วิถีสู่สันติภาพ
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong><br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต)<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 3 7
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong><br />
ผู้แต่ง<br />
: พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต)<br />
ผู้แปล<br />
: พระมหาหรรษา ธมฺมหาโส, ผศ.ดร.<br />
บรรณาธิการ : ดร. ดิออน โอลิเวอร์ พีเพิลส์<br />
ออกแบบ : ศรันยา อุปนาศักดิ์<br />
พิมพ์ครั้งที่<br />
๑ : พฤษภาคม ๒๕๕๔<br />
จำนวน : ๓,๐๐๐ เล่ม<br />
ISBN : ๙๗๘-๙๗๔-๓๖๔-๙๒๙-๕<br />
พิมพ์โดย : มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย<br />
เลขที่<br />
๗๙ หมู่ที่<br />
๑ ต.ลำไทร อ.วังน้อย<br />
จ.พระนครศรีอยุธยา ๑๓๑๗๐<br />
โทรศัพท์ ๐-๓๕๒๔-๘๐๐๐<br />
www.mcu.ac.th<br />
พิมพ์ที่<br />
: โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย<br />
วัดมหาธาตุ ท่าพระจันทร์ พระนคร<br />
กรุงเทพฯ ๑๐๒๐๐<br />
โทรศัพท์ ๐-๒๒๒๑-๘๘๙๒<br />
โทรสาร ๐-๒๖๒๓-๕๖๒๓<br />
www.mcu.ac.th
บทนำ<br />
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยได้มีส่วนร่วมใน<br />
การสนุบสนุน และส่งเสริมการจัดกิจกรรมเฉลิมฉลองวันวิสาขบูชา<br />
วันสำคัญสากลของสหประชาติจนประสบความสำเร็จตั้งแต่ปีพุทธ<br />
ศักราช ๒๕๔๗ จนถึงปีพุทธศักราช ๒๕๕๔ (ยกเว้นปีพุทธศักราช<br />
๒๕๕๑ ที่จัดขึ้น<br />
ณ เมืองฮานอย สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม)<br />
ข้าพเจ้าในนามของมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยมีความ<br />
ยินดีอย่างยิ่งที่ได้รับการสนับสนุนจากรัฐบาลไทยและมหาเถรสมาคม<br />
ด้วยดีเสมอมา โดยเฉพาะอย่างยิ่ง<br />
องค์การสหประชาชาติ ที่ให้รับรอง<br />
วันวิสาขบูชา อันเป็นวันแห่งการประสูติ ตรัสรู้<br />
และปรินิพพานของ<br />
สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า<br />
สำหรับการจัดงานเฉลิมฉลองในปีนี้<br />
ทางสมาคมมหาวิทยาลัย<br />
พระพุทธศาสนานานาชาติ (สมพน.) ที่จัดตั้งขึ้นในปีพุทธศักราช<br />
๒๕๕๐ โดยการร่วมมือของสถาบันทางการศึกษาพระพุทธศาสนา<br />
ระดับสูงทั่วโลก<br />
และขณะนี้<br />
สำนักงานเลขานุการสมาคมมหาวิทยาลัย<br />
พระพุทธศาสนานานาชาติ (สมพน.) ซึ่งมีสำนักงานใหญ่ตั้งอยู่<br />
ณ<br />
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย อ.วังน้อย จ.พระนครศรีอยุธยา
ได้มีบทบาทสำคัญในการร่วมเฉลิมฉลองวันวิสาขบูชาโลก โดยเฉพาะ<br />
อย่างยิ่งการจัดกิจกรรมการประชุมวิชาการในระดับนานาชาติ<br />
หนังสือเล่มนี้จะสำเร็จไปมิได้หากปราศจากความวิริยะ<br />
อุตสาหะของคณาจารย์ นักวิชาการทั่วโลก<br />
และเจ้าหน้าที่มหาวิทยาลัย<br />
มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ข้าพเจ้าขอขอบใจในความเสียสละของ<br />
บรรดาสมาชิก สมาคมสภาสากลวันวิสาขบูชาโลก คณะกรรมการ<br />
สมาคมมหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนานานาชาติ คณะกรรมการกอง<br />
บรรณาธิการ ตลอดจนผู้ร่วมปฏิบัติงาน<br />
ผู้สนับสนุน<br />
และอาสาสมัคร<br />
ทุกท่าน<br />
พระธรรมโกศาจารย์, ศ. ดร.<br />
อธิการบดีมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย<br />
ประธานสมาคมสภาสากลวันวิสาขบูชาโลก<br />
ประธานสมาคมมหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนานานาชาติ
สารบัญ<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong><br />
42<br />
การเฉลิมฉลองที่สมควรและมีคุณค่า<br />
43<br />
อย่าได้แค่วิจารณ์เขาว่าเป็นอย่างนั้นอย่างนี้<br />
แต่ต้องคิดให้ดีด้วยว่าเราจะทำอย่างไร 45<br />
สันติภาพไม่ใช่แค่ท่องว่า เวรไม่ระงับด้วยการจองเวร<br />
แต่ต้องไปให้ถึงขั้นว่า<br />
ทำอย่างไรจะไม่ต้องจองเวร 49<br />
ถึงจะยากก็ต้องทำคือต้องแก้ไขความอยากได้-อยากใหญ่-ใจแคบ 55<br />
ปมปัญหายิ่งซับซ้อนใหญ่โตยากนักหนาเมื่อตัณหา-มานะ-ทิฏฐิ<br />
ซ่อนแฝงไว้ซึ่งความกลัว-หวาดระแวง-ไม่ไว้ใจ<br />
58<br />
แค่ทิฏฐิในเรื่องชาติพันธุ์ที่มีมานานนักหนา<br />
มนุษย์ก็ไม่ได้พัฒนาขึ้นมาเลย<br />
63<br />
แค่ “รวมกันเราอยู่<br />
แยกกันเราตาย” สร้างสันติภาพโลกไม่ได้<br />
แต่ต้องรวมกันเป็นหมู่<br />
สู่ความประสานเป็นสากล<br />
66<br />
แค่ “สากล” สามประการ ที่เป็นเรื่องพื้นฐานธรรมดา<br />
ทำไมการศึกษาจึงยังพัฒนาคนไปไม่ถึง 71<br />
โลกจะไร้พรมแดนได้จริง ใจต้องไร้พรมแดน<br />
ใจจะไร้พรมแดนได้ ต้องให้มีการศึกษาที่ถูกต้อง<br />
75
4 2<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong><br />
คำอาราธนา<br />
กราบนมัสการพระคุณเจ้า โครงการ “เฉลิมฉลอง ๔๘ พรรษา<br />
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารี ๔๘ ปาฐกถา<br />
ภูมิปัญญานักคิดไทย” ซึ่งมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ<br />
ประสานมิตร<br />
อนุมัติให้สถาบันวิจัยศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ<br />
เป็นเจ้าของโครงการที่ดำเนินการรวบรวมความรู้ทุกด้านทุกสาขา<br />
เผย<br />
แพร่ให้เป็นประโยชน์กับผู้คนทั้งหลาย<br />
ทั้งโดยการสัมมนา<br />
และเผย<br />
แพร่โดยทางสื่อหนังสือสำหรับห้องสมุดและผู้สนใจในอนาคต<br />
สำหรับหนังสือที่จะเผยแพร่นั้น<br />
ได้ตั้งความมุ่งหมายว่ารายได้<br />
ทั้งหมดจะทูลเกล้าถวายสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามบรมราช<br />
กุมารี เพื่อทรงใช้โดยพระราชกุศล<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
ในนามโครงการนี้<br />
สถาบันวิจัยฯ ขอกราบนมัสการพระคุณเจ้า<br />
เมตตากล่าวปาฐกถา “ศาสนากับ<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>”<br />
ขออนุโมทนา ในการที่สถาบันวิจัยศิลปวัฒนธรรมมหาวิทยาลัย<br />
ศรีนครินทรวิโรฒ ในนามของมหาวิทยาลัย ได้จัดกิจกรรมเป็น<br />
โครงการขึ้นครั้งนี้<br />
ซึ่งเป็นการแสดงน้ำใจที่มีความรักความปรารถนาดี<br />
ต่อองค์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี<br />
การเฉลิมฉลองที่สมควรและมีคุณค่า<br />
การมีน้ำใจรักและปรารถนาดีที่แสดงออก<br />
อันเรียกว่า เมตตา<br />
ธรรม นี่แหละเป็นการฉลองในตัวอยู่แล้ว<br />
จากเมตตาที่มีอยู่ในใจเรียก<br />
ว่า เมตตามโนกรรม ก็แสดงออกมาทางวาจา เป็นการพูดเรียกว่า<br />
เมตตาวจีกรรม แล้วก็แสดงออกในการกระทำกิจกรรมทั่วไปทางกาย<br />
เรียกว่า เมตตากายกรรม พอครบทั้ง<br />
๓ นี้ก็บริบูรณ์<br />
การที่ทางมหาวิทยาลัยจัดโครงการนี้ขึ้นก็คิดว่าได้เจริญ<br />
เมตตาคือไมตรีธรรมพร้อมทั้ง<br />
๓ ประการ<br />
ยิ่งกว่านั้นในฐานะที่องค์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา<br />
สยามบรมราชกุมารี เรียกได้ว่าทรงเป็นศิษย์เก่าของมหาวิทยาลัย<br />
ศรีนครินทรวิโรฒ ทรงมีความสนิทสนมกับมหาวิทยาลัยมาก ได้ทราบ<br />
ว่าได้เสด็จมาที่มหาวิทยาลัยอยู่เสมอ<br />
เรียกว่ามีความผูกพันกับทาง<br />
มหาวิทยาลัย การที่ทางมหาวิทยาลัยจัดกิจกรรมครั้งนี้<br />
ที่เป็นการ<br />
ฉลองพระชนมายุนั้นจึงเป็นเรื่องของความเหมาะสม<br />
หรือเป็นความ<br />
สมควรอยู่ในตัวประการหนึ่ง<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 4 3
ยิ่งเมื่อมองกว้างออกไปทั้งสังคมไทย<br />
ในฐานะที่พระองค์ท่าน<br />
ทรงเป็นที่รักและได้ทรงทำประโยชน์ไว้แก่ประเทศชาติตลอดมา<br />
ถ้าใช้<br />
ภาษาพระก็เรียกว่า ทรงเป็นที่เลื่อมใสของประชานิกร<br />
ทาง<br />
มหาวิทยาลัยก็ควรจะแสดงมุทิตาธรรมแด่พระองค์ ถวายให้เป็น<br />
การเฉลิมฉลองเมื่อมองในแง่นี้ก็เป็นเรื่องที่น่าอนุโมทนา<br />
