04.08.2013 Views

genderi da sazogadoeba - UNDP Georgia

genderi da sazogadoeba - UNDP Georgia

genderi da sazogadoeba - UNDP Georgia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>genderi</strong> <strong>da</strong> <strong>sazogadoeba</strong>:<br />

saqarTvelo<br />

Tbilisi 2008


angariSi momzad<strong>da</strong> <strong>da</strong> gamoicema gaeros ganviTarebis programis proeqtis -<br />

”<strong>genderi</strong> <strong>da</strong> politika” - farglebSi.<br />

angariSi Sesrulebulia sazogadoebrivi politikis<br />

institutis mier (IPS).<br />

avtori: nana sumbaZe<br />

<strong>da</strong>matebiTi informaciisaTvis SegiZliaT mimarToT gaeros ganviTarebis programis<br />

proeqtis - ”<strong>genderi</strong> <strong>da</strong> politika”- ofiss Semdeg misamarTze:Tbilisi<br />

saqarTvelos parlamentis administraciuli Senoba. rusTavelis gamz. 8, oTaxi<br />

034; tel/faqsi:923662.<br />

www.genderandpolitics.ge an sazogadoebrivi politikis instituts misamar-<br />

Tze: Tbilisi, WavWavaZis gamz. 10.tel/faqsi: 220060<br />

www.ips.ge<br />

wignis dizaini:gio sumbaZe<br />

angariSSi warmodgenili Sedegebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi avtors ekuTvnis <strong>da</strong><br />

SesaZlebelia ar emTxvevodes gaeros ganviTarebis proeqtis - ”<strong>genderi</strong> <strong>da</strong><br />

politika” - Sexedulebebs<br />

Copyright <strong>UNDP</strong> 2008<br />

saavtoro uflebebi <strong>da</strong>culia


Sinaarsi:<br />

Sesavali...............................................................................................................................5<br />

Tavi 1: kvlevis mizani .......................................................................................... 9<br />

Tavi 2: Tanasworoba ............................................................................................. 15<br />

<strong>genderi</strong> sazogadoebriv sarbielze ................................................................ 34<br />

Tavi 3: sazogadoebriv cxovrebaSi monawileoba ........................... 34<br />

Tavi 4: <strong>da</strong>saqmeba ...................................................................................................... 73<br />

<strong>genderi</strong> pirad cxovrebaSi .................................................................................... 94<br />

Tavi 5: <strong>genderi</strong> ojaxur cxovrebaSi ........................................................ 94<br />

Tavi 6: a<strong>da</strong>mianuri <strong>da</strong> sociluri kapitali ....................................... 116<br />

Tavi 7: win ga<strong>da</strong>sadgmeli nabijebi ........................................................... 145<br />

bibliografia .................................................................................................................. 154<br />

<strong>da</strong>narTi I. eTnikur umciresobaTa <strong>da</strong>mokidebuleba<br />

Tanasworobis mimarT ................................................................................................. 160<br />

<strong>da</strong>narTi II. qarTveli qalebi qarTul sabWoTa<br />

enciklopediaSi .............................................................................................................. 162<br />

<strong>da</strong>narTi III.genderul sakiTxebze momuSave organizaciebi ........ 168<br />

<strong>da</strong>narTi IV.respondentTa nusxa ....................................................................... 175<br />

<strong>da</strong>narTi V. fokus-jgufebis nusxa ................................................................. 178<br />

Gender and Society: <strong>Georgia</strong> .......................................................................... 179<br />

<strong>da</strong>narTi VI. fotoxma ............................................................................................... 333<br />

3


kvleva ganxorciel<strong>da</strong> gaeros ganviTarebis programis mxar<strong>da</strong>WeriT. avtors surs Tavisi<br />

gulwrfeli madliereba gamoxatos gaeros ganviTarebis programis proeqtis ”<strong>genderi</strong><br />

<strong>da</strong> politika” TanamSromlebis <strong>da</strong> saqarTvelos parlamentis TavjdomaresTan arsebuli<br />

genderuli Tanasworobis sakiTxebis sakonsultacio sabWos mimarT Rirebuli rCevebisaTvis.<br />

gansakuTrebul madlobas vuxdiT baia romelaSvils <strong>da</strong> Carita jaSs, am xelnaweris<br />

ganxilvisas gaweuli <strong>da</strong>xmarebisaTvis.<br />

es naSromi mravali a<strong>da</strong>mianis erToblivi TanamSromlobis Sedegia. avtori gansakuTrebul<br />

madlobas uxdis Semdeg pirovnebebs:<br />

maia maisuraZes, ekaterine fircxalavas <strong>da</strong> anastasia qitiaSvils, aseve sazogadoebrivi<br />

politis kvlevis institutis mkvlevarTa jgufs informaciis Segrovebis, savele samuSaoebis<br />

Catarebis <strong>da</strong> gamokiTxvis monacemTa analizisaTvis; TinaTin erisTavs <strong>da</strong> sofio<br />

qitiaSvils monacemTa kompiuterSi SeyvanisaTvis; interviuerebs; siRrmiseuli interviuebis<br />

respondentebs, fokus-jgufis ganxilvis monawileebs <strong>da</strong> gamokiTxvis respondentebs<br />

im interesis, droisa <strong>da</strong> ZalisxmevisaTvis, rac maT am proeqts moaxmares.<br />

4


Sesavali<br />

<strong>genderi</strong> sayovelTaod aRiarebuli terminia, romelsac mamakacisa <strong>da</strong> qalis<br />

cnebis klasifikaciisaTvis iyeneben. rogorc universaluri kategoria,<br />

praqtikulad yvela kulturaSi <strong>genderi</strong> socialuri cxovrebis erTgvar<br />

centralur maorganizebel principad gvevlineba (Wharton, 2004). <strong>genderi</strong>,<br />

rogorc kategoria, socialurad konstruirebulia, anu es kategoriaa,<br />

romelsac kultura qmnis. kulturiT aris aseve gansazRvruli masTan <strong>da</strong>kav-<br />

Sirebuli molodinebi. <strong>genderi</strong> efuZneba sqesis biologiurad gansazRvrul<br />

kategorias. rogorc xiluli kategoria, sqesi aadvilebs kategorizaciis <strong>da</strong><br />

stereotipizaciis process. a<strong>da</strong>mianebis jgufebad kategorizacia amcirebs<br />

jgufis SigniT mravalferovnebas <strong>da</strong> zrdis jgufebs Soris gansxvavebebs<br />

(Fiske & Taylor, 1991). <strong>genderi</strong> moqmedebs mraval sferoSi - kulturaSi arsebul<br />

simboloebSi, normatul cnebebSi, socialur institutebsa <strong>da</strong> organizaciebSi,<br />

subieqtur identobaSi (Scott, 1986).<br />

genderuli diferenciacia, iseve, rogorc genderuli uTanasworoba universaluria<br />

<strong>da</strong> yvela sazogadoebisTvis aris <strong>da</strong>maxasiaTebeli (Kimmel, 2000). is<br />

biologias eyrdnoba <strong>da</strong> misi gansazRvreba cvalebadobs:<br />

• erTi sazogadoebi<strong>da</strong>n meoreSi;<br />

• erT kulturaSi garkveuli drois ganmavlobaSi;<br />

• pirovnuli mowifulobis mixedviT;<br />

• sxva<strong>da</strong>sxva jgufebs Soris erT kulturaSi;<br />

• individebs Soris.<br />

<strong>genderi</strong>s diferenciaciis arseboba u<strong>da</strong>oa, magram sa<strong>da</strong>oa genderze <strong>da</strong>fuZnebul<br />

Zalauflebisa <strong>da</strong> resursebis ganawilebis Sefasebis <strong>da</strong> kriteriumebis<br />

samarTlianoba. qalis uflebebis gaZlierebis momxreTa kritikosebi<br />

xSirad amboben, rom qalebi kmayofilebi arian sakuTari TaviT <strong>da</strong> maT ar<br />

surT cvlilebebi. marTalia, bevri qali sulac ar iRwvis sazogadoebriv<br />

cxovrebaSi Casabmelad, an saimisod, rom meti Zalaufleba moipovos ojaxSi,<br />

an <strong>sazogadoeba</strong>Si zoga<strong>da</strong>d, magram kritikosebi uyuradRebod toveben im<br />

faqts, rom bevr SemTxvevaSi es imitom xdeba, rom qalebi ver acnobiereben<br />

arsebul SesaZleblobebs tradiciul <strong>da</strong> patriarqalur ojaxSi aRzrdis<br />

gamo, an imis gamo, rom ar floben realur informacias arsebul SesaZleblobebze.<br />

sinamdvileSi qalebs xSirad ar eZlevaT saSualeba gaakeTon realuri<br />

<strong>da</strong> informirebuli arCevani <strong>da</strong> amgvarad Tavi <strong>da</strong>aRwion uuflebo<br />

mdgomareobas. rogorc amarita seni aRniSnavs, SesaZloa qalebi Tava<strong>da</strong>c<br />

5


ar iyvnen <strong>da</strong>zRveulni tradiciuli ”mamakacuri” faseulobebisagan, <strong>da</strong> ”rom<br />

mxolod moqmedebis Tavisufleba ar aris sakmarisi, saWiroa aseve azrovnebis<br />

Tavisuflebac” (Sen, 2001. gv. 15).<br />

qalebi Seadgenen msoflio mosaxleobis naxevarze mets <strong>da</strong> miuxe<strong>da</strong>vad amisa,<br />

ukiduresad mwirad arian warmodgenilni arCeviT organoebSi, saxelmwifo<br />

organoebSi ga<strong>da</strong>wyvetilebis mimRebT Soris <strong>da</strong> kerZo biznesSi. qalebi Raribi<br />

mosaxleobis umravlesobas Seadgenen <strong>da</strong> samyaroSi sa<strong>da</strong>c mamakacebi dominireben<br />

naTlad aris gamokveTili sazogadoebis maskulinuri xasiaTi.<br />

meoce saukunis meore naxevri<strong>da</strong>n genderuli Tanasworoba ganviTarebasTan<br />

asocirdeba. nebismieri sazogadoebis keTildReoba warmoudgenelia, Tu misi<br />

mosaxleobis naxevari ubeduria. msoflios bevr qveyanaSi qalis Sroma ganmsazRvrelia<br />

sursaTis, wylis <strong>da</strong> energiis wyaros mopovebis saqmeSi, ase rom,<br />

ganviTarebis <strong>da</strong>gegmva Raribi qalebis Tvalsazrisis gaTvaliswinebiT un<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>iwyos (Sen & Grown, 1987). mamakacebi ufro momgebian pirobebSi arian<br />

qalebTan Se<strong>da</strong>rebiT cxovrebis yvela aspeqtSi. amitomac, ganviTarebis Zalisxmeva<br />

pirvel rigSi qalebis gaZlierebaze iyo mimarTuli im programebSi,<br />

romelic gaerTianebuli erebis organizaciis ganviTarebis programiT iyo<br />

wamowyebuli samoc<strong>da</strong>aTian wlebSi <strong>da</strong> mas aerTianeb<strong>da</strong> konceqcia ”qalebi<br />

ganviTarebaSi”. amgvari midgomis mizani iyo praqtikuli meqanizmebis SemuSaveba<br />

qalebis gasaZliereblad <strong>da</strong> maTi ekonomikuri <strong>da</strong> socialuri statusis<br />

gasaumjobeseblad (Barker, 2000).<br />

genderuli Tanasworoba a<strong>da</strong>mianis ZiriTadi uflebaa, igi qalisa <strong>da</strong> mamakacis<br />

ganviTarebisa <strong>da</strong> keTidReobis ZiriTadi maxasiaTebelia. rogorc 1994 wels<br />

Catarebuli gaeros saerTaSoriso mosaxleobisa <strong>da</strong> ganviTarebis konferenciis<br />

samoqmedo gegmis reziumeSia aRniSnuli, ”qalis gaZliereba <strong>da</strong> misi statusis<br />

gaumjobeseba TavisTavad mniSvnelovani mizania <strong>da</strong> ZiriTadi faqtoria<br />

mdgradi ganviTarebis misaRwevad.”<br />

6


qalis winaaRmdeg diskriminaciis aRmosafxvrelad ga<strong>da</strong>mWreli nabijebi ga<strong>da</strong>idga<br />

1979 wels, rodesac miRebul iqna ”konvencia qalis winaaRmdeg yvela<br />

saxis diskriminaciis aRmofxvris Taobaze”(CEDAW). 2004 wlisaTvis am dokumentze<br />

179 qveyanas qon<strong>da</strong> xeli mowerili.<br />

gasuli saukunis oTxmoc<strong>da</strong>aTiani wlebSi aRiniSna saerTaSoriso organizaciebis,<br />

maT Soris gaeros ganviTarebis programis politikis im<br />

strategiebis, romlebic metwilad qalis mimarT diskriminaciis aRmofxvraze<br />

iyo orientirebuli, iseTi strategiebis SecvliT, rolebic ufro<br />

met yuradRebas qalisa <strong>da</strong> mamakacis gansxvavebul moTxovnebze amaxvilebdnen;<br />

es strategiebi gaerTian<strong>da</strong> ”genderuli sakiTxebis gaTvaliswinebis, e.w.<br />

genderuli meinstrimingis” saxeliT. mamakacisa <strong>da</strong> qalis moTxovnebis <strong>da</strong>kmayofileba<br />

mxolod samarTlianobis sakiTxi ar aris, mravalricxovani<br />

<strong>da</strong> rTuli kavSirebis gamo SeuZlebelia mxolod erTi sqesis problemebis<br />

izolorebulad mogvareba. kavSiris erT magaliTs gvTavazobs amarita seni,<br />

rodesac igi samxreT afrikaSi aRricxuli gulsisxlZarRvTa <strong>da</strong>avadebebis<br />

maRali sixSiris monacemebs ganixilavs. es <strong>da</strong>avadebani upiratesad mamakacebs<br />

aReniSnebaT <strong>da</strong> ufro xSirad gamowveulia dedis mier orsulobis periodSi<br />

sakvebis arasakmarisi odenobiT miRebiT. sakvebis simcire aferxebs embrionis<br />

zr<strong>da</strong>s <strong>da</strong> ganapirobebs mcire wonas axalSobilebSi, rac zr<strong>da</strong>srul asakSi<br />

gulsisxlZarRvTa <strong>da</strong>avadebis saxiT vlindeba (Senn, 2001).<br />

”genderuli perspeqtivis gaTvaliswineba (meinstrimingi) warmoadgens imis<br />

Sefasebis process, Tu ra Sedegi moaqvs qalisa <strong>da</strong> mamakacis cxovrebaSi<br />

nebismieri saxis <strong>da</strong>gegmil qmedebas, - sakanonmdeblos, politikur Tu programuls,<br />

nebismier sferoSi <strong>da</strong> yvela doneze. es strategia miznad isaxavs<br />

qalis, <strong>da</strong> aseve, mamakacis sazrunavi <strong>da</strong> gamocdileba gaxdes yvela saxis<br />

politikis <strong>da</strong> programis <strong>da</strong>gegmvis, ganxorcielebis, monitoringisa <strong>da</strong> Sefasebis<br />

ganuyofeli nawili yvela sferoSi _ politikurSi, ekonomikursa<br />

Tu sazogadoebrivSi ise, rom qalma <strong>da</strong> mamakacma Tanabari mogeba naxon <strong>da</strong><br />

uTanasworoba ar <strong>da</strong>mkvidrdes. Tanasworobis miRweva genderuli meinstrimingis<br />

saboloo mizans warmoadgens”. ”gaerTianebuli erebis ekonomikuri <strong>da</strong><br />

socialuri sabWo, 1997”.<br />

aqe<strong>da</strong>n gamomdinare, msgavsad midgomisa ”qalebi ganviTarebaSi” genderuli<br />

meinstrimingi miznad isaxavs genderuli Tanasworobis miRwevas, magram amas<br />

axorcielebs masStabis gafarToebis, mamakacebis CarTvis xarjze <strong>da</strong> agreTve<br />

imiT, rom ”genderul perspeqtivas yvela kanons <strong>da</strong> socialur stan<strong>da</strong>rts,<br />

nebismieri politikis Camoyalibebas, kvlevas, <strong>da</strong>gegmvas, propagandirebas, ganviTarebasa<br />

<strong>da</strong> monitorings miusa<strong>da</strong>gebs” (Gender Gap, 2005). gar<strong>da</strong> imisa, rom<br />

7


es midgoma ufro samarTliania, mas SeuZlia meti <strong>da</strong>mcveli moizidos <strong>da</strong><br />

ufro qmediTi gaxdes msoflios mosaxleobis umravlesobisaTvis keTildReobis<br />

mopovebis TvalsazrisiT. vinai<strong>da</strong>n qalebs <strong>da</strong>brkoleba xvdebaT cxovrebis<br />

bevr sferoSi, genderul meinstrimings Seemata qalisTvis uflebamosilebis<br />

gamaZlierebeli strategia.<br />

genderuli Tanasworoba, romelic warmodgenil naSromis sagans warmoadgens,<br />

SefasebiTi koncefciaa <strong>da</strong> amdenad misi Sinaarsi <strong>da</strong>vis sagani SeiZleba iyos.<br />

SefasebasTan <strong>da</strong> kritikasTan <strong>da</strong>kavSirebuli sakiTxebis obieqturoba Ria<br />

<strong>da</strong> SeuzRu<strong>da</strong>v kritikas, sajaro msjelobasa <strong>da</strong> ganxilvas moiTxovs (Sen,<br />

2004). angariSis avtors ara aqvs ambicia WeSmariteba warmogidginoT, igi<br />

imedovnebs, rom es naSromi wvlils Seitans genderuli sakiTxebis sajaro<br />

msjelobis sagnad ga<strong>da</strong>qcevis saqmeSi <strong>da</strong> mkiTxvels genderTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

problematikis mimarT ufro mgrZnobiares gaxdis.<br />

8


Tavi 1<br />

kvlevis mizani<br />

tradiciul sazogadoebebSi, romelTac mniSvnelovanwilad saqarTveloc<br />

miekuTvneba, sazogadoebrivi cxovreba mamakacis kuTvnil samoqmedo asparezad<br />

aRiqmeba, kerZo ki - qalis sferod. Tanasworobis sakiTxebi, genderuli movaleobebi<br />

<strong>da</strong> uflebebi gansxvavebulia am or sferoSi. es angariSi genderul<br />

problemebs sajaro <strong>da</strong> kerZo sferoSi cal-calke ganixilavs, aseve exeba<br />

genderul gansxvavebebs a<strong>da</strong>mianur <strong>da</strong> socialur kapitalSi. raki iTvleba,<br />

rom <strong>genderi</strong> kulturuli warmonaqmnia, ganixileba genderuli problemebi<br />

eTnikur umciresobebSic, somxur <strong>da</strong> azerbaijanul TemebSic. agreTve ganxilulia<br />

afxazeTis konfliqtiT gamowveuli zemoqmedeba iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebul<br />

qalebisa <strong>da</strong> mamakacebis cxovrebaze.<br />

savele samuSaobi Catar<strong>da</strong> 2007 wlis seqtember-noemberSi.<br />

winamdebare kvleva miznad isaxav<strong>da</strong> saqarTveloSi genderuli perspeqtiviT<br />

<strong>da</strong>naxuli zogadi mdgomareobiT warmodgenas. am miznis misaRwevad gamoyenebuli<br />

iqna sxva<strong>da</strong>sxva meTodologia.<br />

1. literaturis mimoxilva.<br />

analizi gaukeT<strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva saxis moxsenebsa <strong>da</strong> analitikur publikaciebs<br />

<strong>genderi</strong>s zogad sakiTxebsa <strong>da</strong> genderTan <strong>da</strong>kavSirebul mdgomareobaze saqarTveloSi.<br />

arsebuli SesaZleblobebis farglebSi mox<strong>da</strong> statistikuri monacemebis<br />

Segroveba. yvelaze met <strong>da</strong>brkolebas mkvlevarebi swored statistikuri<br />

monacemebis Sekrebisas waawydnen. gar<strong>da</strong> gaeros ganviTarebis programis<br />

xelSewyobiT gamoqveynebuli bukletisa (qalebi <strong>da</strong> mamakacebi saqarTveloSi,<br />

2006 <strong>da</strong> 2007), qalebze <strong>da</strong> mamakacebze gancalkevebuli monacemebi an ar moipoveba,<br />

an arazustia.<br />

2. siRrmiseuli interviuebi.<br />

interviuebi aRebul iqna eqspertebisgan <strong>genderi</strong>s sferoSi, xelisuflebis<br />

warmomadgenlebisa <strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva profesiis warmomadgenlebisgan: saerTo<br />

jamSi, ormoc<strong>da</strong>Svidi siRrmiseuli interviu iqna Catarebuli, ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

TbilisSi (ixileT monawileTa sia <strong>da</strong>narTi IV).<br />

9


tabula 1. gamokiTxuli pirebi saqmianobis mixedviT<br />

N 0 sfero mamakaci qali sul<br />

1 <strong>genderi</strong>s eqspertebi - 12 12<br />

2 parlamentis wevrebi* 3 4 7<br />

3<br />

sxva profesiis<br />

warmomadgenlebi<br />

1 5 6<br />

4<br />

mTavrobis<br />

pasuxismgebeli pirebi<br />

2 3 5<br />

5<br />

ganaTlebis sferos<br />

muSakebi<br />

3 2 5<br />

6<br />

politikuri partiebis<br />

warmomadgenlebi<br />

1 3 4<br />

7<br />

profesiuli kavSirebis<br />

xelmZRvanelebi<br />

1 1 2<br />

8<br />

iZulebiT<br />

ga<strong>da</strong>adgilebuli pirebi<br />

1 1 2<br />

9<br />

biznesiT <strong>da</strong>kavebuli<br />

pirebi/mewarmeebi<br />

- 2 2<br />

10 Jurnalisti 1 - 1<br />

11<br />

samRvdeloebis<br />

warmomadgeneli<br />

1 1<br />

sul 14 33 47<br />

* ramdenime prlamentis wevri, romelTaganac iqna interviu aRebuli, aseve<br />

politikuri partiis lideri iyo.<br />

eqvsi gansxvavebuli tipis intervius gzamkvlevi iqna Sedgenili, romlebic<br />

Seicav<strong>da</strong> kiTxvebs iseT sakiTxebze, rogoricaa: monawileoba, genderuli<br />

Tanasworoba, ekonomikuri aqtioba, janmrTeloba, ganaTleba <strong>da</strong> kriminaluri<br />

mdgomareoba.<br />

10


3. ganxilvebi fokus-jgufTan (fj)<br />

cxra fokus-jgufis Sekrebas mTlianobaSi <strong>da</strong>eswro 100 a<strong>da</strong>miani. es Sekrebebi<br />

Catar<strong>da</strong>:<br />

TviT<strong>da</strong>saqmebul qalebTan sofel TanianT karSi (fj1);<br />

adgilobrivi TviTmmarTvelobis qalTa forumis wevrebTan (fj2);<br />

iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebul pirebTan zugdidSi, orjer (fj3 <strong>da</strong> 9).<br />

marneulel axalgazrdebTan (fj4);<br />

axalcixis universitetis studentebTan (fj5);<br />

axalqalaqel axalgazrdebTan (fj6);<br />

Tbilisis saxelmwifo universitetis studentebis or jgufTan (fj7 <strong>da</strong> 8);<br />

diskusiebis dros gamoyenebuli iyo oTxi tipis gzamkvlevi, pirveli - qali<br />

politikosebisTvis, meore axalgazrdebisa <strong>da</strong> studentTa jgufebisaTvis, mesame<br />

- TviT<strong>da</strong>saqmebuli qalebisaTvis <strong>da</strong> meoTxe - iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebul<br />

pirTaTvis.<br />

ganxilvebis umTavresi Tema iyo genderuli Tanasworoba, qalis roli sazogadoebriv<br />

<strong>da</strong> kerZo sferoebSi, samsaxureobrivi winsvlis gzaze arsebuli<br />

SesaZleblobebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>brkolebebi, TviT<strong>da</strong>saqmeba, <strong>da</strong> yoveldRiuri cxovrebis<br />

sirTuleebi.<br />

4. mosaxleobis gamokiTxva genderul sakiTxebze (gamokiTxva)<br />

saqarTvelos mosaxleobis gamokiTxva genderul sakiTxebze ganxorciel<strong>da</strong><br />

saqarTvelos yvela 9 regionSi, aWaris avtonomiuri respublikasa <strong>da</strong> TbilisSi.<br />

respondentTa SesarCevad gamoyenebuli iyo ierarqiuli albaTuri<br />

SerCevis meTodi. misi meSveobiT gapirobebul iqna respondentTa Sesabamisoba<br />

saqarTvelos mosaxleobaSi arsebul ganawilebasTan demografiuli<br />

maCveneblebis (qali/kaci; soflis/qalaqis macxovrebeli; asakobrivi jgufi)<br />

mixedviT.<br />

warmomadgenlobiTi SerCeva Sedgebo<strong>da</strong> 1087 a<strong>da</strong>mianisgan (44.1 % qali <strong>da</strong><br />

55. 9 % mamakaci). imisaTvis, rom calke Catarebuliyo analizi eTnikuri<br />

umciresobiT <strong>da</strong>saxlebul raionebSi, <strong>da</strong>matebiT 52 a<strong>da</strong>miani gamoikiTxa axalqalaqsa<br />

<strong>da</strong> ninowmin<strong>da</strong>s raionebSi. amgvarad sul gamokiTxul iqna 1139<br />

respondenti.<br />

11


tabula 2<br />

respondentebis regionebis mixedviT <strong>da</strong>nawileba<br />

17-<br />

24<br />

25-<br />

49<br />

mamakacebi qalebi<br />

50-<br />

65<br />

nax.1<br />

respondentTa ganawileba sqesisa <strong>da</strong> asakobrivi jgufebis mixedviT<br />

66><br />

12<br />

sul<br />

17-<br />

24<br />

25-<br />

49<br />

50-<br />

65<br />

66><br />

jami<br />

saerTo<br />

jami<br />

1 Tbilisi 23 49 22 16 110 30 64 30 32 156 266<br />

2 aWara 9 16 11 6 42 10 20 14 11 55 97<br />

3 guria 4 9 3 3 19 4 9 4 4 21 40<br />

4 imereTi 18 36 16 9 79 18 41 18 20 97 176<br />

5 kaxeTi 10 19 11 7 47 10 22 10 11 53 100<br />

6 mcxeTa-mTieneTi 3 6 3 2 14 3 8 4 3 18 32<br />

7 raWa-leCxumi 1 4 1 1 7 1 4 1 6 13<br />

8 samegrelo 10 23 9 8 50 7 23 15 12 57 107<br />

9 qvemo qarTli 10 24 10 10 54 13 28 15 15 71 125<br />

10 Si<strong>da</strong> qarTli 7 16 7 6 36 7 18 9 9 43 79<br />

11 samcxe-javaxeTi 6 11 5 3 25 6 11 6 4 27 52<br />

jami<br />

<strong>da</strong>matebiTi<br />

101 213 98 71 483 109 248 125 122 604 1087<br />

axalqalaqisa<br />

<strong>da</strong><br />

ninowmindisTvis<br />

6 11 5 3 25 6 11 6 4 27 52<br />

saerTo jami 107 224 103 74 508 115 259 131 126 631 1139<br />

kacebi<br />

qalebi


gamokiTxulTa Soris umravlesobas (55.7%) <strong>da</strong>qorwinebulebi warmoadgenen,<br />

