკვეული წინაპირობის არსებობისა, უკვე115

სპონტანურად მოხდა. ამას ადასტურებს არაერთი პატიმრის თითქმის იდენტურიჩვენება. უნდა ითქვას, რომ ამ პატიმრებს საშუალება არ ჰქონდათ, წინასწარერთმანეთთან შეეთანხმებინათ მათი ჩვენებები). ამასვე ადასტურებს სასტიკადნაცემი და ნაწამები სამი პატიმრის - ვიბლიანის, ავალიანისა და ცინდელიანისჩვენებები, რომლებიც ჯერ კიდევ ამბოხების დაწყებამდე გადაიყვანეს სამკურნალოდაწესებულებიდან მე-7 საპყრობილეში და სამკურნალო დაწესებულებაშიდარჩენილი არაერთი პატიმრის ჩვენება.რაც შეეხება სპეცოპერაციას, ამბოხების ჩახშობისთანავე ვნახეთ საპყრობილისდერეფანში დაგდებული ორი იარაღი. თბილისის მე-5 საპყრობილის დირექტორის,გოგა ფოლადაშვილის, განცხადებით, ამ იარაღებიდან უშუალოდ მისიმიმართულებით გაისროლეს, შედეგად დაიჭრა მისი ორი თანამშრომელი დამხოლოდ ამის შემდეგ დაიწყო სროლა სპეცნაზმა. ფოლადაშვილისავე სიტყვით,თვითონ და მისი თანამშრომლები, სრულიად უიარაღოდ, სპეცნაზის წინმიდიოდნენ, რათა პატიმრებს ისინი ეცნოთ და ნაკლები წინააღმდეგობა გაეწიათ,მაგრამ ეს ასე არ მოხდა. თუმცა, აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ თუ ეს ასე მოხდა, ამასადგილი ექნებოდა მხოლოდ ერთ სართულზ, სროლა კი სხვადასხვა სართულებზემოხდა.მეორე მხრივ, ჩვენს მიერ გამოკითხული დაჭრილი პატიმრების უმრავლესობააცხადებს, რომ მათ ჭრილობები მიიღეს არა საპყრობილის დერეფნებში, არამედსაკნებში. პატიმრებმა გამოანგრიეს საკნის კარებები და გარეთ გამოვიდნენ. მასშემდეგ, რაც სპეცნაზმა დერეფანი დაიკავა, შეიძლება ჩაითვალოს, რომ ამბოხისძირითადი ფაზა უკვე დამთავრდა. ის ფაქტი, რომ დაჭრილი და გარდაცვლილიპატიმრების უმრავლესობამ დაზიანებები მიიღო საკნებში, მეტყველებს, რომსპეცნაზი ცეცხლსასროლ იარაღს მას შემდეგაც იყენებდა, როცა ამბოხება,ფაქტობრივად, დამთავრებული იყო და პატიმრები მათ წინააღმდეგობას აღარუწევდნენ. შესაბამისად, შეიძლება ვივარაუდოდ, რომ პატიმრების წინააღმდეგგამოყენებული ძალა არ იყო წინააღმდეგობის ადეკვატური და მსხვერპლის თავიდანაცილება, თუ მთლიანად არა, ნაწილობრივ მაინც იყო შესაძლებელი. იგივე შეიძლებავივარაუდოთ იმის გათვალისწინებით, რომ რამდენიმე პატიმარი სარკმლიდანშევარდნილი ტყვიით დაიჭრა და გარდაიცვალა.27 მარტს, ღამის საათებში, იუსტიციის სამინისტროს სასჯელაღსრულებისდეპარტამენტის პატიმართა და მსჯავრდებულთა სამკურნალო დაწესებულებიდან(ე.წ. რეზბალნიცა), ექვსი პატიმარი: მალხაზ ზედელაშვილი, პაატა მამარდაშვილი,ზურაბ ვიბლიანი, გიორგი ავალიანი, ლევან ცინდელიანი და ნიკოლოზ მახარაძეგადაიყვანეს სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის ქ.თბილისის #7 საპყრობილეში.მათ აღენიშნებოდათ სხეულის მრავალჯერადი დაზიანებები, რომლებიც, მათივეგანმარტებით, მორალურ შეურაცხყოფასთან ერთად, მიაყენეს სასჯელაღსრულებისდეპარტამენტის ხელმძღვანელმა და სპეცრაზმელებმა ციხის რესპუბლიკურისაავადმყოფოს დირექტორის ოთახში. ერთ-ერთ მათგანს (პაატა მამარდაშვილს), მისითქმით, მაკრატლით ალაგ-ალაგ მოჭრეს თმები, რაც ცალსახად შეიძლება შეფასდეს,როგორც დამამცირებელი მოპყრობა. მონიტორინგის დროს მამარდაშვილსნამდვილად აპარსული ჰქონდა თმის ნაწილი წინა მხარეს. გიორგი ავალიანს, მისივე116

თქმით, დაუსვეს დამამცირებელი შეკითხვები, რის შემდეგაც გადავიდნენ ფიზიკურანგარიშსწორებაზე - ცემაზე, როგორც ოთახში, ასევე საავადმყოფოს ეზოში დაეტაპირების დროსაც.როგორც გ.ავალიანის, ისე სხვა პატიმრების ჩვენებებიდანაც ირკვევა, რომ ავალიანისცემაში უშუალოდ მონაწილეობდა სასჯელაღსრულების დეპარტამენტისთავმჯდომარე - ბაჩო ახალაია.პატიმრების ცემას მოჰყვა „ხმაური“ სამკურნალო დაწესებულებაში, რაც შემდეგ მე-5საპყრობილეს გადაედო და ამბოხში გადაიზარდა. ამის შემდეგ მოხდა ზემოთხსენებული 6 პატიმრის: მ.ზედელაშვილის, პ.მამარდაშვილის, ზ.ვიბლიანის,გ.ავალიანის, ლ.ცინდელიანისა და ნ.მახარაძის გადაყვანა თბილისის მე-7საპყრობილეში.სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის ქ.თბილისის #7 საპყრობილეში გადაყვანილინაცემი პატიმრები იწვნენ ლეიბების გარეშე რკინის ნარებზე. მათთან არ შეუშვესექიმები და მათი ინტერესების დამცველი ადვოკატები. პატიმრების გადმოცემით,მათ წაართვეს ტანსაცმელი, რომელიც დაუბრუნეს სახალხო დამცველისსაპყრობილეში მისვლის შემდეგ, თუმცა, მათივე მტკიცებით, სახალხო დამცველისმიერ საპყრობილის ტერიტორიის დატოვების შემდეგ, ტანსაცმელი კვლავ წაართვესდა მხოლოდ მეორე დღეს, 28 მარტს დილას დაურიგეს.სახალხო დამცველმა იმავე დღეს, 27 მარტის საღამოს ექვსი პატიმრის ცემის ფაქტიშეაფასა წამებად და არაადამიანურ მოპყრობად.ზემოაღნიშნულ ფაქტებთან დაკავშირებით, სახალხო დამცველმა რეკომენდაციითმიმართა გენერალურ პროკურატურას წინასწარი გამოძიების დაწყების მიზნით,თუმცა დღემდე რეაგირება არ მომხდარა. პატიმრებს არ ჩაუტარდათ სხეულისდაზიანებებზე ექსპერტიზა და ისინი არ დაუკითხავთ გენერალური პროკურატურისწარმომადგენლებს. უფრო მეტიც, მათთან ყოველდღიურად შედიოდნენ მხოლოდსახალხო დამცველის აპარატის წარმომადგენლები.ზემოაღნიშნული პატიმრები ისე სასტიკად იყვნენ ნაცემი, რომ მათ ცემიდან მე-12დღესაც კი, 7 აპრილს მკაფიოდ ეტყობოდათ დაზიანების კვალი. ამასთან,სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის ხელმძღვანელობამ სახალხო დამცველის მიერდანიშნულ ექსპერტები არ შეუშვა მე-7 საპყრობილეში და მათ არ მისცა ექსპერტიზისჩატარების საშუალება.სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის ქ.თბილისის #7 საპყრობილეში გადაყვანილიექვსი პატიმრიდან ორი მათგანი, მას შემდეგ, რაც სახალხო დამცველმა განაცხადა,რომ მათი იქ გაჩერება ყველანაირ ნორმას ეწინააღმდეგებოდა, გადაიყვანესსამკურნალო დაწესებულებაში. ერთი მათგანი პარალიზებული იყო, ფიზიკურიგადაადგილება არ შეეძლო, ხოლო მეორე - სმენისუუნარო და გარდა ამისა, ჰქონდასხვა მძიმე დაავადებათა კომპლექსი.117

ა.წ. 4 აპრილს ერთ-ერთი პატიმარი, ზურაბ ვ. სასწრაფო დახმარების მანქანითგადაიყვანეს ქ.რუსთავის #6 საპყრობილეში. იგი დაავადებული იყო ეპილეფსიით,ჰქონდა ნეიროქირურგიული ხაზის დაავადებათა კომპლექსი და საჭირო იყო მისიმოთავსება სტაციონალურ პირობებში. საპყრობილეში მისი გაჩერება სერიოზულსაფრთხეს უქმნიდა მის სიცოცხლეს.არეულობა ქუთაისის #2 საპყრობილეში2005წ. 20 დეკემბერს ქუთაისის ახალ საპყრობილეში პატიმართა გადაყვანასმოულოდნელი ამბოხი მოჰყვა. პატიმრებმა ცუდი საყოფაცხოვრებო პირობებისმიზეზით ხანძარი გააჩინეს. ვითარების გასაკონტროლებლად საპყრობილეშისპეცოპერაცია ჩატარდა, რომლის დროსაც სამმა სამართალდამცველმა და ასზე მეტმაპატიმარმა სხვადასხვა ხარისხის დაზიანებები მიიღეს. ერთი პატიმარი, მალხაზსერგინავა, კი მოგვიანებით დაიღუპა.სახალხო დამცველი ამ ფაქტის გამოძიებას მოითხოვდა. „გამოძიების მთავარიმიზანია დაადგინოს, რამდენად ადეკვატური იყო ბუნტის ჩასახშობადგამოყენებული ძალა იმ წინააღმდეგობისა, რომელსაც ქუთაისის ციხეში ჰქონდაადგილი და რამაც პატიმრის დაღუპვა გამოიწვია“.ჩხრეკა ბათუმის მე-3 საპყრობილეში2006წ. 24 იანვარს ბათუმის #3 საპყრობილეში ჩატარდა ჩხრეკა-დათვალიერება.სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის ხელმძღვანელობის განცხადებით, მათ მიიღესოპერატიული ინფორმაცია, რომ დაწესებულებაში იყო იარაღი. ისინი იძულებულნიიყვნენ, ოპერაცია ძალიან სწრაფად ჩაეტარებინათ და პატიმრები გარეთ, თოვლშიგაეყვანათ.სახალხო დამცველის აპარატისათვის მიცემულ ახსნა-განმარტებებში პატიმრებიაცხადებდნენ, რომ სპეცნაზელები მათ ურტყამდნენ დერეფანში, ისე რომ მათიმხრიდან წინააღმდეგობას ადგილი არ ჰქონია. ამის შემდეგ პატიმრები 4 საათზე მეტიხნის განმავლობაში იდგნენ საპყრობილის ეზოში,ზამთრის სიცივეში, თოვლ-ჭყაპშიღია ცის ქვეშ, ნახევრად ჩაუცმელები, უმეტეს მათგანს ფეხსაცმელიც არ ეცვა დაჩუსტებით გაიყვანეს, რადგან შემოწმება მოულოდნელად ჩატარდა.პატიმრების განმარტებით, მათ ფიზიკურად გაუსწორდნენ, წაართვეს ნივთები,რომლებიც მინისტრის ბრძანების საფუძველზე, შეეძლოთ ჰქონოდათდაწესებულებაში. კერძოდ, ხის ხატები, ჯვრები, ტელევიზორები და ა.შ. ბევრმამათგანმა მიიღო სხეულის დაზიანება. მათ შორისაა: მამია დვალიშვილი; გელაგაბიტაშვილი; მარლენ მეგრელიშვილი; ლაშა ხალვაში; ზვიად გელაძე; გოჩა კახაძე;ბაგრატ გიორგაძე; მამუკა ჯინჭარაძე; ნუკრი ნოზაძე; ნიკა გოგეშვილი; ტარიელგორგილაძე; ზვიად პაქსაძე; ავთანდილ ზოიძე; გურამ პაქსაძე; მალხაზ კაკაბაძე;118

ზურაბ მოდებაძე; დავით შატირიშვილი; ვიტალი სიხარულიძე; გელა ღონღაძე;მიხეილ კობერიძე; ვაჟა მუხაშავრია; მამუკა გასვიანი; როლანდ ჩამბა; ავთანდილსანიკიძე; გია ჩავლეიშვილი; ელგუჯა მელაძე; დავით ემირიძე; რევაზ ქადიძე;რუსლან კვირიტიძე; იასონ მეტრეველი; დავით თედორაძე; ედუარდ დიგანი; რომანსურმანიძე; მინდია ბროლაძე; გოჩა მამალაძე; რაჟდენ ხალვაში; დავით ნაკაიძე; რამაზწულუკიძე; შოთა მეგრელიშვილი; ვაჟა რუსიძე; დავით ძნელაძე; ირაკლი დოლიძე;ასლან ემირიძე.აღსანიშნავია, რომ ჩხრეკის შედეგად იარაღი არ უპოვიათ.სასჯელაღსრულების სისტემის თანამშრომლების ზემოაღნიშნული ქმედებები უნდაშეფასდეს როგორც წამება, დამამცირებელი, არაადამიანური და ღირსების შემლახავიმოპყრობა.წინასწარი გამოძიება ამ ფაქტთან დაკავშირებით არ დაწყებულა.* * *საქართველოს სახალხო დამცველს ძალიან ხშირად მიმართავენ პატიმრებისახლობლები, რომლებიც მიუთითებენ, რომ სასჯელაღსრულების დაწესებულებებშიპატიმრები განიცდიან ფიზიკურ ზეწოლას.გოჩა ფაცურიას საქმე2006 წლის 17 იანვარს საქართველოს სახალხო დამცველმა თბილისის #1საპყრობილეში პატიმარი გოჩა ფაცურია მოინახულა. პატიმარი სასტიკად იყო ნაცემიდა სხეულის მრავლობითი დაზიანებები აღენიშნებოდა.გ.ფაცურია სასჯელს ქსნის ტუბერკულოზით დაავადებულ პატიმართადაწესებულებაში იხდიდა, სადაც შელაპარაკება მოუვიდა დაწესებულებისხელმძღვანელობასთან. მისი განცხადებით, 14 იანვარს, როდესაც შეხვედრებისოთახში დედასა და დას ხვდებოდა, სპეცდანიშნულების რაზმის წევრებმა,ტუბზონის უფროსის მოადგილემ და სასჯელაღსრულების დეპარტამენტისუფროსის მოადგილემ იგი სასტიკად სცემეს. ფაცურიას განცხადებით, ფიზიკურიშეურაცხყოფა დედასაც მიაყენეს.მისივე თქმით, ინციდენტის შემდეგ ნაცემი პატიმარი ქსნის კოლონიაში გადაიყვანესდა კარცერში ჩასვეს, სადაც კოლონიის უფროსმა და მოადგილემ ხელკეტებითსცემეს.15 იანვარს სასტიკად ნაცემი გოჩა ფაცურია თბილისის #1 საპყრობილეშიგადმოიყვანეს. სახალხო დამცველის წარმომადგენლებთან საუბრისას, ცემის ფაქტიგ.ფაცურიას დედამ და დამაც დაადასტურეს.119

სახალხო დამცველმა იუსტიციის სამინისტროს სასჯელაღსრულებს დეპარტამენტისთავმჯდომარეს, ბაჩო ახალაიას, გ.ფაცურიას პატიმართა და მსჯავრდებულთასამკურნალო დაწესებულებაში გადაყვანის რეკომენდაციით მიმართა, თუმცარეკომენდაცია არ გაიზიარეს.სოზარ სუბარმა რეკომენდაციით მიმართა იუსტიციის სამინისტროს სასამართლოექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს უფროსს ირაკლი კლდიაშვილსაც, რათა პატიმარსჩაუტარებოდა საექსპერტო გამოკვლევა ფიზიკურ დაზიანებებთან დაკავშირებით,რაც ასევე არ გაიზიარეს.ასევე მივმართეთ გენერალურ პროკურატურას, დაეწყო გამოძიება გოჩა ფაცურიასცემის ფაქტზე და სამწუხაროდ, არ დაწყებულა. გოჩა ფაცურია კი სისხლისსამართლის კოდექსის 378-ე მუხლით (წინასწარი პატიმრობის ანსასჯელაღსრულების დაწესებულების საქმიანობისათვის ხელის შეშლა ან ამსაქმიანობის დეზორგანიზაცია) გასამართლდა და მიესაჯა თავისუფლების აღკვეთა.ა.წ. 2 მარტს საქართველოს სახალხო დამცველს, დახმარების თხოვნით მიმართესთბილისის #7 საპყრობილეს პატიმართა ადვოკატებმა და ახლობლებმა. მათიგანცხადებით, 28 თებერვლიდან 1 მარტის ღამეს საპყრობილეში ერთ-ერთსაკანში მყოფ რვა პატიმარს ფიზიკური და სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენეს.საქართველოს სახალხო დამცველი შეტყობისთანავე მივიდა #7 საპყრობილეშიპატიმრები მოინახულა. ორ მათგანს სახეზე აღენიშნება ფიზიკური დაზიანებები,დანარჩენები სხეულის სხვადასხვა ნაწილებზე ტკივილებს უჩივოდნენ. მათსახალხო დამცველთან შეხვედრისას კონკრეტულ ფაქტზე საუბრისაგან თავიშეიკავეს. მათივე თქმით, ციხის ექიმს პატიმრები არ მოუნახულებია.პატიმრები აცხადებდნენ, რომ საპყრობილის რეჟიმის მცირედიდარღვევისთვისაც კი, როგორიც არის თუნდაც ერთი საკნიდან მეორეშიგადაძახილი, კანონით გათვალისწინებული სასჯელის ნაცვლად, მათფიზიკურად უსწორდებოდნენ.იაგო წიქვაძის საქმე21 მარტს საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლებმა ცხელხაზზე შემოსული ინფორმაციის თანახმად, თბილისის # 1 საპყრობილეში პატიმარიიაგო წიქვაზე მოინახულეს. პატიმარს სახესა და ზურგის არეში ძლიერი ფიზიკურიდაზიანებები აღენიშნებოდა.პატიმარი იმდენად ცუდად გრძნობდა თავს, რომ მისი გადაადგილება ვერ მოხერხდადა სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლებმა იგი საკანშივე ინახულეს.ძლიერი თავის ტკივილების გამო წაქვაძემ ვერც ახსნა-განმარტების დაწერა შესძლო.შესაბამისად მისი ახსნა-განმარტების დაწერა სახალხო დამცველის აპარატისთანამშრომლებს მოუწიათ და პატიმარმა მხოლოდ ხელი მოაწერა.120

როგორც პატიმარი იაგო წაქვაძე აცხადებს, სიტყვიერი შეურაცხყოფისა დაშეკამათების შემდეგ, მას ფიზიკური დაზიანებები საპყრობილის ადმინისტრაციისთანამშრომლებმა მიაყენეს. მათ შორის ციხის უფროსმა თემურ ტაბაღუამ.პატიმრის განცხადებით, მიუხედავად მისი მძიმე ფიზიკური მდგომარეობისა, მასთანექიმი არ მისულა.სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლებმა საპყრობილის ადმინისტრაციას,პატიმართან ექიმის შეყვანის აუცილებლობაზე მიუთითეს.ყურადღება უნდა გამახვილდეს იმ ფაქტზე, რომ სახალხო დამცველი და სახალხოდამცველის აპარატის თანამშრომლებს უფლება არ აქვთ სასჯელაღსრულებისდაწესებულებებში შეიტანონ ფოტოკამერა, აუდიო და ვიდეო აპარატურა.აღნიშნულით სახალხო დამცველს ხელი ეშლება თავისი ერთ-ერთი ყველაზემნიშვნელოვანი ფუნქციის - მონიტორინგის ეფექტურად განხორციელებაში.საქართველოს იუსტიციის სამინისტროსა და საქართველოს პარლამენტს მივმართავთრეკომენდაციით, საქართველოს სახლახო დამცველსა და მისი სპეციალურირწმუნებით აღჭურვილ სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომელს კანონითმიეცეთ უფლება სასჯელაღსრულების ნებისმიერ დაწესებულებაში ნებართვისგარეშე შეიტანონ ფოტოკამერა, აუდიო და ვიდეო აპარატურა.ყველა ზემოაღნიშნული საჭიროებს განსაკუთრებულ ყურადღებას და არც ერთიმათგანი არ უნდა დარჩეს რეაგირების გარეშე, პატიმრების ცემა-წამების პრევენციისმიზნით. ამასთან, აღსანიშნავია, რომ მიუხედავად ანგარიშში ასახული პატიმრებისგაუსაძლისი მდგომარეობისა იუსტიციის სამინისტროს წარმომადგენლებისგანცხადებით, სასჯელაღსრულების დაწესებულებების არც ერთი თანამშრომელი არდასჯილა პატიმრებთან ცუდად მოპყრობის გამო.ბოლოს უნდა აღინიშნოს, რომ ბოლო წელთან შედარებით 2006 წელს იმატასასჯელაღსრულების დაწესებულებებში პატიმართა სიკვდილიანობის რიცხვმა.კერძოდ: 2005 წელს გარდაიცვალა 49 პატიმარი, ხოლო 2006 წლის 1 იანვრიდან - 10ოქტომბრამდე კი - 71.ანგარიშში ჩვენ მიერ ასახული ყველა პრობლემა თანაბრად პრიორიტეტული დამნიშვნელოვანია და საჭიროებს სასწრაფო გადაჭრას. საქართველოს სახალხოდამცველის აპარატი მზადაა თავისი კომპეტენციის ფარგლებში დახმარებისა დათანამშრომლობისთვის.რეკომენდაციები :121

1) სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის მუდმივმოქმედი კომისიადაკომპლექტებულია მხოლოდ სასჯელაღსრულების დეპარტამენტისთანამშრომლებით, რაც არ მიგვაჩნია მიზანშეწონილად, რადგან ამითობიექტურობის დაცვის ნაკლები ალბათობაა. ამავე დროს, ვითვალისწინებთ რომკომისიის დაკომპლექტება მხოლოდ არასამთავრობო ორგანიზაციებისწარმომადგენლებითა და სხვა პირებით, რომლებსაც არანაირი შეხება არ ჰქონიათსასჯელაღსრულების სისტემასთან, არ იქნება რეკომენდებული და უფრო მეტ ქაოსსგამოიწვევს სასჯელაღსრულების სისტემაში. აქიდან გამომდინარე, იუსტიციისმინისტრსა და სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის თავმჯდომარეს მივმართავრეკომენდაციით, ჩამოყალიბდეს შერეული კომისია, სადაც თანაბრად იქნებიანწარმოდგენილი ერთი მხრივ სასჯელაღსრულების დეპარტამენტისა და იუსტიციისსამინისტროს, ხოლო მეორე მხრივ სისტემის გარედან მოწვეული პირები, მათ შორისარასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები, ამასთან რეჟიმთანდაკავშირებული ყველა საკითხის გადაწყვეტა შევიდეს კომისიის კომპეტენციაში.აღნიშნული ემსახურება პატიმრობასთან დაკავშირებული უმნიშვნელოვანესისაკითხების მაქსიმალურად ობიექტურად გადაწყვეტას.2) სახელმწიფომ გაიღოს საზოგადოებრივი კომისიებისფუნქციონირებისათვის საჭირო მინიმალური რესურსები (ტელეფონი, საწვავი დაა.შ).3) წინადადებით მივმართავ საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს დასაქართველოს პარლამენტს, შევიდეს ცვლილებები „პატიმრობის შესახებ“საქართველოს კანონში და პატიმრებისათვის განისაზღვროს ხანგრძლივი პაემნისუფლება ან მისი ალტერნატიული ვარიანტი, კვლავ გაიზარდოს მოკლევადიანიპაემნის დრო და გაფართოვდეს პაემნის უფლების მქონე პირთა წრე. გასაკუთრებითარასრულწლოვან პატიმრებთა მიმართ.4) წინადადებით მივმართავთ საქართველოს იუსტიციის სამინისტროსა დასაქართველოს პარლამენტს, შემცირდეს კანონით დადგენილი ვადა პაემნის უფლებისგაცემაზე და უფლების მისაღებად თხოვნის წარდგენის დღესვე მოხდეს ნებართვისგაცემა.5) აიკრძალოს ადვოკატების გაჩხრეკა როგორც პატიმართან შეხვედრამდე,ისე შეხვედრის შემდეგ (მით უმეტეს, რომ პატიმარი იჩხრიკება ადვოკატთანშეხვედრამდეც და შემდეგაც).6) მოიხსნას საპყრობილეებში ადვოკატებისა და პატიმრების შეხვედრისოთახებში დაყენებული სათვალთვალოები და შევიდეს ცვლილებები იუსტიციისმინისტრის 1999 წლის 28 დეკემბრის ბრძანებაში „პატიმრობის მოხდის შესახებ“ დაგაუქმდეს აღნიშნული ბრძანების მე-19 მუხლის მე-9 ნაწილის ბოლო წინადადება:„საპყრობილის მოსამსახურეს უფლება აქვს ვიზუალურად, მოსმენის გარეშე,აკვირდებოდეს შეხვედრას“.122

7) გაიზარდოს ადვოკატებთან შეხვედრის ოთახების რაოდენობა და მოხდესმათი დაცვის ქვეშ მყოფ პირებთან შეუზღუდავი შეხვედრის უზრუნველყოფა(გონივრულ ფარგლებში).8) სასჯელაღსრულების დეპარტამენტმა უზრუნველყოს კვებავეგეტარიანელებისა და რელიგიური საჭიროებების (მარხვა) მქონე პატიმრებისათვისდა აღნიშნული განისაზღვროს ნორმატიული აქტით.9) თუ დაწესებულების ადმინისტრაცია თვითონ ვერ ამარაგებს პატიმრებსკანონით გათვალისწინებული საკვები ულუფებით, მაშინ პატიმრებს უფლება უნდამიეცეთ, თვითონ შეიტანონ ეს ულუფა. სასჯელაღსრულების დაწესებულებებშიმაღაზიების გახსნამდე კი შეიზღუდოს შეზღუდვა საკვების შეტანაზე, სანაცვლოდ კიგამკაცრდეს კონტროლი შესაგზავნ პროდუქციაზე.10) ქ.რუსთავის მოსახლეობა ონკანში მომდინარე წყალს უხარისხობის გამოარ სვამს. ახლობლები პატიმრებს წყალს გარედან უგზავნიდნენ, რაც წონითიზომებოდა (30კგ). სახალხო დამცველის მიერ გაკეთებული რეკომენდაციის შემდეგაღნიშნული შეზღუდვა მოიხსნა და დარჩა მხოლოდ მინერალურ წყალზე.მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, მასზეც გაუქმდეს ლიმიტი და შესაძლებელი იყოსსაპყრობილეში მინერალური წყლის შეუზღუდავი შეგზავნა. ამასთან, ყოველივეზემოთ აღნიშნულის გათვალისწინებით, სასწრაფოდ შემოწმდეს წყლისვარგისიანობა და, თუ იგი ჯანმრთელობისათვის სახიფათოა, მოხდეს პატიმრებისმომარაგება სასმელად ვარგისი წყლით.11) სასხელაღსრულების დეპარტამენტმა სასწრაფოდ უზრუნველყოსუსაფრთხოების წესების დაცვა სასჯელაღსრულების დაწესებულებებშიელექტროსადენებთან დაკავშირებით.12) გაუმჯობესდეს საპრობილეების კარცერებში არსებული მდგომარეობა.13) საპყრობილეების გადატვირთულობა და იქ სათანადო ვენტილაციისარარსებობა იწვევს გაუსაძლის პირობებს და პატიმართა ჯანმრთელობისმდგომარეობის მკვეთრად გაუარესებას. დამონტაჟდეს ხელოვნური სავენტილაციოსისტემა ყველა საპყრობილეში.14) შეწყდეს შეზღუდვები სასჯელაღსრულების დაწესებულებებშიჰიგიენური საშუალებების შეგზავნაზე იმ შემთხვევაში, როცა დაწესებულებისადმინისტრაცია საკუთარი ძალებით ვერ ახერხებს პატიმართა ჰიგიენის სრულდაცვას.15) საკნებში ჰიგიენის დაცვის მიზნით თითოეულ დაწესებულებაშიამოქმედდეს სამრეცხაოები.123

16) უდანაშაულობის პრეზუმფციის პრინციპიდან გამომდინარე, გაუქმდესუნიფორმების ტარების ვალდებულება ბრალდებულებისა და განსასჯელებისთვის.17) ეტაპობრივად განხორციელდეს პატიმართა დასაქმებისა და განათლებისპროგრამები.18) რეკომენდაციით მივმართავ განათლების სამინისტროს, შეიმუშავოსსპეციალური პროგრამა, რომელიც გათვლილი იქნება არასრულწლოვანი პატიმრებისინტელექტუალურ მაჩვენებლებზე.19) იუსტიციისა და განათლების სამინისტროებმა მაქსიმალურად მოკლედროში უზრუნველყონ არასრულწლოვანთა განათლების მიღება #5 საერთო დამკაცრი რეჟიმის საპყრობილეში.20) სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში ბევრია წერა-კითხვისუცოდინარი პატიმარი, რომელთან მუშაობაც აუცილებელია. რეკომენდაციითმივმართავთ საქართველოს იუსტიციისა და განათლების სამინისტროებს,დროულად ამოქმედდეს იუსტიციის და განათლების მინისტრების ერთობლივიბრძანების ნორმები.21) მნიშვნელოვანია საქართველოს სასჯელაღსრულების დაწესებულებებისთანამედროვე საგანმანათლებლო სახელმძღვანელოებითა და მხატვრულილიტერატურული წიგნებით აღჭურვა. იუსტიციის სამინისტროს მივმართავთრეკომენდაციით, გახსნას ბიბლიოთეკები საპყრობილეებში.22) სასწრაფოდ გადაიჭრას პატიმრების ბადრაგირების პრობლემა და მოხდესპატიმართა განთავსება სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში ისე, რომსასამართლო პროცესები დროულად გაიმართოს და დაბრკოლება არ შეექმნასსასამართლო სხდომებზე პატიმართა გამოცხადებას.23) რეკომენდაციით მივმართავ საქართველოს იუსტიციის მინისტრს,შევიდეს ცვლილებები იუსტიციის მინისტრის ბრძანებებში #365, #366 და #367 (1999წ.28 დეკემბერი) და საქართველოს სახალახო დამცველსა და მისი სპეციალურირწმუნებით აღჭურვილ სახალხო დამცველის რწმუნებით აღჭურვილ პირებს მიეცეთშეუზღუდავი უფლება, სასჯელაღსრულების ნებისმიერ დაწესებულებაშიყოველგვარი ნებართვის გარეშე შეიტანონ ფოტოკამერა, აუდიო და ვიდეოაპარატურა.24) მივმართავთ იუსტიციის სამინისტროს საგამოძიებო დეპარტამენტს,გამოიძიოს შ.ხაჭაპურიძის საქმე.124

samedicino momsaxurebasasjelaRsrulebis sistemaSi1999 wlis 12 oqtombers saqarTvelos sasjelaRsrulebis organoTasistemis reformebisa da evropis erTiani penitencialuri wesebismoTxovnebTan harmonizaciis, `patimrobis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonisamoqmedebis uzrunvelyofis mizniT, saqarTvelos prezidentma gamoscabrZanebuleba #591, romlis mixedviTac, saqarTvelos iusticiissaministros daevala saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministrossistemidan sasjelaRsrulebis organoebis saqarTvelos iusticiissaministros sistemaSi gadacemisa da axali penitencialurikanonmdeblobis amoqmedebis samarTlebrivi safuZvlebis mowesrigeba.imave brZanebulebiT, saxelmwifo ministris TavmjdomareobiT SeiqmnasamTavrobo komisia, romelsac daevala sasjelaRsrulebis organoTasaqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros sistemidan saqarTvelosiusticiis saministros sistemaSi gadacemis samarTlebrivi,organizaciuli, safinanso, materialur-teqnikuri da sxva SesabamisiRonisZiebebis uzrunvelyofa, zemoaRniSnuli brZanebulebis Sesabamisadganxorcielebis koordinacia da kontroli 2000 wlis 1 ianvramde.prezidentis am brZanebulebis gamosvlidan zustad 1 kviris Semdeg, 1999wlis 19 seqtembers, gamoica saqarTvelos Sinagan saqmeTa, iusticiisa dasaxelmwifo qonebis marTvis saministroebis erToblivi brZaneba N#2/530 -sasjelaRsrulebis organoTa materialur-teqnikuri bazis, obieqtebisada qonebis inventarizaciis Catarebisa da Sinagan saqmeTa saministrosbalansidan iusticiis saministros balansze bazebis, obieqtebisa daqonebis gadacemis Sesaxeb. am brZanebis safuZvelze Seiqmna erToblivikomisia, romelsac daevala 1999 wlis 1 noembramde sasjelaRsrulebisorganoTa materialur-teqnikuri bazis, obieqtebis (maT Soris mSenebareobieqtebis, agreTve sanitariul-samedicino momsaxurebisinfrastruqturis) da qonebis inventarizaciis Catarebis uzrunvelyofa.am brZanebis mixedviT, qonebis balansidan balansze gadacemis vadadganisazRvra 1999 wlis 10 noembridan 10 dekembramde Sualedi.aRniSnuli procesebis daskvniT etapad unda CaiTvalos saqarTvelosprezidentis 1999 wlis 20 dekembris #1551 gankarguleba – `saqarTvelosSinagan saqmeTa saministros balansidan saqarTvelos iusticiissaministros balansze sasjelaRsrulebis organoebis qonebis gadacemisSesaxeb”. gankargulebaSi Caido teqsti, romlis mixedviTac, saqarTvelosSinagan saqmeTa saministrosa da iusticiis saministros miReba-CabarebisaqtiT gadacemis saboloo drod dadginda periodi 1999 wlis 30dekembridan erTi Tvis ganmavlobaSi.2000 wlis 11 ianvars gamodis saqarTvelos iusticiis ministris #10brZaneba sasjelaRsrulebis dawesebulebebis Sesaxeb. swored ambrZanebiT ganisazRvra saqarTvelos penitenciuri sistemisdawesebulebebi. brZanebaSi dRemde uamravi cvlileba iqna Setanili.saboloo redaqciaSi ki saqarTvelos iusticiis saministros125

sasjelaRsrulebis departamentis daqvemdebarebaSi gaerTianebuliaSemdegi dawesebulebebi:1. #1 saerTo da mkacri reJimis sasjelaRsrulebis dawesebuleba (q.rusTavi);2. #6 sapyrobilis, saerTo da mkacri reJimis sasjelaRsrulebisdawesebuleba /q. rusTavi;3. #3 mkacri reJimis sasjelaRsrulebis dawesebuleba (sagarejosraioni);4. #4 sasjelaRsrulebis dawesebuleba (sagarejos raioni);5. qalTa da arasrulwlovanTa N#5 saerTo da sapyrobilis reJimisdawesebuleba;6. #6 mkacri reJimis sasjelaRsrulebis dawesebuleba (q. Tbilisi);7. #7 mkacri reJimis sasjelaRsrulebis dawesebuleba (mcxeTisraioni);8. #8 saerTo da mkacri reJimis sasjelaRsrulebis dawesebulebad(wyaltubos raioni);9. #9 saerTo da mkacri reJimis sasjelaRsrulebis dawesebuleba/xonis raioni/;10. #10 saerTo da mkacri reJimis sasjelaRsrulebis dawesebuleba/avWala, q. Tbilisi/;11. arasrulwlovanTa aRmzrdelobiTi dawesebuleba;12. #1 sapyrobile (q. Tbilisi);13. #2 sapyrobilisa da mkacri reJimis sasjelaRsrulebisdawesebuleba /q. quTaisi/;14. #3 sapyrobile (q. baTumi);15. #4 sapyrobile (q. zugdidi);16. #5 sapyrobile (q. Tbilisi).17. #8 sapyrobile (mcxeTis raioni, daba qsani);18. sasjelaRsrulebis departamentis tuberkuloziT daavadebulmsjavrdebulTa samkurnalo dawesebuleba (mcxeTis raioni);19. sasjelaRsrulebis departamentis msjavrdebulTa da patimarTasamkurnalo dawesebuleba (q. Tbilisi).amgvarad, saqarTvelos iusticiis saministros penitenciuri sistemissaxiT sakmaod mZime memkvidreoba ergo. sasjelaRsrulebis sistemisdawesebulebebSi dResdReobiT Seqmnilia sakmaod mZime mdgomareoba.vardebis revoluciis Semdeg axlad mosuli mTavrobis saqmianobis erTerTiZiriTadi mimarTuleba adamianis uflebaTa dacva unda yofiliyo,gansakuTrebiT iseT adgilebSi, sadac gansakuTrebiT maRalia amuflebaTa darRvevis riski. swored aseTi ubania sasjelaRsrulebissistemis dawesebulebebi. axali mTavrobis saqmianobis udides miRwevadunda CaiTvalos is faqti, rom winaswari dakavebis adgilebSi, policiaSi,TiTqmis mTlianad aRmoifxvra wina wlebSi damkvidrebuli praqtikaadamianTa wamebisa da sxva sastiki araadamianuri mopyrobisa Tu dasjisfaqtebi. miuxedavad am pozitiuri mxarisa, dRes gadaWriT SeiZlebaiTqvas, rom sasjelaRsrulebis dawesebulebebSi Seqmnilia metad mZimesituacia, rac, upirveles yovlisa, unda aixsnas penitenciuridawesebulebebis zegadatvirTulobiT, mZime socialur-ekonomikurimdgomareobiT, penitenciuri sistemis kadrebis uaRresad dabalikvalifikaciiT, saxelmwifos sxva struqturebis susti TanamonawileobiT,126

uxeSi sakanonmdeblo defeqtebiTa da sxva mravali faqtebiT, romlebicpirdapir Tu arapirdapir gavlenas axdenen am sistemis muSaobaze.miuxedavad amisa, saxelmwifo mainc axerxebs Seqmnili mdgomareobisfonze garkveuli pozitiuri Zvrebis gatarebas, rac gamoixatebacentraluri xelisuflebis miswrafebiT, SeZlebisdagvarad gaaumjobesospirobebi cixeebSi da es, upirvele yovlisa gamoixateba axalisapyrobileebis SenobaTa eqspluataciaSi SesvliT, socialuri pirobebisgaumjobesebis mcdelobiT da sxva grZelvadiani programebiT. imsituaciaSi, rodesac saqarTvelos penitenciur sistemaSi 13.000-ze metipatimari ixdis sasjels, mTavrobis yovelgvari Zalisxmeva da mcdelobapozitiuri Zvrebisaken praqtikulad zRvaSi wveTia da is veranairad verabalansebs im uamrav problemasa da darRvevas, rac realurad arsebobssaqarTvelos cixeebSi. saerTaSoriso organizacia “Human Right Watch”-ismier 2006 wlis seqtemberSi warmodgenili vrceli moxsenebis mixedviT,saqarTvelos penitenciur sistemaSi myof patimarTa 63 %-is mimarTsaqarTvelos sasamarTloebs jer ar gamoutaniaT ganaCeni. isini TveobiTda zogjer wlobiTac elodebian sasamarTlos gadawyvetilebas da amperiods atareben im autanel da gausaZlis pirobebSi, romelic araTuSeuferebeli da Rirsebis Semlaxavia TiToeuli patimrisaTvis, aramedpraqtikulad unda Sefasdes rogorc janmrTelobisaTvis saSiSi garemo.Cveni monitoringis mizani iyo saqarTvelos penitenciur sistemaSi myofpirTa (patimrebis) samedicino momsaxurebis Seswavla da analizi. aseveyuradReba gamaxvilda maT socialur pirobebze, rac, upirveles yovlisa,moicavs maT sacxovrebel garemos, kvebas, sanitariul-higienurmdgomareobas, socialur reabilitacias da zogierT sxvaumniSvnelovanes faqtors. aRniSnuli sakiTxebi gaSuqebulia patimarTauflebebis daculobis konteqstSi, arsebuli realuri situaciis fonze,rodesac uxeSad irRveva ara marto saqarTvelos kanonmdebloba, aramedsaerTaSoriso standartebi da normebi, aseve saqarTvelos mier aRebulisaerTaSoriso valdebulebebi.Cveni monitoringis Sedegebis zogad konteqstSi gadmotaniTSesaZlebelia, gadaWriT iTqvas, rom patimarTa samedicino momsaxurebada movla sruliad araadekvaturia; am mxriv reabilitaciis cnebasaerTod ucnobi gagebaa dRevandeli realobidan gamomdinare. aRniSnulimdgomareoba aixsneba mwiri da faqtobrivad ganadgurebuli samedicinoresursebiT: Senoba nagebobebis mZime fizikuri mdgomareobiT, samedicinokadrebis mwvave deficitiT, arsebuli kadrebis xSir SemTxvevaSi dabalikvalifikaciiT, samedicino daniSnulebis sagnebisa da medikamentebismomaragebis SezRudulobiT, sadiagnozo saSualebaTa uqonlobiT da a.S.moxsenebaSi ganxilulia penitenciuri sistemis dawesebulebaTa mimarTwayenebuli moTxovnebi, gamomdinare qveynis kanonmdeblobidan,saerTaSoriso standartebidan da am konteqstSi ganixileba TiToeulikonkretuli SemTxveva da situacia. monitoringis dros arsebobda mTelirigi xelisSemSleli faqtorebisa. upirveles yovlisa, aRniSnuligamoixateba sistemis muSakTa sakmaod araseriozuli damokidebulebiTCveni jgufis wevrebis mimarT. xSir SemTxvevaSi vawydebodiTwinaaRmdegobebs, dabrkolebebs, xelis SeSlas da sxva saxis problemebs.monitoringis dros ar gvaZlevdnen saSualebas, dawesebulebebSi127

Segvetana fotogadaRebis saSualebebi; samedicino dokumentaciisxelmisawvdomoba CvenTvisac ki xSirad gadaulaxav problemad iqceoda.konkretul SemTxvevebSi, miuxedavad pacientTa janmrTelobismdgomareobidan gamomdinare aucileblobisa da zogjer sasicocxlosafrTxis SemTxvevaSic ki, ar gveZleoda saSualeba, Segveyvana Sesabamisikvlaifikaciis mqone eqimi specialistebi. avadmyofTa gadayvana qalaqissxvadasxva profilis samkurnalo dawesebulebaSi, maTi diagnostikisa daadekvaturi mkurnalobis mizniT, mxolod zogierT SemTxvevaSi SevZeliT.penitenciuri sistemis administracia, SeiZleba iTqvas, SegnebuladaWianurebda da xSirad ar akmayofilebda saqarTvelos saxalxodamcvelis mier moTxovnil sasamarTlo samedicino da sasamarTlofsiqiatriuli eqspertizis Catarebas. yovelive aRniSnuli negatiuradaisaxeboda Cveni saqmianobis xarisxze da, upirveles yovlisa, pacientTajanmrTelobis mdgomareobaze.I Tavipenitenciuri sistemis samedicino samsaxuris saerTaSorisoprincipebisaxelmwifo Tavisi iurisdiqciis farglebSi axorcielebs TavisuflebisaRkveTis aqts. aqedan gamomdinare, TavisuflebaaRkveTil pirTaTvisadamianis sayovelTao uflebaTa dacvaze pirdapiri pasuxismgeblobaekisreba mxolod saxelmwifos! adamianis uflebaTa da TavisuflebaTadacvis principebis gatareba, dacva da Selaxuli uflebis dauyovnebeliaRdgena sasjelaRsrulebis sistemis dawesebulebebSi saxelmwifosmovaleobaa. Tavad penitenciuri sistema ukve garkveul riskis faqtorebsqmnis adamianis uflebaTa dacvis sakiTxebSi, ris gamoc saxelmwifospasuxismgebloba mkveTrad gazrdili unda iyos. aseve saWiroa SemuSavdesadamianis uflebaTa darRvevis prevenciuli meqanizmebi da Selaxuliuflebis dauyovnebeli aRdgenis swrafi da efeqturi saSualebebi.swored am ZiriTad principebs unda iTvaliswinebdes nebismierierovnuli Tu sakanonmdeblo dokumenti, romelic aregulirebsTavisuflebaaRkveTil pirebTan dakavSirebul sakiTxebs.janmrTelobis ufleba adamianis erT-erTi ZiriTadi uflebaa. misinebismieri formiT da xarisxiT SezRudva dauSvebelia! aqedangamomdinare, saerTaSoriso da erovnuli kanonmdeblobis mixedviT,penitenciuri sistemis samedicino momsaxureba unda iqces im qmediTmeqanizmad romelic uzrunvelyofs patimrebisaTvis samedicinomomsaxurebis xelmisawvdomobas, rac gamoixateba eqimTan SeuzRudavikontaqtis uflebiT; meore ZiriTadi principi, romelic aucilebladunda iyos realizebuli aris ekvivalenturi samedicino momsaxurebisgaweva, rac imiT gamoixateba, rom samedicino momsaxurebis xarisxi damoculoba penitenciur sistemaSi ar unda CamorCebodes qveyanaSizogadad aRiarebul da damkvidrebul standartebsa da normebs.pacientTa uflebebi daculi unda iyos nebismier SemTxvevaSi, maSinac,rodesac pirovnebis mimarT aRmkveTi RonisZiebaa gamoyenebuli. pacientisuflebebis dacva ki zogadad gulisxmobs: uflebas prevenciulRonisZiebebze, uflebas xelmisawvdomobaze, uflebas informaciismiRebaze, uflebas Tanxmobis gancxadebaze, uflebas Tavisufal128

arCevanze, uflebas piradi cxovrebis xelSeuxeblobasa dakonfidenciurobaze, uflebas xarisxis standartebis dacvaze, uflebasusafrTxoebaze, uflebas arasaWiro tanjvisa da tkivilis acilebaze,uflebas saCivris wardgenaze da yvela im uflebiT sargeblobs, racgaTvaliswinebulia erovnuli da saerTaSoriso normativebiT.penitenciuri sistemis samedicino samsaxuris kidev erTi mniSvnelovanifunqciaa ara marto avadmyofTa mkurnalobisa da movlis Catareba,aramed prevenciuli muSaoba, rac gulisxmobs janmrTelobisaTvisusafrTxo garemos Seqmnas da sakiTxebis socialur-profilaqtikurgadawyvetas. samedicino samsaxuris erT-erTi aseve mniSvnelovani funqciagamoixateba humanitaruli TanadgomiT. penitenciuri sistemisdawesebulebeSi arsebobs maRali riski, dairRves ara marto patimarTa,aramed samedicino personalis uflebebic, anu eqimTa profesiulisaqmianoba cixeebSi ganixileba rogorc `eqimebi riskis zonaSi~. eqimebzexSiria zewola, profesiuli saqmianobis ganxorcielebisas uxeSi Careva,eqimTa iZuleba, monawileoba miiRon arahumanur aqciebsa da saqmianobebSi.aRniSnulis prevenciis mizniT, msoflios eqimTa asociaciis miermiRebulia araerTi deklaracia da rezolucia. maT Soris aucilebladunda gamovyoT msoflios eqimTa asociaciis tokiosa da hamburgisdeklaraciebi (The World Medical Association Declaration of Tokyo. Guidelines forPhysicians Concerning Torture and other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishmentin Relation to Detention and Imprisonment (Adopted by the 29th World Medical Assembly,Tokyo, Japan, October 1975, and editorially revised at the 170th Council Session, Divonne-les-Bains, France, May 2005 and the 173rd Council Session, Divonne-les-Bains, France, May 2006);World Medical Association Declaration Concerning Support for Medical Doctors Refusing toParticipate in, or to Condone, the Use of Torture or Other Forms of Cruel, Inhuman or DegradingTreatment (Adopted by the 49th WMA General Assembly Hamburg, Germany, November1997), aseve mniSvnelovania msoflios eqimTa asociaciis deklaraciaeqimTa damoukideblobisa da profesiuli Tavisuflebis Sesaxeb(miRebulia msoflios 38-e samedicino asambleis mier ranCo miraJSi(kalifornia, aSS). Zaladakarguladaa gamocxadebuli msoflios eqimTaasociaciis generaluri asambleis mier santiagoSi, Cile 2005 wels.).msoflios eqimTa asociaciis ukanaskneli gancxadeba wamebasTandakavSirebiT 2006 wlis 22 maiss gakeTda (Latest releases: 22 May 2006).evropis yvelaze gavleniani da avtoritetuli profesiuli samedicinogaerTianeba – evropis eqimTa mudmivmoqmedi komiteti - 1986 wlis 23agvistos kopenhagenSi Catarebul saerTaSoriso Sexvedraze – `eqimebi,eTika da wameba”- miRebuli rekomendaciebis gaTvaliswinebiT, 1989 wlis24-25 noembris madridis plenaruli sxdomaze ganixilavs im problemebs,romlebsac awydebian eqimebi da zogadad samedicino dargis muSakebisxvadasxva qveyanaSi, romlebSic wamebis praqtika arsebobs an arsebobda,gansakuTrebiT penitenciuri sistemis dawesebulebebSi. evropisTanamegobrobis eqimTa mudmivmoqmedi komitetis plenaruli sxdomaTanxmdeba da mouwodebs yvela im qveynis eqimTa nacionalur asociaciebs,romlebsac jer ar mouxdeniaT msoflios eqimTa asociaciis 1975 wlistokios deklaraciis (eqimTaTvis gankuTvnili gaidlainebi dakavebasa dapatimrobasTan dakavSirebuli wamebisa da sxva sastiki, RirsebisSemlaxavi da araadamianuri mopyrobisa Tu dasjis Sesaxeb) ratificirebada gamoqveyneba, dauyovnebliv gaakeTon es, rogorc fuZemdebluri129

debulebisa samedicino profesiis damokidebulebis gansasazRvravadaRniSnuli sakiTxebis mimarT;aseve mouwodebs, moxdes samedicino ganaTlebis saswavlo gegmebSi amproblemis arsebobisa da instruqciebis CarTva da integrireba; agreTveim eTikuri movaleobebis regulaciebis gaTvaliswineba, romlebic eqimTavaldebulebaa da romlebsac unda mimarTavdnen eqimebi, rodesac maTzeSesaZloa ganxorcieldes zewola – imoqmedon samedicino profesiiseTikuri principebis sawinaaRmdegod; mouwodebs yvela nacionalurmTavrobebs, romlebsac jer ar ganuxorcielebiaT aRniSnuli, moaxdinongaeros 1982 wlis deklaraciisa da aRniSnul sakiTxTan dakavSirebiTyvela sxva saerTaSoriso dokumentis ratificireba da implementacia;mouwodebs yvela samecniero da profesiul struqturasa da profesiasyvela qveyanaSi, moaxdinon tokios deklaraciis proncipebis CadebaTavianT debulebebSi, wesdebebsa da sxva saxis maregulirebeldokumentebSi, maT Soris aucilebeli ZiriTadi principis realizebas,rom – eqimi arasodes ar unda monawileobdes pirdapir an arapirdapir, anTundac daswrebis saxiT, iseT qmedebebSi an proceduraSi, romlebicTavisi bunebiT uTanabrdeba adamianis fizikuri an fsiqikuri erTianobisdarRvevas, an laxavs adamianis Rirsebas; mouwodebs am mimarTebiTdaarsdes profesiuli eTikuri darRvevebis saerTaSoriso Setyobinebissistema da gamoqveyndes informacia wamebis aRmoCenis Sesaxeb; amasTan,dafuZndes msgavsi saganmanaTleblo saSualebebi jandacvis yvelaprofesionalisaTvis, politikosebisa da samxedro pirebisaTvis,gafarTovdes da mxari daeWiros wamebis sawinaaRmdego da wamebismsxverplTa mkurnalobasTan dakavSirebul samecniero saqmianobas;mouwodebs, mieceT saerTaSoriso profesiuli mxardaWera im kolegebs,romlebic iReben zomebs, raTa ebrZolon eqimTa monawileobas amgvarqmedebebSi da gamoxaton saerTaSoriso protesti im nebismieriZalisxmevis winaaRmdeg, romelic ubiZgebs profesias, daarRvios eqimTauzenaesi eTikuri principebi.msoflios eqimTa asociaciis mier aseve garkveuli saqmianobaaCatarebuli im eqimTa mxardasaWerad, romlebsac riskis zonebSi uwevTmuSaoba. upirveles yovlisa, aRniSnuli SeexebaT cixis eqimebs. 2004 welsnorvegiis eqimTa asociaciis mier momzadda Zalze mniSvnelovaniinternet - proeqti, romlis mxardaWeras dRemde axorcielebs msoflioseqimTa asociacia. aRniSnuli proeqti ramdenime nawilisagan Sedgeba dasrulyofilad moicavs yvela im aspeqtsa da sferos, romelSic uwevTmoRvaweoba penitenciuri sistemis samedicino samsaxuris muSakebs.proeqti xelmisawvdomia inglisur, espanur enebze da aseve ivriTze.mogiwodebT yvelas, naxoT proeqtis eleqtronuli versia, xolodainteresebul pirebs – gaiaroT treningi onlain reJimSi, riTac SeiZenTsakmaris codnas da miiRebT did informacias eqimTa saqmianobis Sesaxebriskis zonebSi.aRniSnuli principebis dacvas sasjelaRsrulebis sistemis monitoringisdros gansakuTrebuli mniSvneloba unda mieniWos, rac asevegansazRvrulia evropis wamebisa da araadamianuri Rirsebis Semlaxavimopyrobisa Tu dasjis prevenciis komitetis (CPT) rekomendaciebiT.130

penitenciuri sistemis dawesebulebebSi samedicino momsaxurebisZiriTadi principebi da standartebi araerT saerTaSoriso dokumentSiaasaxuli, maT Soris umniSvnelovanesia:• evropis wamebisa da araadamianuri, Rirsebis Semlaxavi mopyrobisada dasjis prevenciis komitetis (CPT) rekomendaciebi (me-3generaluri angariSi, 1992);• evropuli cixis wesebi, patimrebTan mopyrobis minimaluristandartuli wesebi (ganaxlebuli evropuli versia);• evropis sabWos ministrTa komitetis mimarTva (evropis sabWosministrTa komitetis rekomendacia #R (98) 7) wevri saxelmwifoebisqveynebisaTvis cixeebSi samedicino samsaxuris organizaciuli daeTikuri aspeqtebis Sesaxeb;• gaeros patmrobis minimaluri standartebi (miRebul iqnagaerTianebuli erebis pirvel kongresze, romelic mieZRvnadanaSaulis prevenciisa da damnaSaveTa mimarT mopyrobis sakiTxebsJenevaSi 1955 wels da ratificirebul iqna ekonomikuri dasocialuri sabWos mier rezoluciebSi 663 C (XXIC) 1957 wlis 31ivlissa da 2076 (LXII) 1997 w. 13 maiss;• gaerTianebuli erebis rezolucia 43/173 – nebismieri formiTdakavebulTa an patimrobaSi myof pirTa dacvis principTaerToblioba (miRebulia gaerTianebuli erebis generaluriasambleis 76-e plenarul sxdomaze, 1988 wlis 9 dekembers).rogorc moyvanili dokumentebidan Cans, patimarTa fizikuri dafsiqikuri janmrTeloba cixeSi patimarTa yofnis yvelaze ufromniSvnelovani aspeqtia. patimarTa fsiqofizikuri janmrTelobis arsebiTwinapirobebi aris samarTliani sasamarTlo procesi, iuridiulidaxmarebis moculoba da xarisxi, sapatimro wesebi, cxovrebis pirobebi.nebismier SemTxvevaSi patimrebma unda miiRon utyuari informaciafsiqosocialuri janmrTelobis SenarCunebis pirobebisa da maTixelmisawvdomi procedurebis, gamowerili samedicino preparatebis,sakuTari samedicino Canawerebis Sesaxeb.sasjelaRsruelbis dawesebulebaTa samedicino samsaxuris saqmianobaSi,rogorc ukve aRiniSna, riskis jgufebs qmnian ara marto patimrebi,aramed eqimebi da jandacvis sxva profesionalebi. saerTaSorisostandartebidan gamomdinare, cixis eqims akisria sami mniSvnelovanifunqcia, Sesabamis movaleobebTan erTad. upirveles yovlisa, cixis eqimiunda ganvixiloT rogorc patimris piradi eqimi; igi aseve arissasjelaRsrulebis konkretuli dawesebulebis xelmZRvanelis mrCevelimetad specifikur da mniSvnelovan sakiTxebSi da, bolos, eqimi undaganvixiloT rogorc cixis TanamSromeli, romelic pasuxs agebsjanmrTelobasa da higienaze, axorcielebs kontrols daangariSvaldebulia dawesebulebis xelmZRvanelis mimarT cixeSijanmrTelobis zogad mdgomareobasa da sanitariul pirobebze.`sasjelaRsrulebis dawesebulebis samedicino samsaxurebi undaaaSkaravebdnen yvela fizikur da fsiqikur daavadebas an naklovanebas,romlebsac SeuZliaT, xeli SeuSalon patimarTa xelaxal aRzrdas da131

unda izrunon maT gankurnebaze. am mizniT, dawesebulebebs unda hqondeTimis saSualeba, rom uzrunvelyon yovelnairi Terapiuli, qirurgiuli dafsiqiatriuli momsaxureba” (msw, 62 wesi).cixis eqimis profesiul pasuxismgeblobas metad naTlad warmoaCenscixis samedicino samsaxuris saerTaSoriso sabWo da 1979 wlis 10seqtembers miRebuli `aTenis fici”.cixeSi moRvawe samedicino personali gansakuTrebiT unda icavdesprofesiuli eTikis wesebs. garda eqimebze zewolisa, SesaZlo sirTuleSesaZlebelia warmoSvas TviT avadmyofTa kontingentma. am mxrivaucileblad unda aRiniSnos, rom cixeebSi gansakuTrebiT xSiriaSemTxvevebi, rodesac vxvdebiT e.w. simulaciisa da agravaciis faqtebspacientTa mxridan. eqimi yovelTvis unda acnobierebdes, rom simulaciismizezi SeiZleba iyos ara mxolod winaswar ganzraxva, aramed patimrisgamouvali mdgomareoba, rac ganpirobebulia misi janmrTelobismdgomareobiT an garemomcveli situaciidan gamomdinare realuriproblemebiT.mniSvnelovani faqtoria, rom eqimma moipovos patimarTa ndoba dasimpaTia. dakavebuli piri sistematiurad unda gadiodes samedicinoSemowmebas, gansakuTrebiT misi moZraobis dros (Semosvla, badragirebasxva adgilebSi). samedicino daTvalierebis Sedegebi unda gaformdesdokumenturad. eqimi unda axdendes aseve dazianebis nebismieri SemTxvevisaRweras da dafiqsirebas specialur dokumentaciaSi.samedicino personalis kvalifikaciis Semdeg aranaklebi mniSvnelobisfaqtoria samedicino aRWurviloba da samedicino daniSnulebissagnebiTa da wamlebiT momarageba. aseve mniSvnelovani faqtoria saSualomedpersonalis saqmianoba. meddis profesiuli damoukideblobis sakiTxipenitenciuri sistemis dawesebulebebSi ufro dabalia, vidre eqimisa,Tumca am faqtorma xeli ar unda SeuSalos mkurnalobas, diagnostikasda sxva samedicino problemebis gadawyvetas.saerTaSoriso standartebi samedicino personals avaldebulebs,awarmoon Canawerebi. samedicino Canawerebis konfidenciuroba dapacientisaTvis maTi xelmisawvdomobis uflebis dacva aucilebeliapatimris ganTavisuflebis Semdegac. patimars aqvs ufleba, nebismierdros gaecnos mis Sesaxeb warmoebul nebismier samedicino xasiaTisCanawers. patimrebs aseve unda hqondeT SesaZlebloba, mimarTonprofesiul samedicino organizaciebs.eqimTa profesiuli interesebis dacva ganuzomlad didi mniSvnelobisprincipia, gansakuTrebiT penitenciuri sistemis dawesebulebebSi. eqimTaprofesiuli avtonomia, upirveles yovlisa, gamiznulia pacientTauflebebis dasacavad. profesiuli avtonomia gulisxmobs imas, romeqimebs ufleba aqvT, gadauxvion profesiul gaidlainebs nebismierisaWiroebis SemTxvevaSi da, amasTan, isini mzad arian, iyvnenangariSvaldebulni am gadaxvevasTan dakavSirebiT; eqimebi unda iyvnendamoukidebelni, raTa yovelTvis imoqmedon pacientis saukeTeso132

samedicino interesebidan gamomdinare; eqimebma Tavi unda Seikavon imkontaqtebisagan, aliansebisa da asociaciebisagan, romlebmac SesaZloawarmoSvan konfliqti maT profesiul movaleobebTan dakavSirebiT;saerTaSoriso dokumentebi aseve mouwodebs yvela dainteresebul mxares,romelTac raime gavlenis moxdena SeuZliaT, Tavi Seikavon eqimebisaTvisiseTi stimulebis mowodebisgan, romlebic garkveulwilad SeZlebengavlenis moxdenas eqimTa profesiuli gadawyvetilebis miRebaze.II Tavimonitoringis safuZveli da dagegmvamonitoringis safuZveli:monitoringis Catareba saqarTvelos iusticiis saministrossasjelaRsrulebis departamentis sxvadasxva dawesebulebaSiinicirebulia saqarTvelos saxalxo damcvel baton sozar subaris mier.monitorings safuZvlad daedo saqarTvelos saxalxo damcvelisaparatSi Semosul moqalaqeTa gancxadebebSi asaxul TiToeulkonkretul faqtze reagireba saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatismier dadgenili formatiT, aparatis TanamSromlebisa da sxva mowveulieqspertispecialistebis erToblivi TanamSromlobiT. monitoringisgagrZeleba da sxva araerTi faqtis gamovlena moxda monitoringisjgufis wevrebis uSualod adgilze Seswavlili situaciis dros.muSaobis procesSi, saxalxo damcvelis mowveviTa da TxovniT,monitoringis CatarebaSi xSirad monawileobdnen fsiqosocialurireabilitaciis centr `empaTias” warmomadgenlebi proeqtis - `wamebismsxverplTa reabilitaciis programa saqarTveloSi” mimdinareobisfarglebSi (finansuri mxardaWera evrokomisia da gaeros wamebismsxverplTa daxmarebis moxaliseTa fondi).monitoringis jgufis ZiriTadi Semadgenloba:lana galdavaoTar kvaWaZesergo kekelaSviliamiran nikolaiSviligiorgi mSvenieraZeTamuna kemulariaeqim-specialistTa jgufi:eqimi-qirurgi – levan labaurieqimi-fsiqiatri (saerTaSoriso eqsperti) mariam jiSkarianieqimi-fsiqiatri – giorgi berulavaeqimi-nevrologi _ Tamar nioraZeeqimi-Terapevti _ ana kakabaZe.yvela warmodgenili pirovneba aris Sesabamisad licenzirebulisaqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministrosmier, aseve aqvT saerTaSoriso sertifikatebi, `stambolis protokolis”mixedviT, wamebisa da arahumanuri mopyrobis faqtebis dokumentirebisdargSi.133

saWiroebis SemTxvevaSi monitoringis procesSi xdeboda sxvaeqimspecialistTa CarTva, Tumca aRniSnuli mcdeloba metad seriozulsirTuleebs ukavSirdeboda, vinaidan sasjelaRsrulebis departamentismxridan am specialistTa sapyrobileebSi daSvebisaTvis `keTili neba”,umravles SemTxvevaSi ar arsebobda.monitoringisa da samedicino konsultaciis mizniT, aRniSnuli eqimeqspertTajgufi monitorings atarebda saxalxo damcvelis aparatissxva TanamSromlebTan erTad.III Tavimonitoringis meTodologiamizani:Msamedicino monitoringis procesi mimdinareobda etapobrivad:Tavdapirvelad Cveni mizani iyo arsebuli mdgomareobis aRwera da misiSesabamisobis dadgena saerTaSoriso standartebTan da erovnulnormebTan.amocanebi:• sasjelaRsrulebis dawesebulebebSi arsebuli socialuri fonismonitoringi (sacxovrebeli pirobebi, sanitariul-epidemiologiurimdgomareoba, garemofaqtorebi, kveba, piradi higienisTaviseburebebi);• samedicino momsaxurebis monitoringi (gadaudebeli samedicinodaxmarebis organizacia, qronikul daavadebaTa mkurnalobisTaviseburebebi, mZime da ganukurnebeli daavadebebiT avadmyofTamovlis Taviseburebebi);• wamebisa da sxva sastiki, araadamianuri, Rirsebis Semlaxavimopyrobisa da dasjis precedentebis aRwera, maTi Tavisebureba,prevenciuli RonisZiebebis realoba da perspeqtivebi;saerTaSoriso standartebisa da arsebuli situaciis SedarebiTianalizi;• calkeul patimarTa pirveladi samedicino-fsiqologiuri dasocialuri Semowmeba - konsultireba;meTodologia:monitoringi ganxorcielda saerTaSoriso standartebis _ janmrTelobisdacva cixeebSi, CPT-is me-3 generaluri angariSis; gaeros patimrobisminimaluri standartebis; evropuli cixis wesebis; evropis sabWosministrTa komitetis rekomendacia N R (98) 7-is; CPT -is rekomendaciebisaqarTvelosaTvis, 2001 wlis angariSisa da sxv. Sesabamisad. aseveerovnuli standartebis: pacientis uflebebis Sesaxeb saqarTveloskanonis, (2000-weli), saeqimo saqmianobis Sesaxeb kanonis (2001 weli),janmrTelobis dacvis Sesaxeb kanonis (1997 weli); patimrobis Sesaxebkanonis (1999), saqarTvelos konstituciisa da 1994 wels saqarTvelosmier ratificirebuli gaeros wamebis sawinaaRmdego konvenciisgaTvaliswinebiT.134

monitoringis farglebSi zemoT aRniSnuli personaluri Semadgenlobisgarkveuli variaciebiT jgufis mier sul ganxorcielda 69 vizitisasjelaRsrulebis dawesebulebebsa da qalaqis sxvadasxva samkurnalodawesebulebaSi. maT Soris:#aprili maisi ivnisi ivlisi agvisto seqtemberisul1 saq. iust.saministros sad#6 sapyrobile2 saq. iust.saministros sad#5 sapyrobile3 saq. iust.saministros sad#7 sapyrobile4 saq. iust.saministros sadrusTavis #1dawesebuleba5 saq. iust.saministros sad#1 sapyrobile6 saq. iust.saministros sadqalTa daarasrulwlovanTa #5dawesebuleba7 saq. iust.saminist. sadpatimarTa damsjavrdebulTasamkurnalodawesebuleba8 qalaqissxvadasxvasamkurnalodawesebuleba2 3 2 1 2 1 111 - 1 2 4 1 92 1 - 1 1 - 5- - - - 2 1 31 - 1 1 2 2 71 1 1 1 5 2 112 1 2 3 3 2 13- 4 3 1 1 1 109 10 10 10 20 11 69aRniSnuli monacemebis mixedviT, monitoringis jgufis aqtivobamaqsimaluri iyo agvistos TveSi, xolo sasjelaRsrulebisdawesebulebaTa Soris vizitebis maqsimaluri raodenoba ganxorcieldasaqarTvelos iusticiis saministros patimarTa da msjavrdebulTasamkurnalo dawesebulebaSi.monitoringis jgufis vizitebis raodenoba Tveebisa dasasjelaRsrulebis dawesebulebebis mixedviT asaxulia diagramebze:135

sasjelaRsrulebiT dawesebulebebSiganxorcielebuli vizitebisad #6 sapyrobilesad #5 sapyrobile#7 sapyrobilesad rusTavis #1 mkacri dasaerTo reJimisdawesebulebasad #1 sapyrobilesad qalTa daarasrulwlovanTa #5dawesebulebasaq. iust. saministros sadpatimarTa damsjavrdebulTa samkurmaldawesebulebaqalaqis sxvadasxvasamkurnalo dawesebulebebivizitebis raodenoba Tveebis mixedviT20182016141210869 10101010420aprilimaisiivnisiivlisiagvistoseqtemberiS1monitoringis dros paralelurad vaxorcielebdiT TavisuflebaaRkveTilpirTaTvis samedicino momsaxurebis calkeuli saxeebis miwodebas. Cvenmier pirveladad konsultirebul iqna 90-ze meti avadmyofi patimari.zogierTi maTgani araerTxel iqna ganmeorebiT monaxulebulimkurnalobis Sedegebis Sefasebis an damatebiTi konsultaciebis mizniT.136

IV Tavipenitenciuri sistemis dawesebulebebis samedicino momsaxurebismonitoringisaqarTvelos iusticiis saministros sasjelaRsrulebis departamentisdawesebulebebSi dReisaTvis 13.000 patimarze meti imyofeba. patimarTaabsolutur umravlesobas ama Tu im formiT aucileblad esaWiroebasamedicino momsaxureba, Tundac minimaluri sabaziso doniT. miuxedavadamisa, sapyrobileTa gadatvirTulobis, samedicino personalis mwvavenaklebobis, materialur-teqnikuri bazis TiTqmis ararsebobis da, racyvelaze mniSvnelovania, pasuxismgebel pirTa araadekvaturi muSaobisgamo SeiZleba iTqvas, rom penitenciur sistemaSi Seqmnili samedicinomdgomareoba ukve karga xania gadascda kritikul dones da saerTodZnelia, Sefasdes misi amJamindeli mdgomareoba. aRniSnuli Seexebarogorc samedicino, ise iuridiul, eTikur, socialur, ekonomikur Tusxva aspeqtebs. aseT pirobebSi, ra Tqma unda, adamianis uflebebsa da misiRirsebis pativiscemaze saubari abstraqtul sferos ganekuTvneba.`patimrobis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis mixedviT, me-40 muxli, I punqti,`sasjelaRsrulebis dawesebulebaSi, sadac aranakleb asi msjavrdebuliimyofeba, unda moewyos stacionaruli samkurnalo punqti sadReRamisosamedicino daxmarebis gasawevad”.2003 wlis 27 marts, `patimrobis Sesaxeb”, saqarTvelos kanonis Tanaxmad,saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris #N72/n brZanebis Sesabamisad, ganisazRvra im mZime da ganukurnebeldaavadebaTa CamonaTvali, romlebic xdeba sasjelis moxdisagangasaTavisufleblad wardgenis safuZveli. 2006 wlis 9 martssaqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministrma, #78/n brZanebis meSveobiT Seitana cvlilebebi kanonqvemdebare aqtSi dadanarTis me-6 muxlidan (nervuli sistemisa da grZnobaTa organoebisdaavadebani) amoRebul iqna pirveli da me-4 punqtebi. amoRebuldaavadebaTa sia mocemulia qveviT:1. Tavisa da zurgis tvinis sisxlZarRvovani daavadebani tvinis myaradgamoxatuli kerovani dazianebis movlenebiT (hemi –paraplegiebi; Rrmahemi – paraparezebi; sivrcesa da droSi orientaciis darRveva; akinetikorigidulisindromi):a) Tavis tvinSi hemoragiuli, iSemiuri an Sereuli tipis mwvave sisxlismimoqcevis moSla;b) Tavis tvinSi sisxlis mimoqcevis qronikuli ukmarisoba –discirkulaciuri encefalopaTia III stadiaSi;g) pirveladi (aratravmuli) subaraqnoiduri sisxlCaqceva,instrumentuli gamokvlevebiT dadasturebuli.4. centraluri nervuli sistemis travmuli daavadebani tvinis kerovanidazianebis myarad gamoxatuli movlenebiT (hemi –paraplegiebi; Rrma hemi– paraparezebi).rogorc Cans, danarTidan amoRebul iqna faqtobrivad yvelaze umZimesida arakeTilsaimedo prognozis mqone daavadebebi, romlebsac klinikuri137

nevrologia icnobs. aseT SemTxvevaSi Cndeba kiTxva, Tu saerTod ratomar aris amoRebuli nevrologiuri daavadebebi CamonaTvalidan?saqarTvelos saxalxo damcvelma rekomendaciiT mimarTa saqarTvelosSromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministrs, baton vladimerWipaSvils zemoT CamoTvlili nevrologiuri daavadebebis siaSidabrunebasTan dakavSirebiT, Tumca jerjerobiT rekomendacia ar arisgaTvaliswinebuli da ufro metic, jandacvis saministrodan pasuxic kiar mosula.swored zemoT aRweril problemas ukavSirdeboda patimar SaraSeniZissaqme, romlis gadawyveta saqarTvelos saxalxo damcvelis CarevisSemdeg moxerxda. patimari SaraSeniZe mkurnalobda patimarTa damsjavrdebulTa samkurnalo dawesebulebaSi, misi mdgomareoba iyoumZimesi. mas praqtikulad ar miewodeboda adekvaturi samedicinodaxmareba da movla. mdgomareoba imdenad damZimda, rom saavadmyofosadministraciasTan SeTanxmebiT palataSi daSvebul iqna patimris meuRle,romelic uvlida mas. aRniSnuli mdgomareoba TveobiT gagrZelda, racsakmaod mkafiod aisaxa saqarTvelos saxalxo damcvelis saparlamentomoxsenebaSi 2006 wlis zafxulSi. moxsenebis Semdeg SaraSeniZewardgenil iqna sasjelis moxdisagan gaTavisuflebis sarekomendaciosiaSi da misi moTxovna sabolood dakmayofilda.a. saqarTvelos iusticiis saministros sasjelaRsrulebisdepartamentis #6 sapyrobilerogorc rusTavis axlad gaxsnil #6 sapyrobileSi eqimebTangasaubrebiT irkveva, stacionari gaTvaliswinebulia 27 sawolze. maTganavadmyofTa mosaTavsebeli saknebis umravlesoba 3-sawoliania, xolomcire nawili – 2-sawoliani. samedicino punqti, garda avadmyofTamosaTavsebeli saknebisa, Sedgeba Semdegi oTaxebisagan: saordinatoro,romelSic imyofeba medpersonali, samedicino nawilis ufrosis kabineti,sawyobi, damxmare saTavso da saproceduro/Sesaxvevi. samedicino nawiliskontrols unda eqvemdebarebodes aseve karantinis oTaxi, romelSicaRmoCnda, rom medpersonali saerTod ar aris namyofi.amJamad samedicinonawils faqtobrivad ar hyavs ufrosi.samedicino nawilis medpersonali Sedgeba ori eqimisa da 7 eqTnisagan (4Ramis eqTani da 3 dRis eqTani). eqTnebi RamiT morigeoben yovel me-4dRes, xolo eqimebis samuSao dRe grZeldeba 10 saaTidan 17 saaTamde.samedicino nawilSi ar aris specialuri oTaxi sandamuSavebisaTvis,Sesabamisad, nawilSi moTavsebul avadmyofebs sandamuSaveba arutardebaT. saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb (me-3muxli, C 1 punqti ganmartavs, rom: `saeqimo saqmianoba, romelicdakavSirebulia daavadebaTa profilaqtikasTan, diagnostikasTan,mkurnalobasa da reabilitaciasTan da Seesabameba qveyanaSi aRiarebulsamedicino momsaxurebis profesiul da eTikur standartebs”. Cvenimonitoringis jgufebis mier dafiqsirebulia araerTi uxeSisamarTaldarRveva, kerZod, stacionarze saqarTvelos Sromis,janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros mier ar aris138

gacemuli samedicino saqmianobis licenzia arc erTi specialobiT.Sesabamisad, samedicino nawilSi warmarTuli nebismieri RonisZieba,romelic avadmyofis mimarT tardeba, faqtobrivad instituciuradukanono samedicino saqmianobaa. `janmrTelobis dacvis Sesaxeb~saqarTvelos kanonis 56-e muxlis Sesabamisad: `samedicino dawesebulebasekrZaleba samedicino saqmianoba saTanado licenziis gareSe. imavekanonis 154-e muxlis me-4 punqtis Sesabamisad, `ukanono (saxelmwifonebarTvis, licenziis, sertifikatis gareSe) samedicino - saeqimo anfarmacevtuli saqmianobisaTvis” kanonmdebloba adgens administraciulsaxdels jarimis saxiT.saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 246-e muxlis mixedviT(ukanono saeqimo an farmacevtuli saqmianoba):`1. ukanono saeqimo an farmacevtuli saqmianoba, ramac gamoiwviajanmrTelobis dazianeba,-isjeba jarimiT an Tavisuflebis SezRudviT vadiT sam wlamde andaTavisuflebis aRkveTiT imave vadiT.2. igive qmedeba, ramac gamoiwvia adamianis sicocxlis mospoba,-isjeba Tavisuflebis SezRudviT vadiT xuT wlamde an TavisuflebisaRkveTiT vadiT Svid wlamde, Tanamdebobis dakavebis an saqmianobisuflebis CamorTmeviT vadiT sam wlamde an uamisod.~jgufma daTvaliera avadmyofTa saknebi (SerCeviTad) da samedicinodaniSnulebis sxva saTavsoebi.samanipulacios samedicino inventari moicavs: Sesaxvev magidas, sawols,pirsabans, damxmare magidas, masalis magidas (2), iaraRebis gasaSlelmagidas da karadas. oTaxSi ar aris damontaJebuli uCrdilo ganaTeba anqirurgiuli manipulaciisaTvis aucilebeli gverdiTi ganaTebisdanadgarebi. iaraRebis magidaze moipoveba erTi yuTi, romelSic,(aseve misgverdiT ganTavsebul TasSi) Cawyobilia Semdegi qirurgiuliinstrumentebi: rixteris makrateli – 1, TabaSiris naxvevis mosaxsnelimakrateli – 1, qirurgiuli pinceti -3, anatomiuri pinceti – 1, brtyelizondi – 1, Rariani zondi – 1, bilroTi momWeri (swori) – 1, moxrilimomWeri – 1. eqTnis ganmartebiT, mxolod es aris maT xelT arsebuliqirurgiuli instrumentebi. SesaxvevSi ar aris iseTi aucilebeliinstrumentebi, rogorebicaa: peanis momWerebi, skalpeli da misi pirebi,sakeravi masala da nemsebi, kavebi, Wrilobis gamafarToeblebi, nakerismosaxsneli makratlebi, Rilakiani zondebi da a.S. medpersonalis erTinawili aRniSnavs, rom iaraRebisa da masalis sterilizacia adgilze arxdeba, sterilizatoris gadawvis gamo, xolo eqTani aseve aRniSnavs, romsaWiroebis SemTxvevaSi isini `plitaze” axdenen sterilizacias.magaliTad, 2006 wlis 3 ivniss samedicino nawilis eqimma ver SeZlosteriluri pincetis mowodeba, romelic saWiro gaxda avadmyofis SardisbuStis kaTeterizaciis CatarebisaTvis, im mizeziT, rom iaraRebi ar iyogasterilebuli. Sesaxvevi masala, eqTnis ganmartebiT, humanitaruliwarmoSobisaa. aRniSnul masalas warmoadgens: arasteriluri tamponebi,romlebic SefuTulia qaRaldis paketebSi; e.w. steriluri bintebi(Chesebrough-Pound’s Inc – is mier warmoebuli - INTERSORB), romlebsacgamoSvebis, aseve sterilizaciis an vargisianobis vada ar aweria; aseve139

aRniSnuli TariRebi ar aris miTiTebuli qaRaldis SefuTviTwarmodgenil sterilur bintebze (Absentee Shawnee). aRniSnulis gamo, amSesaxvevi masalis steriloba da vargisianoba eWvs iwvevs da maTisteriluri masalis saxiT gamoyeneba dauSvebelia. SesaxvevSi armzaddeba qirurgiuli manipulaciebisaTvis aucilebeli marlisburTulebi da mcire tamponebi, aqidan gamomdinare, maTi sterilizaciacbiqsebSi ar xdeba. aseptikurobis wesebis aseTi ugulebelyofa dadaucveloba mkveTrad zrdis isedac riskis zonaSi (sapatimro)qirurgiuli infeqciis gavrcelebis aSkara safrTxes. gansakuTrebiTsaSiSia am mxriv sisxlis gziT gadamdebi iseTi virusuli infeqciebisgavrceleba, rogoricaa: adamianis imunodeficitis virusi (HIV), Bhepatiti, C hepatiti da a.S. amdenad, uxeSad irRveva jandacvis ministrisbrZanebiT damtkicebuli normebi, romlebic waeyeneba aseptikurobisdacvas samedicino saqmianobis dros. eqTnis ganmartebiT maT xSirad araqvT aseve steriluri xelTaTmanebi, ris gamoc aRniSnuls isini xSiradTavad yiduloben. manipulaciis Catarebis mizniT, 2006 wlis 3 ivnisseqimis mier sapyrobileSi misul konsultant eqims SesTavazes, Caecvamravaljer garecxili rezinis xelTaTmani. rogorc Cans, msgavsipraqtika am dawesebulebaSi arcTu iSviaTia. Tanmxlebi eqTnisganmartebiT, amJamad maT aqvT adgilobrivi saanesTezio saSualebebi:lidokaini da novokaini, Tumca maT gamoyenebas win ar uZRvis amsaSualebebze alergiuli sinjebis Catareba, rac zrdis anafilaqsiuriSokis ganviTarebis risks. arsebuli pirobebis gaTvaliswinebiT ki,anafilaqsiuri Sokis ganviTareba aucileblad damTavrdeba avadmyofissikvdiliT. igive SeiZleba iTqvas antibiotikebis parenterulmoxmarebasTan dakavSirebiT. am kategoriis saSualebebidan maragis saxiTdawesebulebaSi moipoveba ramdenime dasaxelebis antibiotiki.aRsaniSnavia, rom samedicino nawilSi ar aris sunTqvis aparati. Cven vervnaxeT elementaruli ambus sasunTqi parkic ki. sainteresoa, am pirobebSirogor moaxdens samedicino personali adekvatur reagirebas avadmyofismier sunTqvis SesaZlo gaCerebis SemTxvevaSi.Cven davaTvaliereT saTavso-afTiaqi, romelSic iatakze awyviagadasasxmeli sainfuzio saSualebebi (natriumis qloridis, glukozisada ringeris xsnarebi). oTaxSi ar aris macivari, romelic aucilebeliazogierTi samkurnalo saSualebis Sesanaxad. ar aris antitetanuri Sratida anatoqsini. oTaxi sakmaod ganaTebulia da samkurnalo preparatebisgarkveuli nawili ar aris daculi sinaTlis moqmedebisagan, rac maTxarisxs aqveiTebs. wamlebis nawili awyvia iatakze, nawili magidaze. araris specialuri Taroebi da ganyofilebebi, wamlebis jgufebaddasaxarisxeblad, rac dauSvebelia pacientis usafrTxoebisprincipebidan gamomdinare. medpersonalis ganmartebiT, miuxedavad imisa,rom isini moamarages gadasasxmeli kristaloiduri xsnarebiT, maT araqvT venis kaTeterebi an gadasasxmeli sistemebi, ris gamoc saeWvoa,SeZleben Tu ara Caataron intravenuri gadasxmebi. medpersonalisganmartebiT maT ar aqvT mkacri aRricxvis preparatebi, Sesabamisad, ararsebobs Sesabamisi dacvis saSualebebi. aseve dadginda, romdawesebulebas hyavs farmacevti, romelic pasuxismgebelia samkurnalosaSualebebis miRebis, Senaxvis, dacvis, moxmarebisa da aRricxvissakiTxebze. farmacevti Semowmebisas, adgilze ar dagvxvda, Tumca140

medpersonalma warmogvidgina 2006 wlis 4 ivniss miRebuli samkurnalopreparatebis sia (79 dasaxeleba).medikamentebis speqtri metad mravalmxrivia, Tumca dawesebulebaSi araris gamoyofili calke Sokis karada pirveladi samedicino daxmarebisaRmoCenisas. Cven aseve ver vnaxeT pirveladi samedicino daxmarebisaTvisaucilebeli iseTi sagnebi, rogorebicaa: sasunTqi niRbebi, ambus parki,sasunTqi milebi, laringoskopi, piris gamRebi, enis damWeri,defibrilatori, traqeotomiis kompleqti. ar arsebobs aranairi sunTqvisaparati an monitori. aqedan gamomdinare, aSkaraa, rom pacientismdgomareobis kritikuli moSlis SemTxvevaSi gadaudebeli samedicinodaxmarebis aRmoCena samedicino nawilSi SeuZlebelia! samedicino nawilsar aqvs agreTve iseTi aucilebeli sagnebi, rogorebicaa: samedicinosaswori, rostomeri, eleqtrokardiografi. samedicino nawilSiSeuZlebelia elementaruli laboratoriuli gamokvlevebis warmoeba, ararsebobs laboratoria, Sesabamisad, ver moxerxdeba iseTi elementaruligamokvlevebis Catareba, rogoricaa, Tundac, sisxlis saerTo analizi anSardis klinikuri analizi.eqTanma aRniSna, rom saWiroebis SemTxvevaSi mcire qirurgiulimanipulaciebis CatarebaSi ar monawileobs qirurgi, romelicfaqtobrivad maT arc hyavT. magaliTad, daaxloebiT 15-20 dRis win erTerTpatimars qirurgiuli daxmareba aRmouCina eqTanma da fsiqologma,romlebmac gakeres Wriloba. aseT pirobebSi eWvqveS dgeba Catarebulisamedicino operaciis – Wrilobis pirveladi qirurgiuli damuSavebis -Cveneba, moculoba, adekvaturoba. pacienti, romelsac aRniSnulimanipulacia Cautarda, amJamad imyofeba sakanSi. ar moipoveba Catarebuliqirurgiuli operaciis oqmi, an raime Canaweri. medpersonals TavisufladSeuZlia, Sevides mxolod saproceduroSi, saordinatoroSi da sawyobsaTavsoSi.saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb (43-e muxli)avaldebulebs eqims, da sxva samedicino personals, “dadgenili wesiTawarmoon Canawerebi samedicino dokumentaciaSi”. saqarTvelos kanonisaeqimo saqmianobis Sesaxeb (VII Tavi) iTvaliswinebs damoukidebelisaeqimo saqmianobis subieqtis mier samedicino Canawerebis warmoebismovaleobas. kerZod, 56-e muxli ganmartavs, rom: `damoukidebeli saeqimosaqmianobis subieqti valdebulia, TiToeul pacientisaTvis awarmoossamedicino Canawerebi saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT”,amasTan, `samedicino CanawerebSi informacia unda dafiqsirdes drouladda gansazRvrul vadebSi, igi adekvaturad unda asaxavdes pacientissamedicino momsaxurebasTan dakavSirebul yvela detals, ...damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti valdebulia, daicvassamedicino Canawerebis Senaxvis arsebuli wesi”. kanoniTgaTvaliswinebuli es moTxovnebi dawesebulebaSi absoluturadaaignorirebuli da darRveuli. samedicino nawilSi saerTod ar iwarmoebastacionaruli avadmyofis samedicino baraTi (avadmyofobis istoria).samedicino dokumentaciis saxiT, isic arasrulyofili formiT, arsebobsmxolod:1. ambulatoriuli avadmyofis samedicino baraTebi;141

2. mednawilSi moTavsebul msjavrdebulTa sia;3. ambulatoriuli miRebis Jurnali;4. daniSnulebis Jurnali;5. Semovlebis Jurnali.samedicino baraTebi gaxsnilia mxolod dawesebulebis 28 (sul 800-mdepatimaria) patimarze. maTgan, zogierT patimarze ratomRac gaxsnilia samibaraTi. gaurkvevelia, ratom aris maTi raodenoba sami, an romelimaTgania saboloo an srulyofili varianti. dawesebulebaSi ar moipovebajandacvis saministros mier damtkicebuli aranairi forma, ar arsebobsdaniSnulebis furclebi. arsebobs davTari, sadac warmodgeniliasakmaod arasrulyofili informacia avadmyofTa daniSnulebis Sesaxeb. amJurnalidan SeuZlebelia imis garkveva, Tu vin daniSna preparati, vinmoxsna, ra wesiT da formiT unda moxdes avadmyofis mier preparatismiReba, vin unda Seasrulos daniSnuleba da ase Semdeg. dauSvebeliaaseve is uxeSi darRveva, rom preparatis daniSvna, moxsna an mkurnalobisreJimis (doza, intensioba da a.S.) Secvla ar dasturdeba eqimisxelmoweriT! am konkretuli magaliTis SeswavliT uxeSadaa darRveulisaqarTvelos kanonmdebloba, da arsebobs sakmaod realuri riski, romsamedicino dokumentaciis mouwesrigeblobiT, SesaZlebelia dadgesarasasurveli Sedegi, maT Soris, pacientis janmrTelobis mdgomareobiskritikuli moSla an sasikvdilo gamosavali. aseve ucnobia, arsebobs Tuara vinme, visac daekisreba iuridiuli pasuxismgebloba damdgari faqtisgamo.samedicino personalis gadmocemiT, maTi saStato ganrigi iTvaliswinebsstomatologis saqmianobas, Tumca stomatologiuri kabineti ar arsebobs,da eqimi, romelic am Tanamdebobazea daniSnuli, samsaxurSi dadisgarkveuli periodulobiT. maTive gadmocemiT, dawesebulebas undagadaeces stomatologiuri savarZeli da saTanado mowyobiloba,romelic amJamad quTaisSi SefuTul mdgomareobaSia, Tumca gaurkvevelimizezebis gamo ver xerxdeba misi daniSnulebis adgilze Camotana damontaJi.eqimis ganmartebiT da Cven mier Catarebuli SemowmebiT irkveva, romwyali dawesebulebaSi xSirad wydeba, Tumca igi, roca modis, sasmeladmainc uvargisia, xSirad Jangiania da mohyveba qviSa. aqedan gamomdinaresaSiSia misi sasmelad gamoyeneba. patimarTa nawilisaTvis wyali garedanSemoaqvT, xolo maTi umravlesoba mas sasmelad mainc moixmars. TviTonmedpersonali am wyals sasmelad ar iyenebs.samedicino nawilSi Catarebuli SemowmebiT, amJamad mkurnalobis kurssgadis (anu samedicino nawilSi hospitalizebulia) 18 avadmyofi. maTiumravlesobis medpunqtSi moTavsebis mizezi samedicino personalisaTvisucnobia. avadmyofTa naxevarze mets dadgenili ar aqvs diagnozi.zogierT SemTxvevaSi diagnostika emyareba varauds an gadmocemas.dasmul diagnozTagan, ramdenime arakoreqtulia da Sedgeniliasamedicino terminologiis arazusti miTiTebiTa da gamoyenebiT.aRsaniSnavia, rom ramdenime avadmyofi samedicino nawilSi gadmoyvaniliqna gaurkveveli miTiTebebiT. maTi diagnozebi, gadmoyvanis mizezi,142

mkurnaloba an daniSnuleba samedicino personalisaTvis ucnobia. isinisamedicino nawilSi udiagnozod iricxebian.aseve udiagnozodaa zogierT e.w. palata-sakanSi myofi avadmyofi.avadmyofi giorgi n. pacienti gasinjul iqna eqimis mier. rogorc irkveva,patimari arasrulwlovania (17 wlis). uCivis Zlier tkivilebsgulmkerdis marjvena naxevarSi. patimari ramdenime dRis winaagadmoyvanili sasjelaRsrulebis #- dawesebulebidan. daTvalierebiTaReniSneba postoperaciuli didi nawiburebi muclis Sua xazsa dagulmkerdis marjvena naxevarze. aseve drenaJebis kvali zurgisa damarjvena lateralur midamoSi. avadmyofi aRniSnavs, rom igi warsulSiiyo daWrili, ris gamoc gaukeTda operaciebi. patimrobis pirobebSi misimdgomareoba mkveTrad gauaresda. uCivis Zlier tkivilebs, gansakuTrebiTsaRamoobiT. eqimebis mier micemuli wamlebi tkivils ar ayuCebs.avadmyofi xmamaRla tiris, mouwodebs derefanSi gamvlelebsdaxmarebisaken, iTxovs mSobelTan dakavSirebas, romelmac icis, Tu rawamali miawodos. avadmyofi gavsinjeT: auskultaciiT sunTqva tardebaorive filtvSi. marjvniv, qvemo wilSi sunTqva Zlier Sesustebulia.diagnozis dadgena instrumentul-laboratoriuli gamokvlevebis gareSeSeuZlebelia. pacienti ramdenjerme iyo monaxulebuli ganmeorebiT,Tumca Cveni miTiTebis miuxedavad aranairi qmediTi zomebi ar iqnamiRebuli.Cven mier Catarebuli Semowmebis Sedegad gamovlenil iqna saqarTvelosjandacvis sferoSi moqmedi yvela ZiriTadi kanonis uamravi muxlisuxeSi darRveva. upirveles yovlisa, irRveva saqarTvelos konstitucia,romlis mixedviTac yvela moqalaqes aqvs ufleba janmrTelobaze.saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:darRveulia saqarTvelos janmrTelobis dacis sferoSi saxelmwifopolitikis ZiriTadi principi (me-4 muxli): samedicino daxmarebissayovelTao da Tanabari xelmisawvdomobis Sesaxeb (b); janmrTelobisdacvis sferoSi adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa dacva, pacientispativis, Rirsebisa da misi avtonomiurobis uzrunvelyofa (g); patimarpacientTa diskriminaciisagan dacva samedicino daxmarebis aRmoCenisas(e); saxelmwifos pasuxismgebloba savaldebulo samedicino dazRvevisprogramiT gaTvaliswinebuli samedicino momsaxurebis moculobasa daxarisxze;darRveulia moqalaqis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi (II Tavi).kerZod: saqarTvelos moqalaqeTa ufleba, isargeblon dadgenili wesiTdamtkicebuli jandacvis saxelmwifo programebiT gaTvaliswinebulisamedicino daxmarebiT (me-5 muxli); pacientis ufleba, airCios anSecvalos samedicino personali da/an samedicino dawesebuleba (me-14muxli); darRveulia V Tavi (30-e muxli), romlis mixedviTac samedicinomomsaxurebis gawevis dros pacientis interesebTan dakavSirebuliprofesiuli gadawyvetilebis miRebisas eqimi iyos Tavisufali dadamoukidebeli; 32-e muxli, romlis mixedviTac eqims an eqTans143

damoukidebeli samedicino saqmianobis ufleba aqvs mxolod saxelmwifosertifikatSi aRniSnul specialobebSi. dawesebulebas ar gaaCniasamedicino dawesebulebis pasporti. darRveulia jandacvis momsaxurebismiwodebis umniSvnelovanesi principi – uwyvetoba (38-e muxli); asevedaxmarebis rigiToba (40-e muxli), romelic mxolod samedicino CvenebismixedviT unda gadawydes. darRveulia samedicino Canawerebis warmoebiswesi (43-e muxli). uxeSad irRveva kanonis 45-e muxli, romlis Tanaxmadac`samedicino personali valdebulia, dadgenili wesiT gadascesinformacia.~ janmrTelobis dacvis saministros mier ar aris gacemulikanonis 54-e muxliT gaTvaliswinebuli samedicino saqmianobisdamadasturebeli licenzia dawesebulebisadmi. aRniSnulisgaTvaliswinebiT, kanonis 56-e muxlis darRveviT dawesebuleba maincaxorcielebs garkveul samedicino saqmianobis elementebs. saqarTvelosjanmrTelobis saministro ar awarmoebs am dawesebulebis samedicinosaqmianobis xarisxis kontrols, rac kanonis 63-e muxliT savaldebuloa.kanonis X TavSi gaTvaliswinebuli moTxovnebis miuxedavad, ar arisuzrunvelyofili janmrTelobisaTvis usafrTxo garemo da aranairizedamxedveloba ar xorcieldeba sanitariuli wesebis, normebisa daepidRonisZiebebis mxriv. darRveulia aseve kanonis me-80, 81-e, 82-e, 83-emuxlebi, romlebic gansazRvravs Sesabamisi RonisZiebebis gatarebastuberkulozTan brZolis, hepatitebis profilaqtikis, sqesobrivi gziTgadamdebi daavadebebis profilaqtikisa da kontrolisaTvis saWiroRonisZiebaTa warmarTvas Tanamedrove standartebis Sesabamisad.saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb:dawesebulebaSi darRveulia saqarTvelos saeqimo saqmianobis Sesaxebkanonis me-6 muxli, romelic eqims aniWebs Tavisuflebas profesiuligadawyvetilebis miRebis dros. miuxedavad kanonis mier dawesebuliakrZalvisa, damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti ver iRebsadekvatur gadawyvetilebas samedicino momsaxurebis dagegmvasa daganxorcielebasTan dakavSirebiT. kanonis 38-e muxliT gaTvaliswinebulimoTxovnis sapirispirod, damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti verxelmZRvanelobs mxolod profesiuli standartebiT, vinaidan misisaqmianoba izRudeba arsebuli sistemis Taviseburebidan gamomdinare. 39-emuxlis Sesabamisad, eqimi pacients misTvis gasagebi formiT undaawvdides informacias misi samedicino momsaxurebis Sesaxeb, rac,samwuxarod, yovelTvis ar xorcieldeba.avadmyofTa umravlesobam ar icis, Tu ra saxis mkurnaloba angamokvlevebi utardebaT, an ra Sedegs gamoiRebs igi. kanonis 41-e muxliTgaTvaliswinebuli moTxovnisagan gansxvavebiT, pacients TiTqmisarasodes ar acnoben informacias, romelic mis samedicino CanawerebSiarsebobs, miuxedavad moTxovnisa. xSirad es ukanaskneli gamowveulia immartivi mizeziT, rom samedicino dokumentacia saerTod ar arsebobs.pacients aravin arTmevs informirebul Tanxmobas, riTac uxeSad irRvevakanonis 44-e muxli. 48-e muxlis moTxovna xSirad irRveva da informaciiskonfidenciuroba daucvelia. informacia pacientis janmrTelobismdgomareobis Sesaxeb xSirad sajaro ganxilvis sagani xdeba, rac arcTuiSviaTad masobrivi informaciis saSualebebiT xorcieldeba. saeqimosaqmianobis Sesaxeb kanonis 50-e muxli iTvaliswinebs samedicino144

saqmianobis gadabarebas sxva samedicino personalisaTvis, rac amSemTxvevaSi faqtobrivad SeuZlebelia, arsebuli adamianuri resursebisdeficitisa da arsebuli situaciis fonze. 51-e muxlis moTxovnasTanSeusabamod, dawesebulebis xelmZRvanels ar awvdian werilobiTinformacias (pataki) pacientis janmrTelobis mdgomareobis gauaresebisriskisa da misi mizezebis Sesaxeb.`saeqimo saqmianobis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis VI Tavi gansazRvravsdamoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqtis movaleobebs patimrismimarT samedicino momsaxurebis gawevisas. 53-e muxlis mixedviT,patimris samedicino momsaxureba unda iyos analogiuri im adamianebissamedicino momsaxurebisa, romlebic ar arian patimrebi, rac sakmaodaSkaraa, rom ase ar xdeba. 54-e muxlis Sesabamisad, damoukidebelisaeqimo saqmianobis subieqts ekrZaleba pirdapiri an arapirdapirikavSiri iseT qmedebasTan, romelic dakavSirebulia araadamianurmopyrobasTan. miuxedavad amisa, samedicino personalis umoqmedoba dapasiuroba aseTi faqtebis mimarT maT praqtikulad am procesisTanamonawileebad aqcevs.damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti arRvevs kanonis 56-e muxlssamedicino Canawerebis aucileblobisa da formis Sesaxeb. konkretulsamedicino nawilSi praqtikulad aranairi formiT ar xdeba saxelmwifozedamxedvelobis ganxorcieleba momsaxurebis xarisxis kontrolze dadokumentaciis warmoebaze, ris gamoc irRveva kanonis 66-e da 67-emuxlebi.saqarTvelos kanoni pacientis uflebebis Sesaxeb:am kanonis me-7 muxlis Sesabamisad, pacients ufleba aqvs meore azrismosaZieblad daubrkolebliv mimarTos sxva eqims an samedicinodawesebulebas, xolo me-8 muxlis mixedviT, airCios da nebismier drosSecvalos samedicino momsaxurebis gamwevi. aRniSnuli uflebebipraqtikulad ignorirebulia, miuxedavad imisa, rom amave kanonis X Tavi,romelic gansazRvravs winaswar patimrobaSi an sasjelaRsrulebisdawesebulebaSi myofi piris uflebebs, ambobs: winaswar patimrobaSi ansasjelaRsrulebis dawesebulebaSi myofi piri sargeblobs am kanoniTgaTvaliswinebuli yvela uflebiT (46-e muxli), Tumca 47-e muxligadmoscems, rom erTaderTi ufleba, romelic SesaZlebelia SezRudossasjelaRsrulebis dawesebulebis administraciam, es aris pacientisufleba – airCios samedicino momsaxurebis gamwevi. amasTan, esgadawyvetileba SeiZleba gasaCivrdes sasamarTloSi (muxli 47).miuxedavad amisa, arc sapyrobilis administracias, arc Sesabamisidepartamentis warmomadgenlebs warmodgenac ki ar gaaCniaT, romsaqarTvelos kanonmdebloba aseT uflebebs aniWebs pacientebs,miuxedavad maTi socialuri da nebismieri sxva mdgomareobisa.sasjelaRsrulebis dawesebulebis samedicino nawilSi, rogorc winanawilebidan Cans, SeuZlebelia patimrisaTvis gadaudebeli samedicinodaxmarebis gaweva. aRniSnuli kvlav kanondarRvevaa, vinaidan saqarTveloskanoni pacientis uflebebis Sesaxeb (me-12 muxli) gansazRvravs, rom: `1.saxelmwifo icavs pacientis uflebas samedicino momsaxurebaze, romlisgadaudeblad ganxorcielebis gareSe gardauvalia pacientis sikvdili,145

dainvalideba an janmrTelobis mdgomareobis mniSvnelovani gauareseba. 2.Tu pacienti gadaudeblad saWiroebs samedicino momsaxurebas, romlisgareSe gardauvalia pacientis sikvdili, dainvalideba an janmrTelobismdgomareobis mniSvnelovani gauareseba, xolo samedicino momsaxurebisgamwevs ara aqvs SesaZlebloba, aRmouCinos pacients aseTi momsaxureba,igi valdebulia, miawodos pacients, mis naTesavs an kanonierwarmomadgenels sruli informacia, Tu sad SeiZleba gadaudebelisamedicino momsaxurebis miReba”. samedicino nawilSi azradac ki aravismosdis, maT mier daxmarebis gauwevlobis SemTxvevaSi (vinaidanaRniSnuli aRemateba maT SesaZleblobebs), informacia miawodospacientis naTesavebs an kanonier warmomadgenlebs. am mxriv saqme gvaqvsadamianis diskriminaciasTan mxolod im niSniT, rom igi patimaria.pacientis uflebebis Sesaxeb kanonis me-18 muxli pacients uflebasaZlevs, samedicino momsaxurebis gamwevisagan miiRos sruli, obieqturi,drouli da gasagebi informacia samedicino momsaxurebis arsebuliresursebisa da maTi miRebis saxeebis, aseve samedicino gamokvlevebisSedegebis, ganzraxuli samedicino momsaxurebis sxva, alternatiulivariantebis, maTi Tanmxlebi riskisa da SesaZlo efeqtianobis Sesaxeb.miuxedavad sakanonmdeblo moTxovnisa, am sakiTxis dasmac ki albaTmxolod Rimils gamoiwvevs sasjelaRsrulebis dawesebulebispasuxismgebel pirebs Soris. samedicino nawilSi aseve ignorirebuliapacientis ufleba informirebul Tanxmobaze (22-e muxli). arsebulsamedicino dokumentaciaSi msgavsi saxis aranairi Canaweri ar arsebobs.rogorc Cans, pacientTa gadmocemiT, arc sityvieri formiT xdeba anxdeboda rodisme Tanxmobis gancxadeba. metad aRmaSfoTebeli faqtia is,rom sasjelaRsrulebis dawesebulebis TanamSromlebi uxeSad cdilobenCaerion samedicino momsaxurebis gawevis procesSi. pacientis uflebebisSesaxeb kanonis 30-e muxlis Sesabamisad, samedicino momsaxurebisgawevisas dasaSvebia mxolod masSi uSualod monawile pirTa daswreba,garda im SemTxvevebisa, roca pacienti Tanaxmaa, moiTxovos sxva pirTadaswreba. am muxlis araerTxel darRvevis mowme Cven piradad gavxdiT.sasjelaRsrulebis departamentis TanamSromlebi, ufro metic, niRbiani`specnazelebi~ xSirad daJinebiT cdilobdnen da praqtikuladaxorcielebdnen kidevac samedicino saqmianobis kontrolze ayvanas.saerTaSoriso standartebiT, aravis, da miT ufro sasjelaRsrulebis ansabadrago samsaxuris warmomadgenlebs, ufleba ar aqvT, farulad anaSkarad mousminon eqim-pacientis saubars, vinaidan es informaciamkacrad konfidenciuria. sasjelaRsrulebis dawesebulebiswarmomadgenlebi amas akeTebdnen viTomda eqimis usafrTxoebisuzrunvelsayofad, Tumca TavisTavad aRniSnul qmedebas veranairigamarTleba ver moeZebneba. miuxedavad imisa, rom ase irRveva da fexqveSiTeleba pacientis uflebebi, pacientTa absoluturma umravlesobam arcki icis, rom amave kanonis me-10 muxlis Sesabamisad: `pacients an miskanonier warmomadgenels ufleba aqvs mimarTos sasamarTlos damoiTxovos:a) kompensacia qonebrivi da araqonebrivi zianisa, romlebic gamowveulia:a.a) pacientis uflebebis darRveviT;a.b) mcdari samedicino qmedebiT;a.g) samedicino dawesebulebis funqcionirebis sxva xarvezebiT;146

a.d)saxelmwifos mier arasworad ganxorcielebuli zedamxedvelobiTa daregulirebiT;b) samedicino personalis saqmianobis licenziis SeCereba an gauqmeba;g) saxelmwifo samedicino da sanitariuli standartebis Secvla”.aseve darRveulia 45-e muxli, romlis mixedviTac:`1. samedicino momsaxurebis xelmisawvdomoba winaswar patimrobaSi ansasjelaRsrulebis dawesebulebaSi myofi pirisaTvis xorcieldebasaxelmwifo samedicino programebis saSualebiT.2. sasjelaRsrulebis dawesebulebaSi moTavsebisTanave pirs ufleba aqvsmoiTxovos saTanado samedicino gamokvleva, damoukidebeli samedicinoeqspertizis Catareba da saWiroebisas – samedicino momsaxureba”.aRmaSfoTebelia, rom dawesebulebaSi kvlav ar arsebobs dazianebisJurnali! xSirad irRveva aseve saqarTvelos kanonis `patimrobis Sesaxeb”86-e muxli, romlis mixedviTac: `sapyrobileSi miRebis dros pirma undagaiaros samedicino kontroli, romelsac atarebs sapyrobilis eqimi”.sayuradReboa imave kanonis 38-e muxli, romelic msjavrdebulisjanmrTelobis mdgomareobis kontrols Seexeba:1. sasjelaRsrulebis dawesebulebaSi misvlisTanave msjavrdebuli gadissamedicino Semowmebas.2. msjavrdebulis janmrTelobis mdgomareoba mowmdeba weliwadSierTxel mainc. daavadebul msjavrdebuls utardeba gadaudebelimkurnaloba.”amgvarad, sasjelaRsrulebis dawesebulebis samedicino nawilSipacientTa mkurnaloba da movla SeuZlebelia, saTanado doneze iyoswarmarTuli. ufro metic, am struqturaSi Seqmnilia sicocxlisa dajanmrTelobisaTvis saSiSi garemo. arsebuli situacia, Cveni informaciiTgaxda imis uSualo mizezi, rom zogierT dawesebulebaSi samedicinonawilis xelmZRvanelebma da zogierTma TanamSromelma daweresgancxadebebi samsaxuridan wasvlis Sesaxeb. miuxedavad amisa, arsebulipersonalis pirobebSi Cven ver vnaxeT verc erTi dokumenti (patakissaxiT), romliTac sasjelaRsrulebis dawesebulebis samedicino nawilispersonali werilobiT acnobebs administracias Seqmnili mdgomareobisSesaxeb. miuxedavad amisa, medpersonalma araerTxel acnobaadministracias werilobiT arsebuli situaciis Sesaxeb. maT Soris CveniuSualo TandaswrebiTac. miuxedavad amisa, administracia kvlavagrZelebs gaurkvevel poziciaSi yofnas, da gvpirdeba rom uaxloesmomavalSi, Cveni momdevno stumrobis Semdeg imdenad gaaumjobesebsmdgomareobas, rom Cven samedicino nawilebs `veRarc vicnobT”. amgvaridapireba araerTxel movismineT ukve Catarebuli monitoringis dros.danapirebidan asrulda mxolod erT-erTi sapyrobilis samedicinonawilis yofili ufrosis (eqimis) sityvebi: – `aq Tu araferi gamosworda,me TviTon waval da Semdegi vizitis dros albaT ukve aRar dagxvdebiT”.saqarTvelos kanoni patimrobis Sesaxeb, kerZod misi 41-e muxliiTvaliswinebs: `2. eqimi, romelic xelSekrulebis safuZvelze emsaxureba147

dawesebulebas, valdebulia ganaxorcielos mudmivi kontrolimsjavrdebulTa janmrTelobaze, umkurnalos maT SesaZleblobisfarglebSi, xolo saWiroebis SemTxvevaSi moiTxovos misi gadayvanasamkurnalo dawesebulebaSi. 3. eqimi valdebulia dadgenil vadebSimoaxdinos msjavrdebulTa samedicino Semowmeba da romelimemsjavrdebulis janmrTelobis mdgomareobisaTvis saSiSi pirobebisSesaxeb acnobos sasjelaRsrulebis dawesebulebis direqtors”. SemdgommuxlSi (42-e muxli) dafiqsirebulia eqimis pasuxismgebloba asevesanitariul-epidemiologiuri mdgomareobis gamo:1. sasjelaRsrulebis dawesebulebis samedicino samsaxuri an eqimivaldebulia regularulad Seamowmos:a) msjavrdebulTaTvis micemuli sakvebis xarisxi da odenoba, maTimomzadebis sanitariul-higienuri pirobebi;b) dawesebulebis teritoriisa da nagebobis sanitariul-higienurimdgomareoba;g) msjavrdebulTa tansacmlisa da sawolis TeTreulis mdgomareoba dasezonis pirobebTan Sesabamisoba.2. am muxlis pirveli punqtiT gaTvaliswinebul darRvevaTa aRmoCenisSemTxvevaSi samedicino samsaxuri an eqimi werilobiT acnobebsdawesebulebis administracias.3. Tu dawesebulebis administracia CaTvlis, rom eqimis mier gamovlenildarRvevaTa aRmofxvra dawesebulebis SesaZleblobebs aRemateba, igivaldebulia moxsenebiTi baraTiT mimarTos departamentisadministracias. moxsenebiT baraTs unda daerTos samedicino samsaxurisan eqimis werili”.Seqmnil mdgomareobasTan dakavSirebiT sainteresoa, Tu ra iuridiulpasuxismgeblobas iTvaliswinebs saqarTvelos sisxlis samarTlispasuxismgebloba:muxli 247. sicocxlisaTvis an janmrTelobisaTvis safrTxis Semqmneligaremoebis Sesaxeb informaciis damalva an gayalbeba1. im garemoebis, faqtis an movlenis Sesaxeb informaciis damalva angayalbeba, romelic safrTxes uqmnis sicocxles, janmrTelobas angaremos, Cadenili imis mier, vinc valdebuli iyo miewodebina esinformacia mosaxleobisaTvis,-isjeba jarimiT an tusaRobiT vadiT sam Tvemde anda TavisuflebisaRkveTiT vadiT or wlamde, Tanamdebobis dakavebis an saqmianobisuflebis CamorTmeviT vadiT sam wlamde an uamisod.2. igive qmedeba, Cadenili moxelis mier, an ramac gamoiwvia janmrTelobisdazianeba an sxva mZime Sedegi,-isjeba jarimiT an Tavisuflebis aRkveTiT vadiT Svid wlamde,Tanamdebobis dakavebis an saqmianobis uflebis CamorTmeviT vadiT samwlamde.sasjelaRsrulebis dawesebulebis samedicino nawilSi, rogorc ukveaRiniSna uxeSadaa darRveuli sanitariul-epidemiologiuri wesebi.sayuradReboa, rom zafxulis dadgomasTan dakavSirebiT, ractemperaturuli reJimis mkveTr momatebas gamoiwvevs, wylis, higienuri148

pirobebisa da sxva problemebis mougvareblobis gamo albaT maRaliriskiT gardauvali iqneba infeqciur daavadebaTa (gansakuTrebiTnawlavuri paTologia) gavrceleba, rac gamousworebel zians miayenebspatimarTa janmrTelobis mdgomareobas. miuxedavad amisa ar arsebobsraime epidemiologiuri prognozireba an SesaZlo RonisZiebaTa gegma, racunda Catardes. saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsiaRniSnul SemTxvevasTan dakavSirebiT Semdeg ganmartebas iZleva:muxli 248. sanitariul-epidemiologiuri wesis darRveva1. sanitariul-pidemiologiuri wesis darRveva, ramac gamoiwviaadamianTa masobrivi daavadeba an mowamvla,-isjeba jarimiT an Tavisuflebis SezRudviT vadiT sam wlamde andaTavisuflebis aRkveTiT vadiT or wlamde, Tanamdebobis dakavebis ansaqmianobis uflebis CamorTmeviT vadiT sam wlamde an uamisod.2. igive qmedeba, ramac gamoiwvia adamianis sicocxlis mospoba,-isjeba Tavisuflebis SezRudviT vadiT xuT wlamde an TavisuflebisaRkveTiT vadiT Svid wlamde, Tanamdebobis dakavebis an saqmianobisuflebis CamorTmeviT vadiT sam wlamde.Cven mier sxvadasxva dawesebulebaSi araerTi vizitis dros vnaxeT, romdawesebulebas ar aqvs arc erTi preparatis ampulirebuli forma,romelic eqvemdebareba mkacr aRricxvas. miuxedavad amisa, avadmyofTagarkveuli nawili, mkurnalobis mizniT, moixmars fsiqotropulsaSualebebs, antidepresantebs da sxva saSualebebs, romlebic arsebulikanonmdeblobiT mkacr aRricxvas. cnobisaTvis: TiToeuli aseTi ampulisgatexvisa da gamoyenebis Semdeg, misi registracia unda xdebodesrogorc samedicino istoriaSi/baraTSi, aseve specialur davTarSi,romelic danomrilia, zonargayrilia da dabeWdilia, rasac undaadasturebdes dawesebulebis xelmZRvanelis xelmowera. zogierTSemTxvevaSi aseve gaTvaliswinebulia gamoyenebuli wamlis gatexiliampulis Cabareba. miuxedavad amisa, am wess aq saerTod ar icnoben, xoloavadmyofTa garkveul kategorias mkurnalobis mizniT aRniSnulisaSualebebi intravenuradac ukeTdebaT. anu saqme gvaqvs kidev erTseriozul darRvevasTan, rac sisxlis samarTlis kanonmdeblobiT asevedasjadi qmedეbaa:muxli 261. fsiqotropuli nivTierebis, misi analogis an ZliermoqmedinivTierebis ukanono damzadeba, warmoeba, SeZena, Senaxva, gadazidva,gadagzavna an gasaReba1. fsiqotropuli nivTierebis an misi analogis ukanono damzadeba,warmoeba, SeZena, Senaxva, gadazidva, gadagzavna an gasaReba,-isjeba jarimiT an gamasworebeli samuSaoTi vadiT or wlamde andaTavisuflebis aRkveTiT vadiT sam wlamde.2. Zliermoqmedi nivTierebis ukanono damzadeba, warmoeba, SeZena, Senaxva,gadazidva, gadagzavna an gasaReba,-isjeba jarimiT an gamasworebeli samuSaoTi vadiT erT wlamde.3. am muxlis pirveli an me-2 nawiliT gaTvaliswinebuli qmedeba,Cadenili:a) didi odenobiT;b) winaswari SeTanxmebiT pirTa jgufis mier;149

g) samsaxurebrivi mdgomareobis gamoyenebiT;d) araerTgzis;e) imis mier, visac winaT Cadenili aqvs kodeqsis am TaviTgaTvaliswinebuli romelime danaSauli,-isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT xuT wlamde.4. am muxlis pirveli an me-2 nawiliT gaTvaliswinebuli qmedeba,Cadenili:a) gansakuTrebiT didi odenobiT;b) organizebuli jgufis mier,-isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT samidan rva wlamde.muxli 270. fsiqotropuli an Zliermoqmedi nivTierebis damzadebis,warmoebis, miRebis, aRricxvis, gacemis, Senaxvis, gadazidvis, gadagzavnisan Semotanis wesis darRveva1. fsiqotropuli an Zliermoqmedi nivTierebis damzadebis, warmoebis,miRebis, aRricxvis, gacemis, Senaxvis, gadazidvis, gadagzavnis anSemotanis wesis darRveva, ramac misi ukanono brunvaSi moqceva gamoiwvia,-isjeba jarimiT an gamasworebeli samuSaoTi vadiT erT wlamde,Tanamdebobis dakavebis an saqmianobis uflebis CamorTmeviT an uamisod.2. igive qmedeba, ramac didi odenobiT fsiqotropuli an ZliermoqmedinivTierebis ukanono brunvaSi moqceva an sxva mZime Sedegi gamoiwvia,-isjeba jarimiT an gamasworebeli samuSaoTi vadiT or wlamde andaTavisuflebis aRkveTiT imave vadiT, Tanamdebobis dakavebis ansaqmianobis uflebis CamorTmeviT vadiT sam wlamde.Bb. saqarTvelos iusticiis saministros sasjelaRsrulebisdepartamentis #5 sapyrobilegacilebiT mZime mdgomareobaa Seqmnili penitenciuri sistemis sxvadawesebulebebSi, samedicino momsaxurebis mxriv. saqarTvelos iusticiissaministros sasjelaRsrulebis departamentis me-5 sapyrobilesaqarTvelos sasjelaRsrulebis sistemaSi yvelaze ufro gadatvirTuldawesebulebad unda CaiTvalos. aq sakmaod xSiria iseTi faqtebi,rodesac 18-20 adgilian sakanSi 100-ze meti patimari imyofeba.araadekvaturia sanitariuli mdgomareoba. mniSvnelovani problemebiakvebis mxriv. samedicino momsaxurebis dabali done aRniSnulsapyrobileSi SesamCnevi gaxda pirveli vizitis droidan. #5 sapyrobilismTavari eqimis gancxadebiT, amJamad dawesebulebaSi 45-mde patimaria,romlebsac dasmuli aqvT diagnozi `epilefsia”. miuxedavad amisa,aRniSnuli patimrebi umZimes socialur pirobebSi imyofebian -morigeobiT sZinavT sawolze, rac umwvavesad aisaxeba maTijanmrTelobis mdgomareobaze. sapyrobilis administracias miecarekomendacia, aRniSnuli 45 patimari ganeTavsebinaT iseT saknebSi, sadacmaT eqnebaT sakuTari sawolebi da SeeqmnebaT minimaluri pirobebi maincZilis reJimis dasacavad. miuxedavad amisa, sasjelaRsrulebisdepartamentidan mosuli werilis Sesabamisad, sapyrobilisgadatvirTulobis gamo, uari gveTqva aRniSnulze.aRsaniSnavia is garemoeba, rom #5 sapyrobilis samedicino nawilSiRamiT saknebi keteba, rac dauSvebeli da gaumarTlebeli qmedebaa. amiT,150

faqtobrivad Ramis saaTebSi izRudeba avadmyofis kontaqti samedicinopersonalTan. sapyrobilis administracias mieca aseve rekomendacia, sxvasapyrobileebis analogiuri samsaxurebis msgavsad uzrunvelyonsamedicino nawilSi usafrTxoebis zomebi (?) imgvarad, rom aucilebeliar gaxdes samedicino saknebis daketva dilis saaTebamde.rogorc araerTi patimari aRniSnavs, saqarTvelos iusticiisa da Sromis,janmrTelobisa da socialuri dacvis saministroebis erToblivisamedicino komisiis wevrebi xSirad arRveven samedicino eTikisa dadeontologiis normebs. eqim-pacientis urTierToba konfidenciur xasiaTsar atarebs. eqimi xSirad ironiulad ganixilavs pacientis problemebs,ugulisyurod ismens mis Civilebs, ris gamoc pacientTa umravlesobabolomde ar uyveba samedicino komisiis wevrebs daavadebis detalebsa damimdinareobis Taviseburebebs.#5 sapyrobileSi Cveni monitoringis dros gamovlenil iqna araerTifsiqikurad daavadebuli pacienti, romlebic, miuxedavad maTijanmrTelobis mdgomareobisa imyofebian sapyrobileSi da ver iRebenadekvatur fsiqiatriul daxmarebas. ufro metic, xSir SemTxvevaSidarRveulia iuridiuli normebi maTi sasamarTlo sxdomebzemonawileobis, sasamarTlo-fsiqiatriuli eqspertizis daniSvna-Catarebisda sxva mraval sakiTxSi. imis naTlad warmosadgenad, Tu ra pirobebSiimyofebian avadmyofi patimrebi, warmogidgenT erT-erTi SemTxvevisaRweras:avadmyofi imedo w. imyofeboda samedicino nawilSi. misi gadmocemiT e.w.`cixis buntis” Rames miiRo sxeulis mravlobiTi cecxlnasrolidazianeba, ris gamoc msjavrdebulTa da patimarTa samkurnalodawesebulebaSi Cautarda sakmaod rTuli da moculobiTi operacia:gastrorafia, hepatorafia, ieiunorafia, sigmostomia, muclis Rrussanacia, drenireba. amJamad mas muclis marcxena wina kedelzegamotanili aqvs sigmostoma, romlis likvidacia, savaraudod dagegmilia1-2 TveSi. sigmostoma funqciobs, avadmyofi iyenebs polieTileniserTjerad parkebs ganavlis mimRebis nacvlad. avadmyofi ganleulia,anemiuri. misi gadmocemiT, Zalze uWirs am pirobebSi (Tundac samedicinonawilSi) stomis adekvaturi movla. rogorc gairkva, samedicino nawilSiiketeba yvela is sakani, romlebSic avadmyofebi imyofebian da gasaRebidilamde xelmiuwvdomelia, Tu ar CavTvliT gansakuTrebiT sagangaSoSemTxvevebs, romlis drosac ki saknis gaReba da avadmyofTan Sesvla,savaraudod, dagvianebiT unda xorcieldebodes. aRsaniSnavia, romsaknebSi ar aris sveli wertilebi an tualetebi, ris gamoc avadmyofebimoklebulni arian “=`komfortis” am saSualebebiT sargeblobasackarebis gaRebamde. avadmyofi aRniSnavs, rom ganavlis mimRebi, romelicmas stomaze aqvs morgebuli, RamiT xSirad ivseba, da imis gamo, romSecvlis saSualeba ar aqv,s xSirad sakanSi dgeba arasasiamovno,gausaZlisi suni, rac awuxebs aseve sxva avadmyof patimrebsac. avadmyofii.w. amiT Zlier Sewuxebulia da, rogorc igi gadmogvcems, faqtobrivadSezRuda sakvebis miReba, raTa kuWis moqmedebis Sedegad Ramis saaTebSiar gaivsos mis stomaze mimagrebuli ganavlis mimRebi. igi Zlierganicdis im faqts, rom stomis moqmedebas ver akontrolebs da amiTdiskomforts uqmnis aseve irgvliv sxva avadmyof patimrebsac.151

ogorc Cans, avadmyofi i.w. adekvaturad ver uvlis stomas. garda amisa,samkurnalo dawesebulebis saknis karebis Caketvis gamo yovel Rame igiumZimes mdgomareobaSia. aRniSnuli faqti, garda samedicinoTvalsazrisiT dauSveblobisa, unda Sefasdes rogorc wameba da RirsebisSemlaxveli mopyroba. mizanSewonilia, avadmyofs dauyovneblad Seeqmnasmisi janmrTelobis mdgomareobisaTvis adekvaturi pirobebi da daCqardesmisi gadayvana msjavrdebulTa da patimarTa samkurnalo dawesebulebaSioperaciis (sigmostomis likvidacia) Catarebis mizniT.gasaTvaliswinebelia, rom, miuxedavad msjavrdebulTa da patimarTasamkurnalo dawesebulebis qirurgiuli ganyofilebis gamgis sakmaodmaRali kvalifikaciisa, ganmeorebiTi operaciis saoperacios,anesTeziologiuri samsaxurisa da postoperaciuli palatismouwesrigeblobis gamo metad maRal riskTanaa dakavSirebuli, ris gamocoperaciis dagegmvisas aucileblad unda iqnes gaTvaliswinebuli(gansakuTrebiT operaciis meTodidan gamomdinare) zemoT CamoTvlilifaqtorebi.2006 wlis zafxulis TveebSi, temperaturis mkveTri momatebis gamo,avadmyofTa janmrTelobis mdgomareoba mkveTrad gauaresda. imatafiltvebisa da gul-sisxlZarRvTa sistmis daavadebaTa sixSirem,gaizarda sikvdilobisa da avadobis maCveneblebi.#5 sapyrobileSi, gansxvavebiT pentenciuri sistemis sxvadawesebulebebis samedicino nawilebisagan SedarebiT ukeTesimdgomareobaa samedicino dokumentaciis warmoebis TvalsazrisiT. impacientebze, romlebic samedicino nawilSi gadian mkurnalobis kurss,iwarmoeba stacionaris samedicino baraTebi. samedicino nawilSiarsebobs rentgenis aparati da, Sesabamisad, saWiroebis SemTxvevaSipacientebs utardebaT gulmkerdis rentgenologiuri gamokvlevebi.gadaRebuli firebi inaxeba da xelmisawvdomi gaxda Cveni monitoringisjgufisaTvis. aRsaniSnavia, rom samedicino nawilSi eqimTa raodenobagacilebiT metia sxva sapyrobileebis fonze, Tumca, #5 sapyrobilisgadatvirTulobis gaTvaliswinebiT, samedicino personalis kritikulideficiti aSkarad SesamCnevi faqtoria. patimrebi xSirad aRniSnavensamedicino personalis mxridan uyuradRebobis SemTxvevebs. aRniSnulismagaliTad mogvyavs ramdenime konkretuli SemTxveva:avadmyofi giorgi J. # wlis. me-# Tvea, imyofeba patimrobaSi. mis sakanSi,sadac 25 adgilia, realurad imyofeba 85 patimari. uCivis tkivils gulisareSi. Caketil sivrceSi bevri xalxis arsebobis gamo xSirad uviTardebamwvave fsiqikuri Setevebi, rac gamoixateba xmamaRali tiriliTa dayvirilT. me-5 sapyrobileSi Semosvlis Semdeg igi erTi Tve iyokarantinSi, ris Semdegac gadmoyvanilia amJamindel sakanSi. pirobebigausaZlisia, aris saSineli uhaeroba. aRniSnulTan dakavSirebiT,avadmyofi aRniSnavs, rom `grZnobs problemas filtvebSi”. eqims xSiradmimarTavs, Tumca samedicino personali mas mxolod analginsa davalidols awvdis. avadmyofi aRniSnavs, rom daaxloebiT 2 kviris win,rodesac misi mdgomareoba gansakurebiT damZimda, igi Caiyvanessamedicino nawilSi, sadac gadauRes gulmkerdis rentgenograma, argausinjavT da suraTis safuZvelze moaxsenes, rom araferi sWirda. misive152

gadmocemiT, eqims gulmkerdi ar gamoukvlevia, Tumca, rom daaxloebiTerTi Tvea, rac grZnobs tkivils gulmkerdis midamoSi. iusticiisa dajandacvis saministroebis erTobliv samedicino komisiaze igi argauyvaniaT, miuxedavad misi araerTi moTxovnisa, eleqtrokardiograma araqvs gadaRebuli. xSirad grZnobs, rom uCqardeba guli, aqvstaqikardiuli Setevebi. aseTi ram TveSi daaxloebiT 2-jer emarTeba.avadmyofi aseve uCivis xvelasac, romelic gansakuTrebiT intensiuri iyo1 Tvis win. amJamad narCeni movlenebi kvlav aReniSneba. avadmyofiaRniSnavs, rom haerze gahyavT kviraSi erTxel. g.J. iTxovs, romyuradRebiT iqnes gasinjuli eqimis mier da Cautardes adekvaturisamedicino momsaxureba.sapyrobilis samedicino nawilSi yofnisas Cven gavesaubreT eqimebs,romlebic mas ver ixseneben. Semdeg movTxoveT rentgenogama damivuTiTeT gadaRebis savaraudo TariRi. igi aRmoCnda markirebuli,daTariRebuli. filtvis difuziuri an mniSvnelovani kerovani dazianebisniSnebi ar aRiniSneba. aRiniSneba bronquli suraTis mkveTri gaZliereba,upiratesad marjvena mxares. eqimi SeuZleblad miiCnevs, rom ar gaesinjaavadmyofi da ar moesmina filtvebi.avadmyofi nukri k. imyofeboda samedicino nawilSi. misi gadmocemiT,ramdenime Tvea uCivis temperaturis mkveTr momatebas (cxelebas).magaliTad, wina dRes aReniSneboda 39,6 – 40 o C. xolo dReisaTvistemperatura 37,8 – 38 o C-is farglebSi meryeobs. amasTan, temperaturasTan erTvis xvela. marjvena mxares, beWis midamoSi aqvs mCxvletavixasiaTis tkivili, ris gamoc ver wveba am mxares. avadmyofi ramdenimedRe, janmrTelobis gauaresebis gamo moiTxovda samedicino nawilSigadayvanas, rac mxolod xangrZlivi drois Semdeg dakmayofilda. amJamaddawyebuli mkurnalobis fonze miaCnia, rom mdgomareoba gaumjobesda,temperaturam mouklo. rogorc anamnezuri monacemebidan irkveva, n.k.wiTeli jvris programiT orjer aris namkurnalevi tuberkulozze -pirvelad 9 Tve, xolo ganmeorebiT 8 Tve. bolo periodSi, i.m.ukeTdeboda streptomicini (20 ampula). rogorc samedicino nawilis eqimiganmartavs, maTi diagnozi n.k.-s mimarT aris `gripozuli mdgomareoba”,Tumca am fonze gaurkvevelia, ratom aris mkurnalobis erTaderTiRonisZieba antibiotikis (gentamicini, i.m. yovel 8 saaTSi erTxel)daniSvna. miuxedavad imisa, rom me-3 inieqciis Semdeg sasurveli Sedegisdadgomis tendencia ukve gamoCnda. eqimis gadmocemiT, guSin avadmyofikonsultirebul iqna otorinolaringologis mier, romelmacdaaTvaliera xaxa da aRniSna, rom sicxis mizezi aqedan ar undamodiodes. Cveni misvlis momentSi avadmyofs utarebdnen rentgenologiurkvlevas. rentgenogramaze moCans gadatanili specifikuri procesis kvali.bronquli suraTi mkveTradaa gaZlierebuli. auskultaciiT moisminebavezikuluri sunTqva, mciredi bronquli elferiT, garda marjvenafiltvis Sua wilisa, sadac aSkarad moismineba xixini. rentgenologiurida klinikuri monacemebis safuZvelze aSkaraa rom saqme gvaqvsmarjvenamxriv bronqopnevmoniasTan (filtvebis anTeba).#5 sapyrobileSi araerTgzis movinaxulet pacienti givi g, 78 wlis.pacientTan Sexvedramde gavesaubreT adgilobrivi samedicino nawilismTavar eqims, romelmac gangvimarta, rom avadmyofi givi g. gatarebulia153

samedicino komisiaze. patronis mier mas garedan moewodeba samkurnalopreparatebi. dRes auRes sisxli RviZlis funqciebze da gadascespatrons laboratoriul kvlevaze wasaRebad. mTavari eqimis ganmartebiT,swored am testis pasuxebze iqneba damokidebuli ganmeorebiTi komisiismizanSewonilobis sakiTxi. damatebiTi informaciisaTvis kvlav gvirCia,migvemarTa samedicino komisiis xelmZRvanel baton badri balavaZisaTvis.patimarTan Sexvedris dros man gvipasuxa, rom mouvida konfliqti gareSepirebTan, romlebic mas fuls sZalavdnen. am incidentis dros mas miadgasxeulis mZime dazianebebi. kerZod: dakarga marcxena Tvali, aqvsWrilobebi gulmkerdis midamoSi da Tavis areSi. igi sapyrobileSi arimyofeboda bolo periodis ganmavlobaSi. zustad uWirs im TariRisgaxseneba, rodesac V sapyrobileSi gadmoiyvanes. savaraudod asaxelebs 1kviras. igi aseve varaudobs, rom dakavebulia daaxloebiT 2 kviris win.ver ixsenebs aseve sakuTari advokatis saxels, asaxelebs savaraudod.avadmyofi drosa da sivrceSi adekvaturad ver orientirdeba, kiTxvebzedamajereblad yovelTvis ver pasuxobs.igi gadmogvcems, rom misi Svili sistematiurad ugzavnis wamlebs,romlis miRebisas Tavs ukeT grZnobs. aRniSnuli wamlebi mas perangisjibeSi hqonda. avadmyofi aRniSnavs, rom es wamlebi misma vaJmaSeuzRudavi raodenobiT moawoda, ris gamoc gamoxatavs kmayofilebas daar eSinia daavadebis gamwvavebis. avadmyofisagan anamnezis SegrovebagaZnelebulia, zustad ver asaxelebs TariRebs, Tumca perioduladadekvatur pasuxebs iZleva. misi gadmocemiT, 2 wlis win daemarTaRviZlis daavadeba da warsulSi aseve aReniSneboda saWmlis momnelebelisistemis zeda nawilebidan sisxldena. igi aseve afiqsirebs, rom massusti filtvebi aqvs, xSirad aReniSneba cxeleba. aseve perioduladuCivis xelebisa da fexebis krunCxvebs. mas `wneva an guli ar awuxebs”,swored am faqtors miiCnevs avadmyofi gadamwyvetad imaSi, rom`aqaurobas uZlebs”. rogorc aRniSnavs mas incidentis dros qveda ybismotexiloba ar hqonia, Tumca, savaraudod Caemtvra zeda marcxenasaWreli da eSvi. pacienti aRniSnavs, rom mas eqimi arasodes (aq yofnisperiodSi) ar mouTxovia. 2 dRis win gaatares komisiaze, xolo dResdiliT auRes sisxli.rogorc warmodgenili samedicino dokumentaciis aslebidan irkveva,avadmyofi ramdenjerme mkurnalobda raionul saavadmyofoSi.ukanasknelad, dapatimrebamde daaxloebiT 2 Tvis win, mkurnalobdaTbilisis erT-erT saavadmyofoSi. misi diagnozia: RviZlis cirozi,portuli hipertenzia, saylapavis venebis varikozuli gaganiereba,Tormetgoja nawlavis mwvave wyluli garTulebuli sisxldeniT, mwvaveposthemoragiuli anemia, RviZlismieri encefalopaTia. warmodgenililaboratoriuli kvlevis aslebidan irkveva, rom avadmyofs dadgeniliaqvs virusuli “C” hepatiti. sakmaod seriozuli cvlilebebia mis sxvaanalizebSi.amgvarad, pacienti givi g. metad mZime paTologiebiT daavadebuli piria.misi fsiqikuri mdgomareobis Secvla da cnobierebis darRvevasafiqrebelia, rom ukavSirdeba portuli hipertenziis gamo ganviTarebulencefalopaTias da asakobriv Taviseburebebs. miuxedavad misi zogadi154

saerTo mdgomareobisa, arsebobs maRali riski imisa, rom pacientsganumeordes sisxldena saWmlis momnelebeli sistemis zeda nawilebidan,risi precedentic ukve dafiqsirebulia 2 Tvis win da risi safuZvelicarsebobs saylapavi milis venebis varikozuli gaganierebis saxiT.avadmyofis janmrTelobis mdgomareobisa da asakis gaTvaliswinebiT misi”mkurnaloba” aRniSnul pirobebSi ar tardeba. igi ar imyofeba, sulmcire, samedicino nawilSic ki Cven ver movipoveT raime werilobiTisamedicino dokumenti, romelic asaxavs mis janmrTelobis mdgomareobas.safiqrebelia, rom msgavs pirobebSi sisxldenis xelmeored ganaxlebagardauvlad gamoiwvevs avadmyofis sikvdils. Cven mier gaicarekomendacia: avadmyofi dauyovnebliv unda moTavsdes samedicinonawilSi; daisvas misi gadayvanis sakiTxi Sesaferis samedicinodawesebulebaSi; saWiroa eqim hepatologis konsultacia. erT-erTiSemdgomi vizitis dros avadmyofi marTlac iyo gadayvanili samedicinonawilSi, Tumca samedicino aspeqtebze da maT adekvaturobaze saubari amSemTxvevaSi kvlav veranair kritikas ver uZlebs.monitoringis dros Cven aseve vnaxulobdiT iseT avadmyofebsac, romelTagasinjvisaTvis adgilobrivi eqimi mogvmarTavda. erT-erTi aseTimagaliTia qvemoT moyvanili SemTxveva:avadmyofi Temur r. warmogvidgina samedicino nawilis ufrosma, romelicmis mier gatarebul iqna komisiaze da gadaiyvanes patimarTaA damsjavrdebulTa samkurnalo dawesebulebaSi. miuxedavad avadmyofisjanmrTelobis mdgomareobisa, patimari wina SabaTs gamoweres ukan dadaabrunes me-5 sapyrobileSi. rogorc samedicino nawilis mTavarma eqimmagangvimarta, mas Seatyobines, rom aRniSnuli moxda operatiuliinformaciis safuZvelze, rasac, samwuxarod, upiratesi mniSvnelobamieniWa janmrTelobis mdgomareobasTan SedarebiT. avadmyofs warsulSigadatanili aqvs operacia muclis Rruze, romlis tipisa da moculobisdadgena ver xerxdeba. mas Semdeg Camouyalibda fistula, mucelSiCadebuli aqvs drenaJi, romliTac ukve erT weliwadze metia, gamoiyofaCirqi. periodulad aReniSneba temperatura. komisiis mier Sefasebuliaavadmyofis mdgomareoba da mizanSewonilad iqna miCneuli avadmyofisgadayvana samkurnalo dawesebulebaSi. miuxedavad amisa, Cirqis denismizezi ar dadgenila da avadmyofi ukan daabrunes.sayuradReboa, rom avadmyofi bolo periodSi aRniSnavs Cirqovanigamonadenis feris Secvlas. igi aRniSnavs, rom xelTaTmanis TiTebi(raSic Cadebulia drenaJi) ivseba momwvano feris siTxiT. safiqrebelia,rom aRniSnulis mizezi SeiZleba iyos mikrobis - mamwvanebeli daCirqebisCxiris (Ps. aeruginosa) zeddarTva infeqciaze. aRniSnuli tendencia kikatastrofuli SeiZleba aRmoCndes Sidahospitaluri infeqciisgavrcelebis TvalsazrisiT da safrTxe Seuqmnas samedicino nawilSimyofi yvela avadmyofis janmrTelobas, gansakuTrebiT TugaviTvaliswinebT im pirobebs, romelSic imyofebian avadmyofebi. meoremxriv, metad sagangaSoa is mdgomareoba, romelSic Tavad Temur r.imyofeba. safiqrebelia, rom Cirqis dena gamowveulia wina periodSiCatarebuli araadekvaturi operaciuli CareviT, postoperaciuligarTulebiT an postoperaciul periodSi avadmyofis uyuradRebod daumkurnalod datovebiT.155

msgavsi magaliTebis moyvana dausruleblad SeiZleba. miuxedavad amisa,dasafiqrebelia is faqti, rom Cvens vizitebs Soris periodSi dadebiTadaraferi icvleba.g. saqarTvelos iusticiis saministros sasjelaRsrulebisdepartamentis #7 sapyrobilesamedicino momsaxurebis mxriv yvelaze sayuradRebo mdgomareobaasaqarTvelos iusticiis saministros sasjelaRsrulebis departamentis#7 sapyrobileSi. mdgomareobis simZimeze ukeT SesaZlebelia amSemTxvevaSi gamoviyenoT termini – samedicino momsaxurebis sruliararseboba, rac albaT ufro zustad asaxavs Seqmnil mdgomareobas.sapyrobileSi sul erTi eqimia, romelsac Ceveni ramdenime vizitisganmavlobaSi mxolod erTxel SevxvdiT, im mizeziT, rom uxSiresad eqimiar imyofeba dawesebulebaSi. e.w. eqimis kabineti mdebareobsdawesebulebis II sarTulze. masSi ganTavsebulia 1 magida, 2 skami, 1karada, 1 eqimis mosasvenebeli taxti da xelsabani. oTaxi daaxloebiT 10kvadratuli metri sididisaa. oTaxs aqvs erTi mcire fanjara, saidanachaeri TiTqmis ar Semodis da, Sesabamisad, ganaTebuloba sakmaoddabalia. karadaSi inaxeba ramdenime medikamenti. raime qirurgiuliiaraRi (pincetebi da a.S.) ar arsebobs. antiseptikuri xsnarebi, asevepirveladi qirurgiuli daxmarebis aRmoCenisaTvis aucilebeli masala daiaraRebi ar aris. saineqcio da gadasasxmeli saSualebebi faqtobrivadar arsebobs. eqTani ar aris gaTvaliswinebuli saStato ganrigiT. ampirobebSi cxadia, samedicino daxmarebis aRmoCena, miT ufrogadaudebeli aucileblobisas, praqtikulad SeuZlebelia. Cven miernanaxi pacientebi gasaubrebisas swored am detalebze amaxvilebenyuradRebas. situaciis ufro naTlad warmosadgenad mogvyavs ramdenimeSemTxveva:avadmyofi rezo l., 48 wlis. gasinjul iqna #7 sapyrobilis eqimiskabinetSi. aRsaniSnavia, rom avadmyofi Cven mier monaxulebul iqnawarsulSic, rodesac igi imyofeboda rusTavSi, #6 sapyrobileSi.pacienti daxedviT Zlier fermkrTalia, kanis specifikuri elferismoTeTro, moruxo SeferilobiT. adekvaturia, drosa da sivrceSiorientirdeba, kiTxvebze damajereblad pasuxobs. anamnezis SekrebiTirkveva, rom pacienti warsulSi mkurnalobda hepatologisdaniSnulebiT. amJamad uCivis tkivils naRvlis buStis saproeqciomidamoSi. aRniSnavs, rom naRvlis buSti TiTqmis yovel dRe tkiva.aRniSnulis gamo iRebs no-Spa-s, romelsac misTvis Sveba moaqvs.aRsaniSnavia, rom preparatis miReba mas uwevs tabletirebuli formiT,vinaidan samedicino personalis xelmiuwvdomlobis gamo sapyrobileSiineqciis kunTSi gakeTebac ki SeuZlebelia. (sapyrobiles oficialuradar hyavs eqTani, xolo saStato ganrigiT gaTvaliswinebulia mxoloderTi eqimis samuSao adgili). aRniSnulis gamo, patimrebi praqtikuladver iReben veranair samedicino daxmarebas. avadmyofi aRniSnavs, rom156

didi xnis ganmavlobaSi iyo narkotikuli saSualebebis intravenurimomxmarebeli; aqvs virusuli hepatiti. RviZlis paTologiis gamo masesaWiroeba infuziuri Terapia (gadasxmebi), Tumca misi venebismdgomareobis gamo SeuZlebelia periferiuli venebis kaTeterizacia, racdRis wesrigSi ayenebs centraluri venis kaTeterizaciis sakiTxs.centraluri venis (laviwqveSa an sauRle) kaTeterizacia aramartivisamedicino manipulaciaa, romelic unda Catardes anesTeziologis aneqim-reanimatologis mier. mas esaWiroeba specialuri mowyobilobakompleqtida aseptikis wesebis dacva.aRniSnuli manipulaciis Catareba, specialistis moyvanis SemTxvevaSic kiSeuZlebelia ganxorcieldes arsebul pirobebSi, Tundac mosalodneligarTulebebis (haerovani embolia, sisxldena, sxva anatomiuriwarmonaqmnebis dazianebis riski) gamo, amdenad, centraluri veniskaTeterizacia mizanSewonilia mxolod stacionarul samedicinodawesebulebaSi. avadmyofi aRniSnavs, rom aReniSneba mxedvelobismkveTri gauareseba. gansakuTrebiT gauWirda axlos xedva. rogorcpacienti gadmogvcems daaxloebiT 3 wlis win Cautarda eqoskopiurikvleva, romelmac daadgina RviZlis dazianebis xarisxi. warsulSi aseveavadmyofs gadatanili aqvs filtvebis tuberkulozi. mas Semdeg, rogorcTviTon aRniSnavs, hqonda Cakiruli kavernebi. 80-iani wlebis Semdeg masfiltvebze aRar umkurnalia. periodulad awuxebs sunTqvis ukmarisoba,xvela. xvela imdenad Zlieria, rom zogjer RamiT iRviZebs. mas aseveawuxebs yabzoba, gulZmarva da periodulad temperaturis momateba 37gradusamde. Cveni azriT, avadmyofi saWiroebs, upirveles yovlisahepatologis konsultacias, ris Semdegac unda ganisazRvrosgamokvlevis gegma da mkurnalobis taqtika, rac unda ganxorcieldesstacionarul samedicino dawesebulebaSi.pacienti giorgi a., warsulSi araerTxel iqna monaxulebuli dakonsultirebuli Cven mier. 2 Tvis win gayvanil iqna qalaqis erT-erTsamkurnalo dawesebulebaSi operaciuli mkurnalobis mizniT. gaukeTdaqolecisteqtomia, apendeqtomia da hernioplastika badis CakerebiT(postoperaciuli ventraluri Tiaqris gamo), drenireba. operaciidan me-5- me-6 dRes ganviTarda Wrilobis supuracia, ris gamoc klinikaSi yofnisperiodSi moexsna ramdenime nakeri da moxda Wrilobis drenireba.avadmyofis gadmocemiT, drenaJebi moxsnil iqna daaxloebiT me-10 _ me-15dRes operaciidan. am periodSi gamonadeni Wrilobidan Sewyda. klinikaSisul dayo 27 dRe. me-7 sapyrobileSi dabrunebis Semdgom man SeasrulamkveTri fizikuri moZraoba, ris gamoc aRniSnavs, rom ganuviTardatkivili naoperacievi Wrilobis areSi. ramdenime dReSi avadmyofsaReniSna Semcivneba. obieqturad: muceli rbilia, umtkivneulo, sunTqvaSimonawileobs. peritoneumis gaRizianebis simptomatika ar aReniSneba.muclis SuaSi moCans postoperaciuli laparotomiuli ganakveTisSemdgom ganviTarebuli nawiburi (laparotomia maxvilisebri morCidanboqvenamde, Wipis marcxniv SemovliT). moCans aseve drenaJis amoRebisSemdgom darCenili nawiburi. Wipis qvemoT, daaxloebiT 4,5-5 santimetriTlateralurad laparotomiuli nawiburidan muclis wina kedelze isaxebamcire diametris mqone xvreli, romlis kideebi hiperemiulia. mimdebareteritoriaze xeliT zomieri zewolisas xvrelidan gamoiyofa sqeli,moyviTalo feris Cirqovani gamonadeni. nawiburis lateraluri kideebis157

zedapiruli palpaciiT SeigrZnoba supramuskulurad ganTavsebuli ucxosxeulis (bade) reliefi, romlis distaluri mxare mcired pastozuriada isaxeba fluqtuacia. savaraudod, aRniSnuli unda iyos badisCakerebis Semdgom ganviTarebuli seroma. gamoyofili Cirqovanigamonadeni moiwminda bintis saxeldaxelod momzadebuli burTuliT(steriluri masala da antiseptikuri saSualebebi adgilze ar moipoveba),damuSavda wyalbadis zeJangis xsnariT. daedo naxvevi, romelicdafiqsirda muclis wina kedelze. aRniSnuli qmedeba araadekvaturadunda CaiTvalos, miuxedavad amisa, rom misi Catarebis aucileblobidangamomdinare, visargebleT Cvens xelT arsebuli mwiri resursebiT.gaurkvevelia, Cveni wasvlis Semdeg avadmyofs vin an rogor CautarebsSexvevebsa da sxva manipulaciebs. mizanSewonilia, avadmyofs Cautardesadekvaturi mkurnaloba, yoveldRiuri Sexvevebi, antibiotikoTerapia.aRniSnulis Sesruleba ki me-7 sapyrobileSi SeuZlebelia, ris gamocavadmyofi gadayvanil unda iqnes samkurnalo dawesebulebaSi.yovelive zemoT moyvanili faqtebis Semdeg, albaT, raime komentarisgakeTeba zedmetia.d. saqarTvelos iusticiis saministros sasjelaRsrulebisdepartamentis rusTavis #1 mkacri da saerTo reJimis dawesebulebarusTavis #1 mkacri da saerTo reJimis dawesebulebaSi Cven miermonaxulebul iqna samedicino personali da ramdenime avadmyofipatimari. samedicino nawilis Senoba Sedgeba erTi sarTulisagan,ganTavsebulia dawesebulebis ezoSi, sadac patimarTa nawiliTavisuflad gadaadgildeba da maT arsebuli samedicino resursebisadmixelmisawvdomobis SezRudva faqtobrivad ar gaaCniaT. mTavari eqimisganmartebiT, samkurnalo dawesebulebaSi sami eqimi da ramdenime eqTanimuSaobs. miuxedavad amisa, mainc igrZnoba samedicino kadrebis mwvavedeficiti. mTavari eqimis ganmartebiTve, dawesebuleba erT-erTigamonaklisia, penitenciuri sistemis fonze, sadac samedicino personaliRamiT morigeobs. samedicino nawilSi misvlisa, da masSi yofnis drosTvalSi sacemia patimarTa rigi, romelic eqimis kabinetTan aris. isini,garkveuli periodis ganmavlobaSi mocdis Semdeg axerxeben saboloodeqimTan Sesvlas da gasaubrebas.dawesebulebis mTavari eqimi gvesaubra arsebuli problemebis Sesaxeb.maT garkveulwilad aqvT deficiti medikamentebis mxriv. samedicinonawilSi ar aris SesaZlebloba, Catardes iseTi elementaruli klinikurinstrumentuligamokvlevebi, rogorebicaa: sisxlis saerTo analizi,Sardis analizi, rentgenoskopia, eqoskopia, eleqtrokardiografia.sapyrobilis samedicino nawilSi aRricxvaze imyofeba gulis iSemiuridaavadebis mqone pacienti, romelsac periodulad esaWiroebaeleqtrokardiografiuli kvlevis Catareba, mkurnalobis taqtikisgansazRvris mizniT. aRniSnuli elementaruli kvlevisxelmiuwvdomlobis gamo xSirad iqmneba gamouvali mdgomareobebi,rogorc pacientisaTvis, ise samedicino personalisaTvisac.aRniSnulidan gamomdinare, albaT ,dRis wesrigSi unda dadges msgavsiprofilis avadmyofebis yofnis mizanSewoniloba am konkretul158

dawesebulebaSi. sapyrobilis mTavari eqimis ganmartebiT, maTdawesebulebaSi imyofeba sakmao raodenobiT avadmyofi, romlebsac aqvTseriozuli fsiqikuri problemebi. ramdenime maTgans uSualod SevxvdiTda gavesaubreT eqim fsiqiatrTan erTad. Sedegma molodins gadaaWarba,rac imaze miuTiTebs, rom sapyrobileebSi fsiqikuri avadmyofebisgamovlena Cveni samomavlo saqmianobis erT-erT mimarTulebad unda iqces.adgilobrivi medpersonalis ganmartebiT, arsebuli sakanonmdebloaqtebisa da regulaciebis mixedviT, maT ekrZalebT fsiqotropulipreparatebis Semotana, Senaxva da avadmyofebisaTvis miwodeba, miuxedavadam kontingentis avadmyofTa siWarbisa. samedicino personals, xSiraduwevs konkretuli patimrebisaTvis e.w. fsiqoTerapiuli~ seansebisCatareba, maT damSvideba da sruliad gansxvavebuli samedicinospecialobis saqmianobis Sesruleba. aRniSnuli qmedeba xSir SemTxvevaSigamowveulia gadaudebeli aucileblobiT. mizanSewonilia,sasjelaRsrulebis yvela dawesebulebaSi muSaobdes erTi fsiqiatrimainc. garda amisa saWiroa, ganxilul iqnes da damuSavdes fsiqotropulipreparatebis daSvebis mizanSewonilobis iuridiuli aspeqtebi iseTdawesebulebebSi, sadac maTi avadmyofebisaTvis miwodeba aucilebelia.saqarTvelos iusticiis saministros sasjelaRsrulebisdepartamentis #1 sapyrobilesaqarTvelos iusticiis saministros sasjelaRsrulebis departamentis#1 sapyrobileSi, iseve rogorc penitenciuri sistemis sxvadawesebulebebSi, Seqmnilia mZime mdgomareoba, rogorc patimarTasocialuri mdgomareobis kuTxiT, aseve sanitariul-epidemiologiuriTvalsazrisiT. samedicino momsaxurebis xarisxi dawesebulebaSi veranairkritikas ver uZlebs. upirvels yovlisa, aRniSnuli ganpirobebuliasamedicino personalis simciriT. dawesebulebaSi muSaobs 1 eqimi, 2eqTani da 1 farmacevti. dawesebulebis axali administraciasapyrobileSi Seqmnil samedicino situacias jerovnad ver acnobierebs.sapyrobilis direqtors monitoringis jgufis mier araerTgzis ganemarta(9 seqtemberi, 2006 w.), rom eqimi da eqTani - es sxvadasxva profesiebia,Tumca Segveqmna iseTi STabeWdileba, rom misTvis es ori cnebaabsoluturad erTsa da imives niSnavda; misTvis samedicinopersonalisaTvis wayenebuli ZiriTadi kriteriumia mxolod morigeobaRamis saaTebSi. sapyrobilis erTaderTi eqimi verc erTxel ver vnaxeT, immizeziT, rom Cveni vizitis periodebSi igi arasodes imyofebodasamsaxurSi. Cveni araerTi mcdeloba, avsuliyaviT samedicino nawilSi damedpersonalTan erTad gvesaubra arsebul problemebze da gangvexiladaxmarebis sakiTxebi subieqturi Tu obieqturi mizezebis gamo,warumateblad mTavrdeba. erT-erTi vizitis dros, rodesac SevecadeTSegvemowmebina samedicino dokumentacia, uSualod davaTvaliereTmedpersonalis adgilsamyofeli. samedicino nawilSi sanitariulimdgomareoba aradamakmayofilebelia. adgilze dagvxvda ramdenimeTanamSromeli. maT Soris Cvens kiTxvebze pasuxobda ferSlis movaleobisSemsrulebeli rita beqauri. qalbaton rita beqaurs davusviT SekiTxvakonkretuli avadmyofis janmrTelobis mdgomareobis Sesaxeb damovTxoveT Sesabamisi samedicino dokumentaciis gacnoba. misiganmartebiT, igi ver gvetyvis 1 Tvis win aq ra xdeboda, imitom, rom159

`...Zveli dokumentacia ar arsebobs, yvelaferi maT aawyves, aq iyo sruliqaosi da ganukiTxaoba; Zvel eqims dokumentacia ar gadmoubarebia, risgamoc ufleba ar gvaqvs, vaxloT xeli. es cixea da ara qalaqissaavadmyofo.” Cvens kiTxvaze - konkretulad Tu ra saxis janmrTelobisproblema hqonda erT-erT patimars (giorgi C.), qalbatonma rita beqaurmagvipasuxa, rom `..vinaidan CvenTvis ar moumarTavs, Tqven unda mougvaroTproblema, Cven arafer SuaSi ara varT, amitom mougvareT Tqven”. rogorcirkveva samedicino nawilSi Canawerebi iwarmoeba 10 ivlisidan. racSeexeba SekiTxvas, gasuli iyo Tu ara samedicino komisiaze avadmyofigiorgi C., qalbatonma ritam gvipasuxa, rom `arc komisiaze ar gasula,radgan rom ar moumarTavs CvenTvis”. albaT, komentari zedmetia aseTsituaciaSi, rodesac eqimi mudmivad xelmiuwvdomelia, xolo saSualosamedicino personali veranair ganmartebas ver iZleva.erTi Tvis Semdeg, sapyrobileSi ganmeorebiTi vizitis dros iq axaliadministracia dagvxvda. rogorc Cans, Seicvala mTavari eqimic, romelickvlav ar imyofeboda adgilze. samedicino nawilSi igive problemebia.rogorc erT-erTi eqTani aRniSnavs, sapyrobilis axalma administraciammaT mosTxova morigeoba RamiT. miuxedavad amisa, morigeobis safasuri aranazRaurdeba. misi ganmartebiT, mas 160 lari aqvs xelfasi, cxovrobenqalaqis erT-erT gareubanSi da es Tanxa mas yoveldRiuri satransportoxarjebis dasafaradac ki ar eyofa. aRniSnuli protesti samedicinonawilis TanamSromelma gamoTqva sasjelaRsrulebis departamentisTavmjdomaris, baton baCo axalaias, TandaswrebiT, razec departamentisufrosma finansuri siZneleebis moSveliebiT scada axsna-ganmartebismicema eqTnisaTvis.Cveni vizitis dros #1 sapyrobileSi SevxvdiT erT-erT patimaravadmyofs, giorgi d..-s. avadmyofs aReniSneba epilefsia da bronquliasTma (gadmocemiT). igi # Tvea, rac imyofeba patimrobaSi. am periodSimas eqimi saerTod ar unaxavs. ukidures SemTxvevaSi masTan miyavT (misigadmocemiT) eqimi, romlis saxelia zura da igi amave dawesebulebispatimaria. anamnezuri monacemebis SegrovebiT irkveva, rom avadmyofsepilefsiuri gulyra pirvelad aReniSna # wlis win, qala-tvinis mZimetravmis gadatanis Semdgom. rogorc avadmyofi aRniSnavs, masencefalograma gadaRebuli aqvs. mas gulyrebi xSirad uviTardeba,saSualod kviraSi 2-jer intensiobiT. sakanSi myofi sxva patimrebiaRniSnaven, rom igi sawolis meorev sarTulze iZinebs. gulyrebiuviTardeba rogorc gaRviZebul mdgomareobaSi, ise uxSiresad ZilSi. amdros avadmyofi xSirad vardeba maRali sawolidan da iRebs sxvadasxvaxasiaTis travmebs. sxva patimrebi aRweren giorgi d.-s krunCxvebs.savaraudod, krunCxvebi rogorc tonuri, ise klonuri xasiaTisaa. piridangadmosdis qafi. aRniSnulis Semdeg ki avadmyofi gadadis ZilismdgomareobaSi. bolos gulyra aReniSna 2 dRis win. rogorc patimariavadmyofi aRniSnavs, eqTans periodulad Semoaqvs masTan ketanovi,finlepsini da eufilini, Tumca bolo 7 dRis ganmavlobaSi, misTvisgaurkveveli mizezebis gamo, mas Seuwyvites wamlis mitana da igi veRariRebs am elementarul preparatebsac ki. Cven samedicino nawilSiyofnisas movTxoveT axsna-ganmarteba eqTans, Tu ratom veRar iRebsavadmyofi girogi d. 1 kviris ganmavlobaSi misi janmrTelobismdgomareobisaTvis aucilebel preparatebs. rogorc eqTanma ganmarta,160

dawesebulebis yofilma eqimma wamlebi seifSi Caketa da gasaRebi ardautovebia. erT kviriani lodinis Semdeg maT seifi gatexes, razecSedgenilia Sesabamisi aqti. swored seifis gatexvis Semdeg avadmyofebswamlebis miwodeba aRudgaT. albaT am sakiTxzec komentari zedmetia.saqarTvelos iusticiis saministros sasjelaRsrulebis departamentisTavmjdomaris, baton baCo axalaias, TandaswrebiT, samedicino nawilSimyof pirebs (eqTani da farmacevti) vTxoveT, warmoedginaT samedicinodokumentacia. rogorc aRmoCnda, stacionaris avadmyofis samedicinobaraTebi aq ar arsebobs. aris ramdenime Jurnali. maT Soris CvengansakuTrebuli daintereseba gamovxateT sxeulis dazianebaTa aRsaweriJurnalis mimarT, rac ver vnaxeT. bolos, dawesebulebis eqTanmawarmogvidgina Jurnali, romelsac ewera `sayofacxovrebo travmebisJurnali”. JurnalSi gatarebuli iyo 1 SemTxveva, kerZod 2 Tviswinandeli registracia, patimris mier Tavis CamoxrCobis Sesaxeb. TviTonis faqti, Tu ramdenad miekuTvneba suicidi (am SemTxvevaSi TavisCamoxrCoba) sayofacxovrebo travmas, albaT, ganxilvas ar saWiroebs.aRniSnul faqtTan dakavSirebiT aRSfoTeba ver damala batonma baCoaxalaiam.2006 wlis 6 seqtembers, sasjelaRsrulebis departamentis #1dawesebulebaSi ramdenime patimarma miiRo sxeulis sxvadasxva xarisxisdazianebebi. aRniSnul faqtTan dakavSirebiT, aRniSnul pirTajanmrTelobis mdgomareobis Sesafaseblad monitoringis jgufisapyrobileSi mivida 3 dRis Semdeg.patimari Tamaz S. monaxulebul iqna sapyrobilis #-- sakanSi. sakanSiganTavsebulia 18 logini, realurad ki masSi 30 patimari imyofeba. TamazS.-s gadmocemiT, daaxloebiT 4 dRis win, saRamos, ukraina-saqarTvelossafexburTo matCis mimdinareobis periodSi gaiyvanes derefanSi, sakniskarebidan daaxloebiT 5-6 nabijiT marjvniv, sadac igi sruliadgaaSiSvles da dauwyes sastiki cema. rogorc Tamaz S.- aRniSnavs,gayavdaT 2-2 patimari erTad. cemdnen xelketebiT, urtyamdnen xelebs dafexebs. isini, vinc maT fizikurad uswordebodnen, iyvnen daaxloebiT 10-dan 15 piri. urtyamdnen Tavze, zurgisa da gulmkerdis midamoSi, qvemokidurebze. igi cemis dros erTxel waiqca. gasinjvis momentSi avadmyofiuCivis Tavis tkivils, mxedvelobis dabindvas, gulisrevis SegrZnebas.diliT hqonda pirRebineba. sunTqvisa da moZraobis dros aqvs tkiviligulmkerdis midamoSi, aseve wel-zurgis areSi. gamoxatulia nistagmi.avadmyofs Tavis, gulmkerdis, wel-zurgisa da zeda kidurebis midamoSiaReniSneba sxvadasxva xasiaTis dazianeba (sisxlnaJRenTebi, naWdevebi).avadmyofis gadmocemiT, cemis Semdeg, pirvel saaTebSi, mas aReniSnebodamakrohematuria (sisxlis Semcveloba SardSi), romelic 2-3 dRes TandaTanalagda da amJamad igi sisxlnarev Sards ver afiqsirebs. avadmyofidazianebebis miRebis Semdeg eqims an eqTans ar unaxavs, miuxedavadaraerTi moTxovnisa. Wrilobebi ar aris damuSavebuli da Sexveuli,avadmyofs aranairi samedicino daxmareba ar aRmoCenia arc uSualodtravmis miRebis Semdeg, arc Semdgom periodSi, Cveni vizitis periodisCaTvliT. (diagnozi – qala-tvinis daxuruli travma, Tavis tvinis Seryeva,gulmkerdis daxuruli travma, sxeulis sxvadasxva midamos eqskoriaciebida sisxlnaJRenTebi, sxeulis zogadi daJeJiloba).161

patimari guram v. sakanSi movinaxuleT. guram v.-s gadmocemiT, igi 4 dRiswin, saRamos, gaiyvanes derefanSi, sadac mTlianad gaaSiSvles da miayenessxvadasxva xasiaTisa da xarisxis fizikuri dazianebebi. mas scemdnenxelketebiT, urtyamdnen xelebs da fexebs. cemis dros igi derefanSiwaiqca, cdilobda, goneba ar daekarga. gasinjvis momentSi avadmyofiuCivis Tavis tkivils, Tavbruxvevas, gulisrevis SegrZnebas. cemidandaaxloebiT sami saaTis Semdeg orjer aReniSna pirRebineba. pirRebinebakvlav ganmeorda guSin (erTjeradad). sunTqvisa da moZraobis dros aqvstkivili gulmkerdis midamoSi, gansakuTrebiT marjvena ferdqveSamidamoSi.amJamad gulisrevis SegrZneba kvlav aqvs. gamoxatulia nistagmi.avadmyofi aRniSnavs, rom miuxedavad araerTi moTxovnisa - eqimi armouyvanes. avadmyofs sxeulis sxvadasxva midamoSi aReniSneba sxvadasxvaxasiaTis dazianebebi. obieqturad: muceli rbilia, palpaciiTmtkivneulia, upiratesad marjvena naxevari. sunTqvisas zogavs amavenaxevars. ileocekaluri midamo palpaciiT gansakuTrebiT mtkivneulia.Zlier mtkivneulia aseve neknTa rkali (zerele SexebiTac ki). sunTqviTimoZraobebi aseve ukavSirdeba tkivils. avadmyofi aRniSnavs, rom cemisSemdeg aReniSna makrohematuria (sisxliani Sardi). avadmyofidazianebebis miRebis Semdeg eqims an eqTans ar unaxavs, miuxedavadaraerTi moTxovnisa. Wrilobebi ar aris damuSavebuli da Sexveuli,avadmyofs aranairi samedicino daxmareba ar aRmoCenia arc uSualodtravmis miRebis Semdeg, arc Semdgom periodSi, Cveni vizitis periodisCaTvliT. diagnozi: qala tvinis daxuruli travma, Tavis tvinis Seryeva,gulmkerdis daxuruli travma, sxeulis sxvadasxva midamos eqskoriaciebida sisxlnaJRenTebi, sxeulis zogadi daJeJiloba.patimari oTar b.. Cven mier monaxulebul iqna #1 sapyrobilis #---sakanSi. oTar b.-s gadmocemiT, misi cema moxda 6 seqtembris saRamos,ukraina-saqarTvelos safexburTo matCis mimdinareobis periodSi. igigaiyvanes derefanSi, sadac gaaSiSvles da miayenes fizikuri dazianebebi.igi derefanSi gaiyvanes marto. mas scemdnen xelketebiT, urtyamdnenxelebsa da fexebs. patimris gadmocemiT, mas 3 pirovneba scemda,danarCenebi ki uyurebdnen cemis faqts. isini mas aginebdnen, ginebis drosaseve axsenebdnen mis erovnebas da am niSniT, gansakuTrebuli sisastikiTurtyamdnen. oTar b. aRniSnavs, rom xelketi, romelic mas xvdeboda iyoxis. cemis dros periodulad wixlebs urtyavdnen sasqeso organoebismidamoSi, ris gamoc igi tkivilisagan TiTqmis gonebas kargavda.periodulad Zirs ecemoda, Semdeg kvlav fexze ayenebdnen daagrZelebdnen cemas.oTar b. aRniSnavs, rom Tavis midamoSi daartyes mxolod erTxel, isicgaSlili xelis moqneviT. cemis momentSi man wamierad dakarga goneba.patimari aRniSnavs, rom erTi piri urtyamda zurgis mxridan, erTi mispirispir idga, xolo mesame urtyavda sasqeso organoebis areSi. saxezeperiorbituli midamoebi gamuqebulia, Tumca sakanSi arsebuli ganaTebisfonze gaZnelebulia aRniSnulis Sefaseba. gasinjvis momentSi avadmyofiuCivis Tavis tkivils, sunTqvisa da moZraobis dros aqvs tkiviligulmkerdis da marjvena ferdqveSa midamoSi. avadmyofs Tavze, dazianebisniSnebi ar aReniSneba. anamnezSi, avadmyofi aRniSnavs, rom bavSvobidan162

aqvs qronikuli pielonefriti. cemis Semdeg mas hematuria ar hqonia,Tumca pirveli moSardvis Semdeg igrZno Zlieri simxurvale da wvisSegrZneba, aseve dRemde aReniSneba tkivili sasqeso organoebis midamoSi.avadmyofi aRniSnavs rom miuxedavad araerTi moTxovnisa eqimsjerjerobiT ar unaxavs. avadmyofs sxeulis sxvadasxva midamoSiaReniSneba sxvadasxva xasiaTis dazianeba. zurgis midamoSi aReniSnebasami postoperaciuli Wrilobis Sexorcebis nawiburi, romlebic aSkaradgamoirCeva didi xandazmulobiT. avadmyofis ganmartebiT aRniSnuliSedegia ramdenime wlis win zurgis midamoSi arsebuli nakveTi Wrilobispirveladi qirurgiuli damuSavebisa. avadmyofs yvelaze ufro SesamCnevidazianeba savaraudo cemis Semdeg miRebuli aqvs zurgis midamosmarcxena naxevarSi, kisris VII malis waziduli morCidan daaxloebiT 15-16 sm-iT qvemoT, upiratesad marcxniv aRiniSneba daaxloebiT 10-11 smsigrZis Wriloba. Wriloba pirRiaa, kideebi Secilebulia. sisxldenagasinjvis momentSi ar aRiniSneba. mimdebare qsovilebze aRiniSnebaSededebuli sisxlisa da koltebis kvali. Wriloba damuSavebuli araris, dabinZurebulia. palpatorulad Zlier mtkivneulia wel-zurgismidamo, orive Tirkmlis saproeqcio areSi, sadac, rogorc avadmyofiaRniSnavs yvelaze ufro metad urtyamdnen. obieqturad: mucelisunTqvisas SezRudulia, gansakuTrebiT zogavs marjvena naxevars.avadmyofs ileocekalur areSi aReniSneba apendeqtomiis Semdgominawiburi; aseve marcxena sazardulis midamoSi gadataniliTiaqarplastikis Sedegad Camoyalibebuli nawiburi. marjvena ferdqveSamidamo Sexebisas da gansakuTrebiT palpaciisas Zlier mtkivneulia.avadmyofi dazianebebis miRebis Semdeg eqims an eqTans ar unaxavs,miuxedavad araerTi moTxovnisa. Wrilobebi ar aris damuSavebuli daSexveuli, avadmyofs aranairi samedicino daxmareba ar aRmoCenia, arcuSualod travmis miRebis Semdeg, arc Semdgom periodSi, Cveni vizitisperiodis CaTvliT. diagnozi: gulmkerdis daxuruli travma, sxeulissxvadasxva midamos eqskoriaciebi da sisxlnaJRenTebi, zurgis midamosmarjvena naxevris nafleTovani Wriloba, sxeulis zogadi daJeJiloba.patimari mixeil k. movinaxuleT #1 sapyrobilis #-- sakanSi. mixeil k.-sgadmocemiT, 6 seqtembers, saRamos saaTebSi gaiyvanes sxva patimarTanerTad derefanSi da fizikuri Seuracxofa miayenes. sxva, ukve nacemi,patimrebi iqve iyvnen miyudebuli kedlebze da maT ayurebinebdnen morigicemis faqtebs. aRniSnul periodSi, avadmyofis gadmocemiT, mas moxvdakefis midamoSi, aseve uknidan marjvena beWisa da zurgis midamoSi.savaraudod, mas scemdnen gaSlili xelis mtevniT. igi cemis dros arwaqceula, goneba ar daukargavs. amJamad tkivili mcire intensivobisaazemoaRniSnul midamoebSi. rogorc patimari aRniSnavs, sxvebTanSedarebiT misi dazianebebi TiTqmis umniSvneloa da raime kvali mas ukveaRar aReniSneba, ris gamoc igi ar miiCnevs mizanSewonilad,dagvaTvalierebinos sxeulis dazianebuli midamoebi. sunTqvisa damoZraobis dros mas tkivili ar aReniSneba. Tavbruxveva, gulisrevisSegrZneba an sxva raime msgavsi niSani ar ganviTarebia. patimars marcxenaloyaze aReniSneba simsivnuri warmonaqmni. palpatorulad igi unda iyosSedarebiT zedapirulad ganTavsebuli cista. warmonaqmni rbilia,savaraudod, Seicavs siTxes. mixeil k.-s gadmocemiT, aRniSnuli163

warmonaqmni pirvelad 1 wlis win SeniSna; mas Semdeg igi zomaSi imatebdada miiRo amJamindeli forma. obieqturad: muceli – rbilia, umtkivneulo.sunTqvaSi monawileobs Tanabrad, simetriulia. peritoneumisgaRizianebis niSnebi ar aReniSneba. gasinjvis momentSi qirurgiuldaxmarebas ar saWiroebs. miuxedavad amisa, igi dRemde ar mounaxulebiaarc eqims da arc eqTans.miuxedavad aRniSnuli mdgomareobisa, sapyrobilis administracias armiuRia adekvaturi zomebi. dazianebebis gamo patimrebs ar aRmouCinessamedicino daxmareba, ar aRwerila dazianebebis forma, xarisxi daxandazmuloba dazianebis JurnalSi, ar daniSnula sasamarTlosamedicino eqspertiza da ar dawyebula gamoZieba momxdarTandakavSirebiT. ufro metic, sapyrobilis direqtorma ramdenjermeSexvedris dros kategoriulad uaryo aRniSnuli faqti da saubrobdasaerTod, dazianebebis ararsebobaze. gaveciT rekomendacia, rom undadainiSnos sasamarTlo samedicino eqspertiza da sasamarTlo samedicinoeqspertebs umokles vadaSi unda mieceT SesaZlebloba, moinaxulonavadmyofi, mis sxeulze arsebuli dazianebebis xasiaTis, xarisxisa daxandazmulobis Sesafaseblad; avadmyofs unda miewodos adekvaturimoculobis samedicino daxmareba! sapyrobilis eqimma moinaxulosavadmyofi da misi mdgomareoba aRweros samedicino dokumentaciaSi,aseve, saWroebis SemTxvevaSi gauwios adekvaturi samedicino daxmareba;avadmyofi gadayvanil unda iqnes msjavrdebulTa da patimarTasamkurnalo dawesebulebaSi, sadac unda Cautardes gamokvlevebi.v. saqarTvelos iusticiis saministros sasjelaRsrulebis departamentisqalTa da arasrulwlovanTa saerTo da sapyrobilis reJimis #5dawesebulebasaqarTvelos iusticiis saministros sasjelaRsrulebis departamentisqalTa da arasrulwlovanTa saerTo da sapyrobilis reJimis #5dawesebuleba gamorCeul adgils ikavebs penitenciuri sistemis sxvadawesebulebebs Soris. samedicino momsaxurebis done am dawesebulebaSimkveTrad maRalia yvela sxva dawesebulebasTan SedarebiT. saboloojamSi, arasrulwlovanTa da qalTa mimarT aRmoCenili samedicinomomsaxureba SesaZlebelia, damakmayofileblad CaiTvalos. dawesebulebissamedicino nawili ganTavsebulia calke SenobaSi, romelicgaremontebulia da sufTad gamoiyureba. masSi sanitariulepidemiologiurimdgomareoba damakmayofilebelia.samedicino nawilSi aris calke ganyofileba tuberkuloziTdaavadebuli pacientebisaTvis. garda amisa, dawesebulebis yvelakorpusSi arsebobs samedicino kabinetebi, sadac xdeba avadmyofebisgasinjva da mcire manipulaciebis Catareba saWiroebis SemTxvevaSi. aseTtipur samedicino oTaxSi moipoveba samedicino karada, magida, gasasinjitaxti da eqimis magida. samedicino nawilSi muSaobs ramdenime eqimi:nawilis ufrosi, profesiiT eqimi fsiqiatri, aseve Terapevti, qirurgi dasaSualo samedicino personali. eqimi sistematurad morigeobs RamiT.samedicino personali awarmoebs regularul Semovlebs dawesebulebis164

teritoriaze da saWiroebis SemTxvevaSi uwevs daxmarebas qalTa daarasrulwlovanTa kontingents.eqimi amowmebs sakvebis xarisxs, gansazRvravs disciplinuri sasjelismizanSewonilobis sakiTxs, konkretuli piris janmrTelobismdgomareobidan gamomdinare. dawesebulebas aqvs myari kontaqtebisasjelaRsrulebis sistemis gareT myof samedicino dawesebulebebTan.dawesebulebaSi muSaobs fsiqosocialuri reabilitaciis centr`empaTias” proeqti, romlis farglebSic avadmyofebs utardebaTadekvaturi samedicino momsaxureba. kerZod, samedicino nawilis ufrosismoTxovniT, dawesebulebaSi Semodis nebismieri saqarTveloSiregistrirebuli samkurnalo preparati.xSiria SemTxveva, rodesac centr `empaTias” konsultantebi, medicinisTiToeuli dargidan Sedian dawesebulebaSi, sinjaven avadmyofebs,utareben konsultacias, uniSnaven mkurnalobas da monawileobenmkurnalobis procesSi. saWiroebis SemTxvevaSi, amave proeqtis farglebSiavadmyofebs utardebaT srulyofili sadiagnozo gamokvlevebi. adgilzetardeba eqoskopiuri da rentgenoskopiuli kvlevebi. samedicino nawilisufrosis da Sesuli eqim-konsultantis daskvnis safuZvelze. xSiriaSemTxveva, rodesac avadmyofi gamoyavT sasjelaRsrulebisdawesebulebidan da mas utardeba iseTi maRalteqnologiuri kvlevebi,rogoricaa: kompiuteruli tomografia, magnitur-rezonansulitomografia, doplerografia, encefalografia da a.S. centr `empaTias”mier avadmyofebs aseve utardebaT sxvadasxva saxis laboratoriuligamokvlevebi.bolo periodis monacemebiT, aris SemTxvevebi, rodesac avadmyofi gayavTqalaqis romelime samkurnalo dawesebulebaSi, da centri `empaTia”srulad an nawilobriv faravs mkurnalobis safasurs. imave proeqtisfarglebSi samedicino nawilis SenobaSi gaxsnilia fsiqoTerapiisa daart Terapiis kabinetebi. empaTias fsiqoTerapevtebi sistematiurad (yvelasamuSao dRes) atareben individur da jgufur fsiqoTerapiul seansebs.mimdinareobs aseve art Terapiis kabinetis saqmianobac, rac metadaucilebeli momentia patimarTa reabilitaciis TvalsazrisiT.aRsaniSnavia, rom patimarTa janmrTelobis mdgomareobaze zrunvadawesebulebis administraciis erT-erT prioritetad aris dasaxuli, risgamoc moxerxda aRniSnuli sistemis awyoba da misi efeqturi funqcioba.z. -saqarTvelos iusticiis saministros sasjelaRsrulebisdepartamentis patimarTa da msjavrdebulTa samkurnalo dawesebulebasaqarTvelos iusticiis saministros sasjelaRsrulebis departamentispatimarTa da msjavrdebulTa samkurnalo dawesebuleba penitenciurisistemis centraluri samedicino dawesebuleba. igi ganTavsebulia 3-sarTulian SenobaSi da Sedgeba, ZiriTadad, qirurgiuli, Terapiuli dafsiqiatriuli ganyofilebebisagan. SenobaSi Seqmnilia samkurnalodawesebulebisaTvis Seuferebeli pirobebi. derefnebSi, palatebsa dasxva saTavsoebSi sufevs saSineli antisanitaria. zogierT monakveTSi165

SeuZlebelia gaCereba specifikuri sibinZuris sunis gamo. qirurgiulidawesebuleba ganTavsebulia III sarTulze. aqve mdebareobs egreTwodebuli saoperacio blokic, romelsac es saxelwodeba mxolodpirobiTad SeiZleba ewodos.saoperacio oTaxi pirdapir ukavSirdeba e.w. winasaoperacios, romlisdaniSnulebac, albaT, ideaSi xelis dabana unda iyos, Tumca Cvenimonitoringis dros ganxorcielebuli vizitebisas aq wyali an saerTodar modioda, an wveTwveTobiT Camoedineboda onkanidan. xelsaban oTaxSiar moipoveba saponi. avadmyofTa gasinjvis Semdeg xSirad SeuZlebeliaxelis dabana. ar moipoveba aranairi antiseptikuri saSualeba xelebisdasamuSaveblad. saoperacioSi dgas saSineli suni. ar aris arc erTimonitori an raime saxis aparatura, Tu ar CavTvliT erTaderT sasunTqaparats –”PO-6”, romelic aucilebelia endotraqeuli narkozisCasatareblad. rogorc saavadmyofos TanamSromlebi gadmogvcemen,sakmaod xSiria SemTxvevebi, rodesac aRniSnuli sunTqvis aparati arirTveba. aqedan gamomdinare, Zneli warmosadgenia, Tu ra pirobebSimimdinareobs aq qirurgiuli operaciebi.qirurgiul ganyofilebaSi ganTavsebulia aseve e.w. `reanimacia”. amsaxelwodebis warmoTqmac, sakmaod pirobiTia, vinaidan igi verakmayofilebs am profilis ganyofilebisaTivis aucilebel verc erTminimalur moTxovnas. `reanimaciis” palata gadatvirTulia. masSi,rogorc wesi 12 an meti avadmyofia. zogierTi, sawolebis naklovanebisgamo, wevs sakace-sagorebelzec ki. reanimaciaSi ar arsebobs arc erTimonitori da arc erTi sunTqvis aparati. oTaxSi sufevs saSineliantisanitaria, autaneli suni, sibinZure da xmauri. sufTa operaciidangamoyvanili pacientebi wvanan imaT gverdSi, romlebsac WrilobebidanCirqi gadmosdiT. zogierTi avadmyofi ugonodaa, maT aReniSnebaT uneblieSardva da nawlavTa moqmedeba, ris Semdegac mxolod xangrZliviperiodis Semdeg Tu mixedavs vinme. ASeiZleba iTqvas, rom aq avadmyofebiimdenad mouvlelni da binZurebi arian, rom Sesuli specialistis miermaTi gasinjvac ki zogjer SeuZlebelia. Cven vnaxeT SemTxveva, rodesacreanimaciaSi mwoliare pacientebs aReniSnebodaT datilianeba. amdawesebulebaSi avadmyofTa mkurnalobisa da movlis xarisxzeelementaruli STabeWdilebis Sesaqmnelad mogvyavs erTi konkretulimagaliTi:pacienti nasyida x. avadmyofi, Civilebs ver adgens, mravaljeradiCakiTxvisas fragmentulad acxadebs, rom aqvs piris simSrale, sunTqvisgaZneleba, tkivilebi, romlis xasiaTsa da konkretul lokalizacias verazustebs. mokle anamnezi: warmodgenili samedicino dokumentaciisa daanamnezuri informaciis SegrovebiT patimars miRebuli aqvs mravlobiTidazianeba sxeulis sxvadasxva midamoSi cemisa da Termulizemoqmedebebis Sedegad. patimarTa da msjavrdebulTa samkurnalodawesebulebis mier mowodebuli forma #27 (gacemulia ------- 2006)mixedviT irkveva, rom avadmyofs daesva diagnozi: Tavis tvinisdaJeJiloba, II xarisxis SeSupeba, damwvroba marjvena barZayis gareTazedapirze, gulmkerdis daJeJiloba, muclis daxuruli travma, mcirehematoma menjis RruSi, eqskoriaciebi da sisxlnaJRenTebi saxesa damTels sxeulze. ...... .2006 avadmyofi gadayvanil iqna qalaqis #----166

klinikur saavadmyofos reanimaciul ganyofilebaSi, saidanac pacientidabrunebul iqna ukan, patimarTa da msjavrdebulTa samkurnalodawesebulebis reanimaciul ganyofilebaSi. mkurnaloba utardebidalucetamiT, donormiliT, kavintoniT, neirorubiniT, klaforaniT,haloperidoliT, ciklodoliT, tiberaliT, ampioqsiTa da sainfuzioxsnarebiT.2006 wlis ----- miRebul iqna Setyobineba pacientis gamokvlevebisCatarebisaTvis daxmarebis aRmoCenis Sesaxeb. aRniSnuli Setyobinebissapasuxod mobilizebul iqna eqim specialistTa multidisciplinurijgufi. Seswavlas safuZvlad daedo forma #27, kompiuterulitomografiis daskvna. pacienti konsultirebul iqna konsiliumis wesiT.obieqturi monacemebi: avadmyofis zogadi mdgomareoba mZimea.gamoxatulia sxeulis zogadi SeSupeba. sawolSi mdebareoba iZulebiTi(Tavi wamoweulia, orive qvemo kiduri moxrilia menj-barZayisa da muxlissaxsrebSi), gamoxatulia tremori, romlis intensioba perioduladimatebs. daxedviT: kani fermkrTali, usufTao (!); saxis, kidurebisa dasxeulis sxva midamoebSi aRiniSneba mravlobiTi sisxlnaJRenTi daeqskoriacia, romlebic dafarulia koltebiT da SeimCneva `briliantismwvaneTi” damuSavebis kvali. sxeuli dafarulia civi ofliT, aReniSnebacxeleba. marcxena barZayis lateralur zedapirze aReniSneba didi zomisgavrcelebuli defeqti, romelic nawilobriv dafarulia naxveviT.naxvevis zeda kididan moCans nekrozuli qsovilebi. Wrilobaze naxvevimoixsna da daTvalierda. Wrilobis kideebi anTebiTi. fskeri da kideebidafarulia uxvi fibrinuli nadebiT. naxvevi mTlianad gaJRenTiliamZafri sunis moyviTalo Cirqovani gamonadeniT. naxvevis moxsnis SemdegmoCans uxvi Cirqovani gamonadeni, sustad ganviTarebuli granulaciuriqsovili. defeqtis forma mogrZo ovaluria. igi ganTavsebulia marcxenabarZayis lateralur zedapirze zeda da Sua mesamedebis proeqciaze.defeqtis kideebi Seqmnilia kaniT, kanqveSa qsoviliT, ganieri fasciiT daTeZo-wvivis traqtiT; xolo defeqtis fskers warmoadgens ganierifasciis gamWimavi kunTis nekrozuli boWkoebi, romelic dafaruliafibrinis nadebiT da sustad wamosuli granulaciuri qsoviliT.WrilobaSi aseve isaxeba barZayis wina da ukana jgufis kunTebis(gansakuTrebiT lateraluri ganieri kunTi) lateraluri kideebisdazianebuli boWkoebi. kanqveSa qsovili ganleulia, tendenciakaxeqsiisaken. xiluli lorwovani garsebi fermkrTali. Zvalsaxsrovanisistemis mxriv aRiniSneba msxvili saxsrebis (muxlis, idayvis) aSkaraSeSupeba. marjvena mtevani iZulebiT fleqsorul mdgomareobaSia. nebfalangTaSesaxsrebis midamoSi, mtevnis dorsalur zedapirze ramdenimedamwvrobaa (I xarisxi), romlis irgvliv moCans `briliantis mwvaneTi”damuSavebis kvali. amave mtevnis safrCxile falangze aRiniSnebafrCxilis travmuli mocileba.mtevnis sxva safrCxile falangebi daJeJilia, alag-alag rbiliqsovilebis mTlianoba darRveulia, moCans sisxlis kvali. gul-mkerdideformirebulia. daxedviT mkafiod isaxeba neknebi, mkerdis Zvali daneknTa rkalebi, kanqveSa cximovani qsovilis ganlevis gamo Zvlovanielementebi absoluturadaa gamoxatuli daxedviT. mkerdis Zvlis tarsa167

da sxeuls Soris Sesaxsrebis adgili SexebiT Zlierad mtkivneulia.safiqrebelia, rom adgili aqvs gulmkerdis yafazis Semadgenelielementebis travmas, romlis saidentifikaciod aucilebeliarentgenologiuri kvleva sxvadasxva proeqciaSi. sunTqva gaxSirebulia,gamoxatulia mkveTri taqipnoe (R‘40).gamoxatulia Sereuli tipis mstvenavi qoSini. marcxena filtviauskultaciiT gaSlilia, qvemo wilSi sunTqva Sesustebulia. marjvenamxares sunTwva moismis mxolod mwvervalTan, romlis qvemoT sunTqva armoismineba. gulmkerdis marjvena gverdiT zedapirze aRiniSneba plevrisRrus punqciis Semdgomi kvali. Cor: tonebi aqcentirebuli, saZgerigaZlierebuli, mwvervalze moismineba sistoluri Suili. P–104’, riTmuli,saSualo avsebisa da daWimulobis. T/A – 120/70 mmHg. ena momSralo,dafarulia moTeTro-moyviTalo nadebiT. muceli zomierad Seberilia.marjvena ferdqveSa midamo palpaciiT mtkivneulia. peritoneumisgaRizianebis niSnebi gasinjvis momentisaTvis ar vlindeba. nawlavTaperistaltika moismineba. defekacia aqvs yoveldRiurad. Tirkmlebibimanuuri palpaciiT ar isinjeba, maTi saproeqcio midamo SexebiTmtkivneulia. Sardis buStSi Cadgmulia kaTeteri, Sardis mimRebSidaaxloebiT 100 ml-mde muqi feris Sardi. amJamad hematuria araRiniSneba.fsiqikuri statusi: avadmyofis gamometyveleba SeSinebuli, gaognebuli.kontaqtSi erTveba gaWirvebiT, kiTxvebze pasuxobs dayovnebiT, mokled,adekvaturoba darRveulia. droSi, adgilsa da garemoSi orientaciadarRveulia. aRiniSneba cnobierebis tranzistoruli darRveva; sxvapatimrebisa da Tavisi gadmocemiT rom `usvams tomati” da RamiT,aRniSnulis gamo, periodulad cdilobs tansacmlis gaxdas damoSorebas; xedavs, rogor `dafrinaven buzebi” mis garSemo; acxadebs, romxedavs `rogor kvdeba”, Caesmis xma, romelic periodulad eubneba `adeqi”.auto da alofsiqikuri orientacia Senaxuli; fiqsaciuri daanterograduli (fsiqo-fizikuri travmis Semdgomi) mexsierebadarRveulia; retrograduli – SenarCunebulia. yuradRebiskoncentraciis mokrebis unari mkveTrad daqveiTebulia. saazrovnoprocesebi Seyovnebulia. saxezea SiSisa da dazafrulobis gancda daSesabamisi reaqciebi. kritika sakuTari mdgomareobis mimarT aqvs.nevrologiuri statusi: centraluri nervuli sistema: cnobierebadabindulia, Tumca kontaqtis damyareba nawilobriv SesaZlebelia. martivdavalebebs asrulebs. metyveleba-dizarTriuli. kranialuri nervebimniSvnelovani paTologiis gareSe. motoruli deficiti ar aReniSneba.zeda da qveda kidurebSi momxreli jgufis kunTTa tonusi momatebulia.saxis gamometyveleba – hipomimiuri. myesTa da myes-ZvalTa refleqsebissaerTo foni cocxali, asimetriuli, mxareobis gareSe. aqsialurirefleqsebi gacxovelebuli. ormxriv iwveva kereris niSani. SardvakaTeteriT.daskvna: anamnezSi sayuradReboa gadatanili sxvadasxva xasiaTisfsiqofizikuri travma, travmis Sedegad ganviTarebuli Tavis tvinisdaJeJiloba, gulmkerdisa da sxeulis zogadi daJeJiloba, damwvroba;yovelive CamoTvlils Sedegad mohyva pnevmoToraqsis ganviTareba,168