คือการฉลอง<br />
ครั้งนี้เป็นการถวายมุทิตาธรรม<br />
โดยสมควรแก่พระคุณความดีของ<br />
พระองค์ ดังที่ได้ทราบกันอยู่เป็นอย่างดีแล้ว<br />
จึงขออนุโมทนา<br />
โดยเฉพาะเรื่องที่โครงการจัดทำขึ้นครั้งนี้<br />
เรียกได้ว่าเป็น<br />
กิจกรรมทางธรรมทางปัญญา ที่จะส่งเสริมเพิ่มพูนความรู้ความคิด<br />
ความเข้าใจแก่สังคม นับว่าเป็นกุศลอย่างสูง ถ้าใช้ภาษาพระก็เรียกว่า<br />
ได้ทั้ง<br />
ปุญญัง และ ปัญญา<br />
ปุญญัง ก็คือ บุญ และ ปัญญา ก็คือปัญญา แม้ว่าปัญญาจะ<br />
เป็นบุญอย่างหนึ่งอยู่ใน<br />
ปุญญัง หรือ บุญ นั่นแหละ<br />
แต่ระบุแยกออก<br />
มา เพราะเป็นบุญอย่างพิเศษ ที่มานำทางและพัฒนาบุญอื่นๆ<br />
รวมความว่า เรามาจัดกิจกรรมนี้เพื่อให้เกิดประโยชน์<br />
จะได้<br />
เป็นการฉลองที่มีคุณค่าแท้จริง<br />
4 4<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
อย่าได้แค่วิจารณ์เขาว่าเป็นอย่างนั้นอย่างนี้<br />
แต่ต้องคิดให้ดีด้วยว่าเราจะทำอย่างไร<br />
วันนี้<br />
ทางมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ นิมนต์อาตมภาพ<br />
บรรยายโดยตั้งชื่อเรื่องว่า<br />
“ศาสนากับ<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>”<br />
เมื่อได้รับ<br />
นิมนต์และเห็นชื่อเรื่องก็เกิดความสงสัยว่า<br />
นิมนต์และจัดกิจกรรม ใน<br />
ช่วงที่มีสงครามอิรัก<br />
ท่านที่ตั้งชื่อเรื่องนี้คิดถึงหรือปรารภสงครามอิรัก<br />
หรือเปล่า ก็เลยได้ขอโอกาสถามท่านอาจารย์ที่จัดกิจกรรมนี้ขึ้นคือที่<br />
นิมนต์บรรยาย ท่านก็ยอมรับว่ามีส่วนหนึ่งด้วย<br />
แต่จะปรารภหรือไม่ปรารภก็ตาม ในเมื่อช่วงระยะเวลานี้คน<br />
กำลังสนใจเรื่องสงคราม<br />
และสงครามนี้ก็ดำเนินมากระทั่งจบฉาก<br />
สำคัญไปฉากหนึ่งแล้ว<br />
จะมีฉากต่อไปอย่างไรหรือไม่ ก็เป็นเรื่องที่เรา<br />
ยังไม่อาจจะคาดคิดได้ชัดเจน เพราะฉะนั้นเมื่อพูดเรื่องนี้<br />
พอคนได้ยิน<br />
คำว่า “สันติภาพ” ก็ย่อมนึกถึง คำว่า “สงคราม” และนึกถึง<br />
สงครามอิรักอยู่ดี<br />
เราก็เลยมาเริ่มต้นกันที่นี่นิดหน่อย<br />
ซึ่งก็ไม่ถือเป็น<br />
เรื่องสำคัญอะไร<br />
คือไม่สำคัญสำหรับปาฐกถาหรือการบรรยายนี้<br />
แต่<br />
สำคัญสำหรับโลก ก็เอามาเป็นข้อปรารภนิดหน่อย<br />
สงครามอิรักที่เกิดขึ้นมาจนถึงขณะนี้<br />
ได้มีการวิพากษ์วิจารณ์<br />
กันมาก ดังจะเห็นได้ทางสื่อต่างๆ<br />
เช่น ทางหนังสือพิมพ์ คำวิจารณ์<br />
นั้นมีต่างๆ<br />
แต่รวมแล้วเมื่อจะพูดสั้นๆ<br />
ก็ขอยืมคำของนาย<br />
แม็กกัฟเวิร์น (George S. McGovern) มาใช้<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 4 5
นายแม็กกัฟเวิร์นนี้เป็นคู่แข่งฝ่ายเดโมแครต<br />
(Democrat) ใน<br />
การสมัครรับเลือกตั้งเป็นประธานาธิบดีของอเมริกา<br />
สู้กับประธานาธิบดี<br />
นิกสัน (Richard M. Nixon) เมื่อ<br />
๓๐ กว่าปีมาแล้วนายแม็กกัฟเวิร์น<br />
เรียกสงครามเวียดนาม ซึ่งกำลังรบอยู่ในตอนนั้นโดยอเมริกาเป็น<br />
เจ้าของเรื่อง<br />
ว่าเป็น “อักลี่วอร์”<br />
(ugly war)<br />
ความคิดเห็นที่วิจารณ์เรื่องสงครามอิรักเวลานี้<br />
ถ้าพูดสั้นๆ<br />
ก็พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) ก็เท่ากับกำลังวิจารณ์กันว่า<br />
“สงครามอิรักนี้<br />
เป็นสงครามที่อักลี่<br />
หรือไม่” หรือถ้าพูดเป็นภาษา<br />
ฝรั่งก็คือ<br />
Iraq War นี้เป็น<br />
Ugly War หรือเปล่าเป็นการสรุปสั้นๆ<br />
เขา<br />
ก็เถียงกันไป หรือวิจารณ์กันไป<br />
อีกอย่างหนึ่ง<br />
เขาวิจารณ์กันในแง่ที่ว่า<br />
อเมริกาทำสงครามนี้<br />
เป็น “วอร์ ทู ลิเบอเรต” (War to Liberate) ในขณะที่อีกฝ่ายก็<br />
เถียงว่าน่าจะไม่ใช่ เมื่อไม่ใช่จะเป็นสงครามอะไร<br />
ก็จะเป็น “วอร์ ทู<br />
ซับจูเกต” (War to Subjugate) ถ้าพูดเป็นภาษาไทยง่ายๆ ก็เถียงกัน<br />
ว่าเป็น“สงครามเพื่อปลดแอก<br />
หรือเป็นสงครามเพื่อใส่แอก”<br />
หรือ<br />
พูดให้ถูกหลักภาษาว่าเพื่อเทียมแอก<br />
จะเป็นอย่างไรก็ตาม ก็ขอให้เป็นเรื่องของท่านทั้งหลาย<br />
หรือ<br />
ว่าประชาชนและสื่อมวลชนจะวิจารณ์กันไป<br />
ในที่นี้จะไม่ขอวิจารณ์<br />
ด้วยแต่อยากจะพูดอย่างหนึ่งว่า<br />
น่าจะไม่พอนะที่เราไปมัวเถียงกันอยู่<br />
แค่นั้นคือจะไปมองดูเขาแล้วก็ไปวิจารณ์ว่าเขาทำอย่างนั้นๆ<br />
เป็น<br />
อย่างไรน่ะคงจะไม่เพียงพอ สิ่งสำคัญที่เราควรจะก้าวไปถึงก็คือ<br />
ต้อง<br />
มองดูตัวเราว่า เมื่อเขาเป็นอย่างนี้แล้ว<br />
เราจะทำอย่างไร เราคิดกัน<br />
เพียงพอหรือเปล่าว่าเราจะทำอะไรและอย่างไร<br />
4 6<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
ที่ว่านี้หมายความว่า<br />
สงครามเขารบกันมา เราก็ได้เห็นแล้วว่า<br />
มันเป็นอย่างนี้ๆ<br />
ในแง่หนึ่งก็เหมือนเป็นเครื่องย้ำ<br />
ให้เห็นว่า เออ…โลก<br />
นี้มันก็เป็นอย่างนี้แหละ<br />
อย่างในประเทศอเมริกา ผู้นำของเขาก็พูดกำชับอยู่เรื่อย<br />
ย้ำ<br />
แล้วย้ำอีก อย่างตอนที่ตั้ง<br />
NAFTA คือเขตการค้าเสรีอเมริกาเหนือ<br />
ทางแคนาดา อเมริกา และเม็กซิโก โน่น ผู้นำตอนนั้นคือประธานาธิบดี<br />
คลินตัน (Bill Clinton) ก็พูดย้ำว่า ที่ทำนี้วัตถุประสงค์สำคัญก็เพื่อ<br />
National Interests คือเขตการค้าเสรีต่างๆ เขตไหนก็ตาม ตัวผู้ต้นคิด<br />
ต้นเรื่องมีจุดหมายสำคัญคือ<br />
เพื่อผลประโยชน์ของชาติของเขา<br />
ซึ่งเขา<br />
ก็ย้ำอยู่เสมอ<br />
เราก็ต้องรู้ตามเป็นจริง<br />
เมื่อเรารู้เท่าทันดังนี้แล้ว<br />
เราก็ต้องมาคิดว่า ในเมื่อโลกเขา<br />
เป็นกันอย่างนี้<br />
เราจะอยู่อย่างไร<br />
จึงจะมีทางรอด หรือว่าสังคมของเรา<br />
จึงจะอยู่ได้ด้วยดี<br />
อันนี้คือเรื่องที่เราต้องคิด<br />
ขั้นที่<br />
๑<br />
ขั้นที่<br />
๒ นอกจากคิดว่าเราจะอยู่อย่างไรให้ดีในสภาพของ<br />
โลกอย่างนี้<br />
ก็ต้องคิดต่อไปว่า ถ้าเรามีความ<br />
สามารถยิ่งกว่านั้น<br />
ก็ต้องก้าวไปช่วยโลกใน<br />
การแก้ปัญหา และแก้ปัญหาระยะยาว<br />
อย่างที่ตั้งเป็นหัวข้อบรรยายครั้งนี้ว่า<br />
ก้าว<br />
ไปสู่วิถีแห่งสันติภาพ<br />
หรือที่จะทำให้โลก<br />
มีสันติภาพ ซึ่งเป็นเรื่องใหญ่ทั้ง<br />
๒ ขั้น<br />
ถ้าขั้นที่<br />
๑ เรายังไม่คิดแล้ว ขั้นที่<br />
๒ ก็เห็นจะยาก<br />
คนไทยมองดูสงครามนี้<br />
ถ้าเราได้แค่วิจารณ์ว่าเขาเป็น<br />
อย่างไรๆ โดยไม่คิดว่าแล้วเราจะทำอย่างไร เราจะต้องทำ<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 4 7
อะไร อย่างน้อยก็เพื่อให้ประเทศชาติสังคมของเราดำรงอยู่ได้ด้วยดี<br />
ในโลกที่มีสภาพเดือดร้อนไม่มีสันติภาพหรือสงครามกันอยู่อย่างนี้<br />
ความคิดเห็นวิพากษ์วิจารณ์ของเราก็แทบจะไร้ประโยชน์ นี่เป็น<br />
ปัญหาที่เราต้องคิด<br />
ถ้าเรามีความมั่นใจว่าเราเข้มแข็งพอที่จะอยู่รอดได้<br />
เราก็ต้อง<br />
ก้าวไปอีกขั้นหนึ่ง<br />
หรือจะทำไปพร้อมกันก็ได้ คือเพียรพยายามที่จะ<br />
แก้ปัญหาของโลก ทำให้โลกนี้ดำเนินไปสู่วิถีแห่งสันติภาพ<br />
4 8<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
สันติภาพไม่ใช่แค่ท่องว่า<br />
เวรไม่ระงับด้วยการจองเวร<br />
แต่ต้องไปให้ถึงขั้นว่า<br />
ทำอย่างไรจะไม่ต้องจองเวร<br />
ไม่เพียงแต่เรื่องการวิจารณ์คนอื่นและเหตุการณ์ทั้งหลาย<br />
เท่านั้น<br />
แม้แต่ในเรื่องหลักการต่างๆ<br />
ก็เหมือนกัน คนไทยเราอาจจะ<br />
ต้องมาตรวจสอบตัวเอง บางทีอาจจะต้องติเตียนกันบ้าง ตำหนิกัน<br />
บ้างเพราะว่าทั้งที่เป็นพุทธศาสนิกชน<br />
บางทีเราก็ไม่ได้คิดกันจริงจังว่า<br />
จะต้องทำอะไร เราแค่ฟังและบางทีก็ยอมรับกันแค่ว่าหลักการมัน<br />
เป็นอย่างนั้น<br />