3.2 procenti erTad cxovrobs xelmoweris gareSe, 25.0 procenti ar aris<br />

qorwinebaSi, 4.0 procenti ganqorwinebulia.<br />

qarTvelebi warmoadgenen gamokiTxulTa umravlesobas (90.3%), somxebi<br />

Seadgendnen 4.0 procents, azerbaijanelebi 2.0 procents, sxva erovnebis<br />

warmomadgenlebi 3.7 procents. gamokiTxulTa 91.1 procenti saqarTvelos<br />

marTlmadidebeli eklesiis mrevli, 3.9 procenti mahmadiania, 2.9 procenti<br />

gregorianeli <strong>da</strong> 2.2 procenti sxva konfesias miekuTvneba.<br />

qalebi <strong>da</strong> kacebi erTmaneTisagan ar gansxvavdebian ganaTlebis mixedviT.<br />

gamokiTxul mamakacTa 46.7 procenti <strong>da</strong> qalebis 47.5 procents aqvs miRebuli<br />

umaRlesi ganaTleba.<br />

umravlesoba (94.8%) flobs qarTuls <strong>da</strong> qalebi <strong>da</strong> kacebi am mxriv erTmaneTisagan<br />

ar gansxvavdebian magram kacebis ufro did nawils (72.0%)<br />

qalebTan Se<strong>da</strong>rebiT (66.9%) SeuZlia rusulad metyveleba.<br />

kiTxvari, romelic am gamokiTxvisTvis iyo Sedgenili Sedgebo<strong>da</strong> 151 kiTxvisagan.<br />

kiTxvebi Semdeg sakiTxebs Seexebo<strong>da</strong>:<br />

• genderul TanasworobasTan mimarTebaSi arsebul <strong>da</strong>mokidebule<br />

bebs <strong>da</strong> Rirebulebebs;<br />

• saojaxo rolebsa <strong>da</strong> ojaxSi arsebul Zalauflebis struqturas;<br />

• <strong>da</strong>mokidebulebas biWebisa <strong>da</strong> gogonebis ganaTlebis mimarT, qalebi sa<br />

<strong>da</strong> kacebis SesaZlo samsaxureobriv warmatebebs <strong>da</strong> unarebs;<br />

• mamakacebisa <strong>da</strong> qalebisaTvis misaReb qcevebs, maT valdebulebebs,<br />

qalis <strong>da</strong> mamakacis momxiblav Tvisebebs;<br />

• <strong>da</strong>mokidebulebas qali politikosebisa <strong>da</strong> xelmZRvaneli qalebis<br />

mimarT.<br />

gamokiTxva tardebo<strong>da</strong> respondentis saxlSi, piris-pir intervius meSveobiT.<br />

gamokiTxvas atarebdnen gamocdili interviuerebi. gamokiTxva 20-<strong>da</strong>n 40 wu-<br />

Tamde grZeldebo<strong>da</strong>.<br />

13


5. foto xma.<br />

foto xma warmoadgens inovaciur, monawileobaze <strong>da</strong>myarebul sakvlev<br />

meqanizms, romelic SeimuSava uangma <strong>da</strong> barisma (Wang, Burris & Ping, 1996).<br />

is efuZneba Tvalsazriss, rom a<strong>da</strong>mianebi sakuTari cxovrebis eqspertebs<br />

warmoadgenen. fotosuraTebis ga<strong>da</strong>Rebis, <strong>da</strong> maT mixedviT ambis Txrobis sa-<br />

SualebiT xdeba <strong>da</strong>interesebul mxareTa informireba (Wang, Cash & Powers,<br />

2000). TxuTmet iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebul pirs (igp) zugdidSi, romelTagan<br />

6 mamakaci <strong>da</strong> 9 qali iyo, ga<strong>da</strong>ecaT fotoaparati, raTa maT dRis ganmavlobaSi<br />

aesaxaT TavianTi yoveldRiuri cxovreba. jgufi orjer Seikriba,<br />

pirvel jerze maT ganumartes <strong>da</strong>valeba <strong>da</strong> misces miTiTebebi, Tu rogor<br />

un<strong>da</strong> gamoeyenebinaT aparati, xolo meore Sekrebisas sTxoves ga<strong>da</strong>Rebuli<br />

suraTebis kval<strong>da</strong>kval moeTxroT ambebi. am meTodis upiratesobas warmoadgens<br />

SesaZlebloba movlenebi <strong>da</strong>naxul iqnen uSualo monawilis TvaliT,<br />

an rogorc mas uwodeben, ”emikuri” (emic) perspeqtiviT (Strack, Magill &<br />

McDonough, 2004).<br />

ga<strong>da</strong>Rebul iqna 300-ze meti suraTi. TiToeul respondetze saSualod,<br />

10 fotosuraTi SeirCa ambis mosayolad. jgufur garemoSi, moderatoris<br />

<strong>da</strong>xmarebiT, igp-ebi yvebodnen TavianT istorias <strong>da</strong> suraTebis <strong>da</strong>xmarebiT<br />

ganixilavdnen im sirTuleebs, rac Tan sdev<strong>da</strong> maT yoveldRiur yofas.<br />

14


Tavi 2<br />

Tanasworoba<br />

Tanasworoba, es Temaa romelsac Zalze xSirad axseneben genderze saubrisas.<br />

mas ganmartaven, rogorc ”a<strong>da</strong>mianis ganviTarebis im safexurs, romelzec<br />

a<strong>da</strong>mianis uflebebi, valdebubulebebi <strong>da</strong> saSualebebi ar ganisazRvreba imiT,<br />

is mamakacia, Tu qali” (Lopez-Claros & Zahidi, 2005. gv. 1). Tanasworoba ga<strong>da</strong>wyvetilebis<br />

miRebisa <strong>da</strong> resursebis marTvis ZalauflebasTan aris ga<strong>da</strong>jaWvuli;<br />

is cxovrebis yvela sferoSi iCens Tavs, iqneba es sajaro, Tu kerZo<br />

<strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianur <strong>da</strong> socialur kapitalSi aisaxeba.<br />

cvlilebebis miuxe<strong>da</strong>vad, <strong>genderi</strong> dResac statusis maCvenebelia <strong>da</strong> mamakacad<br />

yofna bevrad ufro fasobs, vidre qalad (Wharton, 2004).<br />

genderuli Tanasworoba <strong>da</strong> qalebis gaZliereba gancxadebulia aTaswleulis<br />

deklaraciaSi, rogorc ”qmediTi gza siRatakesTan, SimSilTan <strong>da</strong> avadmyofobasTan<br />

sabrZolvelad <strong>da</strong> aseve, rogorc WeSmaritad mdgradi ganviTarebis<br />

stimuli”.<br />

saqarTveloSi genderTan <strong>da</strong>kavSirebuli problemebis mogvarebis aucilebloba<br />

aSkarad gamokveTilia. bolo ori aTwleulis ganmavlobaSi mosaxleobis<br />

matebam swrafad iklo mTeli rigi mizezebis erTobliobis gamo, iseTebis<br />

rogoricaa migracia, ekonomikuri pirobebiT gapirobebuli Sobadobis Semcireba,<br />

<strong>da</strong> unayofo ojaxebis raodenobis zr<strong>da</strong> (reproduqciuli jan<strong>da</strong>cvis<br />

kanonmdeblobisa <strong>da</strong> politikis mimoxilva <strong>da</strong> analizi, 2005). saqarTvelos<br />

winaSe arsebuli demografiuli problemebi ga<strong>da</strong>udebel <strong>da</strong> radikalur<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miRebas moiTxoven, rac SeuZlebelia genderTan <strong>da</strong>kav-<br />

Sirebuli problemebis mogvarebis gareSe. araTanasworuflebianoba Tavs<br />

iCens saarCevno <strong>da</strong> aRmasrulebel organoebSi qalebis <strong>da</strong>bal warmomadgenlobaSi,<br />

araformalur <strong>da</strong> <strong>da</strong>balanazRaurebadi <strong>da</strong>saqmebis seqtorSi qalebis<br />

siWarbeSi, mamakacebSi ki narkotikebze <strong>da</strong>mokidebulebis, aseve <strong>da</strong>naSaulsa<br />

<strong>da</strong> satransporto SemTxvevebSi <strong>da</strong>SavebulTa odenobis zr<strong>da</strong>Si.<br />

15


politikur sistemis avtoritaruli<strong>da</strong>n demokratiulze ga<strong>da</strong>svla TavisTavad<br />

ver uzrunvelyofs genderul Tanasworobas. xSir SemTxvevaSi gar<strong>da</strong>maval<br />

periods gacilebiT meti uTanasworobis motana <strong>da</strong> rogorc mamakacebis, aseve<br />

qalebis mdgomareobis gauareseba SeuZlia (Hawkesworth, 2002). 1991 wels<br />

<strong>da</strong>moukideblobis gamocxadebis dRi<strong>da</strong>n saqarTvelom Zalian mSfoTvare xana<br />

gamoiara eTnikuri omebiT oseTsa <strong>da</strong> afxazeTSi, Zalauflebis Zalismieri<br />

SecvliT, samoqalaqo omisa <strong>da</strong> revoluciis saxiT, rac Zalze uaryofiTad<br />

aisaxa mosaxleobis mdgomareobaze. struqturul cvlilebebTan <strong>da</strong>kavSirebulma<br />

politikam uaryofiTi Sedegebi moitana <strong>da</strong> kidev ufro gaaRataka<br />

mosaxleoba. ekonomikuri siduxWiris fonze 250 000 iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebuli<br />

piri <strong>da</strong>rCa usaxlkarod <strong>da</strong> ukve aTwleulze met xans savalalo pirobebSi<br />

cxovrobs. am fonze genderuli uTanasworoba rogorc mosaxleobis,<br />

ise xelisuflebis mier aRiqmeba, rogorc saerTaSoriso saagentoebis mier<br />

Tavsmoxveuli, saukeTeso SemTxvevaSi, rogorc raRac ucxo, saqarTvelosTvis<br />

arasaWiro ram, xolo uares SemTxvevaSi ki rogorc instrumenti, romlis<br />

meSveobiTac xdeba cxovrebis tradiciuli wesis moSla.<br />

saqarTvelos kanonmdeblobiT uzrunvelyofilia genderuli Tanasworoba.<br />

mamakacebi <strong>da</strong> qalebi saqarTveloSi Tanaswori uflebebiT sargebloben, rac<br />

areklilia konstituciaSi <strong>da</strong> kanonebSi.<br />

qveynis evropasTan integraciisa <strong>da</strong> universaluri Rirebulebebis gaziarebisaken<br />

miiswrafis gamoxatvis Sesabamisad, saqarTvelom 1994 wli<strong>da</strong>n moyolebuli<br />

xeli moawera umTavres saerTaSoriso konvenciebisa <strong>da</strong> xelSekrulebebs,<br />

romlebic eyrdnoba a<strong>da</strong>mianis uflebebis midgomas genderuli Tanasworobis<br />

sakiTxebSi. saxelmwifo icavs am dokumetebSi Camoyalibebul mTel rig<br />

moTxovnebs, magram is, Tu ra saxiT xdeba am moTxovnebis Sesruleba, is agdebuli<br />

<strong>da</strong>mokidebuleba, cinizmi <strong>da</strong> <strong>da</strong>pirispireba, rac Tan axl<strong>da</strong> ojaxuri<br />

Zaladobis kanonis miRebas, rom araferi vTqvaT genderul problematikasTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli kanonebis sxva<strong>da</strong>sxva muxlebis asamoqmedeblad saWiro fondebis<br />

gamoyofis Seferxebaze, aseve qalebis <strong>da</strong>bal warmomadgenlobaze<br />

arCeviT <strong>da</strong> aRmasrulebel marTvis organoebSi, gvafiqrebinebs, rom saerTa-<br />

Soriso dokumentebisadmi <strong>da</strong>qvemdebareba formaluri xasiaTisaa <strong>da</strong> igi gamoiyeneba<br />

mxolod saCveneblad, <strong>da</strong> ara realuri warmatebis miRwevisTvis.<br />

16


saxelmwifos mier gatarebuli RonisZiebebis kalen<strong>da</strong>ri<br />

saxelwifos qmedebebi <strong>genderi</strong>s problemebTan mimarTebaSi saqarTveloSi 1994<br />

wels <strong>da</strong>iwyo, roca qveyana SeuerT<strong>da</strong> ”konvencias qalTa winaaRmdeg diskriminaciis<br />

yvela saxis aRmofxvris Sesaxeb”.<br />

1994<br />

22 seqtemberi. saqarTvelom xeli moawera ”konvencias qalTa winaaRmdeg<br />

diskriminaciis yvela saxis aRmofxvris Sesaxeb”.<br />

1995<br />

15 seqtemberi. saqarTvelom monawileoba miiRo qalTa sakiTxebze gaeros<br />

meoTxe msoflio konferenciaSi ”Tanasworobis, ganviTarebisa <strong>da</strong> mSvidobisaTvis”,<br />

romelzec saqarTvelos arasamTavrobo organizaciebma waradgines<br />

qveynis angariSi. am konferenciis Sedegad 189 saxelmwifos mTavrobebi,<br />

maT Soris saqarTvelosic, SeTanxmdnen <strong>da</strong> <strong>da</strong>amtkices qalebis ganviTarebisa<br />

<strong>da</strong> gaZlierebisaken mimarTuli xuTwliani samoqmedo gegma, romelic aseve<br />

”pekinis samoqmedo platformis” saxeliT aris cnobili. igi miznad isaxevs<br />

qalebisaTvis meti SesaZleblobebis micemas <strong>da</strong> pirobebis Seqmnas maT gansaxorcieleblad.<br />

1997<br />

<strong>da</strong>iwyo gaeros <strong>da</strong> saqarTvelos erToblivi proeqti ”qalebi <strong>da</strong> ganviTareba”<br />

(1997-2000). proeqti miznad isaxav<strong>da</strong> genderuli Tanasworobis sakiTxebze<br />

codnis gaRrmavebasa <strong>da</strong> TamanSromlobas mTavrobasTan genderuli Tanasworobis<br />

politikis ZiriTadi prinicipebis gansasazRvrad.<br />

27 noemberi. prezidentis brZanebuleba N 0 593, ”pekinis samoqmedo platforma<br />

2000 wels”<br />

momzad<strong>da</strong> erovnuli samoqmedo gegma pekinis samoqmedo platformis ganxorcielebis<br />

mizniT.<br />

17


1998<br />

20 Tebervali. prezidentis N 0 48 brZanebulebis Sesabamisad <strong>da</strong>fuZn<strong>da</strong> ”saxelmwifo<br />

komisia saxelmwifo politikis srulyofisaTvis qalebis xelSewyobis<br />

mizniT”. komisia Cafiqrebuli iyo, rogorc mTavari sameTvalyureo organo<br />

saxelmwifo genderuli politikis gansaxorcieleblad. komisias xelmZRvanelob<strong>da</strong><br />

rusu<strong>da</strong>n beriZe, im dros a<strong>da</strong>mianis uflebaTa sakiTxebze saqarTvelos<br />

erovnuli uSiSroebis sabWos mdivnis moadgile. komisia Sedgebo<strong>da</strong> 24<br />

wevrisagan (Tvrameti qali <strong>da</strong> eqvsi mamakaci), parlamentis, samTavrobo <strong>da</strong><br />

arasamTavrobo organizaciebis warmomadgenlebisagan.<br />

24 aprili. konferenciam ”qalebi <strong>da</strong> <strong>sazogadoeba</strong>” miiRo <strong>da</strong> <strong>da</strong>amtkica<br />

”erovnuli samoqmedo gegma qalTa pirobebis gasaumjobeseblad saqarTvelo-<br />

Si 1998-2000 wlebSi”, romelic SeimuSava saxelmwifo komisiam. gegmaSi Semdegi<br />

prioritetebi iyo gamoyofili:<br />

• instituciuri meqanizmebis SemuSaveba;<br />

• qalis rolisa <strong>da</strong> monawileobis gaZliereba ga<strong>da</strong>wyvetilebis<br />

miRebis procesSi;<br />

• ekonomikuri politika;<br />

• qalebi <strong>da</strong> siRaribe;<br />

• qalebi <strong>da</strong> SeiaraRebuli konfliqtebi;<br />

• qalebi <strong>da</strong> janmrTelobis gaumjobeseba;<br />

• qalTa uflebebi.<br />

18 ivnisi. samoqmedo gegma <strong>da</strong>mtkic<strong>da</strong> prezidentis N 0 308 brZanebulebiT.<br />

masSi aisaxa pekinis samoqmedo platformis 12 sakiTxi<strong>da</strong>n Svidi. erovnul<br />

gegmaSi Semdegi sakiTxebi Sedio<strong>da</strong>:<br />

• instituciuri meqamizmebis Camoyalibeba;<br />

• qalebis monawileobis gazr<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebaSi;<br />

• ekonomikuri politika;<br />

• qalebi <strong>da</strong> siRaribe;<br />

• qalebi <strong>da</strong> SeiaraRebuli konfliqtebi;<br />

• qalebi <strong>da</strong> janmrTeloba;<br />

• qalTa uflebebi.<br />

18


1999<br />

28 agvisto. prezidentis brZanebuleba N 0 511-iT ”qalTa a<strong>da</strong>mianis uflebebis<br />

<strong>da</strong>cvis gaZlierebis RonisZiebebis Taobaze” saxelmwifo komisiam SeimuSava <strong>da</strong><br />

amocanebi <strong>da</strong>usaxa 13 samTavrobo uwyebas. es amocanebi miznad isaxav<strong>da</strong> qalis<br />

uflebebis xelSewyobasa <strong>da</strong> qveyanaSi qalebisTvis pirobebis gaumjobesebas.<br />

moismines pirveli moxseneba ”konvencia qalTa diskriminaciis yvela formis<br />

likvi<strong>da</strong>ciis Sesaxeb” (CEDAW).<br />

moxseneba moamza<strong>da</strong> eqspertTa jgufma, saqarTvelos uSiSroebis erovnuli<br />

sabWos a<strong>da</strong>mianis uflebaTa <strong>da</strong>cvis mdivnis moadgilis miTiTebebis safuZvelze,<br />

prezidentis 1997 wlis 27 noembris N 0 598 brZanebulebis Sesabamisad.<br />

gansaxilvelad iqna ga<strong>da</strong>cemuli arasamTavrobo organizaciebis mier momzadebuli<br />

”Crdilovani moxseneba” CEDAW-is ganxorcielebis Sesaxeb.<br />

28 agvisto. prezidentis <strong>da</strong>dgenileba N 0 64-is Tanaxmad <strong>da</strong>mtkic<strong>da</strong> 2000-2002<br />

wlebis samoqmedo gegma qalebis mimarT Zaladobis winaaRmdeg brZolis<br />

Sesaxeb. saxelmwifo komisiam, CEDAW-is komitetis wevrebis SeniSvnebis<br />

safuZvelze moamza<strong>da</strong> ”samoqmedo gegma”.<br />

2000<br />

25 Tebervali. prezidentis N 0 64 brZanebulebis Tanaxmad <strong>da</strong>mtkic<strong>da</strong> qalebis<br />

mimarT Zaladobis winaaRmdeg brZolis samwliani gegma (2000-2002).<br />

28 agvisto. <strong>da</strong>mtkic<strong>da</strong> prezidentis brZanebuleba, romelic iTvaliswineb<strong>da</strong><br />

qalebis mdgomareobis gaumjobesebis mizniT samoqmedo gegmis ganxorcielebis<br />

vadis 2004 wlamde gagrZelebas.<br />

8 seqtemberi. niu iorkSi Catarebul aTaswleulis samitze msoflios 189<br />

qveyanam <strong>da</strong> maT Soris saqarTvelom, ikisra valdebuleba, rom 2015 wlisaTvis<br />

saqarTvelo miaRwev<strong>da</strong> ”aTaswleulis ganviTarebis miznebs”. <strong>genderi</strong>s<br />

Tema Tansdevs <strong>da</strong> aisaxeba aTaswleulis ganviTarebis yvela miznebSi. specifiurad<br />

<strong>genderi</strong>s sakiTxebs pir<strong>da</strong>pir ori mizani - N 0 3 <strong>da</strong> N 0 5 .<br />

19


aTaswleulis ganviTarebis rvave mizani morgebul iqna saqarTveloSi arsebul<br />

viTarebasTan. yoveli miznisTvis SemuSav<strong>da</strong> Sesabamisi amocanebi <strong>da</strong><br />

ganisazRvra indikatorebi.<br />

saqarTvelosTvis morgebuli aTaswleulis ganviTarebis mizani 3-isTvis:<br />

”genderuli Tanasworobis ganviTareba <strong>da</strong> qalTa gaZliereba”, ganisazRvra<br />

ori amocana:<br />

amocana 8: genderuli Tanasworobis uzrunvelyofa <strong>da</strong>saqmebis sferoSi<br />

amocana 9: Tanaswori xelmisawvdomoba politikis sferoSi <strong>da</strong> menejmentis<br />

yvela doneze<br />

aTaswleulis ganviTarebis mizani 5: dedis janmrTelobis gaumjobeseba<br />

amocana 11: 2000-2015 wlebSi de<strong>da</strong>Ta sikvdilianobis maCveneblis sami<br />

meoTxediT Semcireba<br />

2003<br />

saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebisa <strong>da</strong> siRaribis aRmofxvris strategiis<br />

dokumenti miRebul iqna martSi. miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom dokumenti Seicavs<br />

genderTan <strong>da</strong>kavSirebul sakiTxebs, masSi isini ar aris detalurad ganxiluli.<br />

agvistoSi, <strong>genderi</strong>s problemebze momuSave arasamTavrobo organizaciebma<br />

parlamentSi wamoayenes iniciativa politikur partiebSi qvotebis SemoRebis<br />

Sesaxeb. es wina<strong>da</strong>deba deputatebis mier ugulvelyofili iqna, kenWisyris<br />

proceduraSi 235-<strong>da</strong>n mxolod 67 - ma deputatma miiRo monawileoba.<br />

2004<br />

gaeros ganviTarebis programis mxar<strong>da</strong>WeriT gamoqveyn<strong>da</strong> pirveli erovnuli<br />

moxseneba ”aTaswleulis ganviTarebis miznebi saqarTveloSi”, romelSic moxseniebulia<br />

genderuli sakiTxebi.<br />

15 agvisto. <strong>da</strong>iwyo gaeros ganviTarebis programis <strong>da</strong> saqarTvelos parlamentis<br />

erToblivi proeqti ”<strong>genderi</strong> <strong>da</strong> politika samxreT kavkasiaSi”.<br />

20


30 agvisto. evropisa <strong>da</strong> evro-atlantikuri integraciis saqarTvelos saxelmwifo<br />

ministris N 0 109 brZanebulebiT Seiqmna sagangebo jgufi, romelsac<br />

un<strong>da</strong> SeemuSavebina rekomen<strong>da</strong>ciebi genderuli Tanasworobis qmediTi instituciuri<br />

meqanizmis Sesaqmnelad.<br />

27 oqtomberi. parlamentis spikeris 105/3 brZanebulebiT <strong>da</strong> gaeros ganvi-<br />

Tarebis programis proeqtis ”<strong>genderi</strong> <strong>da</strong> politika samxreT kavkasiaSi” mxar<strong>da</strong>WeriT,<br />

Camoyalib<strong>da</strong> saqarTvelos parlamentis TavjdomaresTan genderuli<br />

arsebuli genderuli Tanasworobis sakiTxebis sabWo. sabWos uZRvebo<strong>da</strong><br />

spikeri <strong>da</strong> igi Cvidmeti wevrisagan Sedgebo<strong>da</strong>, aqe<strong>da</strong>n Svidi parlamentis<br />

wevri iyo (parlamentis Tavmjdomare, parlamentis wevrebi nacionaluri<br />

moZraobi<strong>da</strong>n <strong>da</strong> axali memerjveneebi), sami warmomadgeneli iyo samTavrobo<br />

struqturi<strong>da</strong>n (Sromis, janmrTelobisa <strong>da</strong> socialur saqmeTa saministro,<br />

saqarTvelos evropuli integraciis saxelmwifo ministris kabineti,<br />

erovnuli uSiSroebis sabWosa <strong>da</strong> saqarTvelos saxalxo <strong>da</strong>mcvelis kabineti),<br />

xolo eqvsi a<strong>da</strong>miani warmoadgen<strong>da</strong> arasamTavrobo seqtors. sabWos man<strong>da</strong>ti<br />

ganisazRvreba saxelmwifo genderul politikis formulirebiT <strong>da</strong> masze<br />

meTvalyureobis gaweviT, kanonmdeblobis <strong>genderi</strong>s TvalTaxedvi<strong>da</strong>n ganxilviT<br />

<strong>da</strong> kanonebis saerTaSoriso normebTan <strong>da</strong> stan<strong>da</strong>rtebTan Sesabamisobis<br />

uzrunvelyofiT.<br />

2005<br />

28 ivnisi. saqarTvelos mTavrobis N 0 109 <strong>da</strong>dgenilebis safuZvelze <strong>da</strong> arasamTavrobo<br />

organizaciebis iniciativiT <strong>da</strong>ars<strong>da</strong> ”droebiTi samTavrobo komisia<br />

genderuli Tanasworobis sakiTxebze”. sakonsultacio sabWos msgavsad<br />

isic Sedgebo<strong>da</strong> parlamentis wevrebisagan, samTavrobo struqurebisa <strong>da</strong><br />

arasaxelmwifo seqtoris warmomadgenlebisagan, sul 15 warmomadgenlisagan,<br />

sai<strong>da</strong>nac 4 arasamTavrobo seqtors warmoadgen<strong>da</strong>. komisias <strong>da</strong>evala,<br />

SeemuSavebina erovnuli koncefcia <strong>da</strong> erTi wlis ganmavlobaSi genderuli<br />

Tanasworobis miRwevis gegma.<br />

2006<br />

TebervalSi, gaeros sxva<strong>da</strong>sxva saagentoebis mxar<strong>da</strong>WeriT (gaeros ganviTarebis<br />

programa, gaeros ganviTarebis fondi qalebisaTvis, gaeros mosaxleobis<br />

fondi), komisiam <strong>da</strong> sakonsultacio sabWom Seqmnes samuSao jgufi, romelic<br />

am komisiisa <strong>da</strong> mrCevelTa sabWos ramdenime wevrisagan <strong>da</strong> agreTve, mTavrobis<br />

wevrebisagan, arasamTavrobo qalTa organizaciis wevrebisa <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianis<br />

uflebaTa ombudsmenis kabinetis wevrisagan Sedgebo<strong>da</strong>. samuSao jgufma<br />

moamza<strong>da</strong> saqarTvelos genderuli Tanasworobis strategiis gegma. gegma<br />

21


Seicavs saxelmwifos koncefcias genderuli Tanasworobis Taobaze; samwlian<br />

samoqmedo gegmas; <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebs monitoringisa <strong>da</strong> koordinaciis ganxorcielebis<br />

mizniT mudmivi genderuli Tanasworobis meqanizmis Sesaqmnelad.<br />

24 ivlisi. parlamentma miiRo genderuli Tanasworobis saxelmwifo koncepcia.<br />

28 aprili. parlamentma miiRo kanoni a<strong>da</strong>mianebiT vaWrobasTan brZolis Taobaze<br />

(trefikingi).<br />

25 maisi. parlamentma miiRo kanoni ojaxuri Zaladobis aRmofxvris, mis msxverplTa<br />