Wrilobis supuracia da sxeulis sxvadasxva midamoSi hematomisformireba. amJamad centraluri nervuli sistemis mxriv sayuradReboaqala-tvinis daxuruli travmuli dazianeba (Tavis tvinis daJeJiloba)amiostatikuri sindromis niSnebi. fsiqikuri sferos mxriv sayuradReboagabruebis mdgomareoba, cnobierebis tranzistoruli aSla, fiqsaciurida anterograduli mexsierebis moSla, rac anamnezze, cns-is, somaturmdgomareobasa da obieqtur monacemebze dayrdnobiT, gamowveulia qalatvinistravmisa da intoqsikaciuri fonis Sedegad. gamovlenilifsiqikuri aSlilobani miuTiTebs qala-tvinis gamoxatul dazianebaze(Tavis tvinis daJeJiloba) da aseve SesaZloa mas amZimebdesintoqsikaciuri foni (savaraudod, acidozi), rac SesaZloa,ganpirobebulia respiraciuli meqanizmiT. aRsaniSnavia, rom pacients arutardeba adekvaturi mkurnaloba da imyofeba Seusabamo higienur damovlis pirobebSi. prognozi: intensiuri Terapiis dauyovnebliv dawyebisgareSe gardauvalia avadmyofis janmrTelobis mdgomareobis kritikulimoSla da Semdgomi letaluri (sasikvdilo) gamosavali. diagnozi:sxeulis zogadi daJeJiloba, gulmkerdisa da muclis daxuruli travma,sxeulis sxvadasxva midamos eqskoriaciebi da sisxlnaJRenTebi;marjvenamxrivi pnevmoToraqsi, marcxena barZayis lateraluri midamosdamwvrobis Semdgomi supuracia. qala-tvinis daxuruli travma (Tavistvinis daJeJiloba), amiostatikuri sindromis niSnebi. gabruebismdgomareoba, tranzistoruli deliriozuli CarTvebiT (gamowveuliTavis tvinis organuli dazianebiT da intoqsikaciuri foniT).rekomendaciebi: 1) avadmyofi saswrafo wesiT unda iqnes gadayvanilimravalprofilian stacionarSi intensiuri Terapiis dawyebisa dadiagnozis Semdgomi srulyofis mizniT (instrmentul-laboratoriuligamokvlevebis safuZvelze); 2) adekvaturi multiprofilurimkurnalobisa da reabilitaciis kursis gansazRvra; 3) avadmyofisjanmrTelobis mdgomareobaze mudmivi monitoringi.rogorc moyvanili magaliTidan Cans, avadmyofis mkurnalobis procesSiCaurevloba gardauvlad damTavrdeboda misi sikvdiliT. sayuradReboa,rom msgavsi faqtebi arcTu iSviaTad gvxvdeba, ra Tqma unda, TiToeulmaTganSi Careva da maTi monitoringi, Cveni resursebis gaTvaliswinebiTSeuZlebelia.saavadmyofos Terapiul ganyofilebaSi avadmyofTa raodenobis garkvevaver movaxerxeT. aq xSiria SemTxveva, rodesac eqimisa da eqTnis moZiebaSeuZlebelia. avadmyofTa umravlesoba fexiT mosiarulea, erTi SexedviT,maTi mdgomareoba damakmayofilebeli unda iyos. erT konkretulSemTxvevaSi moviTxoveT stacionaris avadmyofis samedicino baraTi,romlis moZieba SeuZlebeli aRmoCnda, miuxedavad imisa, rom im periodSiSenobaSi imyofeboda ganyofilebis gamge. rogorc man gangvimarta, morigepersonals aranairi Sexeba ar aqvs avadmyofobis istoriebTan da es massruliad bunebriv da dasaSveb qcevad miaCnia. Cveni kategoriulimoTxovnis Semdeg ganyofilebis gamge Setevaze gadmovida da tons auwia.mogvTxova dagvetovebina misi ganyofileba. damatebiTi SekiTxvebis Semdeggangvimarta, rom istoriebi seifSia Caketili da Tu misi naxva gvinda,winaswar unda davrekoT da SevuTanxmoT mas, rom dagvaxvedrosdokumentacia. Cvens kiTxvaze, Tu ratom aris dokumentebixelmiuwvdomeli morige samedicino personalisaTvis, man gangvimarta:169

istoriebi rom daitovos, mas avadmyofebi moparaven; garda amisa,SeuZlebelia yvela avadmyofis istoria Caibaros da maTi janmrTelobismdgomareobis Sesaxeb saqmis kursSi iyos. Cveni morigi SekiTxvis SemdegTerapiuli ganyofilebis gamge dagvemuqra kidec. amis Semdeg CvenSevecadeT, urTierTobebi saavadmyofos mTavar eqimTan gagverkvia,romelmac SeZlebisdagvarad situacia ganmuxta da gangvimarta: `Tqvenrasac iTxovT, eg kanoniT dadgenili normaa da sxva romeli kanonisruldeba, es rom Sesruldeso?” albaT, am SemTxvevaSic komentarizedmetia.saavadmyofos fsiqiatriul ganyofilebaSi amJamad muSaobs 2 eqimi -fsiqiatri da eqTani. sanitari ganyofilebaSi ar aris. aRsaniSnavia, romnebismieri fsiqiatriuli ganyofilebisaTvis aucilebelia specialurikvalifikaciis mqone sanitrebis yola, romlebsac didi mniSvneloba aqvTdaniSnulebis Sesrulebis uzrunvelsayofad. fsiqiatriuli ganyofilebamTlianad Riaa, nebismieri avadmyofi Tavisuflad gadaadgildebaderefnebSi, palatebSi, ezoSi. araerTi faqtia cnobili, rodesac msgavsiTavisufali gadaadgilebis SeuzRudaobis dros, fsiqikuraddaavadebulebi fizikur zians ayeneben dawesebulebaSi myof sxva pirebs.Cveni vizitebis dros sakmaod xSirad Cndeba imis eWvi, rom fsiqiatriulganyofilebaSi zogierTi avadmyofis moTavseba mizanmimarTulad, da arasamedicino diagnozis gamo, xdeba. aRniSnuls xSirad xels uwyobssakmaod gaumarTavi sasamarTlo fsiqiatriuli samsaxuri da mis miergacemuli, zogjer gasaocari daskvnebi. yovelive amis gamo, samkurnalodawesebulebaSi sakmaod xSiria SemTxveva, rodesac namdvilad fsiqikuravadmyofebs saizolacio saknebSi amwyvdeven (e.w. karceri), xolo msubuqiformebis mqone, an saerTod remisiis fazaSi myofi pacientebiTavisuflad dadian da cxovroben saavadmyofos palatebSi.2006 wlis 18, 19 da 20 ivliss vimyofebodiT saqarTvelos iusticiissaministros patimarTa da msjavrdebulTa samkurnalo dawesebulebaSi,avadmyofi patimris – giorgi m.-s mosanaxuleblad, misi janmrTelobismdgomareobis gauaresebasTan dakavSirebiT.patimari giorgi m., patimarTa da msjavrdebulTa samkurnalodawesebulebis fsiqiatriul ganyofilebaSi pirvelad moTavsebul iqna2005 wlis -----. miuxedavad centr `empaTiis” eqspertTa araerTigafrTxilebisa da werilobiTi daskvnisa imis Sesaxeb, rom avadmyofisaWiroebda srulyofil gamokvlevas da Semdgom mkurnalobas, 2006 wlis------ avadmyofi stacionaridan gaweril iqna. gaweris Semdeg, mdgomareobisgauaresebis gamo, igi sam dReSi kvlav iqna dabrunebuli patimarTa damsjavrdebulTa samkurnalo dawesebulebaSi.2006 wlis ------dan, giorgi m.-s daavadebis progresirebis fonzemdgomareoba gamwvavda, ris Semdeg Seiqmna araerTi konfliqturimdgomareoba. aRniSnulTan dakavSirebiT 2006 wlis ------- patimarimonaxulebul iqna eqim-fsiqiatris mier. avadmyofs gareganidaTvalierebiT aReniSneboda dazianebebi saxis midamoSi, marcxenaTvalbudis gavrcelebuli hematoma. uCioda tkivils, marcxena Tvalidanmxedvelobis gauaresebas, sisxlCaqcevebs.170

ogorc CvenTvis cnobili gaxda, 2006 wlis ---- giorgi m-s mouvidakonfliqti medpersonalTanac da ganyofilebaSi myof sxva avadmyofebTan,ris gamoc man damatebiT miiRo sxeulis dazianebebi. misi mdgomareobisgamwvavebasTan dakavSirebiT, avadmyofi saWiroebda dauyovneblivgadayvanas fsiqiatriul stacionarSi da adekvatur mkurnalobas.aRniSnulis Sesaxeb piradad ramdenjerme ecnoba saqarTvelos Sromis,janmrTelobisa da socialuri dacvis ministrs, b-n lado WipaSvils damis moadgiles, b-n irakli giorgobians. saqmis kursSi iyvnen asevesaqarTvelos iusticiis saministros Sesabamisi struqturebi. miuxedavadamisa, avadmyofis gadayvana fsiqiatriul stacionarSi ar momxdara danacvlad amisa, igi moTavsebul iqna e.w. `saizolacio sakanSi” (karceri).avadmyofi orjer movinaxuleT `saizolacio sakanSi”, sadac arisgausaZlisi garemo, antisanitaria da adamianis janmrTelobisaTvissaxifaTo pirobebi. aRniSnul sakanSi avadmyofis yofna aris sastiki,araadamianuri mopyroba da dasja. fsiqiatriuli avadmyofis agresiulistatusis kupirebis mizniT, mas ramdenjerme gaukeTda ineqcia, ris gamocimyofeboda Zilis mdgomareobaSi.avadmyof giorgi m-s samedicino Canawerebis aslebis misaRebadwerilobiT mivmarTeT saqarTvelos iusticiis saministros patimarTa damsjavrdebulTa samkurnalo dawesebulebis direqtors, b-n al. muxaZes.werili Cabarebul iqna kancelariaSi. werilis aslze kancelariamgaakeTa minaweri da daasva dawesebulebis beWedi.ganyofilebis gamgis miTiTebiT da patimarTa da msjavrdebulTasamkurnalo dawesebulebis direqtoris moadgilis informirebiT,saavadmyofos erT-erTi TanamSromeli gagzavnil iqna qseroaslebisgadasaRebad. Cvens mas winaswar avunazRaureT aslebis gadaRebisRirebuleba (10 lari). miuxedavad 4 saaTiani lodinisa, batonma a. muxaZemsamkurnalo dawesebulebis TanamSromlebs aukrZala aslebis gacema, immotiviT, rom mas jer ar hqonda ganxiluli saxalxo damcvelisaparatidan Semosuli werili.2006 wlis ----- Cveni vizitis dros patimarTa da msjavrdebulTasamkurnalo dawesebulebaSi mqonda Sexvedra da saubari baton a.muxaZesTan. Cven Soris warmarTuli saubari sabolood mwvave kamaTSigadaizarda imis gamo, rom batoni muxaZe cinikurad moixseniebdasaqarTvelos saxalxo damcvelis saparlamento moxsenebis fragmentebs,xolo Cven Soris warmoSobili kamaTis kulminacia gamoiwvia iman, romCven da batoni muxaZe `ver SevTanxmdiT” zogierTi qirurgiulidaavadebis mkurnalobis, diagnostikisa da paTologiuri mdgomareobisklasifikaciis samedicino (qirurgiul) aspeqtebze. aRniSnuli faqti undaSefasdes rogorc profesiul saqmianobaze zewola, rac saqarTveloskanonmdeblobiT dasjadi qmedebaa. aqedan gamomdinare, gviCndebasafuZvliani eWvi imis Taobaze, rom batoni muxaZe xSirad erevapatimarTa da msjavrdebulTa samkurnalo dawesebulebaSi momuSaveeqimebis saqmianobaSi, maT mier profesiuli movaleobebis Sesrulebisa dasamedicino gadawyvetilebebis miRebis dros. imave dRes saxalxodamcvelis aparatis TanamSromlma axsna-ganmarteba CamoarTvafsiqiatriuli ganyofilebis eqims, q. imerliSvils; Sedga aseve oqmi,sadac damatebiT dafiqsirda qeTevan imerliSvilis mosazrebebi pacient171

giorgi m.-s mkurnalobisa da Seqmnili mdgomareobis Taobaze(stenografiuli Canaweris fragmentebi moyvanilia qvemoT).saubari Sedga ganyofilebis eqimsa da Cven Soris. Canaweri moicavs imdetalebs, rodesac eqimi cdilobs, gaarkvios urTierTobebi pacientisojaxis wevrebTan.19 ivlisi 2006 weli. 12:45saubari Sedga saqarTvelos iusticiis saministros patimarTa damsjavrdebulTa samkurnalo dawesebulebis direqtoris moadgilis kabinetSi.q.i. – patimar g.m.-s, diax, me mas avadmyofs ver vuwodeb! hqonda reaqtiulifsiqozi, Cautarda eqspertiza, daeqvemdebara mkurnalobas;q.i. – me magis doneze ar daval, rom moZaxilebs avyve. biWi arisadekvaturi, janmrTelia!q.i. – guSinwin Semovida Cems oTaxSi. me vuTxari, rom misi mkurnali eqimiar var. gadi aqedan! cdilobda, rom gamovewvie. Tavis droze rom Semxvdamagisi da, qseroaslis gadasaRebad mivdiodi. Cvens saubars SeeswroTqveni (saxalxo damcvelis) warmomadgeneli, maRali biWia, qera, isicdamidasturebs!(ixsenebs adre momxdar erT-erT konfliqtur saubars massa da n.m.–sSoris)ai, gareT, CasaxvevSi Semxvda n.m. ( g.m. – s da)n.m. – rogor aris Cemi Zma?q.i. – Tqveni Zma damakmayofilebelia, gamojanmrTelebulia, alagdareaqtiuli mdgomareoba.n.m. – Cemi Zma wava da Senc zed mihyvebi! aq wamlebis gayidva ar gagivaT!es Tqva zogadad saavadmyofoze da ara piradad Cemi misamarTiTq.i. – me ar avyevi, magaTsaviT quCaSi gazrdili xom ar var?!q.i. – Cven g.m. gamojanmrTelebuli gavwereT, amis Semdeg daiwyes wivilkivilida muqarebi, magram me xom ar avyvebodi?q.i. – sul aseTi wamoZaxilebi iyo, me xom ar avyvebodi? g.m-snairgarewars xom ar avyvebodi?q.i. – me vuTxari g.m. – s -`wadi TengizTan (saubaria fsiqiatriuliganyofilebis gamgeze) da is gagarkvevs”.g.m. – me aq veravin ver gamwers!q.i. – gaweridan ramdenime dReSi g.m. ukan Semoabrunes, ris safuZvelze, mear vici. arc nariadia, vin gadmoiyvana ar vici. amis Semdeg misi mkurnalieqimi gaxda a.q.. g.m. ase mepyroba, grZnobs dis zurgs da gagulavebulia.isic memuqreba, Jurnalistia da memuqreba! Tumca me piradad ar memuqreba,sxvisi piriT miTvlis muqarebs.q.i. – rac Seexeba bolo konfliqts, me da a.q. viyaviT eqimebis oTaxSi,uceb Semovida g.m. da momaZaxa:g.m – Sen ra Tqvi Cemze?q.i. – Sen ki ara _`Tqven” Sevuswore me.g.m. – ara Sen ra Tqvi?!g.m. – gogo exla dagamtvrev ZvlebSi.q.i. – gadi da wesierad ilaparake, SenobiT nu mommarTav!. Semdeg gaixurakari.q.i. – amas akeTebs absoluturad adekvaturad. es ar aris avadmyofissaqcieli, imitom, rom acnobierebs.172

q.i. – g.m. ar aris is avadmyofi, romelic iZulebiT mkurnalobassaWiroebs. veyrdnobi iusticiis saministros fsiqiatriul eqspertizas.q.i. – aq TanamSromlebs sWirdebaT amisTana garewrebisagan dacva,patimrebi kargad arian daculiq.i. – (agrZelebs konfliqtis Sesaxeb Txrobas) isev Semobrunda oTaxSida me vuTxari – gadi!g.m. – ras qvia!q.i. – gadi meTqi.q.i. – gadi!!!q.i. – Semdeg uwmawuri sityvebis korianteli daayena.q.i. – me vuTxari – magisTanebi saxlSi moikiTxe ojaxSi, rasac me meZaxi!q.i. – Semdeg gamoiwia Cemzeq.i. – atyda ambavi, kiviliq.i. – faruli agresia manamdec iyo, misi dis waqezebiT gamowveuli.eubneboda `magan gagwerao”!g.m. – me fexebs ver momWamTo!q.i. – muSti damartya! mere biWebi, patimrebi damexmarnen da es xdebodaoTaxis SesasvlelTan. maqvs hematoma marcxena Txemis midamoSi dasisxlnaJRenTebi marcxena mklavze.q.i. – adre medpersonalis mimarT ar hqonia agresia. rodesac agresiuliiyo, mxolod Cems mimarT iyo. Semdeg bodiSic momixada, roca imyofebodaavadmyofur mdgomareobaSi, saerTod, zogadad medpersonals mogvixada.q.i. – Cven movefereT, ra moxda mere ra...g.m. – me verafers ver mizamT!q.i. – ratomRac yovelTvis gaweras awveboda, es imisma dam icoda. albaT,das telefoniT esaubreboda. saidan an rogor rekavda, CemTvis ucnobia,magram esaubreboda telefoniT,q.i. – dac me memuqreboda sxvisi gadmocemebiT,q.i. – ar vici ratom memuqreboda!q.i. – meored rom gadmoiyvanes aq spec etapiT moiyvanes, med baraTisgareSe, orSabaTs, komisiis gareSe.q.i. – aSkarad zurgi aqvs mis das,q.i. – arasamTavroebis arakolegialoba rom davinaxe, pirdaRebuli var!q.i. – rac dazianebebi maqvs, eqspertizas imitom ar vitareb, romoficialuri mimarTva unda.q.i. – me intrigani ara var, rom eqspertiza movindomo,q.i. – me imdeni Segneba gamaCnia, rom ar avyve am kacs.2006 wlis -----, kvlav vimyofebodi patimarTa da msjavrdebulTasamkurnalo dawesebulebaSi patimar giorgi m.-s mosanaxuleblad.patimris mdgomareoba wina dReebTan SedarebiT stabiluria. centr`empaTiis” mier saavadmyofoSi Seyvanil iqna neiroqirurgi, nevrologi dafsiqiatri, romlebic sinjavdnen avadmyofs. me kvlav mivmarTedawesebulebis kancelarias da administracias --- ivliss Cabarebuliwerilis Taobaze, razec miviRe pasuxi, rom aslebs ver gascemdnenradgan direqtors werili kvlav ar ganuxilia. me moviTxove, rom weriliSeetanaT direqtorisaTvis, Tumca amaze miviRe pasuxi: `mas sZinavs da vergaaRviZeben”.amgvarad, ramdenime dRis ganmavlobaSi ver miviReT informacia (Tanxmobaan uari) da, Sesabamisad, ver movipoveT avadmyof giorgi m.-s samedicino173

Canawerebi, rac aferxebs sakiTxis Seswavlas da, garda amisa, avadmyofikvlav ver iRebs adekvatur samedicino daxmarebas, ufro metic igi aqamdeimyofeba e.w. `karcerSi”.fsiqiatriul avadmyofTa gamovlena da maTi mkurnalobis monitoringi,Cven erTi Tvis win daviwyeT. albaT, aRmaSfoTebeli faqtia, rodesacsaqarTvelos penitenciuri sistemis dawesebulebebSi uamravi fsiqikuraddaavadebuli avadmyofi ixdis sasjels, xolo maTi gadmoyvanasamkurnalo anda specializebul dawesebulebebSi ar xdeba.msjavrdebulTa da patimarTa samkurnalo dawesebulebaSi avadmyofTamkurnalobisa da movlis xarisxze ufro naTeli warmodgenisSesaqmnelad mogvyavs kidev ramdenime magaliTi:avadmyofi zviad o. Cveni jgufis mier 2006 wlis ---- Semowmda. misijanmrTelobis mdgomareoba ar Secvlila. uCivis tkivilebs welismidamoSi, siarulisa da fizikuri datvirTvis SezRudvas, Sromis unarisdaqveiTebas. rogorc cnobilia, patimrobaSi myofi zviad o-sjanmrTelobis mdgomareobis Sesafaseblad mowveuli iyo konsultantieqimi-neiroqirurgi, romelic gamoyo fsiqosocialuri reabilitaciiscentris prezidentma mariam jiSkarianma. miuxedavad amisa, saqarTvelosiusticiis saministros sasjelaRsrulebis departamentis msjavrdebulTada patimarTa samkurnalo dawesebulebis administraciis mier eqimisaavadmyofoSi ar iqna SeSvebuli, Sedga Sesabamisi oqmi.sasjelaRsrulebis departamentis mxridan miRebulia sityvieriSeTanxmeba, rom isini dauSveben neiroqirurgs avadmyofismosanaxuleblad, Tumca, vinaidan jerjerobiT departamentidan armosula oficialuri Tamxmoba werilobiTi formiT, neiroqirurgismiyvana samkurnalo dawesebulebaSi ar migvaCnia mizanSewonilad, vinaidanarsebuli gamocdilebis gaTvaliswinebiT, sapyrobileebisadministraciebi yovelTvis arRveven aseT SeTanxmebebs da iqmnebauxerxuli situaciebi rogorc mowveuli specialistis, ise avadmyofismxriv. patimrobaSi myof zviad o.-s, Cveni misvlis periodSi SesaZleblobamieca, aeRo ------- sasamarTlos ganaCeni sisxlis samarTlis saqmeze #----,romlis Tanaxmadac mas miesaja miesaja ------- Tavisuflebis aRkveTa.saqarTvelos saxalxo damcvelis aparati Tvalyurs adevnebda aRniSnuliprocesis mimdinareobas, Segrovilia sakmarisi masala, dafiqsirebuliaaraerTi samarTaldarRvevis faqti, romelTa Sejamebis Sedegadmomzaddeba Sesabamisi rekomendacia.avadmyofi malxaz z.: movinaxuleT saizolacio palataSi. avadmyofmamiiRo cecxlnasroli dazianeba Tavis areSi e.w. `buntis” dros.incindentis Semdeg mas gaukeTda neiroqirurgiuli operacia -------klinikaSi. travmis Semdeg avadmyofs aReniSneba qveda paraplegia,epilefsiuri gulyrebi. ar utardeba saTanado mkurnalobisa dareabilitaciis kursi. igi moiTxovs samedicino momsaxurebazexelmisawvdomobas, rac ar kmayofildeba; protestis niSnad avadmyofi 21agvistodan SimSilobs. misi gadmocemiT, iRebs mxolod mcireraodenobiT wyals. Sewyvita yovelgvari wamlis miReba. misi TqmiT,oTxSabaTs gaiyvanes iusticiisa da jandacvis saministroebis erTobliv174

samedicino komisiaze. igi oTaxSi gadaiyvanes etliT. miuxedavad amisa,komisiis wevrTagan aravis gausinjavs. igi ver ixsenebs aqvs Tu araCatarebuli Tavis kompiuteruli tomografia. misi informaciiT, komisiammiiCnia, rom misi mkurnaloba adekvaturia da igi ar saWiroebsneiroqirurgiul stacionarSi gadayvanas.cnobisaTvis, patimarTa da msjavrdebulTa samkurnalo dawesebulebasarc neiroqirurgiuli ganyofileba aqvs da arc neiroqirurgi hyavs,Sesabamisad, malxaz z.-s `mkurnaloba” am dawesebulebaSi aranairad araris gamarTlebuli. avadmyofi aRniSnavs, rom Zalze xSirad uviTardebagulyrebi, saSualod kviraSi samjer. gulyrebi iwyeba ZiriTadad Zilisdros. avadmyofi damoukideblad ver gadaadgildeba damblis gamo.aReniSneba cxeleba (38.0 gradusi). avadmyofs Tavis qalaze, TxemisZvlebis saproeqcio midamoSi, sagitaluri nakeridan odnav lateraluradaReniSneba nawiburiT Semofargluli xvreli, romelic, savaraudod, undaiyos cecxlnasroli dazianebis kvali. avadmyofs awuxebs Zlieri Tavistkivilebi, romlebic xSirad autanelia. tkivili iwyeba spontanurad,xSirad aqvs denis dartymis msgavsi SegrZneba, rasac Tan axlavs sxeulissxvadasxva midamos dabuJeba. analgeziuri preparatebi tkiviliskupirebas ar iwvevs. vinaidan man SimSilobasTan erTad uari ganacxadawamlebis miRebazec, Sewyvetili aqvs epilefsiis sawinaaRmdegopreparatebis miRebac.avadmyofis gadmocemiT, mas iSviaTad naxulobs eqimi. Tumca xSiraddahpirebia mTavari eqimi d. asaTiani, rom moinaxulebda da gaarkvevda mismdgomareobas, igi praqtikulad ar naxulobs avadmyofs. aRsaniSnavia, romim izolirebul palatebSi, sadac avadmyofebi arian moTavsebulni,Seqmnilia katastrofuli sanitariuli mdgomareoba. oTaxis temperaturaZalian maRalia, TiTqmis SeuZlebelia sunTqva. irgvliv sibinZurea,specifikuri suni, kedlebi, Weri da iataki TiTqmis sruladaadazianebuli. kedlebsa da WerSi budoben virTxebi, Tagvebi, mwerebi daqvewarmavlebi. ganuwyvetliv ismis kedlebidan virTxebis xma. SeiZlebaiTqvas, rom Seqmnilia gausaZlisi pirobebi da am situaciaSi patimrebisada, miT ufro, umZimesi avadmyofebis Camwyvdeva, gansakuTrebiT im fonze,rodesac maTi mkurnaloba aSkarad araadekvaturia an saerTod artardeba, ariს sastiki, araadamianuri mopyroba da dasja.rogorc ukve zemoT iyo aRniSnuli, patimars gamocxadebuli aqvsSimSiloba im motiviT, rom moiTxovs adekvatur samedicino daxmarebazexelmisawvdomobas. zogadi mdgomareobis gaTvaliswinebiT, SimSilobamSesaZloa, gamoiwvios misi janmrTelobis mdgomareobis kritikulimoSla. aRniSnuli Cven ganvumarteT pacients, miuxedavad amisa, igi arcvlis gadawyvetilebas. pacients vTxoveT ar Seewyvita wylis miRebamainc da uari ar eTqva medikamentebis miRebaze, razec nawilobrivdagvTanmxda. adgilobrivi medpersonali, rogorc Cans, am mimarTulebiTdidad ar iwuxebs Tavs.saqarTvelos kanonis `saeqimo saqmianobis Sesaxeb”, 55-e muxlis(damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqtis damokidebuleba moSimSilepatimris an dakavebulis mimarT), 2-e punqtis Sesabamisad, `patimris andakavebulis mier sakvebis miRebaze uaris gancxadebis SemTxvevaSi175

damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti valdebulia acnobospatimars an dakavebuls sakvebis miRebaze uaris Tqmis mosalodneliSedegebis Sesaxeb, agreTve acnobos mas, gauwevs Tu ara igi samedicinomomsaxurebas SimSilobis Sedegad ugono mdgomareobis dadgomisSemTxvevaSi.” miuxedavad amisa, rogorc Cans, kanoniT gaTvaliswinebulies valdebulebac ar sruldeba.avadmyofi jemal S. saqarTvelos iusticiis saministrossasjelaRsrulebis departamentis msjavrdebulTa da patimarTasamkurnalo dawesebulebaSi yofnisas CvenTvis cnobili gaxda, rom e.w.izolaciur palatebSi myof patimar j.S.-s miRebuli hqonda zeda kiduristravma. patimars paralizebuli aqvs marjvena zeda kiduri. metyvelebadizarTriuli. misi da sxva iq myofi avadmyofebis gadmocemiT, avadmyofigadmovarda sawolidan da daeca iatakze marjvena xeliT. ukve meoredRea, avadmyofi uyuradRebod imyofeba. igi wamomjdaria loginze.mgrZnobelobis mospobis gamo tkivilis intensioba arasakmarisia, kidurideformirebulia. moZraoba mxris saxsarSi mospobilia (Tumcasafiqrebelia, rom parezis gamo es niSani travmamdec iqnebodagamoxatuli).marjvena mxris lateraluri da deltiseburi midamo deformirebulia,mozidulia SigniT da win. laviwis Zvlis saproeqcio midamo asevedeformulia. SexebiT aRiniSneba krepitaciis SegrZneba. gamoxatuliamxris sartylis mcire SeSupeba. avadmyofs travmis Semdeg gadauResrentgenografia. saxalxo damcvelis aparatis TanamSromlis miermopovebuli informaciiT, romelic avadmyofobis istorias eyrdnoba,rentgenologiurad gamoxatulia marjvena laviwis akromiuli nawilismotexiloba, cdomiT. miuxedaad amisa, avadmyofs ukve meore dRea,aranairi samedicino daxmareba ar utardeba. ar aris gakeTebulifiqsaciac ki. vinaidan avadmyofs manamdec uWirda damoukidebladgadaadgileba, aseT pirobebSi misma nebismierma uecarma moZraobam anganmeorebiTma travmam SesaZlebelia, motexili fragmentebiT gamoiwviosmagistraluri sisxlZarRvebis an nervebis dazianeba, rac umZimesSedegebs gamoiwvevs. avadmyofs pirveli daxmareba unda gaewiosqirurgiuli ganyofilebis eqimis mier. mowveul unda iqnes eqimitravmatologi,romelic gansazRvravs Semdgomi mkurnalobis taqtikas.aRniSnuli rekomendaciac samwuxarod ar Sesrulebula.2006 wlis ---- -------------, saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatismonitoringisa da gamoZiebis departamentis davalebiT vimyofebodisaqarTvelos iusticiis saministros sasjelaRsrulebis departamentismsjavrdebulTa da patimarTa samkurnalo dawesebulebaSi, avadmyof alanv.-s (30 wlis) janmrTelobis mdgomareobis gasarkvevad..avadmyofi a. v. 2006 wlis ivlisi-agvistos periodSi samjer movinaxueleT.26 seqtembers vewvieT mas meoTxed, ris gamoc SesaZlebelia misijanmrTelobis mdgomareobisa da mkurnalobis dinamikis Sesaxebmsjeloba.176

avadmyofi a.v. msjavrdebulTa da patimarTa samedicino dawesebulebaSiSemoyvanilia saswrafo daxmarebis manqana `03”-is mier, sad me-5sapyrobilidan. am ukanasknelSi ki a.v. miyvanil iqna qarTul-osurikonfliqtis zonidan, sadac Catarebuli specoperaciis dros, rac misidakavebiT dasrulda, a.v.-m miiRo qvemo kidurebis cecxlnasrolidazianebebi.rogorc stacionaris avadmyofis samedicino baraTidan #--- irkveva, a.v.msjavrdebulTa da patimarTa samkurnalo dawesebulebaSi miyvanil iqna2006 wlis 11 ivniss, --- 00 sT-ze. Semosvlis diagnozi: - orive qvemokiduris mravlobiTi cecxlnasroli Wrilobebi, marcxena wvivis ZvlebisRia, damsxvreuli motexiloba, terfis I-II TiTebis travmuli amputacia,posthemoragiuli anemia, travmuli da hemoragiuli Soki I.stacionaris avadmyofis samedicino baraTSi klinikuri diagnozis saxiTgamotanilia: - marcxena wvivis Zvlebis motexiloba Sua mesamedSi,terfis I-II TiTebis motexiloba, n.peroneus-is (wvivis nervi) travmulidazianeba.avadmyofi Semosvlisas imyofeboda umZimes mdgomareobaSi. rogorcCanaweridan irkveva, arteriuli wneva hqonia 120/80 mmHg. 12 ivnissCatarebuli sisxlis saerTo analizis mixedviT - Hb-50, Er-1,8, anu saxezeamZime anemia, rac, savaraudod, gamowveuli unda yofiliyo sisxlis didiraodenobiT danakargiT. Cven mier avadmyofis pirvelad monaxulebisdros igi imyofeboda ugono mdgomareobaSi, Semdgomi vizitis drosSemovida kontaqtSi (rusul enaze). Cveni pirveli ori vizitis drosavadmyofi imyofeboda msjavrdebulTa da patimarTa samkurnalodawesebulebis e.w. reanimaciul ganyofilebaSi. Wrilobebidan modiodamoyviTalo, mZafri sunis mqone Cirqovani gamonadeni. kiduri imyofebodaConCxovan daWimvaze. naxvevebi Seucvleli, avadmyofi mouvleli. uCiodatkivils, maRal cxelebas. am mdgomareobaSi avadmyofi sakmao xansimyofeboda.istoriaSi moipoveba 20/VI daTariRebuli nevropaTologis Canaweri,romelmac, savaraudod, avadmyofi moinaxula e.w. reanimaciulganyofilebaSi. nevropaTologis Canaweri Sesrulebulia naxevarfurcelze, romelic Semdgom Cakrulia istoriaSi. albaT, undavivaraudoT, rom nevropaTologis vizitis dros istoriaxelmiuwvdomeli iyo, ris gamoc Canaweri sxva furcelze gakeTda. TviTonCanaweri sakmaod mwiria da TiTqmis arafris mTqmeli – marjvena terfisparezi, marcxniv motexiloba. saWiroa neiroqirurgis konsultacia.nevropaTologi daniSnulebis saxiT wers neiromidins, neirorubinins daplazmols. amiT amoiwureba, samwuxarod, nevropaTologis kavSiripacientTan (yovel SemTxvevaSi, dokumenturad mxolod aRniSnulisdadasturebaa SesaZlebeli). qirurgiuli ganyoflebis eqimis, --------isganmartebiT, 2006 wlis 27 ivniss maT dawesebulebaSi imyofeboda eqimiangiologi s.v., romelic sxva avadmyofTan iyo mowveuli konsultantissaxiT. angiologis vizitiT isargebles adgilobrivma eqimebmac dagaasinjes avadmyofi a.v.. rogorc istoriidan irkveva, angiologisCanaweri moicavs Semdeg teqsts: `avadmyofs aReniSneba marjvena wviviszeda mesamedis cecxlnasroli gamWoli Wriloba, romelic miiRo 3177

kviris win. aRniSnavs TiTebSi mgrZnobelobis daqveiTebas, terfSigamSleli moZraoba ar xerxdeba. Semavali Wriloba kanWis gare (arikiTxeba) nervis ganStoebis midamoSia. palpaciiT aRiniSneba tkivili,denis dartymis SegrZneba. ar aris gamoricxuli n. peroneus–is travmulidazianeba, rac SeiZleba daisvas eleqtromiografiis meSveobiT. SeiZlebasimptomuri mkurnaloba nervis konturis proeqciaze (ar ikiTxeba).diagnozi - n. peroneus–is kontuzio?, travmuli dazianeba?!~angiologis Canaweris Semdeg avadmyofis diagnozSi Cndeba ukve rom saqmegvaqvs aseve n. peroneus–is dazianebasTanac. Tumca nervis dazianebisxasiaTsa da xarisxze aranairi cnobebi ar moipoveba. aRsaniSnavia, romadamianis anatomia saerTod ar icnobs warmonaqmns (nervs) n. peroneus–issaxiT. safiqrebelia, rom eqimebi gulisxmoben im oTxi nervidan erT-erTs,romelTa dasaxeleba Seicavs sityva “peroneus”-s (n. peroneus communis, n.peroneus profundus, n. peroneus profundus accessorius, n. peroneussuperficialis), anu SeiZleba iTqvas, rom kvlav gaurkvevelia, romelinervis dazianebasTan gvaqvs saqme.stacionaris avadmyofis samedicino baraTSi moipoveba msjavrdebulTa dapatimarTa samkurnalo dawesebulebis mTavari eqimis mimarTvaRuduSauris sax. erovnuli samedicino centris direqtoris saxelze(#10/31/3-1789), romelic 11 ivlisis ricxviTaa daTariRebuli. rogorc amdokumentis Sinaarsidan irkveva mTavari eqimi mimarTavs TxovniTRuduSauris sax. klinikis xelmZRvanels, raTa man misdami rwmunebulidawesebulebidan `moavlinos Sesabamisi specialistebi” patimarTa damsjavrdebulTa samkurnalo dawesebulebaSi avadmyof a.v-sdiagnostirebisa da mkurnalobis mizniT. miuxedavad amisa, rogorcmTavar eqimTan piradi gasaubrebiT da istoriis detaluri SemowmebiTirkveva, aRniSnul werilze aranairi reagireba ar momxdara da igi arqceula raime qmediT meqanizmad adekvaturi mkurnalobis dasawyebad.avadmyof a.v.-s samedicino Canawerebs Soris aseve sainteresoa 2006 wlis26 ivliss Catarebuli operaciis oqmi, romelic mier sruliad amovwereT:Tariღi – 26/VII – 2006 11 00 -12 00 .operaciis oqmi # 59winasaoperacio diagnozi: orive qveda kiduris Ria cecxlnasrolimotexilobaoperaciis Semdgomi diagnozi: - igiveoperatio: - marcxena wvivis didi Zvlis osteosinTezi liTonisfirfitiTgautkivareba: - endotraqeuli narkozi`endotraqeuli narkozis pirobebSi marjvena qveda kidurze gamoicvalaTabaSiris naxvevi. marcxena qveda kiduri moixsna daWimvidan. gakeTda178

ganakveTi wvivis lateralur zedapirze, zomiT 12 sm. raspatoriT gaiTiSaqsovilebi, aRiniSneba rbili qsovilebis interpozicia motexilfragmentebs Soris, romelic mocilda. gakeTda fragmentebis repozicia.osteosinTezi liTonis firfitiT. hemostazi sruli, WrilobaSiCatovebul iqna rezinis filTa, daedo TabaSiris ukana Rarovani nakeri”.aRsaniSnavia, rom anesTeziologis Canaweri istoriaSi gakeTebuliamxolod erTjeradad da isic rusul enaze. misi wakiTxva TiTqmisSeuZlebelia.istoriaSi moipoveba aseve perioduli kursusebi, romlebic, savaraudod,asaxavs avadmyofis mdgomareobas da aseve unda asaxavdes mkurnalobisdetalebs. metad sayuradRebo da, amasTan, sagangaSo faqtia is, romistoriaSi bolo Canaweri TariRdeba 2006 wlis 31 agvistos ricxviT. eseigi, TiTqmis erTi Tvis ganmavlobaSi stacionaris avadmyofis samedicinobaraTi praqtikulad aravis moukiTxavs.saqarTvelos kanoni `saeqimo saqmianobis Sesaxeb”, VII Tavidamoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqts avaldebulebs awarmoossamedicino Canawerebi. 56-e muxli - `1. damoukidebeli saeqimo saqmianobissubieqti valdebulia TiToeuli pacientisaTvis awarmoos samedicinoCanawerebi saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT”. gardaaRniSnulisa, imave muxlis me-2 punqti, sxva moTxovnebisgaTvaliswinebasTan erTad, damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqtsCanawerebis warmoebisas aucilebel pirobad udgens, rom:`a) samedicino Canawerebi Sesruldes saxelmwifo enaze, mkafiod dagasagebad”. rogorc ukve moyvanili faqtidan Cans, istoriaSi arsebobsCanaweris rusul enaze Sesrulebis precendenti.b) samedicino Canawerebi iyos srulyofili. damoukidebeli saeqimosaqmianobis subieqtma samedicino Canawerebis TiToeuli nawili(pacientis pirovnuli, socialuri, samedicino da sxva monacemebi)srulad unda Seavsos” am mxriv kvlav did problemebTan gvaqvs saqme,vinaidan CanawerTa umravlesobaze ver iTqmeva rom isini srulyofilia,an realurad asaxavs Catarebul RonisZiebebsa Tu avadmyofismdgomareobas. magaliTad ar ganirCeva Canaweri, romlis mixedviTacmotexilobis Semdeg avadmyofs Cautarda ConCxovani daWimva.g) samedicino CanawerebSi informacia dafiqsirdes droulad dagansazRvrul vadebSi” informaciis droulobaze saubari albaT saerTodaramarTebulia am konkretul SemTxvevaSi. rogorc avadmyof a.v.-s, aseveam samkurnalo dawesebulebis sxva pacientTa istoriebSi Cven xSiradSevxvedrilvarT aseTi saxis Canawers: “dasvenebis dReebi”. safiqrebelia,rom am frazis dawerisas eqimebi albaT SabaT-kviras gulisxmoben, TumcaTu gaviTvaliswinebT, rom Cven saqme gvaqvs avadmyofTan, misjanmrTelobasa da sicocxlesTan amgvari midgoma sakiTxisadmi albaTsul mcire upasuxismgeblobas niSnavs da TviT es faqti aRmaSfoTebelia(!).d)samedicino Canawerebi adekvaturad asaxavdes pacientis samedicinomomsaxurebasTan dakavSirebul yvela detals;” am punqtis komentarialbaT savsebiT zedmetia.179

e)samedicino Canawerebis yoveli axali nawili damoukidebeli saeqimosaqmianobis subieqtma daamowmos mkafio xelmoweriT, arsebuli wesismixedviT.” (komentari zedmetia).rac Seexeba 56-e muxlis bolo me-3 punqts, am mxrivac kanonis sruldarRvevasTan gvaqvs saqme. kanonis me-3 punqti iTvaliswinebs, rom,“damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti valdebulia daicvassamedicino Canawerebis Senaxvis arsebuli wesi. igi valdebuliasamedicino Canawerebi gaacnos mesame pirs mxolod am kanoniTgaTvaliswinebul SemTxvevebSi”. samedicino dokumentaciis Senaxvis wesi,albaT, saerTod ucnobi cnebaa msjavrdebulTa da patimarTa samedicinodawesebulebisaTvis. araerTxel iqna davafiqsireT is faqti, romsamedicino dokumentebi praqtikulad miuwvdomelia dRe-Ramis nebismiermomentSi, maT Soris samuSao saaTebSic ki. konkretul SemTxvevaSi,avadmyof vazaevis avadmyofobis istoria Cven ver warmogvidginesmoTxovnis Sesabamisad.arc ganyofilebis gamges, arc dawesebulebis mTavar eqims xeli armiuwvdebodaT am dokumentaciaze. maTive ganmartebiT istoriebi CaketiliaseifSi, seifis gasaRebi ki gaurkvevel pirebs aqvT, romelTa moZiebaSeuZlebelia. mTavari eqimis, d. asaTianis ganmartebiT, istoria undahqonoda eqim T.j.-s, romelic ar imyofeboda saavadmyofoSi. masTanmobiluri telefoniT dakavSireba SeuZlebeli iyo. mT. eqimisganmartebiT, igi guSin iyo morige da dRes, savaraudod, unda yofiliyomcxeTaSi. ganmeorebiTi darekvis Semdeg, T.j.-m ganacxada, rom igi sadacaagamoCndeboda samkurnalo dawesebulebaSi. Tumca aRniSnulis Semdeg Cvenmas daaxloebiT 1 sT-sa da 40 wuTis velodeT. ganyofilebis gamgemagvixsna, rom istoria seifSia Caketili da mkurnal eqims aqvs, vinaidanmaT axlo warsulSi dakarges istoria da maTze saqmea aRZruli. amitom,isini istoriebis kvlav dakargvis prevencias am meTodebiT aRweven.aRsaniSnavia, rom avadmyofobis istoria unda inaxebodes samedicinopersonalTan samuSao saaTebSi, xolo Semdeg isini unda gadabardesmorige personals, imgvarad, rom nebismier dros iyos xelmisawvdomi daarsebobdes imis saSualeba, rom avadmyofis janmrTelobismdgomareobasTan dakavSirebuli gegmuri Tu eqstremaluri situaciisdros arsebuli Canaweri Sesruldes dauyovnebliv, raTa ar dairRvesmkurnalobis uwyvetoba. mkurnalobis uwyvetobis savaldebulooba kimkafiod aris moTxovnili saqarTvelos kanonebSi `janmrTelobis dacvisSesaxeb”, `saeqimo saqmianobis Sesaxeb” da `pacientis uflebebis Sesaxeb”.Cvens konkretul situaciaSi samkurnalo dawesebulebis ezoSi TiTqmisorsaaTiani lodinis Semdeg, erT-erTi Sesasvlelidan uecrad gamovidaeqimi mWedliZe, romelsac xelSi eWira avadmyof vazaevis istoria dagviTxra: `Tu am istorias eZebdiT, ar vicodi, is CemTan ariso”.sayuradReboa, rom am periodis ganmavlobaSi eqimi T.j. saavadmyofosteritoriaze ar Semosula, xolo vin acnoba eqim d.m-s, rom CvenTvisistoria gamoeCina ucnobia. rogorc ukve aRvniSneT, istoriebis`mopovebis” da gacnobis amgvari wesi am dawesebulebisaTvis pirveliSemTxveva ar aris da igi xSirad warumatebladac ki mTavrdeba.180

qirurgiuli ganyofilebis gamgesTan erTad, Senobis II sarTulzeganTavsebul palataSi monaxulebul iqna avadmyofi a.v.. avadmyofissawolSi mdebareoba garkveulwilad SezRudulia, cnobiereba naTeli,adekvaturi. kontaqtSi Semodis. kiTxvebze damajereblad pasuxobs.marcxena qvemo kidurze adevs TabaSiris naxvevi, romlis winagverdiTimidamo gaxsnilia da moCans postoperaciuli nawiburi. marcxena terfis Iamputirebuli TiTis takvidan aRiniSneba saSualo raodenobiT serozul-Cirqovani gamonadeni. ar aris gamoricxuli, am kidurze iyososteomielituri procesi. kidurebis daTvaliereba an srulyofiligasinjva am pirobebSi SeuZlebelia. marjvena qvemo kiduri imyofebanawilobriv fleqsorul mdgomareobaSi.wvivis kunTebi atrofiulia, praqtikulad ganleulia. muxlis saxsarSimoZraoba nawilobriv SezRudulia. aRiniSneba mgrZnobelobis sruliararseboba. avadmyofs temperaturuli reaqcia ar aReniSneba. rogorcSemdgomSi d. m-sagan SevityveT, misi mkurnaloba Semoifargleba mxolodpreparat indometaciniT, TiTo tableti 3-jer dReSi, Wamis Semdeg.amgvarad, avadmyofs mkurnaloba praqtikulad ar utardeba. misimdgomareoba sayuradReboa, Tumca mocemul momentSi misisicocxlisaTvis saSiSi viTareba ar aRiniSneba. avadmyofs esaWiroebasxvadasxva profilis eqimspecialistTa konsultaciebi (neiroqirurgi,nevrologi, travmatologi, mikroqirurgi). mkurnalobis taqtikagadawydeba konsultaciebisa da saboloo konsiliumis Semdeg, Tumca ametapze damajereblad SeiZleba iTqvas, rom patimarTa da msjavrdebulTasamkurnalo dawesebulebaSi pacientis Semdgomi mkurnaloba verCatardeba pirobebis, specialistebis ararsebobisa da adekvaturimkurnalobisa da movlis SeuZleblobis gamo.zemoT aRwerili SemTxvevebi da komentarebi asaxavs penitenciurisistemis centraluri samedicino dawesebulebis mdgomareobas da masSimimdinare samedicino saqmianobas. aqedan gamomdinare, SesaZlebeliaSegveqmnas warmodgena sistemis sxva samkurnalo erTeulebsa dastruqturebSi mimdinare samedicino saqmianobis Sesaxeb.saqarTvelos kanonis `patimrobis Sesaxeb” (37-e muxli) gansazRvrulia,rom `sasjelaRsrulebis dawesebulebis samedicino samsaxurisaqarTvelos janmrTelobis dacvis sistemis nawilia. sasjelaRsrulebisdawesebulebis samedicino samsaxuris materialur-teqnikuri baza dasamedicino personalis kvalifikaciis done ar unda iyos janmrTelobisdacvis saerTo sistemis doneze naklebi”. aqedan gamomdinare,saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministromdauyovnebliv unda miiRos gadamWreli zomebi mdgomareobis krizisidangamosayvanad.warmodgenili faqtebisa da gamovlenili samarTaldarRvevebis fonze,albaT, SeiZleba naTeli warmodgenis Seqmna penitenciuri sistemisdawesebulebebSi avadmofTa mkurnalobis xarisxisa da saerTodmizanSewonilobis Sesaxeb. miuxedavad amisa, stacionaruli `samedicino”daxmareba avadmyofebs kvlav `miewodebaT”...181

monitoringis samedicino speqtri# saidentifik.informaciaTariRisapyrobisqesidiagnozi1 s. 6/IV r6 m bronquli asTma, xSiriSetevebiT;konsultacia2 giorgin.6/IV r6 m ucnobia hepatoqolecistiti konsultacia345zurabv.6/IV r6 m epilefsia, marcxena mxrivihemiparezi, marcxena Tvaliskeratokonusim. 6/IV r6 m kuWisa da Tormetgojanawlavis wylulovanidaavadeba xSiri gamwvavebebiT;obstruqciuli bronqitidaviTk.6/IV r6 m depresiuli mdgomareoba,agarafobiakonsultaciadiagnostikamkurnalobagadayvanaspecialistisSeyvanakonsultaciakonsultacia6 vaJa R. 6/IV r6 m marcxena Tvalis kaklis konsultaciaposttravmuli atrofia,marjvena Tvaliskeratokonusi da maRalixarisxis miopia7 vako d. 6/IV r6 m epilefsia konsultacia8 Temuro.6/IV r6 m epilefsia, kuWisa daTormetgoja nawlaviswylulovani daavadebakonsultaciamkurnaloba9 m. 6/IV r6 m sisxlmdeni buasili konsultacia10 c. 6/IV r6 m sisxlmdeni buasili konsultacia11 spartakk.6/IV r6 m SimSilobis Semdgomimdgomareobakonsultacia12 zaza w. 13/IV r6 m qronikuli hepatitisgamwvaveba13 revazl.konsultacia13/IV r6 m hepatiti konsultaciamkurnalobakonsultantisSeyvana14 j. 13/IV r6 m konsultacia15 g. 13/IV r6 m hepatiti konsultacia16 b. 13/IV r6 m hepatiti konsultacia17 tariel 13/IV r6 m hepatiti konsultaciaf.18 q 13/IV r6 m hepatiti konsultacia182

19 giorgi 9/IX r6 m mwvave fsiqozuri mdgomareoba konsultaciam.20 w. 20/IV r6 m konsultaciagadayvana21 mixeilo.9/IX r6 m mezootitis Semdgomi narCenimovlenebikonsultaciamkurnaloba22 gela s 20/IV r6 m konsultacia23 daviT a 6/IV r6 m marcxena winamxriscecxlnasroli Wriloba,zurgis midamos namsxvrev. iar.miyen. Wrilobakonsultaciamkurnaloba24 romank.6/IV r6 m cecxlnasroli Wrilobamarcxena wvivis zedamesamedSikonsultaciamkurnaloba25 daTo k. 20/IV r6 m epilefsiuri gulyrebi konsultacia26 k. 20/IV r6 m asTmuri movlenebi konsultacia27 a. 20/IV r6 m konsultacia28 k. 6/IV r6 m ovaluri formis, daaxloebiT0,7-1,0 sm diametris oridazianeba marjvena barZayisqvemo mesamedSi29 a. 6/IV r6 m marjvena barZayis dorsalurzedapirze ovaluri formisWriloba30 l. 6/IV r6 m 0,7-1,0 sm diametris dazianeba,romelic mdebareobs marjvenabarZayis medialur zedapirzezeda kideSi, Sorisis midamosmimd reg31 a. 6/IV r6 m dazianeba marcxenaterfisZiris midamoSi32 s. 6/IV r6 m marjvena barZayis qvemomesamedis Wriloba33 s. 6/IV r6 m ovaluri formis, daaxloebiT0,8-1,2 sm diametri Wrilobamarcxena dundulos midamoSi34 g. 6/IV r6 m ovaluri formis, daaxloebiT0,8-1,0 sm diametri Wrilobamarcxena barZayis Suamesamedis lateralurmidamoSi35 j. 6/IV r6 m daJeJili Wriloba daeqskoriaciebi marjvena TxemisZvlis midamoSi Tavis TmiannawilSi36 s. 6/IV r6 m gulmkerdis marjvena naxevrisdaJeJiloba, gavrcelebulieqskoriaciebi37 x. 6/IV r6 m dazianeba Tirkmlebissaproeqcio areSi, hematuria38 o. 6/IV r6 m ovaluri formis, daaxloebiT0,7-1,0 sm diametris Wrilobamarjvena wvivis qvedamesamedSi, lateralurzedapirze39 x. endogenuri toqsemia. Soki.marcx. barZayis damwvrobisSemdgomi Wrilobissupuracia, sxeulissxvadasxva midmos dazianebakonsultaciamkurnalobakonsultaciamkurnalobakonsultaciamkurnalobakonsultaciamkurnalobakonsultaciamkurnalobakonsultaciamkurnalobakonsultaciamkurnalobakonsultaciamkurnalobakonsultaciamkurnalobakonsultaciakonsultaciamkurnalobakonsultaciadiagnostikamkurnalobagadayvanaeqspertiza183

(wamebis Semdgomi)40 a. qolecistiti, qoleliTiazi,apendiciti, postoperac.ventraluri Tiaqarikonsultaciadiagnostikamkurnalobagadayvanaeqspertiza41 m. fsiqikuri aSliloba konsultaciadiagnostikamkurnalobagadayvanaeqspertiza42 malxazz.43 jemalS.SimSilobis Semdgomi periodi.qvemo paraplegia. Tavismidamos cecxlnasroliWrilobis Semdgomi periodi.epilefsiamarjvena laviwis Zvlismotexiloba, marjvena zedakiduris parezi44 zviado.welis IV malis Tiaqari,radikuliti45 alan v. qvemo kidurebiscecxlnasroli Wrilobebi,terfis damsxvreulimotexiloba. wvivismotexilobakonsultaciadiagnostikamkurnalobakonsultaciakonsultaciakonsultacia46 k. konsultacia47 i. epicistostomiis Semdgomi konsultaciaperiodi48 giorgid.5 epilefsia konsultaciadiagnostikakonsultantis49 givi g. 5 portuli hipertenzia,saylapavis varikozebidansisxldenis Semdgomi periodi.encefalopaTia50 iraklie.51 nukrik.52 imedow.53 oTarim.SeyvanakonsultaciadiagnostikamkurnalobaeqspertizakonsultantisSeyvana5 konsultacia5 konsultacia5 konsultaciagadayvana5 fsiqikuri aSliloba konsultaciakonsultantisSeyvana54 kaxa o. 5 fsiqikuri aSliloba konsultaciakonsultantisSeyvana55 isak a. 5 fsiqikuri aSliloba konsultaciakonsultantisSeyvana56 giorgiJ.5 konsultaciakonsultantisSeyvana57 andro 5 konsultacia184

C.58 robertb.5 fsiqiuri aSliloba konsultaciaeqspertizakonsultantisSeyvana59 r. 5 konsultacia60 Tamazg.61 spartakc.62 giorgib.63 levanC.64 rezol.65 giorgia.66 levanc.5 gulis iSemiuri daavadeba.arastabiluri stenokardia.Suntirebis da vitreqtomiisSemdgomi periodi. Saqrianodiabeti IIkonsultacia5 konsultacia5 saxis midamos travmisSemdgomi periodi. dafis apkisperforaciakonsultacia5 konsultacia7 qronikuli virusuli hepatitiB7 qolecisteqtomiis,apendeqtomiis dahernioplastikis Semdgomiperiodi. operaciuliWrilobis supuracia7 m B+ C hepatitis; piodermia,bronquli asTma TBCkonsultaciakonsultaciadiagnostikamkurnalobakonsultantisSeyvanagadayvanakonsultaciadiagnostikakonsultantisSeyvanagadayvana67 q. 7 m konsultacia68 W. 7 m konsultacia69 d. 7 m konsultacia70 j. 7 m konsultacia71 nugzar1 konsultaciaS.72 Tengiz1 tuberkulozi konsultaciam.73 ali n 1 konsultacia74 giorgiC.1 marcxenamxrivi hemikastraciisSemdgomi periodi. marjvenasaTeslis teratoblastoma.konsultacia75 TamazS.76 guramiv.gulis iSemiuri daavadeba9/IX 1 m qala-tvinis daxuruli travma,Tavis tvinis Seryeva,gulmkerdis daxuruli travma,sxeulis sxvadasxva midamoseqskoriaciebi dasisxlnaJRenTebi, sxeuliszogadi daJeJiloba9/IX 1 m qala tvinis daxuruli travma,Tavis tvinis Seryeva,gulmkerdis daxuruli travma,sxeulis sxvadasxva midamoseqskoriaciebi dasisxlnaJRenTebi, sxeuliszogadi daJeJiloba.konsultaciaeqspertizakonsultaciaeqspertiza77 oTar b. 9/IX 1 m gulmkerdis daxuruli travma, konsultacia185

78 mixeilk.sxeulis sxvadasxva midamoseqskoriaciebi dasisxlnaJRenTebi, zurgismidamos marjvena naxevrisnafleTovani Wriloba,sxeulis zogadi daJeJiloba.9/IX 1 m sxeulis zogadi daJeJiloba,marcxena loyis midamoskisturi warmonaqmni.79 rati k. 9/IX 1 peptikuri wylulovanidaavadeba. virusuli Chepatiti80 giorgig.81 giorgig.82 zairak.eqspertizakonsultaciaeqspertizakonsultacia9/IX 1 m epilefsia. bronquli asTma konsultacia1 m konsultaciaq6 q seqtoruli masteqtomiisSemdgomi periodi.marcxenamxrivi mastopaTia (?)83 nino l. q6 q gulis iSemiurin daavadeba.qvemo hemiparezi(gardamavali), nevrozuldepresiulimdgomareoba,suicidis mcdeloba (2 jer)84 giorgi.Smkonsultaciakonsultaciadiagnostikamkurnalobakonsultacia85 c.irakli86 Temurg.87 S.dimitri88 l.giorgi89 idaviTi90 S.nugzar10/IX 5 m marjvena saTeslistuberkulozuri dazianeba,posttravmuli mdgomareobakonsultacia10/IX 5 m paranazaluri wiaRebiskonsultaciaqronikuli anTebiTimdgomareoba13/IX r1 m fsiqikuri aSliloba konsultacia13/IX r1 m fsiqikuri aSliloba konsultacia13/IX r1 m qronikuli virusuli Bhepatiti13/IX r1 m gulis iSemiuri daavadeba,postinfarqtulikardiosklerozi,hepatmegalia, asciti.konsultaciakonsultaciaamgvarad, Cven mier warmoebuli saregistracio statistikismixedviT, saangariSo periodSi Cven samdicino konsultacia da daxmarebagavuwieT sul 147 avadmyof patimars, maT Soris avadmyofTan pirveladikontaqtebis raodenobam 90 Seadgina.186

samedicino daxmarebakonsultacia Catardamkurnaloba Catardaspecialistis Seyvanaqalaqis klinik.gadayvanadiagnostikaeqspertizamoTxovnil iqnaCven mier registrirebul avadmyofTagan, pirveladi kontaqtebis mixedviT,konsultacia Cautarda 90 pacients, mkurnaloba Cautarda 22-s,specialistis Seyvana ganxorcielda 11 SemTxvevaSi, qalaqis sxvadasxvaklinikaSi Cveni rekomendaciiT gadayvana ganxorcielda 8 SemTxvevaSi,rTul SemTxvevaTa diagnostika da diferenciuli diagnostika gatarda 10SemTxvevaSi, xolo sasamarTlo samedicino eqspertiza moTxovnil iqna 9pacienti-patimris mimarT.VI Tavisikvdilobis maCveneblebi da mizezebi penitenciuri sistemisdawesebulebebSi2006 wlis ianvar-seqtemberSi ganvaxorcieleT penitenciuri sistemissxvadasxva dawesebulebaSi patimarTa sikvdilobis speqtris Seswavla damonitoringi. saangariSo periodSi, oficialuri monacemebiT, sul mokvda67 patimari, romelTa gadanawileba (absolutur ricxvebSi) TveebismoxedviT Semdegnairad gamoiyureba:ianvar Teberval mart april mais ivnis ivlis agvist seqtemberi ii i i i i o i6 3 10 6 3 5 8 12 14aRniSnuli informaciis wyarod gamoyenebul iqna saqarTvelos iusticiissaministros veb-gverdze gamoqveynebuli informacia (www.justice.gov.ge),saqarTvelos iusticiis saministros sasjelaRsrulebis departamentisveb-gverdze gamoqveynebuli informacia (www.dop.gov.ge) da saqarTvelosiusticiis saministros sasjelaRsrulebis departamentis socialuriganyofilebis ufrosis, a. qelbaqianis mier mowodebuli werilobiTiinformacia (10/8-8883 05-09-2006), romelic gamoigzavna TanaxmadsaqarTvelos saxalxo damcvelis aparatidan gagzavnili moTxovnisa(#1010/03-11 5 seqtemberi, 2006). garda amisa, calkeul SemTxvebebSi,187

informacia movipoveT uSualod Cven, maT Soris gvamis daTvalierebisgziT.upirveles yovlisa, unda aRiniSnos, rom zemoT miTiTebuli wyaroebidanmiRebuli cnobebi xSir SemTxvevaSi ar emTxveoda erTmaneTs, asaxavdasxvadasxva statistikas da amdenad, erT-erT romelime maTganzedayrdnoba monitoringisa da analizisaTvis gamousadegar midgomad iqnamiCneuli. samive wyaros informaciis SejerebiTa da damuSavebiT moxdagarkveuli konsolidacia da erTiani daskvnis gamotana.aRsaniSnavia, rom informaciis arc erT wyaroSi ar iyogaTvaliswinebuli 2006 wlis martSi, e.w. `buntis” Sedegad gardacvlili7 patimris monacemebi.saqarTvelos penitenciuri sistemis dawesebulebebSi, patimarTasikvdilobis maCveneblis asaxva Tveebis mixedviT asaxulia diagramaze:2006 wels (I-IX Tveebi) gardacvlilpatimarTa raodenoba Tveebis mixedviT1614121086420ianvariTebervalimartiaprilimaisiivnisiivlisiagvistoseqtemberi2006 wlis 13 oqtombers saqarTvelos iusticiis saministrom gamoaqveynaramdenime statistikuri maCvenebeli, maT Soris, 2001 wlidan 2006 wlisoqtombramde saqarTvelos penitenciuri sistemis dawesebulebebSigardacvlil patimarTa saerTo raodenoba. rogorc aRniSnuli wyarodanCans, 2006 wlis 1 ianvridan, 10 oqtombris CaTvliT dafiqsirebuliapatimarTa sikvdilobis 71 SemTxveva. Cveni monacemebiT, romeliczemoaRniSnuli sami wyaros Sejerebis safuZvelze moxda, es maCvenebeliaris 69 (maT Soris, martis TveSi daRupuli da vinaoba gamouqveynebelipatimrebic). aqedan gamomdinare, arsebobs realuri safuZveli imisa, rompatimarTa gardacvalebis yvela SemTxveva oficialur saerTostatistikaSi ar aisaxeba da Cvens xelT arsebuli monacemebi, garkveulfarglebSi, arazustia. miuxedavad amisa, dabejiTebiT SeiZleba iTqvas,rom igi minimalur ricxvs asaxavs da sikvdilobis masze naklebimaCvenebeli arc erTi wyarodan ar gamomdinareobs.iusticiis saministros mier 13 oqtombers gamoqveynebuli statistikamocemulia cxrilSi (pirdapiri kopireba):188

189

aRniSnuli monacemebi gasuli wlebis monacemebTan Sedarebis saSualebasgvaZlevs. rogorc vxedavT, 2005 wlis 12 Tvis monacemebiT, sul mokvda 46patimari, rac saqarTveloSi myof patimarTa saerTo raodenobis 0,52%-sSeadgens. arsebuli pirobebis da patimarTa realuri pirobebisgaTvaliswinebiT, aseve penitenciuri sistemis jandacvis sistemis srulikraxisa da aramdgradobis pirobebSi Zalze Znelia darCenili sami Tvisprognozis gakeTeba, anu sikvdilobis maCveneblis cvlileba darCvenilisami Tvis ganmavlobaSi. miuxedavad amisa, calsaxaa, rom gasuli wlis 12Tvis da wlevandeli 9 Tvisa da 10 dRis monacemebi araSedarebadisidideebia. aRsaniSnavia aseve patimarTa raodenobis mkveTri zrdistendencia 2006 wlis ganmavlobaSi. kerZod, 2005 welTan SedarebiT,patimarTa raodenoba, sul mcire 5.000-iT gaizarda, anu 2002-2004 wlebSiarsebul raodenobasTan SedarebiT, TiTqmis gaormagda. metad sagangaSoais faqtic, rom zogierTi wyaros monacemebiT, 14172 piris 60%-ze metijer mxolod winaswar patimrobaSi imyofebian da maT mimarTsasamarTlos mier gamotanili gamamtyunebeli ganaCeni kanonier ZalaSijer ar Sesula. aRniSnuli faqti imiTac aris mniSvnelovani, romsikvdilobis maCvenebeli gansasjelebs Soris sakmaod maRalia daTiTqmis 50%-s Seadgens.aRsaniSnavia, rom 27 patimari gardaicvala patimarTa da msjavrdebulTasamkurnalo dawesebulebaSi, xolo 25 patimari – qalaqis sxvadasxvasaavadmyofoSi, rogorc TbilisSi, ise saqarTvelos sxvadasxva qalaqSi. 3patimari gardaicvala tuberkuloziT daavadebul msjavrdebulTasamkurnalo dawesebulebaSi; sapyrobileebSi ganviTarebuli sikvdilobismaCveneblebis mixedviT ki aRsaniSnavia #5 da #1 sapyrobileebi.# penitenciuri sistemis dawesebuleba /samedicino dawesebulebagardacvlilpatimarTaraodenoba1 msjavrdebulTa da patimarTa samkurnalo daweseb. 272 tuberkuloziT daavad. msjavrd. samk. daweseb. 33 qalaqis sxvadasxva samkurnalo dawesebulebebSi 254 1 sapyrobile (Tbilisi) 35 #1 dawesebuleba (rusTavi) 16 #2 sapyrobile (quTaisi) 17 №3 sapyrobile (baTumi) 18 №5 sapyrobile (Tbilisi) 49 #6 sapyrobile (rusTavi) 110 №7 dawesebuleba (qsani) 1sul 67sikvdilobisa da zogadad avadobis maCveneblebze msjelobagaZnelebulia imis gamo, rom SemTxvevaTa absolutur umravlesobaSidiagnozebi gamotanilia metad arazustad. zogierT SemTxvevaSiabsurdamdec mivdivarT, rac gvafiqrebinebs, rom an sistemis samedicinosamsaxuris warmomadgenelTa profesiuli kvalifikaciaa ukiduresaddabali, an saqme gvaqvs gardacvalebis diagnozebis SegnebulgayalbebasTan. aRsaniSnavia, rom saangariSo periodSi gvxvdeba190

TviTmkvlelobis 4 SemTxveva. oTxive SemTxvevaSi aRiniSneboda meqanikuriasfiqsia (CamoxrCoba). aRsaniSnavia, rom gardacvlilTa asaki meryeobs 24-36 wlamde. ori SemTxveva moxda #1 sapyrobileSi, xolo TiTo-TiTo #5da #6 sapyrobileebSi. 3 SemTxvevaSi CamoxrCoba moxda zewriT, xolo 1SemTxvevaSi patimarma Tavi sakuTar maisurze CamoixrCo. oTxive SemTxvevaganviTarda zafxulis TveebSi (ukanaskneli 4 seqtembers).2006 wlis 23 ivliss Tbilisis #1 sapyrobileSi ubedur SemTxvevasemsxverpla aseve 31 wlis patimari. sikvdili gaSiSvlebul eleqtrosadenebTanSexebam gamoiwvi0a. am SemTxvevaSi Znelia msjeloba sadenebTanSexebis motivaciaze (Tu aseTi arsebobda), an Tu ratom moxdausafrTxoebis wesebis darRveva sapyrobileSi.saangariSo periodSi cecxlnasroli WrilobebiT gamowveuli sikvdiloba9 SemTxveviT Semoifargleba. 2006 wlis 3 ianvars msjavrdebulTa dapatimarTa samkurnalo dawesebulebaSi gulmkerdis marcxena naxevrisSemavali cecxlnasroli WrilobiT gardaicvala 20 wlis patimari; 2006wlis 4 agvistos ki, qalaqis erT-erT samkurnalo dawesebulebaSi, asevefiltvis areSi miyenebuli cecxlnasroli WrilobiT 16 wlis patimarigardaicvala. savaraudod, cecxlnasroli dazianebebis gamo dadga asevesikvdili yvela im SemTxvevaSi (7), romelic aRiniSna 2006 wlis martSi,e.w. `buntis” Rames.penitenciuri sistemis dawesebulebebSi saangariSo periodSi dafiqsirdaaiv/SidsiT gardacvalebis 3 SemTxveva. maTgan ori avadmyofi gardaicvalamas Semdeg, rac gadmoyvanil iqna infeqciuri paTologiis, Sidsisa daklinikuri imunologiis centrSi (erT-erTi gadmoyvanilia baTumis #3sapyrobilidan), xolo erTi avadmyofi msjavrdebulTa da patimarTasamkurnalo dawesebulebaSi gardaicvala. gardacvlilTa asaki 30-38wlebs Soris meryeobs. am SemTxvevebSi gardacvalebis diagnozebiSemdegi saxiT iyo formulirebuli:• aiv infeqcia – Sidsi `c-3~ kategoriis, ganlevis sindromi,pnevmocisturi pnevmonia, qronikuli C hepatitis terminalurimdgomareoba• Sidsi, filtv-gulis mwvave ukmarisoba• aiv/infeqcia Sidsi „c-3“ kategoriis, ganlevis sindromi, marcxena,mxrivi hemiparezi, Tavis tvinis malacia, Tavis tvinis qerqisatrofiuli cvlilebebi, Sublis Zvlis mTlianobis darRveva,epilefsia, terminaluri stadia da „C“ hepatiti. gardacvalebissavaraudo mizezi Tavis tvinis SeSupeba gaxda.albaT, komentaris gakeTeba aRniSnul SemTxvevebze sruliad zedmetia.saangariSo periodSi gvxvdeba 11 SemTxveva, rodesac patimarTagardacvalebis uSualo mizezi gaxda filtvis tuberkulozi da misisxvadasxva garTuleba. mocemuli oficialuri diagnozebidan irkveva, rom3 patimari gardacvlilia gastro-duodenuri sisxldeniT saWmlismomnelebeli traqtis zemo nawilebidan. 1 SemTxvevaSi ki sikvdilismizezad saxeldeba difuziuri peritoniti. aseT fonze, SeiZleba191

gadaWriT iTqvas, rom penitenciuri sistemis dawesebulebebSiqirurgiuli samsaxuri TiTqmis ar arsebobs da Semoifargleba mxolodpatimarTa da msjavrdebulTa samkurnalo dawesebulebaSi momuSaveramdenime kvalificiuri piriT (2-3), romelTa mierac 14.000-mde patimrismocva, ra Tqma unda SeuZlebelia.5 patimris sikvdilis uSualo mizezi gaxda IV stadiis simsivnis fonzeganviTarebuli intoqsikaca. aseT dros metad sainteresoa, Tu ratom armoxda IV stadiis simsivniT daavadebulTa (ukurnebeli seniTdaavadebulTa) aqtirebis sakiTxi, qveyanaSi moqmedi kanonmdeblobisSesabamisad?. ukurnebeli seniT daavadebuli kidev 2 pacientigardaicvala RviZlis ciroziT. 4 SemTxvevaSi sikvdili dadga filtvissxvadasxva daavadebis Sedegad; imave raodenobis SemTxvevebSi mizezadgamocxadda Tirkmlis paTologia; 5 SemTxvevaSi – centraluri nervulisistemis umZimesi daavadebebi, romlebic ganpirobebulia centralurinervuli sistemis sisxlis mimoqcevis moSliT.3 SemTxvevaSi gardacvalebis mizezad dasaxelebulia intoqsikacia(savaraudod, ucnobi etiologiis). aseT SemTxvevaSi, Cven mier Catarebulimonitoringis Sedegebis gaTvaliswinebiT gvaqvs safuZvliani eWvi, romsikvdili narkotikuli saSualebebis moxmarebisas gadametebuli dozisgamo dadga, anu penitenciuri sistemis bolodroindeli gancxadebebi,sapyrobileebSi narkotikuli nivTierebebis Setanis minimumamde dayvanisan sulac mospobis Sesaxeb, kvlav iluziad rCeba. aRniSnulisdasadastureblad SesaZlebelia moviyvanoT erTi konkretuli SemTxveva,romelic msjavrdebulTa da patimarTa samkurnalo dawesebulebaSi 29wlis patimris sikvdiliT damTavrda.msjavrdebulTa da patimarTa samkurnalo dawesebulebaSi Cveni erT-erTivizitis mizani iyo gagverkvia is garemoebebi, romlebic ukavSirdeboda2006 wlis 22 agvistos, Tssu-is centralur klinikaSi gadayvanidan mokledroSi gardacvlili patimar o. m.-is mkurnalobisa da diagnozissakiTxebs.saqarTvelos iusticiis saministrom 2006 wlis 23 agvistos gaavrcelainformacia, rom Tssu-is yifSiZis saxelobis centralur klinikaSi 22agvistos patimari, 29 wlis oTar m. gardaicvala. igi 4 ivliss rusTavis#6 sapyrobilidan gadmoiyvanes msjavrdebulTa da patimarTa samkurnalodawesebulebaSi, xolo 22 agvistos janmrTelobis mkveTri gauaresebisgamo gadayvanil iqna Tssu-is centralur klinikaSi, sadac gardaicvala.iusticiis saministrom oficialurad gamoaqveyna aseve diagnozi:neirocirkulatoruli distonia, kardialuri tipis depresiulimdgomareoba, ucnobi etiologiis medikamentozuri koma, asfiqsia,mendelsonis sindromi da sunTqvis mwvave ukmarisoba. aRsaniSnavia, romgamoqveynebuli diagnozis garkveuli fragmentebi ararealuria damedicina aseT cnebebs saerTod ar icnobs, garda amisa, gardacvlilavadmyofTa diagnozebis absoluturi umravlesoba Seicavs sityvebs`ucnobi etiologiis”, rac mraval kiTxvas badebs da imavdrouladsakiTxisadmi araseriozul midgomad unda CaiTvalos.192

aRniSnul konkretul magaliTTan dakavSirebiT, samkurnalodawesebulebis mTavari eqimis movaleobis Semsrulebels movTxoveT,warmoedgina gardacvlilis samedicino Canawerebi. miuxedavad imisa, romavadmyofis gardacvalebis Semdeg daniSnul sasamarTlo samedicinoeqspertizis CatarebasTan dakavSirebiT, avadmyofobis istoria amoRebulunda yofiliyo, dawesebulebam mainc warmogvidgina dokumentis dedani.rogorc istoriidan (#---) irkveva: oTar m, dabadebuli 1977 wels (braliwaredgina saqarTvelos ssk 260 muxliT, miusjeli, sasjeli daiwyo 2006wlis 21 Tebervals), patimarTa da msjavrdebulTa samkurnalodawesebulebaSi Semovida 2006 wlis 4 ivliss, 22 saaTsa da 30 wuTze,rusTavis #6 sapyrobilidan. rogorc irkveva, avadmyofs gamocxadebulihqonda SimSiloba da me-7 dRes, mdgomareobis gauaresebis gamo, moaTavsesTerapiul ganyofilebaSi (Semosvlis diagnozi – SimSilobis me-7 dRe).rogorc mimRebis eqimis Canaweridan irkveva avadmyofi uCioda ZliersaerTo sisustes, Tavbruxvevas, koordinaciis darRvevas. gulmkerdismarjvena naxevarze aReniSneboda postoperaciuli nawiburi, romlismizezsac ver sazRvravda. pulsi – 84, riTmuli, saSualo avsebisa dadaWimulobis. auskultaciiT – gulis tonebi moyruebulia. wneva – 100/80.muceli – palpaciiT mgrZnobiarea marjvena ferdqveSa midamo. RviZli daelenTa ar scildeba neknTa rkals, pasternackis niSani – uaryofiTi(ricxvi – 5 VII). istoriaSi moipoveba 2006 wlis 23 agvistos ricxviTdaTariRebuli gardacvlili patimris interesebis damcveli advokatis –d.x-s (---------) werilobiTi mimarTva dawesebulebis direqtor a.muxaZisadmi, sadac igi moiTxovs: `gTxovT gvacnoboT, ra viTarebaSi dara diagnoziT iqna gadayvanili oTar m. zemoT xsenebul saavadmyofoSi”.Semdeg gverdze istoriaSi darTulia daniSnulebis furceli, romlismixedviTac irkveva, rom 20/VII mas mkurnalobdnen Semdegi sqemiT:istoriaSi moipoveba ori kardiograma:1. gadaRebulia 4 /VII2. gadaRebulia 20 /VIIaris sisxlis saerTo analizi, gakeTebuli 10 ivliss, romlis mixedviTac:Sardis klinikuri analizi (11 ivlisi)normis farglebSiaRniSnulis Semdeg modis kursusebi, romlis mixedviTac irkveva, romavadmyofs 6 ivliss daeniSna transfuzioTerapia (T/A- 110/75 mmHg, P’-88).10 ivlisi - T/A- 100/70 mmHg, P’-80, T o C.11 ivlisi – Cndeba temperaturuli reaqcia (T o C – 37,5), T/A- 110/70 mmHg, P’-90. mdgomareobas emateba gulisrevis SegrZneba.12 ivlisi - T/A- 110/75 mmHg, P’-86, T o C – 36,7.13 ivlisi – Cndeba yru tkivili marjvena ferdqveSa midamoSi. obieqturad– orive zeda kiduris mtevnis areSi mcired pastozuri. T/A- 100/60 mmHg,P’-86, T o C –37,3 – 37,5. filtvebSi gamoCnda mSrali xixini, gulis tonebi –moyruebuli.193

14 ivlisi – filtvebSi kvlav ismis erTeuli mSrali xixini, T/A- 100/60mmHg, P’-86, T o C –37,5.17 ivlisi – avadmyofs Cautarda muclis Rrus organoebis eqoskopiurikvleva, romlis Canaweris mixedviTac: RviZli, elenTas, naRvlis buStis,pankreasi, Tirkmlebi – forma, zoma da eqostruqtura normulia. imavedRis Canawerebis mixedviT – avadmyofs aReniSneba perioduli gulisreva,haeris ukmarisoba sakvebis miRebisTanave, Cndeba tkivili epigastriumismidamoSi, gulisrevis SegrZneba. T/A- 100/60 mmHg, P’-90, T o C –37,6.19 ivlisi – Cndeba qoSini, yru tkivili epigastriumis midamoSi. T/A- 100/65mmHg, P’-90, T o C –37,2.20 ivlisi - T/A- 100/60 mmHg, P’-84, T o C –37,4.24 ivlisi – Cndeba gulis friali, usiamovno SegrZneba gulmkerdisareSi. tkivili mkerdis Zvlis ukan. yru tkivili epigastriumis midamoSi.T/A- 100/60 mmHg, P’-86, T o C –37,2.31 ivlisi – aReniSneba Cxvleta gulis areSi.1 agvisto – istoriaSi Cndeba fsiqiatris konsultacia:avadmyofi kontaqtSi Semodis uxalisod, SekiTxvebze gvpasuxobs mokled.saubrisas advilad iRleba, sveneb-svenebiT gvesaubreba. aReniSnebauZiloba. guneba-ganwyobis fonis mkveTri daweva. aReniSneba xmauri.ZiriTadad wevs TavisTvis da ar ekontaqteba aravis. sakvebs Zalian mcireraodenobiT iRebs, isic ZaldatanebiT. fs. avlens (gaurkvevelia)SeZlebisdagvarad. mieca daniSnuleba:diagnozi: asTeno-depresiuli sindromiqsanaqsi - 0 25 mg 2X-jerdiazepami – 10 (Zilis win ori kvira)xelmowera - qeTino imerliSviliaRniSnulis Semdeg istoriaSi Cans kardiologis konsultacia, Tumcakonsultaciis Catarebis ricxvi gaurkvevelia.T/A- 100/65 mmHg, P’-100, Zafiseburi, saSualo avsebis.eleqtrokardiogramaze – T (-) V2, V3, III – ganxrebSidiagnozi – neirocirkulatoruli distonia (kardialuri tipis).kardiologi iZleva daniSnulebas – vitamini B 6 , C, kokarboqsilaza,fiziologiuri xsnari.3 agvisto – gulmkerdis areSi usiamovno SegrZneba, gulisreva,wonasworobis dacvis gaZneleba, qoSini, haeris ukmarisoba. iZulebiTiSinagani daZabuloba, mSrali xixini.6 agvisto – sisuste, Tavis tkivili, Tavbru, gulisreva, usiamovnoSegrZneba, Sinagani daZabuloba. T/A- 100/60 mmHg, P’-90.7 agvisto – fsiqiatris konsultacia: kontaqtSi Semodis uxalisod.SekiTxvebze pasuxobs uxalisod. gvpasuxobs Zalian mokled da uxalisod.aReniSneba uZiloba, uxalisoba, gaRizianebuloba, saerTo sisuste. gunebganwyoba(ar ikiTxeba) .. daTrgunulia, cremliania, uimedod aris.saWiroebs fsiqiatriul ganyofilebaSi gadmoyvanas Semdgomimkurnalobis mizniT.diagnozi – depresiuli mdgomareoba194

7 agvisto – gadayvanis epikrizi: am Canaweridan irkveva, rom avadmyofmastacionarSi Semosvlisas Sewyvita SimSiloba. diagnozi: - depresiulimdgomareoba, neirocirkulatoruli distonia kardialuri tipis,SimSilobis Semdgomi distrofiuli cvlilebebi. avadmyofi saWiroebsmkurnalobis gagrZelebas fsiqiatriul ganyofilebaSi.7 agvistos aseve Sedgenilia aqti – gadayvanil iqnas fsiqiatriulganyofilebaSi (daniSnuleba – diazepami, tizercini)8 agvistos avadmyofs utardeba fsiqologis konsultacia:aRqma – sagnobrivi, sworiyuradReba – ganlevadimexsiereba – Senaxuliazrovneba – asarmovani (ar ikiTxeba)emociuri sfero – SfoTvaguneb-ganwyoba – fsiqikuri funqciebi ganlevadi10 agvistos fsiqiatri CanawerSi aRniSnavs, rom avadmyofisfsiqofizikuri mdgomareoba ar aris damakmayofilebeli.16 agvisto – kvlav ar aris damakmayofilebeli, aReniSneba ZilisdarRveva, cremlianoba. mTeli dRis ganmavlobaSi oTaxidan ar gamodis.reJims emorCileba.22 agvisto _ morige eqimis Canaweri:avadmyofTan gamoZaxebuli viyavi 09 sT-sa 45 wT-ze. garegan gaRizianebazear reagirebda, fotoreaqciebi iwveoda duned. aReniSneboda Rebineba,sunTqavda xrialiT, periodulad sunTqva Cerdeboda. avadmyofs daewyoxelovnuri sunTqva, jer piridan pirSi, Semdeg ambus aparatiT. narkanisintravenuri ineqciis Semdeg sunTqva aRdga. amdenad, savaraudoanarkotikuli intoqsikacia. T/A- 110/60 mmHg. avadmofi gadayvanil iqnareanimaciul ganyofilebaSi.xelmowera – cismar R. (Terapevti)22 agvisto – gadayvanis epikrizi (adevs rezolucia – gadaiyvaneTqirurgiul ganyofilebaSi. vis ekuTvnis xelmowera, ver varkvev).. . . . 22 agvistos, 09:30 sT-ze avadmyofis mdgomareoba damZimda. masTangamoZaxebuli iyo morige eqimi. avadmyofi imyofeboda ugonomdgomareobaSi. avadmyofi gadayvanil iqna reanimaciis ganyofilebaSi,amasTan, gadayvanil iqna qirurgiul ganyofilebaSi (???).22 agvisto – qirurgis Canaweri:gadmoyvanil iqna fsiqiatriuli ganyofilebidan qirurgiulganyofilebaSi. ZilSi aRebina, moxda sasunTqi gzebis aspiracia.avadmyofi xrialebs. kani – Zlier cianozuri. moxda pir-xaxis da zemosasunTqi gzebis ganTavisufleba pirnaRebi masebisagan, pirxaxis sanacia,ris Semdgomac sunTqva tardeba orive mxares. wuTSi – 14, saSualoavsebis. mieca Jangbadi. arteriuli wneva – 70/30. periferiaze pulsi arisinjeba. centralur venaSi kaTeteris nakadiT daedga ringeri – 500.0,`kofeini~ – 4.0, `kordiamini~ – 6.0, sunTqva – 18-20 wuTSi. daedgafiziologiuri xsnari, `dofamini~. saerTo jamSi gadaesxa ringeri – 1500,195

fiziologiuri – 1000. natriumis hidrokarbonati – 100. `prednizoloni~ –125 mg. `zantaki~ – 2.0, `panangini~ 1, `eufilini~, `poliglukini~.nazogastruli zondiT kuWi ramdenjerme amoirecxa sufTa wylamde.hemodinamika stabiluria – 100/50 – 120/60. sunTqva Tanabari, saSualoavsebis – 20. bronquli elferiT. kontaqtSi ar Semodis. rqovanas dagugis refleqsebi iwveva. mtkivneul gaRizianebaze ar reagirebs. diurezikaTeteriT, adekvaturi. avadmyofi gadayvanil iqna reanimaciidan Tssu-iscentralur klinikaSi.diagnozi – ucnobi etiologiis medikamentozuri koma, mendelsonissindromi. sunTqvis mwvave ukmarisobis Semdgomi periodi.aRniSnulis Semdeg avadmyofi sdm 03-is mier gadayvanil iqna Tssu-iscentralur klinikaSi, romlis saregistracio JurnalSi dafiqsirebuliarom 15:00 sT-ze Semoyvanil iqna avadmyofi diagnoziT – aspiraciulisindromi, sunTqvis mwvave ukmarisoba (eq. l. gegeSiZe– mimRebi samsaxurisTerapevti), ris Semdegac avadmyofi Seyvanil iqna kritikuli medicinisdepartamentSi.am konkretuli SemTxvevis gacnobisas Cndeba azri, rom gardacvalebismizezi unda yofiliyo narkotikuli nivTierebis gadametebuli dozismoxmareba. aRwerili klinikuri niSnebis mixedviT, SesaZlebeliaganisazRvros kidec, Tu romeli saSualebis moxmarebasTan gvaqvs saqme,Tumca aRniSnuls laboratoriuli dadastureba esaWiroeba. aseTpirobebSi saWiroa daisvas ramdenime kiTxva: Tu saidan moxvda daxuruldawesebulebaSi narkotikuli nivTiereba; ratom ar moinaxula avadmyofisamedicino personalma misi komaSi Cavardnidan didi xnis ganmavlobaSi,da bolos, ratom faravs Sesabamisi organoebi avadmyofis gardacvalebissavaraudo diagnozs? ufro metic, gamoqveynebuli diagnozi, misiSinaarsidan gamomdinare, absurdulia da ukeTes SemTxvevaSigvafiqrebinebs, rom mis CamoyalibebasTan samedicino personals aranairikavSiri ar hqonia.SemTxvevaTa umravlesobaSi, avadmyofTa sikvdilis mizezad saxeldeba`gul-sisxlZarRvTa ukmarisoba”. kerZod, Tu gadavxedavT 67-ve SemTxvevas,vnaxavT, rom 28 SemTxvevaSi (anu saerTo SemTxvevebis 42%-Si) Turmesikvdili gamouwvevia gul-sisxlZarRvTa ukmarisobas. zogierTSemTxvevaSi `gul-sisxlZarRvTa” ukmarisobas cvlis termini – `filtvgulis”an `gul-filtvis” ukmarisoba. sayuradReboa, rom ramdenimeSemTxvevaSi, rodesac miokardiumis infarqtzea saubari, gulsisxlZarRvTaukmarisobaze saerTod ar aris saubari. diagnozebisgamoqveynebisas ufro Sorsac midian, erT-erT SemTxvevaSi Cven gvxvdebaSemdegi saxis Canaweri – `eqspert-kriminalistis winaswari daskvniT,patimris gardacvalebis mizezi gul-sisxlZarRvTa ukmarisoba iyo”. aqmetad saintereso tendenciasTan gvaqvs saqme, vinaidan Cveni codniTa dainformaciiT gardacvalebis diagnozi unda daisvas an eqim-klinicistis,an gakveTis SemTxvevaSi – eqim-paTologanatomis / sasamarTlo samedicinoeqspertis mier. rac Seexeba eqspert-kriminalistTa daskvnebs adamianissikvdilis diagnozebTan konteqstSi, albaT, katastrofamde SeuZliaTsaqmis miyvana. albaT igive eqspert-kriminalisti iyo iniciatori,rodesac erT-erT SemTxvevaSi, gardacvalebis mizezad vkiTxulobT –196

`mwvave muclis da stenokardiuli Seteva”. es faqti metadaRmaSfoTebelia da damatebiT komentars ar saWiroebs.saqarTvelos iusticiis saministros veb-gverdze sistematurad qveyndebainformacia gardacvlil patimarTa Sesaxeb. informaciis gacnobiTSesaZlebelia ara marto piris identifikacia, aramed mis SesaxebdawvrilebiTi monacemebis mopoveba, maT Soris samedicino xasiaTis. amSemTxvevebSi saqme gvaqvs saqarTvelos kanonebis _ janmrTelobis dacvisSesaxeb, saeqimo saqmianobis Sesaxeb da pacientis uflebebis Sesaxeb –uxeS darRvevasTan. garda amisa, aRniSnuli qmedebiT irRveva adamianisuflebaTa erovnuli da saerTaSoriso dokumentebis sabaziso principebida koncefciebi pirovnebis xelSeuxeblobisa da pirad cxovrebaSiCaurevlobis Sesaxeb. samedicino xasiaTis informacia konfidenciuriunda darCes rogorc pacientis sicocxleSi, aseve misi sikvdilis Semdeg.• saqarTvelos saxalxo damcvelma კითხვით mimarTa saqarTvelosiusticiis saministros, ჰქონდა თუ არა ნებართვა ამ ინფორმაციისგამოქვეყნების შესახებ. შეკითხვის გაგზავნის შემდეგ, მიმდინარე წლისოქტომბრიდან, სამინისტრო გვარებს უკვე აღარ აქვეყნებს.penitenciur dawesebulebebSi gardacvlil patimarTa Sesaxebgamoqveynebuli oficialuri informaciis analizis mixedviT,gansakuTrebul yuradRebas ipyrobs samedicino diagnozebis speqtri damaTi formulirebis meTodi. xSirad pacientis gardacvalebis mizezisaRqma SeuZlebelia; SemTxvevaTa nawilSi saqme gvaqvs uxeS samedicinoxasiaTis SecdomebTan. Cven SevecadeT, pirobiTad dagvejgufebinagardacvlil pirTa diagnozebi, sistematizaciis garkveuli principebisdacviT.1 gul-sisxlZarRvTadaavadebebi2 saWmlis momnelebelisistemis daavadebebi3 sasunTqi sistemisdaavadebebipostinfarqtulikardiosklerozizogadi aTerosklerozikardialuri tipis depresiastenokardiahipertonuli daavadebamwvave infarqtigulis iSemiuri daavadebagul-sisxlZarRvTa (g/f) mwv.ukmarisobahepatiti `C”gastroduodenuri sisxldenaRviZlis hemangiomacirozialimentaruli distrofiaqronik. dekompensirebulitonzilitihipostatiuri pnevmoniasunTqvis mwvave ukmarisobafiltvebis SeSupebapnevmonia197

4 saSarde sistemisdaavadebebi5 nervuli sistemisdaavadebebiqronikuli obstruqciulidaavadebabronqoeqtaziaSardkenWovani daavadebaqronikuli pielonefritiqronikuli glomerulonefritirenuli hipertenziaiSemiuri insultihemipareziencefalomalaciaparaplegiaTavis tvinis qerqis atrofiaTavis tvinis SeSupebaepilefsianeiroinfqciaencefalopaTia6 travmatizmi/suicidi meqanikuri asfiqsia (CamoxrCoba)cecxlnasroli Wrilobatravmuli intrakraniulihematomaubeduri SemTxveva7 endokrinuli sistemisdaavadebebidiabetisimsuqne8 simsivneebi filtvismalignizebuli wylulisimsivne9 tuberkulozi mwvave disiminirebuliinfiltraciulituberkulozuri meningitituberkulozuri intoqsikaciamezoadeniti10 intoqsikacia medikamenturiucnobi etiologiis11 Sidsi12 sxva hemoragiuli Sokikomaneirocirkularuli distoniaasfiqsiafiltvis arteriis postoper.emboliamwvave nawlavuri infeqciaucnobi etiologiis cxelebapoliorganuli ukmarisobaperforacia, peritonitiascitisefsisuri intoqsikaciameningitiTu am monacemTa martiv ariTmetikul damuSavebas movaxdenT iqmneba imisnaTeli suraTi, TiTqos sasjelaRsrulebis dawesebulebebSi, patimarTasikvdilobis ZiriTadi mizezia gul-sisxlZarRvTa mwvave ukmarisoba!198

sakiTxisadmi aseTi damokidebuleba, miT umetes, rom igi adamianisjanmrTelobasa da sicocxles exeba, msubuqad rom iTqvas,upasuxismgeblobaa, xolo ufro konkretulad, igi unda dakvalificirdesrogorc gardacvalebis mizezebis dafarva an maTi ganzrax gayalbeba.patimarTa gardacvalebis SemTxvevebis fonze, saqarTvelos iusticiissaministroSi e.w. `gul-sisxlZarRvTa mwvave ukmarisobis isteriam” piksmiaRwia agvistos pirvel dekadaSi, rodesac isedac gausaZlisi sicxeebisperiodSi cixeebSi katastrofuli mdgomareoba Seiqmna. 2006 wlis 10agvistos, saqarTvelos iusticiis saministro aqveynebs gancxadebas –`cxel dReebTan dakavSirebiT sapatimroebSi gansakuTrebuli zomebimiiReba”, romelSic naTqvamia: `saqarTvelos iusticiis ministrma giaqavTaraZem, ministris moadgile givi miqanaZem da sasjelaRsrulebisreformis, monitoringisa da samedicino zedamxedvelobis departamentiswarmomadgenlebma dRes gamarTul TaTbirze cixeebSi Seqmnilimdgomareoba ganixiles. Sexvedraze imsjeles cxel dReebTandakavSirebiT sapatimro dawesebulebebSi damatebiTi, gansakuTrebulizomebis miRebis sakiTxze; ganixiles patimarTa sikvdilianobis zrdismizezebi. iusticiis ministrma sasjelaRsrulebis reformis,monitoringisa da samedicino zedamxedvelobis departaments daavala,damatebiT Seiswavlos Seqmnili mdgomareoba, Seafasos ukve gadadgmulinabijebis efeqturoba da dauyovnebliv SeimuSaos damatebiTRonisZiebebTan dakavSirebuli winadadebebi. msgavsi Sexvedrebi iusticiissaministroSi yoveldRiurad gaimarTeba manam, sanam temperatura ardaiklebs da ar moxdeba patimarTa sikvdilianobis zrdis gamomwvevimizezis sruli analizi”. rogorc Cans, patimarTa sikvdilianobis zrdissruli analizi imave dRes gamoqveynda. imave sainformacio wyaroscnobiT, `gardacvlil patimarTa umetesobas gul-sisxlZarRvTa daavadebaawuxebda”. aRniSnul mosazrebasTan srul SesabamisobaSi modisdiagnozTa speqtris analizi, romelic warmodgenilia qvemoT moyvanilcxrilSi da diagramaze:1 gul-sisxlZarRvTa sistemis daavadebebi 362 saWmlis momnelebeli sistemis10daavadebebi3 sasunTqi sistemis daavadebebi 64 saSarde sistemis daavadebebi 45 nervuli sistemis daavadebebi 156 travmatizmi/suicidi 87 endokrinuli sistemis daavadebebi 38 simsivneebi 39 tuberkulozi 1510 intoqsikacia 311 Sidsi 312 sxva 21199

sikvdilobis ZiriTadi mizezebigul-sisxlZarRvTasistemis daavadebebisaWmlis momnelebelisistemis daavadebebisasunTqi sistemisdaavadebebisaSarde sistemisdaavadebebinervuli sistemisdaavadebebitravmatizmi/suicidiendokrinuli sistemisdaavadebebisimsivneebituberkuloziintoqsikaciaSidsisxvaamisda miuxedavad, samedicino TvalsazrisiT, gul-sisxlZarRvTaukmarisobis gamocxadeba gardacvalebis mizezebad gaumarTlebelia.miuxedavad amisa, iusticiis saministrom imave pres-relizSi gamoacxadaSemdegi: `iusticiis saministros sasjelaRsrulebis dawesebulebebSiagvistos TveSi 9 patimaria gardacvlili. maT umetesobas awuxebda gulsisxlZarRvTadaavadeba, - ganacxada dRes gamarTul brifingzeiusticiis ministris moadgile givi miqanaZem. misi informaciiT,gardacvlil patimarTa asaki 40-dan 50 wlamde meryeobs. „iusticiissaministros sagamoZiebo departamenti detalurad swavlobs patimarTagardacvalebis yvela faqts. amasTan, mimdinareobs sasamarTlo -samedicino eqspertiza. zogierTi gancxadebis sapasuxod minda aRvniSno,rom ar aris mizanSewonili adamianis sicocxlesTan dakavSirebuliinformaciiT manipulireba“, - aRniSna ministris moadgilem. givi miqanaZisTqmiT, temperaturis matebasTan dakavSirebiT sagangebo reJimSi muSaobsiusticiis saministro da sasjelaRsrulebis departamenti. Tbilisis 1da 5 sapyrobileebis TiToeul sakanSi Setanilia 2-2 cali ventilatori.morigeobs eqimTa jgufebi. sapatimroebSi aris 24-saaTianiwyalmomarageba. sveldeba sapyrobileebis koridorebi. ZiriTadaddasrulebulia saknebidan rkinis Jaluzebis Camoxsnis procesi”.miuxedavad amisa, jerjerobiT CvenTvis cnobili ar aris sasamarTlosamedicinoeqspertizis daskvna romelime SemTxvevaSi mainc, an TundacsagamoZiebo komisiis mier mokvleuli raime masala.amgvarad, penitenciuri sistemis dawesebulebebSi, patimarTa sikvdilobismizezebi SeiZleba iTqvas, Seuswavlelia, ris paraleluradac vrceldebaarazusti, gaumarTlebeli da mcdari informacia. sakiTxisadmi aseTimidgoma mraval SekiTxvas badebs, pirvel rigSi ki, SeuZlebels xdis,daiwyos janmrTelobisaTvis saSiSi faqtorebis aRmosafxvrelad saWiro200

RonisZiebebi, raTa sikvdilobisa da avadobis maCveneblebma kvlav aRarmiaRwion kritikul niSnuls.daskvnebi da rekomendaciebisaqarTvelos penitenciuri sistemis dawesebulebebSi, romlebicCven mier iqna monaxulebuli monitoringis dros. Seqmnilia metadkritikuli mdgomareoba. upirveles yovlisa, am mxriv sayuradReboasapyrobileTa gadatvirTulobis problema, rac, garda mZime socialurifaqtorisa, aris metad seriozuli safrTxe iq myof pirTajanmrTelobisaTvis, anu calsaxad SeiZleba iTqvas, rom penitenciurisistemis dawesebulebaTa umravlesobaSi Seqmnilia adamianisjanmrTelobisaTvis saSiSi mdgomareoba. aseT pirobebSi, gansakuTrebiTsamedicino personalis umwvavesi deficitis (an zogjer saerTodararsebobis) fonze, avadmyofTa adekvaturi diagnostika, mkurnaloba damovla SeuZlebelia da arc xdeba; ufro metic, daavadebul pirTa didinawili saerTod gamouvlenelia da maT mimarT aranairi samedicinodaxmareba arc ki dgas dRis wesrigSi. Cven mier ganxorcielebulimonitoringis procesis dros sakmaod xSirad Cven ver vxvdebodiTadgilze cixis eqimebs, maTi samsaxurSi aryofnis gamo. aRniSnulismizezad asaxelebdnen eqimis dakavebulobas saministroSi, departamentSian sxva adgilebze, Tumca gaugebaria, Tu ras akeTebs dawesebulebiserTaderTi eqimi administraciul struqturebSi, rodesac mas adgilzeaTasobiT mouvleli da janmrTelobaSelaxuli adamiani Sehyurebs imedisTvaliT. patimarTa umravlesoba sakmaod agresiuli xdeboda, rodesacCven samedicino personals vaxsenebdiT. maTi umravlesoba aRniSnavda,rom eqimi saerTod ar unaxavT TvaliT. patimarTa aseve didi nawili kiver arCevs, romelia eqimi da romeli – eqTani, vinaidan samedicinomomsaxurebis problema imdenad mwvavea, rom amas ukve maTTvis arsebiTimniSvneloba aRarc aqvs.gamovlenili seriozuli problemebi da rekomendaciebi:• sapyrobileSi ar arsebobs samedicino personali mudmivad;• darRveulia saerTaSoriso standartebiT gaTvaliswinebulieqimis xelmisawvdomobis ufleba (CPT-is me-3 generaluriangariSi, samedicino momsaxureba cixeebSi, 1992 weli, Tavi a;evropuli cixis wesebi – evropis sabWos ministrTa komiteti,komitetis rekomendacia # R (87)3, nawili 2 (samedicinomomsaxureba); evropis sabWos ministrTa komiteti – rekomendacia#R (98) 7, strasburgi, 1998 w. 20 aprili, Tavi A; gaerospatimrobis minimaluri standartebi, punqti 22, 24, 25; nebismieriformiT dakavebulTa an patimrobaSi myof pirTa dacvisprincipTa erToblioba – gaeros rezolucia 43/173 - principi24,25,26), sapyrobileSi ar aris eqimi an sxva samedicinopersonali mudmivad; patimrebs ar aqvT eqimTan Tavisufalikontaqtis saSualeba da isini ar arian informirebuli sakuTarijanmrTelobisa da cixeSi arsebuli samedicino servisebisSesaZleblobebis Sesaxeb; ar arsebobs maTze specialurisamedicino dokumentacia;201

• darRveulia ekvivalenturi da adekvaturi samedicino daxmarebisufleba (CPT, me-3 generaluri angariSi, Tavi B, evro-sabWosministrTa komiteti, rekomendacia #R (98) 7, Tavi B; patimrobisminimaluri standartebi, punqti 22; patimarTa mopyrobisZiriTadi principebi (gaeros rezolucia # 45/111) principi 9);• darRveulia pacientis informirebuli Tanxmobisa da,gansakuTrebiT, konfidenciurobis ufleba, patimrebs ara aqvTeqimTan konfidenciuri saubris saSuleba; ar arsebobs cixeSieqimis mier warmoebuli dazianebaTa amsaxveli dokumentacia(Jurnali); patimris Semosvlisas eqimi mas umravles SemTxvevaSiar esaubreba konfidenciurad, mxedvelobisa da smenadobis arismiRma, rogorc es moTxovnilia CPT-is rekomendaciebSisaqarTvelos mimarT (2001 weli); oqmze dafiqsirebulia eqimisgvari sxva administraciis TanamSromelTa mimarT, dazianebaTaoqmSi asaxuli informacia arasrulia da ar moicavssaerTaSoriso standartebiT pirveladi samedicinoSemowmebisaTvis aucilebel informacias da arRvevs CPT-isrekomendacias saqarTvelosaTvis (2001 weli), aseve sxvasaerTaSoriso standartebs `stambolis protokoli” da sxva;amgvarad, darRveulia: CPT-is me-3 generaluri angariSismixedviT, punqti 45, 49, 50; evropuli cixis wesebi, evropissabWos ministrTa komitetis rekomendacia # R (87) 3 nawili 2;evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia #R (98) 7,Tavi C; Tanamdebobis pirTa qcevis kodeqsi marTlwesrigisdacvaSi xelSewyobisaTvis (gaeros rezolucia # 34/169, 1979weli);• Sesabamisad, darRveulia yvela saerTaSoriso standartiprofilaqtikur muSaobasTan dakavSirebiT – CPT-is me-3generaluri angariSi, Tavi `D” – profilaqtikuri samuSao;qveTavi – higiena, punqti 52; qveTavi 4 – Zaladobis aRkveTa –punqti 59; 60; 61; qveTavi 5 – socialuri da ojaxuri kavSirebi;evropuli cixis wesebi – nawili 2; Tavi 1: punqtebi: a, b, g, d.aseve Tavi – disciplina da sasjeli, punqtebi 37, 38; nawili IV –patimarTa mopyrobis miznebi da reJimi: punqti 74, punqti 85;evropis sabWos ministrTa komiteti, rekomendacia # R (98) 7, TaviII, qveTavebi: B informacia, profilaqtika da ganaTlebajanmrTelobis dacvis sakiTxebSi; Tavi C – paTologiisgansakuTrebuli formebi da profilaqtikuri RonisZiebebicixeebSi, Tavi III: cixeebSi samedicino momsaxurebis organizacia,zogierTi gavrcelebuli problemebis konkretuli magaliTebiT:qveTavi F – Zaladoba cixeSi; qveTavi G – patimarTajanmrTelobis dacvis specialuri programebi: socialur-Terapiuli programebi, kavSiri ojaxTan da garesamyarosTan,dedisa da bavSvis interesebis dacva. patimrobis minimaluristandartebi – punqtebi 12, 13, 14, 15, 16; qveTavi 25, 26;• mTlianad aris darRveuli saerTaSoriso standartebi wamebisada sxva sastiki, adamianis Rirsebis Semlaxavi mopyrobisa dadasjis Sesaxeb (CPT-is rekomendaciebi 2001 weli, saqarTvelosSesaxeb angariSi; aseve `stambolis protokoli” – gaero, niuiorki,Jeneva 2001 weli – saxelmZRvanelo wamebisa da sxva202

sastiki, Aaraadamianuri an Rirsebis Semlaxavi mopyrobisa dadasjis efeqturi gamoZiebisa da dokumentirebisaTvis), kerZod:2006 wlis 27 marts patimarTa samkurnalo dawesebulebaSimomxdari faqtis Semdeg dazianebebis mqone patimrebs dRemde arCatarebiaT samedicino da fsiqologiur/fsiqiatriulieqspertiza `stambolis protokolis” Sesabamisad; msgavsieqspertiza Aar CatarebiT arc sxva patimrebsac, romlebicaRniSnaven dazianebas cemisa da Seuracxyofis Sedegad;yovelive zrdis wamebisa da Rirsebis Semlaxavi mopyrobisalbaTobas da amyarebs eWvs wamebisa da araadamianuri mopyrobissistematiuri xasiaTis Sesaxeb;• patimarTa fsiqologiuri mdgomareoba da afeqturi gancdebi,aRwerili meTodebi, gansakuTrebiT ki `Tmebis SeWrisa” da Semdeg`gadaparsvis” faqti, patimrebis cemis dros maTi sruligaSiSvleba, aseve sxva patimrebis iZuleba, daakvirdnen maTiTanamosakneebis sastik cemas, yvela zemomoyvanil darRvevasTanerTad, amyarebs Sexedulebas, rom xorcieldeba wamebisa dasastiki araadamianuri, damamcirebeli, Rirsebis Semlaxveli,mopyroba da dasja patimarTa mimarT;• yovelive zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT, aseve im daZabuliatmosferosa da dapirispirebis fonis gaTvaliswinebiT, racSeiniSneba patimrebsa da administracias Soris, mdgomareobasaWiroebs dauyovnebliv cvlilebas da aucilebel zomadmimaCnia sapyrobileTa administraciul xelmZRvanelTapasuxismgeblobis sakiTxis aRZvra;• aseve aucilebelia arahumanuri mopyrobis (samedicinomomsaxurebis ararseboba da sxva zemoT aRwerili darRvevebi)saswrafod aRkveTa;• aucilebelia, saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa dasocialuri dacvis saministro da saqarTvelos generaluriprokuratura dainteresdnen eqimTa, sapyrobilis pasuxismgebelpirTa da direqtorTa saqmianobiT. aucilebelia, konkretulSemTxvevebSi daisvas eqimTa profesiuli pasuxismgeblobissakiTxi, xolo zogierT faqtze aRiZras sisxlissamarTlebrividevna. aRmaSfoTebelia eqimTa dumili wamebis, sxva sastiki,araadamianuri mopyrobisa da dasjis faqtebTan dakavSirebiT.aseT SemTxvevaSi samedicino personalis dumili aSkarad undaCaiTvalos am arahumanur aqtebSi Tanamonawileobad!• samedicino momsaxurebis sruli krizisis gamo, undagamocxaddes humanitaruli katastrofa da saswrafod iqnasmiRebuli droebiTi zomebi: samedicino personalis damateba;samedicino komisiebis regularuli vizitebi da monitoringisganxorcieleba;• aseve unda aRiniSnos, rom monitoringis ganxorcielebisas(magaliTad, VII sapyrobileSi) vxvdebodiT niRbian daSeiaraRebul mosamsaxureebs, rac dauSveblad migvaCnia,gansakuTrebiT, rodesac ar iqna dafiqsirebuli amisaucileblobis situacia; msgavsi movlena fsiqologiur zewolasaxdens rogorc monitoringis ganmaxorcielebel pirebze, aseveeqimebze, sxva mosamsaxure personalsa da patimrebze; ukidures203

SemTxvevaSi niRbosans unda hqondes saidentifikacio kodi,winaaRmdeg SemTxvevaSi izrdeba wamebisa da arahumanurimopyrobis riski;• zemoaRniSnulidan gamomdinare, SeiZleba iTqvas, romsapyrobileSi darRveulia adamianis ori fundamenturi daSeuzRudavi ufleba – wamebisa da Rirsebis Semlaxavimopyrobisagan daculobis Sesaxeb; aseve darRveulia patimarTausafrTxoebis garantirebuli uflebebi;• aseve yovelive aRniSnulis gaTvaliswinebiT, SesaZlebeliadavaskvnaT, rom irRveva Semdegi erovnuli standartebic:saqarTvelos kanoni patimrobis Sesaxeb, saqarTvelos kanonipacientis uflebebis Sesaxeb; saqarTvelos kanoni saeqimosaqmianobis Sesaxeb; saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvisSesaxeb;• mTlianobaSi samedicino momsaxureba aRniSnul dawesebulebaSiar Seesabameba arc erovnul da arc saerTaSoriso standartebs;`samedicino nawils”, romelic praqtikulad ar arsebobs, argaaCnia saqmianobis damadasturebeli samedicino licenzia. igiveiTqmis stacionarul dawesebulebebze, ris gamoc isinipraqtikulad ewevian ukanono samedicino saqmianobas, racdasjadi qmedebaa. amdenad, penitenciuri sistemis samedicinosamsaxuri, garda profesiuli arasrulfasovnebisa,iuridiuladac gaumarTavi da aramarTlzomieria, ris gamoc,xSir SemTxvevaSi, TviTon uqmnis safrTxes adamianisjanmrTelobasa da sicocxles.• rekomendaciis saxiT aucileblad unda iqnes gacemuli, 2007wlis biujetis proeqtis ganxilvisas lobireba gaewiospenitenciuri sistemis samedicino momsaxurebis dafinansebiszrdas, rac mcirediT mainc Seamsubuqebs avadmyofi patimrebisyofas aRniSnul pirobebSi da maT nawils SeunarCunebssicocxlesa da janmrTelobas.204

სასამართლო გადაწყვეტილებების აღსრულებასასამართლოს გადაწყვეტილებათა აღსრულების მიზნით შექმნილია სააღსრულებოდეპარტამენტი, რომელიც წარმოადგენს იუსტიციის სამინისტროს სტრუქტურულერთეულს, ხოლო დეპარტამენტში ფუნქციონირებს სააღსრულებო დაწესებულებები- სააღსრულებო ბიუროები.,,სააღსრულებო წარმოებათა შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად,სასამართლოს გადაწყვეტილებათა აღსრულება ევალება სასამართლოაღმასრულებელს.საქართველოს კონსტიტუციით და სხვა კანონებით აღიარებულია, რომ,,სასამართლოს აქტები სავალდებულოა ყველა სახელმწიფო ორგანოსა და პირისთვისქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე.“ შესაბამისად, როდესაც არ სრულდება სასამართლოსგადაწყვეტილება, იწყება იძულებით საქმის აღსრულების წარმოება.საანგარიშო პერიოდისათვის სახალხო დამცველის აპარატში განხილულია 15განცხადება სასამართლო გადაწყვეტილების არაღსრულების ან აღსრულებისგაჭიანურების თაობაზე. აქვე აღსანიშნავია, რომ თბილისის სააღსრულებობიუროდან პასუხის მიღება თითქმის შეუძლებელია, ვინაიდან, როგორცთანამშრომლები აცხადებენ, მათ არა აქვთ სათანადო სამუშაო პირობები,მაგალითად, კომპიუტერების არარსებობის გამო, არის წერილების ბეჭდვისპრობლემა, გადაადგილების პრობლემა, ვინაიდან არ აქვთ სატრანსპორტოსაშუალებები, არ მუშაობს ტელეფონები, შესაბამისად, მათთან დაკავშირება თითქმისშეუძლებელია. ამ მხრივ, უკეთესი მდგომარეობაა დეპარტამენტში, თუმცა, როგორცაღვნიშნეთ, ბიუროში, სადაც ძირითადად ხდება საქმეების წარმოება არისარასათანადო სამუშაო გარემო. ამასთან, უნდა აღინიშნოს, რომ აგრეთვე, სუსტიასააღსრულებო პოლიცია, რომელსაც არა აქვს სათანადო აღჭურვა საქმეებისაღსასრულებლად.ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქმეების აღსრულების პროცენტულიმაჩვენებლებიც ძალიან დაბალია. ოფიციალური სტატისტიკური მონაცემებით, 2005წლის სექტემბრიდან 2006 წლის 1 ივლისის მდგომარეობით აღსრულებისმაჩვენებელი პროცენტებში შეადგენს 46%-ს, აქედან სახელმწიფო ბიუჯეტის მიმართაღსრულებულია საქმეების მხოლოდ 2,3%.ლევან სახამბერიძის საქმესაქართველოს სახალხო დამცველის აპარატს განცხადებით მომართა მოქალაქე ლევანსახამბერიძემ მიუღებელი სახელფასო დავალიანების გადახდის შესახებ სასამართლოგადაწყვეტილების არაღსრულების თაობაზე.205

საქმეში არსებული დოკუმენტების თანახმად, თბილისის საქალაქო სასამართლოსადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის მიერ 2005 წლის 26 სექტემბერს გაცემულიასააღსრულებო ფურცელი (საქმე #3/1680-05), რომლის თანახმადაც, მოქალაქისსარჩელი დაკმაყოფილდა და ქ.თბილისის შსს მთავარ სამმართველოს დაეკისრასახელფასო დავალიანების 1624 ლარის და 10 თეთრის გადახდა.სააღსრულებო ფურცელი დადგენილი წესის თანახმად, წარდგენილ იქნასააღსრულებო ბიუროში, თუმცა აღსრულება დიდი ხნის განმავლობაშიჭიანურდებოდა.სახალხო დამცველმა მიიჩნია, რომ დაირღვა ადამიანის შრომითი და სოციალურიუზრუნველყოფის უფლება და რეკომენდაციით მიმართა სააღსრულებოდეპარტამენტს სათანადო რეაგირებისათვის, საიდანაც გვაცნობეს, რომ აღნიშნულისაქმე წარმოებაში აქვს სააღსრულებო დეპარტამენტის განსაკუთრებითმნიშვნელოვან საქმეთა აღსასრულებლად შექმნილ სპეციალურ ჯგუფს, რომელსაცმიეცა შესაბამისი მითითება სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულებისუზრუნველყოფის და სააღსრულებო მოქმედებების დროულად გატარების მიზნით.ელმირა ბაკიროვას საქმესაქართველოს სახალხო დამცველს განცხადებით მომართა მოქალაქე ელმირაბაკიროვამ სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულების გაჭიანურების თაობაზე.როგორც საქმეში წარმოდგენილი მასალებიდან ირკვევა, მოქალაქე ელმირაბაკიროვასა და ელშატ ემინოვს შორის არსებობდა დავა მათი მცირეწლოვანი შვილისრომან ემინოვის საცხოვრებელი ადგილის შესახებ. 2004 წლის 30 სექტემბრისგარდაბნის რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილებით რომან ემინოვისსაცხოვრებელ ადგილად განისაზღვრა დედის - ელმირა ბაკიროვას საცხოვრებელიადგილი. აღნიშნული გადაწყვეტილების საფუძველზე ამოიწერა სააღსრულებოფურცელი #2-177-04, რომელიც აღსასრულებლად გადაეცა ქვემო ქართლისსააღსრულებო ბიუროს. ამდენად, ინფორმაციის მოპოვების მიზნით, მივმართეთქვემო ქართლის სააღსრულებო ბიუროს უფროსს, ბატონ დავით ჯაჭვაძეს, რომელმაცგანგვიმარტა, რომ საქმის აღსასრულებლად მიღებული იყო ყველა ზომა, მაგრამმცირეწლოვანი რომან ემინოვის წინააღმდეგობის გამო ის ვერ იქნა სისრულეშიმოყვანილი, ამდენად, აღნიშნული საქმე 2005 წლის 26 დეკემბერს გადაეცასაქართველოს იუსტიციის სამინისტროს სააღსრულებო დეპარტამენტს, რომელმაც,თავის მხრივ, მიმდინარე წლის 9 იანვარს საქმე გადასცა იუსტიციის სამინისტროსსაგამოძიებო დეპარტამენტს.მიუხედავად ყველაფრისა, საქმე დღემდე აღუსრულებელია (იხ.დაწვრილებითბავშვთა უფლებების თავში).ლალი პატარკაციშვილის საქმე206

2005 წლის 22 სექტემბერს საქართველოს სახალხო დამცველს განცხადებით მომართალალი პატარკაციშვილმა. მოქალაქემ მიუთითა ალიმენტის გადახდის შესახებმიღებული სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულების გაჭიანურების თაობაზე.საქმის მასალებიდან ცნობილი გახდა, რომ განმცხადებლის მამას, ვასილპატარკაციშვილს, ქ.თბილისის გლდანი-ნაძალადევის რაიონული სასამართლოსგადაწყვეტილებით, 2002 წლის 25 თებერვლიდან დაეკისრა შვილის სასარგებლოდყოველთვიურად ალიმენტის გადახდა 25 ლარის ოდენობით. გადაწყვეტილებაზეგაცემული იქნა სააღსრულებო ფურცელი #2/485-2002 (30.07.2002), რომელიცწარდგენილი იქნა ქ.თბილისის სააღსრულებო ბიუროში. მოქალაქის მიერწარმოდგენილ განცხადებაში აღნიშნულია, რომ სასამართლო გადაწყვეტილებისაღსრულება ჭიანურდება გაურკვეველი მიზეზების გამო.სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულების და შესაბამისი სააღსრულებოღონისძიებების მიმდინარეობის შესახებ ინფორმაციის მიღების მოთხოვნითმივმართეთ სააღსრულებო ბიუროს, თუმცა აღნიშნულ საკითხზე პასუხი გაცემულიარ არის, ბიუროდან მიღებულ წერილში მითითებულია მხოლოდ სასამართლოაღმასრულებლის ვინაობა. მიუხედავად არაერთი მოთხოვნისა და გაფრთხილებისა,სააღსრულებო დეპარტამენტიდან პატარკაციშვილის საქმესთან დაკავშირებითარაფერია ცნობილი, ამდენად, სამართლიანია მოვალაის პრეტენზია იმის შესახებ,რომ საქმის აღსრულება ხელოვნურად ჭიანურდება.207

ადამიანის უფლებათა ევროპულისასამართლოს გადაწყვეტილებების აღსრულებასაქართველოში სააღსრულებო სისტემის ნაკლოვანებების საერთო ფონზეევროსასამართლოს გადაწყვეტილებების აღსრულების პროცესი საკმაოდ მაღალია.დღემდე საქართველოს წინააღმდეგ გამოტანილია მხოლოდ 8 გადაწყვეტილება:1. ასანიძე საქართველოს წინააღმდეგ (2004 წლის 8 აპრილი)2. შამაევი და თორმეტი სხვა პირი საქართველოს წინააღმდეგ (2005წლის 27 დეკემბერი)3. შპს „იზა“ და მაკრახიძე საქართველოს წინააღმდეგ (2005 წლის 27დეკემბერი)4. შპს „ამატ-ჯი“ და მებაღიშვილი საქართველოს წინააღმდეგ (2005წლის 27 დეკემბერი)5. დონაძე საქართველოს წინააღმდეგ (2006 წლის 7 მარტი)6. დავთიანი საქართველოს წინააღმდეგ (2006 წლის 27 ივლისი)7. გურგენიძე საქართველოს წინააღმდეგ (2006 წლის 17 ოქტომბერი)8. დანელია საქართველოს წინააღმდეგ (2006 წლის 17 ოქტომბერი)ბოლო სამი გადაწყვეტილება ჯერ კიდევ არ შესულა კანონიერ ძალაში. 1სიტუაცია ევროსასამართლოს განაჩენების აღსრულებასთანდაკავშირებითიუსტიციის სამინისტროს მიერ მოწოდებული ინფორმაციის მიხედვით,ასანიძის, შამაევის და დონაძის გადაწყვეტილებები სრულად აღსრულებულია -გადაწყვეტილების მეორე დღესვე ბ-ნი ასანიძე გათავისუფლდა უკანონოპატიმრობიდან, ხოლო მოგვიანებით მიიღო ზარალის ასანაზღაურებლადევროსასამართლოს მიერ მისთვის მიკუთვნებული თანხა 155.000 ლარიპროცენტებითურთ, რამაც მთლიანობაში შეადგინა 370.000 ლარი.იუსტიციის სამინისტროს მონაცემებით, შამაევის გადაწყვეტილებასთანდაკავშირებით საქართველოს მთავრობამ ევროსაბჭოს წარუდგინა სისხლისსამართლის კოდექსში განხორციელებული ცვლილებების შესახებ ინფორმაცია. უნდავიგულისხმოთ, რომ საქმე ეხება ექსტრადიციის პროცედურაში შეტანილცვლილებებს. შამაევის საქმის ინდივიდუალური აღსრულების პროცესიცდასრულებულია.ამჟამად მიმდინარეობს შპს „იზა“-ს და შპს „ამატ-ჯი“-ს გადაწყვეტილებებისაღსრულება. იუსტიციის სამინისტროს მტკიცებით, განმცხადებლებმა უკვე მიიღესგადაწყვეტილებებით გათვალისწინებული თანხები.1 2006 წლის 24 ოქტომბრისთვის208

აღსრულებასთან დაკავშირებული პრობლემებიპირველ რიგში უნდა აღინიშნოს, რომ ევროსასამართლოს გადაწყვეტილებებისაღსრულება არ ხდება ამისთვის კონვენციით განსაზღვრულ დროში, რაც, როგორცვიხილეთ ასანიძის შემთხვევაში, დაგვიანებასთან დაკავშირებით დარიცხულიპროცენტების სახით დამატებით ტვირთად აწვება სახელმწიფო ბიუჯეტს.როგორც იუსტიციის სამინისტრომ განგვიმარტა, ასანიძის საქმეში დაგვიანებაგამოწვეული იყო საკანონმდებლო ცვლილებებით აღსრულებისთვისსაკანონმდებლო ბაზის შექმნისთვის, თუმცა გამომდინარე იქიდან, რომ იმავეიუსტიციის სასამართლოს ცნობით, ევროსასამართლოს გადაწყვეტილებებისაღსრულება მიმდინარეობს 1999 წლის 16 აპრილის „სააღსრულებო წარმოებათაშესახებ“ კანონის საფუძველზე და დღემდე არ არსებობს სპეციფიკურისაკანონმდებლო ბაზა ევროსასამართლოს გადაწყვეტილებების აღსრულებისა დამათი შედეგების მონიტორინგისათვის, გაუგებარია, რომელმა ცვლილებებმაგანაპირობა აღსრულების დაყოვნება.ზემოხსენებული სპეციალური საკანონმდებლო ბაზის შექმნა, ჩვენი აზრით, არამარტო დააჩქარებს და გააადვილებს ევროსასამართლოს გადაწყვეტილებებისაღსრულებას, არამედ უზრუნველყოფს კანონის საფუძველზე მსგავსიგადაწყვეტილებების გავრცელებას და მათ ფარგლებში მისაღები ზომებისადეკვატურობას.ევროსასამართლოს გადაწყვეტილებების გამოქვეყნების პროცესიცარასათანადოა. მივესალმებით გადაწყვეტილებების ქართულად თარგმნას, თუმცა ესთარგმანები ზოგჯერ არასათანადოდაა შესრულებული, რაც სასამართლოსგადაწყვეტილების შემთხვევაში დაუშვებელია. მაგალითად, შამაევისგადაწყვეტილების ორიგინალურ ვერსიაში ნათქვამია, რომ თავად მთავრობისდადგენილების მიღების ფაქტი თავად განიხილება, როგორც გამცხადებლისუფლების შელახვა 2 მაშინ, როცა ქართულ თარგმანში ვკითხულობთ, რომ„მთავრობის დადგენილების მიღებას შედეგად მოჰყვა ხელისუფლების მეორემცდელობა, ჩარეულიყო გამცხადებელი კომპანიის უფლებებში“. შამაევისგადაწყვეტილების §254-ში მოყვანილია არა სისხლის სამართლის კოდექსისმუხლები, როგორც ამას ქართულ თარგმანში ვკითხულობთ, არამედ სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის დისპოზიციები.თვითონ გადაწყვეტილებების გამოქვეყნების პროცესიც არათანმიმდევრულია -ასანიძის, შამაევის შპს „იზა“-ს და შპს „ამატ-ჯი“-ს შესახებ გადაწყვეტილებებიგამოქვეყნდა „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში“, ასანიძის გადაწყვეტილებაგამოქვეყნდა ცალკე, ევროსაბჭოს მხარდაჭერით. ჩვენ არ გვაქვს ინფორმაცია იმისშესახებ, რა ეტაპზე ხდება გადაწყვეტილებების გამოქვეყნება და გამოქვეყნდა თუ არაგადაწყვეტილება დონაძე საქართველოს წინააღმდეგ. გარდა ამისა, იუსტიციისსამინისტროს ვებგვერდზე გამოქვეყნებულია მხოლოდ სამი გადაწყვეტილება, რამაცდაინტერესებული პირი შეიძლება შეცდომაში შეიყვანოს. ჩვენი აზრით, ქართულითარგმანის შესრულებამდე უნდა დაიდოს გადაწყვეტილების ორიგინალი,2 §61 „the adoption of the impugned Governmental Ordinance amounted to the authorities’ second attempt tointerfere with the applicant company’s right to the peaceful enjoyment of its possession“209

შესაბამისი ბმული ევროსასამართლოს ვებგვერდისკენ ან მოკლე ინფორმაციაამგვარი გადაწყვეტილების არსებობის შესახებ.ევროსასამართლოს გადაწყვეტილებების გათვალისწინებაევროსასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულება გულისხმობს არა მხოლოდინდივიდუალური ზომების მიღებას მომჩივანის დასაკმაყოფილებლად, არამედსაერთო ზომების გატარებასაც მომავალში მსგავსი დარღვევების თავიდანასაცილებლად.დანელიას და დავთიანის საქმეებში, მიუხედავად იმისა, რომ მომჩივნებმა ვერშეძლეს სახელმწიფოს წარმომადგენლების მხრიდან სასტიკი და არაადამიანურიმოპყრობის დამტკიცება, ევროსასამართლომ მაინც დაადგინა კონვენციის მე-3მუხლის დარღვევა, პროცედურული თვალსაზრისით, სახელმწიფო ორგანოების მიერსათანადო გამოძიების არჩატარების გამო. ეს ნიშნავს, რომ სახელმწიფო უწყებებსაკისრიათ ვალდებულება, სერიოზულად და ზედმიწევნით განიხილონ ყველასაჩივარი სასტიკი და არაადამიანური მოპყრობის შესახებ და სათანადო გამოძიებაჩაატარონ ყველა მსგავს ფაქტზე.რაც შეეხება ზოგადად სასამართლო გადაწყვეტილებების აღსრულებას,თავისთავად საგულისხმოა ის ფაქტი, რომ სამი საქმე - ასანიძე, შპს „ამატ-ჯი“, შპს„იზა“ - სწორედ საქართველოს სასამართლოების გადაწყვეტილებებისაღუსრულებლობას ეხება. როგორც უკვე ვიცილეთ, სასამართლოს გადაწყვეტილებისაღსრულება ფერხდება განსაკუთრებით მაშინ, როცა საქმე ეხება სახელმწიფობიუჯეტიდან დასაფარ თანხებს.იუსტიციის სამინისტროს აზრით, „საქართველოს მთავრობამ უნდაგანახორციელოს შესაბამისი ღონისძიებები, რათა აღმოფხვრას თანხების უქონლობისგამო ეროვნული სასამართლო გადაწყვეტილებების აღუსრულებლობის პრობლემა“.ჩვენ ვიზიარებთ ამ მოსააზრებას და მეტიც, მივიჩნევთ, რომ მსგავსი ღონისძიებებისგანხორციელება რაც შეიძლება მალე უნდა მოხდეს, გამომდინარე იქიდან, რომ ესპრობლემა დიდი ხანია დგას და არაერთხელ ასახულა სახალხო დამცველისმოხსენებებშიც.დაბოლოს, საინტერესოა, რა გავლენას იქონიებს ქართულ კანონმდებლობაზე დაგანსაკუთრებით, სასამართლოების გადაწყვეტილებებზე გურგენიძის საქმე,რომელიც ეხება მოქალაქის არასათანადოდ დაცვას მისი პირადი ცხოვრებისხელყოფისგან. საგულისხმოა, რომ ხელყოფის მიზეზი იყო არა სახელმწიფო ორგანოან მოხელე, არამედ პრესა. ევროპელი მოსამართლეების აზრით, სახელმწიფომ არამარტო თავად არ უნდა ხელყოს მოქალაქის პირადი ცხოვრება, არამედ მას აქვსპოზიტიური ვალდებულება, ხელი შეუშალოს მსგავს დარღვევებს და უზრუნველყოსმათი მიზეზით მიყენებული მატერიალური და მორალური ზიანის სათანადოანაზღაურება. ვიმედოვნებთ, ქართული სასამართლოები სრულად გაიზიარებენევროპელი კოლეგების მიერ ჩამოყალიბებულ პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობისუფლების კონცეფციას და მსგავს შემთხვევებში საქართველოს წინააღმდეგგამოტანილი ამ გადაწყვეტილებით და მასში ჩამოყალიბებული პრინციპებითიხელმძღვანელებენ.210

adamianis uflebebis darRvevaarakontrolirebad teritoriebze Sesaxebadamianis uflebebis dacvis mxriv kvlav ukiduresad mZime mdgomareobaasaqarTvelos arakontrolirebad (okupirebul) regionebSi - samxreToseTsa da afxazeTSi. aRsaniSavia, rom am regionebSi gansakuTrebiTxSirad vxvdebiT adamianis uflebebis darRvevis faqtebs qarTvelebiTkompaqturad dasaxlebul adgilebsa da dsT-s samSvidobo Zalebis mierkontrolirebad teritoriebze.es maSin, roca ,,qarTul-afxazuri konfliqtis zonaSi koleqtiuriZalebis gamoyenebis Sesaxeb” dsT-s saxelmwifos meTaurTa sabWos 1994wlis 22 agvistos gadawyvetilebisa da am gadawyvetilebis 1995 wlis26 maisis danarTis mixedviT, dsT-s samSvidobo Zalebi pasuxismgebelniarian, maT mier kontrolirebad teritoriaze, ,,xeli Seuwyon adaminisuflebebisa da saerTaSoriso humanitaruli samarTlis normebis dacvas”.dsT-s saxelmwifo meTaurTa samitis zemoaRniSnuli gadawyvetilebebiaris is dokumentebi, ris safuZvelzec konfliqtis zonaSi dRemdeimyofebian dsT-s rusi samSvidoboebi.saxalxo damcvelis mier gakeTda araerTi gancxadeba da mimarTvasaerTaSoriso organizaciebis, dsT-s rusi samSvidobo jarebissardlobis, saqarTvelos xelisuflebisa da sazogadoebis mimarT, raTaerToblivad gatardes yvela is RonisZieba, rac uzrunvelyofsmomavalSi konfliqtis zonaSi mcxovrebi mosaxleobis uflebebis dacvas.saxalxo damcvelma araerTxel mouwoda dsT-s rusi samSvidoboebissardlobas, keTilsindisierad Seasrulon maTze mandatiT dakisrebulimovaleobebi.saxalxo damcvelma amavdroulad mimarTa saerTaSoriso organizaciebs,raTa galis raionsa da usafrTxoebis zonaSi Catardes adamianisuflebebis mdgomareobis saerTaSoriso monitoringi.saxalxo damcvelma Tavisi kompetenciis farglebSi araerTxel mimarTadaxmarebisaTvis saerTaSoriso organizaciebs, raTa ganxorcieldesafxazeTis teritoriaze patimrobaSi myofi pirebis mdgomareobismonitoringi. konkretul SemTxvevaSi, drandis cixeSi myofi levanmamasaxlisisaTvis samedicino daxmarebis gasawevad eqimebis gagzavnisa dasaWiro medikamentebiT uzrunvelsayofad. Sedegad ukanono patimariaraerTxel moinaxules gaeros adamianis uflebaTa dacvis soxumisofisis TanamSromlebma. xolo Sps «aversi-farmasa» da wiTeli jvrisdaxmarebiT mas regularulad miewodeba medikamentebi.am regionebSi, xSir SemTxvevaSi, saqme gvaqvs adamianis uflebebis iseTdarRvevebTan, romlebic saerTaSoriso samarTlis mixedviTsaerTaSoriso danaSauladaa miCneuli.afxazeTSi, galSi, e.w. konfliqtis zonaSi da samxreT oseTisteritoriaze mcxovrebi moqalaqeebis mimarT darRveulia maTTvis211

saqarTvelos konstituciiTa da saerTaSoriso samarTliT miniWebulimTeli rigi uflebebi da Tavisuflebebi, kerZod:1. adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia me-3, me-4, me-5, me-9, me-12,me-17 muxlebi;2. saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb me-7, me-8, me-9 da me-17 muxlebi;3. Aadamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis evropulikonvencia me-3, me-5, me-8, me-10, me-11 da me-14 muxlebi;4. adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis evropulikonvenciis #1, #4 da @# 12 oqmebi;5. saqarTvelos konstitucia me-17, 21-e da 38-e muxlebi.am regionebSi momxdar adamianis uflebebis darRvevebsa dasaerTaSoriso danaSaulze dRemde pasuxi ar ugia arc erT damnaSaves,rac dsT-s samSvidobo jarebis mier kontrolirebad e.w. samSvidobozonasa da mTlianad regionSi aZlierebs dausjelobis sindroms.am sakiTxTan dakavSirebiT gvinda kidev erT metad aqtualur problemasSevexoT. saqme exeba sisxlis samarTlis saerTaSoriso sasamarTlosTansaqarTvelos TanamSromlobis sakiTxs. am saerTaSoriso sasamarTlosiurisdiqcia vrceldeba „saerTaSoriso sazogadoebisaTvisSemaSfoTebel“ umZimes danaSaulebze - genocidi, adamianurobiswinaaRmdeg mimarTuli danaSaulebi, omis danaSaulebi, agresia. (marTaliaes ukanaskneli amoqmeddeba mxolod maSin, rodesac sabolood miRweuliiqneba agresiis gansazRvreba).rogorc aRvniSneT, sasamarTlos iurisdiqcia vrceldeba swored imdanaSaulebze, romelic saqarTvelos moqalaqeTa mimarT iqnaganxorcielebuli arakontrolirebad teritoriebze. dRemde grZeldebaeTnikuri warmoSobis qarTvelebis da araqarTvelebis Seviwroeba,mkvleoba, devna, wameba, motaceba.Cven mxars uWerT samSvidobo molaparakebebs da xelisuflebis mierwarmoebul samSvidobo politikas, magram migvaCnia, rom saqarTvelos,romis statutis ratificirebiT, gaaCnia mZlavri berketi samxedrodanaSaulebSi, eTnikur wmendaSi damnaSaveTa dasjisaTvis, efeqturisaSualeba, romliTac SesaZlebelia asi aTasobiT devnilis ukandabruneba. miTumetes es SesaZlebelia, radgan saqarTvelos 2003wlis 16 ivliss ratificirebuli aqvs sisxlis samarTlis saerTaSorisosasamarTlos wesdeba (romis statuti), SesabamisobaSia moyvanilisaqarTvelos kanonmdebloba da 2003 wlis 14 agvistos saqarTvelosparlamentma miiRo sisxlis samarTlis sasamarTlosTan saqarTvelosTanamSromlobis Sesaxeb kanoni.migvaCnia, rom am mZlavri meqanizmis amoqmedeba garkveulwilad SeiZlebagamoyenebuli iqnas erT-erT da ara erTaderT saSualebad konfliqtis212

daregulirebis saqmeSi, gaxdes Semakavebeli barieri axali danaSaulebisCadenis winaaRmdeg, umZimesi danaSaulebi ar unda darCes dausjeli.saxelmwifos gaaCnia pozitiuri valdebuleba ganaxorcielos Tavisisisxlis samarTlis iurisdiqcia im pirebze, romelTac ekisrebaTpasuxismgebloba saerTaSoriso danaSaulis CadenisaTvis.afxazeTis e.w. samarTaldamcavi organoebi, antikriminaluri operaciisniRabqveS, masobrivad apatimreben galis raionis mkvidr eTnikurqarTvelebs. isini soflebSi avtomanqanebiT Sedian da yovelgvarikanonieri safuZvlis gareSe apatimreben aTobiT adamians, Semdeg kigadahyavT isini e.w. Sss-s Tu uSiSroebis galis, oCamCiris an soxumisizolatorebSi. aris faqtebi, rodesac im dakavebulebs, romelTac argaaCniaT e.w. afxazeTis respublikis “droebiTi pasporti”, gamosasyidsaxdevinebdnen.mZevlebis ayvana damkvidrebuli praqtikaa. dRemde arc erTi adamiani ardasjila galis r-nSi mZevlebis ayvanis, adamianis gatacebis anmoqalaqeTaTvis Tavisuflebis ukanono aRkveTis gamo. arc erTi adamianiaraa daculi, rom e.w. afxazuri administraciis Zalovani struqturebis,an am struqturebis nebarTviT, Tu maTi umoqmedobis gamo moTareSekriminaluri jgufebis mxridan ar gaxdeba Zaladobis, gatacebis, an sxvasaxis arakanonieri zemoqmedebis msxverpli.adamianis uflebebis dacvis TavlsazrisiT galis raionSi mdgomareobawlebis ganmavlobaSi ukiduresad mZimea da gaumjobesebis aranairi kvaliar Cans. dsT-s egidiT moqmedi ruseTis samSvidoboebis araefeqturi,gulgrili da, xSir SemTxvevaSi, danaSaulebrivi moqmedebisa daafxazuri administraciis kriminaluri zewolis Sedegad, galSiadamianis uflebebis damcavi demokratiuli institutebi ar arsebobs.aqve minda gamovucxado madloba saqarTvelos Sinagan saqmeTasaministros, konfliqtebis mowesrigebis sakiTxebSi saxelmwifoministris aparats, gaeros adamianis uflebebis dacvis soxumis ofisisxelmZRvanels, afxazeTidan iZulebiT gadaadgilebul pirTa uflebebisdacvis samsaxurs da yvelas, vinc gvawvdis informacias afxazeTsa dasamxreT oseTis teritoriebze, maT Soris e.w. samSvidobo zonaSimomxdari adamianis uflebebisa da Tavisuflebebis darRvevis faqtebisSesaxeb.afxazeTSi Cadenil saerTaSoriso danaSaulisa da adamianis uflebebisdarRvevis faqtebidan gamovyofdi Semdegs:2006 weli6 ianvars, galis raionis sof. nabakevSi, 6 SeiaraRebulma pirma, iaraRismuqariT, gali-Tagilonis marSutze moZravi paz-is tipis markisavtobusidan iZulebiT gadmosves, sof. Tagilonis mkvidri malxazSuntulis Ze okujava. igi gaaTavisufles gamosasyidi Tanxis, 12 aTasiaSS dolaris, gadaxdis Semdeg.213

8 ianvars, q.galSi, dazmir exvaias ojaxs, Tavs daesxa ramdenimedaudgeneli pirovneba. maT gaitaces 200 kg Txili da miimalnen.8 ianvars, q. oCamCireSi l. v.-s ojaxSi SeiWra amave qalaqSidislocirebuli separatistTa Sss swrafi reagirebis specrazmisarafxizel mdgomareobaSi myofi 3 wevri. maT fizikuri Seuracxyofamiayenes l.v.-s, waiyvanes TavianT bazaze da gaaupatiures. dazaralebulmagancxadebiT mimarTa miliciis adgilobriv ganyofilebas, Tumcaspecrazmelebis mimarT sisxlis samarTlis saqme ar aRZrula.9 ianvars, galis raionis sof. nabakevSi, sakuTari saxlidan gaitacesamave soflis gamgebeli zaira exvaia. 11 ianvars, 5 aTasi aSS dolarisodenobis gamosasyodis gadaxdis Semdeg, igi gaaTavisufles.13 ianvars, galis raionis sof. TagilonSi, orma daudgenelma niRbianmapirma gaitaca amave soflis mkvidri 40 wlis valeri saras Ze gamisonia.20 ianvars, 9 aTasi laris gadaxdis Semdeg, igi gaaTavisufles.13 ianvars, galis raionis saberios dasaxlebidan 1,5 kilometrSidaudgenelma pirebma dacxriles Wuburxinjis mimarTulebiT moZraviJigulis-is markis avtomanqana, romlesac marTavda engurhesisTanamSromeli genadi givis Ze farulava, igi adgilzeve gardaicvala.14 Tebervals, galis miliciis TanamSromelTa jgufi, raionis qvedazonis soflebSi atarebda Semovlas. jgufs xelmZRvanelobda miliciisufrosis moadgile oTar turanba. sofel ganaxlebaSi, milicielebmacecxli gauxsnes fexiT momavali adgilobrivi axalgazrdebis jgufs.Sedegad adgilzeve daiRupa manuCar fircxalava, daiWra vinme Cakaberiada kidev erTi pirovneba. isini gadaiyvanes galSi.19 Tebervals, galis centraluri bazridan afxazi erovnebisdaudgenelma pirebma gaitaces galis raionis mkvidri maia buliskeria.1 marts, separatistTa uSiSroebis samsaxuris mier, «sazRvris ukanonogadakveTis » braldebiT daakaves tariel soxaZe, Tea Saria da Temureliava. am faqtTan dakavSirebiT saxalxo damcvelma gaavrcela ara erTigancxadeba da sagangebod Sexvda gaeros damkvirvebelTa misiis adamianisuflebebis dacvis soxumis ofisis xelmZRvanels, vladlen stefanovs.3 marts, sof. oqumis mkvidris Tamaz anTias ojaxs Tavs daesxa aTamdeSeiaraRebuli piri. Tavdamsxmelebma ojaxis wevrebs miayenes fizikuriSeuracxyofa, gaitaces Zvirfaseuloba da ori tona Txili.martis Sua ricxvebSi, afxazi e.w. samarTaldamcvelebma, galis raionissof. RumuriSSi daakaves amave soflis mkvidri, gurgen caguria, romelicramdenime dReSi droebiTi dakavebis sakanSi gardacvlili ipoves.2 aprili. galis r_nis sof. pirveli otobaias centrSi, daaxloebiT 10.00saaTze, oTxma SeiaraRebulma pirovnebam, romlebic iyvnen vaz-2106 markisavtomanqaniT, yaCaRuri Tavdasxma ganaxorcieles samgzavro avtobusze,romelic moZraobda mziuri_zugdidis mimarTulebiT. yaCaRebma mZRols214

da mgzavrebs waarTves fuli da Zvirfaseuloba, TviTon ki SemTxvevisadgilidan miimalnen.galis r-nSi, md. enguris rkinigzisa da saavtomobilo xidebs Sorisarsebul sacalfexo xidTan (gabuniebis foni), TiTqmis yoveldRe adgiliaqvs yaCaRur Tavdasxmebs.4 aprili. am xidze, oTxi ucnobi piris mier dayaCaRebul iqnen giaokujava da misi meuRle _ indira okujava (sof. Tagilonidan), asevesof. Tagilonis afxazuri administraciidan gia Saria. maT waarTvespiradi nivTebi, fuli da Zvirfaseuloba. amave xidze 12 aprils, dRis17.00 saaTze, sacalfexo gadasasvlel xidTan, oTxma SeiaraRebulmaniRbianma daayaCaRa galis r_nis sof. Tagilonis mcxovrebni: larisajRarkava, marina Toria, sof. sidis mkvidri profile wulaia da sof.mziuris mcxovrebi ori axalgazrda. aRniSnul teritoriaze mxolodaprilis TveSi Cadenilia sul 20_mde yaCaRuri Tavdasxma.6 aprili. rsZ_is mTavarsardalma s.Cabanma dadebiTad Seafasa situaciakonfliqtis zonaSi. man es ganacxada Wuburxinjis oTxmxrivi SexvedrisdamTavrebis Semdeg. misive gancxadebiT, engurhesze sareabilitaciosamuSaoebis dawyebasTan dakavSirebiT gaxsnilia ori damatebiT saguSago.9 aprili. galis r_nis sof. CxorTolSi^ yaCaRuri Tavdasxmisas mokluliiqna 80 wlis qalbatoni (erovnebiT rusi).10 aprili. gamTeniisas, zugdidis r-nis sof. xurCidan daudgenelmaSeiaraRebulma pirebma, sakuTari saxlidan gaitaces oTar naWyebia,romelic waiyvanes galis r-nis sof. nabakevis mimarTulebiT. mogvianebiTgamtaceblebi daukavSirdnen naWyebias ojaxs da mZevlisgasaTavisufleblad moiTxoves 100 aTasi amerikuli dolari. 25 aprils,o.naWyebia, garkveuli Tanxis gadaxdis Semdeg gaaTavisufles.14 aprili. galis r_nSi, Ramis 2.00 saaTze, pirvel galSi mcxovreb,engurhesze mZRolad momuSave roin aslanZias saxlSi SeuvardaavtomatiT SeiaraRebuli oTxi afxazi. r.aslanZia awames, ris Semdegacojaxidan waiRes oqrouloba da 500 aSS dolari.15 aprili. fsous sakontrolo gamSveb sazRvarze, ruseTis mxridan,ruseTis mesazRvreebma daakaves oCamCiris r_nis 49 wlis mkvidri,romelsac avtomanqanis Cxrekisas sabargulSi aRmoaCines trefikingismsxverpli, 24 wlis tajikeTis moqalaqe.16 aprils galis raionis sof. pirvel galSi, 3 daudgeneli piri Tavsdaesxa roin aleqsandrias ojaxs. borotmoqmedma ojaxis ufross miayenesfizikuri Seuracxyofa, gaitaces fuli da miimalnen.25 aprils oCamCiris r_nis sof. agubediaSi avtomaturi cecxlsasroliiaraRiT SeiaraRebuli oTxi niRbiani borotmomqmedi Tavs daesxaSakaiebis ojaxs da gaitaca 60 wlis mituSa Sakaia. gamtaceblebidaukavSirdnen gatacebulis ojaxs da moiTxoves gamosasyidi.215

25 aprils soxumis cixeSi gardaicvala 35 wlis Temur caguria, romelicdaakaves 24 Tebervals, iaraRis ukanono tarebis braldebiT. caguriasojaxis wevrebi pirveli dRidanve acxadebdnen, rom mas iaraRi Caudes.arsebuli informaciiT, g.caguriasTan cixeSi Sevida nasvammdgomareobaSi myofi oTar turanba. ramodenime saaTis Semdeg g.caguriasakanSi CamoxrCobili ipoves. am faqts gagrZeleba mohyva galSi. 8 maissgalis r_nis miliciis ganyofilebaSi, daaxloebiT 18.00 saaTze, galisafxazuri miliciis ufrosis moadgile oTar turanbasa da galis r_nisuSiSroebis TanamSromel Temur gangias Soris moxda konfliqti. oTarturanbam fizikuri Seuracyofa miayena Temur gangias, romelmacsapasuxod tabeluri iaraRidan ramdenjerme gasrola turanbasmimarTulebiT. konfliqtis mizezi iyo is, rom T.gangiam daadanaSaulao.turanba Tavisi naTesavis, soxumis cixeSi gardacvili gurgen caguriasmkvlelobaSi.29_30 aprili. galis r_nSi ganlagebuli rusi samSvidoboebi mZimeteqnikis gamoyenebiT galis r_nis sof. refSi patrulirebisas,adgilobriv qarTvel mosaxleobas piradobis damadasturebel mowmobebsumowmebdnen da agreTve iTxovdnen e.w. dokuments ~forma #9~, romlisSevseba afxazeTis de_faqto xelisuflebis gankargulebiTsavaldebuloa yvela adgilobrivi mcxovreblebisaTvis, afxazeTidansaqarTvelos danarCen teritoriaze gadasaadgileblad. im pirebs, visacaRniSnuli dokumenti ar hqondaT, maT zugdidSi gadasvlisas rusi~mSvidobismyofelebi~ sZalavdnen Tanxas 10 laris odenobiT. es faqtikidev erTxel miuTiTebs imaze, rom rusi ~mSvidobismyofelebis~ mxridanadgili aqvs adamianis uflebaTa darRvevebs, ramac miiRo sistematurixasiaTi.30 aprili. oCamCiris r_nis sof. agubediaSi, oTxi daudgeneli niRbianibanditi, SeaiarRebuli ori avtomatiTa da ori pistoletiT, SeuvardasaxlSi adgilobriv macxovrebels da iaraRis muqariT ojaxis wevrebigakoWes. gaaupatiures 1980 wels dabadebuli Svili, ris SemdeggauCinardnen.2 maisi. galis r_nis sof. sidaSi, daaxloebiT 19.00 saaTze, ruseTissamSvidobo Zalebis oTxi samxedro mosamsaxure, romlebicgadaadgildebodnen javSanmanqaniT, SeiWrnen mamuka sarTanias ojaxSi damoiTxoves alkoholuri sasmeli. uaris miRebis Semdeg ojaxis wevrebisastikad scemes.2 maisi. galSi, ZnelaZis quCaze mcxovreb liana papavas ojaxSi, diliTdaaxloebiT 04.00 saaTze, SeiWra galSi ganlagebuli ruseTis samSvidoboZalebis SeiaraRebuli jgufi - 4 kacis SemadgenlobiT (igor sazonovi,marina sazonova, andrei trifonovi da valodia serdiukovi). l.papavasmoTxoves alkoholuri sasmeli. uaris miRebis gamo rusma samxedroebmaSeuracxyofa miayenes ojaxis wevrebs da atexes srola, ris SedegadacdaiWra liana papava. cecxlsasroli iaraRidan isroda marina sazonovac,romelic erT_erTi rusi samxedros meuRlea da samoqalaqo piria.15 maisi. afxazeTis TviTaRiarebulma parlamentma _ saxalxo krebammiiRo dadgenileba @afxazeTis moqalaqeTa uflebebis dacvis,216

sacxovrebeli farTiT uzrunvelyofisa, sayofacxovrebo urTierTobebisregulirebis Sesaxeb~.am dadgenilebis Tanaxmad, afxazuri sasamarTlo warmoebaSi ar iRebs,xolo ukve sasamarTlo warmoebaSi arsebul gancxadebebsganuxilvelad tovebs yvela im saqmeze, romelic exeba im pirTasakuTrebas, romlebmac 1992-93 wlebis saomari moqmedebebis dawyebamde,konfliqtis periodSi an mis Semdeg datoves afxazeTis tertoria, xolomaTi uZravi qoneba ki sakuTrebaSi an uvado sargeblobis uflebiTgadaecaT afxazeTis moqalaqeebs. amave dadgenilebiT, aRniSnulsakiTxebTan dakavSirebiT SeCerebulia sasamarTloebisgadawyvetilebebis aRsruleba. qalaqebisa da raionebis administraciebmaar unda miiRon gansaxilvelad dokumentebi, uSualod an mindobilobiTim pirebze gasaformleblad, romlebmac datoves afxazeTi konfliqtisdawyebamde, konfliqtis dros an mis Semdgom. dadgenileba Sevida ZalaSimiRebis dRidanve. amiT faqtiurad dakanonda eTnikuri wmenda da dairRvaevropis konvenciis 1 oqmis 1 muxliT garantirebuli qonebis uflebac.26, 27, 28 maisi. dilis 5 saaTisaTvis, galis r_nis maRal soflebSi uazisada 3 vaz-212-is avtomanqaniT Semovida afxaz separatistTa 15_18kaciani SeiaraRebuli jgufi, romelsac xelmZRvanelobda tyvarCelis SssammarTvelos ufrosis moadgile maiori oTar delba. jgufSi iyvnensamxedro komisariatis warmomadgenlebi vinme WolariasxelmZRvanelobiT. aRniSnuli jgufi winaswar gamzadebuli siiT eZebdada akavebda jarSi gasawev qarTvelebs.maT daakaves wvevamdelebi:sofel oqumSi _ bakur bigvava, gia Cerqezia, noSria miqava, givijobava;sofel pirvel galSi _ zaza acaguriani, apolon rodonaia.dakavebulebi gadaiyvanes tyvarCelSi. axloblebis gadmocemiT,maT aiZuleben savaldebulo saxedro samsaxuris moxdas afxazur jarSi.27 maisi. galis r_nis sof. primorskSi mcxovrebi aleqsandre korsenkosxeulis mZime dazianebiT miiyvanes zugdidis respublikursaavadmyofoSi. dazaralebulis gancxadebiT, igi ruseTis samSvidoboZalebis jariskacebma sastikad scemes. am faqts Seeswro dazaralebulisdeda, iulia korsenko, romelic acxadebs, rom ramdenime rusmajariskacebma misi Svili sruliad umizezod cema. mas avtomatis kondaxsurtyamdnen. a.korsenkos miRebuli aqvs mZime dazianeba.28 maisi. galis r_nis sof. bediaSi mezoblebma Tavis sacxovrebelsaxlSi mokluli ipoves 68 wlis Tamar xvitia_labJania.TviTmxilvelebis ganmartebiT, T.xvitias Tavis areSi aReniSnebodamravlobiTi Wrilobebi. T.xvitias naTesavebma momxdaris Sesaxeb acnobestyvarCelis milicias, magram maTi mxridan aranairi reagireba arganxorcielebula.10 ivnisi. galis r_nis sof. RumuriSSi, daaxloebiT 13.00 saaTze, oridaudgeneli niRbiani, SeiaraRebuli avtomaturi cecxlsasroli iaraRiT,Tavs daesxa maJara qvaCaxias ojaxs. yaCaRebma waiRes Zvirfaseuloba dasxva saojaxo nivTi. qvaCaxiebis ojaxi mdebareobs ruseTis samSvidobo217

Zalebis #108 saguSagosTan axlos, magram maTi mxridan araviTarireagireba momxdarTan dakavSirebiT ar momxdara.10_11 ivnisi. afxazuri milicia 6 avtomanqaniT Sevida galis r-nis dabalizonis soflebSi: sidaSi, TagilonSi, nabakevSi, otobaiaSi, gagidaSi,ganaxlebaSi da barRebSi. Ee.w. reids xelmZRvanelobda oTar turanba.10 ivniss daakaves nugzar qobalia, jumber buTbaia, firuz miqava da goCamiqava.11 ivniss, sof. sidaSi daakaves zaza wulukia da ramaz xubulava.dakavebulebi gadaiyvanes galis afxazuri miliciis Ss sammarTvelosSenobaSi. miRebuli informaciiT, 12 ivniss, garkveuli Tanxis gadaxdisSemdeg, dakavebulebi gaaTavisufles.galis r_nis sof. nabakevSi, roin qardavas ojaxSi ganlagdnen afxazimesazRvreebi da mebaJeebi, romlebmac daiwyes kapitaluri Senobis aSenebada amzadeben TavdacviTi daniSnulebis nagebobebs. jgufi Sedgeba 18_20mebrZolisagan da SeiaraRebulebi arian yumbarmtyorcniT,tyviamfrqveviT, avtomaturi cecxlsasroli iaraRiT (lulisqveSayumbarmtyorcniT). jgufi akontrolebs nabakevi_xurCis gzas daramodenime fons mdinare engurze.17 ivnisi. galis r_nis sof. TagilonSi, Ramis 02.00 saaTze, Semovidnenafxazi samarTaldamcavebi, oTar turanbas xelmZRvanelobiT da mividnenoTar beraias saxlSi. saxls Semoartyes alya da sTxoves gamosuliyvnengareT Zmebi gela da gogita beraiebi xelebaweulebi. aRniSnuli pirebisaxlSi ar aRmoCndnen da maT magivrad daakaves maTi mama _ oTar beraia,romelic waiyvanes galis miliciaSi. ori dRis Semdeg o.beraiagaaTavisufles. misi TqmiT, o.turanbas surs misi Svilebis likvidacia.19 ivnisi. galis r_nis sof. aCigvaraSi, uaz-is markis 3 avtomanqaniTa dapaz-is markis avtobusiT oCamCiris Ss afxazma milicielebma, oCamCirisr_nis samxedro komisarTan erTad (15_mde SeiaraRebulni avtomaturicecxlsasroli iarRiT), Caatares operacia, iq macxovrebeliaxalgazrdebis jarSi gawvevis mizniT. samxedro komisars, vinmekonstantine farulavas hqonda winaswar Sedgenili siebi, romlismixedviTac gvian RamiT saxlebidan gamohyavdaT axalgazrdebi _daaxloebiT 15_mde wvevamdelebi. dakavebulebi gadaiyvanes oCamCirismiliciis SenobaSi. yoveli wvevamdelis gaTavisuflebis sanacvlodkomisariatis TanamSromlebi iTxoven 400 aSS dolars. dakavebulebisojaxis wevrebi da naTesavebi ar axmaureben dakavebas da fulisgamoZalvis faqtebs im motiviT, rom eSiniaT, araferi dauSaonwvevamdelebs.aseve cnobilia, rom tyvarCelis samxedro komisari _ Temur gogua,galis r_nis samxedro komisari besik bigvava da misi moadgile besikkirTaZe mSvidobian mosaxleobas fulis sZalaven.26 ivnisi. galis r_nis sof. WuburxinjSi da TagilonSi Catarda galisafxazuri miliciisa da samxedro komisariatis erToblivi reidi, romlisSedegadac dakavebuli iqna 11 axalgazrda. isini waiyvanes galismiliciaSi da aZalebdnen afxazur jarSi samsaxurs. dadginda samimaTganis vinaoba - nika yolbaia _ sof. Tagilonidan, giuli adamia da218

elguja Toria sof. Wuburxinjidan. ori ukanaskneli male TanxisgadaxdisTanave, xolo sxvebic, garkveuli drois Semdeg, Tanxis gadaxdisSemdeg, gaaTavisufles.galis komisariatis warmomadgeneli besik kirTaZe Tagilonis centrSiesubra mosaxleobas da uTxra maT, rom Tu maTi Svilebi ar imsaxurebenafxazur jarSi, maTi ojaxebi ver icxovreben afxazeTSi.26 ivnisi. galis r_nis sof. nabakevSi, daudgeneli SeiaraRebuli pirebiTavs daesxnen mamuka jiqiasa da nato xunjuas ojaxs. iaraRis muqariTgaitaces Zvirfaseuloba da Tanxa. banditebma mamuka jiqia fexSi daWres.ojaxis wevrebs daWrilis zugdidSi gadayvanis saSualebas ar aZlevdnen,amitom daWrilis zugdidis saavadmyofoSi gadayvana SemovliTi gziTmoxerxda.am fonze, roca adaminis uflebebis darRvevebma miiRo permanentuli damasiuri xasiaTi, dsT-s samSvidobo Zalebi danaSaulebriv gulgrilobasiCenen. metic, jildoebsac Rebulobe. kerZod, 21 ivniss soxumSi,afxazeTis TviTaRiarebulma separatistulma xelisuflebam, moskovisolqis samxedro sanatoria ~soxumSi~, sadac ganTavsebulia ruseTissamSvidobo Zalebis Stabi, aRniSnes konfliqtis zonaSi _ afxazeTSiruseTis samSvidobo Zalebis Semoyvanis 12 wlisTavi. samSvidobo Zalebissardalis sergei Cabanis sityvebiT ” 12 wlis ganmavlobaSi samTavrobojildoebiT daajildoves 1377 samxedro. aqedan - 2 ufrosi leitenantiroman barsenovi da rigiTi dimitri mironovi ruseTis gmiris wodebiT _sikvdilis Semdeg. 27 samxedro mosamsaxure _ koleqtiuri Zalebis~mamacobis ordeniT~, 32 _ ordeniT ~samSoblos winaSedamsaxurebisaTvis~, 258 _ pirveli xarisxis medliT ~samxedromamacobisaTvis~ da 421 _ meore xarisxis medliT, 639 _ medliT~samxedro Tanamegobrobis gaZlierebisaTvis~.mdgomareoba galis qarTul skolebSigalis raionSi arsebul qarTulenovan skolebSi moswavleebsa dapedagogebs afxazuri administraciis warmomadgenlebi xSirad uqmniansirTuleebs, gansakuTrebiT, mSobliur - qarTul enaze ganaTlebismiRebis TvalsazrisiT. galSi, dsT-s samSvidoboebis mierkontrolirebad teritoriebze, afxazuri administraciis zewoliT,adgilobrivi skolebis saswavlo programidan amoRebulia mTeli rigisagnebi, kerZod, saqarTvelos istoria, saqarTvelos geografia damSobliuri (qarTuli) ena da literatura. galSi qarTvel pedagogebsaiZuleben, bavSvebs aswavlon rusuli saxelmZRvaneloebiT da ruseTisfederaciis ganaTlebis programiT. uxeSad irRveva adamianis uflebaTada ZiriTad TavisuflebaTa dacvis evropuli konvenciis #1 oqmis me-2muxli – ganaTlebis ufleba da evropis qartia regionaluri anumciresobaTa enebis Sesaxeb.2006 wlis 24 ianvars q.galSi gaeros egidiT gamarTuli SexvedrisqarTvel monawileebs mezoblad ganlagebuli skolis Senobidanmowafeebi qarTulad miesalmnen. meore dRes aRniSnuli skolisdireqtori da maswavleblebi daibares adgilobrivma de-faqto219

xelisuflebis wamomodgenlebma da skolis daxurviTa da saTanadodasjiT daemuqrnen maT.gavrcelebuli infromaciiT, afxazeTis de-faqto mTavrobam daganaTlebis saministrom soxumSi Caatara TaTbiri, sadac gadawyda, rom2006 wlis 1 seqtembridan afxazeTis mTel teritoriaze, maT Soris galisraionSi swavleba iwarmoebs rusul da afxazur enebze. am procesisstimliurebas axdenen ruseTis federaciis oficialuri pirebi, kerZod2006 wlis maisi TveSi soWSi Sexvdnen afxazeTis de-faqto ganatlebisministri indira vardania da soWis adaministraciis ganaTlebisa damecnierebis sammarTvelos ufrosi irina badaiani, Sexvedris Sesaxebkomentari gaakeTa indira vardaniam da aRniSna, rom “afxazeTispedagogoebi da maTi soWeli kolegebi muSaoben ruseTis federaciisganaTlebis sistemis standartebis erTian sivrceSi”.demokratiuli institutebi samSvidobo zonaSigalis raionSi ar arsebobs adamianis uflebaTa dacvis demokratiuliinstitutebi, arasamTavrobo organizaciebi an saerTaSorisorganizaciebis Sesabamisi warmomadgenlobebi, romlebic, saerTaSorisosamarTlis normebis Sesabamisad, obieqturad da srulyofiladSeiswavlidnen da Seafasebdnen samSvidobo zonaSi (galSi) SeqmniliviTarebas.aqtualuria galis raionSi gaeros adamianis uflebaTa ofisis gaxsnissakiTxi. gaeros adamianis uflebaTa soxumis ofisi SezRuduladmoqmedebs. misi muSaoba galis raionSi araefeqturia, xolo danarCenafxazeTSi ki adamianis uflebebis dacvaze praqtikul zemoqmedebas veraxdens.saqarTvelos xelisuflebam araerTxel dasva galSi gaeros adamianisuflebaTa ofisis gaxsnis sakiTxi. Tumca de-faqto xelisuflebiswarmomadgenlebis ganacxadebiT, ar arsebobs galis raionSi gaerosadamianis uflebaTa ofisis gaxsnis saWiroeba da afxazeTisxelmZRvaneloba damoukideblad iRebs zomebs galis raionismosaxleobis uflebebis dasacavad.aRsaniSnavia, rom gaeros generalurma mdivanma kofi ananmac araerTxelmouwoda afxazur mxares, Tanxmoba misces galis raionSi gaeros misiissamoqalaqo policiis Seyvanasa da adamianis uflebaTa dacvis ofisisgaxsnaze, magram miuxedavad saerTaSoriso organizaciebis moTxovnisa,galSi adamianis uflebaTa dacvis gaeros ofisis gaxsna da gaerosmisiis samoqalaqo policiis Seyvana dRemde ver xerxdeba.adamianis uflebebis dacvis mdgomareobacxinvalis regionSiadamianis uflebebis dacvis mxriv kvlavindeburad mZime viTarebaaSeqmnili cxinvalis regionSi. xSiria iseTi faqtebi, rogoricaa adamianis220

gataceba, ukanono dapatimreba, adamianis devna eTnikuri warmoSobis gamo.am da sxva uflebebTan erTad, xelyofilia moqalaqeTa azrisa dasityvis gamoTqmisa da gamoxatvis Tavisufleba.kriminaluri faqtebis garda, samxreT oseTis xelisuflebis mxridanadgili aqvs iseTi saxis danaSauls, rogoricaa mosaxleobis sakuTrebaSiarsebuli materialuri qonebis konfiskacia. kerZo sakuTrebis amgvariCamorTmevisa da gadacemis SemTxvevebi saerTaSoriso samarTlisa dasaqarTvelos kanonmdeblobis mixedviT kvalificirebulia, rogorcadamianis uflebebis darRveva da sisxlis samarTlis danaSauli.cxinvalis regionSi adamianis uflebebis dacvis TvalsazrisiT Seqmnilmdgomareobas asaxavs qvemoT CamoTvlili faqtebi:2006 weli20 ianvars sofel ergneTTan SeiraRebulma pirebma gaitaces sofeleredvis policiis ganyofilebis ufrosi lado Calauri da amaveganyofilebis TanamSromeli goCa gvimraZe. isini sastikad iyvenen nacemi.ramdenime dRiani tyveobis Semdeg, 25 ianvars isini gaaTavisufles.30 ianvars sofel ergneTis bazrobis mimdebare teritoriidan osierovnebis ucnobma pirebma gaitaces saqarTvelos finansuri policiisTanamSromlebi k.dvaliSvili da z.papiaSvili, romlebic samsaxureobrivmovaleobas asrulebdnen. q. cxinvalis samxedro komendaturaSipapiaSvils fizikuri Seuracxyofa miayenes. `samxreT oseTis~ parlamentiswevrma da Tavdacvis saministros sadazvervo batalionis ufrosmadimitri tasoevma, romelsac piradi nacnoboba akavSirebsdvaliSvilTan,Aorive dakavebuli q.cxinvalidan qarTvelebis mierkontrolirebad teritoriaze gamoiyvana.1 Tebervali. konfliqtis zonaSi rusuli samSvidobo Zalebis sardlis,marat kulaxmetovis brZanebiT, 11 javSanmanqanam dislokaciis adgiliSeicvala da sofel tyviavSi ganlagda. rusma samSvidoboebma imsatvirTo manqanis gadacema moiTxoves, romelic qarTvelmasamarTaldamcavebma 31 ianvars, sof. tyviavSi, daakaves avariis gamo,mZRols ar aRmoaCnda konfliqtis zonaSi gadaadgilebisTvis saWironebarTva.8 Tebervals konfliqtis zonaSi daakaves sami rusi oficeri, romelTacar hqondaT qarTuli vizebi. ris Semdegac SsZ sardalma m.kulaxmetovmagamoiyvana mZime teqnika da Caayena qarTul soflebSi.17 Tebervals meRvrekisis saguSagoze rusma samSvidoboebmagaufrTxileblad cecxli gauxsnes qarTvel samoqalaqo pirebs gia dagela WuluxiZeebs.221

17 aprils sof. dmenisis mxridan sof. vanaTSi moxda gasrolatanksawinaaRmdego yumbarmtyorcnidan (“muxa”) policiis SenobismimarTulebiT.29 maiss saxalxo damcveli saxelmwifo ministr giorgi xaindravasTancxinvalis regionSi imyofeboda da Sexvda, didi liaxvisa da fronesxeobebis qarTul mosaxleobas. fronis xeobaSi arsebuli 14 qarTulisoflidan 12-Si gansakuTrebiT mZime mdgomareobaSi imyofeba mosaxleoba.eTnikuri qarTvelebi ganicdian damcirebasa da Zaladobas da faqtiuradcxovroben monobaSi, xSiria iZulebiTi Sromis SemTxvevebi.politikuri devnis faqtebi`samxreT oseTis~ TviTgamocxadebul respublikaSi idevnebagansxvavebuli azri. am mxriv gansakuTrebiT aqtiurobs `samxreT oseTis~e.w. saxelmwifo uSiSroebis komiteti. mkacrad isjeba de-faqtoprezidentis eduard kokoiTis sawinaaRmdego gancxadebebi daproqarTuli orientaciis nebismieri gamovlineba. xSiria qarTvelebissasargeblod jaSuSobis braldebiT adamianTa patimrobaSi ayvanisSemTxvevebi:4 ianvari. cxinvalis de-faqto xelisufleba aqveynebs Sav sias, romelSicSesulni arian rogorc saqarTvelos xelisuflebis maRalCinosnebi asevexeobaSi macxovrebelni.26 Tebervals q. cxinvalSi specrazmma daarbia mSvidobiani mitingi.dakavebulia aqciis ramdenime monawile.26 Tebervals q. cxinvalSi `samxreT oseTis~ Sinagan saqmeTa saministrossisxlis samarTlis samZebros TanamSromlebma sruliad umizezod(`diversiis mzadebis~ braldebiT) daakaves saqarTvelos moqalaqe, gorisraionis sof. saqaSeTis mkvidri daviT mogelaSvili, romelic sastikadscemes. mogvianebiT igi saqarTvelos xelisuflebis ZalisxmeviTgaTavisuflebul iqna.afxazeTisa da samxreT oseTis teritoriaze momxdari adamianisuflebebis xelyofis faqtebis gamo pasuxismgebeli saxelmwifosgansazRvraadamianis uflebebis dacvis miznidan gamomdinare, Zalzed mniSvnelovaniaafxazeTSi, galis raionsa da e.w. samSvidobo zonaSi momxdarsaerTaSoriso danaSaulebsa da adamianis uflebebis darRvevebzepasuxismgebeli saxelmwifosa da pirebis dadgena. Cveulebriv,ordinalur viTarebaSi es ar iqneboda sadavo sakiTxi, radganac galisr-ni, iseve, rogorc mTeli afxazeTi, saerTaSoriso samarTlis yvelasubieqtis mier aRiarebulia saqarTvelos saxelmwifos Semadgenelnawilad. bunebrivia, adamianis uflebebis dacvaze pasuxismgebeli amregionSi saqarTveloa, magram isic cxadia, rom saqarTvelo afxazeTs222

praqtikulad ver akontrolebs, rac dafiqsirebulia saqarTvelossaxelmwifos mier miRebul mTel rig samarTlebriv dokumentebSi.zemoaRniSnul sakiTxs - Tu vin aris afxazeTSi da konkretulad galisraionSi adamianis uflebebis dacvaze pasuxismgebeli, pasuxs scemsadamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos precedentuli samarTali dadamoukidebel saxelmwifoTa Tanamegobrobis saxelmwifos meTaurTasamitis is gadawyvetilebebi, romelTa safuZvelzec konfliqtis zonaSiganlagebuli arian dsT-s (praqtikulad ki - ruseTis) samSvidobo Zalebi.kerZod:dsT-s saxelmwifos meTaurTa sabWos gadawyvetileba ,,qarTul-afxazurikonfliqtis zonaSi koleqtiuri Zalebis gamoyenebis Sesaxeb” me-5 punqtis,,d” qvepunqtis mixedviT, aRniSnuli gadawyvetilebis moqmedebis periodSisamSvidobo Zalebi pasuxismgebelni arian, maT mier kontrolirebadteritoriaze xeli Seuwyon adamianis uflebebisa da saerTaSorisohumanitaruli samarTlis normebis dacvas. es gadawyvetilebaxelmowerilia dsT-s saxelmwifoTa meTaurebis mier 1994 wlis 22agvistos. 1995 wlis 26 maiss dsT-s saxelmwifoTa meTaurebis miermiRebul iqna aRniSnuli gadawyvetilebis danarTi, romlis me-5 punqtis,,b” da ,,e” qvepunqtebis mixedviT, mSvidobis mxardamWer koleqtiurZalebsa da samxedro damkvirveblebis jgufs daekisra Semdegipasuxismgebloba: yvela im adamians, vinc konfliqtis zona datova,Seuqmnas maT uwindel sacxovrebel adgilze usafrTxo da Rirseulidabrunebisa pirobebi; agreTve, xeli Seuwyos adamianis uflebebisa dasaerTaSoriso humanitaruli samarTlis normebis dacvas. rogorcvxedavT, adamianis uflebebis dacvaze qarTul-afxazuri konfliqtiszonaSi pasuxismgebelni arian dsT-s samSvidobo Zalebi. magram gasuliwlebis ganmavlobaSi isini araTu arajerovnad asrulebdnen sakuTarfunqciebs, aramed Zalzed xSirad swored dsT-s samSvidobo Zalebiiyvnen adamianis uflebaTa darRvevis iniciatori da xelSemwyobi.Seqmnil mdgomareobaSi cxadia, rom umTavresi pasuxismgeblobaafxazeTSi adamianis uflebebis darRvevis faqtebze ekisreba ruseTissaxelmwifos, radganac afxazeTze faqtobrivad vrceldeba ruseTisgadamwyveti gavlena. afxazeTSi ganlagebulia ruseTis samxedronawilebi, kerZod oCamCireSi, soxumSi da gudauTaSi, bomboras samxedroaeroporti. afxazeTSi samSvidobo misias axorcieleben dsT-s samSvidoboZalebi, magram isini mTlianad dakompleqtebuli arian ruseTis samxedroSenaerTebiT da emorCilebian ruseTis samxedro sardlobas. konfliqtiszonaSi samSvidoboebis sardlad ruseTis samxedro Zalebiswarmomadgenlis daniSvna gansazRvrulia dsT-s saxelmwifos meTaurTasabWos ,,qarTul-afxazuri konfliqtis zonaSi koleqtiuri Zalebisgamoyenebis Sesaxeb” 1994 wlis 22 agvistos gadawyvetilebis me-2 punqtiT.afxazeTSi ruseTis gadamwyvet gavlenaze mravali faqti metyvelebs, risSesaxebac wina moxsenebebSi iyo miTiTebuli da aRniSnuli damatebiTmtkicebas ar saWiroebs.msgavs SemTxvevebSi, maSin, rodesac didi mniSvneloba eniWeba moqalaqeTauflebebis darRvevaze pasuxismgebeli saxelmwifos dadgenas, Zalzedaqtualuria mocemuli teritoriis – adamianis uflebaTa darRvevis223

(danaSaulis Cadenis) adgilis - rogorc samarTlebriv-teritoriuli,aseve faqtobrivi iurisdiqciis sakiTxis gansazRvra.miTiTebuli problemuri sakiTxi saerTaSoriso samarTalSiCamoyalibebulia “adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa dacvis”evropuli konvenciis I muxlSi, romlis Tanaxmadac, “maRalixelSemkvreli mxareebi maTi iurisdiqciis farglebSi yvelasTvisuzrunvelyofen am konvenciis I nawilSi gansazRvrul uflebebs daTavisuflebebs”. am muxlSi naxsenebi iurisdiqciis cneba gulisxmobsrogorc samarTlebriv-teritoriul, aseve saxelmwifos mierganxorcielebul faqtobriv iurisdiqciasac - rogorc sakuTarteritoriaze, aseve sxva qveynebis im teritoriebze, sadac mocemulsaxelmwifos Tavisi struqturebis saSualebiT SeuZlia gadamwyvetigavlenis moxdena da faqtobrivi iurisdiqciis ganxorcieleba.adamianis uflebaTa evropis sasamarTlo da evropis komisia uarsucxadeben saxelmwifoebs, moixsnan pasuxismgebloba maTi iurisdiqciisqveS myofi adamianebis, agreTve, organoebis (struqturebis) moqmedebasada umoqmedobaze imis safuZvelze, rom am moqmedebebsa Tu umoqmedobasadgili hqonda mocemuli saxelmwifos sazRvrebs miRma. amrigad,adamianis uflebaTa evropuli konvenciis pirvel muxliT gansazRvruli“iurisdiqciis” cneba ar Semoifargleba mxolod teritoriuli aspeqtiT.is xelisuflebis organoebis saSualebiT - maT Soris, sxva qveynisteritoriaze ganlagebuli SeiaraRebuli Zalebis gamoyenebiT – efeqturiiurisdiqciis ganxorcielebsac gulisxmobs.adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos precedentuli samarTlismixedviT, konkretuli uflebis darRvevaze pasuxismgebeli saxelmwifosgansazRvris “dazustebis” dros saxelmwifos iurisdiqcia da teritoriaSesaZlebelia moicavdes sxvadasxva teritorias da ar emTxveodessaxelmwifos geografiul sazRvrebs. Aadamianis uflebaTa evropulmasasamarTlom saqmeze – loizidu TurqeTis winaaRmdeg - ganmarta, romsaxelmwifos iurisdiqcia ufro farTo cnebaa, vidre teritoria. amsaqmesTan dakavSirebiT evropulma sasamarTlom ganacxada, rom“konvenciis obieqtisa da miznis gaTvaliswinebiT, xelSemkvrelisaxelmwifos pasuxismgebloba aseve SeiZleba dadges, rodesac samxedromoqmedebis Sedegad – miuxedavad imisa, kanonieria Tu ukanono –saxelmwifo axorcielebs efeqtur kontrols Tavisi erovnuliteritoriis farglebs gareT teritoriaze. am teritoriaze konvenciiTgaTvaliswinebuli uflebebisa da Tavisuflebebis uzrunvelyofisvaldebuleba gamomdinareobs aseTi kontrolis faqtidan, imismiuxedavad, kontroli xorcieldeba saxelmwifos mier uSualod, misiSeiaraRebuli Zalebis, Tu misdami daqvemdebarebuli adgilobriviadministraciis meSveobiT”.amdenad, evropuli sasamarTlos am gadawyvetilebidan gamomdinare,saxelmwifo, miuxedavad imisa, aris Tu ara konkretuli teritoria misiSemadgeneli nawili, valdebulia, konvenciiT gansazRvruli uflebebidaicvas im teritoriebze, romelzec faqtobriv iurisdiaqciasaxorcielebs Tavisi saxelmwifo struqturebis, maT Soris, SeiaraRebuliZalebis gamoyenebiT.224

erTi mxriv, afxazeTsa da samxreT oseTis teritoriaze ruseTissaxelmwifos sxvadasxva struqturebisa da maRali rangis Tanamdebobispirebis monawileobis Sesaxeb sayovelTaod cnobili da saxalxodamcvelis 2004 da 2005 wlebis moxsenebebSi aRniSnuli faqtebidan, xolomeore mxriv adamianis uflebaTa evropuli konvenciidan da am konvenciismizenebidan gamomdinare, agreTve, adamianis uflebaTa evropulisasamarTlos precedentuli samarTlis safuZvelze SegviZlia davaskvnaT,rom afxazeTsa da samxreT oseTSi moqalaqeTaTvis adamianis uflebaTaevropuli konvenciiT miniWebuli uflebebis dacvaze ZiriTadipasuxismgebloba ekisreba ruseTis saxelmwifos.saqarTvelos saxelmwifom es sakiTxi principulad unda dasvas evropissabWos, euTos, evrokavSiris, dsT-s da gaeros winaSe, raTa Sefasebebismicemis dros es realoba saerTaSoriso organizaciebis mier ufromkafiod da gabedulad iqnas gaTvaliswinebuli.!!sflpnfoebdjfcj!1. afxazeTSi, e.w. usafrTxoebis zonaSi da galis raionSi rusisamSvidoboebis Seyvanis Semdeg adamianis uflebebis dacvis mxrivarsebuli mdgomareobis srulfasovani Seswavlis mizniT CatardessaerTaSoriso monitoringi. Aam mizniT gansaxorcieleblad winadadebiTmivmarTav sagareo saqmeTa saministros gaataros Sesabamisi muSaobaeuTos, gaeros, evropis sabWosa da sxva saerTaSoriso organizaciebTan.2. saqarTvelos generalur prokuraturas mivmarTav rekomendaciiTdaiwyos gamoZieba afxazeTsa da samxreT oseTis teritoriaze Cadeniliim danaSaulebrivi qmedebTan dakavSirebiT, romlebic miTiTebulia ammoxsenebaSi. ganxorcieldes sisxlis samarTlebrivi devna (maT Sorisgamoyenebul iqnas interpolis arxebi) volmer butbas, oTar turanbas dayvela im piris mimarT, romlebic monawileobdnen mSvidobianimosaxloebis winaaRmdeg ganxorcielebul sadamsjelo operaciebSi,adamianiebis gatacebebSi, mkvlelobebSi, yaCaRobebSi, gaupatiurebasa dasxva danaSaulebriv qmedebebSi.225

დევნილთა სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შესახებ2006 წლის პირველი ნახევრის მონაცემებით დევნილთა-სოციალურ ეკონომიკურიმდგომარეობა არ გამოსწორებულა. სამედიცინო მომსახურება, განათლება,დასაქმება, საკვებით მომარაგება, საბინაო-საყოფაცხოვრებო პირობები და სხვასაკითხები კვლავ პრობლემად რჩება. ამას ემატება უფლებების შელახვა.განსაკუთრებით ბოლო დროს საქართველოში მიმდინარე დიდი პრივატიზაციისპროცესში. სახელმწიფო ობიექტების გაყიდვისას არ ხდება კომპაქტურადჩასახლებულ დევნილთა კანონიერი ინტერესების გათვალისწინება.არის შემთხვევები, როცა დევნილები ცხოვრობენ მიწურებში, ავარიულ, მათ შორის,მიწისძვრით დაზიანებულ შენობებში, ხშირად ერთ ოთახში რამდენიმე ოჯახი.საცხოვრებელი ფართით დღემდე დაუკმაყოფილებელია დევნილთა დიდი ნაწილი,მათი უმეტესობა ქირით ცხოვრობს. თუმცა ფასების მატებამ, მათ შორისსაცხოვრებელ ფართზე, დევნილები თავშესაფრის გარეშე დარჩენის საფრთხის ქვეშდააყენა. დღემდე არ არსებობს სამინისტროს განსაზღვრული პოლიტიკა დევნილებისსაბინაო პრობლემების მოგვარებასთან დაკავშირებით. ძირითადად, სამინისტროთავს არიდებს მისი უფლებამოსილების განხორციელებას.მიუხედავად მრავალგზის დაპირებისა, არ გაზრდილა დევნილების 14 ლარიანიშემწეობები. შეწყვეტილია ჰუმანიტარული დახმარების პროგრამებიც. დევნილთაუდიდესი ნაწილი ცხოვრობს სიღატაკეში. ფინანსური პრობლემების გამო მათთვისხელმიუწვდომელია დროული და კვალიფიციური სამედიცინო დახმარება.განსაკუთრებით მძიმეა ვითარება რეგიონებში.პრობლემად რჩება დევნილთა კომპაქტურად ჩასახლების ობიექტებშიელექტორენერგიის მიწოდება, წყალმომარაგება და სხვა კომუნალური მომსახურება.მხოლოდ ქ.თბილისში კომპაქტურად ჩასახლების 17 ობიექტში არ მიეწოდებათელექტროენერგია ან უკეთეს შემთხვევაში, დღეში მხოლოდ 2 საათით. ქ.თბილისში,ბაგების სტუდქალაქის საერთო საცხოვრებლის ორ კორპუსში მცხოვრებაფხაზეთიდან დევნილ 1543 მოქალაქეს თვეზე მეტია არ მიეწოდებაელექტროენერგია, შესაბამისად არ მუშაობს წყალსაქაჩი, რაც კიდევ უფრო ამძიმებსმრავალსართულიან კორპუსებში მცხოვრები დევნილების საყოფაცხოვრებოპირობებს.იმის გამო, რომ კომპაქტურად ჩასახლების ობიექტები არ არის აღჭურვილიინდივიდუალური მრიცხველებით, დევნილები საქართველოს სხვამოქალაქეებისაგან განსხვავებით ვერ სარგებლობენ უფლებით, ჰქონდეთელექტროენერგია და წყალმომარაგება. შესაბამისად, გადაიხადონ მხოლოდ მათ მიერმოხმარებული ელექტროენერგიის საფასური. ამავე მიზეზით, დევნილები ვერ226

სარგებლობენ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვისსამინისტროს მიერ გაცემული „გაზრდილი ტარიფის ანაზღაურების ვაუჩერით“.შემაშფოთებელია ისიც, რომ დევნილების მხრიდან ამ პრობლემის გადაჭრისმცდელობისას სხვადასხვა რანგის ჩინოვნიკები მიმართავენ კანონდარღვევებს,შანტაჟსა და ძალისმიერ მეთოდებს.2004 წლის შემდეგ არ ჩატარებულა დევნილთა ყოველწლიური რეგისტრაცია,შედეგად არ არსებობს დევნილთა რაოდენობისა და განსახლების შესახებ ობიექტურიდა სრული სურათი. ასეთმა მდგომარეობამ, თავის მხრივ, გამოიწვია ის ქაოსი,რომელსაც ადგილი ჰქონდა აჭარაში კომპაქტურად ჩასახლებული დევნილებისგამოსახლებისას. აღსანიშნავია ისიც, რომ 2005 წელს ჩატარებული ე.წ. ვერიფიკაციასვერ ექნებოდა სამართლებრივი შედეგი, ვინაიდან არ არსებობდა სამართლებრივისაფუძველი. ამ პროცესისათვის დაიხარჯა 280 ათასი ევრო (გაეროს ლტოლვილთაუმაღლესი კომისარის წარმომადგენლობისა და შვეიცარიის განვითარების სააგენტოსდაფინანსებით), რამაც მოგვცა მხოლოდ სტატისტიკური მონაცემები, თუმცა ამმონაცემების პრაქტიკული გამოყენება არ მომხდარა. აღსანიშნავია ისიც, რომდევნილთა უმეტესებას ჰქონდა მცდარი ინფორმაცია ამ პროცესის სავალდებულობისშესახებ, ვინაიდან სამინისტროს მიერ გავრცელებულ სარეკლამო კლიპებსა დაბუკლეტებში მითითებული იყო, რომ ის დევნილები, რომლებიც არ გაივლიდნენვერიფიკაციას, ვერ მიიღებდნენ კანონით გათვალისწინებულ შემწეობას.„დევნილთა-იძულებულ გადაადგილებულ პირთა შესახებ” საქართველოს კანონიარ არის სრულყოფილი და პრაქტიკულად არ არის მიახლოებული “იძულებითგადაადგილების შესახებ გაეროს სახელმძღვანელო პრინციპებთან”. მიუხედავადიმისა, რომ გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს 2004 წლის 23 ივლისისრეზოლუციის #2004 39-ე პუნქტის თანახმად „სახელმწიფოებმა, სადაც არისიძულებითი გადაადგილების პრობლემა, უნდა შექმნან სამართლებრივი ნორმებისქმედითი სისტემა, გაეროს იძულებით გადაადგილების შესახებ სახელმძღვანელოპრინციპების გათვალისწინებით, რაც დაარეგულირებს იძულებით გადაადგილებასქვეყნის შიგნით“.აღსანიშნავია ისიც, რომ საქართველოს მთავრობის 2006 წლის 23 თებერვლის #80განკარგულების თანახმად, შეიქმნა სამთავრობო კომისია, რომელსაც უნდაუზრუნველეყო იძულებით გადაადგილებულ პირთა-დევნილთა მიმართსახელმწიფო სტრატეგიისა და პოლიტიკის შემუშავების მიზნით წინადადებებისმომზადება და შემუშავებული სტრატეგიის განხორციელების ორგანიზება დაკოორდინაცია. სტრატეგია დღემდე არ არსებობს, შესაბამისად მისიგანხორციელებისათვის თანხები ვერ იქნება გათვალისწინებული 2007 წლისსახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტში.თუმცა არსებობს საქართველოს მთავრობის 2005 წლის 12 სექტემბრის დადგენილება#157 ლტოლვილთა, იძულებით გადაადგილებულ პირთა -დევნილთარეგისტრაციისა და სოციალური საკითხების, სახელმწიფო ფულადი შემწეობის,ჰუმანიტარული და სხვა სახის დახმარებების გაცემის მოწესრიგების ღონისძიებებათაშესახებ. მიუხედავად ამ დადგენილებით განსაზღვრული მთელი რიგივალდებულებებისა, ამ მიმართულებით სამინისტროს საქმიანობა პრაქტიკულად227

შემოიფარგლება ყოველთვიური შემწეობებისა და კომუნალური გადასახადებისგადარიცხვით შესაბამის ანგარიშებზე.აქედან გამომდინარე, შეიძლება ითქვას, რომ სახელმწიფოში არ არსებობსგააზრებული პოლიტიკა იძულებით გადაადგილებულ პირებთან მიმართებაში.დევნილების ზემოთხსენებული პრობლემების მოგვარება სტიქიურად დასპონტანურად ხდება. ამის ნათელი მაგალითია, აჭარაში და, მოგვიანებით,ქ.თბილისში რესპუბლიკურ საავადმყოფოში კომპაქტურად ჩასახლებულიდევნილების გამოსახლების პროცესი.აჭარაში მცხოვრები დევნილების საბინაო პრობლემის შესახებსახალხო დამცველს კოლექტიური (15) და ინდივიდუალური (12) განცხადებითმომართეს აჭარაში სასტუმროებსა და სანატორიუმებში ჩასახლებულმა აფხაზეთიდანდევნილებმა.მათი საცხოვრებელი ფართი კომპანია „დჯარა რესორტს ჰოლდინგ V“ -მ შეისყიდა დადევნილებს შენობების დაცლა მოთხოვა. დევნილები მიიჩნევდენ, რომ მათთვისგამოყოფილი საკომპენსაციო თანხის გაცემის წესი არ იყო სამართლიანი.ამასთან, განცხადებებში აღნიშნული იყო, რომ აჭარის მთავრობა და პოლიციადევნილებზე ზეწოლას ახორციელებდა და შენობების დატოვებას მუქარითაიძულებდა. ზეწოლაში იგულისხმებოდა წყალმომარაგებისა და კანალიზაციისსიტემის მწყობრიდან გამოყვანა, ელ-ენერგიის მიწოდების შეწყვეტა და ა.შ.დევნილების განცხადებით, მუქარას ახორციელებდნენ სხვადასხვა თანამდებობისპირები, მათ შორის აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის შრომის, ჯანმრთელობისადა სოციალური დაცვის მინისტრის მოადგილე ალექსანდრე შველიძე, რომელმაც,დევნილების განცხადებით, 2006 წლის 26 ივნისს, სამუშაო კაბინეტში დევნილებს 48საათიანი ვადა მისცა შენობის დასაცლელად, ხოლო თუ ისინი ამ მოთხოვნას არშეასრულებენ, დაემუქრა, რომ მათ პოლიციისა და სპეცდანიშნულების რაზმისმეშვეობით შენობიდან გააძევებენ.სახალხო დამცველის წარმომადგენლებმა ადგილზე შეისწავლეს საკითხი დადაადგინეს, რომ დევნილები შენობაში განთავსებული იყვნენ სამართლებრივი აქტისსაფუძველზე, რაც მათი ამ შენობებში ცხოვრების კანონიერი საფუძველი იყო.• საქართველოს კანონის „იძულებით გადაადგილებულ პირთა- დევნილთაშესახებ“ მე-5 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, „დროებით საცხოვრებელადგილზე დევნილის უფლებების განხორციელებას უზრუნველყოფსსაქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრო აღმასრულებელიხელისუფლებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის შესაბამისორგანოებთან ერთად“.228

• ამავე კანონის მე-5 მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად, „საბინაო საკითხებთანდაკავშირებული დავები წყდება სასამართლოს წესით, ამასთან საქართველოსშესაბამის ტერიტორიაზე საქართველოს იურისდიქციის აღდგენამდე დევნილთაკომპაქტური განსახლების ობიექტებიდან არ ხდება დევნილების გამოსახლება,გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც:ა) დევნილებთან იდება წერილობითი შეთანხმება;ბ) გამოიყოფა შესაბამისი საცხოვრებელი ფართობი, რომლითაც არ გაუარესდებადევნილის საყოფაცხოვრებო პირობები;გ) ხდება სტიქიური ან სხვა მოვლენები, რაც ითვალისწინებს განსაზღვრულკომპენსაციებს და რეგულირდება საერთო წესით;დ) დევნილს ფართობი დაკავებული აქვს თვითნებურად, კანონის დარღვევით.“აღნიშნული ნორმის მიხედვით, დევნილის გამოსახლება შესაძლებელია, თუ მასწერილობით აქვს გაფორმებული შეთანხმება, თუმცა ვალდებულება არ გააჩნია. თუდევნილი წინააღმდეგია, სახელმწიფოს რჩება ალტერნატივა, გამოუყოს ისეთისაცხოვრებელი ფართი, რომლითაც მისი საყოფაცხოვრებო პირობები არგაუარესდება.ამ კონკრეტულ შემთხვევაში კი, აჭარის მთავრობასა და ინვესტორს შორისგაფორმებული შეთანხმებით, სადაო ფართში სულ განთავსებული იყო დევნილთა1921 ოჯახი. 2006 წლის 5 ივნისის მდგომარეობით შეთანხმება გაფორმდა 1601ოჯახთან, ხოლო მათგან კომპენსაცია მიიღო 1579 ოჯახმა. დანარჩენ ოჯახებთანშეთანხმების მიღწევა ვერ მოხერხდა.შესაბამისად, სახელმწიფოს (ან/და ინვესტორს) უფლება აქვს, მიმართოსსასამართლოს დევნილთა გამოსახლების მოთხოვნით, რასაც საბინაო დავისგადაწყვეტის ერთადერთ ფორმად მიიჩნევს „იძულებით გადაადგილებულ პირთა -დევნილთა შესახებ“ მე-5 მუხლის მე-4 პუნქტი, ან გამოუყოს მათ საცხოვრებელიფართობი, რომლითაც არ გაუარესდება დევნილის საყოფაცხოვრებო პირობები.დევნილების გამოსახლება სადავო ფართიდან შესაძლებელია მხოლოდსასამართლოს აქტის საფუძველზე, ხოლო მათ მიმართ იძულებით გამოსახლებასხსენებული აქტის საფუძველზე უნდა ახდენდეს სააღსრულებო დეპარტამენტი დასააღსრულებო პოლიცია. ამ ფუნქციას, ყოველგვარი სასამართლო აქტის გარეშე,უკანონოდ ასრულებენ შინაგან საქმეთა სამინისტროს სტრუქტურები. კერძოდ, 2006წლის 26 ივნისს კრიმინალური პოლიციის თანამშრომლებმა სათითაოდ დაიარესსასტუმრო „მედეას“ ოთახები და დევნილებს იძულების წესით გაძევებითდაემუქრნენ.• „იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა შესახებ“ მე-5 მუხლის მე-2პუნქტის თანახმად, „დროებით საცხოვრებელ ადგილზე დევნილის უფლებებისგანხორციელებას უზრუნველყოფს საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტრო აღმასრულებელი ხელისუფლებისა და ადგილობრივითვითმმართველობის შესაბამის ორგანოებთან ერთად“ (მე-5 მუხლის მე-2პუნქტი);229

• „სახელმწიფო უზრუნველყოფს დევნილს დროებითი საცხოვრებელი ფართობით.სამინისტრო ახორციელებს დევნილთა განსახლებას სახელმწიფო დაადგილობრივი თვითმმართველობის (მმართველობის) ორგანოების მიერ,დევნილთა დროებითი განსახლებისათვის გამოყოფილი საცხოვრებელიფართობის ფარგლებში.“ (მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტი);• „დევნილთა განსახლების, რეგისტრაციის, სოციალური და სხვა სახის დახმარებისსაკითხების გადაწყვეტას ამ კანონით დადგენილი წესით უზრუნველყოფსსამინისტრო შესაბამის აღმასრულებელი და ადგილობრივი თვითმმართველობის(მმართველობის) ორგანოებთან ერთად (მე-8 მუხლი)ამ მოვალეობების მიუხედავად, საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტრომ თავი აარიდა თავისი ფუნქციების განხორციელებას, რაც ნათლად ჩანსმინისტრის მოადგილის ირაკლი გორგაძის მიერ სახალხო დამცველისათვისგამოგზავნილი წერილიდან, სადაც აღნიშნულია, რომ „აჭარის ავტონომიურრესპუბლიკაში დაწყებული პრივატიზაციის პროცესი რეგულირდება შემოსულიინვესტორისა და აჭარის ადგილობრივი ხელისუფლების ურთიერთშეთანხმებისსაფუძველზე. აქედან გამომდინარე, კომპაქტურად ჩასახლებულ დევნილებზეკომპენსაციის გაცემას ახორციელებს აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკისადგილობრივი ხელისუფლება საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტროსგან დამოუკიდებლად.“შესწავლილი მასალების საფუძველზე სახალხო დამცველმა მიიჩნია, რომდაუშვებელია დევნილთა იძულებით გამოსახლება კომპაქტურად ჩასახლებისადგილებიდან წერილობითი შეთანხმების, ან სასამართლოს გადაწყვეტილებისგარეშე. მათი გამოსახლება იძულების წესით მხოლოდ „იძულებითგადაადგილებულ პირთა-დევნილთა შესახებ“ კანონის მე-5 მუხლის მე-4 პუნქტის ბ),გ) და დ) ქვეპუნქტების თანახმად არის შესაძლებელი.კრიმინალური პოლიციის ჩარევა მხოლოდ დანაშაულის აღკვეთის ანმართლწესრიგის დაცვის შემთხვეევაშია ნებადართული.სახალხო დამცველმა მიიჩნია, რომ კონკრეტულ საკითხთან დაკავშირებით,დევნილთა უფლებების დაცვის ფუნქცია კანონით უნდა ეკისრა ლტოლვილთა დაგანსახლების სამინისტროს და მასთან ერთად ადგილობრივი თვითმმართველობისადა მმართველობის ორგანოებს.სახალხო დამცველმა 2006 წლის 5 ივლისს მიმართა საქართველოს ლტოლვილთა დაგანსახლების მინისტრს რეკომენდაციით, მიეღოთ კანონით გათვალისწინებულიყველა ზომა და უზრუნველეყოთ ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს მიერმასზე კანონით დაკისრებული ვალდებულებების განხორციელება.ინფორმაცია რეკომენდაციის განხილვისა და განხილვის შედეგების შესახებლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროდან დღემდე არ მიგვიღია, მიუხედავადგაგზავნილი შეხსენებისა.230

ნაცვლად იმისა, რომ სახელმწიფოს და ინვეტორს მიემართათ სასამართლოსათვის, ანდევნილთათვის შესაბამისი საცხოვრებელი ფართი გამოეყოთ, 27 ივნისს დევნილებისასტუმრო „მედეადან“ აჭარის შინაგან საქმეთა მთავარი სამმართველოს უფროსისხელმძღვანელობითა და უშუალო მონაწილეობით, სპეციალური დანიშნულებისრაზმისა და კრიმინალური პოლიციის თანამშრომლებმა დევნილები გამოაძევეს.აჭარის შინაგან საქმეთა მთავარი სამმართველოს თანამშრომლებს არ ჰქონდათუფლება, მონაწილეობა მიეღოთ დევნილთა გამოსახლების პროცესში. შესაბამისად,აღნიშნული ქმედება წარმოადგენს სისხლის სამართლის კოდექსის 333-ე მუხლითგათვალისწინებულ დანაშაულს - სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტებას.სახალხო დამცველმა მიიჩნია, რომ შსს-ს თანამშრომლების მიერ ჩადენილიქმედებები შეიცავდა დანაშაულის ნიშნებს, სახალხო დამცველის აპარატის მიერშესაწავლილი მასალები წინასწარი გამოძიების დასაწყებად საქართველოსგენერალურ პროკურორს, ბ-ნ ზურაბ ადეიშვილს გაეგზავნა. თავის მხრივგენერალურმა პროკურატურამ მასალები, განცხადებები და ახსნა-განმარტებებიგადაუგზავნა აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის პროკურორს რეაგირებისათვის,თუმცა აღნიშნულ წერილში მითითებული იყო, რომ სახალხო დამცველის მიერმიწოდებული მასალები მათ გაეგზავნათ „ქვემდებარეობით, თქვენს წარმოებაშიარსებულ სისხლის სამართლის საქმეზე დასართავად, აჭარის ავტონომიურირესპუბლიკის შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს,დევნილთა საქმეების განყოფილების ხელმძღვანელ პირთა მიერ სამსახურეობრივიუფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების ფაქტზე“. გენერალური პროკურატურისმიერ გაგზავნილ წერილში არაფერი იყო თქმული აჭარის შინაგან საქმეთა მთავარისამმართველოს თანამშრომლების მიერ სამსახურებრივი უფლებამოსილებისგადამეტებაზე, სისხლის სამართლის კოდექსის 333-ე მუხლით გათვალისწინებულდანაშაულზე.აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის პროკურორის, კახაბერ მაისურაძის მიერსახალხო დამცველის სახელზე გამოგზავნილი წერილში მითითებული იყო, რომ„პოლიციის მუშაკები ჩართული იყვნენ ამ პროცესში იმის გამო, რომ დევნილთა მიერდაკავებული ფართის განოთავისუფლება მშვიდობიანად განხორციელებულიყო დაადგილი არ ჰქონოდა აღნიშნული პროცესისადმი უკმაყოფილოდ განწყობილიპირების მხრიდან რაიმე სამართალდარღვევას ანუ პირებისა, რომლებიც დევნილთაკატეგორიას არ მიეკუთვნებოდნენ და შეჭრილები იყვნენ დროებით საცხოვრებლადსასტუმრო „მესხეთში“.აღსანიშნავია ისიც, რომ ქობულეთში პანსიონატ „აისიდან“ დევნილი მოსახლეობისანალოგიური გამოსახლების პროცესთან დაკავშირებით, აჭარის ავტონომიურირესპუბლიკის შინაგან საქმეთა მთავარი სამმართველოს უფროსის, პოლიციისპოლკოვნიკის დავით ბედიას მიერ გამოგზავნილი პასუხიდან ირკვევა, რომ„პანსიონატ „აისიდან“ დევნილი მოსახლეობის ოჯახების განსახლების დროსპოლიციის თანამშრომლები მონაწილეობდნენ აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკისშრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს თხოვნით,რომლებიც იცავდნენ საზოგადოებრივ წესრიგს და უწევდნენ დახმარებას231

ლტოლვილ მოსახლეობას ახალ საცხოვრებელ ფართში გადასვლასთანდაკავშირებით“.ამის შემდეგ სახალხო დამცველმა დამატებით აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკისპროკურორს, კახაბერ მაისურაძეს გაუგზავნა დამატებითი მასალები: ახსნა-განმარტებები, განცხადებები და ვიდეო-მასალა.ამ წერილზეც აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის პროკურორმა გვიპასუხაწერილით, სადაც განგვიმარტა, რომ აღნიშნულ საკითხებთან დაკავშირებითამომწურავი პასუხი სახალხო დამცველს უკვე გაეგზავნა.ამ მასალების საფუძველზე შეგვიძლია გამოვთქვათ ეჭვი, რომ აჭარის ავტონომიურირესპუბლიკის პროკურორატურის მიერ ამ საქმეზე ჩატარებული საგამოძიებომოქმედებები არ იყო სრულყოფილი და სავარაუდოდ, იკვეთება სამსახურეობრივიგულგრილობა სსკ-ის 342-ე მუხლით გათვალსწინებული ქმედება.გამოსახლების პროცესს ესწრებოდნენ სახალხო დამცველის აპარატისთანამშრომლები. მათ ჩამოართვეს ახსნა-განმარტება 300-მდე დევნილს, რომლებიცსაკუთარი კანონიერი უფლებების დაცვის მოთხოვნით მართავდნენ საპროტესტოაქციებს. სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლების თვალწინ პოლიციელებისართულ-სართულ დადიოდნენ და მუქარით აიძულებდნენ დევნილებს,დაეტოვებინათ მათი დროებითი საცხოვრებელი. ის დევნილები, ვინც ზეწოლასა დამუქარას გაუძლო, სპეცდანიშნულების რაზმის ნიღბიანი თანამშრომლებისმეშვეობით გამოაძევეს. იმ დევნილებსაც, რომელთაც ხელმოწერილიხელშეკრულების თანახმად, ორი კვირის ვადა ჰქონდათ ოთახების დასაცლელად,ქაოსსა და აურზაურში უხდებოდათ პირადი ნივთების გადატანა.გამოსახლებულები ცდილობდნენ, გადაერჩინათ დევნილობის წლებში შეძენილიმწირი ქონება. ამ დროს, ზეწოლის მიზნით, მათ არ მიეწოდებოდათელექტროენერგია, უშუქობის გამო არ მუშაობდა ლიფტი, მწყობრიდან გამოიყვანესსაკანალიზაციო სისტემა. ქუჩაში დარჩენილმა დევნილებმა აჭარის სანაპიროზე ღიაცის ქვეშ თვითნაკეთ კარვებს შეაფარეს თავი, თუმცა ისინი იქედანაც გააძევეს.დევნილები პროტესტის ნიშნად ფეხით გაუდგნენ გზას აფხაზეთისაკენ. ეს პროცესიროგორც უცხოურმა, ასევე ქართულმა მედიამ გააშუქა. საქართველოს ყველასატელევიზიო არხზე ვიხილეთ ეს კადრები. ამ ფონზე პროკურატურისა და სხვაჩინოვნიკების განცხადებები, რომ პოლიციის მუშაკები ეხმარებოდნენ დევნილებს„განსახლების პროცესში“ არაფერია, თუ არა ცინიზმი.232

საქართველოს სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტის აკად.დ.ყიფშიძის სახელობის ცენტრალურ კლინიკურ საავადმყოფოშიჩასახლებული დევნილების საქმეთბილისის რესპუბლიკური საავადმყოფო - კოლექტიური განცხადებასახალხო დამცველს არაერთგზის მიმართეს განცხადებით რესპუბლიკურსაავადმყოფოში კომპაქტურად ჩასახლებულმა დევნილებმა. როგორცგანმცხადებლები განმარტავდნენ, საქართველოს სახელმწიფო სამედიცინოუნივერსიტეტის აკად. დ.ყიფშიძის სახელობის ცენტრალურ კლინიკურსაავადმყოფოში ჩასახლებული აფხაზეთიდან დევნილთა უმრავლესობასწარმოადგენენ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის მებრძოლ,ინვალიდთა და ომში დაღუპულთა ოჯახები.დევნილების განცხადებით, სატელევიზიო გადაცემებიდან და ზეპირიგანცხადებებიდან მათ შეიტყვეს, რომ მიმდინარე წლის სექტემბრამდე ზემოთხსენებულ კლინიკაში მცხოვრებმა 210-მა ოჯახმა უნდა გაათავისუფლოსდაკავებული ფართი. ამისათვის ლტოლვილთა და განსახლების მინისტრმა, გიორგიხევიაშვილმა კომპენსაციის სახით მათ შესთავაზა 10 ათასი აშშ დოლარი, რაც,განმცხადებლების განმარტებით, არ არის საკმარისი ანალოგიური საყოფაცხოვრებოპირობების შესაქმნელად.დევნილები მიუთითებენ დარღვევებზე რეგისტრაციის პროცესში, როცა ოჯახებისგაერთიანება მოხდა ბიოლოგიური, გენეტიკური ნიშნით. რიგ შემთხვევაშიკომპენსაცია გაიცემა საცხოვრებელი ფართის მიხედვით, ზოგიერთ შემთხვევებში -საოჯახო ნომრის მიხედვით. შერჩევით მოხდა საკუჭნაოებისა და საპირფარეშოებისსაცხოვრებელ ფართად ჩათვლა.ჩვენ მივმართეთ საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს, რათამოეწოდებინათ ინფორმაცია, რა სამართლებრივ საფუძველზე ხორციელდებაკომპენსაციების გაცემა და დევნილების გამოსახლება ზემოაღნიშნული შენობიდან.რა კრიტერიუმების მიხედვით ხდება კომპენსაციის ოდენობის განსაზღვრა. ასევე, იმდევნილების სია, რომლებმაც უნდა მიიღოთ კომპენსაცია. კანონით დადგენილვადაში პასუხი ვერ მივიღეთ. შეხსენების შემდეგ მივიღეთ საქართველოსლტოლვილთა და განსახლების მინისტრის გიორგი ხევიაშვილის წერილი (12.09.06,#01/01-17/6215), საიდანაც გაირკვა, რომ აღნიშნულ კლინიკაში მცხოვრებიდევნილებისათვის საცხოვრებელი ფართის გამოთავისუფლებისა და შესაბამისიფულადი კომპენსაციის პირობების განსაზღვრის მიზნით საქართველოს შრომის,ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის და საქართველოს ლტოლვილთა დაგანსახლების მინისტრის ერთობლივი ბრძანებით (10.07.06წ #195/ო 10.07.06წ. #83)შექმნილია კომისია, რომელსაც ევალება საკომპენსაციო თანხის განსაზღვრა, ამმიზნით აწარმოოს მოლაპარაკებები დევნილებთან შეთანხმების მისაღწევად,დაარეგულიროს კომპენსაციის ფორმა და ვადები, დევნილების გამოსახლებასთანდაკავშირებით ორგანიზაციული საკითხების გადაწყვეტა. ამასთან, საქართველოსლტოლვილთა და განსახლების მინისტრის წერილის თანახმად, ჩვენს მიერ233