แต่เมื่อต้องต่อด้วยคำว่า<br />
“แล้วเราจะต้องทำอย่างไร”<br />
ถึงตรงนี้เรากลับแทบไม่ขวนขวาย<br />
ยกตัวอย่างง่ายๆ หลักธรรมหลายอย่างที่เราได้ยินและสอน<br />
กันอยู่เรื่อยๆ<br />
และเราก็เอามาพูดกันจนติดปาก เช่นที่ท่านว่า<br />
อตฺตา<br />
หิอตฺตโน นาโถ แปลว่า ตนเป็นที่พึ่งของตน<br />
ซึ่งเราก็ยอมรับว่าเป็น<br />
ความจริง และสอนกันอยู่เรื่อยว่า<br />
ตนเป็นที่พึ่งของตน<br />
แต่ตอนที่จะ<br />
ต้องทำ คือตอนที่พระท่านสอนว่า<br />
แล้วทำอย่างไรตนจะเป็นที่พึ่งได้<br />
อันนี้เราไม่ค่อยจะเดินหน้าหรือแม้แต่เอาใจใส่กันเลย<br />
ทั้งที่ตรงนี้เป็น<br />
คำสอนที่สำคัญ<br />
ซึ่งเป็นภาคปฏิบัติ<br />
หมายความว่า เมื่อเรารู้หลักความจริงที่เป็นอย่างนั้นว่า<br />
ตนเป็นที่พึ่งของตนแล้ว<br />
มันก็เตือนเราว่า เพราะฉะนั้นเราจะต้องทำ<br />
ตนให้เป็นที่พึ่งได้<br />
แล้วก็ต้องพัฒนาตนขึ้นมา<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 4 9
คำสอนของพระพุทธศาสนาที่ท่านเพียรพยายามสอนมา<br />
มากมาย ก็คือสอนให้คนทำตนให้เป็นที่พึ่งได้<br />
ด้วยการฝึกฝนพัฒนาตน<br />
คือด้วยการศึกษา ตรงนี้เป็นจุดสำคัญ<br />
ถ้าเราอยู่แค่ตนเป็นที่พึ่งของตน<br />
แค่นั้น<br />
ก็จบ คือได้แต่รู้หลักความจริง<br />
แต่ไม่ได้ก้าวไปไหน<br />
อย่างคำสอนอีกข้อหนึ่งที่คุ้นๆ<br />
กันว่า เวรไม่ระงับด้วยการ<br />
จองเวรหรือ เวรระงับด้วยการไม่จองเวร เราก็ได้ยินกันอยู่เสมอ<br />
และจำกันได้อย่างแม่นยำ อันนี้ก็เป็นหลักความจริงในหมู่มนุษย์ที่ว่า<br />
ถ้าเกิดมีเวรและไปจองเวรกัน มันก็ไม่รู้จักจบสิ้น<br />
แต่ในแง่ของภาคปฏิบัติที่จะต้องทำ<br />
จะต้องถามต่อไปว่า<br />
แล้วทำอย่างไรจึงจะไม่ต้องจองเวร ตรงนี้แหละที่คนไทยเราหรือ<br />
ชาวพุทธไทยเราไม่ค่อยคิด ทั้งๆ<br />
ที่ในพระพุทธศาสนานั้น<br />
เมื่อค้นดูใน<br />
คัมภีร์ต่างๆ ท่านก็พยายามสอน ว่าทำอย่างไรจะไม่ต้องจองเวร โดย<br />
เฉพาะหลักการข้อนี้เกี่ยวข้องกับเรื่องสงครามและสันติภาพด้วย<br />
การ<br />
ที่จะไม่ต้องจองเวรนั้น<br />
เมื่อพูดอย่างชาวบ้าน<br />
ก็อาจจะมีอยู่<br />
๓ แบบ<br />
แบบที่<br />
๑ คือ คนก่อเวรเขาทำรุนแรงได้ผล จนกระทั่งผู้ถูก<br />
กระทำนั้นสูญสิ้นชาติพันธุ์หายไปหมดเลย<br />
จึงไม่มีโอกาสมาจองเวร<br />
แบบที่<br />
๒ คือ เมื่อถูกเขาก่อเวรแล้ว<br />
คนที่ถูกกระทำ<br />
มีความ<br />
สามารถที่จะทำให้การก่อเวรของผู้ทำร้ายนั้นไม่สัมฤทธิ์ผล<br />
สงบไป<br />
หรือ สยบได้ เลิกหายต่อกัน เพราะเขายอม อย่างนี้เรียกว่าชนะได้<br />
ด้วยธรรม โดยไม่ต้องทำร้ายเขา<br />
แบบที่<br />
๓ คือ ทำอย่างไรในระยะยาว เราจะสามารถทำที่จะ<br />
ไม่ให้มีการก่อเวรขึ้นมาอีกเลย<br />
แบบนี้แหละเก่งที่สุด<br />
ถึงขั้นนี้จึงจะมี<br />
สันติภาพแน่นอน โดยทำให้โลกนี้ไม่มีการก่อเวรกัน<br />
แล้วเราล่ะอยู่ใน<br />
5 0<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
แบบไหนหรือขั้นไหน<br />
ถ้าไม่เพียรพยายาม เราจะอยู่ในขั้นที่<br />
๑ คือ<br />
ถ้าเขาก่อเวรมาเราก็สิ้นชาติสิ้นพันธุ์<br />
จบกัน ก็ไม่ต้องจองเวร<br />
ในคัมภีร์ต่างๆ ท่านสอนไว้ ดังมีตัวอย่างในชาดกที่ยกเรื่อง<br />
มาเล่าไว้ให้เห็นว่า เราจะเปลี่ยนวิถีของโลกได้อย่างไร<br />
ในขณะที่โลกนี้<br />
มันร้าย มีแต่คนที่คิดจะแก้แค้นกัน<br />
เบียดเบียนกัน ทำสงครามกันไม่<br />
หยุดหย่อน แล้วทำอย่างไรจะให้เกิดสันติภาพหรือความสงบได้<br />
แม้แต่เมื่อมีฝ่ายที่เขาตั้งตัวเป็นศัตรูในระดับประเทศชาติ<br />
ยกทัพมารุกรานเบียดเบียน ก็มีชาดกหลายเรื่องที่สอนเรื่องนี้<br />
ชาดก<br />
ใหญ่ๆ เช่น มโหสถชาดก ก็เป็นเรื่องแบบนี้<br />
คือฝ่ายประเทศอื่นนั้น<br />
เขาคิดร้ายเขาต้องการความยิ่งใหญ่ขยายดินแดน<br />
ยกทัพมาบุก ฝ่ายนี้<br />
ตั้งอยู่ในธรรมไม่ต้องการใช้กำลัง<br />
โดยเฉพาะไม่ต้องการให้ประชาราษฎร์<br />
เดือดร้อน ก็หาทางแก้ไข จนกระทั่งสามารถทำให้ฝ่ายที่ยกทัพมา<br />
รุกรานนั้นต้องยอม<br />
ถูกสยบได้โดยไม่ต้องใช้กำลัง ไม่ต้องใช้ความ<br />
รุนแรงโดยไม่ต้องเสียเลือดเนื้อเลย<br />
และกลับเป็นไมตรีกันด้วย หรือ<br />
จบลงด้วยดี อย่างนี้คือขั้นกลาง<br />
ส่วนขั้นที่<br />
๓ นั้นคือจุดหมายของพระพุทธศาสนาระยะยาว<br />
ที่พยายามสอนและพัฒนามนุษย์ให้ขึ้นไปถึงขั้นนั้น<br />
แต่เอาแค่ขั้นที่สองก็ต้องถามว่า<br />
เราได้พยายามบ้างหรือเปล่า<br />
คนที่จะชนะได้<br />
โดยสยบคนร้ายหรือทำให้การก่อเวรนั้นต้องสงบลง<br />
ด้วยดี โดยเป็นมิตรไมตรีแก่กัน ต้องมีความสามารถกว่าคนที่เอาชนะ<br />
ในการรบกันมากมายหลายเท่า อาจจะพูดว่าเป็นสิบเท่าเลย<br />
ฉะนั้นคนที่จะสร้างสันติภาพ<br />
เพื่อทำไม่ให้มีความความ<br />
รุนแรงอย่างที่เรียกกันในปัจจุบันว่า<br />
อหิงสา ฝรั่งว่า<br />
Nonviolence นั้น<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 5 1
ต้องเป็นคนที่มีสติปัญญาความสามารถอย่างยอดเยี่ยม<br />
ไม่ใช่ว่าอยู่ๆ<br />
จะไปทำได้ ไม่ใช่ฟังแค่ว่า เวรไม่ระงับด้วยการจองเวร แล้วพูดได้แค่ว่า<br />
เราอย่าไปจองเวรนะ ก็จบเท่านั้นเอง<br />
เราก็เลยสูญสิ้น<br />
เราต้องคิดกันให้จริงจังในแง่นี้<br />
และท่านก็อุตส่าห์สอนไว้<br />
มากมาย การพัฒนาความสามารถ กับการมีเจตจำนงที่เป็นธรรม<br />
มุ่งดี<br />
ปรารถนาสันติสุขนั้น<br />
ต้องไปด้วยกัน ไม่ใช่เอาแค่มุ่งดีเพียงอย่างเดียว<br />
หมายความว่า ทางพระสอนไว้ ๒ อย่าง คือในด้านหนึ่งต้องมี<br />
เมตตา กรุณา นั้นแน่นอน<br />
นี่ก็คือ<br />
อหิงสา = ไม่เบียดเบียน<br />
แต่พร้อมกันนั้นในด้านที่สอง<br />
ต้องมีปัญญา เพราะว่าคนที่จะ<br />
ทำให้เมตตา ความปรารถนาดี หรือความรักสัมฤทธิ์ผลได้<br />
ต้องมี<br />
ปัญญา และต้องมีปัญญามากกว่าปกติ เพราะตามปกติคนเราจะรบรา<br />
ฆ่าฟันต่อสู้กันและเอาชนะกันด้วยกำลัง<br />
ใครมีกำลังมากกว่าโดย<br />
เฉพาะทางรูปธรรมมีร่างกายแข็งแรงกว่า มีอาวุธเหนือกว่า ก็ชนะไป<br />
แต่ต้องเสียเลือดเนื้อ<br />
ลำบาก วุ่นวายกันมาก<br />
การที่เราพัฒนามนุษย์ให้<br />
มีอารยธรรมก็เพื่อให้มนุษย์นั้นสามารถที่จะทำให้ความรุนแรงนั้นหาย<br />
ไป โดยใช้วิธีสงบ ด้วยความสามารถทางปัญญา<br />
เคยมีไหมในประวัติศาสตร์ที่มนุษย์ได้ทำหลักการนี้ให้เป็น<br />
จริงขึ้น<br />
ถ้าหลักการนี้มนุษย์ทำให้สำเร็จได้<br />
ก็แสดงว่ามนุษย์เจริญ<br />
ในอารยธรรม แต่ถ้ามนุษย์ยังทำไม่ได้ เขาก็ได้แต่เอากำลังมาสู้กัน<br />
ใคร<br />
มีกำลังมากก็ชนะไป ก็แสดงว่ามนุษย์ไม่ได้เจริญอะไรขึ้นมาเลย<br />
มันจะ<br />
เป็นอารยธรรมได้อย่างไร เพราะมันก็เหมือนกับสมัยบุพกาล ซึ่งเขาก็<br />
รบกันมาอย่างนี้<br />
ใครมีกำลังมากก็ชนะไป ไม่เห็นจะเป็นอารยธรรม<br />
อะไรก็เหมือนเดิม<br />
5 2<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
เพราะฉะนั้นจึงต้องคิดกันให้ดี<br />
นี่คืออารยธรรมในแง่สันติภาพ<br />
ซึ่งก็ควรเน้นหลักการที่พระพุทธเจ้าทรงสอนไว้<br />
คือ เวรไม่ระงับด้วย<br />
การจองเวร<br />
ถ้าจะปฏิบัติตามหลักนี้ก็ต้องมาคิดกันว่า<br />
ทำอย่างไรจึงจะไม่<br />
ต้องจองเวร อย่างน้อยก็ต้องพัฒนาความสามารถที่จะยุติความรุนแรง<br />
ด้วยความสงบ และนอกจากเจตนาในจิตใจที่มีเมตตากรุณา<br />
ก็จะต้อง<br />
พัฒนาปัญญาอย่างยวดยิ่งด้วย<br />
ขอให้คิดกันจริงจังในเรื่องนี้<br />
อย่างน้อยเราจะต้องพิจารณาในขั้น<br />
๑ ที่ว่า<br />
เมื่อโลกเขายัง<br />
เป็นอย่างนี้<br />
เช่นว่าในเมื่อแต่ละประเทศต่างก็มุ่งแสวงหาผลประโยชน์<br />
แก่ชาติของตัว มันก็ต้องมีปัญหากันเรื่อยไปอย่างนี้<br />
แล้วเมื่อในโลก<br />
เป็นอย่างนี้<br />
สังคมไทยเราจะอยู่ให้ดีได้อย่างไร<br />