<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> mxar<strong>da</strong>Weris Sesaxeb.<br />

maisSi miRebuli iqna Sromis kodeqsi. un<strong>da</strong> aqve aRiniSnos rom kodeqsis<br />

mTeli rigi muxlebi, iseTebi rogoricaa, <strong>da</strong>saqmebulTa uflebebis SezRudva<br />

<strong>da</strong> dekretuli Svebulebis vadis Semcireba, ewinaaRmdegeba saerTaSoriso<br />

stan<strong>da</strong>rtebs <strong>da</strong> wina kodeqsTan Se<strong>da</strong>rebiT ukan ga<strong>da</strong>dgmul nabijs warmoadgens.<br />

imave periodSi mTavrobam <strong>da</strong>amtkica a<strong>da</strong>mianTa trefikingTan brZolis samoqmedo<br />

gegma.<br />

seqtemberSi ministrTa kabinets waredgina genderuli Tanasworobis ganxorcielebis<br />

samwliani erovnuli samoqmedo gegmis proeqti.<br />

14 noemberi. ZalaSi Sevi<strong>da</strong> evropasTan samezoblo politikis samoqmedo<br />

gegma. masSi ar aris yuradReba gamaxvilebuli uSualod genderuli Tanasworobis<br />

sakiTxebze.<br />

gauqm<strong>da</strong> droebiTi samTavrobo komisia.<br />

2007<br />

maisSi genderuli Tanasworobis koordinaciis sakiTxebze pasuxismgebloba<br />

mTavrobis aRmasrulebeli Sto<strong>da</strong>n ga<strong>da</strong>eca saxelmwifo ministrs reformebis<br />

koordinaciis sakiTxebSi.<br />

22


30 ivlisi. <strong>da</strong>mtkic<strong>da</strong> ojaxur ZaladobasTan brZolisa <strong>da</strong> misi prevenciis<br />

2007-2008 wlebis samoqmedo gegma.<br />

20 ivlisi. N 0 97/3 brZanebulebiT ganaxl<strong>da</strong> saqarTvelos parlamentis TajdomareTa<br />

arsebuli genderuli Tanasworobis sakitxebis sakonsultacio<br />

sabWos Semadgenloba.masSi Sevi<strong>da</strong> eqvsi parlamentis wevri.<br />

26 seqtemberi. momzad<strong>da</strong> <strong>da</strong> N 0 539 samTavrobo brZanbulebiT <strong>da</strong>mtkic<strong>da</strong><br />

erovnuli samoqmedo gegmis (2007-2009) saboloo proeqti, romelic Semdeg<br />

sakiTxebs moicavs:<br />

• genderul Tanasworobis disciplinaTSorisi komisiis Seqmna;<br />

• genderul Tanasworobis samarTlebrivi safuZvlis SemuSaveba;<br />

• genderul sakiTxebze mosaxleobis cnobierebis amaRleba gen<br />

deruli sakiTxebis popularizaciis <strong>da</strong> maTze informaciis<br />

gavrcelebis meSveobiT;<br />

• genderul sakiTxebTan <strong>da</strong>kavSirebuli stereotipebis genderul<br />

Tanasworobze orientirebuli axali xedviT Secvla ganaTleb<br />

is sistemis yvela doneze.<br />

26 seqtemberi. N 0 211 brZanebulebis safuZvelze Camoyalib<strong>da</strong> genderuli<br />

Tanasworobis politikis SemmuSavebeli uZyebaT Sorisi komisia. komisiis aT<br />

wevrs, romlebic samTavrobo uwyebebi<strong>da</strong>n iyvnen warmodgenilni xelmZRvanelob<strong>da</strong><br />

kaxa benduqiZe, im dros saxelmwifo ministri reformebis koordinaciis<br />

sferoSi. komisiis miznebi Semdegnairad ganisazRvra:<br />

• saxelmwifo genderuli politikis SemuSaveba;<br />

• saxelmwifo genderuli Tanasworobis politikis monitoringi;<br />

• saxelmwifo genderuli Tanasworobis samoqmedo gegmis<br />

ganxorcielebis monitoringi;<br />

• genderuli Tanasworobis sakiTxebis ganxilva;<br />

• saministroebSi genderul sakiTxebze pasuxismgebeli pirebis<br />

<strong>da</strong>niSvna;<br />

komisia Seiqmna, magram misi Sekreba ar momx<strong>da</strong>ra.<br />

23


genderuli uTanasworoba<br />

genderuli araTanasworuflebianoba vlindeba im <strong>da</strong>mokidebulebaSi, romlebic<br />

arsebobs zoga<strong>da</strong>d Tanasworobis mimarT, mamakacebisa <strong>da</strong> qalebis mimarT,<br />

qalebisa <strong>da</strong> mamakacebis sajaro saqmianobaSi monawileobaSi, im ZalauflebaSi,<br />

romelsac isini floben, im resursebSi, romlebsac isini ganageben,<br />

im TavisuflebaSi, romliTac sargebloben, iseve, rogorc a<strong>da</strong>mianur kapitalSi<br />

- janmrTelobasa <strong>da</strong> ganaTlebaSi.<br />

qveyanaSi arsebuli genderuli Tanaswrobis mdgomareobis amaswinandeli Sefaseba,<br />

”realoba - qalebis Tanaswori uflebebi <strong>da</strong> Tanabari SesaZleblobebi<br />

saqarTveloSi” (sanikiZe <strong>da</strong> sxv., 2006), miuTiTebs, rom samarTlebriv<br />

doneze arsebuli Tanasworobis miuxe<strong>da</strong>vad, genderuli Tanasworobis misaRwevad<br />

qveyanaSi kidev Zalian bevria gasakeTebeli.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad amisa, saqarTeloSi genderuli uTanasworoba ar aris miCneuli<br />

seriozul problemad. kacebTan erTad bevri warmatebuli qali miiCnevs,<br />

rom qveyanaSi ar dgas Tanasworuflebianobis problema.<br />

gamokiTxulTa umravlesoba (45.4%) miiCnevs, rom (gamokiTxva) saqarTveloSi<br />

mamakacebi <strong>da</strong> qalebi Tanasworuflebianebi arian maSin, rodesac 42.1 %<br />

fiqrobs, rom qalebi, xolo 5.5 % rom mamakacebi arian <strong>da</strong>Cagruli, 6.9%-s<br />

ki pasuxis gacema uWirs. arsebobs mniSvnelovani genderuli sxvaoba Tanasworobis<br />

SefasebaSi. ufro met mamakacs (50.9 %) qalebTan Se<strong>da</strong>rebiT (41.1 %)<br />

swams, rom arsebobs Tanasworoba (Chi square 27.6; df 3, p


genderuli Tanasworobis mniSvneloba, profesiuli saswavleblis direqtorma,<br />

irakli faCuliam gaaanaliza:<br />

”imas, rasac Cven Tanasworobas vuwodebT, sxva<strong>da</strong>sxva mniSvneloba aqvs: Tu<br />

imas vigulisxmebT, rom mamakacma <strong>da</strong> qalma erTnairi fizikuri <strong>da</strong>tvirTviT<br />

un<strong>da</strong> imuSaon, maSin es arasworia. Tavad ojaxis konteqstSi mamakaci <strong>da</strong> qali<br />

erTmaneTs avsebs <strong>da</strong> Tanasworobis sakiTxi Zalian bundovani xdeba. mamakacsa<br />

<strong>da</strong> qals TavTavianTi movaleobebi akisriaT, romelic TiToeulma un<strong>da</strong><br />

Searulos. Tu uTanasworobaSi imas vigulisxmebT, rom qalebi <strong>da</strong>Cagrulebi<br />

arian, Cemi azriT, es ase araa.”<br />

Tamar abramiSvili, eqsperti genderul sakiTxebSi ase afasebs genderuli<br />

Tanasworobis mdgomareobas:<br />

”genderuli Tanasworoba demokratiis mTavari maxasiaTebelia, magram Cven<br />

Zalian nela mivdivarT misken. uTanasworoba sazogadoebis yvela sferoSi<br />

igrZnoba.”<br />

qvemo qarTlSi mcxovreb azerbaijanul umciresobaSi (fj4) genderul TanasworobasTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebiT gansxvavebuli TvalTa xedva TvalsaCino gax<strong>da</strong><br />

fokus jgufebSi gamarTuli diskusiebisas, sa<strong>da</strong>c yvela monawile aRiareb<strong>da</strong><br />

genderuli Tanasworobis ar arsebobas, magram mas gansxvavebul Sefasebebas<br />

aZlev<strong>da</strong>. axalgazr<strong>da</strong> mamakacebis umetesoba amas normalurad miiCnev<strong>da</strong>. es<br />

Sexeduleba ase gamoxata erTma axalgazr<strong>da</strong> mamakacma:<br />

”kavkasiuri mentaliteti<strong>da</strong>n gamomdinare qali mu<strong>da</strong>m ukana planzea. es<br />

mosazreba Rrma<strong>da</strong>a ojaxSi fesvgamdgari.”<br />

Tumca, imave jgufSi zogierTma qalma es mosazreba gaaprotesa <strong>da</strong> gamoTqva<br />

survili qono<strong>da</strong> meti <strong>da</strong>moukidebloba, qono<strong>da</strong> samsaxuri, rom SesZlebo<strong>da</strong><br />

sakuTari uflebebis <strong>da</strong>cva. erTma monawile axalgazr<strong>da</strong> qalma isic<br />

Tqva, rom mzad iyo sakuTar ojaxze uari eTqva samsaxureobrivi karieris<br />

sanacvlod:<br />

”me min<strong>da</strong> Tanasworoba ojaxSi <strong>da</strong> vTvli, rom marto kaci ar un<strong>da</strong> sargeblobdes<br />

yvela uflebiT. me bednieri verasodes viqnebi amgvar pirobebSi.<br />

mirCevnia, arCevani TviTon gavakeTo <strong>da</strong> sakuTari uflebebi <strong>da</strong>vicva.”<br />

25


axalcixis universitetis studentebi (fj5) aseve ar iyvnen erTsulovani<br />

genderuli Tanasworobis mdgomareobis SefasebaSi. zogi miuTiTeb<strong>da</strong> Tanasworobis<br />

arsebobaze, bevri ki aRniSnav<strong>da</strong>, rom Tanasworoba iyo kanoniT<br />

garantirebuli, magram ar iyo realizirebuli. Tumca, yvela erTsulovani<br />

iyo imis SefasebaSi, rom uTanasworoba qalaqTan Se<strong>da</strong>rebiT soflad ufro<br />

metad iyo gavrcelebuli. qalebis mimarT mikerZoebuli <strong>da</strong>mokidebuleba<br />

cxa<strong>da</strong>d gamoCn<strong>da</strong> erTi axalgazr<strong>da</strong> kacis SeniSvnaSi:<br />

”mamakaci qalTan Se<strong>da</strong>rebiT yvela sferoSi erTi TaviT win dgas.”<br />

qal studentebma xazi gausves genderuli gansxvavebis mniSvnelobas:<br />

”qalebi mamakacebis Tanabrad un<strong>da</strong> iyvnen Cabmulni sazogadoebriv cxovrebaSi,<br />

radgan kacebi <strong>da</strong> qalebi gansxvavebulad azrovneben.”<br />

Tbilisis saxelmwifo universitetis studentebi (fj7) maTi axalcixeli<br />

Tanatolebis msgavsad, <strong>da</strong>rwmunebulni iyvnen, rom saqarTveloSi ar arsebobs<br />

Tanasworoba <strong>da</strong> rom qalebTan Se<strong>da</strong>rebiT mamakacebi gacilebiT meti TavisuflebiTa<br />

<strong>da</strong> uflebebiT sargebloben. isini aseve xazgasmiT aRniSnavdnen, rom<br />

mamakacebi, maTi liderobisken miswrafebis gamo mu<strong>da</strong>m cdiloben qalebze<br />

upiratesobis mopovebas. rogorc erTma mamakacma monawilem aRniSna:<br />

”saqarTveloSi mamakacebi yovelTvis dominireben, maT mu<strong>da</strong>m qalebze ufro<br />

maRali Tanamdebobebi ukaviaT.”<br />

”uZvelesi droi<strong>da</strong>n moyolebuli mamakaci iyo ufrosi. saomrad mamakaci midio<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong> ara qali, miwas mamakaci xnav<strong>da</strong> <strong>da</strong> amuSaveb<strong>da</strong>, im dros, roca qali<br />

Sin rCebo<strong>da</strong> <strong>da</strong> bavSvebs uvli<strong>da</strong>.”<br />

”qalebi <strong>da</strong> mamakacebi ar sargebloben erTnairi SesaZleblobebiT, samsaxureobriv<br />

Tu sxva romelime sferoSi. Tanasworoba iluziaa <strong>da</strong> Sors aris realobisgan.<br />

Cven zustad un<strong>da</strong> ganvsazRvroT ras niSnavs Tanasworoba, radgan<br />

arsebobs SesaZlebloba orive sqesi Tanaswori iyos, magram saamiso samoqmedo<br />

asparezi <strong>da</strong> pirobebi ar arsebobs.” parlamentis wevri, nika rurua.<br />

qalebi <strong>da</strong> mamakacebi kanonis mixedviT Tanaswori arian, magram bevrma imaTgan<br />

vinc Cven gamovkiTxeT aRniSna gansxvaveba kanoniT gansazRvrul <strong>da</strong> faqtobriv<br />

Tanasworobas Soris.<br />

26


”kanoniT mamakaci <strong>da</strong> qali Tanaswori uflebebiT sargebloben, <strong>da</strong> kanonebi<br />

icaven qals diskriminaciisagan. metic, tradiciulad qals mu<strong>da</strong>m pativiscemiT<br />

epyrobodnen, magram realurad, iseve rogorc yvelgan msoflioSi,<br />

cxovreba mamrobiTi sqesisaa <strong>da</strong> mamakaczea orientirebuli, ase rom qali<br />

aranairad ar aris mamakacis Tanaswori.” - sakonsultacio sabWos wevri, baia<br />

romelaSvili.<br />

<strong>da</strong> mainc, gamokiTxulTagan (interviu) xuTma gamoTqva rwmena, rom Tanasworoba<br />

realurad arsebobs:<br />

”roca me Cems pirad cxovrebas <strong>da</strong> Cems irgvliv a<strong>da</strong>mianebs vakvirdebi, Tanasworobas<br />

vxe<strong>da</strong>v yvela sferoSi. Cemi azriT, saqarTveloSi ar arsebobs<br />

<strong>genderi</strong>s problema <strong>da</strong> mamakacebi <strong>da</strong> qalebi Tanasworni arian” - sajaro<br />

moxele eka zRulaZe.<br />

genderuli stereotipebi<br />

genderuli identuroba qalisTvis ufro mniSvnelovania, vidre kacisTvis.<br />

fiqroben, rom qalebs meti siTbo, eqspresiuloba <strong>da</strong> sxvebze zrunva axasiaTebT,<br />

maSin, roca mamakacebi ufro meti SemoqmedebiTobiT, ZalauflebiTa<br />

<strong>da</strong> Tav<strong>da</strong>jerebulobiT (Deaux & Major, 2000) gamoirCevian. qalebs zoga<strong>da</strong>d<br />

miiCneven rogorc ufro sxvebze <strong>da</strong>mokidebulebs, mamakacebs ki ufro<br />

<strong>da</strong>moukideblebs. amgvari <strong>da</strong>mokidebuleba respondentebma (gamokiTxva) samsaxureobriv<br />

winsvlaSi warumateblobis mizezebis Sefasebisas gamoamJRavnes.<br />

maSin, roca gamokiTxulTa umetesoba mamakacebis warumateblobis mizezs<br />

Zalisxmevis ukmarisobas miawer<strong>da</strong> (34.9% Se<strong>da</strong>rebiT 27%-Tan qalebis SemTxvevaSi),<br />

qalebis warumateblobis mizezs ki respondentebi ufrosebis maT<strong>da</strong>mi<br />

<strong>da</strong>mokidebulebiT xsnidnen <strong>da</strong> metic, isini varaudobdnen, rom xelmZRvaneli<br />

pirebi maT saTanadod ar afasebdnen (warumateblobis mizezad amas qalebis<br />

SemTxvevaSi 31.3 % <strong>da</strong> kacebis SemTxvevaSi 17 % miiCnev<strong>da</strong>). am Sexedulebas<br />

Tanabrad iziareben mamakacebi <strong>da</strong> qalebi. kidev erT stereotips - mamakacebis<br />

siZlierisa <strong>da</strong> qalebis sisustis Taobaze xazi gausva axalgazr<strong>da</strong> qalma<br />

axalcixis fokus jgufSi:<br />

”arsebobs stereotipi, rom mamakaci Zlieria <strong>da</strong> qali - susti <strong>da</strong> emociuri.<br />

rac sulac ar niSnavs imas, rom es marTlac asea.”<br />

27


genderuli upiratesobebi<br />

mamakacis qalze upiratesobis cneba sazogadod Warbobs mamakacebSi<br />

(gamokiTxva). mtkicebulebas, rom mamakaci, rogorc wesi, yvelafers qalze<br />

ukeT akeTebs ar eTanxmeba qalebis 69 procenti <strong>da</strong> mamakacTa mxolod<br />

44.7 procenti (genderuli gansxvavebebi mniSvnelovania, Chi square 65.4; df 2,<br />

p


genderuli uTanasworoba mJRavnedeba im normebSi, romlebic aregulireben<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebisa <strong>da</strong> resursebis ganawilebis Zalauflebas.<br />

pasuxi kiTxvaze - vin wyvets Tu ramdeni Svili un<strong>da</strong> iyolios ojaxma<br />

(gamokiTxva), Tanasworobazea orientirebuli, <strong>da</strong> umravlesoba (88.5 %), miiCnevs,<br />

rom es ga<strong>da</strong>wyvetileba meuRleebma erToblivad un<strong>da</strong> miiRon.<br />

ojaxSi mamis Zalauflebis zegavlenis mimarT <strong>da</strong>mokidebuleba garkveulwilad<br />

iyofa. respondentTa did nawils (48. 2 %) miaCnia, rom mamebs ar<br />

un<strong>da</strong> qondeT dedebze meti Zalaufleba Svilebze, <strong>da</strong> imis<strong>da</strong> miuxe<strong>da</strong>vad,<br />

rom mamakacebic <strong>da</strong> qalebic, iziareben am Tvalsazriss, mainc, gamokiTxulTa<br />

mniSvnelovani nawili (46.4%) met Zalauflebas mamakacs aniWebs.<br />

Zalafleba resursebis marTvaze, rogorc sajaro, ise pirad cxovrebaSi,<br />

metwilad kacis upiratesobad aris miCneuli (interviu).<br />

”uTanasworoba, pirvelyovlisa, sakuTrebaze uflebasa <strong>da</strong> resursebis kontrolSi<br />

aisaxeba, resursebs ki umTavresad mamakacebi akontroleben” - interviu<br />

eqspertTan, Carita jaSTan.<br />

”uTanasworoba ZalzeT gavrcelebulia <strong>sazogadoeba</strong>Si. qalebis didi raodenoba<br />

Sromobs iseT sferoebSi, sa<strong>da</strong>c ar aris bevri fuli” - interviu<br />

eqspertTan, Tamar abramiSvilTan.<br />

qalebi <strong>da</strong> mamakacebi ar arian erTsulovanni, im sakiTxSi un<strong>da</strong> SeeZlos Tu<br />

ara qals ojaxTan SeTanxmebis gareSe xarjos sakuTari Semosavali (gamokiTxva).<br />

gacilebiT meti qali (70.6 %) mamakacTan Se<strong>da</strong>rebiT (52.2 %) miiCnevs,<br />

rom qali un<strong>da</strong> sargeblobdes am SesaZleblobiT (Chi square 37.6; df23,<br />

p


kidev erTma monawile qalma Tavisufleba TviTSefasebas <strong>da</strong>ukavSira:<br />

”qalebi sakuTar TavSi ar arian <strong>da</strong>rwmunebulni <strong>da</strong> amitom uWirT ga<strong>da</strong>wyvetilebebis<br />

miReba <strong>da</strong> swored es aris imis mizezi, rom mamakacebs meti<br />

Tavisufleba aqvT.”<br />

ramdenime monawilem, umetesad gogonebma, aRniSnes, rom tradiciebi zRu<strong>da</strong>ven<br />

qalis Tavisuflebas <strong>da</strong> mxolod Sesabamis aRzr<strong>da</strong>s SeuZlia Secvalos<br />

viTareba <strong>da</strong> mentaliteti.<br />

uTanasworoba gansakuTrebiT TvalSisacemia ojaxSi. fokus-jgufis qali<br />

monawileebi axalcixeSi (fj5) Ciodnen, rom gogonebs saRamos gareT gasvla<br />

ekrZalebaT, rom ganaTlebis miRebis SesaZlebloba ufro metad biWebs<br />

eZlevaT <strong>da</strong> rom ojaxSi yvelaferi biWebs ekuTvniT, radgan miiCneven, rom<br />

gogonebi gaTxovdebian <strong>da</strong> maT amitom araferi WirdebaT.<br />

uTanasworobis fesvebi <strong>da</strong> misi mizezebi<br />

genderuli uTanasworobis gamarTleba aris msoflio religiaTa swavlebebisa<br />

<strong>da</strong> maTi praqtikis nawili (Deckard, 1975). TiTqmis yvela wamyvan religiaSi,<br />

qorwilis dros qali sityvierad, an simbolurad gamoxatavs qmrisadmi<br />

morCilebis mzaobas.<br />

samRvdeloebas ZiriTa<strong>da</strong>d mamakacebi Seadgenen, imis<strong>da</strong> miuxe<strong>da</strong>vad, rom qalebi<br />

mudmivad arian CarTulni religiur aqtivobebSi.<br />

mamakacurobis mniSvneloba yoveldRiur cxovrebaSic mJRavndeba, sa<strong>da</strong>c<br />

gamoCenil qalebs mamakacis Tvisebebs miaweren sajarod <strong>da</strong>xasiaTebisas, an<strong>da</strong><br />

Seqebisas amboben, mamakaciviT irjebao.<br />

”Tavad Tamar mefis SemTxvevaSic, misi saxelis patriarqaluroba TvalSisacemia.<br />

es dResac asea <strong>da</strong> Taobebi <strong>da</strong>sWirdeba am Sexedulebis Secvlas.” -<br />

interviu arasamTavrobo organizaciis xelmZRvanelTan, Tamar JvaniasTan.<br />

stereotipebad kristalizebuli tradiciebi di<strong>da</strong>d ganapirobebs qalis<br />

<strong>da</strong>qvemdebarebul mdgomareobas.<br />

”stereotipis Sesabamisad, qali pasiuria, <strong>da</strong>usaqmebelia <strong>da</strong> misi upiratesi<br />

samflobelo ojaxia, maSin, rodesac mamakaci profesiuli saqmianobiTaa<br />

<strong>da</strong>kavabuli.” - interviu parlamentis wevrTan, nika ruruasTan.<br />

qalis <strong>da</strong>qvemdebarebuli mdgomareobis gamyareba gamudmebiT xdeba kulturisa<br />

<strong>da</strong> aRzrdis meSveobiT.<br />

30


”Cven patara biWsac ki veubnebiT, ar itiro, biWs tirili ar SeSvenis, Sen<br />

Zlieri un<strong>da</strong> iyo, <strong>da</strong> ase Semdeg...” _ interviu parlamentis wevrTan, guguli<br />

maRraZesTan.<br />

”ganviTarebis zogadi done <strong>da</strong> ekonomikuri SeWirveba qveyanaSi aRiqmeba,<br />

rogorc uTanasworobis gamamarTlebeli mizezi. qalebs ara aqvT pirobebi,<br />

rom TavianTi SesaZleblobebi srulad ganaxorcielon” - interviu eqspert-<br />

Tan, Carita jaSTan.<br />

”a<strong>da</strong>mianebi dRes genderul uTanasworobaze ar fiqroben, radgan maT amis<br />

dro ara aqvT, isini xvalindeli sarCos SovniT arian <strong>da</strong>kavebulni” - interviu<br />

eqspertTan, marina TabukaSvilTan.<br />

mamakacTan Se<strong>da</strong>rebiT garemo qals gacilebiT naklebad uwyobs xels SesaZleblobebis<br />

ganviTarebaSi. Sesabamisad, qals gacilebiT meti Zalisxmeva<br />

Wirdeba warmetebis miRwevisaTvis.<br />

”sazogadod qalebs gacilebiT meti Zalisxmevis gaReba uwevT sakuTari uflebebis<br />

realizebisaTvis ” - interviu parlamentis wevrTan, guguli maRraZesTan.<br />

uTanasworobis mizezebs ufro xSirad qalebs ukavSireben <strong>da</strong> ara sazogadeobas.<br />

bevri qalebs pasiurobas miawers <strong>da</strong> swored amas miiCnevs uTanasworobis mizezad.<br />

amavdroulad aqtiur qalebs sakmaod uaryofiTad afaseben.<br />

”saqarTveloSi mamakacisa <strong>da</strong> qalis samuSao <strong>da</strong>yofilia sqesis mixedviT. aqtiuri<br />

qalebis mimarT arsebobs skeptikuri <strong>da</strong>mokidebuleba”. - interviu<br />

eqspertTan, xaTuna sanikiZesTan.<br />

qalebs xSirad abraleben, rom isini ufrTxian <strong>da</strong>moukideblobas:<br />

”qals ar miaCnia marTebulad qmars gverdi auaros, an Tun<strong>da</strong>c, Zmas Seepasuxos,<br />

radgan is ufrTxis <strong>da</strong>moukideblobas.” - interviu arasamTavrobo<br />

organizaciis xelmZRvanelTan, Tamar JvaniasTan.<br />

uTanasworobis mimarT <strong>da</strong>mokidebuleba <strong>da</strong> uTanasworobis xarisxi asakTan<br />

erTad icvleba. rogorc wesi, axalgazrdebi ufro egalitarul, Tanasworbis<br />

momxre midgomas amJRavneben.<br />

31


”axalgazr<strong>da</strong> Taobas Tanasworobis misaRwevad meti saSualebebi aqvs. axalgazr<strong>da</strong><br />

qalebi dRes ufro aqtiurebi arian, vidre maT asakSi iyvnen Cveni<br />

dedebi”. - intervou parlamentis wevrTan, nika ruruasTan.<br />

”uTanasworobis xarisxi gansxvavebulia regionebis mixedviT, iseve, rogorc<br />

soflisa <strong>da</strong> qalaqis mosaxleobaSi. uTanasworoba bevrad ufro metad igrZnoba<br />

soflebSi, sa<strong>da</strong>c eTnikuri umciresobebi cxovroben.” - interviu arasamTavrobo<br />

organizaciis xelmZRvanelTan, Tamar JvaniasTan.<br />

ganaTlebis statusi <strong>da</strong> religia xSirad gansazRvravs Tanasworobis mimarT<br />

<strong>da</strong>mokidebulebas. mTavar faqtorad aqac sqesi gvevlineba, radgan qalebi<br />

uTanasworobas mamkacebze ufro metad aRiqvamen.<br />

”qalebi xe<strong>da</strong>ven uTanasworobas, mamakacebi ki vera”. - interviu sajaro moxelesTan,<br />

<strong>da</strong>lila xoravasTan.<br />

cvlilebebi TanasworobaSi <strong>da</strong> maTi mizezebi<br />

siRrmiseuli intervius respondetebi aRniSnaven <strong>da</strong>debiT cvlilebebs genderul<br />