მოთხოვნილი ინფორმაცია არ განეკუთვნება მხოლოდ ლტოლვილთა დაგანსახლების სამინისტროს კომპეტენციას, მაგრამ როგორც კომისიაში მონაწილეერთ-ერთი მხარე, კომისიის მუშაობის დასრულების შემდეგ მოგვაწოდებსინფორმაციას.სახალხო დამცველის აპარატის წარმომადგენელმა ახსნა-განმარტება ჩამოართვა იმდევნილებს, რომლებმაც საპროტესტო აქციას მიმართეს. დევნილებმა მიუთითეს,რომ პირად საუბრებში ზემოთხსენებული სამინისტროს თანამდებობის პირებისთავაზობდნენ გარიგებას. მათ განაცხადეს დარღვევების არსებობის შესახებრეგისტრაციის პროცესში, როცა ოჯახების გაერთიანება მოხდა ბიოლოგიური,გენეტიკური ნიშნით. რიგ შემთხვევაში კომპენსაცია გაიცა საცხოვრებელი ფართისმიხედვით, ზოგიერთ შემთხვევაში - საოჯახო ნომრის მიხედვით. შერჩევით მოხდასაკუჭნაოებისა და საპირფარეშოების საცხოვრებელ ფართად ჩათვლა და ამ ფართზეკომპენსაციის გაცემა.სახალხო დამცველმა ამ მოქალაქეების ახსნა-განმარტებები და განცხადებებიშესასწავლად და შემდგომი რეაგირებისათვის საქართველოს შსს კონსტიტუციურიუსაფრთხოების დეპარტამენტის დირექტორს ვაჟა ლელუაშვილს და საქართველოსგენერალური პროკურორის მოადგილეს, ბ-ნ გიორგი ლაცაბიძეს გაუგზავნა.თბილისის რესპუბლიკური საავადმყოფო - კოლექტიური განცხადება2006 წლის 3 ივლისს სახალხო დამცველის აპარატს კოლექტიური განცხადებითმომართეს რესპუბლიკურ საავადმყოფოში კომპაქტურად ჩასახლებულ იძულებითგადაადგილებულ პირთა-დევნილთა კომიტეტის წარმომადგენლებმა.დევნილები მიუთითებენ დარღვევებზე რეგისტრაციის პროცესში, როცა ოჯახებისგაერთიანება მოხდა ბიოლოგიური, გენეტიკური ნიშნით. აგრეთვე, განმცხადებლებიაღნიშნავენ სამინისტროს თანამშრომლების მხრიდან დამამცირებელ და დამცინავდამოკიდებულებაზე დევნილების მიმართ.ამასთან, რესპუბლიკურ საავადმყოფოში კომპაქტურად ჩასახლებულ იძულებითგადაადგილებულ პირთა - დევნილთა კომიტეტის წარმომადგენლებმა 2006 წლის 12და 26 ივნისს წერილობით მიმართეს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროსგანცხადებით და ითხოვეს ინფორმაციის მიწოდება, როდის მოხდებოდა დევნილთაკლინიკიდან გამოსახლება და ფულადი კომპენსაციით დაკმაყოფილება.განმცხადებლების განმარტებით, მითითებულ წერილზე პასუხი დღემდე არმიუღიათ.ჩვენ მივმართეთ სამინისტროს, 15 დღის ვადაში მოეწოდებინა ინფორმაციააღნიშნული განცხადებების განხილვის შედეგების შესახებ.პასუხი სამინისტროდან არ მიგვიღიაწერილთან დაკავშირებით.და მათ გაეგზავნათ შეხსენება აღნიშნულ234

შალვა კვარაცხელიას საქმესაქართველოს სახალხო დამცველს განცხადებით მომართა აფხაზეთიდან დევნილმა,მაიორმა შალვა კვარაცხელიამ. განმცხადებლის განმარტებით, იგი 1994 წლიდანშესახლებულ იქნა დაბა ზაჰესში, ავჭალის ქ. #17 მდებარე კოტეჯში, დროებითისარგებლობის უფლებით. აღნიშნულ მისამართზე დღემდე არის მიწერილი, რაც მისილტოლვილის მოწმობით დასტურდება (# 234). 2004 წლის 2 ნოემბერს, საქართველოსშს ხელმძღვანელობის ბრძანებით (შალვა კვარაცხელია აღნიშნავს, რომ კითხვაზე, თურას აკეთებდნენ ისინი, უპასუხეს - მინისტრის ბრძანებას ვასრულებთო)დაახლოებით 30 ნიღბიანი სპეცდანიშნულების რაზმის წევრისა და მცხეთა-მთიანეთის სამხარეო შს მთავარი სამმართველოს თანამშრომლების მიერ იქნა ზემოთმითითებული საცხოვრებელი კოტეჯიდან გამოსახლებული. საცხოვრებელინივთების ნაწილი მოიპარეს, ნაწილი კი მის დაუკითხავად გადაიტანეს პოლიციისსაწყობში.სახალხო დამცველმა მიმართა გენერალურ პროკურატურას ამ ფაქტთანდაკავშირებით დაწყებულიყო წინასწარი გამოძიება. ასევე მიმართა ლტოლვილთა დაგანსახლების სამინისტროს რეაგირებისათვის.სახალხო დამცველმა მიუთითა საქართველოს კანონმდებლობის იმ ნორმებზე,რომლებიც არეგულირებენ დევნილთა საცხოვრებელი ფართიდან გამოსახლებისსაკითხებს, კერძოდ, ,,იძულებით გადაადგილებულ პირთა-დევნილთა შესახებ“საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის თანახმად: „საბინაო საკითხებთანდაკავშირებული დავები წყდება სასამართლო წესით, ამასთან საქართველოსშესაბამის ტერიტორიაზე საქართველოს იურისდიქციის აღდგენამდე დევნილთაკომპაქტური განსახლების ობიექტებიდან არ ხდება დევნილების გამოსახლება,გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც:ა) დევნილებთან იდება წერილობითი შეთანხმება;ბ) გამოიყოფა შესაბამისი საცხოვრებელი ფართობი, რომლითაც არ გაუარესდებადევნილის საყოფაცხოვრებო პირობები;გ) ხდება სტიქიური ან სხვა მოვლენები, რაც ითვალისწინებს განსაზღვრულკომპენსაციებს და რეგულირდება საერთო წესით;დ) დევნილს ფართობი დაკავებული აქვს თვითნებურად, კანონის დარღვევით.“ამავე კანონის თანახმად, „დროებით საცხოვრებელ ადგილზე დევნილის უფლებებისგანხორციელებას უზრუნველყოფს საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტრო აღმასრულებელი ხელიხუფლებისა და ადგილობრივითვითმმართველობის შესაბამის ორგნოებთან ერთად“ (მე-5 პუხლის მე-2 პუნქტი);„სახელმწიფო უზრუნველყოფს დევნილს დროებითი საცხოვრებელი ფართობით.სამინისტრო ახორციელებს დევნილთა განსახლებას სახელმწიფო და ადგილობრივითვითმმართველოსბის (მმართველობის) ორგანოების მიერ, დევნილთა დროებითი235

განსახლებისათვის გამოყოფილი საცხოვრებელი ფართობის ფარგლებში“. (მე-5მუხლის მე-3 პუნქტი);„დევნილთა განსახლების, რეგისტრაციის, სოციალური და სხვა სახის დახმარებისსაკითხების გადაწყვეტას ამ კანონით დადგენილი წესით უზრუნველყოფსსამინისტრო შესაბამის აღმასრულებელი ხელისუფლებისა და ადგილობრივითვითმმართველობის (მმართველობის) ორგანოებთან ერთად. (მე-8 მუხლი).ამასთან, გამოსახლების თაობაზე შ.კვარაცხელიასა და შს სამინისტროს შორისარავითარ შეთანხმებას არ ჰქონია ადგილი და თუკი პოლიციას მიაჩნდა, რომშ.კვარაცხელიას უკანონოდ, ყოველგვარი ნებართვის გარეშე ჰქონდა დაკავებულიკოტეჯი, საკითხის გადაწყვეტა ნებისმიერ შემთხვევაში უნდა მომხდარიყოსასამართლო წესით, დასახელებული კანონის თანახმად.საქართველოს გენერალური პროკურატურისა და ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტროს წარმომადგენელთა მიერ შ.კვარაცხელიას საქმესთან დაკავშირებითსახალხო დამცველის სახელზე გამოგზავნილ წერილებში შეინიშნება აფხაზეთიდანდევნილი შ.კვარაცხელიას უფლებების ხელყოფის მიმართ გულგრილიდამოკიდებულაბა.ამ საკითხთან დაკავშირებით გენერალური პროკურატურის წარმომადგენელი ბესიკთხელიძე წერილობით /#02/ 11-1-3/7576-ჯ/ განმარტავს, რომ „იძულებითგადაადგილებულ პირთა დევნილთა შესახებ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის მე-4 პუნქტის მოთხოვნების შესრულება, რაზედაც თქვენს წერილშია მითითებული,2004 წლის 1 ოქტომბრის მდგომარეობით შეუძლებელი იყო, ვინაიდან კანონისაღნიშნული დებულება მოქმედებს 2005 წლიდან (გამოქვეყნებული 2005 წლის 6აპრილს), ანუ კოტეჯში განსაკუთრებულ დავალებათა რაზმის განთავსების შემდეგ“ -აღსანიშნავია, რომ იძულებით გადაადგილებულ პირთა-დევნილთა შესახებსაქართველოს კანონში 2005 წლის 6 აპრილს შეტანილ ცვლილებებამდე, ამ კანონისმე-7 მუხლში იყო ფორმულირებული კანონში შეტანილი ცვლილებების იდენტურიდებულებები, კერძოდ მე-7 მუხლი, მე-3 პუნქტი „საბინაო საკითხებთანდაკავშირებული დავები წყდება სასამართლო წესით, ამასთან, საქართველოს მთელტერიტორიაზე საქართველოს იურისდიქციის აღდგენამდე დევნილთა კომპაქტურიგანსახლების ობიექტებიდან არ ხდება დევნილების გამოსახლება, გარდა იმშემთხვევებისა, როცა: ა) დევნილებთან იდება შეთანხმება; ბ) გამოიყოფა შესაბამისისაცხოვრებელი ფართობი, რომლითაც არ გაუარესდება დევნილის საყოფაცხოვრებოპირობები; გ) ხდება სტიქიური ან სხვა მოვლენები, რაც ითვალისწინებსგანსაზღვრულ კომპენსაციებს და რეგულირდება საერთო წესით; დ) დევნილსფართობი დაკავებული აქვს თვითნებურად, კანონის დარღვევით.“როგორც აღინიშნა, კანონის ეს მოთხოვნები მოქმედებდა 2001 წლიდან 2005 წლის 6აპრილამდე, ანუ იმ პერიოდში, როდესაც მოხდა შ.კვარაცხელიას გამოსახლება, რაცთავისი შინაარსით იდენტურია 2005წ-ს 6 აპრილს „დევნილთა-იძულებითგადაადგილებულ პირთა შესახებ“ კანონში შეტანილი ცვლილებებისა. როგორც ჩანს,გენერალური პროკურატურის წარმომადგენლებმა საქმის მასალებიარასრულყოფილად ან ტენდენციურად შეისწავლეს. სახალხო დამცველის წერილში236

ხაზგასმით იყო მითითებული, რომ გამოსახლების დროს, სავარაუდოდ, შსს-სსპეცრაზმის წარმომადგენლების მიერ მოხდა შ.კვარაცხელიას პირადი მოხმარებისნივთების მითვისება. ანუ ჩვენს ხელთ არსებული ინფორმაციის მიხედვით,მომხდარი იყო სისხლის სამართლის კოდექსის 182-ე მუხლით გათვალისწინებულიმართლსაწინააღმდეგო ქმედება. საქართველოს გენერალური პროკურატურას(როგორც მიღებული წერილიდან ჩანს) შ.კვარაცხელიას ნივთების მითვისებისფაქტისთვის სამართლებრივი შეფასება არ მიუცია და ამ ფაქტზე ძიება არდაწყებულა.შ.კვარაცხელიასთვის გამოსახლების დროს შესაბამისი დოკუმენტი - სასამართლოგადაწყვეტილება, სასამართლო სააღსრულებო ფურცელი, შინაგან საქმეთამინისტრის ან სხვა თანამდებობის პირის ბრძანება დროებითი საცხოვრებლიფართიდან კვარაცხელიას გამოსახლების შესახებ არ წარუდგენიათ. შინაგან საქმეთასამინისტროს სპეცრაზმის თანამშრომლები არ იყვნენ უფლებამოსილნი, მოეხდინათშ.კვარაცხელიას გამოსახლება საცხოვრებელი ფართიდან. გენერალურიპროკურატურა წერილში /#02/11-1-3/7576-ჯ/ თავადაც მიუთითებს, რომ „1994წლიდან 2004 წლის 1 ნოემბრამდე ბ-ნ შალვა კვარაცხელია ფლობდა კოტეჯს, მიწისნაკვეთთან ერთად დაბა ზაჰესში, ავჭალის ქ.#17-ში“. ანუ, დევნილი ამ ფართსფლობდა დაახლოებით 10 წლის განმავლობაში. თუ იგი ამ ხნის მანძილზე უკანონოდფლობდა კოტეჯსა და მიწის ნაკვეთს, შინაგან საქმეთა სამინისტროსწარმომადგენლებს უნდა მიემართათ სასამართლოსთვის და მხოლოდ სასამართლოგადაწყვეტილების შემდეგ უნდა მომხდარიყო ამ პირის გამოსახლება კოტეჯიდან.საქართველოს კანონმდებლობის მიერ რეგულირდება ქონებრივი დავები, მათ შორისნივთის უკანონო მფლობელობიდან გამოთხოვის საკითხიც, კერძოდ, საქართველოსსამოქალაქო ამ კოდექსის 172-ე მუხლის მიხედვით „უკანონო მფლობელობიდანნივთის გამოთხოვა და ხელშეშლის აღკვეთის მოთხოვნა“ – 1. მესაკუთრეს შეუძლიამფლობელს მოსთხოვოს ნივთის უკან დაბრუნება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცამფლობელს ჰქონდა ამ ნივთის ფლობის უფლება. 2. თუ საკუთრების ხელყოფა ანსხვაგვარი ხელშეშლა ხდება ნივთის ამოღების ან მისი ჩამორთმევის გარეშე, მაშინმესაკუთრეს შეუძლია, ხელის შემშლელს მოსთხოვოს ამ მოქმედების აღკვეთა. თუამგვარი ხელშეშლა კვლავ გაგრძელდება, მესაკუთრეს შეუძლია მოითხოვოსმოქმედების აღკვეთა სასამართლოში სარჩელის შეტანის გზით.“იძულებით გადაადგილებულ პირთა-დევნილთა შესახებ კანონისა და საქართველოსსამოქალაქო კოდექსის მოთხოვნები უგულვებელყოფილი იყო შსს-სთანამშრომლების მიერ, და მათ კანონის მოთხოვნების გვერდის ავლითგანახორციელეს მითითებული მისამართიდან შ.კვარაცხელიას გამოსახლებისპროცესი.შინაგან საქმეთა სამინისტროს იმ თანამშრომლების ქმედებაში, რომლებმაც 2004წლის 2 ნოემბერს დაბა ზაჰესში ავჭალის ქ. #17 მდებარე კოტეჯში შესახლებულიშ.კვარაცხელია შესაბამისი სამართლებრივი საფუძვლის - დოკუმენტის გარეშეგამოასახლეს, სავარაუდოდ იკვეთება „სისხლის სამართლის კოდექსის“ 332-ემუხლით გათვალისწინებული სამოხელეო დანაშაულის - უფლებამოსილებისგადამეტების ნიშნები, ასევე იკვეთება სსკ-ის 182-ე მუხლით გათვალისწინებულიდანაშაულის - მითვისების ან გაფლანგვის ნიშნები, და სსკ-ის 160-ე მუხლით237

გათვალისწინებული ქმედება „ბინის ან სხვა მფლობელობის ხელშეუხებლობისდარღვევა.“ ჩვენს ხელთ არსებული მასალების საფუძველზე შეგვიძლია გამოვთქვათეჭვი, რომ გენერალური პროკურატურის მიერ ამ საქმეზე ჩატარებული საგამოძიებომოქმედებები არ იყო სრულყოფილი და სავარაუდოდ, იკვეთება სამსახურეობრივიგულგრილობა - სსკ-ის 342-ე მუხლით გათვალისწინებული ქმედება.ბაგა-ბაღ „ცისარტყელას“ მაცხოვრებელთა საქმესახალხო დამცველს განცხადებით მომართეს ქ.თბილისში გურამიშვილის ქ. #64-შიმცხოვრებმა აფხაზეთიდან დევნილებმა.წარმოდგენილი განცხადებით, დოკუმენტაციითა და დევნილთა განმარტებითირკვევა, რომ აღნიშნულ შენობაში დევნილები ცხოვრობენ 1997 წლიდან. 2001 წელსმიწისძვრის შედეგად შენობამ მიიღო მე-3 ხარისხის დაზიანება და საცხოვრებლადგამოუსადეგარია, მაგრამ, ვინაიდან დევნილებს სხვა ალტერნატივა არ ჰქონდათ,დარჩნენ ავარიულ შენობაში. სააქციო საზოგადოება თბილაბრეშუმ „ცისარტყელას“ადმინისტრაციასა და ბაგა-ბაღ „ცისარტყელაში“ მცხოვრებ დევნილებს შორისშენობის გამო წარმოიქმნა სასამართლო დავა. სასამართლოს მიერ გამოტანილი იქნაგადაწყვეტილება, ბაგა-ბაღ „ცისარტყელას“ სადაო შენობიდან და აგრეთვე, შენობისსადურგლო საამქროდან დევნილთა გამოსახლების შესახებ. ქ.თბილისის საქალაქოსასამართლოს მიერ გაცემულია სააღსრულებო ფურცელი, რომლის თანახმადაცდევნილები გამოსახლებულ უნდა იყვნენ ქ.თბილისში გურამიშვილის გამზ. #64-შიარსებული სადაო ფართიდან.ამ სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულების შემთხვევაში, დევნილები რჩებიანთავშესაფრის გარეშე. მათი განმარტებით, ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტრომ სიტყვიერად შესთავაზა დროებითი საცხოვრებელი ფართითუზრუნველყოფა ქ.ხონში, ქ.წალკასა და ქ.თეთრიწყაროში. ეს შეთავაზებამიუღებელია დევნილებისათვის, რადგან, მათი განმარტებით, გაუარესდებასაყოფაცხოვრებო პირობები, ვინაიდან წლების განმავლობაში შეიქმნეს სოციალურიმიკროკლიმატი და მნიშვნელოვნად მოახერხეს საზოგადოებაში თვითინტეგრირება.მითითებული რაიონები კი მათთვის უცხოა, დასაქმების პერსპექტივა არ არსებობს,თავიდან მოუწევთ ადაპტაციისა და ინტეგრაციის რთული პროცესის გავლა.„იძულებით გადაადგილებულ პირთა-დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონისთანახმად, „დროებით საცხოვრებელ ადგილზე დევნილის უფლებებისგანხორციელებას უზრუნველყოფს საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტრო აღმასრულებელი ხელისუფლებისა და ადგილობრივითვითმმართველობის შესაბამის ორგანოებთან ერთად“ (მე-5 მუხლი მე-2 პუნქტი).მივმართეთ ლტოლვილთა და განსახლების სამინისროსა და ქ.თბილისის მერს.მერიის ადმინისტრაციის უფროსის მ.ახვლედიანის წერილში, ქ.თბილისის მერიამგამოთქვა მზადყოფნა, აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით ითანამშრომლოსსაქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროსთან და238

შესაძლებლობების ფარგლებში აღმოუჩინოს დახმარება. ლტოლვილთა დაგანსახლების მინისტრის მოადგილის წერილიდან ირკვევა, რომ თუ ქ.თბილისისმერია ან რაიონული გამგეობები გამოყოფენ საცხოვრებელ ფართს, სამინისტრომოახდენს მათ განსახლებას. აღნიშნულ წერილს თან ერთვის ქ.თბილისის ვაკე-საბურთალოს, გლდანი ნაძალადევისა და დიდუბე-ჩუღურეთის რაიონებისგამგეობების პასუხები, რომელთა თანახმად, რაიონებში არსებულ ქონებას განკარგავსქ.თბილისის ადგილობრივი ქონების მართვის საქალაქო სამსახური, ამასთანგამგეობებს არ გააჩნიათ ინფორმაცია თავისუფალი ფართის შესახებ.ვალენტინა და ვეჟანა ფაცაციების საქმე2006 წლის 11 აპრილს საქართველოს სახალხო დამცველს განცხადებით მომართესქ.ქუთაისში მცხოვრებმა აფხაზეთიდან დევნილებმა ვალენტინა და ვეჟანაფაცაციებმა.წარმოდგენილი განცხადების თანახმად, ვალენტინა და ვეჟანა ფაცაციებს არ გააჩნიათსახელმწიფოს მიერ გამოყოფილი დროებითი საცხოვრებელი ფართი და 1993 წლიდანცხოვრობდნენ ნაქირავებ ბინაში ქ.ქუთაისში. როგორც განმცხადებლებიმიუთითებენ, მათი შემოსავალი შედგება მხოლოდ პენსიისა და დევნილისშემწეობისაგან. ბინის ქირის გაზრდის შემდეგ, არა აქვთ საშუალება, გადაიხადონსაჭირო თანხა, რის გამოც ემუქრებათ თავშესაფრის გარეშე დარჩენა.განცხადებაში აღნიშნულია, რომ მოქალაქეებმა ვალენტინა და ვეჟანა ფაცაციებმაარაერთგზის მიმართეს სხვადასხვა უწყებებს, მათ შორის, ლტოლვილთა დაგანსახლების სამინისტროს, თუმცა ვითარება არ შეცვლილა.განცხადების შესწავლის შემდეგ, სახალხო დამცველმა რეკომენდაციით მიმართასაქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების მინისტრს გიორგი ხევიაშვილს დაქ.ქუთაისის მერის მოვალეობის შემსრულებელს გიგა ჩოგოვაძეს, შესაბამისირესურსების გამოყენებით მიეღოთ კანონით გათვალისწინებული ყველა ზომა დაუზრუნველეყოთ დევნილები ვალენტინა და ვეჟანა ფაცაციებმა დროებითისაცხოვრებელი ფართით. ვინაიდან, „იძულებით გადაადგილებულ პირთა-დევნილთა შესახებ“, საქართველოს კანონის თანახმად, „დროებით საცხოვრებელადგილზე დევნილის უფლებების განხორციელებას უზრუნველყოფს საქართველოსლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრო აღმასრულებელი ხელისუფლებისა დაადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებთან ერთად“.ქ.ქუთაისის მერის მოადგილის ომარ კიკვიძის წერილიდან (19.05.2006 #02-1000)შევიტყვეთ, რომ ვალენტინა და ვეჟანა ფაცაციებს შესთავაზეს მათ ხელთ არსებულისაცხოვრებელი ფართი დევნილთა ჩასახლების კოლექტიურ ცენტრში, თუმცაგანმცხადებლებმა უარი განაცხადეს. შესაბამისად, საცხოვრებლად ვარგისი სხვაფართის გამოთავისუფლების შემთხვევაში, დაუყოვნებლივ მოხდება მისიშეთავაზება ვალენტინა და ვეჟანა ფაცაციებისათვის.239

საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების მინისტრის მოადგილის ირაკლიგორგაძის მიერ გამოგზავნილი პასუხიდან (01/01-17/3901) კი გაირკვა, რომქ.თბილისში რეგისტრირებული 93852 ათასი დევნილიდან მხოლოდ 44564 ათასიაგანსახლებული ორგანიზებულად. ასევე აღნიშნული იყო, რომ ქ.თბილისში შეიქმნაურთულესი სიტუაცია ცარიელი ფართების მოძიების მხრივ და ვალენტინა და ვეჟანაფაცაციების საცხოვრებელი ფართით უზრუნველყოფა მხოლოდ რეგიონში იყოშესაძლებელი.სახალხო დამცველმა განმეორებით მიმართა საქართველოს ლტოლვილთა დაგანსახლების მინისტრს და განუმარტა, რომ განმცხადებლების ოჯახი ცხოვრობსქ.ქუთაისში და რეკომენდაციაში არ ყოფილა მოთხოვნილი დედაქალაქში მათიგანსახლება. სახალხო დამცველმა მოითხოვა, მოეწოდებინათ ინფორმაცია, აგრეთვედამადასტურებელი დოკუმენტაცია, რა ფართი და რომელ რეგიონში იქნაშეთავაზებული მათთვის.საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების მინისტრის მოადგილის ირაკლიგორგაძის მიერ გამოგზავნილი პასუხიდან (30.08.2006, 01/01-17/6061) გაირკვა, რომსამინისტროს აქვს საშუალება ვალენტინა და ვეჟანა ფაცაციების ოჯახი განასახლოსხონში ან ბაღდადში. ამისათვის, მათი სურვილის შემთხვევაში, საკმარისია მიმართონლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს იმერეთის, გურიის, რაჭა-ლეჩხუმისადა ქვემო სვანეთის სამმართველოს. (მის:ქ.ქუთაისი, მშვიდობის ქ.#27).აღნიშნული ინფორმაცია ეცნობათ განმცხადებლებს. აქედან გამომდინარე,განცხადების განხილვა დასრულებულია.„კარტოგრაფიის“ მაცხოვრებელთა საქმესახალხო დამცველს კოლექტიური განცხადებით მომართეს ს/ს „კარტოგრაფიაში“ (ქ.თბილისი, გლდანი, 1 მ/რ, ფ.მოსულიშვილის ქ.#1) მცხოვრებმა დევნილებმა,რომლებიც რეგისტრირებული არიან აღნიშნულ მისამართზე (საღილიანი ფიქრია,დევნილის მოწმობა # 5631, გრიგოლავა ფრიდონი, დევნ.მოწ. #1405, საღილიანიზურაბი, დევნ.მოწ. #15630. სულ 67 ხელმოწერა). ამასთან საქართველოს უზენაესისასამართლოს 2004 წლის 29 ოქტომბრის განჩინებით (#ას-633-910-04) დასტურდება,რომ აღნიშნულ შენობაში დევნილები კანონიერად იმყოფებიან.განმცხადებლების განმარტებით, ისინი ოთხი წელია, ცხოვრობენ აღნიშნულშენობაში და საკუთარი ხარჯებით გაარემონტეს დაკავებული ფართი, გადახურესსახურავი, გაიყვანეს ელექტროსადენები და წყალ-კანალიზაცია. განმცხადებლებიმოითხოვენ, რომ შენობის პრივატიზაციის დროს, ჰქონდეთ უპირატესი შესყიდვისუფლება მათთვის ხელმისაწვდომი ტარიფით. მათ აღნიშნეს, რომ დაკავებულიფართის ს/ს „კარტოგრაფიის“ დამფუძნებელი არის სახელმწიფო.2006 წლის 20 ივლისს აღნიშნულმა პირებმა განმეორებით, ზეპირად, მომართესსახალხო დამცველს და აღნიშნეს, რომ მათთან მივიდა პიროვნება, რომელმაც240

განაცხადა, რომ იყო აღნიშნული შენობის მფლობელი და მოსთხოვა მათ შენობისდატოვება.ჩვენ მივმართეთ საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტროსინფორმაციისათვის, მოხდა თუ არა ს/ს/ „კარტოგრაფიის“ გასხვისება. დადებითიპასუხის შემთხვევაში, გამოვითხოვეთ შესაბამისი დოკუმენტაცია და თუ იქნაგათვალისწინებული დევნილთა კანონიერი ინტერესები.პასუხი არ მიგვიღია და მათ გაეგზავნათ შეხსენება აღნიშნულ წერილთანდაკავშირებით. საქმე წარმოებაშია.ლიანა დარსანიას საქმესაქართველოს სახალხო დამცველს მომართეს აფხაზეთის ავტონომიურირესპუბლიკის ყოფილი იუსტიციის საბჭოს თანამშრომლებმა. განმცხადებელთაგანმარტებით, მათი სახელფასო დავალიანება დღემდე არ არის გასტუმრებული,მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ ავტონომიურირესპუბლიკის ფინანსთა სამინისტროს ანგარიშზე გადმორიცხულია იუსტიციისსაბჭოს თანამშრომელთა სახელფასო დავალიანების ანაზღაურებისათვის საჭიროთანხა.განმცხადებლები აღნიშნავენ, რომ მათ მიმართ სახელფასო დავალიანება წარმოიქმნა1999-2002 წლებში, საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის #567 ბრძანებულებისშეუსრულებლობით, საჯარო მოხელეთა თანამდებობრივი განაკვეთებისუსაფუძვლოდ შემცირების ხარჯზე.აღნიშნულ ფაქტთან დაკავშირებით, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკისკონტროლის პალატამ ჩაატარა დოკუმენტალური რევიზია იუსტიციის საბჭოში დადაადგინა საბჭოს სახელფასო ფონდის თვითნებურად შემცირება. აფხაზეთისავტონომიური რესპუბლიკის ფინანსთა სამინისტროს დაევალა სახელფასოდავალიანების ანაზღაურება უმოკლეს ვადაში.ფინანსთა სამინისტროს აღნიშნული გადაწყვეტილება არ გაუსაჩივრებია.დავალიანების არსებობის ფაქტს ადასტურებს ფინანსთა სამინისტროს მიერ 2003წლის 24 სექტემბერს კონტროლის პალატაში გაგზავნილი წერილი, რომლითაც იგიაღიარებს იუსტიციის საბჭოს მიმართ არსებულ სახელფასო დავალიანებას. წერილშიაღნიშნულია, რომ დავალიანება დაფარული იქნება საქართველოს ფინანსთასამინისტროდან თანხის გადარიცხვისთანავე. დავალიანების არსებობაზე საუბარია,აგრეთვე, ფინანსთა სამინისტროს 2003 წლის 23 დეკემბრის წერილში იუსტიციისსაბჭოს მიმართ, სადაც მითითებულია, რომ სამინისტროს შესაძლებლად მიაჩნიადავალიანების ასანაზღაურებლად საჭირო თანხის გათვალისწინება ავტონომიურირესპუბლიკის 2004 წლის ბიუჯეტის პროექტში.განმცხადებელთა განმარტებით, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის ფინანსთასამინისტრომ არ შეასრულა კონტროლის პალატის დადგენილება და თავისივე241

წერილობითი დაპირებები, რის გამოც იუსტიციის საბჭოს ყოფილმათანამშრომლებმა მიმართეს სასამართლოს.სოხუმის რაიონულმა და საქალაქო სასამართლომ, 2004 წლის 11 მარტის განჩინებითდაამტკიცა ავტონომიური რესპუბლიკის ფინანსთა სამინისტროსა და იუსტიციისსაბჭოს შორის 2004 წლის 24 თებერვლის მორიგება და საქმე წარმოებით შეწყვიტა.მორიგების თანახმად, მხარეებმა აიღეს ვალდებულება ურთიერთშეთანხმებითდაეზუსტებინათ იუსტიციის საბჭოს თანამშრომელთა სახელფასო დავალიანებისთანხა, რომლის დაფარვაც ფინანსთა სამინისტროს უნდა დაეწყო 2004 წლისმარტიდან, არანაკლებ დაზუსტებული თანხის 5-10%-სა კრედიტორთანამშრომლებზე გასაცემად. თანხის დაზუსტების შემდეგ, მხარეებს უნდაშეედგინათ თანხის დაფარვის განრიგი.იუსტიციის საბჭომ დააზუსტა ფაქტობრივად მომუშავე თანამშრომელთა სახელფასოდავალიანება და მისი დაფარვის განრიგი წარუდგინა ფინანსთა სამინისტროს.სამინისტროს წარმომადგენელმა განრიგს ხელი არ მოაწერა, თუმცა მოხდადავალიანების ნაწილობრივ დაფარვა, შემდეგ კი სასამართლო გადაწყვეტილებისშესრულება შეწყდა. ამის გამო, გაცემულ იქნა სააღსრულებო ფურცელი 2004 წლის 11მარტის განჩინების საფუძველზე. საქმე აღსასრულებლად გადაეცა აფხაზეთისავტონომიური რესპუბლიკის რეგიონალურ სააღსრულებო ბიუროს, რომელმაცწერილობით გააფრთხილა ავტონომიური რესპუბლიკის ფინანსთა სამინისტროსასამართლო გადაწყვეტილების ნებაყოფლობით შესრულების თაობაზე, რაზეცფინანსთა სამინისტრომ რეაგირება არ მოახდინა.2005 წელს ავტონომიური რესპუბლიკის სააღსრულებო ბიურო ლიკვიდირებულიქნა, შესაბამისად სასამართლო გადაწყვეტილების იძულებით აღსრულება არგანხორციელდა.2004 წლის ოქტომბრიდან გაუქმდა ავტონომიური რესპუბლიკის იუსტიციის საბჭოც,თუმცა სახელფასო დავალიანებების გაცემა დღემდე არ მომხდარა.საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატმა განცხადებაში მითითებულსაკითხებთან დაკავშირებით მიმართა აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკისთავმჯდომარეს, ფინანსთა სამინისტროს და სააღსრულებო ბიუროს.ფინანსთა სამინისტროს წარმომადგენლებმა მოადგილემ გვაცნობა, რომ სახელმწიფობიუჯეტიდან იუსტიციის საბჭოს თანამშრომელთა სახელფასო დავალიანებისასანაზღაურებლად თანხის გადარიცხვა ჯერ არ მომხდარა. გაურკვეველი პასუხიმივიღეთ კ. აქიშბაიასგანაც. სააღსრულებო დეპარტამენტიდან პასუხი ჯერ არმიგვიღია.ჯონი ჯიჯელავას საქმე2006 წლის 13 თებერვალს სახალხო დამცველის აპარატს განცხადებით მომართესაფხაზეთიდან დევნილებმა თამაზ ბენდელიანმა და ჯონი ჯეჯელავამ. მათიგანმარტებით, ჯონი ჯეჯელავას, ოჯახით (4 წევრი) და თამაზ ბენდელიანს,242

ოჯახით (7 წევრი), 1998 წლიდან, კოოპერატივის თავმჯდომარის ნებართვითდაკავებული ჰქონდათ ვაჟა-ფშაველას მე-7 კვარტლის მე-8 კორპუსში მდებარე 130კვ/მ არასაცხოვრებელი ფართი. ქ.თბილისის საქალაქო სასამართლოსადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2006 წლის 16 იანვრის გადაწყვეტილებითორივე ოჯახი გამოასახლებულ იქნა აღნიშნული ფართიდან და იმყოფებოდნენ ღიაცის ქვეშ. აღნიშნული გადაწყვეტილება მათ მიერ გასაჩივრებული იყო ქ. თბილისისსაოლქო სასამართლოში.განმცხადებლები ითხოვდნენ სასამართლო გადაწყვეტილების კანონიერებისშემოწმებასა და დროებით საცხოვრებელ ფართს.აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით მიმდინარე წლის 16 თებერვალს ჩვენ მიერლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროში გაიგზავნა რეკომენდაცია, რომელშიც,,იძულებით გადაადგილებულ პირთა-დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონისმე-5 მუხლის მე-3 და მე-2 პუნქტის ,,ზ“ და ,,ლ“ ქვეპუნქტების თანახმად,ვითხოვდით მათ უზრუნველყოფას საცხოვრებელი ფართით.2006 წლის 7 მარტს პასუხად გვეცნობა, რომ სამინისტროს მიერგანმცხადებლებისათვის შეთავაზებულ იქნა საცხოვრებელი ფართი ისანი-სამგორისრაიონის აფრიკის დასახლებაში, ან ხონის რაიონში, რაზეც ჯიჯელავა ჯონიმ დათამაზ ბენდელიანის ოჯახებმა უარი განაცხადეს.მიმდინარე წლის 13 მარტს განმცხადებლებს გაეგზავნათ აღნიშნული პასუხი დაეცნობათ, რომ ვინაიდან მათ მიერ შეთავაზებულ ფართზე უარი განაცხადეს, ჩვენმიერ საქმისწარმოება დასრულებულია, ხოლო რაც შეეხება სასამართლოგადაწყვეტილების კანონიერების საკითხს, განმცხადებელს ეცნობა, რომ,,საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანული კანონის მე-14 მუხლისთანახმად: ,,განცხადებასა და საჩივარს საქართველოს სახალხო დამცველიგანიხილავს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ განმცხადებელი სადავოდ ხდისსასამართლოს კანონიერ ძალაში შესულ გადაწყვეტილებას.“ ვინაიდანგადაწყვეტილება, რომლის კანონიერების გადამოწმებასაც ითხოვდაგანმცხადებელი, მის მიერვე იყო გასაჩივრებული საოლქო სასამართლოში, და არარსებობდა აღნიშნული ინსტანციის კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება,აღნიშნული საკითხის შესწავლა ჩვენს კომპეტენციას აღემატება.ალიოშა გვარმიანის საქმე2005 წლის 9 ნოემბერს სახალხო დამცველის აპარატს განცხადებით მომართამესტიის რაიონში, საფელ ნაკრაში მცხოვრებმა ალიოშა გვარმიანმა. მისიგანმარტებით 1999 წლის 6 აგვისტოს სოფ. ნაკრაში განვითარებული მეწყერულიმოვლენებისა და მდინარე ლექვერას ადიდების შედეგად განადგურდა მისისაცხოვრებელი სახლი და დამხმარე შენობა-ნაგებობები. აღნიშნული ფაქტიდასტურდება განცხადებაზე თანდართული დოკუმენტაციიდან. მიუხედავად ამისამის მიმართ გადახდილი არ ყოფილა ე.წ ,,საკომპენსაციო თანხა“, რაც გაცემულ იქნამესტიის რაიონში მეწყერული მოვლენების შედეგად დაზარალებული სხვა243

ოჯახების მიმართ. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ ალიოშა გვარმიანი არისმრავალშვილიანი, ჰყავს 10 შვილი და ამჟამად ცხოვრობს მამისეულ სახლში,რომელიც მდებარეობს მეწყერსაშიშ, ე.წ ,,წითელ ზონაში“.2005 წლის 14 ნოემბერს აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით სახალხო დამცველმარეკომენდაციით მიმართა საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტროს, სამეგრელო-ზემო სვანეთში პრეზიდენტის რწმუნებულსა დამესტიის რაიონის გამგებელს, რომელშიც ითხოვდა ალიოშა გვარმიანის ოჯახისსაცხოვრებლად გადაყვანას სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისათვის უსაფრთხოადგილას.2005 წლის 27 დეკემბერს პასუხად გვეცნობა, რომ ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტროს მიერ საკომპენსაციო თანხები გაიცა საქართველოს მთავრობის20.05.2005 წლის #190 განკარგულების საფუძველზე. უსახლკაროდ დარჩენილოჯახთა სიების შედგენა ამავე განკარგულებით დაევალა საქართველოსპრეზიდენტის რწმუნებულს სამგრელო-სვანეთში. აღნიშნულ სიებში ალიოშაგვარმიანის გვარი არ ფიგურირებდა, რის გამოც მასზე არ ყოფილა გაცემულისაკომპენსაციო თანხა.საწინააღმდეგოს ამტკიცებს მესტიის გამგებელი, რომელმაც 2006 წლის 23 მარტსპასუხად გვაცნობა, რომ 2005 წელს ალიოშა გვარმიანს დახმარებისათვის გაეწიარეკომენდაცია ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროში, რაც ვერ შესრულდა,რის გამოც ალიოშა გვარმიანი შეყვანილ იქნა 2006 წლის სიაში.მიმდინარე წლის 27 თებერვალს საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტროს გაეგზავნა წერილი, რომელშიც კიდევ ერთხელ ვითხოვდით ალიოშაგვარმიანის საკითხის მოგვარებას.პასუხად გვეცნობა, რომ 2006 წელს საქართველოს მთავრობის შესაბამისიგანკარგულების შემთხვევაში საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტრო განიხილავს ა.გვარმიანის დახმარების საკითხს.მიმდინარე წლის აგვისტოს თვეში სახალხო დამცველის წარმომადგენელი ესაუბრასაქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს ეკომიგრაციისსამმართველოს წარმომადგენელს, რომლის განცხადებითაც 2006 წლის სიებშიალიოშა გვარმიანის გვარი ფიგურირებს, როგორც I კატეგორიის დაზარალებულის.ამჟამად სამინისტროს მიერ ხორციელდება დაზარალებულთათვის განკუთვნილიბინების შეძენა, რომლის შემდეგაც მოხდება მსურველთა დაკმაყოფილება.აღსანიშნავია ისიც, რომ მოქალაქე ა.გვარმიანის მოთხოვნაა, ისარგებლოსკონსტიტუცით მინიჭებული საცხოვრებელი ადგილის არჩევის უფლებით დამისთვის საცხოვრებელი სახლის შეძენა იმავე ფასად მოხდეს სოფელ ნაკრაში. საქმეწარმოებაშია.გელაშვილის საქმე244

2006 წლის 29 მაისს სახალხო დამცველის აპარატს კოლექტიური განცხადებითმომართეს ქ.თბილისში, კაიროს ქ.#15-ში მცხოვრებმა დევნილებმა. მათიგანმარტებით, შენობაში ელექტრო გაყვანილობის ხაზები არის მოუწესრიგებელი,რაც იწვევს მათი საყოფაცხოვრებო პირობების გაუარესებას.საკითხის შესწავლის შემდეგ, მიმდინარე წლის 20 ივლისს საქრთველოსლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროში გაიგზავნა წერილი, აღნიშნულისაკითხის მოგვარების მოთხოვნით და შემდგომი რეაგირებისათვის გადაეგზავნააღნიშნული განცხადება. საქმე წარმოებაშია.რეკომენდაციები1. წინადადებით მივმართავ ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს,ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს, აფხაზეთის მინისტრთასაბჭოს, აფხაზეთის უმაღლეს საბჭოს, რათა შეიქმნას უწყებათშორისი სამუშაოჯგუფი, რომელიც შეიმუშავებს - „იძულებით გადაადგილებულ პირთა -დევნილთა შესახებ” კანონის ცვლილებების პროექტს. კანონპროექტში უნდაჩაიდოს უფრო სრულყოფილი გარანტიები დევნილთა სოციალური უფლებებისდაცვის შესახებ. კერძოდ, დახმარებების გაზრდის, დროული, ეფექტური დახელმისაწვდომი სამედიცინო დახმარების გაწევის, აგრეთვე საბინაო საკითხებთანდაკავშირებული პრობლემების გადაწყვეტის თვალსაზრისით. “დევნილთაშესახებ” საქართველოს კანონი და მისი პრაქტიკული რეალიზების მექანიზმებიმაქსიმალურად უნდა იქნას მიახლოებული “იძულებით გადაადგილების შესახებგაეროს სახელმძღვანელო პრინციპებთან”.2. წინადადებით მივმართავ საგარეო საქმეთა სამინისტროს, ლტოლვილთა დაგანსახლების სამინისტროს, პარლამენტის საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტს,ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს, რათა საერთაშორისოორგანიზაციებთან და მეგობარ ქვეყნებთან გატარებულ იქნას შესაბამისიკონსულტაციები იმ მიზნით, რომ საერთაშორისო ორგანიზაციების მხარდაჭერითამოქმედეს თვითდასაქმების პროგრამები, შესაბამისად დევნილებზე გაიცესმცირე ბიზნესის წამოწყებისა და სოფლის მეურნეობის განვითარებისათვისსაჭირო შეღავათიანი კრედიტები.3. წინადადებით მივმართავ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს დასაქართველოს მთავრობას, რათა თავშესაფრის გარეშე დარჩენილი დევნილებისსოციალურ-ეკონომიკური უფლებების დაცვის და მათი დროებითისაცხოვრებელი ფართით უზრუნველყოფის მიზნით 2007 წლის სახელმწიფობიუჯეტის პროექტში გათვალისწინებულ იქნას დამატებითი თანხები.4. წინადადებით მივმართავ ფინანსთა სამინისტროს, ლტოლვილთა დაგანსახლების სამინისტროს და საქართველოს მთავრობას, რათა 2007 წ-ს245

სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტში გაითვალისწინოს დევნილთა შემწეობებისგაზრდის საკითხი. დევნილთათვის სახელმწიფოს მიერ გამოყოფილი შემწეობა -14 ლარი - ვერ უზრუნველყოფს ადამიანის ელემენტარული საარსებომოთხოვნილების დაკმაყოფილებას. ამდენად, დევნილებისათვის სახელმწიფოსმიერ გამოყოფილი თანხა - 14 ლარი - სასურველია, რომ გაიზარდოს.5. წინადადებით მივმართავ ფინანსთა სამინისტროს, ლტოლვილთა დაგანსახლების სამინისტროს და საქართველოს მთავრობას, რათა 2007 წ-სსახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტში გაითვალისწინოს დევნილთა კომპაქტურადჩასახლების ადგილებში ელქტროენერგიითა და სხვა კომუნალური მომსახურებისუზრუნველყოფისათვის აუცილებელი ღონისძიებების ხარჯები. კომპაქტურადჩასახლების ობიექტები აღჭურვოს ინდივიდუალური მრიცხველებით. გატარდესშესაბამისი ღონისძიებები, რათა დევნილებმა ისარგებლონ საქართველოს შრომის,ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ გაცემული „გაზრდილიტარიფის ანაზღაურების ვაუჩერით“.6. წინადადებით მივმართავ ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს,დროულად დაიწყოს დევნილთა ყოველწლიური რეგისტრაციის პროცესი;7. უმოკლეს ვადებში მოხდეს იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთამიმართ სახელმწიფო სტრატეგიისა და პოლიტიკის შემუშავების მიზნითწინადადებების მომზადება და შემუშავებული სტრატეგიის განხორციელებისორგანიზება და კოორდინაცია, ასევე მისი განხორციელებისათვის თანხებისგათვალისწინება 2007 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტში.8. წინადადებით მივმართავ ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს,ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს, გატარდეს შესაბამისი ღონისძიებები,რათა დევნილთა კომპაქტურად ჩასახლების ობიექტების გასხვისების ანპრივატიზაციის დროს მოხდეს ამ ობიექტებში ჩასახლებული დევნილებისკანონიერი ინტერესების გათვალისწინება.9. რეკომენდაციით მივმართავ გენერალურ პროკურატურას, დაუყოვნებლივ დასრულყოფილად გამოიძიოს იძულებით გადაადგილებული პირების - დევნილებისუფლებების ხელყოფის ყველა ფაქტი.246

ლტოლვილების უფლებების დაცვის შესახებგასულ წლებთან შედარებით შემცირდა ჩეჩენი ლტოლვილების შევიწროვებისფაქტები. მართალია, არის რამდენიმე შემთხვევა, რომლებიც ამჟამადაც შესწავლისპროცესშია, მაგრამ გასულ საანგარიშო პერიოდთან შედარებით არ მომხდარა ჩეჩენილტოლვილების გატაცება ან ამ უკანასკნელთა წინააღმდეგ მიმართული სხვაკანონსაწინააღმდეგო ქმედებები.სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლები პერიოდულად ჩადიანპანკისის ხეობაში და ადგილზე სწავლობენ ვითარებას. ჩვენს ოფისთანთანამშრომლობს ჩეჩენი ლტოლვილების საკოორდინაციო საბჭო. ჩეჩენილტოლვილების წარმომადგენლები გაწევრიანებული არიან სახალხო დამცველთანარსებულ ეროვნული უმცირესობების საბჭოში და მონაწილეობენ სხვადასხვასაკითხების განხილვაში.ჩეჩენ ლტოლვილებს აქვთ ჯანდაცვის, განათლების, საცხოვრებელი ფართისადა სხვა საყოფაცხოვრებო პრობლემები. “ლტოლვილთა შესახებ” საქართველოსკანონის მე-7 მუხლის “ზ” პუნქტის მოთხოვნისა და სახალხო დამცველისრეკომენდაციების მიუხედავად, საქართველოს სახელმწიფო ჩეჩენ ლტოლვილებზეშემწეობებს არ გასცემს, ხოლო საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ მოწოდებულიჰუმანიტარული დახმარება, ჩეჩენი ლტოლვილების ინფორმაციით, ძალზედ მცირეადა უხარისხო. ამასთან, ჩეჩენი ლტოლვილები არ სარგებლობენ დევნილებისთვისდაწესებული სოციალური შეღავათებით ელექტროენერგიის საფასურის გადახდისას.ისინი ასევე პრეტენზიებს გამოთქვამენ იმის გამო, რომ არ ეძლევათ სამგზავროსაბუთები. საქართველოს ხელისუფლება ლტოლვილთა კანონმდებლობაშიშესაბამისი ნორმის არარსებობის გამო ჩეჩენ ლტოლვილებზე არ გასცემსსაერთაშორისო სამგზავრო დოკუმენტაციას. მათ პრობლემები ექმნებათ ბანკებშიფულადი გზავნილების მიღების დროსაც.ასევე აღსანიშნავია, რომ ჩეჩენი ლტოლვილების მნიშვნელოვანი ნაწილი თავსარ გრძნობს უსაფრთხოდ. მართალია, ისინი საქართველოს სახელმწიფოსა დაქართველი ხალხის მიმართ მადლიერებას გამოხატავენ იმის გამო, რომ რთულმდომარეობაში შეიფარეს და დახმარების ხელი გაუწოდეს, მაგრამ მიაჩნიათ, რომისინი საქართველოშიც შეიძლება გახდნენ რუსეთის სპეცსამსახურებისთვალთვალის, დევნისა და შევიწროვების ობიექტები. ამის გამო მათ უმრავლესობასგადაწყვეტილი აქვს საქართველოდან წასვლა მესამე ქვეყანაში. ისინი ცდილობენ,გაეროს ლტოლვილთა კონისარიატის თბილისის ოფისის საშუალებით მიმართონსხვადასხვა ევროპულ და ამერიკულ სახელმწიფოებს, თუმცა, მათივე განცხადებით,გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატი მათ მოთხოვნებს ხშირადუგულვებელყოფს, მათი საბუთები არ იგზავნება შესაბამის სახელმწიფოებში. გაეროსმხრიდან უარის მიზეზად ხშირად ლტოლვილთა მიერ მიწოდებულიდოკუმენტაციის ხარვეზიანობა სახელდება. ლტოლვილები გაეროს ლტოლვილთაუმაღლესი კომისარიატის წარმომადგენლობისაგან ასევე ითხოვენ დახმარებასპატიმარი ლტოლვილების ოჯახებისა და მცირეწლოვანი ბავშვებისათვის. ეს საკითხი247

კომპეტენტური ორგანოების მიერ დამატებით შესწავლას მოითხოვს, რადგანსცილდება სახალხო დამცველის კომპეტენციას.ა.წ. 26 მაისს სახალხო დამცველის წარმომადგენლები პანკისის ხეობაშიჩავიდნენ და იქ ჩასახლებულ ჩეჩენ ლტოლვილებს შეხვდნენ. შეხვედრაზე ჩეჩენმალტოლვილებმა მძიმე ყოფით პირობებზე ისაუბრეს. აღინიშნეს, რომ არ აქვთსაკმარისი საკვები, მედიკამენტები, ტანსაცმელი. ყოფილ საბავშვო ბაღშიშესახლებულ 5 ოჯახს დროებითი საცხოვრებლის დაკარგვა ემუქრება, ვინაიდან,ადგილობრივი მოსახლეობა საბავშვო ბაღის აღდგენას ითხოვს.ჩეჩენი ლტოლვილების განმარტებით, საქართველოში ლტოლვილისსტატუსის მიღებისას ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს მხრიდან მათკვლავ პრობლემები ექმნებათ. გარდა ამისა, ჭიანურდება საქართველოს„ლტოლვილთა შესახებ“ კანონის ჰარმონიზაციის პროცესი „ლტოლვილის სტატუსისშესახებ“ გაეროს კონვენციასთან. რის გამოც, ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტრო ვერ იძლევა გადაადგილებისათვის აუცილებელ სამგზავროდოკუმენტებს. შესაბამისად, ლტოლვილებს აზერბაიჯანში, თურქეთსა და სხვაქვეყნებში მცხოვრები ოჯახის წევრების მონახულების საშუალება არა აქვთ.დაფიქსირებული პრობლემების შესახებ სახალხო დამცველმა მიმართასაქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს და სთხოვა აღნიშნულიგარემოებების შესწავლა და გატარებული ღონისძიებების შესახებ ინფორმაციისმოწოდება.საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრომ გვაცნობა, რომპრივატიზირებული ყოფილი ბაღის შენობის მეპატრონესთან მიღწეულ იქნაშეთანხმება ამ შენობების სამინისტროსათვის დროებით სარგებლობაში გადაცემისშესახებ და დევნილებს შენობიდან გამოსახლება აღარ ემუქრებათ.რაც შეეხება სამგზავრო დოკუმენტების არარსებობას, გვაცნობეს, რომ უკვეშემუშავდა მთავრობის დადგენილების პროექტი ლტოლვილთა სამგზავროდოკუმენტების შესახებ, რომელიც ამჟამად დასკვნისათვის სამინისტროსიურიდიულ დეპარტამენტს გადაეცა.მუშაობა მიმდინარეობს, აგრეთვე „ლტოლვილთა შესახებ“ საქართველოსკანონის პროექტზეც. სახალხო დამცველმა გამოხატა მზადყოფნა, ითანამშრომლოსლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროსთან „ლტოლვილის სტატუსის შესახებ“კანონპროექტზე მუშაობის პროცესში.სახალხო დამცველს მიმართეს პანკისის ხეობაში მცხოვრებმა ჩეჩენიეროვნების ლტოლვილებმა, რომლებიც სხვა სოციალურ პრობლემების ფონზეგანათლების სფეროში არსებულ პრობლემებზეც მიუთითებენ.მათი განცხადებით, სოფ. დუისის სკოლაში მოქმედებს ქართული და რუსულისექტორები. რუსულ სექტორზე სწავლობენ ჩეჩენი ბავშვები. სკოლის ქართული248

სექტორის პედაგოგები ანაზღაურებას საერთო წესით ღებულობენ, ხოლო რუსულისექტორის პედაგოგებს ხელფასს საერთაშორისო ორგანიზაციები უხდიან ფქვილის,ზეთისა და სხვა პროდუქტების სახით. ჩეჩენი ლტოლვილების განმარტებით, ხშირიაკონფლიქტები ადგილობრივ და ჩეჩენ ლტოლვილ ბავშვებს შორის. ამის გამოპანკისის ხეობაში მაცხოვრებელი ჩეჩენი ლტოლვილები ბავშვებს სკოლაში ვერგზავნიან. შედეგად, სასწავლო პროცესი ფაქტობრივად ჩაშლილია და ლტოლვილიბავშვები ვერ სარგებლობენ განათლების უფლებით.„ლტოლვილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის „ვ“ პუნქტისთანახმად, „აღმასრულებელი ხელისუფლებისა და ადგილობრივითვითმმართველობისა და მმართველობის ორგანოები ვალდებულნი არიან, ხელიშეუწყონ ლტოლვილ ბავშვებს სახელმწიფო სკოლამდელ და საგანმანათლებლოდაწესებულებებში მოწყობაში“.„ლტოლვილთა სტატუსის შესახებ საერთაშორისო კონვენციის“ მე-4 თავის 22-ემუხლის (სახალხო განათლება) თანახმად „სახელმწიფოები ლტოლვილებს უქმნიანმაქსიმალურად ხელსაყრელ გარემოს და ყოველ შემთხვევაში იმაზე არანაკლებს,ვიდრე მსგავს პირობებში ჩვეულებრივ სარგებლობენ უცხოელები“.სახალხო დამცველმა მიმართა საქართველოს განათლებისა და მეცნიერებისმინისტრს, ბ-ნ ალექსანდრე ლომაიას აღნიშნული ფაქტების შესწავლისა დარეაგირებისათვის. საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრისმოადგილემ ქ-მა ბელა წიფურიამ გვაცნობა, რომ ა/წ 13 სექტემბერს მათმა უწყებამმიმართა ახმეტის რაიონის რესურს ცენტრის უფროსს ქ-ნ ციცინო ფიცხელაურს,რომლისგანაც მიიღო პასუხი სოფ. დუისის სკოლის დირექტორის, მ.შ. მარგოშვილისადა რუსული სექტორის სასწავლო ნაწილის გამგის, მ.მარგოშვილის თანდართულიმოხსენებითი ბარათებით.ქ-ნი ბელას სახალხო დამცველისადმი საპასუხო წერილის მიხედვით, ჩეჩენ დაქისტ ბავშვებს შორის რაიმე სერიოზულ კონფლიქტსა და დაპირისპირებას ადგილიარ ჰქონია; ქართული სექტორის მასწავლებელთა ხელფასები ჩვეულებრივი წესითგაიცემა, ხოლო რუსული სექტორის პედაგოგები ხელფასს ღებულობენსაერთაშორისო ორგანიზაციებიდან პროდუქტების სახით. ნორვეგიის ლტოლვილთასაბჭომ იმსჯელა ამის თაობაზე და დახმარების თხოვნით მიმართა გაეროს რუსულისკოლის მასწავლებელთა ხელფასების ქართული სექტორის მსგავსადდარეგულირებისთვის. გაეროს აღნიშნული საკითხი დღემდე არ გადაუწყვეტია.მინისტრის მოადგილის წერილში აგრეთვე ნათქვამია, რომ საქართველოსგანათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო შემდგომშიც დაინტერესდება აღნიშნულისაკითხით და პრობლემის წარმოშობის შემთხვევაში დაარეგულირებს მასსაქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად.ამ წერილით ფაქტიურად დადასტურდა ჩეჩენი ეროვნების ლტოლვილების მიერმოწოდებული ინფორმაცია.სახალხო დამცველს რამდენჯერმე მიმართეს პანკისის ხეობაში ჩასახლებულმაჩეჩენი ეროვნების ლტოლვილებმა, რომელთაც პრობლემები ექმნებოდათ მათთვის249

საზღვარგარეთიდან გადმოგზავნილი ფულადი გზავნილების მიღებისას რიგკომერციულ ბანკებში (ერთ კონკრეტულ შემთხვევაში ეს არის „ბაზის ბანკი“). ჩეჩენილტოლვილების განმარტებით, კომერციულ ბანკებში მათთვის ფულადი გზავნილისგაცემისას, საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს მიერგაცემული ლტოლვილის მოწმობის გარდა ითხოვდენ სხვა პირადობისდამადასტურებელ საბუთს, თუმცა არსებული გარემოებებიდან გამომდინარე,პანკისში ჩასახლებული ჩეჩნების უმრავლესობას მხოლოდ რუსეთის ფედერაციისძალადაკარგული პასპორტი აქვს. შედეგად, ლტოლვილებს ეზღუდება საკუთრებისუფლება.„ლტოლვილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-8 მუხლის 1 პუნქტისთანახმად, ლტოლვილის უფლებებს იცავს სახელმწიფო. „ლტოლვილთა სტატუსისშესახებ“ საერთაშორისო კონვენციის მე-5 თავის 27-ე მუხლის თანახმად,„ხელმომწერი სახელმწიფოები გასცემენ პირადობის დამადასტურებელ საბუთებსმათ ტერიტორიაზე მყოფ ლტოლვილებზე, რომელთაც არ გააჩნიათ მოქმედისამგზავრო საბუთები“.აქედან გამომდინარე, ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს მიერგაცემული „ლტოლვილის მოწმობა“ არის ამ პირთა პირადობის დამადასტურებელისაბუთი და კომერციულ ბანკების მხრიდან სხვა პირადობის დამადასტურებელისაბუთის მოთხოვნა არაკანონიერია.„საქართველოს ეროვნული ბანკის შესახებ“ ორგანული კანონის 1-ლი თავის მე-2მუხლის მე-2 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, ეროვნული ბანკის ძირითადამოცანებსა და ფუნქციებში შედის კომერციული ბანკების საქმიანობაზეზედამხედველობის განხორციელებაც. აქედან გამომდინარე, სახალხო დამცველმამიმართა საქართველოს ეროვნული ბანკის პრეზიდენტს რომან გოცირიძესრეაგირებისათვის. შედეგად საქართველოს ეროვნულმა ბანკმა საქართველოშიმოქმედ ყველა კომერციულ ბანკს მისცა მითითება, „ლტოლვილის მოწმობის“წარდგენის შემთხვევაში, ლტოლვილის სტატუსის მქონე პირებთან ფულადიგზავნილების ოპერაციების შეუფერხებლად განხორციელების თაობაზე.აზერ რამისოღლუ სამედოვის საქმის შესახებაზერბაიჯანის ხელისუფლების მოთხოვნის საფუძველზე, 2006 წლის მარტშისაქართველოს სამართალდამცავების მიერ დაკავებულ იქნა აზერბაიჯანისმოქალაქე აზერ რამისოღლუ სამედოვი. მას აზერბაიჯანის ხელისუფლება ბრალსსდებდა 2003 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ მომხდარარასანქცირებულ მიტინგებსა და მასობრივ არეულობაში მონაწილეობაში.2006 წლის 14 აპრილს საქართველოს სასამართლომ აზერ სამედოვსშეუფარდა არასაპატიმრო აღმკვეთი ღონისძიება.აზერ რამისოღლუ სამედოვი არის საქართველოში რეგისტრირებულისაერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციის “რწმენისა და სინდისის250

თავისუფლების კავკასიური ცენტრის” ხელმძღვანელი. საერთაშორისო დასაქართველოს არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ გავრცელებულიინფორმაციის თანახმად, აზერ სამედოვი, აზერბაიჯანის ოპოზიციის სხვაწარმომადგენლების მსგავსად, აზერბაიჯანის ხელისუფლების მხრიდანიდევნებოდა 2003 წლის არჩევენებთან დაკავშირებული მოვლენების გამო. იმპერიოდის მოვლენებთან დაკავშირებით დაპატიმრებული ადამიანების მიმართაზერბაიჯანის საპატიმროებში ხორციელდებოდა ფიზიკური ზემოქმედება დაწამება. აქედან გამომდინარე, არსებობს იმის საშიშროება, რომ სამედოვისსამშობლოში დაბრუნების შემთხვევაში, იგი აზერბაიჯანში 2003 წ-ს 15-16ოტომბრის მოვლენებთან დაკავშირებით დაპატიმრებული სხვა ადამიანებისმსგავსად, შესაძლოა გახდეს რეპრესიებისა და წამების მსხვერპლი.სახალხო დამცველისთვის ასევე ცნობილის გახდა, რომ 2005 წლის 17აპრილს აზერ სამედოვმა ლტოლვილის სტატუსის მინიჭების შესახებგანცხადებით მიმართა საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტროს. საქართველოს კანონმდებლობის თანახმად, “სამინისტროგანცხადების წარდგენიდან სამი დღის ვადაში იღებს გადაწყვეტილებას პირისრეგისტრაციის თაობაზე”, კანონის აღნიშნული მოთხოვნა აზერ რამისოღლუსამედოვთან მიმართებაში ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს მხრიდან10 დღის შემდეგაც არ იყო შესრულებული.საქართველოს სახალხო დამცველმა მიიჩნია, რომ აზერ სამედოვთანმიმართებაში არსებობს ყველა ის გარემოება, რომლის გათვალისწინებითაც იგიაღიარებულ უნდა იქნას “ლტოლვილის სტატუსის შესახებ” გაეროს 1951 წლისკონვენციის დაცვის ქვეშ მყოფ პირად.სახალხო დამცველმა რეკომენდაციით მიმართა ლტოლვილთა დაგანსახლების სამინისტროს აზერ რამისოღლუ სამედოვის ლტოლვილისსტატუსის მაძიებლად რეგისტრაციისა და შემდგომ მისთვის ლტოლვილისსტატუსის მინიჭების შესახებ. ამ რეკომენდაციის შედეგად ლტოლვილთა დაგანსახლების სამინისტრომ აზერ სამედოვი ცნო ლტოლვილის სტატუსისმაძიებლად.მოგვიანებით საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრომ უარიუთხრა აზერ სამედოვს ლტოლვილის სტატუსის მინიჭებაზე. სამინისტრომდაუსაბუთებლად მიიჩნია სტატუსის მაძიებლის მიერ წარმოდგენილი ფაქტები,ასევე მიიჩნია, რომ აზერ სამედოვი საქართველოში სტატუსს ითხოვდა არა იმიტომ,რომ დევნას გაურბოდა, არამედ სურდა საქართველოს ტერიტორია გამოეყენებინა,„როგორც პლაცდარმი აზერბაიჯანის წინააღმდეგ პოლიტიკური ბრძოლისსაწარმოებლად“.აზერ რამისოღლუ სამედოვმა საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტროს გადაწყვეტილება გაასაჩივრა სასამართლოში „ლტოლვილთა შესახებ“საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის მე-5 პუნქტის შესაბამისად.251

რეკომენდაციები1. რეკომენდაციით მივმართავ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს,ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს, რათა ჩეჩენი ლტოლვილებისმიმართ სრულყოფილად ამოქმედდეს საქართველოს კანონი „ლტოლვილთაშესახებ”. კერძოდ, აღნიშნული კანონის მე-7 მუხლის (“ზ” პუნქტი) თანახმად„სახელმწიფოს ხელისუფლებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობისა დამმართველობის ორგანოები ვალდებულნი არიან ლტოლვილს საქართველოსკანონმდებლობის შესაბამისად, სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაუნიშნონ დარეგულარულად მისცენ ფულადი დახმარება“. მივმართავ ამ უწყებებს, რათაუახლოეს პერიოდში მიღებულ იქნას გადაწყვეტილება ჩეჩენილტოლვილებისთვის ფულადი დახმარების და შეღავათების დანიშვნის შესახებ(საქართველოს მოქალაქეობის მქონე დევნილებისათვის გათვალისწინებულიპირობებით „ლტოლვილის სტატუსის შესახებ“ კონვენციის მუხლი 23-ე მუხლისმოთხოვნის შესაბამისად 3 ).2. რეკომენდაციით მივმართავ საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტროს, რათა დროულად მოხდეს „ლტოლვილთა შესახებ” საქართველოსკანონის ჰარმონიზაცია გაეროს 1951 წლის კონვენციასთან, რათა ჩეჩენილტოლვილებისათვის მოხდეს სამგზავრო დოკუმენტაციის გაცემა. 43. რეკომენდაციით მივმართავ საქართველოს განათლებისა და მეცნიერებისსამინისტროს, „ლტოლვილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის „ვ“ და„ლტოლვილთა სტატუსის შესახებ საერთაშორისო კონვენციის“ მე-4 თავის 22-ემუხლის (სახალხო განათლება) თანახმად უზრუნველყონ ჩეჩენი ეროვნებისლტოლვილი ბავშვებისათვის მაქსიმალურად ხელსაყრელი გარემო, ყოველშემთხვევაში იმაზე არანაკლები, ვიდრე მსგავს პირობებში ჩვეულებრივსარგებლობენ უცხოელები და ხელი შეუწყონ ლტოლვილ ბავშვებს სახელმწიფოსკოლამდელ და საგანმანათლებლო დაწესებულებებში მოწყობაში.4. რეკომენდაციით მივმართავთ საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს,მიმართოს გაეროს ლტოლვილთა უმაღლეს კომისარის წარმომადგენლობასსაქართველოში, რათა შესწავლილ იქნას ჩეჩენი ეროვნების ლტოლვილების მიერგამოთქმული პრეტენზიები ამ წარმომადგენლობის საქმიანობის მიმართ.3 „ლტოლვილთა შესახებ“ კონვენციის 23-ე მუხლი: „ხელმომწერი სახელმწიფოები მათ ტერიტორიაზეკანონიერად მყოფ ლტოლვილებს სახელმწიფო შემწეობისა და დახმარების სახით ისეთივე გარემოსუქმნიან, როგორითაც სარგებლობენ მათი მოქალაქეები“4 კონვენცია ლტოლვილის სტატუსის შესახებ, მუხლი 28-ე:„ხელმომწერი სახელმწიფოები მათტერიტორიაზე კანონიერად მყოფ ლტოლვილებზე გასცემენ მათი ტერიტორიის გარეთგადაადგილებისათვის საჭირო სამგზავრო საბუთებს...“252

შეკრებები და მანიფესტაციებიმშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების უფლება მიჩნეულია ერთ-ერთ ყველაზეუფრო მნიშვნელოვან წინაპირობად დემოკრატიული საზოგადოებისარსებობისათვის. მიუხედავად ამისა, საანგარიშო პერიოდში შეკრებებისა დამანიფესტაციების გამართვისა და აზრისა და გამოხატვის უფლების ხელყოფის არაერთი შემთხვევა დაფიქსირდა.აქცია მარნეულის რაიონის სოფელ დამია-გეორარხში2006 წ-ს 22 თებერვალს საკუთარი უფლებების დარღვევის შესახებ სახალხოდამცველს დაუკავშირდნენ საქართველოში აკრედიტირებული აზერბაიჯანისტელევიზიის “LIDER TV-სა” და “ANS TV-ს” ჟურნალისტები. ინფორმაციისმიღებისთანავე სახალხო დამცველმა თავისი წარმომადგენლები მიავლინარეგიონში.აზერბაიჯანელი ჟურნალისტების განმარტებით, ისინი 22 თებერვალს,დაახლოებით 13 სთ-ზე, მარნეულის რ-ნის სოფ. დამია-გეორარხში მიმდინარესაპროტესტო აქციის შესახებ ამზადებდნენ სიუჟეტს. აქციის დროს მოსახლეობამგადაკეტა საგზაო მაგისტრალი. სამართალდამცავებმა მოსახლეობას მოსთხოვაგზის გახსნა, მაგრამ აქციის მონაწილეებმა ეს მოთხოვნა არ შეასრულეს, რისშემდეგაც სამართალდამცავებმა საავტომობილო მაგისტრალზე მოძრაობა ძალისგამოყენებით აღადგინეს. აქციის დაშლის დროს სამართალდამცავი უწყებებისადა სპეცრაზმის წარმომადგენლებმა ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენეს აქციისმონაწილეებს, რაც აზერბაიჯანელმა ჟურნალისტებმა, მათივე განცხადებით,ვიდეოკამერით გადაიღეს.აქციის დაშლის დროს აზერბაიჯანელ ჟურნალისტებს, მათი განმარტებით,სამართალდამცავებმა ძალის გამოყენებით წაართვეს ვიდეოკასეტა, მიაყენესფიზიკური და მორალური შეურაცხყოფა.მარნეულის რაიონის სოფ. დამია-გეორარხში აქციის მონაწილეებსა და პოლიციისთანამშრომლებს შორის მომხდარი შეტაკებისა და აზერბაიჯანელიჟურნალისტებისთვის ვიდეოკასეტების წართმევის შესახებ ინფორმაციისმიღებისთანავე სახალხო დამცველის რწმუნებულები ვითარების შესასწავლადადგილზე ჩავედნენ. მარნეულის რაიონის გამგებლის კაბინეტში შეხვდნენდაზარალებულ ჟურნალისტებს, მხარის შინაგან საქმეთა სამინისტროსა დაპროკურატურის ხელმძღვანელებს, აზერბაიჯანის საელჩოს წარმომადგენლებს.მარნეულის პოლიციის უფროსს, უფროსის მოადგილეს, პოლიციის შენობაშიშეხვდნენ აქციის დროს დაკავებულ მოქალაქეებს, რომლებიც ეჭვმიტანილისსტატუსით იყვნენ დაკავებული. სახალხო დამცველის რწმუნებულები გაეცნენდაკავების ოქმებს, აღმოჩნდა რომ ყველა ეჭვმიტანილი სისხლის სამართლისკოდექსის საპროცესო ნორმების დაცვით იყო დაკავებული. პოლიციის253

თანამშრომლებმა კატეგორიულად უარყვეს მათი მონაწილეობაჟურნალისტებისთვის კასეტების წართმევაში.აზერბაიჯანელი ჟურნალისტებისთვის კასეტების წართმევის ფაქტთანდაკავშირებით წინასწარი გამოძიების დაწყების შესახებ მივმართეთ ქვემოქართლის საოლქო პროკურორს ბ-ნ შ.რეხვიაშვილს. მომხდარის შესახებ ვაცნობეთსაქართველოს გენერალური პროკურატურის ადამიანის უფლებათა დაცვისსამმართველოს უფროსს ქ-ნ თ.თომაშვილს.აზერბაიჯანელი ჟურნალისტების მიმართ სავარაუდოდ ჩადენილი იყომართლსაწინააღმდეგო ქმედება, რაც შეიცავს სისხლის სამართლის კოდექსის 125-ე, 150-ე, 151-ე, 153-ე, 154-ე და 178-ე მუხლებით გათვალისწინებულ დანაშაულისნიშნებს.ქვემო ქართლის სამხარეო პროკურატურიდან მიღებული წერილით (#01/21/36 23-03 2006წ.), გვაცნობეს, რომ “2006 წლის 22 თებერვალს მარნეულის რაინულპროკურატურაში დაიწყო გამოძიება სისხლის სამართლის #31068006 საქმეზემარნეულის შს რაიგანყოფილების თანამშრომელთა მიერ სამსახურეობრივიუფლებამოსილების გადამეტების ფაქტზე, საქართველოს სისხლის სამართლისკოდექსის 333-ე მუხლის I ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაულის ნიშნებით.საქმეზე გამოძიების დაწყებას საფუძვლად დაედო აზერბაიჯანულიტელეკომპანიების “Lider-TV”-ის და “ANS”-ის ჟურნალისტთა განცხადება იმისშესახებ, რომ 2006 წლის 22 თებერვალს ისინი იმყოფებოდნენ მარნეულისრაიონის სოფ. დამია-გეორარხში, სადაც ახდენდნენ ამავე სოფლისმაცხოვრებელთა გამოსვლების ვიდეო-გადაღებას და ინტერვიუების აღებას,ხოლო იქ მყოფმა პოლიციის თანამშრომლებმა ფიზიკური ძალის გამოყენებითმათ წაართვეს ვიდეოკასეტები, რომელზეც აღბეჭდილი იყო მოსახლეობისგამოსვლის სიუჟეტები და ინტერვიუები”.პროკურატურის მიერ მოწოდებული ინფორმაციის მიხედვით დაკითხულ იქნაროგორც აზერბაიჯანელი ჟურნალისტები, რომლებიც დაზარალებულად იქნენსაქმეში ცნობილი, ასევე პოლიციის თანამშრომლები, რომლებიც ჟურნალისტებისჩვენებების მიხედვით მონაწილეობდნენ კასეტების წართმევაში (აზერბაიჯანელიჟურნალისტები მიუთითებდნენ, რომ მათ კასეტა წაართვა მარნეულისპოლიციელმა სახელად “ბესო”). სისხლის სამართლის საქმეზე მოწმის სახითდაკითხულმა პოლიციელებმა მათი მონაწილეობა ჟურნალისტთა დარბევასა დაკასეტების წართმევაში უარყვეს, და აღნიშნეს, რომ “მთლიანი პირადიშემადგენლობა გაფრთხილებული იყო, რომ არ მომხდარიყო მათი მხრიდანნებისმიერი მოქალაქის კონსტიტუციური უფლებების ხელყოფა. რაც შეეხებაპოლიციელს სახელად “ბესოს”, ასეთი სახელის მქონე პოლიციელი მარნეულისშს რაიგანყოფილებაში არ არის. არის პოლიციელი ბეგლარ ხარშილაძე,რომელსაც ეძახიან “ბესოს”, თუმცა იგი კასეტის წართმევას ვერ შეძლებდა,ვინაიდან მას ქვა მოხვდა ფეხის არეში და მაშინვე გადაყვანილ იქნასაავადმყოფოში”. პროკურატურამ გვაცნობა, რომ “საქმის გამოძიებაზე ჩვენსმიერ დაწესებულია კონტროლი. საბოლოო შედეგებზე გაახლებთ დამატებითინფორმაციას.” აღნიშნული წერილი შემდეგ ქვემო ქართლის სამხარეო254

პროკურატურის მხრიდან ამ საქმესთან დაკავშირებით არავითარი ინფორმაციაარ მიგვიღია.მომხდარი ფაქტიდან ორი დღის შემდეგ სახალხო დამცველმა თავისიწარმომადგენლები მიავლინა მარნეულში სასამართლო პროცესზე, სადაც უნდაგადაწყვეტილიყო 22 თებერვლის აქციის დროს დაკავებული დამია-გეორარხისმცხოვრებთათვის აღმკვეთი ღონისძიების შეფარდების საკითხი. პროცესისდაწყებამდე სახალხო დამცველის წარმომადგენლები შეხვდნენ პროკურატურისადა პოლიციის წარმომადგენლებს. როგორც გაირკვა, აქციის მსვლელობის დროსდაკავებული 16 ეჭვმიტანილის მიმართ პროკურატურა ითხოვდა აღმკვეთღონისძიებად 2 თვიანი წინასწარი პატიმრობის შეფარდებას, ხოლო ერთდაკავებულ ქალბატონთან გეგმავდა საპროცესო შეთანხმების გაფორმებას.სასამართლო პროცესზე მოსამართლემ, პროკურატურის მოთხოვნის მიუხედავად,9 ეჭვმიტანილი სასამართლო დარბაზიდან გაათავისუფლა და აღმკვეთღონისძიებად განუსაზღვრა 2000 ლარი გირაოს გადახდა, ხოლო დარჩენილ 7ადამიანს შეეფარდა 2 თვიანი პატიმრობა.ამ ვადის გასვლის შემდეგ მარნეულის სასამარლთომ აღმკვეთ ღონისძიებად ამპირებს განუსაზღვრა 2000 ლარი გირაოს გადახდა. აღნიშნული გადაწყვეტილებაპროკურატურის მიერ გასაჩივრებულ იქნა სააპელაციო სასამართლოში.სააპელაციო სასამართლომ დააკმაყოფილა პროკურატურის მოთხოვნა, გააუქმარაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილება და შვიდივე ეჭვმიტანილს აღკვეთისღონისძიებად 2 თვიანი პატიმრობა შეუფარდა.მარნეულის სასამართლოს აღნიშნული გადაწყვეტილება პროკურატურის მიერგასაჩივრებულ იქნა სააპელაციო სასამართლოში. სააპელაციო სასამართლომდააკმაყოფილა პროკურატურის მოთხოვნა, გააუქმა რაიონული სასამართლოსგადაწყვეტილება და ეჭვმიტანილებს აღკვეთის ღონისძიებად 2 თვიანიპატიმრობა შეუფარდა.სახალხო დამცველი წარმომადგენლებმა დაკავებული მომიტინგეების - აბგაროღლი აიმათი, ვუგარ ასკეროვი, საბირ ათაევი, ბანდალიევ ფამილი, ასკეროვაბბასი, მუსოევ ბახმანი და აბდულაევი სახაბი უფლებების დაცვის მიზნითისინი საპყრობილეშიც მოინახულეს. მოგვიანებით სასამართლომ აღნიშნულიეჭვმიტანილები გაათავისუფლა.შსს-ს წარმომადგენლების, მარნეულის გამგეობის თანამშრომლებისა და სოფელდამია-გეორარხში მცხოვრებთა ინფორმაციით, ამ აქციის დროს გადაკეტილი იყოსომხეთ-საქართველოს დამაკავშირებელი ავტომაგისტრალი. თუმცაღა,გასათვალისწინებელია რომ ზოგიერთი მოქალაქე, მათ შორის აქციის დროსდაკავებულები მიუთითებდნენ, რომ 22 თებერვალს დამია-გეორარხში მიმდინარეაქციის დროს საავტომობილო მაგისტრალის მხოლოდ ერთი მხარე იყოგადაკეტილი. ასევე, აქციის არაერთი მონაწილე და ჟურნალისტებიცმიუთითებდნენ, რომ პოლიცია ძალას იყენებდა არა მხოლოდ გზის გახსნის დროს,არამედ შემდეგაც, რაც, თავისთავად, ძალის არაპროპოროციული გამოყენების ეჭვსაღძრავს. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ამ აქციაზე ჟურნალისტებისთვის კასეტის255

წართმევა, მათთვის ფიზიკური და სიტყვიერი შეურაცხყოფის მიყენება,პროფესიული საქმიანობის განხორციელებისთვის ხელშეშლა შეიცავს სსკ-ის 125-ე,150-ე, 151-ე, 153-ე, 154-ე და 178-ე მუხლებით გათვალისწინებულ დანაშაულისნიშნებს. ჟურნალისტებისთვის კასეტების წართმევა ეწინააღმდეგება როგორცსაქართველოს კანონმდებლობას, ასევე ადამიანის უფლებათა დაცვის ევროპულიკონვენციის მე-10 მუხლს. არცერთი კანონიერი მიზნით არ იყო გამართლებულიჟურნალისტებითვის კასეტების წართმევა.ამასთან, აქციაში მონაწილე პირებისთვის აღმკვეთ ღონისძიებად პატიმრობისგამოყენება, ვფიქრობ, არაადეკვატური ღონისძიებაა იმ დანაშაულისა, რის ჩადენაშიცმათ ედებათ ბრალი. მით უმეტეს, რომ გაცილებით მძიმე დანაშაულში ბრალდებულიპირების (მათ შორის არასრულწლოვანთა წამებაში ბრალდებული პოლიციელების)მიმართ ხშირად აღმკვეთ ღონისძიებად გირაო გამოიყენება ხოლმე. თანაც, გახშირდაისეთი პროცესები, როდესაც აქციის გამართვის გამო ხდება მოქალაქეების დაკავებადა მათი დასჯა სისხლის სამართლის ან ადმინისტრაციული წესით. ამგვარიპრაქტიკის დანერგვა სერიოზულ საფრთხეს უქმნის მიტინგებისა დამანიფესტაციების თავისუფლებისა და გამოხატვის თავისუფლების პრინციპებს(შესაბამისად, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე–11 და მე–10მუხლები).პედაგოგთა და მეცნიერთა პროფკავშირი13.06.06-ს შემოვიდა პედაგოგთა და მეცნიერთა თავისუფალი პროფკავშირის გენ.მდივნის, მ.ღურჭუმელიძის #753-ოფ განცხადება, რომელშიც აღნიშნული იყო, რომსამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარეში, სახელმწიფო ჩინოვნიკების მხრიდანხორციელდებოდა ზეწოლა ადგილობრივ პედაგოგებზე, რათა მათ არ გამოეხატათთავისუფალი ნება, არ გაემართათ მშვიდობიანი საპროტესტო აქცია, მხარისპედაგოგთა სახელფასო დავალიანების შესახებ. სახელმწიფოს წარმომადგენელთამხრიდან პედაგოგთა საწინააღმდეგო პოლიტიკის გატარების დასტურადგანმცხადებელი მიუთითებდა განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს პრესრელიზებზე.16 მაისს მ.ღურჭუმელიძეს მივმართეთ წერილობით და მივეცით წინადადება,მოეწოდებინა განცხადებაში ნახსენები პრეს რელიზების ასლები და უზრუნველეყოსახალხო დამცველის აპარატში იმ პედაგოგთა გამოცხადება, ვისზედაც უშუალოდხორციელდებოდა ზეწოლა ჩინოვნიკთა მხრიდან.აღნიშნულის მიუხედავად განმცხადებლისგან დღემდე პასუხი არ მიგვიღია.საპროტესტო აქცია გურჯაანში26.07.06-ს შემოვიდა გაზეთ ,,კახეთის ხმის“ თანამშრომელთა განცხადება.256

მიმდინარე წლის 24 ივლისს, ქ.გურჯაანში ენერგოდისტრიბუციის ოფისთანგაიმართა მომხმარებელთა საპროტესტო აქცია. მას ესწრებოდნენ მედიისწარმომადგენლები. მათ შორის გაზეთ ,,კახეთის ხმის“ თანამშრომლები.აქციის მონაწილეებმა გადაკეტეს ოფისის შესასვლელი კარი და შეაფერხესორგანიზაციის ფუნქციონირება. აღნიშნულის აღსაკვეთად გურჯაანის შსსამმართველომ მიიღო შესაბამისი ზომები. შენობის კართან გააკეთეს კორდონირათა აღდგენილიყო ორგანიზაციის სამუშაო რეჟიმი. ამ დროს პოლიციელთა შორისიყო სადისტრიბუციო კომპანიის გურჯაანის განყოფილების უფროსის ძმაგურჯაანის შს სამმართველოს კომენდანტი დ.ჭუბურიძე, რომელმაცგანმცხადებლების თქმით არაადეკვატური ფიზიკური ძალა გამოიყენა აქციისმონაწილეთა მიმართ, ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენა აქციის მონაწილეებსა დაჟურნალისტებს, რის შედეგად გაზეთის ფოტორეპორტიორი წაიქცა და დაემტვრაფოტოკამერა. ამასთან, აღსანიშნავია, რომ დ.ჭუბურიძე არის პოლიციისკომენდანტი, ევალება მხოლოდ სამეურნეო საქმიანობის განხორციელება დაგაურკვეველია რატომ ასრულებდა პოლიციელის უფლებამოსილებას შემთხვევისადგილზე.აღნიშნულ ფაქტზე გურჯაანის რაიონის პროკურატურაში დაიწყო გამოძიება.სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლებმა მოინახულეს და ახსნა-განმარტებები ჩამოართვეს დ.ჭუბურიძეს და გურჯაანის შს სამმართველოს უფროსსშ.ბეჟანიშვილს.აქციის დარბევა სიღნაღშიმიმდინარე წლის 15 ივლისს სიღნაღის რაიონის სოფელ ანაგაში გაიმართასაპროტესტო აქცია. აქცია მიმდინარეობდა მშვიდობიანი გამოხატვის ფორმით,რომელშიც მონაწილეობას იღებდნენ არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და მედიისწარმომადგენლები. გარკვეული პირები დაუპირისპირდნენ აქციის მონაწილეებს დაფიზიკური ძალის გამოყენებით ჩაშალეს მათი მსვლელობა.სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლებმა იმავე დღეს მოინახულეს და ახსნაგანმარტებები ჩამოართვეს აქციის მონაწილეებს. მათი განცხადებით, არსებობდასაფუძვლიანი ეჭვი, რომ აქციის ჩაშლა დაგეგმეს და განახორციელეს თანამდებობისპირებმა.იმავე დღეს სინაღის რაიონის შს განყოფილებაში დაიწყო გამოძიება და მოწმისსახით დაიკითხა აქციის არაერთი მონაწილე და თვითმხილველი.,,საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანული კანონის შესაბამისად,ფაქტზე მიმდინარე გამოძიების შესახებ დეტალური ინფორმაციის მოწოდებისმოთხოვნით მივმართეთ სიღნაღის რაიონულ პროკურორს დ.კოჭლამაზიშვილს.257

17.07.06-ს მივიღეთ პასუხი, რითაც პროკურორი გვატყობინებს, რომ გამოძიებამბრალი წაუყენა ი.ნანობაშვილს (სოფ. ვაქირის გამგებლის მ/შ), ჯ.დებეტრაშვილს(საკრებულოს მდივანი) და ვ.მუნჯიშვილს. საქმეზე მიმდინარეობს გამოძიება დამიღებულ იქნება კანონშესაბამისი გადაწყვეტილება.თანასწორობის ინსტიტუტის აქციასაქართველოს სახალხო დამცველის აპარატმა განიხილა არასამთავრობო ორგანიზაცია,,თანასწორობის ინსტიტუტის“ თანამშრომელთა განცხადება. აღნიშნულიწარმოადგენს საქართველოს გენერალური პროკურორის სახელზე 28.06.06-სგაკეთებული განცხადების ასლს, სადაც ,,თანასწორობის ინსტიტუტის“თანამშრომლები მიუთითებენ სამართალდამცველთა მხრიდან მათ მიმართგანხორციელებულ უკანონო ქმედებებზე და ითხოვენ გამოძიების დაწყებას.განმცხადებლები მიუთითებდნენ, რომ ორგანიზაცია ,,თანასწორობის“ ინსტიტუტისმიერ 2006 წლის 7 ივნისს ქ.თბილისში რუსთაველის გამზირზე ჩატარებულსაპროტესტო აქციის დროს სამოქალაქო ფორმაში ჩაცმულმა პირებმა, პროვოკაციულიქცევით სერიოზული არეულობა გამოიწვიეს მშვიდობიან აქციის მიმდინარეობისდროს. ერთ-ერთმა მათგანმა ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენა აქციის ერთ-ერთმონაწილეს. აგრეთვე, მიუთითებდნენ, რომ აქციის მონაწილეებს ფიზიკურიშეურაცხყოფა მიაყენეს პოლიციის თანამშრომლებმა.განმცხადებლებმა მოგვიანებით შეიტყეს, რომ სამოქალაქო ფორმაში გამოწყობილიმოქალაქე, რომელმაც ფიზიკური ძალა გამოიყენა აქციის ერთ-ერთი მონაწილისმომართ, იყო შსს-ს თანამშრომელი და ის დააფიქსირეს აგრეთვე, ს.გირგვლიანისმკვლელობის განმხილველ სასამართლოს სხდომაზე. აღნიშნულმა პიროვნებამსასამართლოს სხდომაზეც ჩაიდინა უკანონო ქმედება და შეურაცხყოფა მიაყენაორგანიზაციის ერთ-ერთ ლიდერს ი.კაკაბაძეს.ვინაიდან, განცხადებაში მითითებული არაკანონიერი ქმედებები წარმოადგენსსისხლის სამართლის, დანაშაულს და ამის შესახებ განმცხაებლებს უკვე მიმართულიჰქონდათ პროკურატურისათვის სახალხო დამცველის აპარატმა შეწყვიტა საქმისგამოკვლევა და 28.07.06-ს ,,საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანულიკანონის შესაბამისად, აღნიშნული განცხადების ირგვლივ გატარებულიღონისძიებებისა და მიღებული გადაწყვეტილების შესახებ ინფორმაციის მოწოდებისმოთხოვნით მიმართა გენპროკურატურის საგამოძიებო ნაწილის უფროსსგ.ლაცაბიძეს.15.08.06-ს მივიღეთ პასუხი საიდანაც ირკვევა, რომ 29 ივნისს ფაქტზე დაიწყოგამოძიება სსკ-ის 333-ე მუხლით. (უფლებამოსილების გადამეტება)თანასწორობის ინსტიტუტის წევრების დაკავება258

2006 წლის 29 ივნისს, „თანასწორობის ინსტიტუტის“ წევრები - ირაკლი კაკაბაძე,ზურაბ რთველიაშვილი, ჯაბა ჯიშკარიანი, ლაშა ჩხარტიშვილი და დავითდალაქიშვილი თბილისის სააპელაციო სასამართლოს თავმჯდომარის ბრძანებითიქნენ დაპატიმრებულები სასამართლოს შენობის გარეთ (ეზოში) გამართულიდემონსტრაციის გამო. ისინი მოითხოვდნენ დამოუკიდებელი ტელეკომპანია „202“-ის დამფუძნებლებისა და მფლობელების სასამართლო პროცესის სამართლიანადჩატარებას.სააპელაციო სასამართლოს თავმჯდომარემ, ეკა ტყეშელაშვილმა, ამ ხუთ ადამიანსმაშინვე მიუსაჯა ოცდაათდღიანი ადმინისტრაციული პატიმრობა სასამართლომოსმენის გარეშე, სასამართლოში უწესრიგობის შემოტანის ბრალდებით (სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის 208-ე მუხლი, რომელიც ითვალისწინებსპასუხისმგებლობას სასამართლოს შენობაში შექმნილი უწესრიგობის გამო) დაგადაიყვანეს შსს დროებითი მოთავსების იზოლატორში.ვაღიარებ სასამართლოს კომპეტენციას საკანონმდებლო ნორმების განმარტებაში,თუმცა მიმაჩნია, რომ სსსკ-ის 208-ე მუხლი არასწორად იქნა განმარტებულისასამართლოს მიერ, მაშინ როცა დემონსტრაციის მონაწილეები შენობის გარეთიმყოფებოდნენ.ამას გარდა, მიმაჩნია, რომ სსსკ-ის 208-ე მუხლის მე-6 ნაწილი ეწინააღმდეგებაროგორც საქართველოს კონსტიტუციას, ასევე ადამიანის უფლებათა ევროპისკონვენციას, რადგან აღნიშნული ნორმის მიხედვით გადაწყვეტილება პირისთავისუფლების შეზღუდვის თაობაზე მიიღება ზეპირი მოსმენის გარეშე და არითვალისწინებს გასაჩივრებას. შესაბამისად სასამართლოს არ უნდა გამოეყენებინააღნიშნული ნორმა.ტელეკომპანია ,,თრიალეთის“ აქციასაქართველოს სახალხო დამცველის აპარატმა განიხილა ტელეკომპანია,,თრიალეთის“ #0986-06 განცხადება, რომელიც შეეხება მათ მიერ მიმდინარე წლის21 ივნისს სახელმწიფო კანცელარიის მიმდებარე ტერიტორიაზე გამართულსაპროტესტო აქციას. ტელეკომპანიის წარმომადგენელთა განცხადებით, აღნიშნულიაქცია ჩაშალა საპატრულო პოლიციამ, რა დროსაც სამართალდამცველებმა მათმიაყენეს ფიზიკური და სიტყვიერი შეურაცხყოფა, დაუმტვრიეს ვიდეოკამერა დაწაართვეს მიმდინარე მოვლენების ამსახველი ვიდეოკასეტა.განცხადებაში მოყვანილ ფაქტებზე გენერალურ პროკურატურაში მიმდინარეობსგამოძიება.ვინაიდან, განცხადებაში მითითებული არაკანონიერი ქმედებები წარმოადგენსსისხლის სამართლის, დანაშაულს და ამის შესახებ განმცხადებლებს უკვემიმართული ჰქონდათ პროკურატურისათვის, საქართველოს სახალხო დამცველის259

აპარატმა 21.07.06-ს მიმართა გენერალურ პროკურატურას მიმდინარე გამოძიებისშესახებ დეტალური ინფორმაციის მოთხოვნით.საქართველოს გენერალური პროკურატურიდან 14.08.06-ს მიღებული პასუხიდანირკვევა, რომ სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტების ფაქტზე (სსკ-ის333-ე მუხლის პირველი ნაწილი) მიმდინარეობს გამოძიება, მოწმეთა სახითდაიკითხნენ აქციის მონაწილენი და საპატრულო პოლიციის თანამშრომლები.აქცია თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტშისაქართველოს სახალხო დამცველის აპარატმა განიხილა თსუ-ს პროფესორ-მასწავლებელთა ნაწილის (#1019-06 და #1230-06) კოლექტიური განცხადებებითბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტში მიმდინარერეფორმის დროს ადმინისტრაციის მხრიდან ჩადენილ კანონდარღვევებთანდაკავშირებით.განცხადებაში მოყვანილ საკითხთა გამოსაკვლევად სახალხო დამცველის აპარატისთანამშრომლებმა მოიპოვეს შესაბამისი დოკუმენტაცია, ახსნა-განმარტებებიჩამოართვეს იქ მყოფ ჟურნალისტებს, გაესაუბრნენ თსუ-ს ადმინისტრაციისწარმომადგენლებს და არაერთ განმცხადებელს.სხვა საკითხებთან ერთად, განმცხადებლები მიუთითებდნენ უნივერსიტეტის პირველკორპუსში გამართულ აქციებზე და მიიჩნევდნენ, რომ აღნიშნული აქციებიმომდინარეობდა მშვიდობიანი ფორმით, ხოლო უნივერსიტეტის ადმინისტრაციისადა პოლიციის მხრიდან გამოყენებულ იქნა არაადეკვატური ძალა. მათ ფიზიკურიძალის გამოყენებით ჩაშალეს არაერთი აქცია, რითაც დაარღვიეს აქციის მონაწილეთაუფლებები და საქართველოს კანონმდებლობა.განმცხადებლები ითხოვდნენ, რომ აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებითდაწყებულიყო სისხლისსამართლებრივი დევნა გ.ხუბუასა და მისი მოადგილისმიმართ სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტების, ბოროტად გამოყენებისადა თავისუფლების უკანონო აღკვეთისათვის.მათი განცხადებით, გ.ხუბუას ბრძანებით და მითითებით 20 ივნისს 2-ჯერ დაარბიესმშვიდობიანი პროტესტის გამოხატვისთვის შეკრებილი პროფესორ-მასწავლებლები.რექტორის მოვალეობის შემსრულებელმა, პოლიციის თანამშრომლებთან ერთად, 3-4 ივლისს თავისუფლება აღუკვეთა და არაადამიანური პირობები შეუქმნაუნივერსიტეტის პირველი კორპუსის სააქტო დარბაზში შეკრებილ საზოგადოებასდა არ მისცა მათ პროტესტის მშვიდობიანი ფორმებით გამოხატვის საშუალება.20 ივნისს უნივერსიტეტში პოლიციელთა გამოჩენის თაობაზე გ.ხუბუასა დაუნივერსიტეტის ადმინისტრაციის სხვა წარმომადგენელთა განმარტებით, შეკრებილ260

პროფესორ-მასწავლებელთა ნაწილი ფიზიკური ძალის გამოყენებით შეიჭრაგ.ხუბუას კაბინეტში, რის შემდეგაც ადმინისტრაციამ წესრიგის დასამყარებლადგამოიძახა პოლიცია.მიგვაჩნია, რომ თუ ირღვევა საზოგადოებრივი წესრიგი და დაწესებულებაშიადგილი აქვს ძალადობის ფაქტებს, ან თუ მშვიდობიანი საპროტესტო შეკრებაგადაიზარდა ძალადობის აქციაში, ნებისმიერ ადმინისტრაციას უფლება აქვს,საკუთარი ძალებით ან პოლიციის დახმარებით უზრუნველყოს საზოგადოებრივიწესრიგის აღდგენა და დაწესებულების შეუფერხებელი ფუნქციონირება.20 ივნისის ფაქტზე ჩატარდა გამოძიება და სასამართლომ წვრილმან ხულიგნობადშეაფასა აქციის რამდენიმე მონაწილის ქმედება.3 ივლისს უნივერსიტეტის პირველ კორპუსში განვითარებულ მოვლენებზე თავისიპოზიცია აქვს ორივე მხარეს.განმცხადებელთა აზრით, ადგილი ჰქონდა შეკრებილთა მიმართ ჩადენილარაადამიანურ მოპყრობასა და თავისუფლების უკანონო აღკვეთას. ჩაკეტილი იყოყველა კარი, ხელოვნურად შეიქმნა უჰაერობა, მათ არ ჰქონდათ საშუალებასაჭიროებისამებრ დაეტოვებინათ შენობა.ადმინისტრაციის განმარტებით, მოვლენები დაიწყო და განვითარდა გ.ხუბუასსამუშაო ოთახიდან და მისი მიმდებარე ჰოლიდან, სადაც შეკრებილთა მხრიდანკვლავ განმეორდა ძალადობა. ამის გამო გამოძახებული იქნა პოლიცია, რომელმაცუზრუნველყო რექტორის კაბინეტის გათავისუფლება, რის შემდეგაც აქციისმონაწილეებმა დიდ დარბაზში გადაინაცვლეს. იმისათვის, რომ შეკრებილები ისევპირველ კორპუსში არ დაბრუნებულიყვნენ, ჩაიკეტა დარბაზიდან პირველკორპუსში გადასასვლელი ყველა კარი. ღია იყო მხოლოდ უკანა ეზოში გასასვლელიკარი, რომელსაც იცავდა პოლიცია და უზრუნველყოფდა, დარბაზში არ შესულიყოხალხის დიდი ნაკადი, რასაც შესაძლოა მოჰყოლოდა პროვოკაციები და სხვამოვლენები, რის რეალურ საფრთხესაც ქმნიდა სხვადასხვა პოლიტიკური ძალებისწარმომადგენელთა იქ ყოფნა. უნივერსიტეტის ადმინისტრაცია აცხადებს, რომშესაძლო პროვოკაციების შესახებ არსებობდა წინასწარი ინფორმაციაც.ამ საკითხთან დაკავშირებით, სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლებმაახსნა-განმარტებები ჩამოართვეს ჟურნალისტებსაც. მათ განმარტეს, რომ პირველკორპუსში გადასასვლელი ყველა კარი იყო დაკეტილი. ღია იყო მხოლოდ გარეთაეზოს კარი. ეზოში გასვლის შემთხვევაში როგორც აქციის მონაწილეებს, ასევეჟურნალისტებსაც ეკრძალებოდათ დარბაზში დაბრუნება. ამის გამო ერთ-ერთიჟურნალისტი იძულებული იყო, მთელი ღამე დარბაზში გაეტარებინა, რადგანპოლიციამ მისი შემცვლელი ჯგუფი არ შეუშვა.ჟურნალისტები მიუთითებენ, რომ საჭმელი და წყალი დარბაზში მყოფებს თოკებისსაშუალებით ამოჰქონდათ პატარა ფანჯრებიდან. ერთ-ერთი ჟურნალისტიმიუთითებს, რომ საპატრულო პოლიციის თანამშრომლებმა ჩაჭრეს თოკები,261

რომლითაც სარგებლობდნენ აქციის მონაწილენი (გადაჭრის მერე გამოყენებულ იქნასხვა თოკები).მიგვაჩნია, რომ იმ ფაქტის დადგენა, მოცემულ შემთხვევაში ადგილი ჰქონდამშვიდობიანი აქციისთვის და ჟურნალისტთა საქმიანობისთვის ხელის შეშლას თუძალადობრივი აქციის აღკვეთას, განეკუთვნება გამოძიების პრეროგატივას.ჩვენი აზრით, როდესაც ხდება უნივერსიტეტის პროფესორ-მასწავლებლებისმშვიდობიანი შეკრება დარბაზში პროტესტის გამოხატვის მიზნით, სრულიადგაუმართლებელია პოლიციის მიერ კარების ჩაკეტვა და აქციის სხვა მონაწილეთადარბაზში შეშვების აკრძალვა. მეორე მხრივ, თუკი აქციის მონაწილეთა ქმედებაგასცდებოდა სამართლებრივ ფარგლებს, პოლიციის მხრიდან შესაძლებელი იყომომხდარიყო უფრო მკაცრი ადმინისტრაციული, თუნდაც სისხლის სამართლებრივიიძულების ზომების გამოყენება.მზია ცაცუას საქმე29 მაისს სახალხო დამცველის აპარატის ზუგდიდის რეგიონულ სამმართველოშიშემოვიდა მოქ. მზია ცაცუას, მცხ. ქ.ზუგდიდი,უბერის ქ#15, წერილობითიგანცხადება.განცხადების თანახმად, 26 მაისს პოლიტიკური მოძრაობა ,,სამართლიანობის“აქტივისტები ქ.ზუგდიდში მართავდნენ მშვიდობიან საპროტესტო აქციას. მ.ცაცუასგანმარტებით, აქციის მონაწილეებმა მოითხოვეს ადგილობრივი ხელისუფლებისგადადგომა, საპასუხოდ ზუგდიდის შს კრიმინალური პოლიციის განყოფილებისუფროსმა გია ყალიჩავამ პოლიციის მუშაკების დახმარებით ფიზიკურიშეურაცხყოფა მიაყენა აქციის მონაწილეებს. ქ-ნი მ.ცაცუა სასტიკად იქნა ნაცემი, რისშედეგადაც მან მიიღო მრავლობითი ხასიათის დაჟეჟილობები ორივე მკლავისა დაფეხის არეში. გ.ყალიჩავა ფიზიკურ შეურაცხყოფასთან ერთად მზია ცაცუასფიზიკური განადგურებისაკენ მოუწოდებდა პოლიციის მუშაკებს.262

მედიის მდგომარეობა საქართველოშისაქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის თანახმად: „2. მასობრივიინფორმაციის საშუალებები თავისუფალია. ცენზურა დაუშვებელია. 3.სახელმწიფოს ან ცალკეულ პირებს არა აქვთ მასობრივი ინფორმაციის ან მისიგავრცელების საშუალებათა მონოპოლიზაციის უფლება“.აღნიშნული კონსტიტუციური მუხლით გარანტირებულია ერთ-ერთიუმნიშვნელოვანესი უფლება, რომლის გარეშეც არ შეუძლია ფუნქციონირებათავისუფალ, დემოკრატიულ საზოგადოებას. აღნიშნული უფლება საწინდარიასახელმწიფოს დემოკრატიულობისა და ადამიანის უფლებათა და ძირითადთავისუფლებათა რეალური დაცვისა.თავიდანვე უნდა აღინიშნოს, რომ უკვე ორი წელია, ჩვენი აპარატისწარმომადგენლები სისტემატურად ხვდებიან მასმედიის წარმომადგენლებსსხვადასხვა რეგიონებში, როგორც მედიასაშუალებების მფლობელებს, ისერედაქტორებსა და ფართო პროფილის ჟურნალისტებს. ამ შეხვედრებზეგამოიკვეთა ის ძირითადი ტენდენციები, რომლებიც აწუხებთ ჟურნალისტებს.თითქმის ყველა რეგიონის ჟურნალისტებთან შეხვედრისას გამოიკვეთა აზრი,რომ მოქმედი კანონმდებლობა საკმაოდ ლიბერალურია, მაგრამ იგი ყოველთვისარ ,,მუშაობს”.ამავე შეხვედრებსა და სახალხო დამცველისადმი მომართული განაცხადებებისანალიზიდან იკვეთება ის პრობლემები, რომლებზეც ჟურნალისტები დამედიამფლობელები ამახვილებენ ყურადღებას. ისინი შეიძლება შემდეგნაირადდავაჯგუფოთ:• ჟურნალისტებზე პირდაპირი ზეწოლის ფაქტები;• არათანაბარი მიდგომა მასმედიის სხვადასხვა წარმომადგენელების მიმართ;• გაუმჭირვალობა სატენდერო კომისიების მუშაობაში, რომლებიცგანიხილავენ ტელეარხების სიხშირეების საკითხს;• გაუმჭირვალობა ტენდერში მონაწილეობისას;• ინფორმაციის დაფარვა და ჟურნალისტებისთვის არმიწოდება;• ინტერვიუებზე უარის თქმა ხელისუფლების წარმომადგენლების მხრიდან;• ადგილობრივი ხელისუფლების მხრიდან არათანაბარი მიდგომამასმედიის წარმომადგენლებისადმი, ცალკეული არხებისა თუ პრესისათვისპრივილეგიის მინიჭება;• გაზეთების სავალდებულო გამოწერა;• არაპირდაპირი, დაფარული სახით ზეწოლა;• საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე უარის თქმა ან მისი დაგვიანებით გაცემა,რაც ხელყოფს ინფორმაციის მიღების თავისუფლებას.ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი პრობლემა განსაკუთრებით მწვავედ იგრძნობარეგიონებში.263

ეკონომიკური საკითხებისაქართველოს მასმედიის თავისუფლების მდგომარეობაზე ნათლად მეტყველებსრეგიონული მედიის მდგომარეობა. თუ გადავხედავთ დასავლეთ საქართველოსრეგიონს, ყველაზე რთული პრობლემა ეკონომიკური დამოუკიდებლობაა. ისევეროგორც საქართველოს სხვა რეგიონებში, ქუთაისშიც ჟურნალისტები მასმედიისთავისუფლების მთავარ ფაქტორად ეკონომიკურ დამოუკიდებლობას ასახელებენ.სხვადასხვა მედიასაშუალებების არსებობისათვის მთავარი საფრთხეცეკონომიკური ხასიათისაა. გარკვეულ საფრთხეს მედიის დამოუკიდებლობისგანვითარების გზაზე წარმოადგენს ბიზნეს-რეკლამების განთავსების პრობლემა.საქმე ისაა, რომ ქუთაისში დამოუკიდებელი ბიზნესი ნაკლებად ვითარდება დაიქ ძირითადად ფილიალებია განთავსებული. ამიტომ რეკლამა კეთდებაცენტრალურ არხებზე, რაც გამორიცხავს რეგიონებში დამოუკიდებელი ფირმებისრეკლამის განთავსებას. მეორე ფაქტორი, რომელიც ხელს უშლის რეკლამისგანთავსებას, ბიზნესმენთა შიშია, რომ მათ რეკლამის განთავსების შემდეგსაგადასახადო პოლიცია მიაკითხავს. A ანუ, ამ პრობლემის არსი იკვეთება არაუშუალო ზეწოლაში, არამედ, ერთი მხრივ, ქვეყნის ზოგად ეკონომიკურვითარებაში, ხოლო მეორე მხრივ, ბიზნესმენთა მიერ გადასახადების დამალვაში.როცა ბიზნესმენი იმიტომ ერიდება რეკლამის განთავსებას, რომ მას ეშინია, არმიიქციოს საგადასახადო ორგანოების ყურადღება, შეიძლება ვიფიქროთ, რომ იგიერთგვარად თავს არიდებს გადასახადების გადახდას და ამიტომ ცდილობს,სრულად არ გამომჟღავნდეს მისი ბიზნესის მოცულობა.ანალოგიური პრობლემებია ფოთშიც. განსაკუთრებით მძიმე მდგომარეობააშექმნილი იმის გამო, რომ მედიაბაზარში ადგილობრივი ხელისუფლების მიერჩადებული თანხებია. ასე მაგალითად, გაზეთი “ფოთის უწყებანი” არის შპს,სახელმწიფოს 100% წილობრივი მონაწილეობით. მასში იბეჭდება მერიისა დასაკრებულოს გადაწყვეტილებები, დადგენილებები და განკარგულებები,რომელთა გამოქვეყნებისათვის გაზეთი გარკვეულ თანხებს იღებს. ასეთივემდგომარეობაშია გაზეთები “ფოთის მოამბე” და “რეზიუმე”. გადაწყვეტილებებისგამოქვეყნებაზე უფლების მოსაპოვებლად ტენდერი არ გამოცხადებულა. ესსაკითხი გადაწყდა პირადი მოლაპარაკების საფუძველზე. თანხა არ იყო იმდენი,რომ კანონით სავალდებულო ყოფილიყო ტენდერის ჩატარება.გადაწყვეტილებები ცხადდება მხოლოდ იმ გაზეთებში, რომლებიცდაახლოებულნი არიან ხელისუფლებასთან. ასეთივე მომსახურება შესთავაზაადგილობრივ ხელისუფლებას გაზეთმა “თავისუფალი სიტყვა,” მაგრამ უარიმიიღო.მაგრამ ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ ქვეყნის სხავადასხვა რეგიონში მდგომარეობასხვადასხვაგვარია. მაგალითად, ქუთაისში ბევრი მედიასაშუალებაა დაკონკურენციაც მაღალია. აქედან გამომდინარე, ეკონომიკური პრობლემები აქმეტია.264

ფოთში მედიასაშუალებები დიდწილად არიან დამოკიდებული ადგილობრივხელისუფლების მხრიდან მიღებულ თანხებზე. შესაბამისად მათითავისუფლების, დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის მაღალ ხარისხზესაუბარი, ზოგიერთი მცირე გამონაკლისის, გარდა ზედმეტია. ისდამოუკიდებელი გაზეთებიც კი, რომლებიც კანტიკუნტად არსებობენ, თავისსაქმიანობას მხოლოდ გრანტების მეშვეობით ახერხებენ.ეკონომიკური პრობლემები, სხვებთან შედარებით, ნაკლებად აწუხებს ზუგდიდისმედიას და რეკლამის განთავსებაც არ არის დიდი პრობლემა.საქართველოში არის რეგიონები, სადაც გაზეთები არ გამოდის რამდენიმე კვირადა ინფორმაციის გავრცელების ერთადერთ საშუალებას წარმოადგენს რადიო დატელეკომპანიები. ასე მაგალითად, ზუგდიდში ძირითადად ფინქციონირებსრადიო “ათინათი” და ტელეკომპანია “ოდიში”.ხშირია პოლიციის მხრიდან ჟურნალისტების დადანაშაულება ცილისწამებაში,კერძოდ პოლიციის იმიჯის მიზანმიმართულ შელახვაში. ხდება პირიქითაც.კერძოდ, ხშირად ხელისუფლების წარმომადგენლები ცილს სწამებენჟურნალისტებს და მიმართავენ მათ დაშინებას.ზუგდიდელი ჟურნალისიტები მოქმედი კანონის დამსახურებად მიიჩნევენ, რომმათ მიმართ სასამართლოში ჩივილის მუქარები ცარიელ სიტყვებად რჩება დაარც ერთი საქმე სასამართლომდე არ მისულა, რაც იმის მაჩვენებელია, რომადგილობრივი ხელისუფლება მართალია იმუქრება, მაგრამ მაინც ერიდებაჟურნალისტებთან სასამართლო დავებს.ზუგდიდში ისეთი პრობლემა, როგორიცაა ინფორმაციის გავრცელება და მისიმოპოვება, თითქმის არ არსებობს. როგორც ჟურნალისტები აღნიშნავენ, მათზეაღარც ფიზიკურ ზეწოლას ახორციელებენ და აღარც შეურაცხყოფას აყენებენ,მაგრამ გაჩნდა ახალი სახის საშიშროება, რასაც ხშირად სხვა რეგიონებშიცვაწყდებით. ეს არის ხელისუფლების მხრიდან ჟურნალისტების აბსოლუტურიიგნორირება ან ინფორმაციის ამორჩევით მიცემა იმ მასმედიისწარმომადგენლებისათვის, რომლებიც “მეგობრობენ” ხელისუფლებასთან.საჯარო ინფორმაციის მოპოვება და გავრცელებაყველა რეგიონის ჟურნალისტები ერთხმად აღნიშნავენ, რომ გართულებულიასაჯარო ინფორმაციის მოპოვება. ხშირია საჯარო ინფორმაციის გაცემისასხელისუფლების მხრიდან ხელოვნული ბარიერების შემოღება და ხელის შეშლა.განსაკუთრებით ეს ვლინდება რაიონში მომხდარ ინციდენტებზე ინტერვიუსმიცემას. თანამდებობის პირების მხრიდან ძალიან რთულია რაიმე ინფორმაციისან ინფორმაციაზე კომენტარის მიღება. ხშირად კანცელარია არ იტოვებსგანცხადებებს საჯარო ინფორმაციის გაცემის თაობაზე და ყოვლად აბსურდულმიზეზებს ასახელებს. მაგალითად, ჩვენ ხელთ არსებული ინფორმაციისგადამოწმების მიზნით, სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომელი ერთ-ერთ265

ჟურნალისტთან ერთად იმყოფებოდა გორის გამგეობაში, სადაც კანცელარიისუფროსმა, ჯალაბაძემ უარი განაცხადა ჟურნალისტის განცხადებისრეგისტრაციაში გატარებაზე. Mმიზეზად კი თავის ტკივილი დაასახელა_,,თავიმტკივა, თავი დამანებეთ, ეხლა განცხადებას ვერ გავატარებ”. გარდა ამისა,გორის გამგეობის კანცელარიის უფროსს წინასწარ ჰქონდა შემუშავებულისპეციალური ფორმა, რომლშიც აღნიშნული იყო, რომ მოთხოვნილი ინფორმაციასამხარეო ადმინისტრაციაში არ ინახება.მიუხედავად იმისა, რომ ინფორმაციის კანონიერი გზით გაცემის გარანტიაასაქართველოს ადმინისტრაციული კოდექსი, ის ზოგჯერ ან არ გამოიყენება ანმისი გამოყენება არაეფექტურად ხდება.გურჯაანის მაგალითზე თუ ვიმსჯელებთ, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ინფორმაციისმოპოვების კუთხით, გასულ წელთან შედარებით, ერთგვარი წინსვლა შეინიშნება.ბორჯომში გარკვეული პრობლემები არსებობს საჯარო ინფორმაციის მიღებისთვალსაზრისით.266

ზოგადი ინფორმაცია მედიის მდგომარეობისშესახებსაქართველოს სახალხო დამცველის ინიაციატივით 2006 წლის ზაფხულში, უკვემეორედ, მთელი საქართველოს მასშტაბით ჩატარდა შეხვედრები მედიისწარმომადგენლებთან. მიზანი იყო გამოკვეთილიყო რეგიონალური მედიის სფეროშიარსებული პრობლემები. აღნიშნულ შეხვედრებს ესწრებოდნენ როგორცსახელმწიფო, ასევე დამოუკიდებელი მედიასაშუალებების მფლობელები,რედაქტორები და ჟურნალისტები, რამაც საშუალება მოგვცა პრობლემატიკის მეტ-ნაკლებად სრული და ობიექტური სურათი შეგვექმნა.გორიმასმედიის თავისუფლების, დამოუკიდებლობისა დამიუკერძოებლობის მაღალი ხარისხის მიღწევაგორში ოთხი გაზეთი გამოდის: “ხალხის გაზეთი”, “თრიალეთი”, “ქართლის ხმა”,“ლომჭაბუკი”. ამ გაზეთებიდან ბოლო - “ლომჭაბუკი” - გორის რაიონისგამგეობის გაზეთია. ზოგადი სურათის თვალსაზრისით, გორში ძლიერი პრესაა,თუმცა, ჟურნალისტები ერთხმად მიუთითებენ, რომ გაზეთების მთავარიპრობლემა მათი ყოფნა-არყოფნის საკითხია: ტირაჟი ვერ ფარავს გამოცემისხარჯებს, ხოლო ბიზნესმენები, ხელისუფლების შიშით, ვერ და არ ათავსებენრეკლამას ადგილობრივ გაზეთებში. უცხოელი დონორების დახმარების გარეშერეგიონული გაზეთები ვერ იარსებებს - ასეთია გორელი ჟურნალისტების დარედაქტორების მოსაზრება.გორსა და გორის რაიონში განსაკუთრებით გართულებულია ურთიერთობაჟურნალისტებსა და ხელისუფლებას შორის ინფორმაციის მოპოვებისა დაგავრცელების თვალსაზრისით. თუმცა, მედიის თავისუფლებასა დადამოუკიდებლობას, საფრთხე, ძირითადად მაინც ეკონომიკურ ჭრილშიემუქრება.გურჯაანიკახეთის რეგიონში მტკივნეულია არაკონკურენტული გარემო. თავის დროზეუცხოელი დონორების მხარდაჭერით დაარსებული და გაძლიერებულიმედიასაშუალებების გვერდით გაიხსნა გაზეთები, რადიო და ტელევიზია, რომელთადაფუძნებასა და საქმიანობაში ჩადებული ფინანსები გაუმჭვირვალე და ბუნდოვანია.მაგალითად, არის შემთხვევები, რომ ხელისუფლება აფინანსებს გარკვეულ მედიასაშუალებებს და შემდეგ ხდება მათი, როგორც დამოუკიდებელი გამოცემის,რეკლამირება. ჟურნალისტები გამოთქვამენ სურვილს, რომ საჯარო დაწესებულებამინფორმაცია გაავრცელოს სხვა ფორმით და არა დამოუკიდებელი მედიის სახელით.267

მაგ: თელავში შეიქმნა ჰოლდინგი: “ჩვენი გაზეთი”, “ჩვენი რადიო” და “ჩვენიტელევიზია”. „ჩვენს გაზეთს“ აწერია, რომ თავისუფალი გაზეთია, მისამართადმითითებულია სხვა ადგილი, თუმცა, რედაქცია გამგეობის შენობაშია განლაგებული.ანალოგიურ მდგომარეობაშია „ჩვენი რადიო“, რომლის ოფისიც აგრეთვე გამგეობისშენობაშია. უბრალოდ, შენობის ნაწილი ჰოლდინგის მფლობელებს იჯარით აქვთაღებული. თელავის რაიონის გამგებელი მამაცაშვილი ამ მედიასაშუალებებს თავისრუპორად იყენებს. ჟურნალისტთა ნაწილი აცხადებს, რომ მართალია, ამ ვითარებაშიკანონი არ ირღვევა, მაგრამ „ჩვენი გაზეთის“ დამოუკიდებლობის ხარისხი დაბალია.გამგეობას შეუძლია, დააფინანსოს გაზეთი, მაგრამ მას უნდა ეწეროს, რომ არისგამგეობის და არ არის დამოუკიდებელი.მეორე პრობლემა ისაა, რომ კახეთშიც ბიზნესმენები ერიდებიან გაზეთში რეკლამისგანთავსებას. ერთ-ერთმა ბიზნესმენმა “სპექტრს” განუცხადა, რომ არ სურდა გაზეთშიგამოჩენა, რადგან პრობლემები შეექმნებოდა. ჟურნალისტ რომან ქევხიშვილისგანცხადებით, ვინც ტელეკომპანია “თანამგზავრში” (თელავის ტვ) რეკლამა განათავსა,ყველასთან ფინანსური პოლიცია მივიდა. „კახეთის ხმამ“, იმისთვის, რომ იარსებოს,ფასი დაუკლო ბიზნესმენებს რეკლამაზე, თუმცა, წვრილი და საშუალო ბიზნესისწარმომადგენლებს რეკლამის გაგონება არ სურთ. ვისთანაც ხელისუფლებასსაინფორმაციო თვალსაზრისით კარგი ურთიერთობა აქვს, იმას აძლევენ რეკლამას,სხვებს, როგორც წესი - არა. იყო ფაქტი, როდესაც ერთ-ერთმა ბიზნესმენმა 4-თვიანირეკლამა მიიტანა „კახეთის ხმაში“, მერე კი განაცხადა, რომ მასზე იყო გარკვეულიზეწოლა, სატელეფონო ზარები და ამიტომ რეკლამას მხოლოდ 2 თვით გაუშვებდა,მიუხედავად იმისა, რომ ხელშეკრულება უკვე გაფორმებული იყო. ბიზნესმენებიხელისუფლების მხრიდან ჩარევაზე ხმამაღლა არ ლაპარაკობენ და ამაზე მხოლოდპირად საუბრებში ამბობენ.ლიცენზირების პრობლემა აქვს სამაუწყებლო კომპანია „ჰერეთს“. მას მხოლოდდროებითი ნებართვა აქვს მაუწყებლობის განხორციელებაზე. “ჰერეთმა“ შეიტანაგანცხადება ტენდერში მონაწილეობაზე სიხშირის მისაღებად, თუმცა, ტენდერი მოიგოსხვა მონაწილემ (“ჩვენი რადიო”), რომელიც რეალურად არ მაუწყებლობს მოგებულსიხშირეზე. ჟურნალისტების განცხადებით, რეალურად არც ერთი მაუწყებელი არაკმაყოფილებს ლიცენზიისთვის წარდგენილ პროექტებში ასახულ მოთხოვნებს,თუმცა, ამას არავინ ამოწმებს. ისინი აღნიშნავენ, რომ უახლოეს მომავალშიგადამცემებზე (ანძის დაქირავებისთვის) ტარიფები იზრდება (სავარაუდოდ, თვეში 450ლარი), რაც შეიძლება დამღუპველი აღმოჩნდეს რეგიონული სადგურებისთვის.ტენდერთან დაკავშირებულ პრობლემებზე ისაუბრა გაზეთ “კახეთის ხმის” (გურჯაანი)მთავარმა რედაქტორმა მაია მამულაშვილმაც. მან აღნიშნა, რომ ადგილობრივი პრესისსუბსიდირებასთან დაკავშირებით გამოცხადდა ტენდერი, რომლის პირობები გაზეთ„24 საათში“ გამოქვეყნდა. სატენდერო კომისიაში იყო თელავის რაიონის გამგებელიმამაცაშვილი და გამგეობის კიდევ 2 თანამშრომელი. „კახეთის ხმამ“ მოითხოვამთლიანი თანხის ნახევარზე ნაკლები (24 000-დან მხოლოდ 11 000). ამით გაზეთსუნდოდა თელავის ბაზრის ათვისება და დისტრიბუციის გაზრდა. პროექტში იყომუხლი, რომ ისინი გამოაქვეყნებდნენ გამგეობის გადაწყვეტილებებს. მაიამამულაშვილმა ვერ გაიმარჯვა, გაიმარჯვა სხვა კონკურსანტმა - გაზეთმა “ჩვენიგაზეთი”, რომელსაც მხარს უჭერდნენ ბიზნესმენი საქუაშვილი, „თელიანი ველი“ და268

სხვ. დამარცხების მიზეზი „კახეთის ხმას“ არ აცნობეს, მხოლოდ ის უპასუხეს, რომ“კომისიამ ასე გადაწყვიტა”. კომისიის ერთ-ერთმა წევრმა, გამგეობის საფინანსოგანყოფილების გამგე თუშიშვილმა განმარტა, რომ თანხა გამოუყვეს „ჩვენს გაზეთს“,რომელიც მთლიანად აითვისებდა 24 000 ლარს. როდესაც ტენდერი ჩატარდა, „ჩვენიგაზეთი“ საერთოდ არ არსებობდა, იყო მხოლოდ შპს, რომლის 100%-ს ფლობდამამაცაშვილის ყოფილი პრეს-მდივანი ნანა ქიბიშაური.ბორჯომიბორჯომში შეხვედრის მონაწილეები მიიჩნევდნენ, რომ ჟურნალისტი არ არისდაცული. გაზეთ „სამხრეთის კარიბჭის“ წარმომადგენელმა ქ.მიშველაძემ განაცხადა,რომ არის მსუბუქი სახის ზეწოლები, თუმცა, ასეთ შემთხვევაში ვის უნდა მიმართონ,არ იციან და მხოლოდ საკუთარი თავის იმედად რჩებიან. ჟურნალისტმა აღნიშნა, რომიყო მასთან დარეკვის შემთხვევებიც, მოგზავნაც, უფრო საჯარო სამსახურისწარმომადგენლების მხრიდან. მათ არ სიამოვნებთ, როდესაც ჟურნალისტებიადგილობრივ ხელისუფლებაზე წერენ. არის კულუარული შემოთვლები და ა.შ.მეორე პრობლემა, ბორჯომსა და ახალციხეში (ისევე, როგორც სხვა პროვინციულქალაქებში) რეკლამის ნაკლებობაა. ჟურნალისტები აღნიშნავენ, რომმედიასაშუალებებში რეკლამა, ფაქტობრივად, არ შედის. გაზეთის ფასის გაზრდა კიშეუძლებელია. თუმცა, ბორჯომის ტელევიზიის მფლობელის ტრისტან ცუცქირიძისგანცხადებით, რეკლამის არარსებობა, ძირითადად, თავად მედიასაშუალებებისცუდი მენეჯმენტის ბრალია. ახალციხის მედიის წარმომადგენლები აღნიშნავენ, რომმათ აქვთ რეკლამა საერთაშორისო ფონდებიდან, ბოლო პერიოდში მოიზიდესბიზნეს-რეკლამაც.ბორჯომის მედიის მთავარი თავისებურება ისაა, რომ ამ ქალაქში გამოდის ორიგაზეთი - “ბორჯომის ხმა” და “რეპორტი2”, რომლებიც უფასოდ ვრცელდება. მათგანპირველი იანვარში დაფუძნდა, მეორეს კი კიდევ უფრო ახალია. “ბორჯომის ხმის”წარმომადგენლებმა განაცხადეს, რომ მათი გაზეთი შემოწირულობებით არსებობს,თუმცა, ისინი არ აღმოჩნდნენ მზად, დაესახელებინათ თუნდაც ერთი ადამიანი, ვინცგაზეთს აფინანსებს. გაზეთ “რეპორტი2”-ს აწერია, რომ 50 თეთრი ღირს, თუმცა,ჯერჯერობით, არც ერთი ნომერი არ გაყიდულა.ტრისტან ცუცქირიძის განცხადებით, ძალზე მნიშვნელოვანი პრობლემაა მაღალიტარიფი, რომელიც ტელეცენტრმა დააწესა. “ახალი ტარიფი რეგიონულტელევიზიებს დახურვით ემუქრება. გამოდის, რომ ამიერიდან შემოსავლების 70%ტელევიზიებმა ტელეცენტრში უნდა დატოვონ. მაგალითად, ახალი პირობებით,ტელეცენტრს ტვ „ბორჯომმა“ 1350 ლარი უნდა გადაუხადოს. სხვა შემთხვევაში,სიხშირის ხარისხი დაიწევს, მაყურებელიც უკმაყოფილო დარჩება დამარეგულირებელი კომისიაც, რომელსაც ლიცენზიის გაუქმებაც შეუძლია” - თქვატრისტან ცუცქირიძემ.269

მან, აგრეთვე, აღნიშნა, რომ დ.ქიტოშვილი არ თანამშრომლობს ზოგიერთირეგიონული ტელევიზიის წარმომადგენლებთან. საქართველოს კომუნიკაციებისეროვნული მარეგულირებელი კომისია შერჩევით დამოკიდებულებას ავლენსცალკეული ტელეკომპანიების მიმართ. მაგ: ტელეკომპანია „ლომსიას“ (ახალციხე)ლიცენზია ისე გაუუქმეს, რომ დირექტორმა ამის შესახებ არაფერი იცოდა დაშეტყობინება მხოლოდ 2 თვის შემდეგ მიიღო. შეტყობინებაში აღნიშნული იყო, რომმათ ლიცენზია განაცხადის დაგვიანებით წარდგენის გამო გაუუქმდათ. ამავე დროს,ჟურნალისტების განცხადებით, არსებობს ქუთაისის ტელევიზია, რომელიც არმაუწყებლობს, მაგრამ ლიცენზია მისთვის არავის შეუწყვეტია. ასეთივე დარღვევაჰქონდა ტელეკომპანია „რუსთავი 2“-ს, მაგრამ არც მის მიმართ გაუტარებიათრადიკალური ზომები.საბოლოოდ, შეიძლება ითქვას, რომ ბორჯომსა და ახალციხეში მედიისდამოუკიდებლობისთვის მთავარი საფრთხე ისევ და ისევ ეკონომიკურიპრობლემებია. თუმცა, ძნელია ისაუბრო იმ გაზეთების დამოუკიდებლობაზე,რომლებიც უფასოდ ვრცელდება და რომელთა დაფინანსების წყაროები სრულიადგაუმჭვირვალეა.ქუთაისიისევე, როგორც სხვა ქალაქებში, ქუთაისშიც ჟურნალისტები მასმედიისთავისუფლების მთავარ ფაქტორად ეკონომიკურ დამოუკიდებლობას ასახელებენ.შესაბამისად, სხვადასხვა მედიასაშუალების არსებობისთვის მთავარი საფრთხეცეკონომიკური ხასიათისაა.გაზეთ “ქუთაისური ვერსიის” რედაქტორი ფრიდონ კერვალიშვილი აღნიშნავს, რომ2006 წლის დეკემბრამდე მოქმედებს საგადასახადო შეღავათები გაზეთებისთვის,თუმცა, მერე რა იქნება, არ იციან. “ახალი გაზეთის” რედაქტორის, მაიამეცხვარიშვილის განმარტებით, ეს შეღავათები გაზეთს მაინც არაფერს შველის.ყველა გაზეთი დამოკიდებულია დონორზე და ბიზნეს-რეკლამაზე.პრობლემაა ისიც, რომ რეკლამის დამკვეთი არ არსებობს. ქუთაისში დამოუკიდებელიბიზნესი არ არის, ძირითადად ფილიალებია განთავსებული, ამიტომ რეკლამაცენტრალიზებულად კეთდება - ნაციონალურ არხებზე. რეგიონში რეკლამაზე არმიდიან, რადგან ეს ზედმეტი ხარჯია. ისევე, როგორც სხვა ქალაქებში, ქუთაისშიცზოგ ბიზნესმენს ეშინია რეკლამის განთავსება - არსებობს საფრთხე, რომ მას მეორედღესვე ფინანსური პოლიცია მიაკითხავს. იყო მაგალითი, როდესაცფეროშენადნობთა ქარხანამ განათავსა რეკლამა, რის შემდეგაც საწარმოში ფინანსურიპოლიცია შევიდა. ბიზნესმენები ზოგჯერ იმასაც ამბობენ, ფულს მოგცემთ, ოღონდ,რეკლამა არ გვინდაო.იმის გამო, რომ ქუთაისში ბევრი მედიასაშუალება არსებობს და კონკურენციასაკმაოდ მაღალია, მთლიანობაში, ინფორმაციის გავრცელებას საფრთხე არ ემუქრება.ხელისუფლების მხრიდან პირდაპირ ზეწოლაზე საუბარი არც ქუთაისში ყოფილა.270

შეხვედრის მონაწილეებმა აღნიშნეს, რომ მათ აღარ სცემენ და აღარ აგინებენ(განსაკუთრებით, ბობოხიძისა და იმნაიშვილის კონფლიქტის შემდეგ). თუმცა,ჟურნალისტები ზეწოლად განიხილავენ იგნორირებას ცალკეული თანამდებობისპირების მხრიდან.ფოთიფოთშიც, ისევე, როგორც სხვა ქალაქებში, მედიის პრობლემები, უმთავრესად,ეკონომიკურ ფაქტორებს უკავშირდება. ამ ქალაქში განსაკუთრებით ანგრევსმედიაბაზარს ადგილობრივი ხელისუფლების მიერ მედიაში ჩადებული თანხები.გაზეთი „ფოთის უწყებანი“ არის შპს, სახელმწიფოს 100%-იანი წილობრივიმონაწილეობით. მასში იბეჭდება მერია-საკრებულოს გადაწყვეტილებები,დადგენილებებისა და განკარგულებების გამოქვეყნებისათვის გარკვეულ თანხებსიღებენ, აგრეთვე, გაზეთები „ფოთის მოამბე“ და „რეზიუმე“. გადაწყვეტილებებისგამოქვეყნებაზე უფლების მოსაპოვებლად ტენდერი არ გამოცხადებულა. ეს საკითხიგადაწყდა პირადი მოლაპარაკებების საფუძველზე. თანხა არ იყო იმდენი, რომკანონით სავალდებულო ყოფილიყო ტენდერის ჩატარება. თუმცა, გაზეთ”თავისუფალი სიტყვის” რედაქტორი ელისო ჯანაშია აცხადებს, რომგადაწყვეტილებებს აქვეყნებენ ის გაზეთები, რომლებიც დაახლოებული არიანხელისუფლებასთან. ასეთი მომსახურება ადგილობრივ ხელისუფლებას შესთავაზესელისო ჯანაშიამ და ესმა ყურაშვილმაც, მაგრამ მათ უარი უთხრეს.ტელეკომპანია „მეცხრე ტალღაზე“ საკრებულომ და მერიამ შეისყიდა სარეკლამოდრო. სარეკლამო სიუჟეტების დროს ტელევიზიის ლოგო მოხსნილია. შარშან“მეცხრე ტალღას” ბიუჯეტიდან გამოყოფილი ჰქონდა 40 000 ლარი, წელს 35 000ლარი. „მეცხრე ტალღის“ თანამშრომლები მიიჩნევენ, რომ ეს არ არის ცენზურისწინაპირობა. სარეკლამო გადაცემებს აკეთებენ „მეცხრე ტალღის“ თანამშრომლებიადგილობრივი ხელისუფლების საინფორმაციო სამსახურებთან თანამშრომლობით.ჟურნალისტების განცხადებით, რეკლამის თვალსაზრისით, ტელეკომპანია „მეცხრეტალღაში“ წელს უკეთესი მდგომარეობაა. რეკლამას ძირითადად უკვეთავენ კაფე-ბარები, რესტორნები, თუმცა, ძირითადად, რეკლამა ფოთში მკვდარია. ბიზნესმენებსეშიანიათ, რომ თუ ისინი რეკლამას გააკეთებენ, მათ დააყაჩაღებენ, “დაარეკეტებენ”.რეკლამა ძირითადად ცენტრალიზებულია. ზოგადად ელექტრონულ მედიაში,რეკლამის მხრივ, შარშანდელთან შედარებით წელს უკეთესი მდგომარეობაა.ჟურნალისტების განმარტებით, შარშან ხელისუფლებას ადგილობრივი მედიისშენახვა 84 000 დაუჯდა. აქ შედის გაზეთების გამოწერის ხარჯები, აგრეთვე,საქმიანობის რეკლამირება. თუმცა, თავისუფალი გაზეთების წარმომადგენლებიაცხადებენ, რომ მათი გაზეთების გამოწერა არ ხდება და ამ მხრივაც ისინი მძიმემდგომარეობაში არიან ჩაყენებული.271

საბოლოოდ, შეიძლება ითქვას, რომ ფოთში მედიასაშუალებები დიდწილად არიანდამოკიდებული ადგილობრივი ხელისუფლების მხრიდან მიღებულ თანხებზე.შესაბამისად, მათი თავისუფლების, დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობისმაღალ ხარისხზე საუბარი, ზოგიერთი გამონაკლისი შემთხვევის გარდა, ძალიანძნელია. თუმცა, ფოთში გამოდის გაზეთი “თავისუფალი სიტყვა”, რომელიცევრაზიის ფონდიდან ფინანსდება და რომელიც ხშირად აქვეყნებს მწვავე მასალასადგილობრივი ჩინოვნიკების საქმიანობაზე.ზუგდიდიზუგდიდის მედიისთვის ყველაზე დამახასიათებელია ის ფაქტორი, რომ ქალაქშისისტემატურად, თუნდაც, კვირაში ერთხელ არ გამოდის არც ერთი გაზეთი.საინფორმაციო კუთხით, ძირითადი დატვირთვა მოდის რადიო “ათინათზე” დატელეკომპანია “ოდიშზე”. აქტიურები არიან, აგრეთვე, ნაციონალური ტელევიზიებისადგილობრივი კორესპონდენტები.პრობლემები დამოუკიდებლობის კუთხით ქალაქში არსებობს. ნანა ფაჟავა (რადიო“იმედის” ადგილობრივი კორესპონდენტი) აცხადებს, რომ სასამართლო პროცესამდესაქმე არ მისულა, მაგრამ იყო შემთხვევა, როდესაც სამეგრელო-ზემო სვანეთისსამხარეო პოლიციის ხელმძღვანელმა გერგაიამ იგი, ფაქტობრივად, ცილისწამებაშიდაადანაშაულა, კერძოდ, პოლიციის იმიჯის მიზანმიმართულ შელახვაში.რადიოდან გარკვეული ჩანაწერები გამოითხოვეს, შეეხენ ჟურნალისტის პირადცხოვრებას (შარშან აგვისტოს ბოლოს), ამავდროულად, რადიოს ხელმძღვანელობასმიმართეს მისი სამსახურიდან გათავისუფლების მოთხოვნით.გერგაიამ, ნ.ფაჟავას განმარტებით, მეორედაც მიაყენა მას შეურაცხყოფა დაკონფლიქტი რწმუნებულის მისაღებშიც გაგრძელდა. გერგაიას ჰქონდა ფიზიკურიშეხების მცდელობაც. პროკურატურაში ჟურნალისტმა იმავე დღეს გააკეთა ზეპირიგანცხადება, მაგრამ სასამართლოსთვის არ მიუმართავს.იყო შემთხვევა, როდესაც გრიშა ქობალიას (პარლამენტის წევრი, ტვ “ოდიშის“მფლობელი) რძალი იგორ გიორგაძის მხარდამჭერ აქციაზე გამოვიდა და ამისგაშუქების შემდეგ გ.ქობალიაც და მისი რძალიც ჟურნალისტ ნანა ფაჟავას უშვერისიტყვებით დაემუქრნენ.ნანა ფაჟავას თქმით, გ.ქობალია ნონა ყანდიაშვილს (რადიო “იმედის” ხელმძღვანელს)და ნანა ფაჟავას შესახებ უცხადებდა, რომ ნარკომანი ჟურნალისტი ჰყავდა.იმუქრებოდა, რომ პრეზიდენტს დაურეკავდა, რათა ტელეკომპანია “იმედის”ხელმძღვანელისთვის მოეთხოვათ მისი (ნანა ფაჟავას) გაშვება.გერონტი ყალიჩავა (რადიო “ათინათი”) აცხადებს, რომ “ინტერნიუსში” მუშაობისას,თურქი მესხების ჩამოსახლებასთან დაკავშირებით ჩაწერა საჯარო რეესტრისხელმძღვანელი. მისი ინფორმაციით, თავდაცვის სამინისტროს კუთვნილ შენობებშიდევნილების ნაცვლად თურქი მესხები უნდა ჩაესახლებინათ. თავდაცვისსამინისტრომ კომენტარი არ გააკეთა. თუმცა, სიუჟეტის გამოქვეყნების შემდეგ272

გერონტი ყალიჩავას დაურეკა ნანა ინწკირველმა და განუცხადა, რომ ამ მასალისგამოქვეყნებისთვის ჟურნალისტს სასამართლოში უჩივლებდა. საბოლოოდ,ინციდენტმა სასამართლოს გარეშე ჩაიარა.იყო შემთხვევა, როდესაც ,,კოლხურ ვერსიაში“ დაიბეჭდა იუმორისტული სტატია„ჭკვიანი ფინპოლი (ფინანსური პოლიცია)“. მეორე დღეს დაურეკეს სტატიის ავტორს,მამუკა მანიას, დაიბარეს ფინანსურ პოლიციაში და სთხოვეს აეხსნა, რა იყო სასაცილომის მიერ დაწერილ მასალაში.ამ მაგალითებიდან გამომდინარე, ზუგდიდელი ჟურნალისტები კანონისდამსახურებად მიიჩნევენ, რომ მათ მიმართ სასამართლოში ჩივილის მუქარებიცარიელ სიტყვებად რჩება და არც ერთი საქმე სასამართლომდე არ მისულა.ეკონომიკური პრობლემები ზუგდიდის მედიას, სხვებთან შედარებით, ნაკლებადაწუხებს და რეკლამაც ამ ქალაქში სანთლით საძებნელი არ არის. მაგალითად, რადიო,,ათინათს“ რეკლამა აქვს 15 წთ-ში ერთხელ, საათში 4 ჩართვა. ფაქტობრივად, რადიო“ათინათს” კანონით გათვალისწინებული სარეკლამო დრო ყოველთვის შევსებულიაქვს. რადიოში ყოველ საათში გადის 10 წუთიანი ან უფრო ხანგრძლივისაინფორმაციო გამოშვება. თუმცა, ჟურნალისტები აღნიშნავენ, რომ ბიზნესმენებს არსურთ პოლიტიკურ თოქ-შოუში რეკლამის განთავსება, ურჩევნიათ, მათი რეკლამამუსიკალური გადაცემებში გავიდეს.კარგი სარეკლამო ბაზა აქვს ჟურნალ “ზუგდიდელებსაც”, რომელიც მეტადპოპულარულია ქალაქში და საზღვარგარეთაც იყიდება. თუმცა, უფრო მეტი რეკლამაელექტრონულ მედიაშია, ვიდრე ბეჭდვითში. არის ბიზნესმენთა ნაწილი, რომელიცრეკლამის განთავსებას ერიდება. ერთ-ერთმა ბიზნესმენმა უთხრა ნ.მოსიძეს(ჟურნალი “ზუგდიდელები”), რეკლამა მინდა, მაგრამ არ მინდა, საგადასახადოსყურადღება მივიპყროო.მთლიანობაში, ზუგდიდში მედიის დამოუკიდებლობასა და მიუკერძოებლობაზესაუბარი უნდა წარიმართოს იმ ჭრილში, რომ ქალაქში არ არსებობს მაღალტირაჟიანიგაზეთი. ყველაზე პოპულარული მედიასაშუალებაა რადიო “ათინათი”, რომელიც,რადიოს სპეციფიკიდან გამომდინარე, განსაკუთრებით მწვავე ვერ იქნება და არცარის; პოპულარულია ჟურნალი “ზუგდიდელები”, რომელიც არაოპერატიულმასალას ბეჭდავს. ჟურნალისტები აცხადებენ, რომ ტვ “ოდიშის” მფლობელიაპარლამენტის წევრი გრიშა ქობალია. შესაბამისად, ზუგდიდის მედია ადგილობრივხელისუფლებას განსაკუთრებულ პრობლემებს და თავსატეხს არ უჩენს. შესაბამისად,არც ხელისუფლება ერევა განსაკუთრებით მედიის საქმიანობაში. ნიშანდობლივია,რომ ევრაზიის ფონდის მიერ გამოცხადებული კონკურსი ანტიკორუფციულიპროგრამის ფარგლებში ტვ “ოდიშს” აქვს მოგებული. ამ პერიოდში ზუგდიდისრაიონის გამგებელი იყო პარლამენტარ გ.ქობალიას ვაჟიშვილი ალექსანდრექობალია. შესაბამისად ჟურნალისტთა განცხადებით, ანტიკორუფციული პროგრამისფარგლებში გამართული კონკურსის ობიექტურობა ეჭვქვეშ დგება.მთლიანობაში, ზუგდიდის მედია საკმაოდ სპეციფიკურია საქართველოს სხვაქალაქების და რეგიონების მედიასთან შედარებით.273

ბათუმითავიდანვე უნდა აღინიშნოს, რომ ბათუმის შეხვედრას ესწრებოდნენ როგორცბათუმის, ისე ოზურგეთის ჟურნალისტები.როგორც შეხვედრაზე გაირკვა, ძირითადი პრეტენზიები ხელისუფლების მხრიდანჩარევის კუთხით, ჰქონდა ჩოხატაურის გაზეთ “გურია ნიუსის” ოზურგეთელკორესპონდენტს ნატო გოგელიას. მან გაიხსენა შემთხვევა, როდესაც არასაუწყებოდაცვის „ორიონის“ ერთ-ერთი წევრი აცხადებდა, რომ მათ არ ჰქონდათსაგადასახადო აღრიცხვა და რომ ყველა ობიექტი, რომელსაც ისინი იცავდნენ,იქურდებოდა. იგი, ამავდროულად, მიუთითებდა, რომ ერთ-ერთმა ბიზნესმენმა -კოკი ცეცხლაძემ - პოლიციის უფროსს უყიდა კომპიუტერი, რის სანაცვლოდაცპოლიციის უფროსმა სამსახურში მოაწყო მისი ძმისშვილი. ამის შემდეგ „ორიონის“წარმომადგენლებმა გაავრცელეს საპასუხო წერილი, სადაც აღნიშნულ ფაქტებსუარყოფდნენ. გაზეთი, ნ.გოგელიას განმარტებით, ეთიკის კოდექსის შესაბამისად,აძლევს მხარეებს ამის შესაძლებლობას. „ორიონი“ აცხადებდა, რომ მათ ცილიდასწამეს. უშიშროების ერთ-ერთი თანამშრომელი, რომლის დაინტერესებაც ამსაქმესთან დაკავშირებით ჟურნალისტისთვის გაუგებარია, ითხოვდა, რომგავრცელებული ინფორმაციის გამო გაზეთს ბოდიში მოეხადა ბიზნესმენ კოკიცეცხლაძისთვის.მეორე შემთხვევა ეხებოდა ჟურნალისტურ გამოძიებას ოზურგეთის კინოთეატრთანდაკავშირებით. რწმუნებულის ფონდიდან გამოიყო თანხა, რომლითაც გაკეთდაკინოთეატრის რემონტი, თუმცა, შენობაში დღემდე წყალი ჩადის. რწმუნებულისთანაშემწეს სთხოვეს, მიეცა ინფორმაცია, რაში დაიხარჯა თანხა. რწმუნებულისთანაშემწე დასთანხმდა, რომ მისცემდა აღნიშნულ ინფორმაციას, თან ჟურნალისტსგანუცხადა, მაგ სტატიაში 8 ლარს მოგცემენ, მე 15 ლარს გადაგიხდი და არ დაწეროო.ნ.გოგელია ამბობს, რომ ამ საქმეში სერიოზული კრიმინალური ავტორიტეტებიჩაერივნენ. ერთი კვირის განმავლობაში მასთან ისმოდა მუქარის ზარები, უცნობმაპირმა, რომელიც რეკავდა, იცოდა ჟურნალისტის ადგილმდებარეობა, ჩაცმულობა დაა.შ. აღნიშნულთან დაკავშირებით, დაიწყო გამოძიება, მაგრამ დღემდე ვერაფერიდადგინდა. დაფარული ნომრის გაშიფრვა ვერ მოხერხდა.შეხვედრაზე ჟურნალისტებმა განაცხადეს, რომ აქვთ რამდენიმე სასამართლოპროცესი, რომლებიც საკმაოდ დამღლელია. ერთ-ერთი მათგანი ეხება პატივისა დაღირსების შელახვას და მიმდინარეობს გაზეთ „ბათუმელების“ წინააღმდეგ. პირველიინსტანცია გაზეთმა წააგო, თუმცა, საქმე უზენაესამდე მივიდა. საქმე ეხებოდასტატიას ბავშვთა სახლის დირექტორზე, რომელმაც, როგორც რესპონდენტიაცხადებდა, ბავშვი გაყიდა. დირექტორმა გაზეთს სასამართლოში უჩივლა, რადგანმას მიაჩნია, რომ ბავშვი კანონიერად გაასხვისა. რეალურად კი, ეთერ თურაძისგანცხადებით, დედამ ამის შესახებ არაფერი იცოდა.274

ეთერ თურაძე (“გაზეთი ბათუმელები”) აცხადებს, რომ ბათუმში არის სახელმწიფოშპს, გაზეთი „აჭარა“. მერიას საინფორმაციო მომსახურებისთვის 45 000 აქვსგამოყოფილი, თანხები აქვთ რაიონებსაც და აჭარის მთავრობასაც. თუმცა, არანაირიტენდერი არ იმართება.ჟურნალისტები აცხადებენ, რომ გაზეთი „აჭარა“ რეგიონული ბიუჯეტიდან იღებს260 000 ლარს, ამას ემატება გარკვეული თანხები მერიიდან და რაიონის გამგეობიდან,45 000 ისე აძლევენ, რომ კონკურსსაც არ აცხადებენ. აჭარის მთავრობაგანცხადებებისა და გადაწყვეტილებების გამოქვეყნებისთვის ახდენს აღნიშნულითანხების გადარიცხვას. მათვე ერიცხებათ დაახლოებით 70 000 ლარი უმაღლესისაბჭოს გადაწყვეტილებების გამოქვეყნებისთვის, აგრეთვე, ექვსივე რაიონისგამგეობის თანხები, სარეკლამო თანხები სახელმწიფო შპს-დან, თანხებიხელმოწერებიდან.მზია ამაღლობელმა (“გაზეთი ბათუმელები”) გაიხსენა სასტუმრო „ოაზისის“წარმომადგენლის სიტყვები - რაც სარეკლამო თანხა მქონდა, სულ გაზეთ „აჭარას“გადავეცითო.ამ გაზეთს იწერენ სახელმწიფო სტრუქტურები და ეს ხშირად სავალდებულოა.ხშირად პედაგოგები საკუთარი ხელფასებით იწერენ „აჭარას“. ასეთი დავალება იყომერიაშიც 5 გაზეთზე, რომლების გამოწერაც უნდა მომხდარიყო. ჟურნალისტებიაცხადებენ, რომ სახელმწიფო შპს-ების სახით გაზეთების არსებობით ირღვევათანასწორობის პრინციპი. ასეთი შპს მახრჩობელას როლში გამოდისდამოუკიდებელი მედიის მიმართ და სანამ ეს პრინციპი იარსებებს, დამოუკიდებელიმედიის განვითარების ტემპი ძალიან დაბალი იქნება.ბათუმის მედიასაშუალებებს შორის დღეს ყველაზე რთული მდგომარეობა აქვს “25-ეარხს”. მას ედავებიან 275 000 ლარს. 2004 წელს ტელევიზიაში შევიდა საგადასახადოდა აღმოაჩინა 45 000 ლარი დავალიანება ბიუჯეტის მიმართ. შემდეგ, შესაბამისიდანარიცხებით, ეს თანხა 275 000 ლარამდე გაიზარდა. ავთანდილ გადახაბაძეაღნიშნავს, რომ 5-6 თვეა, დასკვნა გასაჩივრებულია და 6 თვის განმავლობაშისასამართლოში განმწესრიგებელი სხდომაც კი არ გამართულა. მას ეგონა, რომსაკითხი მოგვარდებოდა, მაგრამ ბოლო პერიოდის მოვლენებმა დაანახა, რომპრობლემა სერიოზულია, რადგან, მისი თქმით, საქმეში ჩართულია კონკრეტულიპოლიტიკური პირების ინტერესები.შეხვედრის მონაწილეები აცხადებენ, რომ რევოლუციის შემდეგ გადასახადებიგამარტივდა ბეჭდვითი მედიისთვის, თუმცა, ელექტრონული მედიისთვისგართულდა, ისინი 5-6 ტიპის გადასახადს იხდიან, გაზრდილია ანძის გადასახადიც.ეს ფაქტორი კი პირდაპირ “ურტყამს” მედიის დამოუკიდებლობას.საბოლოოდ, შეიძლება ითქვას, რომ ბათუმში მედიასაშუალებებს შორისკონკურენციის ხარისხი მაღალია, თუმცა, მკაფიოდ არის გამიჯნული თავისუფალიმედიასაშუალებები და სახელისუფლო ორგანოები. თუმცა, ტელეკომპანიისა დაგაზეთის სერიოზული დაფინანსება ბიუჯეტიდან ანგრევს მედიაბაზარს ბათუმსა და,მთლიანად, აჭარაში.275

რაც შეეხება ოზურგეთს, იქაც კონკურენცია მაღალია ადგილობრივ გაზეთებს შორისდა არის ურთიერთბრალდებები ხელისუფლებასთან განსაკუთრებით ახლოურთიერთობის შესახებ. ამიტომ, ძნელი გასარკვევია ოზურგეთისმედისაშუალებების დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის ხარისხი. თუმცა,ხელისუფლების მხრიდან ღია ზეწოლაზე ოზურგეთელი ჟურნალისტები თითქმისარ საუბრობენ.რუსთავირუსთავში შეხვედრაზე მოსული ქვემო ქართლის ჟურნალისტების აზრით, მათირეგიონი თავისებურია ჟურნალისტური საქმიანობის კუთხით. ადგილობრივიხელისუფლების წარმომადგენლები არ გრძნობენ საჭიროებას, რომ ზემოქმედებამოახდინონ საზოგადოებრივ აზრზე. შეხვედრის მონაწილეთა განმარტებით, ამისკულტურა ქვემო ქართლში არ არის. რუსთავში ოპოზიციური აზრი არ არსებობს,ვარდების რევოლუციის შემდეგ ხელისუფლებისგან რაიმე განსხვავებულს არავინამბობს. ჟურნალისტები აღნიშნავენ, რომ რუსთავისა და თბილისის სიახლოვესთავისი დადებითი და უარყოფითი მხარეები აქვს. უარყოფითია ის, რომსაზოგადოების (მათ შორის, ჟურნალისტების) ინტელექტუალური ნაწილი მიდისთბილისში. შეხვედრის მონაწილეთა აზრით, უცნაურია ისიც, რომ არჩევნების დროსმედიის მიმართ ოპოზიცია უფრო გამოთქვამს უკმაყოფილებას, ვიდრეხელისუფლება. როგორც ჟურნალისტები აცხადებენ, ქვემო ქართლში პრეზიდენტისრწმუნებული იშვიათად ხვდება ჟურნალისტებს.მიუხედავად ზემოთქმულისა, ცალკეულ შემთხვევაში აქაურ ჟურნალისტებსდისკომფორტი მაინც ექმნებათ.არის შემთხვევები, როდესაც ოფიციალური სტრუქტურების პრესმდივნებიჟურნალისტებს გამოქვეყნებული მასალების გამო იბარებენ, მაგრამ როცა „თითისდასაქნევად“ იწვევენ, ჟურნალისტები, ძირითადად, არ მიდიან. სასამართლოგარჩევის დონემდე საქმე არ მისულა. ხშირად რესპონდენტები უბრალოდაღნიშნავენ, რომ გამოქვეყნებული ინფორმაცია სინამდვილეს არ შეეფერება.ტელეკომპანია „მზის“ ჟურნალისტი აცხადებს, რომ ზოგჯერ რესპონდენტი ისეთრამეს ამბობს საუბრისას, რისი გამოქვეყნებაც არ უნდა. შემდეგ, თუ ეს დაიბეჭდა,არის მსუბუქი საყვედურები, თუმცა ამ დროს ჟურნალისტებს აუცილებლად აქვთ ამსაუბრის ამსახველი აუდიო- ან ვიდეოჩანაწერი. რეგიონში ოფიციოზიჟურნალისტებს მეგობრულად უყურებს, ამიტომ ხშირად ცალკეულ სტატიაზეეუბნებიან, ჩვენ ხომ ვმეგობრობთ და ეს რატომ დაწერეო.რადიო „თავისუფლების“ ჟურნალისტი აღნიშნავს, რომ საჯარო გამოსვლებისას,თათბირების დროს, რამდენიმე თანამდებობის პირმა განაცხადა, რომ მას ინტერვიუსაღარ მისცემდნენ, მასალას აღარ მიაწვდიდნენ. არის ცალკეული გარჩევები,კაბინეტში დაბარება, მუშტების ბრახუნი. ადრე იყო შემთხვევა, როდესაცტელეკომპანია „მზის“ რეგიონული კორესპონდენტის სამუშაო ავტომანქანას დაუდეს276

ნაღმი, რომელიც შემთხვევით აღმოაჩინეს და, ფაქტობრივად, სამი ადამიანი გადარჩა.ამ ფაქტთან დაკავშირებით დაიწყო გამოძიება, ეს შემთხვევა პრესითაც გაშუქდა,თუმცა საქმე დაიხურა, რადგან სამართალდამცავებმა განაცხადეს, რომ ნაღმი იყოსასწავლო, რომელსაც მხოლოდ ხმა ექნებოდა და რეალურად არ აფეთქდებოდა.სახელმწიფო სტრუქტურების მხრიდან მასმედიასთან თანამშრომლობის ამაღლებაგორისახელმწიფო სტუქტურების მხრიდან მასმედიასთან თანამშრომლობის კუთხით,გორში ურთულესი მდგომარეობაა. ეს ვითარება წლების განმავლობაში უცვლელირჩება.პრობლემაა საჯარო ინფორმაციის მიღება როგორც სამხარეო ადმინისტრაციიდან,აგრეთვე გორის გამგეობიდან. მართალია, გამგეობაში არსებობს ინფორმაციისგაცემაზე პასუხისმგებელი პირი - აპარატის უფროსი (მურალოვი) - მაგრამ ხდებაჟურნალისტების გადამისამართება ხან კანცელარიაში, ხან აპარატის უფროსთან, ხანგამგებელთან, საბოლოო ჯამში კი წერილობითი ინფორმაციის მიღება შეუძლებელიხდება. იყო შემთხვევა, როდესაც მურალოვმა განუცხადა ჟურნალისტებს, რომზეპირად გასცემდა პასუხს, მაგრამ წერილობით - ვერა. გამგეობაში საჯაროინფორმაციის მოთხოვნის შესახებ წერილსაც არ იტოვებენ მანამ, სანამ გამგებელი არნახავს განცხადებას და ნებართვას არ გასცემს მის მიღებაზე.იყო შემთხვევა, როდესაც გამგეობის კანცელარიის უფროსი დაეხმარა ჟურნალისტებსსაჯარო ინფორმაციის მიღებაში, თუმცა, ამის გამო მას უსაყვედურეს და ამის შემდეგიგი ჟურნალისტებს სთხოვდა, არ შეეტანათ განცხადება საჯარო ინფორმაციისმოთხოვნით, თორემ სამსახურს დაკარგავდა. ზუსტად იგივე პრობლემებია სამხარეოადმინისტრაციაშიც. კანცელარიის უფროსი ჯალაბაძე რეგისტრაციაშიც არ ატარებსგანცხადებას საჯარო ინფორმაციის გაცემის თაობაზე. ჟურნალისტები აღნიშნავენ,რომ გარკვეული პერიოდის წინ ჯალაბაძეს ჰქონდა წინასწარ შედგენილი პასუხისფორმა, რომელსაც სისტემატურად იყენებდა საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნაზეპასუხის გასაცემად. ამ ფორმაში აღნიშნული იყო, რომ მოთხოვნილი ინფორმაციასამხარეო ადმინისტრაციაში არ ინახება.გუბერნატორი თითქმის ყოველდღე უარს ეუბნება ადგილობრივი გაზეთებისჟურნალისტებს ინტერვიუზე და ურჩევს, იხელმძღვანელონ მის მიერ ტელეკომპანია„თრიალეთისათვის“ მიცემული ინტერვიუთი. ინფორმაციის მოთხოვნაზე უარისშესახებ პასუხებში ხშირად წერია, რომ აღნიშნულ საკითხზე ქარელს მიცემული აქვსინტერვიუ რომელიმე გაზეთისთვის და ხდება მითითება ამ ინტერვიუზე.ჟურნალისტებს არ ასწრებენ გუბერნატორთან მოქალაქეთა მიღების დროს, აგრეთვე,გამგეობის სხდომებზე. აღნიშნულ სხდომებს ესწრება მხოლოდ გამგეობის გაზეთ277

„ლომჭაბუკის“ რედაქტორი მაია მღებრიშვილი. თუმცა იგი არ აშუქებს სხდომებს მისმიერ მოპოვებული ინფორმაციების საფუძველზე, ხელმძღვანელობს მხოლოდ იმით,რასაც გუბერნატორის პრესცენტრი ავრცელებს. „ლომჭაბუკს“ პრობლემები არ აქვსსამხარეო ადმინისტრაციიდან და გამგეობიდან საჯარო ინფორმაციის მიღებისთვალსაზრისითაც. „ლომჭაბუკის“ ჟურნალისტის განცხადებით, ისინი აშუქებენ იმას,რაც მოსწონს და სურს ადგილობრივ მთავრობას. აღნიშნული გაზეთის ტირაჟია 350,თუმცა გაზეთის შეძენა ქსელში შეუძლებელია, ის მხოლოდ გამოწერით რიგდება.გაზეთი გამოწერილი აქვს ყველა შპს-ს. ამ გაზეთში ქვეყნდება სამხარეოადმინისტრაციისა და გამგეობის ცალკეული გადაწყვეტილებებიც.ჟურნალისტები აღნიშნავენ, რომ ინტერვიუზე უარის თქმის დროს თანამდებობისპირები აცხადებენ, რომ ინფორმაციის მიღება ჟურნალისტებს შეუძლიათპრესსამსახურის მიერ გავრცელებული პრესრელიზებიდან, რის გამოცჟურნალისტებს არ ეძლევათ შესაძლებლობა, დასვან კითხვები და მიიღონ მათთვისსასურველი ინფორმაცია.ჟურნალისტები გამოთქვამენ სურვილს, რომ საჯარო ინფორმაციისგაუცემლობისას, თანამდებობის პირებს არა მხოლოდ ინფორმაციის გაცემადაეკისროთ, არამედ გათვალისწინებულ იქნას გარკვეული პასუხისმგებლობაინფორმაციის გაუცემლობისთვის.გურჯაანიკახეთის რეგიონის ჟურნალისტები აღნიშნავენ, რომ ინფორმაციის მოპოვებისკუთხით, გასულ წელთან შედარებით, ერთგვარი წინსვლა აღინიშნება. თუმცა,ადგილობრივმა პრეს-სამსახურებმა ისევ ვერ ისწავლეს მედიასთანსრულფასოვანი ურთიერთობა. ინფორმაციის მიღების პრობლემა ძირითადად არდგას, თუმცა, არსებობს გარკვეული სახის ინფორმაცია, რომლის მიღებაცძნელია, ან შეუძლებელია. მაგალითად, ჟურნალისტები ერთხმად აღნიშნავენ,რომ შსს-ს რაიონული განყოფილებები მათ არ აძლევენ ინფორმაციას. ზოგჯერგამომძიებლის ვინაობის გარკვევაც კი პრობლემაა. მაგ: სამხარეო პოლიციისუფროსი ანჯაფარიძე კომენტარს აკეთებს ადგილობრივი ტელევიზიებისთვის,მაგრამ უარს ამბობს კომენტარზე ცენტრალური ტელევიზიებისთვის. პოლიციისთანამშრომლები ნებართვის გარეშე კომენტარს არ აკეთებენ, მაგრამჟურნალისტებმა ისიც კი არ იციან, ვის უნდა დაუკავშირდნენ პოლიციელებისჩაწერაზე ნებართვის მოსაპოვებლად.სამაუწყებლო კომპანია „ჰერეთის“ წარმომადგენლის განცხადებით, ყოფილაშემთხვევა, როდესაც მათ რაიმე ინფორმაციის გაცემაზე უარს ეუბნებიან, მაგრამ თუიმავე ინფორმაციას მოითხოვ 15 წუთში, მაგალითად, რადიო „თავისუფლების“სახელით, მაშინ მისი მიღება შესაძლებელი ხდება. ჟურნალისტები აღნიშნავენ, რომგუბერნატორის სამსახური ძირითადად ცენტრალურ მედიასთან მუშაობს.გამგებლები ამ მხრივ მეტ პასუხისმგებლობას გრძნობენ ადგილობრივი მედიისმიმართ, რადგან გუბერნატორის რიდი აქვთ, თვითონ გუბერნატორს კი ადგილზეარავინ აკონტროლებს.278

არის კურიოზული შემთხვევებიც: ლაგოდეხის საკრებულოს თავმჯდომარეზესამაუწყებლო კომპანია „ჰერეთმა“ გააკეთა სიუჟეტი, სადაც აღნიშნული იყო, რომ მანარ იცოდა, რა ჯდება განათება ლაგოდეხში. ამის შემდეგ, ოფიციალურ წერილშისაკრებულოს თავმჯდომარე პირდაპირ წერს რამაზ სამხარაძეს, „ძმაკაცობაში ესეთირაღაც არ მოსულაო“.ბორჯომიჟურნალისტები აღნიშნავენ, რომ გარკვეული პრობლემები ექმნებათ საჯაროდაწესებულებებიდან ინფორმაციის მიღების დროს. განსაკუთრებულად მწვავეპრობლემაა საჯარო ინფორმაციის მოპოვება შინაგან საქმეთა სამინისტროდან. შსს-სწარმომადგენლები კომენტარს ფაქტობრივად არ აკეთებენ.ჟურნალისტები ვერ იღებენ ინფორმაციას გამგეობიდან, თუ უშუალოდ გამგებელთანარ მივლენ. ხშირად ინფორმაციის გაცემის ვადები ისე იწელება, რომ მასალაშეიძლება საერთოდ აღარ გახდეს საჭირო. არის შემთხვევები, როდესაც „იმედს“ ან„რუსთავი 2“-ს აძლევენ ინფორმაციას, მაგრამ რეგიონულ ტელევიზიებს - არა.ძალიან ცუდად მუშაობს პრესსამსახურები: ჟურნალისტებს ამა თუ იმ ღონისძიებისშესახებ არ ატყობინებენ და პრესსამსახურის თანამშრომლებს მხოლოდ ადგილზემისვლის შემდეგ ახსენდებათ ჟურნალისტები. შეხვედრის დამსწრეთა განმარტებით,პრესსამსახურებმა თვითონაც არ იციან, რა ფუნქციები აქვთ.ინფორმაციის მიღების მხრივ ბორჯომში შედარებით უკეთესი სიტუაციაა, ვიდრეახალციხეში. „სამხრეთის კარიბჭის“ ჟურნალისტი აცხადებს, რომ ახალციხეშიოფიციალური სტრუქტურები წერილობით ინფორმაციას არ აძლევენ, ცდილობენ,ზეპირი პასუხით გაისტუმრონ ჟურნალისტები.საგამოძიებო ჟურნალისტიკა ბორჯომსა და ახალციხეში, ფაქტობრივად, არ არსებობს.ამ მხრივ რეგიონი გამორჩეულია მინუს ნიშნით. ჟურნალისტები ამას უფროფინანსების დეფიციტით ხსნიან, ვიდრე ინფორმაციის მოპოვების პრობლემებით, ანინტერესის არარსებობით. საუბარი შეეხო სპეციალური მომზადებისაუცილებლობასაც.ჟურნალისტები, აგრეთვე, აღნიშნავენ, რომ მათ არ იციან, რა ხდება მეზობელრაიონებში. მათი თქმით, სამხარეო მოწყობის არსი ის იყო, რომ საზოგადოებასჰქონოდა ინფორმაცია მეზობელ რაიონებზე. ინფორმაციის მოპოვებაჟურნალისტებისთვის რთული გახდა, ამასთან, ძვირიც უჯდებათ. ის ინფორმაცია,რასაც პრეზიდენტის რწმუნებულის პრესსამსახური ავრცელებს, ხშირადუინტერესოა. ამიტომ ადგილობრივ გაზეთებს უჭირთ, ასახონ რეგიონის რეალობა,ანუ ის, რაც ხალხს აინტერესებს.ქუთაისი279

ქუთაისში, ისევე, როგორც ზოგიერთ სხვა ქალაქში, ხელისუფლებასთნკონსტრუქციული ურთიერთობის დეფიციტია. საჯარო ინფორმაციის გაცემისასხშირად ვადები ირღვევა. იმ დოკუმენტის გაცემაზეც კი, რაც ერთ დღეში სავსებითშესაძლებელია, უწყებები 10 დღეს ითხოვენ.ჟურნალისტები აღნიშნავენ, რომ საჯარო ინფორმაციის მიღება ფაქტობრივადშეუძლებელია ძალოვანი უწყებებიდან. განსაკუთრებით ჩაკეტილია პროკურატურა,აკრძალულია შენობის და ფოიეს გადაღებაც კი.რადიო „ძველი ქალაქის“ წარმომადგენლები აღნიშნავენ, რომ შსს-ს თანამშრომლებიგადაცემაშიც ვერ მონაწილეობენ, თუ შსს-ს ადმინისტრაციის უფროსს, შოთახიზანიშვილს არ შეუთანხმდებიან. იმის სათქმელადაც კი, რომ გამოძიებამიმდინარეობს, ნებართვა თბილისიდან არის მისაღები.მაია მეცხვარიშვილის განმარტებით, პროკურატურაში საჯარო ინფორმაციისმიღების შესახებ განცხადების დასატოვებლად საშვია საჭირო, ამისთვის უფროსსუნდა დაურეკონ და ა.შ. რაც ძალიან აძნელებს წერილობითი ინფორმაციის მიღებასაცკი.რაც შეეხება ფინანსურ პოლიციას, ისინი თვითონ აწვდიან ჟურნალისტებს იმინფორმაციას, რისი გავრცელებაც სურთ, სხვა ინფორმაციას კი არ აძლევენ. ზოგჯერშსს ავრცელებს რაღაც ინფორმაციას, მაგრამ მეორე დღეს იმაზეც დუმს და კომენტარსაღარ აკეთებს.ადგილობრივი ხელისუფლებისგან ინფორმაციის და კომენტარის პრობლემა არ არის.ადრე ჩოგოვაძესთან, მერის მოვალეობის შემსრულებელთან, წერილობით უნდაშეეთანხმებინათ საკითხები და კომენტარს მხოლოდ ამის შემდეგ იღებდნენ.მერიაში ჟურნალისტებს მხოლოდ ერთჯერადი საშვი აქვთ, მათ ნაწილს შესვლაზეპრობლემა ექმნება. იმის შემდეგ, რაც რამდენიმე რედაქციამ კრიტიკული მასალებიდაბეჭდა მერზე, მერიის პრესმდივანმა შენობაში საშვის გარეშე მათი შესვლააკრძალა. ამის შესახებ სპეციალური განკარგულებაც მიიღეს. რედაქციებსოფიციალური წერილი გაუგზავნეს, რომ მოქალაქეთა უსაფრთხოების დაცვის დაშეუფერხებელი მუშაობის უზრუნველყოფის მიზნით საჭირო იყო საშვების სისტემისდანერგვა. საშვთა ბიურო დღესასწაულებზე, უქმე დღეებში არ მუშაობდა, ამიტომჟურნალისტებს გარკვეული პრობლემები ექმნებოდათ. თუმცა, სამხარეოადმინისტრაციაც იმავე შენობაშია, ამ უწყების პრესმდივანმა კი ჟურნალისტებსმუდმივი საშვები გაუკეთა, ამიტომ ისინი მერიაშიც ახერხებენ შესვლას.ჟურნალისტებმა ეს შემთხვევა იმის დასადასტურებლად გვიამბეს, რომ ქუთაისშიინფორმაციის გაცემის კუთხით ხელოვნურად შექმნილი პრობლემები აბსურდამდემიდის.რაც შეეხება ხელისუფლების საინფორმაციო პოლიტიკას და ადგილობრივ მედიას:ადრე არსებობდა საკრებულოს გაზეთი „ჩემი ქუთაისი“, რომლის დაფინანსებაც30 000 ლარს შეადგენდა. შემდეგ გადაწყვიტეს, მოეწყოთ ტენდერი, თუმცა,იმისათვის, რომ დამოუკიდებელი გაზეთებისთვის დამატებითი თანხები არ მიეცათ,280

საკრებულომ თავისი გაზეთი შექმნა. დამოუკიდებელმა გაზეთებმა ზეპირიმოთხოვნის საფუძველზე წარადგინეს საკუთარი ხედვა, მაგრამ დაფინანსება ბოლოსმაინც ადგილობრივი ხელისუფლების გაზეთმა, „თვითმმართველობის მაცნემ“მიიღო. აქვე ქვეყნდება ადგილობრივი ხელისუფლების განკარგულებები.ადგილობრივი ბიუჯეტიდან 5000 ლარი განაწილდა 3 რადიოზე, რომლებიცაქვეყნებენ ინფორმაციას მერიის ეგიდით ჩატარებული ღონისძიებების შესახებ. ესსაინფორმაციო-სარეკლამო განცხადებებია. ადგილობრივი ხელისუფლებისგადაწყვეტილებების ნაწილი ქვეყნდება ტელეკომპანია „რიონში“.ზოგადად, ის მახინჯი ტენდენცია, რომ ხელისუფლება ადგილობრივტელეკომპანიებს უხდის მისი ღონისძიებების გაშუქებისთვის, დადასტურდაროგორც გორში, ასევე ქუთაისში.ფოთიფოთი ერთ-ერთი მძიმე ქალაქია ინფორმაციის მიღების და სახელისუფლოორგანოებთან ურთიერთობის თვალსაზრისით.ფოთში მოხდა უპრეცედენტო ამბავი: ქალაქის მერმა ჟურნალისტებს გამოუცხადაერთთვიანი მორატორიუმი და ნებისმიერ საკითხზე კომენტარის გაკეთებაზე უარსაცხადებდა. თუმცა, ჟურნალისტები აღნიშნავენ, რომ ეს მორატორიუმი ყველაზე არვრცელდებოდა, რადგან მისი გამოცხადებიდან მეორე დღეს მერმა ინტერვიუ მისცატელეკომპანია „მეცხრე ტალღას“. ელისო ჯანაშიას განცხადებით, იყო შემთხვევა,როდესაც მერმა მერიის თანამშრომელს ინფორმაციის გაცემა, უბრალოდ, აუკრძალა.ელისო ჯანაშია (გაზეთი “თავისუფალი სიტყვა”) აცხადებს, რომ საჯარო ორგანოებიინფორმაციის გასაცემად იყენებენ მაქსიმალურ ვადას, 10 დღეს. კანცელარიისთანამშრომლები ეუბნებიან ჟურნალისტებს, რომ მათ ასეთი დავალება აქვთ.ინფორმაციის მიღება რთულია შსს-დან, პროკურატურიდან, მერიიდან,საგადასახადოდან. მართალია, საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვის შესახებგანცხადებას რეგისტრაციაში ატარებენ, მაგრამ იყო შემთხვევა, როდესაც განცხადებადაიკარგა.ესმა ყურაშვილი (გაზეთი “მედია ტრიბუნა”) განმარტავს, რომ ძნელია საჯაროინფორმაციის მიღება მერიიდან, პრობლემებია ინფორმაციის მიღების ვადებთანდაკავშირებითაც. გართულებულია საჯარო ინფორმაციის მიღება პოლიციიდან დაპროკურატურიდანაც. პროკურატურაში ხშირად აცხადებენ, რომ ინფორმაცია არაქვთ და საჭიროა სამხარეოსთან დაკავშირება. ჟურნალისტები უკავშირდებიანსამხარეო პროკურატურას, იქ კი მათ ზარს ან არ პასუხობენ, ან ტელეფონს უთიშავენ.ინფორმაციის მიღების თვალსაზრისით, რთული სიტუაციაა ფოთის პორტშიც.პორტის ხელმძღვანელობა საკუთარი სურვილით გარკვეული სიხშირით მართავსბრიფინგებს, სხვა შემთხვევებში კი ჟურნალისტებს არ იღებენ.281

იყო შემთხვევა, როდესაც 2005 წლის დეკემბრის თვეში ჟურნალისტებმა 2004-2005წლის ფინანსური მაჩვენებლის მოთხოვნით მიმართეს პორტის ხელმძღვანელობას,თუმცა პასუხი ვერ მიიღეს. პორტში აცხადებდნენ, რომ არ იხდიდნენ მოგებისგადასახადს, რადგან წინა წელი ზარალით დაასრულეს. მომდევნო წელს კიგაავრცელეს ინფორმაცია, რომ წინა წელს 9 მილიონი ლარის მოგება მიიღეს.ჟურნალისტებმა ინფორმაციის გაცემაზე უარის მიღების შემდეგ სასამართლოშისარჩელი შეიტანეს და პროცესი მოიგეს. აღნიშნული გადაწყვეტილება გაასაჩივრაპორტის ხელმძღვანელობამ და აღნიშნული დავა დღემდე არ აღსრულებულა.ზუგდიდიინფორმაციის მოპოვების პრობლემა ზუგდიდში მთლიანად თავსდება ერთიანისაქართველოს სურათში.TV “ოდიშის” წარმომადგენელი ანა სორდია აღნიშნავს, რომ ერთადერთი წყარო,სადაც შეიძლება ინფორმაციის მოპოვება აფხაზეთის თემაზე, არის ჭუბურხინჯისშეხვედრები. ძალოვნების მხრიდან ინფორმაციის მიღება გართულებულია. თუინფორმაცია მოიპოვე და კომენტარი არ გაქვს, ამაზე იწყება გამოკვლევა,საიდან მოიპოვე ეს ინფორმაცია.გერონტი ყალიჩავა (რადიო “ათინათი”) აცხადებს, რომ რადიოში საქმე უფრორთულად არის. ფინანსური პოლიცია აღარ აწვდით ინფორმაციას, ურჩევნიათ,კომენტარი ტელევიზიას მისცენ, ვიდრე რადიოს. ჟურნალისტები აცხადებენ, რომადგილობრივ მედიას დაფასება არ აქვს - ზოგჯერ როგორც რადიო ,,თავისუფლების“ჟურნალისტს, მათ აძლევენ კომენტარს, როგორც ,,ათინათის“ ჟურნალისტებს - არა.ხშირად გარკვეული დაწესებულებები საკუთარი სურვილისამებრ აკეთებენკომენტარს. თუ ჟურნალისტებმა წერილობით მოითხოვეს ინფორმაცია, პასუხსაც არაძლევენ.კობა ნარსია (ზუგდიდის რაიონი) არის შს სამმართველოს უფროსი, რომელიცთითქმის ყოველთვის ტელეფონით აცხადებს ერთადერთ სიტყვას: ,,უკომენტაროდ!“,ნანახიც არავის ჰყავს. ადრე ბრიფინგებს მაინც მართავდნენ, ახლა ბრიფინგებიცშეწყდა.იყო შემთხვევა, როდესაც რ.ახალაიამ განაცხადა, რომ ბიუჯეტთან დაკავშირებით 17კაცი იყო დაკავებული, ბრიფინგებს ატარებდა ამ თემაზე. ბოლო ერთი წელიააცხადებს, რომ ინფორმაციისთვის ჟურნალისტები პრესცენტრს უნდადაუკავშირდნენ თბილისში. ინფომაციის მოპოვება უფრო გაჭირდა.ჟურნალისტები აღნიშნავენ, რომ გახმაურებულ ფაქტზე თავდაცვის სამინისტროშიშეიძლება პრესსამსახურს (ინწკირველს) დაურეკო, მაგრამ ყველაფერზე ვერურეკავენ. მარტვილში პოლიციამ TV “ოდიშს” კამერა წაართვა. ამის შემდეგ კასეტადა სხვა ტექნიკა ცალ-ცალკე მიიტანეს ტელევიზიაში. ჟურნალისტები აცხადებენ,282

რომ მათი გვერდში მდგომი არავინ არის, ამიტომ ერიდებიან სასამართლოშიწასვლას.ბათუმიბათუმსა და ოზურგეთში ჟურნალისტები მიუთითებენ ადგილობრივხელისუფლებასთან ურთიერთობის სირთულეებზე.ნატო გოგელია (ოზურგეთი) მიუთითებს, რომ ინფორმაციის მოპოვებასამართალდამცავი სტრუქტურებიდან ძნელია. თუ მაინც მოხერხდა ინფორმაციისმიღება, შემდეგ მიმდინარეობს გამოკვლევა, როგორ შეძლო ეს ჟურნალისტმა. იყოშემთხვევა, როცა მას განუცხადეს, რომ გამოძიებას დაიწყებდნენ იმის გამო, რომგარკვეული ინფორმაცია მასთან მოხვდა. კონკრეტულად, ეს ფაქტი შეეხება„ანასეულში“ გახშირებულ სიმსივნის შემთხვევებს, რის თაობაზეც საავადმყოფომინფორმაციის მიწოდებაზე უარი განაცხადა. საავადმყოფოს ადმინისტრაციამაღნიშნა, რომ არ ფლობენ სტატისტიკურ ინფორმაციას. კონსტიტუციურიუსაფრთხოების დეპარტამენტი კი არკვევს, საიდან მოხვდა გრიფით „საიდუმლო“ინფორმაცია ჟურნალისტთან.ნ. გოგელია აღნიშნავს, რომ მას არ მიაწოდეს ინფორმაცია შსს-დან, ჩატარდა თუ არაუწყებაში ნარკოლოგიური შემოწმება და აღმოჩნდა თუ არა თანამშრომლებს შორისნარკოტიკების მომხმარებელი. ოზურგეთში ამ ინფორმაციაზე განუცხადეს, რომსაიდუმლოა, ლანჩხუთში საერთოდ არ გასცეს პასუხი, ჩოხატაურიდან წერილიგადაუგზავნეს შსს-ს პრესსამსახურს. პრესსამსახურმა ჟურნალისტს აცნობა, რომ შსს-ს „კრიმინალურ ქრონიკაში“ გამოქვეყნების შემდეგ მისცემდნენ ამ ინფორმაციას. შსს-ში გამოსცეს ბრძანება და, სამინისტროს დებულებიდან გამომდინარე,ჟურნალისტებს შენობაში შესვლა აუკრძალეს. რაც შეეხება კომენტარებს,თანამშრომლები ამ საკითხს სამინისტროს ადმინისტრაციას უთანხმებენ. როგორცთავად ამბობენ, მათ წვერის გაპარსვის და ფორმის გარეშე ინტერვიუს მიცემააკრძალული აქვთ. მკვლელობაც რომ მოხდეს, პოლიციის წარმომადგენელიაღნიშნავს, რომ ელემენტარულ კომენტარს ვერ გააკეთებს, თუ შსს-ს ადმინისტრაციასარ შეუთანხმდება.იყო შემთხვევა, როდესაც ჩოხატაურის გამგეობამ უარი თქვა ბიუჯეტთანდაკავშირებით ინფორმაციის მიცემაზე, რაც სასამართლოში იქნა გასაჩივრებული.ოზურგეთის გამგეობაში განცხადება ერთი თვის წინ არის შეტანილი და საჯაროინფორმაციის მიღება ვერ ხერხდება.იყო შემთხვევა, როდესაც პრეზიდენტს გადაუღეს ფოტოები, ხოლო დაცვამჟურნალისტებს ფოტოაპარატი წაართვა და ფოტოები წაუშალა.ჟურნალისტებს განსაკუთრებით აწუხებს ის ფაქტი, რომ აჭარაში მომხდარფაქტებთან დაკავშირებით გურიაში ინფორმაცია არ მიდის, არ ხდება გურიისჟურნალისტების აკრედიტაციაც. ჟურნალისტებისთვის სახელმწიფო283

დაწესებულებებში შესვლა გაძნელებულია. იყო შემთხვევა, როდესაც ბათუმისმერიაში ჟურნალისტებს კომენტარზე უარი განუცხადეს, შემდეგ გაკეთდაწერილობითი მიმართვა, თუმცა, წერილზე პასუხი ჯერ არ მიუღიათ. არსებობსპრესსამსახურებთან ურთიერთობის პრობლემაც. რთულია ინფორმაციის მოპოვებაჯანდაცვის სისტემაშიც.რუსთავიქვემო ქართლის ჟურნალისტებს, ისე, როგორც მათ კოლეგებს მთელ საქართველოში,მთავარ პრობლემად შსს-დან ინფორმაციის მოპოვება მიაჩნიათ. ტელეკომპანია„მზის“ წარმომადგენლის განცხადებით, შსს-ს პრესსამსახური უფრო ბლოკავსინფორმაციას, ვიდრე ავრცელებს. ერთ-ერთი ჟურნალისტი აცხადებს, რომ თვითონარის მოწმე, როგორ ატყობინებენ ცალკეულ ტელეკომპანიებს კონკრეტულიფაქტების შესახებ, სხვებს კი ინფორმაციას არ აწვდიან.დავით მჭედლიძე (“რადიო თავისუფლება”) იხსენებს, რომ ერთ-ერთი გადაცემისთემა იყო კრიმინალური სიტუაცია ქვემო ქართლში, საიდანაც სიუჟეტის 60-80%ეთმობოდა იმის აღწერას, თუ როგორ არ შეხვდნენ შსს-ს წარმომადგენლებიჟურნალისტებს და როგორ არ მიაწოდეს ინფორმაცია.მაია ოტიაშვილის (“ინფორმატორი”) განმარტებით, შსს-ს თანამშრომლები თავსიკავებენ ინტერვიუებისგან. მან გაიხსენა შემთხვევა, როდესაც ერთ-ერთმაღალჩინოსანს სთხოვა ინფორმაციის მიწოდება. ამ უკანასკნელმა იკითხა, ესინტერვიუ იქნებოდა თუ უბრალოდ გასაუბრება და როდესაც დარწმუნდა, რომჟურნალისტს ინტერვიუ არ სურდა, მხოლოდ ამის შემდეგ დასთანხმდაგასაუბრებაზე.გაზეთ „ინფორმატორის" თანამშრომელი აცხადებს, რომ ოფიციალურად წერილობითგამოთხოვილი ინფორმაცია მას უპრობლემოდ მიაწოდეს, თუმცა, ინტერვიუს არაძლევენ, ჟურნალისტებს კი ცოცხალი საუბარი სჭირდებათ. ქვემო ქართლისტელევიზიის წარმომადგენლის განცხადებით, თვითონაც რომ შეესწრო რაიმე ფაქტს,მაშინაც გიშლიან - არ გადაიღოო.„მზის“ ჟურნალისტი აცხადებს, რომ ის არ მივა შსს-ს წარმომადგენლებთანახლანდელ ვითარებაში: მომხდარ მკვლელობაზე ეუბნებიან, რომ არაფერი იციან და2 მეტრი სადენის ქურდობაზე ურეკავენ, მოდი და გადაიღეო.გარდაბნის რაიონის გამგეობის საინფორმაციო ცენტრის წარმომადგენელი აღნიშნავს,რომ თანამდებობის პირებს შორის არის ე.წ. მიკროფონის კომპლექსი. ბევრჯერ არისშემთხვევა, როდესაც პრესსამსახურის თანამშრომლები ეხვეწებიან ადგილობრივიხელისუფლების წარმომადგენლებს, რომ კომენტარის გარეშე არ გაუშვანჟურნალისტები და რამე მაინც უთხრან, მაგრამ ისინი გადაღებაზე უარს აცხადებენ.284

ჟურნალისტთა დაცვის გეგმის შემუშავებაგორიჟურნალისტთა დაცვის მთავარი გარანტი მათი შრომითი ხელშეკრულებებია. ესხელშეკრულებები გორში ან არ არსებობს, ან არასრულყოფილია. “ხალხისგაზეთში” არსებობს სამთვიანი ხელშეკრულებები, რომლებშიც არ არისმითითებული ყველა ინფორმაცია, რასაც შრომის კოდექსი მოითხოვს. გაზეთებში“ქართლის ხმა” და “ლომჭაბუკი” ხელშეკრულებები არ არსებობს. “ლომჭაბუკის”თანამშრომელი ვარაუდობს, რომ მის სამსახურში მიღებაზე დაიწერა ბრძანება,რომელიც პირადად მას თვალით არ უნახავს.დაუზუსტებელია ხელშეკრულებების შესახებ ინფორმაცია “ტვ თრიალეთთან” დაგაზეთ “თრიალეთთან” დაკავშირებით.გორში არსებობს ჟურანლისტური ეთიკის პრობლემებიც. გაზეთ “ქართლის ხმის”ჟურნალისტები თავს დაუცველად გრძნობენ “ტვ თრიალეთის” პირისპირ, რომელიც,მათი თქმით, ავრცელებს არაკორექტულ და არასწორ ინფორმაციას “ქართლის ხმის”ჟურნალისტების შესახებ.ხელშეკრულებების თემა მთელ საქართველოში შეიძლება გადაიჭრას მხოლოდჟურანლისტების ერთობლივი ძალისხმევით. რაც შეეხება ეთიკის პრობლემებს, მათიგანხილვა და, მეტ-ნაკლებად, გადაჭრა შესაძლებელია მედიასაბჭოს მეშვეობით.თუკი ჟურნალისტებს შორის ურთიერთობა გასცდება ეთიკის ფარგლებს დაცილისწამების სახეს მიიღებს, ამ შემთხვევაში, ჟურნალისტის დაცვა შეუძლიამხოლოდ სასამართლოს.გურჯაანიროგორც გურჯაანის შეხვედრაზე გამოიკვეთა, გაზეთებს და სამაუწყებლოკომპანია “ჰერეთს” ხელშეკრულებების საკითხი მეტ-ნაკლებად მოგვარებულიაქვთ, ხოლო გურჯაანისა და თელავის ტელევიზიებში ხელშეკრულებები არარსებობს. გაურკვეველი დარჩა, რა მდგომარეობაა ახლად დაარსებულმედიასაშუალებებში “ჩვენი გაზეთი”, “ჩვენი რადიო” და “ჩვენი ტელევიზია”,რადგან მათი წარმომადგენლები შეხვედრას არ ესწრებოდნენ.რაც შეეხება ერთიკის პრობლემებს, ეს თემა კახეთში მეტისმეტად აქტუალურია.კონკურენცია ზოგჯერ ღია დაპირისპირებაში გადადის. ერთი მხრივ, პრობლემაათელავში დაარსებული ახალი გაზეთის, რადიოსა და ტელევიზიის შემოჭრა ბაზარზე- როგორც დანარჩენი მედიასაშუალებების წარმომადგენლები ამბობენ,არაკონკურენტული პირობებით (თელავის რაიონის გამგებელთანგანსაკუთრებულად თბილი ურთიერთობის გამო), მეორე მხრივ, პრობლემად რჩებაურთიერთობა თავად ჟურნალისტებს შორის. თუმცა, ჩვენს ვიზიტამდე სულ285

რამდენიმე დღით ადრე ჟურნალისტები შეთანხმდნენ, რომ ერთიანი სტანდარტებითიმუშავებდნენ და ეს შეთანხმება ადენაუერის ფონდის მხარდაჭერით შედგა.შეთანხმებას ხელი მოაწერა კახეთის რეგიონის თვრამეტმა ჟურნალისტმა.ბორჯომიმედიამფლობელებსა და ჟურნალისტებს შორის დადებული ხელშეკრულებებისთვალსაზრისით ბორჯომსა და ახალციხეში ერთ-ერთი ყველაზე მძიმემდგომარეობაა. „სამხრეთის კარიბჭეში“ ხელშეკრულებები არ არსებობს, იმისმიუხედავად, რომ გაზეთი უკვე 2 წელია გამოდის. ჟურნალისტები აღნიშნავენ, რომხელშეკრულება მათთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან მათი უფლებების დაცვისერთ-ერთი სერიოზული გარანტია. „სამხრეთ კარიბჭის“ ჟურნალისტებს არ აქვთფიქსირებული ხელფასი, ისინი გასამრჯელოს იღებენ ჰონორარების სახით, თუმცა,რაიმე ხელშეკრულება თუნდაც ჰონორარის სტანდარტებზე გაფორმებული არ არის.არსებობს ხელფასის უწყისი, თუმცა, სხვა რაიმე წერილობითი დოკუმენტი არმოქმედებს.„ბორჯომის ხმა“ - ხელშეკრულებები არ აქვთ, ჰონორარების გადახდა ხდებამომზადებული მასალის მიხედვით.გაზეთი „ბორჯომი“ - ხელშეკრულება არ აქვთ.„რეპორტი2“- ში ერთთვიანი ხელშეკრულებებია გაფორმებული.ტელეკომპანია „ბორჯომი“ - გაფორმებული აქვთ 6-თვიანი კონტრაქტები, რომლებიც,მედიამფლობელის განცხადებით, აკმაყოფილებს შრომის კანონმდებლობისმოთხოვნებს. ტელეკომპანიამ გადმოიტანა „ნტვ“-ს ხელშეკრულების ფორმა,რომელიც ქართულ კანონმდებლობას მოარგო.ბორჯომისა და ახალციხის ჟურნალისტები დაუცველები არიან არა მხოლოდმედიამფლობელების წინაშე, არამედ, ერთმანეთისგანაც. ჟურნალისტები, მათივეგანცხადებით, ეთიკური ნორმების დარღვევით, საჯაროდ აკრიტიკებენ ერთმანეთს.ვანო შალუტაშვილი (“ბორჯომის ხმა”) აღნიშნავს, რომ „რეპორტი2“ უპირისპირდებამათ პოლიტიკური შეხედულებების გამო. ერთ-ერთ ნომერში „რეპორტი2“-ისჟურნალისტმა დაწერა, სატანამ მოუმართოს ხელი „ბორჯომის ხმასო“.რაც შეეხება სამცხე-ჯავახეთის ტელევიზიებს, ისინი გაერთიანდნენ ერთასოციაციაში, ხელს უწყობენ ერთმანეთს, ერთად იზიდავენ სარეკლამო ბაზარს დამკაფიოდ აცნობიერებენ, რომ მათ შორის გასაყოფი არაფერია, რადგან თითოეულტელევიზიას თავისი მაყურებელი ჰყავს.ქუთაისიჟურნალისტთა დაცვის კუთხით, ქუთაისშიც სერიოზული პრობლემაა შრომითიხელშეკრულებები. შეხვედრის მონაწილეებმა აღნიშნეს, რომ შრომითი286

ხელშეკრულებები მათთვის უმძიმესი თემაა. ტელეკომპანია „მზის“ ჟურნალისტის,დათო ლიკლიკაძის განცხადებით, მას ნაკლები ხელფასი აქვს ოფიციალურადგაფორმებული, თუმცა, უფრო მეტს იღებს. მაგრამ ურჩევნია ასე იყოს, ვიდრე ისთანხა აიღოს, რაც რეალურად არის მითითებული მის ხელშეკრულებაში.რადიო „იმედი“ - აქვთ სამთვიანი ხელშეკრულება, რომელიც მეტ-ნაკლებადაკმაყოფილებს კანონის მოთხოვნებს (არ არის აღნიშნული სამუშაო საათებისრაოდენობა). ეს ხელშეკრულებები ვადის გასვლის შემდეგ ახლდება.ტელეკომპანია „იმედი“ - აქვთ ხელშეკრულებები, სადაც მითითებულიაშვებულების გამოყენების უფლება, ხელფასი, თუმცა მასში არ არის მითითებულისამუშაო საათები.ჟურნალისტი ნანა თვალაბეიშვილი (ტელეკომპანია „მზის“ ყოფილი თანამშრომელი)აღნიშნავს, რომ არხიდან წამოსვლისას მან მოითხოვა კუთვნილი ანაზღაურება,რისთვისაც მოსთხოვეს განცხადების დაწერა, თუმცა, სთხოვეს, განცხადებაში არმიეთითებინა ხელფასის ოდენობა. ტელეკომპანია „მზის“ ჟურნალისტები აცხადებენ,რომ 2 წელია, შვებულება არ ჰქონიათ. შვებულების აღება შეიძლება მხოლოდექსტრემალურ სიტუაციაში (მაგ: თუ ვერ დადიხარ, ვერ მეტყველებ); ტელეკომპანია„იმედის“ თანამშრომლების განცხადებით, შვებულება რეგიონულ მედიაში,ფაქტობრივად, არ არსებობს.ტელეკომპანია „რიონი“ - ხელშეკრულებები არ აქვთ;ტელეკომპანია „მეგას“ წარმომადგენელი ნათია მკერვალიშვილი აღნიშნავს, რომხელშეკრულება არ აქვს. თავიდან, სამსახურში მისვლისას, ბრძანებით გააფორმეს,მაგრამ ხელშეკრულებაზე ხელი არ მოუწერია.დათო ლიკლიკაძე აცხადებს, რომ ხელფასი აქვს ჩამოჭრილი ამ თვეში, მაგრამჩივილს აზრი არ აქვს. სამსახურის დაკარგვის შიშით ჟურნალისტები საკუთარუფლებებს ვერ იცავენ და ხმას ვერ იღებენ.„ახალი გაზეთი“ - აქვთ ექვსთვიანი ხელშეკრულება, თუმცა, ხელფასის ოდენობამითითებული არ არის - გაზეთში საჰონორარო სისტემაა.„საზოგადოებრივი მაუწყებელი“, რეგიონული ბიურო - აქვთ ერთთვიანი კონტრაქტი,ხელფასი მითითებულია, თუმცა, დასვენების საათების გამოყენება, რაც ქაღალდზეაღნიშნულია, რეალურად არ ხდება.გაზეთი „ქუთაისური ვერსია“ – 1 მაისიდან გამოეყო “ახალ ვერსიას”, თუმცა,ხელშეკრულებები ჯერ არ გაუფორმებიათ, სექტემბრიდან აპირებენ. ანაზღაურებახდება ჰონორარების სისტემით.რადიო „ძველი ქალაქი“ - აქვთ ერთწლიანი ხელშეკრულებები. აქ მოქმედებსსაჰონორარო სისტემა. სამუშაო დღე 5-6 საათიანია. თანამშრომლებს შეუძლიათსაავტორო გადაცემების მომზადება. ამ დროს განსაზღვრულია თანხა, რაცთითოეული გადაცემისთვის ეძლევათ.287

ერთ-ერთი მთავარი საკითხი, რაც ქუთაისში ჟურნალისტებმა დააყენეს საკუთარიუფლებების დაცვის კუთხით, არის მედიამფლობელების განსხვავებული მიდგომათბილისსა და რეგიონში მომუშავე ჟურნალისტების მიმართ. რეგიონისჟურნალისტები “ნაკლებად ფასობენ”. მათ აქვთ მეტი დატვირთვა და ნაკლებიხელფასი, ვიდრე თბილისში მომუშავე იმავე რანგის ჟურნალისტებს; არ აქვთსამუშაო პირობები: რეგიონულ ბიუროებს არ გააჩნიათ ოფისები, ხშირადჟურნალისტებს მანქანაში უხდებათ მასალის მოსამზადება. არსებობს ე.წ „რეგიონისჟურნალისტის“ ცნება, რაშიც დისკრიმინაციული შინაარსი დევს.ნაციონალური ტელეკომპანიების იმერეთის რეგიონის ჟურნალისტები აცხადებენ,რომ ისინი ფაქტობრივად ვერ ახერხებენ სემინარებში მონაწილეობას,კვალიფიკაციის ამაღლებას, რადგან შემცვლელი არ ჰყავთ. თუ მაინც წავლენ,უნდა დატოვონ ამბავი, რომ, თითქოს, ავად არიან. მათ სადმე გაშვებზე უარსეუბნებიან, რადგან ქალაქიდან გასვლისას შესაძლებელია პირდაპირი ჩართვა ანსხვა რამე გახდეს საჭირო, შემცვლელი კი არავინაა.ფოთიფოთში ხელშეკრულებების საკითხი წელს გაცილებით უკეთ არის მოგვარებული,ვიდრე შარშან იყო.გაზეთი „თავისუფალი სიტყვა“ - აქვთ 1-წლიანი ხელშეკრულებები, სადაცგათვალისწინებულია ჰონორარების საკითხიც; ელისო ჯანაშია განმარტავს, რომჟურნალისტების უმრავლესობა იღებს საჰონორარო ანაზღაურებას.ტელეკომპანია „მეცხრე ტალღა“ - მოქმედებს ერთწლიანი ხელშეკრულებები, სადაცგანსაზღვრულია მხარეთა უფლება-მოვალეობები. თანამშრომლები გრაფიკს ადგენენდა ერთთვიანი შვებულებით სარგებლობენ;„მედია ტრიბუნა“ - აქვთ ერთწლიანი ხელშეკრულება;„ფოთის უწყებანი“ - გაზეთის თანამშრომელს ხელშეკრულების ხანგრძლივობის ვადაზუსტად არ ახსოვს;ესმა ყურაშვილი (გაზეთი „მედია-ტრიბუნა“) აღნიშნავს, რომ ხელშეკრულების ვადასთვითონ განსაზღვრავს. ახალ თანამშრომლებთან დებს ერთთვიან ხელშეკრულებას,აქვს ექვსთვიანი, ერთწლიანი ხელშეკრულებებიც. ჰყავთ მხოლოდ 3-4თანამშრომელი. გამორიცხულია, რომ ხელფასი მისცენ 10 კაცს, რადგან თავი ისედაცძლივს გააქვთ. ამიტომ ჰყავთ სტაჟიორები.იმის მიუხედავად, რომ ფოთში დაიწყო ხელშეკრულებების გაფორმებაჟურნალისტებთან, მათ შეხვედრაზე აღნიშნეს, რომ თუ ტელევიზიის ხელმძღვანელსუნდა ვინმეს გაშვება, მას ხელშეკრულება ვერ დაიცავს. ხოლო, მეორე მხრივ, რაცუფრო მეტ პრეტენზიას გამოთქვამენ ჟურნალისტები ხელშეკრულების დადებისას,288