แต่ในขั้นที่<br />
๑ วันนี้<br />
จะไม่พูดถึง เพราะไม่ตรงกับหัวข้อที่นิมนต์ให้บรรยายข<br />
ขอก้าวไปสู่ขั้น<br />
๒ ที่ว่า<br />
แล้วคนไทยเรา หรือทุกๆ คน จะก้าว<br />
ไปสู่การมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหาของโลกในแง่ของสันติภาพนี้ได้<br />
อย่างไร แล้วทำอย่างไรจะให้โลกนี้เดินไปสู่วิถีแห่งสันติภาพ<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 5 3
5 4<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
ถึงจะยากก็ต้องทำ คือต้องแก้ไข<br />
ความอยากได้-อยากใหญ่-ใจแคบ<br />
วันนี้ทางท่านผู้นิมนต์ตั้งหัวข้อให้เป็นเรื่องของ<br />
“ศาสนา”<br />
ความจริง ถ้าพูดในแง่ของเรา ศาสนาก็คือคำสอน คำว่าพระพุทธศาสนา<br />
ก็แปลตรงตัวเลย พุทธ แปลว่า ผู้ตรัสรู้<br />
และ ศาสนา แปลว่า คำสอน<br />
รวมกันแปลว่า คำสอนของท่านผู้รู้ความจริง<br />
ก็เป็นกลางๆ ไม่เข้าใคร<br />
ออกใคร<br />
โดยสรุป พระพุทธศาสนาเป็นเรื่องของการบอกว่าความจริง<br />
มีอยู่อย่างนี้ๆ<br />
ดังนั้น<br />
เราจึงควรประพฤติปฏิบัติอย่างนี้ๆ<br />
การที่เราจะสร้างสันติภาพ<br />
ก็คือการแก้ปัญหาการรบราฆ่า<br />
ฟันสงครามของโลก เวลาจะแก้ปัญหาก็ต้องบอกว่าให้ทำอย่างนั้นทำ<br />
อย่างนี้<br />
แต่พอบอกให้ทำอย่างนั้นทำอย่างนี้<br />
คนก็จะพูดขึ้นมาว่า<br />
“พูด<br />
มันง่าย แต่ทำมันยาก” การจะพูดว่าให้ทำอย่างนั้นทำอย่างนี้ก็พูดได้<br />
แต่ในเวลาปฏิบัติ คนที่จะทำเขาลำบาก<br />
ทำยาก ไม่ใช่ปฏิบัติง่ายๆ นี้<br />
เป็นแง่ที่คนชอบอ้าง<br />
แต่ก็มีแง่ที่ทำให้อ้างไม่ได้เช่นกันว่า<br />
หลักการที่ต้องปฏิบัติ<br />
หลายอย่างที่ว่ายากนั้น<br />
เมื่อเป็นความจริงที่จะต้องทำจึงจะสำเร็จ<br />
มัน<br />
จะยากหรือไม่ยาก ก็ไม่เกี่ยวแล้ว<br />
ถ้าคุณต้องการข้ามแม่น้ำนี้ไปฝั่งโน้น<br />
เพราะว่าหมู่บ้านที่คุณ<br />
ต้องการอยู่ฝั่งโน้น<br />
การข้ามแม่น้ำนี้จะยากหรือไม่ยากก็ตาม<br />
คุณก็ต้อง<br />
ข้าม กรณีนี้มันจำเป็นแล้ว<br />
จะมาอ้างความยากไม่ได้ คำถามมีได้แต่ว่า<br />
คุณจะไปหรือไม่ไป ถ้าคุณจะไปให้ถึง คุณก็ต้องข้ามมันไปให้ได้ไม่ว่า<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 5 5
มันจะยากหรือไม่ยากก็ตาม<br />
หลักการหลายอย่างก็เช่นเดียวกัน จะมัวรำพันถึงความยาก<br />
ไม่ได้ แม้แต่จะบอกว่า พูดมันง่ายแต่ทำมันยาก ก็พูดไม่ได้ เพราะว่า<br />
มันเป็นหลักความจริง ถ้าคุณไม่ปฏิบัติ คุณก็ไม่สำเร็จ ถ้าคุณอยากมี<br />
สันติภาพ ก็ต้องทำตามหลักการนี้<br />
ถ้าไม่ทำ สันติภาพก็ไม่เกิดขึ้นทาง<br />
เลือกไม่มี คุณต้องทำ<br />
วันนี้เราจะพูดกันถึงหลักการแบบนี้<br />
จึงต้องบอกไว้ก่อนว่า<br />
อย่ามาอ้างกันอีกว่ายาก นี่เป็นการทำความเข้าใจกันไว้ก่อน<br />
เรื่องการสร้างสันติภาพนี้<br />
เริ่มต้นก็ต้องมาดูที่หลักการฝ่าย<br />
ตรงข้าม คือด้านเหตุปัจจัยที่ทำให้คนขัดแย้งกัน<br />
ต่อสู้กัน<br />
มารบราฆ่า<br />
ฟันทำสงครามกัน ซึ่งประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติก็เป็นมาเป็นไปกัน<br />
อยู่อย่างนี้<br />
มีสงคราม มีการต่อสู้<br />
รบราฆ่าฟัน ขัดแย้งกัน ตั้งแต่ระดับ<br />
บุคคล ระดับสังคม จนถึงระดับประเทศชาติ ตลอดมาทุกยุคทุกสมัย<br />
ขอสรุปสั้นๆ<br />
เหตุปัจจัยของความขัดแย้งนั้น<br />
ถ้าไปขุดกันมา<br />
แต่ละกรณีก็ต่างๆ กันไป แต่ว่าโดยสรุปแล้วก็มี ๓ อย่าง เท่านั้น<br />
เหตุปัจจัยที่ทำให้มนุษย์ขัดแย้งกันจนปัญหาความรุนแรงเบียดเบียน<br />
เกิดขึ้น<br />
คือ<br />
๑. อยากได้<br />
๒. อยากใหญ่<br />
๓. ใจแคบ<br />
อยากได้ ท่านเรียกว่า ตัณหา คืออยากได้ผลประโยชน์ อยาก<br />
ได้สิ่งเสพบริโภค<br />
ทรัพย์สมบัติ ความพรั่งพร้อม<br />
มาบำรุงบำเรอตัวให้มี<br />
5 6<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
มากที่สุด<br />
ข้อนี้เป็นเหตุใหญ่ให้คนขัดแย้งจนแม้กระทั่งยกทัพไปรบรา<br />
ฆ่าฟันกัน จะเห็นได้ว่าไม่ต้องพูดถึงบุคคลหรอก ประเทศชาติทั้งหลาย<br />
ก็ยกทัพไปตีกันเพราะเรื่องผลประโยชน์ทั้งนั้น<br />
แม้แต่สงครามที่กำลัง<br />
วุ่นวายอยู่เวลานี้<br />
ก็วิจารณ์กันว่าเป็นเพราะข้อนี้<br />
ปัจจัยที่<br />
๒ อยากใหญ่ คือต้องการอำนาจ ต้องการความ<br />
ยิ่งใหญ่<br />
ที่จะสามารถครอบงำผู้อื่นหรือบังคับเขาได้<br />
ข้อนี้ท่านเรียกว่า<br />
มานะ ตลอดทุกยุคสมัยที่ผ่านมาในประวัติศาสตร์<br />
ปัจจัยข้อนี้มักจะมา<br />
คู่กับข้อที่<br />
๑ คืออยากได้ด้วย และอยากใหญ่ด้วย เพราะถ้าอยากใหญ่<br />
แล้วเป็นใหญ่ได้ ความอยากได้ก็จะสำเร็จได้ง่าย อยากได้ก็ต้องสำเร็จ<br />
ด้วยอยากใหญ่ และเมื่อได้แล้วตัวเองก็จะใหญ่ยิ่งขึ้น<br />
ก็เลยอยากได้<br />
กับ อยากใหญ่นี้<br />
คือ สองตัวสำคัญ เรียกว่า ตัณหา - มานะ<br />
แต่บางทีสงครามเกิดขึ้นเพราะปัจจัยด้านอื่นก็มี<br />
คือ เรื่อง<br />
ลัทธิศาสนา และอุดมการณ์ต่างๆ ซึ่งไม่ใช่เรื่องผลประโยชน์โดยตรง<br />
แต่เป็นเรื่องของความเชื่อ<br />
และการยึดถือหลักการบางอย่าง โดยถือรั้น<br />
ไม่ยอมรับไม่ยอมฟังซึ่งกันและกัน<br />
อย่างนี้เรียกว่าใจแคบ<br />
เพราะฉะนั้นลัทธิศาสนาก็เลยกลายเป็นเหตุให้เกิดสงคราม<br />
ในอดีตมากมาย และสงครามลัทธิอุดมการณ์และศาสนานี้กลายเป็น<br />
เรื่องยืดเยื้อเรื้อรังกว่าสงครามแย่งชิงผลประโยชน์และสงครามแสวงหา<br />
ความยิ่งใหญ่ด้วยซ้ำไป<br />
ฉะนั้นปัจจัยตัวที่<br />
๓ นี้<br />
จึงเป็นตัวที่ฝังลึกมาก<br />
ทางพระเรียกว่า ทิฏฐิ<br />
ตกลงว่า ตัวการสำคัญที่อยู่เบื้องหลังของความขัดแย้ง<br />
การรบราฆ่าฟันกัน ตลอดจนสงคราม ก็คือ ตัณหา มานะ ทิฏฐิ พูด<br />
เป็นไทยง่ายๆ ว่า อยากได้ อยากใหญ่ ใจแคบ<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 5 7
5 8<br />
ปมปัญหายิ่งซับซ้อนใหญ่โตยากนักหนา<br />
เมื่อตัณหา-มานะ-ทิฏฐิ<br />
ซ่อนแฝงไว้ซึ่งความกลัว-หวาดระแวง-ไม่ไว้ใจ<br />
แล้วเราจะแก้ปัญหาอย่างไร ก็ต้องยอมรับความจริงว่า<br />
มันแสนยาก อย่างที่ว่า<br />
พูดง่าย-ทำยาก นั่นแหละ<br />
แต่ถึงยากก็ต้องทำ<br />
และการแก้ปัญหานั้นก็ไม่ใช่ว่าเราจะต้องทำพรวดเดียว<br />
เช่นบอกว่า<br />
คุณต้องไม่มีตัณหา ต้องไม่อยากได้ผลประโยชน์ ซึ่งเป็นไปไม่ได้<br />
เรา<br />
ต้องยอมรับเรื่องของมนุษย์ทั่วไป<br />
และต้องทำเป็นขั้นตอน<br />
อย่างเรื่อง<br />
ตัณหา เราก็ต้องวางมาตรการต่างๆ ที่จะไม่ให้<br />
คนเอาเปรียบกัน ซึ่งโลกเขาก็พยายามวางกันมา<br />
แต่มนุษย์ก็พยายาม<br />
เอาเปรียบกันเสมอ บางทีก็ถึงกับวางกฎกติมาแบบเอาเปรียบคนอื่น<br />
และแม้แต่เมื่อมีกฎกติกาเป็นกรอบขึ้นมาแล้ว<br />
ก็ยังหาทางใช้กฎกติกา<br />
นั้นให้เกิดผลเข้าข้างตน<br />
ให้เอื้อแก่ตัวเอง<br />
ถึงจะอย่างไรก็ตาม ก็ต้องมีกฎกติกาไว้ รวมความก็คือ ต้องมี<br />
กฎกติกาและมาตรการที่จะรักษาความเป็นธรรม<br />
เพื่อไม่ให้มีการ<br />
แสวงหาผลประโยชน์แบบรุกรานผู้อื่น<br />
หรือเอาเปรียบผู้อื่นโดยไม่<br />
ชอบธรรม<br />
จะเห็นว่า แม้แต่เรื่องจำพวกการค้าเสรีและอะไรๆ<br />
ทำนองนี้<br />
เขาก็อ้างเรื่องความเป็นธรรม<br />
บอกว่าเป็นการค้าที่เสรีและเป็นธรรม<br />
เป็น “ฟรีเทรด” (Free Trade) ด้วย และ “แฟร์เทรด” (Fair Trade)<br />
ด้วย แต่เอาเข้าจริงก็เป็นปัญหาว่าฟรีเทรดนั้นเป็นแฟร์เทรดหรือเปล่า<br />
แล้วก็เถียงกันอยู่นั่นแหละ<br />
เพราะบางทีมันฟรี แต่มันไม่แฟร์ ทำอย่างไร<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
จะให้ทั้งฟรีและทั้งแฟร์ด้วย<br />
ซึ่งยากเหลือเกิน<br />
เพราะมนุษย์นี่ตัณหา<br />
มันเยอะ<br />
ตัณหา ความอยากได้เป็นเหตุหนึ่งที่ทำให้ไม่ยอมแฟร์<br />
และ<br />