TanasworobasTan mimarTebaSi:<br />

”qalebis mosazrebebs sul ufro metad iReben mxedvelobaSi. es xdeba upiratesad<br />

im faqtis gamo, rom ekonomikuri krizisis ganmavlobaSi qalebma<br />

SeZles ojaxebis ga<strong>da</strong>rCena, mamakacebi am dros verafers gaxdnen. dResac ki,<br />

bevr ojaxSi qalebi muSaoben <strong>da</strong> ara mamakacebi”. - interviu mcire biznesis<br />

mflobelTan, marina aRuSaSvilTan.<br />

”Tanasworobis mimarT <strong>da</strong>mokidebulebis cvlileba SeiniSneba mxolod bolo<br />

xanebSi, mas Semdeg roca cota ar iyos samarcxvino gax<strong>da</strong> stereotipuli<br />

azrovnebis gamomJRavneba. amas gar<strong>da</strong>, meti qali gamoCn<strong>da</strong> sazogadoebriv asparezze.<br />

Tumca, kvlav problemad rCeba is, rom qali amasobaSi bevr tradiciulad<br />

mamakacur rols kisrulobs, rogoricaa, ojaxis rCena, karieraze<br />

zrunva, magram tradiciulad qalis rolebi, rogoricaa ojaxze <strong>da</strong> avadmyofebze<br />

<strong>da</strong> agreTve xan<strong>da</strong>zmulebze zrunva mamakacisaTvis araa sakmarisad<br />

prestiJuli <strong>da</strong> isev qalebs uwevT maTi Sesruleba”. - interviu eqspertTan,<br />

lela xomerikTan.<br />

”qalebis brZola ufro aqtiuri cxovrebisaTvis, sazogadoebriv cxovrebaSi<br />

CarTvisa <strong>da</strong> liderobisaken qveynis evropuli Rirebulebebisaken swrafviTaa<br />

ganpirobebuli”. - interviu sajaro moxelesTan, mamuka axvledianTan.<br />

32


ZiriTadi sakiTxebi<br />

genderuli uTanasworoba, gansakuTrebiT sazogadoebrivi <strong>da</strong> ojaxuri cxovrebis<br />

sferoSi, aRiarebulia, rogorc arsebuli realoba, magram ara<br />

rogorc problema. uTanasworoba aRqmulia ufro rogorc kulturuli<br />

memkvidreobis nawili. am mosazrebas iziarebs, rogorc mosaxleoba, aseve xelisufleba.<br />

imis <strong>da</strong>sturad, rom qveyana universaluri faseulobebisaken <strong>da</strong> evropaSi<br />

integraciisaken iswrafvis, saqarTvelos xeli aqvs mowerili im yvela mniSvnelovan<br />

saerTaSoriso dokumentze, romelic miznad isaxavs genderuli<br />

Tanaworobis miRwevas. samarTlebrivi CarCoebi genderulad neitraluria,<br />

isini ar uSveben <strong>genderi</strong>s safuZvelze raime saxis diskriminacias, magram<br />

saerTaSoriso dokumentebisa Tu qveynis kanonebisadmi <strong>da</strong>qvemdebareba<br />

formaluri xasiaTisaa, radgan diskriminaciasTan brZolis ZiriTadi saqmianobebi<br />

sabiujeto xarjebiT araa gamyarebuli. miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom saer-<br />

TaSoriso organizaciebis (SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagento<br />

<strong>da</strong> gaeros ganviTarebis programa) <strong>da</strong>xmarebiT parlamentis sakonsultacio<br />

sabWo moqmedebs Tavis man<strong>da</strong>tis farglebSi, erovnuli samoqmedo gegmis ganxorcieleba<br />

ar <strong>da</strong>wyebula. Camoyalibebulia, magram moqmedeba ar <strong>da</strong>uwyia<br />

aRmasrulebel organos. politikis ganmsazRvreli ZiriTadi dokumentebi,<br />

rogoricaa (siRaribis <strong>da</strong>Zlevis startegiuli moxseneba <strong>da</strong> evropis samezoblo<br />

politika) genderul problematikaze ar arian fokusirebuli.<br />

ar arsebobs mudmivmoqmedi saxelmwifo uwyeba, romelsac eqnebo<strong>da</strong> genderuli<br />

Tanaswrobis mxar<strong>da</strong>Werisa <strong>da</strong> masze meTvalyureobis gawevis man<strong>da</strong>ti.<br />

winsvla TanasworobasTan <strong>da</strong>mokidebulebis mimarT aRniSna mravalma, konsultaciaSi<br />

monawile pirma. igi cxa<strong>da</strong>d aris gamokveTili axalgazrdebsa<br />

<strong>da</strong> qalaqis mosaxleobaSi.<br />

genderTan <strong>da</strong>kavSirebuli viTareba calke sakiTxad ar un<strong>da</strong> iqnes ganxiluli,<br />

radgan igi ufro farTo problemis, RirebulebaTa sakiTxis nawilia.<br />

arsebuli mdgomareobis saTave un<strong>da</strong> veZioT qveyanaSi a<strong>da</strong>mianis uflebaTa<br />

ugulvebelyofaSi, rac gansxvavebul sferoebSi vlindeba <strong>da</strong> asaxulia saer-<br />

TaSoriso <strong>da</strong> adgilobriv orgranizaciaTa mTel rig moxsenebebSi (mag. saxalxo<br />

<strong>da</strong>mcveli moxseneba 2007). manam, sanam ara ekonomikuri efeqtianoba,<br />

aramed a<strong>da</strong>mianis uflebebi <strong>da</strong> misi keTildReoba ar iqceva arc qveynis ganviTerbis<br />

politikis umTavres principad, ar un<strong>da</strong> velodeT mkveTr cvlilebebs<br />

genderuli Tanasworobis sakiTxSi <strong>da</strong> arc aTaswleulis ganviTarebis<br />

miznebis miRwevas.<br />

33


<strong>genderi</strong> sazogadoebriv sarbielze<br />

Tavi 3<br />

sazogadoebriv cxovrebaSi monawileoba<br />

niu-iorkSi 2000 wlis 8 seqtembers gancxadebuli aTaswleulis ganviTarebis<br />

rva mizni<strong>da</strong>n erT-erTi, romelic 2015 wlisTvis un<strong>da</strong> iqnas ganxorcielebuli<br />

<strong>da</strong> romelsac saqarTvelom xeli moawera, pir<strong>da</strong>pir genderul Tanasworobas<br />

exeba. miznis amocana 9 moiTxovs qalebisa <strong>da</strong> mamakacebisTvis Tanabari xelmisawvdomobis<br />

gapirobebas politikis sakiTxebTan <strong>da</strong>kavSirebul <strong>da</strong> marTvis<br />

yvela doneze ganxorcielebul aqtiobebSi.<br />

monawileoba sajaro cxovrebaSi <strong>da</strong> gansakuTrebiT, politikaSi qveyanaSi Tanasoworobisa<br />

<strong>da</strong> demokratiis erT-erTi indikatoria.<br />

saqarTvelos mosaxleoba Zlier <strong>da</strong>interesebulia politikiT <strong>da</strong> zoga<strong>da</strong>d,<br />

sazogadoebrivi cxovrebiT. Tumca problema, romelsac mosaxleobis didi<br />

nawili xSirad quCis saprotesto aqciebSi gamoyavs, sakuTari uZlurebis<br />

grZnobiT aris gapirobebuli, imasTan <strong>da</strong>kavSirebiT, rom ar aqvs SesaZlebloba<br />

zegavlena moaxdinos qveynisaTvis mniSvenlovani ga<strong>da</strong>wyvetilebebis<br />

miRebaze.<br />

gamokiTxvis Sedegebis mixedviT mamakacebisa <strong>da</strong> qalebis umravlesoba (82.4%)<br />

<strong>da</strong>interesebulia politikiT <strong>da</strong> 95.3 procenti regularulad uyurebs axal<br />

ambebs televiziiT. yvelaze popularuli arxi iyo ”imedi”, mas mosdev<strong>da</strong><br />

arxi ”rusTavi 2”.<br />

34


cxrili 3<br />

satelevizio axali ambebis ranJireba popularobis mixedviT<br />

NNo satelevizio axali ambebi<br />

procenti<br />

No 1034<br />

1 qronika (imedi) 89.1<br />

2 kurieri (rusTavi 2) 66.2<br />

3<br />

moambe (sazogadoebrivi<br />

televizia)<br />

axali ambebis gar<strong>da</strong>, telearxi ”imedis” politikuri ga<strong>da</strong>cemebic aseve yvelaze<br />

didi popularobiT sargeblobdnen.<br />

cxrili 4<br />

teleprogramebis ranJireba popularobis mixedviT<br />

35<br />

24.5<br />

4 rusuli tele arxebi 19.4<br />

5 mzera (mze) 18.9<br />

6 adgilobrivi telearxebi 12.7<br />

7 axali ambebi (aWaris televizia) 10.7<br />

8 azerbaijanis tele arxebi 2.4<br />

9 somxuri telearxebi 2.2<br />

10 Turquli telearxebi 0.2<br />

No satelevizio programa<br />

procenti<br />

NNo 1087<br />

1 droeba (imedi) 84.4<br />

2 reaqcia (imedi) 72.1<br />

3 Ria eTeri (imedi) 65.5<br />

4 post skriptumi (rusTavi 2) 51.1<br />

5 Toq-Sou (rusTavi 2) 25.4<br />

6 tabu (mze) 15.4<br />

7<br />

dRis komentari (sazogadoebrivi<br />

televizia)<br />

8.2<br />

8 Ramis saubrebi (sazogadoebrivi televizia) 6.4


gazeTebis mkiTxvelTa raodenoba gacilebiT mcire iyo maTTan Se<strong>da</strong>rebiT,<br />

vinc axal ambebs televiziiT adevneb<strong>da</strong> Tvals; gazeTs qalebTan Se<strong>da</strong>rebiT<br />

odnav meti mamakaci kiTxulob<strong>da</strong>, mamakacebi upiratesobas aniWebdnen<br />

gazeTebs rezonansi, 24 saaTi, <strong>da</strong> sxva adgilobriv gazeTebs, qalebi ki ufro<br />

alias <strong>da</strong> kviris palitras kiTxulobdnen.<br />

cxrili 5<br />

gazeTebis popularoba<br />

No gazeTi<br />

procenti<br />

No1087<br />

sazogadoebrivi interesis Semdeg qveynis mosaxleobis yvelaze didi survili<br />

monawileobasTan aris <strong>da</strong>kavSirebuli, magram rogorc adrec aRvniSneT,<br />

es moTxovnileba ver kmayofildeba, moqalaqeebi Tavs uZlurad grZnoben<br />

zegavlena moaxdinon mniSvnelovan ga<strong>da</strong>wyvetilebebze, rac ganapirobebs<br />

mosaxleobis monawileobas quCis aqciebSi. gamokiTxvisas gacemuli pasuxebis<br />

mixedviT mosaxleobis 57. 8 procenti, rogorc mamakacebi, ise qalebi, iziareben<br />

mosazrebas, rom saqarTvelos winaSe mdgari sakiTxebis mogvareba<br />

36<br />

mamakacebis<br />

procentuli<br />

maCvenebeli<br />

No479<br />

qalebis<br />

procentuli<br />

maCvenebeli<br />

No608<br />

1<br />

kviris<br />

palitra<br />

22.1 21.0 23.0<br />

2<br />

asaval<strong>da</strong>savali<br />

8.6 8.8 8.4<br />

3<br />

adgilobrivi<br />

gazeTi<br />

6.9 7.5 6.5<br />

4 alia 6.5 5.4 7.3<br />

5 rezonansi 6.2 8.2 4.6<br />

6 24 saaTi 5.5 6.1 5.1<br />

7 qronika 4.2 4.4 4.1<br />

8 sityva <strong>da</strong> saqme 2.3 2.3 2.3<br />

9 axali Taoba 1.7 1.7 1.6<br />

10 axali versia 1.7 1.7 1.8<br />

11 jorjian Taimsi 1.1 0.8 1.3


mxolod xalxis monawileobiT aris SesaZlebeli, Tumca maTgan mxolod mesameds<br />

(29.2%) jera, rom rigiT moqalaqes SeuZlia zegavlena iqonios mTavrobis<br />

mier miRebul ga<strong>da</strong>wyvetilebebze.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom qalebs <strong>da</strong> kacebs monawileobis erTnairi moTxovnileba<br />

gaaCniaT, maT gansxvavebuli xedva aqvT mis ganxorcielebaze. im aqtivobebis<br />

SerCevisas, romelTa ganxorcielebac SesaZleblad miaCniaT sakuTari<br />

uflebebis <strong>da</strong>rRvevis SemTxvevaSi, qalebi naklebad aqtiur gzebs arCeven,<br />

iseTebs rogoricaa mitingebze <strong>da</strong>swreba (qalebis 20.6% <strong>da</strong> kacebis 17.7%),<br />

peticiaze xelis mowera (qalebis 36.3% <strong>da</strong> kacebis 32.8%), maSin rodesac<br />

mamakacebi upiratesobas quCis aqciebSi (kacebis 18.2 % <strong>da</strong> qalebis 14.8 %)<br />

<strong>da</strong> mitingebSi (kacebis 21.5% <strong>da</strong> qalebis 19.9%) monawileobas aniWeben.<br />

peticiaze xelmowera<br />

Sexedulebebis gamoTqma<br />

mitingebze <strong>da</strong>swreba<br />

Sexvedrebze <strong>da</strong>swreba<br />

monawileoba quCis aqciebSi<br />

media saSualebebSi gamoCena<br />

monawileoba sajaro diskusiaSi<br />

monawileoba arasamTavroba org.<br />

resursebis gacema<br />

monawileoba profkavSiris<br />

saqmianobaSi<br />

nax. 2<br />

uflebaTa <strong>da</strong>rRvevis SemTxvevaSi ganxorcielebuli aqtiobebi<br />

mosaxleobis realuri monawileoba gacilebiT ufro <strong>da</strong>balia, vidre moqmedebis<br />

mzadyofna. rogorc gamoirkva, 2007 wlis ianvri<strong>da</strong>n oqtombramde<br />

gamokiTxulTagan mxolod 7.8 procenti iReb<strong>da</strong> monawileobas koleqtiur<br />

aqciebSi. mamakacebis monawileoba aRematebo<strong>da</strong> qalebisas. aRniSnul periodSi<br />

erTxel mainc mamakacebis 10.7-ma <strong>da</strong> qalebis 5.5 procentma miiRo monawileoba<br />

koleqtiur aqciaSi. (Chi square 9.5;df 2; p


qalebi politikaSi<br />

msoflios masStabiT qalebi aqtiurad iyvnen CarTulni demokratiis <strong>da</strong>samyareblad,<br />

avtoritaruli reJimebis winaaRmdeg gamarTul yvelaze saxifaTo<br />

aqciebSi. (Jaquette & Wolchik, 1998). didi iyo qalebis monawileoba sabWoTa<br />

kavSirisagan saqarTvelos <strong>da</strong>moukideblobis moTxovniT organizebuli quCis<br />

aqciebis drosac (sabe<strong>da</strong>Svili, 2007), ”vardebis revoluciis” wina periodis<br />

quCis aqciebSi <strong>da</strong> 2007 wlis oqtomber-noembris aqciebSi.<br />

saqarTveloSi qalebis aqtivoba sazogadoebriv cxovrebaSi istoriuli realobaa.<br />

amasTan mimarTebaSi yvelaze xSirad axseneben Tamar mefes, qal<br />

monarqs, romlis saxelTanacaa <strong>da</strong>kavSirebuli qveynis dideba. qalebi iyvnen<br />

TurqeTis winaaRmdeg ajanyebis moTaveni samxreT saqarTveloSi. muslimani<br />

qalebi icavdnen qalaq axalcixes ruseTis imperiis <strong>da</strong> saqarTvelos gaer-<br />

Tianebul jarisgan.<br />

dRes mraval qals naxavT manifestaciaSi monawileTa Soris, an winasaar-<br />

Cevno saqmianobiT <strong>da</strong>kavebuls. problema qalebis mcire monawileobaSi ki<br />

araa, aramed igi qalebis interesebsa <strong>da</strong> saqmianobas maT xelT arsebuli<br />

Zalauflebis SeusabamobaSi, ga<strong>da</strong>wyvetilebis mimReb organoSi, maT <strong>da</strong>bal<br />

warmomadgenlobaSia.<br />

saqarTvelos kanonmdebloba qal <strong>da</strong> mamakac amomrCevels Tanabar uflebebs<br />

aniWebs. xmis micemisas isini Tanabrad aqtiurni arian, rogorc soflad, ise<br />

qalaqSi (aTaswleulis ganviTarebis miznebi saqarTveloSi, 2004), Tumca, Tanasworoba<br />

Zalze Sorsaa sasurvelisgan maSin, rodesac saqme exeba imas, Tu<br />

vin aris arCeuli mmarTvelobis nebismier doneze. ga<strong>da</strong>WriT SeiZleba iTqvas,<br />

rom qalebis monawileoba politikaSi <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebis procesSi<br />

Zalze SezRudulia <strong>da</strong> Zlier CamorCeba gaeros mier <strong>da</strong>saxul mizans, gansaz-<br />

Rvruls 30 procentiT.<br />

genders politikaSi ori erTmaneTTan <strong>da</strong>kavSirebuli mxare aqvs. erTi - qalis<br />

warmomadgenlobas Seexeba, xolo meore - qalTa problemebze zrunvas.<br />

warmomadgenloba zrdis qalis problemebis ganxilvis <strong>da</strong> aseve genderuli<br />

perspeqtivis gaTvaliswinebis albaTobas, Tumca, warmomadgenloba TavisTavad<br />

ver uzrunvelyofs sasurvel Sedegs.<br />

38


”qalTa ubralod saTanado raodenobiT warmomadgenloba politikasa Tu<br />

parlamentSi sakmarisi araa, maSinac ki rodesac es warmomadgenlebi qalTa<br />

moZraobis wevrebi arian. moZraobas un<strong>da</strong> yavdes liderebi, romlebic mondomebulni<br />

iqnebian qalis xma miawvdinon <strong>sazogadoeba</strong>s. maT ar un<strong>da</strong> miaCndeT<br />

sircxvilad <strong>sazogadoeba</strong>Si, an parlamentSi qalebis saWiroebebze Riad<br />

saubari. dRes es sakiTxebi marginalizirebulia <strong>da</strong> samarcxvinod iTvleba.” _<br />

interviu eqspertTan, marina TabukaSvilTan.<br />

qalebis monawileobis mniSvneloba <strong>da</strong> misi <strong>da</strong>debiTi zegavlena erTxmad<br />

iqna aRiarebuli yvela eqspertisa <strong>da</strong> politikuri lideris interviuSi <strong>da</strong><br />

im jgufur ganxilvebSi, romelic proeqtis farglebSi ganxorciel<strong>da</strong>. intervius<br />

respondentebma <strong>da</strong> ganxilvebis monawileebma gamoyves ramodenime mizezi,<br />

romelic ganapirobebs politikaSi qalTa monawileobis mniSvnelobas:<br />

demokratiis winapirobebi:<br />

Tanasworoba demokratiis safuZvelia.<br />

”<strong>sazogadoeba</strong> Sedgeba mamakacebisa <strong>da</strong> qalebisagan, ase rom oriveni un<strong>da</strong><br />

iyvnen warmodgenilni ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebis procesSi”. interviu parlamentis<br />

wevrTan, manana naWyebiasTan; nacionaluri moZraobis wevrTan, irakli<br />

qavTaraZesTan.<br />

”yvelfers ori sawyisi aqvs - mamakacuri <strong>da</strong> qaluri, yvela problema orive<br />

sqess exeba, amitom orives mosazreba un<strong>da</strong> iqnes gaTvaliswinebuli.” fj2-is<br />

monawile.<br />

nacionaluri moZraobis wevris, irakli qavTaraZis azriT:<br />

”srulyofili demokratia SesaZleblobas aZlevs sazogadoebis yvela wevrs<br />

gamoxatos Tavisi azri <strong>da</strong> monawileoba miiRos ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebaSi. es<br />

niSnavs, rom Tu sazogadoebis naxevari qalebisgan Sedgeba <strong>da</strong> parlamentSi ki<br />

mxolod maTi aTi procentia warmodgenili, SeiZleba <strong>da</strong>vaskvnaT, rom swor<br />

gzas ar vadgavarT”.<br />

39


qalebis ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebis stili<br />

”bevrs miaCnia, rom qalebi ufro pragmatuli, konstruqtiuli <strong>da</strong> naklebad<br />

araprognozirebadebi arian”. interviu parlamentis wevrebTan, kaxa kukavas-<br />

Tan; qeTi maxaraSvilTan. eqspertTan, marina musxeliSvilTan.<br />

Tumca, zogs emociuroba upiratesobad miaCnia, rac qalis ga<strong>da</strong>wyvetilebis<br />

miRebaSi ufro did rols TamaSobs.” interviu sajaro moxelesTan, <strong>da</strong>lila<br />

xoravasTan.<br />

sakiTxebi, romelsac qalebi yuradRebas aqceven<br />

yuradRebis gamaxvileba im sakiTxebze, romlebic tradiciulad qalis problema<strong>da</strong>a<br />

aRqmuli.<br />

”qalebis monawileoba garantia iqneba imisa, rom qalisaTvis mniSvnelovan<br />

sakiTxebs, rogoricaa skolamdeli <strong>da</strong> saskolo ganaTleba, yuradReba mieqceva”.<br />

interviu eqspertTan Carita jaSTan.<br />

TanamSromlobiTi <strong>da</strong>mokidebuleba<br />

qalebSi ufro maRalia TanamSromlobiTi urTierTobis xarisxi.<br />

”qalebi qmnian ufro TanamSromlobiT atmosferos, rasac Sedegad ufro<br />

gawonasworebuli <strong>da</strong> mSvidobiani ga<strong>da</strong>wyvetilebebi moaqvs”. mamakaci fj.7-is<br />

monawile.<br />

”qalebi erTmaneTs usmenen <strong>da</strong> es maT ubiZgebs erTad ifiqron problemebze”.<br />

qali fj 4 -is monawile.<br />

aseve gaisma Tumca ki SefarviT sapirispiro, uaryofiTi <strong>da</strong>mokidebuleba<br />

qalebis aqtiuri monawileobis mimarT, rogorc erTma axlagazr<strong>da</strong> kacma<br />

aRniSna jgufuri ganxilvisas axalqalaqSi:<br />

”qals SeuZlia miiRos monawileoba politikaSi, Tu mas ambiciebi ara aqvs”.<br />

(fj 6).<br />

rac Seexeba sazogadoebriv azrs, gamokiTxvis Sedegebi miuTiTeben, rom saxezea<br />

genderuli gansxvaveba qalis politikaSi CarTulobis Taobaze (Chi Square<br />

25.7; df 2; p


Webs mamakacs, Tumca amas mamakacebis ufro didi nawili akeTebs (Chi Square<br />

25.7; df 2; p


saqarTvelos parlamentis arCevnebi kombinirebuli, proporciuli <strong>da</strong> ma-<br />

Joritaruli sistemiT tardeba. qali politikosebisTvis maJoritar deputatad<br />

gasvla ukiduresad rTulia. 2004 wels maJoritaruli wesiT ar-<br />

Ceuli 71 parlamtentis wevri<strong>da</strong>n mxolod sami, anu 4.2 procenti (nino<br />

burjanaZe, sofio larculiani <strong>da</strong> nana patarkaciSvili), xolo 2008 wels<br />

erTi (rusu<strong>da</strong>n kervaliSvili) iyo qali. proporciuli sistemiT qalebis<br />

arCevis Sansebi odnav ukeTesia, Tumca, partiuli siebi qal kandi<strong>da</strong>tebs,<br />

rogorc wesi siis bolo poziciebs uTmoben, ase rom, parlamentSi adgilis<br />

albaToba ufro maRalia, mcire partiuli <strong>da</strong>nawevrebis pirobebSi, rodesac<br />

erT partias aqvs bevri adgili mopovebuli. miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom swored<br />

ase mox<strong>da</strong> 2004 wlisa <strong>da</strong> 2008 wlis parlamentSi, proporciuli sistemiT<br />

arCeuli qali deputatebi mxolod 13.3 procents Seadgendnen 2004 <strong>da</strong> 5.3<br />

procents 2008 wels.<br />

<strong>da</strong>bali warmomadgenlobis fonze, is Tanamdebobebi, rac qalebs ekavaT, mar-<br />

Tlac STambeW<strong>da</strong>via. 2001 wli<strong>da</strong>n nino burjanaZe parlamentis Tavmjdomare<br />

iyo. 13-<strong>da</strong>n 3 komitets qalebi Tavmjdomareobden; elene TevdoraZe a<strong>da</strong>mianis<br />

uflebebisa <strong>da</strong> samoqalaqo integraciis, xaTuna gogoriSvili saproceduro<br />

sakiTxTa <strong>da</strong> wesebis, xolo nino nakaSiZe evropasTan integraciis komitets<br />

xelmZRvanelob<strong>da</strong>. 25 Tavmjdomaris moadgile<strong>da</strong>n 4 qali iyo (a<strong>da</strong>mianis<br />

uflebaTa <strong>da</strong> samoqalaqo integraciis, evropasTan integraciisa, iuridiul<br />

sakiTxTa <strong>da</strong> sagareo urTierTobaTa komitetebi). nacionaluri moZraobademokratebis<br />

saparlamento umravlesobis fraqcias maia nadiraZe, xolo<br />

<strong>da</strong>narCen Svid fraqcias mamakacebi xelmZRvanelobdnen. tradicia gagrZel<strong>da</strong><br />

2008 wlis parlamentSi. rusu<strong>da</strong>n kervaliSvili aris parlamentis Tavmjdomaris<br />

moadgile, xaTuna gogoriSvili saproceduro sakiTxTa <strong>da</strong> wesebis<br />

komitetis Tavmjdomarea, sami deputati - mag<strong>da</strong> anikaSvili, eka xerxeuliZe<br />

<strong>da</strong> xaTuna oCiauri komitetebis (janmrTelobis <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> socialur<br />

sakiTxTa, a<strong>da</strong>mianis uflebaTa <strong>da</strong> samoqalaqo integraciis <strong>da</strong> ganaTlebis,<br />

mecnierebis <strong>da</strong> kulturis) Tavmjdomaris moadgileebi arian.<br />

uaxloes wlebSi <strong>da</strong>debiTi cvlilebebi genderuli Tanasworobis sferoSi<br />

mosalodneli araa, radgan sxvaoba u<strong>da</strong>blessa <strong>da</strong> umaRles warmomadgeloba-<br />

Si bolo Txutmeti wlis ganmavlobaSi mxolod 2.2 procents Seadgens,<br />

amdenad, gaeros mier <strong>da</strong>saxuli mizani 30 procenti sagangebo Zalisxmevis<br />

gareSe, miuRweveli Cans.<br />

42


qalTa sakiTxebis warmoCena politikaSi kidev ufro uaresa<strong>da</strong>a <strong>da</strong>yenebuli,<br />

vidre qalebis warmomadgenloba parlamentSi, <strong>da</strong> is Zalian iSviaTad xdeba<br />

parlamentarTa yuradRebis sagani. rogorc sworad SeniSna erT-erTma<br />

gamokiTxulma eqspertma, am sferoSi qali deputatebis aqtioba di<strong>da</strong>d ar<br />

gansxvavdeba maTi mamakaci kolegebisagan.<br />

qalebi adgilobriv TviTmmarTvelobaSi<br />

parlamentTan Se<strong>da</strong>rebiT viTareba qalTa warmomadgenlobis mxriv adgilobriv<br />