მით უფრო გაუჭირდებათ სამსახურის შოვნა. რეგიონში არის დამოკიდებულება, რომვინც ნაკლებ მოთხოვნებს აყენებს, სამუშაოდაც მას აიყვანენ. „მეცხრე ტალღის“წარმომადგენლებმა განაცხადეს, რომ არ ყოფილა შემთხვევა, ჟურნალისტსხელშეკრულების საშუალებით შეენარჩუნებინა სამსახური.ასე რომ, ხელშეკრულებები ფოთელ ჟურნალისტებს დაცვის რაიმე გარანტად არმიაჩნიათ და ამაში ისინი სრულიად ერთსულოვანი არიან..კანონმდებლობის კუთხით, ჟურნალისტებს პრეტენზია არ აქვთ. მათი შეფასებით,„სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ კანონი ლიბერალურია, მასშიჩადებულია ჟურნალისტების დაცვის მექანიზმები, როგორიც არის, მაგალითად,ცილისწამების დეკრიმინალიზაცია; ისიც, რომ მტკიცების ტვირთი აღარ არისჟურნალისტებზე.იყო შემთხვევა, როდესაც ესმა ყურაშვილმა (გაზეთი “მედია ტრიბუნა”) გამოაქვეყნამასალა სანიტარული ზედამხედველობის სამსახურის უფროსზე. ამის შემდეგ,აღნიშნული პირი მივიდა ჟურნალისტთან და განუცხადა, რომ სასამართლოშიუჩივლებდა, თუმცა, შემდეგ სასამართლოსთვის აღარ მიუმართავს. გაზეთისრედაქტორის აზრით, შესაძლოა, ამ შემთხვევაში ჟურნალისტის სასარგებლოდსწორედ კანონმა იმუშავა.ფოთში საკმაოდ სერიოზულია მედიასაშუალებების ურთიერთობის პრობლემა დაარცთუ იშვიათად, ჟურნალისტები თავს დაუცველად გრძნობენ სწორედ ერთმანეთისმხრიდან.ესმა ყურაშვილის თქმით, პირადად მას ფოთში არავის იმედი არ აქვს, გაჭირვებისშემთხვევაში, ჟურნალისტების მხარდაჭერას უფრო სხვა ქალაქებიდან მოელის.ფოთში კორპორატიული ინტერესი არ არსებობს - ამას ფოთის ყველა ჟურნალისტიაღიარებს.ელისო ჯანაშია აღნიშნავს, რომ 5 არასამთავრობო ორგანიზაციასთან ერთადგაასაჩივრა ნავსადგურის ტენდერი. არასამათავრობოებმა გაიტანეს ხელმოწერები.ამის შემდეგ, მეცხრე ტალღამ გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ელისო ჯანაშიას მიერინიცირებული ეს პროცესი ფინანსდებოდა ერთ-ერთი ფირმის ხელმძღვანელის -ალანიას მიერ, რომელსაც აგრეთვე ჰქონდა შეტანილი განაცხადი ტენდერზე. ესინფორმაცია ისე გავრცელდა, რომ მის კოლეგებს ე.ჯანაშიასთვის არ უკითხავთ, ვინაფინანსებდა მას. ე.ჯანაშია აცხადებს, რომ „მეცხრე ტალღას“ აქვს მითითება, სრულიიგნორირება გაუკეთონ მას (ელისო ჯანაშიას) და მის მიერ მოძიებულ მასალასაც.არავინ მალავს, რომ სერიოზული დაძაბულობა არსებობს გაზეთ „თავისუფალსიტყვასა“ და ტელეკომპანია „მეცხრე ტალღას“ შორის. ელისო ჯანაშიასგანმარტებით, ხელისუფლება მედიის ერთ ნაწილს იყენებს მეორე ნაწილისწინააღმდეგ, იმ ნაწილის წინააღმდეგ, რომელსაც თავად ვერ აკონტროლებს.ჟურნალისტები არ უარყოფენ, რომ მათი პრობლემაა არაინფორმირებულობაც,პროფესიული თეორიული ლიტერატურის არქონა. ფოთის ჟურნალისტებიფიქრობენ, რომ მათ დაცულობის მეტი განცდა ექნებათ, თუკი ფოთში ჩატარდება289

ტრენინგები ეთიკური და პროფესიული სტანდარტების ღრმად გასაცნობიერებლადდა დასანერგად.ზუგდიდიზუგდიდელ ჟურნალისტებს შორის დაუცველობის განცდაზე საუბრობდა რადიო“იმედის” კორესპონდენტი ნანა ფაჟავა, რომელსაც, მისივე განცხადებით,პარლამენტის წევრი გრიშა ქობალია ებრძვის.დანარჩენები თავს მეტ-ნაკლებად დაცულად გრძნობენ და ზოგ შემთხვევაში (მაგ,რადიო “ათინათში”) ამ განცდას საფუძვლად უდევს სრულფასოვანიხელშეკრულებების სისტემა.ერთწლიანი ხელშეკრულებები აქვთ გაზეთ “კოლხურ ვერსიაშიც”, რომელიც ათდღეში ერთხელ გამოდის და სხვა გაზეთებთან შედარებით მწვავეა.განსაკუთრებული სიტუაციაა ტვ “ოდიშში”, რომლის ხელმძღვანელობას ჰქონდამცდელობა, ორწლიანი ხელშეკრულებები გაეფორმებინა თანამშრომლებთან, მაგრამეს მცდელობა ჩაიშალა, რადგან ჟურნალისტებმა მიიჩნიეს, რომ პირობები მათთვისკაბალური იყო (დაბალი ხელფასი, მაღალი ჯარიმა სხვა სამსახურში გადასვლაზე).ახლა ტელეკომპანიაში ხელშეკრულებების სისტემა არ მოქმედებს.შეხვედრაზე ნ. ფაჟავამ განაცხადა, რომ TV ,,იმედმა“ გააუქმა მასთან დადებული 2თვიანი ხელშეკრულება. ხელშეკრულების დადებიდან ორიოდე დღეში ტელეფონითდაურეკეს და გაათავისუფლეს. ხელშეკრულებაში ხელფასის სახით დაფიქსირებულიიყო თანხა, რომელზე 4-ჯერ მეტსაც იღებდა რეალურად.ბათუმიშეხვედრაზე ოზურგეთის წარმომადგენელმა, გაზეთ “გურიის მოამბის”დამფუძნებელმა ლადო მენაბდემ განაცხადა, რომ სახალხო დამცველის ოფისისწარმომადგენლებთან შარშან ჩატარებული შეხვედრების შემდეგ ოზურგეთშიჟურნალისტების დაცვის მექანიზმებს გაცილებით მეტი ყურადღება ექცევა. კერძოდ,დაიწყო სერიოზული მუშაობა სრულფასოვანი ხელშეკრულებების გაფორმების დაამოქმედების კუთხით. აღმოჩნდა, რომ ოზურგეთის სამივე გაზეთში - “გურიისმოამბეშიც”, “გურია ნიუსშიც” და “ალიონშიც” - არსებობს ხელშეკრულებებისსისტემა.ბათუმის ტვ “25-ე არხზე” ბოლო წელიწადნახევარია აქტიურად დგას შრომითიხელშეკრულებების საკითხი. ჟურნალისტების ნაწილს 2-3 თვიანი ხელშეკრულებააქვს. მაგრამ, თავად ავთო გადახაბაძის განმარტებით, ეს არ არის ის პერიოდი,როდესაც ჟურნალისტს თავისი შესაძლებლობების რეალიზება შეუძლია.მოწესრიგებული აქვს ხელშეკრულებების საკითხი “გაზეთ ბათუმელებსაც“-ჟურნალისტების ნაწილი შტატშია ჩასმული, ნაწილი კი საჰონორარო სისტემაზეა. ამ290

გაზეთის ხელმძღვანელების განცხადებით, ხელშეკრულებების ნაწილი ყველაზესუსტი წერტილია, თუ ვინმეს გაზეთის „დაძირვა“ დასჭირდა. ამიტომ გაზეთში 2004წლიდან არის ხელშეკრულებები, რომლებიც პერიოდულად გრძელდება. ყველაფერიგაფორმებულია. მედიამფლობელს ურჩევნია, ჟურნალისტს ნაკლები გადაუხადოს,ვიდრე გადასახადები დაფაროს და რამე სუსტი რგოლი, გარღვევა ჰქონდეს. გაზეთშიხელფასი დაბალია, ჰონორარები კი - მაღალი.მზია ამაღლობელი (გაზეთი ბათუმელები”) აცხადებს, რომ იყო პერიოდი, როდესაცსაგადასახადო ორგანოებს ყველა ატყუებდა. ვინც გრანტზე მუშაობს, იქ უფრომოწესრიგებულია ხელშეკრულებების საკითხი. თუმცა, საქართველოში არ არის ისსიტუაცია, რომ კოლეგებს ხელშეკრულების ენით ელაპარაკო.აღსანიშნავია, რომ გაზეთ “აჭარის” თანამშრომლები, რომლებსაც ადრე მუდმივიხელშეკრულებები ჰქონდათ, ახლა ერთთვიანი ხელშეკრულებების სისტემაზეგადაიყვანეს და ჟურნალისტები ყოველი თვის ბოლოს შიშით ელიან. ამ გაზეთშისახელმწიფოს 100%-იანი წილი აქვს.რაც შეეხება ჟურნალისტური ეთიკის საკითხებს და მედიაორგანიზაციებისურთიერთობას, ამ მხრივ სერიოზული პრობლემებია ოზურგეთში, მაგრამ ბათუმშიპრობლემა, ფაქტობრივად, არ არსებობს.ოზურგეთში, ისევე, როგორც სხვაგან, ეთიკურ პრობლემებს იწვევს გაზეთებს შორისმაღალი კონკურენცია. შეხვედრაზე ერთმანეთის მიმართ პრეტენზიები გამოთქვესსამივე გაზეთის - “გურიის მოამბის”, “გურია ნიუსისა” და “ალიონის”წარმომადგენლებმა.გაზეთ “გურიის მოამბის” დამფუძნებლის განცხადებით, მას მუშაობაში დადონორებთან ურთიერთობასი ხელს უშლის გაზეთ “გურია ნიუსის” დამფუძნებელი.საბოლოოდ, შეიძლება ითქვას, რომ ჟურნალისტების დაცვის მთავარი მექანიზმიბათუმში და, განსაკუთრებით, ოზურგეთში შეიძლება იყოს პროფესიონალიზმისმაღალი ხარისხი, რაც გულისხმობს როგორც ხელშეკრულებების სისტემისრეალურად ამოქმედებას, ისე დისტანცირებას ხელისუფლებასთან და მხოლოდდაბალანსებული, კარგად გადამოწმებული ინფორმაციის გამოქვეყნებას.ისიც უნდა ითქვას, რომ ბათუმში მედიის პროფესიონალიზმი ერთ-ერთი ყველაზემაღალია მთელი საქართველოს მასშტაბით. ამას დიდწილად უზრუნველყოფსდონორების ყურადღება და მხარდაჭერა აჭარის თავისუფალი მედიასაშუალებებისმიმართ, რომლებმაც ასლან აბაშიძის რეჟიმის პირობებში უმძიმესი პერიოდიგადაიტანეს.რუსთავიქვემო ქართლი ჟურნალისტების დაცვის კუთხით საქართველოს დანარჩენირეგიონებისგან არ განსხვავდება. თავისებურება ისაა, რომ შეხვედრის მონაწილეთა291

განცხადებით, ქვემო ქართლის მედია მწირია. შეხვედრაზე გულწრფელად ითქვა,რომ ქვემო ქართლში არ არსებობს არც ერთი თავისუფალი გაზეთი - თითოეულიგაზეთი, რომელიც გამოიცემა, ან სახელმწიფოსგან ფინანსდება, ან არასამთავრობოსექტორიდან. ეს შეხვედრის მონაწილეთა საერთო აზრია.რაც შეეხება ხელშეკრულებებს:რადიო „თავისუფლება“ - აქვთ ერთწლიანი ხელშეკრულება, ასევეა “ინტერნიუსშიც”;საზოგადოებრივი მაუწყებელი - რუსუდან ლოლაძე აცხადებს, რომ აქვს ერთწლიანიხელშეკრულება.„ახალი გარდაბანი“ - დანიშვნა ხდება ბრძანებით, ხელშეკრულებები გაფორმებულიარ არის.გაზეთი „ხიდი“ - თანამშრომლები მუშაობენ პროექტის ხანგრძლივობის ვადით, მისამოწურვამდე (წელიწადი და შვიდი თვე).ქვემო ქართლის ტელევიზია - გაფორმებული აქვთ ორთვიანი ხელშეკრულება,თუმცა, მასში გათვალისწინებული არ არის შვებულების უფლება და სამუშაოსაათების რაოდენობა.რადიო „იმედი“ - მოქმედებს სამთვიანი ხელშეკრულებები.ტელეკომპანია „მზე“ - ტელეკომპანიის წარმომადგენელი აცხადებს, რომ მასხელშეკრულება ჯერ არ აქვს გაფორმებული, თუმცა ხელფასს აძლევენ. იგიაღნიშნავს, რომ შესაძლოა შტატში იყოს, მაგრამ ამის შესახებ არაფერი იცის.გაზეთი „ინფორმატორი“ - ხელშეკრულება არ აქვთ.იმის გამო, რომ ქვემო ქართლში კონკურენცია არ არსებობს, შესაბამისად, არცეთიკური პრობლემებია. მედიასაბჭოს მიმართ დამოკიდებულება ტრადიციულია:კარგია, რომ ასეთი ორგანიზაცია არსებობს, მთავარია, რამდენად ეფექტური იქნებამისი საქმიანობა.მთლიანობაში, შეიძლება ითქვას, რომ ქვემო ქართლი ერთ-ერთი ყველაზეპრობლემური რეგიონია თავისუფალი მედიის თვალსაზრისით. ამას თავადშეხვედრაზე მოსული ჟურნალისტები აცხადებენ.„ჯორჯიან თაიმსი“ შს სამინისტროს პრესცენტრის წინააღმდეგსაქართველოს სახალხო დამცველს განცხადებით მომართა გაზეთ „ჯორჯიანთაიმსის“ მთავარმა რედაქტორმა გიორგი კაპანაძემ. მან განაცხადა, რომ გაზეთ „ჯორჯიან თაიმსის“ მთავარი რედაქტორის მოადგილე, მაია მარგველანი, სანდროგირგვლიანის მკვლელობასთან დაკავშირებით, კომენტარისათვის ტელეფონით292

დაუკავშირდა შს სამინისტროს პრესცენტრის ხელმძღვანელს, გურამ დონაძეს.როდესაც დონაძემ შეიტყო ვის ესაუბრებოდა, ჟურნალისტს სიტყვიერიშეურაცხყოფა მიაყენა. ამასვე ადასტურებს თავად მაია მარგველანი, რომელმაცდონაძესთან საუბრის ჩაწერა მოახერხა.ჟურნალისტების შეურაცხყოფისა და საჯარო ინფორმაციის გაუცემლობისფაქტებთან დაკავშირებით, მიმდინარე წლის 7 მარტს საქართველოს სახალხოდამცველმა რეკომენდაციით მიმართა შინაგან საქმეთა მინისტრს ივანე მერაბიშვილს,თანამდებობიდან გადაეყენებინა ინფორმაციისა და საზოგადოებასთანურთიერთობის სამმართველოს უფროსი.როგორც ცნობილია, გურამ დონაძე 2006 წლის 7 მარტს გათავისუფლებულ იქნადაკავებული თანამდებობიდან საკუთარი პატაკის საფუძველზე.ჟურნალისტები თელავის რაიონის გამგეობის საორგანიზაციო სამსახურის უფროსისნიკოლოზ ფარადაშვილის წინააღმდეგსაქართველოს სახალხო დამცველს 2006 წლის 1 თებერვალს განცხადებით მომართესთელავის ტელეკომპანია „თანამგზავრის“ კორესპონდენტმა რომან ქევხიშვილმა დაკახეთის რეგიონული გაზეთ „იმედის“ ჟურნალისტმა გელა მთივლიშვილმა.რომან ქევხიშვილი აცხადებდა, რომ თელავის რაიონის გამგეობის შენობაში მასსიტყვიერი და ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენა თელავის რაიონის გამგეობისსაორგანიზაციო სამსახურის უფროსმა ნიკოლოზ ფარადაშვილმა. გამგეობისსაზოგადოებასთან და მედიასთან ურთიერთობის სამსახურის უფროსი, ფარნამაყაშვილი კი დაუკავშირდა ტელეკომპანია „თანამგზავრი“-ს საინფორმაციოსამსახურის უფროსს ნატო მეგუთნიშვილს და მოსთხოვა გამგეობაში მასალისმოსამზადებლად აღარასოდეს გაეშვა ქევხიშვილი.რაც შეეხება გელა მთივლიშვილს, იგი აღნიშნავს, რომ გამგებლის მოვალეობისშემსრულებლის პირველმა მოადგილემ გელა პაპუნაშვილმა გამგებლის მისაღებშიმას სიტყვიერი და ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენა.ჩვენ ვიმყოფებოდით თელავში, ახსნა-განმარტება ჩავმოართვით რომან ქევხიშვილს,ფარნა მაყაშვილს, ნატო მეგუთნიშვილს, ნიკოლოზ ფარადაშვილს და გელამთივლიშვილს.აღნიშნული დოკუმენტები შესაბამისი რეაგირებისათვის გაეგზავნა კახეთის საოლქოპროკურატურას, საქართველოს შს სამინისტროს კახეთის შს სამხარეო მთავარსამმართველოს და საქართველოს გენერალური პროკურატურის ადამიანისუფლებათა დაცვის სამმართველოს.293

თელავის რაიონის გამგეობის შენობაში მომხდარ ფაქტთან დაკავშირებით დაიწყო დამიმდინარეობს წინასწარი გამოძიება, რასაც საფუძვლად დაედო თელავის რაიონისგამგეობის მიმართვა ჟურნალისტების მხრიდან ხელისუფლებისწარმომადგენელთათვის შეურაცხყოფის მიყენების შესახებ. თელავის შინაგან საქმეთასამმართველოს გადაეგზავნა ჩვენ ხელთ არსებული ახსნა-განმარტებებიც. ამჟამადსამმართველოს უფროსის ბ.გულიაშვილის განცხადებით, მიმდინარეობს წინასწარიგამოძიება, მოწმის სახით დაკითხულია ინციდენტის მონაწილე ყველა პირი, გარდაგელა მთივლიშვილისა.„ჯორჯიან თაიმსი“ შს სამინისტროს პრესცენტრის წინააღმდეგსაქართველოს სახალხო დამცველს მომართა გაზეთ „ჯორჯიან თაიმსის”ჟურნალისტმა სოფო ზედელაშვილმა.როგორც ს.ზედელაშვილი აღნიშნავდა, 2006 წლის 23 იანვარს მან საჯაროინფორმაციის გაცემის მოთხოვნით წერილობით მიმართა საქართველოს შინაგანსაქმეთა სამინისტროში საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე პასუხისმგებელ პირს,აგრეთვე ინფორმაციისა და საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამმართველოსუფროსს ბ-ნ გურამ დონაძეს.ს.ზედელაშვილის განმარტებით, მიუხედავად ზოგადი ადმინისტრაციულიკოდექსით გათვალისწინებული ვადის გასვლისა, მას არანაირი პასუხი არ მიუღია.შინაგან საქმეთა სამინისტროში მისულს კი პრესსამსახურის თანამშრომელმა გადასცადონაძის რჩევა, მოთხოვნილი დოკუმენტის ქსეროასლის მისაღებად სასამართლოშიწასულიყო.„საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანული კანონის 21-ე მუხლისთანახმად, ჩვენ რეკომენდაციით მივმართეთ შინაგან საქმეთა მინისტრს, გაეცათსაჯარო ინფორმაცია და განეხილათ იმ პირების პასუხისმგებლობის საკითხი,რომლებმაც კანონით დადგენილ ვადაში არ მოახდინეს შესაბამისი რეაგირებაჟურნალისტის განცხადებაზე.საბა წიწიკაშვილი შიდა ქართლში პრეზიდენტის რწმუნებულის მოადგილისმარლენ ნადირაძის წინააღმდეგ2006 წლის 22 მარტს საქართველოს სახალხო დამცველს მომართა ჟურნალისტმა საბაწიწიკაშვილმა. მისი განცხადებით, შიდა ქართლში პრეზიდენტის რწმუნებულისმოადგილე, მარლენ ნადირაძე დაემუქრა მას და მიაყენა სიტყვიერი შეურაცხყოფა.მარლენ ნადირაძემ უარი განაცხადა ამ ფაქტთან დაკავშირებით სახალხო დამცველისწარმომადგენლებისათვის ახსნა-განმარტების მიცემაზე.294

საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატმა მასალები შესაბამისი რეაგირებისათვისგადაუგზავნა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს შიდა ქართლის შსსამხარეო მთავარ სამმართველოს და შიდა ქართლის საოლქო პროკურატურას.როგორც შს საქმეთა სამინისტროს გორის შს სამმართველოს უფროსის წერილიდანირკვევა, ს.წიწიკაშვილს ეცნობა, რომ აღნიშნულ ფაქტი არ წარმოადგენს სისხლისსამართლის საქმის დაწყების საფუძველს.ტელეკომპანია „თრიალეთის“ საქმესაქართველოს სახალხო დამცველს მომართეს ტელეკომპანია „თრიალეთის“, აგრეთვეგაზეთ „თრიალეთის“ ყოფილმა თანამშრომლებმა. მათი განცხადებით,ტელერადიოკომპანიის გენერალური დირექტორის ჯონი ნანეტაშვილისა და მისიძმის პარლამენტარ ბადრი ნანეტაშვილის მხრიდან ადგილი ჰქონდა მათიუფლებების დარღვევას.ჟურნალისტების განმარტებით, გაზეთსა და ტელევიაზიაში მომუშავეჟურნალისტები ითავსებდნენ რამდენიმე თანამდებობას, რისთვისაც დამატებითარანაირ გასამრჯელოს არ იღებდნენ. მათ ხშირად უხდებოდათ მუშაობატელევიზიის შენობის მშენებლობისას, ბაღის გამწვანებისას, მუშაობდნენ, აგრეთვეგაზეთის დისტრიბუტორებად. გენერალური დირექტორისაგან ხშირად იღებდნენმითითებას დაეშანტაჟებინათ ბიზნესმენები, გამგებლები, რათა მათ გადაეხადათსარეკლამო მომსახურების თანხა, წინააღმდეგ შემთხვევაში დავალებული ჰქონდათდამუქრებოდნენ მათ მაკომპრომეტირებელი სიუჟეტის გაკეთებით. ჟურნალისტებს,რომლებიც ამას ვერ ახერხებდნენ, ხელფასიდან ექვითებოდათ გარკვეული თანხა.ბადრი ნანეტაშვილი მათ აგენტებს უწოდებდა. ერთ-ერთი ჟურნალისტისგანცხადებით ბადრი ნანეტაშვილი ოთხივე რაიონის გამგებელს აიძულებდაგადაერიცხათ 500 ლარი სატელევიზიო მომსახურებისთვის, ხოლო თუ რომელიმემათგანი უარს იტყოდა ავალებდა ჟურნალისტებს უარყოფითი რეპორტაჟების სერიამოემზადებინათ მის საქმიანობაზე.ჟურნალისტების განცხადებით, ისინი არ სარგებლობდნენ ანაზღაურებადიშვებულებით. შვებულებაში გაშვებისას არასოდეს იცოდნენ უკან დააბრუნებდნენთუ არა. ხშირ შემთხვევაში ეს ნიშნავდა, რომ მათ სამსახურს დაატოვებინებდნენ.„თრიალეთის“ ყოფილი თანამშრომლები აცხადებენ, რომ მათ არ ჰქონდათ შრომითიხელშეკრულება, არ იცოდნენ საკუთარი ხელფასის ოდენობა. ვიდეოოპერატორის,ლადო რჩეულიშვილის განცხადებით, ის სამსახურში მიიღეს ყოველგვარიიურიდიული დოკუმენტაციის გარეშე, ბადრი ნანეტაშვილთან სიტყვიერიშეთანხმების საფუძველზე. ხელმძღვანელობა საკუთარი შეხედულებისამებრანაწილებდა ხელფასებს. არ არსებობდა სახელფასო უწყისი. ხელფასის აღებახდებოდა ხელიდან ხელში ბადრი ნანეტაშვილის კაბინეტში და არსადფიქსირდებოდა.295

მიუხედავად იმისა, რომ ტელერადიოკომპანიის ოფიციალური გენერალურიდირექტორი იყო ჯონი ნანეტაშვილი, ჟურნალისტების განცხადებით, თათბირებსყოველთვის მისი ძმა, პარლამენტარი ბადრი ნანეტაშვილი ატარებდა. თათბირებისდროს ის უცენზურო სიტყვებით მიმართავდა ჟურნალისტებს, აყენებდა მათსიტყვიერ შეურაცხყოფას. ბ. ნანეტაშვილი ფაქტობრივად ასრულებდასაინფორმაციო განყოფილების ხელმძღვანელის ფუნქციას, მასთან შეთანხმებისგარეშე არცერთი სიუჟეტი არ გადიოდა.ჟურნალისტები აღნიშნავენ, რომ მათი უფლებების დარღვევა გაგრძელდასამსახურიდან დათხოვნის შემდეგაც. გენერალურმა დირექტორმა უარი უთხრა მათშევსებული შრომის წიგნაკის გაცემაზე და შესაბამისი შრომითი საქმიანობის სტაჟისდაფიქსირებაზე.გაზეთ „თრიალეთის“ ჟურნალისტების განცხადებით, გაზეთის მიერ მოპოვებულიგრანტით, ნანეტაშვილმა გახსნა ინტერნეტ-კაფე, სადაც თვით ჟურნალისტებსაც,რომლებიც ამ გაზეთისთვის მასალებს ამზადებდნენ, ინტერნეტითსარგებლობისათვის გარკვეული საფასურის გადახდა უწევდათ. მათი განცხადებით,ორი დღით კომპიუტერები მხოლოდ მაშინ დაუდგეს, როდესაც ფონდ „აირექსის“წარმომადგენლები იყვნენ ჩასულები.ჟურნალისტები აღნიშნავენ, რომ გასულ წელს ფინანსდებოდა ოსური საინფორმაციოგამოშვება, სადაც გაფორმებული იყო რამდენიმე თანამშრომელი. მათ საბანკოანგარიშზე ერიცხებოდათ 500 ლარი, რაც შემდეგ მიქონდათ პარლამენტარ ბადრინანეტაშვილთან, თვითონ კი აქედან ფაქტობრივად ვერაფერს იღებდნენ.ჟურნალისტი თამარ ოქრუაშვილი აღნიშნავს, რომ მან ბადრი ნანეტაშვილისქმედებებთან დაკავშირებით, ინფორმაცია გაავრცელა საინფორმაციო სააგენტო ჯი-ეიჩ-ენის საშუალებით. ამის შემდეგ, ტელეკომპანია თრიალეთის ეთერით გავიდასიუჟეტი, სადაც აღნიშნულია, რომ თამარ ოქრუაშვილის ხელით ოლქის პროკურორიებრძვის თავისუფალ მედიას, აგრეთვე საუბარია თუ როგორ დაიბრუნაჟურნალისტმა ოქრუაშვილმა ქალიშვილობის გვარი.ჟურნალისტი ეთერ სადაღაშვილი აღნიშნავს, რომ ბადრი ნანეტაშვილის დავალებით,თანხის გადმორიცხვის მოთხოვნით, მან არაერთხელ დააშინა „ აგარის შაქრის“,„კასპიცემენტის“, „გორკონის“ ხელმძღვანელობა, ის ადასტურებს, რომბ.ნანეტაშვილი პარლამენტარობის პერიოდში ერთპიროვნულად მართავდატელევიზიას.აღნიშნულ საკითხებთან დაკავშირებით, საქართველოს სახალხო დამცველისაპარატის თანამშრომლებმა ახსნა-განმარტება ჩამოართვეს ტელე-რადიო კომპანია„თრიალეთის“ გენერალურ დირექტორს, ჯონი ნანეტაშვილს. ნანეტაშვილისგანმარტებით, „თრიალეთში“ მართლაც არ არსებობდა შრომითი ხელშეკრულებები,რადგან თანამშრომლების დანიშვნა და გათავისუფლება ხდებოდა ბრძანებისსაფუძველზე. იგი ადასტურებს, რომ არ არსებობდა სახელფასო უწყისები,ჟურნალისტების მიერ ხელფასის აღების ფაქტი არ ფიქსირდებოდა მათიხელმოწერით, თუმცა ის სისტემატურად იხდიდა საშემოსავლო გადასახადს.296

გაიცემოდა, აგრეთვე პრემიები, მომზადებული სიუჟეტების რაოდენობის მიხედვითდა ცალკეულ დღესასწაულებზე. ნანეტაშვილი ადასტურებს, რომ ჟურნალისტებიასრულებდნენ სხვა სამუშაოებსაც, თუმცა ეს ხდებოდა მხოლოდ ნებაყოფლობით.ჯონი ნანეტაშვილი უარყოფს სარეკლამო დროის სანაცვლოდ თანხების გადარიცხვისან გაზეთ „თრიალეთის“ გამოწერის მიზნით ბიზნესმენების დაშანტაჟების ფაქტს,მისი განცხადებით ასეთი მომსახურება იყო მხოლოდ ნებაყოფლობითი. რაც შეეხებაშრომის წიგნაკებს, ნანეტაშვილის განმარტებით, ჟურნალისტებმა თავიდანვე არმიიტანეს წიგნაკები, ხოლო როდესაც გაიგეს, რომ ნანეტაშვილი აპირებდა მათთვისგათავისუფლების „ნამდვილი“ მიზეზის ჩაწერას, საერთოდ უარი თქვეს შრომისწიგნაკების მიტანაზე. რაც შეეხება შვებულებას, ნანეტაშვილი აცხადებს, რომგარკვეული გადაცდომის ჩადენის შემთხვევაში, ის ხელფასს უქვითავდაჟურნალისტებს, შემდეგ კი „ტყუილად“ რომ არ ემუშავათ იმ თვის მანძილზეშვებულებაში უშვებდა მათ, თუმცა თუ სურვილი ჰქონდათ, შეეძლოთგაეგრძელებინათ მუშაობა. ნანეტაშვილის განმარტებით, თანამშრომლები თითქმისარ სარგებლობდნენ შვებულებით, თუ დასჭირდებოდათ ხდებოდა მათიგათავისუფლება მაგ: 2 დღით, ან 1 კვირით. ინტერნეტ მომსახურებასთანდაკავშირებით იგი აცხადებს, რომ ჟურნალისტები სამუშაო საათებში ინტერნეტითსარგებლობისათვის საფასურს არ იხდიდნენ. მან, უარყო აგრეთვე ბრალდება იმისშესახებ, რომ მისი ძმა ბადრი ნანეტაშვილი ბოლო ორი წლის მანძილზე(დეპუტატობის პერიოდში) მონაწილეობდა ტელევიზიის მართვაში.რაც შეეხება ტელერადიოკომპანია „თრიალეთის“ ერთ-ერთ თანამშრომელს ტატოსაზანდარიშვილს, ის აცხადებს, რომ ჟურნალისტები თეა კაკიაშვილი და თამაროქრუაშვილი სამსახურიდან გათავისუფლებულნი იქნენ ამორალური, „მეძავური“საქციელის გამო. საზანდარიშვილის განმარტებით, ასეთი ქმედებით ისინიახდენდნენ არა მხოლოდ ტელევიზიის, არამედ ყველა ჟურნალისტისდისკრედიტაციას და მათი დათხოვნა მოხდა „თრიალეთის“ ჟურნალისტებისმოთხოვნით.ყოფილმა ჟურნალისტებმა, ტელევიზიაში არსებული ფინანსური დარღვევებისშესწავლის მიზნით, მიმართეს შიდა ქართლის ფინანსური პოლიციის უფროსს, ბ-ნზურაბ არსოშვილს. ჩვენ შევხვდით არსოშვილს და ვთხოვეთ მოეწოდებინაინფორმაცია მიმდინარეობდა თუ არა გამოძიება ამ საკითხთან დაკავშირებით.არსოშვილი დაგვთანხმდა ინფორმაციის წერილობით მოწოდებაზე, თუმცასატელეფონო ზარის შემდეგ განაცხადა, რომ ახსნა-განმარტებას ვერ მოგვცემდა დათუ რამე გვაინტერესებდა დავით კეზერაშვილისთვის უნდა მიგვემართა.შანტაჟის ფაქტს არ ადასტურებენ არც ის ბიზნესმენები და გამგებლები, რომლებიცმოხსენებული იყვნენ ჟურნალისტების ახსნა-განმარტებებში.იმ პერიოდისათვის მოქმედი საქართველოს შრომის კანონთა კოდექსის მე-19მუხლი განსაზღვრავდა, რომ ,,სამუშაოზე მიღება ფორმდება საწარმოს,დაწესებულების, ორგანიზაციის ადმინისტრაციის ბრძანებით (განკარგულებით).ბრძანების (განკარგულების) გამოცხადების შესახებ მუშაკს ჩამოართმევენხელწერილს.”297

ჯონი ნანეტაშვილის ახსნა-განმარტებიდან ირკვევა, რომ ჟურნალისტებსტელეკომპანია ,,თრიალეთში” მუშაობის დაწყებისას არც თავად წარმოუდგენიათშრომის წიგნაკი და არც ადგილზე გახსნიათ, შრომის კანონთა კოდექსის 21-ემუხლის I ნაწილის თანახმად კი ,,შრომის ხელშეკრულების (კონტრაქტის)დადებისას საწარმოს, დაწესებულების და ორგანიზაციის ადმინისტრაციავალდებულია მუშაკს მოსთხოვოს პირადობის დამადასტურებელი დოკუმენტი,შრომის წიგნაკი ან ცნობა ადრინდელი საქმიანობის შესახებ...”, ხოლო 41-ემუხლი განსაზღვრავს, რომ ,,შრომის წიგნაკი წარმოადგენს ძირითად დოკუმენტსმუშის ან მოსამსახურის შრომითი საქმიანობის შესახებ. ( I ნაწილი) ,,შრომისწიგნაკი შედგება ყველა მუშასა და მოსამსახურეზე, რომლებიც საწარმოშიდაწესებულებაში და ორგანიზაციაში მუშაობენ ხუთ დღეზე მეტს” ( II ნაწილი)ჟურნალისტების და თავად ჯონი ნანეტაშვილის ახსნა-განმარტებებიდან ირკვევა,რომ მიუხედავად ჟურნალისტების მიმართვისა გაკეთებულიყო შრომისწიგნაკებში ჩანაწერი მათი შრომითი სტაჟის შესახებ, აღნიშნული ჩანაწერი არგაკეთებულა. შრომის კანონთა კოდექსის 41-ე მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად,,,ჩანაწერი სამუშაოდან გათავისუფლების მიზეზის შესახებ შრომის წიგნაკშიუნდა გაკეთდეს მოქმედი კანონმდებლობის ფორმულირების ზუსტიშესაბამისობით და მითითებულ უნდა იქნეს შესაბამისი კანონის მუხლი”...ხოლო მე-5 ნაწილის თანახმად ,,სამუშაოდან დათხოვნისას მუშაკს შრომისწიგნაკს აძლევენ დათხოვნის დღეს”.ჟურნალისტები მიუთითებენ, რომ ტელეკომპანიაში მუშაობის პერიოდშიშვებულების დროს არ იღებდნენ ანაზღაურებას, უფრო მეტიც ადმინისტრაციათანამშრომლებს შვებულებაში უშვებდა საკუთარი ინიციატივით, იძულებით, რაცფაქტიურად სამსახურიდან გათავისუფლებას ნიშნავდა და არავინ იცოდადაბრუნდებოდა თუ არა სამსახურში.ჯონი ნანეტაშვილი ახსნა-განმარტებაში აცხადებს, რომ მის თანამშრომლებს არაქვთ შვებულებები, საჭიროების შემთხვევაში თავისუფლდებიან 2-3 დღით.შრომის კანონთა კოდექსის მე-2 მუხლის III ნაწილის ,,გ” ქვეპუნქტის თანახმად,,მუშაკს უფლება აქვს ისარგებლოს დასვენებით სამუშაო დღის განმავლობაში,დასვენებისა და უქმე დღეებში, ასევე ყოველწლიური ანაზღაურებადიშვებულებით”. 65-ე მუხლი კი განსაზღვრავს, რომ ,,ყველა მუშასა დამოსამსახურეს ეძლევა ყოველწლიური შვებულება სამუშაო ადგილის(თანამდებობის) და საშუალო ხელფასის შენარჩუნებით.” 72-ე მუხლის Iნაწილით ,,მუშებსა და მოსამსახურეებს შვებულება უნდა მიეცეთ ყოველ წელს,დადგენილ ვადაში.” იმავე მუხლის IV ნაწილი განსაზღვრავს, რომ,,,აკრძალულია ყოველწლიური შვებულების მიუცემლობა ზედიზედ ორი წლისგანმავლობაში”ჯონი ნანეტაშვილი ახსნა-განმარტებაში აცხადებს, რომ იმ მუშაკს, რომელიცდაარღვევდა დისციპლინას, ექვითებოდა ერთი თვის ხელფასი. საქართველოსშრომის კანონთა კოდექსის 135-ე მუხლი განსაზღვრავს, რომ ,,შრომისდისციპლინის დარღვევისათვის საწარმოს, დაწესებულების, ორგანიზაციისადმინისტრაცია იყენებს შემდეგ სასჯელებს: ა) შენიშვნა; ბ) საყვედურს; გ) სასტიკ298

საყვედურს; დ) დათხოვნას”2006 წლის 17 მარტს საქართველოს სახალხო დამცველმა„საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანული კანონის თანახმად,ჩამორთმეულ ახსნა-განმარტებები გადაუგზავნა საქართველოს პარლამენტისთავმჯდომარეს და სთხოვა შეესწავლა ბადრი ნანეტაშვილის მიერ პარლამენტისწევრის სტატუსთან შეუთავსებელი საქმიანობის განხორციელების საკითხი.აღნიშნულის საფუძველზე, შეიქმნა სპეციალური კომისია, რომელმაც შეისწავლაწერილში მითითებული საკითხი და დაადგინა, რომ ბ. ნანეტაშვილი ეწეოდასაქართველოს პარლამენტის წევრის სტატუსთან შეუთავსებელ საქმიანობას.საქართველოს პარლამენტის საპროცედურო საკითხთა კომიტეტმა გაიზიარააღნიშნული დასკვნა, რის შემდეგაც პარლამენტის ხდომაზე ერთხმად იქნამიღებული გადაწყვეტილება ბ.ნანეტაშვილისთვის პარლამენტის წევრისუფლებამოსილების შეწყვეტის თაობაზე.299

მდგომარეობა რელიგიის თავისუფლებისდაცვისა და ტოლერანტობის კუთხითრელიგიის თავისუფლების დაცვასაანგარიშო დროში რელიგიის თავისუფლების დაცვასთან დაკავშირებულიმდგომარეობა წინა პერიოდთან შედარებით გაუმჯობესდა. ერთი მხრივ, კიდევუფრო ნაკლები და უშედეგო იყო რელიგიური რიტუალისთვის ხელის შეშლისმცდელობა, შემცირდა რელიგიურ ნიადაგზე ფიზიკური ძალადობისშემთხვევები, ხოლო მეორე მხრივ, სამართალდამცავი უწყებები გაცილებითადეკვატურად რეაგირებდნენ კანონდარღვევებზე.2006 წლის პირველ ნახევარში სახალხო დამცველის სახელზე რელიგიურნიადაგზე მომხდარ ძალადობასთან დაკავშირებით 12 განცხადება შემოვიდა. ამშემთხვევების უმრავლესობა ქუჩაში ან სადარბაზოებში იეჰოვას მოწმეების მიერრელიგიური მრწამსისა და ლიტერატურის გავრცელებისთვის ფიზიკური დასიტყვიერი შეურაცხყოფით ხელის შეშლასთან იყო დაკავშირებული. თუმცა 2შემთხვევაში ძალადობას სხვა აღმსარებლობის მიმდევრების მიმართაც ჰქონდაადგილი. 2 საჩივარი საჯარო სკოლაში რელიგიურ დისკრიმინაციას შეეხებოდა.ყველა ამ ფაქტზე სახალხო დამცველმა რეკომენდაციით მიმართა როგორცშინაგან საქმეთა სამინისტროს სამმართველოებს, ასევე პროკურატურის ადამიანისუფლებათა დაცვის სამმართველოს. უნდა აღინიშნოს, რომ როგორც ერთი, ასევემეორე უწყების მხრიდან ამ ტიპის საქმეებისადმი ყურადღება უფრო აშკარაა,თუმცა ამ შემთხვევების გამოძიებისას არასაკმარისი მტკიცებულებების გამოზოგიერთი საქმე შეწყვეტილია. საქმების ნაწილი გარკვეული შედეგითდასრულდა.* * *2005 წლის ნოემბერში იეჰოვას მოწმეებმა რუსთავში შეხვედრებისთვის დარბაზიდაიქირავეს. 2005 წლის ოქტომბერ-ნოემბერში პაატა ბლუაშვილმა,ექსტრემისტული დაჯგუფება `ჯვარის” ლიდერმა და ორგანიზაციის სხვაწევრებმა დარბაზის მეპატრონეს დაშინებით იეჰოვას მოწმეებთან დადებულიხელშეკრულება გააუქმებინეს. ბლუაშვილს 2004 წელს მსჯავრი დასდესრელიგიური მსახურების ხელის შეშლაში და ორი წლით პირობითი სასჯელიშეუფარდეს. ნოემბრის ინციდენტის გამოძიების დასრულებამდე ბლუაშვილსწინასწარი პატიმრობა შეუფარდეს. ბლუაშვილის მიერ სამთვიანი წინასწარიდაკავების გასაჩივრების შემდეგ სააპელაციო სასამართლომ გააუქმა ეს სასჯელიდა იგი გაათავისუფლა სასამართლოს გამართვამდე. 2006 წლის აპრილშირუსთავის სასამართლომ აღადგინა სამთვიანი სასჯელი. ბლუაშვილი აპრილშიგამართულ სასამართლო მოსმენაზე აღარ გამოცხადდა. იგი იძებნება.300

2005 წლის ივნისში ქუთაისში მომხდარი მთელი რიგი ინციდენტების შემდეგ,რომლის დროსაც ადგილობრივი მცხოვრებლები თავს ესხმოდნენ იეჰოვასმოწმეებს, რამდენიმე გამოძიება დაიწყო. ორმა პირმა, რომელიც ამთავდასხმებთან დაკავშირებით დააკავეს, საჯაროდ მოუხადა ბოდიში იეჰოვასმოწმეებს. 2006 წლის აპრილში იეჰოვას მოწმეების თხოვნით აღნიშნული ორიპირის მიმართ წაყენებული ბრალდება მოიხსნა.2006 წლის 18 თებერვალს ვაშლიჯვრის დასახლების ერთ-ერთ კორპუსში იეჰოვასმოწმეებს მ.კუპრაშვილსა და ც.ბახუტაშვილს თამაზ გველესიანმა სიტყვიერი დაფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენა. მ.კუპრაშვილს წაართვა პირადი ბიბლია. ამფაქტთან დაკავშირებით ვაკე-საბურთალოს შს სამმართველოში დაიწყოგამოძიება. თამაზ გველესიანმა დაზარალებულის წინაშე აღიარა დანაშაული დამოინანია, დააბრუნა ბიბლია. დაზარალებულებმა ამ შემთხვევაშიც მიუთითეს,რომ მათ შორის ინციდენტი ამოწურულია.რელიგიის თავისუფლების შეზღუდვა და დისკრიმინაცია2006 წლის 14 თებერვალს იეჰოვას მოწმეებმა ორდღიანი რელიგიური ყრილობისჩასატარებლად ითხოვეს კერძო მფლობელობაში არსებული თბილისის სპორტისსასახლის გამოყენების ნებართვა. 2006 წლის 22 თებერვალს სპორტის სასახლისადმინისტრაციამ მათ განუცხადა, რომ ისინი სპორტის სასახლეს ყრილობისჩასატარებლად მხოლოდ იმ შემთხვევაში დაუთმობდნენ, თუ იეჰოვას მოწმეებისახელმწიფოსაგან უსაფრთხოების უზრუნველყოფის გარანტიას მოიპოვებდნენ.იგივე პასუხი გაეცა იეჰოვას მოწმეების ანალოგიურ მიმართვას 2006 წელსაც. ამშემთხვევაში უსაფრთხოების უზრუნველყოფა სახელმწიფოს პირდაპირიმოვალეობაა. ამ ეტაპზე ამ ფაქტებთან დაკავშირებით მიმდინარეობს გამოძიებადისკრიმინაციის მუხლით.საზოგადოების დამოკიდებულება რელიგიური უმცირესობების მიმართსაზოგადოების დამოკიდებულება რელიგიური უმცირესობების, განსაკუთრებითკი ე.წ არატრადიციული აღმსარებლობების მიმართ ზოგადად ნეგატიურია.საპატრიარქოს პოზიცია რელიგიურ უმცირესობებთან დაკავშირებით ხშირადსაზოგადოების პოზიციის განმაპირობებელი ხდება. მაგალითად, თბილისში,,მსოფლიო მშვიდობის ფედერაციის,, კონფერენცია მას შემდეგ ჩაიშალა, რაცსაპატრიარქომ ეს გაერთიანება ტოტალიტარულ სექტად მოიხსენია და მოუწოდამრევლს, არ დასწრებოდა მათ მიერ ორგანიზებულ შეხვედრას. ამის შემდეგსხვადასხვა კინო და თეატრალური დარბაზის ადმინისტრაციებმა, წინასწარიშეთანხმების მიუხედავად, „მსოფლიო მშვიდობის ფედერაციისთვის“ დარბაზისმიქირავება ვეღარ გაბედეს.ამასთან დაკავშირებით სახალხო დამცველმა შემდეგი განცხადება გაავრცელა:301

2006 წლის 22 ივნისს საქართველოს სახალხო დამცველს მომართეს ორგანიზაცია,,მსოფლიო მშვიდობის ფედერაციის წევრებმა~, რომლებმაც გვაცნობეს, რომ ქ.თბილისში 21 ივნისს ორგანიზაციას რუსთაველის სახ. თეატრში უნდა გაემართაკონფერენცია, რომელსაც დაესწრებოდა ამ მოძრაობის ერთ-ერთი ლიდერი.ეს გაერთიანება როგორც სამოქალაქო, ასევე რელიგიური ხასიათის მქონეა. ამმოძრაობას მსოფლიოში იცნობენ მისი დამაარსებლის სენ მიონ მუნის სახელთანდაკავშირებული სახელწოდებით _ მუნიზმი. აღნიშნული ორგანიზაცია მსოფლიოსხვადასხვა ქვეყანაში მოღვაწეობს და იგი არ მიიჩნევა ადამიანის უფლებების შემლახავან კანონდამრღვევ გაერთიანებად, აქედან გამომდინარე, დემოკრატიული ქვეყნები მისსაქმიანობას არ ეწინააღმდეგებიან და არ ზღუდავენ.მსოფლიო მშვიდობის ფედერაციის კონფერენციასთან დაკავშირებით საქართველოსმართლმადიდებელი ეკლესიის საპარტიარქომ გაავრცელა განცხადება, რომელშიცმართლმადიდებელი ეკლესიის ნეგატიური პოზიცია იყო გამოხატული ამ ორგანიზაციისთაობაზე. აქვე საპატრიარქო ურჩევდა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიისმრევლს, ამ კონფერენციაზე დასწრებისგან თავი შეეკავებინა. უნდა ითქვას, რომსაპატრიარქოს ამგვარი რეაქცია სავსებით ბუნებრივია, ვინაიდან ეკლესია თავსვალდებულად მიიჩნევს, გამოხატოს აზრი ამა თუ იმ მოვლენის შესახებ, მით უფრო,თუ ეს შეფასება რომელიმე რელიგიური მიმდინარეობის მოძღვრებასა და საქმიანობასშეეხება, მაგრამ სრულებით მიუღებელი და დისკრიმინაციულია ის დამოკიდებულება,რაც თბილისის რამდენიმე თეატრალური და კინო დარბაზის ადმინისტრაციებმაგამოავლინეს აღნიშნული ორგანიზაციის მიმართ.რუსთაველის სახელობის თეატრის ხელმძღვანელობამ მას შემდეგ, რაც გავრცელდასაპატრიარქოს განცხადება, უარი განუცხადა ამ ორგანიზაციას დარბაზითსარგებლობაზე, მიუხედავად იმისა, რომ უკვე არსებობდა სიტყვიერი შეთანხმება დადათქმული იყო ღონისძიების გამართვის კონკრეტული თარიღი. ანალოგიურად მოიქცათბილისის მუსკომედიის თეატრი, რომელმაც გადახდილი თანხა უკან დაუბრუნაკონფერენციის ორგანიზატორ მხარეს, ღონისძიების გამართავეზე უარი განუცხადესასევე მარჯანიშვილის სახელობის თეატრისა და კინოთეატრ ამირანის დირექციებმა.შედეგად კონფერენცია აღარ გაიმართა, ჩაიშალა ორგანიზაციის ერთ-ერთი ლიდერისვიზიტიც.მიმაჩნია, რომ ხსენებული თეატრების ადმინისტრაციებმა დისკრიმინაციულიდამოკიდებულება გამოავლინეს ,,მსოფლიო მშვიდობის ფედერაციის~ მიმართ.საქართველოს სახალხო დამცველი მოუწოდებს აღნიშნული თეატრებისხელმძღვანელობას გააცნობიერონ, რომ საქართველოს კონსტიტუცია კრძალავსრელიგიურ ნიადაგზე არათანასწორ მოპყრობას.უკანონო მშენებლობა მართლმადიდებელი ეკლესიის ნანგრევებისტერიტორიაზესამცხე-ჯავახეთში ქალაქ ვალეს მიმდებარე სოფელ წყალთბილაში XII-XIIIსაუკუნის არქიტექტურული ძეგლის – ეკლესიის ნანგრევია. ამ ეკლესიის ორიკედელი აღმოსავლეთის მხრიდან დაახლეობით 4 მეტრზე, ხოლო სამხრეთისმხრიდან დაახლოებით 1,5 მეტრის სიმაღლეზე შენარჩუნებულია, ხოლო302

დასავლეთისა და ჩრდილოეთის მხარეს კედლების ადგილზე ჩანს მხოლოდსაძირკვლის ნაშთი.კათოლიკური სარწმუნოების მიმდევარმა სოფლის მოსახლეობამ დაახლოებით 2წლის წინ ტაძარშივე ააგო ბაზილიკური ტიპის მცირე ზომის კათოლიკურისალოცავი, ხოლო 2006 წელს აღმართეს სომხეთიდან შემოტანილი ხაჩქარი.ეს ტაძარი არის მართლმადიდებლური ეკლესიის ნანგრევი, რაც დასტურდებაროგორც კულტურის სამინისტროში არსებული დოკუმენტაციით, ასევე სოფლისმოსახლეობის არაოფიციალური გამოკითხვით. სოფლის მოსახლეობისგანცხადებით, რამდენიმე ათწლეულის წინ ტაძრის მიმდებარე ტერიტორიაზემობნეული იყო ქართულწარწერიანი ქვები, მაგრამ ამ ტერიტორიაზე იდგასაბჭოთა ჯარი, რომელიც მიმდებარე ტერიტორიაზე ატარებდა სამშენებლოსამუშაობს, რის შედეგადაც აღნიშნული ქვები უკვალოდ გამქრალა.მართლმადიდებელმა სასულიერო პირებმა, მათივე განცხადებით, უკანონომშენებლობის შესახებ დაახლოებით 2 თვის წინ შეიტყვეს და რეგიონული დაცენტრალური ხელისუფლების წარმომადგენლებს მიმართეს დახმარებისთვის,მაგრამ ამ მიმართვებს მათივე განმარტებით არავითარი რეაგირება არ მოჰყოლიადა ამ თემით არავინ დაინტერესებულა.აღსანიშნავია, რომ სოფელ წყალთბილაში მოქმედი კათოლიკური ტაძრისწინამძღოლმა მამა ანატოლიმ სახალხო დამცველის წარმომადგენლებთანსაუბრისას უარყო უნებართვო სამლოცველოს აგებასთან თავისი რაიმე კავშირი,მათ შორის მშენებლობის კურთხევის მიცემა ან სამლოცველოში მსახურებისფაქტი.მე-12 საუკუნის ისტორიულ ძეგლის ტერიტორიაზე უკანონო ჩაშენებასმიუღებლად მიიჩნევს ასევე სომეხთა სამოციქულო წმინდა ეკლესიისსაქართველოს ეპარქიის ახალციხის, ადიგენისა და ბორჯომის რაიონებისსომეხთა მოძღვარი მღვდელი შვამონ საღოიანი.მართლმადიდებლური ტაძრის ნანგრევებში, მართლმადიდებლურ ეკლესიასთანშეთანხმების გარეშე სამშენებლო სამუშაოების ჩატარება არის “საქართველოსსახელმწიფოსა და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალურმართლმადიდებლურ ეკლესიას შორის” დადებული საკონსტიტუციოშეთანხმების დარღვევა, კერძოდ ამ შეთანხმების მე-7 მუხლის მიხედვითეკლესიის საკუთრებად იქნა ცნობილი საქართველოს მთელ ტერიტორიაზეარსებული მართლმადიდებლური ტაძრები, მონასტრები, მათი ნანგრევები,აგრეთვე მიწის ნაკვეთები, რომელზედაც ისინია განლაგებული.საქართველოს სახალხო დამცველმა მიმართა სოფელ წყალთბილას მოსახლეობას,სამცხე-ჯავახეთის რეგიონის ხელმძღვანელობას, საქართველოში სომხურიდიასპორის წარმომადგენლებს, საქართველოს კათოლიკურ დამართლმადიდებელ ეკლესიებს, კულტურის სამინისტროს, რათა ამ საკითხისშესახებ უმოკლეს ვადაში იქნას მიღებული ის გადაწყვეტილება, რომლითაც303

მოხდება XII – XIII საუკუნის ისტორიული ძეგლის გათავისუფლება უკანონოდაგებული შენობისგან.გადაუჭრელი და პრობლემური საკითხებიისევ აქტუალური რჩება შემდეგი პრობლემები:• დისკრიმინაციული სამართლებრივი გარემო (იხ. სახალხო დამცველის 2005წლის პირველი ნახევრის ანგარიში და დანართი #2.ა., სადაც მოტანილიაამერიკის სახელმწიფო დეპარტამენტის 2005 ანგარიშის ფრაგმენტისაქართველოში რელიგიის თავისუფლების მდგომარეობასთანდაკავშირებით);• სომეხთა სამოციქულო ეკლესიის მოთხოვნა 6 ეკლესიის დაბრუნებასთანდაკავშირებით (იხ. 2005 წლის ანგარიში და დანართი #2.ბ; აშშ სახ.დეპ.ანგარიში);• მართლმადიდებელი ეკლესიის სარგებლობაში მყოფი კათოლიკურიტაძრები, ახალი კათოლიკურ ტაძრების მშენებლობასთან დაკავშირებულიწინააღმდეგობები (იხ. 2004 წლის ანგარიში და დანართი #2.ბ; აშშ სახ.დეპ.ანგარიში);• სკოლებში რელიგიის სწავლების კუთხით არსებული ქაოტური ვითარებადა დისკრიმინაცია პედაგოგების მხრიდან (იხ. 2004-2005 წლების სახ.დამცვ. ანგარიში და დანართი #2.დ; აშშ სახ. დეპ. ანგარიში);• უმრავლესობის მხრიდან შეუწყნარებლობის, ქსენოფობიისა დაძალადობის გამოვლინება;• ქართულენოვან მედიაში რელიგიური უმცირესობებისადმიდისკრიმინაციული დამოკიდებულება.304

ტოლერანტობა და ინტეგრაციამედია.მედიაკორექტულობის თვალსაზრისით კრიტიკას ვერ უძლებს ქართული პრესა.ეს ვითარება შეიძლება შეფასდეს როგორც დისკრიმინაციული. ამასთანდაკავშირებით სახალხო დამცველთან არსებული ტოლერანტობის ცენტრიუახლოს ხანში გამოაქვეყნებს ქართულ ბეჭდურ მედიაში ეთნიკური დარელიგიური თემატიკის გაშუქების მონიტორინგის შედეგებს.ამ ეტაპზე არც ერთ ტელე და რადიო არხზე არ არსებობს გადაცემა, რომელიცრელიგიური უმცირესობებისა და ტოლერანტობის საკითხების გაშუქებით იქნებადაინტერესებული, თუ არ ჩავთვლით საზოგადოებრივი მაუწყებლისრადიოეთერით 2006 წლის დასაწყისში დაწყებულ 20 წუთიან პროგრამას ,,ჩვენისაქართველო,~ რომელიც ყოველკვირეულად ეთნიკურ და რელიგიურუმცირესობებთან დაკავშირებულ სხვადასხვა საკითხებს განიხილავს.საზოგადოება, სახელმწიფო და რელიგიათა საბჭოებიბოლო პერიოდში თავად რელიგიური უმცირესობები ცდილობენ გამოეხმაურონმნიშვნელოვან მოვლენებს, რომლებიც შესაძლოა არ უკავშირდებოდნენუშუალოდ რელიგიის სფეროს და უჩვენონ საზოგადოებას, რომ რელიგიებსუმნიშვნელოვანესი პოტენციალი აქვთ სამოქალაქო კულტურის განვითარებისთვალსაზრისით.2006 წელს საქართველოს სახალხო დამცველთან არსებულმა რელიგიათა საბჭომრამდენიმე მნიშვნელოვანი განცხადება გაავრცელა. საქართველოში არსებულირელიგიებმა მხარდაჭერა გამოხატეს სახელმწიფოს კრიმინალურ სამყაროსთან,ე.წ. კრიმინალურ ავტორიტეტებთან ბრძოლაში, გამოეხმაურნენ ე.წ.კარიკატურულ ომს, რომლის ექომ საქართველოშიც ჩამოაღწია. რელიგიათასაბჭომ შეხვედრა გამართა მედიასაშუალებების წარმომადგენლებთან რომლებმაცპუბლიკაციები გამოაქვეყნეს ამ თემასთან დაკავშირებით, ასევე იმსჯელამედიეთიკის სტანდარტების დაცვის აუცილებლობაზე; რელიგიათა საბჭოსგანცხადებაში აღნიშნულია, რომ მიუხედავად ყველაფრისა დაუშვებელიარამენაირად შეიზღუდოს სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლება. გაკეთდაგანცხადებები ბელორუსში, მინსკში საქართველოს მოქალაქეების დაპატიმრებისთაობაზეც. რელიგიათა საბჭომ დაგმო საქართველოს მართლმადიდებელიეკლესიის რუის-ურბნისის ეპარქიაში მომხდარი ეკლესიების ძარცვის რამდენიმეფაქტი და ა.შ. (განცხადებათა ტექსტები იხილეთ დანართში #1)სახალხო დამცველთან არსებულ რელიგიათა საბჭომ გამართა შეხვედრებისციკლი სხვადასხვა სახელმწიფო უწყების ხელმძღვანელებთან, მათ შორისიუსტიციის მინისტრის მოადგილესთან კოტე ვარძელაშვილთან,სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის ხელმძღვანელის მოადგილესთან ირინა305

ცინცაძესთან, შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილესთან ეკა ზღულაძესთან,გენერალური პროკურორის მოადგილესთან ნონა წოწორიათან.თითოეული ეს შეხვედრა კონკრეტულ შედეგზე იყო ორიენტირებული,მაგალითად, იუსტიციის მინისტრის მოადგილესთან შეხვედრის შემდეგრამდენიმე რელიგიურმა გაერთიანებამ რეგისტრაციის შესახებ მიიღოგადაწყვეტილება, გადაწყდა რელიგიური გაერთიანებებსა და საჯელაღსრულებისდეპარტამენტს შორის მემორანდუმის გაფორმება, უფრო ინტენსიური გახდარელიგიურ ნიადაგზე მომხდარ დანაშაულთა გამოძიების პროცესი და ა.შ.რელიგიათა საბჭოსა და სხვადასხვა სახელმწიფო და საზოგადოებრივორგანიზაციებს შორის თანამშრომლობა იმ თვალსაზრისითაც არისმნიშვნელოვანი, რომ ეს ფაქტობრივად პირველი პრეცედენტებია, როცასახელმწიფო და რელიგიური უმცირესობები დისკრიმინაციული მიდგომისგარეშე ურთიერთობენ.რელიგიური ტოლერანტობის კულტურის დამკვიდრების კუთხით იმედისმომცემია ისიც, რომ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია სულ უფროხშირად მონაწილეობს სხვადასხვა სახის ინტერრელიგიურ შეკრებებში დათავადაც მართავს ამ ტიპის შეხვედრებსა და კონფერენციებს. საპატრიარქოსთანასევე მოქმედებს ინტერრელიგიური საბჭო, სადაც მხოლოდ ე.წ. ტრადიციულირელიგიური გაერთიანებები მონაწილეობენ.306

დანართი #1რელიგიათა საბჭოს მიერ 2006 წელს გაკეთებული განცხადებები1. სახალხო დამცველთან არსებული რელიგიათა საბჭოს საახალწლო მილოცვასაქართველოს სახალხო დამცველთან არსებული რელიგიათა საბჭოს წევრიეკლესიები და რელიგიური გაერთიანებები მოხარულნი ვართ, რომ გვეძლევაშესაძლებლობა ერთობლივად მივულოცოთ საქართველოს მთელ მოსახლეობასახალ, 2006 წელში მშვიდობიანი შებიჯება.საახალწლო დღეები, დროის ეს უმშვენიერესი მონაკვეთი ყველაზეუხვია…რელიგიური დღესასწაულებით, ყველაზე მეტადაა გამსჭვალულისიხარულითა და განსაკუთრებულობით.საბჭოს წევრებს ქვეყნის მნიშვნელოვან წინსვლად მიგვაჩნია, რომ სხვადასხვარელიგიებს შეუძლიათ ღიად და თავისუფლად იზეიმონ საკუთარი რელიგიურიდღესასწაულები. ჩვენ მადლობას ვუცხადებთ საქართველოს პრეზიდენტსა დახელისუფლების წარმომადგენლებს ასეთი რელიგიური დღესასწაულებისმხარდაჭერის გამო, რაც მათ გულწრფელ მილოცვებში გამოიხატებოდა, მაგრამ,ამასთან ერთად, ვიმედოვნებთ, რომ სამომავლოდ ხელისუფლების კეთილი ნებასხვა რელიგიური მიმდინარეობების დღესასწაულთა მიმართაც იქნებაგამოვლენილი.რელიგიური დღესასწაულები ბოროტებაზე გამარჯვებისა და განახლების,სითბოსა და მზუნველობის, სიყვარულისა და ერთგულების, თავისუფლებისა დაშეუვალი რწმენის, სულიერი შეუპოვრობისა და თავდადების, სიცოცხლისა დაჰუმანურობის მნიშვნელობას გვახსენებენ. სწორედ ეს ამაღლებული გრძნობებიდა მარადიული ღირებულებები განაპირობებენ კაცობრიობის არსებობას დამიმართავენ მას უკეთესი მომავლისკენ. ისინი განსაზღვრავენ ჩვენი ურთიერთთანადგომის სურვილსაც. ამასთანავე, სწორედ ამ ფასეულობათა ერთგულებითშეიძლება გადაიჭრას დღეს ჩვენი ქვეყნის უმთავრესი ამოცანები: საქართველოსტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა, სიღარიბის დაძლევა, კორუფციისა დაკრიმინალური ცნობიერების აღმოფხვრა, სამოქალაქო და სამართლებრივითვითშეგნების დამკვიდრება.მიმდინარე ეპოქალური სოციალურ-კულტურული ცვლილებები, სამოქალაქოინტეგრაციის პროცესი, ხელისუფლების მიერ წამოწყებული უმნიშვნელოვანესირეფორმები, გასულ წელს მიღწეული არაერთი წარმატება გვინერგავს იმედს,რომ ჩვენი ქვეყანა თავს გაართმევს მის წინაშე არსებულ სირთულეებს. მაგრამ,საბოლოო გამარჯვება მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება მოპოვებული, თუკიყველაფერს ვიღონებთ საიმისოდ, რომ საზოგადოებაში ნდობის,ურთიერთგაგების, პატივისცემის, თანამშრომლობისა და თანასწორუფლებიანობისატმოსფერომ დაისადგუროს.307

ჩვენ, სახალხო დამცველთან არსებული რელიგიათა საბჭოს წევრები კიდევერთხელ ვულოცავთ მთელ საქართველოს 2006 წელს, ვუსურვებთ მასმშვიდობას, სიმტკიცეს, ეკონომიკურ წინსვლას და სოციალური პრობლემებისმოგვარების გზაზე მნიშვნელოვან წარმატებას.დაე, 2006 წელი ყოფილიყოს საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისაღდგენისა და ტოლერანტული გარემოს მშენებლობის წელიწადი!2. საქართველოს სახალხო დამცველთან არსებული რელიგიათა საბჭოსგანცხადებათავისუფლების შეზღუდვის ადგილებში მიმდინარე პროცესებთან დაკავშირებითსაქართველოს სახალხო დამცველთან არსებული რელიგიათა საბჭოს წევრიეკლესიები და რელიგიური გაერთიანებები ზედმიწევნით ვაცნობიერებთ რაპასუხისმგებლობას, რაც ჩვენს მსახურებას თან სდევს სასჯელაღსრულებითდაწესებულებებში, ვადასტურებთ, რომ მუდამ მზად ვართ იმათითანადგომისთვის, ვინც დღეს მოწყვეტილია საკუთარ ოჯახს, მშობლიურგარემოს, ვისაც აღკვეთილი აქვს თავისუფლება და სხვადასხვა მიზეზითსასჯელაღსრულებით დაწესებულებაში იმყოფება.ამასთანავე რელიგიათა საბჭოს წევრები ამოვდივართ იმ პრინციპებიდან, რასაცჩვენი აღმსარებლობები ქადაგებენ და რაც საბჭოში გვაერთიანებს _ ჩვენვისწრაფვით ზნეობრივი, სამართლებრივი და სამოქალაქო თვითშეგნებისდამკვიდრებისკენ. აქედან გამომდინარე ვაცხადებთ, რომ ე.წ. ქურდულიცნობიერება არის ერთი უმთავრესი მანკიერებათაგანი ჩვენი საზოგადოებისნაწილისთვის. განსაკუთრებით მძიმე ტრავმა ,,შავი სამყაროს ტრადიციებმა~შესაძლოა ჩვენს მომავალ თაობას, ჩვენს ახალგაზრდობას მიაყენოს; მოწყვიტოსიგი ქვეყნის აღმშენებლობისა და ჯანსაღი სულიერი და მორალურიგანვითარების პროცესს. კრიმინალური მენტალიტეტი, ე.წ. ,,ქურდული გაგება~რადიკალურად მიუღებელია ნებისმიერი რელიგიისთვის და ჩვენ შეგონებით,მორალური და სულიერი მხარდაჭერით მუდამ გადაჭრით ვეწინააღმდეგებითკრიმინალური ცნობიერების ნებისმიერ გამოვლინებას ყველგან დაგანსაკუთრებით, სასჯელაღსრულებით ადგილებში.თავისუფლებააღკვეთილ ჩვენს თანამოძმეებს ყველაზე მეტად ესაჭიროებათსულიერი და ზნეობრივი მხარდაჭერა. საზოგადოება სასჯელაღსრულებითსისტემას აღარ უნდა აღიქვამდეს დასჯისა და იზოლაციის მექანიზმად. აქადამიანების რეაბილიტაცია უნდა ხორციელდებოდეს. ამ ტიპისდაწესებულებებში ამგვარი გარემოს დასამკვიდრებლად კი აუცილებელიასახელმწიფომ უკომპრომისო რეფორმები განახორციელოს. თუმცა ესშეუძლებელი იქნება მანამდე, სანამ სასჯელაღსრულებით დაწესებულებებში დამის გარეთაც დამკვიდრებული იქნება ე.წ. ქურდული კანონები, სანამ პატიმართაბედის განმგებნი ე.წ. კანონიერი ქურდები და კრიმინალური ავტორიტეტებიიქნებიან, სანამ პოლიტიკოსები და სამართალდამცავები გარიგებაში შევლენ ე.წ.308

შავ სამყაროსთან და იარსებებს ამ ნიშნით პრივილეგირებული დამეორეხარისხოვანი ადამიანების კასტები.ბოლო პერიოდში სასჯელაღსრულებით სისტემაში მიმდინარე რეფორმაგარდაუვალ და გადაუდებელ აუცილებლობას წარმოადგენს. ჩვენ მხარს ვუჭერთსამართლიანობისა და სამართლის დამკვიდრებისაკენ მიმართულ ძალისხმევას,რომელსაც იჩენს ხელისუფლება, რადგან დაუშვებლად მიგვაჩნია სახელმწიფომდა საზოგადოებამ ნეიტრალური პოზიცია დაიკავოს, შეიწყნაროს ან წაახალისოსკრიმინალური იდეოლოგია და მისი დამამკვიდრებელი ძალები. ამავდროულადჩვენთვის გაუმართლებლი იქნება სამართალდამცავთა ყოველგვარი ძალადობა,რომელიც გაცდება კანონის ფარგლებს და შელახავს ადამიანის უფლებებს.საბჭოს წევრები თანადგომითა და სიყვარულით შევთხოვთ ჩვენს დებსა დაძმებს, რომლებიც დღეს, ამა თუ იმ მიზეზით, სასჯელაღსრულებითდაწესებულებებში იმყოფებიან, რომ უფრო გულდასმით ჩაუფიქრდნენ მათგარშემო მიმდინარე რეფორმირების პროცესს და გააცნობიერონ მისიაუცილებლობა. ჩვენ ყველანი ერთად ძლიერი, მშვიდობიანი, სამართლიანი დათანასწორუფლებიანი საქართველოსკენ უნდა ვისწრაფვოდეთ, მაგრამ იმაშიცვართ დარწმუნებულნი რომ ე.წ. ქურდული ტრადიციებისადმი ერთგულებით,თუნდაც მათ მიმართ ლოიალობით ქვეყნის აღმშენებლობაში მონაწილეობაშეუძლებელი იქნება, და რაც ყველაზე მეტად მნიშვნელოვანია, _ შეუძლებელიიქნება _ თავისუფლება.3. სახალხო დამცველთან არსებული რელიგიათა საბჭოს განცხადება ე.წ.,,კარიკატურების ომთან~ დაკავშირებითსაქართველოს სახალხო დამცველთან არსებული რელიგიათა საბჭო შეშფოთებასგამოხატავს ერთ-ერთ დანიურ ჟურნალში გამოქვეყნებული მოციქულიმუჰამედის კარიკატურების გამოქვეყნებისა და, შედეგად, მსოფლიო მუსლიმურსაზოგადოებაში დაწყებული მღელვარების გამო.რელიგიათა საბჭოს წევრები პატივს ვცემთ აზრის, სიტყვისა და გამოხატვისთავისუფლებას და კატეგორიულად ვეწინააღმდეგებით ამ თავისუფლებებისრაიმე დაუშვებელ შეზღუდვას, ვინაიდან ვაცნობიერებთ, რომ მათ უაღრესადდიდი მნიშვნელობა აქვთ დემოკრატიული და პლურალისტური საზოგადოებისმშენებლობისათვის.ამასთან, მიგვაჩნია, რომ ამ ღირებულების ერთგულება გამსჭვალული უნდა იყოსმსოფლიოში ტოლერანტობის, მშვიდობისა და ურთიერთპატივისცემისკულტურის დამკვიდრების პასუხისმგებლობით.ამ მხრივ უმნიშვნელოვანესია სხვადასხვა რელიგიის წარმომადგენლებისა დაჟურნალისტების თანამშრომლობა. სასურველია, მედიის წარმომადგენლები უფრომეტად იყვნენ ინფორმირებული რელიგიური ტრადიციებისა და სწავლებებისშესახებ, უფრო მეტად ჰქონდეთ გაცნობიერებული რელიგიურიმრავალფეროვნების პატივისცემისა და მედია ეთიკის ნორმების დაცვის309

აუცილებლობა, რადგან ამ სფეროში ყოველი უნებლიე ან განზრახ დაშვებულიშეცდომა იწვევს რელიგიური ადამიანების ყველაზე წმინდა გრძნობებისშეურაცხყოფას.ამასთანავე, რელიგიათა საბჭო გმობს ძალადობას, რაც კარიკატურებისგამოქვეყნების ფაქტმა გამოიწვია. მსგავსი სირთულეები და კოლიზიებიმხოლოდ და მხოლოდ დიალოგისა და სხვა ცივილიზებული, მშვიდობიანიმეთოდებით უნდა იყოს მოგვარებული.დღეს ამ საკითხთან დაკავშირებული ვითარება სხვადასხვა რელიგიებისწარმომადგენლებს კიდევ ერთხელ გვაძლევს შესაძლებლობასურთიერთსოლიდარობის ქმედითად გამოვლენისათვის, რათა ყველას დავანახოთდა დავარწმუნოთ მსოფლიო საზოგადოება, რომ რელიგიებს აქვთტოლერანტობის, დიალოგის, ჰუმანიზმისა და მშვიდობიანი გარემოსდამკვიდრების ამოუწურავი პოტენციალი.4. საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ტაძრებში გახშირებულ ძარცვისფაქტებთან დაკავშირებითბოლო პერიოდში საქართველოს რუის-ურბნისის ეპარქიაში გაიძარცვა რამდენიმეტაძარი, მოპარული და შეურაცხყოფილია მართლმადიდებელი ეკლესიისსიწმინდეები. მიუხედავად იმისა, რომ სამართალდამცავებმა უკვე დააკავესრამდენიმე ეჭვმიტანილი, ეკლესიების ძარცვა მაინც გრძელდება.რელიგიათა საბჭო შეშფოთებას გამოხატავს მართლმადიდებელი ეკლესიის რუის-ურბნისის ეპარქიაში მიმდინარე მოვლენებთან დაკავშირებით და კიდევ ერთხელადასტურებს თავის პატივისცემას მართლმადიდებელი ეკლესიის მიმართ.რელიგიათა საბჭო მიიჩნევს, რომ საქართველოს რელიგიურმა გაერთიანებებმათანადგომა და მხარდაჭერა უნდა გამოუცხადონ მართლმადიდებელ ეკლესიასდა ერთობლივად დაგმონ რელიგიური სიწმინდეების ძარცვისა დაშეურაცხყოფის ფაქტები.რელიგიათა საბჭო იმედოვნებს, რომ სამართალდამცავები ყველაფერს იღონებენ,რათა გამოავლინონ დანაშაულის ჩამდენი პირები.5. სახალხო დამცველთან არსებული რელიგიათა საბჭოს განცხადება ახალისასწავლო წლის დაწყებასთან დაკავშირებითჩვენ ღრმად გვწამს, რომ ჯეროვანი განათლების გარეშე შეუძლებელიათანამედროვე ეპოქაში საზოგადოებისა და მთლიანად ქვეყნის განვითარებაზესაუბარი. არასრულფასოვანი განათლება და ინტელექტუალური სიბნელეყოველგვარი სიდუხჭირის, ძალადობისა და ბოროტების საფუძველია.სამწუხაროდ ბოლო ათწლეულებში საქართველოს განათლების ვადაგასულმა310

სისტემამ უარყოფითი დაღი დაასვა ჩვენს ქვეყანას, რომლის შედეგებსაც დღესვიმკით.უდავოა 2004 - 2006 წლები საქართველოს საგანმანათლებლო რეფორმებისისტორიაში განსაკუთრებული პერიოდია. ჩვენთვის სასიხარულო დამისასალმებელია, რომ მართალია დიდი ძალისხმევით, მაგრამ დიდი ხნისჩაჟანგებული უძრავი სისტემა ამოძრავდა – სახეზეა უმნიშვნელოვანესიცვლილებები და წარმატებები მრავალი მიმარტულებით.განსაკუთრებით აღსანიშნავია, რომ უკვე მეორე წელიწადია, რაც საქართველოსმოსახლეობამ მოიცილა ერთ-ერთი ყველაზე მტკივნეული და შეურაცხმყოფელიპრობლემა _ უმაღლეს სასწავლებლებში ჩასაბარებელი უსამართლო გამოცდები.დღეს გამოცდები ყოველგვარი კორუფციის გარეშე მიმდინარეობს. ჩვენთვისათწლეულების განმავლობაში მიუღწეველ ოცნებად იყო ქცეული თითქოსძალიან ცხადი და მარტივი რამ: ახალგაზრდებს მხოლოდ საკუთარი ნიჭისა დაინტელექტის შესაბამისად მიცემოდათ შესაძლებლობა გაეკვალათ გზა უმაღლესიგანათლების მისაღებად. შესაბამისად უღირსი და უნიჭო ადამიანების აღზევებაიწვევდა ქვეყნის წინსვლის შეჩერებას.რელიგიათა საბჭო იმედის თვალით შეჰყურებს განათლების სისტემისგლობალური რეფორმის პროცესს. საქართველოში მოქმედი სხვადასხვაკონფესიის წარმომადგენლებს გვჯერა, რომ ამ რეფორმების შედეგად, განათლებადა ცოდნა ჩვენს ქვეყანაში ჰუმანიზმის, სამოქალაქო პატრიოტიზმის,აკადემიზმის, ტოლერანტობისა და მრავალფეროვნების კულტურისგანვითარების უმთავრესი საფუძველი გახდება. ეს კი თავის მხრივ საფუძველიაქვეყნის ძლიერებისა.რელიგიათა საბჭო ულოცავს ახალი სასწავლო წლის დაწყებას სკოლისმოსწავლეებს, სტუდენტებსა და პედაგოგებს, უსურვებს მათ დაუღალავ დაპატიოსან შრომას, დაბრკოლებების დაძლევას, სამყაროსა და ადამიანისშემეცნების ერთობ რთულ, საპატიო და ღირსეულ გზაზე წარმატებულ სიარულს.მხოლოდ ღრმა ცოდნას, ღირსებას, პატიოსნების განცდასა და არჩეული გზისერთგულებას შეუძლია აზიაროს ადამიანი უზენაეს და წარუვალ ღირებულებებს.დანართი # 2ნაწყვეტები აშშ სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიშიდანა.საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია სარგებლობს გადასახადებისგადახდისაგან გათავისუფლებული ერთეულის სტატუსით, რითაც არსარგებლობს არც ერთი სხვა რელიგიური ჯგუფი. კონკორდატი რამდენიმესაკამათო მუხლს შეიცავს: პატრიარქისათვის იმუნიტეტის მინიჭება,ეკლესიისათვის ექსკლუზიური უფლების მინიჭება სამხედრო კაპელანისდაკომპლექტებაზე, საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მსახურთა311

სამხედრო სამსახურისაგან გათავისუფლება, და ეკლესიისათვის უნიკალურისაკონსულტაციო ფუნქციის მინიჭება მთავრობისათვის, განსაკუთრებითგანათლების სფეროში. მრავალი აღნიშნული საკამათო მუხლი პარლამენტისაგანმოითხოვდა განხორციელების უზრუნველმყოფი შესაბამისი კანონმდებლობისმიღებას, რაც პარლამენტს მოცემული საანგარიშო პერიოდისათის არ ჰქონდადამტკიცებული. მაგალითად,ბ.კათოლიკურმა და სომხურმა სამოციქულო ეკლესიებმა ვერ შეძლეს საბჭოთაპერიოდის დროს დახურული ეკლესიებისა და სხვა ობიექტების დაბრუნება,რომელთაგან უმრავლესობა მოგვიანებით სახელმწიფომ საქართველოსმართლმადიდებელ ეკლესიას გადასცა. თბილისში მდებარე ცნობილი სომხურიეკლესია ნორაშენი, ისევე როგორც ოთხი მცირე სომხური ეკლესია თბილისშიდა ერთი ახალციხეში – კვლავ არ ფუნქციონირებს. ამასთან, რომის კათოლიკურდა სომხურ სამოციქულო ეკლესიებს, პროტესტანტული კონფესიებისანალოგიურად, სირთულეების გადალახვა უწევდათ ახალი ეკლესიებისმშენებლობაზე ნებართვების მოსაპოვებლად.გ.თუმცა 2005 წლის აპრილში მიღებული კანონი განათლების შესახებ კრძალავსრელიგიურ სწავლებას, ქადაგებას, ძალისმიერ ასიმილაციას, ან თეოლოგიისსწავლებას საჯარო სკოლებში სასწავლო საათების განმავლობაში, პრაქტიკულადმოსწავლეები რუტინულად კვლავ ღებულობდნენ გაკვეთილებსმართლმადიდებლურ ქრისტიანულ თეოლოგიაში. მასწავლებლები გაკვეთილებისუმეტესობას, მათ შორის მათემატიკისა და სხვა მეცნიერების გაკვეთილებს,იწყებენ კლასის მიერ მართლმადიდებლური ლოცვების წარმოთქმით. ისმოსწავლეები, რომლებიც არ ღებულობდნენ აღნიშნულში მონაწილეობას,ზოგჯერ ისჯებოდნენ. კანონით ასევე იკრძალება რელიგიური სიმბოლოებისგამოფენა საჯარო სკოლის ტერიტორიაზე, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც ესსასწავლო მიზნებს ემსახურება. თუმცა, მრავალ საკლასო ოთახში მასწავლებლებიხატებს ან საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის წარმომდგენელრელიგიურ პირთა სურათებს კიდებენ. ზოგიერთ სკოლაშიმართლმადიდებლური სალოცავები არსებობს, სადაც მოსწავლეებს ლოცვისაკენმოუწოდებდნენ.312

ეროვნული უმცირესობების საბჭოს შესახებსახალხო დამცველთან შექმნილია ეროვნული უმცირესობების საბჭო, რომელშიცგაწევრიანებული არიან სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფების წარმომადგენლები.ხელისუფლებისა და ეროვნული უმცირესობების წარმომადგენელთა შორისუშუალო დიალოგის მიზნით საბჭო პერიოდულად მართავს შეხვედრებსსხვადასხვა თანამდებობის პირებთან.საბჭო მღიდროდ თანამშრომლობს „ინტეგრაციისა და ტოლერანტობისსახელმწიფო საბჭოსთან“, სხვადასხვა სახელმწიფო უწყებებთან.ევროპის საბჭოს ეროვნული უმცირესობათა დაცვის ჩარჩო კონვენციის შესრულებისფარგლებში სახელმწიფოს მიერ ნაკისრი ვალდებულებების შესრულებაზემონიტორინგისა და ამ ვალდებულებების შესრულებაზე სახელმწიფოს მხარდაჭერისმიზნით გაიმართა მთელი რიგი შეხვედრები: პარლამენტის რეგიონალურიპოლიტიკის კომიტეტის თავმჯდომარესთან ბ-ნ ვანო ხუხუნაიშვილთან.შეხვედრაზე განხილულ იქნა კანონი ადგილობრივი თვითმმართველობისშესახებ; შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილე ეკა ზღულაძესთან; გენერალურიპროკურორის მოადგილე ნონა წოწორიასთან; სასჯელაღსრულებისდეპარტამენტის თავმჯდომარის მოადგილე ირინა ცინცაძესთან.ამ შეხვედრების დროს საბჭოს წევრებმა - სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფებისწარმომადგენლებმა - დასვეს ქვემო ქართლში მომხდარი დანაშაულების გახსნისადა ძალოვან უწყებებში უმცირესობების წარმომადგენლების დასაქმების საკითხი.შეთანხმდნენ, რომ უმცირესობების საბჭოს წარმომადგენლებსა და ძალოვანუწყებებს შორის პერიოდულად გაიმართება შეხვედრები.ამ შეხვედრების დროს ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენლებს საშუალებამიეცათ, უშუალოდ სამინისტროების და უწყებების ხელმძღვანელი პირებისგანმიეღოთ ინფორმაცია სისტემაში შექმნილი მდგომარეობის შესახებ.სასჯელაღსრულების დეპარტამენტში ჩატარებული შეხვედრის დროს საბჭოსწევრების შეხვდნენ მსჯავრდებულებს, დაათვალიერეს რუსთავის მე-6სასჯელაღსრულების დაწესებულების სამზარეულო. უმცირესობებისწარმომადგენლები დაინტერესდნენ ციხეში უმცირესობების მდგომარეობით. ამშეხვედრის დროს გადაწყდა, რომ საბჭოს წარმომადგენლებსა დასასჯელაღსრულების დეპარტამენტის ხელმძღვანელობას შორის პერიოდულადგაიმართება შეხვედრები. ასევე მიღწეულ იქნა ზეპირი შეთანხმებაურთიერთანამშრომლობის მემორანდუმის გაფორმების შესახებ.2006 წლის სექტემბერში გაიმართა შეხვედრა ქალაქ თბილისის მერთან. ამშეხვედრაზე საბჭოს წარმომადგენლებმა დასვეს სხვადასხვა საკითხები, მათშორის ისაუბრეს მუზეუმების, კულტურული-საგანმანათლებლო კერებისა დასკოლების პრობლემებზე. საბჭოს წარმომადგენლები და ქალაქის მერი313

შეთანხმდნენ დედაქალაქში გამართულ კულტურულ ღონისძიებებშიუმცირესობების შემოქმედებითი ანსამბლების ჩართვის შესახებ. ქალაქის მერიამდაავალა შესაბამის სამსახურებს, მაქსიმალურად იქნას გათვალისწინებულიუმცირესობების მონაწილეობის საკითხი ქალაქის კულტურულ ცხოვრებაში.სახელმწიფო უწყებების წარმომადგენლებთან შეხვედრების ორგანიზებაშიძალზედ დიდი წვლილი შეიტანა იმ პერიოდში საქართველოს პრეზიდენტისმრჩეველმა ეროვნული ინტეგრაციისა და უმცირესობების დაცვის საკითხებშიქალბატონმა ანა ჟვანიამ.საბჭოს მიერ უახლოეს ხანებში დაგეგმილია შეხვედრები კულტურისა დასპორტის სამინისტროებთან, განათლების სამინისტროსთან და სხვა უწყებებისხელმძღვანელებთან.უნდა აღინიშნოს, რომ საბჭოს წარმომადგენლებთან შეხვედრის საკითხსთანამშრომლობის სურვილით ეკიდება ყველა სამინისტროსა და უწყებისწარმომადგენელი.საბჭოში ფუნქციონირებს 4 კომისია. ამჟამად აღნიშნული კომისიები მუშაობენუმცირესობების დაცვის შესახებ ჩარჩო კონვენციის იმპლემენტაციის საკითხებზე.სამუშაო ჯგუფები იკრიბებიან კვირაში ერთხელ და ევროპის უმცირესობებისცენტრის ექსპერტებთან ერთად მიმდინარეობს მუშაობა ჩარჩო–კონვენციისიმპლემენტაციისთვის საჭირო საკანონმდებლო და ადმინისტრაციულიღონისძიებების გატარების შესახებ.უნდა აღინიშნოს, რომ ეთნიკური უმცირესობების საბჭოსთან შეხვედრის საკითხსთანამშრომლობის სურვილით ეკიდება ყველა სამინისტროსა და უწყებისწარმომადგენელი.საბჭოში ფუნქციონირებს მედიისა და ინფორმაციის, განათლებისა დაკულტურის, რეგიონული ინტეგრაციისა და კონფლიქტების პრევენციის,იურიდიულ საკითხთა კომისიები. აღნიშნულ კომისიებში გაწევრიანებული არიანეროვნული უმცირესობების წარმომადგენლები. საბჭოს კომისიები ევროპისუმცირესობების ცენტრის ექსპერტებთან ერთად ამჟამად ამზადებენრეკომენდაციების პაკეტს უმცირესობების დაცვის შესახებ ჩარჩო კონვენციისიმპლემნეტაციის შესახებ. საბჭოს წევრები ვითარების ადგილზე გაცნობისმიზნით პერიოდულად ჩადიან ეროვნული უმცირესობებით კომპაქტურადდასახლებულ რეგიონებში. ქვემო ქართლში, წალკაში, მარნეულში, გარდაბანში,სამცხე ჯავახეთში, ახალქალაქში ნინოწმინდაში, ახალციხეში, და პანკისისხეობაში.ეროვნული უმცირესობებით კომპაქტურად დასახლებულ რეგიონებში მედიისთავისუფლებისა და ხელმისაწვდომობის შესახებ.314

ქვემო ქართლსა და სამცხე-ჯავახეთში ეროვნული უმცირესობებით კომპაქტურადდასახლებულ რაიონებში და სოფლებში, განსაკუთრებით საზღვრისპირადასახლებულ პუნქტებში ტელემაუწყებლობა ხარვეზებით ხორციელდება,ხარისხიანი მაუწყებლობის მიღება შესაძლებელია მხოლოდ სატელიტურიანტენების საშუალებით, რაც მოსახლეობის მცირე ნაწილისთვისაახელმისაწვდომი. ამის გამო, ამ რეგიონებში და საზღვრისპირა რაიონებშიმცხოვრებ მოსახლეობას არ აქვს საშუალება საქართველოს საინფორმაციოარხებისგან მიიღოს ინფორმაცია საქართველოსა და მსოფლიოში მიმდინარემოვლენების შესახებ. რის გამოც ისინი ინფორმაციულ და კულტურულვაკუუმში იმყოფებიან, რაც თავის მხრივ ინტეგრაციის პროცესს მნიშვნელოვანდაბრკოლებას უქმნის.საინფორმაციო საშუალებათა კრიმინალურ ქრონიკაში ეთნიკურ წარმომავლობაზემინიშნების შესახებსაქართველოს მედიაში ხშირად კრიმინალური ფაქტის გაშუქების დროსმედიასაშუალებების წარმომადგენლები ან სხვადასხვა თანამდებობის პირებიხაზგასმით აღნიშნავენ პირის ეთნიკურ კუთვნილებას.კრიმინალთან ბრძოლისა და კრიმინალურ ფაქტის სამართლებრივი თუმორალური შეფასების დროს ადამიანის ეთნიკური წარმომავლობას არავითარიმნიშვნელობა არ აქვს. მართლმსაჯულებისა და კანონიერებისთვის, ისევეროგორც დაზარალებულისთვის, რიგითი მოქალაქისა და საზოგადოებისთვის არაქვს მნიშვნელობა, თუ რომელი ეთნიკური წარმოშობის ადამიანმა ჩაიდინა ესათუ ის დანაშაულებრივი ქმედება. დანაშაულის გახსნის ან დანაშაულისპრევენციის თვალსაზრისით არავითარი დამატებით საშუალებებს არ იძლევადამნაშავის ეთნიკური წარმოშობის მითითება.კრიმინალური ფაქტების გადმოცემის დროს ეთნიკურ წარმომავლობაზე ხაზისგასმით ერთადერთი შედეგი ისაა, რომ სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფებისწარმომადგენელთა მიმართ მოსახლეობაში ნეგატიური სტერეოტიპი ყალიბდება.ამიტომ, ამგვარი ხაზგასმა თანამდებობის პირების მხრიდან დაუშვებელია, ხოლოჟურნალისტები, ჯობს, მოერიდონ ასეთი სტერეოტიპების ჩამოყალიბებას.დუხობორები ნინოწმინდის რაიონშიდუხობორების მდგომარეობას შესწავლის მიზნით სახალხო დამცველის აპარატისმონიტორინგის ჯგუფი იმყოფებოდა სამცხე-ჯავახეთში, ნინოწმინდის რაიონისსოფელ გორელოვკაში.დუხობორების განცხადებით, გაუსაძლისი მდგომარეობის გამო ისინიიძულებულნი არიან დატოვონ საქართველო და გადასახლდნენ რუსეთში.315

დუხობორები აცხადებენ, რომ ხშირია შემთხვევები, როდესაც, სოფელგორელოვკაში, მათ მიერ იჯარით აღებულ ათეულობით ჰექტარ მიწას სხვასოფლებიდან ჩამოსახლებული ადამიანები იტაცებენ, უნებართვოდ თიბავენ დათივას ითვისებენ. დუხობორების მიერ იჯარით აღებული 1700 ჰექტარიმიწიდან, ამჟამად, მათ ფაქტობრივ სარგებლობაში დარჩათ დაახლოებით 300ჰექტარი მიწის ფართობი. დუხობორების განმარტებით, სოფელ გორელოვკაშიხშირია ქურდობის ფაქტები. დუხობორების წარმომადგენლები მიიჩნევენ, რომქურდობები ჩადენილია ახალჩამოსახლებულების მიერ.დუხობორები ასევე მიუთითებენ, რომ ახალჩამოსახლებულებსა და დუხობორებსშორის ხშირია კონფლიქტები. ახალჩამოსახლებულები თვითნებურად შედიანდუხობორების სკოლაში, მოსწავლეების მიერ ორგანიზებულ შემოქმედებითიღონისძიებების დროს არღვევენ საზოგადოებრივ წესრიგს, მორალურ დაფიზიკურ შეურაცხყოფას აყენებენ იმ ადამიანებს ვინც მათ წესრიგისკენმოუწოდებს. დუხობორების წარმომადგენელთა ინფორმაციით ყოფილაშემთხვევები, როდესაც საკუთარ ოჯახებში შეკრებილ ახალგაზრდადუხობორებთან შეჭრილან ახალჩამოსახლებული ახალგაზრდები. დუხობორებისგანცხადებით, მათ ამ პრობლემების შესახებ არაერთხელ მიმართეს სამხარეოადმინისტრაციას, რაიონის გამგეობას, პოლიციას. მაგრამ, როგორც დუხობორებიმიუთითებენ პოლიციის მუშაობა მათთან მიმართებაში არაეფექტურია.დუხობორები აღნიშნავენ, რომ მათ წინააღმდეგ მიმართულ დანაშაულებშიეჭვმიტანილი არცერთი პირი არ ყოფილა სამართალდამცავების მიერგამოვლენილი და დაკავებული.დუხობორები მიიჩნევენ, რომ დუხობორებით დასახლებულ სოფლებშიახალჩამოსახლებული ადამიანები სარგებლობენ რეგიონისა და რაიონის დონეზესახელმწიფო სტრუქტურებში მაღალ თანამდებობებზე დასაქმებული პირებისხელშეწყობით და მიზანმიმართულ პოლიტიკას ახორცილებენ იმ მიზნით, რომაიძულონ დუხობორები, საქართველო დატოვონ.დუხობორები ძირითადად სოფლის მეურნეობას, კერძოდ მესაქონლეობასმისდევენ, ამდენად მიწის საკითხი მათთვის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანია. სოფელგორელოვკაში მცხოვრებმა დუხობორებმა საბჭოთა მეურნეობების დაშლისშემდეგ შექმნეს სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივი. ამ კოოპერატივმასახელმწიფოსგან იჯარით აიღო სოფლის მიწების დიდი ნაწილი. კოოპერატივშიდასაქმებული იყო სოფლის მოსახლეობის უდიდესი უმრავლესობა. 2002 წელსნინოწმინდის რაიონის გამგეობამ დუხობორების სასოფლო სამეურნეოკოოპერატივს გაუფორმა ხელშეკრულება, რომლის მიხედვითაც დუხობორებსგადაეცათ მიწა - 1700 ჰექტარი სახნავი, 1225 ჰექტარი სათიბი და 1300 ჰექტარისაძოვარი. მაგრამ მოგვიანებით, 2005 წელს აღნიშნული ხელშეკრულებისნამდვილობა ეჭვქვეშ დააყენა ნინოწმინდის გამგეობამ. გამგეობის აზრით,საიჯარო ხელშეკრულების დადებამდე გასატარებელი სამართლებრივიპროცედურები გამგეობის იმჟამინდელი ხელმძღვანელობის მიერ არ იყოდაცული, შესაბამისად, ხელშეკრულებაც არ არის ნამდვილი. მიუხედავად იმისა,რომ გამგეობა დუხობორებისთვის მიწის იჯარით გადაცემის შესახებ არსებულხელშეკრულებას (ხელშეკრულება ხელმოწერილია ნინოწმინდის რაიონის316

იმჟამინდელი გამგებლისა და სხვა პირების მიერ) ნამდვილად არ მიიჩნევს,გამგეობას ეს ხელშეკრულება არც გაუქმებია და არც საგამოძიებოორგანოებისთვისაც მიუმართავს წინადადებით, ყალბი ხელშეკრულებისგაფორმების გამო გამოძიების დაწყებისა და შესაბამისი თანამდებობის პირებისპასუხისგებაში მიცემის შესახებ.საიჯარო ხელშეკრულების მიუხედავად, დუხობორებმა მათ მიერ აღებული მიწისფართობიდან (1700 ჰექტარი სახნავი და 1225 ჰექტარი სათიბი) მხოლოდ 300ჰექტარი მიწის მოთიბვა შეძლეს. მათი განმარტებით, დანარჩენი მიწა სოფელგორელოვკაში ახალჩამოსახლებულმა ადამიანებმა მიისაკუთრეს დათვითნებურად მოთიბეს.სახალხო დამცველის აპარატში შესწავლის სტადიაზეა დუხობორებისმიწათსარგებლობის, უსაფრთხოებისა და სხვა მნიშვნელოვანი საკითხები დაშესაბამის დასკვნებიც უახლოეს ხანებში გაკეთდება.კულტურული მემკვიდრეობასოფელ გორელოვკაში მდებარეობს დუხობორების სამლოცველო ე.წ. „სიროტსკიდომ”, იგი აგებულია მე-19 საუკუნეში ტრადიციული სლავური-რუსულიარქიტექტურის სტილში. აღსანიშნავია, რომ ეს კომპლექსი მთლიანად ხისგანაააშენებული და იგი რამდენიმე ნაგებობისგან შედგება. დუხობორებისრელიგიური ორგანიზაციის სამლოცველოებიდან მთელ მსოფლიოში იგი ერთ-ერთი ყველაზე უძველესია და პირვანდელი სახითაა შენარჩუნებული.დუხობორების წასვლის ან სოფ. გორელოვკაში კრიმინოგენული ვითარებისგართულების შემთხვევაში „სიროტსკი დომ-ის” შენარჩუნების საკითხი შესაძლოასაფრთხის ქვეშ დადგეს. ვფიქრობ, რომ ეს სამლოცველო არის საქართველოსკულტურის ორიგინალური და თვალსაჩინო ნაწილი, რომელიც დაცული უნდაიყოს.სამცხე-ჯავახეთის რეგიონში მხარდაჭერას საჭიროებს რუსული უმცირესობის,კერძოდ დუხობორების კულტურული მემკვიდრეობის შენარჩუნება.დუხობორების კულტურული მემკვიდრეობა თავისთავად ორიგინალურია დამისი შენარჩუნებისთვის უნდა გადაიდგას ყველა აუცილებელი ნაბიჯი.317

რეკომენდაცია:1. სახელმწიფო მოხელეებმა თავი შეიკავონ კრიმინალური ფაქტების შესახებინფორმაციის გავრცელების დროს დამნაშავის ეთნიკურ წარმოშობაზემინიშნებისგან. ასევე, ვთხოვთ მედიის წარმომადგენლებს, თავი შეიკავონკრიმინალური ფაქტების შესახებ ინფორმაციის გავრცელების დროს დამნაშავისეთნიკურ წარმოშობაზე მინიშნებისგან.2. ეროვნული უმცირესობებით კომპაქტურად დასახლებულ რეგიონებშისაქართველოს ტელეარხების მაუწყებლობის მიღების ხარისხის გაუმჯობესებისმიზნით, ეთხოვოს საქართველოს მთავრობას, გამოყოს შესაბამისი მატერიალურირესურსები.3. წინადადებით მივმართავთ საქართველოს კულტურისა და სპორტისსამინისტროს და სამცხე-ჯავახეთის სამხარეო ადმინისტრაციას, რათა სოფელგორელოვკაში მდებარე „სიროტსკი დომ-ის” შენარჩუნება-გადარჩენისთვისადგილობრივ დუხობორებთან შეთანხმებით შემუშავდეს და განხორციელდესშესაბამისი პროგრამა.318

ბავშვთა უფლებები1994 წლის 2 ივნისს საქართველომ ბავშვის უფლებების კონვენციის რატიფიკაციითყველა ის ვალდებულება იკისრა, რომელსაც აღნიშნული კონვენცია ითვალისწინებს.მიუხედავად ამისა, კონვენციით გათვალისწინებული ბავშვზე ზრუნვისა და მისიდაცვის გარანტიების დამკვიდრება სახელმწიფოს მხრიდან საჭიროებს უფროეფექტური და ქმედითი ღონისძიებების გატარებას. გადაუჭრელი რჩება ბავშვთასოციალური დაცვის პრობლემა; ამ მხრივ საგულისხმოა, როგორც სოციალურადდაუცველ ოჯახებში მყოფი ბავშვების ელემენტარული საარსებო პირობებისუქონლობა, ასევე მზრუნველობას მოკლებულ ბავშვთა ინსტიტუციებში არსებულიარადამაკმაყოფილებელი მდგომარეობა.საერთაშორისო სტრუქტურები - გაერო, ევროკავშირი, ევროსაბჭო ახალრეკომენდაციებს გვთავაზობენ ბავშვის უფლებების კონვენციის უფრო ეფექტურადგანხორციელების მიზნით. რეკომენდაციები, პირველ რიგში, ეხება საკანონმდებლობაზის განმტკიცებას, რაც სხვადასხვა ღონისძიებებთან ერთად გულისხმობს ბავშვზეზრუნვისა და მისი დაცვის შესახებ ცალკე კანონის მიღებას.ბავშვთა უფლებების დაცვის სფეროში ქვეყანაში არსებული პრობლემებისმოგვარებაში შეიმჩნევა ერთგვარი წინსვლა, საკანონმდებლო ორგანო ითვალისწინებსგაეროსა და ევროკავშირის რეკომენდაციებს და მითითებებს. სახელმწიფოს მიერდეკლარირებული ნება, გადადგას აქტიური ნაბიჯები ბავშვზე ზრუნვისა და მისიდაცვის გარანტიების გაუმჯობესებისაკენ, კარგად ჩანს და აშკარად გამოხატავს მისპოლიტიკას. ერთ-ერთ ნათელ მაგალითს წარმოადგენს დეინსტიტუციონალიზაციისპროცესის დაწყება, თუმცა ამავე პროცესის წარმატებით განხორციელებისათვისაუცილებელი რიგი საკითხები დღემდე მოუგვარებელია.ბავშვის ბავშვთა სახლიდან საკუთარ ოჯახში დაბრუნების ან მიმღებ ოჯახშიგადაყვანის შემთხვევაში არ არსებობს ოჯახის შეფასებისა და ბავშვის განვითარებისკონტროლის ეფექტური და დახვეწილი მექანიზმი. აღნიშნული მექანიზმისქმედითობა დაკავშირებულია სოციალური მუშაკის ინსტიტუტის გაძლიერებასა დაგანვითარებაზე, რისი უზრუნველყოფაც დამოკიდებული იქნება სოციალურიმუშაკის აკადემიური მომზადების მაღალ ხარისხზე.სახალხო დამცველის აპარატის მიერ ჩატარებულმა მუშაობამ კვლავ დაგვანახაბავშვთა უფლებების დაცვასთან დაკავშირებულ პრობლემათა რიგი, როგორცსაკანონმდებლო ბაზის განმტკიცებისა და დახვეწის, ასევე აღმასრულებელიხელისუფლების უფრო ეფექტურ მუშაობას.319

ბავშვთა უფლებების ცენტრის შექმნაძლიერი მოტივაციისა და შესრულებული სამუშაოს ხარისხის მიუხედავად, ბავშვთადაცვის მიმართულებით სახალხო დამცველის აპარატის მუშაობას აკლდა ერთიანობადა შეთანხმებულობა. ამასთან ერთად, სახალხო დამცველის აპარატმასაერთაშორისო ორგანიზაციებისა და დამოუკიდებელი ექსპერტებისგან არაერთხელმიიღო რეკომენდაცია მის ფარგლებში ცალკე ერთეულის შექმნის შესახებ, რომელიცსაქართველოში ბავშვის უფლებების კონვენციის პრინციპების დანერგვაზე იქნებოდაპასუხისმგებელი და ანგარიშვალდებული.ეს რეკომენდაციები (ბავშვთა უფლებების დაცვის ცალკე სტრუქტურულიერთეულის შექმნის შესახებ) იმ ვალდებულებასთან ერთად, რომ საქართველო იყოსევროპის ბავშვთა ომბუდსმენთა ევროპული ქსელის ვალიდური წევრი,საფუძვლად დაედო 2006 წლის 1 სექტემბერს საქართველოს სახალხო დამცველისაპარატში ბავშვთა უფლებების დაცვის ცენტრის დაარსებას.ცენტრი შეასრულებს ყველა იმ საქმიანობას, რასაც სახალხო დამცველის აპარატი2005 წლიდან დღემდე ახორციელებდა ბავშვთა დაცვის საკითხებში. პირველადიმნიშვნელობა მიენიჭება პრაქტიკულ გამოცდილებას მონიტორინგსა და კვლევისმენეჯმენტში.ცენტრის მიზნებია:• ბავშვის უფლებების კონვენციის დანერგვის ზედამხედველობა;• სამოქალაქო ცნობიერებისა და განათლების დონის ამაღლება ბავშვისუფლებების საკითხებზე;• კანონებსა და პროცედურულ საკითხებში ცვლილებების შეტანის ხელშეწყობასაკანონმდებლო ორგანოებისთვის რეკომენდაციების მიცემის გზით.• საგანგებო მზრუნველობის ქვეშ მყოფი ბავშვების საზოგადოებაშიინტეგრაციის ხელშეწყობა;• ბავშვების ინტერესებისა და პრობლემების შესწავლა - ბავშვების მონაწილეობაამ საქმეში;• ბავშვთა საკითხებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციების საქმიანობისკოორდინირება.ცენტრი გეგმავს აქტივობების გაფართოვებასა და გაღრმავებას შემდეგიმიმართულებებით:• ბავშვთა ინსტიტუციების მონიტორინგის შემდგომი სპეციფიკაცია - ამინსტიტუციების მონაცემთა ბაზის შექმნა, კითხვარების გაუმჯობესება, საჭიროპროფესიონალების ჩართვა და ა. შ.;• სკოლების მონიტორინგი;• სხვადასხვა ადმინისტრაციული ორგანოებისათვის მიცემულირეკომენდაციების შესრულების მონიტორინგი;320

• ბავშვთა დეინსტიტუციონალიზაციის პროცესის მონიტორინგი;• ცალკეული შემთხვევების კვლევა - საჩივრების განხილვა ბავშვის უფლებებისდარღვევის თაობაზე;საკოორდინაციო საბჭოს შექმნამიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში ბავშვთა უფლებების დაცვისსაკითხებზე ბევრი არასამთავრობო ორგანიზაცია მუშაობს, ამ სფეროს მაინცაკლია კოორდინირებულობა. ბავშვზე ზრუნვის სფეროში არის პრობლემები,რომელთა გადაჭრაზე ერთდროულად ორი და მეტი არასამთავრობო ორგანიზაციამოქმედებს მაშინ, როდესაც რიგი გადაუდებელი პრობლემებისა ყოველგვარიყურადღების გარეშე რჩება.აქედან გამომდინარე, 2006 წლის ივლისში საქართველოს სახალხო დამცველისინიციატივით აპარატმა ბავშვთა საკითხებზე მომუშავე არასამთავრობოორგანიზაციებთან ერთად დააფუძნა საკოორდინაციო საბჭო, რომლის მიზანიაბავშვის უფლებების დაცვის კოორდინირება საქართველოში.საკოორდინაციო საბჭოში გაერთიანებული ბავშვთა საკითხებით დაინტერესებული40-მდე არასამთავრობო ორგანიზაციის მუშაობის არეალი მრავალფეროვანი დაგანსხვავებულია, ამიტომ სახალხო დამცველის აპარატისათვის ძალიანმნიშვნელოვანია ზემოხსენებული ფორმით თანამშრომლობა, რაც შესაძლებელობასგვაძლევს არასამთავრობო ორგანიზაციების რესურსები ეფექტურად,რაციონალურად და მიზანდასახულად გამოვიყენოთ ბავშვთა უფლებების დაცვისპროცესში. შესაბამისად, აპარატი დაეხმარება აღნიშნულ კავშირებს, უფროეფექტურად წარმართონ თავიანთი საქმიანობა.მონიტორინგიბოლო დროის კვლევებმა და ჩვენმა გამოცდილებამ გვიჩვენა, რომ ქვეყნისთვის ერთ-ერთ ყველაზე უფრო პრობლემურ საკითხად სოციალურად დაუცველი ბავშვებისმდგომარეობა რჩება. ესენი არიან ბავშვები, რომლებიც სახელმწიფოს მხრიდანგანსაკუთრებულ ზრუნვას საჭიროებენ. სწორედ ისინი წარმოადგენენ ქვეყანაშიყველაზე მოწყვლად კატეგორიას.იმისათვის, რომ სახელმწიფომ შესძლოს კონვენციით გათვალისწინებულივალდებულებების განხორციელება, პირველ რიგში, აუცილებელია ბავშვთაუფლებების სფეროში არსებული პრობლემების ნათელი სურათის შექმნა. გარდაამისა, საჭიროა სიტუაციის კონტროლის ეფექტური მექანიზმის შემუშავება და მისიფლობა. ეს უკანასკნელი კი, პირველ რიგში, გულისხმობს საქართველოში ბავშვთაინსტიტუციების სისტემურ და კოორდინირებულ მონიტორინგს.321

ბავშვთა ინსტიტუციების მონიტორინგისაქართველოში მზრუნველობას მოკლებულ ბავშვთა დაცვას სახელმწიფოინსტიტუციები უზრუნველყოფს. უნდა აღინიშნოს, რომ ადამიანის უფლებები დაძირითადი თავისუფლებების დარღვევის რისკი, ყველაზე მაღალი დახურულინსტიტუციებშია.სწორედ ამიტომ, 2005 წლის ნოემბრიდან სახალხო დამცველის აპარატმა დაიწყობავშვთა სახლებისა და სარეაბილიტაციო ცენტრების მონიტორინგი. მონიტორინგისმიზანია ბავშვთა მდგომარეობის შესწავლა მათი უფლებების დაცვის კუთხით,მოპოვებული მასალის ანალიზი, მისი შეფასება და დასკვნების გაკეთება, ამისშემდეგ კი შესაბამისი სამთავრობო სტრუქტურებისთვის რეკომენდაციების მიცემა.მუდმივი მონიტორინგი საშუალებას გვაძლევს, ქვეყანაში შევქმნათ არსებულისიტუაციის ნათელი სურათი ბავშვის უფლებების დაცვის თვალსაზრისით დაშევადგინოთ მონაცემთა სრული ბაზა საქართველოში ბავშვთა ინსტიტუციებისშესახებ.ქვეყანაში არსებული ბავშვთა 62 ინსტიტუციიდან 2005 წლის ნოემბრიდან დღემდემონიტორინგი ჩატარდა 48 ინსტიტუციაში.მონიტორინგის შედეგებმა გვიჩვენა, რომ ჯანდაცვასთან, ცუდ კვებასთან დაგანათლებასთან დაკავშირებული პრობლემები კვლავ გადაუჭრელი რჩება. ბავშვთასახლებში არსებული მდგომარეობა ისევ ერთ-ერთი უმძიმესი პრობლემაასაქართველოში.ბავშვთა მდგომარეობა შემოწმებულ სახლებში ძირითადად ერთნაირია. ეს სახლებითითქმის მსგავსი რეჟიმით მუშაობს. მდგომარეობის გამოსწორების პროცესიმეტწილად ფორმალურ ხასიათს ატარებს, სინამდვილეში ბავშვების მდგომარეობაპოზიტიური მიმართულებით ფაქტობრივად არ შეცვლილა.2005 წლის საპარლამენტო ანგარიშში დეტალურად იყო განხილული სახალხოდამცველის აპარატის მიერ ჩატარებული მონიტორინგის შედეგები; ხაზი გაესვასაკითხებს, რომელთა გამოსწორება გადაუდებელ აუცილებლობას წარმოადგენდა,გაკეთდა მითითებები და რეკომენდაციები. მიუხედავად ყველაფრისა, მდგომარეობაარ გამოსწორებულა ბავშვზე ზრუნვის თითქმის არცერთ დაწესებულებაში. ჩვენიმონიტორინგის შედეგები უცვლელია, მდგომარეობა კი - ისევ მძიმე; არ გადაჭრილაარც ერთი საკითხი, რომელიც დაისვა ზემოთაღნიშნული შემოწმებების შედეგად(თუ მხედველობაში არ მივიღებთ ბავშვთა რამდენიმე ინსტიტუციას, რომლებიცდეინსტიტუციონალაზაციის პროგრამის ფარგლებში უბრალოდ დაიხურა).დეინსტიტუციონალიზაცია, თავისთავად, რაციონალური გამოსავალია ასეთისაჭიროების მქონე ბავშვებისთვის. თუმცა, ეს პროცესი დიდ დროს მოითხოვს;ბავშვები კი აგრძელებენ ინსტიტუციების გაუსაძლის პირობებში ცხოვრებას. მათიუმეტესობა ისე მიაღწევს სრულწლოვან ასაკს, რომ ეს რეფორმა არც შეეხება.322

სახელმწიფო ვალდებულია, უზრუნველყოს ბავშვის კეთილდღეობა ყველასამზრუნველო დაწესებულებაში. შესაბამისმა სტრუქტურებმა უნდა გააცნობიერონ,რომ წარმოადგენენ მზრუნველობის გარეშე დარჩენილი ბავშვის მეურვეს დაპასუხისმგებელი არიან მის აღზრდასა და განვითარებაზე. ჩვენს მიერ მოძიებულიმასალის ანალიზმა გვიჩვენა, რომ აღნიშნული არ სრულდება - ინსტიტუციებშიარსებული მდგომარეობა მართლაც გაუსაძლისია, შეუძლებელია სრულფასოვანისახელმწიფო ბავშვს მსგავს ზრუნვასა და მფარველობას სთავაზობდეს.აღნიშნული გეზის შეცვლა რთული აღმოჩნდა. როგორც ჩვენთვის გახდა ნათელი,შესაბამისი სტრუქტურები არასაკმარის დაინტერესებას ავლენენ ინსტიტუციებშითუნდაც საყოფაცხოვრებო პირობების გამოსასწორებლად.ბავშვთა სახლებში ფსიქოლოგისა და სოციალური მუშაკის არსებობა იშვიათობას არუნდა წარმოადგენდეს. ჩვენს მიერ შესწავლილი მდგომარეობა პირდაპირმიუთითებს, რომ ბავშვებთან არ მუშაობენ: არ იკვლევენ მათ ოჯახებს, არ მოიძიებენბავშვის ინსტიტუციაში მოხვედრის რეალურ მიზეზებს, რაც საფრთხეს უქმნისაღსაზრდელის ფსიქიკურ და ფიზიკურ ჯანმრთელობას და ზოგადად მის მომავალს.მონიტორინგის დროს გვქონდა შემთხვევები, როდესაც ბავშვის მოუვლელობა მისიმშობლებისთვის გადაუბრალებიათ. მაგალითად, სამტრედიის ბავშვთა სახლში,ექთანმა, ერთ-ერთი აღსაზრდელის უსუფთაობა და ტილიანობა მის დედასგადააბრალა, ამასთან დასძინა, რომ ბავშვის დედას სერიოზული ფსიქიკურიპრობლემები აქვს, რის შედეგადაც ვერ უზრუნველყოფს ბავშვზე ჯეროვან ზრუნვასიმ დღეებშიც კი როდესაც მიყავს თავისი შვილი (შაბათ - კვირას) და უკანყოველთვის ასეთ მდგომარეობაში გვიბრუნდებაო. თუმცა, ეს გარემოება არ უშლისხელს დედას, გაიყვანოს თავისი შვილი ინსტიტუციიდან, როცა ამას ჩათვლისსაჭიროდ და შემდეგ ისევ დააბრუნოს იგი.კასპის ინვალიდ ბავშვთა პანსიონატის აღმზრდელმა ეჭვი გამოთქვა, რომ ერთ-ერთიაღსაზრდელის მამა, რომელიც ალკოჰოლიკია, სავარაუდოდ, ამათხოვრებს თავისინვალიდ შვილს, როდესაც გაჰყავს ინსტიტუციიდან.აღნიშნული გარემოებები პირდაპირი მაჩვენებელია, რომ თითოეული აღსაზრდელისოჯახური მდგომარეობა საჭიროებს გადაუდებელ შესწავლას, წინააღმდეგშემთხვევაში, ბავშვები ვერ იქნებიან დაცულნი. ასეთი ინფორმაციის მოძიებისათვისსაჭიროა სახლებში სოციალური მუშაკის არსებობა. სწორედ ამ სამსახურისკვლევებით არის შესაძლებელი ბავშვების რეალური დაცვა, რომელიცუზრუნველყოფილი იქნება კანონიერი გზით. ჯერჯერობით კი სოციალურიმუშაკები თითქმის არცერთ ბავშვთა სახლში არ მუშაობენ. იგივე შეიძლება ითქვასფსიქოლოგის სამსახურზე - ამ პროფესიის წარმომადგენლები ბავშვთაინსტიტუციებში დიდი იშვიათობაა.რაც შეეხება საცხოვრებელ პირობებს, მდგომარეობა, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, კვლავძალიან მძიმეა. მოუწესრიგებელია სველი წერტილები, საძინებლები, შენობებისარემონტოა. განსაკუთრებით მძიმეა მდგომარეობა რეგიონებში, სადაც სოციალური323

და ეკონომიური განვითარების დონე გაცილებით დაბალია, ვიდრე ქალაქში.აღნიშნული პირდაპირ არის ასახული ბავშვთა სახლებზე. ბათუმის საბავშვო სახლში,რომელიც უკვე მეორედ შემოწმდა იანვრის შემდეგ, არ გამოსწორებულა არც ერთიწამოჭრილი საკითხი. იქ ბიჭების საძინებლისა და საპირფარეშოს გამყოფი კარებისარსებობაც კი დღემდე გადაუჭრელია. ნახევარი წლის განმავლობაში ვერ მოხერხდაამ ერთი დეტალის შეკეთება, რაც, თავის მხრივ იწვევს ანტისანიტარიას,შეუძლებელს ხდის ოთახში სითბოს შენარჩუნებას და ა.შ. ამ სახლს ასევე არ ჰქონდაწამლების მარაგი, რომელიც აუცილებელია პირველადი დახმარების აღმოჩენისთვისდა სხვა.ეჭვქვეშ იდგება სრულფასოვანი კვების საკითხი, სანამ არ იარსებეს სტანდარტები,სადაც მითითებული იქნება ის მინიმუმი, რომელიც უნდა მიიღოს აღსაზრდელმა.ჯერჯერობით მენიუს შემადგენლობა ბიუჯეტიდან გამომდინარე განისაზღვრება,რაც თავისმხრივ არ არის კარგი მაჩვენებელი. კვებისთვის განსაზღვრული თანხა 2.10-2.50 ლ. მერყეობს.ძირეულ რეფორმას ითხოვს აღმზრდელ-პედაგოგების საკითხი. აღსანიშნავია, რომმათი ანაზღაურება ნაკლებია, ვიდრე ჩვეულებრივი საჯარო სკოლის პედაგოგისა,თუმცა შესასრულებელი სამუშაო გაცილებით მეტ პროფესიონალიზმსა დამონდომებას (მოტივაციას) საჭიროებს. პროფესიონალიზმი შესაბამისანაზღაურებასაც ითხოვს, რასაც ისევ ფინანსურ პრობლემასთან მივყავართ.აუცილებელია ბავშვთა სახლის პედაგოგებს ჰქონდეთ გავლილი სხვადასხვა სახისტრენინგები. მათ ზუსტად უნდა იცოდნენ, როგორი მიდგომაა საჭიროაღსაზრდელებთან, რა აზიანებს და რა აუმჯობესებს მათ მდგომარეობას. ახალგორისბავშვთა სახლში ერთ-ერთ აღმზრდელს გულრწფელად არ ესმოდა, რატომ არშეიძლება ბავშვის ცემა. ამ ბავშვთა სახლში, მონიტორინგის დროს, გარდა ჩვეულიპრობლემებისა, ჩვენთვის ყურადსაღები გახდა ერთი საკითხი, რომელიცაღსაზრდელების უფლებების დარღვევას ნათელყოფს.გორის ბავშვთა სახლი, ლ.კოდჯაკოვის და ი.გელაძის საქმე2006 წლის ივნისში ახალგორის რაიონის შს განყოფილების ორმა თანამშრომელმაგ.მთაწმინდელის სახელობის ახალგორის საბავშვო სახლის აღსაზრდელების 16 წლისლევან კოჟდოევის და 11 წლის იასონ გელაძის მიმართ ჩაიდინა დანაშაული.კერძოდ, ახალგორის რაიონის ფოსტის შენობიდან ელექტროსადენის ქურდობისფაქტთან დაკავშირებით, ახალგორის რაიონის შს განყოფილების ინსპექტორ-გამომძიებლების – ბონდო ტატუნაშვილისა და ბესიკ ორკოდაშვილის მიერ,ახალგორის საშუალო სკოლის ეზოდან, პედაგოგებთან შეუთანხმებლად,პოლიციის შენობაში წაყვანილი იქნენ აღსაზრდელები - ლევან კოდჟაკოვი დაიასონ გელაძე. დანაშაულის ჩადენაში აღიარებითი ჩვენებების მიღების მიზნით,პოლიციის მუშაკებმა, მათზე განახორციელეს ფიზიკური და ფსიქოლოგიურიზეწოლა, რომლის მიუხედავადაც, აღსაზრდელებიდან ვერ იქნა მიღებულიაღიარებითი ჩვენება. სამართალდამცველებმა კოდჟაკოვი და გელაძე გარკვეულიდროის შემდეგ გაათავისუფლეს.324

აღნიშნული ფაქტის მოწმე გახდა ბავშვთა სახლის შესამოწმებლად ჩასულიგანათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ბავშვზე ზრუნვის დეპარტამნეტისთანამშრომელი ე.ზურაბიანი. სწორედ განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსჩარევისა და დროული რეაგირების შემდეგ გახმაურდა აღნიშნული დანაშაული დამცხეთა-მთიანეთის საოლქო პროკურატურაში აღიძრა სისხლის სამართლის საქმე.აღნიშნული დანაშაულის ჩადენისთვის დაკავებული იქნენ ახალგორის რაიონისშ.ს. განყოფილების კრიმინალური პოლიციის ჯგუფის ინსპექტორ-გამომძიებელიბონდო ტატუნაშვილი და ამავე განყოფილების კრიმინალური პოლიციისჯგუფის უფროსი ინსპექტორ-გამომძიებელი ბესიკ ორკოდაშვილი. ორივე მათგანსბრალი საქართველოს სსკ-ის 333-ე მუხლის (სამსახურებრივი უფლებამოსილებისგადამეტება) მე-3 ნაწილის ,,ა", ,,ბ" და ,,გ" ქვეპუნქტებით; 144 1 -ე მუხლის (წამება)მე-2 ნაწილის ,,ა", ,,ბ", ,,გ", ,,ე" და ,,ზ" ქვეპუნქტებით და 369-ე მუხლის(მტკიცებულების ფალსიფიკაცია) მე-2 ნაწილით წაეყენათ. მცხეთის რაიონულისასამართლოს გადაწყვეტილებით კი ბრალდებულებს, აღკვეთის ღონისძიებისსახით შეეფარდათ დაპატიმრება ორი თვის ვადით.აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით ბავშვის უფლებების ცენტრის თანამშრომლებიშეხვდნენ თავად დაზარალებულებსა და მათ აღმზრდელებს. აღსანიშნავია,აღმზრდელების დამოკიდებულება ამ ფაქტთან. რამდენიმე მათგანი კარგად იცნობსბონდო ტატუნაშვილსა და ინსპექტორ - გამომძიებელ ბესიკ ორკოდაშვილს და მათდამნაშავეებად არ მიიჩნევენ. საუბარში აღინიშნა, რომ რომ არა ე.ზურაბიანი, ამფაქტს რეაგირების გარეშე დატოვებდნენ, ვინაიდან ვერ მიხვდნენ, რაშიმდგომარეობდა სამართალდარღვევა. როგორც საუბრის დროს გამოვარკვიეთ,აღმზრდელებმა ისიც კი არ იცოდნენ, რომ არასრულწლოვანის დაკითხვაწარმომადგენლის გარეშე აკრძალულია. რაც მათ დაბალ პროფესიონალიზმსა დათავიანთი პასუხისმგებლობის გაუცნობიერებლობაზე მიუთითებს.სახალხო დამცველის აპარატში საქმის წარმოება ჯერ არ დასრულებულა.ასევე საინტერესოა საპატრიარქოს დაქვემდებარებაში მყოფი ბავშვთა სახლები. მათიმონიტორინგის შესაძლებლობა არ მიეცა სახალხო დამცველის აპარატს. ჩვენთანშემოდის განცხადებები, რომლებიც უკავშირდება ასეთ სახლებს, მოგვმართავენაღსაზრდელთა მშობლები, ნათესავები, თუმცა სამართლებრივად არ გვაქვს უფლებაშევიდეთ ამგვარ დაწესებულებაში და შესაბამისად მოკლებულნი ვართ რეაგირებისშესაძლებლობას, რაც პრობლემას გადაუჭრელს ტოვებს, ხოლო იმის დადგენას,ჰქონდა თუ არა ბავშვის უფლების დარღვევას ადგილი შეუძლებელს ხდის.სახალხო დამცველს დახმარებისთვის მომართა ძევრის თავშესაფარშიმცხოვრებმა მანანა გელაშვილმა. მისი განცხადებით, მისი შვილებისაპატრიარქოს დაქვემდებარებაში მყოფ ერთ-ერთ ბავშვთა სახლში იმყოფებიან.შვილების მოსანახულებლად მ.გელაშვილი ჩავიდა წმინდა ბარბარესსახელობის ზესტაფონის უდედმამო ბავშვთა სახლში, სადაც მას შესვლისუფლება არ მისცეს. მ.გელაშვილის თქმით, მისი შვილი, მის უკითხავადგადაყვანილი იქნა ნინოწმინდაში არსებულ ბავშვთა სახლში.325

საკითხში გარკვევის მიზნით სახალხო დამცველის წარმომადგენლები 7აპრილს ნინოწმინდაში არსებულ საპატრიარქოს მფარველობის ქვეშ მყოფბავშვთა სახლში და 11 აპრილს კი წმინდა ბარბარეს სახელობის ზესტაფონისუდედმამო ბავშვთა სახლში ჩავიდნენ. ორივე ბავშვთა სახლს მღვდელიგრიგოლ აბულაძე ხელმძღვანელობს, თუმცა სახალხო დამცველისწარმომადგენლებმა ვერც ნინოწმინდაში და ვერც ზესტაფონში მისი ნახვა ვერმოახერხეს.ზემოთ ჩამოთვლილი საკითხები მითითებული იყო წინა ანგარიშშიც. მათიგამოუსწორებლობა სახელმწიფოს მხრიდან თითოეული აღსაზრდელის უფლებისდარღვევაა. შესაძლებელია სახელმწიფო ვერ სთავაზობს მათ ზრუნვის უმაღლესხარისხს, მაგრამ დღესდღეობით მდგომარეობა საშუალოზე გაცილებით დაბალია დავითარების გამოსწორება კვლავინდებურად დიდ ძალისხმევასა საჭიროებს.სახალხო დამცველის აპარატი განაგრძობს მონიტორინგს. შემდგომში ეს კვლევაუფრო სისტემურ სახეს მიიღებს. ამ მიზნით სახალხო დამცველის აპარატისთანამშრომლებმა მოამზადეს პროექტი, ბავშვთა ინსტიტუციების მონიტორინგისგანმტკიცების შესახებ.ქუჩის ბავშვებიუკანასკნელ წლებში საზოგადოებაში გავრცელდა და მყარად დამკვიდრდა ტერმინი„ქუჩის ბავშვი“. ასე მოიხსენიებენ ბავშვებს, რომლებიც ცხოვრობენ ქუჩაში დაახასიათებთ სხვადასხვა ტიპის დესტრუქციული ქცევა - მათხოვრობა, ქურდობა,გამოძალვა, ყაჩაღობა, პროსტიტუცია; მათი უმეტესობა ჩამოყალიბებულიტოქსიკომანია; ასეთი ბავშვები არ არიან ჩართული სასწავლო პროცესში და აქვთსერიოზული პიროვნული და პედაგოგიური პრობლემები; ისინი საჭიროებენსოციალიზაციას - საზოგადოებაში სრულფასოვან ინტეგრაციას; შეიძლება ითქვას,რომ საქართველოში საზოგადოების ყველაზე მოწყვლად ჯგუფს სწორედ ეს ბავშვებიწარმოადგენენ.მიუხედავად ჩვენი მონიტორინგის შედეგებისა, რომელთა მიხედვითაცსოციალურად დაუცველი ბავშვების პრობლემათა უმეტესობა კვლავ გადაუჭრელირჩება, სახელმწიფო მათ წინაშე აღებულ ვალდებულებებსმეტნაკლებად მაინც აცნობიერებს.აბსოლუტურად განსხვავებულია სახელმწიფოს დამოკიდებულება „ქუჩის ბავშვების“მიმართ. „ქუჩის ბავშვების“ ცხოვრების წესიდან გამომდინარე, რთულია მათიინსტიტუციებში განთავსება - უმეტესობას ჰყავს მშობლები (ერთი მაინც), რომლებიცხშირად თავად უბიძგებენ შვილებს მათხოვრობისა და დანაშაულისკენ. ესბავშვები პატარაობიდანვე სწავლობენ ქუჩაში ცხოვრებას, წვრილი ქურდობითა დამათხოვრობით აქვთ საკუთარი შემოსავალი, შესაბამისად, იძენენ „თავისუფლებას“326

და ვერ ეგუებიან საზოგადებაში მიღებული და დამკვიდრებული წესებითცხოვრებას, არ ემორჩილებიან სოციალური კონტროლის არანაირ ფორმას.სახელმწიფოს სტრუქტურები, რომელთაც ევალებათ ბავშვის ინტერესებზე ზრუნვა,აღნიშნავენ, რომ „ქუჩის ბავშვის“ შესაბამის ინსტიტუციაში მოთავსებაერთმანეთიდან გამომდინარე მთელ რიგ სირთულეებთანაა დაკავშირებული.აღნიშნული პრობლემის მოგვარება მჭიდროდ უკავშირდება სახელმწიფოს მხრიდანპრევენციული ზომების განხორციელებას - შესაბამისმა სახელმწიფო ორგანომ უნდაშეისწავლოს შემთხვევები, როდესაც ბავშვი მისთვის მავნე და საშიშ გარემოშიიზრდება (მშობელი არ ან ვერ ასრულებს მშობლის მოვალეობას, უბიძგებს ბავშვსქუჩაში ცხოვრებისაკენ, აიძულებს მას, იმათხოვროს, იქურდოს და სხვა) დამოახდინოს სათანადო რეაგირება.გაეროს ბავშვის უფლებათა კონვენციით განსაზღვრულია, რომ მონაწილესახელმწიფოები ყველა აუცილებელ საკანონმდებლო, ადმინისტრაციულ, სოციალურდა საგანმანათლებლო ზომას უნდა იღებდნენ იმ მიზნით, რომ ბავშვი დაიცვანმშლობლების, კანონიერი მეურვეების ან ბავშვზე მზრუნველი ნებისმიერი სხვა პირისმხრიდან ნებისმიერი ფორმის ფიზიკური თუ ფსიქოლოგიური ძალადობისაგან,შეურაცხყოფისა თუ ბოროტად გამოყენებისაგან, მზრუნველობის მოკლებისა თუდაუდევარი მოპყრობისაგან, უხეში მოქცევისა თუ ექსპლუატაციისაგან, სექსუალურიძალადობის ჩათვლით.არასრულწლოვანი ვ.ტ-ს საქმეამა წლის 12 ივლისს, სახალხო დამცველს განცხადებით მომართა არასამთავრობოორგანიზაცია „ადამიანის უფლებათა საინფორმაციო და სადოკუმენტაციო ცენტრის“წარმომადგენელმა გ.ქოქრაშვილმა, რომლის განმარტებით, არასრულწლოვანი ვ.ტ-სმიმართ მათი მშობლების მხრიდან ადგილი აქვს წამების ფაქტებს.ბავშვს სხეულზე აღენიშნებოდა მრავალი დაზიანება, ჰქონდა ჭრილობები თავისარეშიც. როგორც მისი მეგობრებისგან შევიტყვეთ, აღნიშნულ დაზიანებებს მასმშობლები და ქუჩის დაჯგუფების წევრები აყენებენ.ვ.ტ. მაწანწალა ბავშვია, რომლის ინსტიტუციაში მოთავსებაც გადაუდებელსაჭიროებას წარმოადგენდა, რათა უზრუნველყოფილიყო მისი უსაფრთხოება.საკითხის შესასწავლათ მივედით გლდანი-ნაძალადევის შს V განყოფილებაში,სადაც შევხვდით აღსაზრდელის მშობლებს. გასაუბრებისას გაირკვა, რომ ვ.ტ-სჰყავს სამი არასრულწლოვანი ძმა, თუმცა, არც ერთ მათგანს სკოლაში არ უვლია.ვ.ტ-ს დედამ აღნიშნა, რომ არც მას და არც მის მეუღლეს არ მიუღიათ საშუალოგანათლება და საჭიროდ არ თვლიან ბავშვების სკოლაში წაყვანას. ნათესავებისადა მეზობლების ჩვენებებით, მშობლები შვილებს ამათხოვრებენ ვაგზლის დაელიავას მიმდებარე ტერიტორიაზე, რაც არ უარყო ვ.ტ-ს დედამაც. აღნიშნულიფაქტი მან იმით ახსნა, რომ უკიდურესი სოციალური გაჭირვების გამო სხვაგამოსავალი არ აქვთ, ისინი ბოშები არიან და მათხოვრობა მათი ტრადიციის327

განუყოფელი ნაწილია. გასაუბრებისას დედ-მამამ აღნიშნა, რომ მათ არშეუძლიათ ვ.ტ-ს ქმედების გაკონტროლება, ის სახლში არ ჩერდება და სხვაბავშვებთან ერთად ქუჩაში ცხოვრობს. ამიტომ ისინი დაგვთანხმდნენ, გადაგვეყვანაიგი სამტრედიის ბავშვთა სახლში, რომელიც დახურული ტიპის დაწესებულებაადა იქიდან გამოპარვა პრაქტიკულად შეუძლებელია. ზემოაღნიშნულთანდაკავშირებით პოლიციაში შედგა ოქმი, რომელიც ადასტურებს მშობლებისთანხმობას.21 ივლისს ვ.ტ პოლიციამ სოციალური ადაპტაციის ცენტრში მიიყვანა. აუცილებელიიყო მისი სამტრედიაში გადაყვანა, რადგან იყო საშიშროება, რომარასრულწლოვანი ცენტრიდან კვლავ გაიპარებოდა. ვინაიდან ვერ მოიძებნა სხვაპასუხისმგებელი ორგანო, რომელიც ამას უზრუნველყოფდა, ბავშვის სამტრედიაშისახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლებმა წაიყვანეს.ვ.ტ-ს საქმესთან დაკავშირებით არასამთავრობო ორგანიზაცია „ადამიანის უფლებათასაინფორმაციო და სადოკუმენტაციო ცენტრმა“ განათლებისა და მეცნიერებისსამინისტროს ჯერ კიდევ 27 თებერვალს მიმართა განცხადებით, და სთხოვამოეხდინა რეაგირება. თუმცა სამინისტროს მხრიდან განცხადებას 4 თვისგანმავლობაში არანაირი რეაგირება არ მოჰყოლია. ამ ხნის განმავლობაში კიარასრულწლოვანი კიდევ რამდენჯერმე გახდა წამების მსხვერპლი. ასევეგამოსაძიებელია, ჰქონდა თუ არა ვ.ტ.-ს მშობლების მხრიდან მასზე ფიზიკურძალადობასა და მათხოვრობის იძულებას ადგილი, როგორც ამას არაერთი მოწმეადასტურებს.ქუჩის ბავშვებში გავრცელებული ტოქსიკომანიის პრობლემა სახელმწიფოს მხრიდანსრულიად მოუგვარებელია. საქართველოში არ არსებობს კანონი ან ნორმატიულიაქტი, რომელიც ბავშვებს ამ სენისგან დაიცავს. არ ხორციელდება ტოქსიკომანიბავშვების რეაბილიტაციის არც ერთი სახელმწიფო პროგრამა. ამგვარიუყურადღებობა ყოველწლიურად ამძიმებს ზოგად სურათს - უარესდება ქუჩისბავშვების ჯანმრთელობის მდგომარეობა.„ბავშვის უფლებათა დეკლარაციის” 24-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად,„მონაწილე სახელმწიფოები აღიარებენ ბავშვის უფლებას, ისარგებლოსჯანმრთელობის დაცვის სისტემის ყველაზე უფრო სრულყოფილი მომსახურებით დადაავადებათა მკურნალობისა და ჯანმრთელობის აღდგენის საუკეთესოსაშუალებებით. მონაწილე სახელმწიფოები ისწრაფვიან, უზრუნველყონ, რომ არცერთ ბავშვს არ ჩამოერთვას უფლება, ისარგებლოს ჯანმრთელობის დაცვის სისტემისასეთი მომსახურებით”. „ქუჩის ბავშვების” მიმართ აღნიშნული მუხლით დაცულიუფლება დარღვეულია.საჭიროა უფრო კომპლექსური და კონკრეტული საკანონმდებლო ბაზის შექმნაზემოხსენებული პრობლემების მოსაგვარებლად, სახელმწიფო ნების გამოვლენა დაპასუხისმგებლობის გაცნობიერება „ქუჩის ბავშვების“ წინაშე. აღსანიშნავია, რომსახელმწიფო სტრუქტურების მიერ ბავშვის უფლებების დაცვის არსებულიმექანიზმიც არ არის ამუშავებული.328

მართალია, მონიტორინგის პროცესი მეტად ინფორმატიულია ბავშვთა უფლებებისდაცვის სფეროში არსებული პრობლემური ტენდენციების გამოსაკვეთად, მაგრამცალკეული შემთხვევების ანალიზმა უფრო მეტი გამოცდილება მოგვცა ამთვალსაზრისით. პრაქტიკულმა მუშაობამ დაგვანახა, რომ კონკრეტულ შემთხვევებზემუშაობის დროს გადამწყვეტი როლს დროის ფაქტორი თამაშობს. როდესაც ადგილიაქვს ბავშვის უფლების ამგვარ დარღვევებს, აუცილებელია სწრაფი რეაგირება,წინააღმდეგ შემთხვევაში პრობლემამ შესაძლოა გამოუსწორებელი ხასიათი მიიღოს.ანგარიშში მოყვანილი შემთხვევები აღნიშნულის ნათელ მაგალითს წარმოადგენს.არასრულწლოვანი მ.ზ-ს საქმებავშვთა სახლისა და პანსიონების მონიტორინგის დროს სოციალური ადაპტაციისცენტრში ვინახულეთ ბავშვი - მ.ზ. მ/წლის 1 აპრილს, მ.ზ (დაბ. 1991 წლის 15 ივლისს)ვაკე-საბურთალოს შსს ა/სრულწლოვანთა საქმეების ინსპექციის უფროსისუ.ბეგიაშვილის მიმართვით მოთავსებულ იქნა გლდანის ბავშვთა რეაბილიტაციისდა ადაპტაციის ცენტრში. ა/სრულწლოვანის დედა - დ.ზ. კი მოთავსებულ იქნაქ.თბილისის ფსიქიატრიულ საავადმყოფოში, რის შედეგად ბავშვი დროებითმზრუნველის გარეშე დარჩა, რაც მისი ცენტრში მოთავსების საფუძველი გახდა. იგიდედის საავადმყოფოდან გამოწერის შემდეგ უარს აცხადებდა სახლში დაბრუნებაზე,აღნიშნულს კი იმით ხსნიდა, რომ ეშინოდა დედის, რადგან იგი სცემს და სასტიკადეპყრობა მას. საქმის უკეთ შესწავლის მიზნით, გავესაუბრეთ აღნიშნულიმოქალაქეების მეზობლებს, მათ დაადასტურეს ბავშვის ჩივილი, რომ დედაავადმყოფი ფსიქიკის ადამიანია და ვერ უზრუნველყოფს ბავშვსზე ზრუნვას.როგორც ჩვენთვის გახდა ცნობილი, დ.ზ. და შვილი მ.ზ. სს მ.ასათიანის სახელობისფსიქიატრიის სამეცნიერო კვლევით-ინსტიტუტის პაციენტები არიან, მათ გასულიწლების განმავლობაში გავლილი აქვთ სტაციონარული მკურნალობის კურსიც.შესაბამისად მ.ასათიანის სახელობის ფსიქიატრიის სამეცნიერო კვლევითმაინსტიტუტმა მოგვაწოდა მათი ანამნეზი, სადაც მითითებულია, რომ ბავშვსაღენიშნება პედაგოგიური ჩამორჩენა, რაც დედის მძიმე ფსიქიკურიმდგომარეობითაა განპირობებული.მიუხედავად ამისა, ცენტრში ერთი თვის ცხოვრების შემდეგ, მ.ზ.-მ თვითონ მიიღოგადაწყვეტილება, დაბრუნებულიყო სახლში. აღნიშნული კი შესაძლო საფრთხის ქვეშაყენებდა მის განვითარებასა და ჯანმრთელობას. ვინაიდან შექმნილი მდგომარეობასოციალურ მუშაკთა ჩართვას საჭიროებდა, საქმე გადაგზავნილ იქნა განათლებისსამინისტროში, შემდგომი რეაგირებისთვის.აღსანიშნავია, რომ განათლების სამინისტროს მხრიდან საქმის შესწავლასხანგრძლივი დრო დასჭირდა. ამ ხნის განმავლობაში ბავშვი აგრძელებდა დედასთანცხოვრებას, თუმცა აღარ ემორჩილებოდა მას, დაიწყო სახლიდან გაპარვა; იყოშემთხვევები, როდესაც მისი ადგილსამყოფელი უცნობი იყო მშობლისთვის, იგიღამეებს სახლში არ ათევდა. ერთი სიტყვით, დაიწყო „ქუჩის ბავშვად“ გადაქცევა,საფრთხე ექმნებოდა მის სიცოცხლეს. გააცნობიერა რა აღნიშნული, დედა თავად329

დათანხმდა, გადაეყვანათ მ.ზ. ბავშვთა სახლში, რადგან მიხვდა, რომ ვერუზრუნველყოფდა ბავშვის კეთილდღეობას.მ.ზ. მოთავსებულ იქნა მარტყოფის ბავშვთა სახლში, სადაც, როგორც განათლებისსამინისტროდან მოწოდებული ინფორმაცით შევიტყვეთ, გაცილებით უკეთ გრძნობსთავს და რეაბილიტაციის პროცესიც წარმატებით მიმდინარეობს.თუმცა დედის - დ.ზ. ქმედუნარიანობის ან/და მშობლის უფლების ჩამორთმევისსაკითხი შესაბამისი ორგანოების მხრიდან არ დაყენებულა, რაც, თავის მხრივ, იმასნიშნავს, რომ ბავშვის კეთილდღეობის საკითხი ისევ დ.ზ.-ს კეთილ ნებაზეადამოკიდებული და მას ნებისმიერ დროს შეუძლია ბავშვის წამოყვანა ბავშვთასახლიდან.* * *ზემოთ აღწერილი შემთხვევები მრავალ ტენდენციაზე მიუთითებს. როგორც უკვეაღვნიშნეთ, ხშირად ე.წ. „ქუჩის ბავშვების“ არსებობას მათ ოჯახებში შექმნილიგარემოებები განაპირობებს. მშობლები არათუ ვერ უზრუნველყოფენ ბავშვებისკეთილსინდისიერ აღზრდას, არამედ, ხშირ შემთხვევაში, მათი მხრიდან ადგილიაქვს ბავშვზე ძალადობას, მათხოვრობის იძულებას და ამ გზით ბავშვი ხდება ოჯახის„მარჩენალი“, ეჩვევა ქუჩას. ეს, თავის მხრივ, იწვევს ბავშვების ამოვარდნასრეგულარული სასწავლო პროცესიდან და სერიოზულ პედაგოგიურ და პიროვნულჩამორჩენას. უმრავლესობა წერა-კითხვის უცოდინარია. მშობლების მხრიდანმაწანწალობის იძულება და მათი ბავშვთა სახლებიდან და თავშესაფრებიდანგამოყვანა თავისთავად სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენს, რადგანსაქართველოში არ არსებობს ქმედითი მექანიზმი, რომელიც დაიცავს ბავშვს ასეთიმშობლებისაგან და ნათესავებისგან. ეს ბავშვის უფლებათა უხეში დარღვევაა.იმისათვის, რომ მსგავსი შემთხვევები ავიცილოთ თავიდან, სახელმწიფოს მხრიდანუნდა იქნეს მიღებული ზომები, აუცილებელია არა მხოლოდ ბავშვებისრეაბილიტაცია, არამედ ვითარების გამომწვევი მიზეზების წინააღმდეგ ბრძოლა.შესაბამისი სტრუქტურების მხრიდან შესწავლილ უნდა იქნეს ასეთი ოჯახები,რომლებიც სამწუხაროდ საკმაოდ მომრავლდა და მათი სისასტიკე მძიმედანაშაულადაც შეიძლება იქნეს კვალიფიცირებული (ლაპარაკია მშობლებისმხრიდან ბავშვის ცემაზე, წამებაზე, მათხოვრობის იძულებაზე და ა.შ.)საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1205-ე მუხლი ითვალისწინებს მშობლისუფლების ჩამორთმევას შემდეგი გარემოებების არსებობისას: მუხლი 1205. მშობლისუფლების ჩამორთმევა:2. მშობლებს (ან ერთ-ერთ მათგანს) შეიძლება ჩამოერთვათ მშობლის უფლება, თუგამოირკვევა, რომ ისინი (ან ერთი მათგანი) სისტემატურად არიდებენ თავსშვილების აღზრდის მოვალეობის შესრულებას ან ბოროტად იყენებენ მშობლისუფლებას სასტიკად ეპყრობიან შვილებს, მავნე გავლენას ახდენენ მათზე თავიანთიამორალური ყოფაქცევით, აგრეთვე იმ შემთხვევაში, თუ მშობლები ქრონიკულიალკოჰოლიკები ან ნარკომანები არიან.330

ამავე კოდექსის 1210-ე მუხლი კი განსაზღვრავს შვილის ჩამორთმევას მშობლისუფლების ჩამორთმევის გარეშე. მუხლი 1210. შვილის ჩამორთმევა მშობლისუფლების ჩამორთმევის გარეშე1. თუ ერთ-ერთ ან ორივე მშობელთან შვილის დატოვება მშობლებისაგანდამოუკიდებელი მიზეზების გამო ბავშვისათვის საზიანოა, სასამართლოს შეუძლიამიიღოს გადაწყვეტილება მშობლის უფლების ჩამორთმევის გარეშე ერთ-ერთი ანორივე მშობლისათვის შვილის ჩამორთმევისა და მისი მეურვეობისა დამზრუნველობის ორგანოსათვის გადაცემის შესახებ.დღევანდელი კანონმდებლობა იძლევა იმის საშუალებას, რომ განათლებისსამინისტროს შესაბამისმა სამსახურებმა მოახდინონ შესაბამისი რეაგირება მშობლისმიმართ, რომელიც თავად უბიძგებს საკუთარ შვილს ქუჩაში ცხოვრებისა დამათხოვრობისაკენ.საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 171 მუხლის 1 პუნქტითგანსაზღვრულია სასჯელი, არასრულწლოვანის დაყოლიება მათხოვრობაზე ან სხვაანტისაზოგადოებრივ ქმედებაზე.დღემდე სახელმწიფოს მხრიდან ამგვარ ქმედებას ადგილი არ ჰქონია, რასაც კიდევერთხელ ადასტურებს ზემოთ მოყვანილი შემთხვევები. რა თქმა უნდა, მშობლისუფლების ჩამორთმევა უკიდურესი ზომაა, მაგრამ თუ არ ამუშავდა დამცავიმექანიზმი, „ქუჩის ბავშვების“ პრობლემა მუდამ გადაუჭრელი იქნება და ამ ბავშვებისუფლებები - ყოველთვის დარღვეული. სახელმწიფოს კი აკისრია ასეთ ბავშვებზეზრუნვის ვალდებულება, რაც არა მარტო უფასო საცხოვრებლით უზუნველყოფაშიგამოიხატება, არამედ იმ პირების დასჯაშიც, ვინც ასეთი გზით არღვევს ბავშვისუფლებას.ქუჩაში მათხოვარი ბავშვების რაოდენობა დიდია. თუმცა ხშირია შემთხვევები,როდესაც ფულით, რომელსაც ისინი ქუჩაში აგროვებენ, ყიდულობენ წებოს დახდებიან ტოქსიკომანები, ან მიაქვთ სხვადასხვა „ქუჩის დაჯგუფებებისთვის“, ანმშობლებისთვის, რომლებიც მათ თავისმხრივ აიძულებენ იმათხოვრონ. ანუქველმოქმედება, რომელსაც ადამიანები ქუჩაში მათხოვარი ბავშვის ფულის მიცემითჩადიან, ხშირ შემთხვევაში ბოროტებას ხმარდება და უმეტესად დამღუპველიაბავშვისთვის. შეუძლებელია ჩვენი მხრიდან ეს რეალური ფაქტი იგნორირებულიდარჩეს. მოსაძებნია დამცავი მექანიზმი, რომელიც თავიდან აგვაცილებს ასეთმოვლენებს და ასევე დაგვეხმარება „ქუჩის ბავშვების“ რიცხვის შემცირებაში, დაიცავსმათ ადამიანებისაგან, რომლებიც მათ ექსპლუატაციას უწევენ.აუცილებელია სახელმწიფოს მხრიდან შემუშავდეს ქმედითი მექანიზმი, რომელიცმიმართული იქნება ბავშვების დასაცავად, იმ საფრთხისგან რომელსაც თამამადშეიძლება „ქუჩის ბიზნესი“ ეწოდოს. ეს არის დაჯგუფებების მთელი ქსელი,რომელიც ექსპლუატაციას უწევს ბავშვებს, ამათხოვრებს მათ, აიძულებს მოიპარონ.ბავშვები ეჩვევიან ქუჩას, ხდებიან ტოქსიკომანები. შუქნიშნებთან დაგადასასვლელებთან ვხვდებით პატარებს, რომლებიც გადარბიან ქუჩაზე, მისდევენმანქანებს და ამით საფრთხეში აგდებენ თავიანთ სიცოცხლეს. ეს პრობლემაყველასთვის თვალსაჩინოა, საკმარისია უბრალოდ ვკითხოთ ბავშვს რატომ დგას331

ქუჩაში ღამით და ისიც დაუზარებლად აგვიხსნის, რომ მანამ 5 ლარს არ შეაგროვებსდედა სახლში არ შეუშვებს. შემდგომში ეს ბავშვები უკვე ჩამოყალიბებულ მაწანწალატოქსიკომანებად გვევლინებიან. ხვდებიან ადაპტაციის ცენტრებში, თუმცა ესცენტერბი უმეტეს მათგანს ვერღარ ეხმარება.საგანგებო ყურადღებას ითხოვს „ქუჩის ბავშვებისთვის“ განკუთვნილი, ე.წ. „ღიატიპის“ ცენტრებთან დაკავშირებული საკითხები. ერთ-ერთი ასეთი დაწესებულებაათბილისის მერიის ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის საქალაქო სამსახურისბავშვთა სოციალური ადაპტაციის ცენტრი, რომელიც საშუალებას აძლევს „ქუჩისბავშვებს“, გაათენონ იქ ღამე, მიიღონ საკვები, ჩაერთონ ცენტრში მომქმედისხვადასხვა საგანმანათლებო და სახელოვნებო პროგრამების მუშაობაში და, რაცმთავარია, თვითონ განსაზღვრონ ცენტრში ყოფნის დრო. „ბავშვთა სასტუმრო“ - ასეშეიძლება ეწოდოს ამგვარ დაწესებულებას. იმის გამო, რომ ეს ე.წ. „ღია ტიპის“ინსტიტუციაა, ნებისმიერი სახის განმავითარებელი, ადაპტაციური პროგრამა თავისმნიშვნელობას კარგავს - ბავშვი თავად იღებს გადაწყვეტილებას, როდის დატოვოსცენტრი და, როგორც წესი, ისევ ქუჩას დაუბრუნდეს. გარდა ამისა, ამგვარიცენტრების შპს ტიპის ორგანიზაციად დაფუძნება, ბავშვების კონტროლის მექანიზმისარარსებობა, წესდებაში არსებული დაუმუშავებელი საკითხები (ბავშვი მხოლოდ 6თვე შეიძლება გაჩერდეს აქ, ამის შემდეგ ცენტრი მასზე პასუხისმგებლობისგანთავისუფალია) ნათლად მიგვანიშნებს, რომ ნორმატიული ბაზა დახვეწას მოითხოვს,ჯერჯერობით კი ბავშვთა ინტერესების ცხოვრებაში გასატარებლად არსებულიკანონმდებლობა უფრო ეფექტურად უნდა გამოვიყენოთ.საქართველოს სახალხო დამცველის დავალებით 2006 წლის 25 აპრილს სახალხოდამცველის აპარატის თანამშრომლები მერი მაღლაფერიძე და მაია გედევანიშვილიატარებდნენ თბილისის მერიის ჯანდაცვის საქალაქო სამსახურის ბავშვთასოციალური ადაპტაციის ცენტრის მონიტორინგს.შპს ბავშვთა სოციალური ადაპტაციის ცენტრი - (მისამართი: ქერჩის ქ.#4),დაფუძნებულია ქ.თბილისის მერიის მიერ და ჯანმრთელობის და სოციალურიდაცვის საქალაქო სამსახურის პროგრამით. ცენტრი ფუნქციონირებს 2005 წლის 1ივნისიდან. ცენტრის დაფუძნება სახალხო დამცველის რეკომენდაციით მოხდა.გახსნის დღიდან 2006 წლის თებერვლამდე ბავშვთა სოციალური ადაპტაციისცენტრში 8-დან 19 წლამდე 120 ბავშვია რეგისტრირებული. მონიტორინგისმომენტში ცენტრში 30 ბავშვი იმყოფებოდა.ცენტრი ღია ტიპის დაწესებულებაა, სადაც ბავშვები საკუთარი სურვილითმიდიან და მათი იქ დარჩენაც მხოლოდ მათ ნებაზეა დამოკიდებული. ამდენად,ცენტრის დირექციას არ აქვს უფლება, ბავშვი იძულებით გააჩეროს ცენტრში დაფიზიკური ან მორალური ზეწოლა განახორციელოს მასზე. ამიტომ, ხშირიაშემთხვევები, როდესაც ცენტრში უკიდურესად მძიმე მდგომარეობაშიმოხვედრილი ბავშვები ოდნავი გამოჯანმრთელების შემდეგ ისევ ქუჩასუბრუნდებიან. ეს განსაკუთრებით ტოქსიკომან და ალკოჰოლის მომხმარებელმოზარდებს ეხებათ.332

ცენტრის სტურქტურის მიხედვით, აღსაზრდელმა ექვსი თვის განმავლობაშიუნდა გაიაროს რეაბილიტაცია და შემდეგ გადავიდეს სხვა სპეციალიზებულსაბავშვო დაწესებულებაში. თუმცა, პრაქტიკულად ეს ვერ ხორციელდება.ცენტრის არსებობის მანძილზე მოხერხდა 5 ბავშვის გადაყვანა სხვაინსტიტუციაში. ბიოლოგიურ ოჯახს 26 მოზარდი დაუბრუნდა.რესტრუქტურიზაციის შემდეგ მოწვეული სოციალური პედაგოგები (ადრეასეთები ცენტრში არ მუშაობდნენ) ბავშვებს თავისუფალი დროისმიზანმიმართულად და შინაარსიანად გატარებაში ეხმარებიან და მათთანელემენტარულ საგანმანათლებლო პედაგოგიურ მუშაობას ეწევიან. 2006 წლისბიუჯეტმა ცენტრის ხელმძღვანელობას საშუალება მისცა, თებერვლიდანხელშეკრულების საფუძველზე მოეწვია ორი კორექციული პედაგოგი, რომლებიცბავშვებს წერა-კითხვას და არითმეტიკას შეასწავლიან. ცენტრი უზრუნველყოფსმისი ბინადრების ელემენტარულ პროფესიულ განათლებას – ხის ხელობის დაკულინარიის შესწავლას. ბიუჯეტი, აგრეთვე, საშუალებას იძლევა, მოზარდებმასაკუთარი სურვილის მიხედვით იარონ სხვადასხვა სპორტულ სექციაში.გარდა იმისა, რომ ცენტრში ხვდებიან ქუჩის ბავშვები ცხოვრების რთულიისტორიითა და დამახინჯებული ოჯახური ურთიერთობებით, რის გამოც მათიაბსოლუტური უმრავლესობა ფსიქოპათია და მათთან მუშაობა დიდ დროსა დაძალებს მოითხოვს, დღეს ცენტრში მყოფი ბავშვების ნახევარზე მეტი არ შეეფერებასოციალური ადაპტაციის პროგრამის პროფილს: მათი ერთი ნაწილი დიდი ხანიაგადასცილდა 18 წელს, მეორე კი საჭიროებს გონებადაქვეითებული ბავშვებისსპეციალიზებულ სკოლა-ინტერნატებში განთავსებას.ცენტრის ანგარიშის ამონაწერშიც სწორედ ამას ვკითხულობთ: „ბავშვთასოციალური ადაპტაციის ცენტრი“ პრაქტიკულად ერთადერთი მსგავსი ტიპისსახელმწიფო დაწესებულებაა თბილისში. ამიტომ ქუჩის ბავშვების უმეტესობასწორედ ამ ცენტრში ხვდება. ქუჩაში კი ბევრია ისეთი ბავშვი, ვისი ფსიქიური თუგონებრივი მდგომარეობაც არ შეესაბამება ცენტრის დანიშნულებას - ეს ბავშვებიუნდა მიჰყავდეთ სხვა, სპეციალიზებულ საბავშვო ინსტიტუციებში. აქ თავს იჩენსშესაბამისი ბავშვთა სახლების უქონლობის პრობლემა.ქუჩის ბავშვების სოციალურ ადაპტაციას დიდი სირთულეები ახლავს, ამიტომ სხვა,არაპროფილური ბავშვების ცენტრში მათთან ერთად ყოფნა არაპროდუქტიულიაორივე კატეგორიის ბავშვებისთვის.კიდევ ერთი პრობლემა, რომელსაც ცენტრში ვაწყდებით, დაბადების მოწმობებისარქონაა. რის გამოც ვერ ხერდება ბავშვების სკოლაში მიყვანა. განათლებისა დამეცნიერების სამინისტროში არსებობს ადგილობრივი მეურვეობის ორგანორომელსაც უშუალოდ ევალება, სასამართლოს გადასცეს იმ ბავშვების სია,რომელთა დაბადების მოწმობები საქართველოს ცენტრალურ არქივში არმოიძიება, რათა სასამართლომ შექმნას ამ ბავშვების დაბადების მოწმობები.ცენტრის დირექციამ რამდენჯერმე წერილობით და სიტყვიერად მიმართაადგილობრივი მეურვეობის ორგანოს, საქმეში განათლების სამინისტროს ბავშვზე333

ზრუნვის დეპარტამენტიც ჩაერია, მაგრამ პრობლემის მოგვარებას არა და არდაადგა საშველი.ასეთი ტიპის დაწესებულებების არსებობა შესაძლოა გამოყენებულ იქნეს ბავშვებისქუჩაში მოხვედრის გამომწვევი მიზეზების გამოსაკვლევად, ეს შესაძლებლობასმოგვცემს მივაკვლიოთ იმ დაჯგუფებებსა და ოჯახებს ვინც აიძულებს ბავშვებსიმათხოვრონ ან ჩაიდინონ დანაშაულებრივი ქმედება. ასეთი ტიპის მუშაობაგაცილებით ეფექტური იქნება, ბავშვები კი - დაცულნი. დღესდღეობითსახელმწიფოს მხრიდან ეს საკითხი იგნორირებულია, რაც ბავშვების მდგომარეობასგაცილებით ართულებს. შეუძლებელია მოერიო შედეგებს, როდესაც არ ხდებამიზეზებთან ბრძოლა. არ არსებობს პრეცენდენტი მშობლის მსგავსი ქმედებისათვისპასუხისგებაში მიცემისა, მიუხედევად იმისა, რომ ზოგიერთ შემთხვევაშიდანაშაულის არსებობა ნათელია.განცხადებებიბავშვის უფლებათა ცენტრის ცალკეული შემთხვევების შესახებ ინფორმაციისმიღების ძირითად წყაროს წარმოადგენს მოქალაქეების მიერ სახალხო დამცველისაპარატში შემოტანილი განცხადებები. მიუხედავად იმისა, რომ ბავშვის უფლებებისცენტრი ახალი გახსნილია, მოქალაქეები აქტიურად მოგვმართავენ იმ საკითხებისთაობაზე, რომლებიც ეხება ბავშვის უფლებების დარღვევის ფაქტებს. საანგარიშოპერიოდის განმავლობაში შემოსული განცხადებებისა და ცენტრის მიერ საკუთარიინიციატივით შესწავლილი შემთხვევების ანალიზმა გვიჩვენა, რომ პრობლემებისუმეტესობა უკავშირდება გაჭირვებული ოჯახების სოციალური დაცვის საკითხებს,სკოლებში ბავშვთა უფლებების დარღვევებს, ოჯახური ძალადობის ფაქტებს. გარდააპარატში შემოსული განხცხადებებისა ინფორმაციის წყაროს ასევე წარმოადგენსმასმედიაში გავრცელებული ცნობები.ბავშვის უფლებათა ცენტრში შემოსულ განცხადებაზე რეაგირების ერთ-ერთმაგალითს წარმოადგენს 23-ე საჯარო სკოლის მშობლების განცხადება, რომელიცეხებოდა სკოლის დირექტორის მხრიდან მათი შვილების უფლებების დარღვევისფაქტს.#23 საჯარო სკოლის საქმემშობლების ინფორმაციით, 2006 წელს სკოლაში სასწავლო წლის ბოლოს მე-9კლასელთათვის მეათე კლასში მისაღები გამოცდები ჩატარდა. როგორცგანმცხადებლები აღნიშნავდნენ, სკოლის დირექტორი - ნატო გაბოშვილი იმმოსწავლეთა მშობლებს, რომლებმაც გამოცდებზე დაბალი შეფასება მიიღეს,შვილების სხვა სკოლებში გადაყვანას აიძულებდა. შედეგად, 27-მა მოსწავლემსკოლიდან საბუთები გაიტანა და მხოლოდ რამდენიმემ გამოთქვა პროტესტი334

სწავლის სხვა სკოლაში გაგრძელებაზე. დირექტორი კვლავ განაგრძობდა დარჩენილიმოსწავლეების მშობლებზე ზემოქმედებას.ბავშვის უფლებათა ცენტრმა გამოცდებთან დაკავშირებული დოკუმენტაციაგამოითხოვა. აღსანიშნავია, რომ პედაგოგიური საბჭოს სხდომის ოქმებში საბჭოსსხდომის გადაწყვეტილებები დაფიქსირებული არ ყოფილა, სკოლის დირექტორისოფიციალურ პასუხის თანახმად კი მე-10 კლასში მისაღები გამოცდები სკოლისშინაგანაწესის მიხედვით ჩატარდა. გამოცდების შედეგად 13-მა მოსწავლემ ვერგადალახა მინიმალური ზღვარი და მათ მშობლებს სხვა სკოლაში გადასვლის შესახებსიტყვიერი რეკომენდაცია მიეცათ. დირექტორმა განმარტა, რომ ზოგადი განათლებისშესახებ კანონის მე-9 მუხლის თანახმად, საბაზო განათლება სავალდებულოა, ხოლოშემდეგ მოსწავლეს უფლება, აქვს სწავლა სხვა სკოლაში ან პროფესიულსასწავლებელში გააგრძელოს.„ზოგადი განათლების შესახებ“ კანონის მე-7 მუხლის თანახმად, სახელმწიფოუზრუნველყოფს თითოეული მოსწავლის მიერ მის საცხოვრებელ ადგილთანმაქსიმალურად ახლოს ზოგადი განათლების სახელმწიფო ან მშობლიურ ენაზემიღების უფლებას. აღნიშნულ მუხლთან წინააღმდეგობაში იყო დირექტორისმოთხოვნა, რომ მშობლებს მოსწავლეები სხვა სკოლებში გადაეყვანათ. ამავე კანონისმე-9 მუხლით გარანტირებულია მოსწავლეთათვის ზოგადი განათლების მიღებისთანაბარი უფლება.საქმეში სახალხო დამცველის აპარატის ჩარევის შემდეგ, სკოლის დირექტორმაპოზიცია შეიცვალა და 28 სექტემბერს სკოლის სამეურვეო საბჭოს უკვე გარიცხულიმოსწავლეების სკოლაში დატოვების თხოვნით მიმართა. თავის მხრივ, სამეურვეოსაბჭომ დააყენა შუამდგომლობა პედაგოგიურ საბჭოსთან. სახალხო დამცველმამიმართა მეცნიერებისა და განათლების მინისტრს რეკომენდაციით, იმსჯელონ 23-ესაჯარო სკოლის დირექტორის დისციპლინური პასუხისმგებლობის საკითხზე.დეინსტიტუციონალიზაციის პროგრამასაბჭოთა კანონმდებლობამ საქართველოში ბავშვზე ზრუნვის სისტემის ძირითადიღერძი - ბავშვთა ინსტიტუციები - დატოვა: ესენია ბავშვთა სახლები,სპეციალიზირებული სკოლა ინტერნატები, ჩვილ ბავშვთა სახლები, ბოლო დროსშექმნილი „ქუჩის ბავშვთა“ სახლები. უკანასკნელი მონაცემებით, ბავშვთა სახლებშიმყოფი ბავშვების 80%-ს ჰყავთ მშობლები, ამ სახლებში კი ისინი ოჯახებისუკიდურესი გაჭირვების გამო იმყოფებიან.ეს ფაქტი არა მარტო სახელმწიფოს, არამედ ბავშვებსაც ძვირი უჯდება - ცნობილია,რომ ბავშვები, ვინც ფორმირდება ამ ინსტიტუციებში, უფრო ხშირად ყალიბდებიანუსახლკარო ადამიანებად და ერთვებიან ქუჩის დანაშაულში, ნარკომანიასა დაპროსტიტუციაში. დღეს სახელმწიფო, მუნიციპალურ და კერძო სახლებში მყოფბავშვთა რაოდენობა 7000-ს აღწევს.335

ზემოთაღნიშნულიდან გამომდინარე, სახელმწიფოს მიერ შემუშავებული ბავშვთაკეთილდღეობის რეფორმის პროგრამა თავის ცენტრალურ ამოცანადდეინსტიტუციონალიზაციის პროცესს აღიარებს. ძირითადი პრინციპი მდგომარეობსიმაში, რომ ბავშვთა სახლის რეჟიმი შეიცვალოს ბავშვის ოჯახის სიტუაციაშიაღზრდის სისტემით - ბავშვის დაბრუნებით ბიოლოგიურ ოჯახში, შვილად აყვანითან შვილობილობით.ამ პროგრამის დანერგვას ხელს უწყობს საერთაშორისო პროექტები, რომელთაძირითადი პრიორიტეტია პროგრამის ტექნიკური აღჭურვა და კანონმდებლობისგანმტკიცება, სახელმწიფოს დახმარება ბავშვის კეთილდღეობის პასუხისმგებლობისადმინისტრაციულ გადატანაში განათლების სამინისტროდან ჯანდაცვისსამინისტროში.დეინსტუციონალიზაციის პროგრამის წარმატებით განხორციელება დაკავშირებუიამაღალკვალიფიციური სოციალური მუშაკების ინსტიტუტის არსებობასთან.აპარატის მიმართება სოცმუშაკის ინსტიტუტთანსახალხო დამცველის აპარატს მჭიდრო თანამშრომლობა უწევს შესაბამისიუწყებების სოციალურ მუშაკებთან; მათი დახმარება ადამიანის უფლებებისდარღვევის ცალკეული შემთხვევების კვლევაში აუცილებელია;საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატის სოციალურ მუშაკებთანთანამშრომლობის განმტკიცების მიზნით, სახალხო დამცველი დაინტერესდასახელმწიფო ადმინისტრაციულ ინსტიტუციებში სოციალური მუშაკებისსაქმიანობით - სხვადასხვა ადმინისტრაციულ სააგენტოებში მათი რაოდენობით,განათლების დონით (როგორც საბაზო, ისე შემდგომი საკვალიფიკაციო), ფუნქციათაგანაწილების პრინციპითა და სამუშაოს აღწერით.აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, მივმართეთ ორ სამინისტროს - შრომის,ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის და განათლებისა და მეცნიერებისსამინისტროებს.მათ მიერ მიწოდებული ინფორმაციისა და სოციალურ მუშაკებთან სახალხოდამცველის აპარატის საქმიანი ურთიერთობების საფუძველზე კიდევ უფროაშკარა გახდა. სხვადასხვა ადმინისტრაციულ ერთეულებში მოქმედი სოციალურისამსახურების უფრო დაგეგმილი და სტრუქტურირებული თანამშრომლობისაუცილებლობა. ასევე საჭიროა მათი მუშაობის მეტი კოორდინირება სახალხოდამცველის აპარატის ბავშვთა უფლებების დაცვის ცენტრთან.336

არასრულწლოვანი დამნაშავეებიუნდა აღინიშნოს, რომ ბავშვის კეთილდღეობაზე ზრუნვა ფოკუსირდაინსტიტუციებში მყოფ ბავშვებზე, მაშინ როცა არ არსებობს საკმარისისაკანონმდებლო ბაზა უკიდურეს გაჭირვებაში მყოფი ბავშვებისთვის - ესენი არიანსექსუალური ექსპლოატაციის ან სექსუალური შეურაცხყოფის მსხვერპლნი,ეკონომიკური ძალადობის, იძულებითი სამუშაოს და ტრეფიკინგის მსხვერპლნი,ბავშვთა პორნოგრაფია, ქუჩის ბავშვები. მათ შორის, კანონთან კონფლიქტში მყოფიბავშვები.ბავშვები, რომელთაც დაარღვიეს კანონი, უფრო მსხვერპლად უნდა მოიაზრებოდნენ,ვიდრე დამნაშავეებად - ეს მიდგომა პრიორიტეტია არასრულწლოვანდამნაშავეებთან მიმართებაში. საერთაშორისო დოკუმენტებში აუცილებელპირობადაა მიჩნეული არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების ცალკე სისტემისშექმნა. საქართველოში ეს პრობლემა მოუგვარებელია - არასრულწლოვანიდამნაშავეები, როგორც წესი, საერთო სისტემით სამართლდებიან, მათი წინასწარიდაკავებაც უმეტესად საერთო იზოლატორებში ხდება.დელიქვანტური მოზარდების საზოგადოებაში რეინტეგრაცია - მათი ჩართვამოზარდთა ნორმალური ცხოვრების რიტმში, მათთვის განათლების, გართობისა დაჯანსაღი სოციალური გარემოს შექმნა - ქვეყნის ერთ-ერთ ძირითად ამოცანას უნდაწარმოადგენდეს.სერიოზულ მუშაობას მოითხოვს შიდაეროვნული კანონმდებლობის შესაბამისობაშიმოყვანა გაეროს მიერ შემუშავებული არასრულწლოვანთა სამართლისადმინისტრაციის მინიმალურ სტანდარტულ წესებთან. საქართველოშიარასრულწლოვანთა ერთი ციხეა. წინასწარი დაკავების დაწესებულებებში ბავშვთარაოდენობა არ არის ცნობილი. წინასწარი დაკავების #1 იზოლატორში 300პატიმრიდან 70-80 არასრულწლოვანია. სხვა სტატისტიკა არ არსებობს.საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით დაცულიაარასრულწლოვანის უფლება, მიიღოს ზოგადი განათლება ზოგადსაგანმანათლებლოსკოლის პროგრამით: „...დაკავებულ, დაპატიმრებულ ან სამედიცინოდაწესებულებაში მოთავსებულ არასრულწლოვანს აგრეთვე საშუალება უნდაჰქონდეს, მიიღოს ზოგადი განათლება ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლისპროგრამით“, საქართვლოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი, 136 მუხლის 3პუნქტი. აღნიშნული უფლება დარღვეულია #5 საერთო და საპყრობილის რეჟიმისდაწესებულებაში, სადაც არასრულწლოვნები ზოგჯერ წელიწადზე მეტ დროსატარებენ. უნდა მოხდეს გაცნობიერება იმისა, რომ საკითხი შეეხებაარასრულწლოვანს, რომელიც სასჯელის მოხდის მერე გაუნათლებელ, არაფრისმქონეკრიმინალად კი არ უნდა დაუბრუნდეს საზოგადოებას, არამედ, დიდი ძალისხმევითდა ყველანაირი შესაძლო ინსტრუმენტებით აუცილებელია ზრუნვა მათრეაბილიტაციაზე. მათ უნდა მიეცეთ საშუალება განაგრძონ სწორი ცხოვრებადანარჩენი მოქალაქეების გვერდით. დღეს კი, საპატიმროებში მოთავსებულიარასრულწოვანი პირები მოკლებულნი არიან საშუალებას, ისარგებლონ ბავშვის337

უფლებათა კონვენციით და საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესოკოდექსის 136 მუხლით დაცული უფლებით, მიიღონ განათლებაზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის პროგრამით. ეს მათი უფლების უხეში დარღვევაა.ელმირა ბაკიროვას საქმესაქართველოს სახალხო დამცველს განცხადებით მომართა მოქალაქე ელმირაბაკიროვამ სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულების გაჭიანურების თაობაზე.როგორც საქმეში წარმოდგენილი მასალებიდან ირკვევა, განქორწინების შემდეგმოქალაქე ელმირა ბაკიროვასა და ელშატ ემინოვს შორის წარმოიშვა დავა მათიმცირეწლოვანი შვილის რომან ემინოვის საცხოვრებელი ადგილის შესახებ.2001 წელს სასამართლოს გადაწყვეტილებით რომან ემინოვის საცხოვრებელადგილად განისაზღვრა დედის - ელმირა ბაკიროვას საცხოვრებელი ადგილი. ელშატემინოვის ოჯახი არ დაემორჩილა სასამართლოს გადაწყვეტილებას და ბავშვი,რომელიც დავის მომენტში მამასთან იმყოფებოდა, არ დაუბრუნა ელმირა ბაკიროვას.უფრო მეტიც, მცირეწლოვანი რომან ემინოვი თვითნებურად წაიყვანა რუსეთში დასამი წლის განმავლობაში აღარ დაბრუნებულა საქართველოში. ელმირა ბაკიროვამწლების განმავლობაში მრავალჯერ მიმართა არაერთ ორგანოს დახმარებისათვის,თუმცა უშედეგოდ. მან სახალხო დამცველის აპარატს მომართა 2005 წელს. ელმირაბაკიროვა აცხადებდა, რომ 5 წლის განმავლობაში შვილი არ უნახავს, ვინაიდან მისიმამათილი მახალ ემინოვი არ აძლევს ამის საშუალებას. ზემოაღნიშნულიგადაწყვეტილების საფუძველზე ამოიწერა სააღსრულებო ფურცელი, რომელიცაღსასრულებლად გადაეცა ქვემო ქართლის სააღსრულებო ბიუროს. ამდენად,ინფორმაციის მოპოვების მიზნით, მივმართეთ ქვემო ქართლის სააღსრულებობიუროს უფროსს, ბატონ დავით ჯაჭვაძეს, რომელმაც განგვიმარტა, რომ საქმისაღსასრულებლად მიღებული იყო ყველა ზომა, მაგრამ მცირეწლოვანი რომანემინოვის წინააღმდეგობის გამო ის ვერ იქნა სისრულეში მოყვანილი.აღნიშნული ფაქტი უდავოდ მიანიშნებს სააღსრულებო ბიუროს სისუსტეზე დაიქმნება შთაბეჭდილება,რომ სააღსრულებო დეპარტამენტს არ ჰყავს არ შეწევს ძალა,რომ აღასრულოს სასამართლოს გადაწყვეტილებანი, მაშინაც კი, როცაწინააღმდეგობას უწევს მცირეწლოვანი ბავშვი. აღსანიშნავია, რომ ემინოვები ბავშვისგადაცემის წინააღმდეგობის მოტივად ყოველთვის ასახელებდნენ ბავშვისჯანმრთელობის მძიმე მდგომარეობას, განმარტავდნენ, რომ დედის ხსენებაზე ისცუდად ხდებოდა და არ ჰქონდა სურვილი მასთან ურთიერთობის, აგრეთვე ისმკურნალობდა ფსიქიატრთან. საკითხის შესწავლის მიზნით, უპირველესად,სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლები წავიდნენ მარნეულის რაიონისსოფელ პირველ ქესალოში ემინოვების ოჯახში, რათა პირადად ენახათ, რეალურადრა რეაქცია ჰქონდა ბავშვს დედის გახსენებაზე და რა პირობებში იზრდებოდა იგი.როგორც მოსალოდნელი იყო, ადგილზე ძალიან სავალალო მდგომარეობა დახვდათ,ბავშვი იზრდება ისეთ გარემოში, სადაც მუდმივად ესმის მხოლოდ უარყოფითი338

შეფასებები დედის შესახებ, ოჯახი მას აკმაყოფილებს მხოლოდ კვებით, სხვა მხრივ,მის განვითარებაზე ფიქრიც კი არ შეიძლება, ამასთან, უნერგავენ დედისსიძულვილს. აპარატის თანამშრომლებს თხოვნის მიუხედავად, არ აჩვენეს ბავშვი,იმ მიზეზით, რომ ის ცუდად გახდა მათ დანახვაზე. ბავშვის პაპამ განმარტა, რომბავშვი ნერვიულია და სისტემატურ მკურნალობას საჭიროებს, თუმცა ამისდამტკიცება ვერ მოახერხდა, რადგან ვერ წარმოადგინეს მკურნალობისდანიშნულება. წამოსვლისას ბავშვი გამოვიდა ეზოში და აპარატის თანამშრომლებმადაინახეს, ის სრუილად მშვიდად უყურებდა მათ და იღიმებოდა.ვინაიდან საქმე ვერ აღსრულდა 2005 წლის 26 დეკემბერს ის გადაეცა საქართველოსიუსტიციის სამინისტროს სააღსრულებო დეპარტამენტს, რომელმაც, თავის მხრივ,მიმდინარე წლის 9 იანვარს საქმე გადასცა იუსტიციის სამინისტროს საგამოძიებოდეპარტამენტს. ბაკიროვას საქმე დაეწერა გამომძიებელ ავთანდილ ნეფარიძეს,რომელმაც ერთი თვის შემდეგ, 2006 წლის 8 თებერვალს, დაიწყო წინასწარიგამოძიება ელშად ემინოვის მიერ სასამართლოს გადაწყვეტილებისშეუსრულებლობის ფაქტზე. მოქალაქე ე.ბაკოროვა მიუთითებდა, რომ რამდენიმეთვის განმავლობაში გამომძიებელი არ ასრულებდა მასზე დაკისრებულ მოვალეობასდა განგებ აჭიანურებდა საქმის გამოძიებას. ელმირა ბაკიროვა, აგრეთვე,მიუთითებდა, რომ წლების განმავლობაში მისი საქმე ჭიანურდებოდა ყველაადმინისტრაციულ ორგანოში, რადგან მისი მამათილი ყოველთვის სხვადასხვაფორმით გავლენას ახდენდა ნებისმიერ თანამდებობის პირზე. ვინაიდან საქმეჭიანურდებოდა საგამოძიებო დეპარტამენტშიც, მივმართეთ საგამოძიებოდეპარტამენტის უფროსს, ბატონ პავლე კოვზირიძეს და მოვითხოვეთ, ეცნობებინა,როდის გადაეცათ აღნიშნული საქმე სააღსრულებო დეპარტამენტიდან, დაიკითხათუ არა მოვალე ელშატ ემინოვი და რა ეტაპზეა დასახელებული საქმის წარმოება.მიმდინარე წლის 4 აპრილის წერილით საგამოძიებო დეპარტამენტისგამომძიებელმა, ა.ნეფარიძემ გვაცნობა, რომ, წინასწარი გამოძიების პროცესში, 3თვის განმავლობაში დაზარალებულის სახით დაიკითხა ელმირა ბაკიროვა დამოწმის სახით დაიკითხა ელშად ემინოვი, რომელიც განმარტავს, რომ ბავშვს არსურს დედასთან შეხვედრა, მაგრამ თვითონ თანახმაა, მის ყოფილ მეუღლეს, ელმირაბაკიროვას მისცეს ბავშვთან ურთიერთობისა და შეგუების საშუალება დაშეახვედროს შვილს მისთვის სასურველ ნებისმიერ ადგილზე. ამ ჩვენების თანახმად,ე.ემინოვი არ ეწინააღმდეგებოდა სასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულებას,შესაბამისად, მისთვის ბრალდების წაყენება შეუძლებელი იყო. ამისსაწინააღმდეგოდ, ე.ბაკიროვა აცხადებდა, რომ ე.ემინოვის ოჯახი ყოველმხრივუშლიდა ხელს ბავშვთან შეხვედრაში, ამდენად, არსებობდა ეჭვის საფუძველი, რომასეთი ჩვენებით ელშად ემინოვი თავს არიდებდა სისხლის სამართლებრივპასუხისმგებლობას.ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, რეკომენდაციით მივმართეთსაგამოძიებო დეპარტამენტის უფროსს, პავლე კოვზირიძეს და მოვითხოვეთ საქმეზეობიექტური ჭეშმარიტების დადგენის მიზნით, გამოძიებას უზრუნველყომცირეწლოვანი რომან ემინოვისა და ელმირა ბაკიროვას შეხვედრა, რათადადგენილიყო, რეალურად უშლიდა თუ არა ხელს ელშატ ემინოვი სასამართლოს339

გადაწყვეტილების აღსრულებას, ამასთან შეხვედრას უნდა დასწრებოდა ფსიქოლოგისახალხო დამცველის აპარატიდან.აღნიშნული საგამოძიებო მოქმედება შედგა, თუმცა გამომძიებელმა თავისიმოვალეობა ჯეროვნად არ შეასრულა, ვინაიდან მან არაორგანიზებულად წარმართასაგამოძიებო მოქმედება. ელშატ ემინოვის ნათესავების სიმრავლის გამო,ფსიქოლოგმა ვერ მოახერხა ბავშვთან გასაუბრება. შეხვედრის მომენტშიგამომძიებელი ნებას რთავდა ნებისმიერ პირს შესულიყო ოთახში, რაც ხელსუშლიდა საგამოძიებო მოქმედების ნორმალურ მიმდინარეობას.შეხვედრაზე ფსიქოლოგის რეკომენდაციით გადაწყდა, რომ საჭირო იყო ბავშვისა დადედის შეგუების პროცესი მომხდარიყო ფსიქიატრისა და ფსიქოლოგისმეთველყურეობით. ხოლო გამომძიებელმა იკისრა ვალდებულება, რომ ისდაავალებდა ელშატ ემონოვს, მიეყვანა ბავშვი ყველა კონსულტაციაზე, რაცდაეხმარებოდა გამოძიებას ობიექტური ჭეშმარიტების დადგენაში. ანუგამომძიებელი დააკვირდებოდა ნამდვილად უშლიდა თუ არა ე.ემნიოვი ხელსსასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულებას.აღნიშნულთან დაკავშირებით, ფსიქოლოგიური დახმარებისთვის მივმართეთსოციალურ-ფსიქოლოგიური დახმარების ცენტრს, ,,ნდობას“, რომელმაც თანხმობაგანაცხადა ე.ბაკოროვასა და მისი ვაჟის ფსიქოლოგიურ დახმარებაზე. პირველიშეხვედრა დაინიშნა მიმდინარე წლის 5 მაისს, თუმცა გამომძიებელმა ა.ნეფარიძემ არუზრუნველყო ემინოვების შეხვედრაზე გამოცხადება, იმის გამო რომ დაავიწყდა.შესაბამისად, 5 მაისს შეხვედრა არ შედგა და გადაიდო 10 ივნისამდე. აღნიშნულდღეს ელშატ ემინოვი გამოცხადდა ოჯახთან, ახლობლებთან და ადვოკატთანერთად, ამდენად, ხალხის სიმრავლის გამო, ფსიქოლოგმა ამჯერადაც ვერ შეძლომუშაობა. აღსანიშნავია, რომ გამომძიებელი ნეფარიძე ამ შეხვედრებს არ ესწრებოდა,საერთოდ არ იყო დაინტერესებული საქმის მიმდინარეობით. მომდევნო შეხვედრადაინიშნა 15 მაისს და ა.ნეფარიძეს ეთხოვა, უზრუნველყო მხოლოდ ელშატემინოვისა და რომან ემიონვის გამოცხადება, თუმცა შეხვედრა არ შედგა, ემინოვებიარ გამოცხადდნენ.გამომძიებლის მხრიდან გულგრილი და არაჯეროვანი დამოკიდებულება იწვევდაეჭვს, რომ ავთანდილ ნეფარიძე შეგნებულად აჭიანურებდა საქმის გამოძიებას დავერ ართმევდა თავს მასზე დაკისრებულ მოვალეობას, რის საფუძველზეცმივმართეთ საქართველოს გენერალურ პროკურატურას და მოვითხოვეთა.ნეფარიძის დისციპლინური პასუხისმგებლობა, თუმცა ჩვენი მოთხოვნა არშესრულდა. გამოძიების პროცესი კვლავ შეჩერდა, მიუხედავად ჩვენი აქტიურობისა.საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის თანახმად, მშობლებს აქვთ თანაბარი უფლება-მოვალეობები შვილების მიმართ, მაგრამ მოცემულ შემთხვევაში სასამართლოს მიერე.ემინოვისა და ე.ბაკიროვას შვილის, რომან ემინოვის საცხოვრებელი ადგილიგანისაზღვრა დედის საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით, რაც დღემდე არაღსრულებულა. საქართველოს კონსტიტუციის 82-ე მუხლის მე-2 პუნქტისთანახმად, ,,სასამართლოს აქტები სავალდებულოა ყველა სახელმწიფო ორგანოსა და340

პირისათვის ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე.“ ამდენად დარღვეულია კონსტიტუციისმოთხოვნები, რაც თავის მხრივ, არღვევს მოქალაქე ე.ბაკიროვას უფლებებს.ელმირა ბაკიროვას უფლებების დარღვევის ფაქტი სახეზეა, თუმცა მისი დახმარებაჩვენ მიერ უკვე შეუძლებელი აღმოჩნდა და რადგან მან სამართლებრივად ვერაფერიმოახერხა, გადაწყვიტა საკუთარი ძალებით ებრძოლა შვილის დასაბრუნებლად.ბაკიროვამ გვაცნობა, რომ ბავშვის დაბადების დღეზე საიუბილეო ტორტით დასაჩუქრით მარტო ჩავიდა სოფელ ქესალოში და ორი საათი იჯდა ეზოში, რომთუნდაც ერთი წუთი დაენახა თავისი შვილი. მან მხოლოდ თვალი მოჰკრა ეზოშიგარბენილ შვილს, მეტის შესაძლებლობა არ მიეცა. როგორც ელმირა აღნიშნავს, ისყოველ კვირსა აპირებს შვილის სანახავად ჩასვლას, რომ მცირეწლოვანი რომანიმიეჩვიოს დედას და დაუახლოვდეს მას.რეკომენდაციები და წინადადებები საქართველოს მეცნიერებისა დაგანათლების სამინისტროს• დაიწყოს მუშაობა ბავშვზე ზრუნვისა და მისი დაცვის შესახებ ცალკე კანონზე;• ბავშვის ბავშვთა სახლიდან საკუთარ ოჯახში დაბრუნების ან მიმღებ ოჯახშიგადაყვანის შემთხვევაში საჭიროა განმტკიცდეს ოჯახის შეფასებისა და ბავშვისგანვითარების კონტროლის ეფექტური მექანიზმი (სტანდარტები);• შეიქმნას ბავშვების რეალური დამცავი მექანიზმი, როდესაც არსებობს ეჭვი,რომ მშობელი, სხვადასხა მიზეზებიდან გამომდინარე, მავნე ზეგავლენას ახდენსშვილზე;• განათლებისა სამინისტრომ სხვა პროგრამებთან ერთად, უნდა გამოკვეთოს„ქუჩის ბავშვების“ პრობლემის მიმართულებით თავისი პოლიტიკა;• საჭიროა ბავშვების ქუჩაში მათხოვრობისაგან დაცვა, იმ შემთხვევებშიროდესაც ადგილი აქვს მათ იძულებას, ამისათვის კი აუცილებელია არსებულიკანონმდებლობის დახვეწა;• საქართველოს მეცნიერებისა და განათლების სამინისტროსა და მისსტრუქტურულ ერთეულებში, ასევე ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვისსამინისტროში უნდა შემცირდეს საქმის წარმოების ვადა, როდესაც საქმეარასრულწლოვანს შეეხება, რადგან სწრაფი რეაგირება ხშირ შემთხვევაში გადამწყვეტროლს თამაშობს;• გაუმჯობესდეს საცხოვრებელი პირობები ბავშვთა სახლებსა თუთავშესაფრებში;• ამაღლდეს ასეთ სამზრუნველო დაწესებულებებში აღმზრდელ-მასწავლებელთა კვალიფიკაცია;• აუცილებელია სამზრუნველო დაწესებულებებში სტანდარტების შექმნა,რადგან დღემდე ისინი არ არსებობს;• შეიქმნას კონკრეტული ფორმა, თუ როგორ მოხდება ბავშვებისათვისდაბადების მოწმობის გაცემა, როდესაც მათ ის არ გააჩნიათ.341

გენდერული თანასწორობის საკითხებიგენდერული თანასწორობის პრინციპების განხორციელება დემოკრატიულიპროცესების ერთ-ერთ მნიშვნელოვან შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს. ყოველმოქალაქეს - ქალს თუ მამაკაცს - თანაბარი პასუხისმგებლობა ეკისრება კანონისწინაშე, გამჭვირვალე და ხალხის წინაშე ანგარიშვალდებული პოლიტიკურისისტემის ჩამოყალიბებაში.ამ მიზნების მისაღწევად აუცილებელია ქალისა და მამაკაცის სრული დათანაბარი მონაწილეობის უზრუნველყოფა სახელმწიფო ხელისუფლების ყველაშტოში და ყველა დონეზე.საქართველოში საკანონმდებლო ორგანოში ქალთა წარმომადგენლობის სურათიშემდეგია:არჩევნებისთარიღისაკანონმდებლოორგანოსდასახელებადეპუტატთასაერტორაოდენობადეპუტატქალთარაოდენობაქალთამონაწილეობის%1990წ. უზენაესი საბჭო 250 18 7,2%1992წ. პარლამენტი 222 14 6,3%1995წ. პარლამენტი 250 16 6,4%1999წ. პარლამენტი 235 17 7,2%2004წ. პარლამენტი 235 22 9,4%2001 წლის შემოდგომაზე ნინო ბურჯანაძე გახდა საქართველოსპარლამენტარიზმის ისტორიაში პირველი სპიკერი ქალი. 2004 წელს ისევნ.ბურჯანაძე იქნა არჩეული პარლამენტის თავმჯდომარედ.აღმასრულებებლ ხელისუფლებაში შემდეგი სურათი გვაქვს. 1998 წლისა და 2000წლის მთავრობის რეორგანიზაციის შედეგად ორ-ორი მინისტრი ქალი იყომთავრობაში. 2003 წელს, ვარდების რევილუციის წინ მთავრობაში 18მინისტრიდან მხოლოდ 2 ქალი იყო (გარემოს დაცვის მინისტრი და კულტურისმინისტრი). ვარდების რევოლუციის შემდეგ 2004 წლის თებერვალშიდაკომპლექტებულ მინისტრთა კაბინეტში 4 მინისტრი ქალი იყო (თამარლებანიძე - გარემოს დაცვის მინისტრი, თამარ სულუხია _ ინფრასტრუქტურისმინისტრი, ეთერ ასტემიროვა - ლტოლვილთა და განსახლ;ების მინისტრი, თამარბერუჩაშვილი - ევროპასთან ინტეგრაციის სახელმწიფო მინისტრი, მოგვიანებითმათ დაემატა საგარეო საქმეთა მინისტრი - სალომე ზურაბიშვილი) და მინისტრქალთა რიცხვმა მთავრობის წევრთა 20% შეადგინა, რაც საქართველოსთვისრეკორდული მაჩვენებელი იყო. აღსანიშნავია, რომ მთავრობისდაკომპლექტებისას პირველად გაესვა ხაზი გენდერულ მახასიათებელს. 2006წლის დასაწყისისათვის მთავრობაში მინისტრ ქალთა რიცხვი მკვეთრად342

შემცირდა და მინისტრის პოსტზე მხოლოდ ერთი ქალი დარჩა (სამოქალაქოინტეგრაციის სახელმწიფო მინისტრი – ზინაიდა ბესტაება).ქალთა მონაწილეობა პოლიტიკაში ქვეყნის დემოკრატიზაციის ერთერთიმნიშვნელოვანი ინდიკატორია, ადგილობრივ თვითმმართველობაში ქალთაწარმომადგენლობის შესწავლა განსაკუთრებით საინტერესო სურათს იძლევა ამTvalsazrisiT.საქართველოში ადგილობრივ თვითმმართველობაში ქალთა მონაწილეობისმაჩვენებელი არც ისე სახარბიელოა: 1998 წელს წელს ჩატარებული არჩევნებითსაკრებულოს წევრთა შორის ქალებმა მხოლოდ 14% შეადგინეს.2002 წლის არჩევნების შედეგად ქალთა რიცხვმა საკრებულოებში კიდევ უფროიკლო და პირველი დონის თვითმმართველობის ორგანოებში მხოლოდ 11,9%შეადგინა. ადგილობრივ ორგანოებში ქალთა მონაწილეობის ხარისხი რეგიონებისმიხედვით განსხვავდება. ყველაზე დაბალი პროცენტია ეთნიკურ უმცირესობებითდასახლებულ რეგიონებში, განსაკუთრებით იქ, სადაც კონკრეტულად ცხოვრობსაზერბაიჯანელი მოსახლეობა: მაგალითად, მარნეულში – 1,9%, ბოლნისში 4,7%.ორივე არჩევნების შედეგად გამოიკვეთა ძალზე საყურადღებო ტენდენცია: რაცუფრო მსხვილდება ადმინისტრაციული ერთეული, მით უფრო კლებულობსქალთა პროცენტი ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებში. 1998 წელსსოფლის საკრებულოებში ქალები შეადგენდნენ 15%-ს, რაიონული მნიშვნელობისქალაქებსა და დაბებში - 13%-ს, რაიონის საკრებულოებში - 9%-ს, დიდ ქალაქებშიკი მხოლოდ 7,4%-ს. 2002 წელსაც დიდი ქალაქების საკრებულოებში ქალთარიცხვი 7%-ს არ სცილდება. უკიდურესად არასახარბიელოდ არიანწარმოდგენილი ქალები ადგილობრივი თვითმმართველობის ხელმძღვანელპოსტებზე. შეიძლება ითქვას, რომ სადაც მეტი ძალაუფლებაა და რესურსია, იქნაკლები ქალია.2002 წელს მკვეთრად შემცირდა ქალთა წარმომადგენლობა რაიონულსაკრებულოებში, რადგან ახალი საარჩევნო კანონით რაიონის საკრებულოკომპლექტება სოფლის საკრებულოთა თავმჯდომარეებით და, რადგანაც ქალიპრაქტიკულად ვერ ხვდება ხელმძღვანელ პოსტზე, შესაბამისად, ისინი მეორედონის თვითმმართველობაშიც უკიდურესად მცირედ არიან წარმოდგენილი.2006 წლის თვითმმართველობის არჩევნები ახალი კანონით ჩატარდება, რომელიცთვითმმართველი ერთეულების გამსხვილებასა და შესაბამისად, მათი რიცხვისმკვეთრად შემცირებას ითვალისწინებს, რაც ადგილებზე პოლიტიკურკონკურენციას გაზრდის და ქალი კანდიდატების შანსებს ამცირებს. ამიტომ,თვითმმართველობის ორგანოებში ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდისათვისგადაუდებელი ამოცანაა წინასაარჩევნო პერიოდში კანდიდატ ქალთამხარდამჭერი პროგრამების განხორციელება. ბოლო მონაცემებით თბილისისსაკრებულოში არჩეული იქნა 4 ქალი.343

გენდერული თანასწორობა დღეს საქართველოს სახელმწიფო პოლიტიკის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან პრიორიტეტად ყალიბდება, რომლის მიზანს წარმოადგენსქალთა და მამაკაცთა თანასწორობისთვის ხელსაყრელი პირობების შექმნა დაუზრუნველყოფა.2006 წლის 24 ივლისს, საქართველოს პარლამენტმა გენდერული თანასწორობისსახელმწიფო კონცეფცია მიიღო, რომელიც შეიმუშავა სპეციალურად შექმნილმასამუშაო ჯგუფმა, რომლის შემადგენლობაში შედიოდნენ საქართველოსპარლამენტის თავმჯდომარესთან არსებული გენდერული თანასწორობის საბჭოსადა გენდერული თანასწორობის სამთავრობო კომისიის წევრები. კონცეფციაზემომუშავე ჯგუფს დახმარებას უწევდა გაეროს განვითარების პროგრამის (UNDP),პროექტი “გენდერი და პოლიტიკა სამხრეთ კავკასიაში”, გაეროს ქალთა ფონდი(UNIFEM), გაეროს მოსახლეობის ფონდი (UNFPA) და საერთაშორისო ექსპერტი.კონცეფციის მიზანია ხელი შეუწყოს ქალთა და მამაკაცთა უფლებების დაშესაძლებლობების თანაბარ და ეფექტურ განხორციელებას. იგი აღიარებსგენდერული თანასწორობის პრინციპებს სახელმწიფო და საზოგადოებრივიცხოვრების ყველა სფეროში და განსაზღვრავს შესაბამის ღონისძიებებს სქესისნიშნით დისკრიმინაციის ყველა ფორმის პრევენციისა და აღმოფხვრისთვის,აგრეთვე გენდერული თანასწორობის მისაღწევად.გენდერული თანასწორობის სახელმწიფო კონცეფციის შემუშავება დაპარლამენტის მიერ მისი მიღებაც სწორედ საერთაშორისო ვალდებულებებისგანხორციელებას უკავშირდება.ძალადობა ოჯახშისაქართველოს კანონმდებლობა ოჯახში ძალადობის აღკვეთის, ოჯახში მსხვერპლთადაცვისა და დახმარების შესახებ ემყარება საქართველოს კონსტიტუციას,საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებებს, შეთანხმებებსა და საქართველოსკანონს `ოჯახში ძალადობის აღკვეთის, ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთადაცვისა და დახმარების შესახებ~, რომელიც პარლამენტმა 2006 წლის 25 მაისსმიიღო, რაც მნიშვნელოვანი წინ გადადგმული ნაბიჯია.კანონი განსაზღვრავს ქმედებათა ერთობლიობას, რომლებიც დამახასიათებელიაოჯახში ძალადობისათვის, ოჯახში ძალადობის გამოვლენისა და აღკვეთისსამართლებრივ და ორგანიზაციულ საფუძვლებს, აგრეთვე ოჯახში ძალადობისმსხვერპლთა სოციალური და სამართლებრივი დაცვის დახმარების გარანტიებს.ამ კანონის მიზანია ოჯახის წევრთა უფლებრივი თანასწორობის აღიარებითშექმნას მათი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის, ფიზიკური დაფსიქოლოგიური ხელშეუხებლობის, ოჯახური ღირებულებების დაცვისსაკანონმდებლო გარანტიები. ასევე უზრუნველყოფს ოჯახში ძალადობისმსხვერპლთათვის მართმსაჯულების ხელმისაწვდომობას.344