ทำให้อ้างความฟรีมาเพื่อไม่แฟร์ไป<br />
จึงต้องหาทางชิงไหวชิงพริบกัน<br />
อยู่เรื่อย<br />
แต่รวมแล้วหลักการในขั้นหนึ่งก็ต้องมีมาตรการไม่ให้เอารัด<br />
เอาเปรียบกัน หรือให้เอาเปรียบได้น้อย ให้มีความเป็นธรรมบ้าง<br />
เท่าที่จะทำได้<br />
แล้วก็พยายามแก้จุดอ่อนกันไป<br />
เรื่องมานะ<br />
ความอยากใหญ่ ความต้องการอำนาจครอบงำ<br />
ผู้อื่นก็เช่นเดียวกัน<br />
ต้องมีมาตรการสะกัดกั้นและมีการดุล<br />
มีการคาน<br />
อำนาจกัน เป็นวิธีการซึ่งทางรัฐศาสตร์<br />
โดยเฉพาะการเมืองระหว่าง<br />
ประเทศ ต้องศึกษาและพยายามกันไป<br />
แต่ทั้งนี้<br />
จะต้องรู้ตระหนักด้วยว่า<br />
เบื้องหลังหลักการและ<br />
ภายใต้เหตุปัจจัยใหญ่ๆ เหล่านี้<br />
เรื่องของมนุษย์มีปัจจัยย่อยๆ<br />
เป็น<br />
เงื่อนปมซับซ้อนมากมาย<br />
อย่างเรื่องลาภ<br />
หรือผลประโยชน์ ซึ่งเป็นเรื่องระดับรูปธรรม<br />
พื้นฐาน<br />
ตั้งแต่เรื่องปัจจัย<br />
๔ ก็ต้องมองไปถึงปัญหาความยากจน<br />
ขาดแคลนขัดสน ซึ่งก็เป็นสาเหตุอย่างหนึ่งของความขัดแย้งแบ่งแยก<br />
เบียดเบียนกัน ตั้งแต่คนยากจนกับคนมั่งมี<br />
ไปจนถึงประเทศที่<br />
ขาดแคลนกับประเทศที่ร่ำรวย<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 5 9
แม้แต่ในเรื่องนี้<br />
ในขั้นต้นๆ<br />
ตัณหานอกจากทำให้คนขัดแย้ง<br />
แย่งชิงกันแล้ว ก็ทำให้ไม่สามารถเผื่อแผ่แบ่งปันช่วยเหลือกัน<br />
แต่ไม่ใช่แค่นั้น<br />
เมื่อตัณหาประสานกับมานะ<br />
คนมีอิทธิพล<br />
ตลอดจนประเทศมหาอำนาจ อาจจะช่วยเหลือเผื่อแผ่แก่คนยากจน<br />
ตลอดจนชาติที่ยากไร้บ้างในขอบเขตหนึ่ง<br />
แต่ต้องพยายามหาทาง<br />
ทำให้คนจน และชาติที่ล้าหลัง<br />
ต้องยากจนต่อไป เพื่อให้คงอยู่ใต้<br />
อิทธิพลของตน ตลอดจนเพื่อให้เป็นเครื่องมือในการแสวงหาผล<br />
ประโยชน์ของตน และเสริมอำนาจความยิ่งใหญ่<br />
แต่ที่สำคัญอย่างยิ่งก็คือ<br />
ตัณหา-มานะ-ทิฏฐินี้<br />
ทำให้การแก้<br />
ปัญหายากยิ่งขึ้น<br />
เมื่อมันเป็นตัวการทำให้เกิด<br />
ความกลัว ความ<br />
หวาดระแวง และความไม่ไว้ใจกัน<br />
ความกลัวของคนที่อ่อนแอยังไม่สำคัญเท่าไร<br />
มันไม่รุนแรง<br />
แต่ความกลัวของผู้มีอำนาจนี่แหละ<br />
ที่เป็นตัวก่อปัญหายิ่งใหญ่<br />
ทำไมไม่ช่วยเขาจริงจังให้หายยากจน บางทีทำไมต้องทำ<br />
สงครามทั้งที่ดูตามสภาพทั่วไปไม่เห็นมีอะไรมาก<br />
มีบ่อยๆ ที่ต้องทำอย่างนั้น<br />
เพราะความกลัวที่ซ่อนแฝงอยู่ว่า<br />
เขาจะมีอำนาจขึ้นมาแข่งตน<br />
หรือกลัวว่าถ้าพวกนั้นมีกำลังขึ้นมา<br />
จะเป็นภัยแก่ตน หรือแม้แต่ระแวงไปต่างๆ หรือตกลงกันไม่ได้เพราะ<br />
ไม่ไว้ใจกัน<br />
เวลานี้ก็รู้กันดีแล้วว่า<br />
การแย่งชิงเบียดเบียนกันที่ทำให้โลก<br />
ไม่มีสันติภาพนี้<br />
มิใช่ก่อความเดือดร้อนเฉพาะในสังคมมนุษย์เอง<br />
เท่านั้นแต่ยังขยายปัญหาออกไป<br />
ทำให้สิ่งแวดล้อมเสื่อมโทรมด้วย<br />
ซึ่งยิ่งเป็นการซ้ำเติมปัญหาความขาดสันติภาพให้รุนแรงยิ่งขึ้น<br />
6 0<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
ในกระบวนการที่ว่านี้<br />
ตัณหา-มานะ-ทิฏฐิ ที่ซ่อนแฝง<br />
ความกลัว-หวาดระแวง-ไม่ไว้ใจกันนั้น<br />
นอกจากเป็นตัวการก่อปัญหา<br />
สิ่งแวดล้อมแล้ว<br />
แม้เมื่อมนุษย์รู้ว่าตนควรจะแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อม<br />
อย่างไร ก็ไม่สามารถดำเนินการแก้ปัญหานั้นให้มีผลจริงขึ้นมาได้<br />
รวมแล้ว การแก้ปัญหาต้องมีวิธีการหลายระดับ โดยเฉพาะ<br />
ก) ระดับความสัมพันธ์ทางสังคม ด้วยการช่วยเหลือเกื้อกูล<br />
กันการแบ่งปัน การสงเคราะห์ต่างๆ<br />
ข) ระดับการปกครอง หรือระดับจัดการ รวมทั้งการวางกฎ<br />
กติกา ที่จะให้มีกรอบแห่งการกระทำ<br />
และไม่ให้ข่มเหงเอารัดเอา<br />
เปรียบกัน แต่ให้มีความเป็นธรรม ด้วยหลักกฎหมาย และการใช้<br />
กฎหมาย<br />
แต่สองระดับนี้<br />
เป็นการแก้ปัญหาขั้นพื้นผิว<br />
และเฉพาะหน้า<br />
ซึ่งไม่เป็นหลักประกันแห่งการแก้ปัญหาและการสร้างสันติภาพที่แท้<br />
จริงเช่นอาจจะมีการช่วยเขาเพื่อเอาไว้ใต้อำนาจ<br />
การวางกฎกติกาที่<br />
ไม่เป็นธรรม หรือไม่ยอมตั้งกฎที่จะทำให้ตนเสียผลประโยชน์<br />
และการ<br />
ใช้กฎกติกาแบบฉลาดแกมโกง เพื่อเอาเปรียบเป็นต้น<br />
ดังที่มองเห็นกันชัดเจนเวลานี้<br />
ในความสัมพันธ์ช่วยเหลือกัน<br />
ระหว่างประเทศ ทั้งชาติที่ให้ความช่วยเหลือ<br />
และชาติที่รับการ<br />
ช่วยเหลือ หายากที่จะมีไมตรีธรรม<br />
ที่ซาบซึ้งใจต่อกัน<br />
ต่างก็มีความ<br />
เคลือบแคลงใจ มองทางฝ่ายผู้ที่ช่วยก็อาจจะมีแรงจูงใจแอบแฝง<br />
ทางฝ่ายผู้รับก็ฉวยโอกาสหรือไม่ก็ซ่อนความหวาดระแวงไว้ข้างใน<br />
ทั้งสองฝ่ายไม่จริงใจต่อกัน<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 6 1
ทั้งหมดนี้จึงไม่ปลอดภัยจริง<br />
หนีไม่พ้นที่จะต้องขึ้นให้ถึง<br />
ค) ระดับการศึกษา ด้วยการสังสรรค์ทางการศึกษา ที่จะปรับ<br />
ท่าทีแห่งความสัมพันธ์ และพัฒนาคนส่วนใหญ่ให้หลุดพ้นจากตัณหา-<br />
มานะ-ทิฏฐิ ตลอดจนความกลัว ความหวาดระแวง ไม่ไว้ใจกัน ให้มี<br />
ความเป็นมิตรผู้มีความปรารถนาดีต่อกัน<br />
และใฝ่ประโยชน์สุขที่ร่วม<br />
กัน เป็นเพื่อนร่วมโลกกันได้จริง<br />
ในที่สุด<br />
ก็ต้องแก้ไปให้ถึงตัวก่อการร้ายที่ฝังลึกที่สุด<br />
ซึ่งเมื่อ<br />
มีอยู่<br />
มันจะประสานทั้งตัณหาและมานะ<br />
ไปจนถึงความกลัว ความ<br />
หวาดระแวง ไม่ไว้ใจกันทั้งหมด<br />
ที่ทำให้โลกไม่อาจจะมีสันติภาพ<br />
6 2<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
แค่ทิฏฐิในเรื่องชาติพันธุ์ที่มีมานานนักหนา<br />
มนุษย์ก็ไม่ได้พัฒนาขึ้นมาเลย<br />
นี่แหละจึงมาถึงข้อสุดท้ายคือความใจแคบ<br />
ได้แก่ความยึดติด<br />
ในทิฏฐิ และความเชื่องมงายต่างๆ<br />
การเอาลัทธิศาสนาและอุดมการณ์<br />
มาเป็นเหตุให้แบ่งแยกทำร้ายกัน แทนที่จะเป็นสื่อแห่งสันติภาพ<br />
แม้แต่ความเชื่อในเรื่องชาติพันธุ์<br />
เช่นเชื่อว่าพวกชาติพันธุ์นั้นเลวร้าย<br />
เผ่าพันธุ์นั้นต่ำทราม<br />
ชาติวงศ์นี้เป็นศัตรูของเรา<br />
ต้องฆ่าให้หมด ต้อง<br />
กำจัดให้สิ้น<br />
นี่คือทิฏฐิ<br />
ความเชื่อที่ลงลึก<br />
ซึ่งเมื่อยึดถือเข้าแล้ว<br />
ทำให้<br />
เรื่องไม่จบ<br />
สงครามอาจยืดเยื้อคู่ประวัติศาสตร์<br />
แล้วแก้ได้ไหม ถ้าจะ<br />
ให้มีสันติภาพจริง ต้องแก้ให้ได้<br />
มนุษย์ต้องเปิดใจต่อกัน ยอมรับและมาพูดกัน เวลานี้มักจะ<br />
เน้นกันที่ข้อ<br />
๑ และข้อ ๒ ซึ่งก็ยังแก้ไม่ได้<br />
ส่วนข้อ ๓ ไม่กล้าพูดเพราะ<br />
ถ้าพูดก็กลัวจะกระทบกัน ก็เลยไม่มีทางที่จะแก้ปัญหาได้จริงเพราะ<br />
ว่าการแก้ปัญหาที่แท้จริงต้องลงไปถึงปัจจัยตัวที่<br />
๓ ซึ่งเป็นเรื่องในขั้น<br />
ปัญญา ที่เมตตาต้องพร้อมด้วยปัญญาจริงๆ<br />
แต่จะอย่างไรก็ตาม การสร้างความรู้ความเข้าใจและแก้ไข<br />
เรื่องทิฏฐิความเชื่อความยึดถือต่างๆ<br />
นี้<br />
มนุษย์ต้องทำให้ได้ และ<br />
ทั้งหมดนี้ขั้นสุดท้าย<br />
นอกจากการแก้ด้วยมาตรการทางสังคมเป็นต้น<br />
แล้ว ในที่สุดก็ต้องถึงฐานคือการพัฒนามนุษย์ด้วยการศึกษา<br />
เพราะฉะนั้น<br />
ภารกิจยิ่งใหญ่ที่เป็นพื้นฐานก็คือการศึกษา<br />
ซึ่งจะสร้างมนุษย์ให้มีคุณธรรม<br />
มีจิตใจที่มีเมตตากรุณา<br />
เป็นต้น มี<br />
ความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่<br />
มีความเสียสละ ไม่ใช่เอาแต่เห็นแก่ตัวอยากได้<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 6 3
ผลประโยชน์อย่างเดียว และคิดแต่จะเบียดเบียนครอบงำผู้อื่น<br />
ถ้าสร้างคุณธรรมในจิตใจขึ้นมาได้<br />
เราก็มีตัวคานกับเรื่องของ<br />