TviTmmarTvelobaSi ukeTesia. 2006 wlis adgilobriv arCevnebSi<br />

arCeulTagan 11.5 (prpocenti) qali iyo. 1998 wli<strong>da</strong>n arCeuli qalebis raodenobam<br />

iklo, rac saarCevno kanonis cvlilebasTan un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong>kavSirebuli.<br />

nax. 4<br />

qalebi adgilobriv TviT-mmarTvelobaSi<br />

soflis sakrebuloebis ricxvi, romelic TviT-mmarTvelobis yvelaze <strong>da</strong>bal<br />

safexurs warmoadgens <strong>da</strong> sa<strong>da</strong>c qalebis didi raodenobaa warmodgenili,<br />

2002 wlisaTvis Semcir<strong>da</strong>. imave kanonis Tanaxmad, sakrebuloebi regionebSi<br />

yalibdeba ara pir<strong>da</strong>piri xmis micemis wesiT, aramed rogorc asocirebuli<br />

organo, romelic Sedgeba ufro <strong>da</strong>bali donis, soflis, Temis, <strong>da</strong>bisa, Tu<br />

qalaqis TviT-mmarTvelobis organoebis erTeulebis xelmZRvanelebisagan.<br />

2006 wels adgilobrivi mmarTvelobebis organoebis ricxvi Semcir<strong>da</strong> 998-<strong>da</strong>n<br />

75-mde, arCevnebi Catar<strong>da</strong> Sereuli sistemiT - proporciuli <strong>da</strong> maJoritaruliT,<br />

rac imas niSnav<strong>da</strong>, rom gamarjvebisTvis kandi<strong>da</strong>ts xmebis umravlesoba<br />

un<strong>da</strong> mieRo. es ki Zalze rTulad misaRwevi amocanaa qalebisaTvis<br />

43


(bagratia, 2006). 2006 wels proporciuli sitemiT arCeuli deputatebi<strong>da</strong>n<br />

qalebi 16.3 procents Seadgendnen, maJoritarebi<strong>da</strong>n amis naxevars - 8.3 procents.<br />

<strong>da</strong>moukideblobis gamocxadebis Semdeg qveyanaSi samjer Catar<strong>da</strong> adgilobrivi<br />

TviTmmarTvelobis arCevnebi. maTSi msgavsi tendencia gamoikveTa:<br />

rac ufro didi <strong>da</strong> mniSvnelovania administraciuli erTeuli, miT naklebia<br />

qalebis warmomadgenloba (mag. 1998 wels qalebis warmomadgenloba iyo 15<br />

procenti soflis sakrebuloSi, 13 procenti <strong>da</strong>baTa sakrebuloebSi, 9 procenti<br />

regionul sakrebuloSi <strong>da</strong> 7.4 procenti qalaqis sakrebuloSi).<br />

2006 wlis arCevnebSi arc erTi qali merad ar aurCeviaT. Tbilisis sakrebulos<br />

37 wevrTagan 25 arCeul iqna proporciuli <strong>da</strong> 12 maJoritaruli<br />

sistemiT, maTgan mxolod xuTi iyo qali. metic, 66 gamgebels Soris qalebi<br />

5.5 procents Seadgenen.<br />

2006 wels qalebis yvelaze maRali procentuli maCvenebeli iyo konfliqtur<br />

regionebSi (64.3 procenti zemo afxazeTSi <strong>da</strong> 21.4 procenti liaxvis<br />

xeobis saarCevno ubnebSi); amis sapirispirod, qalebis procentuli maCvenebeli<br />

yvelaze <strong>da</strong>bali iyo eTnikuri umciresobebiT <strong>da</strong>saxlebul regionebSi:<br />

marneulSi qalebi mxolod 1.9 procents, xolo bolnisSi - 4.7 procents<br />

Seadgendnen.<br />

mravali gamokiTxuli eqspertisa <strong>da</strong> politikosis azriT qalebis warmomadgenloba<br />

TviT-mmarTvelobaSi bevrad ufro mniSvnelovania, vidre qalebis<br />

monawileoba parlamentSi.<br />

”Zalian mniSvnelovania, rom qalebi adgilobriv TviTmmarTvelobSi Caeban,<br />

radgan mosaxleoba ufro <strong>da</strong>kavSirebulia sakrebulos wevrebTan”. - interviu<br />

sakonsultacio sabWos wevrTan, baia romelaSvilTan.<br />

2006 wlis 5 oqtombris arCevnebamde, arCevnebis mimarT sazogadoebis<br />

cnobierebis donisa <strong>da</strong> TviT-mmarTvelobaSi qalebis rolis <strong>da</strong>mokidebulebis<br />

<strong>da</strong>dgenis mizniT saqarTvelos ramodenime regionSi Caterebul<br />

iqna gamokiTxva. sul gamokiTxul iqna 603 a<strong>da</strong>miani. Sedegebma erTmniSvnelovnad<br />

gamoavlina mosaxleobis <strong>da</strong>bali monawileoba adgilobrivi<br />

problemebis ga<strong>da</strong>WraSi. mosaxleobis mxolod 13.9 procentma (8.9 %<br />

mamakaci <strong>da</strong> 5.0 % qali) aRniSna sakuTari CarTuloba. kTxvebze, romlebic<br />

qalebis aRmasrulebel organoebSi monawileobas Seexebo<strong>da</strong>,<br />

respondentTa naxevrze metma (58.7-ma % - 50.6 % mamakacma <strong>da</strong> 67.4<br />

% qalma) aucileblad, an sasurvelad miiCnia, qalebis warmomad-<br />

44


genlobis gazr<strong>da</strong>. ojaxur valdebulebebi, tradiciebi, survilisa<br />

<strong>da</strong> gamocdilebis nakleboba yvelaze xSirad iyo <strong>da</strong>saxelebuli qalis<br />

politikaSi monawileobis <strong>da</strong>mabrkolebel mizezad. aRsaniSnavia,<br />

rom ufro meti qali (38.4 %), kacebTan Se<strong>da</strong>rebiT (33. 5 %) aRniSnav<strong>da</strong><br />

valdebulebebs ojaxis winaSe, rogorc qalTa monawileobis<br />

xelSemSlel pirobas. amasTan gamokiTxulTa 53.7 procenti miuTiTeb<strong>da</strong><br />

politikos qalebisa <strong>da</strong> kacebis gansxvavebul muSaobis stilze. gansxvavebas<br />

kacebze (51.5 %) metad qalebi (60.3 %) aRniSnavdnen.<br />

qalebi (39.7 %) saparlamento, saprezidento Tu adgilobrivi ar-<br />

CevnebSi upiratesobas qal kandi<strong>da</strong>tebs, xolo kacebi _kac (43.9 %)<br />

kandi<strong>da</strong>tebs aniWebdnen. qalebisa <strong>da</strong> kacebis TiTqmis Tanabari raodenoba<br />

(qalebis 29.1% <strong>da</strong> kacebis 28.4%) miuTiTeb<strong>da</strong>, rom kandi<strong>da</strong>tis<br />

sqess ar qon<strong>da</strong> raime zegavlena maT arCevanze xmis micemisas.<br />

nax. 5<br />

arCevnebSi kandi<strong>da</strong>tebisadmi upirtaesobis miniWeba maTi sqesis mixedviT<br />

wyaro: adgilobriv TviTmmarTvelobaSi adgilobriv qalTa monawileobis<br />

Taobaze mosaxleobis gamokiTxvis Sedegebi (2006).<br />

45<br />

qali respondentebi<br />

kaci respondentebi


qalebi aRmasrulebel organoebSi<br />

2004 wlamde mTavrobaSi orad-ori qali ministri iyo (garemos <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong><br />

kulturis). axalma xelisuflebam, romelic 2004 wels movi<strong>da</strong> saTaveSi, xazi<br />

gausva qalis ufro farTo warmomadgenlobis aucileblobas politikur<br />

cxovrebaSi. am gancxadebis kval<strong>da</strong>kval 2004 wlis ministrTa kabinetSi, oTxi<br />

ministri qali Sevi<strong>da</strong> (Tamar lebaniZe, _ garemos <strong>da</strong>cvis ministri, Tamar<br />

suluxia, infrastruqturs ministri, eTer astemirova, _ iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebul<br />

pirTa <strong>da</strong> gansaxlebis ministri, Tamar beruCaSvili - saxelmwifo<br />

ministri evropasTan inegraciis sakiTxebSi). Semdgom kidev erTi qali -<br />

salome zurabiSvili <strong>da</strong>iniSna sagareo saqmeTa ministrad. amdenad, im dros<br />

ministrTa kabinetis SemadgenlobaSi qalebi 20 procents Seadgendnen. magram,<br />

2007 wlis dekembrisaTvis mxolod ori ministri qali SemorCa mTavrobas<br />

- zinai<strong>da</strong> bestaeva, saxelmwifo ministri samoqalaqo integraciis<br />

sakiTxebSi <strong>da</strong> eka tyeSelaSvili, iusticiis ministri. ukeTesi mdgomareoba<br />

iyo ministris moadgileebTan mimarTebaSi. 46 moadgili<strong>da</strong>n 9 an 19.6 procenti<br />

qali iyo. 2008 wlis noemberSi <strong>da</strong>mtkicebul ministrTa kabinetSi<br />

isev 2 qali ministri iyo, sagareo saqmeTa ministri eka tyeSelaSvili <strong>da</strong><br />

ekonomikis ministri ekaterine SaraSiZe. 10 saministros TanamSromlebsa <strong>da</strong><br />

sazRvargareT saqarTvelos diplomatiur warmomadgenelTa Soris qalebi<br />

Seadgendnen 51.8 procents, rac mTliani raodenobis naxevarze metia, magram<br />

am saministroTa ga<strong>da</strong>wyvetilebis mimReb organoebSi qalebis wils mxolod<br />

27. 8 procenti Seadgen<strong>da</strong> (sociologiuri gamokvlevis angariSi, 2007).<br />

sazogadoebis <strong>da</strong>mokidebuleba ministrTa kabinetSi qalebis ufro farTo<br />

warmomadgenlobis mimarT Se<strong>da</strong>rebiT nakleb <strong>da</strong>debiTia, vidre maTi arCeviT<br />

organoebSi warmomadgenlobis mimarT. gamokiTxul eqspertTa <strong>da</strong> politikostTa<br />

umetesobas urCevnia qali ministris moadgiled ixilos <strong>da</strong> ara ministrad<br />

(mag. interviu arasamTavrobo organizaciis xelmZRvanelTan, Tamar<br />

JvaniasTan), vinai<strong>da</strong>n maTi azriT, qalebs SeuZliaT yoveldRiuri samuSaos<br />

ukeT warmarTva, maSin rodesac mamakacebs ukeTesi xedva aqvT. sxvebi miiCneven,<br />

rom qalebi ar arian sakmarisad aqtiuri (interviu parlamentis<br />

wevrTan zurab tyemalaZesTan). bevrs miaCnia, rom ministris sqess ara aqvs<br />

mniSvneloba <strong>da</strong> rom mTavari profesionalizmia (interviu eqspertTan, marina<br />

musxeliSvilTan). ministris sqesi ki ara, armed mis mier ga<strong>da</strong>wyvetilebebis<br />

miRebisas genderuli sakiTxebis gaTvaliswineba miaCnia bevrs mniSvnelovani:<br />

46


”mTvaria gawonasworebuli politikis warmarTva, gansxvavebuli mosazrebebis<br />

gaTvaliswineba, problemebis <strong>genderi</strong>s TvalTaxedviT ganxilva. am<br />

SemTxvevaSi sul erTia, mamakacia ministri, Tu qali. amdenad, mTavari amocanaa<br />

strategia agebul iqnes Tanasworobis principze”. _ interviu eqsperTtan,<br />

xaTuna sanikiZesTan.<br />

gamokiTxvis monacemebi miuTiTeben, rom saxelmwifo <strong>da</strong>wesebulebebSi maRali<br />

Tanamdebobebis <strong>da</strong>sakaveblad qalebisa <strong>da</strong> mamakacebisaTvis aucilebel maxasiaTeblebs<br />

mosaxleoba erTnairad afasebs.<br />

xuTi<strong>da</strong>n oTxi Tviseba, romelsac umniSvnelovanesad miiCneven - profesionalizmi,<br />

gamWriaxoba, moraluri sispetake <strong>da</strong> poziciis simtkice saerToa<br />

qalebisa <strong>da</strong> kacebisaTvis. mexuTe mniSvnelovani Tviseba mamakacisaTvis aris<br />

pirovnuli kavSirebi, qalisTvis ki moqniloba. Tumca im TvisebebSi, romlebic<br />

naklen mniSvnelovnad aris Sefasebuli qalebsa <strong>da</strong> kacebs Soris gansxvaveba<br />

ufro gamokveTilia. ase magaliTad, qalis SemTxvevaSi, kargi garegnoba, xolo<br />

kacis SemTxvevaSi, ufrosis mimarT erTguleba <strong>da</strong> partiuli kuTvnilebaa<br />

ufro mniSvnelovani.<br />

profesionalizmi<br />

gamWriaxoba<br />

moraluri sispetake<br />

poziciis simtkice<br />

moqniloba<br />

ganaTleba ucxoeTSi<br />

piradi kavSirebi<br />

axalgazrdoba<br />

<strong>da</strong>msaxureba<br />

ufrosis erguleba<br />

partiis wevroba<br />

nax. 6<br />

saxelmwifo uwyebebSi maRali Tanamdebobis <strong>da</strong>sakaveblad sasurveli Tvisebebi<br />

47<br />

qalisTvis<br />

kacisTvis


<strong>genderi</strong> politikur partiebSi<br />

politikuri partiebis genderuli politika, iseve, rogorc <strong>sazogadoeba</strong>Si<br />

arsebuli interesi <strong>da</strong> yuradReba genderTan <strong>da</strong>kavSirebuli sakiTxebis mimarT<br />

garkveulwilad gansazRvravs qalis monawileobas politikur saqmianobaSi,<br />

rogorc erovnul aseve adgilobriv doneebze. qveyanaSi 180 partiaa (saqarTvelos<br />

politikuri landSafti, 2006). TvalsaCino partiaTagan sams qali<br />

xelmZRvanelobs, kerZod, ”win, saqarTvelo”(salome zurabiSvili), ”imedi”<br />

(irine sariSvili) <strong>da</strong> ”qalTa partia” (guguli maRraZe), romelic swored<br />

2008 wlis saparlamento arCevnebis win iqna Camoayalibebuli. es erTaderTi<br />

qalTa partia, romelmac arCevnebSi monawileoba blokSi, or partiasTan<br />

erTad miiRo.<br />

zusti informacia politikur partiebSi gaerTianebuli a<strong>da</strong>mianebis saerTo<br />

raodenobaze <strong>da</strong> gansakuTrebiT ki maTSi qalebis raodenobaze ar aris xelmisawvdomi.<br />

gamokiTxul partiul liderTa umetesobam miuTiTa, rom<br />

zustad ar icis partiaSi gaerTianebuli qalebis raodenoba (interviu konservatoruli<br />

partiis liderTan, kaxa kukavasTan, respublikuri partiis<br />

erT-erT liderTan, Tina xi<strong>da</strong>SelTan, mrewvelebis partiis liderTan,<br />

zurab tyemalaZesTan). saqarTvelos mosaxleobis gamokiTxvis mixedviT (sumbaZe,<br />

2007), mosaxleobis mxolod 4. 7 procenti (aqe<strong>da</strong>n 5.2 % mamakacebi <strong>da</strong><br />

3.6 % qalebi) aris raime politikuri partiis wevri.<br />

qalebi gaerTianebuli arian partiebSi, magram maT ZiriTa<strong>da</strong>d vxvdebiT mmarTvelobis<br />

<strong>da</strong>bal doneze <strong>da</strong> maTi warmomadgenloba partiis ga<strong>da</strong>wyvetilebis<br />

mimReb organoebSi saSualod 9 procentia (saqarTvelos politikuri land-<br />

Safti, 2006).<br />

”qalebi saerTod, iSviaTad iReben monawileobas koncefciis SemuSavebasa<br />

<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebaSi. maTi mxolod mcire nawilia dro<strong>da</strong>dro simbolurad<br />

warmodgenilni partiebis maRal eSelonebSi. aseT qalebs mamakaci<br />

kolegebi Cveulebriv axasiaTeben, rogorc mamakacuri TvisebebiT SemkulT <strong>da</strong><br />

maT mimarT aRtacebas gamoxataven amgvari sityvebiT ”mamakacuri”, an ”mamaci”.<br />

- interviu eqspertTan, xaTuna sanikiZesTan.<br />

arsebul viTarebaSic partiebi gansxvavdebian genderuli sakiTxebisadmi<br />

interesisa <strong>da</strong> umaRles struqturebSi qalTa warmomadgenlobis mixedviT.<br />

qalebi axal memarjveneTa partiis 4000 aqtiuri wevris naxevars Seadgenen.<br />

isini aseve kargad arian warmodgenlni saparlamento fraqciaSic, sa<strong>da</strong>c isini<br />

fraqciis mesameds Seadgenen (interviu parlamentis wevrTan, manana naWyebi-<br />

48


asTan). respublikur partias xelmZRvanel organoSi ori qali yavs (interviu<br />

partiis erT-erT liderTan, TinaTin xi<strong>da</strong>SelTan). axlad Seqmnili partiis<br />

”Tavisufali saqarTvelo” cxra <strong>da</strong>maarsebels Soris xuTi qalia (interviu<br />

partiis erT-erT liderTan, qeTevan maxaraSvilTan). leiboristuli partiis<br />

xelmZRvanelobaSi ori qalia (interviu partiis wevrTan, nana devaZesTan).<br />

mewarmeTa partiis Tbilisis aT raionul organizaciis xelmZRvanelTa naxevars<br />

qalebi Seadgenen (interviu partiis liderTan, zurab tyemalaZesTan).<br />

sxva partiebTan Se<strong>da</strong>rebiT ”win saqarTvelos” xelmZRvanel Tanamdebobebze<br />

yvelaze meti qalia, rac albaT imiT aris gamowveuli, rom partiis lideri<br />

qalia interviu partiis wevrTan, eqspertTan, marine musxeliSvilTan.<br />

2008 wlis saparlamento arCevnebis politikuri partiebis sia aranairad ar<br />

migvaniSnebs partiuli saqmianobis sa<strong>da</strong>veebSi qalebis monawileobis gazr<strong>da</strong>ze.<br />

arCevnebSi <strong>da</strong>registrirebuli 12 erTeuls Soris, (blokebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>moukidebeli<br />

partiebi), qalebis mxolod 9.2 procents ekava partiul siebSi adgilebi<br />

1-<strong>da</strong>n 10-mde, 20.8 procents 11-<strong>da</strong>n 20-mde, xolo 15.0 procents 21-<strong>da</strong>n 30mde.<br />

saerTo jamSi, qalebi partiuli siebis 25.5 procents Seadgendnen, magram<br />

rogorc adrec avRniSneT, Zalze mcire raodenobas qon<strong>da</strong> Sansi yofiliyo<br />

arCeuli. <strong>da</strong>saxelebul maJoritarTa kandi<strong>da</strong>tebi<strong>da</strong>n, qalebi 10.1 procents<br />

Seadgendnen. yvelaze didi raodenoba leiboristulma partiam (10 kandi<strong>da</strong>ti),<br />

blokma, romelSic qalTa partia iyo gaerTianebuli (10 kandi<strong>da</strong>ti)<br />

<strong>da</strong> respublikurma partiam (9 kandi<strong>da</strong>ti) <strong>da</strong>asaxela.<br />

Cans qalebisTvis mxolod ramdenime specifikuri <strong>da</strong> meorexarisxovani samuSaoa<br />

garantirebuli (interviu sakonsultacio sabWos wevrTan, baia romelaSvilTan).<br />

qalebi Cveulebriv CarTulni arian saarCevno procesSi, amowmeben<br />

ra eleqtoratis siebs, kar<strong>da</strong>kar awarmoeben partiis kandi<strong>da</strong>tebis<br />

sareklamo kampaniebs, asruleben mdivnis movaleobas saarCevno komisiebSi<br />

(interviu partiis liderebTan, kaxa kukavasTan <strong>da</strong> zurab tyemalaZesTan;<br />

eqspertebTan, marine TabukaSvilTan <strong>da</strong> xaTuna sanikiZesTan).<br />

amis sapirispirod, axali memerjveneebis partiis saarCevno administraciaSi<br />

mravali qalia. isini administraciis 70 procents Seadgenen<br />

(saqarTvelos politikuri landSafti, 2006).<br />

monawileobis gar<strong>da</strong>, partiebis interesi genderTan mimarTebaSi aisaxeba<br />

partiaSi qalTa seqciis arsebobaze, romelic muSaobs qal-amomrCevlebze<br />

<strong>da</strong> qalTa sakiTxebis lobirebaze.<br />

49


amdenime partias - axal memarjveneebs, mewarmeebs, leiboristebs, konservatorebsa<br />

<strong>da</strong> respublikelebs aqvT qalebis ganyofileba (saqarTvelos<br />

politikuri landSafti, 2006), (interviu parlamentis wevrebTan, manana naWyebiasTan,<br />

zurab tyemalaZesTan; respublikuri partiis erT-erT liderTan,<br />

TinaTin xi<strong>da</strong>SelTan, leiboristuli partiis wevrTan, nana devaZesTan).<br />

gar<strong>da</strong> imisa, rom mewarmeTa partias 1993 wli<strong>da</strong>n aqvs qalTa seqcia, partiis<br />

wevrebis colebma <strong>da</strong>arses qalTa klubi, romelic ZiriTa<strong>da</strong>d humanitaruli<br />

moRvaweobiTaa <strong>da</strong>kavebuli (interviu partiis liderTan, zurab tyemalaZesTan).<br />

axal memarjveneebsac 2002 wels, <strong>da</strong>arsebis dRi<strong>da</strong>n aqvT qalTa<br />

klubi. misi mizania partiis eleqtoratis gazr<strong>da</strong>. klubi aseve intensiurad<br />

muSaobs qali politikosebis momzadebaze, raTa isini aqtiurad CaerTon<br />

adgilobriv <strong>da</strong> erovnul politikaSi (interviu partiis wevrTan, manana<br />

naWyebiasTan). leiboristul partiasTan moqmedebs qalTa sabWo. (interviu<br />

partiis wevrTan, nana devaZesTan).<br />

respublikur partias aqvs ganyofileba, romelic qalTa politikuri saqmianobis<br />

gaZlierebas <strong>da</strong> maTi interesebis <strong>da</strong>cvis strategias ayalibebs (http://<br />

www.republicans.ge/). strategiis mixedviT qalTa mxar<strong>da</strong>Wera un<strong>da</strong> ganxorcieldes<br />

ganderul sakiTxebze mosaxleobis cnobierebis gazrdiT, partiis<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis mimReb organoebSi qalTa monawileobis mxar<strong>da</strong>WeriT, qalTa<br />

problemebis ga<strong>da</strong>WriT <strong>da</strong> politikaSi genderuli komponentis gaZlierebiT.<br />

partiis verc erTma liderma ver migviTiTa maT manifestSi qalTa sakiTxebis<br />

arsebobaze. metic, axali memarjveneebisa <strong>da</strong> leiboristuli partiis gar<strong>da</strong>,<br />

arc erTi partia ar amaxvilebs yuradRebas qalebze, rogorc eleqtoratze.<br />

isini amis aucileblobas ver xe<strong>da</strong>ven. rogorc erTma mamkacma parlamentis<br />

wevrma aRniSna:<br />

”saqarTveloSi xalxi xmas aZlevs ojaxuri soli<strong>da</strong>robis safuZvelze”<br />

misi gancxadeba savaraudod efuZneba im mosazrebas, rom ojaxSi ga<strong>da</strong>wyvetilebas<br />

mamakaci iRebs.<br />

saqarTvelos wamyvani politikuri partiebis saqmianobis Seswavlam gamoamJRavna,<br />

rom partiis wevrebi ar arian sakmarisad gaTviTcnobierebuli<br />

genderul sakiTxebSi. maT dRis wesrigSi ara aqvT gaTvaliswinebuli qalebis<br />

politikaSi CarTvis aucilebloba (politikuri landSafti saqarTveloSi,<br />

2006).<br />

50


qali <strong>da</strong> mamakaci politikosebis mimarT arsebuli molodinebi<br />

gamokiTxulma eqspertebma <strong>da</strong> politikosebma gamoxates sakuTari molodinebi<br />

qali <strong>da</strong> mamakaci politikosebis mimarT (interviuebi). mravali maTgani<br />

aRniSnav<strong>da</strong>, rom isini ar ganasxvavebdnen qal <strong>da</strong> mamakac liderebs sqesis<br />

mixedviT <strong>da</strong> moelodnen, rom rogorc qal, ise mamakac liders eqnebo<strong>da</strong><br />

iseTi Tvisebebi, rogoricaa patiosneba, pasuxismgeblobis grZnoba, goniereba,<br />

a<strong>da</strong>mianebTan urTierTobis unari, rom eqnebo<strong>da</strong> kargi ganaTleba <strong>da</strong> analitikuri<br />

azrovnebis unari, iqnebo<strong>da</strong> patrioti, gulTan axlos miitan<strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianebis<br />

sazrunavs, eqnebo<strong>da</strong> imis swori xedva, Tu ra aris gasakeTebeli <strong>da</strong><br />

eqnebo<strong>da</strong> amisTvis saWiro resursebi (interviu parlamentis wevrTan, qeTevan<br />

maxaraSvilTan; eqspertebTan, lela xomerikTan <strong>da</strong> Carita jaSTan; saxelmwifo<br />

moxelesTan, <strong>da</strong>lila xoravasTan). magram am saerTo molodinebis gar<strong>da</strong>,<br />

aseve <strong>da</strong>saxelebuli iqna calkeuli Tvisebebi, romlebsac respopndentebi<br />

ufro metad qal an mamakac politikosebSi xe<strong>da</strong>vdnen.<br />

qali politikosebisgan gansakuTrebiT moelodnen principulobas, xalxis<br />

interesebis msaxurebas, miukerZoeblobas <strong>da</strong> sandoobas, diplomatiurobasa<br />

<strong>da</strong> araagresiulobas, simSvides, imas, rom igi iqnebo<strong>da</strong> Tbili <strong>da</strong> mzrunveli,<br />

moqnili <strong>da</strong> kompromisebze wamsvleli, rom mas eqnebo<strong>da</strong> mosmenis unari<br />

<strong>da</strong> sakuTari xedva (interviu sajaro moxelesTan, uruzmak karkusovTan;<br />

mosamarTlesTan, rusu<strong>da</strong>n WanturiZesTan; nacionaluri moZraobis wevrTan,<br />

irakli qavTaraZesTan; parlamentis wevrTan, qeTevan maxaraSvilTan; leiboristuli<br />

partiis wevrTan, nana devaZesTan, arasamTavrobo organizaciis<br />

xelmZRvanelTan, Tamar JvaniasTan, profesiuli saswavleblis direqtorTan,<br />

irakli faCuliasTan, sakonsultacio sabWos wevrTan, baia romelaSvilTan;<br />

mcire mewarmesTan, marina aRuSaSvilTan). eqspertebi <strong>da</strong>rwmunebulni arian,<br />

rom imisTvis, rom qali warmatebuli iyos, man ar un<strong>da</strong> miiCnios sakuTari<br />

sqesi Semaferxebel faqtorad <strong>da</strong> ar un<strong>da</strong> qondes amis gamo arasrulfasovnebis<br />

kompleqsi (interviu sajaro moxelesTan, eka zRulaZesTan). qalSi<br />

Serwymuli un<strong>da</strong> iyos kargi politikosisa <strong>da</strong> kargi diasaxlisis Tvisebebi<br />