ამავე კანონში ჩადებულია ოჯახში ძალადობის პრევენციის მექანიზმებიც,რომელიც გულისხმობს იმ ფაქტორების ანალიზს, შესწავლას და შეფასებას,რომლებიც ოჯახში ძალადობის მიზეზად ითვლება. ასევე, ეფექტურისამართლებრივი მეთოდების დანერგვას ოჯახში ძალადობის ფაქტებისგამოსავლენად და აღსაკვეთად. ეს ასევე გულისხმობს პრევენციულიღონისძიებების გატარებას იმ პირთა მიმართ, რომლებიც ოჯახში ძალადობისჩადენის რისკ-ჯგუფებს განეკუთნებიან ან რომელთაც ოჯახში ჩადენილი აქვთძალადობა.თუ ამ კანონის ძალაში შესვლამდე ოპერატიული რეაგირებისათვისუფლებამოსილ ორგანოებს ხელ-ფეხი შეკრული ჰქონდათ და ძალადობისმსხვერპლებს ვერ იცავდნენ, კანონის ამოქმედებიდან მსხვერპლის დაცვისა დამოძალადის გარკვეული მოქმედების შესაზღუდად შესაძლებელია გამოცემულიქნეს შემაკავებელი და დამცავი ორდერი.სახალხო დამცველის აპარატი და არასამთავრობო ორგანიზაცია საკონსულტაციოცენტრი `სახლი‘‘ ერთობლივად ატარებენ ზემოაღნიშნული სამსახურებისსაქმიანობის მონიტორინგს, რომლის მიზანია გაარკვიოს, არსებობს თუ არამსხვერპლის დაცვის რეალური მექანიზმები და რა შეუწყობს ხელს საქმიანობისეფექტურ განხორციელებას. გასაუბრებებითა და შევსებული კითხვარებისმეშვეობით მიღებული მასალა მოგვცემს არსებული პრობლემის რეალურ სურათსდა გამოავლენს შესაძლო ხარვეზებს. შეაფასებს პრობლემის სამართლებრივმხარეს და ხელს შეუწყობს მსხვერპლის დაცვის მექანიზმების დახვეწას (კვლევისშედეგები შეტანილი იქნება შემდეგ მოხსენებაში).მაგრამ პოლიციის თანამშრომლებსა და მედიცინის მუშაკებს ხშირად აკლიათაუცილებელი ცოდნა, რომელიც მათ დაეხმარება სწორად დაადგინონ, აღრიცხონდა აღკვეთონ ოჯახურ ძალადობის ფაქტები. შედეგად, მსხვერპლი ვერ იღებსსაჭირო დახმარებას, ხოლო დამნაშავეები დაუსჯელნი რჩებიან. შესაბამისად,მეტად მნიშვნელოვანია მიზნობრივი ჯგუფების, კერძოდ, შინაგან საქმეთასაქმეთა სამინისტროსა და პროკურატურის თანამშრომლების, მოსამართლეებისსაფუძვლიანი მომზადება. კერძოდ, ზემოაღნიშნული კანონის დებულებები უნდაგათვალისწინებულ იქნას მომზადების კურსის სასწავლო პროგრამაში.ზემოაღნიშნული კანონის 21-ე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, საქართველოსშინაგან საქმეთა სამინისტრომ შეიმუშავა შემაკავებელი ორდერის დაშემაკავებელი ორდერის ოქმის ფორმები, რომლებიც შეთანხმებულ იქნასაქართველოს იუსტიციის, ფინანსთა, განათლების და მეცნიერებისსამინისტროებთან, აგრეთვე საქართველოს გენერალურ პროკურატურასთან..კანონის ძალაში შესვლის შემდეგ ძირითადი მიზანი უკვე მისი ცხოვრებაშიდანერგვა და გატარებაა. ეს კი ძალიან რთულია, მით უმეტეს ისეთი კანონისა,როგორიცაა ოჯახში ძალადობის აღკვეთა, მსხვერპლთა დაცვა და დახმარება.ვინაიდან ეს ტაბუირებული თემაა და საზოგადოებისთვის ასეთ თემებზეხმამაღლა საუბარი ჯერ კიდევ მიუღებელია.345

მარტო კანონის ძალაში შესვლა საკმარისი არაა. კანონის მთავარი მონაპოვარითავშესაფრები და სარეაბილიტაციო ცენტრებია, რომელიც 2008 წლის 1იანვრიდან უნდა ამოქმედდეს. რაც, ჩვენი აზრით, კანონის უარყოფით მხარესწარმოადგენს და სამართალდამცავებს მუშაობაში სირთულეებს შეუქმნის.ძალადობის მსხვერპლს, რომელსაც არ ჰყავს ახლო ნათესავები ან მეგობრები,ფაქტობრივად, წასასვლელი არსად აქვს. სადღეისოდ არსებობს მხოლოდარასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ დაარსებული ორი თავშესაფარი, რაც,რასაკვირველია, საკმარისი არ არის.საქართველოს მასშტაბით უნდა შეიქმნას თავშესაფრების ქსელი. ყველაძალადობის მსხვერპლისათვის, რომელიც გადაწყვეტს ძალადობრივიურთიერთობის შეწყვეტას, ხელმისაწვდომი უნდა იყოს უსაფრთხოსაცხოვრებელი, პირველადი და გადაუდებელი სამედიცინო და ფსიქოლოგიურიდახმარება.ასევე მეტად მნიშვნელოვანია მოძალადეთა სარეაბილიტაციო ცეტრების შექმნა,სადაც მოხდება მოძალადის დროებითი განთავსება, მისი ფსიქოლოგიურიდახმარება და მკურნალობა. სარეაბილიტაციო ცენტები ხელს შეუწყობს მუშაობისეფექტურობის გაზრდას, რაც მსხვერპლთა დაცვისა და ოჯახური ძალადობისშემთხვევებზე ადექვატურ რეაგირებას გულისხმობს.კანონის 21-ე მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად `ეთხოვოს საქართველოსმთავრობას, ამ კანონის კამოქვეყნებიდან 4 თვის ვადაში (ა.წ. 9 ოქტომბრამდე)დაამტკიცოს სპეციალური გეგმა, რომლითაც განისაზღრება ოჯახში ძალადობისაღკვეთისა და ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთა დაცვისა და დახმარებისკონკრეტული ღონისძიებები.ზემოაღნიშნული სამოქმედო გეგმას, რომლის მოქმედება განისაზღვრება 2006-2008 წლებით, ამზადებს ექსპერტთა ჯგუფი, რომლის შემადგენლობაში შედიანროგორც სამთავრობო ასევე არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლები.სამოქმედო გეგმა ძირითადად შემდეგ ამოცანებს ისახავს: ძალადობისმსხვერპლთა დაცვისა და დახმარების სრულყოფილი საკანონმდებლო ბაზისშექმნას და არსებული ხარვეზების აღმოფხვრას; საზოგადოებისინფორმირებულობის დონის გაზრდას; მსხვერპლთა დაცვასა და დახმარებას;ოჯახში ძალადობის შემთხვევათა შესახებ საინფორმაციო ბაზის შექმნას დასრულყოფას.მეტად მნიშვნელოვანია ის გარემოება, რომ თუ არ მოხდა უახლოეს პერიოდშიოჯახში ძალადობის მსხვერპლთა პრევენციის, დაცვის და რეაბილიტაციისუზრუნველყოფისათვის ფინანსური სახსრების გათვალისწინება სახელმწიფობიუჯეტში, მივიღებთ არაქმედით მორიგ დადგენილებას. რაც, თავის მხრივ,გაართულებს მიღებული კანონის იმპლემენტაციას.346

მოწოდებული ინფორმაციის თანახმად, მიმდინარე წლის 7 თვეში საპატრულოპოლიციის თანამშრომლების მიერ ქვეყნის მასშტაბით დაფიქსირებულია 2263ფაქტი.I II III IV V VI VII სულთბილისი 216 190 195 166 218 230 212 1427იმერეთი 48 18 21 16 17 - 18 138კახეთი 14 8 7 25 17 - 25 96შიდა 20 20 22 25 9 14 15 125ქართლიქვემო 60 58 30 51 57 55 68 379ქართლიაჭარა 6 5 9 5 5 9 5 44სამეგრელო-ზემოსვანეთი12 3 7 7 7 8 10 54სულ 376 302 291 295 330 316 353 2263თბილისის საპატრულო პოლიციის მთავარ სამმართველოში, შეტყობინების შედეგადპატრულ-ინსპექტორების მიერ შემთხვევის ადგილზე შედგენილი კონფლიქტურიმასალების სტატისტიკური მონაცემები რაიონების მიხედვით.რაიონიგლდანი-ნაძალადევი 343ვაკე-საბურთალო 145დიდუბე-ჩუღურეთი 191ისანი-სამგორი 583მთაწმინდა-კრწანისი 165სულ 1427აღნიშნული ციფრები პრობლემის რეალურ სურათს არ ასახავენ, რადგანჩვეულებრივ აღიქმება როგორც პირადი, ოჯახური და არა როგორც მწვავესოციალური პრობლემა. ასევე, არსებული სურათი მოითხოვს უფრო ღრმაშესწავლას საქართველოში რეგიონების და თბილისში რაიონების მიხედვით.347

მიგვაჩნია, რომ სტატისტიკის დანერგვის გზების გამონახვა, სულ ცოტა, საჭიროაიმისათვის, რომ ნათლად გამოჩნდეს საზოგადოებაში ამ პრობლემის არსებობადა მისი გადაჭრის აუცილებლობა.საერთაშორისო ემნისტიამ გამოაქვეყნა 2006 წლის ანგარიში „საქართველო: ოჯახურიძალადობა ქალების მიმართ“, რომელშიც ნათქვამია: `საჭიროა მტკიცე პოლიტიკურინება და შეთანხმებული მოქმედება ხელისუფლების მხრიდან, რათა ოჯახურიძალადობის შესახებ კანონის მიღების პოზიტიურმა იმპულსმა განვითარება ჰპოვოს.საქართველოს ხელისუფლება ვალდებულია შეასრულოს ნაკისრი საერთაშორისოვალდებულებები - რათა აღკვეთოს ქალის მიმართ გამოვლენილი ძალადობისნებისმიერი აქტი, დამნაშავეებს პასუხი სრულად აგებინოს, ხოლო,მსხვერპლებისათვის უზრუნველყოს დაცვა და რეპარაცია“ .* * *2005 წლის 13 სექტემბერს დახმარებისთვის განცხადებით მოგვმართასაქართველოს პარლამენტის წევრის გიორგი ჩახვაძის მეუღლემ, ეთერჭუმბურიძე, მას და მის მეუღლეს შორის არსებული კონფლიქტის გამო. გ.ჩახვაძეუკრძალავდა ორი შვილის (7 და 10 წლის) ნახვას, ემუქრებოდა ფიზიკურიგანადგურებით, არაერთხელ მიაყენა ფიზიკური და სიტყვიერი შეურაცხყოფა.არსებობს ექსპერტიზის დამადასტურებელი დასკვნები.ჩვენ განუმარტეთ გიორგი ჩახვაძეს, რომ საქართველოს სს კოდექსის თანახმადე.ჭუმბურიძეს ჰქონდა შვილების ნახვის უფლება, რის შემდეგ სახალხოდამცველის აპარატის თანამშრომელსა და გ.ჩახვაძის შორის შედგა შეთანხმებაიმის თაობაზე, რომ ე.ჭუმბურიძეს მიეცემოდა ბავშვების ნახვის შესაძლებლობა.ამ მოლაპარაკების შემდეგ გიორგი ჩახვაძემ ეთერ ჭუმბურიძეს სიტყვიერად მისცაშვილების ნახვის უფლება, თუმცა როცა დედა მივიდა შვილების სანახავად, იგიდადანაშაულებული იყო Gგ.ჩახვაძის მკვლელობის მცდელობაში დადაპატიმრებულ იქნა. როგორც გ.ჩახვაძე აღნიშნავდა, ე.ჭუმბურიძემ, ეზოშიშემოსვლისთანავე, ამოიღო იარაღი და 4-ჯერ ესროლა.2006 წლის 12 მაისს სასამართლომ ცნო ე.ჭუმბურიძის უდანაშაულობა და მიიღოდადგენილება ეთერ ჭუმბურიძის დევნისა და სისხლის სამართლის საქმისშეწყვეტის თაობაზე. ეს დადგენილება ე.ჭუმბურიძემ გაასაჩივრა, კერძოდდადგენილების მეორე ნაწილი, რომელიც სისხლის სამართლის საქმის შეწყვეტასეხებოდა. მაგრამ სასამართლომ არ დააკმაყოფილა ე.ჭუმბურიძის საჩივარი,საკმარისი მტკიცებულებების არარსებობის მოტივით. თუმცა, გაურკვეველი დარჩაიარაღის წარმომავლობა; უპასუხოდ დარჩა არსებითი კითხვები: ვინ ისროლა?რატომ არავის არ დაეკისრა სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა ცრუდასმენისთვის?348

რეკომენდაციები:• უზრუნველყოფილ იქნას პოლიციის თანამშრომლების, პროკურატურისა დამოსამართლეთა სავალდებულო საფუძვლიანი სწავლება. `ოჯახში ძალადობისაღკვეთის, ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთა დაცვისა და დახმარებისშესახებ~ კანონის დებულებები გათვალისწინებულ უნდა იქნას მომზადებისკურსის სასწავლო პროგრამაში.• შესრულდეს კანონის 21-ე მუხლის მე-4 პუნქტი და დამტკიცდესსპეციალური გეგმა, რომლითაც განისაზღვრება ოჯახში ძალადობისაღკვეთისა და ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთა დაცვისა და დახმარებისკონკრეტული ღონისძიებები.• 2007 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტში, ნაწილობრივ მაინც, იქნასგათვალისწინებული თანხები მსხვერპლთა პრევენციის, დაცვის დარეაბილიტაციის უზრუნველყოფისათვის, რაც შეუძლებელია ფინანსურიუზრუნველყოფის გარეშე.349

ტრეფიკინგის პრობლემა საქართველოშიადამიანით ვაჭრობა მისი ექსპლუატაციის მიზნით საერთაშორისო ორგანიზებულიდანაშაულის ერთ-ერთ სერიოზულ და ყველაზე გავრცელებულ ნაირსახეობასწარმოადგენს, რომელიც დამნაშავისათვის მცირე რისკის ფასად უდიდესი მოგებამოაქვს. ბოლო წლებში ადამიანით ვაჭრობამ (ტრეფიკინგმა) გლობალური მასშტაბებიშეიძინა. ცივილიზებული ქვეყნები სულ უფრო აქტიურად ეწინააღმდეგებიანმონობის ამ თანამედროვე ფორმას, რომელიც წარმოადგენს ადამიანის უფლებათაუხეშს დარღვევას, დანაშაულს მისი პატივისა და ღირსების წინააღმდეგ.მიუხედავად გადადგმული ნაბიჯებისა, ტრეფიკინგი საქართველოში ძალზეაქტუალურ პრობლემად რჩება. ამერიკის სახელმწიფო დეპარტამენტის მოხსენებაშიაღნიშნულია, რომ საქართველომ 2005 წელს გაატარა მთელი რიგი ღონისძიებები,იმატა სახელმწიფოს ძალისხმევამ ტრეფიკინგის წინააღმდეგ ბრძოლაში, ასევეტრეფიკინგის მუხლით დაკავებულთა რაოდენობამ, მაგრამ, მიუხედავად ამისა,მაინც არ შეინიშნება პროგრესი, ვინაიდან ნაკლებად ხდება დამნაშავეთა დასჯა.2005 წელს საქართველოში სულ 27 საქმე აღიძრა და აქედან მხოლოდ 9 გადაეცასასამართლოს. განაჩენი გამოტანილ იქნა მხოლოდ 3 სისხლის სამართლის საქმეზეda პასუხისგებაში მიეცა ცხრა ადამიანი. აქედან ორს მიესაჯა 5 წელი, ხოლოდანარჩენი პირები გაათავისუფლეს პირობითი მსჯავრით. ტრეფიკინგის ფაქტზე2006 წლის პირველ ნახევარში გამოძიება დაიწყო 9 სისხლის სამართლის საქმეზე, 4სისხლის სამართლის საქმე გაგზავნილია სასამართლოში, ხოლო განაჩენი დადგა 1სისხლის სამართლის საქმეზე.სახელნწიფო დეპარტამენტის ანგარიშში მითითებულია, რომ საქართველოსმთავრობა არასაკმარის ზომებს იღებს ტრეფიკინგის მსხვერპლთა დასაცავად დადასახმარებლად. ამიტომაც, საქართველოში დაბრუნებული ტრეფიკინგის ბევრიმსხვერპლი უარს აცხადებს გამოვიდეს მოწმედ და ხელი შეუწყოს დანაშაულისგახსნას.ანგარიშში ასევე აღნიშნულია, რომ საქართველო არის ტრეფიკინგის მსხვერპლთაროგორც წყარო, ასევე ტრანზიტი სახელმწიფო, ანუ ტრეფიკინგს ადგილი აქვსროგორც საქართველოში, ასევე საქართველოს ტერიტორიის გავლით. უკრაინიდან,მოლდოვადან, რუსეთიდან და ყოფილი საბჭოთა კავშირის სხვა ქვეყნებიდან ხდებატრეფიკინგის მსხვერპლთა გადაყვანა ძირითადად თურქეთში, საბერძნეთსა დადასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებში. საქართველოს მოქალაქეები უმეტესწილადგადაჰყავთ თურქეთში, რაც განპირობებულია საქართველოსა და თურქეთს შორისარსებული გაიოლებული სასაზღვრო რეჟიმით. IOM-ის (InternationalOrganization of Migrant) მონაცემების თანახმად, ყოველწლიურად, სულ მცირე500 ქართველი ქალია ტრეფიკინგის მსხვერპლი.ასევე ადგილი აქვს ტრეფიკინგის ფაქტებს ქვეყნის შიგნით, რაც გამოიხატებაროგორც სექსუალურ ექსპლუატაციაში, ასევე იძულებით შრომაში. ტრეფიკინგისმსხვერპლის გადაყვანა ხდება აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთის ავტონომიურ350

რესპუბლიკაში და ხშირად სწორედ ეს არაკონტროლირებადი ტერიტორიებიგვევლინება ტრეფიკინგის სატრანზიტო გზად.ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) წინააღმდეგ ბრძოლა ითვალისწინებს ერთ-ერთუმთავრეს ამოცანას - არსებული სამართლებრივი ბაზის სრულყოფას. 2006 წლის 28აპრილს საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებული `ადამიანის ვაჭრობის(ტრეფიკინგის) წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ~ კანონი შეესაბამება საერთაშორისოსტანდარტებს. ასევე, 2006 წლის 25 ივლისს მიღებულ იქნა საქართველოს იუსტიციისსამინისტროს მიერ მომზადებული საკანონმდებლო პაკეტი, რომელიცითვალისწინებს შესაბამისი ცვლილებების შეტანას სხვადასხვა კანონებში, მათშორის სისხლის საპროცესო, სამოქალაქო საპროცესო და შრომის კანონთაკოდექსებში, ემიგრაციისა და იმიგრაციის კანონებში. ცვლილებების მთავარიმიზანია ტრეფიკინგის მსხვერპლთა დაცვის ისეთი სამართლებრივი მექანიზმებისშექმნა, რომლებიც ეფექტური იქნება და ხელს შეუწყობს საქართველოშიაღნიშნული დანაშაულის გამოვლენას და მის წინააღმდეგ ბრძოლას, აგრეთვეჩვენი მოქალაქეების დაცვას საზღვარგარეთ.საკანონმდებლო პაკეტით განსაზღვრულია იურიდიული პირებისსისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საფუძვლები და მისი დაკისრებისპირობები, რაც სხვა დანაშაულებებთან ერთად გამოიყენება საქართველოს სისხლისსამართლის კოდექსის 143 1 და 143 2 მუხლებით გათვალისწინებული ტრეფიკინგისდანაშაულების მიმართ. ამასთან, აღნიშნულ დანაშაულებებთან მიმართებაშიმოქმედი სანქციების გამკაცრებასთან ერთად, წესდება თანამდებობის დაკავების ანსაქმიანობის უფლების ჩამორთმევა.ამის გარდა, საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსს ემატება ახალი 344 1მუხლი, რომლითაც დგინდება პასუხისმგებლობა საქართველოს სახელმწიფოსაზღვარზე მიგრანტის უკანონოდ გადაყვანისათვის.ტრეფიკინგის მსხვერპლთა სრული ანონიმურობის უზრუნველყოფა ამ ეტაპზესაქართველოში მოქმედი კანონმდებლობიდან გამომდინარე ვერ ხერხდება, რადგანსისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მიხედვით მსხვერპლი არისდაზარალებული და ამასთანავე მოწმე, შესაბამისად სისხლის სამართლის საქმეშიფიქსირდება მისი დემოგრაფიული მონაცემები, რაც მისაწვდომია ბრალდებულიმხარის ადვოკატებისთვის.მოქალაქეთა რეადმისიის და ტრეფიკინგის პრობლემებს შორის მჭიდრო კავშირიარსებობს. ხშირ შემთხვევაში რეადმისიის შესახებ ორმხრივი ხელშეკრულებებისდადება განიხილება როგორც წინაპირობა და პირველი ნაბიჯი სხვა ქვეყნებთანშრომითი უფლებებისა და კანონიერი დასაქმების თაობაზე ორმხრივიხელშეკრულების დადების მიმართულებით. საგარეო საქმეთა სამინისტროშიმომზადდა ორმხრივი ხელშეკრულება რეადმისიის შესახებ, რომელშიც ერთ პაკეტადგაერთიანებულია შრომითი მიგრანტების, სამართლებრივი ურთიერთდახმარების,მოქალაქეთა ურთიეთმგზავრობის შესახებ შეთანხმებები და საკონსულო კონვენცია.351

ქვეყნის სახელით რეადმისიის ხელშეკრულება გაფორმებულია იტალიასთან (1997),ბულგარეთთან (2002), უკრაინასთან (2003), შვეიცარიასთან (2005).რეადმისიის თაობაზე ორმხრივი ხელშეკრულების გაფორმების მიზნით 2006 წლისივლისში გაიმართა ორმხრივი მოლაპარაკებები და კონსულტაციები ჩეხეთისრესპუბლიკასთან, ლიტვის რესპუბლიკასა და ესტონეთის რესპუბლიკასთან.მიმდინარეობს მუშაობა ასევე ლატვიის რესპუბლიკასთან, გერმანიის ფედერაციულრესპუბლიკასთან, თურქეთის რესპუბლიკის, ბენილუქსის ქვეყნების, სლოვენიისრესპუბლიკის, რუმინეთის, რუსეთის ფედერაციისა და შვედეთის მთავრობებთან.აღნიშნული ამოცანის განხორციელებაზე პასუხისმგებელ სტრუქტურების შორისსაგარეო საქმეთა სამინისტროს გარდა მითითებულია შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვის სამინისტრო. მოწოდებული ინფორმაციიდან არ ჩანსაღნიშნული სამინისტროს როლი ხელშეკრულების მომზადებასა და მოლაპარაკებეისწარმართვაში.ძალიან ბევრ ქვეყანაში არსებული დასაქმების ეროვნული პოლიტიკა ძირითადადმიმართულია საკუთარი შრომის ბაზრის დაცვისა და სამუშაოს მაძიებელიემიგრანტების რიცხვის შეზღუდვისაკენ. ამის გამო სხვადასხვა განვითარებულიქვეყნის საგარეო პოლიტიკა ითვალისწინებს მიგრაციის შეზღუდვას და ქვეყანაშიიმიგრანტთა შესვლის გართულებულ პროცედურას. ამ სიტუაციაში ცხადია, რომარალეგალური შრომითი მიგრანტი, პოტენციური ან რეალური, ტრეფიკინგისმსხვერპლის როლში გამოდის.აღნიშნულის გათვალისწინებით ცხადი ხდება, რა მნიშვნელობა ენიჭება სხვაქვეყნებთან შრომის მიგრაციასთან დაკავშირებული ორმხრივი ხელშეკრულებებისდადებას.შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს ინფორმაციით,შრომის, ჯანმრთელობისა და დასაქმების დეპარტამენტში საერთაშორისო პრაქტიკისგათვალისწინებით შემუშავებულია შრომითი მიგრაციის სფეროში ორმხრივისახელმწიფოთაშორისო ხელშეკრულების ტიპიური პროექტი მიმღებ ქვეყნებშისაქართველოს მოქალაქეებისათვის ლეგალური შრომის სამართლებრივიგარანტიების შექმნის მიზნით.მსგავსი ხელშეკრულებების გაფორმებაზე სხვადასხვა ქვეყნის შესაბამისსტრუქტურებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებს საგარეო საქმეთა სამინისტრო.აღნიშნული პროცესი შეფერხებით მიმდინარეობს, რადგან ბევრი ქვეყანა არგამოხატავს დიდ დაინტერესებას ამგვარი სახელმწიფოებრივი ხელშეკრულებებისგაფორმებაზე.აღსანიშნავია, რომ ვერ მოხერხდა რეალური სურათის დადგენა, თუ რომელქვეყნებთან არის დადებული ეს ხელშეკრულება ან მიმდინარეობს მოლაპარაკება.მიღებული გვაქვს განსხვავებული ინფორმაცია საგარეო საქმეთა სამინისტროსა დაშრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროდან, რაც მეტყველებს352

სუსტ კოორდინაციაზე აღნიშნული სამოქმედო გეგმის განხორციელებაზეპასუხისმგებელ სტრუქტურებს შორის.აუცილებელია გაძლიერდეს კონტროლი სამოქმედო გეგმის შესრულებაზე,ანალიზის გზით პრობლემის გამოვლენა და ამ პრობლემების გადასაჭრელადრეკომენდაციების შემუშავება. ამასთან, აუცილებელია ეროვნული სამოქმედო გეგმისგადამუშავება უკვე ჩატარებული ღონისძიებების გათვალისწინებით და მისიოპტიმიზაციის მიზნით.2006 წლის 1 სექტემბერს საქართველოს პრეზიდენტის #534 ბრძანებულებითდამტკიცდა ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) წინააღმდეგ მიმართულიღონისძიებების განმახორცილებელი საუწყებათაშორისო საკოორდინაციო საბჭო,რომლის შექმნის მიზანია ადამიანის ვაჭრობის თავიდან აცილების, მის წინააღმდეგბრძოლისა და რეაბილიტაციის სფეროში შესაბამისი სახელმწიფო ორგანოებისათვისგანსაზღვრული ფუნქციების ეფექტიანად განხორციელებაში ხელის შეწყობა და მათისაქმიანობის კოორდინაცია.შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსა და საგარეოსაქმეთა სამინისტროს მიერ მომზადებულ კანონპროექტს `შრომითი მიგრაციისშესახებ~ 2006 წლის აპრილში იუსტიციის სამინისტროს მიერ ჩატარებულმასამართლებრივმა ექსპერტიზამ მოგვცა შემდეგი სურათი:კანონპროექტი ითვალისწინებდა სამუშაო ძალის ექსპორტ-იმპორტზე ნებართვებისშემოღებას, კვოტების სისტემის დაწესებას და სხვა საკანონმდებლო აქტებში ასახულიშრომითი მიგრაციის მარეგულირებელი ნორმების ერთიანი კანონის ჩარჩოშიმოქცევას. `ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ~ კანონის მოთხოვნათაშესაბამისად (მუხლი 4), შრომითი მიგრაციის შესახებ კანონპროექტიდანამოღებულია მუხლები ექსპორტ-იმპორტზე ნებართვების შემოღების შესახებ.შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ გამოითქვამოსაზრება, რომ აღნიშნული ცვლილებების შემდეგ `შრომითი მიგრაციისშესახებ~ კანონის მიღებამ დაკარგა აზრი, იმის გათვალისწინებით, რომ შრომითიმიგრაციის შესახებ კანონპროექტით გათვალისწინებული საკითხები უკვერეგულირდება საქართველოს სხვადასხვა საკანონმდებლო აქტებით. ჩვენ აზრით,მიგრაციის კანონის მიღება აუცილებელია, რაც ხელს შეუწყობს სახელმწიფოსმიგრაციული პოლიტიკის განსაზღვრას და ერთ საკანონმდებლო ჩარჩოში მოქცევას.შრომითი მიგრაციისა და ადამიანებით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) საკითხებზესაზოგადოების ოპერატიული ინფორმირების უზრუნველსაყოფად გენერალურპროკურატურაში, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროში, საქართველოსიუსტიციის სამინისტროში, საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალურიდაცვის სამინისტროსა და საგარეო საქმეთა სამინისტროში (საკონსულოდეპარტამენტსა და საზღვარგარეთ არსებულ საკონსულო დაწესებულებებში)შექმნილია `ცხელი ხაზი~. `ცხელი ხაზის~ შეუფერხებლად მუშაობისათვის საჭიროასათანადო ცოდნის მქონე ოპერატორების მომზადება.353

ერთერთ ძირითად ამოცანას წარმოადგენს არალეგალური შრომითი მიგრაციისა დატრეფიკინგის პრობლემის შესახებ საზოგადოების ინფორმირებულობის ამაღლება.პირველ ყოვლისა, საუბარია არალეგალური შრომითი მიგრაციის და ტრეფიკინგისრისკის შემცირებაზე, რისთვისაც გათვალისწინებულია შესაბამისი საინფორმაციო-საგანმანათლებლო საქმიანობის განხორციელება. კერძოდ, უნდა მოხდესტრეფიკინგთან დაკავშირებული საკითხების ინტეგრირება სასკოლო პროგრამებში,აგრეთვე შემუშავდეს საგანმანათლებლო პროგრამები მოსახლეობის ფართოფენებისათვის.არალეგალური შრომითი მიგრაციისა და ტრეფიკინგის პრობლემის შესახებსაზოგადოების ცნობიერების ამაღლების მიზნით განათლებისა და მეცნიერებისსამინისტრო ახორციელებს გარკვეულ ღონისძიებებს საინფორმაციო-საგანმანათლებლო ღონისძიებათა დაგეგმვა-ჩატარების, საზღვარგარეთ მუშაობისადა სწავლის არსებული ლეგალური საშუალებების ინფორმირების მიზნით. გარდაამისა, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ინფორმაციით, სამინისტრომუზრუნველყო სამოქალაქო განათლების სასწავლო პროგრამაში იმ საკითხებისჩართვა, რომლებიც ხელს შეუწყობს ტრეფიკინგის წინააღმდეგ ცოდნისა და უნარ-ჩვევების გამომუშავებას მოსწავლეებში.2005-2006 სასწავლო წელს სამინისტროს მიერ არჩეულ 100 საპილოტო სკოლაშისასწავლო პროცესი ხორციელდებოდა ახალი სასწავლო პროგრამით. მიმდინარეობსყველა საგნის და მათ შორის სამოქალაქო განათლების პედაგოგების ტრენინგი.სამოქალაქო განათლების პედაგოგებისა და განათლებისა და მეცნიერებისსამინისტროს სოციალური მუშაკების სატრენინგო პროგრამები მოიცავსტრეფიკინგთან წინააღმდეგ ბრძოლის საკითხებს.საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო, წარმოადგენს რამეურვეობისა და მზრუნველობის ცენტრალურ ორგანოს, რომელიც ახორციელებსქვეყანათაშორისი გაშვილების პროცედურებს, აქტიურად უნდათანამშრომლობლობდეს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ტრეფიკინგის სამსახურთან.ამგვარი მჭიდრო თანამშრომლობა შესაძლებლობას მისცემს მეტად ეფექტურადგააკონტროლონ ქვეყანათაშორის გაშვილებას დაქვემდებარებული, მშობელთამზრუნველობას მოკლებული ბავშვების გასვლა ქვეყნის გარეთ. ასევე, გამოავლინონის არაკეთილსინდისიერი ადამიანები, რომელთაც ამ პროცესში ჩართვით, შეიძლებაგაუჩნდეთ რაიმე სახის დაინტერესება.ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ შემუშავებულია დაუკვე მოქმედებს ტრეფიკინგის მსხვერპლთა ფსიქო-სამედიცინო დახმარებისპროგრამა, რაც ითვალისწინებს მსხვერპლთა სამედიცინო და ფსიქოლოგიურიდახმარების უზრუნველყოფას. კერძოდ, პროგრამის ამოცანებია იდენტიფიცირებულბენეფიციართა აუცილებელი სამედიცინო დიაგროსტიკის უზრუნველყოფა;იდენტიფიცირებულ ბენეფიციართა საჭირო მკურნალობით და ლიმიტითგათვალისწინებული ასიგნებების ფარგლებში აუცილებელი მედიკამენტებითუზრუნველყოფა.354

ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ საქართველოსკანონის მე-9 მუხლის თანახმად, ტრეფიკინგის მსხვერპლთა, დაზარალებულთადაცვისა და დახმარების ღონისძიებათა ეფექტურად განხორციელების მიზნითშეიქმნა საჯარო სამართლის იურიდიული პირი – ადამიანით ვაჭრობის(ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა, დაზარალებულთა დაცვისა და დახმარებისსახელმწიფო ფონდი, რომელზეც კონტროლს ახორციელებს შრომის,ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო.ფონდის მიზანია მსხვერპლთა და დაზარალებულთათვის კომპენსაციის გაცემა დამათი დაცვის, დახმარებისა და რეაბილიტაციის ღონისძიებების დაფინანსება.სახელმწიფო ფონდისათვის 2006 წელს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან გამოიყო 80 ათასილარი. მომზადებულია ინსტრუქცია კომპენსაციის გაცემის წესისა და ოდენობისშესახებ. მსხვერპლთა და დაზარალებულთა საკონპენსაციო თანხა განისაზღვრება1000 ლარის ოდენობით. ტრეფიკინგის მსხვერპლთა დაზარალებულთა დაცვისა დადახმარების სახელმწიფო ფონდისათვის 2007 წლის ბიუჯეტში გამოყოფილია 300ათასი ლარი.* * *ტრეფიკინგის შემთხვევები ზემო აფხაზეთშიკოდორის ხეობაში ჩატარებული სპეცოპერაციის შედეგად შს სამინისტრომ აღმოაჩინატრეფიკინგის რამდენიმე შემთხვევა. ტრეფიკინგის მსხვერპლნი სხვადასხვაგარიგებით ან მოტყუებით იყვნენ აყვანილი ზემო აფხაზეთში, სადაც მათაიძულებდნენ ემუშავათ, რიგ შემთხვევებში კი ადგილი ჰქონდა მათ მიმართძალადობის ფაქტებს.შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ ჩატარებული სპეცოპერაციის შემდეგ სახლახოდამცველის აპარატის მონიტორინგის ჯგუფის წევრები იყვნენ ზემო აფხაზეთშიადამიანის უფლებების დაცვის მდგომარეობის შესასწავლად. სხვა ფაქტებისაღმოჩენასთან ერთად მონიტორინგის მიზანს წარმოადგენდა ტრეფიკინგთანდაკავშირებული პრობლემების შესწავლაც. ხეობაში, სხვადასხვა ოჯახში, დღესაციმყოფება არაერთი შინამოსამსახურე, რომელთა ნაწილს - მერაბ ნ–ს, გალინა ჩ–ს,ვიტალი ბ–ს, ანატოლი ბ–ს, ნიკოლაი კ–ს. ახსნა–განმარტებები ჩამოართვესმონიტორინგის ჯგუფის წევრებმა. ახსნა-განმარტებების მიხედვით, მათ მიმართ არხორციელდება ძალადობა და არ აქვთ ამ ოჯახებიდან წასვლის სურვილი.ტრეფიკინგის შემთხვევების გამოსავლენად და დამნაშავეთა დასაკავებლად შსს-სთანამშრომლებიც გაესაუბრნენ ყველა იმ ადამიანს, ვინც ხეობის ოჯახებში მუშაობსდა შესაძლოა ყოფილიყვნენ ტრეფიკინგის მსხვერპლნი.355

შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებიევროპაში შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირების მიმართ არსებულიპოლიტიკა შეფასებულ იქნა ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარის,ტომას ჰამარბერგის მოხსენებაში, სადაც აღნიშნული იყო, რომ ადამიანისუფლებათა დაცვის სფეროში შესაძლოა მიღებულ იქნას ახალი ხელშეკრულება.გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის კომიტეტი ცდილობს შეიმუშაოსკონვენცია შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირების უფლებების,ღირსების დაცვისა და ხელშეწყობის შესახებ, რომლის პროექტიც უკვემომზადდა.გაეროს ახალი კონვენციის მიზანი იქნება ყველა ამ სტანდარტის ერთიანდოკუმენტში თავმოყრა. ეს ხელს შეუწყობს, აგრეთვე იმ ათწლიანი სამოქმედოგეგმის შესრულებას, რომელიც სულ ახლახანს იქნა მიღებული ევროპის საბჭოსმიერ შშმ პირთა უფლებების ხელშეწყობისა და საზოგადოებაში მათი სრულიინტეგრაციისათვის.ჰამერბერგის განცხადებით, ადამიანის უფლებათა დაცვის მოქმედი ნორმებიეხება შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებს, მათ შორის არის ნორმებიყველა ფორმის დისკრიმინაციის წინააღმდეგ. რამდენიმე ხელშეკრულება კი,როგორიცაა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის კონვენცია ბავშვთაუფლებების შესახებ და სოციალური ქარტია, უფრო შორს მიდის და საუბრობსპოზიტიურ ზომებზე, რომელთა გატარებაც საჭიროა შეზღუდულიშესაძლებლობის მქონე პირების საზოგადოებაში სრული მონაწილეობისა დაინტეგრაციისათვის.უნდა აღინიშნოს, რომ ამ მხრივ საქართველოში საგანგაშო მდგომარეობაა. სკოლებიხშირად არ არის მოწყობილი შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვებისმისაღებად, თუმცა განათლების სამინისტრომ უკვე დაიწყო პირველი ნაბიჯებისგადადგმა ინკლუზიური განათლების დანერგვისკენ.სპეციალური სკოლები ხშირად ჩვეულებრივ სკოლებზე დაბალი ხარისხისაა დაარ ანიჭებს შშმ ბავშვებს საჭირო შესაძლებლობებს, რათა მათ გაუძლონ ღიაშრომის ბაზრის კონკურენციას. სამუშაოს მიღების შესაძლებლობაც დაბალია,როგორც დისკრიმინაციული მიდგომის, ისე სამუშაო ადგილას დასაზოგადოებრივ ტრანსპორტში ფიზიკური ბარიერების არსებობის გამო.ამ საკითხის მოსაგვარებლად მხოლოდ ქველმოქმედება საკმარისი არ არის.საჭიროა საზოგადო აღიარება იმისა, რომ შშმ პირებს აქვთ უფლებები. ამისათვისსაჭიროა კომპლექსური მიდგომა: ცალკეული პირების მხარდაჭერა დასაზოგადოების დამოკიდებულების შეცვლა.ხელისუფლებამ კონკრეტული ნაბიჯები უნდა გადადგას და იტვირთოს ჯანდაცვის,რეაბილიტაციის და საჭირო დახმარების აღმოჩენა შშმ პირებისათვის, რათა მათიცხოვრონ საზოგადოებაში მაქსიმალურად დამოუკიდებლად.356

შშმ პირებს უნდა ქონდეთ თანაბარი ხელმისაწვდომობის შესაძლებლობაგანათლებაზე, დასაქმებაზე, სამართლებრივ და სოციალურ დაცვაზე, სადაცყველას თანასწორად შეუძლია მონაწილეობა საზოგადოებრივ ცხოვრებაში.2005 წლის მეორე ნახევრის ანგარიშში, ზოგადად, შეფასებულ იქნასაქართველოში არსებული სიტუაცია შეზღუდული შესაძლებლობების მქონეპირების უფლებრივი მდგომარეობის კუთხით და გაკეთდა შესაბამისირეკომენდაციები.ერთ-ერთი რეკომენდაცია ეხებოდა უმნიშვნელოვანეს პრობლემას, როგორსაცწარმოადგენს საქართველოში შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებთანდაკავშირებით გლობალური პოლიტიკის არარსებობა, რაც ფაქტობრივადპირდაპირ უკავშირდება შშმ პირთა უფლებებს და გარანტიებს.წინა ანგარიშში აღნიშნული იყო, რომ შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალურიდაცვის სამინისტროსთან შეიქმნა საკონსულტაციო საბჭო, რომელსაც უნდაგანესაზღვრა სახელმწიფოს გლობალური პოლიტიკა შეზღუდულიშესაძლებლობების მქონე პირთა მიმართ. როგორც საქართველოს შრომის,ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროდან გვაცნობეს, შრომის,ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2005 წლის 21 სექტემბრის#238/ო ბრძანების თანახმად, შექმნილი საკონსულტაციო საბჭოსუფლებამოსილება განისაზღვრა ამ ბრძანებით გათვალისწინებული კონკრეტულიღონისძიებების შესრულების ვადით, მაგრამ არაუგვიანეს 2005 წლის 31დეკემბრისა. ამდენად, დღეისათვის საკონსულტაციო საბჭო აღარფუნქციონირებს.რაც შეეხება აღნიშნული საბჭოს მიერ ზემოხსენებული ბრძანებითგათვალისწინებული დავალებების შესრულების შესახებ ინფორმაციას,სამინისტროდან გვაცნობეს, რომ საბჭოს დღემდე არ წარუდგენიამინისტრისათვის შესაბამისი იურიდიული ძალის მქონე დოკუმენტი, რომელსაცშემდეგ სამინისტრო განიხილავდა. საგულისხმოა, რომ ხსენებული საბჭოსუმრავლესობას შშმ პირთა პრობლემებზე მომუშავე არასამთავრობოორგანიზაციების წარმომადგენლები, მათ შორის თავად შშმ პირები,შეადგენდნენ, რომლებმაც მინისტრის მოადგილის განმარტებით, ვერ გამოიყენესმოქმედი კანონმდებლობის თანახმად მათთვის მინიჭებული და სამინისტროსხელშეწყობით რეალიზებული უფლება შშმ პირთა პოლიტიკის შემუშავებაშითავად შშმ პირთა მონაწილეობის შესახებ. აღსანიშნავია, რომ ზემოხსენებულსაბჭოს ევალებოდა „საქართველოს პრეზიდენტთან არსებული შეზღუდულიშესაძლებლობის მქონე პირთა არასამთავრობო ორგანიზაციების საქმიანობისხელშეწყობისა და ეროვნული საკოორდინაციო საბჭოს“ გაუქმებისა და ახალისაკოორდინაციო საბჭოს შექმნის შესახებ რეკომენდაციებისა და წინადადებებისშემუშავება. ამდენად, სამინისტროს განმარტებით, აღნიშნული საკითხისაკონსულტაციო საბჭოსთან დაკავშირებული პრობლემის გამო ღიად რჩება,შესაბამისად, არ არის შექმნილი შშმ პირთა ერთიანი სახელმწიფო სტრატეგია,რომელიც პრეზიდენტთან არსებული, მაგრამ მოცემულ ეტაპზე უმოქმედო357

საკოორდინაციო საბჭოს კომპეტენციას წარმოადგენს. ამჟამად სამინისტროშიმიმდინარეობს მუშაობა აღნიშნული საკითხის სათანადო დონეზე გადაჭრისმიზნით.მიგვაჩნია, რომ სამინისტროს, როგორც ამ საკითხებზე პასუხისმგებელ ორგანოს,მართებს უფრო მკაცრი კოორდინაციის პირობებში უზრუნველყოს ამ სფეროშისახელმწიფო პოლიტიკის სწორად და დროულად გატარება. შესაბამისად ისფაქტი, რომ საკონსულტაციო საბჭომ ჯეროვნად ვერ შეასრულა მასზედაკისრებული მოვალეობები, არ შეიძლება მივიჩნიოთ საკმარის საფუძვლადიმისათვის, რომ სამინისტრომ მოიხსნას პასუხისმგებლობა აღნიშნული საკითხისგადაწყვეტის გაჭიანურებისათვის. შშმ პირთა სფეროში გლობალური პოლიტიკისგანსაზღვრა კვლავ რჩება ერთ-ერთ ძირითად რეკომენდაციად. ვიმედოვნებთ,რომ ამის გამეორება კიდევ და კიდევ არ გახდება საჭირო შემდეგ მოხსენებებშიდა თუ სრულად არ მოგვარდება არსებული პრობლემა, ქმედითი ღონისძიებებიმაინც იქნება გატარებული მის გადასაჭრელად.რაც შეეხება შესაძლებლობის შეზღუდვის ხარისხის შეფასების საერთაშორისოსტანდარტების შესაბამისი სისტემის შემუშავებას, საქართველოს შრომის,ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის 2006 წლის სახელმწიფო პროგრამების„შესაძლებლობის შეზღუდვის ხარისხის შეფასების საერთაშორისო სტანდარტებისშესაბამისი სისტემის შემუშავების“ ქვეპროგრამის ფარგლებში, სამინისტროსკონტროლს დაქვემდებარებული „სოციალური დაზღვევის ერთიანი სახელმწიფოფონდის“ მიერ ხორციელდება კონკრეტული ღონისძიებები, კერძოდ:დღესდღეობით საქართველოში შესაძლებლობის შეზღუდვის სტატუსისდადგენისას ინდივიდის რეალური შესაძლებლობები, საზოგადოებაშიინტეგრაციის უნარი და გარემოს მასზე ზემოქმედების ფაქტორიგაუთვალისწინებელი რჩება, რის გამოც ხშირად, შეზღუდული შესაძლებლობისმქონე პირის სტატუსი არ შეესაბამება ინდივიდის ფაქტობრივ მდგომარეობას.დღემდე არ არსებობს ავადობის, პროფილაქტიკის, მკურნალობის,რეაბილიტაციის, ეკოსოციალური და ფსიქოლოგიური პრობლემების ამსახველისამეცნიერო-პრაქტიკული მნიშვნელობის მქონე ერთიანი სისტემა. კლინიკური დასოციალური კრიტერიუმების ერთობლივი განხილვა უმეტესად მიუღწეველია.აქედან გამომდინარე, დგება აუცილებლობა შესაძლებლობის შეზღუდვისშეფასების ისეთი სისტემის შემუშავებისა, რომელიც უნიფიცირებული ენითგამოხატავს ინდივიდის ჯანმრთელობის (ფიზიკური, ფსიქიკური და სოციალურიკეთილდღეობის) მდგომარეობასა და ფუნქციონირებას.შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური უზრუნველყოფის სამინისტროსგანმარტებით, ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებული დარეკომენდირებულია ფუნქციონირების, შესაძლებლობის შეზღუდვისა დაჯანმრთელობის საერთაშორისო კლასიფიკაცია, რომლის საფუძველზე მოქმედისისტემები წარმატებით ართმევენ თავს სხვადასხვა პრობლემას, მათ შორისშესაძლებლობის შეზღუდვის შეფასებას მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაშიშესაბამისად, სამედიცინო-სოციალური ექსპერტიზის შემდგომი სრულყოფისა დათანამედროვე მოთხოვნებთან დაახლოების მიზნით დიდი მნიშვნელობა ენიჭება358

აღნიშნული კლასიფიკაციის ქართულენოვანი რედაქციის გამოცემასა და მასზეგადასვლისათვის თეორიული და პრაქტიკული ასპექტების დამუშავებას. ICF –კლასიფიკატორის შემოღებას მოითხოვს ევროსაბჭოც, ამაზე მითითებულ იქნა თომასჰერბერგერის საანგარიშო მოხსენებაშიც.სამინისტროს განცხადებით, ხორციელდება, აგრეთვე, ,,სამედიცინო-სოციალურიექსპერტიზის 2006 წლის სახელმწიფო პროგრამა“, რომელიც გულისხმობსმოქმედი კანონმდებლობის თანახმად, საქართველოში შესაძლებლობისშეზღუდვის სტატუსის დადგენას, ასევე შესაძლებლობის შეზღუდვის ხარისხისშეფასების საერთაშორისო სტანდარტების (ფუნქციონირების, შესაძლებლობისშეზღუდვისა და ჯანმრთელობის საერთაშორისო კლასიფიკაცია, შემოკლებითფსკ) შესაბამისი სისტემის შემუშავებას.რაც შეეხება შშმ პირთა სფეროში არსებულ კანონმდებლობას, 2004 წლისანგარიშში აღნიშნული იყო, რომ მოქმედი კანონმდებლობა მთლიანად უნდაეყრდნობოდეს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ შემუშავებულ,,ფუნქციონირების, უნარშეზღუდულობისა და ჯანმრთელობის საერთაშორისოკლასიფიკაციას (ICF).“აღნიშნული კლასიფიკაცია არ მოქმედებდა საქართველოში, რაც ფაქტობრივადშეუძლებელს ხდიდა უნარშეზღუდულობის იდენტიფიკაციის და მასთანგანუყრელად დაკავშირებული რეაბილიტაციის, განათლებისა და დასაქმებისსაკითხების გადაწყვეტას. აღნიშნული კლასიფიკაციის დანერგვის შესახებრეკომენდაცია გაკეთებული იყო სახალხო დამცველის 2004, 2005 წლებისანგარიშებში. აქედან გამომდინარე მნიშვნელოვნად მიგვაჩნია ის ფაქტორი, რომდაიწყო გარკვეული ნაბიჯების გადადგმა ამ მიმართულებით.რაც შეეხება შშმ პირებისათვის კიდევ ერთ მეტად მტკივნეულ საკითხს,როგორიცაა ხელმისაწვდომობის პრობლემა. აღნიშნულის თაობაზე არაერთირეკომენდაცია გაკეთდა სახალხო დამცველის წინა წლების ანგარიშებში, თუმცასიტუაცია ფაქტობრივად არ შეცვლილა. კვლავ დეკლარირების დონეზე რჩებაკანონმდებლობაში არსებული მუხლები, რომლებიც გარკვეულწილად უნდაწარმოადგენდეს შშმ პირთა უფლებების დაცვის გარანტიას. წინა ანგარიშშიგადმოცემული იყო, რომ ,,შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთასოციალური დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად, სახელმწიფოორგანოები, საწარმოები, დაწესებულებები და ორგანიზაციები შეზღუდულიშესაძლებლობების მქონე პირებს უქმნიან პირობებს საცხოვრებელი,საზოგადოებრივი და საწარმოო შენობებით, ტრანსპორტითა და სატრანსპორტოკომუნიკაციებით, კავშირგაბმულობისა და ინფორმაციის საშუალებებითსარგებლობისათვის, თავისუფალი ორიენტაციისა და გადაადგილებისათვის.დაუშვებელია დასახლებული პუნქტების დაპროექტება და განაშენიანება,სხვადასხვა ობიექტების მოწყობა, მშენებლობა და რეკონსტრუქცია, თუ ისინი არმიესადაგება შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა საჭიროებებსა დამოთხოვნილებებს. სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს პირობები, რათაშეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებმა თავისუფლად ისარგებლონ359

კულტურულ-სანახაობითი დაწესებულებებით და სპორტული ნაგებობებით,უზრუნველყონ ისინი სპორტული ინვენტარითა და სხვა საჭირო საშუალებებით.სისხლის სამართლის კოდექსის მიხედვით დანაშაულად ითვლება ინვალიდობისმოტივით შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირისათვის კანონით ან/დასაერთაშორისო ხელშეკრულებით მინიჭებული უფლების განხორციელებაზე უარისთქმა, რამაც არსებითად ხელყო მისი უფლება.ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის თანახმად კი, შეზღუდულიშესაძლებლობის მქონე პირისათვის კანონმდებლობით დადგენილი პირობებისშექმნისაგან თავის არიდება, აგრეთვე ობიექტების დაპროექტებისას დამშენებლობისას შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირის საჭიროებისა დამოთხოვნილებების გაუთვალისწინებლობა წარმოადგენს ადმინისტრაციულიპასუხისმგებლობის საფუძველს.იმავე კოდექსში აღნიშნულია, რომ 1781–1782 მუხლებით გათვალისწინებულადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა შესახებ ოქმს ადგენენ საქართველოსშრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს შესაბამისიორგანოები. თუმცა, როგორც გაირკვა, მიხედავად იმისა, რომ კოდექსში შესაბამისიმუხლი წელიწადზე მეტი ხნის წინ არის ჩადებული, შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვის სამინისტროში არ არის განსაზღვრული ის ორგანო, რომელიციქნება უფლებამოსილი შეადგინოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმი.აღნიშნულთან დაკავშირებით, საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვის მინისტრის მოადგილემ გვაცნობა, რომ მართალიაადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 239-ე მუხლის 45-ე ნაწილისშესაბამისად, ამ კოდექსის 178 (1) – 178 (2) მუხლებით გათვალისწინებულადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა შესახებ ოქმს ადგენენ საქართველოსშრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს შესაბამისიორგანოები, მაგრამ აღნიშნული ნორმის აღსრულება დღემდე ვერ მოხერხდა,ვინაიდან ამავე კოდექსის მეთექვსმეტე თავი (ადმინისტრციულსამართალდარღვევათა საქმეების ქვემდებარეობა) არ განსაზღვრავს იმ ორგანოს,რომელიც უფლებამოსილია განიხილოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათასაქმეები ამ კოდექსის 178(1)- 178 (2) მუხლებით გათვალისწინებულ დარღვევებზე.ზემოაღნიშნული საკანონმდებლო ხარვეზების გამო, საქართველოს შრომისჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო მოკლებულიაშესაძლებლობას შეადგინოს ოქმი ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათაკოდექსის 178(1)- 178(2) მუხლებით გათვალისწინებულ დარღვევებზე.ვფიქრობთ, სამინისტრომ უნდა მიიღოს გარკვეული ზომები, რათა აღმოიფხვრასარსებული ხარვეზი და შეიქმნას აღნიშნული მუხლის გამოყენების პრეცედენტი, რაცმნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს შშმ პირთა უფლებების დაცვას.360

როგორც ადმინისტრაციული კოლეგიიდან გვაცნობეს, ადმინისტრაციულსამართალდარღვევათა კოდექსის 178 (1) და 178 (2) მუხლების გამოყენებისსასამართლო პრაქტიკა არ არსებობს, შესაბამისად, ამ მუხლებითგათვალისწინებული ადმინისტრაციული სახდელი არცერთ პირს არ შეფარდებია.მითითებული ინფორმაცია სამინისტროს მიერ მოცემული განმარტების შემდეგგასაკვირი არ არის, რადგან, როგორც აღმოჩნდა, აღნიშნული მუხლი უმოქმედოა.რაც შეეხება სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებულ მუხლს, რომელიცშეეხება შშმ პირთა უფლებების შეზღუდვას, როგორც სისხლის სამართლის საქმეთაკოლეგიიდან მოსულ პასუხში არის აღნიშნული, კოლეგიაში სისხლის სამართლისსაქმეები საქართველოს სსკ-ის 142 2 -ე მუხლის მეორე ნაწილით გათვალისწინებულიდანაშაულით არ შესულა.რაც შეეხება ხელმისაწვდომობის საკითხს საზოგადოებრივ ტრანსპორტში, ქალაქთბილისის მერიის ტრანსპორტის საქალაქო სამსახურიდან გვაცნობეს, რომშეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთათვის საზოგადოებრივი ტრანსპორტითსარგებლობა ხელმისაწვდომია, თუმცა საქალაქო მარშუტებზე მოძრავიშემადგენლობები არ არის აღჭურვილი შეზღუდული შესაძლებლობების მქონეპირთათვის განკუთვნილი სპეციალური ასასვლელებით. ამ მხრივ წინა ანგარიშისშემდეგ სიტუაცია ისევ არ შეცვლილა და გაუგებარია რას გულისხმობდა საქალაქოსამსახური, როდესაც შშმ პირებისათვის ტრანსპორტით გადაადგილებისხელმისაწვდომობაზე საუბრობდა.რაც შეეხება უსინათლოთათვის შუქნიშნებთან სპეციალური ხმოვანი სასიგნალომოწყობილობების დამონტაჟებას, რომლის არარსებობაზეც აღნიშნული იყო 2005წლის მეორე ნახევრის ანგარიშში, ტრანსპორტის საქალაქო სამსახურიდან გვაცნობეს,რომ ამ ეტაპზე გათვალისწინებულია მათი დამონტაჟება ხუთ ცენტრალურგზაჯვარედინზე განთავსებულ შუქნიშნის ობიექტებზე. ეს, ცხადია, წინგადადგმულინაბიჯია, თუმცა, ცხადია, რომ მხოლოდ 5 შუქნიშანი ძალიან ცოტაა, მით უმეტეს,რომ ეს არ არის რთული გასაკეთებელი და არც დიდ ფინანსებს მოითხოვს.წინა ანგარიშისათვის მოწოდებულ მასალებში ქ.თბილისის მერიის კეთილმოწყობისსაქალაქო სამსახურის უფროსი აღნიშნავდა, რომ შეზღუდული შესაძლებლობისმქონე პირთათვის, დედაქალაქის ტერიტორიაზე განთავსებულ ფეხითმოსიარულეთა მიწისქვეშა გადასასვლელებში განსაზღვრული იყო საეტლებილიკების მოწყობა, რაც განხორციელდებოდა შესაბამის ტენდერში გამარჯვებულიკომპანიის მეშვეობით.როგორც ქ.თბილისის მერიის კეთილმოწყობის საქალაქო სამსახურიდან გვაცნობეს,ფეხით მოსიარულეთა მიწისქვეშა გადასასვლელებში, დღეის მდგომარეობითდამონტაჟებულია და ფუნქციონირებს საეტლე ბილიკები ქვემოთ ჩამოთვლილობიექტებზე:1. ვაკის პარკის გადასასვლელებში;2. ილ. ჭავჭავაძის გამზირზე გ.ტაბიძის ძეგლის წინ გადასასვლელებში;3. ილ. ჭავჭავაძის გამზირზე მე-9 საავადმყოფოს წინ;361

4. ილ. ჭავჭავაძის გამზირზე უნივერსიტეტის #1 კორპუსის წინ.თუმცა არსებულ საეტლე ბილიკებთან დაკავშირებულ პრობლემებზე საუბარი იყოწინა ანგარიშშიც, სადაც მითითებული იყო, რომ მათი დახრის კუთხისა და სხვატექნიკური მიზეზების გამო, არსებული საეტლე ბილიკების გამოყენებაცმნიშვნელოვან სირთულეს წარმოადგენს.კეთილმოწყობის საქალაქო სამსახურის განმარტებით, 2007 წლის ადგილობრივიბიუჯეტის ფორმირებისას გათვალისწინებულია ფეხით მოსიარულეთა მიწისქვეშაგადასასვლელების უზრუნველყოფა საეტლე ბილიკებით, განსაკუთრებით ქალაქისცენტრალურ უბნებში, სადაც ობიექტები უფრო მეტადაა დატვირთული.რაც შეეხება ტროტუარებთან პანდუსების მოწყობას, ტენდერში გამარჯვებულკომპანიებს გათვალისწინებული აქვთ საპროექტო მონაცემებში და გზების შეკეთებისპარალელურად მიმდინარეობს პანდუსებს მოწყობა. ამ მხრივ წინა ანგარიშთანშედარებით მდგომარეობა გამოსწორებულია, რეკომენდაციაც ნაწილობრივგათვალისწინებულია.წინა ანგარიშში საუბარი იყო იმ გარემოებებზე, რომლებიც უკავშირდებახელმისაწვდომობას განათლებაზე. განათლების სამინისტროს მიერ მოწოდებულინფორმაციაში აღნიშნული იყო, რომ ფუნქციონირებდა 11 საპილოტო სკოლა (გურამრამიშვილის საავტორო სკოლა, # 180, 61, 10, 6, 151, 130, 44, 60, 4 მე-2ექსპერიმენტული სკოლა), სადაც მიმდინარეობდა ინკლუზიური განათლება.ჩამოთვლილი სკოლებიდან მხოლოდ ორი მათგანი იყო აღჭურვილი (#180, 6)შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა გადაადგილებისათვის საჭიროპანდუსით და ლიფტით (ლიფტები უმოქმედოა, ვინაიდან სკოლას არ აქვს ლიფტისშემკეთებლის შტატი), არც ერთ სკოლას არ ემსახურებოდა ტრანსპორტი ბავშვებისგადაადგილებისათვის.ამჟამად ვითარება მნიშვნელოვნად არ შეცვლილა, თუმცა იგეგმება გარკვეულიღონისძიებების გატარება. როგორც განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომშეგვატყობინა, სამინისტრომ დაიწყო ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებშიინკლუზიური განათლების დანერგვის პროექტი თბილისის ათი სამოდელოსკოლისათვის. აღნიშნული პროექტი ხორციელდება ნორვეგიის განათლებისა დაკვლევის სამინისტროს ფინანსური მხარდაჭერით.განათლების მინისტრის მოადგილის ქალბატონი ბელა წიფურიას განმარტებით,2006-2007 სასწავლო წელს მოხდება აღნიშნული სამოდელო სკოლების ფიზიკური დაპროგრამული ადაპტაცია. რაც შეეხება დღევანდელ მდგომარეობას, მე-10 და 180-ესკოლებში არის ლიფტი, პანდუსი და სპეციალურად აღჭურვილი სველი წერტილები,მე-10 სკოლას ემსახურება ავტობუსიც.აღნიშნული პროექტი მიზნად ისახავს დედაქალაქის ათ სკოლაში ინკლუზიურისწავლების დანერგვას და ამისთვის აუცილებელი პროცედურების სახელმწიფოორგანიზაციებისთვის გაცნობას. აგრეთვე პროექტის მსვლელობისას და მისიდასრულების შემდეგ მიღებული გამოცდილების გათვალისწინებით ინკლუზიური362

განათლების სახელმწიფო პოლიტიკისა და სტრატეგიის ჩამოყალიბებას. პროექტისძირითადი ამოცანებია: მოსამზადებელი სამუშაოების ჩატარება, სამიზნე სკოლებისადა ჯგუფების შერჩევა, ინკლუზიური განათლების სახელმწიფო პოლიტიკისშემუშავება, სკოლების ადაპტაცია, ინკლუზიური სწავლების დანერგვა-განვითარებასკოლებში, საზოგადოების ინფორმირებულობის ხარისხის გაზრდა, პროექტისმონიტორინგი და შეფასება, პროექტის დასრულება.ქ.თბილისის მერიის განათლებისა და კულტურის საქალაქო სამსახურისგანმარტებით კი შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე მოსწავლეთათვის, მოცემულეტაპზე, ფუნქციონირებს შემდეგი ადაპტირებული სკოლები: #10, 21, 98, სადაცშეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვების საზოგადოებაში ინტეგრაციისათვისშესაბამისი პირობებია შექმნილი. ნ.მაჩალაძე აღნიშნავს, რომ 2006 წელს თბილისისმერიის განათლებისა და კულტურის საქალაქო სამსახურმა განახორციელა პროგრამა„უსინათლო და მხედველობადაქვეითებული ახალგაზრდობისათვის ხმოვანიწიგნების ჩაწერა“. რაც შეეხება ხელმისაწვდომობის საკითხს კულტურულ-საგანმანათლებლო დაწესებულებებში, საქალაქო სამსახურის უფროსისგანმარტებით, მათ დაქვემდებარებაში მყოფი ყველა ბიბლიოთეკა განთავსებულიაპირველ სართულზე, რაც შეეხება თეატრებსა და საკონცერტო დარბაზებს, აქ არარსებობს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა გადაადგილებისათვისსაჭირო სპეციალური საშუალებები (პანდუსები და ა.შ).ქ.თბილისის მერიის ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის საქალაქო სამსახურისმიერ მოწოდებული ინფორმაციის თანახმად, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონეპირებისათვის გათვალისწინებულია შემდეგი სახის პროგრამები:1. უმწეოთა სამედიცინო დაზღვევის პროგრამარაც გულისხმობს ისეთი ჯანდაცვისა და სოციალური უზრუნველყოფის შექმნას,რომელიც რეალურ გარანტიებს მისცემს მოსახლეობას, სამედიცინო დახმარებახელმისაწვდომი გახდეს მათი სოციალური მდგომარეობისა და შემოსავლებისმიუხედავად. საქალაქო სამსახური პირველ ეტაპზე ახდენს მოსახლეობისგარკვეული სოციალურად დაუცველი ფენის დაზღვევას. პროგრამით მოსარგებლეპირთა შორის არიან ბავშვობიდან ინვალიდი (0-დან 18 წლამდე) ბავშვები დაშეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები 18 წლის ზევით.პროგრამას ახორციელებს სადაზღვევო კომპანია „ჯი პი აი ჰოლდინგი“პროგრამის ბიუჯეტი შეადგენს 3 000 000 (სამი მილიონ) ლარს.2006 წელს ასევე მოქმედებს მთელი რიგი სახელმწიფო პროგრამები;2. ყრუ ინვალიდთათვის თარჯიმან-დაქტილოლოგების მომსახურებითუზრუნველყოფის პროგრამაპროგრამის მიზანია ყრუ და სმენადაქვეითებული კონტიგენტის უზრუნველყოფაკვალიფიციური სურდო თარგმანით.პროგრამას ახორციელებს საქართველოს ყრუთა კავშირი.პროგრამის ბიუჯეტი შეადგენს 16 000 ლარს.3. შშმ ბავშვთა სოციალური ინტეგრაციის ხელშეწყობის პროგრამა363

პროგრამის მიზანია შშმ ბავშვების საზოგადოებაში ინტეგრირება, მათი ფსიქო-სოციალური რეაბილიტაცია და საერთო სასწავლო პროცესებში ჩართვა თბილისისგლდანი-ნაძალადევის რაიონის მე-10 საშუალო სკოლაში.პროგრამას ახორციელებს ასოციაცია „ანიკა“.პროგრამის ბიუჯეტი შეადგენს 31 000 ლარს.4. ინვალიდ ბავშვთა კულტურული ღონისძიებების პროგრამაპროგრამის მიზანია შშმ ბავშვების საზოგადოებაში ინტეგრირება; პროფესიულიორიენტაციის შერჩევაში დახმარება; საზოგადოებრივი ცნობიერების ამაღლება, შშმ-თა თანაბარი შესაძლებლობების უზრუნველყოფის შესახებ.პროგრამას ახორციელებს კავშირი „ინვალიდი ბავშვი, ოჯახი, საზოგადოება“ დაკავშირი საბავშვო სტუდია ეი-დი-სი“პროგრამის ბიუჯეტი შეადგენს 10 000 ლარს5. შშმ ბავშვთა რეაბილიტაციისა და ინკლუზიის პროგრამაპროგრამის მიზანია სკოლამდელი ასაკის (3-7წ) შშმ ბავშვების მომზადება,ინკლუზიური განათლება; 7-14 წლის შშმ ბავშვებისა და მოზარდების სოციალურიადაპტაცია და ცხოვრებისათვის მომზადება; 14-18 წლის შშმ მოზარდებისათვისშრომითი უნარ-ჩვევების გამომუშავება და საზოგადოებაში ინტეგრაცია.პროგრამას ახორციელებს სასწავლო-სარეაბილიტაციო და სოციალური ადაპტაციისცენტრი „აისი“.პროგრამის ბიუჯეტი შეადგენს 80 000 ლარს.საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრისშესაბამის ბრძანებაში აღნიშნულია, რომ ქვეპროგრამის განხორციელების შედეგად,ფუნქციონირების საერთაშორისო კლასიფიკაციის გამოყენებით შემუშავდებაშესაძლებლობის შეზღუდვის შეფასების თანამედროვე კონცეფციებზედაფუძნებული, გამჭვირვალე და მოქნილი სისტემა და სამედიცინო-სოციალურიექსპერტიზის არსებული სისტემიდან მასზე გადასვლის ღონისძიებათა გეგმა.საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსშრომისა და სოციალური დაცვის დეპარტამენტმა მოგვაწოდა „შშმ პირთასოციალური ინტეგრაციისა და ადაპტაციის ხელშეწყობის 2006 წლის სახელმწიფოპროგრამაში“ შემავალი ქვეპროგრამებისა და კომპონენტების ჩამონათვალი.1. შშმ პირთა სოციალური ინტეგრაციის ქვეპროგრამა1.1. შშმპ-თა საპროთეზო-ორთოპედიული საშუალებებით უზრუნველყოფისკომპონენტი;1.2. შშმპ-თა დამოუკიდებელი ცხოვრების ხელშემწყობი ცენტრების განვითარებისუზრუნველყოფის კომპონენტი;1.3. უსინათლოთა საინფორმაციო უზრუნველყოფის კომპონენტი2. შშმ პირთა ინსტიტუციური პატრონაჟის ხარჯების ქვეპროგრამა364

2.1. ინსტიტუციურ დაწესებულებებში სახელმწიფო კმაყოფაზე მყოფ შშმპ-თა დახანდაზმულთა მოვლა-პატრონობისა და რეაბილიტაციის კომპონენტი;2.2. შშმ პირთა სათემო ორგანიზაციების განვითარების ხელშეწყობის კომპონენტი2.3. ინსტიტუციური დაწესებულებების ბენეფიციართა საკურორტორეაბილიტაციის კომპონენტი3. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვთა რეაბილიტაციის ქვეპროგრამა4. შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა დამხმარე საშუალებებითუზრუნველყოფის ქვეპროგრამა4.1. შშმპ-თა გადასაადგილებელი საშუალებებით უზრუნველყოფის კომპონენტი;4.1.1 სავარძელ-ეტლები;4.1.2 ხელჯოხები (მათ შორის უსინათლოთა).4.1.3 ყავარჯნები;4.2 სმენადაქვეითებულ პირთა სმენის აპარატებით უზრუნველყოფის კომპონენტი;4.3 აბსოლუტური სიყრუის მქონე პირთა კოხლეარული იმპლანტითუზრუნველყოფის კომპონენტი.როგორც წარმოდგენილი ჩამონათვლიდან ჩანს, აღნიშნული პროგრამის ფარგლებშიგათვალისწინებულია გადასაადგილებელი და საპროთეზო-ორთოპედიულისაშუალებებით უზრუნველყოფა. რაც შეეხება მედიკამენტებით შშმ პირთაუზრუნველყოფას, იგი ჯანდაცვის სამინისტროს სამედიცინო პროგრამებითგათვალისწინებული არ არის.სამინისტროს განმარტებით, უახლოეს მომავალში „შშმ პირთა სოციალურიინტეგრაციისა და ადაპტაციის ხელშეწყობის 2006 წლის სახელმწიფო პროგრამის“ფარგლებში იგეგმება დასავლეთ საქართველოს რეგიონებში მცხოვრები, პერტესისდაავადების (ბარძაყის თავის ასეპტიური ნეკროზი) მქონე ბავშვთა რეაბილიტაციისკომპონენტის განხორციელება, რომელიც დასავლეთ საქართველოს რეგიონებშიმცხოვრები პერტესის დაავადების მქონე ბავშვთა სამკურნალო-სარეაბილიტაციოდახმარების გზით მოემსახურება საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვის სამინისტროს სტრატეგიისა და საერთაშორისო ნორმებისცხოვრებაში გატარებას, კერძოდ, ფიზიკური შეზღუდვების მქონე ბავშვთა ცხოვრებასისეთ ადაპტირებულ პირობებში, რომლებიც დაიცავენ მათ ღირსებას, გაუძლიერებენსაკუთარი თავის რწმენას და გაუადვილებენ საზოგადოებაში ინტეგრირებას.პრობლემად რჩება შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირების დასაქმებისსაკითხიც. როგორც სოციალური დახმარებისა და დასაქმების სახელმწიფოსააგენტოდან გვაცნობეს, სააგენტოში 2006 წლის დასაწყისიდან 1 აგვისტომდეაღრიცხვაზე დადგა შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე 265 პირი, მათ შორის 33ქალი. ამ პერიოდში ვერცერთი მათგანის დასაქმება ვერ მოხერხდა.365

დანართიანგარიშს თან ვურთავთ ,,ინვალიდ ქალთა და ინვალიდ ბავშვთა დედათაასოციაცია-დეა“-ს მიერ ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული პროექტის,,ინკლიუზიური განათლება და საზოგადოება“ ფარგლებში მომზადებულიმონიტორინგის შედეგებს:მონიტორინგის მიზანი: შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა საჭიროებებთანსაზოგადოებრივი დანიშნულების შენობა-ნაგებობების შესაბამისობის გამოვლენა.მონიტორინგის ობიექტი: საზოგადოებრივი დანიშნულების შენობა-ნაგებობები(ქ.ზუგდიდი),,ინვალიდ ქალთა და ინვალიდ დედათა ასოციაცია _დეა“ ახორციელებს ზუგდიდშიმშენებარე და რეკონსტრუირებული შენობა-ნაგებობების მონიტორინგს.მონიტორინგის მიზანია, გამოვლინდეს, რამდენად გათვალისწინებულიამშენებლობისას შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთათვის დადგენილისტანდარტები.ამ კუთხით განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია საგანმანათლებლო დაწესებულებებისმონიტორინგი. განათლების უფლება ადამიანის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანესუფლებათაგანია, ხოლო მის მთავარ ასპექტად განათლების ხელმისაწვდომობაამიჩნეული. აუცილებელია ყველა იურიდიული და ტექნიკური ბარიერის მოხსნა დაშესაბამისი ზომების მიღება რათა განათლება ხელმისაწვდომი გახდეს ყველაშეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირისთვის, რაც უპირველესად შენობა-ნაგებობების ხელმისაწვდომობას გულისხმობს.საქართველოს ურბანიზაციისა და მშენებლობის მინისტრის 2003 წლის ბრძანებითდამტკიცდა ,,საცხოვრებელი გარემო შეზღუდული შესაძლებლობის მქონეპირთათვის”, ,,საზოგადოებრივი შენობა-ნაგებობები შეზღუდული შესაძლებლობისმქონე პირთათვის – გეგმარებითი ელემენტების ნორმალებისა და შეზღუდულიშესაძლებლობის მქონე პირთა სიცოცხლისუნარიანი სივრცის პროექტირებისშესახებ” ინსტრუქცია. საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათაკოდექსით დაწესებულია ჯარიმა შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირის მიერსაცხოვრებელი, საზოგადოებრივი და საწარმოო შენობებით, ტრანსპორტითა დასატრანსპორტო კომუნიკაციებით, კავშირგაბმულობისა და ინფორმაციისსაშუალებებით სარგებლობისათვის, აგრეთვე მისი თავისუფალიგადაადგილებისათვის აუცილებელი პირობების შექმნისაგან თავის არიდების,დასახლებული პუნქტების დაპროექტებისა და განაშენიანების, საცხოვრებელირაიონების ფორმირების, საპროექტო გადაწვეტილებების შემუშავების, შენობათა დანაგებობათა მშენებლობისა და რეკონსტრუქციის დროს შეზღუდულიშესაძლებლობის მქონე პირის საჭიროებებისა და მოთხოვნილებებისგაუთვალისწინებლობისათვის.მიმდინარე წლის ივნისიდან რაიონში დაიწყო სკოლის შენობების მასშტაბურირეკონსტრუქცია. მონიტორინგის შედეგად აღმოჩნდა, რომ პროცესი366

კანონმდებლობით დადგენილი ნორმების დარღვევით, მათ გაუთვალისწინებლადმიმდინარეობს.ზუგდიდის #1 და #2 სკოლებში მიმდინარე სარემონტო – სარეკონსტრუქციოსამუშაოების მონიტორინგმა გვიჩვენა, რომ შშმ პირთა საჭიროებები იგნორირებულიასამშენებლო-სარეკონსტრუქციო სამუშაოების დაკვეთის, დაგეგმვისა დაგანხორციელების მთელ პროცესში. პროექტში გათვალისწინებული არ არის არათუსპეციფიურ ღონისძიებათა მთელი კომპლექსი, არამედ პირველ სართულზე ამავალიბილიკებიც კი. უფრო მეტიც, სამუშაოების პროცესში #1 სკოლაში გამიზნული იყოასოციაციის ძალისხმევით რამდენიმე წლის წინ მიშენებული ასასვლელი ბილიკისდემონტაჟი. მონიტორინგის ჯგუფის პროტესტისა და ახსნა-განმარტების შედეგადმოხერხდა ამის თავიდან აცილება.სიტყვიერი შეთანხმების საფუძველზე, #1 სკოლაში რეკონსტრუირებულ იქნაასასვლელი ბილიკი (პანდუსი) წინა ფასადიდან, აგრეთვე მიუშენდა ახალი ბილიკი(უკანა მხრიდან). #2 სკოლაში მიშენების სტადიაშია ასასვლელი ბილიკები, ორივეობიექტის საპირფარეშოებში უახლოეს პერიოდში დამონტაჟდება სახელურებისსისტემა, თუმცა ამ ეტაპზე უფრო სერიოზული ცვლილებების შეტანა პროექტშიშეუძლებელი აღმოჩნდა. პანდუსის მიშენება ვერ მოხერხდა #2 სკოლის მთავარშესასვლელში, რადგან ეს გამოიწვევდა სადარბაზო კიბის ნაწილობრივიდემონტაჟისთვის საჭირო დამატებით ხარჯებს. იგი განთავსდება გვერდითიკედლის უკიდურეს კუთხეში, რაც ჩვენი აზრით წარმოადგენს დისკრიმინაციასინვალიდობის ნიშნით. სახეზეა კიდევ ერთი დარღვევა, კერძოდ დაირღვასაქართველოს კანონის ,,საგანმანათლებლო და სააღმზრდელო დაწესებულებებისსაქმიანობის ლიცენზირების შესახებ“ მე-5 მუხლის 3 პუნქტი, რომელის თანახმადაც,საგანმანათლებლო და სააღმზრდელო დაწესებულება მოსწავლეებს, აღსაზრდელებსდა სტუდენტებს უნდა უქმნიდეს შესვენებისა და ფიზიკური განვითარების, ხოლოშეზღუდული შესაძლებლობის მქონე მოსწავლეებს, აღსაზრდელებსა დასტუდენტებს – თავისუფალი ორიენტაციისა და გადაადგილების პირობებს.აღნიშნული სასკოლო ნაგებობების რეკონსტრუქცია ხორციელდება საქართველოსგანათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს პროექტის ,,იაკობ გოგებაშვილი-“სფარგლებში; დამკვეთ მხარეს წარმოადგენს - საქართველოს განათლებისა დამეცნიერების სამინისტრო; ხარჯთაღრიცხვა და აუდიტის დასკვნა შედგაზუგდიდის სამშენებლო ორგანიზაციების მიერ და დამტკიცდა განათლებისსამინისტროს შესაბამისი სამსახურის მიერ. Aამდენად, პასუხისმგებლობაპროექტის ხარვეზებისთვის, რაც გამოიხატება შშმ პირთა საჭიროებებისუგულვებელყოფაში, ეკისრება განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს.პროექტის ამ სახით დამტკიცება ეწინააღმდეგება განათლებისა და მეცნიერებისსამინისტროს მიერ დასახულ კურსს_ მოხდეს საქართველოს განათლებისსისტემაში ინკლუზიური სწავლების დამკვიდრება.ოფიციალური სტატისტიკა და ასოციაციის მიერ ჩატარებული მრავალწლიანიმოკვლევები მოწმობს, რომ ზუგდიდის (და არამარტო ზუგდიდის)ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებში შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე367

მოსწავლეთა მცირე რიცხვი, მრავალ სხვა ფაქტორთან ერთად განპირობებულიასასკოლო ნაგებობების შეუღწევადობით.განათლების უფლების დარღვევის ერთერთი მაგალითია ასოციაციისბენეფიციარის, ლადო შ-ს ისტორია. ლადო 15 წლისაა, ის ქართულ-აფხაზურიკონფლიქტის ზონაში სოფელ საბერიოში ცხოვრობს. მას შემდეგ რაც 8 წლისასაკში ნაღმზე აფეთქების შედეგად ორივე ქვედა კიდური დაკარგა ლადოსსკოლაში არ უვლია. უახლოესი სკოლა მისი სახლიდან 5 კმ-ით არისდაშორებული და თან ყველანაირად ხელმიუწვდომელია. ოჯახს კი, უბინაობისადა ხელმოკლეობის გამო არ აქვს საშუალება საცხოვრებლად გადმოვიდესზუგდიდში. არც აფხაზურ მხარეს და არც საქართველოს ხელისუფლებას არგამოუჩენია ყურადღება მის მიმართ. ის ერთერთი იმ ,,უხილავ” ბავშვთაგანია,რომელთა იდენტიფიკაცია და განსაკუთრებული საჭიროებების გათვალისწინებასაქართველოში არ ხდება. ასეთი ბავშვების რაოდენობა საკმაოდ დიდია. ლადოსაქვს სწავლის სურვილი და შესაძლებლობა. ის კარდიოლოგობაზე ოცნებობს .ასოციაციის ძალისხმევით საქართველოს განათლებისა და მეცნიერებისსამინისტრო მზად არის გამოიყენოს შვილობილობის ინსტიტუტი და ლადოსდაუნიშნოს მეურვე, რათა მან შეძლოს სწავლის გაგრძელება ზუგდიდში.ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ მონიტორინგის ჯგუფმა შეისწავლა ქალაქშიარსებული საზოგადოებრივი დანიშნულების ნაგებობები. Aახალმშენებლობათაგან ერთადერთი გამონაკლისია საავადმყოფო ,,რესპუბლიკის”რეკონსტრუირებული შენობა, რომელიც სრულად პასუხობს ევროპულსტანდარტებს შშმ პირთა შეღწევადობის თვალსაზრისითაც. რასაც ვერ ვიტყვითსხვა ნაგებობებზე. სადაც შშმ პირთა უფლებები ან სავსებით იგნორირებულია ანგათვალისწინებულია მხოლოდ ნაწილობრივ და შემოიფარგლება ასასვლელიბილიკის მიშენებით. ფარმაცევტული კომპანია ,,ავერსის” შემთხვევაში აღმოჩნდა,რომ სამშენებლო ორგანიზაციამ თვითნებურად შეცვალა პროექტი და შენობამასში გათვალისწინებული ასასვლელი ბილიკის გარეშე ჩააბარა დამკვეთს. ჩვენწერილობით მივმართეთ ქალაქის მთავარ არქიტექტორს და ვთხოვეთშეესრულებინა მისთვის კანონით დადგენილი ვალდებულება _ განესაზღვრავადა დაწესებულების ადმინისტრაციისათვის ამ დარღვევის ნებაყოფლობითგამოსასწორებლად, წინააღმდეგ შემთხვევაში გამოეყენებინა კანონითგათვალისწინებული პასუხისმგებლობის ზომა. არანაირი გამოხმაურება ამმიმართვას მისი მხრიდან არ მოყოლია.მხოლოდ ერთჯერადი ღონისძიებებით, ცალკეული არასამთავრობო დასამშენებლო ორგანიზაციების, მოქალაქეთა ძალისხმევითა და კეთილი ნებით,შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების სფეროში არსებულიპრობლემები ვერ გადაწყდება. ეს უნდა იქცეს სახელმწიფო პოლიტიკის საგნადდა განხორციელდეს სახელმწიფო კონტროლი კანონაღსრულებაზე.368

სოციალურ-ეკონომიკური უფლებებისახალხო დამცველის აპარატში მრავლადაა შემოსული განაცხადები, რომლებიცმეტყველებს საქართველოში სოციალურ-ეკონომიკური უფლებების დარღვევისფაქტებზე. საკითხთა სპექტრი საკმაოდ ფართოა - კერძოდ, შრომის უფლებებისდარღვევა, პენსიების მიღებასთან დაკავშირებული პრობლემები, სოციალურიდახმარებების მიღების, ჯანდაცვის უზრუნველყოფის უფლების დარღვევები დასხვა.მსოფლიო პრაქტიკა ცხადყოფს, რომ ეკონომიკური, სოციალური და კულტურულიუფლებების უზრუნველყოფის მიზნით, მრავალ სახელმწიფოს საფუძვლიანი დადეტალური კანონმდებლობა აქვს მიღებული. ანალოგიური გზით მიდისსაქართველოც. უკანასკნელ პერიოდში მიღებული იქნა მთელი რიგისაკანონმდებლო აქტები, რომლებმაც საკანონმდებლო დონეზე უნდა შექმნასსოციალური გარანტიები საქართველოში მცხოვრები ადამიანებისათვის.ადამიანის უფლებათა სფეროში ვალდებულებების განხორციელებაზე მთავარიპასუხისმგებლობა სახელმწიფოს ეკისრება. ეკონომიკურ, სოციალურ დაკულტურულ უფლებათა პაქტის მე-2 მუხლის თანახმად, ყველა სახელმწიფოკისრულობს ვალდებულებას, მისთვის ხელმისაწვდომი რესურსების მაქსიმალურიგამოყენებით მიიღოს ზომები ამ პაქტით აღიარებული ეკონომიკური დასოციალური უფლებების „თანდათანობითი, სრული განხორციელებისათვის“.ანალოგიური პრინციპი მოქმედებს სოციალურ სფეროში სახელმწიფოსსაერთაშორისო ხელშეკრულებებით ნაკისრ ვალდებულებათა შესრულების დროსაც.ჩვენ გვესმის, რომ ყველა ეკონომიკური და სოციალური უფლების რეალიზებამოკლე ვადაში ვერ მოხერხდება, ამიტომ ეს მოთხოვნა განხილული უნდა იქნეს,საერთო მიზნის ჭრილში, რომლის მიხედვითაც შეძლებისდაგვარად უმოკლესვადაში უნდა ჩამოყალიბდეს მონაწილე სახელმწიფოთა კონკრეტულივალდებულებები, გადაიდგას ნაბიჯები ამ უფლებების განხორციელებისათვის.კერძოდ, უკანასკნელ პერიოდში მიღებული იქნა გარკვეული ზომები, რომლებმაც,შესაძლებელია, დადებითი შედეგი მოიტანოს საქართველოში სოციალურიმდგომარეობის შეცვლაში (საერთაშორისო და ადგილობრივი პროგრამებიჯანდაცვასა და სოციალურ სფეროში, უმუშევრების სოციალური დაცვისა დადასაქმების ხელშეწყობის პროგრამები, სოციალური დაცვის საერთაშორისოპროგრამები ჯანმრთელობის დაცვის სფეროში და სხვა).2006 წელს საქართველო შეუერთდა ევროპის სოციალურ ქარტიას, უფრო ადრე კი- 1996 წელს იკისრა სოციალური, ეკონომიკური და კულტურულ უფლებათასაერთაშორისო ხელშეკრულებებით გათვალისწინებული ვალდებულებებისშესრულება. ორივე დოკუმენტი ავალდებულებს სახელმწიფოებს, სისტემატურადმიიღონ გარკვეული ზომები სოციალურ-ეკონომიკური დონის ამაღლების მიზნით,გადადგან ნაბიჯები მინიმალური სტანდარტების ჩამოყალიბებისათვის და369

გაატაროს კონკრეტული ღონისძიებები სოციალურ-ეკონომიკური სტანდარტებისხარისხის ამაღლებისათვის.სახელმწიფოები, საერთაშორისო და არასამთავრობო ორგანიზაციები და ზოგადადსაზოგადოება საჭიროებს განახლებულ ხედვას ეკონომიკური, სოციალური დაკულტურული უფლებების საკითხებში.ამაზე მეტყველებს სახალხო დამცველის აპარატის მიერ სოციალურ სფეროშიშემოსულ განცხადებებზე რეაგირების ფაქტებიც.საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატში 2005 წელს 1 იანვრიდან 1ივლისამდე სოციალურ, ეკონომიკურ და კულტურულ უფლებათა საკითხებზეშემოვიდა 435 განაცხადი. აქედან სოციალური საკითხებზე - 191, საიდანაცპენსიებსა და სოციალური დახმარების საკითხებზე - 69 განაცხადია; შრომისსაკითხებზე - 102; სამედიცინო დახმარების პრობლემებზე - 12.socialur uflebebidan umniSvnelovanesia cxovrebis saTanado donisufleba, rac gulisxmobs, rom yvela adamians hqondes aucilebelisaarsebo minimumi – saTanado kveba, tansacmeli, sacxovrebeli da movlissaWiro pirobebi, daxmarebis miRebis ufleba. socialuri uflebebiTsargeblobisaTvis saWiroa garkveuli ekonomikuri uflebebisuzrunvelyofa, rac moicavs sakuTrebis, Sromisa da sociluriuzrunvelyofis uflebas.ცხოვრების სათანადო დონის უფლებაsaerTaSoriso samarTlebriv literaturaSi cxovrebis saTanadodonis ufleba warmoCenilia, rogorc socialur uflebaTa birTvi.termini ,,cxovrebis saTanado done” – adamianis uflebaTa sayovelTaodeklaraciis mixedviT, niSnavs ,,cxovrebis iseT dones, sakvebis,tanisamosis, sacxovreblis, samedicino da saWiro socialuriuzrunvelyofis CaTvliT, romelic aucilebelia misTvis da misi ojaxisjanmrTelobis da keTildReobis SesanarCuneblad”, xolo ekonomikur,socialur da kulturul uflebaTa saerTaSorisopaqts me-11 muxlismixedviT igi moicavs ,,saTanado kvebas, tanisamoss da sacxovrebels.miuxedvad imisa , rom cxovrebis saTanado done ufro mets moiTxovs,ZiriTadi maCvenebeli aris kveba tanisamosi da sacxovrebeli. aravin arunda cxovrobdes iseT pirobebSi,sadac misi moTxovnebis dakmayofilebaSesaZlebelia mxolod damamcirebeli gziT an iwvevs mis ZiriTadTavisuflebaTa SezRudvas, magaliTad, maTxovroba, prostitucia, monuriSroma. cxovrebis saTanado done gulisxmobs mocemul sazogadoebaSisiRaribis zRvars zemoT pirobebSi cxovrebas. msoflio bankisganmartebiT, am pirobebSi cxovreba gulisxmobs – minimaluri sakvebis daZiriTadi moxmarebis sxva sagnebis SesaZenad saWiro saxsrebis arsebobas.saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatSi ganxilul iqnagancxadeba, romelic exeboda, swored, sacxovreblis uflebas dacxovrebis saTanado donis uflebas.370

მ.ტ–ს საქმემ.ტ. არის მეორე ჯგუფის ინვალიდი და ტუბერლკულოზით დაავადებული,ცხოვრობს უშიშროების აკადემიის შენობაში. საცხოვრებელ ოთახში არ გააჩნდასაკუთარი სველი წერტილი, ხოლო მეზობლები არ აძლევდნენ საერთო სველიწერტილებით სარგებლობის საშუალებას. ამმტომ, მ.ტ. რაიონის გამგეობიდანითხოვდა მის ოთახთან არსებული თავისუფალი ფართის დამატებით გამოყოფას.წარმოდგენილი მასალებიდან გამოვარკვიეთ, რომ გლდანი-ნაძალადევის გამგეობაუარს აცხადებდა მოქალაქის მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე.2006 წლის 27 თებერვალს სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლები მივიდნენქერჩის ქ. #22-ში მდებარე, ყოფილი უშიშროების აკადემიის შენობაში მ.ტ–სსაცხოვრებელი სახლის სანახავად. მის ოთახთან ნამდვილად იყო თავისუფალიფართი, სადაც შესაძლებელია სველი წერტილების გაკეთება და წინააღმდეგი არავინარ იყო. ეს მეზობლებმაც დაადასტურეს. აღნიშნულთან დაკავშირებით შედგა ოქმი,რასაც ხელს აწერს ერთერთი მეზობელი.როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, „ეკონომიკური, სოციალური და კულტურულიუფლებების შესახებ“ საერთაშორისო პაქტის მე-11 მუხლის პირველი ნაწილისთანახმად, „ამ პაქტის მონაწილე სახელმწიფოები აღიარებენ თითოეული ადამიანისუფლებას, მას და მის ოჯახს ჰქონდეს ცხოვრების სათანადო დონე, შესაფერისიკვების, ტანისამოსისა და ბინის ჩათვლით“. ამავე უფლებას განამტკიცებს ადამიანისუფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის 25-ე მუხლი.ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე მივიჩნიეთ, რომ დარღვეულია სათანადოსაცხოვრებლის უფლება და მ.ტ–ს უფლება აქვს, უზრუნველყოფილი იყოსელემენტარული საცხოვრებელი პირობებით. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე,„საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანული კანონის 21-ე მუხლის „ბ“ქვეპუნქტის თანახმად, რეკომენდაციით მივმართეთ გლდანი-ნაძალადევისგამგეობას და მოვითხოვეთ, გადაეცათ მ.ტ–სთვის სველი წერტილების მოსაწყობიფართი.სახალხო დამცველის რეკომენდაცია დაკმაყოფილდა და მოქალაქეს შესაძლებლობამიეცა, მოეწყო საკუთარი სველი წერტილები.თალიკო რუხაძის საქმე.სახალხო დამცველის აპარატს განცხადებით მომართა მოქალაქე თალიკორუხაძემ სოციალურ საკითხებთან დაკავშირებით. განმცხადებელი მიუთითებს,რომ არის მრავალშვილიანი, მარტოხელა დედა, რომელსაც აღსაზრდელად ჰყავს,აგრეთვე, ობოლი დიშვილი და მზრუნველობამოკლებული ბავშვი. მისი ბინაარის საცხოვრებლად უვარგისი, საჭიროებს სარემონტო სამუშაოების ჩატარებას,371

მათ შორის სახურავის შეკეთებას, რისი საშუალებაც მას არა აქვს, მძიმემატერიალური მდგომარეობის გამო.თ.რუხაძის განმარტებით, აღნიშნულთან დაკავშირებით, მან არაერთგზისმიმართა ქ. ბათუმის მერიას, თუმცა პასუხი დღემდე არ მიუღია.თ.რუხაძის განცხადების საფუძველზე მივმართეთ, ქ. ბათუმის მერიას, საიდანაცგვეცნობა, რომ ჩვენი მიმართვის საფუძველზე სოციალური აგენტების მიერშესწავლილი იქნა თ.რუხაძის ოჯახის სოციალური მდგომარეობა და მის ერთარასრულწლოვან შვილს დაენიშნა ყოველთვიური დახმარება 60 ლარისოდენობით, ასევე მისი ოჯახი მიმაგრებული იქნა უფასო მუნიციპალურსასადილოში კვებითი უზრუნველყოფისათვის. მიმდინარე წელს ოჯახს გაეწევადახმარება 60 ლარის ოდენობით.რაც შეეხება თ.რუხაძის საცხოვრებელი ბინის სახურავის შეკეთებას, წარდგენილიდოკუმენტაციის საფუძველზე ხარჯთაღრიცხვა შეადგენს 11260 ლარს და 5%-იანიგადასახადის გადახდის შემთხვევაში სახლის სახურავის შეკეთება დაიწყება მ/წმეორე კვარტალში.მიუხედავად ზემოაღნიშნულისა მ/წ 19 ივნისს თ.რუხაძემ განმეორებით მომართასახალხო დამცველის აპარატს იგივე საკითხებთან დაკავშირებით, რის გამოცმისი განცხადების საფუძველზე კვლავ მივმართეთ ქ.ბათუმის მერიას, საიდანაცგვაცნობეს, რომ აპრილის თვეში შეკეთებული იქნა მისი საცხოვრებელი სახლისმე-3 სადარბაზო, ხოლო მე-4 სადარბაზოს შეკეთებაზე გაფორმდა ხელშეკრულებატენდერში გამარჯვებულ შპს `მაჯასთან~. ამჟამად სამუშაოები დაწყებულია.აქვე მითითებულია, რომ თ. რუხაძის თხოვნა და პრეტენზიები მერიისა დასაქალაქო მეურნეობის სამსახურის მიმართ, სიმართლეს არ შეესაბამება.აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ 2004 წელს მერიის დახმარებით, როგორცგამონაკლისი, თ.რუხაძის ბინაში ჩატარდა წყალგაყვანილობის მილებისსარემონტო სამუშაოები.ხათუნა ბერძენიშვილის საქმესაქართველოს სახალხო დამცველს განცხადებით მომართა ჩოხატაურის რაიონისსოფელ შუაფარცხმაში მცხოვრებმა მოქალაქე ხათუნა ბერძენიშვილმა, რომელსაც2006 წლის იანვარში განვითარებული სტიქიური მოვლენების შედეგად დაუზიანდასაცხოვრებელი სახლი. მოქალაქე აცხადებდა, რომ არაერთი მიმართვის მიუხედავად,ხოხატაურის რაიონის გამგეობა არ აძლევდა ცნობას მისი სახლის ავარიულობისშესახებ. განცხადების საფუძველზე მივმართეთ ჩოხატაურის რაიონის გამგეობას დამოვითხოვეთ ინფორმაცია ხ.ბერძენიშვილის საცხოვრებელი სახლისმდგომარეობასთან დაკავშირებით. გამგეობამ გვაცნობა, რომ ხ.ბერძენიშვილისსაცხოვრებელ სახლს მიენიჭა მეორე კატეგორიის დაზიანება. ასევე გვეცნობა, რომადგილობრივი ბიუჯეტით მიმდინარე წელს არ არის გათვალისწინებულიღონისძიებები ზემოხსენებული საკითხის მოსაგვარებლად.372

საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრო კანონით მინიჭებულიუფლებამოსილების ფარგლებში და სამინისტროს დებულების მე-8 მუხლის მე-6ნაწილის მიხედვით, ახორციელებს სტიქიურ საფრთხეში მყოფი რეგიონებიდანმოსახლეობის განსახლებას, სტიქიის შედეგად დაზარალებულთა სოციალურ დაცვასდა თავშესაფრით უზრუნველყოფას, ამდენად სახალხო დამცველმა წინადადებითმიმართა დასახელებულ სამინისტროს სათანადო რეაგირებისათვის.სამინისტროს წერილით ცნობილი გახდა, რომ მოქალაქე ხ.ბერძენიშვილის მძიმესაცხოვრებელი პირობების გათვალისწინებით, ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტრომ მას შესთავაზა წალკის რაიონში სამინისტროს მიერ ნაყიდსაცხოვრებელ სახლში განსახლება, რასაც დაეთანხმა თვითონ მოქალაქე ხათუნაბერძენიშვილი.აღნიშნულთან დაკავშირებით, მოქალაქემ მადლობა გადაუხადა სახალხოდამცველის აპარატს.საერთაშორისო პრაქტიკაში სათანადო საცხოვრებლის უფლების დაცვას ყველაზეპრობლემატურად მიიჩნევენ. გაეროს მიერ შემუშავებული სტატისტიკის მიხედვით,მსოფლიოში 1 მილიარდზე მეტ ადამიანს არა აქვს სათანადო საცხოვრებელი, ხოლო,დაახლოებით, 100 მილიონ ადამიანს საერთოდ არა აქვს ბინა. საცხოვრებილისუფლების კრიზისს კიდევ უფრო ამწვავებს მთელ რიგ ქვეყნებში ყოველწლიურადმილიონობით ადამიანის საცხოვრებელი სადგომებიდან იძულებითი გამოსახლება.გაეროს მაჩვენებლებით, მსოფლიო მოსახლეობის ნახევარი სათანადო საცხოვრებლისუფლების სრული სპექტრით ვერ სარგებლობს. ამ უფლების განხორციელებისვალდებულება „ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების შესახებ“საერთაშორისო პაქტის მე-11 მუხლის თანახმად ეკისრება სახელმწიფოს.დასხელებული მუხლის პირველ ნაწილში მითითებულია, რომ ,,მონაწილესახელმწიფოები ამ უფლების განხორციელების უზრუნველსაყოფად მიიღებენშესაბამის ზომებს.“ამ ვალდებულების შესრულება ჩვენი ქვეყნის ერთერთი მთავარი პრიორიტეტი უნდაგახდეს, ვინაიდან სათანადო საცხოვრებლის უფლების დარღვევის მრავალი ფაქტიარსებობს საქართველოში. მთავრობა სისტემატურად უნდა იღებდეს ზომებს ამპრომლემის გადასაჭრელად, უნდა გამოყოფდეს თანხებს, რაც გათვალისწინებულიუნდა იყოს საქართველოს ყოველწლიურ ბიუჯეტში* * *აღსანიშნავია, რომ ამ მიმართულებით სახალხო დამცველის აპარატმა გარკვეულინაბიჯები გადადგა. გარდა კონკრეტულ საქმეებზე რაგირებისა, გააქტიურდასაკანონმდებლო საქმიანობა სოციალურ-ეკონომიკურ სფეროში, საკანონმდებლოწინადადებების შემუშავებისა და პარლამენტში წარდგენილი კანონპროექტებზეგარკვეული დასკვნების მომზადების გზით.373

კერძოდ, ჩვენს მიერ პარლამენტში წარდგენილი იქნა საკანონმდებლო წინადადება„გაკოტრების შესახებ“ კანონში ცვლილებების შეტანის თაობაზე. საკანონმდებლოწინადადების მიზანი იყო „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ საქართველოსკანონში ცვლილებებისა და დამატებების შეტანის გზით უზურუნველყოფილიყოფილიყო ადამიანის უფლებების დაცვა. კერძოდ, საწარმოს გაკოტრებისშემთხვევაში ფიზიკური პირებისათვის მიყენებული ზიანის პირველ რიგითობითანაზღაურებით. როგორც „გაკოტრების კანონის“ მე-18 მუხლიდან ჩანს სახელმწიფოპრიორიტეტს ანიჭებს არა მოქალაქეების (მოქალაქეების არმქონე პირთა დაუცხოელთა) ინტერესების საწარმოს მიერ მიყენებული მატერიალური ზიანისაგანდაცვას, არამედ საკუთარ ინტერესებს. სახელმწიფო რიგითობაში მეორე და მესამეპუნქტებში ჩამოთვლილი გაკოტრებული იურიდიული პირების მიერგადასახდელების და მოსაკრებლების გადახდის, საერთაშორისო ორგანიზაციებისადა ბანკების მოთხოვნების დაკმაყოფილების შემდეგ ფიზიკური პირებისათვისზიანის ანაზღაურებას. ფიზიკური პირებისათვის მიყენებული ზიანისანაზღაურების მოთხოვნა კანონმდებლის მიერ მე-18 მუხლის I ნაწილის მე-5პუნქტში „და სხვაში“ მოიაზრება. მიგვაჩნია, რომ კანონის მე-18 მუხლში ცალკეუნდა იქნას გამოტანილი ფიზიკური პირებისათვის მიყენებული ზიანისანაზღაურების მოთხოვნა და რიგითობა წინ უნდა უსწრებდეს სახელმწიფო ვალის,საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და ბანკების ვალის გასტუმრებას. აღსანიშნავია,რომ არსებული საკანონმდებლო წინადადება ეფუძნებოდა კონკრეტულ საქმეს,რომელიც გაკოტრებული საწარმოს მიერ Qჭიათურის რაიონის მოსახლეობისნაწილისათვის სახლების დანგრევას ეხებოდა.საქართველოს ხელისუფლების მხრიდან მეტად მნიშვნელოვან საკითხად მიგვაჩნიასოციალური დახმარებების საკითხი და მისი გადაწყვეტის გზები, რადგან შრომის,ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ მომზადებულიკანონპროექტი „სოციალური დახმარების სისტემის შესახებ“ სოციალურ დახმარებას,რატომღაც „საჩუქრად“ მიიჩნევს, მაშინ როდესაც იგი საქართველოს მიერ ამსფეროში რატიფიცირებული ყველა საერთაშორისო ხელშეკრულებით ადამიანისუფლებად არის აღიარებული.გარდა იმისა, რომ სოციალური დახმარება სოციალური უფლებების (ეგრეთწოდებულ ადამიანის უფლებათა მეორე თაობა) შემადგენელი ნაწილია, ის ასახვასპოულობს ადამიანის უფლებათა ხელშეკრულებებში, რომლებიც საქართველოსაცაქვს რატიფიცირებული და აქედან გამომდინარე ამ უფლებათა დაცვაგარანტირებული უნდა იქნას სახელმწიფოს მხრიდან. გარდა ამისა, შრომისსაერთაშორისო ორგანიზაციის (რომლის წევრიც საქართველოცაა) მიერშემუშავებული რეკომენდაციებსა და დოკუმენტებში განმარტებულიასახელმწიფოთა ვალდებულებები ადამიანის სოციალური უფლებების დახმარებისსფეროში, რომლის შემადგენელი ნაწილიც სოციალური დახმარებაა. ასემაგალითად, სოციალური უზრუნველყოფის სფეროში შრომის საერთაშორისოორგანიზაციის უმთავრესი დოკუმენტია 1952 წლის კონვენცია (#102) სოციალურიუზრუნველყოფის (მინიმალური სტანდარტების) შესახებ. ეს ,,მენიუს” ტიპისკონვენცია სოციალური უზრუნველყოფის ცხრა კონკრეტულ დარგს მოიცავს.ესენია:374

(1) სამედიცინო დახმარება (ნაწილი II);(2) შეღავათი ავადმყოფობის პერიოდში (ნაწილი III);(3) უმუშევრობის შეღავათი (ნაწილი IV);(4) ხანდაზმულობის შეღავათი (ნაწილი V);(5) შრომითი ტრამვების შეღავათი (ნაწილი VI);(6) ოჯახის შეღავათი (ნაწილი VII);(7) დეკრეტული შეღავათი (ნაწილი VIII);(8) ინვალიდობის შეღავათი (ნაწილი IX);(9) მარჩენლის დაკარგვის შეღავათი (ნაწილი X).სოციალური უზრუნველყოფის სხვადასხვა ფორმების ჩამონათვალი მეორდებაეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ უფლებათა საერთაშორისო პაქტის მე-9მუხლის შესრულების თაობაზე მოხსენების წარდგენის სახელმძღვანელოპრინციპებში, რაც ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ უფლებათა პაქტისსაფუძველზე აღებული ვალდებულებების გააზრებისათვის შრომის საერთაშორისოორგანიზაციის მიერ სტანდარტების ჩამოყალიბების მნიშვნელობაზე მიუთითებს.საერთაშორისო კონვენცია რასობრივი დისკრიმინაციის ყველა ფორმისაღმოფხვრის შესახებ, მე-5 (ე)(ივ) მუხლში მოითხოვს, რომ სოციალურიუზრუნველყოფა და სოციალური დახმარება ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშეუნდა განხორციელდეს. ქალთა მიმართ დისკრიმინაციის ყველა ფორმისაღმოფხვრის საერთაშორისო კონვენცია სოციალური უზრუნველყოფის უფლებასუფრო დეტალურად განიხილავს და სოციალური უზრუნველყოფის მთელ რიგფორმებს განსაზღვრავს, რომლითაც უზრუნველყოფილ უნდა იქნან ქალებიყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე.მე-13 მუხლი, რომელიც სოციალური და სამედიცინო დახმარების უფლებას ეხება,საჭიროებიდან გამომდინარე, იმ ძირითად საარსებო შეღავათებს ითვალისწინებს,რომლებიც შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის სოციალური უზრუნველყოფისკონცეფციით გათვალისწინებული არ არის. უნდა აღინიშნოს, რომ როგორცმინიმუმი-ევროპის ადამიანის უფლებათა სისტემაში, სოციალური დახმარებისუფლება გაჭირვებულთათვის ჭეშმარიტ უფლებად არის ჩამოყალიბებული.ევროპის სოციალური ქარტიის 13 (1) მუხლი ალბათ ყველაზე ნათლად წარმოაჩენსამ უფლების, როგორც ინდივიდუალური და „სასამართლო წესით აღსრულებადი“უფლების ბუნებას. თვით მე-13 მუხლი სოციალური და ეკონომიკური უფლებებისსაერთაშორისო დაცვის სისტემის უდიდესი მიღწევაა, რადგან იგი სცილდებადახმარებასთან დაკავშირებით არსებულ ძველ წარმოდგენას, „ქველმოქმედების“სტიგმიდან იგი უფლების რანგში აჰყავს და დახმარების მიმღებ პირთა მიმართსოციალურ და პოლიტიკურ დისკრიმინაციას კრძალავს.სოციალურ უფლებათა ევროპული კომიტეტის აზრით, არსებითი ნაკლოვანებებისოციალური უზრუნველყოფის სქემებში ან დახმარებების დაბალი დონემიანიშნებს, რომ მონაწილე სახელმწიფო არ ასრულებს ამ დებულებებით ნაკისრვალდებულებებს.375

აქვე გვინდა აღვნიშნოთ, რომ წინგადადგმულ ნაბიჯად მიგვაჩნია საქართველოსევროპის სოციალურ ქარტიასთან შეერთება. მიუხადავად ამისა, ვფიქრობთ, რომსოციალური ქარტიის რატიფიცირებისას გაკეთებული დათქმები საკამოდ ბევრიუფლებების შეზღუდვას იწვევს. აღნიშნულ საკითხს უფრო დეტალურად ქვემოთშევეხებით.ევროპის სოციალური ქარტიის 13 (1) მუხლი, რომელიც სოციალური სა სამედიცინოდახმარების უფლებას შეეხება (საქართველოს მიერ ეს მუხლი არ არისაღიარებული) ყველაზე ნათლად წარმოაჩენს ამ უფლების, როგორცინდივიდუალური და „სასამართლო წესით აღსრულებადი“ უფლების ბუნებას.თვით მე-13 მუხლი სოციალური და ეკონომიკური უფლებების საერთაშორისოდაცვის სისტემის უდიდესი მიღწევაა, რადგან იგი სცილდება დახმარებასთანდაკავშირებით არსებულ ძველ წარმოდგენას, „ქველმოქმედების“ სტიგმიდან იგიუფლების რანგში აჰყავს და დახმარების მიმღებ პირთა მიმართ სოციალურ დაპოლიტიკურ დისკრიმინაციას კრძალავს.დღეისათვის მოქმედი საქართველოს კანონმდებლობა ადგენს კონკრეტულიხასიათის სოციალურ შეღავათებს, თუმცა საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისადა სოციალური დაცვის სამინისტროში შემუშავდა კანონპროექტი `სოციალურიდახმარების სისტემის შესახებ”, რომელიც ითვალისწინებს მოქმედკანონმდებლობაში მთელ რიგ ცვლილებების შეტანას, რაც საგრძნობლადგააუარესებს საზოგადოების გარკვეული ნაწილის ეკონომიკურ მდგომარეობასრიგი შეღავათების გაუქმებით. მაგალითად, აღნიშნული კანონპროექტის თანახმად,სოციალური დახმარებები ეტაპობრივად გაუქმდება საქართველოს მოქალაქეთაპოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლად აღიარებულთა, საქართველოსტერიტორიული მთლიანობისათვის დაღუპულ, უგზო-უკვლოდ დაკარგულ,მიღებული ჭრილობების შედეგად გარდაცვლილი ოჯახების, ჩერნობილის ატომურელექტროსადგურსა და სხვა სამხედრო ან სამოქალაქო დანიშნულებისმონაწილეთა ღონისძიებებში და მათი ოჯახის წევრების და 1989 წლის 9 აპრილსსაქართველოს დამოუკიდებლობის მოთხოვნით გამართული მშვიდობიანი აქციისდარბევის შედეგად დაზარალებულთა მიმართ.მისასალმებელია, რომ კანონმდებელს სურს ერთ კანონში გააერთიანოსსოციალური დახმარების მთელი კატალოგი და შექმნას ერთიანი კანონი,რომლითაც სოციალური დახმარების მიმღები პირები იქნებიან საზოგადოებისყველაზე გაჭირვებული ფენის წარმომადგენლები, უსახლკაროები, მზრუნველობასმოკლებული პირები, ღატაკები, საქართველოს კანონიერ საფუძველზე მუდმივადმცხოვრები სპეციალური მზრუნველობის საჭიროების მქონე პირები, ღატაკიოჯახები და უსახლკარო პირები.კანონპროეტში მითითებულია დახმარებები, რომლებიც განსაზღვრულიაშვილობილის, სრუწლოვანის მზრუნველობაზე, რეინტეგრაციული დახმარებებისმიმღებ პირებზე, რაც ნამდვილად მოსაწონია. მაგრამ თუ გავითვალისწინებთ მე-2მუხლისა და მე-4 მუხლის `ლ” და `რ” პუნქტებს, ამგვარი დახმარება მიეცემამხოლოდ სპეციალური მზრუნველობის საჭიროების მქონე პირს, ღატაკ ოჯახს ანუსახლკარო პირებს ეძლევათ. მაგრამ შესაძლებელია ნაშვილები ბავშვის მშობლები376

ან სრულწლოვანზე მზრუნველი ოჯახი არ წარმოადგენდეს ღატაკ ოჯახს დასაშუალო სოციალურ ფენას მიეკუთვნებოდეს. გამომდინარე კანონპროექტიდან მათშესაძლებელია ვერ მიიღონ დახმარება, ვთქვათ ობოლი და მშობელთამზრუნველობას მოკლებული ბავშვის აღზრდისათვის ან ოჯახის მზრუნველობასმოკლებული თვითმომსახურების შეზღუდული უნარის მქონე სრულწლოვანისდახმარებისათვის.აღნიშნული კანონის ძალაში შესვლის შემდეგ სოციალური დახმარებათანმიმდევრულად შეუწყდებათ ისეთი კატეგორიის პირებს, როგორებიც არიანრეპრესიის მსხვერპლთა ოჯახები, საქართველოს ტერიტორიულიდამოუკიდებლობისათვის მებრძოლთა ოჯახები და სხვა.მოქმედი კანონმდებლობით, მაგალითად, 9 აპრილს დაზარალებულების კანონითგანსაზღვრულ ჯგუფს დახმარება ეძლევა არა იმიტომ, რომ ისინი ღატაკთა ჯგუფსმიეკუთვნებიან ან უსახლკარო პირები არიან, არამედ იმიტომ რომ მათ განიცადესფსიქიკური სტრესი, დაზარალდნენ ფიზიკურად და ფსიქოლოგიურად. ასეთივემდგომარეობაა ჩერნობილის მოვლენებში დაზარალებულებისა და საქართველოსტერიტორიული მთლიანობისათვის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვისდაღუპულ, უგზო-უკვლოდ დაკარგულ, მიღებული ჭრილობების შედეგადგარდაცვლილ პირთა ოჯახების მიმართ. მათ სოციალური დახმარება ეძლევათსახელმწიფოსათვის გაწეული სამსახურისათვის.ჩვენ წინგადადგმულ ნაბიჯად მიგვაჩნია ის, რომ 2007 წლის ბიუჯეტში კვლავარის გათვალისიწნებული ელექტროენერგიის შეღავათებით მოსარგებლემოსახლეობის (მათ შორის ომის მონაწილეთა და მათთან გათანაბრებულიპირების) მიერ მოხმარებული ელექტროენერგიის საფასურის კომპენსაცია 2007 –17,000.0; 2005 – 12, 942.9. 2006 – 14, 791.0. 9 აპრილს დაღუპულთა პირთა ოჯახებისდახმარება 2007 – 25.0. 2005 – 25.0. 2006 – 25.0.მეორე მნიშვნელოვანი საკითხი, რომელსაც დაარეგულირებს წარმოდგენილიკანონპროექტი ფულადი სოციალური დახმარების შესახებ მიღებულიგადაწყვეტილების გასაჩივრების წესს შეეხება. 24-ე მუხლის მე-3 პუნქტის `ე”ქვეპუნქტში მითითებულია, რომ `სამინისტროს მიერ მიღებული გადაწყვეტილებასაბოლოოა”. აღნიშნული მუხლიდან ჩანს, რომ შეზღუდულია სამინისტროსგადაწყვეტილების სასამართლოს წესით გასაჩივრების უფლება, რაც ადამიანისუფლებათა დარღვევას წარმოადგენს.და ბოლოს, მიგვაჩნია, რომ კანონპროექტი საჭიროებს სერიოზულ დახვეწას დაზოგიერთი დებულების დეტალურად დამუშავებას.ჩვენი აზრით, აღნიშნული კანონპროექტის ამ სახით მიღება გამოიწვევსსაქართველოში ადამიანის სოციალური უფლებების დაცვის აგუარესებას.გამომდინარე აქედან, ამ/წ 11 აგვისტოს შესაბამისი შენიშვნებით სახალხოდამცველმა მიმართა საქართველოს პარლამენტს, სადაც წარდგენილია შესაბამისკომიტეტში.377

ცალკე უნდა გამოვყოთ სოციალურ შეღავათებთან დაკავშირებული საკითხები.საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში სახალხო დამცველის აპარატში შემოვიდაარაერთი საქმე, რომლებიც ეხებოდა თავდაცვის სამინისტროს მხრიდანმოქალაქეთა უფლებების დარღვევების ფაქტებს, კერძოდ, დარღვევათა უმეტესობადაკავშირებული იყო, სამინისტროს ყოფილი თანამშრომლებისათვის ჩარიცხვა-ამორიცხვის ბრძანებების ასლის გაუცემლობასთან. სახალხო დამცველისგანმცხადებლების სრულიად კანონიერი მოთხოვნა, რომ მათ მიეღოთ ისდოკუმენტი, რაც ადასტურებდა მათ ნამსახურეობას თავდაცვის სამინისტროსრიგებში, უგულვებელყოფილი დარჩა სამინისტროს ადმინისტრაციის მიერ. პირებს,რომელთაც ვერ მოიპოვეს აღნიშნული ბრძანებები, პრობლემები შეექმნათსხვადასხვა სფეროებში, კერძოდ, შეუძლებელი გახდა, მათთვის საჭიროებისშემთხვევაში ვეტერანის სტატუსის მიღება, რის საფუძველზეც უნდა ესარგებლათსოციალური შეღავათებით.აღნიშნულთან დაკავშირებით სახალხო დამცველმა არაერთხელ მიმართარეკომენდაციით თავდაცვის სამინისტროს დასახელებული ბრძანებების ასლებისგაცემის მოთხოვნით, რაც არ დაკმაყოფილდა, ასევე, მიუწდომელია ამომწურავიინფორმაცია კონკრეტულ პირებზე და გაურკვეველია მიზეზები, რის გამო ვერხერხდება თავდაცვის სამინისტროს ყოფილი თანამშრომლებისათვისზემოხსენებული ბრძანების გაცემა.როინ შონიას საქმესახალხო დამცველის აპარატს განცხადებით მომართა მოქალაქე როინ შონიამ,რომელიც აღნიშნვდა, რომ საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს მიერ შეილახა მისიკანონიერი უფლებები. რ. შონია 1990-1992 წლებში მსახურობდა საქართველოსეროვნული გვარდიის სპეცდანიშნულების ბატალიონში ასეულის მეთაურისთანამდებობაზე. შონია უშედეგოდ ცდილობდა გაერკვია დღეისათვის ირიცხება თუარა კვლავ საქართველოს შეიარაღებულ ძალებში, ანუ თუ გათავისუფლებულია, მაშინითხოვს, მისი გათავისუფლების შესახებ ბრძანების ამონაწერის ასლის მისთვისგადაცემას(ბატალიონში ჩარიცხვა ამორიცხვის ბრძანების ასლი). სახალხო დამცველისაპარატმა 3-ჯერ მიმართა J-1 პირადი შემადგენლობის დეპარტამენტის უფროსს,თუმცა სამივე ჯერ მივიღეთ პასუხი, რომ რ. შონიას შესახებ არანაირი ცნობები არმოიპოვება თავდაცვის სამინისტროში.სიმონ ბუზალაძის საქმესახალხო დამცველის აპარატს განცხადებით მომართა მოქალაქე სიმონ ბუზალაძემ. იგიითხოვდა მისთვის ომის ვეტერანის სტატუსის მინიჭებას. ბუზალაძის განცხადებიდანდა მასზე თანდართული მასალებიდან გაირკვა, რომ ის 1991 წლიდან გაწვეული იყოეროვნულ გვარდიაში და მსახურობდა შავნაბადას ბატალიონში, მონაწილეობდააფხაზეთში საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის ბრძოლაში.მიუხედავად იმისა, რომ არაერთხელ მივმართეთ თავდაცვის სამინისტროს შესაბამის378

სამმართველოს, რათა ს.ბუზალაძეზე გაცემული ყოფილიყო მისი ეროვნულ გვარდიაშიჩარიცხვა-ამორცხვის ბრძანების ასლი, ჩვენი მოთხოვნა და მოქალაქის კანონიერიინტერესის დაკმაყოფილება არ მომხდარა.ბორის ცომაიას საქმესახალხო დამცველს განცხადებით მომართა მოქალაქე ბ.ცომაიამ, რომელიც 1992 წლის28 აგვისტოდან 4 ოქტომბრამდე მონაწილეობდა საქართველოს ტერიტორიულიმთლიანობისათვის წარმოებულ საბრძოლო მოქმედებებში თავდაცვის სამინისტროს#101 მოხალისეთა ბატალიონის შემადგენლობაში.ბ.ცომაიამ 2005 წლის 5 ივლისს მიმართა თავდაცვის სამინისტროს მისი ბატალიონშიჩარიცხვა-ამორიცხვის ბრძანების მიღების თაობაზე, რომელიც მას ესაჭიროებოდასაქართველოს ვეტერანთა საქმეების დეპარტამენტში წარსადგენად ომის ვეტერანისსტატუსის მისაღებად, თუმცა ასეთი ბრძანების მოპოვება მან ვერ შეძლო. 2005 წლის 29დეკემბერს თავდაცვის სამინისტროდან ბ.ცომაიამ მიიღო პასუხი, რომ ინფორმაციამისი საქართველოს შეიარაღებული ძალების რიგებში ჩარიცხვისა და ამორიცხვისშესახებ განერალური შტაბის პირადი შემადგენლობის დეპარტამენტის საარქივომასალებში არ არის.საქმეში წარმოდგენილია 2001 წლის 17 დეკემბრის სასამართლო გადაწყვეტილება,რომლითაც დადგენილად არის მიჩნეული იურიდიული მნიშვნელობის მქონე ფაქტიიმის შესახებ, რომ ბორის სერგოს ძე ცომაია ნამდვილად იღებდა მონაწილეობასაფხაზეთში, კერძოდ, გაგრაში 1992 წლის 28 აგვისტოდან 4 ოქტომბრამდესაქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის წარმოებულ ბრძოლებში.აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით სახალხო დამცველმა მიმართა საქართველოსთავდაცვის მინისტრს წინადადებით, შეესწავლა ზემოხსენებული საკითხი და მიეღოშესაბამისი გადაწყვეტილება.25 ივლისს აღნიშნულ საქმესთან დაკავშირებით თავდაცვის სამინისტოროსგენერალური შტაბიდან მივიღეთ პასუხი, რომელშიც აღნიშნულია, რომშეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის J-1 პირადი შემადგენლობისდეპარტამენტის სოციალური საკითხების სამმართველოს მიერ რამდენჯერმე იქნაგანხილული ბ.ცომაიას განცხადება, მასზე დართული საბუთებით და დადგინდა, რომშეიარარებული ძალების გენერალური შტაბის J-1 პირადი შემადგენლობისდეპარტამენტის საარქივო მასალებში არ მოიპოვება ბ.ცომაიას საქართველოსშეიარაღებულ ძალების რიგებში ჩარიცხვისა და ამორიცხვის ბრძანებები.ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარეობს, რომ სახალხო დამცველის წინადადებათავდაცვის სამინისტროს მიერ არ იქნა გათვალისწინებული.379

მოქალაქე მიხეილ ადამიასახალხო დამცველის აპარატში შემოსული მოქალაქე მიხეილ ადამიასგანცხადების საფუძველზე, რომელიც შეეხებოდა სახელფასო დავალიანებას,რეკომენდაციით მივმართეთ სს გაერთიანებული სადისტრიბუციოენერგოკომპანიის გენერალურ დირექტორს, დინ უაითს.გათვალისწინებული იქნა სახალხო დამცველის რეკომენდაცია და კომპანიისადმინისტრაციამ მ.ადამიას გადაუხადა სახელფასო დავალიანებიდან 600 ლარისოდენობით.მოქალაქე ვენერა ტეფნაძესახალხო დამცველის აპარატში შემოსული მოქალაქე ვენერა გელაშვილი-ტეფნაძის განცხადების საფუძველზე, რომელიც შეეხებოდა მისი გარდაცვლილიმეუღლის გ.ტეფნაძის სახელფასო დავალიანებას, რეკომენდაციით მივმართეთსაქართველოს სახელმწიფო ელექტროსისტემის გენერალურ დირექტორს, ჯოქორბეტს.გათვალისწინებული იქნა სახალხო დამცველის რეკომენდაცია დადასახელებული უწყების ადმინისტრაციამ გ.ტეფნაძის სახელფასოდავალიანებიდან ოჯახს გადაუხადა 500 ლარი. აქვე მიუთითა, რომ 2006 წლის26 იანვრის განჩინებით დამტკიცდა კომპანიის რეაბილიტაციის გეგმა დასახელფასო დავალიანების გადახდა მოხდება ფინანსური მდგომარეობისგაჯანსაღების შესაბამისად.მოქალაქე ნუნუ ჯინჭველაშვილიმოქალაქე ნუნუ ჯინჭველაშვილის განცხადების საფუძველზე, რომელიცშეეხებოდა მისთვის სოციალური დახმარების უკანონოდ მოხსნას (როგორცმარტოხელა პენსიონერი), რეკომენდაციით მივმართეთ გლდანი-ნაძალადევისრაიონის გამგეობას.გათვალისწინებული იქნა სახალხო დამცველის რეკომენდაცია და ნუნუჯინჭველაშვილს დაენიშნა სოციალური დახმარება 22 ლარის ოდენობით.დახმარებისათვის ნუნუ ჯინჭველაშვილმა წერილობით გადაუხადა მადლობასახალხო დამცველს და მის თანამშრომლებს.380

მოქალაქე ლევან სადაღაშვილი2006 წლის 08 ივნისს სახალხო დამცველის აპარატს განცხადებით მომართამოქალაქე ლ.სადაღაშვილმა, რომელიც მიუთითებდა, რომ მიუხედავადსააბონენტოს წინასწარ გადახდისა გასული წლის ოქტომბრიდან გამორთულიაქვს ტელეფონი.აღნიშნულთან დაკავშირებით წინადადებით მივმართეთ შპს `ახალი ქსელების~გენერალურ დირექტორს, ა.იაშვილს.სახალხო დამცველის წინადადების საფუძველზე ლ. სადაღაშვილს მთლიანადგადაუანგარიშდა დაზიანების პერიოდის თანხა, რის შემდეგაც მოეხსნადავალიანება და აღდგენილი იქნა სატელეფონო კავშირი, რისთვისაცსადაღაშვილმა სახალხო დამცველს და მის თანამშრომლებს წერილობითგადაუხადა მადლობა.მოქალაქე თალიკო რუხაძესახალხო დამცველის აპარატს განცხადებით მომართა მოქალაქე თალიკორუხაძემ ქ. ბათუმიდან, სოციალურ საკითხებთან დაკავშირებით.აღნიშნულის თაობაზე წინადადებით მივმართეთ ქ.ბათუმის მერს, მ.ბერიძეს.სახალხო დამცველის წინადადების საფუძველზე ქ. ბათუმის მერის მიერშესწავლილი იქნა თ. რუხაძის ოჯახის სოციალური მდგომარეობა და მის ერთარასრულწლოვან შვილს დაენიშნა ყოველტვიური დახმარება 60 ლარისოდენობით, ასევე მისი ოჯახი მიმაგრებული იქნა მუნიციპალურ სასადილოშიკვებითი უზრუნველყოფისათვის და გაეწია ერთჯერადი დახმარება 60 ლარისოდენობით, რისთვისაც მადლობა გადაგვიხადა განმცხადებელმა.სახელფასო დავალიანების თაობაზე რეკომენდაციები არგაითვალისწინეს:მოქალაქე გულიზარ ვიბლიანის სახელფასო დავალიანებასთან დაკავშირებით,საქართველოს შსს სახელმწიფო საზღვრის დაცვის დეპარტამენტმა.გიორგი მკურნალიძის სახელფასო დავალიანებასთან დაკავშირებით,საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ.ახმეტის რაიონის ყოფილი მიწის მართვის თანამშრომლების სახელფასოდავალიანებასთან დაკავშირებით, საქართველოს ფინანსთა სამინისტრომ.381

საკუთრების უფლებასაკუთრების უფლება ოდითგანვე ადამიანის უფლებათა დაცვის ერთ-ერთ ყველაზემეტად აღიარებულ და გარანტირებულ უფლებას წარმოადგენს და იგი ახლაც,თანამედროვე პირობებშიც ინარჩუნებს ამ თავის პრივილეგიურ მდგომარეობას.როგორც წესი, ყველა ქვეყნის სისხლის სამართლისა და სამოქალაქო სამართლისკოდექსში საკუთრების უფლების ხელყოფას მძიმე დანაშაულად მიიჩნევენ და მისიდარღვევის შემთხვევაში მკაცრ სასჯელს ითვალისწინებენ.საკუთრების უფლება ერთ-ერთი ყველაზე მყარად დაცული და გარანტირებულიუფლებაა. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის I პუნქტის მიხედვით,,,საკუთრება და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია”.დაუშვებელია საკუთრების, მისი შეძენის, გასხვისების ან მემკვიდრეობით მიღებისსაყოველთაო უფლების გაუქმება.1. აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის დასაშვებია პირველ პუნქტშიაღნიშნულ უფლებათა შეზღუდვა კანონით განსაზღვრულ შემთხვევაში დადგენილიწესით.2. აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევადასაშვებია კანონით პირდაპირ დადგენილ შემთხვევაში, სასამართლოსგადაწყვეტილებით ან ორგანული კანონით დადგენილი გადაუდებელიაუცილებლობისას და მხოლოდ სათანადო ანაზღაურებით.აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის დასაშვებია კონსტიტუციის 21-ემუხლის პირველ პუნქტში აღნიშნულ უფლებათა შეზღუდვა კანონით განსაზღვრულშემთხვევებში და დადგენილი წესით.აუცილებელია საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევადასაშვებია კანონით პირდაპირ დადგენილ შემთხვევებში, სასამართლოსგადაწყვეტილებით ან ორგანული კანონით დადგენილი გადაუდებელიაუცილებლობისას და მხოლოდ სათანადო ანაზღაურებით.ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის მე-17 მუხლი უზრუნველყოფსყველა ადამიანის უფლებას ფლობდეს ქონებას როგორც დამოუკიდებლად, ისესხვებთან ერთად და კრძალავს საკუთრების ჩამორთმევას. საკუთრების უფლებაასევე დაცულია ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ უფლებათასაერთაშორისო პაქტისა და სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა საერთაშორისოპაქტის შესაბამის მუხლებში.ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის დამატებითი #1 ოქმის პირველიმუხლის პირველი პუნქტი უზრუნველყოფს ქონებით მშვიდობიანი სარგებლობისუფლებას და არა საკუთრების უფლებას.382

რაც შეეხება სახელმწიფოს ვალდებულებას – პატივი სცეს საკუთრების უფლებას,სახელმწიფომ თავი უნდა შეიკავოს პიროვნების საკუთრების უფლებაში ჩარევისაგან.იმის გათვალისწინებით, რაც ზემოთ აღინიშნა საჯარო და კერძო ინტერესებსა დასაკუთრების სოციალურ ფუნქციებს შორის ბალანსთან დაკავშირებით, ესვალდებულება სახელმწიფოს უკრძალავს თვითნებურად ხელყოფს პიროვნებისსაკუთრების უფლებები და დააკისროს მას გაუმართლებლად ხელყოს პიროვნებისსაკუთრების უფლებები და დააკისროს მას გაუმართლებლად მძიმე ტვირთი.ანალოგიურად, ეს ვალდებულება სახელმწიფოსგან მოითხოვს დაიცვას პიროვნებამესამე მხარის ჩარევისაგან.საქართველოს 21-ე მუხლით არა მარტო დეკლარირებულია საკუთრების უფლება,არამედ აბსოლუტურად ხელშეუვალ უფლებად არის აღიარებული, აკრძალულიასაკუთრების თვითნებური ჩამორთმევა. ამით კონსტიტუცია საფუძველს უყრისსაკუთრების უფლების მუდმივ არსებობას, მაგრამ კონსტიტუციითვეგანსაზღვრულია საკუთრების უფლების შეზღუდვის შესაძლებლობები.საკუთრების უფლების დაცვა გარანტირებულია როგორც ფიზიკური პირებისათვის,ისე საჯარო და კერძო სამართლის იურიდიული პირებისათვის. მიუხედავადსაკუთრების უფლების დაცვის კონსტიტუციური გარანტიებისა, ის ორგანოები,რომლებიც საკუთრების უფლების დაცვის გრანტად უნდა მოგვევლინონ ხშირშემთხვევაში სწორედ ისინი გამოდიან საკუთრების უფლების დამრღვევებად.საკუთრების უფლება მჭიდრო კავშირშია ადამიანის სხვა თავისუფლებებთან,რადგან სწორედ საკუთრება წარმოადგენს ადამიანის არსებობისა და საქმიანობისძირითად ქონებრივ ბაზას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსგადაწყვეტილების თანახმად “საკუთრების უფლება და უზენაესი ადამიანურიღირებულებაა, საყოველთაოდ აღიარებული ძირითადი უფლება, რომელიცსაზოგადოების, სოციალური და სამართლებრივი სახელმწიფოს ქვაკუთხედია” 5 .Aგარდა ამისა, საქართველოს სისხლის სამართლის კანონმდებლობა ადგენსსისხლის სამართლებრივ პასუხისმგებლობას სხვის საკუთრებაში არსებულიქონების დაზიანებისა და განადგურებისათვის.მიუხედავად ასეთი ყოველმხრივი გარანტიებისა, პრაქტიკა გვიჩვენებს რომსაქართველოშიც, ეს გარანტიები ხშირად ფორმალურ ხასიათს ატარებენ, რისგამოც ისინი სრულყოფილად ვერ უზრუნველყოფენ საკუთრების უფლებისდაცვის მექანიზმების ამუშავებას. რის გამოც საკუთრების უფლებისდანაშაულებრივი ხელყოფის რიცხვი არა თუ კლებულობს, არამედსაგრძნობლად მატულობს.სახალხო დამცველის აპარატის საქმიანობის ანალიზი გვიჩვენებს, რომ ბოლოდროს შესამჩნევად გაიზარდა საზოგადოების ფართო ფენებში აპარატის მიმართავტორიტეტი და მათი საქმიანობით დაინტერესება. ამას ადასტურებსსაკუთრების უფლებების დაცვის საკითხთან დაკავშირებული განცხადებების5 საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება #1/51, 21 ივლისი 1997წ.383

(საჩივრის) რაოდენობითი ზრდა და მათში მოცემული ინფორმაციების მაღალიხარისხი.კავშირი საცხოვრებლის უფლებასა და საკუთრების დაცვას შორის აშკარაა. ბინა,რომელსაც პიროვნება ფლობს, დაცულია ამ პირის უფლებით საკუთრებაზე.ამგვარად, საკუთრების უფლებას თავისი წვლილი შეაქვს საცხოვრებლისუფლების განხორციელებაში.საკუთრების უფლებების დარღვევის ფაქტებზე მეტყველებს ის საქმეებიც,რომლებიც განხილული იქნა 2006 წლის პირველ ნახევარში.384

ამის ნათელი მაგალითია სახალხო დამცველის სახელზე შემოსულიგანცხადებები.ზურაბ ტალახაძის საქმესახალხო დამცველის აპარატს განცხადებით მომართა მოქალაქე ზურაბტალახაძემ. განცხადებასთან ერთად წარმოდგენილი მასალებიდან ირკვევა, რომზურაბ ტალახაძე სამეწარმეო საქმიანობის განხორციელების მიზნით, ფლობდავაჟა-ფშაველას #72-ის მიმდებარე ტერიტორიაზე არსებულ შენობას, რომელიცწარმოადგენდა თამარ ერიაშვილის საკუთრებას. უნდა აღინიშნოს, რომ ობიექტისმშენებლობა მოხდა დადგენილი ნoრმების შესაბამისად, რაც დასტურდებამთელი რიგი დოკუმენტებით - ქ. თბილისის მთავარი არქიტექტორისბრძანებით, საექსპერტო დასკვნებით და ა.შ. გარდა ამისა, საკუთრების ფაქტიდასტურდება ამონაწერით საჯარო რეესტრიდან და ვინაიდან, მოქმედებსრეესტრის სისწორის პრეზუმფცია, უნდა მივიჩნიოთ, რომ თამარ ერიაშვილიითვლებოდა კანონიერ მესაკუთრედ.rodaganac საკუთრების ხელშეუხებლობა დაცულია საქართველოსკონსტიტუციითა და კანონებით. amdenad, დაუშვებელია misi თვითნებურიხელყოფა, ase, rom არავის ჰქონდა უფლება სასამართლოს გვერდით ავლით,მოსამართლის ბრძანებისა თუ დადგენილების გარეშე უკანონოდ დაენგრიათამარ ერიაშვილის საკუთრება.განმცხადებელი მიუთითებდა, რომ შენობის დემონტაჟი განახორციელა ქ.თბილისის მერიის ზედამხედველობის საქალაქო სამსახურმა, amitom,მივმართეთ დასახელებულ უწყებას და მოვითხოვეთ ეცნობებინა, რასამართლებრივი საფუძვლით დაანგრიეს ვაჟა-ფშაველას #72-ის მიმდებარეტერიტორიაზე არსებული შენობა, აღნიშნულma სამსახურma წერილობითგვაცნობa, რომ შენობის დემონტაჟი მათ მიერ არ განხორციელებულა. dadginda,რომ თამარ ერიაშვილის საკუთრება, რომელსაც is სამართლებრივად ფლობდა,დანგრეულია, da ამის შესახებ კი araviTari დოკუმენტი არ არსებობს შესაბამისსამსახურებში, ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომშენობის დემონტაჟი განხორციელდა უკანონოდ.ირინა ნერგაძის საქმეიგივე პრობლემას, ანუ კერძო საკუთრების უკანონო განადგურებას, ეხება მოქალაქეირინა ნერგაძის საქმე. ირინა ნერგაძე საჯარო რეესტრის მონაცემთა საფუძველზე,სახელმწიფოსთან ერთად, საკუთრებაში ფლობდა ი. ჭავჭავაძის გამზირზე #34ა,მიწისქვეშა გადასასვლელის მიმდებარედ არსებულ ფართს, აქედან, შენობა-ნაგებობასაერთო ფართობით - 230 კვ.მ იყო მხოლოდ ი.ნერგაძის საკუთრება, რაც თავისთავად,სამართლებრივად არ არის სწორი, ვინაიდან საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის150-ე მუხლის თანახმად, მიწაზე მყარად მდგარი შენობა წარმოადგენს მიწისარსებით შემადგენელ ნაწილს და, თუკი მიწას ორი სუბიექტი ერთად ფლობს,შენობაც მათ საერთო საკუთრებაში უნდა არსებობდეს.წარმოდგენილი მასალებიდან ირკვევა, რომ თავდაპირველად, მოქალაქე ი.ნერგაძედასახელებულ ფართს ფლობდა იჯარის ხელშეკრულებით. Semdeg მან თავად385

მიმართა ქ.თბილისის მუნიციპალიტეტს და მოითხოვა მიწისქვეშა გადასასვლელთანარსებული პავილიონის რეკონსტრუქციის მიზნით, 160კვ.მ. მიწის ფართობისდამაგრება მინი სავაჭრო ცენტრის მოსაწყობად. misi თხოვნა დაკმაყოფილდა, რასაცადასტურებს ქ.თბილისის მუნიციპალიტეტის კაბინეტის 1998 წლის 25 ივნისისდადგენილება, რითაც ი. ნერგაძეს დაუმაგრდა 160 კვ.მ. მიწის ნაკვეთი. 1998 წლის 17ნოემბრის ქ. თბილისის მთავარი არქიტექტორის ბრძანებიდან კი ირკვევა, რომმშენებლობის საერთო ფართი განისაზღვრა 230 კვ.მეტრით, რაც მნიშვნელოვნადგასცდა პრემიერის დადგენილებაში მითითებულ farTobis moculobas risSedegad და მინი სავაჭრო ობიექტის ნაცვლად, მიწისქვეშა გადასავლელზეაღიმართა საკმაოდ დიდი შენობა. თავისთავად, ეს უკვე წარმოადგენს დარღვევას.ამასთან, სამშენებლო პასპორტით გათვალისწინებული იყო ერთსართულიანიშენობა, ხოლო მთავარი არქიტექტორის 17.11.1998 წლის ბრძანებით შეთანხმებულიესკიზური პროექტი ითვალისწინებს ორსართულიან ნაგებობას. ქ.თბილისისკანონიერების დაცვის ინსპექცია აცხადებს, რომ დასახელებული ბრძანების დედნისმოპოვება შეუძლებელია, ხოლო ასლს არ ახლავს თავად არქიტექტორის ხელმოწერა,შესაბამისად, ბრძანება სწორედ ამ სახით არის ჩვენთან წარმოდგენილი.,,ფიზიკური პირებისა და კერძო სამართლის იურიდიული პირების სარგებლობაშიარსებული არასასოფლო-სამეურნეო მიწის კერძო საკუთრებად გამოხადების შესახებ“საქართველოს კანონის საფუძველზე, ვაკე-საბურთალოს რაიონულმა სასამართლომირინა ნერგაძე ცნო მესაკუთრედ 230 კვ.მ. ფართზე და თანამესაკუთრედსახელმწიფოსთან ერთად 182 კვ.მ. მიწის ნაკვეთზე. სწორედ ამ სახითდარეგისტრირდა საკუთრება საჯარო რეესტრში, რაც, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, არგამომდინარეობს საქართველოს სამოქალაქო კანონომდებლობით დადგენილინორმებიდან.მიუხედავად უამრავი დარღვევისა, რომელიც დაშვებულია საკუთრების მოპოვებისადა მშენებლობის დროს, მიგვაჩნია, რომ არავის ჰქონდა უფლება, თვითნებურადდაენგრია ირინა ნერგაძის საკუთრებაში არსებული შენობა, რადგან საჯარორეესტრის სისწორის პრეზუმპციიდან გამომდინარე, პირი მესაკუთრედ ითვლებამანამ, სანამ არ დამტკიცდება სააწინააღმდეგო. შესაბამისად, კერძო საკუთრებისხელყოფა დაუშვებელია განხორციელდეს სასამართლოს გვერდით ავლით, რათა არდაირღვეს ადამიანის კონსტიტუციით გარანტირებული უფლებები. აქვე უნდააღინიშნოს, რომ ზედამხედველობის საქალაქო სამსახური წერილობით გვაცნობებს,რომ ირინა ნერგაძის შენობის დემონტაჟი ar განუხორციელებია, da aqedangamomdinare, არ არსებობს სასამართლოს ბრძანება, ამდენად, Senobis dangreva ესგანხორციელდა უკანონოდ.თაბუკაშვილის ქ.#50-52-ის მცxოვრებლebis საქმესახალხო დამცველის აპარატს განცხადებით მომართა ადვოკტმა დიმიტრი გაბუნიამ,რ.თაბუკაშვილის ქ. #50-52-ში მდებარე ბინის მესაკუთრეთა უფლებების შელახვისშესახებ.386

განცხადებაში აღნიშნული იყო, რომ ქ.თბილისის მერიის ზედამხედველობისსაქალაქო სამსახური აპირებდა ზემოაღნიშნული სახლის დანგრევას, როგორცკანონის მოთხოვნათა დარღვევით აშენებულ ნაგებობას.საქმეში წარმოდგენილი მასალებით დასტურდება, რომ დასახელებული სახლისპროექტი შეთანხმდა მთავარი არქიტექტორის 1998 წლის 3 ივნისის #292 ბრძანებით,ხოლო 1998 წლის 31 დეკემბერს არქმშენიისპექციიდან გაიცა მშენებლობის ნებართვა#297 (იხ.დანართი 1-2გვ.). შემდგომში პროექტმა განიცადა კორექტირება, რაცდამტკიცდა მთავარი არქიტექტორის 2001 წლის 8 მაისის #133 ბრძანებით,კორექტირებულ პროექტზე მშენებლობის ნებართვა საქმეში არ დევს, თუმცაზავრიევის სახელობის სამშენებლო მექანიკისა და სეისმომედეგობის ინსტიტუტისდასკვნაში მითითებულია, რომ 2002 წლის 15 თებერვალს არქმშენინსპექციის მიერმშენებლობის ნებართვა უვადოდ გაგრძელდა (იხ.დანართი 2-3გვ.), აქედანგამომდინარე, 2003 წლის 3 აპრილის მთავარი არქიტექტორის ბრძანებით, ხელახალიკორექტირებული პროექტის დამტკიცების შემდეგ მშენებლობის ნებართვა აღარგაუციათ. (იხ.დანართი გვ.4).საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნულიბიუროს სპეციალისტის ცნობიდან ირკვევა, რომ სამშენებლო ნორმებისა და წესების,,სნიპ 2.03.01-84“-ის 2.5 პოზიციის თანახმად, ზემოაღნიშნული შენობისმშენებლობისას გამოყენებული უნდა ყოფილიყო ბეტონი არანაკლებ ბ25 კლასის, რაცშეესაბამება ბეტონის 300 მარკას, ხოლო რადიოფიზიკური სამშენებლოლაბორატორია ,,ბინულის“ მიერ შედგენილი საპროექტო ლაბორატორიული დაკვნისმონაცემებით, რკინაბეტონის სვეტებში გამოყენებული ბეტონი სხვადასხვასართულზე 300 მარკაზე ნაკლებია, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას შენობას,განსაკუთრებით სეისმური ძალების ზემოქმედებისას. დასკვნაში მითითებულია,რომ ბეტონის დაბალი მარკა ვერ უზრუნველყოფს სამშენებლო ნორმებითა დაწესებით გათვალისწინებული შენობის სიმტკიცეს, კერძოდ, დარღვეულია ,,სნიპ2.03.01-84“-ის 2.5 პოზიციის მოთხოვნა (იხ.დანართი გვ5).,,არქიტექტურულ-სამშენებლო საქმიანობაზე სახელმწიფო ზედამხედველობისგანხორციელების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის პირველი პუნქტისთანახმად, ,,ÊÀÍÏÍÌÃÄÁËÏÁÉÓ ÃÀÒÙÅÄÅÉÈ ÀÛÄÍÄÁÖËÉ ÛÄÍÏÁÀ-ÍÀÂÄÁÏÁÄÁÉÓ ÌÈËÉÀÍÀÃÀÍ ÍÀßÉËÏÁÒÉÅÉ ÃÄÌÏÍÔÀÑÉÓÀ ÃÀ ÌÛÄÍÄÁÀÒÄ ÛÄÍÏÁÀ-ÍÀÂÄÁÏÁÄÁÉÓ ÌÛÄÍÄÁËÏÁÉÓÌÈËÉÀÍÀà ÀÍ ÍÀßÉËÏÁÒÉÅÉ ÛÄÜÄÒÄÁÉÓÀ ÃÀ ÃÄÌÏÍÔÀÑÉÓ ÛÄÓÀáÄÁ ÀÒØÉÔÄØÔÖÒÖË-ÓÀÌÛÄÍÄÁËÏ ÓÀØÌÉÀÍÏÁÀÆÄ ÓÀáÄËÌßÉ×Ï ÆÄÃÀÌáÄÃÅÄËÏÁÉÓ ÏÒÂÀÍÏÄÁÉ ÉÙÄÁÄÍÃÀÃÂÄÍÉËÄÁÀÓ.“ ამავე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, აღნიშნული დადგენილებაუნდა იყოს დასაბუთებული და ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტისათვისდადგენილ რეკვიზიტებთან ერთად უნდა შეიცავდეს მითითებას იმ ორგანოზე,რომელშიც შეიძლება ამ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გასაჩივრება,აღნიშნული ორგანოს მისამართს და გასაჩივრების ვადას, აგრეთვე ნორმატიულიაქტის იმ ნორმას, რომლის დარღვევითაც მიმდინარეობდა მშენებლობა.დასახელებული მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად კი, კანონმდებლობის დარღვევითაშენებული შენობა-ნაგებობების მთლიანად ან ნაწილობრივი დემონტაჟის დროსარქიტექტურულ-სამშენებლო საქმიანობაზე სახელმწიფო ზედამხედველობისორგანოების დადგენილებაs მიღებიდან 24 საათის განმავლობაში უნდა გაეცნოს387

დადგენილებაში მითითებულ მხარე. გაცნობად ჩაითვლება აქტის განთავსებათვალსაჩინო ადგილზე. მხარეს უფლება აქვს, საქართველოს კანონმდებლობითდადგენილი წესით გაცნობიდან 15 დღის განმავლობაში გაასაჩივროსარქიტექტურულ-სამშენებლო საქმიანობაზე სახელმწიფო ზედამხედველობისორგანოების დადგენილება. ამასთან, კანონმდებლობის დარღვევით აშენებულიშენობა-ნაგებობების მთლიანად ან ნაწილობრივი დემონტაჟის შესახებდადგენილების გასაჩივრება აჩერებს არქიტექტურულ-სამშენებლო საქმიანობაზესახელმწიფო ზედამხედველობის ორგანოების დადგენილების აღსრულებას.ამდენად, თუკი მხარე დადგენილი წესის თანახმად, გაასაჩივრებს შესაბამისიორგანოს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს, საბოლოო გადაწყვეტილებაშენობის დემონტაჟის შესახებ უნდა მიიღოს სასამართლომ.განმცხადებლები აღნიშნავენ, რომ ისინი ზეპირი მიმართვით რამდენჯერმეგააფრთხილა ქ.თბილისის მერიის ზედამხედველბის საქალაქო სამსახურმა შენობისმოსალოდნელი დემონტაჟის თაობაზე და რაიმე დადგენილების შესახებ მათთვისცნობილი არ არის.ამ საქმესთან დაკავშირებით, ინფორმაციის გამოთხოვის მიზნით, მივმართეთქ.თბილისის მერიის ზედამხედველობის საქალაქო სამსახურს, საიდანაც გვაცნობეს,რომ თაბუკაშვილის ქ.#50-52-ში მდებარე შენობის დემონტაჟის საქმის წარმოება მათმიერ არ დაწყებულა და, ამდენად, არავითარ ინფორმაციას არ ფლობენ.ნოდარ მაისურაძის საქმესაკუთრებაში არსებული ქონების უკანონოდ ჩამორთმევას ეხება მოქალაქე ნოდარმაისურაძის საქმე. აღნიშნულთან დაკავშირებით, საქმეში წარმოდგენილი მასალებითირკვევა, რომ 1997 წლის 20 ნოემბერს გორის მერიისა და სახაზინო საწარმო ,,ქვ.ხვითში“ არსებული სასოფლო სამეურნეო საწარმოო კოოპერატივის შრომითიკოლექტივის წარმომადგენელ ნოდარ შურმანის ძე მაისურაძეს შორის დაიდოიჯარის ხელშეკრულება 230 ჰა სასოფლო-სამეურნეო მიწის ნაკვეთზე 9 წლის ვადით.ხელშეკრულება რეგისტრირებულ იქნა გორის მიწის მართვის სამმართველოში.შემდგომში, სახაზინო საწარმო ,,ქვ. ხვითის” ბაზაზე სახელმწიფოს ას პროცენტიანიწილობრივი მონაწილეობით დაარსდა შპს ,,სალთვისი-2”, რომლის პირველდირექტორად დაინიშნა შურმან მაისურაძე, ნოდარ მაისურაძის მამა. მამისგარდაცვალების შემდეგ კი სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწას კანონიერადფლობდა ნ.მაისურაძე და ეწეოდა სამეურნეო საქმიანობას. აღნიშნული იჯარისხელშეკრულებით 2004 წელს დაინტერესდა პრეზიდენტის რწმუნებულის აპარატიშიდა ქართლში. გუბერნატორი მ.ქარელი პირადად ჩავიდა სოფელ ქვ. ხვითში,მოსახლეობას განუცხადა, რომ, თითქოს, ნ.მაისურაძე უკანონოდ ფლობდა ფართს დაიჯარით გაცემული მიწის ნაწილი თავად გადასცა მფლობელობაში სოფლისმცხოვრებლებს (არსებობს ვიდეო ჩანაწერი).2004 წლის 21 ივლისს გორის რაიონის გამგეობამ გამოსცა დადგენილება #147,რომლის საფუძველზე გაუქმდა გორის მერიასა და ნ.მაისურაძეს შორის 1997 წლის 20ნოემბერს დადებული იჯარის ხელშეკრულება და აქვე მიწის ფართობზეგამოცხადდა კონკურსი. შპს ,,სალთვისი-2“-ის დირექტორი გახდა გიორგი388

კერესელიძე. ნოდარ მაისურაძეს არ მიეცა შესაძლებლობა აეღო მის მიერ მოყვანილიმოსავალი, შპს ,,სალთვისის” იმჟამინდელი დირექცია (გ.კერესელიძე) დასახელებულმიწის ნაკვეთში თვითნებურად შეიჭრა და აიღო ხორბალი, რომელიც ოფიციალურიმონაცემებით შეადგენს 72ტონას (განმცხადებლის მითითებით უნდა ყოფილიყოდაახლოებით 134ტ). ყოველივე ამის შემდეგ, ამჯერად უკვე 2005 წელს, შპს,,სალთვისი-2”-ის ხელმძღვანელობამ მოსავლის აღების დროს ნ.მაისურაძეს კვლავ არმისცა შესაძლებლობა, შესულიყო ყანაში უფრო მეტიც, 26 ივლისს გადაიკეტა სოფელხვითის შესასვლელი გზა და მაისურაძის მიერ დაქირავებული კომბაინები ვერშევიდნენ სოფელში. მეორე დღეს, 27 ივლისს შპს ,,სალთვისი-2”-ის კომბაინებმააიღეს მაისურაძის მიერ მოყვანილი მოსავალი და ამგვარად მიისაკუთრეს 500ტხორბალი.აღსანიშნავია, რომ გ.კერესელიძე მხოლოდ ფაქტობრივად ასრულებდა დირექტორისმოვალეობას. ამას ადასტურებს ის ფაქტი, რომ შურმან მაისურაძის (შპს ,,სალთვისი-2”-ის პირველი დირექტორი, ნ.მაისურაძის მამა) გარდაცვალების შემდეგ, საწარმოთამართვის სააგენტოს 2005 წლის 10 მარტის ოფიციალური ბრძანებით, შპს-ს მეორედირექტორი გახდა ზურაბ ზანგალაძე. აქედან გამომდინარე, 1 წლის განმავლობაშისაზოგადოების ფაქტობრივი ხელმძღვანელი იყო გ.კერესელიძე, რომელიც, როგორცთვითონ მიუთითებს ერთერთ წერილში, მოქმედებდა ,,ზემდგომი ორგანოებისდავალებით” (იხ.დანართი). ყოველივე ეს კი მიანიშნებს, რომ შპს ,,სალთვისი-2”-ისმართვაში აქტიურ მონაწილეობას იღებდნენ ადგილობრივი მმართველობიდანდაინტერესებული პირები.ამ ფაქტებთან დაკავშირებით, დიდი ხნის მანძილზე არავინ დასჯილა, მხოლოდრამდენიმე თვის წინ დაიწყო სისიხლისსამართლებრივი დევნა და რამდენიმეადამიანი მიეცა პასუხისგებაში, რასაკვირველია, მათ შორის არცერთი არ არისადგილობრივი მმართველობიდან.დიღმისა და ბათუმის ავტოფარეხებიმიმდინარე წლის 3 ივლისს ერთერთი ტელეკომპანიის ეთერიდან შევიტყეთ, რომქ.ბათუმის ზედამხედველობის ადგილობრივი სამსახური აპირებდა ქ.ბათუმშიხიმშიაშვილის ქ.#11 კორპუსის ავტოფარეხების დემონტაჟს. აღნიშნულის გამოუკმაყოფილებას გამოთქვამდა მე-11 კორპუსის მოსახლეობა.საკითხის გარკვევის მიზნით, სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომელი ჩავიდაქ.ბათუმში და ადგილზე შეისწავლა საქმის ვითარება, გაესაუბრა მოსახლეობას დაახსნა-განმარტება მიიღო ქ.ბათუმის მერის მ.შ-სგან, ირაკლი თავართქილაძისგან.ვიზუალური დათვალიერებითა და არსებული მასალებით გამოვარკვიეთ, რომქ.ბათუმში ხიმშიაშვილის ქ.#9, 11, 13 კორპუსების ეზოში 1993 წლიდან აშენებულიაავტოფარეხები, რაზედაც თავის დროზე ნებართვა მიიღეს ქ.ბათუმის მერიისკაბინეტიდან (იხ.დანართი). მხოლოდ რამდენიმე ავტოფარეხი აშენდა სპეციალურინებართვის გარეშე. კორპუსებს ეზო აქვთ მხოლოდ ერთი მხრიდან და თითოეულიავტოსადგომი განთავსებულია სწორედ ამ ეზოში.აღსანიშნავია, რომ სამოქალაქო კოდექსის 208-ე მუხლის თანახმად, ,,მრავალბინიანსახლებში არსებობს საკუთრების უფლება ბინაზე (ბინის საკუთრება) და შენობის იმ389

ნაწილზე, რომელიც არ გამოიყენება ბინად (არასაცხოვრებელი ფართისსაკუთრება).ბინის საკუთრება და არასაცხოვრებელი ფართის საკუთრება მიიჩნევაინდივიდუალურ საკუთრებად. ინდივიდუალური საკუთრება შეიძლება არსებობდესმხოლოდ იზოლირებულ ბინებზე ან შენობის სხვა იზოლირებულ ნაწილზე. მანქანისდასაყენებელი ადგილები ითვლება იზოლირებულად, თუკი მათი საზღვრებიგამოკვეთილია ხანგრძლივი დროის მანძილზე გამოყენების შედეგად.“ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, დასახელებული კორპუსების არასაცხოვრებელიფართი (შენობის ეზო) უნდა ჩაითვალოს მოსახლეობის ინდივიდუალურსაკუთრებად, მითუმეტეს, რომ ამ ფართის საზღვრები მრავალი წლის განმავლობაშიგამიჯნულია.2006 წლის 28 მარტს ქ.ბათუმის საკრებულოსს მიერ მიღებულ იქნა ორიდადგენილება, ამათგან ერთერთი ადგენს, როგორც მშენებლობის ნებართვით,აგრეთვე, ნებართვის გარეშე აშენებული უსახური შენობა-ნაგებობებისა დაავტოფარეხების დემონტაჟს, ხოლო მეორე საკომპენსაციო თანხას ამასთანდაკავშირებით. ზემოაღნიშნული დადგენილებების საფუძველზე ხედამხედველობისადგილობრივმა სამსახურმა გაფრთხილების აქტები გაუგაზავნა ხიმშიაშვილის ქ.#11კორპუსის მცხოვრებლებს და მისცა 3 დღიანი ვადა, რათა გაეტანათ ავტოფარეხებშიარსებული ქონება, წინააღმგეგ შემთხევევაში, განხორციელდებოდა დემონტაჟი დამიყენებული ზიანისათვის სამსახური იხსნიდა პასუხისმგებლობას. აქვეგანმარტებულია კომპენსაციის უფლებაც.მიმდინარე წლის 4 ივლისს განხორციელდა ზემოაღნიშნულ მისამართზეგანთავსებული ავტოპარეხების დემონტაჟი.აღსანიშნავია, რომ ხიმშიაშვილის ქ.#11-ში არსებული ავტოფარეხების დემონტაჟისპროცესი მიმდინარეობდა კანონის უხეში დარღვევით, ვინაიდან ,,არქიტექტურულ-სამშენებლო საქმიანობაზე სახელმწიფო ზედამხედველობის განხორციელებისშესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად,,,ÊÀÍÏÍÌÃÄÁËÏÁÉÓ ÃÀÒÙÅÄÅÉÈ ÀÛÄÍÄÁÖËÉ ÛÄÍÏÁÀ-ÍÀÂÄÁÏÁÄÁÉÓ ÌÈËÉÀÍÀà ÀÍÍÀßÉËÏÁÒÉÅÉ ÃÄÌÏÍÔÀÑÉÓÀ ÃÀ ÌÛÄÍÄÁÀÒÄ ÛÄÍÏÁÀ-ÍÀÂÄÁÏÁÄÁÉÓ ÌÛÄÍÄÁËÏÁÉÓÌÈËÉÀÍÀà ÀÍ ÍÀßÉËÏÁÒÉÅÉ ÛÄÜÄÒÄÁÉÓÀ ÃÀ ÃÄÌÏÍÔÀÑÉÓ ÛÄÓÀáÄÁ ÀÒØÉÔÄØÔÖÒÖË-ÓÀÌÛÄÍÄÁËÏ ÓÀØÌÉÀÍÏÁÀÆÄ ÓÀáÄËÌßÉ×Ï ÆÄÃÀÌáÄÃÅÄËÏÁÉÓ ÏÒÂÀÍÏÄÁÉ ÉÙÄÁÄÍÃÀÃÂÄÍÉËÄÁÀÓ.“ ამავე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, აღნიშნული დადგენილებაუნდა იყოს დასაბუთებული და ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტისათვისდადგენილ რეკვიზიტებთან ერთად უნდა შეიცავდეს მითითებას იმ ორგანოზე,რომელშიც შეიძლება ამ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გასაჩივრება,აღნიშნული ორგანოს მისამართს და გასაჩივრების ვადას, აგრეთვე ნორმატიულიაქტის იმ ნორმას, რომლის დარღვევითაც მიმდინარეობდა მშენებლობა.დასახელებული მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად კი, კანონმდებლობის დარღვევითაშენებული შენობა-ნაგებობების მთლიანად ან ნაწილობრივი დემონტაჟის დროსარქიტექტურულ-სამშენებლო საქმიანობაზე სახელმწიფო ზედამხედველობისორგანოების დადგენილება მიღებიდან 24 საათის განმავლობაში უნდა გაეცნოსდადგენილებაში მითითებულ მხარეს. გაცნობად ჩაითვლება აქტის განთავსებათვალსაჩინო ადგილზე. მხარეს უფლება აქვს, საქართველოს კანონმდებლობით390

დადგენილი წესით გაცნობიდან 15 დღის განმავლობაში გაასაჩივროსარქიტექტურულ-სამშენებლო საქმიანობაზე სახელმწიფო ზედამხედველობისორგანოების დადგენილება. ამასთან, კანონმდებლობის დარღვევით აშენებულიშენობა-ნაგებობების მთლიანად ან ნაწილობრივი დემონტაჟის შესახებდადგენილების გასაჩივრება აჩერებს არქიტექტურულ-სამშენებლო საქმიანობაზესახელმწიფო ზედამხედველობის ორგანოების დადგენილების აღსრულებას.ამდენად, თუკი მხარე, დადგენილი წესის თანახმად გაასაჩივრებს შესაბამისიორგანოს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს, საბოლოო გადაწყვეტილებაშენობის დემონტაჟის შესახებ უნდა მიიღოს სასამართლომ.მიმდინარე წლის 26 მაისს ზემოაღნიშნულ მისამართზე მცხოვრებმა მოქალაქეებმამიიღეს წერილი, რომლითაც გააფრთხილეს. აღსანიშნავია, რომ ეს არ არის კანონისშესაბამისად გამოტანილი დადგენილება, რომლის გასაჩივრებაც შესაძლებელია.სწორედ ამ ნორმატიული აქტების დარღვევით მიმდინარეობდა დიღომში,საცხოვრებელი სახლების ეზოში განთავსებული ავტოფარეხების დემონტაჟი.ჭიათურმანგანუმისაქართველოს სახალხო დამცველის აპარატს განცხადებით მომართა ჭიათურისრაიონში მცხოვრებ პირთა ჯგუფმა, რომელთა ძირითადი მოთხოვნაჭიათურმანგანუმის მიერ მიყენებული მატერიალური ზიანის ანაზღაურება იყო.აღნიშნულში იგულისხმება ის ფაქტი, რომ ჭიათურმანგანუმის საქმიანობით, მათდაუზიანდათ და დაენგრათ საკუთარი სახლები. აღნიშნულის შესახებ არსებობსსასამართლოს გადაწყვეტილებებიც, რომლებითაც ჭიათურმანგანუმს მათთვისმიყენებული მატერიალური ზიანის ანაზღაურება ევალება.`გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ” საქართველოს კანონის მე-18 მუხლიითვალისწინებს საწარამოს გაკოტრების შემთხვევაში სასამართლოს მიერგაკოტრების ტაბულის შემუშავებას, რომელშიც მოცემულია გაკოტრებისმოთხოვნების დაკმაყოფილების რიგითობა, სადაც ნათლად ჩანს, რომსახელმწიფო პრიორიტეტს ანიჭებს არა მოქალაქეების ინტერესებს, არამედსაკუთარ ინტერესებს. სახელმწიფო რიგითობაში, მეორე და მესამე პუნქტებშიჩამოთვლილი გაკოტრებული იურიდიული პირების მიერ გადასახდელების დამოსაკრებლების გადახდის, საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და ბანკებისმოთხოვნების დაკმაყოფილების შემდეგ, გულისხმობს ფიზიკური პირებისათვისზიანის ანაზღაურებას. ფიზიკური პირებისათვის მიყენებული ზიანისანაზღაურების მოთხოვნა კანონმდებლის მიერ მე-18 მუხლის I ნაწილის მე-5პუნქტში `და სხვა მოთხოვნებში” მოიაზრება.ფიზიკური პირების ზიანში იგულისხმება საკუთრების უფლება, ჯანმრთელობადა ა.შ., რაც პირველხარისხოვანი სიკეთეებია, ადამიანის ფუნდამენტურუფლებებს წარმოადგენს და დაუშვებელია მათი “და სხვა მოთხოვნებში~გაერთიანება.391

საქართველოს სახალხო დამცველს მიაჩნია, რომ მე-18 მუხლში ცალკე უნდაიქნას გამოტანილი ფიზიკური პირებისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურებისმოთხოვნა და რიგითობით ის წინ უნდა უსწრებდეს სახელმწიფო ვალის,საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და ბანკების ვალის გასტუმრებას.საბაზრო ეკონომიკის პირობებში არც თუ იშვიათია საწარმოების გაკოტრებისფაქტები. ამდენად, აღნიშნული ცვლილება არა მხოლოდ კონკრეტულადჭიათურმანგანუმის საქმიანობით დაზარალებულ პირთა უფლებებს აღადგენს,არამედ ეს საშუალებას მისცემს სახელმწიფოს, ნებისმიერ მსგავს შემთხვევაშიპრიორიტეტად აღიაროს ადამინის უფლებები და თავისუფლებები, კერძოდ კიფიზიკური პირის საკუთრების უფლება.საკუთრების ხელყოფის ფაქტებთან დაკავშირებით, სახალხო დამცველმარეკომენდაციით მიმართა საქართველოს გენერალურ პროკურორს სათანადორეაგირებისათვის და გადასცა მის ხელთ არსებულ მასალები, ირინა ნერგაძისადა ზურაბ ტალახაძის საქმესთან დაკავშირებით, ამავდროულად, ქ.თბილისისმერს მიმართა რეკომენდაციით, გაეცა სათანადო კომპენსაცია.თაბუკაშვილის ქუჩაზე მდებარე სახლის დემონტაჟის პროცესი მიმდინარეობდაკანონის მოთხოვნათა დარღვევით, რაც გამოიწვევდა მოქალაქეთა კონსტიტუციითგარანტირებული საკუთრების უფლების ხელყოფას, ამდენად, ,,სახალხო დამცველისშესახებ“ ორგანული კანონის 21-ე მუხლის ,,ბ“ პუნქტის თანახმად, სახალხოდამცველმა რეკომენდაციით მიმართა ქ.თბილისის მერს საკითხის შესწავლისა დასათანადო რეაგირების მიზნით. აგრეთვე, რეკომენდაციით მივმართეთ შესაბამისორგანოებს ავტოფარეხების დემონტაჟთან დაკავშირებით და მოვითხოვეთ სათანადოკომპენსაციების გაცემა.ნოდარ მაისურაძის საქმესთან დაკავშირებით, სახალხო დამცველმა მოითხოვა იმპირთა პასუხისგებაში მიცემა, რომელთა უკანონო ქმედებებმაც გამოიწვია მოქალაქენ.მაისურაძის საკუთრების უფლების ხელყოფა.სახალხო დამცველის აპარატმა შეისწავლა ჭიათურმანგანუმის მიერ მიყენებულიმატერიალური ზიანის ანაზღაურების საკითხი და `სახალხო დამცველის შესახებ”საქართველოს ორგანული კანონის 21-ე მუხლის შესაბამისად, საქართველოსპარლამენტს მიმართა წინადადებით „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ”საქართველოს კანონის სრულყოფის მიზნით, მასში ცვლილებების შეტანის თაობაზე.საკანონმდებლო ცვლილების მიზანია „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ”საქართველოს კანონში ცვლილებების შეტანის გზით ადამიანის უფლებების დაცვისუზრუნველყოფა. კერძოდ, საწარმოს გაკოტრების შემთხვევაში ფიზიკურიპირებისათვის მიყენებული ზიანის პირველ რიგითობით ანაზღაურების განსაზღვრა.392

სამეწარმეო საქმიანობის მნიშვნელობა დამეწარმეობის თავისუფლებაკერძო მეწარმეობისა და ბიზნესის განვითარება ნებისმიერი ქვეყნის erT-erT მთავარპრიორიტეტს წარმოადგენს. კანონმდებელი ადგენს, რომ მეწარმე თავისუფალია daმისთვის ყოველგვარი შეფერხება დაუშვებელია. ჯერ კიდევ კერძო მეწარმეობისგანვითარების პირველ ეტაპზე აღნიშნავდნენ, რომ სახელმწიფო არ უნდა ერეოდესმეწარმეების საქმიანობაში, სახელმწიფომ უნდა შექმნას მხოლოდ სრულყოფილიბაზა იმისათვის, რომ სამეწარმეო საქმიანობა ეფექტურად წარიმართოს და, ამასთან,ეს გახდეს ქვეყნის ეკონომიკის აღმავლობის საფუძველი.რესტორნების საქმერასაკვირველია, კანონმდებლობით დადგენილი უნდა იყოს საგადასახადოკონტროლი, რაც ჩვენ შემთხვევაში ასეც არის. კერძოდ, საგადასახადო კოდექსის 98-ემუხლის მე-4 პუნქტში მითითებულია, რომ საგადასახადო კონტროლი მოიცავს:1. მიმდინარე კონტროლის პროცედურებს, რომელიც გულისხმობს: გადასახადისგადამხდელთა აღრიცხვას, გადასახადის გადამხდელისგან ინფორმაციის წარდგენისმოთხოვნას, ზოგად ანალიტიკურ პროცედურებს;2. გადასახადის გადამხდელის საქმიანობაზე დაკვირვებას (ქრონომეტრაჟს,საკონტროლო შეყიდვას, ინვენტარიზაციას, დათვალიერებას) და ბოლოს,საგადასახადო შემოწმებას, რომელიც თავის მხრივ, არის ორი სახის: კამერალური დაგასვლითი. ამასთან, 98-ე მუხლის მე-5 პუნქტში მითითებულია ყურადსაღებიდათქმა, რომ ,,საგადასახადო კონტროლის პროცედურებმა გონივრულ ფარგლებშიარ უნდა დაარღვიოს გადასახადის გადამხდელის საქმიანობის ჩვეული რიტმი და არგააჩეროს მისი საქმიანობა.“შემოწმების შემდეგ, თუ გადასახის გადამხდელს აღმოაჩნდება საგადასახდოსამართალდარღვევა, მას ეკისრება პასუხისმგებლობა ჯარიმის სახით. არსადკოდექსი არ ითვალისწინებს ობიექტის დალუქვას, ამასთან დაკავშირებით,ლაპარაკია მხოლოდ საგადასახადო კოდექსის 114-ე მუხლში და იქაც ნათქვამია, რომ,,საგადასახადო ორგანოს წარმომადგენლებს უფლება აქვთ, მხოლოდ დალუქონგადასახადის გადამხდელის ის საგადასახადო დოკუმენტები და სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები, რომლებიც აუცილებელია საკონტროლო გასვლითისაგადასახადო შემოწმების ჩატარებისთვის.“ სასაქონლო-მატერიალურიფასეულობები კი კოდექსში განმარტებულია, როგორც – პირის მიერ ჩვეულებრივისამეურნეო საქმიანობის პროცესში გამოყენებული ნედლეული, მასალები,ნახევარფაბრიკატები, მარაგ-ნაწილები, ტარა და მზა პროდუქცია (საქონელი)ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტების მიხედვით.393

აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ დასახელებული კოდექსის 99-ე მუხლის მე-2 ნაწილისთანახმად, საგადასახადო ორგანო უფლებამოსილია გადასახადისგადამხდელის/საგადასახადო აგენტის ან სხვა ვალდებული პირის მიმართგამოიყენოს საგადასახადო კონტროლის ფორმები და მეთოდები მხოლოდმოსამართლის ბრძანების საფუძველზე, გარდა:1. მიმდინარე კონტროლის პროცედურებისა;2. საქმიანობაზე დაკვირვებისა;3. კამერალური საგადასახადო შემოწმებისა;4. გეგმური გასვლითი საგასადასხადო შემოწმებისა;5. საკონტროლო გასვლითი შემოწმებისა, რაც დაკავშირებულია საწარმოსლიკვიდაციასთან;6. 114-ე მუხლით გათვალისწინებული შემთხვევებისა.ამ უკანასკნელ შემთვვევაში საგადასახო ორგანოს უფლება აქვს, გადაუდებელიაუცილებლობის ფარგლებში, საგადასახდო ორგანოს უფროსის წერილობითიბრძანების საფუძველზე, წინასწარი შეტყობინების გარეშე ჩაატაროს გადაუდებელისაკონტროლო გასვლითი საგადასახადო შემოწმება. გადაუდებელი შემთხვევები კიკანონის თანახმად დგება მაშინ, როცა გადასახადის გადამხდელი გეგმავს, თავიაარიდოს საგადასახდო ვალდებულებათა შესრულებას საქართველოდან გასვლით,აქტივების სხვა პირებისათვის გადაცემით, საგადასახადო სამართალდარღვევისდამადასტურებელი დოკუმენტების განადგურებით, დამალვით, შესწორებით ანშეცვლით ანდა სხვა ღონისძიებების გატარებით. ამასთან, აღნიშნულიგადაწყვეტილების მიღების შემდეგ, საგადასახადო ორგანო ვალდებულია,გადაუდებელი საკონტროლო გასვლითი საგადასახადო შემოწმების დაწყებიდან 48საათში მიმართოს და ნებართვა მიიღოს სასამართლოსგან საკონტროლო გასვლითისაგადასახადო შემოწმების ჩატარების შესახებ. თანახმად, საგადასახადო კოდექსის114-ე მუხლის მე-3 ნაწილისა, სანამ მოსამართლის ბრძანება არ იქნება, მათ ამშემოწმების დაწყების უფლება არა აქვთ, მათ შეუძლიათ, დალუქონ მხოლოდ ისსაგადასახადო დოკუმენტები და სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები,რომლებიც აუცილებელია საკონტროლო გასვლითი საგადასახადო შემოწმებისჩატარებისათვის(114-ე მუხლის მე-4 ნაწილი).2005 წლის დეკემბერში ქ.მცხეთაში ერთდროულად 6 რესტორანში დაიწყოსაკონტროლო გასვლითი საგადასახადო შემოწმება, რის გამოც დალუქეს აღნიშნულირესტორნები, პარალელურად დალუქეს თბილისის რესტორნები და ,,ელ-დეპოს“ქსელი. მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში აღინიშნა, რომ რესტორნებისდალუქვა განხორციელდა ფინანსური პოლიციის მიერ, რის თაობაზეც განცხადებაგააკეთა ფინანსური პოლიციის უფროსმა, დავით კეზერაშვილმა. სახალხოდამცველის აპარატის თანამშრომლებმა პირადად მოინახულეს რესტორნები დაშეისწავლეს საქმის მასალები. ზოგიერთ რესტორანში აღნიშნავდნენ, რომსაგადასახადო ინსპექცია მათთან მივიდა ფინანსური პოლიციის თანხლებით, თუმცასხვაგან აღნიშნავდნენ, რომ ფინანსური პოლიცია არ ყოფილა. რესტორნებისადმინისტრაციასთან საუბრისას იქმნებოდა ისეთი შთაბეჭდილება, რომ ისინი იყვნენდაშინებულები, ამიტომ გვაწვდიდნენ ძალიან მწირ ინფორმაციას, მათ არ სურდათ ამთემაზე ლაპარაკი. აღსანიშნავია, რომ ობიექტის დალუქვის შედეგად ყველა394

რესტორანმა განიცადა დიდი მატერიალური ზარალი, ვინაიდან თითოეული მათგანისულ ცოტა ორი კვირით, ზოგი კი 1 თვით და მეტითაც იყო დახურული, რასაცმოჰყვა პროდუქტების გაფუჭება, ამასთან დაკარგეს მომხმარებელი. რესტორნებშიაცხადებდნენ, რომ საგადასახადო სამსახურს შემოწმების ჩასატარებლად დასჭირდაძალიან ცოტა დრო, რაც მათ ერთ დღეშიც მოახერხეს. ამდენად, ორი კვირით დამითუმეტეს 1 თვით ობიექტის დახურვა არ იყო საჭირო, ყოველივე aman Seaferxaსამეწარმეო საქმიანობა.როგორც ცნობილია, ქ.თბილისის საგადასახადო ინსპექციამ დალუქა კლუბ-რესტორნები და კაფეები ,,ნოა-ნოა“, ,,მიუზიკ-ჰოლი“, ,,ჯეო-სტრია“, ,,მეტელიცა“,,,კორონა“ და ,,სიტი მენეჯმენტი“, აგრეთვე, სახინკლე ,,ოდიში”.ამასთან დაკავშირებით, მივმართეთ ზემოაღნიშნულ სამსახურს და მოვითხოვეთამომწურავი ინფორმაცია, რა სამართლებრივი საფუძვლებით დაილუქადასახელებული ობიექტები. მათ წერილობით პასუხში კონკრეტულად არაფერიანათქვამი, მხოლოდ ზოგადად მითითებულია საგადასახდო კოდექსის 114-ემუხლზე, კერძოდ, იმაზე რომ მათ მოსამართლის ბრძანების მიღებამდე აქვთ უფლებადალუქონ გადასახადის გადამხდელის სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები.როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ამ კოდექსის მიხედვით, სასაქონლო-მატერიალურფასეულობებში არ იგულისხმება სავაჭრო ობიექტი.ვინაიდან საგადასახადო ინსპექციიდან სრულყოფილი პასუხი ვერ მივიღეთ,მივმართეთ თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთაკოლეგიას და მოვითხოვეთ, ეცნობებინა, მიმართა თუ არა მათ თბილისისსაგადასახადო ინსპექციამ დადგენილი წესის თანახმად, კლუბ-რესტორნებისა დაკაფეების ,,ნოა-ნოას“, ,,მიუზიკ-ჰოლის“, ,,ჯეო-სტრიას“, ,,მეტელიცას“, ,,კორონას“ და,,სიტი მენეჯმენტის“, აგრეთვე, სახინკლე ,,ოდიშის” შემოწმებისათვის(დალუქვისათვის) სავალდებულო ბრძანების მისაღებად და დასტურის შემთხვევაში,გადმოგვცენ ბრძანებისა და აღნიშნული საქმის მასალების ქსეროასლები.თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიიდანგვაცნობეს, რომ საგადასახადო ორგანომ მიმართა მხოლოდ შემდეგი ობიექტების:,,ნოა-ნოა“, ,,კორონა“, ,,ჯეო-სტრია“, ,,სიტი-მენეჯმენტი“ და სახინკლე ,,ოდიშის“შემოწმებისათვის სავალდებულო ბრძანების მისაღებად. ამ სიაში არ ფიგურირებს,,მიუზიქ-ჰოლი“ და ,,მეტელიცა“, რომლებიც, როგორც ჩანს, თვითნებურად იქნაშემოწმებული საგადასახადო ორგანოს მიერ.,,მეტელიცას“ ადმინისტრაცია ადასტურებს, რომ ობიექტი დაახლოებით 4 დღისგანმავლობაში იყო დალუქული და ის შეამოწმა საგადასახადო ორგანომ.რასაკვირველია, ყველა საწარმო ვალდებულია გადაიხადოს გადასახადები, ვინაიდანსამეწარმეო საქმიანობის ნორმალური ფუნქციონირება, თავისთავად, ქვეყნისეკონომიკის აღმავლობის საფუძველია, მაგრამ გადასახადების გადახდის წინააღმდეგბრძოლა არ უნდა ხდებოდეს კანონის გვერდის ავლით. საგადასახადო ორგანოშიაცხადებენ, რომ პრაქტიკულად შეუძლებელია დალუქვის გარეშე სრულყოფილი395

შემოწმება, ამდენად, შესაძლებელია ეს კანონის ხარვეზია, მაგრამ ფაქტია, რომ კანონიობიექტის დალუქვას არ ითვალისწინებს.ბადრი მანჯავიძის საქმემიმდინარე წლის 22 მაისს სახალხო დამცველს განცხადებით მომართაb.მანჯავიძემ, რომელიც მიუთითებს ქ.თბილისის მერიის ზედამხედველობისსაქალაქო სამსახურის მიერ მისი საკუთრების უფლების ხელყოფის მცდელობისშესახებ.განმცხადებლის განმარტებით, ამა წლის 13 მაისს ქ.თბილისის მერიისზედამხედველობის საქალაქო სამსახურში ჩატარდა კრება, სადაც იგი სხვამესაკუთრეებთან ერთად მოწვეული იყო, როგორც მიწისქვეშა გადასასვლელშიგანთავსებული კომერციული ობიექტის მესაკუთრე. მას გააცნეს მერიისზედამხედველობის საქალაქო სამსახურის გადაწყვეტილება მიწისქვეშაგადასასვლელში კეთილმოწყობითი სამუშაოების ჩატარების შესახებ და მოსთხოვესობიექტზე არსებული ვიტრინების დემონტაჟი. ამასთანავე მისი სხვა მასალითშეცვლა. აქვე განუმარტეს, რომ პირობის შეუსრულებლობის შემთხვევაშიმოხდებოდა მიწისქვეშა გადასასვლელში განთავსებული ობიექტების დანგრევა,ყოველგვარი კომპენსაციის გარეშე.საქმეში წარმოდგენილია ამონაწერი საჯარო რეესტრიდან, რომლის მიხედვითდასტურდება განმცხადებლის საკუთრების უფლება აღნიშნულ ობიექტზე.განმცხადებლის განმარტებით, აღნიშნული კანონსაწინააღმდეგო მოთხოვნებიმესაკუთრეების მიმართ გამოხატა მერიის ზედამხედველობის საქალაქო სამსახურისუფროსის მოადგილემ გ.საგინაშვილმა.ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, „სახალხო დამცველის შესახებ“ორგანული კანონის 18-ე მუხლის „გ“ პუნქტის შესაბამისად, გაიგზავნა წერილიმერიაში, მოეხდინათ სათანადო რეაგირება და დადგენილ ვადაში გადმოეცათახსნა-განმარტება ზემოაღნიშნულ ფაქტთან დაკავშირებით.პასუხი მიღებულია მერიის ზედამხედველობის სამსახურიდან, რომლის მიხედვითსამსახური ითვალისწინებს და იცავს საკუთრების უფლებას და მოქალაქეებისინტერესებს საფრთხე არ ემუქრება.ზემოაღნიშნულ პასუხს წინ უძღვოდა სახალხო დამცველის აპარატისთანამშრომლების შეხვედრა მერიის ზედამხედველობის საქალაქო სამსახურისმოხელეებთან, რაც ასახულია შესაბამის ოქმში.396

შინჰოფერის საქმესამეწარმეო საქმიანობის განხორციელების მიზნით, ავსტრიელი ბიზნესმენიშინჰოფერი ჩამოვიდა საქართველოში. ,,შინჰოფერი“ არის ევროპაში ცნობილიძეხვების მწარმოებელი ფირმა, რომელიც საქართველოშიც გეგმავდა ბიზნესისგაფართოვებას. გეგმის მიხედვით, უნდა დასაქმებულიყო სამი ათასი ადამიანი.შემდგომში, როგორც ცნობილი გახდა, წარმოებული ძეხვი უვარგისad iqnacnobili ბაზარზე გასატანად და, შესაბამისად, აიკრძალა მისი რეალიზაცია.სრულყოფილი ინფორმაციის მიღების მიზნით, მივმართეთ საქართველოს სოფლისმეურნეობის სამინისტროს და მოვითხოვეთ, გადმოეცათ ყველა დოკუმენტისქსეროასლი, რაც დაადასტურებდა ავსტრიული ძეხვების შეუსაბამობასვეტერინარულ-სანიტარულ ნორმებთან. ზემოაღნიშნული სამინისტროდანგვაცნობეს, რომ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს ფინანსური პოლიციისწერილის საფუძველზე სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ვეტერინარიისდეპარტამენტმა შეამოწმა ავსტრიული ფირმა ,,შინჰოფერის“ მიერ დამზადებულიძეხვეული და ნიმუშების ლაბორატორიული გამოკვლევით დაადგინა, რომსხვადასხვა სახეობის ძეხვებში მიკრობთა საერთო რაოდენობა იყო ნორმაზე ზევით.ამ დასკვნების საფუძველზე, ,,შინჰოფერს“ აეკრძალა წარმოებული პროდუქტისბაზარზე გატანა.მიუხედავად ამისა, დღეს საქართველოში წარმატებით იყიდება ამ ფირმისპროდუქცია.ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, შესაძლებელია ითქვას, რომ კონკრეტულმაპირებმა შეგნებულად შეუშალეს ხელი შინჰოპერის ლეგალურ საქმინობას, რაცკონკურენციის აკრძალვაზე მიანიშნებს, უპირველესად, გარდა ამისა დაიკარგა სამიათასი სამუშაო ადგილი და მსოფლიოს მიერ ეს უარყოფითად იქნა გაგებული,ვინაიდან შინფოპერის მიერ წარმოებულ პროდუქციას იცნობს ევროპის ყველაწამყვანი ქვეყანა. ამასთან, ამისათვის დღემდე არავინ დასჯილა.397

შრომის უფლებაAშრომის უფლება ადამიანის ერთ-ერთ ძირითად უფლებას წარმოადგენს. შრომისუფლების, ისევე როგორც სხვა სოციალური უფლებების, კონსტიტუციურიგანმტკიცებით სახელმწიფო თავის თავზე იღებს მათი განხორციელებისვალდებულებას.საქართველოს კონსტიტუციაში სოციალური უფლებების დეკლარირება შრომისუფლების კონსტიტუციური განმტკიცებით იწყება.საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის თანახმად, შრომა თავისუფალია.ყველა ადამიანს აქვს სამუშაო ადგილის თავისუფალი არჩევანის უფლება.კონკრეტული შეზღუდვები შეიძლება დაწესდეს მხოლოდ კონკრეტული პირისდაცვის მიზნით, ეს ეხება ქალთა, ორსულთა და არასრულწლოვანთა შრომისშეზღუდვას ზეგანაკვეთურ და ღამის სამუშაოებთან დაკავშირებით.მიუხედავად იმისა, რომ კონსტიტუციის 30-ე მუხლის პირველ პუნქტშილაპარაკია მხოლოდ შრომის თავისუფლებაზე და სახელმწიფოს არანაირივალდებულება არ არის მითითებული, სინამდვილეში ეს არ გამორიცხავსშრომის უფლებასთან მიმართებით სახელმწიფოს პოზიტიურ ვალდებულებას.აღნიშნული ვალდებულება შრომის უფლების, როგორც სოციალური უფლების,ხასიათიდან გამომდინარეობს. კონსტიტუციის 30-ე მუხლის პირველი პუნქტისინტერპრეტაცია შრომის უფლების ისტორიულ მნიშვნელობასა დაკონსტიტუციაში მისთვის განსაზღვრულ ადგილს, კერძოდ, სოციალურუფლებათა სისტემის საერთო ფუნქციასა და სულისკვეთებას უნდაშეესაბამებოდეს. სახელმწიფო ისახავს მიზნად ისეთი სოციალურ - ეკონომიკურიპირობების შექმნას, სადაც თითოეულის დასაქმება იქნება უზრუნველყოფილი.შრომის კონსტიტუციური უფლება საკანონმდებლო მოწესრიგებას საქართველოსშრომის კანონთა კოდექსში ჰპოვებს. ამის მიხედვით კონსტიტუციისფორმულირება – შრომა თავისუფალია – იმას ნიშნავს, რომ თითოეულ მუშაკსაქვს იმ შრომითი საქმიანობის უფლება, რომელსაც თავისუფლად ირჩევს ანრომელსაც იგი თანხმდება. ამასთან, ის განსაზღვრავს მოქალაქის უფლებას –აირჩიოს საქმიანობის სფერო და პროფესია, აგრეთვე – უმუშევრობის დროსისარგებლოს სახელმწიფო გარანტიებით.კონსტიტუციის 30-ე მუხლთან მიმართებით სახელმწიფო ერთგვარადკისრულობს თითეულის დასაქმებისა და შრომის სამართლიანი ანაზღაურებისვალდებულებას, მიუხედავად იმისა, რომ ზოგ შემთხვევაში აღნიშნულივალდებულების შესრულება შორსაა რეალური შესაძლებლობებისგან. ვინაიდან,ქვეყნის სოციალურ - ეკონომიკური მდგომარეობის გათვალისწინებითსახელმწიფოს ხშირად არ შესწევს უნარი – სრულად უზრუნველყოს თითოეულიმოქალაქისათვის სამუშაო ადგილი.398

არანაკლებ მნიშვნელოვანია ადამიანის შრომითი უფლებების დაცვის საკითხებზესახალხო დამცველის აპარატის რეაგირება. თუ გადავხედავთ განაცხადთარაოდენობას, დავრწმუნდებით, რომ შრომითი უფლებების შესახებ მოქალაქეთაგანაცხადების რაოდენობამ მკვეთრად მოიმატა.დასაქმების პრობლემის გადაწყვეტაში სახელმწიფო ჩაება და 2006 წლიდანმოქმედება დაიწყო დასაქმების პროგრამამ. მიგვაჩნია, რომ აღნიშნული პროგრამაგარკვეულ წვლილს შეიტანს საქართველოში დასაქმების პრობლემისგადაწყვეტაში.საქართველოს პარლამენტმა 2006 წლის 25 მაისს მიიღო ახალი ’’საქართველოსშრომის კოდექსი“, რომლითაც გაუქმდა 2001 წლის კანონი დასაქმების შესახებ.შესაბამისად, გაუქმდა დასაქმების სფეროში უმუშევართა სოციალური დაცვისსახელმწიფო პოლიტიკის ეკონომიკურ, სოციალურ, ორგანიზაციული დასამართლებრივი საფუძვლების განსაზღვრა და აქედან გამომდინარე, გაუქმდააგრეთვე დასაქმების სფეროში სახელმწიფოს კომპეტენციის დადგენა;საქართველოს მოქალაქეებისა და მოქალაქეობის არმქონე პირებისათვისსაქმიანობის სახეობისა და პროფესიის თავისუფლად არჩევის კონსტიტუციურიუფლების განხორციელებისათვის ხელის შეწყობა; დასაქმების სფეროში სამუშაოსმაძიებელსა და დამსაქმებელს შორის ურთიერთობათა სამართლებრივიპრინციპების განსაზღვრა; დასაქმების სფეროში საქართველოსმოქალაქეებისათვის სახელმწიფო გარანტიებისა და დაბალკონკურენტიანიშრომითი რესურსებისათვის დამატებითი სახელმწიფო გარანტიების განსაზღვრადა ა.შ. გამომდინარე იქიდან, რომ შრომის ცნებასთან განუყოფელია დასაქმებისცნება, ზემოთაღნიშნული კანონის გაუქმებით გარკევეული ვაკუუმი შეიქმნა.დღეს-დღეობით მოქმედებს შრომის კოდექსი, რომელიც არეგულირებსსამუშაოზე მიღებისა და სამუშაოდან დათხოვნის წესებს, ასევე, შრომითუფლებებთან დაკავშირებულ საკითხებს შეეხება კანონი ,,საჯარო სამსახურისშესახებ~.სტატისტიკის სამმართველოს მონაცემებით, საქართველოში 2005 წელსუმუშევართა რაოდენობა ასაკობრივი მონაცემების მიხედვით შემდეგნაირადგამოიყურება:399

ბოლო პერიოდში საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატში შრომისუფლებებთან დაკავშირებულ საკითხებზე შემოსული განაცხადების რაოდენობაიზრდება. თუკი 2003 წელს შემოვიდა 104 განცხადება შრომის უფლებების400

დარღვევასთან დაკავშირებით, 2004 წელს ეს რიცხვი 126-მდე გაიზარდა, 2005 წელს -162, ხოლო 2006 წლის მხოლოდ პირველ ნახევარში 97-ს მიაღწია.თუ გადავხედავთ წინა წლების მონაცემებს დავრწმუნდებით, რომ შრომისუფლებების დარღვევის საკითხებზე შემოსული განაცხადების რაოდენობა 2006წელს თანდათან მატულობს.განცხადებების თემატიკიდან კარგად ჩანს მოქმედი ახალი შრომის კოდექსისხარვეზები. ზოგიერთ მათგანზე საგანგებოდ შევჩერდებით:აუცილებელია, შრომის კოდექსშივე აისახოს მშრომელთა უფლებების დაცვასაწარმოთა გადახდისუუნარობის შემთხვევაში, მითუმეტეს, აღნიშნულ საკითხსარეგულირებს შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის 1992 წლის კონვენცია #173.შრომის კოდექსიდან არ ჩანს თუ როგორ ანაზღაურდება სხავდასხვა სპეციფიკისმქონე პროფესიებში შრომა. მაგალითად, ის რაც ვრცელდება კერძო ფირმისთანამშრომელზე ან საწარმოს მუშაკზე, ვერ გავრცელდება პედაგოგზე ანმეცნიერ-მუშაკზე. ვფიქრობთ, მიზანშეწონილი იქნებოდა, კოდექსს განესაზღვრარა შემთხვევაში ხდება დროებითი და ნარდობლივი ფორმით ანაზღაურება.შრომის კოდექსი სერიოზულ ხარვეზებს შეიცავს ორსულ ქალთა უფლებებისდაცვის თვალსაზრისით. ეს თემა მწვავე დისკუსიის საგანი იყო საზოგადოებაში.კოდექსში არ არის მითითება იმაზე, რომ ორსული ქალები არ შეიძლებადეკრეტის პერიოდში დათხოვნილი იქნან სამსახურიდან. დეკრეტულიშვებულება არ უნდა გადაიქცეს ქალისათვის სამსახურის დაკარგვის საფრთხედ.401

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ახალი შრომის კოდექსი დასაქმებული ქალისორსულობის პერიოდში სამსახურიდან გათავისუფლების საშუალებას იძლევა.გარდა იმისა, რომ ეს დისპოზიცია თავისთავად უკვე ეწინააღმდეგებასაერთაშორისო სტანდარტებს, წინააღმდეგობა არსებობს შრომის კოდექსსა და“საჯარო სამსახურის შესახებ” კანონს შორისაც. კერძოდ, დასაქმებულ ქალებსუპირატესობა ეძლევათ იმ მხრივ, რომ „საჯარო სამსახურის შესახებ“საქართველოს კანონის 111-ე მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით „მოხელე (ქალი)არ შეიძლება გათავისუფლდეს სამსახურიდან ორსულობის ან ბავშვის 3 წლისასაკამდე აღზრდის პერიოდში შტატების შემცირების, ხანგრძლივიშრომისუუნარობის ან ჯანმრთელობის მდგომარეობის, აგრეთვე ატესტაციისშედეგების გამო“. ამ შემთხვევაშიც, ყოველგვარი ობიექტური მიზეზების გარეშეკერძო სექტორში დასაქმებული ქალების უფლებები აშკარად უფროშეზღუდულია, ვიდრე საჯარო სექტორში მომუშავეებისა.„შრომითი ხელშეკრულება იდება წერილობით ან ზეპირი ფორმით, განსაზღვრული,განუსაზღვრელი ან სამუშაოს შესრულების ვადით”. (მუხლი 6). სადავოდ მიგვაჩნიაშრომითი ხელშეკრულების ზეპირი ფორმის დამკვიდრება შრომის კოდექსში.მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში გავრცელებულია ზეპირი ფორმით შრომითიდასაქმებულსა და დამსაქმებელის შორის შეთანხმება, ზეპირი ფორმითხელშეკრულების კოდექსში შეტანის შემთხვევაში ირღვევა დასაქმებულისუფლებები.კერძოდ, ზეპირი ფორმით დადებული ხელშეკრულების დროს მხარეებიმოკლებულნი არიან ხელშეკრულების დარღვევის შემთხვევაში მის სასამართლოშიგასაჩივრების უფლებას. კოდექსით გათვალისწინებულია (თავი VIII) მუხლი 35.უსაფრთხო და ჯანსაღი სამუშაო გარემოს უფლება, რომლის მიხედვითაცდამსაქმებელი იღებს ვალდებულებას მიაწოდოს ინფორმაცია დასაქმებულს მისხელთ არსებული სრული, ობიექტური და გასაგები ინფორმაცია ყველა იმ ფაქტორისშესახებ, რომლებიც მოქმედებს დასაქმებულის სიცოცხლესა და ჯანმრთელობაზე ანბუნებრივი გარემოს უსაფრთხოებაზე. ზეპირი ხელშეკრულების დადებისასრთულია იმის დადგენა, იყო თუ არა რეალურად დასაქმებული გაფრთხილებულიამგვარ პირობების შესახებ.ასევე რთულია შრომის ანაზღაურების ფიქსირება საქართველოს საგადასახადოორგანოებში. გაუგებარი იქნება, იხდის თუ არა დამქირავებელი ან დაქირავებულიპირი საშემოსავლო გადასახადს ბიუჯეტში. თუ კანონმდებელს მაინცსავალდებულოდ მიაჩნია ზეპირი ხელშეკრულების შემოღება, აუცილებელიამიეთითოს, თუ რა შემთხევევში არ შეიძლება მისი დადება, რა დროის მონაკვეთზევრცელდება ის და რა იქნება ზეპირი ხელშეკრულების დარღვევისას დაქირავებულიმუშაკის უფლებების დაცვის გარანტია. გამომდინარე აქედან, თუკი არ ფიქსირდებაშრომის ანაზრღაურების ოდენობა, პრობლემური ხდება აგრეთვე საშემოსავლოგადასახადის კონტროლი.უკანასკნელ წლებში საქართველოს პოლიტიკურ-ეკონომიკური და სოციალურიგანვითარების ერთ-ერთ მთავარ ასპექტს წარმოადგენს ქართული კანონმდებლობისევროკავშირის კანონმდებლობასთან ჰარმონიზაცია და ევროკავშირის მმართველი402