ตัณหา และมานะ แต่ข้อทิฏฐิต้องแก้ด้วยปัญญา คือสร้างปัญญาให้รู้<br />
เข้าใจ แต่ถึงปัจจุบันนี้เราก็ไม่ได้พัฒนาอะไรมากกว่าสมัยโบราณ<br />
โดยเฉพาะเรื่องทิฏฐิ<br />
ความเชื่อถือที่เป็นความใจแคบในเรื่อง<br />
ชาติพันธุ์<br />
ซึ่งนอกจากทำให้เกิดความเกลียดชังกันแล้ว<br />
ก็พ่วงเอามานะ<br />
มาด้วย โดยทำให้ดูถูกเหยียดหยามคนเผ่าอื่นพวกอื่น<br />
และเรื่องนี้ก็มี<br />
มาตั้งแต่โบราณนานนักแล้ว<br />
แม้แต่ในพุทธประวัติ เราก็มีตัวอย่างอยู่แล้ว<br />
เช่นอย่างศากย<br />
วงศ์นี้เอง<br />
แม้ว่าพระพุทธเจ้าจะทรงพยายามแก้ แต่เขาก็ยังยึดถืออยู่<br />
ศากยวงศ์นี้เราก็เห็นชัดว่ามีความยึดถือชาติตระกูลรุนแรง<br />
จะแต่งงาน<br />
กับคนพวกอื่นไม่ได้<br />
จึงเป็นเหตุให้ผู้อื่นเขาแค้น<br />
พยายามมาทำลาย<br />
ศากยวงศ์ทั้งหมด<br />
ตัวอย่างก็มีมาชัดเจน<br />
ปัจจุบันนี้จะทำอย่างไร<br />
เมื่อมนุษย์มาถึงยุคโลกาภิวัตน์แล้ว<br />
บอกว่าโลกไร้พรมแดน โลกเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน<br />
เป็น Globalvillage<br />
ก็พูดกันไปๆ แล้วเป็นจริงไหม มนุษย์ก็ยังแบ่งแยกกันอยู่อย่างนั้น<br />
แหละ ซ้ำร้าย โลกยิ่งกว้างไกล<br />
ใจคนยิ่งแคบลง<br />
ทำอย่างไรจะให้ใจ<br />
กว้างตามโลกที่แผ่ขยายกว้างออกไปได้<br />
ให้ใจไร้พรมแดน<br />
พระพุทธเจ้าตรัสว่า พระอรหันต์มีลักษณะอย่างหนึ่ง<br />
คือ<br />
วิมริยาทิกจิต เป็นผู้มีจิตใจ<br />
“ไร้พรมแดน” ตรงกันเลยกับคำที่เขาใช้<br />
กันในปัจจุบัน<br />
แต่เวลานี้เขาใช้คำว่าไร้พรมแดนกับการสื่อสารคมนาคม<br />
เป็นต้น เขาไม่พูดถึงจิตใจ ทั้งที่เห็นอยู่ชัดๆ<br />
ว่าจะไร้พรมแดนจริง ต้อง<br />
6 4<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
ทำใจคนให้ไร้พรมแดนด้วย เราจะทำได้ไหมล่ะ ถ้าทำได้ก็จะเข้า<br />
หลักพระพุทธศาสนา ซึ่งมีอยู่แล้วชัดเจน<br />
อย่างที่พูดไว้นานแล้วว่า<br />
วิมริยาทิกจิต ทำได้ไหม ทำให้มีจิตใจไร้พรมแดน<br />
ถ้าทำได้จริงๆ ก็เป็นพระอรหันต์ ถ้าไม่ถึงขั้นนั้น<br />
ก็ควร<br />
พยายามทำใจให้กว้างขวาง และการทำใจให้กว้างขวางนั้น<br />
ก็ต้อง<br />
พัฒนามนุษย์อย่างที่ว่า<br />
โดยเฉพาะต้องให้มีการศึกษาที่ถูกต้อง<br />
เป็นไปได้หรือไม่ ที่เวลานี้คนเราจะคิดให้ถึงขั้นที่จะ<br />
หลอม<br />
รวมชาติพันธุ์มนุษย์ให้เป็นชาติพันธุ์เดียว<br />
โดยไม่ต้องมาเถียง<br />
มาแก่งแย่ง หรือแบ่งแยกอะไรกันอีก เรื่องนี้เราจะต้องพูดกันอย่าง<br />
จริงจัง โดยไม่มีอะไรแอบแฝงอยู่ในใจ<br />
และไม่ใช่ไม่กล้าพูดกัน แต่ต้อง<br />
เปิดใจกันเลย แล้วพูดกันอย่างจริงจัง ในเมื่อเป็นโลกาภิวัตน์โลก<br />
ไร้พรมแดนอย่างนี้<br />
ต้องคิดว่าถึงเวลาหรือยังที่จะให้มนุษย์นี้<br />
หลอม<br />
รวมเป็นชาติพันธุ์เดียวกัน<br />
ไม่ต้องไปกีดกั้นแบ่งแยกอะไรอีก<br />
อย่างทางตะวันออกกลางก็มีปัญหาเรื่องแบบนี้<br />
เหมือนที่พูด<br />
เมื่อครู่นี้ว่าแม้แต่แต่งงานกันก็ไม่ได้<br />
แล้วมันจะไปแก้ปัญหาอะไร<br />
เพราะแค่นี้ก็ไม่สามารถพูดกันได้<br />
แล้วจะมาพูดว่าจะแก้ปัญหาให้<br />
โลกมีสันติภาพ ก็เห็นๆ อยู่ว่ามันไม่มีเค้าอะไรเลย<br />
ในเมื่อคนยังมุ่งหน้า<br />
มุ่งมั่นในการที่จะแบ่งแยกกันอยู่ชัดๆ<br />
รวมความว่า สาเหตุของความขัดแย้ง รบราฆ่าฟัน และ<br />
สงคราม ที่ทำให้ไม่มีสันติภาพตลอดมาทุกยุคทุกสมัย<br />
มี ๓ ประการ<br />
ด้วยกัน คือ อยากได้ อยากใหญ่ ใจแคบ หรือ ตัณหา มานะ ทิฏฐิ<br />
ซึ่งต้องแก้ไขด้วยมาตรการทางสังคมและด้วยวิธีการต่างๆ<br />
ที่เป็น<br />
ทางสันติ และที่สำคัญที่สุดคือพัฒนามนุษย์<br />
ด้วยการศึกษาที่ถูกต้อง<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 6 5
ทั้งนี้<br />
คนที่จัดการศึกษาต้องยอมรับความจริงก่อน<br />
ว่าจะเอา<br />
อย่างนี้ไหม<br />
แต่รับรองว่า ไม่ว่าใครจะยอมรับหรือไม่ก็ตาม ถ้าแก้กิเลส<br />
๓ อย่างนี้ไม่ได้<br />
เรื่องก็ไม่จบ<br />
อันนี้คือหลักการที่บอกแล้วว่า<br />
มันจะยาก<br />
หรือไม่ยาก คุณไม่มีสิทธิพูด เพราะว่าถ้าคุณไม่ทำ มันก็ไม่สำเร็จ<br />
6 6<br />
แค่ “รวมกันเราอยู่<br />
แยกกันเราตาย”<br />
สร้างสันติภาพโลกไม่ได้<br />
แต่ต้องรวมกันเป็นหมู่<br />
สู่ความประสานเป็นสากล<br />
ได้บอกแล้วว่า เรื่องใจแคบนี้สำคัญที่สุด<br />
จึงต้องขยายออกไป<br />
ให้เห็นอาการด้านต่างๆ ของการแสดงความใจแคบ คือ ความ<br />
หวงแหนกีดกั้นกัน<br />
แบบต่างๆความหวงแหนกีดกั้นมีหลายอย่าง<br />
ทาง<br />
พุทธศาสนาถือเป็นเรื่องสำคัญมาก<br />
จะเห็นว่าพระพุทธศาสนา<br />
พยายามสร้างสันติสุขให้แก่มนุษย์ด้วยการไม่ให้มีการแบ่งแยก<br />
เบียดเบียน<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
ฉะนั้น<br />
นอกจาก ตัณหา มานะ ทิฏฐิ ที่จะไม่ให้ขัดแย้งทำ<br />
สงครามรบราฆ่าฟันกันแล้ว ยังมีหลักต่อไปอีกชุดหนึ่ง<br />
ที่ท่านวางไว้<br />
เพื่อให้เราขจัดความใจแคบ<br />
และพัฒนามนุษย์ไปสู่ความมีจิตใจไร้<br />
พรมแดน และอยู่ร่วมกันโดยสันติท่านให้หลักไว้ว่า<br />
มนุษย์ที่พัฒนา<br />
แล้วจะต้องหมดความใจแคบหรือความหวงแหนกีดกั้นกัน<br />
๕ ประการ<br />
ที่เรียกว่า<br />
มัจฉริยะ ๕<br />
“มัจฉริยะ” เราแปลกันว่าความตระหนี่<br />
หรือขี้เหนียว<br />
แต่คำ<br />
ว่า ขี้เหนียวชวนให้คิดไปว่าเป็น<br />
ความโลภ<br />
กิเลสทั้งหมดจัดรวมเข้าได้<br />
๓ กลุ่ม<br />
คือ โลภะ โทสะ โมหะ ถ้า<br />
ถามคนทั่วไปว่า<br />
มัจฉริยะจัดเข้าในกิเลสประเภทไหนใน 3 ประเภทนั้น<br />
คนส่วนใหญ่จะตอบว่าอยู่ในกิเลสประเภท<br />
โลภะ หรือ โลภ แต่ไม่ถูก<br />
เพราะไปนึกถึงคำแปลภาษาไทย แต่ความหมายของมันไม่ตรงทีเดียว<br />
กับในภาษาเดิม<br />
มัจฉริยะ ทางพระจัดเข้าในกลุ่ม<br />
โทสะ ซึ่งเห็นได้ชัดในการ<br />
กีดกั้นผู้อื่น<br />
หวงแหนคอยกั้นขวางไม่ให้เขาได้อย่างเรา<br />
หรือไม่ให้เขามี<br />
ส่วนร่วม ความหวงแหนกีดกั้น<br />
หรือมัจฉริยะนั้น<br />
มี ๕ ประการ เราจะ<br />
ต้องพัฒนามนุษย์ให้กำจัด มัจฉริยะ ๕ นี้ให้ได้<br />
มิฉะนั้นมนุษย์จะไม่มี<br />
ทางเลิกแบ่งแยกกัน และก็จะต้องเกิดปัญหาในการขัดแย้งกันจน<br />
กระทั่งถึงสงครามอยู่เรื่อยไป<br />
ความหวงแหนกีดกั้น<br />
๕ ประการ นี้มีอะไรบ้าง<br />
๑. ความหวงแหนกีดกั้นกัน<br />
ในเรื่องที่อยู่<br />
ที่อาศัย<br />
ท้องถิ่น<br />
ดินแดน จนถึงประเทศ<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 6 7
๒. ความหวงแหนกีดกั้นกัน<br />
ในเรื่องผลประโยชน์<br />
เรื่องลาภ<br />
เรื่องการได้สิ่งเสพบริโภค<br />
เป็นต้น<br />
๓. ความหวงแหนกีดกั้นกัน<br />
ในเรื่องพงศ์เผ่าเหล่ากอ<br />
ชาติพันธุ์วงศ์ตระกูล<br />
พวกพ้อง<br />
๔. ความหวงแหนกีดกั้นกัน<br />
ในเรื่องชนชั้น<br />
วรรณะ สีผิว<br />
๕. ความหวงแหนกีดกั้นกัน<br />
ในเรื่องวิชาความรู้<br />
หรือวิทยาการ<br />
และผลสำเร็จทางภูมิธรรมภูมิปัญญา<br />
ปัจจุบันนี้กำลังเข้าสู่ยุคแห่งความหวงแหนกีดกั้นข้อที่<br />
๕ นี้<br />
เต็มที่<br />
เช่นเรื่องสิทธิทางปัญญา<br />
หรือสิทธิ์ในทรัพย์สินทางปัญญา<br />
แต่<br />
ข้อต้นๆ ปัจจุบันก็มีอยู่ทั้งหมด<br />
จึงมี ๕ ข้อ ครบเลย<br />
ถ้ากำจัดความหวงแหนกีดกั้น<br />
๕ อย่างนี้ไม่ได้<br />
มนุษย์ก็ต้อง<br />
ขัดแย้งกันอย่างรุนแรงต่อไป จะต้องรบรา แย่งชิง กำจัดกันเรื่อยไป<br />
พระพุทธศาสนาจึงสอนให้มนุษย์ศึกษาพัฒนาตัวเอง จนถึงขั้นที่ว่าถ้า<br />
เป็นโสดาบันก็หมดมัจฉริยะทั้ง<br />
๕ อย่าง ไม่มีเหลือเลย การที่พุทธ<br />
ศาสนาพัฒนามนุษย์ก็เพื่อให้ถึงขั้นนี้<br />
อย่างไรก็ตาม เรื่องนี้ไม่ใช่ว่าจะสุดโต่งไปอีกทางหนึ่ง<br />
ไม่ใช่ว่า<br />
เมื่อไม่ให้มีการกีดกั้นหวงแหนกัน<br />