(profesiuli saswavleblis mamakaci maswavlebeli). qali qaluri TvisebebiT<br />

un<strong>da</strong> iyos Semkuli <strong>da</strong> arasodes ar un<strong>da</strong> <strong>da</strong>aviwydes, rom qalia, (interviu<br />

sajaro moxelesTan, <strong>da</strong>lila xoravasTan; parlamentis wevrTan, zurab tyemalaZesTan).<br />

politikosi qali un<strong>da</strong> iyos Tav<strong>da</strong>jerebuli, igi <strong>da</strong>rwmunebuli<br />

un<strong>da</strong> iyos, rom kargi politikosia (interviu arasamTavrobo organizaciis<br />

xelmZRvanelTan, Tamar JvaniasTan). mamakaci politikosisagan gansxvavebiT<br />

politikosi qalisgan eqspertebi moelian socaluri sakiTxebis wina planze<br />

wamowevas <strong>da</strong> iseTi politikis mxar<strong>da</strong>Weras, romelic gazrdis socialur<br />

usafrTxoebas (interviu qalTa sabWos mamakac wevrTan). qalebisagan<br />

51


aseve moelian qalTa uflebebis <strong>da</strong>cvas, mravalSviliani dedebis mimarT<br />

met yuradRebas, qalebis xelSewyobas samsaxureobriv winsvlaSi (interviu<br />

patrulTan, lia barkaulTan).<br />

meores mxriv, mamakaci politikosebisagan moelian rom isini iyvnen qarizmatulni,<br />

principuli, gabeduli, naklebad <strong>da</strong>mokidebuli socialur garemocvaze,<br />

mkacrebi <strong>da</strong> swrafi ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebis unariT Semkulni,<br />

SeeZloT radikaluri reformebis gatareba <strong>da</strong> iyvnen SorsmWvretelni (interviu<br />

nacionaluri moZraobis wevrTan, irakli qavTaraZesTan; maswavlebelTan,<br />

nana kemulariasTan; sajaro moxelesTan, maka mdivanTan, profesiuli<br />

saswavleblis direqtorTan, zaza ciramuasTan).<br />

a<strong>da</strong>rebs ra, mamakac <strong>da</strong> qal politikosebs, eqsperti Semdeg mosazrebas<br />

gamoTqvams:<br />

”mamakacebs viwro fokusi aqvT, isini ideebs arCeven imis gauTvaliswineblad,<br />

Tu ramdenad aris maTi ganxorcielebis SesaZlebloba, yuradRebas ar aqceven<br />

garemos, maSin, rodesac qalebi ukeT acnobiereben viTarebas, isini realisturad<br />

azrovneben <strong>da</strong> politikaSi ufro pragmatulni arian”. - interviu<br />

eqspertTan, marine musxeliSvilTan.<br />

52


politikosisaTvis aucilebeli Tvisebebi<br />

gamokiTxvis pasuxebi miuTiTeben, rom respondentebs igive, zemoT <strong>da</strong>saxelebuli<br />

Tvisebebi mniSvnelovnad miaCniaT rogorc qali, ise mamakaci politikosebisaTvis,<br />

Tumca odnav gansxvavebuli TanmimdevrobiT. yvelaze mniSvnelovnad<br />

miCneulia, rom mamakaci politikosi iyos Zlieri, <strong>da</strong>moukidebeli,<br />

gabeduli, gamgebi <strong>da</strong> SeeZlos sakuTari azris gatana. qali politikosi ki,<br />

iyos Zlieri, <strong>da</strong>moukidebeli, gamgebi, SeeZlos sakuTari azris gatana <strong>da</strong><br />

iyos gabeduli. amave dros arsebobs molodini, rom qali politikosi iyos<br />

ufro TanamgrZnobi, Tbili <strong>da</strong> gamgebi.<br />

Zlieri<br />

<strong>da</strong>moukidebeli<br />

gamgebi<br />

riskiani<br />

TanamgrZnobi<br />

mzrunveli<br />

Zalauflebis mqone<br />

mosiyvarule<br />

Tbili<br />

agresiuli<br />

rbili<br />

nax. 7<br />

mamakaci <strong>da</strong> qali politikosis sasurveli Tvisebebi<br />

53<br />

qali<br />

kaci


politikosebis mimarT ndoba<br />

respondentebs (gamokiTxva) moeTxovebo<strong>da</strong>T <strong>da</strong>esaxelebinaT xuTamde politikosi<br />

kaci <strong>da</strong> qali, romlebic maTi ndobiT sargeblobdnen. <strong>da</strong>saxelebulTa<br />

Soris qalebze meti (20) mamakaci (23) aRmoCn<strong>da</strong>. yvelaze meti ndobiT mamakaci<br />

politikosebi<strong>da</strong>n sargebloben levan berZeniSvili, mixeil saakaSvili,<br />

zviad ZiZiguri, koba <strong>da</strong>viTaSvili <strong>da</strong> Salva naTelaSvili.<br />

qali <strong>da</strong> kaci respondentebis Sefasebani gansxvavebulia, mamakacebSi yvelaze<br />

meti ndobiT mixeil saakaSvili, xolo qalebSi levan berZeniSvili sargeblobs.<br />

l.berZeniSvili<br />

m.saakaSvili<br />

z.ZiZiguri<br />

k.<strong>da</strong>viTaSvili<br />

S.naTelaSvili<br />

l.gaCeCilaZe<br />

nax. 8<br />

ndobiT aRWurvili mamakaci politikosebi<br />

54<br />

qalebi<br />

kacebi


tabula 6<br />

mamakaci politikosebis ranJireba maT<strong>da</strong>mi gamoxatuli ndobis mixedviT<br />

rangi politikosi<br />

1<br />

berZeniSvili,<br />

levani<br />

<strong>da</strong>saxelebuli<br />

mamakacebis mier<br />

%<br />

N 0 479<br />

55<br />

<strong>da</strong>saxelebuli<br />

qalebis<br />

mier<br />

%<br />

N 0 608<br />

sul<br />

%<br />

N 0 1087<br />

10.2 15.5 12.9<br />

2 saakaSvili, mixeili 11.1 9.4 10.1<br />

3 ZiZiguri, zviadi 6.9 11.3 9.4<br />

4 <strong>da</strong>viTaSvili, koba 6.3 8.1 7.3<br />

5<br />

naTelaSvili,<br />

Salva<br />

7.5 5.4 6.3<br />

6.5 gaCeCilaZe, levani 5.0 5.6 5.3<br />

6.5 xainrava, goga 6.1 4.8 5.3<br />

8 oqruaSvili, irakli 4.0 5.3 4.7<br />

9<br />

berZeniSvili,<br />

<strong>da</strong>viTi<br />

3.7 4.8 4.3<br />

10<br />

patarkaciSvili,<br />

badri<br />

2.7 2.0 2.3<br />

11 kukava, kaxa 2.3 3.3 2.8<br />

12 usufaSvili, <strong>da</strong>viTi 1.9 3.1 2.6<br />

13<br />

gamsaxurdia,<br />

konstantine<br />

1.2 2.1 1.7<br />

14 ugulava, gigi 0.8 1.6 1.3<br />

15 subari, sozari 1.2 0.8 1.0<br />

16 maisaSvili, gia 1.0 0.6 0.8<br />

17 gurgeniZe, lado 0.6 1.0 0.8<br />

18 zurabiSvili, <strong>da</strong>viTi 0.2 1.1 0.7<br />

19 subeliani, koba 0.6 0.8 0.7<br />

20 baRaTuria, jondi 0.6 0.8 0.7<br />

21<br />

patiaSvili,<br />

jumberi<br />

0.4 0.6 0.5<br />

22 xaindrava, ivliane 0.6 0.8 0.5<br />

23 wereTeli, gigi 0.4 0.6 0.5


politikos qalTa Soris yvelaze xSirad asaxeleben <strong>da</strong> maRali ndobiT<br />

sargebloben: Tina xi<strong>da</strong>Seli, nino burjanaZe, salome zurabiSvili, elene<br />

TevdoraZe, eka beselia, maia nadiraZe, manana naWyebia, nestan kirTaZe <strong>da</strong><br />

ana doliZe. qalebma <strong>da</strong> mamakacebma erTnairad didi ndoba gamoxates xuTi<br />

qali politikosis mimarT.<br />

T.xi<strong>da</strong>Seli<br />

n.burjanaZe<br />

s.zurabiSvili<br />

f.CixraZe<br />

e.TevdoraZe<br />

nax. 9<br />

ndobiT aRWurvili qali politikosebi<br />

qalebi<br />

kacebi<br />

tabula 7<br />

qali politikosebi, ranJireba maT<strong>da</strong>mi gamoxatuli ndobis mixedviT<br />

rangi politikosi<br />

<strong>da</strong>saxelebli<br />

mamakacebis<br />

mier %<br />

N<br />

56<br />

0 479<br />

N<strong>da</strong>saxelebuli<br />

qalbis mier<br />

N0 608<br />

sul<br />

%<br />

N0 1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

7<br />

8<br />

9<br />

10<br />

11<br />

12<br />

14<br />

14<br />

14<br />

18<br />

18<br />

18<br />

18<br />

18<br />

xi<strong>da</strong>Seli, Tina<br />

burjanaZe, nino<br />

zurabiSvili, salome<br />

CixraZe, fiqria<br />

TevdoraZe, elene<br />

beselia, eka<br />

nadiraZe, maia<br />

naWyepia, manana<br />

kirTaZe, nestan<br />

doliZe, ana<br />

maRraZe, guguli<br />

kalan<strong>da</strong>Ze, nino<br />

aronia, nazi<br />

verulaSvili, eka<br />

sama<strong>da</strong>Svili, salome<br />

gogoriSvili, xaTuna<br />

sariSvili, irina<br />

tlaSaZe, Teo<br />

lazaSvili, naTia<br />

arCvaZe, manana<br />

24.4<br />

20.9<br />

15.4<br />

8.1<br />

3.1<br />

3.1<br />

2.3<br />

1.2<br />

1.2<br />

1.0<br />

0.2<br />

0.2<br />

0.6<br />

0.4<br />

0.2<br />

0.2<br />

0.2<br />

0.2<br />

0.2<br />

0.2<br />

35.2<br />

30.6<br />

19.7<br />

9.0<br />

5.4<br />

3.9<br />

2.6<br />

1.5<br />

1.3<br />

0.6<br />

1.0<br />

0.8<br />

0.3<br />

0.3<br />

0.3<br />

0.2<br />

0.2<br />

0.2<br />

0.2<br />

0.2<br />

1087<br />

30.4<br />

26.3<br />

17.8<br />

8.6<br />

4.4<br />

3.6<br />

2.5<br />

1.4<br />

1.3<br />

0.8<br />

0.6<br />

0.5<br />

0.4<br />

0.4<br />

0.3<br />

0.09<br />

0.09<br />

0.09<br />

0.09<br />

0.09


ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebis procesSi qalebis <strong>da</strong>bali CarTulobis mizezebi<br />

qalebis <strong>da</strong>bali warmomadgenloba ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebis procesSi SeiZleba<br />

sxva<strong>da</strong>sxva mizezebs mivaweroT. es mizezebi SesaZloa iyos Tavad qalebSi,<br />

anu maT unarebsa <strong>da</strong> survilSi misdion politikur karieras, maT saojaxo<br />

movaleobebSi, SezRudul finansur <strong>da</strong> droiT resursebSi, an<strong>da</strong> ufro far-<br />

Ted, zoga<strong>da</strong>d garemoSi, iseTSi, rogoricaa qveynis ekonomikuri mdgomareoba,<br />

saxelmwifo politika <strong>da</strong> kulturuli tradiciebi.<br />

mizezebi, romlebic qalebs miewerebaT<br />

ramodenime respondentma politikur cxvrebaSi CarTvis survilis ar qona <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>bali TviT-Sefaseba, <strong>da</strong>asaxela qalebis mwiri warmomadgenlobis ZiriTad<br />

mizezad (interviu parlamentis wevrTan, elene TevdoraZesTan; respublikuri<br />

partiis erT-erT liderTan, TinaTin xi<strong>da</strong>SelTan; eqspertTan, lika na<strong>da</strong>raiasTan).<br />

”mTavari faqtoria qalSi survilis ar qona gaxdes politikosi” –- SeniSna<br />

fokus-jgufis mamakacma monawilem (fj 7).<br />

Tumca es mosazreba uaryo axalqalaqis fokus-jgufis monawile axalgazr<strong>da</strong><br />

qalma, romelmac aRniSna, rom es qalis brali araa:<br />

”qals ise zrdian, rom mas ar uCndeba politikaSi CarTvis survili. mas uyalibeben<br />

warmodgenas imis Taobaze, rom qalis adgili saxlSia” – (fj6).<br />

fokus-jgufSi msjelobisas qalTa mcire CarTulobis mizezad zogma a<strong>da</strong>mianuri<br />

resursebis nakleboba <strong>da</strong> qalebis mcire SesaZleblobebi <strong>da</strong>asaxela,<br />

sxvebma ki aRniSnes qalis Tvisebebi - sxvebze <strong>da</strong>mokidebuleba, sifrTxile,<br />

riskis gawevis naklebi survili, romlebic qals xels uSlis CaerTos politikaSi,<br />

an warmarTos <strong>da</strong>moukidebeli politika.<br />

”politikaSi qalebi moyavT, isini TviTon ar modian. qarTul politikaSi<br />

ver naxavT qals, romelic politikaSi sakuTari miswrafebis gansaxorcieleblad,<br />

an Tavisi saTqmelis gasaJRereblad movi<strong>da</strong>. amitom isini imeoreben<br />

imaT gzavnilebs, vinc isini politikaSi moiyvana”. - interviu eqspertTan,<br />

lela gafrin<strong>da</strong>SvilTan.<br />

57


amdenime eqspertma <strong>da</strong> politikosma, aseve fokus-jgufis monawileebma miu-<br />

TiTes kidev erT, maTi azriT, Zalze mniSvnelovan resursis simcireze<br />

qalebis SemTxvevaSi, kerZod finansebis ukmarisobaze, rac SeiZleba qalis<br />

politikaSi CarTvis erT-erT mTavari <strong>da</strong>mabrkolebel mizezad iqnes miCneuli<br />

(interviu parlamentis wevrebTan, qeTevan maxaraSvilTan, kaxa kukavasTan;<br />

eqspertTan, lika na<strong>da</strong>raiasTan; arasamTavrobo organizaciis xelmZRvanelTan,<br />

Tamar JvaniasTan).<br />

mizezebi, romlebic ojaxur cxovrebas miewereba<br />

gamokiTxulTa umravlesoba, aseve fokus-jgufis monawileebi gamoyofdnen<br />

drois naklebobas, <strong>da</strong>kavSirebuls saojaxo pasuxismgeblobebTan, rogorc<br />

qalTa <strong>da</strong>bali monawileobis ganmsazRvrel faqtors (interviu parlamenrtis<br />

wevrTan, qeTevan maxaraSvilTan, eqspertTan, lika na<strong>da</strong>raiasTan; arasamTavrobo<br />

organizaciis xelmZRvanelTan, Tamar JvaniasTan; eqspertTan, Carita<br />

jaSTan) (aseve: saqarTvelos politikuri landSafti, 2006).<br />

rogorc axalgazr<strong>da</strong> qalma aRniSna axalqalaqSi:<br />

”mamakacebs meti dro aqvT, ase, rom maT SeuZliaT qondeT sxvebTan urTier-<br />

Toba <strong>da</strong> iyvnen sazogadoebis nawili. qalebi <strong>sazogadoeba</strong>Si nakleb aqtiuri<br />

arian” - (fj 6).<br />

xazi gaesva imasac, rom mamakacebisagan gansxvavebiT, qalebs ara aqvT SesaZlebloba<br />

mTeli TavianTi dro <strong>da</strong> energia politikur moRvaweobas <strong>da</strong>uTmon <strong>da</strong><br />

bevri imogzauron (interviu parlamentis wevrTan, zurab tyemalaZesTan).<br />

mizezebi, romlebic garemos miewereba<br />

<strong>da</strong>saxelebul iqna mizezebis mTeli rigi, romlebic qalTa kontrols ar<br />

eqvemdebareba:<br />

pirvel yovlisa, bevrma qveyanaSi arsebuli ekonomikuri mdgomareoba <strong>da</strong>asaxela,<br />

rac saxlSi <strong>da</strong>mxmaris <strong>da</strong>qiravebis saSualebas ar iZleva.<br />

amasTanave, kulturuli tradiciebi <strong>da</strong> stereotipebi, romlebic zRu<strong>da</strong>vs<br />

qalis sazogadoebriv sfroSi moRvaweobas iqna <strong>da</strong>saxelebuli erT-erT mTavar<br />

mizezad (interviuebi parlamentis wevrebTan, qeTevan maxaraSvilTan, nika<br />

ruruasTan; eqspertebTan, lika na<strong>da</strong>raiasTan, marine musxeliSvilTan).<br />

aseve, qalTa CarTulobis simciris mizezad <strong>da</strong>saxel<strong>da</strong> qalTa moZraobis <strong>da</strong><br />

aseTi moZraobis gamokveTili lideris ar arseboba. _ interviu eqsperTtan,<br />

Tamar abramiSvilTan.<br />

58


monawileobis gazrdis gzebi<br />

qalTa sazogadoebriv cxovrebaSi CarTvis gazrdis mTeli rigi saSualebebi<br />

iqna <strong>da</strong>saxelebuli. iseve, rogorc es iyo nakleb CarTulobis mizezebis<br />

Ziebisas, gamosavali SeiZleba napovni iqnes Tavad qalebSi, maT ojaxur Tu<br />

ufro farTed aRebul garemoSi.<br />

qalebi<br />

eqspertebi <strong>da</strong> fokus-jgufis monawileebi pirvel rigSi xazs usvamdnen qalTa<br />

gaaqtiurebis mizniT zomebis miRebis aucileblobas. (interviu nacionaluri<br />

moZraobis wevrTan, irakli qarvTaraZesTan; parlamentis wevrTan,<br />

qeTevan maxaraSvilTan; eqspertTan, nato SavlayaZesTan).<br />

isini agreTve saubrobdnen imazec, rom aucilebelia Tavad qalebma gamoiCinon<br />

iniciativa:<br />

”qalebi ufro aqtiurebi un<strong>da</strong> gaxdnen, isini un<strong>da</strong> SeebrZolon stereotipebs,<br />

warmoaCinon is problemebi, romelTac awydebian, gamoaSkaraon <strong>sazogadoeba</strong>Si<br />

arsebuli usamarTloba <strong>da</strong> uTanasworoba”. - interviu parlamentis wevrTan,<br />

nika ruruasTan.<br />

kvlevisas aSkara gax<strong>da</strong>, rom mis monawileebs qalis SesaZleblobebis ga-<br />

Zlierebis aucilebloba miaCniaT principul sakiTxad.<br />

”muSaoba mosaxleobis doni<strong>da</strong>n un<strong>da</strong> <strong>da</strong>viwyoT, gansakuTrebuli zomebi un<strong>da</strong><br />

iqnes miRebuli qalis SesaZleblobebis gasaZliereblad. es ki aucileblad<br />

ganapirobebs qalebis gamoCenas ufro maRal doneze”. - fokus jgufis qali<br />

monawile. (fj 2).<br />

ganaTleba <strong>da</strong> Treningi miCneulia SesaZleblobebis zrdis ZiriTad meqanizmad<br />

_ (interviu eqspertebTan, nato SavlayaZesTan, Tamar abramiSvilTan <strong>da</strong><br />

xaTuna sanikiZesTan).<br />

”ganaTleba aris qalTa gaaqtiurebis saSualeba, rac Sedegad mogvcems maT<br />

ufro aqtiur Cabmas politikur cxovrebaSi”. _ interviu eqspertTan, Tamar<br />

abramiSvilTan.<br />

59


ganaTlebis miRebasTan erTad xazgasmuli iyo qalTa kompetenciis gazrdis<br />

pirobebis Seqmnis aucilebloba:<br />

”qalebs ar akliaT aqtiuroba, magram ra Tqma un<strong>da</strong>, isini ufro kompetenturi<br />

un<strong>da</strong> gaxdnen, rac gansakuTrebul Zalisxmevas saWiroebs. un<strong>da</strong> imarTebodes<br />

Sekrebebi <strong>da</strong> msjelobebi, qalebs aseve un<strong>da</strong> mieceT saSualeba isaubron<br />

farTo auditoriis winaSe”. - interviu eqspertTan, Carita jaSTan.<br />

ojaxi<br />

rogorc zemoT aRvniSneT, bevrma respondentma qalis sazogadoebriv cxovrebaSi<br />

CarTvis <strong>da</strong>mabrkolebel erT-erT ZiriTad faqtorad qalis saojaxo<br />

saqmeebiT <strong>da</strong>tvirTva <strong>da</strong>asaxela. amdenad, saxelmwifo politikis <strong>da</strong>xmarebiT<br />

am tvirTis Semsubuqeba, iseve, rogorc arsebuli stereotipebis Secvla <strong>da</strong><br />

ojaxuri movaleobebis meuRleebs Soris ganawileba miCneul iqna qalTa<br />

monwileobis gazrdis efeqtur saSualebad.<br />

”gamosavali aris qalis saojaxo saqmeebis tvirTis Semcireba, es ki SesaZlebelia<br />

imiT, rom saojaxo saqmeebi qalTan erTad mamakacmac itvirTos <strong>da</strong><br />

aseve SesaZlebelia socialuri pirobebis gaumjobesebiT. ar arsebobs imis<br />

gamarTleba, rom qali yvelaze nayofier asakSi Sin zis. magram mas ubralod<br />

uwevs amis gakeTeba, radgan sxva gza ara aqvs. roca pirobebi gaumjobesdeba,<br />

qalebis monawileobac gaizrdeba. aseTi cvlilebis magaliTia arasaxelmwifoebrivi<br />

<strong>da</strong> media seqtorebi, sa<strong>da</strong>c qals Semosavlis miRebis SesaZleblobebi<br />

eZleva, ris xarjzec mas SeuZlia bavSvs momvleli auyvanos”. - interviu<br />

respublikuri partiis erT-erT liderTan, TinaTin xi<strong>da</strong>SelTan.<br />

”40 wlis asakSi, roca qals reproduqciuli miznebi ukve miRweuli aqvs, is<br />

aqtiurad gamodis sazogadoebriv asparezze. saxelmwifom xelsayreli pirobebi<br />

un<strong>da</strong> Seuqmnas qalebs maTi moRvaweobis gasafarToeblad imiT, rom<br />

uzrunvelyos bavSvis movla. an<strong>da</strong> kacebi un<strong>da</strong> Seexidon qals bavSvis aRzr<strong>da</strong>Si”.<br />

- interviu eqspertTan, baia romelaSvilTan.<br />

Tbilisis saxelmwifo universitetis studentebma xazi gausves finansebisa <strong>da</strong><br />

mamakacis <strong>da</strong>xmarebis aucileblobas:<br />

”imisaTvis, rom politikosi gaxdes, qals misi qmris an mamis finansuri mxar<strong>da</strong>Wera<br />

esaWiroeba”. (fj 7)<br />

60


garemo<br />

saxelmwifo politika<br />

diskusiebis monawileebma <strong>da</strong> eqpertebma aRniSnes, rom qalTa monawileobis<br />

gazrdis aucilebel pirobas qalis gaaqtiurebis mimarT saxelmwifos mier<br />

Tanmimdevruli politikis gatareba warmoadgens.<br />

”parlamentSi mxolod <strong>da</strong> mxolod qalebis raodenobis zr<strong>da</strong> ver moitans sasurvel<br />

Sedegebs. genderuli politika yvela doneze un<strong>da</strong> xorcieldebodes.<br />

genderuli Tanaswrobis miRweva Cven un<strong>da</strong> <strong>da</strong>viwyoT sabaziso ganaTlebis<br />

sistemaSi mamakaci maswavleblebis raodenobis gazrdiT”. - interviu eqsperTtan,<br />

marine TabukaSvilTan.<br />

stereotopebis Secvla genderuli sakiTxebze TviT-cnobierebis gazrdis<br />

meSveobiT<br />

eqspertebis azriT, qalis monawileobis gazr<strong>da</strong> mxolod maSin gaxdeba SesaZlebeli,<br />

rodesac gaizrdeba genderuli sakiTxebis mimarT sazogadoebis<br />

mgrZnobiaroba <strong>da</strong> Seicvleba is stereotipi, romelic qals warmogvidgens,<br />

rogorc aqtiurs mxolod <strong>da</strong> mxolod kerZo, arasajaro sferoSi:<br />

”stereotpebi skolaSi un<strong>da</strong> Seicvalos, qalis, rogorc lideris rolis<br />

warmoCeniT”. - interviu eqspertTan, marine musxeliSvilTan.<br />

qveyanaSi arsebuli mdgomareobis Secvla samarTlianobis, Tavisuflebisa<br />

<strong>da</strong> liberalizmis xarisxis gazrdiT.<br />

cvlilebebs <strong>sazogadoeba</strong>Si monawileobis gazrdis umniSvnelovanes sakiTxad<br />

miiCneven kvlevis monawileebi, rogorc qalebi, aseve kacebi. qveyanaSi vi-<br />

Tarebis Secvla, gansakuTrebiT ki mosaxleobis ekonomikuri mdgomareobis<br />

gaumjobeseba sabolood xels Seuwyobs qalis ufro aqtiur CarTvas sazogadoebriv<br />

cxovrebaSi. aseve aucilebelia <strong>sazogadoeba</strong> gaxdes ufro tolerantuli<br />

amgvari cvlilebebis mimarT.<br />

”qalebs Tavisuflebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>moukideblobis meti SesaZleblobebi un<strong>da</strong><br />

mieceT imisaTvis, rom gamoxaton sakuTari azrebi <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>dgan Sesabamisi nabijebi.<br />

Tumca, amis misaRwevad maT stimulireba esaWiroebaT, sazogadoebrivi<br />

azris Camoyalibebis <strong>da</strong> piar-kampaniebis gziT. rac ufro metad CaerTveba<br />

qali politikaSi, miT ukeTesia”. - interviu eqspertTan, Carita jaSTan.<br />

61


”qali misi naRvawiT un<strong>da</strong> Sefasdes, rac misi politikuri karieris ganmsazRvreli<br />

gaxdeba, <strong>da</strong> ara fuliT, an piradi kontaqtebiT”. - interviu<br />

eqsperTtan, lika na<strong>da</strong>raiasTan.<br />

asociaciebis <strong>da</strong> moZraobebis Seqmna, partiebSi demokratiis donis amaRleba<br />

eqspertebisa <strong>da</strong> diskusiebis monawileTa TvalsazrisiT, sxva<strong>da</strong>sxva saxis<br />

qalTa asociaciebis, moZraobebisa <strong>da</strong> klubebis Camoyalibeba xels Seuwyobs<br />

qalebis Cabmas sazogadoebriv moRvaweobaSi. amdenad es warmoadgens qalTa<br />

monawileobis gaZlierebisaken mimarTul aucilebel nabijs.<br />

”qalTa organizaciebis gaZlierebis <strong>da</strong> fondebis mozidvis Sedegad gamoCndebian<br />

liderebi imaT Soris, vinc warmatebiT moaxerxebs qalTa organizaciebis<br />

saerTo platformis bazaze gaerTianebas, qalTa moZraobis Camoyalibebas,<br />

xels mokidebs qalTa ganaTlebas <strong>da</strong> wamoiwyebs sajaro debatebs <strong>genderi</strong>s<br />