ორგანოების რეკომენდაციებისა და პოლიტიკური მიმართულებების მაქსიმალურიგათვალისწინება. saqarTvelos კანონმდებლობის ევროპულთან დაახლოებამნიშვნელოვანია საქართველოს ევროკავშირის სტრუქტურებში ინტეგრაციისთვისნიადაგის მოსამზადებლად. ამ მოსაზრებებით 1996 წელს ევროკავშირის ქვეყნებსა დასაქართველოს შორის დაიდო შეთანხმება “პარტნიორობისა და თანამშრომლობისშესახებ”, რომელიც ევროკავშირსა და საქართველოს შორის ურთიერთობისსამართლებრივ საფუძველს წარმოადგენს. შეთანხმების მიხედვით, კანონმდებლობისჰარმონიზაციის პროცესი შემდგომი თანამშრომლობის განვითარებისა და კავშირებისგამყარების აუცილებელი წინაპირობაა.საქართველოს პარლამენტის 1991 წლის 2 სექტემბრის #828-1 დადგენილებისთანახმად, “საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებული ყველა კანონი დანორმატიული აქტი უნდა შეესაბამებოდეს ევროპის კავშირის მიერ დადგენილსტანდარტებსა და ნორმებს.”ევროკავშირის მინისტრთა საბჭოს 2004 წლის 14 ივნისის გადაწყვეტილებითსაქართველო ჩაერთო ევროპის სამეზობლო პოლიტიკაში. იმავე წლის ივლისშისაქართველოს მთავრობის გადაწყვეტილების საფუძველზე შეიქმნა საქართველოსევროკავშირში ინტეგრაციის კომისია პრემიერ-მინისტრის ხელმძღვანელობით. ამორგანიზმის მუშაობის ერთ-ერთ პრიორიტეტულ მიმართულებას წარმოადგენს“პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შესახებ” შეთანხმების განხორციელებისხელშეწყობა; საქართველოს კანონმდებლობის ევროკავშირის კანონმდებლობასთანმიახლოება ამ შეთანხმების უმნიშვნელოვანეს ასპექტად რჩება.შეთანხმების 43-ე მუხლში ჰარმონიზაციის პრიორიტეტულ სფეროებს შორისდასახელებულია დასაქმებულთა დაცვა სამუშაო ადგილზე. ეს სფერო გაფართოვდადა დღეს უკვე მოიცავს მთელ შრომის კანონმდებლობას. ეს უკანასკნელი უნდააკმაყოფილებდეს ყველა იმ მოთხოვნებს და სტანდარტებს, რომლებსაც ევროკავშირისმმართველი ორგანოები უყენებენ წევრი ქვეყნების მთავრობებს.საბჭოს 1994 წლის 14 ოქტომბრის დირექტივა 91/533 შრომითი ხელშეკრულების ანშრომითი ურთიერთობების მიმართ გამოყენებადი პირობების შესახებ დამსაქმებლისმიერ დასაქმებულთა ინფორმირების ვალდებულების შესახებ ითვალისწინებსმისაწოდებელი ინფორმაციის აუცილებელ ნუსხას და ინფორმაციის მიწოდებისმეთოდებს შრომითი ხელშეკრულების ფორმის მიუხედავად.2003 წლის სექტემბერში მიღებული საქართველოს კანონმდებლობის ევროკავშირისკანონმდებლობასთან ჰარმონიზაციის ეროვნულმა პროგრამამ იმ დროს მოქმედიშრომის კანონმდებლობა, მიუხედავად ამ უკანასკნელის არქაულობისა და დასაქმებისსფეროში ზოგიერთი სიახლის გაუთვალისწინებლობისა, შეაფასა, როგორცნაწილობრივ შესაბამისი ევროპულ სტანდარტებთან. ჰარმონიზაციის ეროვნულიპროგრამის მიხედვით, ახალ შრომის კოდექსს უნდა დაებალანსებინა დამსაქმებელთადა დასაქმებულთა ინტერესები. პროგრამა აგრეთვე მოიცავდა კონკრეტულრეკომენდაციებს შრომის კანონმდებლობაში შესატან ცვლილებათა შესახებ.403

2006 წლის 25 მაისს მიღებული შრომის კოდექსი ნაკლებად ითვალისწინებსზემოთხსენებულ რეკომენდაციებს და ერთი მხრივ, ეწინააღმდეგება ევროკავშირისდირექტივებს, ხოლო, მეორე მხრივ, არასრულად ასახავს მათ. კერძოდ, საქმე ეხებადასაქმებულთა უფლებებს შრომითი ურთიერთობის განმავლობაში და მისიშეწყვეტის შემთხვევაში(1), დასაქმებულთა ზოგიერთი სპეციფიკური ჯგუფის(ორსული ქალების და არასრულწლოვნების დასაქმება) უფლებებს (2), უსაფრთხოშრომის პირობების უზრუნველყოფას (3). რაც შეეხება ევროპის სოციალურ ქარტიას,დასაქმებულთა შორის უთანასწორობა შრომითი ურთიერთობების იურიდიულისტატუსის მიხედვით (4) პირდაპირ ეწინააღმდეგება მის მოთხოვნებს.ევროკავშირის დირექტივის მე-2 მუხლის თანახმად, დამსაქმებელი ვალდებულია,დასაქმებულს გააცნოს ხელშეკრულების შემდეგი ძირითადი პირობები:• მხარეების დასახელება;• სამუშაოს შესრულების ადგილი;• დასაქმებულის წოდება, კატეგორია, თანამდებობა;• შესასრულებელი სამუშაოს მოკლე აღწერა;• სამუშაო ურთიერთობის დაწყების თარიღი;• ვადიანი ხელშეკრულების შემთხვევაში, ხელშეკრულების სავარაუდოხანგრძლივობა;• ანაზღაურებადი ხელშეკრულების ხანგრძლივობა ან მისი დადგენის წესები;• სამუშაოდან გათავისუფლების შემთხვევაში, წინასწარი გაფრთხილებისვადები ან ვადების დადგენის წესები;• ანაზღაურების რაოდენობა და მისი გაცემის პირობები;• ყოველდღიური და ყოველკვირეული სამუშაო დროის ხანგრძლივობა;• კოლექტიური ხელშეკრულება ასეთის არსებობის შემთხვევაში.ამავე დირექტივის მე-3 მუხლი ითვალისწინებს, რომ ზემოთაღნიშნულიინფორმაციის მიწოდება უნდა მოხდეს აუცილებლად წერილობით, შრომითიხელშეკრულების ფორმის მიუხედავად. დასაქმებულისთვის სამუშაო პირობებისგასაცნობად დასახელებული მაქსიმალური ვადაა 2 თვე შრომითი ურთიერთობისდაწყებიდან.შრომის ძირითადი პირობების ცვლილების შესახებ დასაქმებულის ინფორმირებაუნდა მოხდეს ამ ცვლილებების ძალაში შესვლიდან არაუმეტეს 1 თვის ვადაში(დირექტივის მე-5 მუხლი).ახალ შრომის კოდექსში ნაკლები ყურადღება ეთმობა ასევე არასრულწლოვანთაშრომის პირობებისა და უფლება-მოვალეობების საკითხს. მაგალითად,კოდექსიდან არ ჩანს, რა პერიოდი ეძლევა და საერთოდ ეძლევა თუ არასტუდენტ ახალგაზრდებს ვთქვათ, გამოცდის ჩასაბარებლად. რაც შეეხებაახალგაზრდათა დასაქმების ასაკს, ის სრულად შეესაბამება საერთაშორისოსტანდარტებს. ევროკავშირის მინისტრთა საბჭოს 1949 წლის 22 ივნისისდირექტივა 94/33 სამუშაო ადგილებზე ახალგაზრდების დაცვის შესახებავალდებულებს წევრ ქვეყნებს, მკაცრად დაარეგულირონ არასრულწლოვნების 66 დირექტივა ეხება 18 წლამდე ახალგაზრდებს404

დასაქმების პირობები. ყველანაირი სამუშაო ადაპტირებული უნდა იყოსარასრულწლოვნის ფიზიკურ და ფსიქოლოგიურ შესაძლებლობებზე (მუხლი 6).დამსაქმებელი ვალდებულია, წინასწარ გააკეთოს სამუშაოსთან დაკავშირებულიყველა საფრთხის ევალუაცია, მიიღოს შესაბამისი ზომები მათ აღმოსაფხვრელად დაშეატყობინოს ახალგაზრდას და მის კანონიერ წარმომადგენელს საფრთხეების დამიღებული ზომების შესახებ (მუხლი 6).კარგი იქნება საქართველოს შრომის კოდექსში გათვალისწინებული იყოსევროკავშირში მიღებული პრაქტიკა. კერძოდ, დირექტივის მე-7 მუხლი შეიცავს იმსამუშაოების სიას, რომლებზეც ახალგაზრდების დასაქმება აკრძალულია.მოცემულია დაწვრილებითი ჩამონათვალი იმ ნივთიერებებისა, რომელთაზემოქმედებისგანაც ახალგაზრდები დაცულნი უნდა იყვნენ (მუხლი 7, პუნქტი 2,ქვეპუნქტი 2).საერთაშორისო სტანდარტებით მკაცრადაა განსაზღვრული სამუშაო დრო. შეზღუდვაიცვლება სამუშაოს ტიპის და ახალგაზრდის ასაკის შესაბამისად. ევროკავშირისქვეყნებში ღამის სამუშაოზე ახალგაზრდების აყვანა აკრძალულია (ბავშვებისთვის 20-დან 6 საათამდე; მოზარდებისთვის 22-დან 6-მდე ან 23-დან 7 საათამდე). იქვეამოცემული გამონაკლისი შემთხვევები და მათი გამოყენების პირობებიც. ყველაშემთხვევაში, ახალგაზრდების ღამის სამუშაოზე დასაქმებამდე და შემდგომაცრეგულარულად უნდა მოხდეს მათი ჯანმრთელობის უფასო შემოწმება.ევროკავშირის სტანდარტებით თუ ახალგაზრდა დღეში 4,5 საათზე მეტხანს მუშაობს,დამსაქმებელმა მას უნდა მისცეს სულ მცირე ნახევარსაათიანი შესვენება. ასაკისმიხედვით, ახალგაზრდას უნდა მიეცეს დასვენების სულ მცირე 12 ან 14 საათი დღე-ღამეში, კვირაში ორი დღე ან მინიმუმ 36 საათი. გამონაკლის შემთხვევებში, როცაკვირაში ზედიზედ 36 საათის დასვენება არ ხერხდება, უნდა იყოსგათვალისწინებული საკომპენსაციო დასვენების დღეები ან საათები. იმახალგაზრდათა შვებულება, რომლებიც სკოლაში სწავლობენ, შეძლებისდაგვარადუნდა ემთხვეოდეს სასკოლო არდადეგებს.საქართველოს შრომის კოდექსის მიხედვით, პირის შრომითი ქმედითუნარიანობაწარმოიშობა 16 წლის ასაკში (მუხლი 4, პუნქტი 1). თუ გავითვალისწინებთ, რომსაზოგადოდ, ამ ასაკისთვის პიროვნებას უკვე მიღებული აქვს სავალდებულოსაშუალო განათლება, შეიძლება ჩაითვალოს, რომ მოთხოვნა ასაკის შეზღუდვასთანდაკავშირებით დაკმაყოფილებულია. დირექტივების მითითებებს აკმაყოფილებს ისფაქტიც, რომ 16 წლამდე ასაკის არასრულწლოვნის სამუშაოზე აყვანა შესაძლებელიამხოლოდ მისი კანონიერი წარმომადგენლის ან მზრუნველობა/მეურვეობის ორგანოსთანხმობით, გარკვეული პირობების დაკმაყოფილების შემთხვევაში (მუხლი 4, მე-4პუნქტი). როგორც აღვნიშნეთ კოდექსით დასაქმების ასაკად აღიარებულია 16წელი. ეს არ ეწინააღმდეგება არც შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციისსტანდარტებს და არც სოციალურ ქარტიას, რომელშიც სამუშაოზე მიღებისმინიმალური ასაკი შეადგენს 15 წელს, იმ გამონაკლისი შემთხვევების გარდა,როდესაც ბავშვები დასაქმებულნი არიან კანონით გათვალისწინებულ მსუბუქსამუშაოზე, რაც ზიანს არ არყენებს მათ ჯანმრთელობას, მორალს ან განათლებას.405

კანონიერ წარმომადგენელს ან მზრუნველობა/მეურვეობის ორგანოს ასევე შეუძლიანებისმიერ დროს მოითხოვოს შრომითი ხელშეკრულების მოშლა, „თუ მუშაობისგაგრძელება ზიანს მიაყენებს არასრულწლოვნის სიცოცხლეს, ჯანმრთელობას ან სხვა,მნიშვნელოვან ინტერესებს.ამ ეტაპზე საჭიროა, დაზუსტდეს არასრულწლოვნის შრომის პირობები, კერძოდ,განისაზღვროს ის მძიმე, მავნე ან საშიშპირობებიანი სამუშაოები, რომელთაშესასრულებლად ახალგაზრდის დაქირავება აკრძალული იქნება; აგრეთვე უნდადაკონკრეტდეს არასრულწლოვანთათვის დასვენების და შესვენების ხანგრძლივობა,სამუშაოსთან დაკავშირებული რისკების შესახებ სრული ინფორმაციის მიღების დაჯანმრთელობის უფასო შემოწმების უფლებები.საქართველოს შრომის კოდექსი არასაკმარისად ითვალისწინებს ევროკავშირის ამმოთხოვნებს. კანონის მე-5 მუხლის მე-6 პუნქტის მიხედვით, შრომითიურთიერთობის დაწყებამდე, “კანდიდატი უფლებამოსილია მიიღოს სრულიინფორმაცია შესასრულებელი სამუშაოს, შრომის პირობების, შრომითიურთიერთობისას მისი უფლებრივი მდგომარეობის, შრომის ანაზღაურების შესახებ.”შრომითი ურთიერთობის დაწყების შემდეგ საერთაშორისო სტანდარტებითდამსაქმებელი ვალდებულია დასაქმებულის მოთხოვნის შემთხვევაში გასცეს ცნობადასაქმების შესახებ, რომელიც მოიცავს მონაცემებს შესრულებული სამუშაოს, შრომისანაზღაურების, შრომითი ხელშეკრულების ხანგრძლივობის თაობაზე.როგორც პირველ, ისევე მეორე შემთხვევაში, მისაწოდებელი ინფორმაციის ნუსხაარასრულია და არ მოიცავს ყველა იმ ინფორმაციას, რისი დასაქმებულისთვისმიწოდებაც სავალდებულოა ევროკავშირის დირექტივის მიხედვით. ესგანსაკუთრებით თვალშისაცემია მეორე შემთხვევაში – ცნობა დასაქმების შესახებშეიძლება არ შეიცავდეს ინფორმაციას დასაქმების ადგილის, ანაზღაურებადიშვებულების, ანაზღაურების პირობების, მუშაობის განრიგის შესახებ.გარდა ამისა, არ არსებობს თვით ინფორმირების ვალდებულებაც – სამუშაოპირობების დასაქმებულისთვის გაცნობა ხდება მხოლოდ ამ უკანასკნელისსპეციალური მოთხოვნის საფუძველზე. ეს გარემოება განსაკუთრებით პრობლემურიშეიძლება იყოს ზეპირი ხელშეკრულების პირობებში (მუხლი 6, პუნქტი 1) ან იმშემთხვევაში, როცა პირის სამუშაოზე აყვანა ხდება მისი განცხადების საფუძველზედამსაქმებლის მიერ გამოცემული დოკუმენტით (მუხლი 6, პუნქტი 3).განსაკუთრებით გვინდა გამოვყოთ დასაქმებულის წინასწარი გაფრთხილებისვალდებულება შრომითი ურთიერთობის მოშლის შემთხვევაში.ევროპის სოციალური ქარტიის მე-4 მუხლის მე-4 პუნქტის მიხედვით, ხელმომწერმაქვეყნებმა უნდა “აღიარონ თითოეული მუშაკის მიერ დასაქმების შეწყვეტის შესახებშეტყობინების წინასწარი მიღების უფლება”. წინასწარი გაფრთხილების ვადები შედისხელშეკრულების ძირითად პირობებში და მისი მითითება უნდა მოხდესწერილობით, სამუშაოს დაწყებიდან უმოკლეს ვადაში (არაუმეტეს 2 თვეში).საქართველოს შრომის კოდექსის 38-ე მუხლი შეეხება შრომითიხელშეკრულების მოშლას ერთ-ერთი მხარის ინიციატივით. იმ შემთხვევაში, როცა406

ხელშეკრულების მოშლის ინიციატორი დამსაქმებელია, კანონი არ ითვალისწინებსდასაქმებულის წინასწარი გაფრთხილების ვალდებულებას, რაც წინააღმდეგობაშიმოდის საქართველოს მიერ აღებულ საერთაშორისო ვალდებულებებთან,ევროკავშირის სოციალურ სტანდარტებთან და ზემოთხსენებულ დებულებებთან.ევროპარლამენტის და მინისტრთა საბჭოს 2003 წლის 11 ნოემბრის დირექტივასამუშაო დროის ორგანიზების ზოგიერთი ასპექტის შესახებ შეიცავს მითითებებსსამუშაო დროის ხანგრძლივობასთან დაკავშირებით.დირექტივის მიხედვით, 6 საათზე მეტი ხანგრძლივობის სამუშაო დღის შემთხვევაშიუნდა იქნას დადგენილი შესვენების ხანგრძლივობა და მისი მიცემის წესი (მუხლი 4).დასაქმებულს უნდა მიეცეს არანაკლებ 24 საათიანი განუწყვეტელი დასვენებასამუშაო დღეებს შორის დასვენების საათების ჩაუთვლელად (მუხლი 5).გარდამავალი პერიოდის გასვლის შემდგომ (დირექტივის ძალაში შესვლიდან 5 წელი)სამუშაო დროის ხანგრძლივობა, ზეგანაკვეთური სამუშაო საათების ჩათვლით, არუნდა აღემატებოდეს 48 საათს კვირაში (მუხლი 6).დირექტივა შეიცავს დებულებებს ღამის სამუშაოს ორგანიზების შესახებაც. კერძოდ,ღამის სამუშაოს ხანგრძლივობა, 24-საათიან მონაკვეთში, არ უნდა აღემატებოდეს 8საათს (მუხლი 8).ღამით მომუშავეებს ეძლევათ დამატებითი გარანტიები უსაფრთხოების დაჯანმრთელობის დაცვის თვალსაზრისითაც – მათი ჯანმრთელობის მდგომარეობისშემოწმება უნდა ხდებოდეს უფასოდ, დამსაქმებლის ან სახელმწიფოს ხარჯზე. ისინი,ვისაც აღმოაჩნდება უშუალოდ ღამის სამუშაოსთან დაკავშირებული ჯანმრთელობისპრობლემები, უნდა გადაყვანილ იქნენ მათთვის შესაფერის დღის სამუშაოზე (მუხლი9).საქართველოს შრომის კოდექსი ძალიან მწირე ინფორმაციას შეიცავს შესვენებისმიცემის წესზე ან მის ხანგრძლივობაზე. კოდექსის მე-13 მუხლში „ბ) დასვენებისხანგრძლივობა“ მითითებულია, რომ დასვენების ხანგრძლივობის განსაზღვრისუფლება აქვს დამსაქმებელს. როგორც ვხედავთ, ეს საკითხი მთლიანადდამსაქმებელზეა მინდობილი. მართალია კოდექსის IV თავში განსაზღვრულიასამუშაო, შესვენების და დასვენების დრო, მაგრამ მასში არ არის კონკრეტულადრეგლამენტირებული დასვენებისათვის გამოყოფილი დრო, მხოლოდაღნიშნულია, რომ „2. სამუშაო დღეებს (ცვლებს) შორის დასვენებისხანგრძლივობა არ უნდა იყოს 12 საათზე ნაკლები”. რაც იმას გულისხმობს, რომდამსაქმებელი და დასაქმებული თავად შეთანხმდებია შესვენების დროზე.შესვენების წესის დადგენა (თუნდაც ზოგადად) გარკვეულ გაუგებრობასწარმოშობს, განსაკუთრებით ზეპირი ხელშეკრულების დადებისას.არავითარი შეღავათი არაა დაწესებული ღამის სამუშაოს შემსრულებელთათვის.სასურველია, კანონში შევიდეს ცვლილება ამ საკითხების სათანადოდდასარეგულირებლად. კოდექსში მხოლოდ აღნიშნულია, რომ“აკრძალულია ღამის სამუშაოზე (22 საათიდან 6 საათამდე) არასრულწლოვნის,ორსული, ახალნამშობიარები ან მეძუძური ქალის დასაქმება, ხოლო 3 წლამდე ასაკის407

ბავშვის მომვლელის ან შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირის დასაქმება – მისითანხმობის გარეშე” (მუხლი 18).ევროპის სოციალური ქარტიის პირველი მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად,ხელმომწერმა ქვეყნებმა უნდა “ეფექტურად დაიცვან მუშაკის მიერ ნებაყოფლობითარჩეული სამუშაოს შესრულების გზით ფულადი სახსრების გამომუშავების უფლება.”ევროპის სოციალური უფლებების კომიტეტის ინტერპრეტაციით ეს ვალდებულებამოიცავს ყველანაირი დისკრიმინაციის აღმოფხვრას შრომითი ურთიერთობისიურიდიული სტატუსის მიუხედავად. 7საქართველოში მკვეთრი სხვაობა არსებობს კერძო და სახელმწიფო სტრუქტურებშიდასაქმებულთა შორის. საზოგადოდ, მსგავსი უთანასწორობა დაშვებულია მხოლოდსამუშაოს სპეციფიკიდან გამომდინარე და მხოლოდ იმ საკითხებში, რომლებისერთგვაროვნად დარეგულირება შეუძლებელია სამსახურის იურიდიულისტატუსიდან გამომდინარე.ახალი შრომის კოდექსის მიხედვით, შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის ერთ-ერთი საფუძველი ხანგრძლივი შრომისუუნარობაა, რომლის ვადაც „აღემატებაზედიზედ 30 კალენდარულ დღეს, ან 6 თვის განმავლობაში საერთო ვადა აღემატება50 კალენდარულ დღეს.“ (მუხლი 37 ზ.) 36-ე მუხლის მე-2 პუნქტის ზ) ქვეპუნქტისმიხედვით, ზედიზედ 30, ხოლო 6 თვის განმავლობაში 50 კალენდარულ დღეზენაკლები შრომისუუნარობა შეიძლება გახდეს შრომითი ურთიერთობის შეჩერებისსაფუძველი. თუმცა, ამ შემთხვევაშიც საჭიროა დასაქმებულის სპეციალურიმოთხოვნა (მუხლი 36, პუნქტი 3).„საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის მე-100 მუხლის 1-ლ პუნქტში ვკითხულობთ,რომ „მოხელე შეიძლება გაათავისუფლონ სამსახურიდან ავადმყოფობის ანდასახიჩრების გამო სამსახურში ზედიზედ ოთხი თვის, ან კალენდარული წლისმანძილზე ექვსი თვის გამოუცხადებლობის გამო 8 . გარდა ამისა, „ხანგრძლივიშრომისუუნარობის გამო გათავისუფლების შესახებ მოხელეს წერილობით უნდაეცნობოს გათავისუფლებამდე ორი კვირით ადრე მაინც.“ (მუხლი 108, პუნქტი 1)ჩვენი აზრით, მსგავსი უთანასწორო უფლებები კერძო და საჯარო სექტორშიდასაქმებულთა შორის არანაირი ობიექტური მიზეზებით არაა გამართლებული.როგორც ზემოთთქმულიდან ჩანს, მიუხედავად საქართველოს შრომის კოდექსისდადებითი მხარეებისა, ის მაინც დახვეწას მოითხოვს, გარდა ამისა შრომისკოდექსი და ,,საჯარო სამსახურის შესახებ~ კანონი ერთმანეთთანშესაბამისობაშია მოსაყვანი.7 მაგ.: #6/1999 ტურიზმის პროფესიონალთა ეროვნული სინდიკატი საფრანგეთის წინააღმდეგ; 2001 წლის 30იანვრის რეკომენდაცია ResCHS(2001)18არაფერს ვიტყვით იმ ფაქტზე, რომ კერძო სექტორისგან განსხვავებით (შრომის კოდექსი, მუხლი 36, პუნქტი 4),საჯარო მოხელეს სამსახურეობრივი ურთიერთობის შეჩერების პერიოდშიც უნარჩუნდება თანამდებობრივისარგო,, დანამატები, ან ეძლევა სხვაგვარი კომპენსაცია (საჯარო სამსახურის შესახებ კანონის 88-ე მუხლი). ჩვენისაზრით, ამ შემთხვევაში, უთანასწორობა გამოწვეულია კერძო მეწარმეებისთვის ზედმეტი დაგაუთვალისწინებელი ხარჯების აცილებით, რაც გარკვეულწილად ამართლებს აღნიშნულ უთანასწორობას408

შრომა და ადამიანის უსაფრთხოებასოციალური და ეკონომიკური უსაფრთხოება – უსაფრთხოების მნიშვნელოვანიასპექტია. ამ კონტექსტში შრომის უფლება და შრომითი უფლებები არსებითროლს თამაშობენ ადამიანის უსაფრთხოების მიღწევის საქმეში.შრომით დასაქმებულ პირს უფლება აქვს, მოითხოვოს შრომის უსაფრთხო დაჯანსაღი პირობები. ასევე სამუშაოსთან დაკავშირებული ჯანმრთელობისმდგომარეობის მოშლისას მიყენებული ზიანის მთლიანად ანაზღაურება.დასვენების უფლებით სარგებლობაც მუშაკის ერთ - ერთი მნიშვნელოვანიუფლებაა. შრომითი ურთიერთობების სფეროში. ყოველგვარი დისკრიმინაციისგარეშე, თანაბარი მუშაობის პირობებში მუშაკს უნდა ჰქონდეს თანაბარიანაზღაურება შრომის ხარისხისა და დატვირთვის შესაბამისად.უნდა აღინიშნოს, რომ ახლად მიღებულ შრომის კოდექსში საკმაოდ ზოგადადარის მოხსენებული შრომის უსაფრთხოების უფლება. კერძოდ, კოდექსის მე-8თავის 35-ე მუხლი ეძღვნება შრომის უსაფრთხოების საკითხებს. 35-ე მუხლისთანახმად, დამსაქმებელი ვალდებულია, უზრუნველყოს დასაქმებულისიცოცხლისა და ჯანმრთელობისათვის მაქსიმალურად უსაფრთხო სამუშაოგარემოთი.დამსაქმებელი ვალდებულია, გონივრულ ვადაში მიაწოდოს დასაქმებულს მისხელთ არსებული სრული, ობიექტური და გასაგები ინფორმაცია ყველა იმფაქტორის შესახებ, რომლებიც მოქმედებს დასაქმებულის სიცოცხლესა დაჯანმრთელობაზე ან ბუნებრივი გარემოს უსაფრთხოებაზე; დასაქმებულს უფლებააქვს უარი, განაცხადოს იმ სამუშაოს, დავალების ან მითითების შესრულებაზე,რომელიც ეწინააღმდეგება კანონს... და ა,შ.შრომის ჯანსაღი და უსაფრთხო პირობების უზრუნველყოფა სამსახურისადმინისტრაციის მოვალეობაა. შრომის კანონთა კოდექსის XI თავი ადგენსადმინისტრაციისათვის შრომის სავალდებულო დაცვის წესებს. როგორცვხედავთ, საქართველოს შრომის კოდექსი ამ უფლების განხორციელებასიმპერატიულად ავალებს დამსაქმებელს, კერძოდ, დასახელებული კოდექსის 35-ემუხლში მითითებულია, რომ ,,დამსაქმებელი ვალდებულია, უზრუნველყოსდასაქმებული სისცოცხლისა და ჯანმრთელობისათვის მაქსიმალურად უსაფრთხოსამუშაო გარემოთი. დამსაქმებელი ვალდებულია გონივრულ ვადაში მიაწოდოსდასაქმებულს მის ხელთ არსებული სრული, ობიექტური და გასაგებიინფრომაცია ყველა იმ ფაქტორის შესახებ, რომლებიც მოქმედებს დასაქმებულისსიცოცხლესა და ჯანმრთელობაზე ან ბუნებრივი გარემოს უსაფრთხოებაზე“.სახალხო დამცველის აპარატში ამგვარი საქმეების სტატისტიკური მაჩვენებელიძალზე დაბალია. არის მხოლოდ ერთი საქმე, რომლის წარმოება თავად სახალხოდამცველის ინიციატივით დაიწყო.მიმდინარე წლის 16 მაისს სახალხო დამცველის აპარატის ერთ-ერთითანამშრომელი საკუთარი ავტომანქანით მოძრაობდა ვაკეში, მრგვალ ბაღთან(ი.აბაშიძის ქ.), სადაც შეესწრო ბაღის რეკონსტრუქციასთან დაკავშირებულ409

მიმდინარე სამუშაოებს. ბეტონის ხერხვის დროს იდგა საშინელი მტვერი, ხოლომუშები სამუშაოს ასრულებდნენ სპეციალური ფორმებისა და დამცავიაირწინაღების გარეშე. ანალოგიური სამუშაოები სრულდებოდა თავისუფლებისმოედანზე თავისუფლების მონუმენტის მშენებლობასთან დაკავშირებით.აღნიშნულთან დაკავშირებით, 16 მაისს, დაახლოებით, 11:30 საათზე, სახალხოდამცველის აპარატის თანამშრომლები მივიდნენ მრგვალ ბაღთან და შემდეგთავისუფლების მოედანზე, სადაც ფოტოზე აღბეჭდეს სამუშაო პროცესი. მრგვალბაღთან გაესაუბრნენ ერთერთ მუშას, რომელმაც განმარტა, რომ იგი არის შპს„დ და გ ტექნოლოგის“ თანამშრომელი. სამუშაოები სრულდება მერიისკეთილმოწყობის სამსახურის დაკვეთით. მუშების შესასრულებელ სამუშაოსწარმოადგენს ბორდიულების ჩაწყობა. ეს სამუშაო მოითხოვს ბეტონის ფილებისდაჭრას სპეციალური აპარატით (ელექტრო ხერხით), რომლის ხმარებისასწარმოიშობა ქვის მტვრის დიდი მასა და მასთან მომუშავე პირს უხდება ამმტვრის სუნთქვა, მომუშავეებს არ უკეთიათ სპეციალური პირბადე. საუბრისასგაირკვა, რომ მათ ჰქონდათ პირბადე და სპეციალური სათვალე, მაგრამვინაიდან ისინი არაპრაქტიკულია, მუშაობის დროს ხშირად არ იყენებენ.თავისუფლების მონუმენტის მშენებლობას ახორციელებდნენ შპს ,,დავითი დაკომპანიას“ მუშები, სადაც ისინი, აგრეთვე, მუშაობდნენ პირბადის გარეშე. იმდროისათვის მოქმედი საქართველოს შრომის კანონთა კოდექსის 139-ე მუხლიადგენდა, რომ ,,ყველა საწარმოში, დაწესებულებაში, ორგანიზაციაში იქმნებაშრომის ჯანსაღი და უსაფრთხო პირობები. შრომის ჯანსაღი და უსაფრთხოპირობების უზრუნველყოფა ეკისრება საწარმოს, დაწესებულების, ორგანიზაციისადმინისტრაციას.“ ამავე კოდექსის 142-ე მუხლის თანახმად, საწარმოს,დაწესებულების,ორგანიზაციის ადმინსიტრაცია ვალდებულია, უზრუნველყოსყველა სამუშაო ადგილის სათანადო ტექნიკური მოწყობა და იქ შრომის ისეთიპირობების შექმნა, როგორიც შეესაბამება შრომის დაცვის წესებს (უსაფრთხოებისტექნიკის წესებს, სანიტარულ ნორმებსა და წესებს და სხვ.)მოცემულ შემთხვევაში,მუშების მიერ სამუშაოების შესრულება სპეციალურისათვალისა და პირბადის გარეშე საფრთხეს უქმნიდა მათ ჯანმრთელობას,შესაბამისად, ორგანიზაციის ადმინისტრაცია ვალდებული იყო, უზრუნველყომათი უსაფრთხოების დაცვა.ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, „სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანულიკანონის 21-ე მუხლის „ბ“ პუქტის თანახმად, რეკომენდაციით მივმართეთ შპს„დ და გ ტექნოლოგის“ და შპს „დავითი და კომპანიას“ ადმინისტრაციას,აგრეთვე, კეთილმოწყობის საქალაქო სამსახურსს, რათა უზრუნველყოთ შრომისუსაფრთხო პირობები, კერძოდ, მოვითხოვეთ დაევალებინათ პასუხისმგებელიპირისათვის, კონტროლი გაუწიონ მუშათა სპეციალურ აღჭურვას ელექტროხერხის გამოყენების დროს.მაღნიშნულთან დაკავშირებით, არცერთი უწყებიდან პასუხი არ მიგვიღია.410

საერთაშორისო სტანდარტები სამუშაო ადგილებზე უსაფრთხოებასა დაჯანმრთელობის დაცვის გაუმჯობესებასთან დაკავშირებული ზომების შემოღებისშესახებ ავალდებულებს დამსაქმებელს, შეაფასოს და აღმოფხვრას შესასრულებელსამუშაოსთან დაკავშირებული საფრთხეები და მიიღოს ზომები დასაქმებულთაინდივიდუალურ და კოლექტიურ უსაფრთხოებასთან დაკავშირებით. ამისთვისდამსაქმებელმა უნდა გამოყოს ერთი ან რამდენიმე თანამშრომელი, რომლებსაცდაევალებათ უსაფრთხოების საკითხების მოგვარება და ზედამხედველობა.დამსაქმებელმა უნდა შეადგინოს რისკის ევალუაციის დოკუმენტი და საშიშროებისთავიდან ასაცილებელი ზომების ჩამონათვალი; უნდა შეადგინოს იმ საწარმოოშემთხვევათა სია, რომლებიც განაპირობებს 3 დღეზე მეტი ხნით სამუშაოს შეჩერებას(ევროკავშირის მინისტრთა საბჭოს დირექტივების მუხლი 9); უნდა გაიაროსკონსულტაცია დასაქმებულებთან და მათ წარმომადგენლებთან შრომისუსაფრთხოებასთან დაკავშირებულ ყველა საკითხზე (მუხლი 11).შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის სტანდარტების შესაბამისად,კანონმდებლობით განსაზღვრული უნდა იყოს იმ ინფორმაციის მოცულობა, რომლისმიწოდებაც აუცილებელია დასაქმებულთათვის უსაფრთხოების წესების დაშესასრულებელ სამუშაოსთან დაკავშირებული საფრთხეების შესახებ.პირის დასაქმების, სამუშაო ადგილის შეცვლის, ახალი აღჭურვილობის ანტექნოლოგიის დანერგვის მომენტში დამსაქმებელმა უნდა უზრუნველყოსდასაქმებულის სათანადო მომზადება შრომის უსაფრთხოების კუთხით (მუხლი 12).თავის მხრივ, დასაქმებული ვალდებულია, ზუსტად და ზედმიწევნით დაიცვასუსაფრთხოების, დანადგარებთან მოპყრობის და ა. შ. დადგენილი წესები (მუხლი 13).ევროკავშირი 1989 წლის 12 ივნისის დირექტივა საკმაოდ ზოგადი ხასიათისაა,ამიტომ ამ ტექსტის მე-16 მუხლის ბაზაზე ევროკავშირის ორგანოებმა მიიღეს ორათეულამდე სპეციფიკური ხასიათის დირექტივა, რომლებიც კონკრეტულად ასახავსამა თუ იმ საფრთხის შემთხვევაში გასატარებელ ზომებს. 99 * საბჭოს დირექტივა 89/654 სამუშაო ადგილებზე ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის მინიმალურიმოთხივნების შესახებ; საბჭოს დირექტივა 95/63 დასაქმებულთა მიერ სამუშაო ადგილზე სამუშაო აპარატურისგამოყენებისას ჯანმრთელობის და უსაფრთხოების დაცვის მონიმალური მოთხოვნების შესახებ; საბჭოსდირექტივა 89/656 დასაქმებულთა მიერ სამუშაო ადგილზე ინდივიდუალური დამცავი საშუალებებისგამოყენებისას ჯანმრთელობის და უსაფრთხოების დაცვის მინიმალური მოთხოვნების შესახებ; საბჭოსდირექტივა 90/269 დასაქმებულთა მიერ ტვირთის ხელით აწევისას, როცა არსებობს დაზიანების, კერძოდ ზურგისდაზიანების საფრთხე, ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის მინიმალური მოთხივნების შესახებ; საბჭოსდირექტივა 90/270 დისპლეის ეკრანის მქონე აპარატურასთან მუშაობისას ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოებისდაცვის მინიმალური მოთხივნების შესახებ; საბჭოს დირექტივა 97/42 სამუშაო ადგილზე კანცეროგენებისზემოქმედების რისკისგან დასაქმებულთა დაცვის შესახებ; ევროპარლამენტის და საბჭოს დირექტივა 2000/54სამუშაო ადგილზე ბიოლოგიური ნივთიერებების ზემოქმედების რისკისგან დასაქმებულთა დაცვის შესახებ;საბჭოს დირექტივა 92/57 დროებით და მობილურ სამშენებლო უბნებზე ჯანმრთელობის და უსაფრთხოებისდაცვის მინიმალური მოთხოვნების დანერგვის შესახებ; საბჭოს დირექტივა 92/85 სამუშაო ადგილებისუსაფრთხოების და/ან ჯანდაცვის ნიშნებით აღჭურვის მინიმალური მოთხოვნების შესახებ; საბჭოს დირექტივა92/85 ორსული, ახალმოლოგინებული და მეძუძური ქალების სამუშაო ადგილებზე უსაფრთხოების დაჯანმრთელობის დაცვის პირობების გამაუმჯობესებელი ღონისძიებების შესახებ; საბჭოს დირექტივა 92/91წიაღისეულის ბურღვის მეთოდით მოპოვების ინდუსტრიაში დასაქმებულთა ჯანმრთელობისა დაუსაფრთხოების დაცვის მინიმალური მოთხივნების შესახებ; საბჭოს დირექტივა 92/104 ღია ცის ქვეშ ან მიწისქვეშ411

როგორც აღვნიშნეთ, საქართველოს შრომის კოდექსის 35-ე მუხლი აყალიბებს შრომისუსაფრთხოების ზოგად წესებს და დამსაქმებელს ავალდებულებს, დასაქმებულსმიაწოდოს ყველა მის ხელთ არსებული ინფორმაცია შრომის უსაფრთხოებასთანდაკავშირებით და დანერგოს გონივრული ზომები საწარმოო შემთხვევების თავიდანასაცილებლად. სასურველია ამ დებულებების გავრცობა კანონქვემდებარე აქტებით,რომლებიც დაწვრილებით ჩამოაყალიბებს, ერთის მხრივ, სახელმწიფოს და მეორესმხრივ, დამსაქმებლის ვალდებულებებს შრომის უსაფრთხოების წესებისგანსაზღვრასთან დაკავშირებით და რომლებშიც მოცემული იქნება უსაფრთხოშრომის უზრუნველყოფისთვის მისაღები მინიმალური ზომები.მისასალმებელია, რომ ამ მიზანით 2007 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტშიჩადებული იქნა შრომის უსაფრთხოების წესის ფორმირების პროგრამა.განსახვავებით 2005 და 2006 წლებიდან, როდესაც სახელმწიფოს მიერ ამსაკითხზე თანხები საერთოდ არ იყო გამოყოფილი, 2007 წელს სახელმწიფობიუჯეტში 55.0 ათასი ლარია გათვალისწიებული.საერთაშორისო სტანდარტები სამუშაო ადგილებზე უსაფრთხოების და/ანჯანდაცვის ნიშნებით აღჭურვის მინიმალური მოთხოვნების შესახებ შეიცავსრამდენიმე დანართს, სადაც დაწვრილებითაა გაწერილი საშიში სამუშაოსშესრულების შემთხვევაში სამუშაო ადგილებზე გამაფრთხილებელი ნიშნებისგამოფენის წესები.საქართველოს შრომის კოდექსის 35-ე მუხლის მე-8 პუნქტი მართალიაითვალისწინებს კანონმდებლობით შრომის უსაფრთხოების წესების განსაზღვრას,მაგრამ ჯერჯერობით არ არსებობს მსგავსი დოკუმენტი. ვინაიდან ძველისტანდარტები უკვე გაუქმებულია, ამ სფეროში საქმე გვაქვს სრულ საკანონმდებლოვაკუუმთან. აქედან გამომდინარე, საჭიროა, უახლოეს მომავალში შემუშავდეს შრომისუსაფრთხოების რეგულაციის კანონმდებლობა, რომელიც მაქსიმალურადგაითვალისწინებს ევროკავშირის კანონმდებლობაში მოცემულ სტანდარტებს.რეკომენდაციები:• სავალდებულოდ მიგვაჩნია დაიხვეწოს საქართველოს შრომის კოდექსი დამაქსიმალურად იქნას გათვალისწინებული ევროპის სოციალური ქარტიითადა სხვა საერთაშორისო აქტებით საქართველოს მიერ ნაკისრივალდებულებები.• განსაკუთრებული ყურაღება მიექცეს არასრულწლოვანთა შრომისპირობებისა და მათი უფლებების დაცვის საკითხს. მიზანშეწონილადმიგვაჩნია, ამ ეტაპზე დაზუსტდეს არასრულწლოვნის შრომის პირობები,წიაღისეულის მოპოვების ინდუსტრიაში დასაქმებულთა ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვისმინიმალური მოთხივნების შესახებ; საბჭოს დირექტივა 93/103 თევზსაჭერ გემებზე მუშაობისას ჯანმრთელობისადა უსაფრთხოების დაცვის მინიმალური მოთხივნების შესახებ; საბჭოს დირექტივა 98/24 სამუშაო ადგილებზექიმიური ნივთიერებების ზემოქმედების რისკისგან დასაქმებულთა ჯანმრთელობის და უსაფრთხოების დაცვისშესახებ; ევროპარლამენტის და საბჭოს დირექტივა 1999/92 აფეთქების რისკის მომცველ სამუშაოზედასაქმებულთა ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის მინიმალური მოთხoვნების შესახებ.412

კერძოდ, განისაზღვროს ის მძიმე, მავნე ან საშიშპირობებიანი სამუშაოები,რომელთა შესასრულებლად ახალგაზრდების დაქირავება აკრძალულიიქნება; სავალდებულოა დაკონკრეტდეს არასრულწლოვანთათვისდასვენების და შესვენების ხანგრძლივობა, სამუშაოსთან დაკავშირებულირისკების შესახებ სრული ინფორმაციის მიღების და ჯანმრთელობისუფასო შემოწმების უფლებები.• აუცილებელია დაზუსტდეს დასასაქმებელი პირისათვის მისაწოდებელიინფორმაციის ნუსხა და სამუშაოსთან დაკავშირებული ინფორმაცია. გარდაამისა, არ არსებობს თვით ინფორმირების ვალდებულებაც – სამუშაოპირობების დასაქმებულისთვის გაცნობა ხდება მხოლოდ ამ უკანასკნელისსპეციალური მოთხოვნის საფუძველზე. ეს გარემოება განსაკუთრებითპრობლემური შეიძლება იყოს ზეპირი ხელშეკრულების პირობებში (მუხლი6, პუნქტი 1) ან იმ შემთხვევაში, როცა პირის სამუშაოზე აყვანა ხდებამისი განცხადების საფუძველზე დამსაქმებლის მიერ გამოცემულიდოკუმენტით (მუხლი 6, პუნქტი 3).• მიუღებლად მიგვაჩნია შრომის კოდექსში ზეპირი ხელშეკრულებისდაფიქსირება. ჩვენი აზრით ზეპირმა ხელშეკრულებებმა შეიძლება უფრომეტი პრობლემა შეუქმნას არა მარტო დასაქმებულ პირებს, არამედ თვითდამსაქმებლებსაც.სახალხო დამცველის აპარატში განხილულია არაერთი შემთხვევა, რომელიც ეხებაშრომის უფლების დარღვევას.ნატო გოგინავას საქმემიმდინარე წლის 12 ივლისს სახალხო დამცველს განცხადებით მომართამოქალაქე ნატო გოგინავამ.საქმეზე თანდართული მასალების შესწავლის შედეგად გამოირკვა შემდეგიგარემოებები: განმცხადებელი 1994 წლიდან მუშაობდა ხობის რაიონის გამგეობისკულტურის განყოფილების გამგედ. 2004 წლის 5 მაისს ხობის რაიონის გამგებლისდ.კუკავას #18 ბრძანებით, „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 99-ემუხლის მესამე პუნქტის საფუძველზე, ნ.გოგინავა გათავისუფლებული იქნასამსახურიდან.განმცხადებელმა სასარჩელო განცხადებით მიმართა ხობის რაიონულსასამართლოს მოპასუხის-ხობის რაიონის გამგეობის მიმართ სამუშაოზე აღდგენისთაობაზე.ხობის რაიონული სასამართლოს 2004 წლის 23 ივნისის გადაწყვეტილებითნ.გოგინავას სარჩელი არ დაკმაყოფილდა უსაფუძვლობის მოტივით.განმცხადებელმა აღნიშნული გადაწყვეტილება კანონით დადგენილი წესითგაასაჩივრა ქ.ქუთაისის საოლქო სასამართლოში, რომლითაც აპელანტი ითხოვდაგასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმებას და ახალი გადაწყვეტილებით მისისასარჩელო მოთხოვნის დაკმაყოფილებას. 2004 წლის 20 სექტემბერს საქმის413

განხილვის დროს აპელანტმა გაზარდა სასარჩელო მოთხოვნა და მოითხოვაიძულებითი განაცდურის ანაზღაურება.ქ.ქუთაისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა დასაგადასახადო საქმეთა სააპელაციო პალატის 2004 წლის 28 სექტემბრისგადაწყვეტილებით ნ.გოგინავას სააპელაციო საჩივარი დაკმაყოფილდა. გაუქმდახობის რაიონული სასამართლოს 2004 წლის 23 ივნისის გადაწყვეტილება და ახალიგადაწყვეტილებით ნ.გოგინავას სასარჩელო განცხადება დაკმაყოფილდა. აპელანტიაღდგენილ იქნა ხობის რაიონის კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტისგანყოფილების უფროსის თანამდებობაზე; ხობის რაიონის გამგეობას დაევალან.გოგინავას სასარგებლოდ იძულებითი განაცდურის ანაზღაურება 270 ლარისოდენობით.სააპელაციო სასამართლოს განჩინება ხობის რაიონის გამგეობის მიერგასაჩივრდა საქართველოს უზენაეს სასამართლოში. კასატორი ითხოვდა ქ.ქუთაისისსაოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთასააპელაციო პალატის 2004 წლის 28 სექტემბრის გადაწყვეტილების გაუქმებას დაახალი გადაწყვეტილებით ნ.გოგინავას სასარჩელო განცხადების დაკმაყოფილებაზეუარის თქმას.საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2005 წლის 04 თებერვლისგადაწყვეტილებით ხობის გამგეობის საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდანაწილობრივ; გაუქმდა ქ.ქუთაისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციულისამართლისა და საგადასახადო საქმეთა სააპელაციო პალატის 2004 წლის 28სექტემბრის გადაწყვეტილება და მიღებულ იქნა ახალი გადაწყვეტილება; ნატოგოგინავას სარჩელი დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ: უკანონოდ იქნა ცნობილი ხობისრაიონის გამგეობის 2004 წლის 5 მაისის #18 ბრძანება და ნ.გოგინავა აღდგენილ იქნატოლფას თანამდებობაზე.საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2005 წლის 18 მაისის განჩინებითგანმარტებულ იქნა გადაწყვეტილების მე-3 პუნქტი, რომელიც ითვალისწინებდან.გოგინავას ტოლფას თანამდებობაზე აღდგენას. აღნიშნულ განჩინებაშიმითითებულია, რომ ნ.გოგინავა აღდგენილ უნდა იქნეს ხობის რაიონის გამგეობაშიიმავე კვალიფიკაციის თანამდებობაზე, იმავე სახელფასო ოდენობის შენარჩუნებით.საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს სააღსრულებო დეპარტამენტისმიმართვის და სასამართლო აღმასრულებლის მოთხოვნის მიუხედავად,საქრთველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება ხობის რაიონის გამგეობისმხრიდან არ აღსრულდა. არ მოხდა ნ.გოგინავას ტოლფას თანამდებობაზე აღდგენა,არამედ იგი დაინიშნა გამგებლის მრჩევლად ძეგლთა დაცვისა და ტურიზმისგანვითარების დარგში.საქართველოს კონსტიტუციის 82-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად,სასამართლოს აქტები სავალდებულოა შესასრულებლად ყველა სახელმწიფოორგანოსა და პირისათვის ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე.„სააღსრულებო წარმოებათა შესახებ“ კანონის მე-17 მუხლის 1 პუნქტისმიხედვით, „სამსახურეობრივ მოვალეობასთან დაკავშირებული სასამართლოაღმასრულებლის მოთხოვნები სავალდებულოა ყველა ფიზიკური და იურიდიულიპირისათვის მიუხედავად მათი დაქვემდებარებისა და ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმისა.“ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, „სახალხო დამცველის შესახებ“ორგანული კანონის 21-ე მუხლის „ბ“ პუნქტის შესაბამისად, ხობის რაიონის414

გამგებელს მივმართეთ რეკომენდაციით, აღასრულოს კანონიერ ძალაში შესულისასამართლო გადაწყვეტილება, როგორც მოქმედი კანონმდებლობით განსაზღვრულივალდებულება და აღადგინოს ნატო გოგინავა ტოლფას თანამდებობაზე,საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილების შესაბამისად.რეკომენდაციაზე პასუხისთვის დადგენილი ვადა ჯერ არ გასულა.ღვინერია, კანდელაკი, ჭიჭინაძის საქმემიმდინარე წლის 05 მაისს სახალხო დამცველს განცხადებით მომართამოქალაქეებმა ნ.კანდელაკმა, ც.ღვინერიამ და ზ.ჭიჭინაძემ.განმცხადებლები ითხოვდნენ დახმარებას შრომითი დავის თაობაზესასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულებასთან დაკავშირებით.საქმეში წარმოდგენილი მტკიცებულებებით გამოირკვა შემდეგი გარემოებები:საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2006 წლის 22 თებერვლის გადაწყვეტილებისმიხედვით, ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს დაევალა ინდივიდუალურ-ადმინისტრაციული სამართლებრივი აქტის გამოცემა განმცხადებლების სამუშაოზედანიშვნის თაობაზე. სამინისტრომ მათ შესთავაზა თანამდებობები, მაგრამ ერთშემთხვევაში ხობის, ხოლო მეორე-კასპის რაიონში.სახალხო დამცველის აპარატის მიერ ორგზის იქნა გამოთხოვილი ინფორმაციაარსებობდა თუ არა ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს ცენტრალურაპარატში განმცხადებლების მიერ გათავისუფლებამდე დაკავებულითანამდებობების ანალოგიური თანამდებობა ახალი საშტატო განრიგით. რა ფორმითდა რამდენად სრულყოფილად იყო შესწავლილი საქმისათვის მნიშვნელობის მქონეგარემოებები საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილების შესაბამისად.ამასთან გამოთხოვილ იქნა საშტატო განრიგი.ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს საშტატო განრიგით დადასტურდაგანმცხადებლების გათავისუფლებამდე არსებული თანამდებობებისფუნქციონალურად ანალოგიური თანამდებობების არსებობა. აღნიშნულიდანგამომდინარე, ვინაიდან სამინისტროს მიერ არ განხორციელდა დისკრეციულიუფლებამოსილება, „სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანული კანონის 21-ე მუხლის„ბ“ პუნქტის საფუძველზე ეკონომიკური გავითარების მინისტრს მივმართეთრეკომენდაციით; აღადგინოს განმცხადებლები შესაბამის სამუშაოზე და მიღებულიგადაწყვეტილების შესახებ გვაცნობოს კანონით დადგენილ ვადაში.ეკონომიკური განვითარების სამინისტროდან პასუხი ჯერ არ მიგვიღია.გასულია კანონით დადგენილი ვადა.გულნარა გაფუროვას საქმესაქართველოს სახალხო დამცველის აპარატს განცხადებით მომართა მოქალაქეგულნარა გაფურავამ, რომელიც აღნიშნავს, რომ მრავალი წლის განმავლობაში მუშაობდაქ. თბილისის მეტროპოლიტენის ლაბორატორიის ელექტრომექანიკური სამსახურისინჟინერის თანამდებობაზე. მეტროპოლიტენის სამმართველოს რეორგანიზაციასთანდაკავშირებით, იგი დათხოვნილ იქნა სამსახურიდან.415

გ.გაფურავა არის მარტოხელა დედა, კმაყოფაზე ჰყავს არასრულწლოვანი შვილი,ოჯახს სხვა შემოსავლის წყარო არ გააჩნია. იმ დროისათვის მოქმედი საქართველოსშრომის კანონთა კოდექსის 36-ე მუხლის თანახმად, მუშაკთა რიცხოვნობის ან შტატებისშემცირებისას სამუშაოზე დარჩენის უპირატესი უფლება ენიჭებბოდათ იმ მუშაკებს,რომლებიც გამოირჩევიან უფრო მაღალი კვალიფიკაციით და შრომის ნაყოფიერებით.თანაბარი პირობების შემთხვევაში კი იმ პირებს, რომლებსაც ოჯახში არ ჰყავდათდამოუკიდებელი შემოსავლის მქონე სხვა პირები, და, აგრეთვე, მარტოხელა დედებს.ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, შრომის კანონთა კოდექსის მოთხოვნებისგათვალისწინებით, რეკომენდაციით მივმართეთ მეტროპოლიტენის სამმართველოს რათააღდგენილიყო მოქალაქის შრომითი უფლებები. სახალხო დამცველის რეკომენდაციაგაითვალისწინეს და გ.გაფუროვა აღდგენილ იქნა სამუშაოზე. მოქალაქემ სახალხოდამცველის აპარატს მადლობა გადაუხადა.416

უფლება ჯანმრთელობის დაცვაზეეკონომიკური და სოციალური უფლებების, როგორც სასამართლო წესითაღსრულებადი უფლებების ჩართვა ქვეყნის კონსტიტუციაში ამ უფლებებისსასამართლო დაცვის ეფექტური საშუალებების განვითარების შესაძლებლობასიძლევა. ამიტომ მიგვაჩნია, რომ მეტი ყურადღება უნდა დაეთმოს სოციალურსფეროში მოქმედი კანონმდებლობის სრულყოფას, ადამიანის სოციალურიუფლებების დაცვას და მათი რეალიზაციის გარანტებს.დემოგრაფიული განვითარების ძირითადი ტენდენციებიუკანასკნელი ათწლეულის განმავლობაში სოციალურ-ეკონომიკურმა კრიზისმა,სამოქალაქო ომმა, დევნილთა ნაკადმა, გაზრდილმა უმუშევრობამ, კორუფციისმაღალმა დონემ, მოსახლეობის დიდი ნაწილის ცხოვრების პირობებისგაუარესებამ და მიგრაციის ინტენსივობამ უარყოფითი გავლენა მოახდინადემოგრაფიული განვითარების ძირითად ტენდენციებზეც.მსოფლიოში მომხდარმა დემოგრაფიულმა ცვლილებებმა მკვეთრად შეცვალავითარება ყველა რეგიონში. მოსახლეობის დაბერების პროცესს კაცობრიობისისტორიაში ანალოგები არ გააჩნია: ხანდაზმულთა პროპორციის ზრდასახალგაზრდების პროპორციის კლება სდევს თან. გაეროს მიერ მომზადებულმოხსენებაში `მსოფლიოს მოსახლეობის დაბერება: 1950-2050 წ.წ.~ აღნიშნულია,რომ 2050 წლისათვის პირველად მსოფლიო ისტორიაში ხანდაზმულთარაოდენობა გადააჭარბებს ახალგაზრდა მოსახლეობის რაოდენობას. ესისტორიული ცვლილება განვითარებულ ქვეყნებში 1998 წელს უკვე მოხდა.საქართველო ეკონომიკური თვალსაზრისით განვითარებადი ქვეყანაა, მაგრამ,ეკონომიკურად განვითარებული ქვეყნების მსგავსად, საქართველოშიც მცირდებაშობადობა, გარკვეულწილად იზრდება სიკვდილიანობა, სულ უფრორეგულირებადი ხდება შობადობა, ოჯახის ფორმირება მთავრდება ახალგაზრდაასაკის ქალებში, მატულობს ერთ და ორშვილიანი ოჯახების რიცხვი. ამისშედეგად, მცირდება ახალგაზრდა თაობის და იზრდება 60 წელზე უხნესიმოსახლეობის წილი, ე.ი. მოსახლეობა დემოგრაფიულად ბერდება. ეს პროცესებიგანსაკუთრებით გამოიკვეთა უკანასკნელ წლებში.სტატისტიკის სახელმწიფო დეპარტამენტის მონაცემებით, ქვეყნის მასშტაბითბუნებრივი მატების მაჩვენებელი 1990 წელს დაფიქსირებული 7,6-დან 1993 წელს0,8-მდე, ხოლო 2000 წელს 0-მდე შემცირდა. 2003-2004 წწ ბუნებრივი მატება 0,1და 0,2 იყო, 2005 წლისათვის კი მცირე ზრდა აჩვენა და 0,8-ს, ხოლო შობადობამ10,7-ს. მიაღწია. საქართველო მსოფლიოში მოსახლეობის რაოდენობის მიხედვით117 ადგილზეა, ხოლო შობადობის მიხედვით კი 164 ადგილზე,417

1985 წელთან შედარებით შობადობის მაჩვენებელი (18,5) 1,6-ჯერ შემცირდა.თუმცა, აღსანიშნავია ის გარემოებაც, რომ უკანასკნელი 5 წლის მონაცემებისმიხედვით გამოიკვეთა შობადობის კლების ტემპის შენელების ტენდენცია, 2004წელს კი უკვე წინა წლის დონეზე მაღალიც კი იყო.1992 წელთან შედარებით, მუდმივი მოსახლეობის რიცხოვნობა 16,9%-ით არისშემცირებული. 2006 წლისათვის მოსახლეობის რაოდენობა 4401 მლნ-ია (ხოლო1997 წელს ანალოგიური მონაცემი 4558,4 იყო) კლება ქალაქის მოსახლეობაშიუფრო მეტადაა გამოხატული (24,9%), ვიდრე სოფლად (16,5%). საერთაშორისოექსპერტების დასკვნებით (მსოფლიოს დემოგრაფიული ინდიკატორები 2005 წ.)2020 წლისათვის მოსახლეობა 4440 მლ–მდე შემცირდება. როგორც მთელმსოფლიოში, საქართველოშიც აღინიშნება მოსახლეობის დაბერების ტენდენცია.დემოგრაფიულ მდგომარეობაზე მნიშვნელოვან გავლენას მცირეშვილიანობაახდენს. საქართველოში სულ უფრო იკლებს იმ დედათა რიცხვი, რომლებსაც 3და მეტი შვილი ჰყავთ. თუ 1960 წელს მე-3 ბავშვის დაბადების წილიდაბადებულთა 36,5%-ს შეადგენდა, ამჟამად (2004 წლის მონაცემებით) ესმაჩვენებელი 8,5%-მდე არის შემცირებული.მოსახლეობის ოპტიმალური ასაკობრივი სტრუქტურით უზრუნველყოფა ქვეყნისსოციალური პოლიტიკის ერთ-ერთი უმთავრესი პრობლემაა, რომელთანაცმჭიდროდ არის დაკავშირებული ბავშვთა სხვადასხვა ასაკობრივ ჯგუფებზეჯანმრთელობისათვის მავნე ფაქტორების ზემოქმედების შემცირება,Aმათინორმალური სწავლა-აღზრდისა და დასვენების, კვების, ფიზიკური დაფსიქოემოციური სტატუსის გაუმჯობესების საკითხები.საქართველოს კანონში „დასაქმების შესახებ“ მე-4 მუხლში განმარტებულიამრავალშვილიანი ოჯახი, რომელსაც ჰყავს სამი და მეტი შვილი.საქართველოს საგადასახადო კოდექსში (168-ე მუხლი) მითითებულია, რომსაშემოსავლო გადასახადით არ იბეგრება მაღალმთიან რეგიონში მცხოვრებიმრავალშვილიანი (პირის კმაყოფაზე მყოფი 18 წლამდე ასაკის სამი ან სამზემეტი შვილი) პირის მიერ აღნიშნულ რეგიონში საქმიანობით კალენდარულიწლის განმავლობაში მიღებული დასაბეგრი შემოსავალი 3000 ლარამდე.., ასევემრავალშვილიანი (სამი და მეტი შვილი) ოჯახები და უპატრონო ბავშვებიდაბადების რეგისტრაციისა და შესაბამისი მოწმობების გაცემისას.როგორ უწყობს სახელმწიფო ხელს დემოგრაფიული მონაცემების გაუმჯობესებას?არის თუ არა ჯანდაცვის პროგრამები კონკრეტულად მრავალშვილიანიოჯახებისათვის განკუთვნილი?აღსანიშნავია, რომ არც 2006 წლის ბიუჯეტით და 2007 წლის ბიუჯეტისპროექტში კონკრეტულად მრავალშვილიანი ოჯახებისათვის დახმარება არ არისგანსაზღვრული, თუმცა გარკვეული პროგრამების ფარგლებში შესაძლებელიამოხვდნენ მრავალშვილიანი ოჯახებიც. ასეთი პროგრამებია ბავშვთა სამედიცინოდახმარების კომპონენტი, კერძოდ პირველადი ჯანდაცვის განვითარების418

პროექტი, სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ მყოფი მოსახლეობის სამედიცინოდაზღვევის კომპონენტი, სამეანო დახმარების კომპონენტი (როგორც ყველა ქალსისე მრავალშვილიან დედას ეძლევა 600 ლარი).საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს2006 წლის ბიუჯეტით (ასევე 2007 წლის ბიუჯეტის პროექტით განსაზღვრულიაყოველთვიური გასაცემი თანხის ოდენობა. 7. ე) მრავალშვილიანი ოჯახები,რომელთაც ჰყავთ 7 და მეტი, 18 წლამდე ასაკის ბავშვი – 35 ლარით.(თუ „დასაქმების შესახებ“ საქართველოს კანონით მრავალშვილიანია ისეთიოჯახი, რომელსაც ჰყავს სამი და მეტი შვილი, დახმარებას მრავალშვილიანიოჯახის სახელით რატომ უნდა იღებდეს მხოლოდ 7 და მეტშვილიანი ოჯახი?!.)ასევე უნდა აღინიშნოს ქ.თბილისის 2006 წლის ჯანმრთელობისა და სოციალურიდაცვის საქალაქო სამსახურის მიერ განხორციელებული პროგრამები. 2005-2006წლებში „მე-4, მე-5 და მეტი შვილის დაბადებისათვის ერთჯერადიმატერიალური დახმარება „ახალშობილთა პროგრამა“ (დაფინანსდა 2005 წელს170000 ლარით, 2006 წელს 140000 ლარის ოდენობით), ერთჯერადიმატერიალური დახმარება ეძლევათ მე-4 შვილის დაბადებისათვის 400 ლარი, მე-5 შვილზე 500 ლარი, მე-6 შვილზე 600 ლარი და Aა.შ. 2006 წელს დაფინანსდასოციალურად დაუცველი, მძიმე, ხელმოკლე და მრავალშვილიანი ოჯახებისდახმარების პროგრამა (დაფინანსდა 8 ათასი ლარით, პროგრამა დასრულდა.).ქ.თბილისის საკრებულოს ჯანდაცვის, სოციალურ საკითხთა, კულტურის,განათლებისა და სპორტის მუდმივი კომისიის გადაწყვეტილების საფუძველზემრავალშვილიან ოჯახებს (3 შვილი და მეტი) ეძლევათ დახმარება 5 ლარისოდენობით თითოეულ ბავშვზე ყოველთვიურად. ამავე დროს, აქვთ 50%-იანიშეღავათები კომუნალურ გადასახადებზე (წყლისა და საყოფაცხოვრებო ნაგავისგატანისათვის). 2002 წლის იანვრის მონაცემებით თბილისში 5992მრავალშვილიანი ოჯახია, ხოლო ბავშვთა რაოდენობა 20349, მათ შორისარასრულწლოვანთა (18 წლამდე) რაოდენობა 18582-ია.ზემოთმოყვანილი დახმარებების ჩამონათვალი, რა თქმა უნდა გარკვეულშეღავათს მისცემს ოჯახებს, მაგრამ ვერ უზრუნველყოფს ოჯახში ბევრი შვილისგაზრდისა და განათლების საკითხს და არც ახალგაზრდა ოჯახებისათვისიქნება სტიმულის მიმცემი. მუდამ იარსებებს პრობლემები და მუდამ დადგებამათი გადაჭრის აუცილებლობა. თუ არ შეიცვალა სტრატეგია დემოგრაფიულიმონაცემების გაუმჯობესებისათვის, თუ არ ვებრძოლეთ მიზეზებს, მუდამ იქნებაშედეგები, გაიზრდება ქუჩის ბავშვებისა და მზრუნველობამოკლებულთარაოდენობა, მრავალშვილიანი ხელმოკლე ოჯახებიდან მუდმივად შეივსებაზემოთაღნიშნულ კატეგორიათა რიგები, ასე, რომ მუდმივად იქნება „სამიზნეჯგუფები პროექტის ფარგლებში დაფინანსებისა“.ამავე დროს, შორს ვართ იმ აზრისგან, რომ მხოლოდ მრავალშვილიანიოჯახების დაფინანსებით მოგვარდება დემოგრაფიული პრობლემები, მაგრამმრავალშვილიან ოჯახთა მუდმივი დახმარებისა და ხელშეწყობის გზით419

განმტკიცდება აზრი, რომ მათი შვილები არა მარტო მშობლების, არამედსახელმწიფოს საზრუნავიც გახდა.ხარისხიანი სამედიცინო მომსახურების უზრუნველყოფამოსახლეობის ჯანმრთელობა ქვეყნის განვითარების ერთ-ერთი უმთავრესიმაჩვენებელია და შეესაბამება არსებულ ეკონომიკურ სიტუაციას. ადამიანისსიცოცხლის ჯანსაღი საწყისი, მისი ჯანმრთელობის შენარჩუნებისა დაგანმტკიცების ამოცანის გადაწყვეტა, განსაკუთრებულ პირობებში აყენებსსაზოგადოებას, განსაზღვრავს მისი განვითარების დონეს.ქვეყნის სოციალური პოლიტიკის უმნიშვნელოვანეს პრიორიტეტს სოციალურიუთანასწორობის აღმოფხვრა და სოციალური რისკების მართვა წარმოადგენს.შესაბამისად, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსძალისხმევა ისეთი ინსტიტუციების ჩამოყალიბებისაკენ უნდა იქნეს მიმართული,რომელიც საშუალებას მისცემს საზოგადოების ნებისმიერ წევრს, შეიძინოსთითოეული რისკისაგან სოციალური დაცვა და უზრუნველყოს იმ მოქალაქეებისღირსეული ცხოვრება და სოციალური ინტეგრაცია, რომლებსაც ობიექტურიმიზეზების გამო ასეთი დაცვის შეძენის უნარი არ შესწევთ.ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის მიხედვით, ყოველ ადამიანსუფლება აქვს, ჰქონდეს ცხოვრების ისეთი დონე, საკვების, ტანსაცმლის, ბინის,სამედიცინო და საჭირო სოციალური მომსახურების ჩათვლით, რომელიცაუცილებელია თვითონ მისი და მისი ოჯახის ჯანმრთელობისა დაკეთილდღეობის შესანარჩუნებლად...”ცალკეული ინდივიდი, საზოგადოება და სახელმწიფოურთიერთდაკავშირებულია და ერთი მთლიანის სამ შემადგენელ ნაწილსწარმოადგენს. ხელისუფლება პასუხს აგებს, რომ შემუშავებული პოლიტიკისმეშვეობით შექმნას ჯანმრთელობისადმი კეთილისმყოფელი და ხელშემწყობი,საზოგადოებასთან კავშირში მყოფი გარემო, რითაც ეხმარება ცალკეულპიროვნებას, გააკეთოს ჯანმრთელობაზე ორიენტირებული არჩევანი,უზრუნველყოს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირების, მოხუცებისა დაბავშვების სოციალური დაცვა და შრომისუნარიანი მოსახლეობის დასაქმება.ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებასა და მოსახლეობის ჯანმრთელობას შორისმჭიდრო ურთიერთკავშირი არსებობს და ჯანმრთელობის ყველა ძირითადიდეტერმინანტი სწორედ სოციალურ-ეკონომიკურ ფაქტორებზეა დამოკიდებული.ამიტომ მოსახლეობის ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუმჯობესებაზემიმართული სახელმწიფოს ძირითადი ქმედებები უნდა მოიცავდესმოსახლეობისათვის მინიმალურად აუცილებელი სამედიცინო მომსახურებისფინანსურ და გეოგრაფიულ ხელმისაწვდომობას, სოციალურ-ეკონომიკურიუთანასწორობის შემცირებისა და ადამიანური პოტენციალის განვითარებას.420

ქვეყანაში არსებული დემოგრაფიული სიტუაციიდან გამომდინარე, ერთ-ერთუმნიშვნელოვანეს პრობლემას ბავშვთა ჯანმრთელობის მდგომარეობაწარმოადგენს. ბავშვთა ჯანმრთელობის მრავალი შემადგენელი ნაწილიუკავშირდება ისეთ პარამეტრებს, როგორიცაა დედის ჯანმრთელობისმდგომარეობა, ორგანიზმის განვითარება პრე და პერინატალურ პერიოდებში,სოციალური და ფიზიკური პირობები სიცოცხლის პირველ წლებში. კერძოდ,სიღარიბე და არაკეთილსაიმედო გარემო შეიძლება იმ სოციალურ ფაქტორთარიგში აღმოჩნდეს, რომლებიც მთელი ცხოვრების განმავლობაშიგამანადგურებლად იმოქმედებს ჯანმრთელობაზე.დედათა და ბავშვთა ჯანდაცვის სამსახურის ხელმისაწვდომობისა და ხარისხისგაუმჯობესებისათვის იკვეთება შემდეგი სტრატეგიული მიმართულებები:• დედათა და ბავშვთა ჯანდაცვის სამსახურების უწყვეტი ჯაჭვისხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა და თითოეული სტრატეგიულიკომპონენტის სისტემატური ინტეგრაცია (მშობელთა განათლების,ნუტრიციოლოგიის, იმუნიზაციის, აივ/შიდსის პრევენციას, ა.შ);• დედათა და ბავშვთა ჯანდაცვის პროგრამებში არსებული საერთაშორისოსტანდარტების ადაპტაცია და სისტემური ინტეგრაცია. უნიფიცირებულისახელმწიფო პოლიტიკისა და სტანდარტების შემუშავება შესაბამისიგაიდლაინებისა და პროტოკოლების რევიზიით;• მოსახლეობის ინფორმირებულობის დონის შემდგომი ამაღლებაშეთავაზებული სერვისის მოცულობასა და გარანტიებზე(ამბულატორიული, სტაციონალური, რეფერატული);• პროგრამების საინფორმაციო მართვის სისტემების გაუმჯობესება _სტატისტიკურ მონაცემთა ნების სრულყოფა.• ბავშვთა ჯანდაცვის სამსახურების მონიტორინგისა და ხარისხისუზრუნველყოფის სისტემების დანერგვა (აუდიტი/რე-აუდიტი);• სამთავრობო და სააგენტოთაშორისო კოორდინაციის გაძლიერება.ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის რეკომენდაციებისა დამაღალგანვითარებული ქვეყნების გამოცდილების გათვალისწინებით,საქართველოში დაწყებული გარდაქმნების შედეგად პრაქტიკულად გადაწყდასამედიცინო მომსახურებისა და წამლებისადმი ფიზიკური ხელმისაწვდომობისპრობლემა. დღის წესრიგში განსაკუთრებული სიმწვავით დგას ჯანდაცვისსამსახურებისადმი ეკონომიკური ხელმისაწვდომობისა და სამედიცინომომსახურების ხარისხის პრობლემა.მაღალხარისხიან სამედიცინო დახმარების მიღწევას შესაბამისი დაფინანსებაცსჭირდება. რამდენად არის ეს შესაძლებელი?უკანასკნელ ათწლეულში მსოფლიოში მიმდინარე გლობალური პროცესებისფონზე საქართველოში, ისევე როგორც ევროპისა და ცენტრალური აზიისრეგიონის გარდამავალი ეკონომიკის ქვეყნებში, აღინიშნა სიღარიბის დონისმნიშვნელოვანი ზრდა. მთლიანი შიდა პროდუქტის ახლანდელი მოცულობამნიშვნელოვნად ჩამორჩება გარდამავალ პერიოდამდე არსებულს, რაც421

ძირითადად პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და საზოგადოებრივ ცხოვრებაშიმომხდარმა ცვლილებებმა განაპირობა.საქართველოში ჯანდაცვის დაფინანსების დინამიკა ცხადყოფს, რომ 1994 წლიდანსახელმწიფო დანახარჯები, დაახლოებით, 20-ჯერ გაიზარდა და 2004 წელს ერთსულ მოსახლეზე 37,3 ლარი შეადგინა (ნახ. 86), თუმცა ეს 10-15 -ჯერ ნაკლებია,ვიდრე 80-იანი წლების ბოლოს იყო. ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციისრეკომენდაციით კი, მოსახლეობის მინიმალურად აუცილებელი სამედიცინომომსახურების თანაბრად ხელმისაწვდომობისათვის საჭირო ხარჯები წელიწადშიერთ სულ მოსახლეზე 34 აშშ დოლარი, ანუ სახელმწიფო დანახარჯი ერთ სულმოსახლეზე სულ მცირე 70 ლარი მაინც უნდა იყოს.1998 წლიდან საქართველოს ეკონომიკაში განვითარებულმა კრიზისულმამოვლენებმა მნიშვნელოვნად შეაფერხა ეკონომიკური ზრდა, რის გამოცმომდევნო წლებში შესამჩნევი გახდა სიღარიბის გაღრმავება მთელი ქვეყნისმასშტაბით. მთლიანი შიდა პროდუქტის საშუალო წლიური ზრდა 1998-1999წლებში 3%-მდე შემცირდა. 2000 წელს აღინიშნა მთლიანი შიდა პროდუქტისსაშუალო წლიური ზრდის კიდევ უფრო დაბალი მაჩვენებელი – 1,8%ეკონომიკური ზრდის თვალსაზრისით 2001 წელს გამოიკვეთა დადებითიტენდენცია, რაც მთლიანი შიდა პროდუქტის 4,8%-იან ზრდაში გამოიხატა.შემდეგ წლებში ეს ტენდენცია შენარჩუნდა და 2003 წელს 1996 წლის დონესგაუტოლდა კიდეც, თუმცა 2004 წელს კვლავ დაიკლო მშპ-ის ზრდის ტემპმა დაგაიზარდა ინფლაცია.როგორც საქართველოს კანონის პროექტზე „საქართველოს 2007 წლისსახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ“ არის მითითებული, 2005 წელს, წინა წელთანშედარებით რეალური მშპ_ის ზრდამ 9,3 პროცენტი შეადგინა და ნომინალურგამოხატულებაში 11,6 მლრდ ლარს გაუტოლდა. მთელ შიდა პროდუქტისსტრუქტურაში ჯანმრთელობის დაცვასა და სოციალურ მომსახურებაზეგამოყოფილი თანხების დინამიკა კლებადია - თუ 2003 წელს ჯანდაცვაზეგამოყოფილი თანხები მშპ-ს 4,0% -ს შეადგენდა, 2004 წელს - 3,5% კვლავ დაიკლომშპ-ის ზრდის ტემპმა, ხოლო 2005 წელს - 3,4%. თუ გადავხედავთ ანალოგიურმაჩვენებლებს, ინგლისში ჯანდაცვაზე მოდის მთლიანი შიდა პროდუქტის 6%,ხოლო Aაშშ-ში 14%.ამჟამად, კერძო ფორმალური და არაფორმალური გადასახადები საქართველოშიშეადგენს ჯანდაცვის დანახარჯების 80%-ს. ავადმყოფობის ერთი შემთხვევისხარჯები ხშირად ოჯახის გაღატაკებაs იწვევს. თუ გავითვალისწინებთ იმ ფაქტს,რომ უმუშევრობის დონე საქართველოში მატულობს (საქართველოს სახელმწიფოსტატისტიკის დეპარტამენტის მონაცემებით 2001 წელს 11,1%, ხოლო 2005წლისათვის კი 13,8% შეადგინა) ადვილი წარმოსადგენია, თუ რა მძიმემდგომარეობაში შეიძლება ჩავარდეს მოსახლეობის გარკვეული ნაწილისამედიცინო მომსახურების გადახდის დროს.422

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს მომავალი წლის ბიუჯეტშითავდაპირველი პროგნოზის მიხედვით 2006 წლისათვის მთლიანი შიდაპროდუქტის ზრდა 8,0%-ს შეადგენს ხოლო მშპ_ის ნომინალური მნიშვნელობა13,6 მლრდ ლარით იყო განსაზღვრული, 2006 წლის ბოლოსათვის რეალურმაზრდამ 14,0 მლრდ ლარს უნდა მიაღწიოს. 2007 წელს კი მთლიანი შიდაპროდუქტი 7,5% გაიზრდება და ნომინალურ გამოხატულებაში 16,0 მლრდ ლარსმიაღწევს. ეს მაჩვენებელი სრულად შეესაბამება ეკონომიკური განვითარებისა დასიღარიბის დაძლევის პროგრამით გათვალისწინებული მშპ_ის მატების ტემპს.მთლიანი Aშიდა პროდუქტის ასეთი ზრდის ფონზე ჯანმრთელობასა დასოციალურ მომსახურებაზე გამოყოფილი თანხები ამის პროპორციულად არიზრდება.ჯანმრთელობის დაცვის სფეროსთვის განსაზღვრული ასიგნებები 2007 წელს 283,666. 8 ათას ლარს შეადგენს, აღნიშნული სახსრები მიიმართება შემდეგ ძირითადპრიორიტეტებზე: პირველადი ჯანდაცვის განვითარებისათვის გამოყოფილია 46,800 000,0 ათასი ლარი, რაც ჯანმრთელობის სფეროზე 2007 წლის განმავლობაშიგამოყოფილი ასიგნებების 29,2%_ს შეადგენს. ამ პროგრამის ფარგლებშიდაფინანსება 2007 წლისათვის თითქმის 2-ჯერ აღემატება წინა წლისდაფინანსებას (2005 წელს_18,720,3 , 2006 წელს 21,740.0,); ასევე სიღარიბის ზღვარსქვემოთ მყოფი მოსახლეობის სამედიცინო დაზღვევაზე 36 000.0 ათასი ლარი(12,7%) აღნიშნული ითვალისწინებს სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ მყოფიმოსახლეობისათვის პირველადი სამედიცინო მომსახურების გაწევას დასამედიცინო დახმარების უზრუნველყოფას. მოსახლეობის სტაციონარულიდახმარების სახელმწიფო პროგრამა 74 791.6 ათასი ლარი (26,3%), მოსახლეობისსპეციფიკური მედიკამენტებით უზრუნველყოფა 9 670, 0 ათასი ლარი ჯანდაცვისძირითად პრიორიტეტებზე.მოსახლეობამ რომ იგრძნოს ხელისუფლების ზრუნვა სამედიცინო მომსახურებისხელმისაწვდომობის რეალური გაუმჯობესების თვალსაზრისით, საჭიროაგაიზარდოს ჯანდაცვის სახელმწიფო დანახარჯების წილი მთლიან შიდაპროდუქტთან და სახელმწიფო ბიუჯეტთან მიმართებაში, რაც გაზრდისჯანდაცვაზე სახელმწიფო დანახარჯებს ერთ სულ მოსახლეზე და ხელსშეუწყობს ჯანმოს რეკომენდაციების შესრულებას.423

აივ / შიდსით დაავადებულთა სამედიცინო მომსახურების დასოციალური დახმარების მონიტორინგიშიდსის გავრცელების შესახებაივ ინფექცია/შიდსის პანდემია დღეს გლობალურ კრიზისად არის აღიარებულიდა თანამედროვე მედიცინის ერთ-ერთ უმწვავეს პრობლემას წარმოადგენს.გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიერ მიღებულ ათასწლეულისგანვითარების მიზანთა შორისაა „აივ/შიდსთან, მალარიასთან და სხვადაავადებებთან ბრძოლა”.აივ ინფექცია აქტუალურია საქართველოსთვისაც. ჩვენს ქვეყანაში აივინფექცია/შიდსის რეგისტრირებულ შემთხვევათა სიმცირის მიუხედავადგასათვალისწინებელია ფართომასშტაბიანი ეპიდემიის პოტენციალისშესაძლებლობა, რაც მოხდა აღმოსავლეთ ევროპის ზოგიერთ ქვეყანაში,მაგალითად, რუსეთსა და უკრაინაში, ასევე ბალტიისპირეთის ქვეყნებში.საქართველოში ყოველწლიურად გამოვლენილი აივ ინფექცია/შიდსისშემთხვევები რაოდენობრივად მცირეა, მაგრამ უკანასკნელ წლებში - სწრაფადმზარდი. 2006 წელს 17 ოქტომბრის მონაცემებით გამოვლინდა 211 ახალიშემთხვევა, 39 შემთხვევით მეტი შარშანდელ, შესაბამის პერიოდთან შედარებით(172).2006 წლის მონაცემებით, 1.000 მოსახლეზე, აივ/შიდსის გავრცელებისმაჩვენებელი 0,14% შეადგენს. მიუხედავად აივ/შიდსის შემთხვევათა დაბალიმაჩვენებლისა, სხვა ქვეყნების ანალოგიურ მაჩვენებლებთან შედარებით, ბოლოწლებში საქართველოში აღინიშნება აღნიშნული მაჩვენებლის სწრაფი მატებისტენდენცია. აივ/შიდსის პირველი შემთხვევა საქართველოში 1989 დადასტურდა.2006 წლის 1 აგვისტოს მონაცემებით, საქართველოში რეგისტრირებულიააივ/შიდსის ვირუსით ინფიცირების 1038 შემთხვევა; მათ შორის 819 მამაკაცია, 219ქალი. პაციენტთა უმრავლესობა 29-დან 40 წლამდეა. შიდსი განუვითარდა 423პაციენტს, გარდაიცვალა – 219. ამა წლის თებერვლის მონაცემებთან მიმართებაში,ინფიცირებულ პირთა რაოდენობა ბოლო 6 თვის განმავლობაში 123-ით გაიზარდა.მათ შორის: ინფიცირებულ მამაკაცთა რაოდენობა - 95-ით, ინფიცირებულ ქალთარაოდენობა-28-ით. შიდსის განვითარების შემთხვევები ინფიცირებულთა შორისგაიზარდა–51 შემთხვევით. გარდაცვლილთა რაოდენობამ იმატა–27–ით.მიუხედავად მოყვანილი რიცხობრივი მაჩვენებლებისა, რეგისტრირებულიშემთხვევები არ ასახავს საქართველოში აივ/შიდსის გავრცელების რეალურსურათს. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ექსპერტთა ვარაუდით, დღესსაქართველოში რეალურად დაახლოებით 3.500-მდე პირი უნდა იყოს აივ/შიდსითინფიცირებული.აივ ინფიცირების ყველაზე მეტი შემთხვევა არის თბილისში (396 შემთხვევა);შემდეგ სამეგრელოში (167, - აქედან ზუგდიდში - 116), აჭარა (152), იმერეთი (112),აფხაზეთი (32), კახეთი (38), ქვემო ქართლი (33), ფოთში (22), გურიაში (25),424

სამცხე-ჯავახეთი (19), შიდა ქართლი (20). სხვა რეგიონებში რეგისტრირებულიაერთეული შემთხვევები. გამოვლინდა უცხოეთის 30 მოქალაქე, მათგან 17დაბრუნდა სამშობლოში.საქართველოში აივ/შიდსის პირველი შემთხვევა გამოვლინდა 1989 წელს. თუგავაანალიზებთ ბოლო 5 წლის მონაცემებს, აღმოჩნდება რომ ამჟამად აღინიშნებააივ/შიდსის ახალ შემთხვევათა სტაბილური ზრდის ტენდენცია:2000 წელს – 792001 წელს – 932002 წელს – 952003 წელს – 1002004 წელს – 1632005 წელს – 2422006 წლის 1 აგვისტომდე – 123.ხოლო სულ ბოლო მონაცემების მიხედვით (2006 წლის 23 ოქტომბერი)საქართველოში დარეგისტრირებულია შიდსის 1091 შემთხვევა (852 მამაკაცი, 239ქალი), პაციენტთა უმრავლესობა 30-დან 40 წლამდეა. შიდსი განუვითარდა 443პაციენტს. 230 გარდაიცვალა. მკურნალობას იტარებს 214 პაციენტი.რეგისტრირებულ შემთხვევათა განაწილება გადაცემის გზების მიხედვით ასეთია:62.7% - ნარკოტიკების ინექციური მომხმარებელია30.7 % - დაინფიცირდა ჰეტეროსექსუალური კონტაქტის შედეგად3% - ჰომო-/ბისექსუალური კონტაქტით1.4% - დაინფიცირდა ვერტიკალური გადაცემის გზით0.9% - სისხლის რეციპიენტია1.3% - გადაცემის გზა დაუდგენელია.საქართველოში აივ/შიდსის გავრცელების ასეთი ტემპები განპირობებულიაშემდეგი ფაქტორებით: ნარკომანიის ფართო გავრცელება, საქართველოს მეზობელქვეყნებში შიდსის გავრცელების მაღალი მაჩვენებელი, სქესობრივი გზითგადამდებ ინფექციათა მაღალი სიხშირე, მოსახლეობის მზარდი მიგრაცია,სასტერილიზაციო /სადეზინფექციო საშუალებათა ნაკლებობა, პრეზერვატივებისგამოყენების შეზღუდულობა, შიდსის შესახებ მოსახლეობის ცნობიერებისდაბალი დონე. 1990 წელს საქართველოს მთავრობამ აივ ინფექცია/შიდსი ერთ-ერთ უმთავრეს ეროვნულ პრიორიტეტად აღიარა. 1993 წელს შემუშავებულ იქნააივ ინფექცია/შიდსის ეროვნული პროგრამა.საქართველოს კანონმდებლობა აივ/შიდსის შესახებ1995 წელს მიღებულ იქნა საქართველოს კანონი „ადამიანის იმუნოდეფიციტისვირუსით ინფექციის (შიდსის) პროფილაქტიკის შესახებ“. ხოლო საქართველოსსისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებულია პასუხისმგებლობაშიდსთან დაკავშირებით (მუხლი 131 შიდსის შეყრა). მნიშვნელოვანია, რომ„ადამიანის იმუნოდეფიციტის ვირუსით ინფექციის (შიდსის) პროფილაქტიკისშესახებ კანონის მიხედვით განსაზღვრულია ეროვნული პროგრამისა დასამთავრობო კომისისიის შექმნა.( მუხლი 2. შიდსის სამთავრობო კომისია.425

შიდსთან ბრძოლისა და პროფილაქტიკის ეროვნული პროგრამა.აივ ინფექციის /შიდსის საწინააღმდეგო სპეციალიზებული სამსახური.),,საქართველოს კანონში ადამიანის იმუნოდეფიციტის ვირუსით ინფექციის(შიდსის) პროფილაქტიკის შესახებ” (1995 წელი) მითითებულია რომ:M (თავი I,ზოგადი დებულებები)მუხლი 1. შეძენილი იმუნოდეფიციტის სინდრომი (შიდსი). ადამიანისიმუნოდეფიციტის ვირუსით (აივ) ინფექცია. ცნება. გავრცელება. პრობლემისმნიშვნელობა.შეძენილი იმუნოდეფიციტის სინდრომი (შიდსი) ინფექციური დაავადებაა,რომელსაც იწვევს ადამიანის იმუნოდეფიციტის ვირუსი (აივ). თანამედროვეკლასიფიკაციით დაავადებას ეწოდება ადამიანის იმუნოდეფიციტის ვირუსითინფექცია (აივ ინფექცია), ხოლო საკუთრივ ტერმინით „შიდსი" აღინიშნება აივინფექციის განვითარების ბოლო სტადია, როდესაც ავადმყოფს უვითარდებადაავადების კლინიკური ნიშნები. აივ ინფექცია /შიდსი თავისი გავრცელებისხასიათით, მიმდინარეობით და შედეგებით განსაკუთრებით საშიშ ინფექციათარიცხვს განეკუთვნება. აივ ინფექციის/ შიდსის პანდემიამ უდიდესი საფრთხეშეუქმნა მთელ კაცობრიობას და რთული პრობლემების წინაშე დააყენაჯანმრთელობის დაცვის მთელი სისტემა. აივ ინფექციასთან/ შიდსთანწარმატებით ბრძოლა შესაძლებელია მხოლოდ მსოფლიოს ყველა ქვეყნისმთავრობათა და ჯანმრთელობის დაცვის მუშაკთა ერთობლივი ძალისხმევით.საქართველოს რესპუბლიკას ესმის აივ ინფექციის /შიდსის პრობლემისმნიშვნელობა და სახელმწიფოებრივ პასუხისმგებლობას კისრულობს აივინფექციასთან /შიდსთან ბრძოლასა და პროფილაქტიკის განხორციელებისათვის.4. საქართველოს სახალხო დამცველის ოფისის იურიდიულ სამსახურშიფუნქციონირებს აივ ინფექცია/შიდსით დაავადებულთა უფლებების დამცავისექტორი.( 08.11.2000)კანონში ამგვარი მუხლის არსებობა უმნიშვნელოვანესად ზრდის სახალხოდამცველის აპარატის პასუხისმგებლობას აივ/შიდსით დაავადებულთა მიმართ,თუმცა დაკისრებულ მოვალეობათა სრულყოფილი შესრულებისათვის საჭიროადამატებითი რესურსების გამოყოფა, რაც შესაძლებელს გახდის კანონის მიერდაკისრებული მოვალეობის სრულყოფილად შესრულებას.საქართველოში ინფექციური პათოლოგიის შიდსის და კლინიკურიიმუნოლოგიის სამეცნიერო-პრაქტიკული ცენტრი ახორციელებს „შიდსისპროფილაქტიკის და მკურნალობის ეროვნულ პროგრამას’’ გლობალური ფონდისადა საქართველოს სოციალური დაზღვევის ერთიანი სახელმწიფო ფონდისდაფინანსებით. ქვეყნის მასშტაბით შიდსის საწინააღმდეგო სპეციალურისამსახურის დაქვემდებარებაშია 64 შიდსის სადიაგნოსტიკო ლაბორატორია.აივ ინფექცია/შიდსის პროფილაქტიკის სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში აივანტისხეულებზე გამოკვლევა უფასოა მხოლოდ აივ ინფექციის რისკისზოგიერთი ჯგუფის პირებისათვის (პროგრამის შეზღუდული დაფინანსების გამოგამოკვლევა წარმოებს მხოლოდ შიდსის კლინიკური ნიშნების მქონე პირების, B426

და C ჰეპატიტით დაავადებული პაციენტების და პატიმრების). სხვაჯგუფებისათვის გამოკვლევა ფასიანია და შეაგდენს 10 ლარს.აღსანიშნავია, რომ საქართველო არის პირველი ქვეყანა პოსტსაბჭოთა სივრცეში,რომელიც 100%-ით ახორციელებს შიდსით დაავადებული პაციენტებისმკურნალობას. ანტირეტროვირუსული მკურნალობის საჭიროების შესახებგადაწყვეტილების მიღება ხდება შიდსის საერთაშორისო საზოგადოებისოფიციალური რეკომენდაციების გათვალისწინებით. ანტირეტროვირუსულიმედიკამენტებით უფასო მკურნალობა 2005 წლიდან ხორციელდება “აივ/შიდსთან,მალარიასთან და ტუბერკულოზთან ბრძოლის გლობალური ფონდის”ფინანსურიმხარდაჭერით, ხოლო აივ ინფიცირებულ პაციენტთა ლაბორატორიულ-ინსტრუმენტული გამოკვლევების სრულ პანელს და სიმპტომურ მკურნალობასუზრუნველყოფს სოციალური დაზღვევის ერთიანი სახელმწიფო ფონდი.შიდსი სასჯელაღსრულებით დაწესებულებებშირაც შეეხება სასჯელაღსრულების დაწესებულებებს, საქართველოსპენიტენციალურ სისტემაში აივ/ინფექცია/შიდსის გავრცელების შესწავლამიმდინარეობს 1997 წლიდან. აღნიშნული სტრუქტურის დაწესებულებებშიშიდსით ავადობის შესწავლა წარმოებდა ნებაყოფილობით, უფასო ტესტირებისგზით აივ ანტისხეულებზე, (მუხლი3. პუნქტი 3. აივ ინფექციაზე /შიდსზემოქალაქეთა გამოკვლევა ნებაყოფლობითია.) რაც გათვალისწინებული იყო “აივინფექცია/შიდსის პროფილაქტიკის სახელმწიფო პროგრამით”.სულ აივ/შიდსზე პრეტესტ-კონსულტაცია ჩაუტარდა 10.000-მდე მსჯავრდებულსადა პატიმარს. მათგან სისხლში აივ ანტისხეულებზე ნებაყოფილობითიტესტირება ჩაუტარდა 9.439 პირს. შესწავლილ იქნა ასევე ეპიდემიოლოგიურიკერების თავისებურება.2005 წელს აივ ინფექცია/შიდსის გავრცელებამ ზოგად პოპულაციაში შეადგინა0,15%, ხოლო პენიტენციურ სისტემის დაწესებულებებში 1,76%, ანუ დაავადებისგავრცელება 10 ჯერ და მეტად აღემატება ციხისგარე საზოგადოებაშიინფიცირებულობის დონეს. შიდსისა და კლინიკური იმუნოლოგიის ცენტრისმიერ ჩატარებული გამოკვლევების მიხედვით, 1997 წლიდან 2005 წლისჩათვლით, საქართველოს პენიტენციური სისტემის დაწესებულებებში სულგამოვლენილი იქნა 67 აივ ინფიცირებული პატიმარი. მათგან: 7 გარდაიცვალა. 35გათავისუფლდა და იმყოფება დისპანსერიზაციაზე. (დინამიურ სამედიცინომეთვალყურეობაზე).ხოლო სულ ბოლო ინფორმაციის თანახმად (23 ოქტომბერი 2006 წელი), ამჟამად,პენიტენციური სისტემის დაწესებულებებში 30 აივ/შიდსით დაავადებულია(შიდსის ნაციონალური ცენტრის მონაცემებით, სექტემბრის თვეში ჩატარებულიგამოკვლევების საბოლო შედეგები ჯერ კიდევ არ არის ცნობილი), აქედან 13მკურნალობს.მნიშვნელოვანია იმის აღნიშვნა, რომ საქართველოს საპყრობილეებში არის ძალზემძიმე მდგომარეობა, გაუსაძლისი პირობები, ერთ საწოლზე ზოგჯერრეალურზე მეტი პატიმარი კი მოდის. აქედან გამომდინარე, აივ/შიდსით427

დაავადებულთა ისედაც მძიმე მდგომარეობა კიდევ უფრო უარესდება და ხშირშემთხვევაში შეუძლებელი ხდება შიდსით დაავადებულმა პატიმარმა ჩაიტაროსმკურნალობა საპყრობილეში და საჭიროებს სტაციონარში გადაყვანას. აივ/შიდსითდაავადებულ პატიმრებს შესაძლოა გლობალური ფონდის ფარგლებშიც მიეცეთსპეციალური დახმარება.პატიმარი დ.ლ.-ს შესახებსაქართველოს სახალხო დამცველის აპარატს განცხადებით მიმართა პატიმარდ.ლ-ს ძმამ. განცხადების თანახმად, თბილისის #5 საპყრობილეში მოთავსებულიპატიმარი დ.ლ. დაავადებულია აივ ინფექცია შიდსი-С3 კატეგორიით, ასევექრონიკული С ჰეპატიტით.პატიმარი 15 ოქტომბრამდე სასჯელაღსრულების დეპარტამენტისმსჯავრდებულთა და პატიმართა სამკურნალო დაწესებულებაში მკურნალობდა.შემდეგ იგი თბილისის #5 საპყრობილის ერთ-ერთ საკანში, ხოლო, მეორე დღეს_ 16 ოქტომბერს, საპყრობილის სამედიცინო ნაწილში გადაიყვანეს.შემდგომში პატიმრის ჯანმრთელობის მდგომარეობა იმდენად გართულდა, რომინფექციური პათოლოგიის, შიდსისა და კლინიკური იმუნოლოგიის სამეცნიერო-პრაქტიკული ცენტრის მიერ გაცემული ცნობის თანახმად, სიცოცხლისშესანარჩუნებლად ავადმყოფი სასწრაფოდ სტაციონარულ მკურნალობაზეგადაყვანას საჭიროებდა.ამის გამო, მივმართეთ სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის თავმჯდომარეს ბაჩოახალაიას პატიმარ დ.ლ-ს მსჯავრდებულთა და პატიმართა სამკურნალოდაწესებულებაში გადაყვანის რეკომენდაციით. რასაც რეალური შედეგი არმოჰყოლია.აივ/შიდსით დაავადებული პატიმრები კანონის შესაბამისად ექვემდებარებიანვადამდელ გათავისუფლებას.მუხლი 8. პუნქტი 21. აივ ინფექცია/შიდსი შედის იმ დაავადებათანუსხაში, რომელთა განსაზღვრული სტადია საფუძველს იძლევა სასამართლოშიმასალების წარდგენისათვის, რათა გადაწყდეს თავისუფლების აღკვეთისადგილიდან პატიმართა ვადამდელი გათავისუფლების ან/და სპეციალიზებულკლინიკაში მკურნალობის საკითხები. მასალებს დაავადების სტადიისდადგენისათვის განიხილავს შესაბამისი სამედიცინო კომისია (08.11.2000).მსოფლიოში არსებული სტატისტიკურ მონაცემებთან შედარებით, საქართველოსსასჯელაღსრულებით დაწესებულებებში გამოვლენილი აივ ინფიცირებულიპატიმრების რიცხვი მნიშვნელოვან მაჩვენებელს არ აღწევს, მაგრამ ტესტირებისპარალელურად ჩატარებულმა ინტერვიუებმა გამოავლინა საპატიმროებში აივინფექციის გავრცელების ხელშემწყობი ფაქტორები და პატიმართა მაღალირისკის ქცევები, რომელთა საფუძველზეც შეგვიძლია ვიფიქროთ, რომსასჯელაღსრულების დაწესებულებებში მოსალოდნელია აივ ინფექციის ახალიშემთხვევების სწრაფი გავრცელება.428

საყურადღებოა 2004 წლის ნარკოლოგიის ინსტიტუტის მიერ ჩატარებულიკვლევა ორ პენიტენციალურ დაწესებულებაში (ინტერვიუში მონაწილეობდა 19-50წლის 250 პატიმარი მამაკაცი). გამოკვლევამ აჩვენა, რომ რესპონდენტების 70%-სნარკოტიკები მოუხმარია ცხოვრების მანძილზე, 41% კი ნარკოტიკებსსაპყრობილეში იყენებს. ყველაზე ხშირად აქ ინექციური ნარკოტიკებიგამოიყენება. იმ რესპოდენტებიდან, რომლებმაც აღიარეს, რომ უკანასკნელი სამითვის მანძილზე აქვთ მიღებული ნარკოტიკი, 30% მოიხმარს მარიჰუანას, 41%ჰეროინს, 18% სუბუტექს (ინექციის სახით), ხოლო 8%-ოპიუმს. რესპოდენტების10% ინექციურ ნარკოტიკებს რეგულარულად მოიხმარს ყოველდღიურად ანყოველ მეორე დღეს.აივ-თან დაკავშირებით შემდეგი მონაცემები იქნა მოპოვებული: ნარკოტიკებისმომხმარებლების 87% მრავალჯერადად იყენებს საკუთარ ნახმარ შპრიცს, 42%აღიარებს, რომ საკმაოდ ხშირად გამოუყენებია სხვის მიერ ნახმარი შპრიცი, 52%კი აღნიშნავს მათ მიერ გამოყენებული შპრიცების, სხვის მიერ მოხმარებას.აქედან გამომდინარე, ინექციური ნარკოტიკების მოხმარებისა და საზიაროშპრიცების გამოყენების შემთხვევების სიმრავლის გამო, საქართველოსპენიტენციურ სისტემაში აივ-ისა და ჰეპატიტების გავრცელების საშიშროებადიდია.მნიშვნელოვანია, რომ „საქართველოს კანონში ადამიანის იმუნოდეფიციტისვირუსით ინფექციის (შიდსის) პროფილაქტიკის შესახებ“ მითითებულია:მუხლი 8. აივ ინფიცირებულთა/შიდსით დაავადებულთა სამედიცინოდახმარებისა და სოციალური დაცვის უფლებაპუნქტი 19. თავისუფლების აღკვეთის ადგილებში მყოფ აივინფიცირებულ/შიდსით დაავადებულ პირებს გააჩნიათ ისეთივე უფლება-მოვალეობანი, როგორც არაინფიცირებულებს. მათ აგრეთვე უფლება აქვთმიიღონ:ა) სამედიცინო დახმარება;ბ) აივ ინფექცია/შიდსზე სრული და დროული ინფორმაცია;გ) გადაწყვეტილება აივ ინფექცია/შიდსზე კონფიდენციალობის შესახებ;დ) აივ ინფექციისაგან თავდაცვის საშუალებები.პუნქტი 20. აივ ინფიცირებული/შიდსით დაავადებული პირებისათვისთავისუფლების აღკვეთის ადგილებში ორგანიზებული უნდა იყოს სათანადოსამედიცინო, ფსიქოლოგიური და სოციალური დახმარება.ქვეყანაში მოქმედი კანონმდებლობიდან გამომდინარე, სასჯელაღსრულებითდაწესებულებებში გამოვლენილ აივ/შიდსის შემთხვევებზე ვრცელდება კანონითგათვალისწინებული ღონისძიებები. პატიმრები უნდა იყვნენ ინფორმირებულებიაივ/შიდსის შესახებ, ნაწილობრივ ამ საკითხზე ხორციელდება გარკვეულიაქტივობები გლობალური ფონდის ფარგლებში.სასჯელაღსრულებით დაწესებულებებში შიდსის გავრცელების საწინააღმდეგოკანონით გათვალისწინებული ღონისძიებების განუხრელად განხორციელება დამათზე მონიტორინგი სახალხო დამცველის აპარატის მუშაობის ერთ-ერთმიმართულებას წარმოადგენს. (მუხლი2.პუქტი4. იხ.ზემოთ)429

შიდსის ექვსი შემთხვევა ქუთაისში2005 წლის ივლისში ინფექციური პათოლოგიის, შიდსისა და კლინიკურიიმუნოლოგიის სამეცნიერო-პრაქტიკული ცენტრში შემოვიდა პაციენტი გ.ლ. 4წლის, დიაგნოზით: ჩუტყვავილა, ჰემორაგიული ფორმა, ორმხრივი პნევმონია(ფილტვების ანთება).კვლევისას დაუდგინდა აივ/შიდსი. პაციენტის ინფიცირების სავარაუდო გზისდადგენის მიზნით გამოკვლეულ იქნენ ბავშვის მშობლები, რომელთაც აივ/შიდსიარ დაუდგინდათ. ეპიდემიოლიგიური კვლევით დადგინდა, რომ გ.ლ.-ს 2000წლის 29 დეკემბერს ქუთაისის სარაიონოთაშორისო საავადმყოფოში (ამჟამად სს„ქუთაისის დედათა და ბავშვთა სამკურნალო-დიაგნოსტიკური სამხარეოცენტრი“) გადაესხა სისხლი. როგორც დადგინდა შიდსის ცენტრისთანამშრომელთა მიერ საკითხის შესწავლით, გ.ლ.-ს ინფიცირების წყაროსავარაუდოდ არის სისხლი დონორი ს.მ. მამაკაცი 32 წლის, იგი იყო კადრისდონორი და მას 1993 წლიდან 2001 წლის აპრილამდე ქუთაისის რეგიონულსისხლის ბანკში ჩაბარებული აქვს სისხლი 22-ჯერ. ყველა სისხლის აღებისასხდებოდა მისი გამოკვლევა აივ-ზე, BB და C ჰეპატიტზე და სიფილისზე. 2001წლის 27 აპრილს დონორი დაწუნებული იქნა C ჰეპატიტის გამო.ამჟამად დონორი პიროვნება მოსკოვში ცხოვრობს, რის გამოც მისი გამოკვლევადა აივ ინფიცირებულობის დადასტურება ვერ ხერხდება.ქუთაისის სისხლის ბანკიდან 1998 წლიდან 2001 წლის მარტამდე დონორი ს.მ.-სსისხლი გატანილი იქნა სულ 19 რეციპიენტისათვის (ადამიანისათვის).აღნიშნული 19 რეციპიენტიდან დადგენილი იქნა 10 რეციპიენტის ვინაობა(მათგან 4 გარდაცვლილია, რომელთა სიკვდილი არ არის დაკავშირებული აივინფიცირებასთან), 6 რეციპიენტი გამოკვლეული იქნა აივ ინფექციაზე. 9რეციპიენტის ვინაობა ამ ეტაპზე ვერ დგინდება, სათანადო დოკუმენტაციისარარსებობის გამო.აღსანიშნავია 6 რეციპიენტიდან აივ ინფექცია გამოუვლინდა 5 რეციპიენტს, მათშორის 3 ბავშვს და 2 მოზრდილს (მათ სისხლი გადაესხათ 2000 წლის 29დეკემბრიდან 2001 წლის 20 მარტამდე პერიოდში), ხოლო 1 რეციპიენტს(რომელსაც სისხლი გადაესხა 1998წელს) აივ ინფექცია არ აღმოაჩნდა.წინასწარი მოკვლევის შედეგები გვიჩვენებს, რომ დონორ ს.მ.-ს სისხლი ყველადონაციის (სისხლის ჩაბარების) დროს მოწმდებოდა აივ/შიდსზე, B და ჩჰეპატიტზე ,,უსაფრთხო სისხლის” სახელმწიფო პროგრამით გათვალისწინებულიმეთოდებით, მაგრამ არცერთ შემთხვევაში არ მოხდა აივ ინფიცირების დადგენა.ზემოთაღნიშნულ მოვლენას, რომ გამოკვლევა ჩატარდა, მაგრამ არ მოხდა აივ-ისგამოვლენა, შიდსის ცენტრიდან მოსული განმარტებითი წერილის მიხედვითაქვს შემდეგი ახსნა:430

დონორ ს.მ.-ის ბოლო 2001 წლის 27 აპრილის გამოკვლევითაც კი ვერ მოხერხდააივ ანტისხეულების გამოკვლევა, რადგანაც ე.წ „ფანჯრის პერიოდში“ რომელიცშეიძლება გაგრძელდეს 3-6 თვეს, იშვიათ შემთხვევაში შესაძლებელიაგახანგრძლივდეს კიდეც, არ ხდება დაავადების დადგენა (აივ ანტისხეულებისისხლში არ ვლინდება);ასევე მითითებულია, იმის შესახებაც, რომ დონორის სისხლში აივანტისხეულების გამოვლენა ვერ მოხერხდა იმ დროისათვის გამოყენებული ტესტ-სისტემების შედარებით დაბალი მგრძნობელობის გამო (2001 წლისათვისქვეყანაში არსებული მძიმე ეკონომიკური მდგომარეობის გამო ძირითდადხდებოდა იაფასიანი, შედარებით დაბალი მგრძნობელობის ტეს-სისტემებისშეძენა).მოგახსენებთ, რომ ,,საქართველოს კანონში ადამიანის იმუნოდეფიციტისვირუსით ინფექციის (შიდსის) პროფილაქტიკის შესახებ” მითითებულია, რომსახელმწიფოს გაცნობიერებული აქვს აივ/შიდსის საფრთხე და მასთანდაკავშირებული პრობლემების მოგვარების მიზნით შექმნილია:მუხლი 2. შიდსის სამთავრობო კომისია.შიდსთან ბრძოლისა და პროფილაქტიკის ეროვნული პროგრამა.ზემოთაღნიშნული მიუთითებს რომ როგორც კომისია, ასევე პროგრამაუზრუნველყოფს აივ/შიდსის დაავადებულთა დახმარებას.ქუთაისში ჩატარებული სისხლის გადასხმის შემდეგ დაინფიცირდა და მოხდაიდენტიფიკაცია მხოლოდ 5 ადამიანის, სამწუხაროდ 9 ადამიანის შესახებინფორმაციის მოპოვება ვერ ხერხდება.გაცნობებთ, რომ კანონით მუხლი 8. ,,აივ ინფიცირებულთა/შიდსითდაავადებულთა სამედიცინო დახმარებისა და სოციალური დაცვის უფლება”,გათვალისწინებულია დახმარებები და შეღავათები.მუხლი 8, პუნქტი 5 ,,საქართველოს მოქალაქეებს, რომლებსაც ვირუსი შეეყარათსამედიცინო მანიპულაციების შესრულებისას, ენიშნებათ პენსია საქართველოსკანონმდებლობით დადგენილი წესით.მუხლი 8. პუნქტი 6 ,,ეპიდზედამხედველობის, პერიოდული გამოკვლევებისა დამკურნალობის მიზნით ქ. თბილისის ფარგლებს გარეთ მცხოვრები აივინფიცირებული/შიდსით დაავადებული პირები სარგებლობენ საქალაქთაშორისოსახელმწიფო ტრანსპორტით უფასო მგზავრობის უფლებით მუდმივისაცხოვრებელი ადგილიდან თბილისამდე და პირიქით, წელიწადში ოთხჯერ.სატრანსპორტო ხარჯები ფინანსდება შესაბამისი ადგილობრივი ბიუჯეტიდან”მუხლი 8 პუნქტი. 9. ,,უმუშევარ აივ ინფიცირებულ/შიდსით დაავადებულ პირებსმიეცემათ ყოველთვიური ფულადი დახმარება ორმაგი მინიმალური ხელფასისოდენობით, რომლის დაფინანსება ხორციელდება სოციალური დახმარებისპროგრამით განსაზღვრულ ასიგნებათა ფარგლებში”.431

ქუთაისის შემთხვევაში 5 დაზარალებულ ადამიანს ეკუთვნის კანონითგათვალისწინებული შეღავათები, რომლითაც ისინი დღემდე არ სარგებლობენ.როგორც, შიდსის ცენტრის თანამშრომლებთან საუბარში გაირკვა (მაია ცინცაძე),,ხშირ შემთხვევაში მათ არ აქვთ გზის ფული, რომ დროულად ჩამოვიდნენ,დროულად ჩაიტარონ კონსულტაცია და მიიღონ წამლები, მაშინ როცამკურნალობა და კონსულტაცია მათთვის უფასოა, რომელიც იფარებასახელმწიფო და სადაზღვევო პროგრამებით და გლობალური ფონდისპროგრამით”. მნიშვნელოვანია ის ფაქტიც, რომ 3 მათგანი ბავშვია და მათზედამატებით ვრცელდება შემდეგი მუხლები:მუხლი 8. პუნქტი 7. ,,მშობლებს, მეურვეს ან მზრუნველს უფლება აქვთ,იმყოფებოდნენ სტაციონარში არასრულწლოვან აივ ინფიცირებულ/შიდსითდაავადებულ შვილებთან (14 წლამდე ასაკის) ერთად. სტაციონარში ყოფნისპერიოდში მშობლები, მეურვე ან მზრუნველი თავისუფლდებიან სამუშაოდან დამათ მიეცემათ დროებითი შრომისუუნარობის შემწეობა”.მუხლი 8 პუნქტი 8. ,,აივ ინფიცირებულ/შიდსით დაავადებულ 18 წლამდე ასაკისთითოეულ არასრულწლოვანს მიეცემა ყოველთვიური ფულადი დახმარებამინიმალური ხელფასის ორმაგი ოდენობით, რომელიც ფინანსდება სოციალურიდახმარების პროგრამით განსაზღვრულ ასიგნებათა ფარგლებში”.შიდსით დაავადებულთა მკურნალობა ხორციელდება სახელმწიფო პროგრამისადა გლობალური ფონდის პროექტის თანადაფინანსების პირობებში. სახელმწიფოპროგრამა ფარავს ყველა აივ ინფიცირებული პირის ლაბორატორიული დაკლინიკური გამოკვლევების და ასევე სიმპტომური მკურნალობის თანხებს; რაცშეეხება უშუალოდ შიდსის ვირუსის საწინააღმდეგო სპეციფიკურ მკურნალობას(მაღალაქტიური ანტირეტროვირუსული მკურნალობა - არვ) – მის ხარჯებს(წამლების მოწოდება და მკურნალობის ეფექტურობის მონიტორინგი) მთლიანადფარავს გლობალური ფონდის პროექტი.საქართველოში გლობალური ფონდის დახმარების ფარგლებში მკურნალობსყველა შიდსით დაავადებული, რომელიც კლინიკური და ლაბორატორიულიგამოკვლევების შედეგების მიხედვით საჭიროებს მკურნალობის დაწყებას.დღეისათვის ასეთი 205 ავადმყოფია. სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში აივმკურნალობას იღებს 13 პატიმარი.რაც შეეხება სოციალურ დახმარებას, მიუხედავად იმისა, რომ კანონიითვალისწინებს ამგვარ მხარდაჭერას, აივ ინფექცია/შიდსით დაავადებულთათვის,რეალურად არც ერთ მათგანს არ უსარგებლია ამგვარი დახმარებით. ამსაკითხზე აქტიურად მუშაობდნენ შიდსით დაავადებულთა დახმარების ფონდიდა საქართველოს “პლუს” ჯგუფი, თუმცა დღეისათვის რაიმე ქმედითი ზომებიამ მიმართულებით გატარებული არ არის.აღსანიშნავია, რომ გაეროს სასურსათო პროგრამის ფარგლებში 2006 წლისოქტომბრიდან მუშაობა დაიწყო პროექტმა „ნუტრიციული დახმარება შიდსითდაავადებული პაციენტებისათვის” (Nutritional Support Through Food432

Supplementation to People Living with HIV/AIDS (PLWHA)). 2007 წლისივნისამდე პროექტით დაკმაყოფილდება მხოლოდ ის პაციენტები, რომლებიციმყოფებიან ანტირეტროვირუსულ(არვ) თერაპიაზე, ხოლო 2007 წლის ივნისიდან2008 წლის დეკემბრამდე მოცული იქნება როგორც მკურნალობაზე მყოფი, ასევეყველა აივ ინფიცირებული პირები, ვინც საჭიროებს ასეთი სახის დახმარებას.დღეისათვის გადაწყვეტილია 100 არვ თერაპიაზე მყოფი პაციენტის მომარაგებასასურსათო პროდუქტებით (10 კგ თეთრი ფქვილი, 2 კგ შაქარი და 1 ლ ზეთითითოეული პაციენტისათვის თვის განმავლობაში).2009 წლიდან დაგეგმილია, რომ აღნიშნული პროექტი განხორციელდებაგლობალური ფონდის ფარგლებში. ასევე საერთაშორისო ორგანიზაცია„კარიტასი”-ი გეგმავს შიდსით დაავადებული პაციენტების არა მარტოსასურსათო, არამედ სხვა დამატებითი სახის მედიკამენტებით უზრუნველყოფას,ტანსაცმლით დახმარებას და საჭიროების შემთხვევაში, ლოგინად მყოფიპაციენტების სანიტარულ მომსახურებას.საქართველოს კანონის „ადამიანის იმუნოდეფიციტის ვირუსით ინფექციის(შიდსის) პროფილაქტიკის შესახებ“, II თავში მითითებულია აივინფექცია/შიდსის საწინააღმედგო სამსახურის შესახებ, მე-4 პუნქტშიმითითებულია რომ ,,საქართველოს სახალხო დამცველის ოფისის იურიდიულსამსახურში ფუნქციონირებს აივ ინფექცია/შიდსით დაავადებულთა უფლებებისდამცავი სექტორი.( 08.11.2000)”.ზემოთაღნიშნულიდან გამომდინარე სახალხო დამცველის აპარატთანჩამოყალიბებული პაციენტთა უფლებების დაცვის ცენტრი თანამშრომლობს ამმიმართულებით საქართველოს ინფექციური პათოლოგიის შიდსის დაკლინიკური იმუნოლოგიის სამეცნიერო-პრაქტიკული ცენტრთან. აპირებსშექმნას საკოორდინაციო ჯგუფი აივ/შიდსით დაავადებულთა სოციალურიუფლებების დასაცავად, რომელიც იმუშავებს არსებულ კანონში შენიშვნებისადა რეკომენდაციების შემუშავებაზე, რათა კანონი ჭეშმარიტად ქმედუნარიანიგახდეს და რეალურად დაიცვას აივ/შიდსით დაავადებულთა უფლებები.სახალხო დამცველი ითანამშრომლებს ასევე გლობალურ ფონდთან კანონითგათვალისწინებული სოციალური დახმარების და პაციენტთა უფლებათა დაცვისუზრუნველყოფის მიზნით. რათა არ მოხდეს მათი გარიყვა, რასაც სწორედადგილი ჰქონდა ქუთაისში, როცა აივ/შიდსით დაავადებული დედა-შვილიიძულებული გახდა შორს გადახვეწილიყო. მათ მიმართეს სასამართლოს,საქართველოს კანონის პაციენტთა უფლებების შესახებ მუხლი 10-ის „ა პუნქტისთანახმად, ითხოვდნენ კომპენსაციას ქონებრივი და არაქონებრივი ზიანისათვის,ამ შემთხვევასთან დაკავშირებით მათთვის დახმარების გაცემის (20000 ლარისოდენობით) საკითხი სასამართლოში განხილვის პროცესშია და საბოლოგადაწყვეტილება არა არის მიღებული, ხოლო კანონით გათვალისწინებულ სხვასახის დახმარებებს ოჯახი არ ღებულობს.აივ/შიდსით დაავადებულთა უფლებების დარღვევა არის ყველაზე დიდიბარიერი შიდსის პროფილაქტიკის, ინფიცირებულთა და დაავადებულთათვისშესაფერისი სამედიცინო დახმარების და მკურნალობის უზრუნველყოფისათვის.433

საქართველოში შიდსის სწრაფად გავრცელების პირობებში კიდევ უფრომწვავედ დგება აივ/შიდსით დაავადებულთა კანონით უზრუნველყოფილიუფლებების დაცვის საკითხი. შიდსით დაავადებული პაციენტები გადაუდებელდახმარებას და თანადგომას საჭიროებენ, მათთვის კანონით გათვალისწინებულიფულადი თუ სხვა სახის დახმარებების გაცემასთან დაკავშირებული პროცესებისგაჭიანურება კიდევ უფრო ამძიმებს მათ მდგომარეობას. ამ პროცესებისდაჩქარება და სათანადო ბერკეტების ამოქმედება სახელმწიფო პრიორიტეტადუნდა იქცეს.ექიმთა პროფესიული პასუხისმგებლობაპაციენტთა უფლებების დაცვის ცენტრის მიერ ხორციელდება საქართველოსშრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს სამედიცინოსაქმიანობის სახელმწიფო რეგულირების სააგენტოს მიერ მოწოდებულიინფორმაციის ანალიზი.საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსსამედიცინო ხარისხისა და კონტროლის ინსპექციის 2005 წლის მონაცემებისმიხედვით უმაღლესი და საშუალო სამედიცინო და ფარმაცევტულიპესრონალისათვის სერთიფიკატის მიმნიჭებელი საბჭოს წინაშე დაისვა ექიმთაპროფესიული პასუხისმგებლობის საკითხი 228 შემთხვევაში. მათ შორისწერილობითი გაფრთხილება მიეცა 159 ექიმს, სერთიფიკატი შეუჩერდა 18 ექიმს,ხოლო სერთიფიკატი გაუუქმდა 8 ექიმს. ასევე გამოვლინდა ადმინისტრაციულისამართალდარღვევის 164 ფაქტი; მეწარმის საქმიანობის შემოწმების შესახებ,პირველი ინსტანციის სასამართლოებს შუამდგომლობით მიმართა სამინისტრომ158 შემთხვევაში; მოსამართლის მიერ გაცემული ბრძანების საფუძველზეჩატარდა 153 სამედიცინო დაწესებულების შემოწმება; შემოწმებამ გამოავლინაუკანონო სამედიცინო საქმიანობის 30 შემთხვევა; უკანონო საექიმო საქმიანობის44ფაქტი; 35 შემთხვევაში აღიძრა სამედიცინო დაწესებულების ხელმძღვანელობისპასუხისმგებლობის საკითხი.საქართველოს უზენაესი სასამართლოდან შემოსული მონაცემების მიხედვით,ადმინისტრაციული სამართალდარღვევბი შრომის, ჯანმრთელობის დასოციალური დაცვის სფეროში 2005 წლის განმავლობაში, რომელსაც მოყვასათანადო სანქციები. უზენაეს სასამართლოში შემოსულ საერთოსამართალდარღვევათა 2%-ს შეადგენს. ჯანდაცვის სფეროში ადმინისტრაციულისამართალდარღვევები და ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობათა საქმეები.შესწავლილი იქნა ადმინისტრაციული სამართალდარღვევები შრომის,ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის სფეროში. 2005 წლის განმავლობაშისაქართველოს რეგიონებში ყველაზე მაღალი მაჩვენებლით გამოირჩევა აჭარისრეგიონი (2005 წლის განმავლობაში 91 განხილული საქმე). არცერთი შემთხვევაარ დაფიქსირებულა საქართველოს 21 რეგიონში, მხოლოდ ერთი შემთხვევა 8რეგიონში.434

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსსამედიცინო ხარისხისა და კონტროლის ინსპექციის 2006 წლის მონაცემები:მიმდინარე წლის 20 სექტემბრის მდგომარეობით, სააგენტოს წარდგინებით,სახელმწიფო სერთიფიკატის მიმნიჭებელ საბჭოს განსახილველად გადაეცა 208ექიმის პროფესიული პასუხისმგებლობის საკითხი.შესწავლილი იქნა 45 სამედიცინო დაწესებულებაში სამედიცინო პერსონალისმხრიდან დარღვევები, რომელიც ეხებოდა სამედიცინო დახმარების ორგანიზების,ადმინისტრირების, პაციენტებზე უშუალო სამედიცინო ჩარევის საკითხებს.შემთხვევათა დაწვრილებითი შესწავლის საფუძველზე გამოიკვეთა, რომდარღვევები უფრო ხშირად თბილისის (25) სახელმწიფო და კერძო სამედიცინოდაწესებულებებში ხდება.თბილისში სამედიცინო პერსონალის პროფესიული პასუხისმგებლობის საკითხიდადგა 126 შემთხვევაში, მაშინ როცა საქართველოს სხვა რაიონებიდან მხოლოდ72 ექიმის პროფესიულ პასუხისმგებლობის საკითხი განიხილა სახელმწიფოსერთიფიკატების მიმნიჭებელმა საბჭომ. ამათგან წერილობითი გაფრთხილებამიეცა 64 ექიმს, სახელმწიფო სერთიფიკატი შეუჩერდა 27 ექიმს, ხოლო დადგაერთი ექიმის სერტიფიკატის გაუქმების საკითხი.სამედიცინო პერსონალის პროფესიული პასუხისმგებლობის საკითხი დადგა: მათმიერ საქართველოს კანონის ,,ჯანმრთელობის დაცის შესახებ~ მე-5 მუხლისშესაბამისად, რომელიც ითვალისწინებს ,,საქართველოს მოქალაქეებს უფლებააქვთ ისარგებლონ დადგენილი წესით დამტკიცებული ჯანმრთელობის დაცვისსახელმწიფო პროგრამით გათვალისწინებული სამედიცინო დახმარებით, რასაცგანახორციელებს სათანადო სამედიცინო საქმიანობის სამართლის სუბიექტი,განურჩევლად საკუთრებისა და ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმისა~; ასევე43 მუხლის დარღვევის გამო: ,,ექიმი და სხვა სამედიცინო პერსონალივალდებულია: დადგენილი წესით აწარმოოს ჩანაწერები სამედიცინოდოკუმენტაციაში~. ასევე საქართველოს კანონის საექიმო საქმიანობის შესახებ მე-7 მუხლის 2 პუნქტში მითითებული წესის დარღვევის გამო, რომელიცითვალისწინებს, მხოლოდ იმ სამედიცინო დარგში საექიმო საქმიანობას, რაშიცექიმს აქვს სახელმწიფო სერთიფიკატი. ,,საექიმო საქმიანობის შესახებ 39-ემუხლი, პაციენტის უფლებების შესახებ კანონის მე-17 მუხლი ითვალისწინებსპაციენტისათვის ინფორმაციის მიწოდებას, სადაც მითითებულია, რომდამოუკიდებელი საქმიანობის სუბიექტი ვალდებულია, პაციენტს მისთვისმისაღები ფორმით მიაწოდოს სრული, ობიექტური, დროული და გასაგებიინფორმაცია~. ამ და სხვა მუხლის დარღვევის გამო დაისვა ექიმებისპროფესიული პასუხისმგებლობის საკითხი ,,ჭიათურის ს/ს აკად. გ.მუხაძის სახ.ქალაქის საავადმყოფოში~. პაციენტის მშობლისთვის ვერ იქნა მიწოდებულისრულყოფილი ინფორმაცია, 0-3 წლამდე ასაკის ბავშვთა სამედიცინოდახმარების~ კომპონენტის შესახებ.,,საექიმო საქმიანობის კანონის~ 44-ე მუხლის, პაციენტის უფლების შესახებკანონის 22-ე მუხლის თანახმად, სამედიცინო მომსახურების გაწევამდე ექიმმა435

უნდა მიიღოს წერილობითი ინფორმირებული თანხმობა კანონში მითითებულყველა შემთხვევაში.შესწავლილი დოკუმენტების მიხედვით, 9 შემთხვევაში არ იქნა მიღებულიქირურგიული ოპერაციის წინა ინფორმირებული წერილობითი თანხმობა.ექიმთა პროფესიული პასუხისმგებლობა დადგა ,,საექიმო საქმიანობის კანონის56-ე,73-ე,74-ე,75-ე,76-ე,79-ე მუხლების დარღვევის გამო, რომლებიცითვალისწინებს სამედიცინო დოკუმენტაციის წარმოების პირობების დაცვას,დამოუკიდებელი საექიმო საქმიანობის სუბიექტის პროფესიულპასუხისმგებლობას, დამოუკიდებელი საექიმო საქმიანობის არასწორადწარმართვისათვის გათვალისწინებულ პროფესიულ პასუხისმგებლობას დაშესაბამის სანქციებს~.თბილისის სამედიცინო დაწესებულებათა შორის გამოირჩევა: მ. იაშვილისსახელობის ბავშვთა ცენტრალური საავადმყოფო ,,რესპუბლიკა~., ვინაიდან ამსაავადმყოფოში დადგა ერთდროულად 26 ექიმის პასუხისმგებლობის საკითხი.შესწავლილი იქნა 2000-2004 წლებში პაციენტებისათვის გაწეული სამედიცინოდახმარების ხარისხის, პაციენტთა უსაფრთხოების და კომფორტულობის,აგრეთვე სალიცენზიო პირობების მოქმედ კანონმდებლობასთან შესაბამისობისსაკითხი. გამოვლინდა სხვადასხვა სახის დარღვევები, დადგა 26 ექიმისპროფესიული პასუხისმგებლობის საკითხი, მათ მიერ ჩადენილი დარღვევის გამოსაქართველოს კანონში ,,ჯანმრთელობის დაცვის შესახებ~ 43-ე მუხლის თანახმად,რომელიც ითვალისწინებს ექიმის ვალდებულებას ,,დადგენილი წესით აწარმოოსჩანაწერები სამედიცინო დოკუმენტაციაში~, ასევე საქართველოს კანონით,,საექიმო საქმიანობის შესახებ~ მუხლი 56-ის მიხედვით დაირღვა სამედიცინოჩანაწერების წარმოების პირობები. ამავე საავადმყოფოს 23 ექიმს პროფესიულიპასუხისმგებლობის საკითხი დადგა საქართველოს კანონის თანახმად ,,საექიმოსაქმიანობის შესახებ~ მე-7 მუხლში მითითებული დებულების დარღვევის გამო,რომელიც ითვალისწინებს ,,დამოუკიდებელი საექიმო საქმიანობის უფლებას~.,,პირს აქვს მხოლოდ სახელმწიფო სერთიფიკატში აღნიშნული სპეციალობით~.აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ შპს თბილისის ივ. ჯავახიშვილის სახელობისსახელმწიფო უნივერსიტეტის კლინიკურ საავადმყოფოში ,,დადგა 20 ექიმისპროფესიული პასუხისმგებლობის საკითხი: მათ მიერ საქართველოს კანონის,,საექიმო საქმიანობის შესახებ~ მუხლი 7, მუხლი 56 თანახმად სამედიცინოჩანაწერების არასრულყოფილად წარმოების გამო, ხოლო მათ შორის 5 ექიმისპროფესიული პასუხისმგებლობის საკითხი დადგა ,,საექიმო საქმიანობის შესახებ~44-ე მუხლის თანახმად, რომელიც ითვალისწინებს ,,სამედიცინო მომსახურებისგაწევამდე დამოუკიდებელი საქმიანობის სუბიექტი ვალდებულია მიიღოსპაციენტის ზეპირი ან წერილობითი ინფორმირებული თანხმობა განსაზღვრულსამედიცინო ჩარევაზე~.აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ თუ 2005 წლის განმავლობაში ექიმთა მიერსამართალდარღვევის ფაქტებზე რეაგირება ხდებოდა მხოლოდ საქართველოსკანონით ,,საექიმო საქმიანობის შესახებ” თავი VII–ით განსაზღვრული436

,,დამოუკიდებელი საექიმო საქმიანობის სუბიექტის მიერ სამედიცინოჩანაწერების წარმოების მოვალეობის’’ დარღვევის ფაქტებზე, ასევე X თავისმიხედვით (,,დამოუკიდებელი საექიმო საქმიანობის სუბიექტის პროფესიულიპასუხისმგებლობა”). მხოლოდ მიღებული ინფორმაციის მიხედვით (2006 წლის20 სექტემბრის მდგომარეობით). კონკრეტულად არ არის მითითებულიექიმების მიმართ გატარებული სანქციების შესახებ, როგორიცაა დისციპლინურიან ადმინისტრაციული სასჯელი, შესაბამისად წერილობითი გაფრთხილება,სერტიფიკატის შეჩერება ან სერთიფიკატის ჩამორთმევა.Yსაქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსსამედიცინო საქმიანობის სახელმწიფო რეგულირების სააგენტოსაგან მიღებულიმასალების ანალიზმა 2006 წლის 20 სექტემბრის მდგომარეობით ცხადყო, რომსამედიცინო დაწესებულებებში სამედიცინო მომსახურების პრაქტიკაშისხვადასხვა დარღვევებთან ერთად ფიქსირდება პაციენტის ისეთი ინდივიდურიუფლებების დარღვევის ფაქტებიც, როგორიცაა ინფორმაციის მიღების უფლებისდარღვევა და ინფორმირებული თანხმობის გარეშე სხვადასხვაა სამედიცინომანიპულაციების ჩატარების ფაქტები, ხოლო რაც შეეხება პაციენტის სხვაინდივიდურ უფლებების რეალიზაციის ექიმ-პაციენტის უსაფრთხოებას,როგორიცაა პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა და კონფიდენციალობა, ასევემეორე აზრის მოძიების უფლება, სამედიცინო დაწესებულების და ექიმისარჩევის უფლება – ჯერ კიდევ არ არის ,,აქტუალური~. ამ უფლებათა დარღვევისფაქტების არც დაფიქსირება ხდება და შესაბამისად არც სათანადო რეაგირება.ზემოაღნიშნული უფლებების განხორციელება ადამიანის უზენაესი უფლების,უფლება ჯანმრთელობაზე რეალიზაციის საფუძველს წარმოადგენს.ხარისხიანი სამედიცინო მომსახურების უზრუნველყოფა ძირითადადდაფუძნებულია ჯანდაცვის მუშაკების კვლიფიკაციაზე და სამედიცინოდაწესებულებებში პაციენტების უსაფრთხოებაზე.ჯანდაცვის მუშაკები _ პროფესიონალთა გუნდია, რომლებიც უშუალოდახორციელებენ იმ პირთათვის ჯანდაცვის მომსახურების მიწოდებას, რომლებიცამ უკანასკნელს საჭიროებენ. ჯანდაცვის მუშაკები წარმოადგენენ სისტემის გულს.მიუხედავად ამისა, მსოფლიოში ჯანმრთელობის მუშაკთა კრიზისი აღინიშნება,რომლისაგანაც ვერც ერთი ქვეყანა ვერ ჩაითვლება `იმუნიზებულად~! კრიზისიმრავალი სირთულეებით არის განპირობებული როგორიცაა: სამედიცინოგანათლების, დიპლომის შემდგომი მზადების, ანაზღაურების სისტემების,სამუშაო გარემოსა და ჯანდაცვის მენეჯმენტის სფეროებში. ჩამოთვლილპროცესებს მივყავართ პრაქტიკული უნარ-ჩვევებისა და გამოცდილების საკვანძომომენტების მძიმე ნაკლოვანებამდე. შექმნილი სიტუაცია საბოლოო ჯამში იწვევსსამედიცინო პროფესიონალთა მიერ პროფესიის შეცვლას, სამსახურისათვისადრეულ თავის დანებებას და საერთაშორისო მიგრაციას. ჯანდაცვის მუშაკთასამუშაო ძალა კრიზისშია, ამას გაცილებით უფრო აძნელებს სხვადასხვაქვეყანაში და რეგიონში შექმნილი სპეციფიკური გარემო, რაც მკვეთრადნეგატიურად აისახება ადამიანთა ჯანმრთელობაზე. კრიზისიდან გამოსასვლელადძალისხმევათა გაერთიანება უნდა მოხდეს ადგილობრივ, ნაციონალურ,რეგიონულ და საერთაშორისო დონეებზე. ამ პროცესში მონაწილეობა უნდა437

მიიღონ მთავრობებმა, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციამ, ჯანდაცვისპროფესიონალებმა, არასამთავრობო სექტორმა და საზოგადოებრიობისლიდერებმა. ამ კომპლექსური პრობლემის გადასაჭრელად, არსებობს გამოსავალი,რის გამოც მოქმედება უნდა განხორციელდეს დღეს, რათა ხვალ უკვე კრიზისიდაძლეულ იქნეს.პაციენტთა განცხადებებისახალხო დამცველის აპარატს სოცილურ-ეკონომიკური პრობლემებით მომართავსძალიან ბევრი ადამიანი, მათ შორის უმრავლესობა სიღატაკის ზღვარზეა და,ძირითადად, ითხოვს ელემენტარულ საარსებო მინიმუმს, თუმცა ძალიანხშირად მოთხოვნები, აგრეთვე, სამედიცინო დახმარებასა და შშმ შეღავათს ეხება.ხშირია დარღვევები სამედიცინო დახმარების სფეროშიც. სახალხო დამცველისაპარატის მიერ განხილული განაცხადების საფუძველზე შეგვიძლია დავასკვნათ,რომ ხელისუფლების სხვადასხვა დონის მხრიდან მეტი ყურადღება უნდამიექცეს დაავადებულთა და ინვალიდთა უფლებებს.როგორც ამას ქვემოთ მოყვანილი სქემა გვიჩვენებს, 2003-2005 წლებთანშედარებით 2006 წლის I ნახევარში საგრძნობლად იმატა სამედიცინოსაკითხებთან დაკავშირებით სახალხო დამცველთან შემოსულმა განაცხადთარიცხვმა.438

შემოსული საჩივრების განხილვის საფუძველზე გამოიკვეთა შემდეგიტენდენციები:• სატელეფონო განცხადებებით ძირითადად ითხოვდნენ ინფორმაციებს ვის,სად და როგორ მიმართონ, ასევე რა სახის დახმარების მიღებისსაშუალება აქვთ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალურიდაცვის სამინისტროს პროგრამული დაფინანსების ფარგლებში, რა სახისსოციალური პროგრამები ვრცელდება მათზე, რაზეც ცენტრისთანამშრომლების მიერ გაცემული იქნა შესაბამისი ინფორმაციები. ცენტრისმიერ განხორციელებული საგანმანათლებლო ღონისძიებები ,,პაციენტისგვერდისა’’ და ,,პაციენტის უფლებებისა და მოვალეობების შესახებ’’ბროშურებისა და ბუკლეტების მომზადება, რომელსაც მუდმივი ხასიათიაქვს, დიდ დახმარებას გაუწევს მოქალაქეებს პოტენციურ პაციენტებს;• შეკითხვები ეხებოდა უფლებრივ საკითხებსაც. კერძოდ, შესაძლებელია თუარა, აყვანილი შვილის თირკმელი გადაენერგოს მამას? ვინაიდან აყვანილიშვილი სამოქალაქო კოდექსით იმავე უფლებებით სარგებლობს, რითაცბიოლოგიური შვილი, მიუხედავად იმისა, რომ არ არის გენეტიკურინათესავი, საქართველოს კანონით ,,ადამიანის ორგანოთა გადანერგვისშესახებ” მუხლი 3-ით განსაზღვრულ ტერმინთა ნუსხაში ,,გენეტიკურინათესავი” - აყვანილი შვილი ვერ იქნება შეტანილი. ამ შემთხვევისსაფუძველზე გამოიკვეთა კანონში დამატების და შესწორებისაუცილებლობა.მუხლი 18- გადანერგვის მიზნით ცოცხალი დონორისაგან ორგანოს აღებაშეიძლება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დაცულია შემდეგი პირობები:ბ) დონორი და რეციპიენტი გენეტიკური ნათესავები ან მეუღლეები არიან, ანდონორისგან ორგანოს აღება ხდება ჯვარედინი დონორობის პრინციპით,რაზედაც არსებობს ტრანსპლანტაციის საბჭოს თანხმობა,... შესაძლებელიაგათვალისწინებული იყოს დამატება ბ)ბ პუნქტში: ,,გენეტიკური ნათესავები Nანმეუღლეები ან აყვანილი შვილი.სატელეფონო განცხადებები ხშირად იყო ანონიმური, სხვადასხვა მოტივით:• არ სჯეროდათ, თუ ვინმეს შეეძლო რეალური დახმარების გაწევა დასატელეფონო განცხადება მხოლოდ სახალხო დამცველის დახმარებისფორმატის გაგებას ემსახურებოდა;• ეშინოდათ გვარის დასახელება, რადგან ამას მოყვებოდა მათ წინააღმდეგსანქციები (შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვის დედამ,რომელმაც აღნიშნა, რომ მერიის ჯანმრთელობისა და სოციალურ საკითხთასაქალაქო სამსახურმა არ დააკმაყოფილა მისი შვილი კუთვნილი უფასოსაგზურით ბორჯომის დასასვენებელ სახლში, რა პრივილეგიითაც წინაწელს ისარგებლა. თუმცა მაშინ, მის შვილთან ერთად ისვენებდნენსხვადასხვა რანგის ,,ჩინოვნიკების” შვილები ,,შეზღუდულიშესაძლებლობების გარეშეც“, ვინაობა არ გაგვიმხილა, იმ მოსაზრებით, რომყოველწლიურ დახმარებას მედიკამენტებზე აღარ მისცემდნენ.439

წერილობითი განცხადებების თუ პირადი შეხვედრების დროს გამოიკვეთაექიმების მხრიდან პაციენტებისათვის ინფორმაციის არასრულყოფილადმიწოდების შემთხვევები, რითაც დაირღვა პაციენტების უფლება ინფორმაციისმიღებაზე. ხშირად პაციენტების არასაკმარისი ინფორმირებულობა, ან ოპერაციისწინ ინფორმირებული თანხმობის ისე მიცემა, რომ არ ჰქონდა გაგებულიბოლომდე ოპერაციის შემდგომი მოსალოდნელი შედეგების შესახებ, იყო მიზეზიმისი საჩივრისა. ასევე ხშირად იყო მითითებული, რომ ინფორმაციისარასრულყოფილად გაგების საფუძველს წარმოადგენდა ექიმების მხრიდანსამედიცინო ტერმინების ხშირად გამოყენება. ცენტრის მიერ პაციენტებისადმიგაწეული დახმარება მდგომარეობდა სრულყოფილი ახსნა-განმარტების მიცემაში,იმის გარკვევაში, რომ სამედიცინო მომსახურების ამა თუ იმ ფორმას აქვს თავისრისკები და გართულებები, სამედიცინო მომსახურების საერთაშორისოსტანდარტების მითითებით და დასაშვები გართულებებით.პაციენტების განცხადებაში ხშირად იყო მოთხოვნილი მატერიალური დამორალური ზიანის ანაზღაურების შესახებ. (,,საქართველოს კანონში პაციენტისუფლებების დაცვის შესახებ’’ მუხლი 10. პაციენტს ან მის კანონიერწარმომადგენელს უფლება აქვს მიმართოს სასამართლოს და მოითხოვოს:ა)კომპენსაციაც ქონებრივი და არაქონებრივი ზიანისა, რომელიც გამოწვეულია:ა.ა) პაციენტის უფლებების დარღვევით; ა.ბ) მცდარი სამედიცინო ქმედებით; ა.გ)სამედიცინო დაწესებულების ფუნქციონირების სხვა ხარვეზებით; ა.დ)სახელმწიფოს მიერ არასწორად განხორციელებული ზედამხედველობითა დარეგულირებით;პაციენტები მიმართავენ სახალხო დამცველს დახმარებისათვის ისეთშემთხვევებშიც კი, როცა მათი საქმეები სამართალწარმოებაშია ან არსებობსსასამართლოს გადაწყვეტილებები.უმეტესობა განცხადებებისა პატიმარი პაციენტებისაგან იყო შემოსული და მათსხვადასხვა სასჯელაღსრულებით დაწესებულებებში გაეწიათ სამედიცინოდახმარება, პაციენტთა უფლებების დაცვის ცენტრის კონსულტანტის ლევანლაბაურის რეკომენდაციით და წამების მსხვერპლთა რეაბილიტაციის ცენტრი,,ემპათიის” დახმარებით ჩაუტარდათ საჭირო და აუცილებელი გამოკვლევები,ჩვენების მიხედვით ზოგიერთი პატიმარი გადაყვანილი იქნა საავადმყოფოში.პაციენტთა უფლებების დაცვის ცენტრი ახორციელებს პატიმარ ავადმყოფთაჯანმრთელობის სამედიცინო მომსახურების მონიტორინგს, რომლის შესახებაცცალკე არის მითითებული.განსაკუთრებულ აღნიშვნას იმსახურებს ა. სლე-ვის საქმე, რომლიდანაც ირკვევა,რომ შშმ ა.სლე-ვის მამიდამ თ.რუ-მ მიმართა ფინანსური დახმარებისათვის თვითსაქართველოს პრეზიდენტს, მ.სააკაშვილს. მიმართვა, ა.სლე-ვის შშმ-სდამადასტურებელ დოკუმენტებთან ერთად, კონტროლით გადაეგზავნასაქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური უზრუნველყოფისმინისტრს, ლ.ჭიპაშვილს. ამ უკანასკნელმა კი აღნიშნული საკითხი დაავალასაქართველოს სოციალური დაზღვევის ერთიან სახელმწიფო ფონდს. მ/წ 05440

ივლისს (#1726/04-1/0088-06/1). აღნიშნული საკითხის შესასწავლად მივმართეთსაქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური უზრუნველყოფისმინისტრს, ლ. ჭიპაშვილს, რაზეც საქართველოს სოციალური დაზღვევის ერთიანისახელმწიფო ფონდიდან გვაცნობეს: `თ. რუ-ის განცხადებასთან დაკავშირებით,რომელიც ითხოვს ინვალიდი ძმისშვილის, ა.სლე-სათვის დახმარებას,მოგახსენებთ, რომ საბუთები, რომელიც ახლავს განცხადებას, არ არისსრულყოფილი, არ არის წარმოდგენილი ექიმის დასკვნა თუ რა სახის დახმარებაესაჭიროება ამ ეტაპზე პაციენტს და რომელ კლინიკაში. აღნიშნული საკითხებისდარეგულირება, კერძოდ, კლინიკის მოძიება და მკურნალობის განსაზღვრა არშედის სოციალური დაზღვევის ერთიანი სახელმწიფო ფონდის კომპეტენციაში.~ამ პასუხიდან ირკვევა, რომ ა.სლე-ვის საქმე დასახლებულ სამსახურში არავისშეუსწავლია, შესაბამისად, ის დარჩა რეაგირების გარეშე.უნდა აღინიშნოს, რომ პაციენტებისაგან შემოსული წერილებისა და სხვადასხვაინფორმაციების საფუძველზე პაციენტების უკმაყოფილება ხშირ შემთხვევაშიგანპირობებულია მისი გაურკვევლობით პროგრამების დაფინანსების შესახებ,მოსახლეობის რა კატეგორიისათვის არის ესა თუ ის პროგრამა? რაკომპონენტებისაგან შედგება? როგორ ხდება პროგრამით გათვალისწინებულიგამოკვლევების შერჩევა ყველა კონკრეტულ შემთხვევაში. პაციენტები ითხოვენპირველადი ჯანდაცვის რგოლში თუ სტაციონარის პირობებში გასაგებადინფორმაციის მიწოდებას, რისი უფლებაც მას კანონით აქვს მიცემული.(საქართველოს კანონი პაციენტის უფლებების შესახებ მუხლი 16). გაურკვევლობახშირად ბადებს ეჭვს, რაც შესაძლოა დასაბუთებული ან დაუსაბუთებელისაჩივრის საბაბიც გახდეს. ამ საკითხის მოგვარება შესაძლებელია ექიმებისმხრიდან თავისი მოვალეობის, პაციენტისათვის სრული გასაგები ინფორმაციისმიწოდების გზით და ასევე ჯანდაცვის ორგანიზატორების მხრიდანსაინფორმაციო საშუალებებით მუდმივად მოსახლეობის ინფორმირებულობითპროგრამული დაფინანსების პრიორიტეტების შესახებ.საქართველოს რეგიონებში ადგილობრივი თვითმართველობის ორგანოებისბიუჯეტიდან მოსახლეობის სამედიცინო მომსახურებისათვის გაწეულიფინანსური დახმარებები (2005-2006 წწ.)ხარისხიანი ჯანმრთელობის დაცვის ხელმისაწვდომობა წარმოადგენს ადამიანისერთ-ერთ ძირითად უფლებას, რომელსაც სათანადო ყურადღება უნდა დაუთმოსყველა სახელმწიფომ.საქართველოს პარლამენტმა მოახდინა ევროპის სოციალური ქარტიისა დადანართების რატიფიკაცია, სადაც (მუხლი 11) მითითებულია, რომჯანმრთელობის დაცვის უფლების ეფექტურად განხორციელებისათვისერთობლივად უნდა მიიღონ ზომები სახელმწიფო და კერძო ორგანიზაციებმა.ხოლო სოციალური უზრუნველყოფის უფლების (მუხლი 12) ეფექტურადგანხორციელების მიზნით ,,შექმნან და შეინარჩუნონ სოციალური441

უზრუნველყოფის სისტემა; მიიღონ ზომები სოციალური სისტემისგაუმჯობესების მიზნით”.პაციენტთა უფლებების ცენტრმა შეაგროვა ინფორმაცია საქართველოს ყველარაიონიდან მოსახლეობაზე გაწეული სოციალური დახმარების შესახებ. კერძოდ,დაფინანსებული ოპერაციების, მედიკამენტებზე დახმარების გაწევისა დასამედიცინო დიაგნოსტიკური კვლევების, თირკმლის დიალიზისათვისგამოყოფილი ხარჯების გათვალისწინებით.კვლევის მიზანს წარმოადგენდა, მოგვეპოვებინა ინფორმაცია და შეგვესწავლასაქართველოს ცალკეული რაიონების ადგილობრივი ბიუჯეტიდან მოსახლეობისსამედიცინო მომსახურების დაფინანსების შესახებ.ინფორმაცია მივიღეთ საქართველოს 62 რაიონიდან. იმ რაიონების მონაცემები(ნინოწმინდა, სიღნაღი, სამტრედია, მცხეთა), საიდანაც დაგვიანებით შემოვიდაინფორმაცია, შედარებით ანალიზში არ არის შეყვანილი.ასევე აღსანიშნავია, რომ აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკიდან, როგორცქ.ბათუმიდან მოსულ საპასუხო წერილში, ასევე ქობულეთის, შუახევისა დაქედის გამგეობების ხელმძღვანელები აღნიშნავდნენ, რომ ცალკეულმოქალაქეებზე სოციალური დახმარების გაცემა არ ხდება. მოსახლეობისსამედიცინო დახმარების საფასურის დაფარვა ხორციელდება პროგრამულიდაფინანსების ფარგლებში. ამრიგად აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკისანალიზში მხოლოდ შესულია ხელვაჩაურისა და ხულოს რაიონებში სამედიცინომომსახურებისა და მედიკამენტებისათვის ადგილობრივი ბიუჯეტიდან გაცემულითანხები.საქართველოს სოციალური დაზღვევის ერთიანი სახელმწიფო ფონდიდანმოწოდებული ოფიციალური ინფორმაციის თანახმად (ამბულატორული დასტაციონალური დახმარების სახელმწიფო პროგრამების ფარგლებში 2005 წელს)გადარიცხვები არ განხორციელდა საქართველოს რეგიონებში მოსახლეობისხვედრითი წილის მიხედვით.საქართველოს ზოგიერთ რეგიონში მცხოვრები მოსახლეობის (2004 წლისაღწერის მონაცემების მიხედვით) მხოლოდ მცირე ნაწილზე ვრცელდებასოციალური დაზღვევის სახელმწიფო ფონდიდან მოსახლეობის ამბულატორულიდა სტაციონარული დახმარების სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებშიდაფინანსება, კერძოდ:შიდა ქართლში - მოსახლეობა შეადგენს საქართველოს მოსახლეობის 11,9%,ხოლო სოციალური დაზღვევის ერთიანი სახელმწიფო ფონდიდან გადარიცხულითანხები მხოლოდ 6,5%-ს.442

კახეთში მოსახლეობა შეადგენს საქართველოს მოსახლეობისდაფინანსება მხოლოდ 4,9%.10,8%-ს, ხოლოგურიაში სადაც მოსახლეობა შეადგენს საქართველოს მოსახლეობის 3%-ს, ხოლოდაფინანსება კი მხოლოდ 1%.-ია.ასევე მნიშვნელოვანია იმ ფაქტის აღნიშვნაც, რომ საქართველოს ზოგიერთრეგიონში სოციალური დაზღვევის სახელმწიფო ფონდიდან მოსახლეობისამბულატორული და სტაციონარული დახმარების სახელმწიფო პროგრამისფარგლებში გამოყოფილი დაფინანსება ორჯერ აღემატება რაიონისმოსახლეობის ხვედრით წილს მთლიანად საქართველოსთან მიმართებაში,კერძოდ: რაჭა-ლეჩხუმის მოსახლეობა საქართველოს მოსახლეობის 1,3% შეადგენს,ხოლო ამ რეგიონში სახელმწიფო პროგრამული დაფინანსება კი 2,8 %-ია.ანალოგიური სიტუაციაა სამცხე-ჯავახეთის რეგიონშიც, სადაც მოსახლეობა 6,6%-ია, დაფინანსება კი 12,6 %-ს შეადგენს.სამეგრელო-ზემო სვანეთში სოციალური დაზღვევის სახელმწიფო ფონდიდანდახმარება 25,7%-ია, მაშინ როცა მოსახლეობა 16,9%-ს შეადგენს.აღსანიშნავია ისიც, რომ სოციალური დაზღვევის ერთიანი სახელმწიფოფონდიდან დაფინანსება ერთ სულ მოსახლეზე გაანგარიშებით ასევეარათანაბარია. შიდა ქართლი და კახეთი (9 ლარი) და ქვემო ქართლი (8 ლარი)შედარებით დაბალი დაფინანსებით გამოირჩევიან. ყველაზე დიდი ოდენობადაფინანსების აღინიშნება რაჭა-ლეჩხუმში 22 ლარი ერთ სულ მოსახლეზე,შემდგომ აჭარა (16 ლარი), სამცხე-ჯავახეთი (15 ლარი), იმერეთი (14 ლარი),გურია (13 ლარი), სამეგრელო ზემო - სვანეთი, მცხეთა - მთიანეთი, შიდაქართლი (12 ლარი).ზემოაღნიშნულიდან, გამომდინარე, სოციალური დაზღვევის ერთიანისახელმწიფო ფონდიდან ხდება ამბულატორული და სტაციონალური დახმარებისსახელმწიფო პროგრამების ფარგლებში მოსახლეობის არათანაბარი დაფინანსება.შესაძლებელია აღნიშნული განპირობებულია ზოგიერთ რეგიონებსა დასაქართველოს რაიონებში დამატებითი დაფინანსებით, კერძო სექტორისჩართულობით ან სხვა ფაქტორებით; რაც კიდევ ერთხელ ხაზს უსვამს, რომსაჭიროა ჯანდაცვის სამინისტროსა და ადგილობრივი სამთავრობოსტრუქტურების, კერძო სექტორის კოორდინირებული მუშაობა რეგიონებშიმოსახლეობისათვის სამედიცინო მომსახურების თანაბარი ხელმისაწვდომობისუზრუნველყოფის მიზნით.მნიშვნელოვანია ისიც, რომ საქართველოს რეგიონებში ადგილობრივიბიუჯეტიდან გამოყოფილი თანხები Eერთ სულ მოსახლეზე ასევე არათანაბარია.ხოლო სახელმწიფო დაფინანსებასა და რეგიონების ადგილობრივი ბიუჯეტიდანდაფინანსების შედარებისას ადგილობრივი ბიუჯეტიდან ერთ სულ მოსახლეზედაფინანსება გაცილებით მაღალია.443

საქართველოს მოსახლეობის დაფინანსება, როგორც სახელმწიფო პროგრამებისფარგლებში, ასევე ადგილობრივი ბიუჯეტებიდან დაფინანსების მხრივარათანაბრად ხორციელდება. მნიშვნელოვანია მიღწეულ იქნას სამედიცინომომსახურებაზე თანაბარი ხელმისაწვდომობა, რისთვისაც რაიონებისა დარეგიონების სამედიცინო-სოციალურმა სამსახურებმა მკაფიოდ უნდა გამოკვეთოსთითოეული რაიონის სპეციფიკური საჭიროებანი და ჩამოაყალიბოსდაფინანსების პრიორიტეტები.მთელი ქვეყნის მასშტაბით ერთნაირი სამედიცინო მომსახურებისუზრუნველყოფის მიზნით უნდა განხორციელდეს ღონისძიებები, რომელიცშეამცირებენ რეგიონულ უთანასწორობას სახელმწიფო დაფინანსებისადმიხელმისაწვდომობაში. უნდა შემუშავდეს რესურსების განაწილების ისეთისისტემა, რომელიც უფრო ზუსტად ასახავს მოსახლეობის საჭიროებებს. საჭიროადაიგეგმოს და განხორციელდეს მოსახლეობის ფინანსური დახმარებასამედიცინო მომსახურებისათვის საქართველოს ჯანმრთელობის, შრომისა დასოციალური დაცვის სამინისტროსა და ხელისუფლების ადგილობრივორგანოებთან თანამშრომლობის საფუძველზე.დასკვნები:1.საქართველოს სოციალური დაზღვევის ერთიანი სახელმწიფო ფონდის მიერმოსახლეობის ამბულატორული და სტაციონალური დახმარების სახელმწიფოპროგრამის ფარგლებში განხორციელებული დახმარება 2005 წელს გამოირჩევაარათანაბრობით:• საქართველოს ზოგიერთ რეგიონში (შიდა ქართლი, კახეთი, გურია)სოციალური დაზღვევის სახელმწიფო ფონდიდან მოსახლეობისამბულატორული და სტაციონარული დახმარება გაცილებით ნაკლებიამოსახლეობის ხვედრით წილთან მიმართებაში;• საქართველოს ზოგიერთ რეგიონში (რაჭა-ლეჩხუმი, სამცხე-ჯავახეთი,სამეგრელო-ზემო სვანეთი) სოციალური დაზღვევის სახელმწიფოფონდიდან მოსახლეობის ამბულატორული და სტაციონარულიდახმარების სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში გამოყოფილიდაფინანსება ორჯერ აღემატება მოსახლეობის პროცენტულ წილს;• არათანაბარია სოციალური დაზღვევის ერთიანი სახელმწიფო ფონდიდანდაფინანსება ერთ სულ მოსახლეზე. (მაქსიმალურია რაჭა-ლეჩხუმში 22ლარი, მინიმალურია ქვემო ქართლში 8 ლარი).2. საქართველოს რეგიონებში ადგილობრივი ბიუჯეტიდან გამოყოფილი თანხებიEერთ სულ მოსახლეზე არათანაბარია (ყველაზე მაღალია მცხეთა-მთიანეთში 479ლარი);444

3. საქართველოს რაიონებში დაფინანსება სამედიცინო მომსახურებაზე დამედიკამენტებით უზრუნველყოფაზე არათანაბარია, როგორც ერთ მოქალაქეზეგამოყოფილი თანხის მიხედვით, ასევე რაიონში დაფინანსებული მოსახლეობისრაოდენობის მიხედვითაც;4. საქართველოს რეგიონებში სოციალური დაზღვევის ერთიანი სახელმწიფოფონდიდან გამოყოფილი თანხები და ადგილობრივი ბიუჯეტიდან გაცემულიდახმარებები ერთმანეთს ვერ ავსებს, თუმცა რეგიონის ადგილობრივიბიუჯეტიდან თითოეულ მოქალაქეზე გამოყოფილი თანხები გაცილებით მეტია.5. საქართველოს რეგიონებში ადგილობრივი ბიუჯეტიდან ფინანსდებამოსახლეობის 0,6%-ის სამედიცინო მომსახურება და მედიკამენტებითუზრუნველყოფა.• საქართველოს რეგიონებში ადგილობრივი ბიუჯეტიდან მოსახლეობისდაფინანსების მაღალ მაჩვენებლიანი რეგიონებია რაჭა - ლეჩხუმი ქვემოსვანეთის რეგიონი - 1,2%; სამცხე - ჯავახეთი - 1,1%; სამეგრელო - ზემოსვანეთი - 0,9%.• საქართველოს რაიონებში ადგილობრივი ბიუჯეტიდან მოსახლეობისდაფინანსების მაღალმაჩვენებლიანი რაიონებია ფოთი - 4,6%; ბორჯომი -3,8%; ონი - 3,5%.• იმერეთის რეგიონში, საჩხერეში მოსახლეობის დაფინანსება ხდება ფონდი,,ქართუს” მიერ, რომელიც თანაბარ ხელმისაწვდომს ხდის უფასოსამედიცინო დახმარებას, ხოლო ადგილობრივი ბიუჯეტიდან 2005 წლისგანმავლობაში დაფინანსდა მხოლოდ 6 მოქალაქე, თითოეული საშუალოდ5550 ლარის ოდენობით.რეკომენდაციები ცვლილებებისათვის - საქართველოს კანონშიუფლებების შესახებ”,,პაციენტისსამედიცინო მეცნიერების სწრაფმა განვითარებამ, მაღალი ტექნოლოგიებისა დაახალი მეთოდების დანერგვამ, დღის წესრიგში დააყენა ეთიკური და ფიზიკურითანამონაწილეობის საკითხების ახლებური ხედვა. აქედან გამომდინარე,აუცილებელია გაძლიერდეს ჯანდაცვის სექტორში ადამიანის ფუნდამენტურუფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის გარანტიები თითოეულიმოქალაქისათვის და განისაზღვროს თითოეულ სპეციფიკურ სიტუაციაშიჯანდაცვის მომსახურების მიმღების კონკრეტული უფლებები და მოვალეობები.სხვადასხვა ქვეყანაში, პაციენტთა უფლებების უზრუნველყოფა სხვადასხვახარისხით არის მიღწეული. ნებისმიერ შემთხვევაში, ქვეყანაში არსებული ქარტია445

ან რაიმე საკანონმდებლო დოკუმენტი აძლიერებს პაციენტთა/მოქალაქეთაუფლებების დაცვის გაგებას სხვადასხვა ეროვნულ კონტექსტში და ის შეიძლებაიყოს ჯანდაცვის ეროვნულ სისტემათა ჰარმონიზაციის ინსტრუმენტიმოქალაქეთა სასარგებლოდ და პაციენტთა უფლებებისათვის. ჰარმონიზაციისსაკითხი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ევროპაში არსებული უკანასკნელიტენდენციების – თავისუფალი მობილობისა და ევროკავშირის გაფართოებისპროცესის ფონზე.პაციენტთა უფლებების ხელშეწყობა დინამიური პროცესია და ძალზე ძნელია ამუფლებათა უწყვეტი მონიტორინგი. სამედიცინო პროგრესი და თანმხლებიმოვლენები ახალ ამოცანებს წარმოაჩენს პაციენტთა უფლებების დაცვისმიმართულებით როგორც საზოგადოებისათვის, ისე ქვეყნის საკანონმდებლოსისტემისათვის. მიუხედავად ამისა, ქვეყნის ჯანდაცვის სისტემის ერთ-ერთპრიორიტეტად უნდა იქცეს არსებული კანონმდებლობის პერიოდულიგადახედვა და ადეკვატური განახლება, რათა მოქალაქეებს მიეცეთსამართლებრივი გარანტიები მათი უფლებების მუდმივი დაცვისა და უფლებათაშესაძლო დარღვევების პრევენციისათვის.საქართველოს კანონმდებლობით პაციენტის უფლებები ძირითადადრეგულირდება საქართველოს კანონით ,,პაციენტის უფლებების შესახებ”, ასევესაქართველოს კანონით ,,ჯანმრთელობის დაცვის შესახებ’’ და ,,საექიმოსაქმიანობის შესახებ”. აღსანიშნავია ისიც, რომ საქართველოს კანონში,,პაციენტების უფლებების შესახებ” (მიღებულია 2000 წელს) არც ერთიცვლილებები არ შესულა. საერთაშორისო გამოცდილებისა და ,,პაციენტთაუფლებების ევროპული ქარტიის” მიხედვით, ექიმ-პაციენტის ურთიერთობისდარეგულირების საკითხები ითხოვს გადახედვასა და შევსებას.სწორედ ამ მიზნით სახალხო დამცველის აპარატთან ჩამოყალიბებულიპაციენტთა უფლებების დაცვის ცენტრის მიერ მოწვეულ იქნენ საქართველოსექიმთა პროფესიული ასოციაციები საქართველოს კანონში ,,პაციენტისუფლებების შესახებ” საჭირო ცვლილებების განხილვის მიზნით.პაციენტთა უფლებების დაცვა - საერთაშორისო გამოცდილებაუკანასკნელი 10-15 წლის განმავლობაში, პაციენტთა უფლებების საკითხებს სულუფრო მეტი ყურადღება ექცევა ეროვნულ და საერთაშორისო დონეზე. ევროპისმრავალმა ქვეყანამ პაციენტთა უფლებების დაცვის ძირითადი პრინციპები უკვეასახა შესაბამის საკანონმდებლო აქტებსა და დოკუმენტებში. ვინაიდანპაციენტები მეტ-ნაკლებად ენდობიან და დამოკიდებულნი არიან ჯანდაცვისსისტემაზე და ჯანდაცვის პროფესიონალებზე, ამ სისტემის მაღალი რისკის გამომათი უფლებები ხშირად ილახება. გარდა ამისა, სამედიცინო მეცნიერებისსწრაფმა განვითარებამ, მაღალი ტექნოლოგიებისა და ახალი მეთოდებისდანერგვამ, დღის წესრიგში დააყენა მნიშვნელოვანი ეთიკური და ფიზიკური446

თანამონაწილეობის საკითხების ახლებური ხედვა. აქედან გამომდინარე,აუცილებელია გაძლიერებულ იქნას ჯანდაცვის სექტორში ადამიანისფუნდამენტურ უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის გარანტიები თითოეულიმოქალაქისათვის და განისაზღვროს თითოეულ სპეციფიკურ სიტუაციაშიჯანდაცვის მომსახურების მიმღების კონკრეტული უფლებები და მოვალეობები.პაციენტთა უფლებების ხელშეწყობა დინამიური პროცესია და ძალზე ძნელია ამუფლებათა უწყვეტი მონიტორინგი. სამედიცინო პროგრესი და თანმხლებიმოვლენები ახალ ამოცანებს აჩენს პაციენტთა უფლებების დაცვისმიმართულებით როგორც საზოგადოებისათვის, ისე ქვეყნის საკანონმდებლოსისტემისათვის. მიუხედავად ამისა, ქვეყნის ჯანდაცვის სისტემის ერთ-ერთპრიორიტეტად უნდა იქცეს არსებული კანონმდებლობის გადახედვა დაადეკვატური განახლება, რათა მოქალაქეებს მიეცეთ სამართლებრივი გარანტიებიმათი უფლებების მუდმივი დაცვის და უფლებათა შესაძლო დარღვევებისპრევენციისათვის.როგორც უკვე აღინიშნა, მიუხედავად ევროპის სხვადასხვა ქვეყნების ეროვნულსაკანონმდებლო სისტემებს შორის არსებული განსხვავებებისა, არსებობსძირითადი საბაზისო პრინციპები, რომლებიც საზიაროა მათთვის და რომელთასაფუძველზეც უზრუნველყოფილია მოქალაქეთა უფლებების დაცვაჯანმრთელობის დაცვის სფეროში და განსაზღვრულია მათი, როგორცპაციენტების მოვალეობები.პაციენტთა უფლებების ევროპული ქარტიაევროპის ქვეყნებში პაციენტთა უფლებების ჰარმონიზაციის ყველაზეგანახლებულ და მასშტაბურ მომენტად უნდა ჩაითვალოს პაციენტთა უფლებებისევროპული ქარტიის მიღება 2002 წლის ნოემბერში, რომში. ქარტიაგანსახილველად გამოტანილია სამოქალაქო საზოგადოების, ეროვნული დაევროპული ინსტიტუტების, ყველა დაინტერესებული მხარის აქტიური დაშეთანხმებული მუშაობის შედეგად. ევროპულ ჯანდაცვის სივრცეში შექმნილირეალობით და ამავე სივრცეში არსებული განვითარების ტენდენციებისგათვალისწინებით, შედგენილ იქნა ერთიანი, უნიფიცირებული მიდგომა,რომელთა ადაპტაცია ნაციონალურ დონეზე თითოეული ქვეყნის შესაბამისისტრუქტურებისა და საზოგადოებრიობის უპირველესი მოვალეობაა. აღსანიშნავია,რომ ქარტიაში ჩამოყალიბებული დოკუმენტების დანერგვა და რეალურინსტრუმენტებად ქცევა მოითხოვს ჯანდაცვის პროფესიონალთა, მენეჯმენტისწარმომადგენელთა, მთავრობების, საკანონმდებლო და ადმინისტრაციულიორგანოების ერთობლივ მუშაობას და ძალისხმევას. პაციენტთა უფლებებისევროპულ ქარტიაში ჩამოყალიბებულია პაციენტთა 14 ძირითადი უფლება, რაცგამომდინარეობს ევროკავშირის ფუნდამენტურ უფლებათა ქარტიიდან, ესუკანასკნელი კი ევროპის კონსტიტუციის პირველ “აგურად” უნდა იქნასმიჩნეული. ევროკავშირის (ევროპის) ფუნდამენტურ უფლებათა ქარტია აწესებსმთელ რიგ ხელშეუვალ საყოველთაო უფლებებს, რომლებიც არ შეიძლებაშეიზღუდოს ევროკავშირის ორგანოებისა და წევრი სახელმწიფოების მიერ.447

აღნიშნული ქარტიის 35-ე მუხლი განსაზღვრავს უფლებას – ჯანმრთელობისდაცვაზე, როგორც – “ხელმისაწვდომობის უფლებას პრევენციულ ღონისძიებებზედა უფლებას ისარგებლო სამედიცინო მომსახურებით ეროვნულიკანონმდებლობითა და პრაქტიკით დაწესებული პირობებით”. იმავე მუხლშიაღნიშნულია, რომ ევროკავშირი ვალდებულია უზრუნველყოს “ადამიანისჯანმრთელობის დაცვის მაღალი დონე”, ხოლო ამ კონტექსტში ჯანმრთელობა დაჯანმრთელობის დაცვა განიხილება როგორც ინდივიდური, ისე - სოციალურიპროდუქტი. აღნიშნული ფორმულირებაა ეროვნული მთავრობებისათვის აწესებსწარმმართველ სტანდარტს – არ დაკმაყოფილდნენ და შესაბამისად არ შეჩერდნენ“მინიმალურად გარანტირებულ სტანდარტებზე” ჯანდაცვის სფეროში, დამიზნად დაისახონ უმაღლესი სტანდარტების მიღწევა, მიუხედავადმომსახურების მიმწოდებელი სხვადასხვა სამსახურების განსხვავებულიშესაძლებლობებისა. გარდა აღნიშნული 35-ე მუხლისა, ქარტია ასევე შეიცავსმთელ რიგ ისეთ დებულებებს, რომლებიც პირდაპირ ან არაპირდაპირ შეეხებაპაციენტთა უფლებებს მაგალითად: ადამიანის ღირსების შეუვალობა (მუხლი 1);სიცოცხლის უფლება (მუხლი 2); ადამიანის პიროვნების ხელშეუხებლობა(მუხლი 3); უსაფრთხოების უფლება (მუხლი 6); პირადი მონაცემების დაცულობა(მუხლი 8); დისკრიმინაციის დაუშვებლობა (მუხლი 21); კულტურული,რელიგიური და ლინგვისტური მრავალფეროვნების უფლება (მუხლი 22);ბავშვთა უფლებები (მუხლი 24); მოზარდთა უფლებები (მუხლი 25); სოციალურიუზრუნველყოფისა და დაცვის უფლება (მუხლი 34); გარემოს დაცვის უფლება(მუხლი 37); მომხმარებელთა უფლებები (მუხლი 38); ცხოვრებისა დაგადაადგილების თავისუფლება (მუხლი 45).პაციენტის უფლებათა ქარტიაში გადმოცემული 14 უფლება, ასევე უკავშირდებასაერთაშორისო დოკუმენტებს და დეკლარაციებს, რომლებიც მომდინარეობსჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციისა და ევროსაბჭოს მხრიდან (ამსტერდამისდეკლარაცია “ევროპაში პაციენტთა უფლებების ხელშეწყობის შესახებ” – 1994;ლუბლიანას ქარტია – “ევროპაში ჯანდაცვის რეფორმირების შესახებ” – 1996;ჯაკარტას დეკლარაცია “21-ე საუკუნეში ჯანმრთელობის ხელშეწყობის შესახებ” –1997 წ). რაც შეეხება ევროსაბჭოს, უპირველეს ყოვლისა უნდა აღინიშნოს 1997წელს მიღებული კონვენცია – “ადამიანის უფლებებისა და ბიომედიცინისშესახებ”, ასევე რეკომენდაცია (2000) 5 მოქალაქეთა ინსტიტუტების განვითარებისდა პაციენტთა მონაწილეობის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში,რომლებიც ხელს უშლიან ჯანმრთელობის დაცვას. ყველა ზემოთ ჩამოთვლილიდოკუმენტი ითვალისწინებს მოქალაქეთა უფლებას ჯანმრთელობაზე, რაცგამომდინარეობს ფუნდამენტური უფლებებიდან და მაშასადამე აღნიშნულიქარტია ფაქტიურად განეკუთვნება იმავე პროცესს. ევროპის პაციენტთა ქარტიაშიჩამოყალიბებული 14 უფლება საყოველთაო უნდა იყოს ევროპის მთელსტერიტორიაზე, რითაც პრაქტიკულად შესაძლებელი იქნება მიღწეულ იქნასშემდეგი პრინციპების უზრუნველყოფა:- უფლებათა დეფინიცია, თავისთავად მოიცავს, რომ როგორც მოქალაქეები,ისე ჯანდაცვის სისტემაში მონაწილე მხარეები აცნობიერებენ საკუთარუფლებებსა და მოვალეობებს. აღნიშნული კი იმას ნიშნავს, რომ უფლება448

თავისთავად მყარ კორელაციაში იმყოფება სწორედ მოვალეობებსა დაპასუხისმგებლობებთან;- ქარტია გამოყენებადია ყველა მოქალაქის მიმართ, მიუხედავად არსებულიგანსხვავებისა ასაკის, სქესის, რელიგიის, სოციალურ-ეკონომიკურიმდგომარეობის, განათლების თუ სხვა ფაქტორებისა, რომლებმაც შესაძლოაგავლენა მოახდინონ ინდივიდისათვის საჭირო ჯანდაცვის მომსახურებისმიწოდების საჭიროებაზე;- ქარტია არ ითვალისწინებს ეთიკური საკითხების მოცვას;- ქარტია უფლებების დეფინიციას ახდენს იმგვარად, როგორც ესუკანასკნელი გათვალისწინებულია თანამედროვე ევროპული ჯანდაცვისკანონმდებლობით. აქედან გამომდინარე გაადვილებულია დეფინიციათანაციონალური ადაპტაცია ან შემდგომი ევოლუცია სამეცნიერო ცოდნისა დატექნოლოგიების მუდმივი პროგრესის შესაბამისად;- პაციენტის 14 უფლება წარმოადგენს ფუნდამენტურ უფლებათა ფაქტიურგანსახიერებას, რის გამოც ისინი აღიარებული და დაფასებული უნდა იყოსმიუხედავად ფინანსური, ეკონომიკური ან პოლიტიკური შეზღუდვებისა დამათგან გამომდინარე შესაბამისი კრიტერიუმებისა;- აღნიშნულ უფლებათა აღიარება და პატივისცემა მოიცავს როგორცტექნიკურ/ორგანიზაციულ მოთხოვნათა ასევე ქცევით/პროფესიულ მოდელებისდამყარებასა და შესრულებას. აქედან გამომდინარე, დღის წესრიგში დგებაგლობალურ რეფორმათა საჭიროება, იმ გზებზე, რომლებითაც ეროვნულიჯანდაცვის სისტემები ოპერირებენ;- ქარტიის თითოეული მუხლი დაკავშირებულია უფლებასთან დაგანსაზღვრავს და ასახავს მას, რაც გამოყენებადია ყველა შესაძლო სიტუაციაში;პაციენტის 14 უფლებას, რომლებიც ქარტიის მიხედვით არისგათვალისწინებული მიეკუთვნება შემდეგი:1. უფლება პრევენციულ ღონისძეიბებზე;2. უფლება ხელმისაწვდომობაზე;3. უფლება ინფორმაციაზე;4. უფლება თანხმობის განცხადებაზე;5. უფლება თავისუფალ არჩევანზე;6. უფლება პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობასა დაკონფიდენციურობაზე;7. უფლება პაციენტის დროის პატივისცემაზე;8. უფლება ხარისხის სტანდარტების დაცვაზე;449

9. უფლება უსაფრთხოებაზე;10. უფლება ნოვაციურ პროცედურებზე;11. უფლება არასაჭირო ტანჯვისა და ტკივილის აცილებაზე;12. უფლება პერსონალიზებულ მკურნალობაზე;13. უფლება საჩივრის წარდგენაზე;14. უფლება კომპენსაციაზე.აღსანიშნავია, რომ ზემოაღნიშნული 14 უფლებიდან უმეტესობა ასახულიასაქართველოს კანონში პაციენტის უფლებების შესახებ. ყოველი უფლებისგანხილვისას მითითებულია კონკრეტული მუხლების მიხედვით.. ან მოცემულიაკომენტარები.450

I – უფლება პრევენციულ ღონისძიებებზე„ყველას აქვს უფლება მიიღოს სათანადო მომსახურება რათა თავიდან აიცილოსავადმყოფობები“ჯანდაცვის სამსახურის მოვალეობაა უზრუნველყოს მოქალაქეთა ცნობიერებისდონის ამაღლება, უფასოდ და გარკვეული ინტერვალებით ჯანდაცვისმომსახურებების გარანტირება მოსახლეობის სხვადასხვა რისკ ჯგუფების მიმართდა სამეცნიერო კვლევებისა და ტექნიკური ინოვაციების შედეგების საყოველთაოდხელმისაწვდომად ქცევა.კონკრეტულად ამ უფლების დეკლარირება კანონში პაციენტის უფლებების შესახებარ ხდება, თუმცა ამ საკითხებს ეხება საქართველოს კანონი ,,ჯანმრთელობისდაცვის შესახებ’’ თავი III ,,ჯანმრთელობის დაცვის სისტემების მართვა,ორგანიზაცია და დაფინანსება” და თავი XII ,,საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისდაცვა და პირველადი ჯანმრთელობის დაცვა”.II – უფლება ხელმისაწვდომობაზე„ყველას აქვს უფლება ხელი მიუწვდებოდეს ჯანმრთელობის მომსახურებაზეგამომდინარე მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობის საჭიროებებიდან. ჯანდაცვისსამსახურმა უნდა უზრუნველყოს ხელმისაწვდომობის თანაბარი დონე ყველასათვის– ფინანსური რესურსების, საცხოვრებელი ადგილის, დაავადების სახეობის ანმომსახურების მისაღებად საჭირო დროის ნიშნით დისკრიმინაციის გარეშე.”პიროვნებას, რომელსაც ესაჭიროება მკურნალობა და არ აქვს ამისათვის საჭიროფინანსური რესურსების გაღების შესაძლებლობა, უფლება აქვს მიიღოსმომსახურება უფასოდ. ყველას აქვს ადეკვატური მომსახურების უფლება,მიუხედავად იმისა იგი მიყვანილია მცირე თუ დიდ საავადმყოფოში ან კლინიკაში.ყველას, მათ შორის მათაც, ვისაც არ გააჩნია ადგილმოსახლეობის აუცილებელიუფლება, უფლება აქვთ მიიღონ გადაუდებელი ან აუცილებელი სტაციონარული დაპოლიკლინიკური მომსახურება. იშვიათი დაავადების მქონე პირებს გააჩნიათ იგივეუფლებები საჭირო მკურნალობაზე და პრეპარატების მიღებაზე რაც ჩვეულებრივ,არაიშვიათი დაავადებებით შეპყრობილ პირებს.საქართველოს კანონში „პაციენტის უფლებების შესახებ“მუხლი 11. სამედიცინო მომსახურების თანაბრად ხელმისაწვდომობა ხორციელდებასახელმწიფო სამედიცინო პროგრამების საშუალებით.451

III – უფლება ინფორმაციაზე„ყველას აქვს უფლება ხელი მიუწვდებოდეს ნებისმიერი სახის ინფორმაციაზე,რომელიც შეეხება მათი ჯანმრთელობის მდგომარეობას, ჯანდაცვის მომსახურებასდა მათდამი ხელმისაწვდომობის ფორმებს და არსებული სამეცნიერო კვლევებისადა ტექნოლოგიური ინოვაციების შესახებ.”ჯანმრთელობის დაცვის სამსახურებმა, ჯანდაცვის მომსახურების მომწოდებლებმადა ჯანდაცვის პროფესიონალებმა პაციენტებს უნდა მიაწოდონ მათთანდაკავშირებული ინფორმაცია, ინდივიდუალურად, პაციენტის რელიგიური,ეთნიკური ან ლინგვისტური თავისებურებების გათვალისწინებით. ჯანდაცვისსამსახურების მოვალეობაა, ყველა ამ ინფორმაციის ადვილად ხელმისაწვდომობისუზრუნველყოფა, ბიუროკრატიული დაბრკოლებების მოხსნა, ამ მხრივ ჯანდაცვისმომსახურებათა მიმწოდებლების განსწავლა და საინფორმაციო მასალებისმომზადება და გავრცელება. პაციენტს უფლება აქვს მისი კლინიკურიდოკუმენტაციისა და სამედიცინო ჩანაწერების პირდაპირ ხელმისაწვდომობაზე,მათი ქსეროასლების გადაღებაზე, მათი შინაარსის შესახებ განმარტებითიინფორმაციის მიღებაზე და ნებისმიერი იმ შესაძლო შეცდომის შესწორებისმოთხოვნაზე თუ ასეთი ამ დოკუმენტებში მოიპოვება. სტაციონარში(საავადმყოფოში) მყოფ პაციენტებს უფლება აქვთ მიიღონ ინფორმაცია უწყვეტადდა ამომწურავად. ყველას უფლება აქვს სამეცნიერო კვლევითი, ფარმაცევტულისაშუალებებისა და ტექნოლოგიური ინოვაციების შესახებ არსებული ინფორმაციისპირდაპირ ხელმისაწვდომობაზე. აღნიშნული ინფორმაცია შესაძლებელიამომდინარეობდეს როგორც საჯარო ან კერძო წყაროებიდან გათვალისწინებითიმისა, რომ ინფორმაცია აკმაყოფილებს სიზუსტის, გამჭვირვალობის და სანდოობისკრიტერიუმებს.საქართველოს კანონში „პაციენტის უფლებების შესახებ“mუხლი 161. საქართველოს თითოეულ მოქალაქეს უფლება აქვს მიიღოს სრული, ობიექტური,დროული და გასაგები ინფორმაცია იმ ფაქტორების შესახებ, რომლებიც ხელსუწყობს მისი ჯანმრთელობის შენარჩუნებას ან უარყოფითად მოქმედებს მასზე.2. სახელმწიფო ვალდებულია მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებით ანინდივიდუალურად, მოთხოვნისამებრ, საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილიწესით, მიაწოდოს მოქალაქეს ამ მუხლის პირველ პუნქტში მითითებულიინფორმაციამუხლი 181. პაციენტს უფლება აქვს სამედიცინო მომსახურების გამწევისაგან მიიღოს სრული,ობიექტური, დროული და გასაგები ინფორმაცია:ა) სამედიცინო მომსახურების არსებული რესურსებისა და მათი მიღებისსახეების, საფასურისა და ანაზღაურების ფორმების შესახებ;452

ბ) საქართველოს კანონმდებლობითა და სამედიცინო დაწესებულებისშინაგანაწესით განსაზღვრული პაციენტის უფლებებისა და მოვალეობების შესახებ;გ) განზრახული პროფილაქტიკური, დიაგნოსტიკური, სამკურნალო დასარეაბილიტაციო მომსახურების, მათი თანმხლები რისკისა და შესაძლოეფექტიანობის შესახებ;დ) სამედიცინო გამოკვლევების შედეგების შესახებ;ე) განზრახული სამედიცინო მომსახურების სხვა, ალტერნატიულივარიანტების, მათი თანმხლები რისკისა და შესაძლო ეფექტიანობის შესახებ;ვ) განზრახულ სამედიცინო მომსახურებაზე განცხადებული უარისმოსალოდნელი შედეგების შესახებ;ზ) დიაგნოზისა და სავარაუდო პროგნოზის, აგრეთვე მკურნალობისმიმდინარეობის შესახებ;თ) სამედიცინო მომსახურების გამწევის ვინაობისა და პროფესიულიგამოცდილების შესახებ.IV – უფლება თანხმობის განცხადებაზე„ყველას უფლება აქვს ხელი მიუწვდებოდეს სრულ ინფორმაციაზე, რომელიც მათშესაძლებლობას მისცემს მიიღონ აქტიური მონაწილეობა გადაწყვეტილებათამიღებაში, რაც შეეხება მათ ჯანმრთელობას; აღნიშნული ინფორმაცია წარმოადგენსაუცილებელ წინასწარ პირობას ნებისმიერი პროცედურის დასაწყებად ანმკურნალობის ჩასატარებლად, მათ შორის სამეცნიერო კვლევაშიმონაწილეობისათვის.”ჯანმრთელობის დაცვის მომსახურების მომწოდებლებმა და ჯანდაცვისპროფესიონალებმა პაციენტს უნდა მიაწოდონ სრული ინფორმაცია რომელიცდაკავშირებულია მკურნალობასთან ან ოპერაციასთან, რომელიც უნდა ჩატარდეს;ინფორმაცია უნდა შეიცავდეს ცნობებს ყველა ამ ღონისძიებებთან დაკავშირებულირისკების, შესაძლო დისკომფორტის, გვერდითი მოვლენებისა და ალტერნატივებისშესახებ. აღნიშნული ინფორმაცია მიწოდებულ უნდა იქნას საკმარისი წინასწარიდროით ადრე (სულ მცირე 24 საათი), რათა პაციენტმა შესძლოს მისჯანმრთელობასთან დაკავშირებული სამკურნალო არჩევანის გადაწყვეტაში აქტიურიმონაწილეობის მიღება. ჯანდაცვის სამსახურებმა და ჯანდაცვის პროფესიონალებმაუნდა გამოიყენონ ის ენა, რომელსაც ფლობს პაციენტი და კომუნიკაციებიწარმართონ პაციენტისათვის გასაგები და მისაღები გზით ტექნიკურისაშუალებების გარეშე. ყველა იმ სიტუაციაში, რომელშიც მონაწილეობს პაციენტისკანონიერი წარმომადგენელი ინფორმირებული თანხმობის განსაცხადებლად,როდესაც პაციენტი არასრულწლოვანია ან სრულწლოვანია და არ შეუძლიაგადაწყვეტილების მიღება, პაციენტის შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისშემთხვევაში ყველა ძალისხმევა უნდა იქნეს ნაცადი, რათა პაციენტიშეძლებისდაგვარად მაინც ჩაერთოს ამ გადაწყვეტილების მიღებაში. თანხმობისგანცხადება პაციენტისაგან მიღებულ უნდა იქნეს აღნიშნულის საფუძველზე.453

პაციენტს უფლება აქვს უარი განაცხადოს მკურნალობაზე ან სამედიცინო ჩარევაზედა შეცვალოს საკუთარი გადაწყვეტილება მკურნალობის განმავლობაში, უარიგანაცხადოს მის უწყვეტობაზე. პაციენტს უფლება აქვს უარი განაცხადოს მისიჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ ინფორმაციის მიღებაზე.საქართველოს კანონში „პაციენტის უფლებების შესახებ“მუხლი 221. სამედიცინო მომსახურების გაწევის აუცილებელი პირობაა პაციენტის, ხოლო მისიქმედუუნარობის ან გაცნობიერებული გადაწყვეტილების მიღების უუნარობისშემთხვევაში, ნათესავის ან კანონიერი წარმომადგენლის ინფორმირებული თანხმობა.ინფორმირებული თანხმობა წინ უძღვის სამედიცინო მომსახურებას.2. წერილობითი ინფორმირებული თანხმობა აუცილებელია შემდეგი სამედიცინომომსახურების გაწევისას:ა) ნებისმიერი ქირურგიული ოპერაცია, გარდა მცირე ქირურგიულიმანიპულაციებისა;ბ) აბორტი;გ) ქირურგიული კონტრაცეფცია – სტერილიზაცია;დ) მაგისტრალური სისხლძარღვების კათეტერიზაცია;ე) ჰემოდიალიზი და პერიტონეული დიალიზი;ვ) ექსტრაკორპორული განაყოფიერება;ზ) გენეტიკური ტესტირება;თ) გენური თერაპია;ი) სხივური თერაპია;კ) ავთვისებიანი სიმსივნეების ქიმიოთერაპია;ლ) ყველა სხვა შემთხვევაში, თუ სამედიცინო მომსახურების გამწევი საჭიროდთვლის წერილობით ინფორმირებულ თანხმობას.3. სამედიცინო მომსახურების გაწევისას წერილობითი ინფორმირე-ბული თანხმობააუცილებელია ქმედუუნარო ან გაცნობიერებული გადაწყვეტილების მიღების უნარსმოკლებული პაციენტისათვის.V – უფლება თავისუფალ არჩევანზე„ყველას უფლება აქვს თავისუფლად არჩევანი გააკეთოს განსხვავებულისამკურნალო პროცედურებიდან და ჯანდაცვის მომსახურებების განსხვავებულმიმწოდებლებს შორის, ადეკვატური ინფორმაციის საფუძველზე.”პაციენტს უფლება აქვს გადაწყვიტოს თუ რომელი სადიაგნოზო გამოკვლევა ანსამკურნალო ღონისძიება ჩაიტაროს და რომელ პირველადი ჯანდაცვის ექიმს,სპეციალისტს ან საავადმყოფოს მიმართოს. ჯანდაცვის სამსახურების მოვალეობააუზრუნველყონ აღნიშნული უფლების რეალიზაცია და პაციენტს მიაწოდონინფორმაცია სხვადასხვა სამედიცინო დაწესებულებებისა და ექიმების შესახებ,რომლებსაც შეუძლიათ მიაწოდონ საჭირო მომსახურება, მათი საქმიანობის454

შედეგების მიხედვით. ჯანდაცვის სამსახურებმა უნდა მოსპონ ყოველგვარიდაბრკოლება, რაც ხელს შეუშლის აღნიშნული უფლების რეალიზებას. პაციენტი,რომელიც არ ენდობა მის მკურნალ ექიმს, უფლება აქვს მიმართოს სხვაპროფესიონალს.საქართველოს კანონში „პაციენტის უფლებების შესახებ“მუხლი 8. პაციენტს უფლება აქვს აირჩიოს და ნებისმიერ დროს შეცვალოსსამედიცინო მომსახურების გამწევი.VI – უფლება პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობასა და კონფიდენციურობაზე„ყველას უფლება აქვს პირადი ინფორმაციის კონფიდენციურობაზე, მათ შორისმისი ჯანმრთელობის მდგომარეობასა და პოტენციურ სამკურნალო და სადიაგნოზოპროცედურებზე; ასევე ყველას უფლება აქვს პირადი ცხოვრებისხელშეუხებლობაზე სადიაგნოზო პროცედურების შესრულებისას, სპეციალისტთანვიზიტისას და ზოგადად თერაპიული ან ქირურგიული მკურნალობის ჩატარებისდროს.”ყველა მონაცემი და ინფორმაცია, რომელიც შეეხება პიროვნების ჯანმრთელობისმდგომარეობას და თერაპიულ/ქირურგიულ მკურნალობას, რომლის ობიექტიც არისაღნიშნული პიროვნება, უნდა ჩაითვალოს პირად ინფორმაციად და აქედანგამომდინარე ადეკვატურად უნდა იქნას დაცული. თერაპიული/ქირურგიულიმკურნალობის კურსის მიმდინარეობისას (სადიაგნოზო გამოკვლევები,სპეციალისტთან ვიზიტი, ფარმაკოთერაპია და ა.შ.) განსაკუთრებული პატივი უნდამიეგოს პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობას, რომელიც უნდა ჩატარდეს შესაბამისგარემოში და მხოლოდ იმ პირთა თანამონაწილეობით, რომელთა ყოფნააბსოლუტურად აუცილებელია (გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც პაციენტიერთმნიშვნელოვნად აცხადებს თანხმობას ან მოითხოვს სხვათა ყოფნას).საქართველოს კანონში „პაციენტის უფლებების შესახებ“თავი V. პირადი ცხოვრების კონფიდენციალობა და ხელშეუხებლობამუხლი 27სამედიცინო მომსახურების გამწევი ვალდებულია პაციენტის შესახებ მის ხელთარსებული ინფორმაციის კონფიდენციალობა დაიცვას როგორც პაციენტისსიცოცხლეში, ისე მისი სიკვდილის შემდეგ.მუხლი 281. სამედიცინო მომსახურების გამწევის მიერ კონფიდენციალური ინფორმაციისგამჟღავნება დასაშვებია, თუ:ა) მიღებულია პაციენტის თანხმობა;ბ) ინფორმაციის გაუმჟღავნებლობა საფრთხეს უქმნის მესამე პირის (რომლის ვინაობაცცნობილია) სიცოცხლეს ან/და ჯანმრთელობას;გ) სასწავლო ან სამეცნიერო მიზნით პაციენტის შესახებ ინფორმაციის გამოყენებისასმონაცემები ისეა წარმოდგენილი, რომ შეუძლებელია პიროვნების იდენტიფიკაცია;455

დ) ამას ითვალისწინებს საქართველოს კანონმდებლობა.2. სამედიცინო მომსახურების გამწევის მიერ სამედიცინო მომსახურებაში მონაწილესხვა პირებისათვის პაციენტის ჯანმრთელობის მდგომარეობასთან დაკავშირებულიკონფიდენციალური ინფორმაციის გამჟღავნებაზე პაციენტის თანხმობანაგულისხმევად შეიძლება ჩაითვალოს.მუხლი 29პაციენტის ოჯახურ და პირად ცხოვრებაში სამედიცინო მომსახურების გამწევის ჩარევააკრძალულია, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა:ა) ჩარევა აუცილებელია პაციენტის დაავადების დიაგნოსტიკის, მისი მკურნალობისადა მოვლისათვის. ამ შემთხვევებში პაციენტის თანხმობა აუცილებელი პირობაა;ბ) საფრთხე ექმნება პაციენტის ოჯახის წევრთა ჯანმრთელობას ან/და სიცოცხლეს.მუხლი 30სამედიცინო მომსახურების გაწევისას დასაშვებია მხოლოდ მასში უშუალოდ მონაწილეპირთა დასწრება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა პაციენტი თანახმაა ან მოითხოვს სხვაპირთა დასწრებას.VII – უფლება პაციენტის დროის პატივისცემაზე„ყველას უფლება აქვს მიეწოდოს საჭირო მკურნალობა სწრაფად და წინასწარგანსაზღვრულ დროში. აღნიშნული უფლება ვრცელდება მკურნალობის თითოეულეტაპზე”.ჯანდაცვის სამსახურები ვალდებულნი არიან დაამაგრონ (დაადგინონ) მოცდისდროები, რომლის განმავლობაშიც განსაზღვრული სახის მომსახურებები უნდაიქნეს მიწოდებული, სპეციფიკურ სტანდარტებზე დაყრდნობითა და ყველასამედიცინო დახმარების სისწრაფის ხარისხზე დამოკიდებულებით. ჯანდაცვისსამსახურებმა უნდა უზრუნველყონ თითოეული ინდივიდური ხელმისაწვდომობამომსახურებისადმი და გარანტირებულობა მოცდის სიების შემთხვევაშიდაუყოვნებელი მიღებისა. თითოეულ პიროვნებას, რომელიც ამას მოითხოვს,უფლება აქვს მოცდის სიებზე კონსულტირებისა, პირადი ცხოვრებისხელშეუხებლობის პრინციპების დაცვის ფარგლებში. მაშინ, როცა ჯანდაცვისსამსახურებს არ შეუძლიათ მომსახურების მიწოდება მაქსიმალურ წინასწარგანსაზღვრულ დროში, გარანტირებული უნდა იყოს ალტერნატიული შედარებითიხარისხის მომსახურების მოძიება და ამ შემთხვევის გამო, პაციენტის მიერგაღებული ნებისმიერი ხარჯი მისთვის ანაზღაურებულ უნდა იყოს რეალურდროში. ექიმებმა ადეკვატური დრო უნდა დაუთმონ მათ პაციენტებს, მათ შორისიგულისხმება ის დრო, რომელიც აუცილებელია ინფორმაციის მისაწოდებლად.ასეთი სახის მიდგომები კანონში ,,პაციენტის უფლებების შესახებ’’ არ არისგანსაზღვრული, მაგრამ მიგვაჩნია, რომ დღეისათვის დასაქმებული ადამიანისდროის ბიუჯეტის სწორად დაგეგმვისათვის ეს აუცილებელი პირობაა. ამას თუ456

დაუმატებთ თბილისში, ზოგიერთი კერძო კლინიკების მუშაობის კარგგამოცდილებას პაციენტების დროის დაზოგვასთამ დაკავშირებით, ცხადი გახდება,რომ პაციენტის ამ უფლების რეალიზება სავსებით შესაძლებელია.VIII – უფლება ხარისხის სტანდარტების დაცვაზე„ყველას აქვს უფლება მიეწოდოს მაღალი ხარისხის ჯანდაცვის მომსახურებასტანდარტების დეტალიზაციისა და ზუსტი დაცვის საფუძველზე”.ხარისხიანი ჯანდაცვის მომსახურების მიღების უფლება მოითხოვს, რომ ჯანდაცვისდაწესებულებმა და პროფესიონალებმა უზრუნველყონ ტექნიკური მოქმედებისდამაკმაყოფილებელი დონე, კომფორტი და ადამიანური ურთიერთობები.აღნიშნული გულისხმობს ზუსტი ხარისხობრივი სტანდარტების დეტალიზაციას დაგანუხრელ დაცვას, რომლებიც დადგენილია საზოგადოებრივი და საკონსულტაციოპროცედურებითა და პერიოდული გადახედვა-შეფასების საფუძველზე.საქართველოს კანონში პაციენტის უფლებების შესახებმუხლი 5საქართველოს თითოეულ მოქალაქეს უფლება აქვს სამედიცინო მომსახურების ყველაგამწევისაგან მიიღოს ქვეყანაში აღიარებული და დანერგილი პროფესიული დასამომსახურეო სტანდარტების შესაბამისი სამედიცინო მომსახურება.IX – უფლება უსაფრთხოებაზე„ყველას აქვს უფლება განთავისუფლდეს იმ საფრთხეებისაგან, რომლებიცგანპირობებულია ჯანდაცვის სამსახურების ცუდი ფუნქციობით, საექიმოგულგრილობით, სამედიცინო შეცდომებით და ხელი მიუწვდებოდეს სამედიცინომომსახურებასა და მკურნალობაზე, რომელიც აკმაყოფილებს უსაფრთხოების მაღალსტანდარტებს ”.აღნიშნული უფლების უზრუნველსაყოფად, საავადმყოფოებმა და ჯანდაცვისსამსახურებმა უწყვეტად უნდა აწარმოონ რისკ ფაქტორების მონიტორინგი დადარწმუნდნენ, რომ ელექტრონული მოწყობილობები მწყობრშია და მომსახურეპერსონალი კი სათანადოდ არის მომზადებული. ჯანდაცვის ყველა პროფესიონალისრულად უნდა იყოს პასუხისმგებელი სამედიცინო ღონისძიებების უსაფრთხოებისყველა ელემენტზე, ყველა ფაზაში. ექიმებს უნდა შეეძლოთ მოახდინონ შეცდომათაპრევენცია მონიტორინგის პროცესებითა და უწყვეტი მომზადების მიღებით.ჯანმრთელობის დაცვის მომსახურე პერსონალი უნდა ახდენდეს არსებულირისკების შეტყობინებას მათი ზემდგომი პირებისა და კოლეგებისათვის, რათამაქსიმალურად დაცულნი იყონ შესაძლო არასასურველი შედეგებისგანვითარებისაგან.457

პაციენტის უსაფრთხოება ფართო მცნებაა, რომელიც მოცავს შესაბამის ზუსტდიაგნოსტიკას, გამოკვლევის პროცესში პაციენტის უსაფრთხოებას და შედეგებისსწორ ინტერპრეტაციას, მკურნალობის შესაბამისობას, სამკურნალწამლოსაშუალებების შერჩევას და მის ეფექტურობას. მიუხედავს იმისა, რომ კანონში,,პაციენტის უფლებების შესახებ” არის მუხლები, რომლებიც ნაწილობრივარეგულირებს ზემოაღნიშნულ საკითხებს, მიგვაჩნია რომ კანონში შეტანილ უნდაიქნეს კონკრეტული მუხლი (ან მუხლები) პაციენტის უსაფრთხოებისუზრუნველსაყოფად.X – უფლება ნოვაციურ პროცედურებზე„ყველას აქვს უფლება ხელი მიუწვდებოდეს ნოვაციურ პროცედურებზე, მათ შორისსადიაგნოზო მეთოდებზე, საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად დამიუხედავად ეკონომიკური და საფინანსო მდგომარეობისა”.ჯანდაცვის სამსახურები ვალდებულნი არიან ხელი შეუწყონ და განამტკიცონკვლევები ბიო-სამედიცინო სფეროში, განსაკუთრებული ყურადღება დაუთმონიშვიათ დაავადებებს. კვლევის შედეგები ადეკვატურად უნდა იყოს განვრცობილი.ეს საკითხი უკავშირდება ადამიანის ჩართვას სამედიცინო-ბიოლოგიური კვლევაში.ამ მიმარტულებით საკანონმდებლო დარეგულირების მექანიზმებიდეკლარირებულია საქართველოს კანონში ,,ჯანმრთელობის დაცვის შესახებ”,,,საექიმო საქმიანობის შესახებ’’ და ,,პაციენტის უფლებების შესახებ“.თავი V. პირადი ცხოვრების კონფიდენციალობა და ხელშეუხებლობამუხლი 281. სამედიცინო მომსახურების გამწევის მიერ კონფიდენციალური ინფორმაციისგამჟღავნება დასაშვებია, თუ:გ) სასწავლო ან სამეცნიერო მიზნით პაციენტის შესახებ ინფორმაციისგამოყენებისას მონაცემები ისეა წარმოდგენილი, რომ შეუძლებელია პიროვნებისიდენტიფიკაცია;თავი VI. უფლებები გენეტიკური კონსულტაციისა და გენური თერაპიის სფეროშიმუხლი 32დაავადების განმაპირობებელი გენის გამოვლენის ან დაავადებისადმი გენეტიკურიმიდრეკილების განმსაზღვრელი ტესტირება დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში,თუ მისი მიზანია:ბ) ჯანმრთელობის დაცვასთან დაკავშირებული სამეცნიერო კვლევა.XI – უფლება არასაჭირო ტანჯვისა და ტკივილის აცილებაზე„ყველას აქვს უფლება შეძლებისდაგვარად რაც შეიძლება მეტად იქნეს აცილებულიტანჯვა და ტკივილი მისი ავადმყოფობის მიმდინარეობის თითოეულ ეტაპზე”.458