เราก็ไม่ถืออะไรทั้งนั้น<br />
ไม่ยึดถือเลย<br />
เรื่องถิ่นที่อยู่อาศัย<br />
หรือประเทศของเรา ตลอดหมดทั้ง<br />
๕ ข้อไม่ยึดถือ<br />
ถ้าทำอย่างนี้ก็เป็นสุดโต่ง<br />
กลายเป็นโมหะ ไม่ใช่การทำด้วยปัญญา<br />
แต่กลายเป็นการยึดมั่นในความไม่ยึดมั่น<br />
การปฏิบัติในเรื่องนี้<br />
ต้องทำโดยรู้เท่าทันความจริงตามเหตุผล<br />
ว่า ถ้าคนยังขืนยึดถือกันอยู่<br />
ก็เป็นความยึดมั่นถือมั่นที่ผิด<br />
การที่เราตั้ง<br />
ข้อตกลงในเรื่องดินแดน<br />
วงศ์ตระกูล เป็นต้น เหล่านี้ขึ้นมา<br />
ก็เพื่อให้<br />
6 8<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
มนุษย์เรามีหลักมีเกณฑ์ มีกฎกติกาที่จะคุมการอยู่ร่วมสังคมให้อยู่ใน<br />
ขอบเขตและมีขั้นตอนที่ถูกต้อง<br />
แล้วเราก็ปฏิบัติไปเพื่อการอยู่ร่วมกัน<br />
ด้วยดี วัตถุประสงค์ที่แท้จริงนั้น<br />
ก็เพื่อให้มนุษย์อยู่ร่วมกันด้วยสันติสุข<br />
จุดหมายแท้จริงอยู่ที่นั่น<br />
การที่เราจัดแบ่งให้คนมีที่อยู่อาศัยโดยกำหนดว่าเป็นของ<br />
ใครๆนั้น<br />
ท่านเรียกว่า สมมติ แปลว่ามติหรือข้อตกลงหรือการยอมรับ<br />
ร่วมกัน ซึ่งเป็นการจัดสรรแบ่งจำแนกโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้มนุษย์<br />
มีจุดกำหนดที่จะปฏิบัติต่อกันได้ถูกต้อง<br />
การที่คนจะอยู่ร่วมกันด้วยดี<br />
ก็ต้องมีการจัดแบ่งจัดสรร เรื่อง<br />
อย่างนี้เป็นปัญญาของมนุษย์<br />
เรียกว่ารู้จักสมมติ<br />
จึงเอาสมมติมาใช้<br />
ตามความฉลาดของมนุษย์ แต่พร้อมกันนั้นก็ต้องรู้ทันสมมติ<br />
และไม่<br />
ไปหลงยึดติดกับสมมติ จนกลายเป็นการเอาตัวสมมติเองมาแบ่งแยก<br />
ทำลายกัน<br />
เรื่องที่คนเอามาหวงแหนกีดกั้นกันทั้ง<br />
๕ ประการนี้ก็มาจาก<br />
สมมติ ถ้าเราปฏิบัติถูกขั้นตอน<br />
ก็ไม่เป็นปัญหา แต่กลับเป็นเรื่องที่ดี<br />
ประเทศของเราก็ยังมี แม้แต่บ้านที่อยู่ของเราก็มีอยู่เป็นธรรมดา<br />
แต่<br />
เรารู้ตระหนักว่าเรามีมันเพื่ออะไร<br />
ก็เพื่อให้คนอยู่กันได้ด้วยดี<br />
โดยมีที่<br />
กำหนด และจะได้มีขอบเขตที่อยู่อาศัยว่าบ้านใครบ้านใคร<br />
ครอบครัว<br />
ใคร และมีวิธีปฏิบัติสัมพันธ์กันได้ถูกต้อง<br />
หลักการในเรื่องนี้<br />
คือ คนมารวมเป็นกลุ่มย่อย<br />
มิใช่เป็นการ<br />
แยกออกจากกลุ่มอื่น<br />
แต่เพื่อเป็นขั้นตอนให้เกิดความสะดวกในการที่<br />
จะมารวมให้เป็นมวลที่ครบบริบูรณ์ต่อไป<br />
พูดง่ายๆ ว่า<br />
ไม่ใช่รวมกลุ่มหนึ่งพวกหนึ่ง<br />
เพื่อแยกจากกลุ่มอื่นพวกอื่น<br />
แต่<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 6 9
เป็น การรวมเพื่อร่วม<br />
คือ เอาหน่วยมารวมเป็นหมู่<br />
เพื่อให้หลายหมู่<br />
มารวมกันเป็นมวล ขยายกว้างออกไปจนรวมกันเป็นโลกอันเดียว<br />
เป็นการปฏิบัติด้วยปัญญา มนุษย์จะต้องทำให้มัจฉริยะ ๕ นี้หมดไป<br />
โดยเอาปัญญามาปฏิบัติต่อสมมติให้ถูกต้อง<br />
เอาเป็นว่า มัจฉริยะ ๕ อย่างนี้เรากำจัดได้ไหม<br />
โดยจะต้อง<br />
เปลี่ยนมันให้เป็นการปฏิบัติต่อสมมติอย่างถูกต้องด้วยปัญญาที่รู้เท่า<br />
ทัน และจริงไหมที่ว่า<br />
ถ้ามนุษย์ยังไม่หมดความหวงแหนกีดกั้น<br />
๕<br />
ประการนี้<br />
ก็แก้ไขปัญหาความขัดแย้งไม่ได้<br />
การที่มีปัญหากันอยู่<br />
ก็เพราะความใจแคบในเรื่องเผ่าพงศ์<br />
ชาติพันธุ์<br />
และลัทธิศาสนา เป็นต้นนี้<br />
ดังที่ศากยวงศ์ต้องถูกทำลายไป<br />
ถ้าจะแก้ปัญหาให้สำเร็จ ก็ต้องแก้เรื่องนี้ให้ได้<br />
เป็นเรื่องที่ขอฝากไว้<br />
ความจริงเรื่องสันติภาพนี้ไม่ยากอะไร<br />
อย่างที่ว่าพูดง่าย<br />
ถ้า<br />
ทำตามหลักนี้ได้มันก็จบ<br />
แต่มนุษย์ก็ทำไม่ได้สักที ทั้งนี้ก็เพราะมนุษย์<br />
ไม่ได้พัฒนาจิตใจและปัญญา ให้มีคุณสมบัติเหล่านี้<br />
7 0<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
แค่ “สากล” สามประการ<br />
ที่เป็นเรื่องพื้นฐานธรรมดา<br />
ทำไมการศึกษาจึงยังพัฒนาคนไปไม่ถึง<br />
ถ้าเราสามารถแก้ปัญหาในเรื่องตัณหา<br />
มานะ ทิฏฐิ และเรื่อง<br />
มัจฉริยะความหวงแหนกีดกั้นเหล่านี้ได้แล้ว<br />
ก็จะเกิดความเป็นสากล<br />
ที่แท้จริง<br />
สากลก็คือทั่วทั้งหมด<br />
หรือทั่วกัน<br />
คือโลกนี้ทั้งโลกไม่มีการ<br />
แบ่งแยกอีกต่อไป<br />
ความเป็นสากลนั้นมีลักษณะต่างๆ<br />
ที่เป็นเครื่องตรวจสอบ<br />
ซึ่งเอามาใช้ในการฝึกมนุษย์ได้ด้วย<br />
ความเป็นสากลนั้นมี<br />
๓ ประการด้วยกัน ถ้าเราเอามาเป็น<br />
เครื่องตรวจสอบ<br />
ก็จะมองเห็นทันทีว่า โลกปัจจุบันนี้ไม่มีความเป็น<br />
สากลเลย ได้แต่พูดกันว่าสากล ใส่เสื้อแบบฝรั่งก็ว่าชุดสากล<br />
แต่ดูกัน<br />
จริงๆ แล้วใจไม่เป็นสากล ปัญญาไม่เป็นสากล<br />
สากล ๓ อย่าง คือ<br />
๑. ความเป็นมนุษย์ที่สากล<br />
หมายความว่า เมื่อเป็นคนแล้ว<br />
จะเกิดที่ไหน<br />
อยู่ที่ไหน<br />
ก็เป็นมนุษย์ทั้งนั้น<br />
ส่วนการที่จะบอกว่าเป็น<br />
มนุษย์ฝรั่ง<br />
มนุษย์แขก มนุษย์ไทย มนุษย์จีน ก็เป็นเรื่องของความเป็น<br />
จริงโดยปัจจัยทางธรรมชาติ เช่น ชาติพันธุ์<br />
ที่รู้ไว้เพื่อช่วยเสริมการ<br />
ปฏิบัติด้วยปัญญาเท่านั้น<br />
แต่ทุกคนมีภาวะพื้นฐานที่ร่วมกันเป็นอัน<br />
หนึ่งอันเดียว<br />
คือความเป็นมนุษย์<br />
เมื่อคนพบกันต้องมองกันโดยเริ่มที่ความเป็นมนุษย์<br />
ไม่ใช่เริ่ม<br />
ที่ความเป็นแขก<br />
เป็นไทย เป็นฝรั่ง<br />
เมื่อมองเห็นคนอื่นก็ต้องมองว่า<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 7 1
เป็นมนุษย์ก่อน ส่วนว่าจะเป็นมนุษย์พวกไหนก็ว่ากันไป เพียงเพื่อรู้<br />
และปฏิบัติให้ถูกต้อง แต่ต้องมีจิตใจที่นึกถึงความเป็นมนุษย์และ<br />
ปฏิบัติต่อกันในฐานะแห่งความเป็นมนุษย์ก่อนเป็นฐาน<br />
อย่างในการแบ่งแยกเรื่องศาสนา<br />
คนทั้งหลายพอเห็นกัน<br />
แทนที่จะนึกว่าคนนี้เป็นมนุษย์<br />
ก็นึกว่าเป็นคนศาสนาไหน เมื่อเริ่มต้น<br />
ด้วยการแบ่งแยกอย่างนี้แล้วก็ลำบาก<br />
ความเป็นสากลก็ไม่เกิด<br />
เราต้องเริ่มด้วยความเป็นมนุษย์ที่สากล<br />
เพราะความเป็น<br />
มนุษย์ที่สากล<br />
จะทำให้นึกถึงทุกคนว่าเป็นมนุษย์ทั้งนั้น<br />
อย่างเช่น ใน<br />
การฆ่าเมื่อถือว่าฆ่ามนุษย์เป็นบาป<br />
มันก็สากล แต่ถ้าไปแบ่งแยกว่าฆ่าคน<br />
ชาติพันธุ์นี้บาป<br />
ฆ่าคนชาติพันธุ์นั้นไม่บาป<br />
หรือกลับดี อย่างนี้ก็ยุ่ง<br />
ไป<br />
ไม่รอด กลายเป็นว่าคนที่ไม่ใช่เผ่านี้<br />
ไม่นับถืออย่างนี้แล้ว<br />
เป็นคนบาป<br />
ฆ่าได้ หรือต้องฆ่า อย่างนี้เป็นการแบ่งแยก<br />
ความเป็นมนุษย์ก็ไม่สากล<br />
ฉะนั้นต้องเริ่มที่ความเป็นมนุษย์ที่สากลก่อน<br />
เมื่อมองดูคน<br />
ทุกคน พอเริ่มก็ต้องถือว่าเขาเป็นมนุษย์ก่อน<br />
และความเป็นมนุษย์นี้<br />
จะเป็นฐานของทุกสิ่งทุกอย่าง<br />
ส่วนการที่จะจำแนกแบ่งแยกอย่างไร<br />
ต่อไป ก็เป็นเรื่องของความรู้เข้าใจ<br />
เพื่อประโยชน์และเพื่อความ<br />
สะดวกในการปฏิบัติต่อกัน ไม่ใช่เอามาเป็นเครื่องแบ่งแยก<br />
แต่มนุษย์เวลานี้มีท่าทีตรงกันข้าม<br />
เขามองข้ามความเป็น<br />
มนุษย์ไปเสีย ได้แต่ยึดถือเอาจุดกำหนดในการแบ่งแยกว่าเป็น<br />
ชาติพันธุ์ไหนเป็นเผ่าไหน<br />
เป็นศาสนาไหน ขึ้นมาก่อน<br />
แล้วก็เอาข้อ<br />
ยึดถือนี้เป็นตัวกำหนดในการที่จะปฏิบัติต่อกัน<br />
เพราะฉะนั้นสันติภาพ<br />
ก็ไม่มีทางเกิดขึ้น<br />
๒. ความรักที่สากล<br />
หรือใช้ภาษาพระว่า เมตตาที่เป็นสากล<br />
7 2<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
หมายความว่า เมื่อเป็นมนุษย์แล้วเราก็มีเมตตารักเหมือนกันหมด<br />
เรา<br />
ต้องการให้คนรักกัน มีเมตตาไมตรี มนุษย์จะอยู่กันด้วยดีก็ต้องมี<br />