Temaze”. - interviu eqsperTtan, lika na<strong>da</strong>raiasTan.<br />

profesiuli gaerTianebebis gaZliereba erT-erT gzad aris <strong>da</strong>naxuli.<br />

”profesiuli kavSirebis gaZliereba droTa ganmavlobaSi win wamowevs qalliderebs,<br />

Tumca amas Wirdeba dro <strong>da</strong> fuli” (fj 2-is monawile).<br />

aseve xazgasmuli iyo politikuri partiebis demokratizaciis <strong>da</strong> maTSi genderuli<br />

Tanasworobis politikis realizaciis aucilebloba:<br />

”aucilebeblia cvlilebebi moxdes politikur partiebSi. Tu maTi mmarTveloba<br />

ar aris demokratiuli, Tu isini ar aZleven qalebs monawileobis<br />

SesaZleblobas, ar un<strong>da</strong> velodoT, rom isini demokratiulad moiqcevian,<br />

maSin rodesac xelSi aiReben Zalauflebas”. - interviu eqspertTan, Tamar<br />

abramiSvilTan.<br />

”politikuri partiebi sazogadoebis, <strong>da</strong> ara romelime kerZo jgufis politikuri<br />

interesebis instrumentebad un<strong>da</strong> iqcnen. amgvari cvlileba kars<br />

gauRebs rogorc mamakacebs, ise qalebs.” - interviu eqspertTan, lela<br />

xomerikTan.<br />

62


qvotirebis SemoReba<br />

qvotebis SemoReba saerTaSoriso masStabiT monawileobis gazrdis yvelaze<br />

gavrcelebul xerxs warmoadgens. igi iTvleba saukeTeso droebiT RonisZiebad<br />

iseTi qveynebisaTvis, sa<strong>da</strong>c demokratia jer srulyofilad araa ganvi-<br />

Tarebuli.<br />

saqarTveloSi <strong>da</strong>mokidebuleba aseTi RonisZiebis gatarebis mimarT TiTqmis<br />

erTsulovnad uaryofiTia, mas ewinaaRmdegebian qali <strong>da</strong> mamakaci politikosebi,<br />

<strong>da</strong> eqsperti (interviu parlamentis wevrTan, elene TevdoraZesTan, nika<br />

ruruasTan; respublikuri partiis erT-erT liderTan, TinaTin xi<strong>da</strong>SelTan;<br />

nacionaluri moZraobis wevrTan, irakli qavTaraZesTan). (aseve, saqarTvelos<br />

politikuri lanSafti, 2006).<br />

mravali mosazreba iqna gamoTqmuli qvotirebis winaaRmdeg. Tumca mZafri<br />

winaaRmdegoba, rogorc sakiTxSi garkveul, ise masSi Cauxe<strong>da</strong>v pirebTan,<br />

vfiqrobT ZiriTa<strong>da</strong>d sabWouri memkvidreobiT un<strong>da</strong> iyos gapirobebuli. sab-<br />

WoTa kavSiris uzenaesi sabWo qvoturi sistemis safuZvelze iyo formirebuli,<br />

rac uzrunvelyof<strong>da</strong> qalebis <strong>da</strong> aseve sxva<strong>da</strong>sxva profesiisa, Tu asakis<br />

a<strong>da</strong>mianebis monawileobas.<br />

winaaRmdegobis erT mizezad uTanasworoba iqna <strong>da</strong>saxelebuli:<br />

”yvelaferi politikur aqtiobazea <strong>da</strong>mokidebuli, ase, rom monawileobis<br />

gasazrdelad xelovnuri wesebis SemoReba ar aris gamarTlebuli, radgan<br />

SesaZleblobebi Tanabaria orive sqesisTvis <strong>da</strong> yvelaferi pirovnebis unarzea<br />

<strong>da</strong>mokidebuli” - interviu nacionaluri moZraobis wevrTan, irakli<br />

qavTaraZesTan.<br />

magram zogi, Tumca qvoturi sistemis SemoRebis winaaRmdegia, magram mainc<br />

xe<strong>da</strong>vs misi mxar<strong>da</strong>Weris aucileblobas:<br />

”me qvoturis winaaRmdegi var, magram vaRiareb, rom ganviTarebad qveynebSi<br />

es SesaZloa aucilebeli <strong>da</strong> droeibiTi RonisZieba iyos” - interviu arasamTavrobo<br />

organizaciis xelmZRvanelTan, Tamar JvaniasTan.<br />

63


isinic ki, vinc parlametSi qvotirebis SemoRebis momxreni arian (palamentis<br />

wevri, kaxa kukava, guguli maRraZe; eqsperti nato SavlayaZe; leiboristuli<br />

partiis wevri, nana devaZe) sakiTxs sifrTxiliT ekidebian <strong>da</strong><br />

miuTiTeben qalTa diskreditaciis safrTxeze, im SemTxvevaSi, Tu ver moxerxdeba<br />

Sesabamisi qal kandi<strong>da</strong>tebis moZieba (interviu eqspertTan, nato<br />

SavlayaZesTan; parlamentis wevrTan, guguli maRraZesTan).<br />

sistemis momxreni ganixilaven sxva<strong>da</strong>sxva modelebs, romelTagan SeiZleba<br />

SeirCes yvelaze misaRebi. aseve aucilebelia Ria diskusiis warmarTva mocemul<br />

sakiTxze (interviu eqspertebTan, lika na<strong>da</strong>raiasTan <strong>da</strong> Tamar abramiSvilTan;<br />

parlamentis wevrTan, kaxa kukavasTan).<br />

”qvoutris SemoReba nayofier Sedegs moitans sanam warmomadgenloba gzas<br />

gaikvalavs. arsebobs mravali modeli, romelTaganac SeiZleba arCevanis gakeTeba,<br />

magaliTad, sistemis <strong>da</strong>nergva saarCevno kanonmdeblobis doneze, an<strong>da</strong><br />

partiebis motivireba im partiebis finansuri mxar<strong>da</strong>Weris gazrdiT, visac<br />

eqneba <strong>genderi</strong>s TvalsazrisiT <strong>da</strong>balansebuli saarCevno sia” - interviu<br />

eqspertTan, Tamar abramiSvilTan.<br />

qalebi samoqalaqo sazogadoebis organizaciebSi<br />

samoqlaqo <strong>sazogadoeba</strong>s ganmartaven rogorc nebayoflobiTi organizaciebisa<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>interesebuli jgufebis seqtori, romelic ganapirobebs sajaro aqciebis<br />

organizebis mxar<strong>da</strong>Weras (Hawkesworth, 2002).<br />

profesiuli kavSirebi, interesTa jgufebi, arasamTavrobo organizaciebi, sa-<br />

Temo organizaciebi <strong>da</strong> eklesia, politikasTan erTad ganixileba samoqalaqo<br />

seqtoris nawilad <strong>da</strong> moqalaqeTa monawileobis sarbielad.<br />

profesiuli kavSirebi<br />

profesiuli kavSirebis Seqmnisa <strong>da</strong> maTSi gaerTianebis ufleba aRiarebulia<br />

1997 wels miRebuli saqarTvelos kanoniT profesiul kavSirebis Sesaxeb.<br />

kanoni aRiarebs koleqtiuri molaparakebebis warmoebis <strong>da</strong> gaficvis<br />

mowyobis uflebas. saqarTveloSi ZiriTad profesiul kavSirs warmoadgens<br />

saqarTvelos profesiuli kavSirebis gaerTianeba (spkg), romelic Sedgeba 26<br />

seqtoris mixedviT <strong>da</strong>kompleqtebuli kavSirebisagan, sa<strong>da</strong>c sul 261,500 a<strong>da</strong>miania<br />

gaerTianebuli, rac mTeli <strong>da</strong>qiravebuli TanamSromlebis 45 procents<br />

Seadgens. qalebi profkavSiris wevrebis 54 procents Seadgenen. profkavSiris<br />

sawevro ganisazRvreba xelfasis mixedviT <strong>da</strong> is Seadgens mis 1 procents (www.<br />

Gtuc.ge) (interviu profkavSirebis prezidenTTan, irakli petriaSvilTan). es<br />

kavSiri sabWoTa epoqis memkvidre organizaciaa. profkavSirebis realuri<br />

64


zemoqmedeba sazogadoebriv cxovrebaze sakmaod SezRudulia, Tumca xelmZ-<br />

Rvaneloba, romelic 2006 wels iqna arCeuli winandelze ufro aqtiurad<br />

aris CarTuli mSromelTa uflebebis <strong>da</strong>cvis saqmeSi. spkg-s xelmZRvanelobs<br />

mamakaci <strong>da</strong> mis oTx TanaSemweTagan mxolod erTi, aWaris profesiuli kav-<br />

Siris xelmZRvaneli aris qali. kavSiris komiteti 26 wevrisgan Sedgeba.<br />

isini spkg-s seqtoruli <strong>da</strong> regonuluri organizaciebis xelmZRvanelebi<br />

arian. maT Soris mxolod samia qali. qalebi ukeT arian warmodgenilni<br />

kavSirebis moadgileebis doneze, sa<strong>da</strong>c Seadgenen 65 procents. amasTanave,<br />

profkavSirSi moqmedebs qalTa organizacia _ ”qomagi”.<br />

profkavSiri aris saerTaSoriso Tavisufali profesiuli kavSirebis konfederaciis<br />

wevri, romlis xuT prioritets Soris aris Tanasworoba <strong>da</strong> <strong>genderi</strong><br />

(www.icftu.org). Sromis saerTaSoriso organizacia, gaeros saagento, romlis<br />

wevric saqarTvelo 1993 wli<strong>da</strong>n aris, akritikebs saqarTvelos Sromis kodeqsSi<br />

arsebul ramdenime muxls <strong>da</strong> xazs usvams imas, rom kodeqsi zedmet<br />

Tavisuflebas aniWebs <strong>da</strong>mqiravebels <strong>da</strong> zRu<strong>da</strong>vs <strong>da</strong>qiravebulis uflebebs,<br />

rac ar aZlevs mSromelebs sakuTari uflebebis <strong>da</strong>cvis SesaZleblobas (rezonansi,<br />

1 aprili, 2008). kodeqsi gansakuTrebiT agresiulia qalebis mimarT,<br />

radgan sadekreto Svebulebis va<strong>da</strong> Zalze moklea <strong>da</strong> samuSaos usafrTxoeba,<br />

rac samuSaos <strong>da</strong>kargvis risks gulisxmobs, Zalze <strong>da</strong>balia.<br />

meore gavleniani gaerTianeba aris saqarTvelos maswavlebelTa <strong>da</strong> mecnierTa<br />

Tavisufali profesiuli kavSiri, romelic 10700 wevrs aerTianebs<br />

<strong>da</strong> sa<strong>da</strong>c did umravlesobas, 95 procents, qalebi warmoadgenen. kavSiris<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis mimReb <strong>da</strong> aRmasrulebel organoebSi saxezea genderuli<br />

uTanasworoba. kavSiris xelmZRvaneli qalia, misi ga<strong>da</strong>wyvetilebis mimReb<br />

organoSic qalebi umravlesobas (70%-s) Seadgenen, 27 <strong>da</strong>qiravebuli muSaki<strong>da</strong>n<br />

mxolod oTxia kaci.<br />

arasamTavrobo organizaciebi<br />

saqarTveloSi sakmaod ganviTarebulia arasamTavrobo seqtori. misi ganvi-<br />

Tareba ucxoeli donorebis Zlieri xelSewyobis safuZvelze oTxmoc<strong>da</strong>aTiani<br />

wlebi<strong>da</strong>n <strong>da</strong>iwyo. amJamad qveyanaSi registrirebulia 40, 000 arasamTavrobo<br />

organizacia, Tumca eqspertebis SefasebiT maTgan mxolod 10 procentia moqmedi.<br />

seqtori araTanabra<strong>da</strong>a gavrcelebuli geografiuli TvalsazrisiT,<br />

organizaciaTa umravlesoba de<strong>da</strong>qalaqSia koncentrirebuli. aqvea instituciurad<br />

yvelaze metad ganviTarebuli <strong>da</strong> warmatebuli arasamTavrobo<br />

organizaciebi. arasamTavrobo organizaciaTa udidesi nawili mravalfunqciuria,<br />

iTavsebs ra mTel rig gansxvavebul saqmianobebs - mag.momsaxurebiT<br />

uzrunvelyofas, garkveuli intersebis lobirebas, politikaSi kvlevebis<br />

warmoeba, monitorings.<br />

65


qalebis sajaro saqmianobaSi Cabma saqarTveloSi saTaves mecxramete saukuni<strong>da</strong>n<br />

iRebs, roca ramdenime uwyeba <strong>da</strong>fuZn<strong>da</strong>, romelTa mizani qalebisTvis<br />

ganaTlebis micema iyo <strong>da</strong> romlebsac ZiriTa<strong>da</strong>d gamoCenili sazogado moRvaweebis<br />

debi an meuRleebi uZRvebodnen.<br />

aseTi pirveli <strong>sazogadoeba</strong> ”wmin<strong>da</strong> ninos saqvelmoqmedo <strong>sazogadoeba</strong>” 1846<br />

wels Camoyalib<strong>da</strong>. mas bevri mimdedvari gauCn<strong>da</strong> <strong>da</strong> qalebis ganaTleba,<br />

qalebisaTvis profesiuli <strong>da</strong> ekonomikuri SesaZleblobebis gaZliereba, skolebSi<br />

qarTuli enis swavleba, aseve qarTuli sabavSvo literaturis Seqmna<br />

<strong>da</strong> bavSvTa aRzr<strong>da</strong>Si axali meTodebis Semotana maT ZiriTad saqmianobad<br />

iqca (xomeriki <strong>da</strong> javaxiSvili, 2005). mravali axlad Seqmnili organizacia<br />

muSaob<strong>da</strong> maswavleblebisa <strong>da</strong> moswavleebis socilur problemebze. amas-<br />

Tan erTad Camoyalib<strong>da</strong> sazogadoebebi, romlebmac tradiciul saqmianobas<br />

politikuri man<strong>da</strong>ti <strong>da</strong>umates. aseTi iyo ”qalTa wre xonSi”. igi 1903 wels<br />

Camoyalib<strong>da</strong> <strong>da</strong> qalebis sazogadoebriv cxovrebaSi Cabmas isaxav<strong>da</strong> miznad.<br />

amave dros, Camoyalib<strong>da</strong> ramdenime <strong>sazogadoeba</strong> qalebis <strong>da</strong>saqmebis mxar<strong>da</strong>saWerad.<br />

1889 wels notio loluas profesiuli saswavlebeli <strong>da</strong>fuZn<strong>da</strong><br />

foTSi. imave periodSi, qalebis saganmanaTleblo saswavleblebSi maswavleblebis,<br />

mdivnebisa <strong>da</strong> sxvaTa profesiuli momzadeba xorcieldebo<strong>da</strong>. seqs<br />

muSakebis warmoebaSi <strong>da</strong>saqmebis mxar<strong>da</strong>saWerad 1903 wels Seiqmna wmin<strong>da</strong><br />

maria mag<strong>da</strong>lenas saqvelmoqmedo <strong>sazogadoeba</strong>, romelmac gaxsna TavSesafari.<br />

<strong>sazogadoeba</strong> TavSesafars <strong>da</strong> profesiul momzadebas sTavazob<strong>da</strong> 25 wlamde<br />

asakis qalebs, maT vinc acxadeb<strong>da</strong> survils uari eTqva sxeuliT vaWrobaze.<br />

qalebi aqtiurad arian Cabmulni arasamTavrobo seqtoris moRvaweobaSi <strong>da</strong><br />

saxelmwifo seqtorisgan gansxvavebiT, xelmZRvaneloben organizaciebs, sa<strong>da</strong>c<br />

maT ufro xSirad ukaviaT xelmZRvaneli Tanamdebobebi. 2008 wlis TebervalSi<br />

Catarebulma kvlevam (Mincheva, 2008) gamoavlina, rom qalebi Warbobdnen<br />

mamakacebs rogorc de<strong>da</strong>qalaqSi, ase regionebSi arsebul organizaciebSi.<br />

qalebi arasamTavrobo seqtorSi <strong>da</strong>saqmebulTa 58 procents Seadgenen<br />

TbilisSi <strong>da</strong> 63.8 procents regionebSi. metic, samecniero xarisxis mqone<br />

TanamSromelTa Soris 65.8 procenti qalia, arasamTavrobo organizaciebis<br />

umravlesobas (59.2%) aseve qalebi xelmZRvaneloben.<br />

genderul Tanasworobas mxar<strong>da</strong>saWerad saerTaSoriso organizaciebisa <strong>da</strong><br />

donorebis mier ganxorcielebulma politikam xeli Seuwyo qalTa organizaciebis<br />

Camoyalibebas. dResdReobiT qalTa, an qalTa sakiTxebze momuSave<br />

samoc<strong>da</strong>aTamde arasamTavrbo ogranizacia funqcionirebs, magram ar arsebobs<br />

mamakacis problemebze fokusirebuli organizacia.<br />

66


ogorc es samoqalaqo seqtorisTvis Cveuli praqtikaa, qalTa sakiTxebze<br />

momuSave arasamTavrobo organizaciebi erTdroulad ramdenime sferoSi<br />

muSaoben <strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva saqmianobiT arian <strong>da</strong>kavebuli, iseTiT, rogoricaa<br />

momsaxureoba, konsultireba, Treiningi, kvleva <strong>da</strong> a.S. maTi umravlesoba<br />

muSaobs socialur problemebze, ganaTlebaze <strong>da</strong> gendrze.<br />

socialuri<br />

problemebi<br />

ganaTleba<br />

<strong>genderi</strong><br />

janmrTeloba<br />

gansakuTrebuli<br />

jgufebi<br />

nax. 10<br />

qalTa arasamTavrobo organizaciebis moRvaweobis sferoebi<br />

67


qalTa arasamTavrobo organizaciebis moRvaweoba mainc<strong>da</strong>mainc ar Cans.<br />

rogorc erT-erTma respondentma aRniSna, didia imis saWiroeba, rom resursebi<br />

ufro efeqturad iqnes gamoyenebuli:<br />

”SeiniSneba pasiuroba, Cven xSirad vsaubrobT warumateblobebze, rac garkvveuli<br />

saxiT <strong>da</strong>mokidebulebaze miuTiTebs. me moviTxov, rom gansakuTrebuli<br />

sifxizle <strong>da</strong> kritikuloba gamoviCinoT <strong>da</strong> saerTaSoriso <strong>da</strong> adgilobrivi<br />

organizaciebis resursbi maqsimaluri efeqturobiT movixmaroT.” -interviu<br />

eqspertTan, nino cixisTavTan.<br />

2004 wels, UNIFEM-is mxar<strong>da</strong>WeriT, qalebma Seqmnes samSvidobo qseli,<br />

saxelwodebiT qalTa erToba mSvidobisaTvis, romelmac asze meti monawile,<br />

organizacia, Tu calkeuli a<strong>da</strong>miani gaaerTiana. misi mizani Semdegnairad<br />

ganisazRvra:”pozitiuri <strong>da</strong> mdgradi mSvidobis miRweva qalebis monawileobisa<br />

<strong>da</strong> genderuli Tanasworobis saSualebiT”. Zaladobisagan <strong>da</strong>cvis erovnuli<br />

qseli ukve wlebis ganmavlobaSi funqcionirebs qveyanaSi. magram miuxe<strong>da</strong>vad<br />

mravalgzisi mcdelobisa, qalTa organizaciebma ver moaxerxes Zalisxmevis<br />

gaerTianeba <strong>da</strong> erTiani, mZlavri, sicocxlisunariani moZraobis Camoyalibeba.<br />

Tumca 2000 wels euTo _ demokratiuli institutebisa <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianTa uflebebis<br />

ofisis mxar<strong>da</strong>WeriT Camoyalib<strong>da</strong> qalTa arasamTavrobo organizaciebis<br />

koalicia. amJamad masSi 80 organizaciaa gaerTianebuli.<br />

gaeros ganviTarebis programa gansakuTrebul interess iCens qalebis sazogadoebriv<br />

cxovrebaSi CarTvis mimarT. am sferoSi mraval saqmianobas warmarTavs<br />

proeqti ”<strong>genderi</strong> <strong>da</strong> politika samxreT kavkasiaSi”. proeqtis Tana<strong>da</strong>mfinanseblebi<br />

arian SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagento (SIDA)<br />

<strong>da</strong> saqarTvelos mTavaroba. igi xorciledeba erToblivad, gaeros ganviTarebis<br />

fondisa <strong>da</strong> saqarTvelos parlamentis mier. proeqtis mizania wvlili<br />

Seitanos genderuli politikis gansazRvraSi, mxari <strong>da</strong>uWiros qalTa politikaSi<br />

monawileobas, ufro zustad ki, gazardos qalTa SesaZleblobebi <strong>da</strong><br />

monawileoba ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miRebaSi.<br />

samoqalaqo sazogadoebis sxva tipis organizaciebi<br />

saTemo organizaciebis ricxvi mniSvnelovnad Camouvardeba arasamTavrobo<br />

organizaciebis raodenobas. isini ZiriTa<strong>da</strong>d soflad funqcionireben. saTemo<br />

organizaciebis ganviTareba baqo-Tbilisi-jeihanisa <strong>da</strong> samxreT saqarTvelos<br />

milsadenis mSeneblobebTan aris <strong>da</strong>kavSirebuli. bolo xanebSi, saTemo organizaciebi<br />

CarTuli arian adgilobrivi ganviTarebis gegmebis SemuSavebaSi <strong>da</strong><br />

amdenad ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebaSi monawileobis karg magaliTs iZlevian.<br />

68


qalebi aqtiurad arian CarTuli saTemo organizaciebis muSaobaSi <strong>da</strong> xSirad<br />

uZRvebian kidec maT. qalTa iniciativis TvalsaCino nimuSia Telavis raionis<br />

sofel vardisubnis saTemo organizacia. am soflis qalebi matylis sabnebs<br />

keraven. samwliani gamocdilebis safuZvelze maT SeZles kerZo seqtorisagan<br />

kontraqtebis uzrunvelyofa.<br />

interesTa jgufebi <strong>da</strong> momxmarebelTa kavSirebi jer kidev iSviaTobas warmoadgenen,<br />

Tanac arsebuli organizaciebi ar gamoirCevian aqtiurobiT. qalebs<br />

iSviaTad irCeven maRal Tanamdebobebze am seqtorSi. profesiuli asociaciebi<br />

samoqalaqo sazogadoebis organizaciis kidev erTi formaa. profkavSiris<br />

msagavsad, am organizaciebs xangrZlivi tradicia aqvT. sabWoTa epoqaSi maT<br />

sakmao gavlenac qon<strong>da</strong>T, isini gankargavdnen did qonebas <strong>da</strong> maRali presti-<br />

JiT sargeblobdnen. am kavSirebis umetesobas mamakacebi Tavmjdomareoben,<br />

erTis gamoklebiT, esaa mweralTa kavSiri, romelis Tavmjdomarec qalia.<br />

eTnikur safuZvelze Seqmnili organizaciebi aseve saTemo organizaciebis<br />

nawils warmoadgenen. maTi, rogorc eTnikur warmomavlobaze <strong>da</strong>fuZnebuli<br />

ogranizaciebis mTavari mizania TviTmyofadobis SenarCuneba <strong>da</strong> eTnikur sam-<br />

SoblosTan kavSirebis gamyareba, iseve, rogorc integracia saqarTveloSi.<br />

amasTanave, arsebobs ramdenime sportze an hobize <strong>da</strong>fuZnebuli organizacia.<br />

maTi umravlesoba, safexburTo federaciis msgavsad, mxolod mamakacebs aer-<br />

Tianebs.<br />

religiuri institutebi<br />

sazogadod, miCneulia rom qalebi mamakacebze ufro religiurebi arian.<br />

qalebi qarTuli marTlmadidebluri eklesiis mrevlis ufro did nawils<br />

Seadgenen. Cveni gamokiTxvis respondentTa umravlesoba (91.1%) qarTuli<br />

marTlmadidebeli eklesiis mrevlia. marTlmadideblebis gar<strong>da</strong> respondentTa<br />

Soris sxva aRmsareblobis a<strong>da</strong>mianebi iyvnen 3.9 procenti muslimebi,<br />

2.9 procenti gregorianelebi, 0.8 procenti kaTolikebi. gamokiTxulTa 1.4<br />

procenti sxva aRmsareblobas ganekuTvenbo<strong>da</strong>. mamakacebze (8.7%) sagrZnoblad<br />

metma qalma (22.1%) miuTiTa, rom icav<strong>da</strong> mniSvnelovan religiur<br />

ritualebs.<br />

qveyanaSi arsebobs mTeli rigi monastrebisa, sa<strong>da</strong>c berebi <strong>da</strong> monazvnebi moRvaweoben.<br />

magaliTisTvis, mcxeTa-Tbilisis eparqiaSi 11 monasteria mamakacebisaTvis<br />

<strong>da</strong> 8 qalebisTvis. qveyanaSi aseve moqmedebs sasuliero akademia <strong>da</strong><br />

seminaria. am saganmanaTleblo <strong>da</strong>wesebulebebSi ganaTlebis miReba mxolod<br />

mamakacebs SeuZliaT. qalebs ganaTlebis miReba SeuZliaT 1988 wels <strong>da</strong>arsebul<br />

saRvTismetyvelo institutSi, sa<strong>da</strong>c sami kaTedraa: fsiqologiis<br />

69


<strong>da</strong> religiis, xelovnebisa <strong>da</strong> religis istoriis, xatebis restavraciisa <strong>da</strong><br />

gamoyenebiTi xelovnebis. aq studentTa 80.0 procents qalebi Sedgenen.<br />

registraciis wesebis Tanaxmad (ZalaSi Sevi<strong>da</strong> 2005 wels), religiuri sazogadoebebi<br />

SeiZleba regisrtrirebul iqnen iusticiis saministroSi. am<br />

xnisaTvis registrirebulia 14 aseTi <strong>sazogadoeba</strong> (magaliTad, meSvide dRis<br />

adventistebi). maT wevrebs ZiriTa<strong>da</strong>d qalebi Seadgenen, Tumca sazogadoebebs<br />

mamakacebi xelmZRvaneloben.<br />

ZiriTadi sakiTxebi<br />

qalebis sazogadoebriv cxovrebaSi monawileobis mizans qveynisaTvis mniSvnelovani<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miRebis procesSi genderuli Tvalsazrisis<br />

gaTvaliswineba warmoadgens. amis miRweva SesaZlebelia cnobierebis amaRlebiT<br />

<strong>genderi</strong>s sakiTxebSi, rac Tavismxriv SeiZleba warmoadgendes sajaro<br />

sferoSi qalebis ufro sruli warmomadgenlobis Sedegs. Tumca, am miznisagan<br />

<strong>da</strong>moukideblad, qalis sazogadoebriv cxovrebaSi Cabma TavisTavad un<strong>da</strong><br />

ganixilebodes, rogorc mizani.<br />

analizi cxa<strong>da</strong>d miuTiTebs sazogadoebriv cxovrebaSi monawileobis TvalsazrisiT<br />

saqarTveloSi arsebul genderul uTanasworobaze. im dros, roca<br />

mamakacebisa <strong>da</strong> qalebis interesi sazogadoebrivi saqmianobisa <strong>da</strong> politikis<br />

mimarT mniSvnelovnad ar gansxvavdeba erTmaneTisagan, is zegavlena, rac maT<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebisas gaaCniaT, Zlier gansxvavebulia, mamakacebi qalebze<br />