ჯანდაცვის სამსახურები ვალდებულებას უნდა კისრულობდნენ გაატარონ მათხელთ არსებული ყველა ზომები რათა უზრუნველყონ პალიატური მკურნალობისწარმართვა და გაამარტივონ პაციენტების ხელმისაწვდომობა ამ უკანასკნელისადმი.საქართველოს კანონმდებლობაში ჯანდაცვის შესახებ სხვადასხვა კანონებისშესაბამისი მუხლები ითვალისწინებს ამ საკითხებს, რამდენად საჭიროა ამდეფინიციით შეტანა საქართველოს კანონში პაციენტის უფლებების შესახებ, ესალბათ შემდგომი განსჯის საგანი უნდა გახდეს.XII – უფლება პერსონალიზებულ მკურნალობაზე„ყველას აქვს უფლება იმ სადიაგნოზო და სამკურნალო პროგრამებზე, რომლებიცხორციელდება იმ სტილით რათა შეძლებისდაგვარად მაქსიმალურადდაკმაყოფილდეს პირადი საჭიროებანი”.ჯანდაცვის სამსახურებმა უნდა შექმნან გარანტიები განახორციელონ მოქნილიპროგრამები, რომლებიც შეძლებისდაგვარად მაქსიმალურად ორიენტირებულიაპიროვნებებზე; ამასთან დარწმუნდნენ, რომ ეკონომიკური მდგრადობისკრიტერიუმები არ იქნება უპირატესი ადამიანის უფლებაზე - ჯანმრთელობაზე.საქართველოს კანონით ,,პაციენტის უფლებების შესახებ’’ აღნიშნულია, რომმუხლი 5 საქართველოს თითოეულ მოქალაქეს უფლება აქვს სამედიცინომომსახურების ყველა გამწევისაგან მიიღოს ქვეყანაში აღიარებული და დანერგილიპროფესიული და სამომსახურეო სტანდარტების შესაბამისი სამედიცინო მომსახურება.სამედიცინო დაწესებულებაში სამედიცნო მომსახურების გაწევისას საჭიროებისშემთხვევაში ენიშნება სახელმწიფო სტანდარტებით მკურნალობა, რაცრეგულირდება დაწესებულების შიდა სტანდარტული მომსახურებით და რისსაფასურსაც პაციენტი ხშირად საკუთარი ჯიბიდან იხდის. პაციენტის ამ უფლებისდარეგულირება ჯანდაცვის სისტემაში დაფინანსების გადახედვას მოითხოვს.XIII – უფლება საჩივრის წარდგენაზე„ყველას აქვს უფლება წარადგინოს საჩივარი, როდესაც იგი დაზარალდება ანსაფრთხე შეექმნება და ასევე უფლება აქვს მიიღოს გამოხმაურება და პასუხი”.ჯანდაცვის სამსახურებმა გარანტირებულად უნდა უზრუნველყონ აღნიშნულიუფლების რეალიზება; პაციენტებს მიაწოდონ ინფორმაცია აღნიშნულ უფლებასთანდაკავშირებული პროცედურების შესახებ (მესამე მხარის დახმარებით) დასაშუალება მისცენ მათ, რათა გააცნობიერონ დარღვევები და ჩამოაყალიბონ მათისაჩივარი. საჩივარს აუცილებლად უნდა მოჰყვეს ამომწურავი წერილობითიგამოხმაურება ჯანდაცვის სამსახურის ხელმძღვანელობისაგან, დროის დადგენილპერიოდში. საჩივარმა უნდა გაიაროს სტანდარტული პროცედურები და უნდა459

მიიღოს ხელშეწყობა დამოუკიდებელი სტრუქტურებისაგან და/ან მოქალაქეთაგაერთიანებების მხრიდან; ამასთან დაუშვებელია შეიზღუდოს პაციენტის უფლებარათა ამ უკანასკნელებმა გამოიყენონ სამართლებრივი მოქმედებები ან მიაღწიონთავის ალტერნატიულ გადაწყვეტას.საქართველოს კანონში „პაციენტის უფლებების შესახებ“მუხლი 10პაციენტს ან მის კანონიერ წარმომადგენელს უფლება აქვს მიმართოს სასამართლოს დამოითხოვოს:ა) კომპენსაცია ქონებრივი და არაქონებრივი ზიანისა, რომლებიც გამოწვეულია:ა.ა) პაციენტის უფლებების დარღვევით;ა.ბ) მცდარი სამედიცინო ქმედებით;ა.გ) სამედიცინო დაწესებულების ფუნქციონირების სხვა ხარვეზებით;ა.დ) სახელმწიფოს მიერ არასწორად განხორციელებული ზედამხედველობითადა რეგულირებით;ბ) სამედიცინო პერსონალის საქმიანობის ლიცენზიის შეჩერება ან გაუქმება;გ) სახელმწიფო სამედიცინო და სანიტარიული სტანდარტების შეცვლა.XIV – უფლება ზარალის ანაზღაურებაზე„ყველას აქვს უფლება მიიღოს სათანადო კომპენსაცია, დროის დადგენილ მოკლევადაში, თუ ამ უკანასკნელმა მიიღო ფიზიკური, მორალური ან ფსიქოლოგიურიზარალი რაც განპირობებულია ჯანდაცვის მომსახურებითა და მკურნალობით”.ჯანდაცვის სამსახურებმა გარანტირებულად უნდა უზრუნველყონ კომპენსაცია,მიუხედავად იმისა რომ ზარალის ოდენობასა და მის მიზეზებზე (დაწყებულიხანგრძლივი დაყოვნებიდან დამთავრებული პროფესიული გულგრილობით)საბოლოო პასუხისმგებლობა არის თუ არა საბოლოოდ აბსოლუტურადგანსაზღვრული. ეს უკანასკნელიც რეგულირდება მუხლი10-ის მიხედვით.რეალური მხარდაჭერა პაციენტთა უფლებების დასაცავადროგორც ჩამოთვლილი უფლებების შინაარსიდან გამომდინარეობს, პაციენტისსოციალურ და ინდივიდურ უფლებებს შორის არსებობს გარკვეული კორელაცია,იმ ფონზე, როდესაც უფლებების ნაწილი შეიძლება განვიხილოთ ორივე - როგორცსოციალურ, ისე ინდივიდურ ჭრილში. პაციენტის უფლებათა რეალიზებასა დადაცვას ევროპის რეგიონში მყარ გარანტად უნდა ედგეს აქტიური საზოგადოებრივიკონტროლისა და მონიტორინგის მექანიზმები. ამ მხრივ მეტად მნიშვნელოვანია,კანონი ითვალისწინებდეს პაციენტთა ორგანიზაციების შექმნასა და ხელშეწყობას,ასევე პროფესიული ორგანიზაციების საქმიანობის მხარდაჭერას მოქალაქეთაუფლებების დაცვის სფეროში ჯანდაცვის სისტემის ფარგლებში. ცალკეულმოქალაქეებსა და მოქალაქეთა გაერთიანებებს უფლება უნდა მიეცეთ, შეასრულონძირითადი საქმიანობა პაციენტთა უფლებების განვრცობის მხრივ. ცალკეულ460

მოქალაქეთა და მოქალაქეთა გაერთიანებების ფუნქციას უნდა წარმოადგენდესერთგვარი დამცავი საქმიანობების წარმართვა. მოქალაქეებს უფლება აქვთ,გაატარონ საქმიანობები მათი უფლებების დასაცავად ჯანდაცვის სფეროში,განსაკუთრებით შემდეგი მიმართულებებით:- პიროვნებათა თავისუფალი მოძრაობა ჯანდაცვის საზოგადოებრივი და კერძოსამსახურების ინფორმირების მიზნით, კონფიდენციურობის დაცვით;- ჯანდაცვის სფეროში მოქალაქეთა უფლებების დაცვის აუდიტი;- ჯანდაცვის სფეროში მოქალაქეთა უფლებების შესაძლო დარღვევის ფაქტებისპრევენცია;- ჯანდაცვის სფეროში მოქალაქეთა უფლებების არაადეკვატურობის ფაქტებისგამოვლენის შემთხვევაში პირდაპირი ჩარევა;- ჯანდაცვის საჯარო და კერძო სამსახურების პასუხისმგებელიორგანოებისათვის ინფორმაციის, მოთხოვნების და შესაბამისი მოვალეობებისამსახველი მიმართვების წარდგენა მათი გათვალისწინებისა და გამოხმაურებისმიზნით;- ჯანდაცვის საჯარო და კერძო სტრუქტურების ღია, საზოგადოებრივიდიალოგი.მოქალაქეებს უფლება აქვთ, ჯანდაცვის სფეროში მოქალაქეთა უფლებების დაცვისსაზოგადოებრივი პოლიტიკის დეფინიციაში, განხორციელებასა და შეფასებაში,შემდეგი პრინციპების საფუძველზე:- ორმხრივი კომუნიკაციის პრინციპი სამოქმედო გეგმის შემუშავების გზით ან სხვასიტყვებით რომ ითქვას, მიმდინარე ინფორმაციის გაცვლა მოქალაქეთა დაინსტიტუციებს შორის სამოქმედო გეგმის დეფინიციით;- პოლიტიკის დაგეგმვისა და გადაწყვეტის ორივე ფაზის დროს კონსულტაციურიპრინციპი, ინსტიტუციათა მხრივ აუცილებელი პირობით მოუსმინოს მოქალაქეთასაზოგადოებრივი გაერთიანებების მოსაზრებებს და გამოეხმაუროს მათ, ანუგადაწყვეტილებათა მიღებამდე ჩაატაროს კონსულტაციები მათთან; ასევეაღნიშნულმა ინსტიტუციებმა მკაფიოდ უნდა დააფიქსირონ მათ მხრივ მისაღები ისგადაწყვეტილებები, რომლებიც არ შეესაბამება და განსხვავდება მოქალაქეთასაზოგადოებრივი გაერთიანებების მიერ გამოხატულ მოსაზრებებს;- საქმიანობათა დანერგვის დროს პარტნიორობის პრინციპი, რაც იმასითვალისწინებს, რომ ყველა თანამონაწილე მხარე / პარტნიორი (მოქალაქეები,ინსტიტუციები და სხვა კერძო ან კორპორაციული პარტნიორები) სრულად იღებენპასუხისმგებლობას და მოქმედებენ თანასწორი მხარის პრინციპებითა დაღირსებით;- საზიარო შეფასების პრინციპი, რაც მოიცავს იმ გაგებას, რომ სამოქალაქოორგანიზაციათა საქმიანობის შედეგები გათვალისწინებული უნდა იქნეს როგორცსაზოგადოებრივი პოლიტიკის შეფასების საშუალებები.პაციენტის 14 უფლების დანერგვისათვის მიზანშეწონილია განსახილველად იქნესგამოტანილი ის მეთოდური რეკომენდაციებიც, რომლებსაც პრაქტიკულიმნიშვნელობა აქვს ამ მიზნის მისაღწევად. 14 უფლების შინაარსის განვრცობა და461

გამოყენება უნდა განხორციელდეს რამდენიმე განსხვავებულ დონეზე, კერძოდ -ევროპულ, ეროვნულ და ადგილობრივ დონეებზე.ინფორმაცია და განათლება:გულისხმობს მოქალაქეთა და ჯანდაცვის მუშაკთა ინფორმირებას და განათლებას.14 უფლების შინაარსის პრომოცია შეიძლება ხდებოდეს საავადმყოფოებში,სპეციალიზებული მედია საშუალებებით და ჯანდაცვის სხვა ინსტიტუციებსა დაორგანიზაციებში. 14 უფლების პრომოცია შესაძლებელია მოხდეს ასევე სკოლებში,უნივერსიტეტებში და ყველა სხვა ადგილებში, სადაც შეისწავლება და განიხილებაზოგადად ადამიანის უფლებათა ევროპული პრინციპები. განსაკუთრებულიყურადღება უნდა მიექცეს ექიმთა, ექთნების, ჯანდაცვის სხვა მუშაკებისა დადაინტერესებულ მხარეთა ტრენინგებს და საგანმანათლებლო საქმიანობას.მხარდაჭერა:მხარდაჭერა და უფლებათა აღიარება პირველ რიგში უნდა მიმდინარეობდესჯანდაცვის სისტემაში მონაწილე სუბიექტებისა და საზოგადობრივ ორგანიზაციათამხრივ მხარდაჭერის ფორმატში. აქვე, მკაფიოდ უნდა განისაზღვროს მხარდაჭერისპროცესში ჯანდაცვის სამსახურებისა და პროფესიონალთა როლი, რომლებიცუშუალოდ განახორციელებენ აღნიშნულ უფლებათა რეალიზებას ყოველდღიურპრაქტიკაში.მონიტორინგი:წარმოდგენილი 14 უფლება ასევე შესაძლებელია გამოყენებულ იქნას, როგორცევროპის რეგიონში კონკრეტულ სახელმწიფოთა მონიტორინგის ჩასატარებლადპაციენტთა უფლებების დაცვის სფეროში, რაც უნდა განხორციელდესსაზოგადოებრივ ორგანიზაციათა, მედია საშუალებებისა და დამოუკიდებელიუფლებამოსილი სტრუქტურების მხრიდან, შესაბამისი საშუალებებისა დამექანიზმების გამოყენებით. მონიტორინგის ანგარიში პერიოდულად უნდაგამოქვეყნდეს, გაანალიზდეს არსებული მდგომარეობა და გამოიკვეთოს ახალიამოცანები.დაცვა:ქარტია შესაძლებელია გამოიყენებოდეს პაციენტთა უფლებების დასაცავადმიმართული ღონისძიებების დასაწყებად, როგორც პრევენციული მიზნით, ასევეუკვე დარღვეული უფლებების აღდგენისათვის. აღნიშნული საქმიანობაშესაძლებელია შეითავსონ მოქალაქეთა ორგანიზაციებმა, ინსტიტუციებმა და ისეთმასტრუქტურებმა, როგორიცაა ომბუდსმენის ინსტიტუტი, ეთიკური კომიტეტები,ალტერნატიული სპეციალიზებული კომისიები, სამართლიანობის დამცველისტრუქტურები და ასევე სასამართლოები.დიალოგი:დიალოგის პროცესში მონაწილე დაინტერესებულ მხარეებს შორის შეიძლებაწარიმართოს 14 უფლების შინაარსის საფუძველზე, რათა შემუშავებულ იქნას462

პაციენტთა უფლებების დაცვისათვის საჭირო პროგრამები და პოლიტიკა. მსგავსიდიალოგები შესაძლებელია გაიმართოს სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოებს,ჯანდაცვის სფეროში მოღვაწე საზოგადოებრივ და კერძო კომპანიებს, ასევეპროფესიულ ასოციაციებსა და პროფესიულ კავშირებს შორის.ბიუჯეტი:პაციენტთა ჩამოთვლილი უფლებების უზრუნველსაყოფად საჭირო კვოტები,ჯანდაცვის ბიუჯეტიდან გამოსაყოფი პროცენტული წილი და გარდა ამისა ყოველსპეციფიკურ სიტუაციაში საჭირო შესაძლო სახსრები, მათ შორის შესაძლოკრიტიკული სიტუაციების გათვალისწინებით, აუცილებლად უნდა იქნეს გაწერილიბიუჯეტის დაგეგმარების დროს. აღნიშნული კვოტების დაცვა ან დადგენილინორმებიდან გადახრა აუცილებლად უნდა აისახოს ყოველწლიურ ანგარიშში.კანონმდებლობა:ჩამოთვლილი პაციენტის 14 უფლება შეტანილი უნდა იყოს ნაციონალურ დაევროპულ კანონმდებლობაში, სასურველია სრულად, რათა უზრუნველყოფილ იქნასპაციენტთა უფლებების დაცვის სამართლებრივი გარანტიები – როგორცსაზოგადოებრივი პოლიტიკის ერთ-ერთი უმთავრესი და პრიორიტეტულიმიმართულება.საქართველოს სამედიცინო პროფესიის მოსაზრებები და წინადადებებირეკომენდაციების მომზადება საქართველოს კანონზეშესახებ”,,პაციენტის უფლებებისმედიცინა სწრაფად ცვლადი დარგია და შესაბამისად საკანონმდებლო ბაზაცსაჭიროებს გადახედვასა და ცვლილებებს, რათა კანონი იქცეს უფროქმედუნარიანად სამედიცინო მომსახურების სისტემაში და უზრუნველყოს ექიმ-პაციენტის ურთიერთობის დარეგულირება.2006 წლის 23 თებერვალს საქართველოს ექიმთა ასოციაციას მიმართა საქართველოსსახალხო დამცველმა, რათა გაცნობოდა ნაციონალურ და დარგობრივ ასოციაციათაშეხედულებას საქართველოში მოქმედ პაციენტის უფლებათა კანონთანდაკავშირებით, ექიმთა პროფესიული ასოციაციების გაერთიანებულ შეხვედრაზე,საქართველოს სახალხო დამცველის ოფისში (2006 წლის 28 მარტს) ჩამოყალიბდასამუშაო ჯგუფი, რომელშიც შედიოდნენ სახალხო დამცველის აპარატის დაპაციენტთა უფლებების ცენტრის წარმომადგენლები, ექიმთა პროფესიულიასოციაციების წევრები და ექსპერტები.პაციენტის მოვალეობებისამუშაო ჯგუფის მიერ მოძიებულ და დამუშავებულ იქნა მთელი რიგიდოკუმენტები, რომელთა მიხედვითაც ალბათ უნდა განისაზღვროს პაციენტთა463

მოვალეობები. ძირითადი პრინციპები, რომელიც პაციენტთა მოვალეობებს შეეხებაქვემოთაა გადმოცემული:გაწეულ სამედიცინო მომსახურებასთან დაკავშირებით, პაციენტი ვალდებულია:• მკურნალს მიაწოდოს სრული და ზუსტი ინფორმაცია ნებისმიერი ფაქტორისშესახებ, რომელიც შეეხება მის ჯანმრთელობას; მათ შორის ნებისმიერი სახისჩატარებული და მიმდინარე მკურნალობის შესახებ, როგორც წარსულში, ისემოცემულ მომენტში;• პაციენტმა მკურნალს უნდა შეატყობინოს მისი ჯანმრთელობისმდგომარეობის ნებისმიერი ცვლილების ან სიმპტომის შესახებ, მათ შორისტკივილის გაჩენის ან სხვა ნებისმიერი ნიშნის შემთხვევაში;• მიაწოდოს ინფორმაცია ექიმს ან ექთანს, თუ როდის განვითარდა აღნიშნულიცვლილება ან სიმპტომი (მაგალითად ტკივილი), რა გამოსავალი შეიძლება მოჰყვესმას, რა ღონისძიებებს უნდა მიმართოთ კუპირებისათვის, ეფექტურია თუ არა ამსიმპტომის მოსახსნელად დანიშნული მკურნალობა (თუ ასეთი ტარდება),პირველად გამოვლინდა თუ განმეორებით;• შეასრულოს ის რჩევები და ინსტრუქციები, რომლებსაც აწვდის მკურნალი.თუ პაციენტი უარს განაცხადებს მკურნალობაზე ან არ გაითვალისწინებს რჩევებსადა ინსტრუქციებს, მას თავად ეკისრება პასუხისმგებლობა დამდგარ შედეგზე;• პაციენტი ვალდებულია, აღმოაჩინოს და აცნობოს მკურნალს ნებისმიერიდეტალი, რომელიც შეეხება მის უსაფრთხოებას და რომელიც, პაციენტის აზრით,საფრთხეს უქმნის მისდამი გაწეულ სამედიცინო მომსახურებას;• აცნობოს მკურნალს, თუ ვერ გაიგო მოვლის ან მკურნალობის რაიმედეტალი;• შეატყობინოს ექიმს, ექთანს ან ჯანმრთელობის მომსახურების ნებისმიერ სხვამომწოდებელს, თუ იგი უკმაყოფილოა მოვლის ნებისმიერი ასპექტით;• მიიღოს მონაწილეობა მკურნალობის დაგეგმვაში, მათ შორის გაწერისდაგეგმვაში;• დროულად მიაწოდოს ინფორმაცია სამედიცინო პერსონალს ანდაწესებულებას ჯანმრთელობის დაზღვევის შესახებ;• გადაიხადოს სამედიცინო მომსახურებასთან დაკავშირებული საფასური;• დაადასტუროს, გამოცხადდეს ან გააუქმოს სამედიცინო ვიზიტებიდროულად, წინასწარი შეტყობინების გზით.პირად საქციელთან დაკავშირებით, პაციენტის მოვალეობაა:• მოიქცეს ტაქტიანად და ითანამშრომლოს მკურნალთან;• პატივი სცეს სხვათა უფლებებს და ქონებას;• დაიცვას სამკურნალო დაწესებულების შინაგანაწესი, მოთხოვნები დაპროცედურები.პაციენტის უფლებების მხარდაჭერის მიზნით ჩატარებული საერთაშორისოდოკუმენტებისა და საქართველოს კანონმდებლობის დეტალურად გაანალიზებისსაფუძველზე მიზანშეწონილად მიგვაჩნია საქართველოს კანონის ,,პაციენტისუფლებების შესახებ” შეტანილ იქნას ცვლილებები მოქალაქეთა ხარისხიან464

სამედიცინო მომსახურებაზე ხელმისაწვდომობის უფლების სრულყოფილადრეალიზაციის მიზნით.რეკომენდაციები1. წინადადებით მივმართავ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვის სამინისტროს, რათა განხილულ იქნას საკითხი საქართველოსკანონში „პაციენტთა უფლებების შესახებ“ ცვლილებების განხორციელებისათვისპაციენტთა უფლებების ევროპული ქარტიის დებულებების გათვალისწინებით;2. მიზანშეწონილად მიმაჩნია საქართველოს კანონში „პაციენტთა უფლებებისშესახებ“ სათაურში შევიდეს ცვლილება და ეწოდოს – „საქართველოს კანონიპაციენტის უფლებებისა და მოვალეობების შესახებ“. კანონში შესაბამისი თავისადა მუხლების დამატებით;3. საქართველოს კანონში „პაციენტთა უფლებების შესახებ“ I თავში მოყვანილცნებებს მიეცეს კონკრეტული და გასაგები განმარტებები, ასევე დაემატოს ახალიცნებები (განმარტებებით), რომელიც აისახება პაციენტის 14 უფლებასა და მისმოვალეობებთან დაკავშირებით;4. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრომდაიწყოს აქტიური თანამშრომლობა უმაღლეს სამედიცინო სასწავლებლებთან, რათაპაციენტის უფლებებისა და მოვალეობების შესახებ ინფორმაცია შეტანილი იქნასროგორც დიპლომამდელი, ისე დიპლომის შემდგომი და უწყვეტი სამედიცინოგანათლების პროგრამებში;5. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსინიციატივით შეიქმნას პაციენტთა საინფორმაციო - საგანმანათლებლო სისტემამათი, როგორც პაციენტის უფლებების გაცნობის მიზნით, რისთვისაც ფართოდიქნეს გამოყენებული მასმედიის საშუალებები;6. ხელი შეეწყოს პაციენტთა კავშირებისა და ასოციაციების მხარდაჭერასშეხვედრების, მრგვალი მაგიდების ჩატარების გზით;465

საჯარო ინფორმაციის თავისუფლებაინფორმაციის თავისუფლების ცნებაინფორმაციის გამჭირვალობა და თავისუფლება დემოკრატიული სახელმწიფოს მთავარმოთხოვნას წარმოადგენს. ინფორმაციის თავისუფლება გულისხმობს სახელმწიფოორგანოებში დაცული ინფორმაციის ხელმისაწვდომობასა და ხელისუფლებისორგანოთა საქმიანობის ღიაობას. სრული გამჭირვალეობის პირობებში საზოგადოებაშიაღარ ჩნდება ეჭვი საჯარო მოხელეთა არაკეთილსინდისიერების შესახებ. ინფორმაციისხელმისაწვდომობის მოთხოვნა ვრცელდება ნებისმიერ საჯარო დაწესებულებაზე და,აგრეთვე, სახემწიფო ან ადგილობრივი ბიუჯეტის სახსრებიდან დაფინანსებულ კერძოსამართლის იურიდიულ პირებზე ამ დაფინანსების ფარგლებში.საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის თანახმად, საქართველოს ყველამოქალაქეს, უცხოელს, იურიდიულ პირს უფლება აქვს, მოითხოვოს საჯაროდაწესებულებაში დაცული ყველა ინფორმაცია, თუ იგი არ განეკუთვნება სახელმწიფო,კომერციულ, პროფესიულ და პირად საიდუმლოებას. ინფორმაციის მოთხოვნისას პირივალდებული არ არის, მიუთითოს ინფორმაციის მიღების მოტივი ან მიზანი.საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი აწესებს საჯარო ინფორმაციისგაცემის კონკრეტულ წესსა და ვადებს. იმისათვის რომ პირმა მიიღოს სასურველისაჯარო ინფომაცია, მან უნდა წარადგინოს წერილობითი განცხადება შესაბამის საჯაროდაწესებულებაში. ზაკ ე-40 მუხლის თანახმად, საჯარო დაწესებულება ვალდებულიასაჯარო ინფორმაცია გასცეს დაუყოვნებლივ ან კონკრეტული გარემოებებისარსებობისას არაუგვიანეს 10 დღისა. თანამედროვე საზოგადოებრივი ცხოვრებისერთერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია ინფორმაციის სწრაფი გაცვლა, ამიტომინფორმაცია საჯარო დაწესებულებიდან უნდა გაიცეს დაუყოვნებლივ.დაუყოვნებლიობა იურიდიულ ლიტერატურაში ნიშნავს, რომ ინფორმაცია უნდა გაიცესმოთხოვნისთანავე, ანუ განცხადება რეგისტრაციის დღესვე უნდა მოხვდეს საჯაროინფორმაციის გაცემაზე პასუხისმგებელ პირთან, რომელიც კანონით დადგენილი წესითუზრუნველყოფს მოთხოვნილი ინფორმაციის გაცემას. აღსანიშნავია, რომ ყველა საჯაროდაწესებულება ვალდებულია დანიშნოს საჯარო ინფორმაციის გაცემაზეპასუხისმგებელი პირი. თუ საჯარო ინფორმაციის გაცემა შეუძლებელია დაუყოვნებლივმისი მოცულობისა თუ კანონით გათვალისწინებული სხვა მიზეზების გამო,დაწესებულებას შეუძლია გამოიყენოს 10 დღიანი ვადა, ოღონდ ამის შესახებ, აგრეთვე,დაუყოვნებლივ წერილობით უნდა აცნობოს განმცხადებელს.აღსანიშნავია, რომ დასახელებული წესები იმპერეტიულია და ის სავალდებულოაყველა საჯარო დაწესებულებისათვის.466

საჯარო ინფორმაციის მიღების გაჭიანურების ფაქტებიდა სახალხო დამცველის რეაგირებანისაპატრულო პოლიციელთა საქმეsaqarTvelos saxalxo damcvels gancxadebiT momarTes moqalaqeebma kobakelenjeriZem, mixeil gogolaSvilma da gela guluam, romlebic muSaobdnenpatrul_inspeqtorebad. gancxadebaSi aRniSnaven, rom isiniganTavisuflebulebi arian samsaxuridan, magram miuxedavad maTiwerilobiTi moTxovnisa, ganTavisuflebis brZanebebi da Sromis wignakebiar CabarebiaT.იმ დროისათვის მოქმედი Sromis kanonTa kodeqsis 41-e muxlis me-5 punqtisTanaxmad samuSaodan daTxovnisas, muSaks Sromis wignaks aZleven daTxovnisdRes, ხოლო zogadi administraciuli kodeqsis 39-e muxlis safuZvelzepirs ufleba aqvs gaecnos mis Sesaxeb sajaro dawesebulebaSi arsebulpersonalur monacemebs, me-40 da 41-e muxlebis Tanaxmad ki, sajarodawesebuleba valdebulia dauyovnebliv gasces an uari uTxrasganmcxadebels sajaro informaciis gacemaze.yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, სახალხო დამცველმა მიიჩნია, რომთბილისის საპატრულო პოლიციის მიერ darRveul იქნა ganmcxadebelTauflebebi, maTi samsaxuridan ganTavisuflebis da maT mier moTxovnilisajaro informaciis gacemis kanoniT dadgenili wesi.ამდენად, “საქართველოს saxalxo damcvelis Sesaxeb” saqarTvelos organulikanonis 21-e muxlis “b” qvepunqtis safuZvelze, რეკომენდაციით მივმართეთთბილისის საპატრულო პოლიციის მთავარ სამმართველოს, რათა dauyovneblivგადაეცათ moqalaqe koba kelenjeriZიs, mixeil gogolaSvilიsა da gelaguluasათვის Sromis wignakebi da gaTavisuflebis brZanebebi.მურად ბურჭულაძის საქმესახალხო დამცველის აპარატს განცხადებით მომართა მოქალაქე მურად ბურჭულაძემ,რომელიც აღნიშნავდა, რომ მთაწმინდა-კრწანისის გამგეობას რამდენჯერმე მიმართათხოვნით, ნება დაერთო მისთვის გაცნობოდა გამგებლის მოადგილისა და გამგეობისწევრების-საჯარო მოხელეთა პირად საქმეებს და მიეღო საჭირო დოკუმენტებისქსეროასლები.გამგეობამ 2006 წლის 02 ივნისის #ბ-1047 წერილით „ზოგადი ადმინისტრაციულიკოდექსის“ 27 1 მუხლის საფუძველზე განმცხადებელს უარი უთხრა მისი თხოვნის467

დაკმაყოფილებაზე. ზემოაღნიშნული კოდექსის 27-ე მუხლის „თ“ ქვეპუნქტშიმითითებულია „პერსონალური მონაცემები - საჯარო ინფორმაცია, რომელიც პირისიდენტიფიკაციის შესაძლებლობას იძლევა“. რა შემთხვევაში მიიჩნევა იგი პირადსაიდუმლოდ განსაზღვრულია კოდექსის 27 1 მუხლში, რომლის თანახმად„პერსონალური მონაცემების პირად საიდუმლოებად მიჩნევის საკითხს, გარდაკანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა, წყვეტს პირი, რომლის შესახებაცარსებობს ეს ინფორმაცია“. რაც შეეხება თანამდებობის პირთა პირად საქმეებს, 44-ემუხლის თანახმად „საჯარო დაწესებულება ვალდებულია არ გაახმაუროს პირადსაიდუმლოებას მიკუთვნებული ინფორმაცია თვით ამ პირის თანხმობის ან კანონითგათვალისწინებულ შემთხვევებში-სასამართლოს დასაბუთებული გადაწყვეტილებისგარეშე, თანამდებობის პირთა (აგრეთვე თანამდებობაზე წარდგენილ კანდიდატთა)პერსონალური მონაცემების გარდა.“ ამდენად, მ.ბურჭულაძეს დაუბრკოლებლად უნდამიეღო თანამდებობის პირის - გამგებლის მოადგილის პირადი საქმის ქსეროასლები.ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სახალხო დამცველმა მიიჩნია, რომ მოქალაქემ.ბურჭულაძეს უსაფუძვლოდ ეთქვა უარი მისთვის სასურველი საჯარო ხასიათისინფორმაციის მიღებაზე, ამდენად „სახალხო დამცველის შესახებ“ საქართველოსორგანული კანონის 21-ე მუხლის „ბ“ პუნქტის საფუძველზე, რეკომენდაციითმივმართეთ მთაწმინდა-კრწანისის გამგეობას და მოვითხოვეთ სათანადო რეაგირებამოქალაქის განცხადებაზე.რეკომენდაცია დაკმაყოფილდა.ნიკოლოზ ტურიაშვილის საქმესახალხო დამცველის აპარატს მომართა მოქალაქე ნიკოლოზ ტურიაშვილმა, რომელიცაღნიშნავდა, რომ ქ.თბილისის მერიის ურბანული დაგეგმარების სამსახურსრამდენჯერმე მიმართა განცხადებით, ნება დაერთო მისთვის, გაცნობოდა ქ.თბილისში,წინამძღვრიშვილის ქ.107-ში მდებარე ბინის მშენებლობასთან დაკავშირებითქ.თბილისის მთავარი არქიტექტორის 1992 წლის 27 მარტს #124 და 2003 წლის 09ივლისს მიღებული #20/454 ბრძანებების, 1998 წლის 03 ივნისის გაცემული #164მშენებლობის ნებართვის და სხვა დოკუმენტების დედნებს. „ზოგადიადმინისტრაციული კოდექსის“ მე-2 მუხლის პირველი ნაწილის „მ“ პუნქტის თანახმად,საჯარო ინფორმაცია არის „ოფიციალური დოკუმენტი (მათ შორის ნახაზი, მაკეტი,გეგმა, სქემა, ფოტოსურათი,ელექტრონული ინფორმაცია, ვიდეო და აუდიოჩანაწერები)ანუ საჯარო დაწესებულებაში დაცული, აგრეთვე საჯარო დაწესებულების ანმოსამსახურის მიერ სამსახურებრივ საქმიანობასთან დაკავშირებით მიღებული,დამუშავებული, შექმნილი ან გაგზავნილი ინფორმაცია.“ ამდენად, მოთხოვნილიინფორმაცია იყო საჯარო ხასიათისა და მისი გაუცემლობით ურბანული დაგეგმარებისსაქალაქო სამსახურმა დაარღვია მოქალაქისთვის ამავე კოდექსის 37-ე მუხლისპირველი ნაწილით მინიჭებული უფლება, რომლის საფუძველზე „ყველას აქვს468

უფლება მოითხოვოს საჯარო ინფორმაცია მისი ფიზიკური ფორმისა და შენახვისმდგომარეობის მიუხედავად და აირჩიოს საჯარო ინფორმაციის მიღების ფორმა, თუიგი სხვადასხვა სახით არსებობს, აგრეთვე გაეცნოს ინფორმაციას დედანში. თუარსებობს დედნის დაზიანების საფრთხე, საჯარო დაწესებულება ვალდებულიაუზრუნველყოს ზედამხედველობის ქვეშ მისი გაცნობის შესაძლებლობა ანწარუდგინოს სათანადო წესით დამოწმებული ასლი.“„სახალხო დამცველის შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 21-ე მუხლის „ბ“პუნქტის საფუძველზე რეკომენდაციით მივმართეთ დასახელებულ სამსახურს,„ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის“ 38-ე და მე-40 მუხლების საფუძველზეუზრუნველეყოთ ნიკოლოზ ტურიაშვილისთვის ქ.თბილისში, წინამძღვრიშვილისქ.107-ში მიმდინარე მშენებლობასთან დაკავშირებით ამომწურავი ინფორმაციისგადაცემა და სრული დოკუმენტაციის დედნების გაცნობა.რეკომენდაცია დაკმაყოფილდა.არასამთავრობო ორგანიზაცია - საქართველოს სტრატეგიული კვლევებისადა განვითარების ცენტრის საქმესახალხო დამცველს განცხადებით მომართა არასამთავრობო ორგანიზაცია -საქართველოს სტრატეგიული კვლევებისა და განვითარების ცენტრმა ქ.თბილისისმერიიდან საჯარო ინფორმაციის გაცემის დაგვიანების თაობაზე.საქმეში წარმოდგენილი მასალებიდან გამოირკვა, რომ 2005 წლის 24 ნოემბერს, 12დეკემბერს, აგრეთვე, მიმდინარე წლის 16 იანვარს, 6 თებერვალს, 10 თებერვალს და 12აპრილს ზემოაღნიშნულმა ორგანიზაციამ განცხადებებით მიმართა ქ.თბილისის მერიასსაჯარო ინფორმაციის გამოთხოვის მიზნით, რაც დასტურდება მერიის კანცელარიისთანამშრომელთა ხელმოწერით რეგისტრაციის ფურცლებზე.გამოთხოვილი ინფორმაცია, ძირითადად, ეხებოდა ქ.თბილისის მერიის მიერგანხორციელებული სახელმწიფო შესყიდვების ჩამონათვალს, ბიუჯეტითგათვალისწინებული და გაწეული ხარჯების ანალიზს და ა.შ.მიუხედავად იმისა, რომ გასული იყო საჯარო ინფორმაციის გაცემისათვის კანონითდადგენილი ვადა, არასაბთავრობო ორგანიზაცია - საქართველოს სტრატეგიულიკვლევებისა და განვითარების ცენტრი აცხადებდა, რომ პასუხი არცერთ განცხადებაზეარ მიუღია.საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის თანახმად გამოთხოვილიინფორმაცია საჯარო ხასიათისაა, ამდენად, „საქართველოს სახალხო დამცველისშესახებ“ ორგანული კანონის 21-ე მუხლის ,,ბ“ პუნქტის თანახმად, რეკომენდაციით469

მივმართეთ ქ.თბილისის მერიას დაუყოვნებლივ გადაეცათ არასაბთავრობოორგანიზაცია - საქართველოს სტრატეგიული კვლევებისა და განვითარებისცენტრისათვის გამოთხოვილი საჯარო ინფორმაცია. ამასთან, მოვითხოვეთ საჯაროინფორმაციის გაცემაზე პასუხისმგებელი პირის დისციპლინური პასუხისმგებლობა.პასუხად მერიიდან გვაცნობეს, რომ მოთხოვნილი ინფორმაცია დაგვიანებით გადაეცაარასამთავრობო ორგანიზაციას.ეთერ რუსიშვილის საქმესაქართველოს სახალხო დამცველის აპარატს განცხადებით მომართა მოქალაქე ეთერრუსიშვილმა საჯარო ინფორმაციის გაცემის დაგვიანების თაობაზე.ე.რუსიშვილმა 2006 წლის 26 იანვარს საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვის მიზნით,განცხადებით (#რ-42) მიმართა საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივირესურსების მართვის სამინისტროს. მოქალაქე მოითხოვდა, საკონკურსო საატესტაციოკომისიის ბრძანების ასლსა და, აგრეთვე, კომპენსაციის მიღებასთან დაკავშირებულინფორმაციას. აღნიშნული დოკუმენტაცია განმცხადებელს დადგენილ ვადაში არჩაბარებია. აღნიშნული გადავამოწმეთ დასახელებული სამინისტროს კანცელარიაში,სადაც გვაცნობეს, რომ #რ-42 განცხადებაზე პასუხი არ იყო გაცემული.ვინაიდან მოქალაქის მიერ გამოთხოვილი ინფორმაცია იყო საჯარო ხასიათისა,„საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანული კანონის 21-ე მუხლის ,,ბ“პუნქტის თანახმად, რეკომენდაციით მივმართეთ ზემოაღნიშნულ სამინისტროს, ეთერრუსიშვილისათვის მის მიერ გამოთხოვილი საჯარო ინფორმაციის გადაცემისმოთხოვნით. ამასთან, მოვითხოვეთ საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე პასუხისმგებელიპირის დისციპლინური პასუხისმგებლობა.სამინისტროდან გვაცნობეს, რომ განმცხადებელს გაეცა სრულყოფილი პასუხი.სახალხო დამცველის აქცია ინფორმაციის თავისუფლებაზე2006 წლის 7 თებერვალს სახალხო დამცველის აპარატმა ჩაატარა აქცია სახელწოდებით,,ყველას აქვს უფლება გაეცნოს ადმინისტრაციულ ორგანოში არსებულ საჯაროინფორმაციას.“ აქცია დაიწყო ომბუდსმენის ოფისიდან, რომელშიც თავადმონაწილეობდა სახალხო დამცველი - სოზარ სუბარი, მონაწილეებმა ფეხით ჩაიარესქუჩები და პირველად ინფორმაციული პლაკატი ქ. თბილისის მერიაში თვითონგამოაკრა სოზარ სუბარმა. ამის შემდგომ აქციის მონაწილეებმა გადაინაცვლესიუსტიციის სამინისტროში, შემდეგ შსს-ში, გარემოს დაცვისა და ბუნებრივირესურსების სამინისტროში და სოფლის მეურნეობის სამინისტროში.470

აქციის საფუძველი გახდა ადმინისტრაციული ორგანოების მხრიდან საჯაროინფორმაციის გაცემისათვის დადგენილი ვადის სისტემატური დარღვევა, სახალხოდამცველის აპარატში დაფიქსირდა შემთხვევები, როდესაც საერთოდ არ მიაწოდესმოქალაქეს დაწესებულებაში არსებული ინფორმაცია.აქცია გაგრძელდა მეორე დღეს და პლაკატები გამოკრეს საჯარო რეესტრსა დასააპელაციო სასამართლოში, აქცია, აგრეთვე, გრძელდება დღესაც და უახლოსმომავალში, პლაკატები გამოეკვრება ყველა საჯარო დაწესებულებაში საქართველოსმასშტაბით.471

განათლების უფლებასაქართველოს კონსტიტუციის 35-ე მუხლის თანახმად, ,,ყველას აქვს განათლებისმიღებისა და მისი ფორმის არჩევის უფლება“. საერთაშორისო იურიდიულლიტერატურაში აღნიშნულია, რომ ამ უფლების განხორციელების მიზნით, უნდაშესრულდეს შემდეგი სახის მოვალეობანი: დაწყებითი განათლება უნდა იყოსყველასათვის უფასო და სავალდებულო; საშუალო განათლება უნდა იყოს ყველასათვისშესაძლებელი და ხელმისაწვდომი; საჭიროების შემთხვევაში, უფასო განათლება დაფინანსური დახმარება თანდათანობით უნდა იქნას შემოღებული. უმაღლესიგანათლება უნდა იყოს ყველასათვის ხელმისაწვდომი თითოეულისშესაძლებლობებიდან გამომდინარე; უფასო განათლება შემოღებულ უნდა იქნასთანდათანობით; უნარშეზღუდული ადამიანებისთვის უნდა შეიქმნას სპეციალურიგანათლების პროგრამები; უნდა აღმოიფხვრას ჩამორჩენილობა და წერა-კითხვისუცოდინრობა.მხოლოდ აღნიშნული ძირითადი დებულებების სისრულეში მოყვანის შემდეგგანათლების უფლება იქნება სრულყოფილად დაცული.თანასწორუფლებიანობის პრინციპებიდან გამომდინარე, ყველა ადამიანს თანაბრადაქვს განათლების მიღების უფლება. საგანმანათლებლო დაწესებულებებიც თანაბრადხელმისაწვდომია მათთვის. დაუშვებელია ყოველგვარი დისკრიმანაცია.განათლება კულტურულ უფლებათა რიცხვს მიეკუთვნება. ადამიანის უფლებათასაყოველთაო დეკლარაციის თანახმად, ,,განათლება მიმართული უნდა იყოს ადამიანისპიროვნების სრული განვითარებისა და ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათაპატივისცემის განმტკიცებისაკენ. განათლებამ ხელი უნდა შეუწყოს ყველა ხალხის,ყველა რასობრივი თუ რელიგიური ჯგუფის ურთიერთგაგებას, შემწყნარებლობას,მეგობრობას და გაერთიენებული ერების ორგანიზაციის მოღვაწეობას მშვიდობისშესანარჩუნებლად.“სახალხო დამცველის აპარატში განხილულ იქნა მოქალაქე მერცია სულხანიშვილისსაქმე, რომელიც ეხებოდა სწორედ განათლების მიღების უფლების და, ამასთანავე,საგანმანათლებლო დაწესებულების თავისუფალი არჩევანის უფლებების დარღვევას.სახალხო დამცველის აპარატს განცხადებით მომართა მერცია სულხანიშვილისკანონიერმა წარმომადგენელმა, მოქალაქე მაია მურადიდმა. ის არის მ.სულხანიშვილისდედა. მათ პრეტენზია გააჩნდათ 155-ე სკოლის დირექტორთან, სერგოდურგლიშვილთან.საქმის შესახებ გამოვარკვიეთ, რომ მიმდინარე წლის 29 სექტემბერს მ. სულხანიშვილისმშობელმა საკუთარი ნების საფუძველზე გაიტანა საბუთები სხვა სკოლაშიგადაყვანასთან დაკავშირებით, რაც არ გადაწყდა დადებითად. მოქალაქე მ. მურადიდმა472

ამის შემდგომ მიმართა ისევ 155-ე სკოლას ბავშვის კვლავ ჩარიცხვის თხოვნით,რაზედაც მიიღო უარი იმ მოტივით, რომ სკოლაში არ არის ადგილი.აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, ახსნა-განმარტებისათვის მივმართეთ სკოლისდირექტორს, ბატონ სერგო დურგლიშვილს. მან კვლავ აღნიშნა, რომ კიდევ ერთიბავშვის მიღებით კლასში სწავლის ხარისხი დაიწევს, მიუხედავად იმისა ,რომ არსებობსსამი მე-7 კლასი, რომელთაგან ორ კლასში ბავშვების რაოდენობა არის 28, ხოლო ერთში- 30.მიგვაჩნია, რომ ასეთი პასუხი სამართლებრივ საფუძველს მოკლებულია, რაც უხეშადარღვევს ბავშვის უფლებებს, ვინაიდან განათლების უფლება და სასწავლოდაწესებულების თავისუფალი არჩევანი გარანტირებულია საქართველოსკონსტიტუციითა და კანონებით და ყოველგვარი შეზღუდვა დაუშვებელია. ამიტომ ს.დურგლიშვილს მივმართეთ რეკომენდაციით და მოვთხოვეთ მერცია სულხანიშვილისჩარიცხვა შესაბამის კლასში, რათა მას მისცემოდა სწავლის გაგრძელებისშესაძლებლობა.რეკომენდაცია არ იქნა გათვალისწინებული. ამდენად, მივმართეთ საქართველოსგანათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს შესაბამისი რეაგირებისათვის და სერგოდურგლიშვილისათვის დისციპლინური პასუხისმგებლობის დაკისრების მოთხოვნით.ადმინისტრაცული საქმის წარმოება დაევალა გენერალურ ისპექციას, თუმცა მათიდასკვნის საფუძველზე განათლებისა და მეცნიერების მინისტრმა გამოსცა ბრძანება,რითაც უარი გვეთქვა რეკომენდაციის დაკმაყოფილებაზე. უარის თქმის მნიშვნელოვანისაფუძველი გახდა ,,ზოგადი განათლების შესახებ“ კანონის მე-7 მუხლი, რომლისთანახმად, ,,სახელმწიფო უზრუვნელყოფს თითოეული მოსწავლის მიერ მისსაცხოვრებელ ადგილთან მაქსიმალურად ახლოს ზოგადი განათლების სახელმწიფო ანმშობლიურ ენაზე მიღების უფლებას.“ როგორც ბრძანებაშია მითითებული,წარმოდგენილი მასალების თანახმად, მერცია სულხანიშვილის საცხოვრებელი სახლიუფრო ახლოა 22-ე სკოლასთან, ვიდრე 155-ე სკოლა. ამის შემდეგ, გამოვითხოვეთ ისმასალები, რომელსაც დაეყრდნო გენერალური ინსპექცია. აღმოჩნდა, რომ ეს იყო თავად155-ე სკოლაში შედგენილი გაურკვევევლი ნახაზი, რაც დასტურდებოდა ამავე სკოლისბეჭდით და ტერიტორიული ნახაზი, რომელსაც არა აქვს ოფიციალური სახე, ვინაიდანარ ჩანს ვის მიერ არის გაცემული. ნახაზზე მოცემულია სამი წერტილი, ამათგანპირველი აღნიშნავს წერეთლის #95-ს, სადაც, მდებარეობს მ. სულხანიშვილისსახცხოვრებელი ბინა, მეორე წერტილი 22-ე საშუალო სკოლას, ხოლო მესამე წერტილიკი 155-ე სკოლას. ვიზუალური დაკვირვებით, ძალიან ძნელია იმის გამოცნობა, რომელისკოლა უფრო ახლოს მდებარეობს სახლთან, ვინაიდან მანძილი მეტრობით არ არისმითითებული, აგრეთვე, უნდა აღინიშნოს, რომ 22-ე სკოლა მდებარეობს დიღომში, ა.მირცხულავას ქუჩაზე, ხოლო მოსწავლის სახლი და 155-ე საშუალო სკოლა კი აკ.წერეთლის გამზირზე, ამასთან, სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომელმაპირადად შეამოწმა მანძილები და აღნიშნავს, რომ წერეთლის 95-დან 155-ე საშუალო473

სკოლამდე ავტობუსის გაჩერებების თანახმად, მხოლოდ ერთი გაჩერებაა, ხოლო 22-ესკოლამდე კი ორი და შემდეგ გარკვეული მანძილი ფეხით ჩასავლელი.ნახაზის სისწორის გადამოწმების მიზნით, მივმართეთ ქ. თბილისის მერიის ურბანულიდაგეგმარების საქალაქო სამსახურს, საიდანაც გვაცნობეს, რომ ტერიტორიული ნახაზიამოღებულია ნუგზარ იაკობიშვილის მიერ შედგენილი წიგნიდან, რომელსაც ეწოდება,,თბილისის ქუჩები“, იგი არის ცნობარი, რომელიც ატარებს საინფორმაციო ხასიათს.ამდენად, ის არ არის გაცემული ოფიციალური ორგანოს მიერ და არ შეიძლება მიჩნეულიქნას მტკიცებულებად.ყოველივე ამის შემდეგ, მერცია სულხანიშვილი იძულებული გახდა, სხვა სკოლაშიგადასულიყო და იქ გაეგრძელებინა სწავლა.474

ფსიქიატრიულ საავადმყოფოებში პაციენტთაუფლებები და მათი მოთავსებისა დამკურნალობის პირობებიაჭარის (ბათუმის) რესპუბლიკური კლინიკური ფსიქო-ნევროლოგურისაავადმყოფოს, ბ.ნანეიშვილის სახ. ქუტირის ფსიქიკური ჯანმრთელობი ცენტრის,წალკის (ბედიანი) ფსიქიატრიული საავადმყოფოს და ფოთის მკაცრიმეთვალყურეობის ფსიქიატრიული საავადმყოფოების მონიტორინგის შედეგებიშესავალისაქართველოს სახალხო დამცველსა და შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალურიდაცვის სამინისტროს შორის დადებული მემორანდუმის შედეგად (2005 წლისნოემბერი) სახალხო დამცველის ოფისთან შეიქმნა მონიტორინგის საზოგადოებრივისაბჭო, რომლის მიზანია დახურული ტიპის ინსტიტუციებში ადამიანის უფლებათადაცვაზე საზოგადოებრივი მონიტორინგის განხორციელება.2005 წლის ნოემბერ-დეკემბერში მონიტორინგის საბჭოსა და მონიტორების მიერშესწავლილი იყო პაციენტთა უფლებები და მკურნალობის პირობები თბილისისა.ზურაბაშვილის სახელობის ქალაქის (ე.წ. გლდანის) და სურამის ფსიქიატრიულსაავადმყოფოებში.2006 წელს შესწავლილი იქნა აჭარის რესპუბლიკური კლინიკური ფსიქო-ნევროლოგური საავადმყოფო, ბ. ნანეიშვილის სახ. ქუტირის ფსიქიკურიჯანმრთელობი ცენტრი, წალკის (ბედიანი) ფსიქიატრიული საავადმყოფო დაფოთის მკაცრი მეთვალყურეობის ფსიქიატრიული საავადმყოფოები. სულშესწავლილი იქნა საქართველოში არსებული 6 ფსიქიატრიული ინსტიტუტი, თუმცააღსანიშნავია, რომ წინასწარი შესწავლის ვიზიტები განხორციელდა შეზღუდულიშესაძლებლობების მქონე პირთა ძევრის თავშესაფარში და ასევე,საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს პენიტენციური დეპარტამენტისმსჯავრდებულთა და პატიმართა სამკურნალო დაწესებულების ფსიქიატრიულგანყოფილებაში. ამ დაწესებულებებში დაგეგმილია სისტემური მონიტორინგისგანხორციელება და ეს შემდგომი მოხსენების თემა იქნება.ადამიანის და პაციენტის უფლებების დაცვის მონიტორინგი ხორციელდებასაზოგადოებრივი საბჭოს წევრების მიერ, რომლებსაც სპეციალური მომზადება აქვთგავლილი მონიტორინგის მეთოდიკაში და შედეგების ანალიზში. მონიტორინგისჩასატარებლად გამოიყენება 3 ტიპის ანკეტა (1. ადმინისტრაციის, 2. ექიმებისა დასაშუალო პერსონალისათვის და 3. პაციენტებისათვის). ინფორმაციის მიღების475

მეთოდია ნახევრადსტრუქტურირებული ინტერვიუ, დაკვირვება და ფოტო-დოკუმენტირება.ფსიქიატრიული საავადმყოფოების მონიტორინგი2006 წლის ზაფხულში, პარალამენტის ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვისკომიტეტის ინიციატივით, მიღებულ იქნა კანონი “ფსიქიატრიული დახმარებისშესახებ”, რომლის განხილვაში აქტიურად იყო ჩართული სახალხო დამცველისაპარატი და სახალხო დამცველთან არსებული საზოგადოებრივი საბჭო. ახალიკანონი წინ გადადგმული ნაბიჯია ფსიქიკურად დაავადებულთა ძირეულიუფლებების დაცვის კუთხით. მაგ; პირველად საქართველიში არანებაყოფლობითიმკურნალობის საკითხის გადაწყვეტა სასამართლოს პრეროგატივა ხდება, რაც,ჩვენის აზრით, შეამცირებს დარღვევებს. აღსანიშნავია, რომ კანონი მოქმედებაში2007 წლიდან შედის და საჭიროა სერიოზული მომზადება მისიგანხორციელებისთვის.მონიტორინგმა აჩვენა, რომ უმძიმესი 90-იანი წლების შემდეგ საავადმყოფოებშიმიმდინარეობს გარკვეული დადებითი ცვლილებები პაციენტების მოვლისა დასაყოფაცხოვრებო პირობების გაუმჯობესებისათვის. მაგრამ, ზოგადად, პაციენტებიიმყოფებიან მძიმე სანიტარულ და საყოფაცხოვრებო პირობებში, საავადმყოფოებსარ გააჩნიათ საკმარისი რესურსი, უზრუნველყონ ფსიქიკური აშლილობის მქონეპირთა ეფექტური მკურნალობა, ირღვევა პაციენტის უფლება ინფორმაციისმიღების, გარე სამყაროსთან კავშირის, გასაჩივრების, აგრეთვე არაჰუმანურიმოპყრობისგან და იძულებითი შრომისაგან დაცვის უფლება. Eეს ჯგუფიადამიანებისა, მათი ფსიქიკური მდგომარების გამო, წარმოადგენს განსაკუთრებითმოწყვლად და უფლებებ-დარღვეულ ჯგუფს ჩვენს საზოგადოებაში.საავადმყოფოებში პაციენტებს ძირითადად ათავსებენ მცირე შემოსავლიანი ოჯახებიან თავსდებიან უპატრონო –უსახლკარო პაციენტები. ამის გამო, საავადმყოფოებშიდიდი უმრავლესობა ქრონიკული პაციენტია, რომლებიც არ საჭიროებენ აქტიურმედიკამენტურ მკურნალობას და შესაბამისად სტაციონარში ყოფნას, მაგრამ იმისგამო, რომ ნათესავებს არ მიჰყავთ ან საერთოდ არ ჰყავთ ნათესავები დაწასასვლელი არ აქვთ, ისინი წლების მანძილზე გაუწერლად იმყოფებიანსაავადმყოფოში.საავადმყოფოებს შორის მნიშვნელოვანი განსხვავებაა, განსაკუთრებითსაყოფაცხოვრებო პირობების მხრივ, მაგრამ საყურადღებოა, რომ ფსიქიკურიდარღვევების მქონე პირთა უფლებების დაცვა ყველა დაწესებულებაში სერიოზულიპრობლემაა. თვალშისაცემია, რომ ადამიანის უფლებების კონცეფცია უცხოაროგორც სამედიცინო პერსონალისთვის, ასევე, რაღა გასაკვირია, თავადპაციენტებისა და მათი ახლობლებისათვისაც.476

მონიტორინგმა ცხადყო, რომ ადამიანის უფლებების დაცვის ხარისხიპირდაპირპროპორციულია ფსიქიკური ჯანმრთელობის დაცვის და პაციენტთამკურნალობის ხარისხთან; ან, პირიქით თუ ვიტყვით (რაც რეალობასთან უფროახლოა), რაც უფრო მეტად ირღვევა ფსიქიკური პრობლემების მქონე პირთაუფლებები ფსიქიატრიულ საავადმყოფოებში, მით უფრო დაბალია სამედიცინომომსახურების ხარისხი, მკურნალობის სტანდარტები და ა.შ.ეს სიტუაცია გვაძლევს საფუძველს დავასკვნათ, რომ ადამიანის უფლებებისდაცვის კუთხით ჩატარებული მონიტორინგის შედეგები ასევე აღწერს ისეთფუნდამენტურ სამედიცინო პრობლემებს, როგორიცაა:- შესაბამისი და პროფესიული მომსახურების ხელმისაწვდომობა;- ინდივიდუალიზირებული მკურნალობის შესაძლებლობა;- რეაბილიტაციის და რე-სოციალიზაციის ხელშემწყობი მეთოდების არსებობა;- ინფორმირებული თანხმობის პრაქტიკა და მკურნალობაზე უარი თქმისშესაძლებლობა.მონიტორინგის შედეგად გამოვლენილი პაციენტთა უფლებების დარღვევები1. არანებაყოფლობით მკურნალობაზე ზედამხედველობაარანებაყოფლობითი მკურნალობის დროს პაციენტს არ აქვს გაცნობიერებულიგადაწყვეტილების მიღების უნარი და მკურნალობა ხორციელდება მისი თანხმობისგარეშე “პაციენტისა და საზოგადოების ინტერესებიდან გამომდინარე”.მონიტორინგმა აჩვენა, რომ არანებაყოფლობით სტაციონირებულ პაციენტს არ აქვსსაშუალება დაიცვას საკუთარი უფლება ან გააპროტესტოს გადაწყვეტილება მისისტაციონირების შესახებ. ამით ირღვევა პაციენტის უფლება არანებაყოფლობითისტაციონირების საკითხის დამოუკიდებელი ორგანოს მიერ განხილვისა.ზოგიერთი საავადმყოფო (მაგ ბედიანის) ითხოვს მოეხსნას იძულებითმკურნალობაზე მყოფ პაციენტთა კონტიგენტი, რადგან მოწყვეტილია ცენტრს და არგააჩნია უსაფრთხოების აუცილებელი მინიმალური პირობები.გასათვალისწინებელია მეორე უკიდურესობაც – ფოთის ფსიქიატრიულისაავადმყოფო თავის მუშაობის სტილით და პაციენტთათვის შექმნილი გარემოთიუფრო მეტად ციხეა, ვიდრე საავადმყოფო.2. უფლება შესაბამის მკურნალობასა და დაავადების შესახებ ინფორმაციისმიღებაზე477

ეს უფლება ირღვევა სხვადასხვა მიზეზით. მაგალითად, იმის გამო, რომ არ არისგანვითარებული შესაბამისი სოციალური სამსახურები. ”ქრონიკი” პაციენტებიწლობით რჩებიან საავადმყოფოებში (მაგ; 18 წელი), რადგან ”წასასვლელი არსადაქვთ”. Aამით არა მარტო უხეშად ირღვევა მკურნალობის ვადები, არამედ პაციენტიექცევა ”მანკიერ წრეში” - ხანგრძლივი იზოლაცია იწვევს სოციალურიკონტაქტებისა და დამოუკიდებელი ცხოვრების უნარ-ჩვევების დაკარგვას და ე.წ.ჰოსპიტალიზმის სინდრომის ჩამოყალიბებას. ადამიანს სრულიად ეკარგებასაავადმყოფოს გარეთ ცხოვრების უნარი და სურვილიც. სახეზე გვაქვს”დასწავლილი უმწეობის, უსუსურობის” სურათი.ამრიგად, პაციენტის უფლება, - მიიღოს შესაბამისი და ეფექტური მკურნალობაშეძლებისდაგვარად ოჯახის პირობებში და საცხოვრებელ ადგილთან ახლოს -უხეშად დარღვეულია.მკურნალობის ძირითადი ფორმა მედიკამენტურია, მედიკამენტების არჩევანიმწირია. მკურნალობის სხვა ფორმები, როგორიცაა ფსიქოთერაპია, სოციოთერაპია,არტთერაპია, დასაქმებითი თერაპია არ შედის მომსახურების პაკეტში, თუ არჩავთვლით ერთადერთ გამონაკლისს - ბათუმის ფსიქიატრიულ საავადმყოფოს,სადაც არტთერაპიის კომპონენტი წარმატებით ფუნქციონირებს.პაციენტები არ არიან ინფორმირებული საკუთარი უფლებების შესახებ, თუმცაქუტირის და ბათუმის საავადმყოფოებში არსებობს საინფორმაციო დაფები, დაქუტირში ძირითად ადმინისტრაციულ შენობაში გამოკრულია პაციენტისუფლებების ჩამონათვალი. არავინ ატარებს სპეციალურ საინფორმაციო მუშაობას,გამონაკლისად ისევ ბათუმის ფსიქიატრიული საავადმყოფო შეიძლება დასახელდეს,სადაც აქტიურად მუშაობს სოციალური მუშაკი.საავადმყოფოების პერსონალი არ თვლის საჭიროდ, რომ პაციენტს ჰქონდესმისთვის გასაგები ინფორმაცია საკუთარი ჯანმრთელობის და მკურნალობისშესახებ. რიგ შემთხვევებში ადგილი აქვს სპეკულირებას, რომ ასეთი სახისინფორმაცია აუარესებს პაციენტების ჯანმრთელობას.3. იძულების ზომების გამოყენებისა და რთულ ვითარებაზე რეაგირების წესები(შინაგანაწესი)თითქმის არც ერთ საავადმყოფოში არ არის შინაგანაწესი, რომელიცდაარეგულირებდა პაციენტსა და სამედიცინო პერსონალს შორის ურთიერთობას,უფლება-მოვალეობისა და პასუხისმგებლობის ჩარჩოებს, ხოლო სადაც არის, ისფორმალურ სახეს ატარებს. მაგ;, ქუტირში, ამის მაგალითად გამოდგება შემდეგიფაქტი: მედპერსონალის უმრავლესობა ამტკიცებდა, რომ შინაგანაწესი არსებობს,მაგრამ არ იცოდა, რას არეგულირებს ეს შინაგანაწესი, როდის და ვინ შეადგინა დავის შეუძლია შეცვლა. მონიტორინგმა აჩვენა, რომ უმრავლეს საავადმყოფოში არ478

არსებობს დაწერილი წესები რთულ სიტუაციებში რეაგირებისა, რის გამოც, ყოველკონკრეტულ შემთხვევაში, პერსონალი იქცევა საკუთარი გამოცდილების ანშეხედულებისამებრ, ან ასრულებს სიტყვიერ მითითებებს. ამის გამო, არ იყოერთნაირი პასუხი, თუ როგორ ხდება რეაგირება პაციენტის აგზნების შემთხვევაშიან არასტანდარტულ სიტუაციებში, ვისი განკარგულებით და რამდენი ხნითშეიძლება პაციენტის დაფიქსირება, დაშვებულია თუ არა სხვებთან კონტაქტი ანსაპირფარეშოს გამოყენება პაციენტის ფიზიკური შეზღუდვის დროს.4. უფლება - დაცული იყოს სასტიკი და არაჰუმანური მოპყრობისაგანარასაკმარისი ფინანსირების გამო საავადმყოფოებში არსებული პირობებიერთნაირად შეურაცმხყოფელი და მძიმეა როგორც პაციენტებისათვის, ასევეპერსონალისათვის. მედპერსონალის სამუშაო ოთახების აღჭურვილობაამორტიზებულია და ისევე სარემონტოა, როგორც პალატები. ზოგან ჩატარებულიასარემონტო სამუშაოები, რომელიც არასრული და უხარისხოა.როგორც უკვე ავღნიშნეთ, არ არსებობს იძულების გამოყენების დაწერილი წესები,პერსონალს არ გაუვლია სპეციალური მომზადება.იძულების წესების გამოყენებისას, ხშირია პაციენტთა დაზიანების ფაქტები,რომელიც არსად აღირიცხება და შესაბამისად არც ანალიზს ექვემდებარება.5. ურთიერთობის თავისუფლებასაავადმყოფოებში პაციენტებს არ აქვთ ურთიერთობის თავისუფლება, რაცგამოიხატება საკუთარი კორესპონდენციის გაგზავნისა და მიღების შემოწმებისგარეშე უფლების არქონაში. თავისუფლებას - მიიღოს ფსიქოლოგის ან პირადიწარმომადგენელის და სხვა პირთა კერძო ვიზიტები და თავისუფლება -ისარგებლოს სატელეფონო ან საფოსტო სერვისით, ტელევიზორით, რადიოთი დამიიღოს გაზეთები. პაციენტების წერილები ხშირად, მათი ნებართვის გარეშე,იკითხება პერსონალის მიერ და საერთოდ არ იგზავნება ადრესატთან.6. არჩევნებში მონაწილეობის უფლებამონიტორინგის საზოგადოებრივმა საბჭომ განახორციელა კონტროლი პაციენტთასაარჩევნო უფლების რეალიზებაზე. მონიტორინგმა აჩვენა, 2006 წლის 5 ოქტომბრისადგილობრივი თვითმმართველობების ორგანოს- საკრებულოს არჩევნებისას,საავადმყოფოებში პაციენთა საარჩევნო უფლება შეიზღუდა. საავადმყოფოებშიპაციენტებს საშუალება არ ჰქონდათ არჩევნებში მიეღოთ მონაწილეობა.აღსანიშნავია, რომ არჩევნებში მონაწილეობის უფლებას პირდაპირ ზღუდავს ისსისტემური შეცდომა, რომელიც დაშვებულია მაგალითად ქ.თბილისის მ.ასათიანის479

სახელობის საავადმყოფოში - პაციენტთა ჰოსპიტალიზება არ მოითხოვს მათი ანმათი მეურვეების მხრიდან პირადობის დამადასტურებელი დოკუმენტაციისწარდგენას, რაც პირდაპირ ხელს უშლის საავადმყოფოებისათვის საარჩევნო(სპეციალური) სიების ფორმირებას.7. საზოგადოებრივი კონტროლისაზოგადოებრივი კონტროლის კულტურა ზოგადად არ არსებობს. საზოგადოებისმხრიდან კონტროლის განხორციელება სპონტანურ ხასიათს ატარებს, რაც იწვევსსხვადასხვა საავადმყოფოებისადმი არათანაბარ ყურადღებას და, შესაბამისად,თვალსაჩინო განსხვავებებს სამედიცინო მომსახურების ხელმისაწვდომობაში,ხარისხში, საცხოვრებელ პირობებსა და უფლებათა განხორციელებაში.8. გასაჩივრების უფლებაყოველ პაციენტს უნდა ჰქონდეს უფლება, შიდა კანონმდებლობის შესაბამისადგაასაჩივროს მის მიმართ განხორციელებული პროცედურები. იმ საავადმყოფოებში,სადაც მონიტორინგი განხორციელდა, არ არსებობს გასაჩივრების მექანიზმი დაპაციენთა კანონიერი პრეტენზიები ან საერთოდ უყურადღებოდ რჩება, ან კიდევ“დირექტორის ყურამდე მიდის”. ასეთი მექანიზმის უქონლობა ხელსაყრელსაფუძველს ქმნის პაციენტთა უფლებების დარღვევისათვის.რეკომენდაციები:რეკომენდაციების განხორციელება არის კომპლექსური ამოცანა რომელიცგულისხმობს სამთავრობო და არასამთავრობო ორგანიზაციების, კერძო კომპანიების,მედიისა და საზოგადოების ერთობლივ ძალისხმევას პრობლემების გადასაჭრელად.საქართველოს მთავრობას:გაიზარდოს დაფინანსება ფსიქიატრიულ საავადმყოფოებში სამედიცინომომსახურების და საყოფაცხოვრებო პირობების საერთაშორისო სტანდარტებთანდასაახლოვებლად.საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის სამინისტროს:შემუშავდეს დეინსტიტუციონალიზაციის კონცეფცია და სტრატეგიული გეგმა:დახურული ინსტიტუციებიდან აქცენტის გადავიდეს თემზე ორიენტირებულმომსახურეობებზე – ფსიქიკური ჯანდაცვის სამსახურების თანმიმდევრული ჯაჭვისშექმნით;480

გაიზრდოს სამედიცინო პერსონალის სახელფასო ფონდი;ექიმთა დიპლომისშემდგომ განათლებას დაემატოს პაციენტის უფლებათადისციპლინა;მოხდეს ფსიქიატრიული საავადმყოფოთა დირექტორების მართვის უნარ-ჩვევებისამაღლება;გასაჩივრების პროცედურების შემუშავება და დანერგვა საავადმყოფოებში.ფსიქიატრიული საავადმყოფოების დირექციებს:იზრუნონ საავადმყოფოებში ცხოვრების პირობების და კომუნიკაციისგაუმჯობესებასე. (მოსაწესრიგებელია, გათბობის, აბანოს, თეთრეულით, თბილიტანსაცმლითა და ფეხსაცმელით, ჰიგიენური საშუალებებით (საპონი, ტუალეტისქაღალდი, ა.შ.), ჭურჭლით (ჭიქები, თეფშები) მომარაგების საკითხები; ავადმყოფებს,რომლებიც წლობით ცხოვრობენ საავადმყოფოებში, არა აქვთ პირადი ნივთებისშესანახი ტუმბოები და კარადები; ხშირად არა აქვთ საწერ-კალამი, გაზეთი, წიგნი,ქაღალდი, ტელეფონი, ტელევიზორი და სხვა);ხელი უნდა შეუწყონ კლინიკის ღიაობასა და „გამჭვირვალობას”;უნდა შეიქმნას საჩივრის პროცედურა;ადვოკატურის წახალისება, როგორც ექს-იუზერთა, ასევე პროფესიონალთა /მაგ;პროექტები, რომლებიც უზრუნველყოფს სასამართლო მოსმენებს უფლებების მძიმედარღვევებისას/თავად პაციენტების/იუზერების ჩართულობა საავადმყოფოს სოციალური ცხოვრებისგამართვაშისაერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისი საყოფაცხოვრებო პირობების დასამედიცინო მომსახურებისათვის აუცილებელი ბიუჯეტის პროექტის შემუშავება დასაქართველოს სრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვისსამინისტროსათვის წარდგენა;ფსიქიატრიული საავადმყოფოების დირექტორების რეგულარული შეხვედრებიპრობლემათა განხილვის, დადებითი გამოცდილებათა გაზიარების მიზნით.ფსიქიატრიული საავადმყოფოს ადმინისტრაციებმა შეიმუშაონ კლინიკისშინაგანაწესი, რომელიც აწესებს სტანდარტებს საცხოვრებელი პირობების და481

დიფერენცირებული მკურნალობის მთელი სპექტრის შესახებ, მათ შორისარეგულირებს:- პაციენტთა მიღებას და გაწერას საავადმყოფოდან;- აგზნების და აგრესიის შემთხვევების მართვას (ფსიქოტროპული მედიკამენტებისდოზირება, ფიქსირების პროცედურა);- აქტიური მკურნალობის პრინციპებს, ვადებს;- რეაბილიტაციას – სხვადასხვა მეთოდით;- არანებაყოფლობითი მკურნალობის შემთხვევებს;- პაციენტთა რეგულარულ სამედიცინო შემოწმებას ფიზიკური დაზიანებების დამათი წყაროს საიდენტიფიკაციოდ (მათ შორის სტაციონირებისას, პოლიციისმხრიდან);- პაციენტთა კონტაქტს “გარე სამყაროსთან”;- ინფორმირებას საკუთარი უფლებების შესახებ.ეთხოვოთ არასამთავრობო ორგანიზაციებს და დონორებს:მოამზადონ და ჩაატარონ ტრენინგები სამედიცინო პერსონალისთვის ადამიანისუფლებების და სამედიცინო ეთიკის შესახებ;მოამზადონ და ჩაატარონ სპეციალური ტრენინგები სამედიცინო პერსონალისთვის– “როგორ უნდა მოიქცე პაციენტის აღზნების და აგრესიის შემთხვევაში”;მკურნალობის პრინციპები და მეთოდები ა.შ.მოამზადონ და ჩაატარონ ტრენინგები ნათესავთა და მეურვეთათვის; ასევე თავადპაციენტთათვის /რემისიის პირობებში/ პაციენტის უფლებების შესახებსაზოგადოებრივი კამპანიები პრობლემების გაცნობიერებისთვის.482

საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელეროვნულ კომისიასთან შექმნილი მომხმარებელთაინტერესების საზოგადოებრივი დამცველისსამსახურისa n g a r i S i2003 წლიდან „დამოუკიდებელი მარეგულირებელი ორგანოების შესახებ“საქართველოს კანონის თანახმად, მომხმარებელთა უფლებების დაცვის მიზნითსაქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელ ეროვნულ კომისიასთან შექმნილიასაქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის აპარატისაგანდამოუკიდებლად არსებული მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივიდამცველის სამსახური. მისი საქმიანობის მიზანს შეადგენს მომხმარებელთაუფლებების დაცვა ელექტროენერგიისა და ბუნებრივი გაზის მოხმარების სფეროში,რომელიც ფინანსდება შესაბამის მარეგულირებელ ორგანოში გადახდილირეგულირების საფასურიდან და აისახება მარეგულირებელი ორგანოს ბიუჯეტშიცალკე მუხლად. სახალხო დამცველის აპარატი მჭიდროდ თანამშრომლობსაღნიშნულ სამსახურთან და ცდილობს ერთობლივად მოახდინოს რეაგირებადარღვევებზე.მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველის სამსახურში 2006წელს შემოვიდა ასობით განცხადება-საჩივარი. ასევე, სხვადასხვა სახელმწიფოუწყებებიდან და არასამთავრობო სექტორიდან შემდგომი რეაგირებისათვისგამოგზავნილი წერილები.ამ სფეროში ყვლაზე დიდი პრობლემა არის ქვეყანაში აღრიცხვიანობისმოუწესრიგებლობა, ვინაიდან უმრავლეს რეგიონში მოქმედებს კომუნალური(საერთო) მრიცხველით მოხმარებული ელექტროენერგიის აღრიცხვა-ანგარიშსწორების წესი.საზოგადოებრივი დამცველის სამსახურმა შეისწავლა სს „,თელასის“, შპს„ყაზტრანზგაზ-თბილისის“, სს „საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციოენერგოკომპანიის“, სს „კახეთის ენერგოკომპანიის“ და რეგიონებშიგაზგამანაწილებელი კომპანიების საქმიანობა და დარღვევები, რომელთა უმეტესობაეხება ელექტროენერგიისა და გაზის გადასახადთა არასწორად დაანგარიშებას.სს „თელასი“სს „თელასის“ მხრიდან სისტემატურად აქვს ადგილი მომხმარებელთაუფლებების დარღვევას, რაც დასტურდება მომხმარებელთა ინტერესებისსაზოგადოებრივი დამცველის სამსახურში შემოსული ასობით განცხადებითა დასაჩივრით. განვლილი პერიოდის განმავლობაში გამოიკვეთა სხვადასხვა ხასიათის483

დარღვევები, რომელთა უმრავლესობა აღმოიფხვრა საზოგადოებრივი დამცველისსამსახურის უშუალო ჩარევის შედეგად. კერძოდ:ა) 1999 წლიდან ინდივიდუალურ გამრიცხველიანებამდე მომხმარებელებსსს „თელასი“ მოხმარებული ელექტროენერგიის გადასახადს არიცხავდა პირობითად(ფიქსირებული დარიცხვა), რაც მთელ რიგ შემთხვევებში იყო იმაზე გაცილებითმეტი, რასაც მომხმარებელი ფაქტიურად მოიხმარდა და ეს იწვევდა აბონენტებისსამართლიან უკმაყოფილებას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2002წლის 30 დეკემბრის #1/3/136 გადაწვეტილებით „ფიქსირებული გადასახადისმიხედვით ელექტროენერგიის საფასურის გადახდის წესი“ იურიდიულადძალადაკარგულად გამოცხადდა, მაგრამ ბათილად არ იქნა ცნობილი. ამდენად,პრობლემად დარჩა კონკრეტული აბონენტის მიმართ უვე დარიცხული თანხებისსისწორე. აღნიშნული პრობლემის სამართლიანად გადაწყვეტისათვის ჩვენისამსახურის უშუალო ჩარევის შედეგად მოხდა პირობითად დარიცხული თანხებისგადაანგარიშება, რაც გულისხმობს მრიცხველის დადგმის შემდეგ მრიცხველზედაფიქსირებული ჩვენების მიხედვით პირობითად დარიცხული დავალიანებისგადაანგარიშებას (კორექტირების შედეგად ჯამურად ათიათასობით ლარი იქნაჩამოწერილი). თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ ეს პრობლემა საბოლოოდმოგვარებული ჯერაც არ გახლავთ, ვინაიდან „თელასის“ სამოქმედო არეალშიდღესაც არიან ისეთი კატეგორიის მომხმარებლები, რომლებიც არ არიანინდივიდუალურად გამრიცხველიანებულები და ეს პრობლემა დროულგადაწყვეტას საჭიროებს. დღეს დღეობით ეს აბონენტები ელექტროენერგიისსაფასურის ანგარიშსწორებას სწორედ იმ ტარიფითვე ახორციელებენ, როგორცგამრიცხველიანებული აბონენტები, შესაბამისად, მათ მიერ გადასახდელი საფასურიგამრიცხველიანებისათვის ინვესტირებული თანხების კომპონენტსაც მოიცავს.ბ) საყურადღებოა, ასევე ის ფაქტი, რომ სემეკ-ის 2001 წლის 31 დეკემბრის#15 დადგენილების თანახმად, სს „თელასს“ მიენიჭა უფლებამოსილებადელეგირების საფუძველზე შეადგინოს ელექტროენერგიის აღრიცხვიანობისშემოწმების აქტები, რომლის საფუძველზეც მომხმარებლებს ეკისრებათ ზიანისანაზღაურების ვალდებულება. ამასთან კომპანიას უფლება აქვს შეადგინოს ასევეელექტროენერგიის დატაცების შემთხვევაში ადმინისტრაციულსამართალდარღვევათა ოქმი ასკ-ის 961-ე მუხლის საფუძველზე და საქმის მასალებიგადასცეს სასამართლოს მომხმარებლის დასაჯარიმებლად. თუმცა უნდა აღინიშნოს,რომ მომხმარებელებს ხშირად ერთმანეთში ერევათ ელექტროენერგიისაღიცხვიანობის შემოწმების საფუძველზე თანხის დარიცხვა და ასკ-ის საფუძველზეჯარიმის, 600 ლარის (ფიზიკური პირებისათვის) გადასახადი. დატაცების ფაქტისგამოვლენის შემთხვევაში სასამართლოს მიერ პირის დაჯარიმება პრევენციულიხასიათისაა და ჯარიმა ირიცხება სახელმწიფოს ბიუჯეტში, ხოლო აღრიცხვიანობისაქტის საფუძველზე დარიცხული თანხა ირიცხება კომპანიის ანგარიშზე და ესთანხა გულისხმობს დაზიანებული აღრიცხვის კვანძის საფუძველზე აღურიცხავიელექტროენერგიის მოხმარებისათვის თანხის გადახდევინებას.გ) განცხადებათა დიდი ნაწილი ეხება ძველი დავალიანებისგადაუხდელობის შედეგად წარმოქმნილ პრობლემას, რაც ხშირ შემთხვევაში484

ელექტროენერგიის მიწოდების შეწყვეტას იწვევს. საზოგადოებრივი დამცველისსამსახური აქტიურად ცდილობს დაეხმაროს ასეთი კატეგორიის მომხმარებლებსდავალიანების რესტრუქტურიზაციაში და აღუდგინოს მათ ელექტროენერგია.საზოგადოებრივი დამცველის ჩარევის შედეგად აბონენტებთან კომპანია დებსხელშეკრულებას ძველი დავალიანების მაქსიმალურად გრძელ პერიოდზეგანაწილების თაობაზე. მომხმარებელმა დავალიანების ერთდროულად დიდიოდენობით წარმოქმნის შემთხვევაში შეძლოს მიმდინარე გადასახადთან ერთადეტაპობრივად დაფაროს ძველი ვალი და ამით ხელი შეუშალოს ელექტროენერგიისმიწოდების შეწყვეტის საშიშროებას.დ) საკმაოდ დიდი პრობლემა წამოჭრა სემეკ-ის 2006 წლის 15 მაისის #18დადგენილების საფუძველზე ტარიფის გაზრდამ და საფეხურებრივი ტარიფისშემოღებამ. კერძოდ, მოსახლეობა გაურკვეველ ვითარებაშია, რაც გულისხმობს იმას,რომ ზოგჯერ აბონენტს დახარჯული აქვს 98 კვტ.სთ და თანხა დაირცხული აქვს16,00 თეთრზე გადაანგარიშებით, ხოლო ზოგჯერ დახარჯულ 104 კვტ.სთ-ზედარიცხული აქვს 13,48 თეთრზე გადაანაგარიშებით.სს „თელასი“ ასე განსაზღვრავს საფეხურებრივ ტარიფს: მაგ: აბონენტს ჩვენებააქვს 98. კვტ.სთ. საანგარიშსწორებო პერიოდია 29 დღე. ტარიფის საფეხურისგანსაზღვრა ხდება ასე: თუ აბონენტს ჩვენება აქვს 98 კვტ. სთ. საანგარიშსწორებოპერიოდია 29 დღე. ტარიფის საფეხურის განსაზღვრა ხდება ასე: 98/29X30=101,379კვტ. 101,379 კვტ. ხვდება II საფეხურში და ტარიფი იქნება 16 თეთრი. თუაბონენტს ჩვენება აქვს 104 კვტ. საანგარიშსწორებო პერიოდია 32 დღე.104/32X30=97,5 კვტ.სთ. ეს ხვდება I საფეხურში და ამიტომ ტარიფი იქნება 13,48თეთრი.სს „თელასის“ განმარტებით, არსებული ტექნიკური პირობების შემთხვევაშიშეუძლებელია 30 კალენდარულ დღეზე ზუსტად მოხდეს ჩვენების აღება, ხოლოზემოთ აღნიშნული მეთოდით საფეხურებრივი ტარიფის დაანგარიშება არცმომხმარებელს და არც კომპანიას სარგებელს არ მოუტანს, რასაც არ ვეთანხმებით,ვინაიდან თუ მეორე თვეში მომხმარებელი მაგ. 164 კვტ.-ს მოიხმარს, მაშინ მისთვისარაფერი შეიცვლება და კვლავ II საფეხურის ტარიფით მოხდება საფასურისგადახდა. ამ პრობლემის აღმოფხვრა მხოლოდ უმაღლესი სტანდარტის ციფრულიმრიცხველებით არის შესაძლებელი, რაც დიდი ოდენობით ინვესტიციას საჭირობსდა რა თქმა უნდა ნეგატიურად აისახება ტარიფზე (მხედველობაშიასამომხმარებლო ტარიფის გარდაუვალი მატება).ე) საფეხურებრივმა ტარიფმა ასევე დიდი პრობლემები წარმოშვასაყოფაცხოვრებო სახლის სადარბაზოს განათების ტარიფთან დაკავშირებით.სადარბაზოს განათებისათვის დამონტაჟებულ ელ.მრიცხველზე ელენერგიისსაფასურის დაანგარიშება ხორციელდება სემეკის 2006 წლის 15 მაისის #18დადგენილების მე-9 მუხლის პირველი პუნქტით განსაზღვრული ტარიფით, რაცარასწორად მიგვაჩნია და ამის თაობაზე მივმართეთ კიდევაც სემეკს წინადადებით,ვინაიდან საყოფაცხოვრებო სახლის სადარბაზოს განათება არ წარმოადგენსსაბიუჯეტო ან კომერციულ აბონენტს და კომპანიამ ანგარიშსწორება უნდა485

აწარმოოს ხსენებული დადგენილების მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, რაცგათვალისწინებულია ქ. თბილისის მოსახლეობისათვის.ვ) პრობლემები არსებობს დევნილებთან მიმართებაში. კერძოდ, კომპაქტურადჩასახლებული დევნილების ელ.ენერგიით უზრუნველყოფის კუთხით, რადგანდავალიანების სისტემატიურად წარმოშობის პირობებში, სისტემატურად ხდებამომსახურების შეწყვეტა. პრობლემის არსი იმაში მდგომარეობს, რომ კომპაქტურადჩასახლებული დევნილები „თელასის“ საინფორმაციო-სააბონენტო ბაზაში არირიცხებიან ინდივიდუალურ აბონენტებად და შესაბამისად თითოეულს არ გააჩნიამის მიერ მოხმარებული ელექტროენერგიის აღრიცხვის სისტემა. აბონენტი ამშემთხვევაში არის ის დაწესებულება, სადაც დროებით იძულებითგადაადგილებული პირებია შესახლებულნი. მოგეხსენებათ, ელექტროენერგიისგადასახადს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრო ურიცხავს სს „თელასს“,თუმცა რიგ შემთხვევებში მათ მიერ მოხმარებული ელექტროენერგია ბევრადაღემატება სამინისტროს მიერ ჩარიცხულ თანხებს. სს „თელასი“ ამ ეტაპზე თავსიკავებს დევნილთა ინდივიდუალური გამრიცხველიანებისაგან და მას ამ ნაწილშივალდებულება არ გააჩნია (მით უფრო, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, აღრიცხვიანობაჯერ კიდევ მის გარკვეულ აბონენტებთან არ არის მოწესრიგებული).საზოგადოებრივ დამცველს მიზანშეწონილად მიაჩნია ამ საკითხების მოგვარებაშიგაცილებით მეტი მონაწილეობა მიიღოს ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტრომ და არ შემოიფარგლოს მხოლოდ ლიმიტირებული სუბსიდიისგამოყოფით და „თელასთან“ გაფორმებული მშრალი მემორანდუმით.ზ) რაც შეეხება მომსახურე კომპანიის ბრალეულობით მომხმარებელისათვისზიანის მიყენებასთან დაკავშირებულ საჩივრებს, მათი მოთხოვნებისდაკმაყოფილებას საზოგადოებრივი დამცველის სამსახური სასამართლოს გზითახორციელებს.II _ შპს „ყაზტრანზგაზ-თბილისი“საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიისაპარატისგან დამოუკიდებლად არსებულ მომხმარებელთა ინტერესებისსაზოგადოებრივი დამცველის სამსახურს სს `თბილგაზის“, ამჟამად უკვე სს„ყაზტრანსგაზ-თბილისის“ მიმართ გამოთქმული პრეტენზიებითა და საჩივრებითმომართა არაერთმა მოქალაქემ, რის საფუძველზეც ენერგოომბუდსმენის აპარატმაკანონით გათვალისწინებულ ფარგლებში მოახდინა შესაბამისი რეაგირებათითოეულ მათგანზე. განცხადებების განხილვისას გამოიკვეთა რამდენიმეპრობლემატური საკითხი, რომელთა არსებობა მიუთითებს კომპანიაში გასულწლებში არსებულ ქაოსზე და საქმისადმი უპასუხისმგებლო დამოკიდებულებაზე,რაც ხშირ შემთხვევაში გაზის მიწოდების შეწყვეტის მიზეზი გახდა ასეულობითკეთილსინდისიერი აბონენტისათვის. „ბუნებრივი გაზის მოხმარების წესებისდამტკიცების შესახებ“ სემეკის 2004 წლის 30 სექტემბრის #10 დადგენილებისმიღების შემდეგ, თუმცა დაგვიანებით, მაგრამ მაინც მოხდა ურთიერთობებისშედარებით დარეგულირება კომპანიასა და მომხმარებელს შორის, თუმცა აქვეგვინდა აღვნიშნოთ, რომ აღნიშნული დოკუმენტი საჭიროებს შემდგომ დახვეწას,486

რის საფუძველსაც გვაძლევს საზოგადოებრივი დამცვლის სამსახურში შემოსულიგანცხადებებისა და მასზედ დართული დოკუმენტაციის შესწავლა-განზოგადებისშედეგად გამოკვეთილი პრობლემის უფრო მარტივად და ოპტიმალურადგადაწყვეტის შესაძლებლობას. შპს „ყაზტრანზგაზ-თბილისთან” ურთიერთობისასგამოვლინდა შემდეგი სახის პრობლემები და დარღვევის ფაქტები:ა) შპს „ყაზტრანზგაზ-თბილისის“ საქართველოში შემოსვლისთანავე თავიიჩინა ისეთმა პრობლემამ, როგორიცაა საწარმოებთან კომპანიის მიერშეტყობინებების გაგზავნა ბუნებრივი აირის საფასურის წინასწარი გადახდისმოთხოვნით, აღნიშნული ხელშეკრულების პირობა უნდა ყოფილიყო, რაცეწინააღმდეგებოდა სემეკის 2004 წლის 30 სექტემბრის #10 დადგენილებას„ბუნებრივი გაზის მოხმარების წესების“ დამტკიცების შესახებ, რომლის მე-6მუხლის მე-2 პუნქტში იმპერატიულად განსაზღვრულია, რომ მომხმარებელმაბუნებრივი გაზის საფასური უნდა გადაიხადოს ყოველთვიურად, გადახდა უნდაგანხორციელდეს ქვითარში მითითებული ვადის განმავლობაში, რომელიც არ უნდაიყოს საანგარიშო თვის მომდევნო 15 კალენდარულ დღეზე ნაკლები. ამავე მუხლისმე-13 პუნქტის თანახმად, კი „მომხმარებელს უფლება აქვს (და ეს არ არისვალდებულება) მიმწოდებელთან შეთანხმებით წინასწარ გადაიხადოს ბუნებრივიგაზის და მომსახურების საფასური“.ბ) გამოიკვეთა შეღავათებთან დაკავშირებული პრობლემები. კერძოდ, ქ.თბილისის საკრებულოს 2001 წლის 30 ივლისის #8-8 გადაწყვეტილებით, ბუნებრივგაზზე განსაზღვრული ოდენობის შეღავათების მისაღებად კომპანიაში მისულიმომხმარებლის საბუთების დარეგისტრირება არ ხდებოდა ან/და დოკუმენტაციაიკარგებოდა გაურკვეველ ვითარებაში.გ) საზოგადოებრივი დამცველის სამსახურში შპს „ყაზტრანსგაზ-თბილისთან“მიმართებაში შემოსულ განცხადებებში გამოიკვეთა აგრეთვე შპს „ყაზტრანსგაზ-თბილისის“ შესაბამისი სამსახურის მიერ აქტების ობიექტურად შედგენისა და მათსაფუძველზე დარიცხული ჯარიმის ოდენობასთან დაკავშირებული პრობლემები.დ) საზოგადოებრივი დამცველის სამსახურს შპს „ყაზტრანსგაზ-თბილისის“აბონენტები მასიურად მომართავენ უფლებების დაცვის მიზნით, იმის გამო, რომარასწორად აღებული ანათვალის საფუძველზე კომპანია აღრიცხავს დავალიანებასდა ითხოვს მრიცხველის ლაბორატორიულ შემოწმებას. შპს „ყაზტრანსგაზ-თბილისის“ „შესწორების“ დოკუმენტი, რომელშიც „წინსწრების“ გამო აბონენტებსერიცხებათ დამატებითი დავალიანება, გაუგებრობას იწვევს იმის გამო, რომშეუძლებელია წინასწარ დაარიცხო დავალიანება აბონენტს სადავო თანხისოდენობით, მაშინ, როდესაც კომპანია არ არის გარკვეული დაირღვა თუ არასემეკის 2004 წლის 30 სექტემბრის #10 დადგენილების მე-7 და მე-9 მუხლებითგანსაზღვრული პირობები და შესაბამისად არა აქვს დაანგარიშებულიდავალიანების ოდენობა. თუ მომხმარებლის მრიცხველი არასწორად აღრიცხავსმოხმარებული ბუნებრივი გაზის რაოდენობას ან მრიცხველის ჩვენება არასწორადიქნა წაკითხული, რის გამოც ქვითარი არასწორად იქნა გამოწერილი, კომპანიავალდებულია მოახდინოს მისი კორექტირება სემეკის 2004 წლის 30 სექტემბრის #10487

დადგენილების მე-7 მუხლის პირველი პუნქტის ან/და ამავე მუხლის მე-4 პუნქტის,მე-5 პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების მოთხოვნების შესაბამისად.ე) საზოგადოებრივი დამცველის სამსახურს შპს „ყაზტრანსგაზ-თბილისის“აბონენტები ხშირად მომართავენ ვალის რესტრუქტურიზაციასთან დაკავშირებით,რაც რეგულირდება სემეკის 2004 წლის 30 სექტემბრის #10 დადგენილების მე-6მუხლის მე-6 პუნქტის თანახმად: `დარიცხული დავალიანების განაწილვადებაშეიძლება მოხდეს მხარეებს შორის ურთიერთშეთანხმებით, რაც უნდა გაფორმდესშესაბამისი ხელშეკრულებით.~ თუმცა რეალურად, კომპანია ვალის დაფარვისპერიოდს ცალმხრივად საზღვრავს, რაც ხშირ შემთხვევაში იმდენად მოკლე ვადაა,რომ სოციალურად მძიმე მდგომარეობაში მყოფ აბონენტთათვის შეუძლებელიაკომპანიის მიერ შეთავაზებული პირობის შესრულება.III _ სს „საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანია“განცხადებების უმრავლესობაში სს „სგსეის“ მიერ დარღვეულია საქართველოსენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის 2006 წლის 17 იანვრის #1დადგენილება ს/ს „საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციოენერგოკომპანიის“ საერთო მოხმარების მრიცხველის მქონე აბონენტების მიერინდივიდუალური მრიცხველის გარეშე მოხმარებული ელექტროენერგიისრაოდენობის განსაზღვრის დროებითი წესიის თითქმის ყველა მუხლი. კერძოდ,დადგენილების 11 მუხლიდან არ სრულდება 9 მუხლი.ხშირ შემთხვევებში იმ უბანს, სადაც მოხმარებული ელექტროენერგიისსაფასურის 100%-იანი გადახდა არ წარმოებს, შეწყვეტილი აქვს ელექტროენერგიისმიწოდება. ამ უბანში შესაძლებელია მომხმარებელთა 80% იხდიდეს მოხმარებულიელექტროენერგიის საფასურს და რამოდენიმე ურჩი გადამხდელის გამო, რომელთაინდივიდუალური გამორთვა არ ხორციელდება, უწყდებათ მათელექტრომომარაგება. ცალკეული აბონენტის მიერ მოხმარებული ელექტროენერგიისრაოდენობის ზუსტი განსაზღვრა არ ხდება. საერთო მოხმარების მრიცხველის ქონაარ ნიშნავს იმას, რომ კომპანიას ჰყავს ერთი აბონენტი ათობით მომხმარებლისსახით. მასზედ მიერთებული მომხმარებელი წარმოადგენს ცალკე აბონენტს დაკომპანიას შეუძლია ჩახსნას ქსელიდან არგადამხდელი აბონენტი, რათა თავიდანაიცილოს ვალის ხელოვნურად დაგროვების საშიშროება და არ დააზარალოსსაერთო მოხმარების მრიცხველზე მიერთებული კეთილსინდისიერიმომხმარებლები. კომპანიამ აღრიცხვა უნდა აწარმოოს კომუნალური მრიცხველისსაფუძველზე, მაგრამ დარიცხვა უნდა მოხდეს ინივიდუალურად. აღნიშნულისთაობაზე არაერთხელ მივმართეთ სგსეს, სემეკისაგან მოვითხოვეთადმინისტრაციული სახდელის დაკისრება და შეიძლება ითქვას პირველად შეიქმნასემეკის საქმიანობის პერიოდში კომპანიის ადმინისტრაციული წარმოების წესითდაჯარიმების პრეცენდენტი. ჩვენ შევისწავლეთ ელექტროენერგიის სფეროშიმომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველის სამსახურის მიერწარდგენილი მასალები, რომლის საფუძველზე სემეკის 2005 წლის 28 დეკემბრის#28/1 გადაწყვეტილებით დადგენილი მოთხოვნის შეუსრულებლობისათვის (სემეკის2005 წლის 6 აპრილის #7 და 2005 წლის 4 აგვისტოს #18 დადგენილებების488

მიმდინარეობისა და აღსრულების უზრუნველყოფის შესახებ) სს „საქართველოსგაერთიანებული სადისტრიბუციო ენერგოკომპანიას“ საქართველოს ზოგადიადმინისტრაციული კოდექსის 164-171 მუხლების გათვალისწინებით დაეკისრაჯარიმა 5000 ლარის ოდენობით.გამოიკვეთა ასევე შემდეგი ხასიათის დარღვევები: ხშირ შემთხვევაშიაბონენტები იძულებულნი ხდებიან გადაიხადონ ტრანსფორმატორის შეკეთებისხარჯები, რადგან საუბნო ტრანსფორმატორი გადაიწვა და დღემდე არ მომხდარააღნიშნული ტრანსფორმატორის შეკეთება. მომხმარებლები კვირეობით დაზოგიერთ შემთხვევაში თვეობით რჩებიან ელ.ენერგიის გარეშე. იმ ტექნიკურიდანადგარების შეკეთება, რომლებიც არის სგსეის ბალანსზე, უნდა უზრუნველყოსენერგოკომპანიამ და არა მომხმარებლებმა.ქვემოთ მოცემულია გამოვლენილი ძირითადი დარღვევების სქემა:arsebuli problemebitransformatorisSekeTebadavalianebisrestruqturizaciaindividualuridaricxvaindividualurigamricxvelianebakრeditisaRdgena(USAID)daricxuliTanxebiskoreqtirebakomunalurzemierTebulia70-ze metiabonentiIV _ რეგიონებში გაზგამანაწილებელი კომპანიების საქმიანობასაქართველოს რეგიონებში გაზმანაწილებელი კომპანიების მხრიდანმომხმარებელთა უფლებების დარღვევის ფაქტები ძირითადად გამოვლინდა ორიმიმართულებით:1. ტექნიკური დანაკარგების მოსახლეობაზე დარიცხვა2. მომსახურების უკანონოდ შეწყვეტაV. სს „კახეთის ენერგოდისტრიბუცია“489

1. მიმდინარე წლის 29 აგვისტოდან 5 სექტემბრამდე შემოწმდა სს „კახეთისენერგოდისტრიბუცია“. შემოწმების შედეგად გამოვლენილ დარღვევებს შორისაღსანიშნავია ის, რომ მთელ რიგ შემთხვევებში აბონენტთა გარკვეულ ნაწილს აქვსერთი მრიცხველი და კომპანიაში რეგისტრირდება ერთ აბონენტად. კომპანია ამმრიცხველს არც კომუნალური (საერთო) მრიცხველის სტატუსს ანიჭებს და არცმომხმარებელთა ინდივიდუალურ აბონირებას ახორციელებს. ამის გამო, ამმრიცხველზე დარიცხვას აწარმოებს საფეხურებრივი ტარიფით, რის გამოცმოსახლეობას უწევს ყველა შემთხვევაში საფეხურებრივი ტარიფის მაქსიმალურიზღვარით ანგარიშსწორება. ამ საკითხზე კომპანიამ დარღვევა მიიჩნია მართებულადდა დაიწყო თანხების კორექტირება. ინდივიდუალური გამრიცხველიანებისათვისკომპანია მოსახლეობას სთხოვს 72 ლარის გადახდას ეტაპობრივად. შეტყობინება,რომელიც ეგზავნებათ აბონენტებს, აუწყებს მოსახლეობას, რომ ინდივიდუალურიგამრიცხველიანებისათვის თითოეულ აბონენტზე საჭიროა 144 ლარის გადახდა,საიდანც ნახევარს 72 ლარს კომპანია საკუთარი სახრსებით დაფარვს, თუმცააღნიშნული ხარჯთანუხსის გაანგარიშება სემეკ-თან შეთანხმებული არ არის. ჩვენისამსახურის მიერ ეს საკითხი დაისვა სემეკ-ის წინაშე და ეს პროცესი შეჩერდა, რაცშეეხება აწ უკვე გადახდილ თანხებს, აღნიშნული მოსახლეობას უკან დაუბრუნდებაან თანხმობის შემთხვევაში გაექვითება მიმდინარე დავალიანებიდან.2. კომპანია არ ასრულებს სემეკის 2005 წლის 29 ნოემბრის #26დადგენილების მე-21 პუნქტს ანუ არ არის დასრულებული ინდივიდუალურიგამრიცხველიანება, არადა დადგენილების თანახმად, ინდივიდუალურიგამრიცხველიანება უნდა დასრულებულიყო შემდეგ ქალაქებში: ქ. თელავი, ქ.გურჯაანი 2006 წლის 1 ივლისი; ქ. საგარეჯო, ახმეტა 2006 წლის 1 აგვისტო;ყვარელი, ლაგოდეხი, სიღნაღი, დედოფლისწყარო 2006 წლის 1 სექტემბერი.ვეთანხმებით სემეკთან შექმნილი მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებირივიდამცველის სამსახურის რეკომენდაციებს:1. ბუნებრივი გაზის ტარიფმა არ უნდა მოიმატოს მანამ, სანამ არ შემოწმდება,რამდენად მიზნობრივად იყენებს დადგენილი ტარიფით მიღებულ თანხებსგაზგამანაწილებელი კომპანია - სემეკს;2. დროულად მოხდეს შესაბამის ნორმატიულ აქტებში ცვლილებების შეტანა,რაც გაამყარებს მომხმარებელთა უფლებების დაცვის გარანტიებს - სემეკს;3. დროულად იქნეს მიღებული ელექტროენერგიის მოხმარების წესები - სემეკს;4. დროულად იქნეს მიღებული ტექნიკური სტანდარტები - სემეკს;5. გამოყენებულ იქნეს სადამსჯელო ღონისძიებები იმ კომპანიების მიმართ,რომლებიც არ ასრულებენ სემეკ-ის დადგენილების შესაბამის მუხლებს,როგორც ეს მოხდა სს - „საქართველოს გაერთიანებული სადისტრიბუციოენერგოკომპანი“-ის მიმართ - სემეკს;6. მკაცრად გაკონტროლდეს აღრიცხვიანობის შემოწმების აქტების შედგენისკანონიერების საკითხი - გამანაწილებელ კომპანიებს;490

7. მომხმარებელთა საჩივრების მიღების, განხილვისა და დროულადგადაწყვეტის მიზნით მომსახურების მიმწოდებელმა დროულად შექმნასმომხმარებელთა საჩივრების განმხილველი სამსახური, რომელიც ჩვენსსამსახურს ყოველი კვარტლის ბოლოს წარუდგენს საჩივრების განხილვისდეტალურ ანგარიშს - გამანაწილებელ კომპანიებს და მიმწოდებლებს;8. სემეკ-ში შეიქმნას მონიტორონგის ჯგუფი, რომელიც სისტემატურადგამოავლენს ლიცენზიანტების მიერ დარღვევის ფაქტებს - სემეკს;9. დროულად მოგვარდეს კომპაქტურად ჩასახლებულ ადგილებში მცხოვრებდევნილთა ელექტროენერგიასთან დაკავშირებული პრობლემები, დაიწყოსმათი ინდივიდუალური გამრიცხველიანება, ხოლო თანხა მათ ხელზე მიეცეთ-ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრო;10. სს „თელასის“ მიერ მოხდეს საფეხურებრივი ტარიფის მექანიზმის დახვეწა,რათა აღმოიფხვრას წამოჭრილი პრობლემები - სემეკს, სს გამანაწილებელკომპანიებს;11. სს „თელასის“ მიერ დაიხვეწოს და მოგვარდეს ასევე ლიფტების დასადარბაზოების განათების ანგარიშსწორების პრობლემები- სემეკს, სს„თელასს“;12. მოხდეს ბუნებრივი გაზის გამანაწილებელი კომპანიების გაერთიანება, რაცხელს შეუწყობს ტარიფის კლებას - ენერგეტიკის სამინისტროს.დავით მიქაუტიძე, საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელ ეროვნულკომისიასთან შექმნილი მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველი491

საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულკომისიასთან მოქმედიმომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივიდამცველის სამსახურის 5 თვის (2005 წლისნოემბერი -2006 წლის მარტი) მუშაობისა ნ გ ა რ ი შ იწინამდებარე ანგარიში მომზადებულია საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულკომისიასთან მოქმედი მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველისსამსახურის მიერ და ასახავს მის საქმიანობას 2005 წლის ნოემბრიდან 2006 წლისაპრილამდე. ანგარიშში მოცემულია კომუნიკაციების სფეროში არსებული ძირეულიპრობლემები, მომხმარებლის უფლებათა დარღვევის ყველაზე გავრცელებული დატიპური შემთხვევები, ამ დარღვევების გამომწვევი ძირითადი მიზეზები დასამსახურის მიერ ამ პრობლემების აღმოსაფხვრელად განხორციელებული ადეკვატურიდა გადაუდებელი ღონისძიებები. ანგარიში ასევე შეიცავს რეკომენდაციებსმომხმარებელთა უფლებების დარღვევის პრევენციისა და ამ უფლებათა ეფექტურიდაცვის თაობაზე.2003 წლის აპრილს, მომხმარებელთა ინტერესების დაცვის დამატებითი გარანტიებისშესაქმნელად საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიასთან (შემდგომში„კომისია“) შეიქმნა მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველისსამსახური (შემდგომში „სამსახური“). 2005 წლის 1 ნოემბერს, ღია კონკურსის წესითსაზოგადოებრივ დამცველად შეირჩა პავლე ბერია, რომელიც 2005 წლის 11ნოემბრიდან შეუდგა მუშაობას.„დამოუკიდებელი ეროვნული მარეგულირებელი ორგანოების შესახებ” საქართველოსკანონით საზოგადოებრივი დამცველის უფლებამოსილებანი განისაზღვრა შემდეგისახით:ა) მომხმარებელთა ინტერესების დაცვა;ბ)მომხმარებლებზე სატარიფო და სხვა სახის სარეგულაციო ცვლილებათა გავლენისშედეგების შეფასება;გ) მარეგულირებელ ორგანოში მომხმარებელთა სახელით გამოსვლა;დ)ყველა იმ დოკუმენტაციისა თუ მასალის გაცნობა, რომელიც კანონმდებლობითნებადართულია მარეგულირებელი კომისიის მიერ გასაცნობად;492

ე) მომსახურე კომპანიასთან დავაში ინდივიდუალური მომხმარებლის წარმოდგენა;ვ) საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლების მიერ იმ ნორმატიულიაქტების პროექტების მომზადებაში მონაწილეობის მიღება, რომლებმაც შესაძლებელიაზეგავლენა მოახდინოს მომხმარებელთა ინტერესებზე.სამსახურმა მუშაობა გააგრძელა მომხმარებელთა უფლებების, კომუნიკაციების დამაუწყებლობის სფეროში მოქმედი კანონმდებლობის, კომისიის მიერ მიღებულინორმატიული დოკუმენტების, სამსახურის ფუნქციონირების პერიოდში დაგროვილიგამოცდილების, კომისიასა და სამსახურში შემოსული საჩივრების შესწავლითა დაანალიზით, რათა გამოევლინა მომხმარებლის უფლებათა დარღვევის ყველაზეგავრცელებული და ტიპური შემთხვევები, ამ დარღვევების გამომწვევი ძირითადიმიზეზები და განეხორციელებინა ადეკვატური და გადაუდებელი ღონისძიებები მათაღმოსაფხვრელად.მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველის სამსახურში შემოსულიმთელი რიგი საჩივრებისა და წერილების 10 განხილვისა და გაანალიზების შედეგადგამოიკვეთა ის ძირეული პრობლემები, რომლებიც მთლიანად კავშირგაბმულობისდარგში არსებობს და მომხმარებელს 11 აწუხებს. სამსახური მომხმარებელთაგანცხადებებსა და საჩივრებს ტელეფონისა და ელფოსტის საშუალებითაც იღებს.სამსახურის საქმიანობის შესახებ საინფორმაციო პლაკატების მომსახურებისმიმწოდებელი კომპანიების სათაო ოფისებსა და საგადასახადო პუნქტებში ხელახლაგამოქვეყნების შემდეგ საჩივრების რაოდენობამ იმატა. ქვეყნის მასშტაბით დაწყებულიასაინფორმაციო პლაკატების გამოქვეყნება ყველა საფოსტო განყოფილებასა დასაგადასახადო პუნქტებში, შედეგად გაიზარდა რეგიონებიდან შემოსულიმომხმარებელთა განცხადებების რაოდენობა. რაიონებისათვის დაგეგმილია უფასოცხელი ხაზის ჩართვა, რაც საშუალებას მისცემს რაიონში მცხოვრებ აბონენტებსდაუბრკოლებლად დაუკავშირდნენ სამსახურს.საჩივრების დიდი წილი ხაზების დაუცველობისა და მესამე პირთა მიერ აბონენტისხაზში უკანონოდ შეღწევის თაობაზე მოდის. ხაზების დაუცველობა ხელს უწყობსარაკეთილსინდისიერ პირებს ისარგებლონ სხვა აბონენტების ხაზებით დაგანახორციელონ საერთაშორისო, საქალაქთაშორისო და სხვა ფასიანი (ძვირადღირებული) ზარები, მათ შორის ინტიმურ ტელეფონზეც. სერიოზულ პრობლემასწარმოადგენს ე.წ. „კუკის ზარები”, როდესაც ინტერნეტით სარგებლობისას,მომხმარებლის უნებლიედ ხდება საერთაშორისო სატელეფონო კავშირის დამყარება.პრობლემას წარმოადგენს სატელეფონო ქსელების გაფართოება (ე.წ. სატელეფონორიგები), როდესაც მოსახლეობა ათეულობით წლების განმავლობაში დგას ტელეფონისდადგმის რიგში. სერიოზული პრობლემაა უხარისხო სატელეფონო მომსახურება, რაცმოიცავს როგორც უხარისხო სატელეფონო კავშირს, ისევე აბონენტებისათვისსატელეფონო მომსახურების დიდი ხნით შეწყვეტას კაბელების დაზიანების,10 126 წერილობითი და სატელეფონო საჩივარი. 1 ინტერნეტ-საჩივარი.11 დანართი ¹1.493

მოპარვისა თუ კომპანიებს შორის არსებული უთანხმოების მიზეზით. სამსახურშიარაერთი განცხადებაა შემოსული ტელეკომპანიათა მხრიდან „არასრულწლოვანთამავნე ზეგავლენისაგან დაცვის შესახებ” საქართველოს კანონის მოთხოვნათადარღვევის გამო. კვლავ პრობლემად რჩება მომხმარებელთა ინფორმირებულობისდაბალი დონე მათი უფლებებისა და კომუნიკაციების სფეროში არსებულიპრობლემების თაობაზე და ასევე მომხმარებელთა საჩივრების განმხილველისამსახურების მუშაობა.ქვემოთ მოცემულია იმ პრობლემათა ჩამონათვალი, რომლებიც მუშაობისგანმავლობაში გამოიკვეთა და პრობლემების გადაჭრის ჩვენეული გზა, ასევე, თუ რაგაკეთდა ამ მიმართულებით და რისი გაკეთებაა მომავალში დაგეგმილი.ხაზების დაუცველობასაჩივრების დიდი წილი ხაზების დაუცველობისა და მესამე პირთა მიერ აბონენტისხაზში უკანონოდ შეღწევის თაობაზე მოდის. მიუხედავად იმისა, რომ მომსახურებისმიმწოდებელი კომპანია ვალდებულია უზრუნველყოს თავის საკუთრებაში არსებულიქსელის დაცვა და არ დაუშვას არასანქცირებული ჩართვა, სატელეფონო ხაზებიპრაქტიკულად დაუცველია, რაც ხელს უწყობს არაკეთილსინდისიერ პირებს,ისარგებლონ სხვა აბონენტების ხაზებით და განახორციელონ საერთაშორისო,საქალაქთაშორისო და სხვა ფასიანი (ძვირად ღირებული) ზარები, მათ შორის ინტიმურტელეფონზეც. ამის გამო, მრავალ აბონენტს უწევს იმის მტკიცება, რომ სადავო ფასიანიმომსახურებით მას არ უსარგებლია და ბევრ შემთხვევაში იძულებულია გადაიხადოსთანხა იმ მომსახურებისათვის, რომელიც მას არ მიუღია. იძულების ძირითადი მიზეზიისაა, რომ ადგილობრივი სატელეფონო მომსახურების ოპერატორები საერთაშორისოთუ სხვა ოპერატორებთან ურთიერთშეთანხმებით, ფასიანი ზარების შედეგადდარიცხული დავალიანების მომხმარებლისაგან ამოღების მიზნით, ყოველგვარი ახსნა-განმარტებებისა და გაფრთხილების გარეშე მომხმარებელს უწყვეტენ სატელეფონომომსახურებას. ხშირია შემთხვევები, როდესაც დავალიანების დაფარვის შემდეგტელეფონის ხელახალი ჩართვისათვის აბონენტი იხდის 1 ლარს იმმომსახურებისათვის, რომელიც ოპერატორმა გაუწია არა მას, არამედ დავალიანებისდამრიცხავ იმ კომპანიას, რომლის მოთხოვნის საფუძველზეც აბონენტს შეუწყდასატელეფონო მომსახურება. აღნიშნულთან დაკავშირებით, სამსახურმა მიმართამომსახურების მიმწოდებელ კომპანიებს, რომ მათ ტელეფონის ხელახალიჩართვისათვის დაწესებული 1 ლარიანი ჯარიმა შეუძლიათ დააკისრონ აბონენტებს მათშორის დადებული ხელშეკრულების საფუძველზე მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუაბონენტს სატელეფონო მომსახურება შეუწყდა კომპანიის მიერ მისთვის გაწეულიმომსახურების დავალიანების გამო.494

განსაკუთრებით მტკივნეულია საკითხი, როდესაც აბონენტებს მათ ხაზებში სხვათაუნებართვო შეღწევის შედეგად ასობით ლარი ერიცხებათ ე.წ. „ინტიმურიტელეფონით” სარგებლობისათვის, რაც ფინანსური ზარალის გარდა ადამიანებს მძიმემორალურ ზიანს აყენებს. სამსახურის წარმომადგენლები შეხვდნენ როგორცდაზარალებულ აბონენტებს, ასევე მომსახურების გამწევი კომპანიებისწარმომადგენლებს, რომლებსაც მივმართეთ წინადადებებით, რომ მათ ინტიმურიტელეფონით მომსახურებისას გაითვალისწინონ საერთაშორისო პრაქტიკაში მიღებულიღონისძიებები. კერძოდ, რეკლამირების დროს უნდა აღინიშნოს, რომ მომსახურებაფასიანია, მიეთითოს მომსახურების საფასური და რომ მომსახურება არ გაეწევათარასრულწლოვანებს. მომსახურების დაწყებამდე დამკვეთი ვალდებულია უპასუხოსრამდენიმე კითხვას, რასაც თან სდევს გაფრთხილება, რომ მომსახურების დაწყებამდედასმული კითხვები და მათზე გაცემული პასუხები ჩაიწერება მაგნიტურ ფირზე ანელექტრონული სახით, რომელიც შემდგომში კომპანიამ შეიძლება გამოიყენოს დავისშემთხვევაში თუ მომხმარებელი არ გადაიხდის მომსახურების საფასურს და ა.შ.კომპანიებთან ერთობლივად დასახული ღონისძიებების გატარების შედეგად, ინტიმურტელეფონებთან დაკავშირებით საჩივრების რაოდენობამ საგრძნობლად იკლო.აღსანიშნავია, რომ კომპანია შპს „საქართველოს ტელეკომმა” მიმართა ინტიმურიტელეფონით მომსახურების გამწევ კომპანიებს, რომ მათ ქალაქის ქსელებისაბონენტებისათვის შეეზღუდათ ინტიმურ სატელეფონო ნომრებზე თავისუფლადშესვლის შესაძლებლობა, ხოლო იმ პირებს, ვინც არ შეასრულებდა აღნიშნულმოთხოვნას შპს „საქართველოს ტელეკომი” შეუწყვეტდა დარიცხული დავალიანებისამოღების მიზნით მომსახურებას.სატელეფონო ხაზების დაუცველობისა და მესამე პირთა მიერ აბონენტის ხაზშიუკანონოდ შეღწევის თაობაზე, სამსახურმა ასევე რეკომენდაციებით მიმართაკომპანიებს, რომ მაშინ, როდესაც სახაზო-საკაბელო მეურნეობის დაცვა შეუძლებელია,მათ უნდა გააფრთხილონ აბონენტები მსგავსი საშიშროების/რისკის არსებობის შესახებდა შესთავაზონ დამატებითი მომსახურება, თუნდაც ტელეფონზე კოდის დაყენება,რომელიც ხელმისაწვდომია და უზრუნველყოფს ასეთი ჩართვისაგან თავდაცვას. ასევეშესაძლებელია, მომხმარებელს მიენიჭოს სპეციალური საიდენტიფიკაციო ნომერი იმშემთხვევაში, თუ იგი თანახმაა მიიღოს ზოგიერთი სახის დამატებითი, მათ შორისინტიმური ტელეფონით მომსახურება. მომხმარებელი ასეთი სახის მომსახურებასმიიღებს მხოლოდ საიდენტიფიკაციო ნომრის დადასტურების შემთხვევაში, რაცუზრუნველყოფს არასრულწლოვანთათვის და ზოგიერთი სხვა კატეგორიისმომხმარებლებისათვის (მაგალითად, ფსიქიკურად დაავადებულები და სხვა)მომსახურების შეზღუდვას. ჩვენ ასევე მივმართეთ კომპანიებს მოთხოვნით, რომ მათმეტი ყურადღება დაუთმონ სახაზო-საკაბელო მეურნეობის დაცვას, რათა შეუძლებელიგახდეს სააბონენტო ხაზებზე მესამე პირთა ადვილად მიერთება. აქვე ავღნიშნავ, რომმესამე პირთა მიერ აბონენტის ქსელში არასანქციერებული ჩართვა ძირითადადხორციელდება სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის”საკუთრებაში არსებულ სახაზო-საკაბელო მაგისტრალზე, რომელიც ძველი დაპრაქტიკულად ამორტიზებულია. ჩვენ შევხდით კომპანიის წარმომადგენლებს,495

რომლებთანაც სხვა საკითხებთან ერთად განვიხილეთ მომსახურების ხარისხისა დაუკანონო ჩართვების პრობლემები. კომპანიის წარმომადგენლების განმარტებით,მომსახურების ხარისხის გაუმჯობესებისათვის და ქსელების შეუვალობის ხარისხისამაღლებისათვის აუცილებელია სახაზო-საკაბელო მეურნეობის განახლება, რაცმოითხოვს დიდ კაპიტალდაბანდებას, რისი საშუალებაც მათ არ გააჩნიათ და ამიტომისინი შეძლებისდაგვარად, ეტაპობრივად ანახლებენ სახაზო-საკაბელო მეურნეობას.თუმცა, აღნიშნული მიზეზი კომპანიას არ ათავისუფლებს აბონენტების წინაშეაღებული ვალდებულებების შესრულებისაგან. სახაზო-საკაბელო მეურნეობისდაუცველობა, ასევე, სატელეფონო მომსახურების ხარისხის გაუარესებას იწვევს.ზიანდება სატელეფონო წყვილები, რის შედეგადაც მომხმარებლებს სატელეფონომომსახურება თვეობით უწყდება. ვერ ხერხდება მომხმარებლების ინფორმირებაგათიშვის მიზეზებისა და მათი აღმოფხვრის ვადების შესახებ. აღსანიშნავია, რომ მესამეპირთა მიერ აბონენტის ხაზში მიერთება და უხარისხო მომსახურება იყო და რჩებაძირითად პრობლემად, რომლის არსებითად გადაწყვეტა შესაძლებელია სახაზო-საკაბელო მეურნეობის მოდერნიზაციითა და მათი შეუვალობის ხარისხის გაზრდით.მიგვაჩნია, რომ სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის”პრივატიზაციისას, ყურადღება უნდა გამახვილდეს სახაზო-საკაბელო მეურნეობისგანახლებასა და შეუვალობის ხარისხის ამაღლებაზე, რაც ამ პრობლემის მოგვარებასშეუწყობს ხელს. აღნიშნულთან დაკავშირებით, სამსახურმა წერილობით მიმართაეკონომიკური განვითარების სამინისტროს სს „საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიის” პრივატიზაციისას გაითვალისწინოს ზემოაღნიშნულიპრობლემები.სამსახურმა უნებართვო ჩართვებთან დაკავშირებით, იმ პირების გამოვლენის მიზნით,რომლებმაც უკანონოდ ისარგებლეს აბონენტების ხაზებით და განახორციელესსხვადასხვა ფასიანი ზარები, რითაც ჩაიდინეს მოქალაქეთა უფლებების და საკუთრებისხელმყოფი მართლსაწინააღმდეგო, ბრალეული მოქმედება, შსს რაიონულგანყოფილებებს მიმართა საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათაკოდექსის 144-ე მუხლით 12 გათვალისწინებულ ადმინისტრაციულსამართალდარღვევასთან დაკავშირებით დაეწყოთ წარმოება და მიეღოთ შესაბამისიზომები. შსს რაიონული განყოფილებები, იმ მოტივით, რომ საქართველოსადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 208-ე 13 და 239-ე მუხლებისთანახმად, აბონენტთა ხაზში ტელეფონის თვითნებური ჩართვის გამო საქმის წარმოებაარ შედის შინაგან საქმეთა ორგანოების კომპეტენციაში, უარს ამბობენ უკანონოჩართვებთან დაკავშირებით საქმის წარმოებაზე იმ პირების გამოვლენის მიზნით,რომლებმაც განახორციელეს მოქმედ აბონენტთა ხაზში თვითნებური ჩართვა.12 მუხლი 144. მოქმედ აბონენტთა ხაზში ტელეფონის თვითნებური ჩართვა გამოიწვევს გაფრთხილებას ანდაჯარიმებას შრომის ანაზღაურების ათიდან ორმოცდაათ მინიმალურ ოდენობამდე.13მუხლი 208. რაიონის (ქალაქის) სასამართლოების განსჯადი ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა საქმეები:რაიონის (ქალაქის) სასამართლო განიხილავს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა საქმეებს, რომლებიცგათვალისწინებულია ამ კოდექსის 144-ე მუხლით.496

დაზარალებულებს ასევე უარი ეთქვათ უნებართვო ჩართვებთან დაკავშირებითსისხლის სამართლის საქმეზე წინასწარი გამოძიების დაწყებაზე, რაც მათ მიერსამსახურის დახმარებით გასაჩივრდა, თუმცა უშედეგოდ. აღსანიშნავია, რომ შინაგანსაქმეთა ორგანოების წარმომადგენლებთან ჩვენი შეხვედრებისა და საუბრებისშედეგად, ამჟამად მიმდინარეობს წინასწარი გამოძიება უკანონო ჩართვის სამ ფაქტთანდაკავშირებით და სამივე შემთხვევა დაკვალიფიცირდა სისხლის სამართლის კოდექსისსხვადასხვა მუხლებით. კერძოდ, 180-ე 14 , 185-ე 15 და 177 16 -ე მუხლებით, რაც ადასტურებსუნებართვო სატელეფონო ჩართვებთან მიმართებაში ერთიანი პრაქტიკის არარსებობას.2003-2004 წლებში, სამსახურმა მომხმარებლებისათვის სატელეფონო მომსახურებისშეწყვეტის გამო, რაც განპირობებული იყო მომსახურე კომპანიების მიერ უკანონოჩართვების შედეგად დარიცხული დავალიანების ამოღების მიზნით, სარჩელებითმიმართა სასამართლოს მომხმარებლებისათვის მომსახურე კომპანიებისაგანმიყენებული მატერიალური ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნით. ამასთანავე, სარჩელისუზრუნველყოფის ღონისძიების სახით სამსახურმა მოითხოვა სატელეფონომომსახურების მიწოდების შეწყვეტის აკრძალვა ამ დავებთან დაკავშირებითსასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლამდე.აღსანიშნავია, რომ ამ დავებთან დაკავშირებული სასამართლო პროცესები დღესაც არდამთავრებულა, რაც მომხმარებელთა დარღვეული უფლებების აღდგენისათვის ამსამართლებრივი საშუალების არაეფექტურობას ადასტურებს, თუმცა სასამართლოგანჩინებით კომპანიებს დაევალათ შეწყვეტილი სატელეფონო მომსახურების აღდგენა.საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 208-ე მუხლისთანახმად, აბონენტთა ხაზში ტელეფონის თვითნებური ჩართვის გამო საქმეს აწარმოებსსასამართლო. ვინაიდან, უმეტეს შემთხვევაში დაუდგენელია ის პირები, რომლებმაცგანახორციელეს უკანონო ჩართვები და დააზარალეს მომხმარებლები, შეუძლებელიააღნიშნული საქმეების სასამართლო წესით გადაწყვეტა. აქედან გამომდინარე,აღნიშნული მუხლი პრაქტიკულად არ მოქმედებს. აღნიშნულს ადასტურებს თბილისისსაქალაქო სასამართლოს 2006 წლის 23 თებერვლის #437 წერილი, სადაც მითითებულია,რომ თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიაშისაქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 144-ე მუხლითგათვალისწინებული ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის არცერთი საქმე არგანხილულა. სამსახურს მიაჩნია, რომ საქართველოს ადმინისტრაციულსამართალდარღვევის კოდექსში უნდა შევიდეს ცვლილებები და მოქმედ აბონენტთახაზში ტელეფონის თვითნებურ ჩართვებთან დაკავშირებით ადმინისტრაციულსამართალდარღვევის ჩადენის შესახებ ოქმის შედგენა უნდა დაევალოს შინაგან საქმეთაორგანოებს, რადგანაც მათ მეტი შესაძლებლობა გააჩნიათ ასეთი პირების14მუხლი 180. თაღლითობა- თაღლითობა, ესე იგი მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრების მიზნით სხვისი ნივთის და-უფლება ან ქონებრივი უფლების მიღება მოტყუებით.15მუხლი 185. ქონებრივი დაზიანება მოტყუებით- ქონების მესაკუთრის ან მფლობელის ქონებრივი დაზიანება მოტ-ყუებით, თუ არ არის ამ კოდექსის 180-ე მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულის ნიშნები.16მუხლი 177. ქურდობა- ქურდობა, ესე იგი სხვისი მოძრავი ნივთის ფარული დაუფლება მართლსაწინააღმდეგო მი-საკუთრების მიზნით.497

გამოსავლენად. ამას ადასტურებს რამდენიმე შემთხვევა, როდესაც, სამსახურისმიმართვის საფუძველზე, შინაგან საქმეთა ორგანოების მიერ გამოვლინდა რამდენიმეასეთი პირი, ხოლო რამდენიმე განმცხადებელმა პრეტენზიაზე უარი განაცხადა მასშემდეგ, რაც შინაგან საქმეთა ორგანოების მიერ გაირკვა, რომ ფასიანი ზარები მათიოჯახის წევრების მიერ განხორციელდა. 17კომუნიკაციების სფეროში მომხმარებელთა არსებული მდგომარეობის უკეთესობისაკენშეცვლის და თანამედროვე პირობების შესაბამისი სატელეფონო მომსახურების გაწევისწესების დანერგვის მიზნით, სამსახურმა კომისიასთან ერთად შეიმუშავა„ელექტრონული კომუნიკაციების სფეროში მომსახურების მიწოდებისა დამომხმარებელთა უფლებების დაცვის რეგლამენტი” (შემდგომში ”რეგლამენტი”).რეგლამენტი არეგულირებს ერთის მხრივ, კომპანიის მხრიდან მომსახურების გაწევისპირობებსა და კომპანიის ვალდებულებებს და მეორეს მხრივ, მომხმარებლებისუფლება-მოვალეობებს. აღნიშნული რეგლამენტი მომსახურების სფეროში სიახლეებსშეიცავს. კერძოდ, თუ მომხმარებელი სადავოდ ხდის და ასაჩივრებს დარიცხულდავალიანებას, დაუშვებელია საჩივრის განხილვის მთელი პერიოდის განმავლობაშისატელეფონო მომსახურების შეწყვეტა ან შეზღუდვა. ეს ნორმა ხელს შეუწყობსუკანონო ჩართვებისაგან დაზარალებული მომხმარებლების უფლებების დაცვას,რომლებიც, მიუხედავად იმისა, რომ არ ეთანხმებიან დარიცხულ დავალიანებას,სატელეფონო მომსახურების შეწყვეტის თავიდან აცილების მიზნით იძულებულნიარიან გადაიხადონ თანხა იმ მომსახურებისათვის, რომელიც მათ არ მიუღიათ.რეგლამენტის შესაბამისად, დაუშვებელია კომპანიის მიერ მომხმარებლისაგანსააბონენტო თანხის მიღებაზე უარის თქმა იმ მოტივით, რომ აბონენტს გააჩნია სხვასახის სატელეფონო მომსახურების დავალიანება. აღნიშნული ნორმა შესაძლებელსგახდის აღმოიფხვრას ოპერატორების მიერ დამკვიდრებული მანკიერი პრაქტიკა,როდესაც დავალიანების გამო (მათ შორის სადავო) კომპანიები არ იღებენმომხმარებლებისგან სააბონენტო გადასახადს, რაც შემდგომ, მომსახურების შეწყვეტის,ნომრის ჩამორთმევის და სხვაზე გადაცემის საფუძველი ხდება. რეგლამენტისშესაბამისად, კომპანია ვალდებულია წინასწარ გააფრთხილოს მომხმარებელისატელეფონო მომსახურების შეზღუდვის ან შეწყვეტის თაობაზე. დღემდე კომპანიებიყოველგვარი გაფრთხილებისა და დავალიანების შესახებ ინფორმაციის წინასწარიმიწოდების გარეშე სატელეფონო მომსახურებას უწყვეტენ დავალიანების მქონეაბონენტებს, მათ შორის იმ აბონენტებსაც, რომლებიც გახდნენ მათ სატელეფონო ხაზშიმესამე პირთა უნებართვო ჩართვის მსხვერპლი და ხშირად წარმოდგენა არა აქვთ რასახის ან რომელი ოპერატორის მომსახურების დავალიანების გამო ეთიშებათტელეფონი. ამგვარ მდგომარეობაში მყოფი მომხმარებელი იძულებული ხდებაოპერატორიდან ოპერატორამდე სიარულით დაადგინოს თუ ვისი დავალიანებაერიცხება. სიახლეა ასევე ისიც, რომ მომსახურების შეზღუდვის საფუძვლებისარსებობისას მომსახურების მიმწოდებელმა კომპანიამ უნდა გამოიყენოს შეზღუდვისის ფორმა, რომელიც უსაფუძვლოდ არ შეზღუდავს მომხმარებლების ინტერესებს17 იხ.დანართი 1. ზ.მამისაშვილი, ნ.დუნდუა და სხვათა საქმე498

ისარგებლონ მომსახურების სხვა სახეებით. დღემდე, კომპანიები მომსახურებისშეზღუდვის საფუძვლების (მათ შორის უკანონო ჩართვების შედეგად დარიცხულიდავალიანების) არსებობისას, აბონენტებს სატელეფონო მომსახურებას საერთოდუწყვეტდნენ. რეგლამენტით, მომსახურების მიმწოდებელი ვალდებულიამომხმარებლის მოთხოვნის შემთხვევაში ანგარიშს თან დაურთოს გაწეულიმომსახურების სახის, ტარიფის, თარიღის, მომსახურების გაწევის დროის, დროისხანგრძლივობის (წუთობრივად), შემომავალი და გამავალი ზარების ნომრების შესახებინფორმაცია. ეს ნორმა ხელს შეუწყობს მომხმარებელს გადაამოწმოს მისთვისდარიცხული თანხის სისწორე. მიგვაჩნია, რომ აღნიშნული რეგლამენტიმნიშვნელოვნად გააუმჯობესებს მომხმარებელთა მდგომარეობას და ხელს შეუწყობსმომხმარებელთა უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების დაცვას.სამსახურს დაგეგმილი აქვს ასევე შეიმუშავოს თანამედროვე პირობების შესაბამისისაერთაშორისო და საქალაქთაშორისო სატელეფონო კავშირით, ინტერნეტით დამობილური სატელეფონო მომსახურების მიწოდების წესები, რაც ხელს შეუწყობსმომსახურების ამ სახეობებში მომხმარებელთა უფლებებისა და კანონიერი ინტერესებისდაცვას და გააუმჯობესებს მათ მდგომარეობას.„კუკის ზარები”საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მომხმარებელთა ინტერესებისსაზოგადოებრივი დამცველის სამსახურში კვლავ შემოდის იმ მომხმარებელთასაჩივრები, რომლებიც ნებით თუ უნებლიედ გახდნენ სხვადასხვა თაღლითურიინტერნეტ-პროგრამების მსხვერპლნი. უკანასკნელ პერიოდში საგრძნობლად გახშირდაე.წ. „კუკის ზარების’” შემთხვევები, როდესაც მომხმარებელს ეკისრება გადასახადიკუკის კუნძულებთან თუ სხვა ქვეყნებთან განხორციელებული სატელეფონო ზარებისგამო.დაახლოებით ორი წელია, რაც მოსახლეობას კუკის კუნძულებთან, გვინეა ბისაესთან,ტოკელაუსთან, ვირჯინიის კუნძულებთან და სხვადასხვა ქვეყნებთან, სადაცდაკავშირება ყველაზე ძვირია, განხორციელებული ზარების გამო ეკისრება გადასახადი.ინტერნეტით სარგებლობისას კომპიუტერის ეკრანზე შეიძლება გაჩნდეს სარკმელი,რომელიც შეიცავს თხოვნას დადასტურდეს ან არ დადასტურდეს კომპიუტერულიპროგრამის ჩამოტვირთვა. დადასტურების შემთხვევაში მომხმარებლის კომპიუტერშიიტვირთება და ყენდება პროგრამა, რომელიც ავტომატურად, მომხმარებლის სურვილისგარეშე ამყარებს საერთაშორისო სატელეფონო კავშირს ისეთ ქვეყნებთან, რომლებთანაცდაკავშირება განსაკუთრებით ძვირია. მაგალითად, კუკის კუნძულებზე დაკავშირების 1წუთის ღირებულება 14 ლარია, რის გამოც, გადასახადის ოდენობა ასობით და ზოგჯერათასობით ლარს აღწევს. საკმარისი გამოცდილების არმქონე მომხმარებელი ვერ499

აკონტროლებს ამ პროცესს და მთელი იმ დროის მანძილზე, რაც მომხმარებელიმუშაობს ინტერნეტში, ერიცხება საერთაშორისო ზარის საფასური.ე.წ. „კუკის ზარები“ არის საერთაშორისო პრობლემა, რომლის დაძლევაც შესაძლებელიაოპერატორებთან თანამშრომლობის გზით. დღეისათვის ამ პრობლემის თავიდანაცილების ერთადერთი გზა პრევენციული ღონისძიებების გატარებაა. სამსახურისა დამომსახურე კომპანიების მიერ ერთობლივად დაიგეგმა და გარკვეული პერიოდისგანმავლობაში ინტერნეტ-გვერდებზე ქვეყნდებოდა მომხმარებელთა გაფრთხილებაასეთი რისკის არსებობის თაობაზე. გარდა ამისა, შპს „საქართველოს ტელეკომმა“შეწყვიტა კოდის გამოყენებით დაკავშირება იმ ქვეყნებთან, საიდანაც მოდიოდა ასეთისაფრთხე. ამის შედეგად, საჩივრების რაოდენობამ საგრძნობლად იკლო. აღსანიშნავია,რომ ინტერნეტ-თაღლითები ხშირად ცვლიან იმ ქვეყნებს, სადაც ხდება ე.წ. „კუკისზარებით” დაკავშირება. უკანასკნელ პერიოდში გახშირდა საერთაშორისოსატელეფონო კავშირის დამყარება ისეთ ქვეყნებთან, როგორიცაა დიდი ბრიტანეთი,სან-მარინო და ჩეხეთი.სამსახურმა მიმართა მომსახურების მიმწოდებელ კომპანიებს პრევენციის მიზნითზემოაღნიშნული ღონისძიებების განახლების თხოვნით. კერძოდ, ნებისმიერმომხმარებელს ინტერნეტის ქსელში შესვლისას მიეწოდოს გაფრთხილება შესაძლოთაღლითობის შესახებ, ამასთანავე შეწყდეს კავშირი კოდის გამოქვეყნებით იმქვეყნებთან, საიდანაც ყველაზე ხშირად ხორციელდება აღნიშნული სახის ზარები.სამსახურმა, ასევე, ოპერატორებს მიაწოდა ინტერნეტ-გვერდებზე გამოსაქვეყნებელიგაფრთხილების მოკლე ტექსტი 18 . მიგვაჩნია, რომ აღნიშნული ღონისძიებები ხელსშეუწყობს ე.წ. „კუკის ზარების” შემცირებას.მომსახურე კომპანიებს შორის უთანხმოება18 მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველი მოგმართავთ წინადადებით: ინტერნეტში მუშაობისდროს იყავით ყურადღებით და გაითვალისწინეთ ჩვენს მიერ შემოთავაზებული რამდენიმე რეკომენდაცია:ინტერნეტში მუშაობის დროს, თქვენს ეკრანზე უცნობი და მოულოდნელი ფანჯრის გაჩენისას ყურადღება მიაქციეთმასში მოცემული კითხვის შინაარსს, ნუ უპასუხებთ თანხმობით უცნობი პროგრამის ჩამოტვირთვას. თუარასასურველი პროგრამის ინსტალირება მაინც მოხდა, დააკვირდით ხომ არ ხდება თქვენი მოდემით ხელახალი,მოულოდნელი დარეკვა, ამ დროს შეიძლება გაიგონოთ ინტერნეტში სატელეფონო ხაზით დაკავშირებისდამახასიათებელი ხმოვანი სიგნალი, თუმცა გამორიცხული არ არის, რომ დაკავშირება ამის გარეშეც მოხდეს. ამშემთხვევაში დაუყოვნებლივ გათიშეთ თქვენი კომპიუტერის მოდემი ქსელიდან, გადატვირთეთ კომპიუტერი დახელახლა დაიწყეთ ინტერნეტში მუშაობა. ყურადღება! გაფრთხილების უგულველბელყოფის შემთხვევაში, თქვენსკომპიუტერში ჩაიტვირთება პროგრამა, რომელიც ავტომატურად ამყარებს საერთაშორისო სატელეფონო კავშირსისეთ ქვეყნებთან, სადაც დაკავშირება საკმაოდ ძვირია და ინტერნეტში მუშაობის დროის მანძილზე თქვენდაგერიცხებათ საერთაშორისო ზარების საფასური. დაწვრილებითი და დამტებითი ინფორმაციის მისაღებადშეგიძლიათ დაგვიკავშირდეთ შემდეგ მისამართზე: თბილისი, ალ. ყაზბეგის გამზ. #42. ტელ: 39 95 05; ფაქსი: 396879500

ხშირია შემთხვევები, როდესაც მომხმარებლებს სატელეფონო მომსახურება უწყდებათმომსახურე კომპანიებს შორის არსებული უთანხმოების გამო. ამას ადასტურებსსამსახურში შემოსული მომხმარებლის არაერთი საჩივარი.2005 წლის დეკემბერს, საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიისმომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველის სამსახურს სატელეფონოგანცხადებებით მომართა ქ. ქუთაისში მცხოვრებმა აბონენტებმა, რომელთაც დიდი ხნისგანმავლობაში შეწყვეტილი ჰქონდათ სატელეფონო მომსახურება. მათივე განმარტებით,აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით მიმართეს შპს „ახალ ქსელების” ქუთაისისფილიალს, თუმცა უშედეგოდ. სამსახურის მიერ განცხადებების შესწავლის შედეგადგაირკვა, რომ სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის”მხრიდან ადგილი ჰქონდა მაგისტრალური კაბელების გადაჭრას, რის გამოც, კომისიისმონიტორინგის სამსახურის 2005 წლის 18 დეკემბრის მონაცემებით დაახლოებით 600აბონენტს შეუწყდა სატელეფონო მომსახურება. მაგისტრალური კაბელის გადაჭრასასევე ადასტურებდა გაერთიანებული ტელეკომის ქუთაისის ფილიალის 2005 წლის 6დეკემბრის წერილი #486. აღნიშნული ასევე დაადასტურეს სს „საქართველოსგაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის” წარმომადგენლებმა, რომლებმაცკომისიის სხდომაზე აღნიშნეს, რომ მაგისტრალური კაბელის გადაჭრის მიზეზითსატელეფონო მომსახურება შეუწყდა შპს „ახალი ქსელების” 217 აბონენტს.სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიამ” ყოველგვარიგაფრთხილების გარეშე მაგისტრალური კაბელის გადაჭრით ასეულობითმომხმარებელი დატოვა სატელეფონო მომსახურების გარეშე, რითაც დაარღვიამომხმარებელთა უფლებები. გარდა ამისა, დაირღვა სს „საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიასა” და შპს „ახალ ქსელებს” შორის 2003 წლის 15 იანვარსდადებული ხელშეკრულება, რომლითაც სს „საქართველოს გაერთიანებულმასატელეკომუნიკაციო კომპანიამ” ივალდებულა უზრუნველყო შპს “ახალ ქსელებზე”გადაცემული სახაზო-საკაბელო წყვილების ტექნიკური ექსპლუატაცია, სახაზო-საკაბელო წყვილების დაზიანების საკონტროლო ვადებში აღდგენა. მეტიც, სამსახურმამიიჩნია, რომ მაგისტრალური კაბელის გადაჭრით სს „საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანია” საერთოდ უარს აცხადებს ხელშეკრულებაზე, რაცდაუშვებელია, მანამ, სანამ აბონენტები ყოველგვარი დათქმებისა და დანახარჯებისგარეშე არ იქნებიან უზრუნველყოფილნი სატელეფონო მომსახურებით მინიმუმ იმავეპირობებით, რა პირობებითაც მათ მიეწოდებოდათ სატელეფონო მომსახურება და სანამმათ არ მიეცემათ არჩევანის საშუალება. ვინაიდან, მაგისტრალური კაბელის გადაჭრითდაირღვა მომხმარებელთა უფლებები, სამსახურმა “დამოუკიდებელიმარეგულირებელი ორგანოების შესახებ” საქართველოს კანონის მე-15 მუხლის 19შესაბამისად, მიმართა კომისიას ადმინისტრაციული წარმოების დაწყების მოთხოვნით.ვინაიდან კომისიაში ამ ფაქტთან დაკავშირებით დავის განხილვა შპს “ახალ ქსელებსა”და სს “საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიას” შორის უკვე19 საზოგადოებრივ დამცველს უფლება აქვს მარეგულირებელ ორგანოში მომხმარებელთა სახელით გამოვიდესმხარედ501

მიმდინარეობდა და ამ საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილება პირდაპირ და უშუალოგავლენას მოახდენდა მომხმარებელთა კანონიერ ინტერესებზე, სამსახურმა კომისიასსთხოვა განეხილათ მომხმარებელთა საჩივრები კომპანიებს შორის მიმდინარე დავასთანერთად.დავის განხილვისას კომისიამ მიიჩნია, რომ სს ”საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიამ” უნდა უზრუნველყოს არსებული დაზიანებისაღმოფხვრა, ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულების შესრულება და სახაზო-საკაბელო წყვილებთან დაკავშირებული სამუშაოების ჩატარება მომხმარებელთაინტერესების დაცვით. აქედან გამომდინარე, კომისიამ გადაწყვიტა, რომ სს”საქართველოს გაერთიანებულმა სატელეკომუნიკაციო კომპანია” ვალდებულიაუზრუნველყოს ქ.ქუთაისში და ქ.თბილისის გლდანი-ნაძალადევის რაიონში არსებულიდაზიანებების აღმოფხვრა 1 თვის ვადაში, ხოლო ახალი დაზიანებების აღდგენახელშეკრულებით გათვალისწინებულ ვადებში. აგრეთვე, ხელშეკრულებით ნაკისრივალდებულებების შესრულება და სახაზო-საკაბელო წყვილებთან დაკავშირებულისამუშაოების ჩატარება მომხმარებელთა ინტერესების გათვალისწინებით.მიგვაჩნია, რომ კომპანიამ უნდა უზრუნველყოს კომისიის გადაწყვეტილებისშესრულება. ასევე, კომისიამ უნდა განახორციელოს თავისი გადაწყვეტილებისაღსრულებაზე მონიტორინგი და კომპანიის მიერ გადაწყვეტილების შეუსრულებლობისშემთხვევაში, მიიღოს კანონით გათვალისწინებული ზომები იმ მიზნით, რომ მსგავსიშემთხვევები მომავალში არ განმეორდეს.ასევე პრობლემატურია საკითხი, რომელიც დაკავშირებულია მნიშვნელოვანიძალაუფლების მქონე სუბიექტების საქმიანობასთან. მიუხედავად იმისა, რომ კომისიისგადაწყვეტილებებით 20 განისაზღვრა ადგილობრივი სატელეფონო კავშირით დასახაზო-საკაბელო წყვილების მომსახურების სეგმენტებზე საბაზრო ძალაუფლებისმქონე სუბიექტები და მათ დაეკისრათ სპეციფიკური ვალდებულებები, მათი მხრიდანადგილი აქვს საბაზრო ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებას, რაც ხელს უშლისკონკურენტული ბაზრის განვითარებას და აისახება მომხმარებელთა ინტერესებზე.ხშირია შემთხვევები, როდესაც საბაზრო ძალაუფლების მქონე კომპანიები უარსეუბნებიან სხვა კომპანიებს მათ საკუთრებაში არსებული ქსელების შესაბამისელემენტებთან დაშვებაზე. ამის ერთ-ერთი მაგალითია კომისიის მიერ განხილულიდავა შპს “კავკასიის ციფრული ქსელსა” და სს “საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიას” შორის. დავის საგანი გახლდათ შპს ”კავკასიისციფრული ქსელის” მოთხოვნა, რომელიც აბონენტთათვის ADSL ინტერნეტითმომსახურების მიზნით ითხოვდა ქსელის შესაბამის ელემენტებთან დაშვებას, რისთაობაზეც სს ”საქართველოს გაერთიანებულ სატელეკომუნიკაციო კომპანიისგან” უარიმიიღო. კომისიამ დაადგინა, რომ სს „საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანია” წარმოადგენს მნიშვნელოვანი საბაზრო ძალაუფლების20იხ. საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის #808/22 (27.12.2005) და #656/22 (21.10.2005)გადაწყვეტილებები – http://new.gncc.ge502

მქონე პირს ქ.თბილისში აბონენტის ადგილობრივი სატელეფონო კავშირითმომსახურების ბაზრის სეგმენტზე და ვალდებულია უზრუნველყოს ასს იმ ტექნიკურიმახასიათებლებით, რაც აუცილებელია შპს „კავკასიის ციფრული ქსელის“ მიერ ADSLმომსახურების მისაწოდებლად. 21”ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ” საქართველოს კანონის შესაბამისად, არა თუსაბაზრო ძალაუფლების მქონე სუბიექტი, არამედ ნებისმიერი ავტორიზებული პირი 22ვალდებულია მოთხოვნის შემთხვევაში უზრუნველყოს საკუთარი ქსელის შესაბამისთავისუფალ ელემენტებთან და სიმძლავრეებთან მსურველი კომპანიის შეუზღუდავიდაშვება 23 . მიუხედავად ამისა, ხშირია შემთხვევები, როდესაც კომპანიები უარსაცხადებენ აღნიშნული ვალდებულების შესრულებაზე. მსგავსი მოქმედება ხელსუშლის ელექტრონული მომსახურების ბაზარზე კონკურენციის განვითარებას დასაფუძველს ქმნის მანკიერი ბიზნეს პრაქტიკის განვითარებისათვის, რაც მომხმარებელსარჩევანს უზღუდავს და მატერიალურ ზიანს აყენებს. ამის ერთ-ერთი მაგალითია შპს”ახალის ქსელების” აბონენტის ა.სანოძის 24 შემთხვევა, რომელიც სარგებლობდა შპს”სანეტის” შეღავათიანი ინტერნეტ-მომსახურებით 25 . შპს ”ახალ ქსელების” მიერსაკუთარი მაგისტრალური კაბელის გაყვანის შედეგად მას უარი ეთქვა ამმომსახურებაზე იმ მიზეზით, რომ შპს ’სანეტი” არ არის დაშვებული შპს ”ახალქსელების” მაგისტრალურ კაბელზე. ამის შედეგად, მომხმარებელი ა.სანოძეიძულებულია მიიღოს სხვა კომპანიისაგან უშეღავათო ინტერნეტ-მომსახურება, რაცაუარესებს მის მდგომარეობას და უზღუდავს არჩევანის საშუალებას.მიგვაჩნია, რომ არამხოლოდ საბაზრო ძალაუფლების მქონე კომპანიებმა, არამედმომსახურების მიმწოდებელმა ნებისმიერმა კომპანიამ ჯეროვნად უნდა შეასრულოსკანონით და კომისიის გადაწყვეტილებით მასზე დაკისრებული ვალდებულებები.ასევე, კომისიამ უნდა გაამკაცროს, როგორც საბაზრო ძალაუფლების მქონე სუბიექტებისმიერ კანონით განსაზღვრული სპეციფიკური ვალდებულებების შესრულებაზე, ასევეავტორიზებული პირების მიერ მოქმედი კანონმდებლობის მოთხოვნების შესრულებაზეზედამხედველობა და კონტროლი.21 იხ. საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის 2006 წლის 10 თებერვლის გადაწყვეტილება ა#61/16 -http://new.gncc.ge/22საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მიერ რეგისტრირებული ნებისმიერი სამეწარმეო პირი,აგრეთვე ნებისმიერი არასამეწარმეო იურიდიული პირი, რომელიც ახორციელებს ელექტრონული საკომუნიკაციოქსელებით უზრუნველყოფას (ელექტრონული საკომუნიკაციო ქსელის ოპერატორი) ან/და ელექტრონულისაკომუნიკაციო მომსახურების მიწოდებას (ელექტრონული საკომუნიკაციო მომსახურების მიმწოდებელი).23 იხ. მე-19 მუხლი - ”ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ” საქართველოს კანონი24 იხ. დანართი 1, სანოძე25 შპს ”ახალ ქსელები” ნუცუბიძის პლატოზე სარგებლობს სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” სახაზო-საკაბელო მეურნეობით, რომელშიც დაშვებულია შპს ”სანეტი”. შესაბამისად, სანოძესარგებლობდა შპს ”სანეტის” ინტერნეტ-მომსახურებით. ამჟამად შპს ”ახალ ქსელებს” გაჰყავს საკუთარი სახაზო-საკაბელო მეურნეობა, სადაც ამ დროისთვის არ არის დაშვებული შპს ”სანეტი”.503

კანონდარღვევები ტელემაუწყებლობაშისამსახურში არაერთი განცხადებაა შემოსული სამაუწყებლო კომპანიების მიერ“მაუწყებლობის შესახებ”, “მავნე ზეგავლენისაგან არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ”,“რეკლამის შესახებ” საქართველოს კანონების დარღვევების თაობაზე. კერძოდ, 2005წლის 9,17, 21 ნოემბერს მეფე დავით აღმაშენებელის სახელობის კავშირიდან,მშობელთა გაერთიანებიდან, მართლმადიდებელ მშობელთა კავშირიდან და ილიაჭავჭავაძის სახელობის პედაგოგთა კავშირიდან სამსახურში შემოვიდა განცხადებები,რომლებიც შეეხებოდა სამაუწყებლო კომპანიების: „იმედი“, „რუსთავი 2“, „მზე“ და“თბილისის" მიერ „მავნე ზეგავლენისაგან არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ“საქართველოს კანონის დარღვევით ძალადობის, ნარკოტიკების მოხმარების დასექსუალური აქტის სცენების შემცვლელი ფილმების, ფილმების ანონსებისა დარეკლამების ჩვენებას. განმცხადებლები აღნიშნავდნენ, რომ კომპანიების მიერგადაცემულ ფილმებს: “სერიული მკვლელობები”, “შენ სულელი ხარ”, “მდიდარი რომვიყო”, “ვნებათა ღელვა” არ ჰქონდათ მინიჭებული შესაბამისი კატეგორია, ხოლო“ჯეობარის” და “იმედის” ანონსი შეიცავდა ნარკოტიკების მოხმარებისა და სექსუალურიაქტის შემცვლელ სცენებს, რომლებიც მავნე ზეგავლენას ახდენენარასრულწლოვანებზე.განცხადებების შესწავლის შედეგად სამსახური მივიდა დასკვნამდე, რომაღნიშნული გადაცემები მავნე ზეგავლენას ახდენდა არასრულწლოვნისფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე, მის მორალურ და სოციალურ განვითარებაზე.აქედან გამომდინარე, აღნიშნული გადაცემების ტრანსლირებითკომპანიების მიერ დაირღვა “მავნე ზეგავლენისაგან არასრულწლოვანთადაცვის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის პირველი პუნქტი 26 ,ამავე მუხლის მე-2 პუნქტი 27 , “მაუწყებლობის შესახებ” საქართველოსკანონის 63-ე მუხლის მე-2 პუნქტი 28 , ამავე კანონის 70-ე მუხლი 29 , ასევე“რეკლამის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-4 და მე-8 მუხლები 30 .დაირღვა ლიცენზიის პირობები, რომელიც განსაზღვრულიაკანონმდებლობითა და კონკურსში მონაწილეობის თაობაზე განცხადებაშინაკისრი ვალდებულებებით. 2005 წლის 21 ნოემბერს სამსახურმა26 შეზღუდულია არასრულწლოვანისათვის ისეთი ფილმების ჩვენება, რომლებიც მავნე ზეგავლენას ახდენს მათჯანმრთელობაზე, გონებრივ და სულიერ განვითარებაზე.27 არასრულწლოვნებზე მავნე ზეგავლენის მომხდენად შეიძლება ჩაითვალოს ფილმი, თუ ის შეიცავს სექსუალურიურთიერთობების, ძალადობის, ნარკოტიკების დამზადებისა და უკანონო მოხმარების ამსახველ სცენებს28 იკრძალება არაეთიკური, არასათანადო, არაკეთილსინდისიერი რეკლამის განთავსება29მაუწყებელი ვალდებულია უზრუნველყოს მის მიერ გადაცემული პროგრამების და რეკლამის შესახებინფორმაციის შესაბამისობა საქართველოს კანონმდებლობის და სალიცენზიო პირობების მოთხოვნებთან.30 მე-4 მუხლი: აკრძალულია არასათანადო რეკლამის განთავსება და გავრცელება. მე-8 მუხლი: აკრძალულიასექსუალური ხასიათის პროდუქციის რეკლამის გავრცელება რადიოსა და ტელევიზიის საშუალებით, გაზეთებისკაბადონებსა და ჟურნალების გარეკანზე.504

განცხადებით მიმართა კომისიას სამაუწყებლო კომპანიების მიერ“მაუწყებლობის შესახებ”, “მავნე ზეგავლენისაგან არასრულწლოვანთადაცვის შესახებ”, “რეკლამის შესახებ” საქართველოს კანონებისდარღვევების გამო დაეწყო საჯარო მოსმენის წესით ადმინისტრაციულიწარმოება. ჩვენი მოთხოვნა, რომელიც სხდომაზე განმცხადებლებმასაბოლოოდ დააზუსტეს, გახლდათ შემდეგი:1. დაჯარიმდეს სამაუწყებლო კომპანია შპს “ტელეიმედი”.2. შეუჩერდეს ლიცენზია შპს “სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ს.3. გაფრთხილდეს შპს „მზე“.4. შპს “სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2”-მა უზრუნველყოსგადაცემა “ჯეობარში” შიშველი სხეულის დემონსტრირებისა დაქმედებების შეზღუდვა, რომელიც ეწინააღმდეგება საზოგადოებაშიდამკვიდრებულ ეთიკურ ნორმებს და არა აქვს საზოგადოებრივ-პოლიტიკური, კულტურული, საგანმანათლებლო ან მეცნიერულიღირებულება.5. შპს “სამაუწყებლო კომპანიებმა რუსთავი 2”-მა, შპს “მზე”-მ დაშპს“ტელეიმედმა”” 10 დღის ვადაში უზრუნველყონ მათგანკარგულებაში არსებული ფილმების ინვენტარიზაცია მათთვისკანონით გათვალისწინებული კატეგორიების მინიჭების მიზნით დაგანათავსონ ფილმების დემონსტრირებისას და სამაუწყებლობადეში შესაბამისი კატეგორიის აღმნიშვნელი ნიშანი კანონითდადგენილი წესით.6. ლიცენზიის მფლობელებმა 5 დღის ვადაში საკუთარ ეთერშისაუკეთესო დროს გადასცენ დეკლარაცია მათ მიერ საქართველოსკანონმდებლობის და სალიცენზიო პირობების დარღვევის შესახებ.განცხადებებში მითითებული ფილმების, ფილმების ანონსებისა და რეკლამებისკატეგორიათა შესახებ დასკვნისათვის, აგრეთვე, მათზე არსებული მავნე ზეგავლენისმომხდენი ფილმებისა და ნაბეჭდი პროდუქციის რეესტრიდან ინფორმაციის მიღებისთაობაზე მივმართეთ საქართველოს ახალგაზრდულ საქმეთა დეპარტამენტის 3131 საქართველოს ახალგაზრდულ საქმეთა დეპარტამენტი, ამავე დეპარტამენტის თავმჯდომარის 2001 წლის28 დეკემბრის #40 ბრძანებით დამტკიცებული “არასრულწლოვანებზე მავნე ზეგავლენის მომხდენი ფილმებისა დანაბეჭდი პროდუქციის რეესტრის წარმოების დებულების 1-ლი მუხლის შესაბამისად, არასრულწლოვანებზე მავნეზეგავლენის მომხდენი ფილმებისა და ნაბეჭდი პროდუქციისაგან არასრულწლოვანთა დაცვის მიზნით აწარმოებსარასრულწლოვანებზე მავნე ზეგავლენის მომხდენი ფილმებისა და ნაბეჭდი პროდუქციის რეესტრს, სადაც ფილმებიშეიტანება დეპარტამენტის ახალგაზრდული პრობლემების კვლევის ცენტრის მიერ ფილმისათვის შესაბამისიკატეგორიის მინიჭების შემდეგ.505

არასრულწლოვანებზე მავნე ზეგავლენის მომხდენი ფილმებისა და ნაბეჭდიპროდუქციის განხილვისა და შესაბამისი კატეგორიის მიმნიჭებელ კომისიას, რომელმაცდაადგინა:1. შპს „ტელეიმედი“-ს სატელევიზიო გადაცემა „დროება“-ს ანონსი არ შეიძლებაგანხილულ იქნას, როგორც არასრულწლოვანებზე მავნე ზეგავლენის მომხდენიფილმი;2. შპს „მზე“-ს მიერ 2005 წლის 16 ნოემბერს 10.30 სთ.-ზე ეთერში გაშვებული ფილმი„მდიდარი რომ ვიყო“ შეიზღუდა 15 წლამდე ასაკის მაყურებლისათვის;3. შპს „მზე“-ს მიერ 2005 წლის 9 ნოემბერს 10.30 სთ.-ზე, 14 ნოემბერს 10.30 სთ.-ზეეთერში გაშვებული ფილმი „შენ სულელი ხარ“ შეიზღუდა 12 წლამდე ასაკისმაყურებლისათვის;4. შპს „მზე”-ს მიერ 2005 წლის 13 ოქტომბერს 22.35 სთ.-სა და 14 ოქტომბერს 10.30სთ.-ზე, აგრეთვე 8 ნოემბერს 10.30 სთ.-ზე ეთერში გაშვებული ფილმი „ვნებათაღელვა“ შეიზღუდა 12 წლამდე ასაკის მაყურებლისათვის.კომისიის 2005 წლის 16 დეკემბრის გადაწყვეტილებით ნაწილობრივ დაკმაყოფილდაჩვენი მოთხოვნები. კერძოდ, კომისიამ დადგენილად სცნო შპს „მზე“-ს მიერ „მავნეზეგავლენისაგან არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5მუხლის პირველი და მე-2 მუხლების, მე-6 მუხლის და მე-7 მუხლის პირველი პუნქტისმოთხოვნების დარღვევის ფაქტი, მის მიერ 15 წლამდე ასაკის მაყურებლისათვისშეზღუდული მხატვრული ფილმის „მდიდარი რომ ვიყო“ 2005 წლის 16 ნოემბერს 10.30სთ.-ზე, აგრეთვე 12 წლამდე ასაკის მაყურებლისათვის შეზღუდული მხატვრულიფილმების „შენ სულელი ხარ“ და „ვნებათა ღელვა“. 2005 წლის 9 და 14 ნოემბერს 10.30სთ.-ზე და 2005 წლის 14 ოქტომბერს და 8 ნოემბერს 10.30 სთ.-ზე ეთერში გაშვებისგამო. ასევე დადგენილად სცნო შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ს მიერ „მავნეზეგავლენისაგან არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5მუხლის პირველი და მე-2 მუხლების, მე-6 მუხლის და მე-7 მუხლის პირველი პუნქტისმოთხოვნების დარღვევის ფაქტი, მის მიერ 12 წლამდე ასაკისარასრულწლოვანებისათვის შეზღუდული ფილმის „სერიული მკვლელობები“-ს,შაბათობით, 15.20 სთ.-ზე ეთერში გაშვების გამო.აღნიშნული დარღვევების გამო, სამაუწყებლო კომპანიებს: შპს „მზე“-ს და შპს„სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ს კომისიის გადაწყვეტილებით დაევალათ 5 დღისვადაში საკუთარი ეთერით საუკეთესო დროს გადაეცათ დეკლარაცია მათ მიერსაქართველოს კანონმდებლობის დარღვევის თაობაზე. ასევე 10 დღის ვადაშიუზრუნველეყოთ მათ კანონიერ მფლობელობაში არსებული ფილმების ინვენტარიზაციამათთვის კანონით გათვალისწინებული კატეგორიების მინიჭების მიზნით.კომისიამ არ დაკმაყოფილა ჩვენი მოთხოვნები შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ს ლიცენზიის შეჩერების თაობაზე, შპს „მზე“-ს გაფრთხილების თაობაზე, შპს506

„ტელეიმედი“-ს დაჯარიმების თაობაზე, რადგანაც კომისიამ მიიჩნია, რომ შპს„სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ს ეთერში გადაცემული სატელევიზიო პროექტი„ჯეობარი“, ისევე როგორც შპს „ტელეიმედის“ და შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი2“-ს მიერ ეთერში გაშვებული ანონსები არსებითად წარმოადგენენ სატელევიზიოპროგრამებს. შესაბამისად, კომისია არაა უფლებამოსილი იმსჯელოს სატელევიზიოპროგრამის (სატელევიზიო პროექტის „ჯეობარის“, ასევე ტელეანონსების) თაობაზე,მანამ, სანამ არ იქნება მიღებული “ქცევის კოდექსი”. კომისიამ აღნიშნა, რომ„მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 56-ე მუხლის მე-5 პუნქტისშესაბამისად, იკრძალება ბავშვთა და მოზარდთა ფიზიკურ, გონებრივ და ზნეობრივგანვითარებაზე მავნე ზეგავლენის მომხდენი პროგრამების იმ დროს განთავსება, როცამათ მიერ ამ პროგრამების ნახვის ან მოსმენის დიდი ალბათობა არსებობს. აღნიშნულისაკანონმდებლო მოთხოვნის სამაუწყებლო კომპანიების მხრიდან დაუცველობისშემთხვევაში, ამავე კანონის 76-ე მუხლის მე-3 პუნქტის 32 , თანახმად, კომისია არ არისუფლებამოსილი, ქცევის კოდექსის მიღებამდე, გამოიყენოს ამ კანონის 71-ე მუხლით 33გათვალისწინებული რომელიმე სანქცია.მომხმარებელთა განცხადებების განხილვამ დაგვანახა, რომ კომისიამ, მიუხედავადიმისა, რომ დაადგინა კომპანიათა მხრიდან ფილმების გადაცემისას მოქმედიკანონმდებლობის დარღვევა, ვერ გამოიყენა მათ წინააღმდეგ სანქციები, რადგანაცქცევის კოდექსის ძალაში შესვლამდე შეჩერებულია “მაუწყებლობის შესახებ”საქართველოს კანონის ის მუხლები, რომლებიც ითვალისწინებენ საჯარიმო სანქციებს.ასევე პრობლემატურია საკითხი, რომელიც ეხება ტელეპროდუქციისათვის კატეგორიისმინიჭებას თუ მის შეფასებას გარკვეული კრიტერიუმის მიხედვით. ”მაუწყებლობისშესახებ” საქართველოს კანონი ზოგადად განსაზღვრავს დასაშვები ტელეპროდუქციისკრიტერიუმებსა და მათი შეფასების მექანიზმებს, ხოლო ”მავნე ზეგავლენისაგანარასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ” საქართველოს კანონი არეგულირებსარასრულწლოვანთა მავნე ზეგავლენისაგან დაცვას მხოლოდ მაუწყებლობის ისეთფორმებთან მიმართებაში, როგორიცაა კინო-,ვიდეო-, ტელეფილმების ჩვენება. ამისგამო, ახალგაზრდობის საქმეთა დეპარტამენტმა ვერ გააკეთა დასკვნა ისეთიპროგრამების კანონშესაბამისობაზე, როგორიცაა “ჯეო-ბარი” და “ანონსი”, რადგანაცისინი არ განეკუთვნებოდა ფილმების კატეგორიას. ამასთანავე, არასრულყოფილია32მუხლი 76. 3 - კომისია არ არის უფლებამოსილი, ქცევის კოდექსის მიღებამდე გამოიყენოს ამ კანონის 71-ემუხლით გათვალისწინებული რომელიმე სანქცია მაუწყებლობის სფეროში ლიცენზიის მფლობელის ანსაზოგადოებრივი მაუწყებლის მიერ ამ კანონის 52-ე, 54-ე, 56-ე, 57-ე ან 59-ე მუხლის დარღვევისათვის.33მუხლი 71. 1. ლიცენზიის მფლობელის ან/და საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიერ საქართველოსკანონმდებლობისა და ქცევის კოდექსის მოთხოვნათა დარღვევის, ან კომისიის გადაწყვეტილებისშეუსრულებლობის, აგრეთვე ლიცენზიის მფლობელის მიერ სალიცენზიო პირობების მოთხოვნათა დარღვევისშემთხვევაში კომისია უფლებამოსილია ლიცენზიის მფლობელი ან/და საზოგადოებრივი მაუწყებელი წერილობითგააფრთხილოს. 2. კომისია უფლებამოსილია ლიცენზიის მფლობელს ან/და საზოგადოებრივ მაუწყებელს დააკისროსჯარიმა მის მიერ ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული დარღვევის კომისიის გადაწყვეტილებითგანსაზღვრულ ვადაში აღმოუფხვრელობისათვის, ან ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებულიდარღვევისათვის გაფრთხილების გამოყენებიდან 1 წლის განმავლობაში მის მიერ ახალი დარღვევის ჩადენისშემთხვევაში.507

მავნე ზეგავლენის მქონე კინო, ვიდეო და ტელეფილმების შეფასების მექანიზმიც.საყურადღებოა, რომ ხშირად სატელევიზიო ეთერით სრულწლოვან მაყურებელთათვისგანკუთვნილი ფილმების ტრანსლირება ხორციელდება ყველა ასაკისათვის დასაშვებიკატეგორიის აღმნიშვნელი ნიშნით, მაშინ, როცა მწარმოებელი ქვეყნის მიერ ამფილმების უმრავლესობისათვის მინიჭებული კატეგორიით დადგენილი ასაკიგაცილებით დაბალია. ფილმის შეფასება, მხოლოდ ამა თუ იმ ეპიზოდში მოცემულიგამოსახულების მიხედვით არ უნდა ხდებოდეს. ფილმის შეფასებისას ყურადღება უნდაგამახვილდეს ფილმის ეპიზოდში მოცემულ გამოსახულებასა და მის შინაარსს თუსიუჟეტის განვითარებას შორის არსებულ კავშირზე.ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სამსახურს მიაჩნია, რომ უნდა შემუშავდეს ქცევისკოდექსი, რომელიც განსაზღვრავს ტელე ან რადიოპროდუქციის დამზადების,გადაცემის, გაყიდვის და გაქირავების წესებს, და გავრცელდება არამხოლოდ ფილმებზე,არამედ ზოგადად ტელე და რადიოპროდუქციაზე. აუცილებელია შეიქმნას ტელე-რადიო პროდუქციისათვის კატეგორიის მიმნიჭებელი ეფექტური დამოუკიდებელიორგანო, რომელიც ასევე გააკეთებს დასკვნებს სადავოდ გამხდარი ამა თუ იმპროდუქციის საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობის თაობაზე, რაც არგულისხმობს პროდუქციის ხარისხზე მსჯელობას. აქვე ავღნიშნავთ, რომსაქართველოს სპორტის და ახალგაზრდობის საქმეთა დეპარტამენტის 2006 წლის 24იანვრის #01-01-03/09 წერილის შესაბამისად, ახალგაზრდობის პრობლემების კვლევისცენტრის ლიკვიდაციასთან დაკავშირებით შეჩერებულია არასრულწლოვანებზე მავნეზეგავლენის მომხდენი ფილმების განხილვისა და შესაბამისი კატეგორიებისმიმნიჭებელი კომისიის მუშაობა. “მავნე ზეგავლენისაგან არასრულწლოვანთა დაცვისშესახებ” საქართველოს კანონში უნდა შევიდეს ცვლილებები და დამატებები,რომლებიც უფრო მოქნილს გახდიან შეფასების მექანიზმს და გააფართოებენშესაფასებელი პროდუქციის კატეგორიასაც და დეტალურად განსაზღვრავენპროდუქციის შეფასების საკითხს. თავის მხრივ, სამსახურმა დაიწყო მუშაობა ქცევისკოდექსის საკუთარ ვარიანტზე, რომელსაც შემუშავების შემდეგ წარუდგენს კომისიასდა გამოაქვეყნებს სამსახურის ვებ-გვერდზე. ამასთანავე სამსახური მზადააითანამშრომლოს ნებისმიერ დაინტერესებულ მხარესთან კოდექსის სრულყოფისმიზნით. აღნიშნულ კოდექსზე მუშაობისას სამსახური მივიდა დასკვნამდე, რომ ქცევისკოდექსთან ერთად უნდა შემუშავდეს მთელი რიგი სპეციფიკური სახელმძღვანელოდოკუმენტები, როგორიცაა ძალადობის გამოსახვის, სქესის გამოსახვის,არასრულწლოვანებზე გათვლილი პროგრამების დამზადებისა და გადაცემის თაობაზე,ასევე რეკლამის შესახებ.სატელეფონო ქსელის გაფართოება (ე.წ სატელეფონო რიგები)სამსახურში შემოსულია არაერთი საჩივარი, რომელიც შეეხება ე.წ. სატელეფონორიგებს. დღეს, 21-ე საუკუნეში, ალბათ უხერხულია საუბარი იმაზე, რომ თვით508

დედაქალაქში არსებობს უბნები და კორპუსები, სადაც მოქალაქეები ათეულობითწელია ითხოვენ ტელეფონის დადგმას. მოქალაქეებს სატელეფონო მომსახურებისმიწოდებაზე კომპანიები უარს ეუბნებიან თავისუფალი სახაზო-საკაბელო წყვილებისადა ტექნიკური შესაძლებლობის უქონლობის მიზეზით. რაც ძირითადში გამოწვეულიაიმით, რომ კომპანიები არასაკმარის ყურადღებას უთმობენ სახაზო-საკაბელომეურნეობის გაფართოებას. ხშირია შემთხვევები, როდესაც იმავე კორპუსში თუ იმავექუჩაზე მცხოვრებ სხვა მოქალაქეებს, რომლებმაც უფრო გვიან მიმართეს კომპანიებსტელეფონის დადგმის თხოვნით და რომლებზეც არ ვრცელდებოდა კანონითგათვალისწინებული შეღავათები, მიეწოდათ სატელეფონო მომსახურება. ასეთიშემთხვევების აღმოფხვრის მიზნით, „ელექტრონული კომუნიკაციების სფეროშიმომსახურების მიწოდებისა და მომხმარებელთა უფლებების დაცვის რეგლამენტში”გათვალისწინებულია მუხლი, რომლის თანახმად, კომპანიამ განცხადება ტელეფონისდადგმის თაობაზე უნდა დააკმაყოფილოს რიგითობის წესით, თანაბარი პირობებით დადისკრიმინაციის გარეშე. ამავე მუხლის შესაბამისად, თუ კომპანიას არ გააჩნიატელეფონის დადგმისათვის საჭირო თავისუფალი სახაზო-საკაბელო წყვილი ანტელეფონის დადგმა ტექნიკურად შეუძლებელია, ის ვალდებულია აღნიშნულიინფორმაცია გამოაქვეყნოს სათაო ოფისში და საგადასახადო პუნქტებში, ასევემასობრივი ინფორმაციის საშუალებით. სამსახურს მიაჩნია, რომ სახელმწიფომ უნდაუზრუნველყოს არა თუ დედაქალაქსა და ქალაქის ტიპის დასახლებებში, არამედშორეულ და მიუვალ რაიონებშიც სატელეფონო კომუნიკაციის არსებობა. ასევეკომპანიებმა მაქსიმალური ყურადღება უნდა დაუთმონ სახაზო-საკაბელო მეურნეობისგაფართოებას.მომხმარებელთა საჩივრების განმხილველი სამსახურებისმუშაობა”ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ” საქართველოს კანონის 63-ე მუხლისთანახმად, ელექტრონული საკომუნიკაციო მომსახურების მიმწოდებელივალდებულია შექმნას საჩივრების განხილვისა და მათზე რეაგირების ეფექტიანი შიდამექანიზმი. ელექტრონული საკომუნიკაციო მომსახურების მიმწოდებელის მიერმომხმარებელთა უფლებების დარღვევის შემთხვევაში მომხმარებელს უფლება აქვსმიმართოს თავად ელექტრონული საკომუნიკაციო მომსახურების მიმწოდებელს ან/დაკომისიას ან პირდაპირ სასამართლოს. აღსანიშნავია, რომ კომპანიათა უმრავლესობაშიასეთი სამსახური ეფექტურად მუშაობს, თუმცა, მომხმარებელმა ხშირად არ იცის მათიარსებობის თაობაზე. ხშირია შემთხვევები, როდესაც მომხმარებლები, რომლებიცსატელეფონო მომსახურების შეწყვეტის, უხარისხო მომსახურების ან სხვა პრობლემისგარკვევის მიზნით მიმართავენ კომპანიებს, ხდებიან ამ კომპანიის წარმომადგენლებისმხრიდან უხეში მოპყრობისა თუ შეურაცხყოფის მსხვერპლნი. აღნიშნულთანდაკავშირებით სამსახურში მოსული არაერთი მომხმარებელი გამოთქვამსპრეტენზიებს, თუმცა, მომსახურე კომპანიები უარყოფენ ამგვარ შემთხვევებს.509

სამსახურმა მიმართა კომპანიებს, რომ მათ თავიანთ ოფისებში და საგადასახადოპუნქტებში თვალსაჩინო ადგილზე განათავსონ ინფორმაცია მომხმარებელთასაჩივრების განმხილველი სამსახურის შესახებ და სამსახურის რეკვიზიტები. ასევემომხმარებელს მიაწოდონ საინფორმაციო კატალოგები საჩივრისა და საპრეტენზიოგანცხადების შეტყობინების უფასო ნომრების მითითებით. გამოცდილებისურთიერთგაზიარებისა და კომპანიის ზოგიერთი პერსონალის მომხმარებლისადმიდამოკიდებულების შეცვლის მიზნით ჩვენ პერიოდულად ვხდებით კომპანიებისმომხმარებელთა საჩივრების განმხილველი განყოფილებების პერსონალს.”ელექტრონული კომუნიკაციების სფეროში მომსახურების მიწოდებისა დამომხმარებელთა უფლებების დაცვის შესახებ” რეგლამენტში გათვალისწინებულიამუხლი, რომლის შესაბამისად, კომპანიის საჩივრების განმხილველი სამსახურივალდებულია კომისიასა და ჩვენს სამსახურს ყოველი კვარტლის ბოლოს წარუდგინოსსაჩივრების განხილვის შესახებ დეტალური ანგარიში, ასევე, ამ საკითხებთანდაკავშირებული სხვა ნებისმიერი ინფორმაცია, რაც ხელს შეუწყობს საჩივრებისგანმხილველი სამსახურების მუშაობის ეფექტურ მონიტორინგს, მოქალაქეთა მიერგამოთქმული პრეტენზიების შესწავლასა და მათზე ადეკვატურ რეაგირებას.სატელეფონო მომსახურებაზე შეღავათებისამსახურში არაერთი განცხადებაა 34 შემოსული, რომლებშიც მომხმარებლებიუკმაყოფილებას გამოთქვამენ სატელეფონო მომსახურებაზე შეღავათების არარსებობისთუ დაწესებული შეღავათების სიმცირის თაობაზე. ეს საკითხი განსაკუთრებითაქტუალური გახდა სატელეფონო საუბარზე წუთობრივი გადასახადის დაწესებისშემდეგ.საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად, სააბონენტო გადასახადისაგან დატელეფონის დადგმისათვის დაწესებული თანხის გადახდისაგან მთლიანად ანნაწილობრივ თავისუფლდებიან გარკვეული კატეგორიების პირები 35 . აღსანიშნავია, რომკანონით დადგენილი შეღავათები ვრცელდება მხოლოდ სახელმწიფოს საკუთრებაშიარსებული სატელეფონო მომსახურების გამწევ კომპანიაზე, როგორიცაა სს”საქართველოს გაერთიანებული სტალეკომუნიკაციო კომპანია”. მიუხედავად იმისა,რომ კერძო კომპანიებს უფლება აქვთ თავადაც დააწესონ შეღავათები, ისინი თავსიკავებენ შეღავათების დაწესებებისაგან. სატელეფონო საუბრებზე წუთობრივი34 იხ.დანართი 135ომისა და სამხედრო ძალების ვეტერანების შესახებ”, ”საქართველოს მოქალაქეთა პოლიტიკური რეპრესიებისმსხვერპლად აღიარებისა და რეპრესირებულთა სოციალური დაცვის შესახებ”, ”საქართველოს ტერიტორიულიმთლიანობისათვის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის დაღუპულ, უგზო-უკვლოდ დაკარგულ,მიღებული ჭრილობების შედეგად გარდაცვლილთა ოჯახების სოციალური დაცვის შესახებ”, ”პოლიციის შესახებ”საქართველოს კანონების შესაბამისად სახელმწიფო უნდა უზეუნველყოს ამ კანონებით დადგენილი შეღავათებისრეალიზაციას და ცენტრალური და ადგილობრივი ბიუჯეტიდან სოციალური დაცვის ღონისძიებების სახსრებისგამოყოფას.510

გადასახადის დაწესების შემდეგ განსაკუთრებით მძიმე მდგომარეობაში აღმოჩნდნენინვალიდები და პენსიონერები, რომლებიც მათი ჯანმრთელობის მძიმემდგომარეობიდან გამომდინარე პრაქტიკულად დამოკიდებულნი არიან ტელეფონისმუშაობაზე. ამასთანავე, თუ გავითვალისწინებთ მათ სოციალურ-ეკონომიკურმდგომარეობას, ნათელია, რომ ამ კატეგორიის ადამიანებისათვის საკმაოდ ძნელიანებისმიერი გადასახადის გადახდა.სამსახურს მიაჩნია, რომ სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს გარკვეული კატეგორიისპირებისათვის საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი უფლებებისა დაშეღავათების რეალიზაცია, ადგილობრივ სატელეფონო საუბრებზე წუთობრივილიმიტის ოდენობის გაზრდა და ცენტრალური და ადგილობრივი ბიუჯეტიდან მათისოციალური დაცვის ღონისძიებების განსახორციელებლად სახსრების გამოყოფა.მომხმარებელთა არასაკმარისი ინფორმირებამომხმარებელთა ინფორმირების დონის ამაღლება კვლავ რჩება სამსახურის მუშაობისპრიორიტეტად. სამსახურს მიაჩნია, რომ აუცილებელია მომხმარებელთა განათლებადა მათი ინფორმირებულობის დონის ამაღლება, რაც მომხმარებელს საკუთარიუფლებების დაცვაში დაეხმარება. სამსახურმა დაარსებიდან ამ მიმართულებითარაერთი ღონისძიება განახორციელა. 2003 წელს შეიქმნა სამსახურის ინტერნეტ ვებ-გვერდი www.consumer-defender.ge, სადაც განთავსდა ინფორმაცია ყველამარეგულირებელ ორგანოში მოქმედი საზოგადოებრივი დამცველის სამსახურისთაობაზე. ვებ-გვერდზე განთავსებულია მომხმარებელთა საინფორმაციოსახელმძღვანელო, რომელიც მოიცავს მომხმარებელთა უფლებების ჩამონათვალს,მოქმედ საკანონმდებლო აქტებს, კომისიის მიერ მომხმარებელთა უფლებების დაცვისსაკითხებზე მიღებულ გადაწყვეტილებებს და კანონით გათვალისწინებულშეღავათებს. სახელმძღვანელო ასევე მოიცავს საქართველოს სატელეკომუნიკაციობაზარზე მოქმედ თითქმის ყველა ადგილობრივ, საერთაშორისო/საქალაქთაშორისო,ასევე მობილური კავშირის ოპერატორების შესახებ ინფორმაციას, მსოფლიოს 113ქვეყნის საერთაშორისო და საქალაქთაშორისო კოდს, სამსახურის მიერ შემუშავებულხელშეკრულებასა და სხვა ინფორმაციას, რომელიც გაუადვილებს მომხმარებლებსსაკუთარი უფლებების გაცნობასა და მათ გამოყენებას. მომხმარებელს შესაძლებლობააქვს ვებ-გვერდზე განთავსებული საჩივრის ელექტრონული ფორმის შევსებითმოგვმართოს განცხადებით, ჩაერთოს მისთვის საჭირბოროტო საკითხებთანდაკავშირებულ საჯარო დებატებში ფორუმის ან/და ე.წ. „ჩეთის“ მეშვეობით.მომხმარებელთა უფლებების დაცვისა და ინფორმაციის მიწოდების მიზნითდამზადდა საინფორმაციო პლაკატები, რომლებიც გამოქვეყნებულია თითქმის ყველაკომპანიის ოფისში, საგადასახადო პუნქტში, ფილიალში და მომხმარებელთათავშეყრის სხვა ადგილებში. საინფორმაციო პლაკატების გამოქვეყნება დაწყებულია511

ქვეყნის მასშტაბით ყველა საფოსტო განყოფილებასა და საგადასახადო პუნქტში, რამაცგაზარდა რეგიონებიდან შემოსული საჩივრების რაოდენობა. აღნიშნულისაინფორმაციო პლაკატებით მომხმარებლებს მიეწოდება ინფორმაცია იმის თაობაზე,რომ უფლებების დარღვევის შემთხვევაში მათ შეუძლიათ მიმართონ საზოგადოებრივიდამცველის სამსახურს, სადაც მათ უფასო დახმარება გაეწევათ. ამავე პლაკატებშიმითითებულია ჩვენი სამსახურის საკონტაქტო ინფორმაცია. მომხმარებელთაინფორმირების მიზნით, სარეკლამო პოსტერი გამოიკრა ფოსტა-ტელეგრაფის შენობისფოიეში, სადაც ყველაზე დიდი რაოდენობის მომხმარებელი იყრის თავსდავალიანების გადახდისას. მომზადდა და გამოიცა საინფორმაციო ბუკლეტებიმომხმარებელთა ძირითადი უფლებებისა და ხელშეკრულების პირობებისჩამონათვალით, რომელიც უფასოდ ვრცელდება საგადასახადო პუნქტებსა დაოფისებში, ასევე უფლებადაცვითი არასამთავრობო ორგანიზაციების მეშვეობით.რაიონებისათვის დაგეგმილია უფასო, ცხელი ხაზის ჩართვა, რაც რაიონში მცხოვრებაბონენტებს საშუალებას მისცემს დაუბრკოლებლად დაუკავშირდნენ სამსახურს.დაგეგმილია პრევენციული ხასიათის სატელევიზიო სარეკლამო კამპანია იმსაჭირბოროტო საკითხებთან დაკავშირებით, რომელიც აწუხებს მომხმარებლებს. ასევედაგეგმილია ისეთი ღონისძიებების გატარება, როგორიცაა მედიასთან ურთიერთობა,საინფორმაციო სახელმძღვანელოს შემუშავება, შეხვედრები მომხმარებლებთან,სხვადასხვა სახის რეკლამა, საინფორმაციო კამპანია, პლაკატების განთავსება,პრესკონფერენციების მოწყობა, ურთიერთობა ფართო საზოგადოებასთან დაარასამთავრობო ორგანიზაციებთან, ლიცენზიის მფლობელის მიერ ლიცენზიისპირობებისა და კანონმდებლობის მოთხოვნათა შესრულებაზე კონტროლი დაურთიერთობა კავშირგაბმულობის ოპერატორებთან.სამსახური მომხმარებელთა უფლებების, კომუნიკაციების და მაუწყებლობის სფეროშიმოქმედი კანონმდებლობის, კომისიის მიერ მიღებული ნორმატიული დოკუმენტების,სამსახურის ფუნქციონირებისა და საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში დაგროვილიგამოცდილების, კომისიაში და მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივიდამცველის სამსახურში შემოსული საჩივრების შესწავლითა და ანალიზის შედეგადმივიდა გარკვეულ დასკვნებამდე, რომელთა საფუძველზე შეიმუშავა შემდეგირეკომენდაციები:• კომისიამ მიიღოს „ელექტრონული კომუნიკაციების სფეროში მომსახურებისმიწოდებისა და მომხმარებელთა უფლებების დაცვის შესახებ” რეგლამენტშიშესატანი დამატებები:ა) ინტერნეტით მომსახურების მიწოდების წესები;ბ) მობილური სატელეფონო მომსახურების მიწოდების წესები;გ) საერთაშორისო და საქალაქთაშორისო სატელეფონო კავშირითმომსახურების წესები;512

• კომისიამ მიიღოს „ქცევის კოდექსი”, რომელიც განსაზღვრავს მაუწყებელთა მიერმომსახურების გაწევის წესებს და უზრუნველყოფს მაუწყებლის მიერინფორმაციის, ახალი ამბების, პროგრამების, რეკლამისა და სხვა პროდუქციისგავრცელებისას საქართველოს კანონმდებლობითა და სხვა სამართლებრივიაქტებით დადგენილი სტანდარტების დაცვას;• ცვლილებები და დამატებები შევიდეს „მავნე ზეგავლენისაგანარასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ” საქართველოს კანონში;• შეიქმნას ტელე-რადიოპროდუქციისათვის კატეგორიის მიმნიჭებელი ეფექტურიდამოუკიდებელი ორგანო, რომელიც ასევე გააკეთებს დასკვნებს სადავოდგამხდარი ამა თუ იმ პროდუქციის საქართველოს კანონმდებლობასთანშესაბამისობის თაობაზე;• საქართველოს პარლამენტმა მიიღოს „ფოსტის შესახებ” საქართველოს კანონი;• სატელეფონო მომსახურების ხარისხის დონის ამაღლების და უნებართვოჩართვებისაგან აბონენტების დაცვის მიზნით კომპანიებმა განაახლონ სახაზო-საკაბელო მეურნეობა და უზრუნველყონ მათ საკუთრებაში არსებული ქსელებისდაცვა;• როდესაც სახაზო-საკაბელო მეურნეობის დაცვა შეუძლებელია, კომპანიებმაგააფრთხილონ აბონენტები მესამე პირთა მიერ აბონენტის ხაზში უნებართვოჩართვების საშიშროების/რისკის არსებობის შესახებ და შესთავაზონ მათდამატებითი მომსახურება რომელიც დაიცავს მათ უნებართვო ჩართვებისაგან;• საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის კოდექსში შევიდესცვლილებები და მოქმედ აბონენტთა ხაზში ტელეფონის თვითნებურჩართვებთან დაკავშირებით ოქმის შედგენა დაევალოს შინაგან საქმეთაორგანოებს;• ტელეფონის ხელახალი ჩართვისათვის დაწესებული 1 ლარიანი ჯარიმაკომპანიამ აბონენტს დააკისროს მასსა და აბონენტს შორის დადებულიხელშეკრულების საფუძველზე მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ აბონენტსსატელეფონო მომსახურება შეუწყდა ამ კომპანიის მიერ მისთვის გაწეულიმომსახურების დავალიანების გამო;• სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის”პრივატიზაციისას სატენდერო კომისიამ ყურადღება გაამახვილოს კონკურსანტიკომპანიის სახაზო-საკაბელო მეურნეობის განახლებისა და შეუვალობისხარისხის ამაღლების შესაძლებლობებზე;• ინტიმური ტელეფონით მომსახურე კომპანიებმა დანერგონ საერთაშორისოპრაქტიკაში მიღებული ღონისძიებები. კერძოდ, მომსახურების რეკლამირებისდროს აღნიშნონ, რომ მომსახურება ფასიანია, მიეთითონ მომსახურებისსაფასური და რომ მომსახურება არ გაეწევათ არასრულწლოვანებს. მომსახურებისდაწყებამდე დამკვეთი ვალდებულია უპასუხოს რამდენიმე კითხვას, რასაც თანსდევს გაფრთხილება, რომ მომსახურების დაწყებამდე დასმული კითხვები დამათზე გაცემული პასუხები ჩაიწერება მაგნიტურ ფირზე ან ელექტრონულისახით, რომელიც შემდგომში კომპანიამ შეიძლება გამოიყენოს დავისშემთხვევაში თუ მომხმარებელი არ გადაიხდის მომსახურების საფასურს;513

• ინტიმური ტელეფონით მომსახურების გამწევმა კომპანიებმა ქალაქისსატელეფონო ქსელების აბონენტებს შეუზღუდონ მათი სატელეფონო ნომრებზეთავისუფალი შესვლა;• ინტერნეტ-პროვაიდერებმა ინტერნეტ-გვერდებზე პერიოდულად გამოაქვეყნონმომხმარებელთა გაფრთხილება ე.წ. „კუკის ზარებთან” დაკავშირებით.ამასთანავე საერთაშორისო ოპერატორებმა შეწყვიტონ კოდის გამოყენებითკავშირი იმ ქვეყნებთან, რომლებთანაც ყველაზე ხშირად ხდება დაკავშირება;• კომპანიებმა მაქსიმალური ყურადღება დაუთმონ სახაზო-საკაბელო მეურნეობისგაფართოებას;• თუ კომპანიას არ გაჩნია ტელეფონის დადგმისათვის საჭირო თავისუფალისახაზო-საკაბელო წყვილი ან ტელეფონის დადგმა ტექნიკურად შეუძლებელია,აღნიშნული ინფორმაცია გამოაქვეყნოს სათაო ოფისში და საგადასახადოპუნქტებში, ასევე მასობრივი ინფორმაციის საშუალებით;• სახელმწიფომ უზრუნველყოს არა თუ დედაქალაქსა და ქალაქის ტიპისდასახლებებში, არამედ შორეულ და მიუვალ რაიონებშიც სატელეფონოკომუნიკაციის არსებობა;• სახელმწიფომ უზრუნველყოს გარკვეული კატეგორიის პირებისათვისსაქართველოს კანონებით დაწესებული უფლებებისა და შეღავათებისრეალიზაცია და ცენტრალური და ადგილობრივი ბიუჯეტიდან მათისოციალური დაცვის ღონისძიებების განსახორციელებლად სახსრების გამოყოფა.ასევე, ზოგიერთი კატეგორიის პირებისათვის უფასო წუთობრივი ლიმიტისოდენობის გაზრდა;• მომსახურე კომპანიებში შეიქმნას მომსახურებასთან დაკავშირებული საჩივრებისწარდგენისა და დავის გადაწყვეტის ეფექტური მექანიზმი;• კომპანიებმა გააქტიურონ მუშაობა მომხმარებლის ცოდნის დაინფორმირებულობის დონის ასამაღლებლად;• კომპანიებმა უზრუნველყონ კანონმდებლობითა და კომისიისგადაწყვეტილებებით მათზე დაკისრებული ვალდებულებების ჯეროვნადშესრულება;• კომისიამ გაამკაცროს ზედამხედველობა მომსახურების მიმწოდებელ კომპანიებსშორის არსებული დავის შედეგად მომხმარებლებისათვის სატელეფონომომსახურების შეწყვეტის შემთხვევებზე, მიიღოს ეფექტური ზომები ამმიზეზების აღმოსაფხვრელად;• კომისიამ უნდა განახორციელოს თავისი გადაწყვეტილების აღსრულებაზემონიტორინგი და გადაწყვეტილების შეუსრულებლობის შემთხვევაში მიიღოსკანონით გათვალისწინებული ზომები;• კომისიამ გაამკაცროს, როგორც საბაზრო ძალაუფლების მქონე სუბიექტების მიერკანონით განსაზღვრული სპეციფიკური ვალდებულებების შესრულებაზე, ასევეავტორიზებული პირების მიერ მოქმედი კანონმდებლობის მოთხოვნებისშესრულებაზე ზედამხედველობა და კონტროლი.514

მიგვაჩნია, რონ ზემოაღნიშნულ რეკომენდაციების სწორად და დროულადგანხორციელება მნიშვნელოვნად გააუმჯობესებს მომხმარებელთა მდგომარეობას დახელს შეუწყობს მომხმარებელთა უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების დაცვას.ამასთანავე, ამ მიზნით, ჩვენ მზად ვართ ვითანამშრომლოთ ნებისმიერდაინტერესებულ მხარესთან.პავლე ბერია, საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიასთან მოქმედიმომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველიმომხმარებელთა საჩივრებიდანართი 1ქვევით მოცემულია იმ განცხადებების მოკლე მიმოხილვა, რომლებიცშემოსულია საანგარიშო პერიოდში მომხმარებელთა უფლებების დაცვის სამსახურში.განცხადებები შეეხებოდა შემდეგ საკითხებს:მესამე პირთა მიერ უნებართვო ჩართვა1. რუსიტაშვილი თინა, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 72-15-22, მცხოვრები: ქ.თბილისი, გორგასლის #39ბ,ბინა #56. აბონენტი უარყოფდა მის მიერ 8-07, 8-10 სატელეფონო კოდებით დამობილურ ტელეფონებზე ზარების განხორციელებას. სამსახურმა მიმართაკრწანისის რაიონის შს სამმართველოს,საქართველოს ადმინისტრაციულსამართალდარღვევათა კოდექსის 144-ე მუხლის შესაბამისად დაეწყოთ წარმოებაადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის შესახებ და მიეღოთ შესაბამისი ზომები.პარალელურად მივმართეთ სს „საქართველოს გაერთიანებულსატელეკომუნიკაციო კომპანიას”, რომ საკითხის საბოლოო გარკვევამდეაღედგინათ მისთვის სატელეფონო მომსახურება. პოლიციამ დაადგინდაპიროვნება, რომელმაც განახორციელა უნებართვო ჩართვები.2. მდივნიშვილი მარინა, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 99-56-74, მცხოვრები ლ. ქიაჩელის ქ. #21.მომხმარებელს მესამე პირის მიერ განხორციელებული ფასიანი ზარებისშედეგად დაერიცხა დავალიანება 650 ლარის ოდენობით. სამსახურმა მიმართავაკე-საბურთალოს რაიონის შს სამმართველოს საქართველოს ადმინისტრაციულსამართალდარღვევათა კოდექსის 144-ე მუხლის შესაბამისად დაეწყოთ წარმოებაადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის შესახებ და მიეღოთ შესაბამისი ზომები.პარალელურად მივმართეთ სს „საქართველოს გაერთიანებულსატელეკომუნიკაციო კომპანიას”, რომ საკითხის საბოლოო გარკვევამდე არ515

ჩამოერთვათ მ. მდივნიშვილისათვის სატელეფონო ნომერი. სამსახურისინიციატივით პოლიციამ ჩაატარა სატელეფონო გაყვანილობის დათვალიერება,რომლის დროსაც დადასტურდა აბონენტ მდივნიშვილის სატელეფონო ხაზზეუცხო პირის მიერთების შესაძლებლობა, რის თაობაზე შედგა სათანადო აქტი.მიმდინარეობს გამოძიება.3. ნ. დუნდუა, შპს „ახალი ქსელების” აბონენტი, ტელ: 52-99-50. მცხოვრები: დიღმისმასივი, პირველი კვარტ. მე-2 კორპ. ბინა #78. აბონენტს გაეთიშა ტელეფონი სს„გლობალ ერთის ”დავალიანების გამო. მომხმარებელი ამტკიცებდა, რომ მას არდაურეკავს მობილურ ტელეფონზე. ჩვენმა სამსახურმა მიმართა დიდუბე-ჩუღურეთის შს სამმართველოს საქართველოს ადმინისტრაციულსამართალდარღვევათა კოდექსის 144-ე მუხლის შესაბამისად დაეწყოთ წარმოებაადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის შესახებ და მიეღოთ შესაბამისი ზომები.შს ორგანოების ჩარევის შედეგად გაირკვა, რომ აღნიშნული ზარებიგანხორციელებული იყო განმცხადებლის ქალიშვილის მიერ. განმცხადებელმაუარი განაცხადა პრეტენზიაზე.4. ღურჭუმელიძე რამაზი, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები: მცხეთის ქ.#1, ბ.6. გასულ წელს მოუვიდა შპს„საქტელკომპლუსის” დავალიანება 50 ლარის ოდენობით. მომხმარებელიაცხადებდა, რომ ფასიანი ზარები განხორციელებულია მესამე პირის მიერ.სამსახურმა მიმართა ვაკე-საბურთალოს შს სამმართველოს, რომ აღნიშნულფაქტთან დაკავშირებით საქართველოს ადმინისტრაციულსამართალდარღვევათა კოდექსის 144-ე მუხლის შესაბამისად დაეწყოთ წარმოებაადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის შესახებ და მიეღოთ შესაბამისი ზომები.სამსახურმა ასევე თხოვნით შპს „საქტელკომპლუსს” მიმართა, რომ საკითხისსაბოლოო გარკვევამდე აღედგინათ სატელეფონო მომსახურება. საკითხისგარკვევის მსვლელობისას აბონენტმა დაფარა დავალიანება და პრეტენზიაზეუარი განაცხადა.5. ხაჩკალიანი გარიკი, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ:78-03-89, მცხოვრები: წულუკიძის ჩიხ.#3, ბ.#25.მომხმარებელი აცხადებდა, რომ მესამე პირის მიერ მისი სატელეფონო ნომრიდანგანხორციელებულია ზარები უცხოეთში და ე.წ. ინტიმურ ტელეფონზე.სამსახურმა მიმართა ისანი-სამგორის რაიონის შს სამმართველოს საქართველოსადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 144-ე მუხლის შესაბამისადდაეწყოთ წარმოება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის შესახებ და მიეღოთშესაბამისი ზომები. პარალელურად მივმართეთ სს „საქართველოსგაერთიანებულ სატელეკომუნიკაციო კომპანიას” საკითხის საბოლოოგარკვევამდე აღედგინათ აბონენტისთვის სატელეფონო მომსახურება.მიმდინარეობს წინასწარი გამოძიება.6. ელისაშვილი მარინე, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები წინამძღვრიშვილის ქ. #50. მომხმარებელიაცხადებს, რომ მას დაერიცხა შპს „საქართველოს ტელეკომის” დავალიანება317,90 ლარის ოდენობით იმ მომსახურებისათვის, რომელიც მას არ მიუღია.516

სამსახურმა მიმართა დიდუბე-ჩუღურეთის შს სამმართველოს, რომელმაც უარიგანაცხადა წინასწარი გამოძიების დაწყებაზე იმ მოტივით, რომადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის შესაბამისადზემოაღნიშნული საკითხის განხილვა შედის სასამართლოს კომპეტენციაში.სამსახურის მიმართვის შემდეგ შპს „საქართველოს ტელეკომმა” მომხმარებელსაღუდგინა სატელეფონო მომსახურება. შპს ”საქართველოს ტელეკომი” ასევე არმოახდენს დარიცხული დავალიანების ამოღებას.7. გურულიშვილი ციალა, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 37-76-01, მცხოვრები: ყაზბეგის #6, ბინა #28.მომხმარებელი აცხადებდა, რომ დაერიცხა დავალიანება 307,25 ლარისოდენობით ინტიმური ტელეფონის მომსახურებისათვის. სამსახურმა მიმართაშპს „საქართველოს ტელეკომს”, რომელმაც მომხმარებელს აღუდგინასატელეფონო მომსახურება და თანახმაა არ მოახდინოს მასზე დარიცხულიდავალიანების ამოღება.8. ბერძენიშვილი მანანა, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 99-76-63, მცხოვრები: გრიბოედოვის #15.მომხმარებელი აცხადებდა, რომ დაერიცხა დავალიანება ინტიმური ტელეფონისმომსახურებისათვის. სამსახურმა მიმართა შპს „საქართველოს ტელეკომს”,რომელმაც მომხმარებელს აღუდგინა სატელეფონო მომსახურება და თანახმაა არმოახდინოს მასზე დარიცხული დავალიანების ამოღება.9. გიორგაძე რამინი, შპს „ახალი ქსელების” აბონენტი, ტელ: 24-64-42, მცხოვრები:გლდანის მე-5 მ/რ, მე-6 კორპ, ბინა #47. აბონენტს დაერიცხა დავალიანება იმმობილური და საერთაშორისო სატელეფონო საუბრებისთვის, რომლებიც მას არგანუხორციელებია. მიუხედავად იმისა, რომ აბონენტმა მოხსნა კოდი „8”, მესამეპირთა მიერ უნებართვო ზარების განხორციელება შეკვეთების მეშვეობით მაინცხდებოდა. მომხმარებელმა მოგვმართა თხოვნით მიგვემართა საერთაშორისოოპერატორებისათვის, რომ მათ მისი სატელეფონო ნომრიდან შეკვეთები არმიეღოთ. მომხმარებლის მოთხოვნა დაკმაყოფილებულია ოპერატორების მიერ.10. მამისაშვილი ზურაბი, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 96-36-60, მცხოვრები: აღმაშენებლის #91.მომხმარებელი აცხადებდა, რომ მას სს „საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიამ” დაარიცხა გადასახადი 168 ლარის ოდენობითმესამე პირის მიერ განხორციელებული ფასიანი ზარებისათვის. სამსახურმამიმართა დიდუბე-ჩუღურეთის შს სამმართველოს საქართველოსადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 144-ე მუხლის შესაბამისადდაეწყოთ წარმოება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის შესახებ და მიეღოთშესაბამისი ზომები. პარალელურად მივმართეთ სს ”საქართველოსგაერთიანებულ სატელეკომუნიკაციო კომპანიას”, რომ საკითხის საბოლოოგარკვევამდე მომხმარებლისთვის აღედგინათ სატელეფონო მომსახურება.პოლიციამ დადგინდა, რომ განცხადებაში მითითებული ზარებიგანხორციელებულია ზ.მამისაშვილის ქალიშვილის მიერ. განმცხადებელმა უარიგანაცხადა პრეტენზიაზე.517