เมตตา มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่<br />
ปรารถนาดีต่อกัน ช่วยเหลือกัน ไม่<br />
โกรธกัน ไม่คิดหาทางที่จะทำร้ายกัน<br />
โดยมีเมตตาต่อทุกคนเสมอกัน<br />
แต่เวลานี้มีปัญหาว่า<br />
คนมีเมตตารักแต่พวกของตัว ส่วนพวก<br />
อื่นเมตตาไม่ได้<br />
แม้กระทั่งต่างศาสนา<br />
ก็รักกันไม่ได้ เรื่องอย่างนี้ต้อง<br />
พูดกันอย่างเปิดใจ ทำได้ไหม ให้เมตตาเป็นสากล รักคนทุกคนเสมอ<br />
เหมือนกันหมด ไม่แบ่งแยก<br />
๓. กฎกติกาและหลักความจริงที่เป็นสากล<br />
ไม่ใช่เป็นกฎ<br />
กติกาแบบที่ว่า<br />
ถ้าเป็นมนุษย์ที่นับถืออย่างนี้หรือเป็นพวกนี้แล้ว<br />
ทำการนี้จะได้รับผลอันนี้<br />
แต่ถ้าเป็นมนุษย์พวกอื่น<br />
ถึงจะทำการนี้ก็จะ<br />
ไม่ได้รับผลอย่างนี้<br />
กฎกติกาสากลคือ ไม่ว่าใครทำเหตุปัจจัยนี้<br />
ก็ได้รับ<br />
ผลอันนั้นไม่ว่าที่ไหน<br />
เมื่อใด<br />
ไม่จำกัดด้วยขอบเขตแห่งกาละเทศะ<br />
หรือกลุ่มชน<br />
เรื่องนี้มนุษย์ก็ยังทำไม่ได้<br />
แม้แต่ความจริงทางธรรมชาติ ก็ยัง<br />
เอามาแบ่งแยกกันอีก ทั้งที่ความจริงทางธรรมชาตินั้นที่จริงมันแบ่ง<br />
แยกไม่ได้ ไม่เหมือนกฎกติกาของมนุษย์ที่ยังพอเห็นว่าแบ่งกันเพราะ<br />
ยังมีการถือเรื่องของพวกนั้นพวกนี้อยู่<br />
เราจึงต้องขยายให้เป็นกฎกติกา<br />
ที่สากล<br />
ส่วนความจริงทางธรรมชาตินั้นที่จริงมันแบ่งแยกไม่ได้<br />
มัน<br />
เป็นสากลอยู่ตามธรรมดาของมันอยู่แล้ว<br />
เพียงแต่เราจะต้องปฏิบัติให้<br />
ตรง แล้วมันก็จะเป็นสากลแก่มวลมนุษย์<br />
เช่นว่า คนทำดี ไม่ว่าเป็นคนชาติไหน นับถือศาสนาไหน ก็<br />
ต้องไปสวรรค์เหมือนกันหมด คนทำชั่ว<br />
ไม่ว่าเป็นชาติไหน ศาสนา<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 7 3
ไหน ก็ต้องไปนรกเหมือนกันหมด ไม่ใช่ว่า คนศาสนานี้<br />
นับถือศาสนา<br />
นี้<br />
ทำดีจึงจะไปสวรรค์ได้ แต่คนที่นับถือศาสนาอื่นถึงจะทำดีก็ต้องไป<br />
นรกต้องเสมอกัน จึงจะตรงกับความจริงที่เป็นสากล<br />
ถ้าเมื่อใดได้สากลครบ<br />
๓ อย่างนี้<br />
ก็มีทางที่จะทำให้โลกมี<br />
สันติภาพได้ แต่ถ้าไม่สากลก็คือแบ่งแยก เมื่อแบ่งแยกก็ย่อมขัดแย้ง<br />
กัน ก็ต้องเกิดปัญหาไม่รู้จบ<br />
หลักการสำคัญก็แค่ ๓ หลักนี้เท่านั้น<br />
แค่ทำได้ ๓ หลักนี้เรื่อง<br />
สงครามก็จบ และสันติภาพก็เกิดขึ้นมาแน่<br />
แต่คนจะทำได้หรือเปล่า<br />
และบอกได้เลยว่าถ้าคุณทำไม่ได้ สันติภาพก็ไม่สำเร็จ คุณจะมาอ้าง<br />
ความยากไม่ได้ มนุษย์มีหน้าที่ต้องพยายาม<br />
ทั้งด้วยการจัดวาง<br />
มาตรการต่างๆ ทางสังคม และด้วยการศึกษาพัฒนามนุษย์<br />
ถ้าคิดไป ก็น่าแปลกใจนักว่า มนุษย์บอกว่าตนมีอารยธรรม<br />
สูงส่ง เป็นผู้ที่ได้พัฒนาแล้ว<br />
มีการศึกษาก้าวหน้าไกล แต่ไฉนจึงยังไม่<br />
สามารถพัฒนาคนให้ขึ้นถึงความเป็นสากลธรรมดาๆ<br />
๓ อย่างนี้<br />
คนที่จะพัฒนามนุษย์<br />
ต้องรู้ก่อนว่าความจริงเป็นอย่างนี้หลัก<br />
การที่แท้จริงที่จะให้สำเร็จเป็นอย่างนี้<br />
แล้วก็ให้เข้าใจทั่วกันยอมรับกัน<br />
ถ้ายอมรับกันและพัฒนาคนไปสู่จุดหมายนี้<br />
ก็มีทางที่จะประสบความ<br />
สำเร็จ<br />
7 4<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
โลกจะไร้พรมแดนได้จริง ใจต้องไร้พรมแดน<br />
ใจจะไร้พรมแดนได้ ต้องให้มีการศึกษาที่ถูกต้อง<br />
วันนี้ขอโอกาสพูดไว้<br />
โดยเน้นในแง่ตัวเหตุปัจจัยที่จะต้อง<br />
แก้ไขและหลักการที่จะต้องปฏิบัติ<br />
ส่วนในแง่ของวิธีดำเนินการคงยัง<br />
ไม่มีโอกาสจะพูด ข้อสำคัญอยู่ที่ว่า<br />
เมื่อคนรู้หลักการ<br />
และเข้าใจจน<br />
ยอมรับกันดีแล้ว ต่อจากนั้นก็เป็นเรื่องของคนที่มีความสามารถจะ<br />
พัฒนาวิธีการขึ้นมาบนฐานของหลักการนี้<br />
ในด้านวิธีการนั้นหลายคน<br />
เก่ง แต่ต้องให้เขายอมรับหลักการก่อน เราจะเอาไหมว่า<br />
๑. ต้องแก้ปัญหาเรื่อง<br />
ตัณหา มานะ ทิฏฐิ อย่างน้อย ๒ ข้อ<br />
แรก ต้องเน้นโดยพยายามดำเนินมาตรการหรือวางกฎกติกาที่จะให้<br />
ดุลกับตัณหา มานะ ทิฏฐิ นั้นได้<br />
หรือให้มันลดน้อยลงไป เพื่อให้อยู่ใน<br />
ขอบเขต เช่น ให้อยู่ในความเป็นธรรม<br />
ไม่เอารัดเอาเปรียบกันเป็นต้น<br />
และลึกลงไปอีกก็ถึงเรื่องทิฏฐิ<br />
ซึ่งแสดงออกที่ความใจแคบกีดกั้นกัน<br />
ต่างๆ<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 7 5
๒. ต้องหลุดพ้นจากอำนาจครอบงำของความหวงแหนกีดกั้น<br />
คือ มัจฉริยะ ๕ ประการ ที่พูดเป็นภาษาพระ<br />
คือ<br />
๑. อาวาสมัจฉริยะ ความหวงแหนกีดกั้นในเรื่องที่อยู่<br />
อาศัย ท้องถิ่นดินแดน<br />
๒. ลาภมัจฉริยะ ความหวงแหนกีดกั้นในเรื่องผลประโยชน์<br />
๓. กุลมัจฉริยะ ความหวงแหนกีดกั้นในเรื่องชาติวงศ์<br />
พงศ์พันธุ์เผ่าชน<br />
กลุ่ม<br />
พรรคพวก<br />
๔. วัณณมัจฉริยะ ความหวงแหนกีดกั้นกันในเรื่อง<br />
ชั้น<br />
วรรณะ สีผิว<br />
๕. ธรรมมัจฉริยะ ความหวงแหนกีดกั้นกันในเรื่อง<br />
วิชาการ ความรู้และผลสำเร็จทางภูมิธรรมภูมิปัญญาจะต้องจับจุดให้<br />
ได้ และพัฒนามนุษย์ให้สลายความใจแคบเหล่านี้<br />
โดยให้มีปฏิบัติการ<br />
ทางสังคมด้วยปัญญาที่รู้เท่าทันสมมติ<br />
๓. ในด้านบวก ต้องสร้างความเป็นสากล ๓ ประการขึ้นมา<br />
โดยให้ยอมรับยึดถืออยู่ในใจตามความเป็นจริงในเรื่องเหล่านี้<br />
คือ<br />
๑. ความเป็นมนุษย์ที่สากล<br />
มองคนเป็นคน<br />
๒. เมตตาความรักที่สากล<br />
๓. กฎกติกาและความจริงที่เป็นสากล<br />
ถ้าได้สากล ๓ อย่างนี้<br />
และให้คนยอมรับถืออย่างเดียวกัน<br />
แล้วมนุษย์ก็หมดเครื่องแบ่งแยก<br />
เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันได้<br />
เมื่อ<br />
ความแบ่งแยกทางใจหมดไปแล้ว ความแบ่งแยกอื่นก็หายไปเอง<br />
แต่ถึง<br />
แม้ว่าการแบ่งแยกด้านนอกจะหายไป หากใจยังแบ่งแยกอยู่<br />
ก็ไม่มี<br />
ทางแก้เลย<br />
7 6<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>
ตกลงว่า มนุษย์เวลานี้บอกตัวเองว่าหมดเครื่องแบ่งแยก<br />
ภายนอก เป็นโลกไร้พรมแดน แต่ที่แท้นั้นใจของเขาแสนจะแบ่งแยก<br />
กันเพราะฉะนั้นโลกจึงไปไม่ไหว<br />
จึงต้องแก้ให้คนมี ใจไร้พรมแดน โดยพัฒนามนุษย์ด้วยการ<br />
ศึกษา เอา ศีล สมาธิ ปัญญา มาฝึกมาพัฒนาคนให้ก้าวไปสู่การสลาย<br />
ความขัดแย้ง ปลอดพ้นจากการแข่งขันแย่งชิงเบียดเบียนซึ่งกันและ<br />
กันนำโลกไปสู่สันติภาพและสันติสุข<br />
ก็ขอให้ทำให้ได้อย่างที่ว่ามานี้<br />
เริ่มตั้งแต่ขั้นต้นคือมาฟังหลัก<br />
การแล้วตรวจสอบพิจารณาว่า เราจะยอมรับไหม เมื่อยอมรับแล้วก็<br />
มาช่วยกันหาทางปฏิบัติตามหลักการนั้นต่อไป<br />
อาตมาได้นำข้อคิดเกี่ยวกับหลักการต่างๆ<br />
ในทางธรรมมา<br />
เสนอมาบอกกล่าว หรือมอบให้แก่ท่านสาธุชนทั้งหลาย<br />
โดยเฉพาะ<br />
เริ่มต้นในวงสำคัญคือ<br />
ในวงของครูบาอาจารย์ที่จะเป็นผู้ตั้งฐานของ<br />
เรื่องนี้อย่างที่ได้บอกแล้วว่า<br />
ต้องแก้ด้วยการศึกษาชนิดที่แท้<br />
ซึ่งพัฒนา<br />
คนให้หลุดพ้นจากกิเลสที่กีดกั้นแบ่งแยกทั้งหลาย<br />
ดังนั้นครู<br />
อาจารย์ จะเป็นเจ้าของเรื่องนี้ต่อไป<br />
ถ้าปฏิบัติอย่าง<br />
<strong>วิถีสู่สันติภาพ</strong>ที่ว่ามานั้นได้จริง<br />
ก็เป็นครูอาจารย์ที่จะเป็นผู้สร้าง<br />
สันติภาพต่อไป<br />
การศึกษานั้นสัมฤทธิ์ผลเป็นสันติภาพ<br />
และสันติสุข ทั้งภายนอก<br />
และภายใน ทั้งในโลก<br />
ในสังคม และในจิตใจของทุกคน<br />
จึงขอให้ทุกคนเจริญงอกงามในสันติที่มีความสุขมาพรั่งพร้อม<br />
ด้วย ทั้งภายในและขยายไปภายนอกให้เป็นความสุขและเป็นสันติที่<br />
เป็นสากล ขอจงมีความสุขสวัสดีทั่วกันทุกท่าน<br />
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) 7 7
Change language