11. ჩერნოუსოვა ინესა, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 71-20-23. მცხოვრები: ქინძმარაულის მე-2 ჩიხი,კორპ. 4, ბინა #15. მომხმარებელი აცხადებდა, რომ სს „გლობალ ერთისგან”მოუვიდა დავალიანება 195 ლარის ოდენობით. მისივე განცხადებით ზარებიგანხორციელა მეზობელმა. სამსახურმა წერილობით მიმართა სს „გლობალ ერთს”შეემოწმებინათ სრულდებოდა თუ არა მეზობლის ტელეფონიდან საერთაშორისოზარები ქვითარში აღნიშნულ ტელეფონებზე და საკითხის საბოლოოგარკვევამდე არ შეეზღუდათ მომხმარებლისთვის სატელეფონო მომსახურება.აგრეთვე მივმართეთ ისანი-სამგორის რაიონის შს სამმართველოს თხოვნითაღეძრათ წარმოება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის შესახებ.მიმდინარეობს გამოძიება.12. გვალია-კიწმარიშვილი ეთერი, სს „საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიის” აბონენტი, ტელ: 35-25-54, მცხოვრები:წერეთლის გამზირი # 87, მე-2 კორპ, ბ 40. მომხმარებელი აღნიშნავდა, რომ მისსატელეფონო ხაზზე მესამე პირის მიერ განხორციელებული ფასიანი ზარებისშედეგად მას დაერიცხა გადასახადი. სამსახურმა მიმართა დიდუბე-ჩუღურეთისრაიონის შს სამმართველოს, საქართველოს ადმინისტრაციულსამართალდარღვევათა კოდექსის 144-ე მუხლის შესაბამისად დაეწყოთ წარმოებაადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის შესახებ და მიეღოთ შესაბამისი ზომები.შსს-დან პასუხად გვაცნობეს, რომ არ დადგინდა პირი, რომელსაც შესაძლოაგანეხორციელებინა აღნიშნული ზარები, რაც შეუძლებელს ხდიდაადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმის წარმოებას. განმცხადებელსშევთავაზეთ, გაგვესაჩივრებინა აღნიშნული პასუხი, რაზედაც მან უარიგანაცხადა. ამის შემდეგ აბონენტმა მოითხოვა დავალინების განახევრება დაეტაპობრივად დაფარვა. აღნიშნულთან დაკავშირებით მივმართეთ შპს„მაქსტელს”, რომელმაც თანხმობა განაცხადა თანხის განახევრებასა დაეტაპობრივ დაფარვაზე.13. ელიაძე ოლია, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 35-12-36. მცხოვრები: სამტრედიის ქ. მე-2 კორპ., ბინა#119. მომხმარებელი აცხადებდა, რომ შეუწყდა სატელეფონო მომსახურება სს„გლობალ ერთის” დავალიანების გამო. მისი განცხადებით, ფასიანი ზარები მასარ განუხორციელებია. მოქალაქე არის სოციალურად დაუცველი, ჰყავსმწოლიარე ინვალიდი შვილი. სამსახურმა მიმართა სს „გლობალ ერთს”თხოვნით, რომ სამსახურის მიერ აღნიშნული ფაქტის გამოკვლევამდე აბონენტსარ შეუწყდეს სატელეფონო მომსახურება. მომხმარებელს სატელეფონომომსახურება აღუდგა.14. მექვაბიშვილი მერაბი, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 34-58-65, მცხოვრები ცაბაძის ქ., კორპ #1, ბინა #71.მომხმარებელს დაერიცხა დავალიანება ინტერნეტით სარგებლობისთვის,მიუხედავად იმისა, რომ ბინაში კომპიუტერით არავინ სარგებლობს. სამსახურმამიმართა დიდუბე-ჩუღურეთის რაიონის შს სამმართველოს საქართველოსადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 144-ე მუხლის შესაბამისად518

დაეწყოთ წარმოება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის შესახებ და მიეღოთშესაბამისი ზომები. პოლიციამ შეადგინა სათანადო აქტი, რომლის თანახმადაც,დადასტურდა აბონენტ მექვაბიშვილის სატელეფონო ხაზზე უცხო პირისმიერთების შესაძლებლობა. ჩვენმა სამსახურმა აგრეთვე თხოვნით მიმართა შპს”ჯორჯია ონლაინს” საკითხის საბოლოო გარკვევამდე არ შეეწყვიტათსატელეფონო მომსახურება. ამჟამად მომხმარებელთან პროკურატურაშიგანცხადების შეტანის თაობაზე კონსულტაციები მიმდინარეობს.15. დვალი ნაზი, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 67-80-24. მცხოვრები გლდანის მასივი,1 მ/რ, მე-5კორპ., ბინა #12. მომხმარებელი აცხადებდა, რომ დაერიცხა შპს ”ჯორჯიაონლაინის” დავალიანება 1027,82 ლარის ოდენობით. აბონენტის განცხადებით,აღნიშნული ზარები მას არ განუხორციელებია. სამსახურმა მიმართა გლდანი-ნაძალადევის შს სამმართველოს საქართველოს ადმინისტრაციულსამართალდარღვევათა კოდექსის 144-ე მუხლის შესაბამისად დაეწყოთ წარმოებაადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის შესახებ და მიეღოთ შესაბამისი ზომები.სამსახურმა ასევე თხოვნით მიმართა შპს ”ჯორჯიან ონლაინს” საკითხისსაბოლოო გარკვევამდე აბონენტისათვის არ შეეწყვიტათ სატელეფონომომსახურება. ამჟამად მიმდინარეობს გამოძიება.16. საპანაძე კარლო, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 22-20-15. მცხოვრები: არაყიშვილის #2, ბ.#6.მომხმარებელს დაერიცხა გადასახადი შპს ”საქტელკომპლუსის” საშუალებითგერმანიაში, ამერიკაში და კანადაში განხორციელებული ზარებისათვის 486ლარის ოდენობით. მისი მტკიცებით, აღნიშნული ზარები მას არგანუხორციელებია. სამსახურმა მიმართა ვაკე-საბურთალოს რაიონის შსსამმართველოს საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათაკოდექსის 144-ე მუხლის შესაბამისად დაეწყოთ წარმოება ადმინისტრაციულსამართალდარღვევის შესახებ და მიეღოთ შესაბამისი ზომები. აგრეთვემივმართეთ შპს ”საქტელკომპლუსს” თხოვნით საკითხის საბოლოო გარკვევამდეაბონენტისთვის არ შეეწყვიტათ სატელეფონო მომსახურება. ტელეფონიჩართულია, გამოძიება მიმდინარეობს.17. კაპანაძე ნანა, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 71-27-12. მცხოვრები: ბოგდან ხმელინცკის ქ, კორპ.16ა, ბინა #9. მომხმარებელი ამტკიცებდა, რომ უკანონოდ დაერიცხა გადასახადი.სამსახურმა მიმართა ისანი-სამგორის რაიონის შს სამმართველოს, რათა აღეძრათწარმოება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის შესახებ. აგრეთვე მივმართეთთხოვნით სს ”საქართველოს გაერთიანებულ სატელეკომუნიკაციო კომპანიას” დაშპს ”საქართველოს ტელეკომს” საკითხის საბოლოო გარკვევამდე არ შეეზღუდათსატელეფონო მომსახურება. სამსახურის ჩარევის შეგეგად სს ”საქართველოსგაერთიანებულ სატელეკომუნიკაციო კომპანიამ” მომხმარებელს დავალიანებაჩამოაწერა.18. არუთინოვი ნიკოლოზი, სს ”საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიის” აბონენტი, ტელ: 73-05-12, მცხოვრები:519

ჯავახეთის ქუჩა, მე-4 კორპ, ბინა #10. მომხმარებელი აცხადებდა, რომ მასდაერიცხა სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის”გადასახადი 111 ლარის ოდენობით მობილურ ტელეფონებზეგანხორციელებული ზარებისათვის. აბონენტის განცხადებით, აღნიშნულიზარები მას არ განუხორციელებია. სამსახურმა გამოარკვია, რომ დავალიანებაექვემდებარებოდა გადახდას, რის თაობაზეც მომხმარებელს შევატყობინეთ.19. აირპეტოვა ლილი, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 38-32-30. მცხოვრები: გამსახურდიას #23.მომხმარებლის განცხადებით ის არის მარტოხელა პენსიონერი და 2006 წლამდესარგებლობდა შეღავათით სააბონენტო გადასახადზე. იმის გამო, რომ ტელეფონიარ არის მის სახელზე აღრიცხული 2006 წლიდან მოუხსნეს შეღავათი.მომხმარებელი ითხოვდა შეღავათის აღდგენას. სამსახურმა მას მისცა შესაბამისიგანმარტება.20. სოყურაშვილი ბადრი, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 63-29-28, საკონტაქტო: 895-505682. მცხოვრები:მუხიანი, მე-4 ბ მ/რ, 33-ე კორპ., ბ.#39. მომხმარებელი ამტკიცებდა, რომ მისსატელეფონო ხაზზე მესამე პირის მიერ მოხდა უკანონო ჩართვა და ფასიანიზარების განხორციელება, რის გამოც მას დაერიცხა დავალიანება. სამსახურისდახმარებით მომხმარებელმა მიმართა გლდანი-ნაძალადევის რაიონის შსსამმართველოს წინასწარი გამოძიების დაწყების მოთხოვნით. სამსახურმა, ასევემიმართა სს „საქართველოს გაერთიანებულ სატელეკომუნიკაციო კომპანიას” დაშპს „საქართველოს ტელეკომს” საკითხის საბოლოო გარკვევამდე არ შეეზღუდათმომხმარებლისათვის სატელეფონო მომსახურება.21. ბერძენიშვილი მანანა, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 99-76-63, მცხოვრები: გრიბოედოვის #15.მომხმარებელი აცხადებდა, რომ გადასახადი მოუვიდა შპს „საქართველოსტელეკომიდან” ინტიმ-ტელეფონზე საუბრისათვის. მომხმარებელიკატეგორიულად უარყოფდა მსგავსი საუბრების შესაძლებლობას, თუმცარამდენიმე დღის შემდეგ დაგვიკავშირდა და განაცხადა, რომ დაფარავდადავალიანებას. სამსახურის თხოვნით სს ”საქართველოს ტელეკომმა”მომხმარებელს დროებით აღუდგინა სატელეფონო მომსახურება.უხარისხო სატელეფონო მომსახურება22. ბაქრაძე დავითი, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, ტელ:70-78-60. მცხოვრები:კახეთის გზატკეცილი #38ა, ბინა #24. მომხმარებელი აცხადებდა, რომ მისიტელეფონი დაუდგენელი მიზეზების გამო გაითიშა. სამსახურმა გაარკვია, რომტელეფონის გათიშვა გამოწვეული იყო სს „საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიის” საკუთრებაში არსებული კაბელის დაზიანების520

გამო. ჩვენი მოთხოვნით მას აღუდგა სატელეფონო მომსახურება და მოხდასააბონენტო თანხის გადაანგარიშება.23. შავიშვილი გერმანი, შპს „ახალი ქსელების” აბონენტი, ტელ: 52-70-32. მცხოვრები:მარშალ გელოვანის #18. მომხმარებელი აცხადებდა, რომ მისი ტელეფონიდაუდგენელი მიზეზების გამო გაითიშა. სამსახურმა გაარკვია, რომ ტელეფონისგათიშვა გამოწვეული იყო სს „საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიის” საკუთრებაში არსებული კაბელის დაზიანებისგამო. ჩვენი მოთხოვნით მას აღუდგა სატელეფონო მომსახურება და მოხდასააბონენტო თანხის გადაანგარიშება.24. იაკობაშვილი ნუგზარი, შპს „ახალი ქსელების” აბონენტი, ტელ:52-73-68,მცხოვრები: ვაშლიჯვარი, კვანტალიანის #50. მომხმარებელი აცხადებდა, რომმისი ტელეფონი დაუდგენელი მიზეზების გამო გაითიშა. სამსახურმა გაარკვია,რომ ტელეფონის გათიშვა გამოწვეული იყო სს „საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიის” საკუთრებაში არსებული კაბელის დაზიანებისგამო. ჩვენი მოთხოვნით მას აღუდგა სატელეფონო მომსახურება და მოხდასააბონენტო თანხის გადაანგარიშება.25. ბიჭვინთის ქუჩის მაცხოვრებლები, სს „საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიის” აბონენტები. მომხმარებლები აცხადებენ, რომსატელეფონო მომსახურება გაეთიშათ 2005 წლის 6 სექტემბრიდან კაბელებისდაზიანების გამო. რამდენჯერმე მიმართეს გლდანის რაიონის ასს-ს, სადაცპასუხი ვერ მიიღეს. სამსახურმა გაარკვია, რომ კაბელების დატაცების ფაქტზეაღძრულია სისხლის სამართლის საქმე და კომპანია უახლოეს მომავალშიუზრუნველყოფს კაბელის აღდგენას.26. პაიჭაძე დავითი, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტები, ტელ: 94-35-31. მცხოვრები: აღმაშენებლის #179.მომხმარებელი აცხადებდა, რომ შეუწყდა სატელეფონო მომსახურება კაბელისდაზიანების გამო. სამსახურის ჩარევის მომხმარებლებს სატელეფონომომსახურება აღუდგა.27. თამაზაშვილი ელიზბარი, მცხოვრები: დედოფლისწყარო, 9 აპრილის ქ., #146,ტელ: 2-22-03. მომხმარებელი აცხადებდა, რომ გაურკვეველი მიზეზების გამოწელიწადზე მეტი ხნის განმავლობაში სატელეფონო მომსახურება შეწყვეტილიქონდა. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურება აღდგა.28. დგებუაძის ქუჩის მაცხოვრებლები, შპს „რკინიგზის ტელეკომის” აბონენტებიერთობლივ განცხადებაში უკმაყოფილებას გამოთქვამდნენ იმის თაობაზე, რომსატელეფონო საუბრებზე შემოღებულ იქნა წუთობრივი გადასახადი. ამასთან არდაწესდა შეღავათი არც ერთი კატეგორიის მომხმარებლისათვის. სამსახურმა ამსაკითხთან დაკავშირებით წერილობით მიმართა შპს ”რკინიგზის ტელეკომს”.მათი განმარტებით, აღნიშნული საკითხის გადაწყვეტა შედის კომპანიისმესაკუთრის შპს ”საქართველოს რკინიგზის” კომპეტენციაში. მომხმარებლებმაგანაცხადეს, რომ ისინი მიმართავენ შპს ”საქართველოს რკინიგზას” დაუარყოფითი პასუხის მიღების შემთხვევაში ისევ მოგვმართავდნენ ჩვენსსამსახურს.521

29. მეძმარიაშვილი ვახტანგი, სს „საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიის” აბონენტი, ტელ: 37-21-52, მცხოვრები:მიცკევიჩის #25, ბინა #54. მომხმარებელი აცხადებს, რომ 2005 წლისსექტემბრიდან გაეთიშა სატელეფონო მომსახურება. შპს ”ახალი ქსელებში”მიმართვის შემდეგ გაირკვა, რომ აბონენტის ხაზი ტრანზიტულია. შპს ”ახალიქსელები” აბონენტს სთვაზობს ახალ ნომერს 45 ინდექსით, კომპანია ტელეფონისდადგმის გადასახადს იღებს საკუთარ თავზე. ხოლო, სს ”საქართველოსგაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანია” თანახმაა მომხმარებელსაღუდგინოს სატელეფონო მომსახურება თუ ეს უკანასკნელი 6 თვისგანმავლობაში გადაიხდის ტელეფონის დადგმის დღიდან დაანგარიშებულსააბონენტო გადასახადს,რაზედაც მომხმარებელმა თანხმობა განაცხადა.30. ვანდერპულ მაიკლი, მომხმარებელი უკმაყოფილებას გამოთქვამდა, იმის გამო,რომ მის მეუღლეს შეურაცხყოფა მიაყენეს „ჯეოსელი” სატელეფონო ბარათისყიდვის დროს. სამსახურმა წერილობით მიმართა შპს „ჯეოსელს” აღნიშნულფაქტთან დაკავშირებით შესაბამისი ზომების მიღების თხოვნით. შპს ”ჯეოსელის”2006 წლის 10 მარტის წერილის თანახმად შპს ”ჯეოსელის” დისტრიბუტორს,რომლის დაქვემდებარებაში იმყოფება აღნიშნული მაღაზია მიეცა გაფრთხილება,ხოლო გამყიდველი დაექვემდებარა ადმინისტრაციულ სასჯელს. აღნიშნულისთაობაზე ეცნობა განმცხადებელს.31. ისნის რაიონის მაცხოვრებლები, შპს „ახალი ქსელების” აბონენტები, მცხოვრები:მეტრომშენის დასახლება, ყვარლის მე-2 შეს., კორპ. #3. მომხმარებლებიაცხადებენ, რომ 2005 წლის აგვისტოდან შეწყვეტილი აქვთ სატელეფონომომსახურება. სამსახურმა გამოარკვია, რომ დაზიანებულია კაბელი. ამჟამადსატელეფონო მომსახურება აღდგენილია.32. მამუჩაშვილი დოდო, შპს „ახალი ქსელების” აბონენტი, ტელ: 52-71-42,მცხოვრები: სოფ. დიღომი. მომხმარებელი აცხადებდა, რომ შეუწყდასატელეფონო მომსახურება 2005 წლის აგვისტოდან. სამსახურის დახმარებითსატელეფონო მომსახურება აღდგენილია.33. ჩილინდრიაშვილი შალვა, სს „საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიის” აბონენტი, ტელ: 64-34-86. მცხოვრები: თემქა,მე-3 მ/რ, მე-2 კვარტალი, 30-ე კორპ. მომხმარებელი აცხადებდა, რომ კაბელისდაზიანების გამო სატელეფონო მომსახურება შეუწყდა. სამსახურმა გამოარკვია,რომ ადგილი აქვს კაბელის დატაცების ფაქტს. ამჟამად მიმდინარეობსაღდგენითი სამუშაოები და კომპანიის განმარტებით აბონენტს უახლოეს ხანშიაღუდგება სატელეფონო მომსახურება.34. გლდანის რაიონის ბაღნარის ქუჩის მაცხოვრებლები, სს „საქართველოსგაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის” აბონენტები. მომხმარებლებთაგანცხადებით, მათ სატელეფონო მომსახურება კაბელის დაზიანების გამოშეუწყდათ. სამსახურმა გამოარკვია, რომ ადგილი აქვს კაბელის დატაცებისფაქტს. კომპანიის განმარტებით მათ უკვე გამოყვეს კაბელი აღდგენითისამუშაოებისათვის, რომელიც დაიწყება უახლოეს დღეებში.522

სატელეფონო რიგები35. სომხიშვილი მარიამი, მცხოვრები: სომხეთის მე-2 გას, #4. მომხმარებელიაცხადებდა, რომ მამამისი სურენ სომხიშვილი, რომელიც იყო სამამულო ომის მე-2 ჯგუფის ინვალიდი, ტელეფონის დადგმის აღრიცხვაზე იმყოფებოდა 1975წლიდან. მიუხედავად იმისა, რომ მას ”ომის და სამხედრო ძალების ვეტერანებისშესახებ” საქართველოს კანონის შესაბამისად ჰქონდა ბინაზე ტელეფონისდადგმის უპირატესი უფლება, მისი მოთხოვნა დღემდე დაუკმაყოფილებელია.36. ტიგიევა ირა, მცხოვრები მიცკევიჩის ქ. #25/73. მოქალაქე ტელეფონის დადგმისაღრიცხვაზე იმყოფება 1982 წლიდან. მეორადი აღრიცხვის რეგისტრაცია მოხდა2005 წლის 29 ოქტომბერს.სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის”განმარტებით, ამჟამად ტექნიკური პირობების გამო შეუძლებელია აღნიშნულიმოქალაქეებისათვის ტელეფონის დადგმა. მათივე განცხადებით სახაზო-საკაბელოქსელის გაფართოებისთანავე აღნიშნული მოქალაქეების განცხადებები პირველ რიგშიდაკმაყოფილდება.რიცხული სატელეფონო დავალიანების გადანაწილვადების საკითხები37. ძაძამია ლეილა, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 99-74-66, მცხოვრები აღმაშენებლის ქ. #10.მომხმარებელი მიეკუთვნებოდა სოციალურად დაუცველ ფენას და ითხოვდაარსებული სატელეფონო დავალიანების 12 თვეზე გადანაწილვადებას. სს„საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიამ” თანხმობაგანაცხადა აბონენტის თხოვნის დაკმაყოფილებაზე.38. თვალაძე მაია, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 31-55-85, მცხოვრები ნუცუბიძის მე-4 მ/რ, მე-8 კორპ,ბინა #60. მომხმარებელს გააჩნია სს „საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიის” დავალიანება- 210,60 ლარი. მას ჰყავსინვალიდი მეუღლე და შვილი და მუდმივად საჭიროებს სატელეფონომომსახურებას. ის ითხოვდა არსებული სატელეფონო დავალიანების 6 თვეზეგადანაწილვადებას. სამსახურმა მიმართა სს ”საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიას” თხოვნით დავალიანების 6 თვეზეგადანაწილვადების თაობაზე, რაზეც მივიღეთ თანხმობა.39. მეტრეველი თემური, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 74-29-10, მცხოვრები: შირაქის ქ. #3, ბინა #27მომხმარებელი ავადმყოფობის გამო 6 თვის განმავლობაში იწვა ინფექციურსაავადმყოფოში და ამიტომ ვერ მოახერხა სააბონენტო გადასახადის გადახდა,რის გამოც მას ნომერი ჩამოერთვა. სს ”საქართველოს გაერთიანებული523

სატელეკომუნიკაციო კომპანია” აბონენტისაგან ტელეფონის ხელახალიდადგმისათვის 140 ლარის გადახდას ითხოვდა. მათივე განმარტებით ეს არ იყოპირველი შემთხვევა, როდესაც თ. მეტრეველი სააბონენტო გადასახადს არიხდიდა. სამსახურმა, აბონენტის თანხმობით მიმართა სს ”საქართველოსგაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიას” და ითხოვა აღნიშნულითანხის 12 თვეზე გადანაწილვადება, რაზეც თანხმობა მივიღეთ.40. ხვადაგიანი ზინა, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი. ტელ: 38-13-59. მცხოვრებ:ი გამსახურდიას მე-2 კვარტალი,მე-8 კორპ, ბინა #89. მომხმარებელს დაერიცხა გადასახადი მისი მდგმურებისმიერ ჩინეთში განხორციელებული ზარებისათვის 1014 ლარის ოდენობით. ისითხოვდა დავალიანების გადახდის გადანაწილვადებას. სამსახურის თხოვნისშედეგად კომპანიასა და აბონენტს შორის გაფორმდა დავალიანების გადახდისგრაფიკი.ე.წ. „კუკის ზარები”41. სბიტნევი ედუარდი, მცხოვრები კანდელაკის ქ #8. მომხმარებელს დაერიცხადავალიანება 81.44 ლარის ოდენობით ინტერნეტის ქსელით სარგებლობისთვის.სამსახურის ჩარევის შედეგად შპს „საქართველოს ტელეკომმა” აბონენტსსატელეფონო მომსახურება აღუდგინა და თანხა ჩამოაწერა.42. ტატიშვილი ვანო, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 39-69-82, მცხოვრები: ყაზბეგის #24ა, ბინა #40.მომხმარებელს დაერიცხა დავალიანება დიდ ბრიტანეთში, სან-მარინოსა დაავსტრიასთან განხორციელებული ზარებისათვის. სამსახურის ჩარევის შედეგადშპს „საქართველოს ტელეკომმა” აბონენტს სატელეფონო მომსახურება აღუდგინადა თანხა ჩამოაწერა.43. სიამაშვილი პაატა, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 31-18-96. მომხმარებელი აცხადებდა, რომ სემეკთანარსებულ მომხმარებელთა უფლებების დაცვის სამსახურს დაერიცხადავალიანება 98 ლარის ოდენობით დიდი ბრიტანეთში განხორციელებულიზარებისათვის. სამსახურის ჩარევის შედეგად შპს „საქართველოს ტელეკომმა”აბონენტს სატელეფონო მომსახურება აღუდგინა და თანხა ჩამოაწერა44. კაკაჩია კორნელი, შპს „ახალი ქსელების” აბონენტი, ტელ: 69-75-90, მცხოვრებიდადიანის მე-2 მ/რ, მე-2 კორპ, ბინა #213. აბონენტს დაერიცხა დავალიანება 538ლარის ოდენობით დიდ ბრიტანეთში განხორციელებული ზარებისათვის.სამსახურის ჩარევის შედეგად შპს ”საქართველოს ტელეკომმა” აბონენტსსატელეფონო მომსახურება აღუდგინა და თანხა ჩამოაწერა.45. ზაალიშვილი თამარი, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 30-57-05, მცხოვრები ვაჟა-ფშაველას გამზირი, მე-5კვარტ., მე-4 კორპ, ბინა #42. აბონენტს დაერიცხა დავალიანება 145 ლარისოდენობით დიდ ბრიტანეთში განხორციელებული ზარებისათვის. სამსახურის524

ჩარევის შედეგად შპს „საქართველოს ტელეკომმა” აბონენტს სატელეფონომომსახურება აღუდგინა და თანხა ჩამოაწერა.46. სბიტნევი ედუარდი, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 37-68-02, მცხოვრები კანდელაკის ქ. #8, ბინა #11.მომხმარებელი აცხადებდა, რომ მოუვიდა გადასახადი შპს ”საქართველოსტელეკომიდან” ინტერნეტით სარგებლობისთვის 81 ლარის ოდენობით.მომხმარებელი აცხადებდა, რომ მას არ უსარგებლია ამ მომსახურებით. შპს”საქართველოს ტელეკომმა” მომხმარებელს სატელეფონო მომსახურებააღუდგინა და დავალიანება მოუხსნა.47. დარბინიანი იური, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 78-0250. მცხოვრები: ვაზისუბნის 1 მ/რ, მე-18 კორპ.ბინა #67. აბონენტს დაერიცხა დავალიანება 446 ლარის ოდენობით დიდბრიტანეთში განხორციელებული ზარებისათვის. სამსახურმა მიმართა შპს”საქართველოს ტელეკომს” თხოვნით, რომ აღნიშნული საკითხი განეხილათკომისიის სხდომაზე და აღედგინათ აბონენტისათვის სატელეფონომომსახურება.საფოსტო მომსახურებასთან დაკავშირებული პრობლემები48. ბაგდასაროვი ერიკი, მცხოვრები ნუცუბიძის 221, მე-5 კორპ.,ბინა #6. იგიგამოთქვამდა უკმაყოფილებას იმის გამო, რომ თბილისის ფოსტამტისთანამშრომლები მის მეუღლეს - ისკანდეროვა ლილიას უხეშად მოექცნენ დაარასათანადოდ მოემსახურნენ. ამ უკანასკნელმა ვერ შეძლო მისი და მისიმეუღლის სახელზე კანადიდან ჩამოსული ამანათის მიღება მიუხედავად იმისა,რომ წარმოადგინა ორივეს პირადობის დამადასტურებელი საბუთი. გაირკვა, რომამანათი იყო გამოგზავნილი ერიკ ბაგდასაროვის სახელზე, რასაც საბაჟოდეკლარაციაც ადასტურებს. მომხმარებელთა დაცვის სამსახურში მიმართვისშემდეგ მათ მიეცათ უფლება გაეხსნათ ფუთი და ენახათ თვით ამანათზეარსებული დამისამართება, სადაც მეუღლის - ისკანდეროვა ლილიას გვარიც იყომითითებული. მომხმარებელს პრეტენზია არ გააჩნია.სატელეფონო საჩივრები49. ვარდიაშვილი ბარბარე, შპს „ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები სოფ.დიღომი, ტელ:52-23-49, საკონტაქტო ტელ: 898-18-78-08. აბონენტს კაბელის გამო3 კვირის განმავლობაში სატელეფონო მომსახურება შეწყვეტილი ჰქონდა.სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურება აღდგა.525

50. ნაკაშიძე ეკა, შპს „ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები სოფ. დიღომი, ტელ:53-20-17, საკონტაქტო ტელ: 52-73-68. მომხმარებელი აცხადებდა, რომ კაბელისდაზიანების გამო, ერთი თვის წინ სატელეფონო მომსახურება შეუწყდა.სამსახურის ჩარევის შემდეგ მომხმარებელს სატელეფონო მომსახურება აღუდგა.რუბაშვილი ეთერი, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები გლდანის მე-2 მ/რ; ტელ: 68-96-42, საკონტაქტოტელ: 68-08-27. მომხმარებელს კაბელის დაზიანების გამო, ხანგრძილივიპერიოდის განმავლობაში სატელეფონო მომსახურება შეწყვეტილი ჰქონდა.სამსახურის ჩარევის შედეგად მომხმარებელს სატელეფონო მომსახურებააღუდგა.51. იაკობაშვილი ნუგზარი, შპს „ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრებივაშლიჯვარი, კვანტალიანის 50, ტელ: 52-73-68, საკონტაქტო ტელ: 899-39-24-00.მომხმარებელი აცხადებდა, რომ გაურკვეველი მიზეზების გამო, 2 თვისგანმავლობაში სატელეფონო მომსახურება შეწყვეტილი ჰქონდა. სამსახურისჩარევის შემდეგ სატელეფონო მომსახურება აღდგა.52. ბლუაშვილი ლელა, შპს „ახალი ქსელების” აბონენტი. მომხმარებელსსატელეფონო მომსახურება გაეთიშა დარიცხული თანხის გადაუხდელობის გამო.მომხმარებელი პრეტენზიას გამოთქვამდა ზედმეტად დარიცხულ თანხებთანდაკავშირებით. საკითხის გასარკვევად სამსახურში მოვიწვიეთ შპს ”ახალიქსელების” მომხმარებლებთან ურთიერთობის სამსახურის უფროსი ქ-ნი მზიაკაპანაძე. ერთობლივი მუშაობის შედეგად გაირკვა, რომ დავალიანებაექვემდებარება გადახდას. მომახმარებელს პრეტენზია არ აქვს.53. დაბაღიშვილი მაია, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები ნავთლუღის დასახლება, მე-7 შეს. ბინა #15,ტელ: 74-56-06. მომხმარებელს კაბელის დაზიანების გამო, ერთი თვისგანმავლობაში შეწყვეტილი ჰქონდა სატელეფონო მომსახურება. სამსახურისჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურება აღუდგა.54. იმნაიშვილი ვაჟა, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 98-86-07, საკონტაქტო ტელ: 29-18-88. მომხმარებელსკაბელის დაზიანების გამო შეუწყდა სატელეფონო მომსახურება. მომსახურება იმდღესვე აღდგა.55. გიგილაშვილი თამაზი, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები თამარ მეფის ქ., ტელ: 95-55-24. მომხმარებელივერ ახერხებდა ტელეფონის გადაფორმებას. სამსახურის ჩარევის შემდეგპრობლემა გადაიჭრა.56. მაჭარაშვილი ნატო, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები მუხიანის I მ/რ, მე-5 კორპ., ბინა #96, ტელ: 63-27-60. მომხმარებელს სატელეფონო მომსახურება შეუწყდა კაბელის დაზიანებისგამო. სამსახურის ჩარევის შემდეგ აბონენტს სატელეფონო მომსახურება აღუდგა.57. კლდიაშვილი სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები მუხიანის I მ/რ, მე-5 კორპ., ბინა #110, ტელ: 63-88-30. მომხმარებელს ორი წლის განმავლობაში სატელეფონო მომსახურება526

შეწყვეტილი ჰქონდა. სამსახურის რეაგირების შემდეგ სატელეფონო მომსახურებააღდგა.58. მირცხულავა მ. სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები ნუცუბიძის მე-2 მ/რ, მე-3 კვარტალი, ტელ: 31-69-46. მომხმარებელს კაბელის დაზიანების გამო სატელეფონო მომსახურებაშეუწყდა. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურება აღდგენილია.59. დაბაღიშვილი მაია, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები ნავთლუღის დას., მე-7 შეს., ბინა 15, ტელ: 74-56-06. მომხმარებელს დავალიანების გადახდის შემდეგაც არ აღუდგინესსატელეფონო მომსახურება. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონომომსახურება აღდგა.60. იაშვილი ქეთი, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 92-19-17, მცხოვრები ქეთევან წამებულის 62.მომხმარებელს სატელეფონო მომსახურება შეწყვეტილი ჰქონდა დიდი ხნისგანმავლობაში. სამსახურის ჩარევის შემდეგ აბონენტს სატელეფონო მომსახურებააღუდგა.61. თეთრაშვილი, შპს „ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები სოფ. დიღომი, ტელ:53-08-29. მომხმარებელს ხანგრძლივი დროის განმავლობაში გამორთული ჰქონდასატელეფონო მომსახურება. სამსახურის ჩარევის შედეგად მომხმარებელსაღუდგა სატელეფონო მომსახურება.62. ჭედილაშვილი დ., სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები ჩოლოყაშვილის 1/1, ბინა# 83, ტელ: 74-01-74.მომხმარებელს დავალიანების გადახდის შემდეგაც არ აღუდგინეს სატელეფონომომსახურება. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურება აღდგა.63. მკერვალიშვილი გ., შპს „ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები კურნატოვისშეს. 10, ტელ: 69-89-89, მობ: 899-56-76-69. მომხმარებელს ტელეფონი ჰქონდაგათიშული კაბელის დაზიანების გამო. სამსახურის ჩარევის შედეგადსატელეფონო მომსახურება აღდგა. (გან. მიღ.თარ. 04.01.06.-შესრ. თარ. 09.01.06).64. გოგრიკიძე შ., შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, ტელ: 69-94-04. მომხმარებელსტელეფონი ჰქონდა გათიშული კაბელის დაზიანების გამო. სამსახურის ჩარევისშედეგად სატელეფონო მომსახურება აღდგა. (გან.მიღ.თარ. 08.01.06.-შესრ. თარ.10.01.06).65. აბრამიძე ა., სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის”აბონენტი, მცხოვრები ვაზისუბნის მე-3 მ/რ, მე-2 კვ., კორპ#10, ბინა#227, ტელ: 78-05-70. მომხმარებელი სატელეფონო მომსახურებაზე შეღავათებს ითხოვდა.მომხმარებელს მიეცა შესაბამისი განმარტება.66. ქაჯაია გ., შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, ტელ: 57-69-79. მომხმარებელსკაბელის დაზიენბის გამო დიდი ხნის განმავლობაში სატელეფონო მომსახურებაშეწყვეტილი ჰქონდა. სამსახურის ჩარევის შემდეგ სატელეფონო მომსახურებააღდგა.67. კუზმენკო, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის”აბონენტი, მცხოვრები თემქის დას. მე-3 მ/რ, მე-5 კვარტ., მე-7 კორპ, ბინა #10,527

ტელ:63-01-93. მომხმარებელს ამომცნობი ტელეფონი ხშირად ეთიშებოდა. ისაღნიშნულს სატელეფონო ხაზის უხარისხობას აბრალებდა. ხაზების შემოწმებისშედეგად აღმოჩდა, რომ პრობლემა თავად სატელეფონო აპარატისგაუმართაობაში იყო.68. აბრამიძე ა., სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის”აბონენტი, მცხოვრები ვაზისუბნის მე-3 მ/რ, მე-2 კორპ, ბინა #227, ტელ: 78-05-70.მომხმარებელი ითხოვდა შეღავათებს. მას პრეტენზია ჰქონდა 2 თეთრიანტარიფთან დაკავშირებით. მომხმარებელს მიეცა შესაბამისი განმარტება.69. ავეტისოვი ა., შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, ტელ: 77-57-59, მომხმარებელიაცხადებდა, რომ სატელეფონო მომსახურება სარემონტო სამუშაოების გამოშეუწყდა. მომხმარებელს სატელეფონო მომსახურება აღუდგა.70. კოლექტიური განცხადება, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტები, მცხოვრებნიდიღმის მას. მე-3 მ/რ. მომხმარებლები აცხადებდნენ, რომ შპს ”ახალი ქსელები”ატარებდა სარემონტო სამუშაოებს, რითაც ისინი ზარალდებოდნენ. ადგილზეიქნა გაგზავნილი შპს ”ახალი ქსელების” თანამშრომელი. მოსახლეობასთანშეთანხმებით სარემონტო სამუშაოები გადაიტანეს ბინებიდან მოშორებით.71. ასლიანი არმენ, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები მარტყოფის 4, ტელ: 74-72-33. მომხმარებელსსატელეფონო მომსახურება შეუწყდა. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონომომსახურება აღდგა.72. გამხუაშვილი გოჩა, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები სოფ. გლდანი, მაისურაძის 20, ტელ: 67-17-01.საკონტ: 67-08-35. მომხმარებელს კაბელის დაზიანების გამო, სატელეფონომომსახურება დიდი ხნის განმავლობაში შეწყვეტილი ჰქონდა. სამსახურისჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურება აღდგა.73. აბაშიძე ნანა, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები გლდანულა, მე-8ა კორპ., ტელ: 68-12-75.საკონტ: 893661198. მომხმარებელს კაბელის დაზიანების გამო, სატელეფონომომსახურება ერთი თვეზე მეტი ხნის განმავლობაში შეწყვეტილი ჰქონდა.სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურება აღდგა.74. თოფურია დარეჯანი, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები დიდიდიღომი, მე-3 მ/რ, მე-3 კორპ.,ბინა #96. ტელ: 53-55-78. საკონტ: 92-09-31.მომხმარებელს კაბელის დაზიანების გამო, ერთ თვეზე მეტი ხნის განმავლობაშიგათიშული ჰქონდა სატელეფონო მომსახურება. სამსახურის ჩარევის შედეგადსატელეფონო მომსახურება აღდგენილია.75. ჯანეზაშვილი ნაზი, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები ვარკეთილის მე-3 მას., ზემო პლატო მე-4 კორპ,ბინა #45. ტელ: 73-39-41. მომხმარებელს პერიოდულად უწყდებოდა სატელეფონომომსახურება. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონო ხაზი შემოწმდა დამომსახურება აღდგა.76. კოლექტიური განცხადება, სს „საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიის” აბონენტები, მისამართი: პროლეტარიატის #83ა,528

85. ტელ: 664447, 694191, 662202. აბონენტებს კაბელის დაზიენების გამო,სატელეფონო მომსახურება დიდი ხნის განმავლობაში შეწყვეტილი ჰქონდათ.ჩვენი სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურება აღდგენილია.77. სვანიძე, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის”აბონენტი, ტელ: 64-19-52. მომხმარებლის ტელეფონი მუშაობს შეწყვილებულისქემით (არის ”ბლოკის” ნომერი). მომხმარებელთან დარეკვისას, დაკავშირებისმსურველი ხვდებოდა მის მეწყვილესთან ან პირიქით. ადგილზე გაიგზავნა ასს-სთანამშრომელი. ქსელი გასწორდა.78. გუდაძე გურგენი, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები გლდანის მე-7 მ/რ, მე-10 კორპ, ბინა 93, ტელ:67-74-96. მომხმარებელის ტელეფონი მუშაობდა შეწყვილებული სქემით, რისგამოც ხშირად ადგილი ჰქონდა გაუმართაობას. მომხმარებლის ქსელი გასწორდა.79. ჯავახიშვილი, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები ფონიჭალა, 257-ე კორპ, ტელ: 72-32-89.მომხმარებელი აცხადებდა, რომ გაეთიშა სატელეფონო მომსახურება.სატელეფონო მომსახურება აღდგენილია.80. დათეშიძე, სს „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის”აბონენტი, მცხოვრები ნუცუბიძის მე-4 მ/რ, 27-ე კორპ, ბინა #37, ტელ: 31-65-81.მომხმარებელს გაეთიშა სატელეფონო მომსახურება. სამსახურის ჩარევის შემდეგმომსახურება აღდგა.81. სილაგავა ტარიელი, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები ქუთაისი,საფიჩხია, 26 მაისის ქ., #47, ტელ: 4-65-95. სატელეფონო მომსახურების შეწყვეტისშედეგად მომხმარებლის სახლში დამონტაჟებულმა სიგნალიზაციამ შეწყვიტაფუნქციონირება. მომხმარებელი ითხოვდა სატელეფონო მომსახურებისსასწრაფოდ აღდგენას. სამსახურის ჩარევის შედეგად აბონენტს შესთავაზეს 5-იანინდექსზე გადასვლა სარემონტო სამუშაოების დასრულებამდე, რაზეცაბონენტმა თახმობა განაცხადა.82. გიორხელიძე ნოდარი, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცოვრები ქ. ქუთაისი,ტელ: 2-34-64, მომხმარებელს სატელეფონო მომსახურება ხანგრძლივი დროისგანმავლობაში ჰქონდა შეწყვეტილი. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონომომსახურება აღდგენილია.83. კლდიაშვილი თენგიზი, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები ქ. ქუთაისი,სოლომონ მე-2-ის № 221, ტელ: 2-53-62. მომხმარებელს კაბელის დაზიანების გამოსატელეფონო მომსახურება ხანგრძლივი დროის განმავლობაში ჰქონდაშეწყვეტილი. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურებააღდგენილია.84. გრიგოლავა გ., შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები ქ. ქუთაისი, წმინდასამების №25, ტელ: 2-41-89, მომხმარებელს შეწყვეტილი ჰქონდა სატელეფონომომსახურება. მომსახურე კომპანია სატელეფონო მომსახურების აღდგენისმიზნით მას სთავაზობდა 5-იან ინდექსზე გადასვლას, რისი სურვილიც ამუკანასკნელს არ ჰქონდა. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონომომსახურება აღდგა მომხმარებელისთვის მისაღები პირობებით.529

85. ბობოხიძე ნიკოლოზი, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები წმინდასამების მე-4 შეს №6, ტელ: 2-24-20, მომხმარებელს სატელეფონო მომსახურებახანგრძლივი დროის განმავლობაში ჰქონდა შეწყვეტილი. სამსახურის ჩარევისშედეგად სატელეფონო მომსახურება აღდგენილია.86. ნაკაშიძე ეკა, შპს” ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები სოფ. დიღომი, ტელ:53-20-07. მომხმარებელის სატელეფონო ხაზი გათიშული იყო ათი დღისგანმავლობაში. სამსახურის ჩარევის შედეგად მომხმარებელს სატელეფონომომსახურება აღუდგა.87. მეტრეველი დიანა, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები სოფ. დიღომი, ტელ: 51-52-11. მომხმარებელსსატელეფონო მომსახურება ორი კვირის განმავლობაში შეწყვეტილი ჰქონდა.სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურება აღდგა.88. ოსიყმაშვილი მაგული, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები სოფ. გლდანი, ტელ: 68-84-48, საკონტ: 95-58-96.მომხმარებელს სატელეფონო მომსახურება ორი კვირის განმავლობაშიშეწყვეტილი ჰქონდა. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურებააღდგა.89. დევსურაშვილი გიორგი, სს ”საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები ლილოს დას., მე-5კვარტ., მე-4 კორპ, ბინა #65, ტელ: 41-67-15. სატელეფონო კაბელების მოპარვისგამო მომხმარებელდ 2005 წლის ნოემბერიდან სატელეფონო მომსახურებაშეწყვეტილი ჰქონდა. სამსახურის ჩარევის შედეგად დაჩქარდა სარემონტოსამუშაოები და სატელეფონო მომსახურება აღდგა.90. თოდუა თამარი, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები ვაჟა-ფშაველას გამზ. მე-6 კვარტ, 22-ე კორპ,ბინა#27, ტელ: 30-11-85, მომხმარებელს კაბელის დაზიანების გამო სატელეფონომომსახურება ხანგრძლივი დროის განმავლობაში ჰქონდა შეწყვეტილი.სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურება აღდგენილია.91. მელაშვილი ირაკლი, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები ორთაჭალის77, ტელ: 75-27-07. მომხმარებელს კაბელის დაზიანების გამო სატელეფონომომსახურება დიდი ხნის განმავლობაში ჰქონდა შეწყვეტილი. სამსახურისჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურება აღდგენილია.92. მამუჩაშვილი დოდო, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები სოფ. დიღომი,ტელ: 52-71-42. მომხმარებელს 2005 წლის აგვისტოდან კაბელის დაზიანების გამოსატელეფონო მომსახურება შეწყვეტილი ჰქონდა. სამსახურის ჩარევის შემდეგსარემონტო სამუშაოები დაჩქარდა და სატელეფონო მომსახურება აღდგა.93. გვენცაძე ირინა, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 22-19-19. მომხმარებელი ვერ რეკავდა გერმანიაში”მაკროკომის” საშუალებით. მომხმარებელს ჩვენი სამსახურის მიერ მიეცაშესაბამისი განმარტება.94. ფეიქრიშვილი, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები საინგილოს ქ. 70,ტელ: 77-62-92. მომხმარებელს სატელეფონონო მომსახურება 1 თვეზე მეტი ხნის530

განმავლობაში შეწყვეტილი ჰქონდა. ჩვენი სამსახურის ჩარევის შედეგადმომსახურება აღდგა.95. ასაკაშვილი თამთა, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები ნუცუბიძის მე-4მ/რ, მე-9 კორპ, ტელ: 215654. მომხმარებელს გაეთიშა DSL ინტერნეტისმომსახურება. გაირკვა, რომ შპს ”ახალმა ქსელებმა” აბონენტის სატელეფონოწყვილი გადაიტანა სხვა ქვესადგურში, რის გამოც შპს ”ჯორჯია ონლაინი” მასდროებით ვერ მოემსახურებოდა.96. კოლექტიური განცხადება, სს ”საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიის” აბონენტები, ტელ: 31-41-01, 39-01-62, 960096.მომხმარებლებს პრეტენზია გააჩნდათ DSL ინტერნეტის მომსახურების დაბალიხარისხის გამო. გარიკვა, რომ დაბალი ხარისხის მიზეზი სს ”საქართველოსგაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის” ძველი კაბელებია, რის გამოც”ჯორჯია ონლაინის” მიერ მიწოდებული ხარისხი ვერ აღწევს აბონენტამდე.97. მიქაბაძე სოფიკო, შპს ”ახალი ქსელების”აბონენტი, მცხოვრები ვაზისუბნის 1 მ/რ,მე-14 კორპ, ბინა №2, ტელ: 75-73-08, საკონტ:899-97-95-96. მომხმარებელს კაბელისდაზიანების გამო ხანგრძლივი დროის განმავლობაში სატელეფონო მომსახურებაშეწყვეტილი ჰქონდა. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურებააღდგენილია.98. ასლიანი, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის”აბონენტი, ტელ: 74-72-33. მომხმარებელს კაბელის დაზიანების გამოსატელეფონო მომსახურება შეუწყდა. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონომომსახურება აღდგა.99. მაჭარაშვილი ნატო, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები მუხიანის 1 მ/რ, მე-5 კორპ, ბინა №96. ტელ: 63-27-60, საკონტ: 899979596. მომხმარებელს კაბელის დაზიანების გამოსატელეფონო მომსახურება შეუწყდა. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონომომსახურება აღდგა.100. არასამთავრობო ორგანიზაცია კავშირი ”კონსტიტუციის 42-ე მუხლი”, სს”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის” აბონენტი,მისამართი: კოსტავას 6, ტელ: 93-53-22. მომხმარებელს სატელეფონომომსახურება შეწყვეტილი ჰქონდა. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონომომსახურება აღდგა.101. ზაქარიაძე ლალი, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრებიწალენჯიხის #21, ტელ: 77-36-44, 77-65-02, 77-38-32. მომხმარებელს სატელეფონომომსახურება ორ კვირაზე მეტი ხნის განმავლობაში შეწყვეტილი ჰქონდა.დადგინდა, რომ სატელეფონო მომსახურების შეწყვეტის მიზეზი კაბელებისმოპარვაა. მომსახურე კომპანიის განმარტებით აბონენტს სატელეფონომომსახურება უახლოეს ხანებში აღუდგება.102. შერაზადიშვილი გიორგი, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრებიძოწენიძის #4ა, 1 კორპ, ბინა 17, ტელ: 32-60-53. მომხმარებელი ჩიოდა, რომ 8-14კოდის გამოყენებით ბორჯომსა და გორში დარეკვისას დიდი ოდენობით531

გადასახადი ერიცხებოდა. მომხმარებელს განემარტა, რომ მან უნდა აირჩიოს ისკომპანია, რომელსაც მისთვის მისაღები ტარიფი აქვს.103. ლოლაძე როზმანი, შპს” ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები გლდანიმე-3 მ/რ, მე-4 კორპ, ბინა №103, ტელ: 52-59-95, საკონტ: 899502620. მომხმარებელსსატელეფონო მომსახურება შეუწყდა. ჩვენი სამსახურის ჩარევის შედეგადსატელეფონო მომსახურება აღდგენილია.104. სანოძე არჩილი, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები ნუცუბიძისმე-2 მ/რ, მე-4 კვარტ, მე-3 კორპ. ტელ: 32-44-10, საკონტ: 92-36-27. მომხმარებელსშეუწყდა შპს სანეტის” შეღავათიანი ინტერნეტ-მომსახურება. სამსახურმაგაარკვია, რომ შპს ”სანეტი” არაა დაშვებული შპს ”ახალი ქსელების”მაგისტრალურ კაბელზე. სამსახურის ჩარევის შედეგად მომხმარებელს დროებითაღუდგა შპს ”სანეტის” მომსახურება.105. მინესაშვილი იამზე, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრებიგლდანის მე-7 მ/რ, მე-17კორპ, ბინა№ 87, ტელ: 58-16-39, საკონტ: 53-39-05.მომხმარებელს კაბელის დაზიანების გამო სატელეფონო მომსახურებაშეწყვეტილი ჰქონდა. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურებააღდგენილია.106. ჩხაიძე მარი, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, თემქა, მე-11 მ/რ, მე-3 კვარტ, 48-ე კორპ, სადარბაზო 1,ტელ: 64-02-54, 64-72-03, საკონტ: 899-35-88-20. მომხმარებელს კაბელისდაზიანების გამო სატელეფონო მომსახურება შეწყვეტილი ჰქონდა. სამსახურისჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურება იმ დღესვე აღდგა.107. მუმლაძე სოფიო, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, ტელ: 24-78-95.მომხმარებელს კაბელის დაზიანების გამო შეწყვეტილი ჰქონდა სატელეფონომომსახურება. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურებააღდგენილია.108. აფაქიძე თამარი, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები კეკელიძის 16, ბინა №29, ტელ: 22-42-96,საკონტ: 877-78-72-57. მომხმარებელს სატელეფონო მომსახურება შეუწყდა შპს”მაკროკომთან” არსებული დავალიანების გამო. ის უარს აცხადებდა ჯარიმისგადახდაზე წერილობითი შეტყობინების არარსებობის გამო. შპს ”მაკროკომის”კომერციულ დირექტოროს განმარტებით, წერილობითი შეტყობინებებიეგზავნებათ მხოლოდ იმ აბონენტებს, რომლებთანაც კომპანიას ხელშეკრულებააქვს გაფორმებული. ამიტომაც კომპანიამ უარი განაცხადა სატელეფონომომსახურების აღდგენაზე ჯარიმის გადაუხდელობის გარეშე. ამ ეტაპზემომსახურება აღდგენილია. სამსახურში მიმდინარეობს მუშაობა ჯარიმისდაკისრების კანონიერების თაობაზე.109. გუგავა ანზორი, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები ცოტნედადიანის მე-2 კორპ., ბინა №70, ტელ: 69-04-73. მომხმარებელი ჩიოდა, რომქუჩაში დამონტაჟებული სატელეფონო ჯიხურები მუშაობდა უხარისხოდ,რადგან ფულის ჩაგდების შემდეგ კონტაქტის დამყარება არ ხორციელდებოდა.532

სამსახურმა მიმართა ამ ჯიხურების მფლობელს ი/მ დემურ გრიგალაშვილსმიეღო შესაბამისი ზომები.110. ერისთავი მარიკა, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები დიღმისმას. მე-2 კვარტ, მე-14 კორპ, ბინა №18, ტელ: 52-48-37. მომხმარებელს კაბელისდაზიანების გამო სატელეფონო მომსახურება შეუწყდა. სამსახურის ჩარევისშედეგად სატელეფონო მომსახურება აღდგა.111. კვაჭაძე ნიკა, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები თემქის დასახლება, მე-3 მ/რ, მე-2 კვარტ, კორპ.№1, ბინა #37, ტელ: 64-38-53. მომხმარებელს სატელეფონო მომსახურებაპერიოდულად ეთიშებოდა. ჩვენი სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონოქსელი გასწორდა და სატელეფონო მომსახურება აღდგა.112. ასლიანი არმენ, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები მარტყოფის №6, ტელ: 74-72-33. მომხმარებელსსატელეფონო მომსახურება შეუწყდა. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონომომსახურება იმ დღესვე აღდგა.113. კარახანოვი ალექსანდრე, სს ”საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიის” აბონენტი, მცხოვრები ისნის რაიონი, სამგორისქუჩა, კორპ. №25, ბინა №1, ტელ:78-04-25. მომხმარებელი, ბავშვობიდან ინვალიდიკომპანიისგან იღებს შეღავათს (100 წუთი უფასო). მას საკმარისად არ მიაჩნდააღნიშნული შეღავათი და ითხოვდა ამ შეღავათის გაზრდას. ჩვენმა სამსახურმააღნიშნულ ფაქტთან დაკავშირებით წერილობით მიმართა სს ”საქართველოსგაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიას”, რათა მათ შეძლებისდაგვარადმიეღოთ ზომები.114. მაზმიაშვილი მანანა, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები ორხევი,მუხაძის #4, ტელ: 76-88-89. მომხმარებელს სატელეფონო მომსახურება შეუწყდა,როგორც შემდგომში გაირკვა არსებული დავალიანების გამო. მომხმარებელსშეტყობინება დავალიანების შესახებ არ მიუღია. სამსახურის ჩარევის შედეგადაბონენტს სატელეფონო მომსახურება იმ დღესვე აღუდგა.115. ოჯახგულიევი ემილი, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი, ტელ: 53-20-59,მომხმარებელს სატელეფონო მომსახურება შეუწყდა კაბელების დაზიანებისგამო. სამსახურის ჩარევის შედეგად სატელეფონო მომსახურება აღდგა.116. მანესია ანა, შპს ”ახალი ქსელების აბონენტი, მცხოვრები წალენჯიხის ქ.ტელ: 77-52-13. მომხმარებელს სატელეფონო მომსახურება გაეთიშა დაზიანებისგამო. სამსახურის მიერ გაირკვა, რომ უახლოეს მომავალში სარემონტოსამუშაოები დასრულდება და აბონენტს სატელეფონო მომსახურება აღუდგება.117. ფირცხელაიშვილი რუსიკო, სს ”საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიის” აბონენტი, მისამართი: მე-7 მოზარდთაპოლიკნინიკა, ტელ: 642079, 640480. მომხმარებელს სატელეფონო მომსახურება 3კვირის განმავლობაში აქვს შეწყვეტილი. სს ”საქართველოს გაერთიანებულისატელეკომუნიკაციო კომპანიის” განმარტებით სატელეფონო მომსახურებისშეწყვეტის მიზეზი კაბელების მოპარვაა. მათივე განცხადებით, ეს ერთიდაიმავეადგილზე კაბელის მოპარვის მე-3 შემთხვევაა, ამიტომაც კომპანია მსგავსი533

შემთხვევის მომავალში თავიდან აცილების მიზნით ახორციელებს ახალიმარშრუტის გაყვანას. ჯერ-ჯერობით ვერ ზუსტდება სამუშაოების დასრულებისზუსტი თარიღი.118. ხუჯაძე თამარი, შპს „ახალი ქსელების” აბონენტი, მცხოვრები ქ. ქუთაისი,თამარ მეფის ქ., ტელ: 4-00-51. მომხმარებელს შეწყვეტილი აქვს სატელეფონომომსახურება. მომსახურე კომპანია სატელეფონო მომსახურების აღდგენისმიზნით მას სთავაზობდა 5-იან ინდექსზე გადასვლას, რისი სურვილიც ამუკანასკნელს არ ჰქონდა. სამსახური დაუკავშირდა ქ. ქუთაისის ფილიალისუფროსს ბატონ გ. ჭუმბურიძეს. საკითხი კონტროლზეა აყვანილი დამომსახურება ახლო მომავალში აღდგება.119. სირაძე რეზო, შპს ”ჯეოსელის” აბონენტი. მომხმარებელი აცხადებდა, რომმობილური ტელეფონიდან კოდი 8-10-ის მეშვეობით დარეკა ქ. მოსკოვში, რისგამოც 17 წუთის ხანგრძლივობის საუბრისათის დაეკისრა 17 ლარი. აბონენტიპრეტენზიას გამოთქვამდა მის მიერ გათვალისწინებულზე მეტი თანხისდარიცხვასთან დაკავშირებით. სამსახურმა გაარკვია, რომ „ჯეოსელის” ნომრიდანკოდი 8-10-ის საშუალებით სარგებლობისას 1 წუთის საფასური 0.99 თეთრს,ხოლო კოდის გარეშე 0.70 თეთრს შეადგენს. აღნიშნული ინფორმაცია გადაეცამომხმარებელს, რომელსაც პრეტენზია არ აქვს.120. კასრაძე ზურაბი, სს ”საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციოკომპანიის” აბონენტი, ტელ: 64-56-77. მცხოვრები თემქა, მე-3 მ/რ, 41-ე კორპ, ბ.#49. მომხმარებელი აცხადებდა, რომ კაბელის დაზიანების გამო სატელეფონომომსახურება შეუწყდა. სამსახურმა გამოარკვია, რომ ადგილი აქვს კაბელისდატაცების ფაქტს. ამჟამად მიმდინარეობს აღდგენითი სამუშაოები და კომპანიისგანმარტებით აბონენტს უახლოეს ხანში აღუდგება სატელეფონო მომსახურება.121. სართანია ტარიელი, შპს ”ახალი ქსელების” აბონენტი. ტელ: 30-82-84.მომხმარებელი აცხადებდა, რომ სატელეფონო ზარების დეტალურ ამონაწერშიმითითებული იყო ისეთი ნომრები, რომლებზეც მას არ განუხორციელებიასატელეფონო ზარები. სამსახურმა გამოარკვია, რომ მომხმარებელს დარეკილიჰქონდა ერთიდაიგივე ნომრებზე სხვადასხვა ოპერატორების მეშვეობით დასწორედ განსხვავებული დამაკავშირებელი კოდების გამო ეგონა, რომ მისდეტალურ საინფორმაციო ანგარიშში შეიტანეს მისთვის უცნობი ნომრები.მომხმარებელს მიეცა შესაბამისი განმარტება.534

საკანონმდებლო წინადადებები2006 წლის თებერვალში სახალხო დამცველის აპარატში, გაეროს განვითარებისპროგრამისა და ნორვეგიის მთავრობის დახმარებით დაფუძნდა იურიდიულიცენტრი, რის შემდეგაც მკვეთრად გააქტიურდა კანონმდებლობის ანალიზიადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით. მიმდინარეობს როგორც კანონპროექტების,ისე მოქმედი კანონმდებლობის ანალიზი და შესაბამისი დასკვნებისა დასაკანონმდებლო წინააღმდეგობის მომზადება. რამდენიმე კანონთან დაკანონპროექტთან დაკავშირებით ჩვენ პარლამენტში გავაგზავნეთ ჩვენი დასკვნები.კერძოდ:1. მნიშვნელოვნად მიგვაჩნია საქართველოს პარლამენტისათვის წარდგენილიშენიშვნები კანონპროექტზე, რომელიც უკავშირდება „პატიმრობის შესახებ“ კანონშიცვლილებების განხორცილებას, კერძოდ კი მისი 89-ე მუხლის I პუნქტს,რომელშიდაც არ არის გათვალსიწინებული ხანმოკლე პაემნების რაოდენობა. ჩვენიაპარატის მიერ შესწავლილი იქნა საერთაშორისო პრაქტიკა და მომზადდასაკანონმდებლო წინადადებები აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით.წარმოგიდგენთ ჩვენს შენიშვნებს და მოსაზრებებს „პატიმრობის შესახებ“საქართველოს კანონში ცვლილებების შეტანის თაობაზე.ვიზიარებთ იმ მოსაზრებას, რომ მოსამართლეთათვის ზედმეტი ფუნქციის მოხსნაგაამარტივებს პატიმრისათვის პაემნის მიღების პროცედურას. თუმცა, უნდააღინიშნოს, რომ „პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 89-ე მუხლისპირველი პუნქტის ცვლილებით წარმოდგენილ რედაქციაში არ არისგათვალისწინებული ხანმოკლე პაემნების მინიმალური რაოდენობა. აღნიშნულიმუხლი შესაძლოა საქმის მწარმოებელი ორგანოს (პროკურორის, გამომძიებლის)მიერ არასწორად იყოს განმარტებული და პატიმარს საერთოდ არ მიეცეს ხანმოკლეპაემნის უფლება, ვინაიდან მუხლში არ არის განსაზღვრული პაემნების ზუსტირაოდენობა, ხოლო, ფორმულირება „შეიძლება მიეცეს“ პრაქტიკაში შესაძლოაგაგებულ იქნეს, როგორც „შეიძლება არ მიეცეს“. ასევე, გასათვალისწინებელია, რომსაქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 162-ე მუხლის თანახმად,ბრალდებულისა და განსასჯელის პატიმრობის საერთო ვადა შეიძლებაგაგრძელდეს 9 თვემდე და თუ ამ პერიოდის განმავლობაში პატიმარს არ მიეცემამოკლევადიანი პაემნის უფლება, ეს გამოიწვევს პატიმართა ცხოვრების პირობებისმნიშვნელოვნად გამკაცრებასა და პატიმართა მდგომარეობის საგრძნობლადგაუარესებას.როგორც მოგეხსენებათ, პატიმრების რესოციალიზაციის და რეაბილიტაციისამოსავალ პრინციპად მიჩნეულია პატიმრის კონტაქტი თავის ოჯახის წევრებთანდა ახლო ნათესავებთან გრძელვადიანი და მოკლევადიანი პაემნების საშუალებით.535

პატიმართა კონტაქტი გარესამყაროსთან მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს მათიკეთილდღეობის ამაღლებას და საზოგადოებაში რეაბილიტაცია-რეინტეგრაციას.ევროსაბჭოს მინისტრთა კომიტეტის ევროპის ციხეების წესებთან დაკავშირებული(2006) 2 რეკომენდაციით და პატიმრებთან მოპყრობის გაეროს მინიმალურისტანდარტული წესებით დადგენილია, რომ პატიმრებს ჰქონდეთ შესაძლებლობა,ვიზიტების საშუალებით რეგულარული ურთიერთობა იქონიონ ოჯახთან,ცოლთან/პარტნიორთან, ბავშვებთან და კარგი რეპუტაციის მქონე მეგობრებთან.მითუმეტეს ეს შეეხება იმ პირებს, რომელთა მიმართაც არ არსებობს კანონიერძალაში შესული სასამართლოს გამამტყუნებელი განაჩენი და, შესაბამისად,საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის და საქართველოს სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის მე-10 მუხლის თანახმად ისინი უდანაშაულოდითვლებიან.წინასწარ პატიმრობაში მყოფ პირებთან დაკავშირებით წამების საწინააღმდეგოკომიტეტმა მოუწოდა მთავრობას, „უზრუნველყოს წინასწარ პატიმრობაში მყოფიადამიანებისთვის ახლობლებთან შეხვედრა, როგორც პრინციპის საკითხი“,პროკურორის, გამომძიებლის ან მოსამართლის ნებართვის გარეშე. 36გარდა ამისა, აღსანიშნავია, რომ პაემანის უფლების მიცემა ვერ ხორციელდება ერთდღეში და პატიმრების ახლობლებს უწევთ გამომძიებელთან ან პროკურორთანრამდენჯერმე მისვლა, ვინაიდან მათ ჯერ უნდა ჩააბარონ განცხადება პატიმრისნახვის თხოვნით, შემდეგ რამდენიმე დღეში მიაკითხონ პაემნის ნებართვისწამოსაღებად, რაც შემდგომ უნდა წარადგინონ სასჯელაღსრულებისდაწესებულებაში. აღნიშნული დაკავშირებულია მატერიალურ ხარჯებთან,მითუმეტეს, რომ ბევრი პატიმარის ოჯახის წევრები ცხოვრობენ საქართველოსსხვადასხვა რეგიონში, მათთვის რთულია პაემანის უფლების მისაღებადგამომძიებლთან თუ პროკურორთან რამდენიმე ვიზიტის განხორციელება დააღნიშნულმა პროცედურებმა შეიძლება საერთოდ დაუკარგონ ოჯახის წევრებსპატიმართან შეხვედრის შესაძლებლობა, რაც პირდაპირ გავლენას იქონიებსპატიმრის მდგომარეობაზე.აღნიშნულიდან გამომდინარე, მიზანშეწონილი იქნება, თუ წინასწარ პატიმრობაშიმყოფ პატიმართან პაემანის მიცემის უფლება დაეკისრება სასაჯელაღსრულებისშესაბამისი დაწესებულების ადმინისტრაციას.ამასთან, მიმაჩნია, რომ კანონით აუცილებლად უნდა განისაზღვროს ხანმოკლეპაემნების მინიმალური რაოდენობა, რაც გამორიცხავს პატიმართა ამ უფლებისშესაძლო შეზღუდვას. აქედან გამომდინარე, მიზანშეწონილად მიმაჩნია, რომ36 წამების საწინააღმდეგო კომიტეტი, „წამების საწინააღმდეგო კომიტეტის ანგარიში საქართველოს მთავრობისთვის2003 წლის 18-დან 28 ნოემბრამდე და 2004 წლის 7-დან 14 მაისამდე წამებისა და არაადამიანური ან ღირსებისშემლახველი მოპყრობისა თუ დასჯის ევროპული კომიტეტის ვიზიტის შესახებ“, 134-ე პუნქტი.536

„პატიმრობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტითგარანტირებული იყოს პატიმრისთვის თვეში სულ მცირე ორი პაემნის მიცემისუფლება.2. არ შეგვიძლია არ აღვნიშნოთ ისეთი მნიშვნელოვანი პრობლემა, რომელიცუკავშირდება მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის საკითხს. საქართველოს სისხლისსამართლის კოდექსის XXXIX თავში მოცემულია სამოხელეო დანაშაულთა სახეები,მათ შორის 336-ე მუხლის პირველი ნაწილით უკანონო განაჩენის ან სხვასასამართლო გადაწყვეტილების გამოტანა ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლებისაღკვეთით ვადით ოთხიდან ექვს წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმინობისუფლების ჩამორთმევით ვადით სამ წლამდე.ამავე მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად უკანონო განაჩენის გამოტანა, თუსასჯელის სახით დანიშნულია თავისუფლების უკანონო აღკვეთა, ისჯებათავისუფლების აღკვეთით ვადით ხუთიდან ცხრა წლამდე, თანამდებობისდაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ვადით სამ წლამდე. 37 მუხლისდისპოზიციაში მოცემულ უკანონო განაჩენში ან სხვა სასამართლოგადაწყვეტილებაში იგულისხმება ყველა სასამართლო აქტი, მათ შორის განაჩენი,გადაწყვეტილება, განჩინება და დადგენილება, რომელიც გამოტანილი არ არისსაქმის ფაქტობრივ გარემოებათა გათვალისიწინებით და ეწინააღმდგებამატერიალურ ან პროცესუალურ კანონმდებლობის მოთხოვნებს.პასუხისმგებლობა უკანონო განაჩენის თუ სხვა სასამართლო გადაწყვეტილებისთვისმოსამართლეს შეიძლება დაეკისროს, როგორც სისხლის, ისე სამოქალაქო დაადმინისტრაციულ საქმეზე გამოტანილი გადაწყვეტილებისთვის.საქართველოს სსკ 336-ე მუხლის მე-2 ნაწილით ამ დანაშაულისთვისპასუხიმგებლობა მძიმდება იმ შემთხვევაში, თუ უკანონო განაჩენის გამოტანისასსასჯელის სახით დანიშნულია თავისუფლების აღკვეთა, რაშიც იგულისხმება ისუკანონო სასამართლო აქტები, რომლებიც სისხლის სამართლის საქმეზე არისგამოტანილი.გარკვეულწილად, აღნიშნული მუხლი წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოსკონსტიტუციასთან და სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ნორმებთან დაპირდაპირ ლახავს მოსამართლის დამოუკიდებლობის პრინციპს.საქართველოს კონსტიტუციის 82-ე მუხლით სასამართლო ხელისუფლებისგანხორციელება მხოლოდ სასამართლოებს შეუძლიათ და სასამართლოხელისუფლების დამოუკიდებლობა გარანტირებულია.37 saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 336-e muxli537

აღნიშნულიდან გამომდინარე, სისხლის სამართლის კოდექსის 336-ე მუხლისარსებობამ შესაძლოა სერიოზული საფრთხე შეუქმნას სასამართლოსდამოუკიდებლობას.საქართველოს საპროცესო კოდექსით მსჯავრდებულს, დაზარალებულს, სამოქალაქომოსარჩელესა და სამოქალაქო მოპასუხეს უფლება აქვთ მოითხოვონ საქმისგანხილვა არანალკლებ ორ – სასამართლო ინსტანციაში. სააპელაციოსასამართლოში საქმის განხილვის საფუძველია რაიონული (საქალაქო)სასამართლოს განაჩენისა თუ სხვა გადაწყვეტილების როგორც დასაბუთებულობის,ისე კანონიერების თაობაზე შეტანილი საჩივარი. ასევე, სააპელაციო სასამართლოსგანაჩენი, განჩინება და სხვა გადაწყვეტილება საკასაციო წესით შეიძლებაგასაჩივრდეს, თუ კასატორის აზრით, იგი უკანონოა.აქედან გამომდინარე, სააპელაციო და საკასაციო ინსტანციებში საქმის განხილვა,იძლევა იმის შესაძლებლობას, რომ პირველი თუ სააპელაციო ინსტანციისსასამართლოს მიერ დაშვებული უკანონობა გამოსწორებულ იქნეს ზემდგომინსტანციაში. ამავდროულად, საქართველოს სსკ 336-ე მუხლის თანახმად,უკანონობაში იგულისხმება ~მოსამართლის ან მოსამართლეთა მიერპროცესუალური ნორმების დარღვევა, როგორიცაა მაგალითად, საქმის განხილვაგანსასჯელის გარეშე, როდესაც მისი დასწრება სავალდებულო იყო, მისთვისდაცვის უფლების ჩამორთმევა, მის მიერ შეთავაზებულ მტკიცებულებათაგანხილვაზე დაუსაბუთებელად უარის თქმა, ან კიდევ თუ განაჩენი გამოტანილიაიმ სასამართლოს შემადგენლობის მიერ, რომელსაც ამ საქმის განხილვის უფლებაარ ჰქონდა, როდესაც სასამართლოს მიერ არ არის შეწყვეტილი საქმე კანონიერისაფუძვლის არსებობის დროს და მარავალი სხვა. ასევე, განაჩენის უკანონობაშეიძლება გამოიხატოს არსებულ მტკიცებულებებთან მის შეუსაბამობაში,დანაშაულის არასწორ კვალიფიკაციაში, სასჯელის შეფარდებისას დანაშაულებრივიქმედების საშიშროების გაუთვალისწინებლობაში და სხვა. რაც შეეხება სამოქალაქოსამართალს, უკანონობა შეიძლება გამოიხატოს სასარჩელო მოთხოვნაზეუსაფუძვლოდ უარის თქმაში ან პირიქით, სათანადო საფუძვლის გარეშე მისდაკმაყოფილებაში; გადასახდელი თანხის არასწორ განსაზღვრაში; უკანონოდსამუშაოზე აღდგენაში ან პირიქით; სამოქალაქო სამართლის კანონმდებლობისარსებით დარღვევაში და სხვა. ხოლო ადმინისტრაციულ სასმართალდარღვევათასაქმეებზე გამოტანილ სასამართლო აქტთან დაკავშირებით, თუ ეს აქტი უკანონოადა მოსამართლის მიერ წინასწარი შეცნობით არის გამოტანილი, საქმისგარემოებებიდან გამომდიანრე, არ არის გამორიცხული მისი სისხლის სამართლისწესით პასუხისმგებაში მიცემა. უკანონო იქნება მაგ, ადმინისტრაციულიგადაცდომის საქმის ფაქტობრივ გარემოებათა არსებითი დამახინჯება, ან ისეთისახდელის დაკისრება, რაც არ არის გათვალისწინებული კანონმდებლობით, ან არშეესაბამება გადაცდომის ხასიათს და სხვა.“ 3838 sisხlix samarTlis kerZo nawili, 2005w. avtorebi: mzia lekveiSvili, goCa mamulaSvili.538

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, სასამართლო გადაწყვეტილების კანონიერებისშემოწმების პრეროგატივა ეკისრება სწორედ სააპელაციო და საკასაციოსასამართლოებს, ხოლო სსკ 336-ე მუხლის არსებობა შესაძლებლობას ქმნისაღნიშნული სასამართლო გადაწყვეტილება გადასინჯული იქნეს პროკურატურისმიერაც, რითაც პროკურატურა ფაქტიურად გვევლინება მე-4 ინსტანციად, რაცლახავს საქართველოს კონსტიტუციის 84-ე მუხლით გარანტირებულ პრინციპს,რომლის თანახმადაც არავის არა აქვს უფლება მოსთხოვოს მოსამართლეს ანგარიშიკონკრეტულ საქმეზე და რომ ბათილია ყველა ის აქტი, რომელიც ზღუდავსმოსამართლის დამოუკიდებლობას.საქართველოს სსკ 336-ე მუხლის არსებობით ილახება საქართველოს სისხლისსამართლის საპროცესო კოდექსის მე-8 მუხლით გათვალისწინებული პრინციპი,რომ სასამართლო ხელისუფლება საკანონმდებლო და აღმასრულებელიხელისფულების წინაშე ანგარიშვალდებული არ არის. აღიშნულ პრინციპთანწინააღმდეგობაში მოდის ის გარემოება, რომ მოსამართლის უკანონო განაჩენზესაქმის გამოძიებას აწარმოებს პროკურატურა, რომელიც არის აღმასრულებელიხელისუფლების შემადგენელი ნაწილი. იქმნება პარადოქსული მდგომარეობა,ვინაიდან საპროცესო კოდექსის თანახმად სასამართლო ხელისუფლებააკონტროლებს გამომძიებლისა და პროკურორის მოქმედებათა დაგადაწყვეტილებათა კანონიერებასა და დასაბუთებულობას. შესაბამისად ამუკანასკნელისთვის მოსამართლის გადაწყვეტილებათა კანონიერების საკითხისშემოწმების უფლებამოსილების მინიჭებით ირღვევა ხელისუფლების დანაწილებისპრინციპი. 39გარდა აღნიშნულისა, სსკ 336-ე მუხლი პროკურატურას შესაძლებლობას აძლევს,პირადი თუ სხვა ინტერესის არსებობისას, სისხლის სამართლებრივ პასუხისგებაშიმიცემის მუქარით, ზეგავლენა მოახდინოს მოსამართლეზე და ჩაერიოსმართლმსაჯულების განხორციელებაში, რაც თავისთავად საფრთხეს უქმნისსასამართლო ხელისუფების დამოუკიდებლობისა და უზენაესობის პრინციპს.მეორეს მხრივ, საქართველოს სსკ-ის 336-ე მუხლი _ უკანონო განაჩენის ან სხვასასამართლო გადაწყვეტილების გამოტანა, განზრახვაში გამოიხატება, რაცსასამართლო შეცდომისგან უნდა გაიმიჯნოს, ეს უკანასკნელი აღნიშნულიდანაშაულის შემადგენლობას არ ქმნის. „თუ უკანონო განაჩენი გამოტანილიამოსამართლის მიერ საჭირო პროფესიონალიზმის არქონის ან მტკიცებულებათაშეფასების მიმართ გულგრილი დამოკიდებულების გამო და სხვა. ასეთშემთხვევაში, სასამართლო საქმის გარემოებიდან გამომდინარე, პირი შეიძლებამიეცეს დისციპლინურ პასუხისგებაში, ან მისი მოქმედება დაკვალიფიცირდესროგორც სამსახურებრივი გულგრილობა.“ 40 აქედან გამომდინარე, მიუხედავად39 saqarTvelos konstituciis me-5 muxli.40 sislix samarTlis kerZo nawili, 2005w. avtorebi: mzia lekveiSvili, goCa mamulaSvili.539

ზემოდ მითითებული ზოგიერთი ურთიერთსაწინააღმდეგო ნორმების არსებობისასაქართველოს კონსტიტუციასა და საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესოკოდექსს შორის, უნდა აღინიშნოს, რომ სამართლაწარმოების არც ერთ სტადიაზეპროცესის მონაწილე, იქნება ეს დაზარალებული, ბრალდებული, განსასჯელი თუმსჯავრდებული, არ არის დაზღვეული მოსამართლის მიკერძოებისა თუ სხვაპირადი მოტივით განზრახ უკანონო გადაწყვეტილების გამოტანისაგან, რასაცშეილება მოჰყვეს მძიმე შედეგი. მაგალითად როგორიცაა უკანონო თავისუფლებისაღკვეთა და სხვა. ფაქტიურად, თუ არა სისხლის სამართლის კოდექსის 336-ემუხლის არსებობა, დღეს მოქმედი კანონმდებლობით, განზრახ უკანონო განაჩენისგამოტანის შედეგად დაზარალებულ პირს, სხვა ეფექტური საშუალება არ გააჩნია,რათა დაიცვას საკუთარი უფლებები მოსამართლის მიერ უკანონო განაჩენისგამოტანის საფუძველზე დაწყებული გამოძიების გზით. ამასთანავე, უნდააღინიშნოს, რომ, თუ გამოძიება და შემდეგ სასამართლო დაადგენს მოსამართლისმიერ განზრახ უკანონო გადაჩენისა თუ სხვა გადაწყვეტილების გამოტანის ფაქტისრეალობას, მაშინ აღნიშნული საფუძვლად დაედება დაზარალებულის მიმართგამოტანილი უკანონო განაჩენისა თუ სხვა სასამართლო გადაწყვეტილებისგადასინჯვას ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო, რაც უდაოდ ემსახურებამართლმსაჯულების მიერ დაშვებული უკანონობის აღმოფხვრას და შემდგომუკანონო გადაწყვეტილებათა პრევენციას.ვფიქრობთ, რომ სასურველი იქნებოდა, აღნიშნული მუხლი უფრო ეფექტურადმოქმედებდეს პრაქტიკაში, რისი განხორციელებაც დღეს სირთულეს წარმოადგენს,ვინაიდან, სასამართლო სისტემაში შექმნილი ვითარება ისეთია, რომმართლმსაჯულება პრაქტიკულად არ წარმოადგენს დამოუკიდებელ მექანიზმს დასამწუხაროდ პროკურატურის ზეგავლენის ქვეშ არის მოქცეული, რითიცთავისთავად განპირობებულია მათ მიერ უკანონო განაჩენთა გამოტანაც. აქედანგამომდინარე, ბუნებრივია, რომ პროკურატურა არ დაიწყებს უკანონო განაჩენისგამოტანის ფაქტის ობიექტურ გამოძიებას, თუ იგი მოსამართლის მიერ მიღებულიიყო სწორედ პროკურატურის უშუალო ზეწოლითა და ზემოქმედებით.საინტერესოა ამ მხრივ რა გვევლინება მოსამართლის დამოუკიდებლობის გარანტადსაზღვარგარეთის ქვეყნებში. საფრანგეთში სასამართლოს დამოუკიდებლობისგარანტად გვევლინება საფრანგეთის კონსტიტუცია, რომლის თანახმად თავადპრეზიდენტი ზრუნავს, რომ მართლმსაჯულება არ მოექცეს ვინმეს ზეგავლენის ანზემოქმედების ქვეშ. გარდა ამისა მოსამართლის დამოუკიდებლობაგარანტირებულია „მაგისტრატურის სტატუსის“ შესახებ 1958 წლის კანონით,რომელიც ორგანული ხასიათისაა და მას არ შეიძლება ეწინააღმდეგებოდეს არცერთი კანონი თუ კანონქვემდებარე აქტი.გარდა ამისა, საფრანგეთში მოსამართლეები ინიშნებიან სიცოცხლის ბოლომდე დაისინი შეუცვლელები არიან, რაც მათი დამოუკიდებლობის ერთ-ერთი საფუძველია.ასევე, მოსამართლის დამოუკიდებლობის გარანტად გვევლინება, მოსამართლის540

თანამდებობის ადმინისტრაციული ნომენკლატურისგან გამიჯვნა და მოსამართლისსპეციალიზაციის პრინციპის დანერგვა, რაც ნიშნავს მმართველობითი სფეროდანსასამართლო სფეროში კადრების როტაციის აკრძალვას.მოსამართლის დამოუკიდებლობის გარანტად გვევლინება ასევე, სხვა ფაქტორებიც;პირველ ყოვლისა, მოსამართლედ დანიშვნის შემდეგ, მათ მიმართ არ ვრცელდებახელისუფლების მხრიდან დისციპლინური სანქციები. მათ დისციპლინაზეზედამხდეველობას ახორციელებს მაგისტრატურის უმაღლესი საბჭო.შეუცვლელობის პრინციპიდან მომდინარეობს მოსამართლის რიგი უფლებებისა,როგორიცაა მისი თანხმობის გარეშე ერთი თანამდებობიდან მეორეზე გადაყვანისან დაწინაურების დაუშვებლობა. განსაზღვრულია სასამართლო ინსტანციებისდამოუკიდებლობა, რაც გულისხმობს იმას, რომ არც საკანონმდებლო და არცაღმასრულებელ ხელისუფლებას არ აქვთ უფლება აკონტროლონ როგორცსასამართლო გადაწყვეტილებების გამოტანის პროცესი, არც თავადგადაწყვეტილებები, სასამართლოში მიმართვების, მოთხოვნებისა თუ მითითებებისმიცემის მეშვეობით. მით უმეტეს, რომ ეს ორგანოები უფლებამოსილნი არ არიანსაკუთარ თავზე აიღონ დავების, რაც სასამართლო ხელისუფლების კომპეტენციასგანეკუთვნება, გადაწყვეტის ფუნქცია. დაუშვებელია მოსამართლეებზედისციპლინური სანქციის დაკისრება მათ მიერ გამოტანილ გადაწყვეტილებათაგამო. დისციპლინური სანქციის გამოყენება ხდება გამონაკლის შემთხვევებში დამიიღება მხოლოდ კოლეგიალურად მაგისტრატების უმაღლესი საბჭოს მიერ. თუმცაუკანონო გადაწყვეტილების მიღებისას მოსამართლის ბრალეულობის დასადგენად,აუცილებელია ფარდა აეხადოს მოსამართლის სათათბირო ოთახში გასვლისსაიდუმლოებას და უნდა დადგინდეს, სასამართლო კოდეგიის შემადგენლობიდანრომელი მოსამართლეა დამნაშავე განზრახ უკანონო გადაწყვეტილებისგამოტანისთვის. პრაქტიკულად აღნიშნულის განხორციელება ძალიან რთულია,თუმცა ნებისმიერ შემთხვევაში, დისციპლინურ პასუხისგებაში მიცემა დაუშვებელიამანამ სანამ, გამოტანილი უკანონო განაჩენი არ იქნება გაუქმებული ზემდგომისასამართლოს მიერ. 41მოსამართლეთა დამოუკიდებლობაზე და მათ დამოუკიდებელი ორგანოების წინაშეპასუხისმგებლობაზე მიუთითებენ საერთაშორისო ორგანოებიც. კერძოდ, გაეროსდოკუმენტში „სასამართლოს დამოუკიდებლობის პრინციპები“ განმარტებულია „არუნდა ხორციელდებოდეს შეუსაბამო ან უკანონო ჩარევა სასამართლო პროცესში,ასევე სასამართლოების მიერ მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილებები არ უნდადაექვემდებაროს გადასინჯვას. ეს პრინციპი არ ზღუდავს სასამართლოზედამხედველობას ან სასამართლოს მიერ მისჯილი სასჯელების კომპეტენტურხელისუფალთა მიერ, კანონის შესაბამისად, შემხუბუქებას ან შეცვლას” (პრინციპი4).41 Правосудие во Франции С.В. Боботов.541

ანალოგიური მოთხოვნაა ჩადებული ევროპის საბჭოს ეგიდით მიღებულმოსამართლეთა სტატუტის შესახებ ევროპის ქარტიაში, სადაც მითითებულია“ყველა ადამიანს უნდა ჰქონდეს უფლება მართლმსაჯულების არასათანადოგანხორციელებასთან დაკავშირებით, განსაკუთრებული ფორმალობის გარეშესაჩივარი შეიტანოს დამოუკიდებელ ორგანოში”. ეს ორგანო, მოსამართლის მხრიდანსამართალდარღვევის ან მოსამართლის ვალდებულებათა შეუსრულებლობისშემთხვევაში, საკითხს გადასცემს სადისციპლინო ორგანოს ან რეკომენდაციას უწევსიმ ორგანოს, რომელიც ჩვეულებრივ, სტატუტით უფლებამოსილია გააგზავნოსამგვარი მიმართვები.ქარტია ითვალსიწინებს პირის შესაძლებლობას, მართმსაჯულების არასათანადოგანხორციელებასთან დაკავშირებით, საჩივარი შეიტანოს დამოუკიდებელ ორგანოში(და არა პროკურატურაში ან აღმასრულებელ ხელისუფლების სხვა ორგანოში). ამორგანოს უნდა ქონდეს საშუალება გადასცეს საკითხი ისეთ დისციპლინარულორგანოს, რომელსაც შეუძლია მოსამართლეებზე იურისდიქციის განხორციელება ანისეთ ორგანოს, რომელსაც შიდასახელმწიფოებრივი სტატუტით ექნება საკითხისგადაცემის უფლებამოსილება.3. ჩვენს მიერ ასევე წარმოდგენილი იქნა საკანონმდებლო წინადადება, რომელიცეხებოდა „გაკოტრების შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილებების შეტანას,კანონის თანახმად გაკოტრების შემთხვევაში საწარმოს მიერ კომპენსაციისგადახდისას პრიორიტეტი ენიჭება არა მოქალაქეებს, არამედ სახელმწიფოინტერესებსა, სხვა იურიდიულ პირებს. საკანონმდებლო წინადადების მიზნია„გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილებებისა დადამატებების შეტანის გზით უზურუნველყოთ ადამიანის უფლებების დაცვა.კერძოდ, საწარმოს გაკოტრების შემთხვევაში ფიზიკური პირებისათვის მიყენებულიზიანის პირველ რიგითობით ანაზღაურებით.„გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლიითვალისწინებს საწარამოს გაკოტრების შემთხვევაში სასამართლოს მიერგაკოტრების ტაბულის შემუშავებას, რომელშიც მოცემულია გაკოტრებისმოთხოვნების დაკმაყოფილების შემდეგი რიგითობა: ა) გაკოტრების საქმისწარმოების გახსნამდე სამი თვის ხელფასისა და ხელფასის განაკვეთების მოთხოვნები,თუ ეს მოთხოვნები პირველ რიგში არ უნდა დაკმაყოფილდეს მე-19 მუხლისშესაბამისად;ა1) საქმისწარმოების გახსნამდე გადასახდელი გადასახადები და მოსაკრებლები,აგრეთვე საერთაშორისო ორგანიზაციების მოთხოვნები.(14.02.2002 N 1286)ბ) არაუზრუნველყოფილი მოთხოვნები, მათ შორის ბანკების მოთხოვნებიინვესტირებული ფულადი კრედიტების დასაბრუნებლად და საქონლის მიმწოდებლისმოთხოვნები საწარმოს მიმართ;542

გ) სოციალური დაზღვევის ორგანოს, საპენსიო და სამედიცინო ფონდების, აგრეთვეუმუშევრობის დაზღვევის მოთხოვნები;დ) ამოღებულია (14.02.2002 N 1286)ე) სხვა მოთხოვნები.ამასთან უნდა აღინიშნოს, რომ ამავე მუხლის მე-2 ნაწილი მიუთითებს შემდეგგარემოებაზე: ყოველი მომდევნო რიგის მოთხოვნა დაკმაყოფილდება მას შემდეგ, რაცსრულად დაკმაყოფილდება წინა რიგის მოთხოვნა. თუ გასანაწილებელი გაკოტრებისმასა არ არის საკმარისი ერთი რიგის მოთხოვნების სრულად დაკმაყოფილებისათვის,მაშინ ისინი დაკმაყოფილდება მათი მოცულობის პროპორციულად.გამომდინარე ზემოთ თქმულიდან, კანონის მე-18 მუხლის მე-5 ნაწილშიმითითებულ „სხვა მოთხოვნებში“ იგულისხმება მოსახლეობისათვის წარმოებისასსაწარმოს მიერ მიყენებული მატერიალური ზიანის ანაზღაურებაც.როგორც მე-18 მუხლიდან ჩანს სახელმწიფო პრიორიტეტს ანიჭებს არამოქალაქეების (მოქალაქეების არმქონე პირთა და უცხოელთა) ინტერესებისსაწარმოს მიერ მიყენებული მატერიალური ზიანისაგან დაცვას, არამედ საკუთარინტერესებს. სახელმწიფო რიგითობაში მეორე და მესამე პუნქტებში ჩამოთვლილიგაკოტრებული იურიდიული პირების მიერ გადასახდელების და მოსაკრებლებისგადახდის, საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და ბანკების მოთხოვნებისდაკმაყოფილების შემდეგ გულისმობს ფიზიკური პირებისათვის ზიანისანაზღაურებას. ფიზიკური პირებისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურებისმოთხოვნა კანონმდებლის მიერ მე-18 მუხლის I ნაწილის მე-5 პუნქტში „და სხვა“-შიმოიაზრება.მიგვაჩნია, რომ მე-18 მუხლში ცალკე უნდა იქნას გამოტანილი ფიზიკურიპირებისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნა და რიგითობით ისწინ უნდა უსწრებდეს სახელმწიფო ვალის, საერთაშორისო ორგანიზაციებისა დაბანკების ვალის გასტუმრებას. ამ მიზნით მე-18 მუხლის 1 ნაწილის „ა“ პუნქტიშეიძლება ჩამოყალიბდეს შემდეგი რედაქციით: „გაკოტრების საქმის წარმოებისგახსნამდე სამი თვის ხელფასისა და ხელფასის განაკვეთების მოთხოვნები, თუ ესმოთხოვნები პირველ რიგში არ უნდა დაკმაყოფილდეს მე-19 მუხლის შესაბამისად;ასევე ფიზიკური პირისათვის ზიანის მიყენების შემთხვევაში ანაზღაურებისმოთხოვნა“.გარდა ამისა, მე-18 მუხლის 1 ნაწილის „გ“ პუნქტი, რომელშიდაც საუბარიასოციალური დაზღვევის ორგანოს, საპენსიო და სამედიცინო ფონდების, აგრეთვეუმუშევრობის დაზღვევის მოთხოვნებზე, უნდა რიგითობით მოსდევდეს „ა“პუნქტს და ის „ა1“ –ის ნაცვლად იქნას ჩანაცვლებული. ეს საშუალებას მისცემსსახელმწიფოს, პრიორიტეტად აღიაროს ადამინის უფლებები და თავისუფლებები,კერძოდ კი ფიზიკური პირის საკუთრების უფლება.543

4. `საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების შესახებ“ საქართველოს კანონში, რომელიცითვალისწინებდა მარჯვენასაჭიანი მანქანების გადაკეთებას მარცხენასაჭიანმანქანებად.გაცნობებთ ჩვენს მოსაზრებებს აღნიშნულთან დაკავშირებით:კანონპროექტით შემოთავაზებული ცვლილებებით საქმე გვაქვს კანონის უკუძალისპრინციპის გამოყენებასთან. ამით ირღვევა ე.წ. ნდობის დაცვის პრინციპიგარანტირებული კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტით, რომლის თანახმადაც,არავინ აგებს პასუხს იმ ქმედებისათვის, რომელიც მისი ჩადენის დროსსამართალდარღვევად არ ითვლებოდა. მოქალაქეებს უნდა გააჩნდეთ იმის ნდობა,რომ მათ მართლზომიერ მოქმედებას მოგვიანებით არ მოჰყვება მათთვის ისარასასურველი სამართლებრივი შედეგი, რისი გათვალისწინებაც შეუძლებელი იყომოქმედების განხორციელებისას.1999 წლის საქართველოს კანონში „საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების შესახებ“,რომელიც არეგულირებს საქართველოში საგზაო მოძრაობის წესებს, არსად არ არისმითითებული იმის თაობაზე, რომ საქართველოში მარჯვენა საჭიანი მანქანებისმოძრაობა აკრძალულია. გარდა ამისა, კანონის მე-9 მუხლის მე-3 ნაწილში,რომელიც შეეხება სატრანსპორტო საშუალებების, მისი შემადგენელი ნაწილების,დამატებითი მოწყობილობების, სათადარიგო ნაწილებისა და შემადგენლობებისრეგისტრაციას, აღნიშნულია: „ახლად დამზადებული თვითნაკეთი ან შეცვლილიშეთანწყობით, ან სხვა აგრეგატებითა და კვანძებით აწყობილი, დამატებითიმოწყობილობებით ახლად აღჭურვილი სატრანსპორტო საშუალებების რეგისტრაციამისი მოძრაობის უსაფრთხოების უზრუნველყოფის მოთხოვნებთან შესაბამისობისდამადასტურებელი დოკუმენტების გარეშეEაკრძალულია“. აქედან გამომდინარე,მარჯვენასაჭიანი მანქანების გადაკეთება მარცხენასაჭიან მანქანად მოითხოვს არამარტო მის ტექნიკურ გადაკეთებას, არამედ რეგისტრაციას, რაც გარკვეულდამატებით ხარჯებთან იქნება დაკავშირებული. გარდა ამისა, ამავე კანონის მე-11მუხლის თანახმად, მარჯვენასაჭიანი მანქანების უმრავლესობა პერიოდულადგადიოდა სატრანსპორტო საშუალებათა სახელმწიფო ტექნიკურ დათვალიერებას,რომლის დროსაც დგინდებოდა, რომ მარჯვენა საჭიანი მანქანები ტექნიკურადგამართულია. აღნიშნული კანონის 21-ე მუხლის მე-13 ნაწილში მითითებულია,რომ გადაკეთებულ სატრანსპორტო საშუალებათა ექსპლუატაცია აკრძალულია, თუმათ არ გააჩნიათ დადგენილი წესით რეგისტრაცია ან არ გაუვლიათ სახელმწიფოტექნიკური დათვალიერება. გაეროს (ჟენევის) 1949 და 1968 წლების კონვენცია„საგზაო მოძრაობის შესახებ“ 1993 წლის დამატებებით, ვენის კონვენცია „საგზაონიშნების და სიგნალების“ შესახებ, „სატრანსპორტო საშუალების ტიპის აღიარებისკონვენცია“ და ა.შ. აღიარებს კონკრეტულ მოდელს (საჭის განლაგების მიხედვით)და არ აღიარებს იმავე სატრანსპორტო საშუალებას, თუ მასში შეტანილიაარაქარხნული წესით ისეთი ცვლილებები, რომელიც ეხება სამუხრუჭე, მართვის დაელექტრონული სისტემის მენეჯმენტის კონსტრუქციულ ცვლილებას.544

ჩვენ მივესალმებით სახელმწიფოში მოძრაობის ერთიანი სტანდარტებისდამკვიდრებას. მაგრამ ამასთან გვინდა აღვნიშნოთ, რომ ამგვარ აკრძალვასსაფუძვლად უნდა ედოს სერიოზული გამოკვლევა და დამოუკიდებელ ექსპერთადასკვნები, რომლებიც საშუალებას მოგვცემს, ვიმსჯელოთ მარჯვენასაჭიანიმანქანების მიერ საგზაო მოძრაობის საზოგადოებისათვის საფრთხის შექმნაზე.გარდა ამისა ყურადსაღებია ის ფაქტიც, რომ საქართველო არის საერთაშორისოსაავტომობილო ფედერაციის (FIA) წევრი, რომელიც ადგენს მეტად მკაცრსაავტომობილო სტანდარტებს (ომოლოგაციის) სფეროში, სტანდარტებს საგზაომოძრაობის, უსაფრთხოების საკითხებთან მიმართებაში. FIA უშვებს როგორცმარცხენა, ასევე მარჯვენასაჭიან ავტომობილებს, მაგრამ კრძალავს ისეთკონსტრუქციულ ცვლილებებს, რომელიც დაკავშირებულია საჭის და მათ შორისმართვის, სამუხრუჭე და მართვის ელექტრონული მოწყობილობებისცვლილებასთან. გარდა ამისა, საჭის მარჯვნიდან მარცხენა მხარეს კუსტარული(არაქარხნული წესით) გადატანა შეიძლება ავტომობილების ტექნიკურიმდგომარეობის გაუარესების მიზეზი გახდეს.გამომდინარე ზემოთქმულიდან მიგვაჩნია, რომ თუკი ცვლილებები მოხდება უნდაშეეხოს მომავალში მარჯვენასაჭიანი მანქანების საქართველოში მოძრაობას, მაგრამპერიოდი, რომლიდანაც მოხდება მათი აკრძალვა უნდა განისაზღვროს დროისსაკმაოდ დიდი ვადით. გარდა ამისა, აღნიშნულმა ცვლილებებმა არ უნდაიმოქმედონ საქართველოში უკვე ექსპლუატაციაში მყოფ ავტომობილებზე.5. კიდევ ერთი ცვლილება, რომელიც მომზადდა სახალხო დამცველის აპარატში,შეეხება სისხლის სამართლის კოდექსის 69-ე მუხლში დამატებების შეტანას.ცვლილება ეხება დაზარალებულის ან მისი უფლებამონაცვლისათვის სისხლისსამართლის პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე საქმის მასალებისა დანივთმტკიცებების გაცნობის უფლების მინიჭებას, ისევე როგორც ეს უფლება აქვთპროცესში მონაწილე მხარეებს.სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 69-ე მუხლში ჩამოთვლილიადაზარალებულისა და მისი უფლებამონაცვლის უფლებები. მათ შორის, -დაზარალებულის უფლება, გაეცნოს საქმის მთელი მასალის ასლს და ნივთიერმტკიცებულებებს საქმის საბრალდებო დასკვნით სასამართლოში გადაგზავნისშემდეგ. მოქმედ კოდექსში არ არის მითითებული დაზარალებულის უფლებაზესაქმის მასალების ასლების და ნივთიერი მტკიცებულებების გაცნობაზე იმშემთხვევაში, როდესაც სისხლის სამართლის საქმეზე წყდება გამოძიება წინასწარიგამოძიების სტადიაზე. ამდენად, დაზარალებულს, რომელიც ეჭვქვეშ აყენებსწინასწარი გამოძიების მიმდინარეობის ობიექტურობას, არ აქვს საშუალება, გაეცნოსსაქმის მასალებს (საგამოძიებო მოქმედების ოქმებს, ნივთიერ მტკიცებულებებს, საქმისგარემოებათა შემოწმების მასალებს და სხვ.), რომლებიც გამოძიების ორგანომ მოიპოვადამოუკიდებლად, დაზარალებული მხარის შუამდგომლობის გარეშე. აქედან545

გამომდინარე, დაზარალებულს ერთმევა შესაძლებლობა, უფრო არგუმენტირებულადდა დასაბუთებულად გაასაჩივროს სასამართლოში საქმეზე გამოძიების შეწყვეტისდადგენილება.კანონპროექტის მიზანია, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის69-ე მუხლში ცვლილებების შეტანა, რომლითაც მოხდება დაზარალებულისა დამისი უფლებამონაცვლისათვის სისხლის სამართლის საქმეზე წინასწარიგამოძიების სტადიაზე საქმის მასალების (საგამოძიებო მოქმედების ოქმების,ნივთიერ მტკიცებულებების, საქმის გარემოებათა შემოწმების მასალების და სხვ.)გაცნობა.სისხლის საპროცესო კოდექსის 69-ე მუხლში შესატანი ცვლილებები გულისხმობსდაზარალებულსა და მისი უფლებამონაცვლისათვის წინასწარი გამოძიებისსტადიაზე საქმის მასალების ასლისა და ნივთიერ მტკიცებულებათა გაცნობისუფლება მიცემას.6. სახალხო დამცველის აპარატმა განიხილა კანონპროექტი „სახელმწიფოკომპენსაციის და სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის შესახებ“ საქართველოსკანონში ცვლილებებისა და დამატებების შეტანის შესახებ, რომლის მიმართგაგვაჩნია შემდეგი სამართლებრივი ხასიათის შენიშვნა:დასახელებულ კანონპროექტში მითითებულია, რომ კანონის მე-8 მუხლის მე-3პუნქტი უნდა ჩამოყალიბდეს ახლებურად, კერძოდ, „ამ მუხლითგათვალისწინებული ნორმები აგრეთვე ვრცელდება ფინანსური პოლიციისმოსამსახურეებზე, თუ მათ აქვთ ნამსახურობის არანაკლებ 20 კალენდარული წელი(მათ შორის არანაკლებ 4 წელი ფინანსურ პოლიციაში) და სამოქალაქო ავიაციისმოსამსახურეებზე, რომელთაც აქვთ სამოქალაქო ავიაციაში ნამსახურობისარანაკლებ 25 წლის საპენსიო სტაჟი“. უნდა აღინიშნოს, რომ უკანასკნელ პირობასმიმდინარე პერიოდში გათავისუფლებული თანამშრომლები ვერ დააკამყოფილებენ,ვინაიდან ფინანსური შექმნიდან 4 წელი ჯერ არ არის გასული. შესაბამისად, ისვინც „ფინანსური პოლიციეს შესახებ“ მე-20 მუხლის „ა“ პუნქტის თანახმად,პენსიაში გასვლასთან დაკავშირებით გათავისუფლდება სამსახურიდან, ვერ მიიღებსპენსიას, რაც ადამიანის მნიშვნელოვანი სოციალური უფლების დარღვევასწარმოადგენს.აქედამ გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ კანონის მითითება ფინანსურ პოლიციაშიოთხწლიან სამსახურთან დაკავშირებით, ამ ეტაპზე, არასწორია და კანონიდანუნდა იქნას ამოღებული.7. მიზანშეწონილად მიგვაჩნია სახალხო დამცველის შესახებ კანონში რიგიცვლილებების შეტანა მისი ფუნქციების დეტალიზებისა და დაზუსტების მიზნით.აქვე გვინდა აღვნიშნოთ, რომ საკანონმდებლო ცვლილებების მიზანი არ არის546

სახალხო დამცველისათვის ფუნქციების გაზრდა და მისთვის ახალიუფლებამოსილებების მინიჭება. მოქმედ კანონში ცვლილებების შეტანისაუცილებლობა განპირობებულია იმ კონკრეტული საქმეებიდან გამომდინარე,რომელიც იხილება სახალხო დამცველის აპარატში.„საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანულ კანონისმე-18 მუხლში ჩვენს მიერ შემოთავაზებული ცვლილებები სახალხო დამცველსუადვილებს მონიტორინგის ჩატარებას, მინიმუმამდე დაჰყავს მისთვისდაბრკოლებების შექმნის შესაძლებლობა. ამ მუხლში შემოთავაზებულიცვლილებები შეეხება შემდეგ საკითხებს: სახალხო დამცველის სპეციალურირწმუნებით აღჭურვილ პირს ენიჭება შემოწმების ჩატარების უფლება. ამავემუხლით გათვალისწინებული იქნა ცვლილება, რომელიც ითვალისწინებსდამცველისა ან მისი რწმუნებით აღჭურვილი პირის უფლებას სახელმწიფოხელისუფლებისა და ადგილობირივი თვითმმართველობის ორგანოებს, სახელმწიფოდა არასახელმწიფო საწარმოების, ორგანიზაციებისა და დაწესებულებებისაგან,აგრეთვე თანამდებობის და იურიდიულ პირთაგან მოითხოვოს და მიიღოსშემოწმებისათვის აუცილებელი ყველა ცნობა, საბუთი, დოკუმენტაცია და სხვა მასალადაუყოვნებლივ ან არაუგვიანეს 10 დღისა.საკანონმდებლო ცვლილებებით გათვალსიწინებულია ასევე სახალხო დამცველის ანმისი რწმუნებით აღჭურვილი პირის უფლება, მოსთხოვოს და მიიღოს წერილობითიახსნა-განმარტება გამოსაკვლევ საკითხებზე ნებისმიერი თანამდებობის მირისგან,მოხელისგან ან მასთან გათანაბრებული პირისგან. აღნიშნული ცვლილებაცგანპირობებულია სახალხო დამცველის აპარატის პრაქტიკული მუშაობით. მოქმედიკანონის შესაბამისი მუხლისაგან განსხვავებით, იმ პირთა წრე, რომლებსაცინფორმაციის გაცემა შეუძლიათ გაფართოვდა. მასში შევიდნენ მოხელეებიც დამასთან გათანაბრებული პირებიც.შემდეგი ცვლილება განპირობებულია იმით, რომ სახალხო დამცველის პრაქტიკაშიხშირია შემთხვევები, როდესაც პრობლემურია სპეციალისტის მოწვევა დადაუბრკოლებლად შესვლა სამხედრო ქვედანაყოფში, დაკავების, წინასწარიპატიმრობის და თავისუფლების შეზღუდვის სხვა ადგილებში.შემოთავაზებული ცვლილება ეხება აგრეთვე სახალხო დამცველის ამ მისირწმუნებით აღჭურვილი პირის უფლებას, გაეცნოს და გადაიღოს ასლები, გააკეთოსამონაწერები სისხლის სამართლის, სამოქალაქო და ადმინისტრაციულ საქმეებს,რომელთა თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილებებიც კანონიერ ძალაშია შესული.ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ცვლილებას წარმოადგენს სახალხო დამცველის ამ მისირწმუნებით აღჭურვილი პირის უფლება, გამოიყენოს აუდიო, ვიდეო ან ნებისმიერისხვა ტექნიკური საშუალება, მის მიერ კანონით გათვალისწინებულიუფლებამოსილების განხორციელებისას.547

სახალხო დამცველის შესახებ კანონში გათვალისწინებული ცვლილება შეეხება ისეთუმნიშვნელოვანეს საკითხს, როგორიცაა სახალხო დამცველისა და დაკავებულებისÓ,წინასწარ პატიმრობაში მყოფი და მსჯავრდებულებს შორის შეხვედრისკონფიდენციალური ხასიათს. აღნიშნულ ცვლილებას საფუძვლად დაედოგამოკვლევა, რომელიც ეხებოდა დამცველსა და პატიმარს შორის კონფიდენციალურუფლების დაცვას. აღნიშნულ გამოკვლევაში განხილული იქნა არა მარტოსაზღვარგარეთის პრაქტიკა, არამედ იმ საერთაშორისო ორგანიზაციების პრაქტიკაც,რომლებიც სისტემატიურად ხვდებიან პატიმრებს და დაკავებულ პირებს(CAT,CPT,ICRC და სხვა).შემდეგი საკითხი მეტად მნიშვნელოვან პრობლემას ეხება. 2005 წელს საქართველომმოახდინა „წამების და სხვა სასტიკი, არაადამიანური ან დამამცირებელიმოპყრობის ან სასჯელის წინააღმდეგ კონვენციის ფაკულტატური ოქმის“რატიფიცირება. ოქმის მე-17 მუხლში ადგენს რატიფიცირების შემდეგ ერთ წლიანივადის განმავლობაში ოქმის დებულებების ეროვნულ დონეზე იმპლემენტაციისაუცილებლობას, რაც გამოიხატება პრევენციის ერთი ან რამოდენიმედამოუკიდებელი ეროვნული მექaნიზმის ადგილობრივ დონეზე შექმნაში. ამავეოქმის მე-18 მუხლით განსაზღვრულია:1. მხარეები უზრუნველყოფენ როგორც პრევენციის ეროვნული მექანიზმებისფუნქციურ დამოუკიდებლობას, ასევე მათი პერსონალის დამოუკიდებლობასაც. 2.მხარეები გაატარებენ აუცილებლად ზომებს, რათა უზრუნველყონ პრევენციისეროვნული მექანიზმების ექსპერტთა პროფესიონალიზმი და შესაბამისი უნარ-ჩვევები.მხარეები ასევე უზრუნველყოფენ გენდერული ბალანსის შენარჩუნებას და ქვეყანაშიარსებულ ეთნიკურ და სხვა უმცირესობათა სათანადოდ წარმოდგენას. 3.მხარეებიუზრუნველყოფენ პრევენციის ეროვნული მექანიზმების ფუნქციონირებისათვისსაჭირო რესურსების მოპოვებას. 4.პრევენციის ეროვნული მექანიზმების შექმნისას,მხარეები გაითვალისწინებენ ეროვნული ინსტიტუტების ძირითად პრინციპებსადამიანის უფლებათა დაცვისა და გაძლიერების სფეროში.დამატებითი ოქმი მოითხოვს სახელმწიფო ორგანოებისაგან განსაკუთრებულიყურადღების მიქცევას „დაკავშირებულს სახელმწიფო დაწესებულებათა სტატუსსადა პრინციპებზე, იმისათვის რათა დაცული და დადგენილი იქნას ადამიანთაუფლებები“, სხვა მხრივ ეს პუნქტი ცნობილია, როგორც „პარიზის პრინციპები“.პარიზის პრინციპები ნერგავს ადამიანის უფლებების ეროვნული დაწესებულებებისეფექტური ფუნქციონირებისათვის საჭირო კრიტერიუმებს და წარმოადგენსსაკმაოდ ეფექტურ რესურსს ეროვნული პრევენციული მექანიზმებისათვის.სახალხო დამცველის საქმიანობა ეფუძნება „პარიზის პრინციპების“ ზოგადდებულებებს, რაც უფრო ეფექტურს გახდის სახალხო დამცველის საქმიანობასდამატებითი ოქმით გათვალისწინებულ წამების აღკვეთის პრევენციის საკითხებში.548

ამასთან, დამატებითი ოქმის მოთხოვნაა, ეროვნული პრევენციული ორგანოებისფუნქციონირების საფუძველი საკმაოდ მყარი იყოს, რომ არ არსებობდეს მათიდაშლის შესაძლებლობა, ანდა სახელმწიფოს მიერ მათი მანდატის შეცვლისსაშუალება. საქართველოს მოქმედი კანონმდებლობით, „საგანგებო ან საომარიმდგომარეობის გამოცხადება არ წყვეტს საქართველოს სახალხო დამცველისსაქმიანობას და არ ზღუდავს მის უფლებამოსილებას“ (მე-11 მუხლი), რაც პასუხობსგაეროს წამების საწინააღმდეგო კონვენციის დამატებითი ოქმების მოთხოვნას.გამომდინარე ოქმის მოთხოვნებიდან, მიგვაჩნია, რომ საქართველოში პრევენციისეროვნული მექანიზმების ფუნქციები შეუძლია იტვირთოს სახალხო დამცველისაპარატმა. იმდენად, რამდენადაც, ოქმით გათვალისწiნებული ეროვნულიმექნიზმების ფუნქციები, ისეთი როგორიცაა, დაკავების ადგილებში მყოფთავისუფლებააღკვეთილ პირთა მიმართ ქცევის წესების რეგულარული შემოწმებამათი დაცვის გაძლიერების მიზნით წამებისა და სხვა სასტიკი, არაადამიანური ანდამამცირებელი მოპყრობის ან სასჯელისაგან; შესაბამისი ორგანოებისათვისრეკომენდაციების წარდგენა თავისუფლებააღკვეთილ პირთა პირობებისა და მათმიმართ მოპყრობის გაუმჯობესების, ასევე წამებისა და სხვა სასტიკი, არაადამიანურიან დამამცირებელი მოპყრობის ან სასჯელის თავიდან აცილების მიზნით, გაეროსშესაბამისი ნორმების გათვალისწინებით; არსებულ კანონმდებლობასთან ანკანონპროექტებთან დაკავშირებით წინადადებისა და შენიშვნების წარდგენა, „სახალხოდამცველის შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლით ისედაცწარმოადგენს სახალხო დამცველის ერთ-ერთ ძირითად ფუნქციას. აქვე გვინდააღვნიშნოთ, რომ სახალხო დამცველი თავის საქმიანობაში დამოუკიდებელიფიგურაა და სარგებლობს იმუნიტეტით (მე-5 მუხლი). გამომდინარე ოქმის 35-ემუხლის მოთხოვნიდან, თავიანთი ფუნქციების დამოუკიდებლად განხორციელებისმიზნით, გარკვეული იმუნიტეტითა და პრივილეგიით უნდა სარგებლობდნენასევე ეროვნული მექნიზმების წევრებიც. ეროვნულ მექანიზმებს აქვთ უფლება,რეგულარულად ეწვიონ დაპატიმრების ადგილებს და გასცენ რეკომენდაციებიპატიმართა პირობების გაუმჯობესებისა და თავისუფლებაღკვეთილ პირთასათანადო მოპყრობასთან დაკავშირებით. ეროვნულ მექნიზმებს მინიჭებული აქვთდამატებითი მანდატი, რათა წარადგინონ წინადადებები და აწარმოონ დაკვირვებაარსებულ ვითარებაზე და კანონმდებლობაზე, მოახდინონ გავლენაკანონმდებლობის სრულყოფაზე.გარდა ამისა, სახალხო დამცველის ინსტიტუტისათვის მონიტორინგის ფუნქციისმინიჭება გამართლებული იქნება ფინანსური თვალსაზრისითაც. იმდენადრამდენადაც, ახალი ინსტიტუტის შექმნა გამოიწვევს საქართველოს მხრიდანგარკვეულ ხარჯების გაწევას, მაშინ როდესაც სახალხო დამცველისათვის ამგვარიფუნქციის გადაცემა საშუალებას იძლევა, სახელმწიფო ბიუჯეტითგათვალისწინებულ იქნას მონიტორინგისათვის მხოლოდ გარკვეული დამატებითითანხა.549

სახალხო დამცველისათვისათვის მონიტორინგის სფეროში ფუნქციების გაზრდა არგამორიცხავს სახელმწიფოს მხრიდან ოქმით ნაკისრი ვალდებულებების შესაბამისადმომავალში სხვა ორგანოს შექმნასაც.საერთაშორისო პრაქტიკის გათვალისწინებით მიზანშეწონილად მიგვაჩნია სახალხოდამცველის მოხსენება პარლამენტში წარდგენილი იქნას წელიწადში ერთხელ -მარტის თვეში. აქედან გამომდინარე, ცვლილებები უნდა იქნას გათვალისწინებულისაქართველოს პარლამენტის რეგლამენტის 218-ე მუხლის პირველ ნაწილშიც.550

სახალხო დამცველის საკონსტიტუციოსარჩელები1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ საქართველოს ორგანულიკანონის 39-ე მუხლის “ ბ” ქვეპუნქტის თანახმად, სახალხო დამცველის აპარატშიმომზადდა და საკონსტიტუციო სასამართლოში შეტანილი იქნა 2 საკონსტიტუციოსარჩელი.საქართველოს სახალხო დამცველს 2006 წლის 13 ივნისს კოლექტიურიგანცხადებით მომართეს მოქალაქეებმა, რომლეთა წარმომომადგენელიც არისსულიკო მაშია. განმცხადებლები აღნიშნავენ, რომ ისინი არიან სააქციოსაზოგადოება „საქართველოს გაერთიანებული სატელეკომუნიკაციო კომპანიის“აქციათა მფლობელები. აღნიშნული კომპანიის აქციათა 95% არის ერთი პირისსაკუთრება, ხოლო სადავო აქტის მიხედვით მათ აიძულებენ აღნიშნულ პირსმიყიდონ თავიანთი აქციები. ისინი მიიჩნევენ, რომ ირღვევა მათი საკუთრებისუფლება, რომელიც კონსტიტუციით არის განმტკიცებული. საქართველოს სახალხოდამცველმა შეისწავლა აღნიშნული საკითხი და მიიჩნევს, რომ სადავო აქტიეწინააღმდეგება კონსტიტუციას და საზოგადოებრივი აუცილებლობის გარეშეზღუდავს მოქალაქეთა კონსტიტუციით აღიარებულ საკუთრების უფლებას.საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით აღიარებული და უზრუნველყოფილიასაკუთრების უფლება. დაუშვებლად არის მიჩნეული საკუთრების, მისი შეძენის,გასხვისების ან მემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლების გაუქმება. 21-ემუხლის მე-2 ნაწილით დასაშვებად არის ცნობილი აღნიშნულ უფლებათაშეზღუდვა, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ არსებობს აუცილებელისაზოგადოებრივი საჭიროება, რაც პირდაპირ უნდა იყოს განსაზღვრული კანონით,ასევე უნდა იყოს განსაზღვრული საკუთრების უფლების შეზღუდვის წესი.შესაბამისად, აღნიშნული შეზღუდვა გულისხმობს, უპირველეს ყოვლისა,აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროების არსებობას, რასაც კონკრეტულშემთხვევაში ადგილი არ აქვს.საკუთრების უფლება ასევე განმტკიცებულია რიგი საერთაშორისო დოკუმენტებით,რომლებიც რატიფიცირებულია საქართველოს პარლამენტის მიერ, მათ შორის,ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა ევროპის კონვენციის ოქმისმიხედვით, რომლის პირველი მუხლის შესაბამისად, „ყველა ფიზიკურ დაიურიდიულ პირს აქვს უფლება დაუბრკოლებლად ისარგებლოს თავისი ქონებით.არავის არ შეიძლება წაერთვას ქონება, იმ შემთხვევის გარდა, როცა ამასსაზოგადოების ინტერესები მოითხოვს და იმ პირობებით, რომლებიცგათვალისწინებულნი არიან კანონითა და საერთაშორისო სამართლის ზოგადიპრინციპებით.“551

საქართველოს პარლამენტის მიერ 2005 წლის 24 ივნისს მიღებული იქნა კანონი“მეწარმეთა შესახებ” კანონში ცვლილებებისა და დამატებების შეტანის შესახებ,რომლის პირველი მუხლის მე-14 პუნქტის შესაბამისად კანონს დაემატა 53 3 -ემუხლი.სადავო აქტით იზღუდება მესაკუთრის კონსტიტუციით აღიარებული დაუზრუნველყოფილი უფლება, თავის შეხედულებისამებრ ფლობდეს, სარგებლობდესდა განკარგავდეს ქონებას. რადგანაც აქციათა მესაკუთრეს წარმოეშვებავალდებულება, გაყიდოს მის საკუთრებაში არსებული აქციები.საქართველოს კონსტიტუციის მე-6 მუხლის 1 პუნქტის მიხედვით, საქართველოსკონსტიტუცია სახელმწიფოს უზენაესი კანონია. ყველა სხვა სამართლებრივი აქტიუნდა შეესაბამებოდეს კონსტიტუციას.გამომდინარე ზემთქმულიდან, მოვითხოვთ არაკონსტიტუციურად იქნას ცნობილისაქართველოს კანონის მეწარმეთა შესახებ 53 3 -ე მუხლი, რადგანაც იგიეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის 1 პუნქტს.ამავდროულად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ ორგანულიკანონის 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტის შესაბამისად, საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილებისმიღებამდე viTxovT SeCerdes სადავო აქტის მოქმედება, რადგანაც მის მოქმედებასშეიძლება მოჰყვეს მხარისათვის გამოუსწორებელი შედეგი.2. 2005 წლის 2 ივნისს საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატის ქუთაისისრეგიონულ სამმართველოს კოლექტიური განცხადებით მიმართეს ქუთაისისყოფილი სააქციო საზოგადოების “კოლხური აბრეშუმის”კრედიტორებმა.Eაღნიშნული პირები განცხადებაში მიუთითებდნენ, რომ ქუთაისისს/ს “კოლხური აბრეშუმში” მუშაობის პერიოდში მათ მიიღეს საწარმოო ტრამვები,რის გამოც 2002 წლის 3 დეკემბერს ქუთაისის საქალაქო სასამართლოსგადაწყვეტილებით ს/ს “სილკიმპექს-ჯეორჯიას” (“კოლხური აბრეშუმის” ერთ-ერთსამართალმემკვიდრეს) დაეკისრა მათთვის გამოყოფილი პენსიის ანაზღაურება.სააღსრულებლო ბიურო სასამართლოს გადაწყვეტილებას ვერ აღასრულებდა იმმიზეზით, რომ ს/ს “სილკიმპექს-ჯეორჯიას” გააჩნდა საგადასახადო დავალიანებადა დადებული ჰქონდა ყადაღა. სახალხო დამცველის აპარატის ქუთაისისრეგიონულმა სამმართველომ, საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ კანონისმე-18 მუხლის “ბ” პუნქტის საფუძველზე განცხადებით მიმართა საქართველოსფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტის ქუთაისის საგადასახადოინსპექციას, რომელშიც მოითხოვა ინფორმაცია იმის თაობაზე, თუ რამდენსშეადგენდა ს/ს “სილკიმპექს-ჯორჯიას” საგადასახადო დავალიანება და ქონების რანაწილზე იყო დადებული ყადაღა, რაზეც 2005 წლის 27 ივნისს, საქართველოსფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტის ქუთაისის საგადასახადოინსპექციამ უპასუხა, რომ საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 122-ე მუხლის დასაქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2005 წლის 4 მაისის N301 ბრძანებითდამტკიცებული “საგადასახადო საიდუმლოების შემცველი ინფორმაციის შენახვის552

რეჟიმის და დაშვების წესის შესახებ” ინსტრუქციის შესაბამისად, ს/ს “სილკიმპექს-ჯორჯია” საგადასახადო დავალიანებისა და ყადაღის შესახებ ინფორმაციის გაცემისუფლება არ ჰქონდა. აღნიშნული მუხლების და ინსტრუქციის საფუძველსწარმოადგენს საგადასახადო საიდუმლოება.საქართველოს სახალხო დამცველმა შეისწავლა აღნიშნული საკითხი და მიიჩნევს,რომ საგადასახადო კოდექსის 39-ე მუხლის 1 ნაწილის “ნ” პუნქტი, 101-ე მუხლისმე-9 ნაწილი, 122-ე მუხლი და საქართველოს ფინანსთან მინისტრის 2005 წლის 4მაისის 301 ბრძანებით დამტკიცებული “საგადასახადო საიდუმლოების შემცველიინფორმაციის შენახვის რეჟიმის და დაშვების წესის შესახებ” ინსტრუქციაეწინააღმდგება საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლს და ზღუდავს მოქალაქეთაკონსტიტუციურ უფლებებს.სადაო ნორმის თანახმად, საგადასახადო საიდუმლოება წარმოადგენს იმსაიდუმლოებათა სახეს, რომელიც არ არის კონსტიტუციასა და ზოგადადმინსიტრაციულ კოდექსში მოცემული.კონსტიტუციის 41-ე მუხლის თანახმად, საქართველოს მოქალაქეს უფლება აქვს,მიიღოს კანონით დაშვებული არსებული ინფორმაცია და მოიპოვოს ინფორმაციაყველა სახელმწიფო დაწესებულებაში. არ დაიშვება სახელმწიფო ზემოქმედება ამინფორმაციის შერჩევის პროცესში. რამდენადაც ინფორმაციის გაცნობის ერთ-ერთიმიზანია, რომ მოქალაქემ გაარკვიოს მისი სისწორე, ეს უფლება დაცული უნდაიყოს სახელმწიფო ორგანოთა ყოველგვარი ჩარევისაგან.კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველი ნაწილში მოცემულია სამი ტიპისინფორმაცია:• სახელმწიფო,• პროფესიული,• კომერციული საიდუმლო.ასევე, საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად,ცალკე არის გამოყოფილი პირადი საიდუმლო და ასეთი ინფორმაციის დაცვისვალდებულებები. სადავო ნორმის თანახმად, საგადასახადო საიდუმლოებაწარმოადგენს იმ საიდუმლოებათა სახეს, რომელიც არ არის კონსტიტუციაშიმოცემული.კონსტიტუციის 41-ე მუხლში მოხსენებული საიდუმლოების ერთ-ერთ სახეს -“კომერციულ საიდუმლოებას” - აკონკრეტებს ზოგადი ადმინისტრაციულიკოდექსის 272 მუხლი, სადაც ამომწურავადაა ჩამოთვლილი, თუ რა ჩაითვლება“კომერციულ საიდუმლებად”.553

როგორც საგადასახადო კოდექსის 122-ე მუხლიდან ჩანს, საგადასახადოსაიდუმლოება შინაარსობრივად სააკმაოდ სცილდება კონსტიტუციის 41-ე მუხლშიმოხსენებულ “კომერციულ საიდუმლოებას”. თუ კომერციული საიდუმლოებაგულისხმობს კომერციული და ტექნიკური ხასიათის ინფორმაციის ან იმგვარიინფორმაციის გამჟღავნებას, რამაც შეიძლება ზიანი მიაყენოს პირისკონკურენტუნარიანობას, საგადასახადო ინფორმაციის ბუნება სულ სხვაგვარია. 122-ემუხლში მოხსენებული ტერმინი “საგადასახადო საიდუმლო” უცნობიაკონსტიტუციის 41-ე მუხლისათვის და, აქედან გამომდინარე, ნებისმიერიინფორმაცია, რომელიც კონსტიტუციურად არ არის საიდუმლოდ აღიარებული ღიაუნდა იყოს. საგადასახადო საიდუმლოების არსი რადიკალურად განსახვავდებაკომერციული საიდუმლოებისაგან, რომლის მიზანია დაიცვას პირისკონკურენტუნარიანობა.ბუნებრივია, კომერციული საქმიანობის შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენსგადასახადების გადახდა, მაგრამ საგადასახადო საიდუმლოების ცალკესაიდუმლოების ახალ სახედ გამოყოფა და კონსტიტუციის მუხლის ამგვარიინტერპრეტაცია უსაფუძვლოდ ზრდის 41-ე მუხლის 1 ნაწილში მოხსენებულკომერციული საიდუმლოების არსს, ახდენს მის არასწორ გაგებას. კომერციულისაიდუმლოების განსზაღვრება მოიცავს მხოლოდ იმგვარი ინფორმაციის დაცვას,რომელიც კომერციული ფასეულობის მქონეა და შეიცავს კომერციული გეგმის,ფორმულების, პროცესისა და საშუალებების თაობაზე ან სხვა ნებისმიერინფორმაციას. სხვა ნებისმიერ ინფორმაციაში იგულისხმება ანალოგიური ხასიათისინფორმაცია, რომელსაც ისევ და ისევ კომერციული ხასიათი აქვს და გამოიყენებასაქონლის საწარმოებლად, მოსამზადებლებად, გადასამუშავებლად ან მომსახურებისგასაწევად. კომერციულ ინფორმაციაშივე მოიაზრება ინფორმაცია, რომელიცწარმოადგენს სიახლეს ან ტექნიკურად მნიშვნელოვან შედეგს. ამავე ტიპისინფორმაციას მიეკუთვნება სხვა ინფორმაცია, რომლის გამჟღავნებამ შესაძლებელიაზიანი მიაყენოს პირის კონკურენტუნარიანობას. ამასთან, როგორც ზევითაღვნიშნეთ კომერციული ინფორმაციის წარდგენისას პირი თვითონ მიუთითებს,რომ ინფორმაცია მისი კომერციული საიდუმლოებაა.როგორც ვხედავთ, კომერციულ ინფორმაციის ცნებაში არსად არ არის პირისსაგადასახადო საქმიანობაზე მითითება, არ არის საუბარი იმაზეც, რომ მისიგადასახადები და გადასახადის ოდენობა უნდა იქნას გასაიდუმლოებული. აქედანგამომდინარე, პირი ვერც მიუთითებს, რომ მას სურს ამ გადასახადებთანდაკავშირებული ინფორმაციის გასაიდუმლოება. კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2ნაწილში მოხსენებული ჩანაწერები, რომლებიც ეხება ადამიანის ჯანმრთელობას,მის ფინანსებსა და სხვა კერძო საკითხებს, სულ სხვა შინაარსობრივ დატვირთვასატარებს, ვიდრე საგადასახადო საიდუმლოება. ფინანსებთან მიმართებაშიც,ინფორმაცია მხოლოდ მაშინ შეიძლება იქნას დაცული, თუ ეს პირი თვითონმოითხოვს მის გასაიდუმლოებას.554

საგადასახადო საიდუმლოს დაცულობას “საგადასახადო კოდექსის” სხვადასხვანორმები განამტკიცებენ, კერძოდ: საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 39-ემუხლის 1 ნაწილის “ნ” პუნქტით: “გადასახადის გადამხდელს უფლება აქვს: “ნ)საგადასახადო ორგანოებსა და მათი თანამდებობის პირებს მოსთხოვოსსაგადასახადო საიდუმლოების დაცვა; ასევე საგადასახადო კოდექსის 101 მუხლისმე-9 ნაწილით: “გადასახადის გადამხდელის შესახებ იდენტიფიცირებულიინფორმაცია გადასახადის გადამხდელის აღრიცხვაზე აყვანის მომენტიდან ითვლებასაგადასახადო საიდუმლოებად, თუ ამ კოდექსით სხვა რამ არ არისგათვალისწინებული.”საგადასახადო საიდუმლოება არც პირადი საიდუმლოებაა, რომელიც პერსონალურიმონაცემების შემცველ ინფორმაციას წარმოადგენს. ამგვარი მონაცემების პირადსაიდუმლოებად მიჩნევის საკითხს, საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციულიკოდექსის შესაბამისად, წყვეტს ის პირი ვის შესახებაც არის ეს ინფორმაცია.კონსტიტუციის 41-ე მუხლი ადგენს სახელმწიფოს პოზიტიურ ვალდებულებასგასცეს მოქალაქის შესახებ არსებული ინფორმაცია. “ინფორმაციაში” იგულისხმებამხოლოდ პიროვნებასთან დაკავშირებული ინდივიდულაური ინფორმაცია. ამინფორმაციის ინტენსივობასა და მნიშვნელობას განსაზღვრავს თავად ინდივიდი.საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 39-ე მუხლის 1 ნაწილის “ნ” პუნქტში, 101-ემუხლის მე-9 ნაწილსა და კონსტიტუციის 41-ე მუხლში მოცემული კომერციულისაიდუმლოება და ზოგად ადმინისტრაციულ კოდექსის 27 (2) მუხლშიგანმარტებული “კომერციული საიდუმლება” არ ფარავს საგადასახადოსაიდუმლებას, რომელიც მოცემულია საგადასახადო კოდექსის 122-ე მუხლსა დასაქართველოს ფინანსთან მინისტრის 2005 წლის 4 მაისის 301 ბრძანებითდამტკიცებული “საგადასახადო საიდუმლოების შემცველი ინფორმაციის შენახვისრეჟიმის და დაშვების წესის შესახებ” ინსტრუქციაში, რომელშიდაც განსაზღვრულიასაგადასახადო საიდუმლოების არსი და მითითებულია, რომ საგადასახადოსაიდუმლოება არის ნებისმიერი ინფორმაცია გადასახადის გადამხდელების შესახებ,რომელიც ცნობილი გახდა საგადასახადო ორგანოსათვის კანონმდებლობითგანსაზღვრული ფუნქციების შესრულებისას (მუხლი 2. (ა)). თავისი შინაარსიდანგამომდინარე საგადასახადო საიდუმლო არ არის კონსტიტუციით აღიარებული დაარ შეესაბამება კონსტიტუციაში მოხსენებულ არც ერთ საიდუმლო ინფორმაციისსახეს ანუ საგადასახადო საიდუმლო არ შეიძლება მიეკუთვნოს სახელმწიფო,კომერციულ, პირად ან პროფესიულ საიდუმლოს. აქედან გამომდინარე, აღნიშნულიტიპის ინფორმაციის გასაიდუმლოება არაკონსტიტუციურია და ეწინააღმდეგებასაქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის 1 ნაწილს.სადავო ნორმები ეწინააღმდეგებიან ასევე საქართველოს კონსტიტუციის 24-ემუხლს.24-ე მუხლის I პუნქტით აღიარებულია ინფორმაციის თავისუფლების ძირითადიუფლება, რომლის ძირითადი შემადგენელი ნაწილია ინფორმაციის თავისუფლად555

მიღების გარანტია, ანუ ყველას აქვს უფლება ყოველგვარი დაბრკოლებებისა დაშეფერხებების გარეშე მიიღოს ინფორმაცია.როგორც ვხედავთ კონსტიტუციის 24-ე მუხლის მე-3 ნაწილი ითვალისწინებსსახელმწიფოს მხრიდან შეზღუდევების შემდეგ კრიტერიუმებს:• შეზღუდვა სახელმწიფოს მხრიდან უნდა გათვალისწინებული იქნას კანონით;• შეზღუდვა უნდა იყოს აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში;• მიზნად ისახავდეს კონსტიტუციით გათვალისიწნებული ერთ-ერთი კანონითდაცული სიკეთის დაცვას - სახელმწიფო უშიშროება, ტერიტორიული მთლიანობა,საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფა, დანაშაულის თავიდან აცილება,სხვათა უფლებები და ღირსება, კონფიდენციალური ინფორმაციის გამჟღავნებისთავიდან აცილება ან სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობისუზრუნველყოფა.საგადასახადო საიდუმლოების შემოღება ვერ აკმაყოფილებს შეზღუდვის ვერც ერთკრიტერიუმს და შესაბამისად ისა არ არის გათვალისიწნებული სახელმწიფოსძირითად კანონში, კონსტიტუციაში, არ არის სავალდებულო დემოკრატიულსაზოგადოებაში, და მიზნად არ ისახავს კანონით დაცული ზემოთ ჩამოთვლილისიკეთის დაცვას., ის არც “გადაუდებელი სოციალური საჭიროებით” არ არისნაკარნახები (ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილებასაქმეზე “სანდი ტაიმსი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ”).ჩვენ შემთხვევაში, შეზღუდვა სახელმწიფოს მხრიდან გამართლებულად ჩაითვლებამხოლოდ კონსტიტუციის 41-ე მუხლით გათვალისწინებული საიდუმლოებისშესახებ ინფორმაციის დაცვის მიზნით. რაც შეეხება საგადასახდო საიდუმლოებისდაცვას, ის საერთოდ უცხოა კონსტიტუციის 41-ე მუხლისათვის და აქედანგამომდინარე, მასზე შეზღუდვაც ვერ განხორცილდება იმ მიზეზით, რომ თვითსაგადასახადო საიდუმლოების მუხლი არაკონსტიტუციურია.გამომდინარე ზემოთთქმულიდან, მიგვაჩნია, რომ დარღვეულია კონსტიტუციის 41-ედა 24–ე მუხლები, საქართველოს “საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ”ორგანული კანონის მე-19, 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტის, 39-ე მუხლების, აგრეთვე“საქართველოს საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ” საქართველოსკანონის მე-15, მე-16 მუხლების საფუძველზე, გთხოვთ განიხილოთ სარჩელი დაარაკონსტიტუციურად ცნოთ საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 39-ე მუხლის 1ნაწილის “ნ” პუნქტის, 101-ე მუხლის მე-7 ნაწილი და 122-ე მუხლი.556

სახალხო დამცველის ადმინისტრაციულიბერკეტებისახალხო დამცველის უფლებამოსილებასა და აპარატის საქმიანობას განსაზღვრავსსაქართველოს ორგანული კანონი ,,საქართველოს სახალხო დამცველის“ შესახებ.კერძოდ მე-18 მუხლში მითითებულია, რომÛÄÌÏßÌÄÁÉÓ ÜÀÔÀÒÄÁÉÓÀÓ ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÓ Ö×ËÄÁÀ ÀØÅÓ:À) ÃÀÖÁÒÊÏËÄÁËÀà ÛÄÅÉÃÄÓ ÓÀáÄËÌßÉ×Ï áÄËÉÓÖ×ËÄÁÉÓÀ ÃÀ ÀÃÂÉËÏÁÒÉÅÉÈÅÉÈÌÌÀÒÈÅÄËÏÁÉÓ ÍÄÁÉÓÌÉÄÒ ÏÒÂÀÍÏÛÉ, ÓÀßÀÒÌÏÛÉ, ÏÒÂÀÍÉÆÀÝÉÀÓÀ ÃÀÃÀßÄÓÄÁÖËÄÁÀÛÉ, ÌÀÈ ÛÏÒÉÓ ÓÀÌáÄÃÒÏ ØÅÄÃÀÍÀÚÏ×ÛÉ, ÃÀÊÀÅÄÁÉÓ ßÉÍÀÓßÀÒÉÐÀÔÉÌÒÏÁÉÓ ÃÀ ÈÀÅÉÓÖ×ËÄÁÉÓ ÛÄÆÙÖÃÅÉÓ ÓáÅÀ Ó×ÄÒÏÄÁÛÉ;Á) ÌÏÓÈáÏÅÏÓ ÃÀ ÌÉÉÙÏÓ ÓÀáÄËÌßÉ×Ï áÄËÉÓÖ×ËÄÁÉÓÀ ÃÀ ÀÃÂÉËÏÁÉÒÉÅÉÈÅÉÈÌÌÀÒÈÅÄËÏÁÉÓ ÏÒÂÀÍÏÄÁÓ, ÓÀáÄËÌßÉ×Ï ÃÀ ÀÒÀÓÀáÄËÌßÉ×Ï ÓÀßÀÒÌÏÄÁÉÓ,ÏÒÂÀÍÉÆÀÝÉÄÁÉÓÀ ÃÀ ÃÀßÄÓÄÁÖËÄÁÄÁÉÓÀÂÀÍ, ÀÂÒÄÈÅÄ ÈÀÍÀÌÃÄÁÏÁÉÓ ÃÀ ÉÖÒÉÃÉÖËÐÉÒÈÀÂÀÍ ÛÄÌÏßÌÄÁÉÓÀÈÅÉÓ ÀÖÝÉËÄÁÄËÉ ÚÅÄËÀ ÝÍÏÁÀ, ÓÀÁÖÈÉ ÃÀ ÓáÅÀ ÌÀÓÀËÀ;Â) ÌÉÉÙÏÓ ÀáÓÍÀ-ÂÀÍÌÀÒÔÄÁÀ ÂÀÌÏÓÀÊÅËÄÅ ÓÀÊÉÈáÄÁÆÄ ÍÄÁÉÓÌÉÄÒÉ ÈÀÍÀÌÃÄÁÏÁÉÓÐÉÒÉÓÀÂÀÍ;Ã) ÓÀáÄËÌßÉ×Ï ÃÀ - ÀÍ ÀÒÀÓÀáÄËÌßÉ×Ï ÃÀßÄÓÄÁÖËÄÁÄÁÉÓ ÌÄÛÅÄÏÁÉÈ ÜÀÀÔÀÒÏÓÓsaeqspertoÓÂÀÌÏÊÅËÄÅÄÁÉ ÃÀ ÌÏÀÌÆÀÃÏÓ ÃÀÓÊÅÍÄÁÉ;ÌÏÉßÅÉÏÓ ÓÐÄÝÉÀËÉÓÔÄÁÉÓÓÀÄØÓÐÄÒÔÏ ÃÀ ÓÀÊÏÍÓÖËÔÀÝÉÏ ÓÀÌÖÛÀÏÈÀ ÛÄÓÀÓÒÖËÄÁËÀÃ;Ä) ÂÀÄÝÍÏÓ ÓÉÓáËÉÓ ÓÀÌÀÒÈËÉÓ, ÓÀÌÏØÀËÀØÏ ÃÀ ÀÃÌÉÍÉÓÔÒÀÝÉÖË ÓÀØÌÄÄÁÓ,ÒÏÌÄËÈÀ ÈÀÏÁÀÆÄ ÌÉÙÄÁÖËÉ ÂÀÃÀßÚÅÄÔÉËÄÁÄÁÉÝ ÊÀÍÏÍÉÄÒ ÞÀËÀÛÉÀ ÛÄÓÖËÉ.ამავე კანონის 23-24-ე მუხლებით კი დადგენილია კონრეტული ვადები, რისგანმავლობაშიც უნდა შესრულდეს სახალხო დამცველის კანონიერი მოთხოვნა, კერძოდ1. ÚÅÄËÀ ÓÀáÄËÌßÉ×Ï áÄËÉÓÖ×ËÄÁÉÓ ÃÀ ÀÃÂÉËÏÁÒÉÅÉ ÈÅÉÈÌÌÀÒÈÅÄËÏÁÉÓÏÒÂÀÍÏ, ÈÀÍÀÌÃÄÁÏÁÉÓ ÈÖ ÉÖÒÉÃÉÖËÉ ÐÉÒÉ ÅÀËÃÄÁÖËÉÀ ÚÏÅÄËÌáÒÉÅ ÃÀÄáÌÀÒÏÓÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÓ, ÃÀÖÚÏÅÍÄÁËÉÅ ßÀÒÖÃÂÉÍÏÓ ÌÀÓÀËÄÁÉ, ÓÀÁÖÈÄÁÉ ÃÀÓáÅÀ ÉÍ×ÏÒÌÀÝÉÀ, ÒÏÌÄËÉÝ ÄÓÀàÉÒÏÄÁÀ ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÓ ÈÀÅÉÓÉÖ×ËÄÁÀÌÏÓÉËÄÁÉÓ ÂÀÍÓÀáÏÒÝÉÄËÄÁËÀÃ.2. ÛÄÌÏßÌÄÁÉÓ ÐÒÏÝÄÓÛÉ ÀÍ ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÉÓ ÌÏÈáÏÅÍÉÓÓÀ×ÖÞÅÄËÆÄ ÉÓ ÓÀáÄËÌßÉ×Ï ÏÒÂÀÍÏ, ÈÀÍÀÌÃÄÁÏÁÉÓ ÀÍ ÉÖÒÉÃÉÖËÉ ÐÉÒÉ, ÒÏÌËÉÓÌÏØÌÄÃÄÁÀ ÀÍ ÂÀÃÀßÚÅÄÔÉËÄÁÀ ÌÏßÌÃÄÁÀ, ÀÍ ÂÀÓÀÜÉÅÒÄÁÖËÉÀ, ÅÀËÃÄÁÖËÉÀÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÓ ßÀÒÖÃÂÉÍÏÓ ÀáÓÍÀ-ÂÀÍÌÀÒÔÄÁÀ ÂÀÌÏÓÀÊÅËÄÅÓÀÊÉÈáÆÄ.3. ÌÀÓÀËÄÁÉ, ÓÀÁÖÈÄÁÉ, ÓáÅÀ ÉÍ×ÏÒÌÀÝÉÀ ÃÀ ÀáÓÍÀ-ÂÀÍÌÀÒÔÄÁÀ ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÓ ÖÍÃÀ ÂÀÃÀÄÝÄÓ ÌÏÈáÏÅÍÉÓ ÌÉÙÄÁÉÃÀÍ 15 ÃÙÉÓÅÀÃÀÛÉ.ÀÖÝÉËÄÁËÏÁÉÓ ÛÄÌÈáÅÄÅÀÛÉ ÄÓ ÅÀÃÀ ÛÄÉÞËÄÁÀ ÂÀÂÒÞÄËÃÄÓ ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÉÓ ÈÀÍáÌÏÁÉÈ.4. ÓÀÈÀÍÀÃÏ ÌÀÓÀËÄÁÉ ÖÍÃÀ ÂÀÄÝÍÏÓ ÂÀÍÌÝáÀÃÄÁÄËÓ (ÌÖáËÉ 23).ÓÀáÄËÌßÉ×Ï ÏÒÂÀÍÏ, ÈÀÍÀÌÃÄÁÏÁÉÓ ÀÍ ÉÖÒÉÃÉÖËÉ ÐÉÒÉ, ÒÏÌÄËÉÝ ÌÉÉÙÄÁÓÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÉÓ ÒÄÊÏÌÄÍÃÀÝÉÄÁÓ ÀÍ ßÉÍÀÃÀÃÄÁÄÁÓ, ÅÀËÃÄÁÖËÉÀ557

ÄÒÈÉ ÈÅÉÓ ÅÀÃÀÛÉ ÂÀÍÉáÉËÏÓ ÃÀ ßÄÒÉËÏÁÉÈ ÀÝÍÏÁÏÓ ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏÃÀÌÝÅÄËÓ ÂÀÍáÉËÅÉÓ ÛÄÃÄÂÄÁÉ (ÌÖáËÉ 24).ამ მოთხოვნათა შეუსრულებლობის შემთხვევაში სახალხო დამცველს უფლება აქვსგამოიყენოს ადმინისტრაციული ბერკეტი. საქართველოს ადმინისტრაციულსამართალდარღვევათა კოდექსის 173 4 მუხლის თანახმად, ,,სახალხო დამცველისკანონიერი მოთხოვნის შეუსრულებლობა გამოიწვევს დაჯარიმებას შრომისანაზღაურების ოციდან ორმოცდაათ მინიმალურ ოდენობამდე.“ ე.ი. სახალხოდამცველის კანონიერი მოთხოვნის შეუსრულებლობა იწვევს ადმინისტრაციულპასუხისმგებლობას. ამავე კოდექსის თანახმად, ადმინისტრაციულსამართალდარღვევათა ოქმს ადგენს თავად სახალხო დამცველი, რომელიცგანსახილველად იგზავნება სასამართლოში ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისჩადენის ადგილის მიხედვით.2006 წელს სახალხო დამცველის მიერ შედგენილ იქნა 9 ადმინისტრაციულისამართალდარღვევის ოქმი.ქ.თბილისის მერიის ურბანული დაგეგმარებისსაქალაქო სამსახურის უფროსის, ნიკა ჩხაიძის საქმე2006 წლის 9 თებერვალს სახალხო დამცველის აპარატმა წერილით მიმართაქ.თბილისის მერიის ურბანული დაგეგმარების საქალაქო სამსახურის უფროსს, ბ-ნნ.ჩხაიძეს, შესამოწმებლად გადაუგზავნა ტერიტორიული ნახაზი და მოითხოვა,ეცნობებინა, ვის მიერ არის იგი შედგენილი და წარმოადგენს თუ არა ეს ნახაზიოფიციალურ დოკუმენტს. გაცემულია თუ არა იგი ურბანული დაგეგმარების საქალაქოსამსახურის მიერ; შესაძლებელია თუ არა დადგინდეს 155-ე სკოლა (მის:აკ.წერეთლისგამზ.#110) უფრო ახლოს მდებარეობს თუ 22-ე საშუალო სკოლა (მის: ალიომირცხულავას ქ.#4) აკ.წერეთლის გამზირზე, #95-ში მდებარე საცხოვრებელ სახლთან.დასტურის შემთხვევაში, გადმოეცათ ნახაზი.,,საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანული კანონის 23-ე მუხლის მე-3ნაწილის თანახმად, ,,ÌÀÓÀËÄÁÉ, ÓÀÁÖÈÄÁÉ, ÓáÅÀ ÉÍ×ÏÒÌÀÝÉÀ ÃÀ ÀáÓÍÀ-ÂÀÍÌÀÒÔÄÁÀÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÓ ÖÍÃÀ ÂÀÃÀÄÝÄÓ ÌÏÈáÏÅÍÉÓ ÌÉÙÄÁÉÃÀÍ 15 ÃÙÉÓÅÀÃÀÛÉ.ÀÖÝÉËÄÁËÏÁÉÓ ÛÄÌÈáÅÄÅÀÛÉ ÄÓ ÅÀÃÀ ÛÄÉÞËÄÁÀ ÂÀÂÒÞÄËÃÄÓ ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÉÓ ÈÀÍáÌÏÁÉÈ.“მიუხედავად, დასახელებული მუხლით დადგენილი ვადისა და მოთხოვნებისა,ქ.თბილისის მერიის ურბანული დაგეგმარების საქალაქო სამსახურის უფროსმა, ბ-ნნ.ჩხაიძემ დაარღვია ,,საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანული კანონიდა არ შეასრულა სახალხო დამცველის კანონიერი მოთხოვნა, რაც წარმოადგენსსაქართველოს ადმინისტრაციულ სამართლადარღვევათა კოდექსის 173-ე (4-პრიმა)558

მუხლით გათვალისწინებულ ქმედებას, რომელიც იწვევს დაჯარიმებას შრომისანაზღაურების ოციდან ორმოცდაათ მინიმალურ ოდენობამდე.ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს ადმინისტრაციულსამართალდარღვევათა კოდექსის 240-ე მუხლის მოთხოვნათა დაცვით, სახალხოდამცველის მიერ შედგენილ იქნა სამართალდარღვევის ოქმი, რომელიც გადაიგზავნათბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ კოლეგიაში განსახილველად.სასამართლომ ნ.ჩხაიძე სცნო სამართალდამრღვევად და დააკისრა 45 ლარის გადახდაჯარიმის სახით.შიდა ქართლში პრეზიდენტის რწმუნებულის მოადგილისმარლენ ნადირაძის საქმე2006 წლის 22 მარტს საქართველოს სახალხო დამცველს განცხადებით მომართაჟურნალისტმა საბა წიწიკაშვილმა, რომელიც აღნიშნავდა, რომ შიდა ქართლშიპრეზიდენტის რწმუნებულის მოადგილე მარლენ ნადირაძე დაემუქრა მას და მიაყენასიტყვიერი შეურაცხყოფა. საკითხის შესწავლის მიზნით, მიმდინარე წლის 7 აპრილსსახალხო დამცველის რწმუნებით აღჭურვილმა პირმა ახსნა-განმარტებისთვის მიმართაბ-ნ მარლენ ნადირაძეს. მ.ნადირაძემ უარი განაცხადა სახალხო დამცველისწარმომადგენლისათვის წერილობით ახსნა-განმარტების მიცემაზე.,,საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანული კანონის მე-18 მუხლის ,,გ“პუნქტის თანახმად, შემოწმების ჩატარებისას სახალხო დამცველი უფლებამოსილია,,,მიიღოს ახსნა-განმარტება გამოსაკვლევ საკითხებზე ნებისმიერი თანამდებობისპირისგან.“ ამავე კანონის 27-ე მუხლის პირველი ნაწილი კი მიუთითებს, რომ,,ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÉÓ ÌÏÀÃÂÉËÄ ÃÀ ÀÐÀÒÀÔÉÓ ÈÀÍÀÌÛÒÏÌËÄÁÉ ÊÀÍÏÍÉÓÌÄ-18 ÃÀ ÌÄ-19 ÌÖáËÄÁÉÈ ÂÀÈÅÀËÉÓßÉÍÄÁÖË Ö×ËÄÁÀÌÏÓÉËÄÁÀÓ ÀÍ ÌÉÓ ÍÀßÉËÓÀáÏÒÝÉÄËÄÁÄÍ ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÉÓ ÓÐÄÝÉÀËÖÒÉ ÒßÌÖÍÄÁÉÈ.“ მოცემულშემთხვევაში აპარატის თანამშრომელი ნატალია ცაგარელი კანონის შესაბამისადაღჭურვილი იყო სახალხო დამცველის რწმუნებით, რომელიც წარმოდგენილია საქმეშიდა, აგრეთვე, ადგილზე გაეცნო მ.ნადირაძეს. იმავე კანონის 23-ე მუხლის პირველინაწილის მიხედვით კი, ,,ÚÅÄËÀ ÓÀáÄËÌßÉ×Ï áÄËÉÓÖ×ËÄÁÉÓ ÃÀ ÀÃÂÉËÏÁÒÉÅÉÈÅÉÈÌÌÀÒÈÅÄËÏÁÉÓ ÏÒÂÀÍÏ, ÈÀÍÀÌÃÄÁÏÁÉÓ ÈÖ ÉÖÒÉÃÉÖËÉ ÐÉÒÉ ÅÀËÃÄÁÖËÉÀÚÏÅÄËÌáÒÉÅ ÃÀÄáÌÀÒÏÓ ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÓ, ÃÀÖÚÏÅÍÄÁËÉÅßÀÒÖÃÂÉÍÏÓ ÌÀÓÀËÄÁÉ, ÓÀÁÖÈÄÁÉ ÃÀ ÓáÅÀ ÉÍ×ÏÒÌÀÝÉÀ, ÒÏÌÄËÉÝ ÄÓÀàÉÒÏÄÁÀÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÓ ÈÀÅÉÓÉ Ö×ËÄÁÀÌÏÓÉËÄÁÉÓ ÂÀÍÓÀáÏÒÝÉÄËÄÁËÀÃ.“მიუხედავად, ზემოაღნიშნული მუხლებით დადგენილი მოთხოვნებისა, შიდა ქართლშიპრეზიდენტის რწმუნებულის მოადგილემ, მარლენ ნადირაძემ დაარღვია,,საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანული კანონი და არ შეასრულა559

სახალხო დამცველის (მისი რწმუნებულის) კანონიერი მოთხოვნა, რაც წარმოადგენსსაქართველოს ადმინისტრაციულ სამართლადარღვევათა კოდექსის 173-ე (4-პრიმა)მუხლით გათვალისწინებულ ქმედებას, რაც იწვევს დაჯარიმებას შრომისანაზღაურების ოციდან ორმოცდაათ მინიმალურ ოდენობამდე.ვინაიდან ხელი შეეშალა სახალხო დამცველის ეფექტიან საქმიანობას, საქართველოსადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 240-ე მუხლის მოთხოვნათადაცვით, სახალხო დამცველის მიერ შედგენილ იქნა სამართალდარღვევის ოქმი,რომელიც გაეცნო სამართალდამრღვევს.ოქმი განსახილველად გადაიგზავნა გორის რაიონულ სასამართლოში.სამართალდარღვევის ოქმი განიხილა მოსამართლე თამაზ თაყაძემ, რომელმაც შეწყვიტასაქმე სამართალდარღვევის ფაქტის არარსებობის გამო. ვინაიდან დადგენილება იყოკანონის მოთხოვნათა დარღვევით შედგენილი, ის გაუქმდა სააპელაციო საამართლოსმიერ. ოქმი ხელახლა განიხილა გორის რაიონულმა სასამართლომ და კვლავ დაადგინა,რომ სამართალდარღვევის ფაქტი არ არსებობდა.ქ.რუსთავის მერის, დავით ნადაშვილის საქმემიმდინარე წლის 11 აპრილს საქართველოს სახალხო დამცველმა წერილით მიმართაქ.რუსთავის მერს, დავით ნადაშვილს და მოითხოვა ინფორმაცია 2000-2005 წლებშიქ.რუსთავში სასმელი წყლის დაბინძურებით მოწამლული და გარდაცვლილიადამიანების რაოდენობის შესახებ, აგრეთვე ინფორმაცია იმის თაობაზე, ოფიციალურიმონაცემებით, რამდენად ვარგისია დასალევად წყალი, რომელიც დღეისათვისმიეწოდება მოსახლეობას. სახალხო დამცველმა მოითხოვა, აგრეთვე, აღნიშნულიმონაცემების დამადასტურებელი კომპეტენტური ორგანოს დასკვნის ქსეროასლი.,,საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანული კანონის 23-ე მუხლის მე-3ნაწილის თანახმად, ,,ÌÀÓÀËÄÁÉ, ÓÀÁÖÈÄÁÉ, ÓáÅÀ ÉÍ×ÏÒÌÀÝÉÀ ÃÀ ÀáÓÍÀ-ÂÀÍÌÀÒÔÄÁÀÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÓ ÖÍÃÀ ÂÀÃÀÄÝÄÓ ÌÏÈáÏÅÍÉÓ ÌÉÙÄÁÉÃÀÍ 15 ÃÙÉÓÅÀÃÀÛÉ.ÀÖÝÉËÄÁËÏÁÉÓ ÛÄÌÈáÅÄÅÀÛÉ ÄÓ ÅÀÃÀ ÛÄÉÞËÄÁÀ ÂÀÂÒÞÄËÃÄÓ ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÉÓ ÈÀÍáÌÏÁÉÈ.“მიუხედავად, დასახელებული მუხლით დადგენილი ვადისა და მოთხოვნებისა,ქ.რუსთავის მერმა დაარღვია ,,საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანულიკანონი და არ შეასრულა სახალხო დამცველის კანონიერი მოთხოვნა, რაც წარმოადგენსსაქართველოს ადმინისტრაციულ სამართლადარღვევათა კოდექსის 173 4 -ე მუხლითგათვალისწინებულ ქმედებას, რომელიც იწვევს დაჯარიმებას შრომის ანაზღაურებისოციდან ორმოცდაათ მინიმალურ ოდენობამდე.560

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიმდინარე წლის 11 მაისს საქართველოსადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 240-ე მუხლის მოთხოვნათადაცვით, სახალხო დამცველის მიერ შედგენილ იქნა ადმინისტრაციულისამართალდარღვევის ოქმი, რაც გაეცნო ადმინისტრაციულ სამართალდამრღვევს,დ.ნადაშვილს და განემარტა უფლებები, რაც ხელმოწერით დაადასტურა თვითონდავით ნადაშვილმაც.ოქმი განსახილველად გადაიგზავნა რუსთავის საქალაქო სასამართლოში. სასამართლოსდავით ნადაშვილი ცნო სამართალდამრღვევად და ჯარიმის სახით დააკისრა 35 ლარისგადახდა.ისნის სამხედრო ნაწილის წარმომადგენელის,იურისტ გიზო ნავროზაშვილის საქმე2006 წლის 31 მაისს სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლები იმყოფებოდნენთსუ კლინიკურ საავადმყოფოში, სადაც მიყვანილი ჰყავდათ ჯარისკაცი გიორგიშარიქაძე, რომელსაც სხეულზე აღენიშნებოდა დაზიანებები და თითქმის ვერმეტყველებდა. აღნიშნულთან დაკავშირებით, სახალხო დამცველის აპარტისთანამშრომლებმა ახსნა-განმარტებისათვის მიმართეს ისნის სამხედრო ნაწილისწარმომადგენელს, იურისტს გიზო ნავროზაშვილს, რომელმაც უარი განაცხადაყოველგვარ ახსნა-განმარტებაზე. ამასთან დაკავშირებით შედგა ოქმი, რომელსაც ხელსაწერენ სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლები - გიგა გიორგაძე, ლევანჯაჭვლიანი, სერგო კეკელაშვილი, ლევან ლაბაური. მოქალაქეები - გიორგი სამუშია,ლევან სამუშია, დავით შარიქაძე.,,საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანული კანონის მე-18 მუხლის ,,გ“პუნქტის თანახმად, შემოწმების ჩატარებისას სახალხო დამცველი უფლებამოსილია,,,მიიღოს ახსნა-განმარტება გამოსაკვლევ საკითხებზე ნებისმიერი თანამდებობისპირისგან.“ ამავე კანონის 27-ე მუხლის პირველი ნაწილი კი მიუთითებს, რომ,,ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÉÓ ÌÏÀÃÂÉËÄ ÃÀ ÀÐÀÒÀÔÉÓ ÈÀÍÀÌÛÒÏÌËÄÁÉ ÊÀÍÏÍÉÓÌÄ-18 ÃÀ ÌÄ-19 ÌÖáËÄÁÉÈ ÂÀÈÅÀËÉÓßÉÍÄÁÖË Ö×ËÄÁÀÌÏÓÉËÄÁÀÓ ÀÍ ÌÉÓ ÍÀßÉËÓÀáÏÒÝÉÄËÄÁÄÍ ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÉÓ ÓÐÄÝÉÀËÖÒÉ ÒßÌÖÍÄÁÉÈ.“ მოცემულშემთხვევაში აპარატის თანამშრომელი ლევან ჯაჭვლიანი კანონის შესაბამისადაღჭურვილი იყო სახალხო დამცველის რწმუნებით, რომელიც წარმოდგენილია საქმეშიდა, აგრეთვე, ადგილზე გაეცნო მ.ნადირაძეს. იგივე კანონის 23-ე მუხლის პირველინაწილის მიხედვით კი, ,,ÚÅÄËÀ ÓÀáÄËÌßÉ×Ï áÄËÉÓÖ×ËÄÁÉÓ ÃÀ ÀÃÂÉËÏÁÒÉÅÉÈÅÉÈÌÌÀÒÈÅÄËÏÁÉÓ ÏÒÂÀÍÏ, ÈÀÍÀÌÃÄÁÏÁÉÓ ÈÖ ÉÖÒÉÃÉÖËÉ ÐÉÒÉ ÅÀËÃÄÁÖËÉÀÚÏÅÄËÌáÒÉÅ ÃÀÄáÌÀÒÏÓ ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÓ, ÃÀÖÚÏÅÍÄÁËÉÅßÀÒÖÃÂÉÍÏÓ ÌÀÓÀËÄÁÉ, ÓÀÁÖÈÄÁÉ ÃÀ ÓáÅÀ ÉÍ×ÏÒÌÀÝÉÀ, ÒÏÌÄËÉÝ ÄÓÀàÉÒÏÄÁÀÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÓ ÈÀÅÉÓÉ Ö×ËÄÁÀÌÏÓÉËÄÁÉÓ ÂÀÍÓÀáÏÒÝÉÄËÄÁËÀÃ.“561

მიუხედავად ზემოაღნიშნული მუხლებით დადგენილი მოთხოვნებისა, ისნისსამხედრო ნაწილის იურისტმა, გიზო ნავროზაშვილმა დაარღვია ,,სახალხო დამცველისშესახებ“ ორგანული კანონი და არ შეასრულა სახალხო დამცველის (მისირწმუნებულის) კანონიერი მოთხოვნა, რაც წარმოადგენს საქართველოსადმინისტრაციულ სამართლადარღვევათა კოდექსის 173-ე 4 მუხლითგათვალისწინებულ ქმედებას, რაც იწვევს დაჯარიმებას შრომის ანაზღაურების ოციდანორმოცდაათ მინიმალურ ოდენობამდე.ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს ადმინისტრაციულსამართალდარღვევათა კოდექსის 240-ე მუხლის მოთხოვნათა დაცვით, სახალხოდამცველის მიერ შედგენილ იქნა სამართალდარღვევის ოქმი, რომელიც გაეცნოსამართალდამრღვევს, რაც დაადასტურა ხელმოწერით, ამასთან, ახსნა-განმარტებისსახით მიუთითა, რომ გ.შარიქაძის საავადმყოფოში მოხვედრის შესახებ არაფერი იცოდა,შესაბამისად, ვერაფერს განმარტავდა, ამასთან, მიზანშეწონილად არ მიიჩნია ზოგადადესაუბრა გ.შარიქაძის შესახებ, რადგანაც ამ მომენტში იმყოფებოდა საავადმყოფოსშესასვლელში, შენობის წინ. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მან უარი თქვა ახსნა-განმარტების მიცემაზე.იმ ფაქტს, რომ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევას რეალურად ჰქონდა ადგილი,მოწმობდა სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლების მიერ შედგენილი ოქმი,რომელსაც ხელს აწერს შვიდი ადამიანი, ამასვე მოწმობს თავად გიზო ნავროზაშვილისახსნა-განმარტება, იმის შესახებ, რომ მან არ ჩათვალა საჭიროდ ესაუბრა ჯარისკაცისშესახებ.ოქმი განსახილველად გადაეგზავნა თბილსის საქალაქო სასამართლოს. სასამართლომგიზო ნავროზაშვილი ცნო სამართალდამრღვევად და დააკისრა 30 ლარის გადახდაჯარიმის სახით.სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის მსჯავრდებულთა და პატიმართა სამკურნალოდაწესებულების დირექტორის, ალექსანდრე მუხაძის საქმემიმდინარე წლის 21 სექტემბერს სახალხო დამცველის აპარატმა (ხელს აწერსგამოძიებისა და მონიტორინგის დეპარტამენტის უფროსი - გიგა გიორგაძე, რომელიცსახალხო დამცველის რწმუნებით არის აღჭურვილი) ახსნა-განმარტებისთვის მიმართასასჯელაღსრულების დეპარტამენტის მსჯავრდებულთა და პატიმართა სამკურნალოდაწესებულების დირექტორს, ბატონ ალექსანდრე მუხაძეს, წერილობით ეცნობებინა,რატომ არ მიეცათ საშუალება ექიმ-ექსპერტებს შესულიყვნენ მსჯავრდებულთა დაპატიმართა სამკურნალო დაწესებულებაში პატიმარ ჯემალ შავლაძისათვისექსპერტიზის ჩასატარებლად.562

,,საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ ორგანული კანონის მე-18 მუხლის ,,გ“პუნქტის თანახმად, შემოწმების ჩატარებისას სახალხო დამცველი უფლებამოსილია,,,მიიღოს ახსნა-განმარტება გამოსაკვლევ საკითხებზე ნებისმიერი თანამდებობისპირისგან.“ ამავე კანონის 27-ე მუხლის პირველი ნაწილი კი მიუთითებს, რომ,,ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÉÓ ÌÏÀÃÂÉËÄ ÃÀ ÀÐÀÒÀÔÉÓ ÈÀÍÀÌÛÒÏÌËÄÁÉ ÊÀÍÏÍÉÓÌÄ-18 ÃÀ ÌÄ-19 ÌÖáËÄÁÉÈ ÂÀÈÅÀËÉÓßÉÍÄÁÖË Ö×ËÄÁÀÌÏÓÉËÄÁÀÓ ÀÍ ÌÉÓ ÍÀßÉËÓÀáÏÒÝÉÄËÄÁÄÍ ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÉÓ ÓÐÄÝÉÀËÖÒÉ ÒßÌÖÍÄÁÉÈ.“ მოცემულშემთხვევაში აპარატის თანამშრომელი გრიგოლ გიორგაძე კანონის შესაბამისადაღჭურვილი იყო სახალხო დამცველის რწმუნებით, რომელიც წარმოდგენილია საქმეში.ამავე კანონის 23-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, ,,ÌÀÓÀËÄÁÉ, ÓÀÁÖÈÄÁÉ, ÓáÅÀÉÍ×ÏÒÌÀÝÉÀ ÃÀ ÀáÓÍÀ-ÂÀÍÌÀÒÔÄÁÀ ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÓ ÖÍÃÀ ÂÀÃÀÄÝÄÓÌÏÈáÏÅÍÉÓ ÌÉÙÄÁÉÃÀÍ 15 ÃÙÉÓ ÅÀÃÀÛÉ. ÀÖÝÉËÄÁËÏÁÉÓ ÛÄÌÈáÅÄÅÀÛÉ ÄÓ ÅÀÃÀ ÛÄÉÞËÄÁÀÂÀÂÒÞÄËÃÄÓ ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÀáÀËáÏ ÃÀÌÝÅÄËÉÓ ÈÀÍáÌÏÁÉÈ.“მიუხედავად, დასახელებული მუხლებით დადგენილი ვადისა და მოთხოვნებისა,მსჯავრდებულთა და პატიმართა სამკურნალო დაწესებულების დირექტორმაალექსანდრე მუხაძემ, დაარღვია ,,საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ორგანული კანონი და არ შეასრულა სახალხო დამცველის კანონიერი მოთხოვნა, რაცწარმოადგენს საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართლადარღვევათა კოდექსის 173-ე(4-პრიმა) მუხლით გათვალისწინებულ ქმედებას, რომელიც იწვევს დაჯარიმებასშრომის ანაზღაურების ოციდან ორმოცდაათ მინიმალურ ოდენობამდე.ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს ადმინისტრაციულსამართალდარღვევათა კოდექსის 240-ე მუხლის მოთხოვნათა დაცვით, სახალხოდამცველის მიერ შედგენილ იქნა სამართალდარღვევის ოქმი.მიმდინარე წლის 19 ოქტომბერს სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლებიმივიდნენ სამკურნალო დაწესებულებაში, რათა კანონის მოთხოვნათა შესაბამისადგაეცნოთ ოქმი ა.მუხაძესთვის. ა.მუხაძემ ვარაუდით თქვა, რომ აღნიშნულ ახსნა-განმარტებაზე მას პასუხი ჰქონდა გაცემული და ამის გასარკვევად გავიდა თავისიოთახიდან კანცელარიაში, თუმცა 1 საათის განმავლობაში აღარ დაბრუნებულა. მისიპოვნა შეუძლებელი აღმოჩნდა სამსახურის შენობაში. ამის შემდეგ სამართალდარღვევისასლი ჩაბარდა კანცელარიის თანამშრომელს პირადად ალექსანდრე მუხაძისთვისგადასცემად, ხოლო დედანი გადაიგზავნა სასამართლოში განსახილველად.იმ ფაქტს, რომ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევას რეალურად ჰქონდა ადგილი,მოწმობს, სახალხო დამცველის აპარატიდან სასჯელაღსრულების დეპარტამენტისმსჯავრდებულთა და პატიმართა სამკურნალო დაწესებულებაში გაგზავნილი 2006წლის 21 სექტემბრის წერილი, რომელიც იმავე დღეს ხელზე ჩაიბარა კანცელარიისთანამშრომელმა, გ.მელიქიშვილმა, თუმცა წერილზე პასუხის გაცემა არ მომხდარაკანონით დადგენილ 15 დღის ვადაში, რითაც ხელი შეეშალა სახალხო დამცველისეფექტიან საქმიანობას.563

2006 წლის 26 ოქტომბერს თბლისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთაკოლეგიამ განიხილა სამართალდარღვევის ოქმი, ალექსანდრე მუხაძე სცნოსამართალდამრღვევად და ჯარიმის სახით დააკისრა კანონით გათვალისწინებულისანქციის მაქსიმალური ოდენობა.564

რეკომენდაციები1. სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის მუდმივმოქმედი კომისიადაკომპლექტებულია მხოლოდ სასჯელაღსრულების დეპარტამენტისთანამშრომლებით, რაც არ მიგვაჩნია მიზანშეწონილად, რადგან ამითობიექტურობის დაცვის ნაკლები ალბათობაა. ამავე დროს, ვითვალისწინებთ რომკომისიის დაკომპლექტება მხოლოდ არასამთავრობო ორგანიზაციებისწარმომადგენლებითა და სხვა პირებით, რომლებსაც არანაირი შეხება არ ჰქონიათსასჯელაღსრულების სისტემასთან, არ იქნება რეკომენდებული და უფრო მეტქაოსს გამოიწვევს სასჯელაღსრულების სისტემაში. აქიდან გამომდინარე,იუსტიციის მინისტრსა და სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის თავმჯდომარესმივმართავ რეკომენდაციით, ჩამოყალიბდეს შერეული კომისია, სადაც თანაბრადიქნებიან წარმოდგენილი ერთი მხრივ სასჯელაღსრულების დეპარტამენტისა დაიუსტიციის სამინისტროს, ხოლო მეორე მხრივ სისტემის გარედან მოწვეულიპირები, მათ შორის არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები,ამასთან რეჟიმთან დაკავშირებული ყველა საკითხის გადაწყვეტა შევიდესკომისიის კომპეტენციაში. აღნიშნული ემსახურება პატიმრობასთანდაკავშირებული უმნიშვნელოვანესი საკითხების მაქსიმალურად ობიექტურადგადაწყვეტას;2. სახელმწიფომ გაიღოს საზოგადოებრივი კომისიების ფუნქციონირებისათვისსაჭირო მინიმალური რესურსები (ტელეფონი, საწვავი და ა.შ);3. წინადადებით მივმართავ საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს დასაქართველოს პარლამენტს, შევიდეს ცვლილებები „პატიმრობის შესახებ“საქართველოს კანონში და პატიმრებისათვის განისაზღვროს ხანგრძლივი პაემნისუფლება ან მისი ალტერნატიული ვარიანტი, კვლავ გაიზარდოს მოკლევადიანიპაემნის დრო და გაფართოვდეს პაემნის უფლების მქონე პირთა წრე.გასაკუთრებით არასრულწლოვან პატიმრებთა მიმართ.4. წინადადებით მივმართავთ საქართველოს იუსტიციის სამინისტროსა დასაქართველოს პარლამენტს, შემცირდეს კანონით დადგენილი ვადა პაემნისუფლების გაცემაზე და უფლების მისაღებად თხოვნის წარდგენის დღესვემოხდეს ნებართვის გაცემა.5. აიკრძალოს ადვოკატების გაჩხრეკა როგორც პატიმართან შეხვედრამდე, ისეშეხვედრის შემდეგ (მით უმეტეს, რომ პატიმარი იჩხრიკება ადვოკატთანშეხვედრამდეც და შემდეგაც).6. მოიხსნას საპყრობილეებში ადვოკატებისა და პატიმრების შეხვედრის ოთახებშიდაყენებული სათვალთვალოები და შევიდეს ცვლილებები იუსტიციის565

მინისტრის 1999 წლის 28 დეკემბრის ბრძანებაში „პატიმრობის მოხდის შესახებ“და გაუქმდეს აღნიშნული ბრძანების მე-19 მუხლის მე-9 ნაწილის ბოლოწინადადება: „საპყრობილის მოსამსახურეს უფლება აქვს ვიზუალურად,მოსმენის გარეშე, აკვირდებოდეს შეხვედრას“.7. გაიზარდოს ადვოკატებთან შეხვედრის ოთახების რაოდენობა და მოხდეს მათიდაცვის ქვეშ მყოფ პირებთან შეუზღუდავი შეხვედრის უზრუნველყოფა(გონივრულ ფარგლებში).8. სასჯელაღსრულების დეპარტამენტმა უზრუნველყოს კვება ვეგეტარიანელებისადა რელიგიური საჭიროებების (მარხვა) მქონე პატიმრებისათვის და აღნიშნულიგანისაზღვროს ნორმატიული აქტით.9. თუ დაწესებულების ადმინისტრაცია თვითონ ვერ ამარაგებს პატიმრებს კანონითგათვალისწინებული საკვები ულუფებით, მაშინ პატიმრებს უფლება უნდამიეცეთ, თვითონ შეიტანონ ეს ულუფა. სასჯელაღსრულების დაწესებულებებშიმაღაზიების გახსნამდე კი შეიზღუდოს შეზღუდვა საკვების შეტანაზე,სანაცვლოდ კი გამკაცრდეს კონტროლი შესაგზავნ პროდუქციაზე.10. ქ.რუსთავის მოსახლეობა ონკანში მომდინარე წყალს უხარისხობის გამო არსვამს. ახლობლები პატიმრებს წყალს გარედან უგზავნიდნენ, რაც წონითიზომებოდა (30კგ). სახალხო დამცველის მიერ გაკეთებული რეკომენდაციისშემდეგ აღნიშნული შეზღუდვა მოიხსნა და დარჩა მხოლოდ მინერალურ წყალზე.მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, მასზეც გაუქმდეს ლიმიტი და შესაძლებელი იყოსსაპყრობილეში მინერალური წყლის შეუზღუდავი შეგზავნა. ამასთან, ყოველივეზემოთ აღნიშნულის გათვალისწინებით, სასწრაფოდ შემოწმდეს წყლისვარგისიანობა და, თუ იგი ჯანმრთელობისათვის სახიფათოა, მოხდესპატიმრების მომარაგება სასმელად ვარგისი წყლით.11. სასხელაღსრულების დეპარტამენტმა სასწრაფოდ უზრუნველყოს უსაფრთხოებისწესების დაცვა სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში ელექტროსადენებთანდაკავშირებით.12. გაუმჯობესდეს საპრობილეების კარცერებში არსებული მდგომარეობა.13. საპყრობილეების გადატვირთულობა და იქ სათანადო ვენტილაციის არარსებობაიწვევს გაუსაძლის პირობებს და პატიმართა ჯანმრთელობის მდგომარეობისმკვეთრად გაუარესებას. დამონტაჟდეს ხელოვნური სავენტილაციო სისტემაყველა საპყრობილეში.14. შეწყდეს შეზღუდვები სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში ჰიგიენურისაშუალებების შეგზავნაზე იმ შემთხვევაში, როცა დაწესებულების566

ადმინისტრაცია საკუთარი ძალებით ვერ ახერხებს პატიმართა ჰიგიენის სრულდაცვას.15. საკნებში ჰიგიენის დაცვის მიზნით თითოეულ დაწესებულებაში ამოქმედდესსამრეცხაოები.16. უდანაშაულობის პრეზუმფციის პრინციპიდან გამომდინარე, გაუქმდესუნიფორმების ტარების ვალდებულება ბრალდებულებისა დაგანსასჯელებისთვის.17. ეტაპობრივად განხორციელდეს პატიმართა დასაქმებისა და განათლებისპროგრამები.18. რეკომენდაციით მივმართავ განათლების სამინისტროს, შეიმუშავოსსპეციალური პროგრამა, რომელიც გათვლილი იქნება არასრულწლოვანიპატიმრების ინტელექტუალურ მაჩვენებლებზე.19. იუსტიციისა და განათლების სამინისტროებმა მაქსიმალურად მოკლე დროშიუზრუნველყონ არასრულწლოვანთა განათლების მიღება #5 საერთო და მკაცრირეჟიმის საპყრობილეში.20. სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში ბევრია წერა-კითხვის უცოდინარიპატიმარი, რომელთან მუშაობაც აუცილებელია. რეკომენდაციით მივმართავთსაქართველოს იუსტიციისა და განათლების სამინისტროებს, დროულადამოქმედდეს იუსტიციის და განათლების მინისტრების ერთობლივი ბრძანებისნორმები.21. მნიშვნელოვანია საქართველოს სასჯელაღსრულების დაწესებულებებისთანამედროვე საგანმანათლებლო სახელმძღვანელოებითა და მხატვრულილიტერატურული წიგნებით აღჭურვა. იუსტიციის სამინისტროს მივმართავთრეკომენდაციით, გახსნას ბიბლიოთეკები საპყრობილეებში.22. სასწრაფოდ გადაიჭრას პატიმრების ბადრაგირების პრობლემა და მოხდესპატიმართა განთავსება სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში ისე, რომსასამართლო პროცესები დროულად გაიმართოს და დაბრკოლება არ შეექმნასსასამართლო სხდომებზე პატიმართა გამოცხადებას.23. რეკომენდაციით მივმართავ საქართველოს იუსტიციის მინისტრს, შევიდესცვლილებები იუსტიციის მინისტრის ბრძანებებში #365, #366 და #367 (1999წ. 28დეკემბერი) და საქართველოს სახალახო დამცველსა და მისი სპეციალურირწმუნებით აღჭურვილ სახალხო დამცველის რწმუნებით აღჭურვილ პირებსმიეცეთ შეუზღუდავი უფლება, სასჯელაღსრულების ნებისმიერ567

დაწესებულებაში ყოველგვარი ნებართვის გარეშე შეიტანონ ფოტოკამერა, აუდიოდა ვიდეო აპარატურა.24. მივმართავთ იუსტიციის სამინისტროს საგამოძიებო დეპარტამენტს, გამოიძიოსშ.ხაჭაპურიძის საქმე.25. აფხაზეთში, ე.წ. უსაფრთხოების ზონაში და გალის რაიონში რუსისამშვიდობოების შეყვანის შემდეგ ადამიანის უფლებების დაცვის მხრივარსებული მდგომარეობის სრულფასოვანი შესწავლის მიზნით ჩატარდესსაერთაშორისო მონიტორინგი. Aამ მიზნით განსახორციელებლადწინადადებით მივმართავ საგარეო საქმეთა სამინისტროს გაატაროსშესაბამისი მუშაობა ეუთოს, გაეროს, ევროპის საბჭოსა და სხვასაერთაშორისო ორგანიზაციებთან.26. საქართველოს გენერალურ პროკურატურას მივმართავ რეკომენდაციითდაიწყოს გამოძიება აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთის ტერიტორიაზეჩადენილი იმ დანაშაულებრივი ქმედებთან დაკავშირებით, რომლებიცმითითებულია ამ მოხსენებაში. განხორციელდეს სისხლის სამართლებრივიდევნა (მათ შორის გამოყენებულ იქნას ინტერპოლის არხები) ვოლმერბუტბას, ოთარ ტურანბას და ყველა იმ პირის მიმართ, რომლებიცმონაწილეობდნენ მშვიდობიანი მოსახლოების წინააღმდეგ განხორციელებულსადამსჯელო ოპერაციებში, ადამიანიების გატაცებებში, მკვლელობებში,ყაჩაღობებში, გაუპატიურებასა და სხვა დანაშაულებრივ ქმედებებში.27. წინადადებით მივმართავ ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს,ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს, აფხაზეთისმინისტრთა საბჭოს, აფხაზეთის უმაღლეს საბჭოს, რათა შეიქმნასუწყებათშორისი სამუშაო ჯგუფი, რომელიც შეიმუშავებს - „იძულებითგადაადგილებულ პირთა - დევნილთა შესახებ” კანონის ცვლილებებისპროექტს. კანონპროექტში უნდა ჩაიდოს უფრო სრულყოფილი გარანტიებიდევნილთა სოციალური უფლებების დაცვის შესახებ. კერძოდ, დახმარებებისგაზრდის, დროული, ეფექტური და ხელმისაწვდომი სამედიცინო დახმარებისგაწევის, აგრეთვე საბინაო საკითხებთან დაკავშირებული პრობლემებისგადაწყვეტის თვალსაზრისით. “დევნილთა შესახებ” საქართველოს კანონი დამისი პრაქტიკული რეალიზების მექანიზმები მაქსიმალურად უნდა იქნასმიახლოებული “იძულებით გადაადგილების შესახებ გაეროსსახელმძღვანელო პრინციპებთან”.28. წინადადებით მივმართავ საგარეო საქმეთა სამინისტროს, ლტოლვილთა დაგანსახლების სამინისტროს, პარლამენტის საგარეო ურთიერთობათაკომიტეტს, ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს, რათა საერთაშორისოორგანიზაციებთან და მეგობარ ქვეყნებთან გატარებულ იქნას შესაბამისიკონსულტაციები იმ მიზნით, რომ საერთაშორისო ორგანიზაციების568

მხარდაჭერით ამოქმედეს თვითდასაქმების პროგრამები, შესაბამისადდევნილებზე გაიცეს მცირე ბიზნესის წამოწყებისა და სოფლის მეურნეობისგანვითარებისათვის საჭირო შეღავათიანი კრედიტები.29. წინადადებით მივმართავ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს დასაქართველოს მთავრობას, რათა თავშესაფრის გარეშე დარჩენილიდევნილების სოციალურ-ეკონომიკური უფლებების დაცვის და მათიდროებითი საცხოვრებელი ფართით უზრუნველყოფის მიზნით 2007 წლისსახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტში გათვალისწინებულ იქნას დამატებითითანხები.30. წინადადებით მივმართავ ფინანსთა სამინისტროს, ლტოლვილთა დაგანსახლების სამინისტროს და საქართველოს მთავრობას, რათა 2007 წ-სსახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტში გაითვალისწინოს დევნილთა შემწეობებისგაზრდის საკითხი. დევნილთათვის სახელმწიფოს მიერ გამოყოფილიშემწეობა - 14 ლარი - ვერ უზრუნველყოფს ადამიანის ელემენტარულისაარსებო მოთხოვნილების დაკმაყოფილებას. ამდენად, დევნილებისათვისსახელმწიფოს მიერ გამოყოფილი თანხა - 14 ლარი - სასურველია, რომგაიზარდოს.31. წინადადებით მივმართავ ფინანსთა სამინისტროს, ლტოლვილთა დაგანსახლების სამინისტროს და საქართველოს მთავრობას, რათა 2007 წ-სსახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტში გაითვალისწინოს დევნილთა კომპაქტურადჩასახლების ადგილებში ელქტროენერგიითა და სხვა კომუნალურიმომსახურების უზრუნველყოფისათვის აუცილებელი ღონისძიებების ხარჯები.კომპაქტურად ჩასახლების ობიექტები აღჭურვოს ინდივიდუალურიმრიცხველებით. გატარდეს შესაბამისი ღონისძიებები, რათა დევნილებმაისარგებლონ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვისსამინისტროს მიერ გაცემული „გაზრდილი ტარიფის ანაზღაურების ვაუჩერით“.32. წინადადებით მივმართავ ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს,დროულად დაიწყოს დევნილთა ყოველწლიური რეგისტრაციის პროცესი;33. უმოკლეს ვადებში მოხდეს იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთამიმართ სახელმწიფო სტრატეგიისა და პოლიტიკის შემუშავების მიზნითწინადადებების მომზადება და შემუშავებული სტრატეგიის განხორციელებისორგანიზება და კოორდინაცია, ასევე მისი განხორციელებისათვის თანხებისგათვალისწინება 2007 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტში.34. წინადადებით მივმართავ ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს,ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს, გატარდეს შესაბამისი ღონისძიებები,რათა დევნილთა კომპაქტურად ჩასახლების ობიექტების გასხვისების ან569

პრივატიზაციის დროს მოხდეს ამ ობიექტებში ჩასახლებული დევნილებისკანონიერი ინტერესების გათვალისწინება.35. რეკომენდაციით მივმართავ გენერალურ პროკურატურას, დაუყოვნებლივ დასრულყოფილად გამოიძიოს იძულებით გადაადგილებული პირების -დევნილების უფლებების ხელყოფის ყველა ფაქტი.36. რეკომენდაციით მივმართავ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს,ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს, რათა ჩეჩენი ლტოლვილებისმიმართ სრულყოფილად ამოქმედდეს საქართველოს კანონი „ლტოლვილთაშესახებ”. კერძოდ, აღნიშნული კანონის მე-7 მუხლის (“ზ” პუნქტი)თანახმად „სახელმწიფოს ხელისუფლებისა და ადგილობრივითვითმმართველობისა და მმართველობის ორგანოები ვალდებულნი არიანლტოლვილს საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად, სახელმწიფობიუჯეტიდან დაუნიშნონ და რეგულარულად მისცენ ფულადი დახმარება“.მივმართავ ამ უწყებებს, რათა უახლოეს პერიოდში მიღებულ იქნასგადაწყვეტილება ჩეჩენი ლტოლვილებისთვის ფულადი დახმარების დაშეღავათების დანიშვნის შესახებ (საქართველოს მოქალაქეობის მქონედევნილებისათვის გათვალისწინებული პირობებით „ლტოლვილის სტატუსისშესახებ“ კონვენციის მუხლი 23-ე მუხლის მოთხოვნის შესაბამისად 42 ).37. რეკომენდაციით მივმართავ საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლებისსამინისტროს, რათა დროულად მოხდეს „ლტოლვილთა შესახებ” საქართველოსკანონის ჰარმონიზაცია გაეროს 1951 წლის კონვენციასთან, რათა ჩეჩენილტოლვილებისათვის მოხდეს სამგზავრო დოკუმენტაციის გაცემა. 4338. რეკომენდაციით მივმართავ საქართველოს განათლებისა და მეცნიერებისსამინისტროს, „ლტოლვილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის „ვ“და „ლტოლვილთა სტატუსის შესახებ საერთაშორისო კონვენციის“ მე-4 თავის 22-ე მუხლის (სახალხო განათლება) თანახმად უზრუნველყონ ჩეჩენი ეროვნებისლტოლვილი ბავშვებისათვის მაქსიმალურად ხელსაყრელი გარემო, ყოველშემთხვევაში იმაზე არანაკლები, ვიდრე მსგავს პირობებში ჩვეულებრივსარგებლობენ უცხოელები და ხელი შეუწყონ ლტოლვილ ბავშვებს სახელმწიფოსკოლამდელ და საგანმანათლებლო დაწესებულებებში მოწყობაში.42 „ლტოლვილთა შესახებ“ კონვენციის 23-ე მუხლი: „ხელმომწერი სახელმწიფოები მათ ტერიტორიაზეკანონიერად მყოფ ლტოლვილებს სახელმწიფო შემწეობისა და დახმარების სახით ისეთივე გარემოსუქმნიან, როგორითაც სარგებლობენ მათი მოქალაქეები“43 კონვენცია ლტოლვილის სტატუსის შესახებ, მუხლი 28-ე:„ხელმომწერი სახელმწიფოები მათტერიტორიაზე კანონიერად მყოფ ლტოლვილებზე გასცემენ მათი ტერიტორიის გარეთგადაადგილებისათვის საჭირო სამგზავრო საბუთებს...“570

39. რეკომენდაციით მივმართავთ საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს,მიმართოს გაეროს ლტოლვილთა უმაღლეს კომისარის წარმომადგენლობასსაქართველოში, რათა შესწავლილ იქნას ჩეჩენი ეროვნების ლტოლვილების მიერგამოთქმული პრეტენზიები ამ წარმომადგენლობის საქმიანობის მიმართ.40. სახელმწიფო მოხელეებმა თავი შეიკავონ კრიმინალური ფაქტების შესახებინფორმაციის გავრცელების დროს დამნაშავის ეთნიკურ წარმოშობაზემინიშნებისგან. ასევე, ვთხოვთ მედიის წარმომადგენლებს, თავი შეიკავონკრიმინალური ფაქტების შესახებ ინფორმაციის გავრცელების დროსდამნაშავის ეთნიკურ წარმოშობაზე მინიშნებისგან.41. ეროვნული უმცირესობებით კომპაქტურად დასახლებულ რეგიონებშისაქართველოს ტელეარხების მაუწყებლობის მიღების ხარისხის გაუმჯობესებისმიზნით, ეთხოვოს საქართველოს მთავრობას, გამოყოს შესაბამისიმატერიალური რესურსები.42. წინადადებით მივმართავთ საქართველოს კულტურისა და სპორტისსამინისტროს და სამცხე-ჯავახეთის სამხარეო ადმინისტრაციას, რათა სოფელგორელოვკაში მდებარე „სიროტსკი დომ-ის” შენარჩუნება-გადარჩენისთვისადგილობრივ დუხობორებთან შეთანხმებით შემუშავდეს და განხორციელდესშესაბამისი პროგრამა.43. დაიწყოს მუშაობა ბავშვზე ზრუნვისა და მისი დაცვის შესახებ ცალკე კანონზე;44. ბავშვის ბავშვთა სახლიდან საკუთარ ოჯახში დაბრუნების ან მიმღებ ოჯახშიგადაყვანის შემთხვევაში საჭიროა განმტკიცდეს ოჯახის შეფასებისა და ბავშვისგანვითარების კონტროლის ეფექტური მექანიზმი (სტანდარტები);45. შეიქმნას ბავშვების რეალური დამცავი მექანიზმი, როდესაც არსებობს ეჭვი, რომმშობელი, სხვადასხა მიზეზებიდან გამომდინარე, მავნე ზეგავლენას ახდენსშვილზე;46. განათლებისა სამინისტრომ სხვა პროგრამებთან ერთად, უნდა გამოკვეთოს„ქუჩის ბავშვების“ პრობლემის მიმართულებით თავისი პოლიტიკა;47. საჭიროა ბავშვების ქუჩაში მათხოვრობისაგან დაცვა, იმ შემთხვევებში როდესაცადგილი აქვს მათ იძულებას, ამისათვის კი აუცილებელია არსებულიკანონმდებლობის დახვეწა;48. საქართველოს მეცნიერებისა და განათლების სამინისტროსა და მისსტრუქტურულ ერთეულებში, ასევე ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის571

სამინისტროში უნდა შემცირდეს საქმის წარმოების ვადა, როდესაც საქმეარასრულწლოვანს შეეხება, რადგან სწრაფი რეაგირება ხშირ შემთხვევაშიგადამწყვეტ როლს თამაშობს;49. გაუმჯობესდეს საცხოვრებელი პირობები ბავშვთა სახლებსა თუ თავშესაფრებში;50. ამაღლდეს ასეთ სამზრუნველო დაწესებულებებში აღმზრდელ-მასწავლებელთაკვალიფიკაცია;51. აუცილებელია სამზრუნველო დაწესებულებებში სტანდარტების შექმნა, რადგანდღემდე ისინი არ არსებობს;52. შეიქმნას კონკრეტული ფორმა, თუ როგორ მოხდება ბავშვებისათვის დაბადებისმოწმობის გაცემა, როდესაც მათ ის არ გააჩნიათ.53. უზრუნველყოფილ იქნას პოლიციის თანამშრომლების, პროკურატურისა დამოსამართლეთა სავალდებულო საფუძვლიანი სწავლება. `ოჯახში ძალადობისაღკვეთის, ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთა დაცვისა და დახმარებისშესახებ~ კანონის დებულებები გათვალისწინებულ უნდა იქნას მომზადებისკურსის სასწავლო პროგრამაში.54. შესრულდეს კანონის 21-ე მუხლის მე-4 პუნქტი და დამტკიცდეს სპეციალურიგეგმა, რომლითაც განისაზღვრება ოჯახში ძალადობის აღკვეთისა და ოჯახშიძალადობის მსხვერპლთა დაცვისა და დახმარების კონკრეტულიღონისძიებები.55. 2007 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტში, ნაწილობრივ მაინც, იქნასგათვალისწინებული თანხები მსხვერპლთა პრევენციის, დაცვის დარეაბილიტაციის უზრუნველყოფისათვის, რაც შეუძლებელია ფინანსურიუზრუნველყოფის გარეშე.56. სავალდებულოდ მიგვაჩნია დაიხვეწოს საქართველოს შრომის კოდექსი დამაქსიმალურად იქნას გათვალისწინებული ევროპის სოციალური ქარტიითადა სხვა საერთაშორისო აქტებით საქართველოს მიერ ნაკისრივალდებულებები.57. განსაკუთრებული ყურაღება მიექცეს არასრულწლოვანთა შრომის პირობებისადა მათი უფლებების დაცვის საკითხს. მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, ამეტაპზე დაზუსტდეს არასრულწლოვნის შრომის პირობები, კერძოდ,განისაზღვროს ის მძიმე, მავნე ან საშიშპირობებიანი სამუშაოები, რომელთაშესასრულებლად ახალგაზრდების დაქირავება აკრძალული იქნება;სავალდებულოა დაკონკრეტდეს არასრულწლოვანთათვის დასვენების დაშესვენების ხანგრძლივობა, სამუშაოსთან დაკავშირებული რისკების შესახებ572

სრული ინფორმაციის მიღების და ჯანმრთელობის უფასო შემოწმებისუფლებები.58. აუცილებელია დაზუსტდეს დასასაქმებელი პირისათვის მისაწოდებელიინფორმაციის ნუსხა და სამუშაოსთან დაკავშირებული ინფორმაცია. გარდაამისა, არ არსებობს თვით ინფორმირების ვალდებულებაც – სამუშაოპირობების დასაქმებულისთვის გაცნობა ხდება მხოლოდ ამ უკანასკნელისსპეციალური მოთხოვნის საფუძველზე. ეს გარემოება განსაკუთრებითპრობლემური შეიძლება იყოს ზეპირი ხელშეკრულების პირობებში (მუხლი 6,პუნქტი 1) ან იმ შემთხვევაში, როცა პირის სამუშაოზე აყვანა ხდება მისიგანცხადების საფუძველზე დამსაქმებლის მიერ გამოცემული დოკუმენტით(მუხლი 6, პუნქტი 3).59. მიუღებლად მიგვაჩნია შრომის კოდექსში ზეპირი ხელშეკრულებისდაფიქსირება. ჩვენი აზრით ზეპირმა ხელშეკრულებებმა შეიძლება უფრომეტი პრობლემა შეუქმნას არა მარტო დასაქმებულ პირებს, არამედ თვითდამსაქმებლებსაც.60. წინადადებით მივმართავ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვის სამინისტროს, რათა განხილულ იქნას საკითხისაქართველოს კანონში „პაციენტთა უფლებების შესახებ“ ცვლილებებისგანხორციელებისათვის პაციენტთა უფლებების ევროპული ქარტიისდებულებების გათვალისწინებით;61. მიზანშეწონილად მიმაჩნია საქართველოს კანონში „პაციენტთა უფლებებისშესახებ“ სათაურში შევიდეს ცვლილება და ეწოდოს – „საქართველოს კანონიპაციენტის უფლებებისა და მოვალეობების შესახებ“. კანონში შესაბამისითავისა და მუხლების დამატებით;62. საქართველოს კანონში „პაციენტთა უფლებების შესახებ“ I თავში მოყვანილცნებებს მიეცეს კონკრეტული და გასაგები განმარტებები, ასევე დაემატოსახალი ცნებები (განმარტებებით), რომელიც აისახება პაციენტის 14 უფლებასადა მის მოვალეობებთან დაკავშირებით;63. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრომდაიწყოს აქტიური თანამშრომლობა უმაღლეს სამედიცინო სასწავლებლებთან,რათა პაციენტის უფლებებისა და მოვალეობების შესახებ ინფორმაციაშეტანილი იქნას როგორც დიპლომამდელი, ისე დიპლომის შემდგომი დაუწყვეტი სამედიცინო განათლების პროგრამებში;64. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსინიციატივით შეიქმნას პაციენტთა საინფორმაციო - საგანმანათლებლო573

სისტემა მათი, როგორც პაციენტის უფლებების გაცნობის მიზნით,რისთვისაც ფართოდ იქნეს გამოყენებული მასმედიის საშუალებები;65. ხელი შეეწყოს პაციენტთა კავშირებისა და ასოციაციების მხარდაჭერასშეხვედრების, მრგვალი მაგიდების ჩატარების გზით;66. გაიზარდოს დაფინანსება ფსიქიატრიულ საავადმყოფოებში სამედიცინომომსახურების და საყოფაცხოვრებო პირობების საერთაშორისოსტანდარტებთან დასაახლოვებლად.67. შემუშავდეს დეინსტიტუციონალიზაციის კონცეფცია და სტრატეგიული გეგმა:დახურული ინსტიტუციებიდან აქცენტის გადავიდეს თემზე ორიენტირებულმომსახურეობებზე – ფსიქიკური ჯანდაცვის სამსახურების თანმიმდევრულიჯაჭვის შექმნით;68. გაიზრდოს სამედიცინო პერსონალის სახელფასო ფონდი;69. ექიმთა დიპლომისშემდგომ განათლებას დაემატოს პაციენტის უფლებათადისციპლინა;70. მოხდეს ფსიქიატრიული საავადმყოფოთა დირექტორების მართვის უნარ-ჩვევების ამაღლება;71. გასაჩივრების პროცედურების შემუშავება და დანერგვა საავადმყოფოებში.72. იზრუნონ საავადმყოფოებში ცხოვრების პირობების და კომუნიკაციისგაუმჯობესებასე. (მოსაწესრიგებელია, გათბობის, აბანოს, თეთრეულით,თბილი ტანსაცმლითა და ფეხსაცმელით, ჰიგიენური საშუალებებით (საპონი,ტუალეტის ქაღალდი, ა.შ.), ჭურჭლით (ჭიქები, თეფშები) მომარაგებისსაკითხები; ავადმყოფებს, რომლებიც წლობით ცხოვრობენ საავადმყოფოებში,არა აქვთ პირადი ნივთების შესანახი ტუმბოები და კარადები; ხშირად არააქვთ საწერ-კალამი, გაზეთი, წიგნი, ქაღალდი, ტელეფონი, ტელევიზორი დასხვა);73. ხელი უნდა შეუწყონ კლინიკის ღიაობასა და „გამჭვირვალობას”;74. უნდა შეიქმნას საჩივრის პროცედურა;75. ადვოკატურის წახალისება, როგორც ექს-იუზერთა, ასევე პროფესიონალთა/მაგ; პროექტები, რომლებიც უზრუნველყოფს სასამართლო მოსმენებსუფლებების მძიმე დარღვევებისას თავად პაციენტების/იუზერებისჩართულობა საავადმყოფოს სოციალური ცხოვრების გამართვაშისაერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისი საყოფაცხოვრებო პირობების დასამედიცინო მომსახურებისათვის აუცილებელი ბიუჯეტის პროექტის574

შემუშავება და საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალურიდაცვის სამინისტროსათვის წარდგენა.575