Seu<strong>da</strong>reblad met Zalauflebas floben.<br />

arCeviT <strong>da</strong> mmarTvelobis struqturebSi qalebis ufro meti warmomadgenlobis<br />

aucilebloba sayovelTaod aris aRiarebuli. magram aseve xSirad<br />

vlindeba sazogadoebriv asparezze qalis aqtiuri CarTulobis mimarT Rrmad<br />

fesvgadgmuli diskriminacia.<br />

kulturuli stereotipebi, cnobierebisa <strong>da</strong> mgrZnobiarobis nakleboba,<br />

genderuli Tanasworobis miRwevisTvis saWiro Tanmimdevruli saxelmwifo<br />

politikis arqona, drois, aseve SesaZleblobebis <strong>da</strong> motivaciis ukmarisoba<br />

qalebSi, maTi <strong>da</strong>bali CarTulobis mizezebad aris aRiarebuli.<br />

situaciis mkveTrad gaumjobesebis mizniT saWiroa ganxorcielebul iqnes rigi<br />

RonisZiebebi:<br />

imis gamo, rom Tanabari monawileoba warmoadgens genderuli Tanasworobis<br />

mxolod erT-erT fasads, qalTa CarTuloba ganxilul un<strong>da</strong> iqnes genderuli<br />

Tanasworobis mTlian konteqstSi.<br />

mTavar sakiTxs warmoadgens genderuli sakiTxebisadmi sazogadoebis mgrZno-<br />

70


iarobis gazr<strong>da</strong> <strong>da</strong> <strong>sazogadoeba</strong>Si qalis adgilis Sesaxeb tradiciuli warmodgenis<br />

Secvla. am miznis miRwevis saSualebebi Semdegia:media kampaniebi<br />

<strong>da</strong> sajaro cxovrebis yvela doneze genderuli Tanasworobis propagan<strong>da</strong>,<br />

formaluri ganaTleba sabavSvo baRi<strong>da</strong>n umaRlesis CaTvliT. genderuli<br />

perspeqtivi<strong>da</strong>n un<strong>da</strong> iqnes ga<strong>da</strong>sinjuli saxelmZRvaneloebi, maswavleblebma<br />

un<strong>da</strong> gaiaron specialuri Treningi, skolebSi <strong>da</strong> sabavSvo baRebSi un<strong>da</strong> iqnen<br />

moziduli mamakaci maswavleblebi,<br />

Camoyalibebul un<strong>da</strong> iqnes grZel-vadiani saxelmwifo politika. un<strong>da</strong> <strong>da</strong>iwyos<br />

mTavrobis mier miRebuli genderuli Tanasworobis samoqmedo gegmis<br />

ganxorcieleba.<br />

ga<strong>da</strong>sinjul un<strong>da</strong> iqnes <strong>da</strong> saerTaSoriso stan<strong>da</strong>rtebTan SesatyvisobaSi un<strong>da</strong><br />

iqnes moyvanili Sromis kodeqsi, raTa qalebs mieceT SesaZlebloba ganaxorcielon<br />

Tavis movaleobebi orive, kerZo <strong>da</strong> sajaro sferoebSi.<br />

amJamad qalTa monawileobis Zlieri sakanonmdeblo <strong>da</strong> saxelmwifo mxar<strong>da</strong>Weris<br />

gareSe SeuZlebelia sajaro sferoSi arsebuli genderuli uTanasworobis<br />

Semcireba. qvotirebis sistemis Semotana warmoadgens monawileobis<br />

gazrdis pir<strong>da</strong>pir <strong>da</strong> swraf saSualebas. ZiriTa<strong>da</strong>d sabWouri warsuliT<br />

gapirobebuli qvotirebis sistemisadmi arsebul Rrmad gamj<strong>da</strong>r uaryofiTi<br />

<strong>da</strong>mokidebulebis Sesacvlelad un<strong>da</strong> wamowyebul iqnes sajaro diskusiebi,<br />

warmodgenili un<strong>da</strong> iqnes qvotirebis sxva<strong>da</strong>sxva modelebi <strong>da</strong> kritikulad<br />

un<strong>da</strong> iqnes ganxiluli <strong>da</strong>grovili saerTaSoriso gamocdileba.<br />

qalTa monawileobis mxar<strong>da</strong>saWer erT SesaZlo gzas warmoadgens politikuri<br />

partiebis stimulireba, raTa maT saarCevno siebis pirvel aTeulsa<br />

<strong>da</strong> oceulSi Seiyvanon qalebi. stimulireba SeiZleba gamoixatos maTTvis<br />

ufaso satelevizio drois gamoyofiT partiis saqmianobis propagandisaTvis,<br />

partiis wevrebis, qalebisa <strong>da</strong> kacebis, ufaso TreningiT.<br />

qalebis unarebisa <strong>da</strong> motivaciis gazr<strong>da</strong> un<strong>da</strong> moxdes qalebis metad CarTviT<br />

formalur ganaTlebis sistemaSi <strong>da</strong> specialur Treningis programebSi. maT<br />

un<strong>da</strong> mieceT <strong>sazogadoeba</strong>Si <strong>da</strong> mediaSi gamoCenis SesaZlebloba.<br />

mniSvnelovania qals SevuqmnaT pirobebi, raTa mas gamounTavisufldes dro<br />

sazogadoebrivi aqtivobisaTvis. amis miRweva SesaZlebelia qalis ekonomikuri<br />

pirobebis gaumjobesebiT, imiT, rom qals mieces saSualeba iqiraos<br />

<strong>da</strong>mxmare, SeiZinos sxva<strong>da</strong>sxva saxis momsaxureba <strong>da</strong> agreTve, ojaxur cxovrebaSi<br />

mamakacis ufro metad Cabmis meSveobiT.<br />

qalebis klubebsa <strong>da</strong> sxva nebayoflobiT organizaciebSi gaerTianeba <strong>da</strong><br />

qalebis <strong>da</strong>winaureba sabolood gazrdis qalTa monawileobas. momgebiani<br />

iqneba qalTa organizaciebis Seqmna <strong>da</strong> mxar<strong>da</strong>Wera, gansakuTrebiT soflad<br />

<strong>da</strong> eTnikuri umciresobebiT <strong>da</strong>saxlebul adgilebSi, sa<strong>da</strong>c SesaZlebloba<br />

71


imuSaon mamakacebis gverdigverd, sakmaod SezRudulia.<br />

saerTaSoriso gamocdilebam <strong>da</strong>a<strong>da</strong>stura, rom qalTa moZraobebi, romlebic<br />

politikuri ZalauflebisaTvis ibrZvian, met warmatebas aRweven vidre arsebul<br />

institutebSi integrirebuli qalTa jgufebi. es gapirobebuli un<strong>da</strong><br />

iyos moZraobebSi arsebuli didi kritikuli masiT <strong>da</strong> maT xelT arsebuli<br />

SesaZleblobiT Camoayalibon <strong>da</strong>moukidebeli strategiebi <strong>da</strong> politikuri<br />

miznebi (Gelb, 1989). ase, rom qalebis mZlavri moZraobis Camoyalibebam<br />

SeiZleba radikaluri cvlileba moitanos, magram rogorc adrec SevniSneT,<br />

dRemde es mcdelobebi saqarTveloSi warumatebeli rCeba. erTianoba Tav<strong>da</strong>pirvelad<br />

SeiZleba <strong>da</strong>efuZnos erTi, an ori konkretuli miznis miRwevas.<br />

72


Tavi 4<br />

<strong>da</strong>saqmeba<br />

siRaribe aRiarebulia, rogorc qveynis erT-erTi mTavari problema. msoflio<br />

sasursaTo programaSi (2008 wlis maisi) warmodgenili gaeros gaTvlebiT,<br />

saqarTvelo win uswrebs mxolod socialurad Raribi qveynebis<br />

um<strong>da</strong>bles kategorias. gamoTvla efuZneba sursaTze <strong>da</strong>xarjuli Semosavlis<br />

wilis gansazRvras (alia, maisi, 27-28 2008). 2005 wels qveynis mosaxleobis<br />

39.4 procenti siRatakis zRvars miRma iyo. siRaribis done soflis mosaxleobaSi<br />

ufro maRali iyo (41.7%) qalaqis (37.1 %) mosaxleobasTan Se<strong>da</strong>rebiT<br />

(saqarTvelo: siRaribis Semcirebis strategiis dokumenti. Sualeduri<br />

angariSi, 2006).<br />

demografia erT-erTi aspeqtia, romelic ekonomikaze axdens gavlenas. 13<br />

wlis ganmavlobaSi, or aRweras Soris, saqarTvelos mosaxleoba Semcir<strong>da</strong><br />

1, 088.000-iT, 5,443.400-<strong>da</strong>n 1989 wels 4,355,400-mde 2002 wels.<br />

msoflio bankis moxsenebis ”wiTli<strong>da</strong>n ruxisken (2007), mixedviT qveynis ekonomikuri<br />

perspeqtiva <strong>da</strong>mZimebulia saqarTvelos mosaxleobis mosalodneli<br />

17 procentiani klebiT 2002-2025 wlebSi. 2025 wels 65 welze meti asakis<br />

a<strong>da</strong>mianebi mosaxleobis 18 procenti iqneba, maSin rodesac 2002 wels isini 13<br />

procents Seadgendnen. mosaxleobis <strong>da</strong>bereba did zewolas moaxdens saxelmwifos<br />

xarjebze, gansakuTrebiT sapensio <strong>da</strong> xan<strong>da</strong>zmulebze xangrZlivi movlis<br />

<strong>da</strong>safaravi xarjebis gamo.<br />

siRaribes saqarTveloSi ramdenime Tavisebureba gamoarCevs sxva, tradiciulad<br />

Raribi qveynebisagan. 1990 wlis ekonomikuri krizisis win, iTvlebo<strong>da</strong>,<br />

rom sabWoTa respublikebs Soris saqarTveloSi iyo cxovrebis yvelaze<br />

maRali done. es iyo qveyana, sa<strong>da</strong>c Zalian maRali iyo umaRlesi ganaTlebis<br />

mqone a<strong>da</strong>mianTa wili. amdenad, mravali wlis ganmavlobaSi <strong>da</strong>balma Semosavalma<br />

ver Secvala a<strong>da</strong>mianuri kapitali _ ganaTleba <strong>da</strong> janmrTeloba,<br />

magram <strong>da</strong>bali Semosavalis zegavlena sul ufro TvalSisacemi xdeba. <strong>da</strong><br />

mainc, umaRlesi ganaTlebis mqone mSoblebi, ufro <strong>da</strong>bali ganaTlebis<br />

mqone mSoblebisgan gansxvavebiT, kvlavindeburad faseulad miiCneven TavianTi<br />

Svilebis unarebis ganviTarebas <strong>da</strong> am gziT cdiloben Searbilon<br />

siRaribis Sedegebi.<br />

mTavroba siRaribes ebrZvis programis: gaerTianebuli saqarTvelo siRaribis<br />

gareSe 2008-2012, aseve qveynis ekonomikis zrdisa <strong>da</strong> siRaribis sawinaaRm-<br />

73


dego socialuri programebis ganxorcielebis meSveobiT.<br />

erT-erTi aseTi programaa saxelmwifo <strong>da</strong>xmareba siRaribis zRvars qvemoT<br />

myof ojaxebisTvis. 2008 wlis aprilisaTvis, 467 749 ojaxma, romelTa wevrebis<br />

saerTo raodenoba 1, 486 281-is tolia, mimarTa programas <strong>da</strong>xmarebis<br />

moTxovniT. es niSnavs, rom saqarTveloSi mcxovrebi ojaxebis 39.8 procenti<br />

Tavs Raribad miiCnevs <strong>da</strong> saxelmwifosagan <strong>da</strong>xmarebas iTxovs. am ojaxebis 28.8<br />

procentma <strong>da</strong>xmareba miiRo. did ojaxebTan Se<strong>da</strong>rebiT, mcire zomis ojaxebi<br />

bevrad uares mdgomareobaSi arian. im ojaxebis 59.6 procenti, vinc miiRo<br />

<strong>da</strong>xmareba, erTi an ori wevrisgan Sedgeba.<br />

wveri; 8,30%<br />

wveri;<br />

wveri;<br />

wveri;<br />

an meti<br />

wveri; 4,00%<br />

nax. 11<br />

saxelmwifo <strong>da</strong>xmareba Rarib ojaxebs<br />

(2008 wlis aprilis monacemebi) wyaro www.ssa.gov.ge<br />

genderuli uTanasworoba Tavs iCens ekonomikaSi. qalebis raodenoba Warbobs,<br />

rogorc <strong>da</strong>xmarebis momTxovnTa Soris (55.3 % qali <strong>da</strong> 44.7 % mamakaci),<br />

ise maT Soris, vinc saxelmwifo <strong>da</strong>xmareba miiRo (56.7 % qali <strong>da</strong> 43.3 %<br />

mamakaci).<br />

qveynis mdi<strong>da</strong>r a<strong>da</strong>mianTa Soris mxolod TiTo-orola qalma SeZlo simdidris<br />

TviTon <strong>da</strong>groveba. qalebis mamakacebze <strong>da</strong>mokidebuleba mniSvnelovanwilad<br />

ekonomikuri <strong>da</strong>mokidebulebiTaa gapirobebuli. xelfasi zrdis qalis<br />

<strong>da</strong>moukideblobas.<br />

74<br />

wveri;<br />

wveri;


ogorc erTma Cvenma respondentma SeniSna:<br />

”bolo wlebSi qalaqad mravali ojaxis Semosavali qalze <strong>da</strong>mokidebuli<br />

gax<strong>da</strong> <strong>da</strong> es xels uwobs Tanasworobas; mamakacis Tanasworad fulis qona niSnavs<br />

Tanaswori Tavisuflebis qonas” - interviu arasamTavrobo organizaciis<br />

xelmZRvanelTan, Tamar JvaniasTan.<br />

erTerTma studentma gogonam aseTi mosazreba gamoTqva jgufur ganxilvisas<br />

(fj 7):<br />

”rogorc ki qali ojaxSi Semomtanad iqceva, ojaxis Zalauflebis struqturas<br />

is gansazRvravs, anu socialuri statusi qmnis gansxvavebas”.<br />

siRaribis Sedegebi mravalmxrivia. siRaribe sul ufro metad aris gagebuli,<br />

rogorc ZiriTadi SesaZleblobebis SezRudva <strong>da</strong> ara ubralod, rogorc<br />

<strong>da</strong>bali Semosavlis qona. magram, siRaribis mravalganzomilebiani xasiaTis<br />

miuxe<strong>da</strong>vad, Semosavali mis umTavres komponentad rCeba. umetes SemTxvevaSi<br />

ki Semosavali samuSaozea <strong>da</strong>mokidebuli.<br />

siRaribis msgavsad, umuSevrobac bevrad ufro metia, vidre ubralod Semosavalis<br />

<strong>da</strong>kargva. <strong>da</strong>saqmeba statusis maCvenebelia. samuSaos gar<strong>da</strong> zr<strong>da</strong>srul<br />

a<strong>da</strong>mians drois Rirseulad <strong>da</strong>xarjvis cota alternativa gaaCnia.<br />

<strong>da</strong>saqmeba zegavlenas axdens a<strong>da</strong>mianis Tavmoyvareobaze, TviT-Sefasebaze, cxovrebiT<br />

kmayofilebaze <strong>da</strong> TviTefeqturobaze, anu moqmedebis ganxorcielebis<br />

unaris qonis aRqmaze, aseve socialur urTierTobebze, ojaxur cxovrebasa<br />

<strong>da</strong> prestiJze (Sullivan, 2004; Lauer, 1998).<br />

a<strong>da</strong>mianebi CarTulni arian <strong>da</strong>saqmebis, rogorc formalur, aseve araformalur<br />

sferoSi. sqesis mixedviT diferenciacia exeba ara marto aqtiobis<br />

sferos-sajaro mamakacebisaTvis <strong>da</strong> kerZo qalebisaTvis, aramed aseve segregacias<br />

sferoebis SigniT. <strong>da</strong>saqmebaSi aRiniSneba segregacia profesiebsa <strong>da</strong><br />

TanamdebobebSi, aseve <strong>da</strong>saqmebis formalur, araformalur sferoebsa <strong>da</strong><br />

TviT<strong>da</strong>saqmebaSi.<br />

samsaxuris povna, an misi Seqmna TiTqmis yvelgan ufro Znelia qalisTvis,<br />

vidre kacisTvis. imisaTvis, rom qalma Tavisi adgili <strong>da</strong>imkvidros, rogorc<br />

muSa Zalam, mas kacTan Se<strong>da</strong>rebiT ufro didi brZola <strong>da</strong> ufro meti<br />

faruli, Tu xiluli <strong>da</strong>brkolebebis ga<strong>da</strong>laxva uwevs. finansurma gaWirvebam<br />

qalebs biZgi misca Cabmuliyvnen sxva<strong>da</strong>sxva ekonomikur saqmianobaSi. mZime<br />

75


viTarebis gamo maT itvirTes pasuxismgebloba uzrunveleyoT TavianTi ojaxebi<br />

saarsebo minimumiT. qalebma mamakacebze adre gaacnobieres, rom aRar<br />

<strong>da</strong>brundebo<strong>da</strong> saxelmwifos mier samsaxuriT uzrunvelyofis dro <strong>da</strong> rom<br />

maT Tavad un<strong>da</strong> ezrunaT sakuTar momavalze. qalebi mamakacebze gacilebiT<br />

moqnilebi aRmoCndnen profesiis Secvlis TvaslazrisiT, maT ar iTakiles<br />

sakuTari kvalifikaciisaTvis Seuferebeli saqmis keTeba, umuSevrobas amjobines<br />

arakvalificirebuli samuSaos Sesruleba _ quCaSi sigaretebisa <strong>da</strong><br />

yvavilebis gayidva, TurqeTi<strong>da</strong>n saqonlis Camotana, mawvnis gakeTeba <strong>da</strong> misi<br />

qalaqSi gayidva, bavSvebis momvlelebad <strong>da</strong> <strong>da</strong>mlageblebad muSaoba, mcire<br />

biznesis wamowyeba. ase gaikvlia bevrma qalma gza axal ekonomikur realobaSi,<br />

xSirad profesiisa <strong>da</strong> sakuTari miswrafebebis <strong>da</strong>Tmobis xarjze.<br />

<strong>da</strong>saqmebis arafomalur sferoSi qalebi raodenobrivad Warboben mamakacebs.<br />

qveyanaSi arsebuli <strong>da</strong>bali samuSao usafrTxoebis fonzec ki, arafomraluri<br />

struqturebSi <strong>da</strong>saqmebuli a<strong>da</strong>mianebi ukiduresad mZime mdgomareobaSi imyofebian.<br />

es Seexeba samuSao Zalis sakmaod did nawils - wvril movaWreebs,<br />

Sinamosamsaxureebsa <strong>da</strong> ZiZebs, romelTa umravlesoba qalebi arian.<br />

”qalebis didi raodenoba muSaobs <strong>da</strong>saqmebis araformalur seqtorSi,<br />

romelic arc regulirdeba <strong>da</strong> arc kontrolirdeba. swored aq vawydebiT<br />

diskriminaciis sastik formebs, seqsualur Zaladobasa <strong>da</strong> mtrul garemos” -<br />

interviu eqspertTan, Tamar sabe<strong>da</strong>Svilan.<br />

meores mxriv, mamakacebi metad arian warmodgenilni formalur seqtorSi.<br />

formalur seqtorSi <strong>da</strong>saqmebulTagan qalebi 47.5 procents, xolo mamakacebi<br />

52.5 procents Seadgenen. meti a<strong>da</strong>miania <strong>da</strong>saqmebuli kerZo seqtorSi (77.0%)<br />

sazogadoebriv seqtorTan Se<strong>da</strong>rebiT (23.0%). qalebi ukeT arian warmodgenilni<br />

saxelmwifo seqtorSi (<strong>da</strong>saqmebul qalTa 25.8 procenti), vidre mamakacebi<br />

(<strong>da</strong>saqmebul mamakacTa 20.5 procenti) (qalebi <strong>da</strong> mamakacebi, 2006).<br />

saxelmwifo seqtorTan Se<strong>da</strong>rebiT kerZo seqtori ufro maRali xelfasis<br />

miRebis SesaZlebloba iZleva, magram qalebi orive seqtorSi mamakacebze<br />

<strong>da</strong>bal xelfasis iReben. statistikis departamentis monacemebiT, 2005 wels<br />

saxelmwifo seqtorSi momuSave qalebis xelfasi saSualod 89.3 lari iyo,<br />

xolo mamakacebis 184.1 lari. qalebis saSualo Semosavali kerZo seqtorSi<br />

Seadgne<strong>da</strong> 134.7 lars, xolo mamakacebisa - 210.6 lars. genderuli gansxvavebebi<br />

ufro mkveTria saxelmwifo seqtorSi (94.8 lari), Se<strong>da</strong>rebiT kerZo<br />

seqtorTan (75.9 lari), rac albaT kerZo seqtorSi arsebuli samuSaos Sesrulebis<br />

xarisxze orientirebuli midgomiT aixsneba.<br />

Cveni gamokiTxvis <strong>da</strong>saqmebuli respondentebis 58.3 procenti kerZo seqtorSi<br />

muSaobs, 33.4 procenti TviT-<strong>da</strong>saqmebulia, 12.5 procenti saxelmwifo samsax-<br />

76


urSia <strong>da</strong> 8.3 procenti ki - arasamTavrobo organizaciebSia gaerTianebuli.<br />

samuSaos usafrTxoeba qveyanaSi <strong>da</strong>balia. saerTaSoriso Sromis organizaciam<br />

(ITUC CSI IGB 2007 – profesiuli kavSirebis uflebebis <strong>da</strong>rRvevebis wliuri<br />

mimoxilva) sastikad gaakritika saqarTvelos Sromis kodeqsi, romelic<br />

ZalaSi Sevi<strong>da</strong> 2006 wels. organizacia mas saerTaSoriso stan<strong>da</strong>rtebis <strong>da</strong>r-<br />

Rvevad miiCnevs. mis mixedviT kodeqsi nergavs ”<strong>da</strong>iqirave-gaagde”-s politikas,<br />

radgan <strong>da</strong>saqmebuli SeiZleba samsaxuri<strong>da</strong>n gaTavisuflebul iqnes yovelgvari<br />

<strong>da</strong>sabuTebis gareSe.<br />

miCneulia, rom axali Sromis kodeqsi ukan ga<strong>da</strong>dgmuli nabijia wina kodeqsTan<br />

Se<strong>da</strong>rebiT qalebis uflebebis TvalsazrisiTac. winamorbedi kodeqsis<br />

Tanaxmad, momuSave dedebs, romelTac yav<strong>da</strong>T 3 wlamde asakis bavSvi, neba<br />

eZleo<strong>da</strong>T samsaxurSi erTi saaTiT gvian misulyvnen <strong>da</strong> erTi saaTiT adre<br />

<strong>da</strong>emTavrbinaT muSaoba. es muxli axal kodeqsSi aRar aris. moqmedi kodeqsis<br />

Tanaxmad meZuZur de<strong>da</strong>s mxolod erTi <strong>da</strong>matebiTi saaTi eZleva SesvenebisTvis.<br />

SezRudulia fuladi kompensacia sadekreto Svebulebisas. xelfasis<br />

odenobisgan <strong>da</strong>moukideblad, qals ar SeuZlia miiRos 150 larze meti TveSi,<br />

rac Seadgens 600 lars mTeli sadekreto SvebulebisTvis.<br />

”es demografiuli problemisTvis didi <strong>da</strong>rtymaa, qalebi, romlebsac didi<br />

xelfasi aqvT <strong>da</strong> Svilis yolas ganizraxaven, aRar iReben sadekreto Svebulebas<br />

<strong>da</strong> muSaoben bavSvis gaCenis dRemde. es ki ueWvelad aryevs rogorc<br />

dedis, ise bavSvis janmrTelobas.”- interviu profesiuli kavSirebis TavmjdomaresTan,<br />

irakli petriaSvilTan.<br />

<strong>da</strong>saqmeba statusis niSania, is aseve aZlevs a<strong>da</strong>mians saSualebas gaeqces<br />

yoveldRiur problemebs, Caebas sazogadoebriv cxovrebaSi, <strong>da</strong>amyaros socialuri<br />

kavSirebi, moaxdinos TviTrealizacia <strong>da</strong> amdenad xels uwyobs<br />

a<strong>da</strong>mianuri <strong>da</strong> socialuri kapitalis ganviTarebas. samuSao, rogorc mamakacis,<br />

ise qalis identurobis mniSvnelovan nawils warmoadgens. gamokiTxvis<br />

Sedegebma uCvenes, rom pir<strong>da</strong>piri kavSiri arsebobs <strong>da</strong>saqmebasa <strong>da</strong> cxovrebiT<br />

kmayofilebas, bedierebas, TviTSefasebasa <strong>da</strong> optimizms Soris rogorc mamakacebSi,<br />

ise qalebSi. magram <strong>da</strong>saqmeba maic ufro mniSvnelovania mamakacisaTvis.<br />

amaze isic miuTiTebs, rom <strong>da</strong>saqmeba kacebze ufro met zegavlenas<br />

axdens, vidre qalebze, Tumca, tvirTis gaormagebis miuxe<strong>da</strong>vad, <strong>da</strong>saqmeba<br />

qalebzec <strong>da</strong>debiTad moqmedebs.<br />

<strong>da</strong>saqmeba cxovrebiT kmayofilebasTanaa <strong>da</strong>kavSirebuli: <strong>da</strong>saqmebul mamakac-<br />

Ta 34.0 procenti <strong>da</strong>usaqmebelTa 23.0 procentTan Se<strong>da</strong>rebiT, <strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebul<br />

qalTa 24.3 procenti <strong>da</strong>usaqmebel qalTa 19.2 procentTan Se<strong>da</strong>rebiT, cxovrebiT<br />

kmayofilia.<br />

77


<strong>da</strong>saqmebuli mamakacebis 57.1 procenti <strong>da</strong>usaqmebelTa 47.3 procentTan Se<strong>da</strong>rebiT<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebuli qalebis 58.0 procenti <strong>da</strong>usaqmebel qalebis 50.0<br />

procentTan Se<strong>da</strong>rebiT Tavs ufro bednierad grZnobs.<br />

<strong>da</strong>saqmebuli mamakacebis 65. 2 procents <strong>da</strong>usaqmebel 58.9 procentTan Se<strong>da</strong>rebiT<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebuli qalebis 51.1 procents <strong>da</strong>usaqmeblebis 46.8 procent-<br />

Tan Se<strong>da</strong>rebiT, maRali TviT-Sefaseba aqvs.<br />

<strong>da</strong>saqmebuli mamakacebis 52.2 procenti <strong>da</strong> <strong>da</strong>usaqmebeli mamakacebis 48.9<br />

procneti optimistia. <strong>da</strong>saqmebli qalebis 54.9 procenti <strong>da</strong> <strong>da</strong>usaqmebeli<br />

qalebis 50.4 procenti optimistur ganwyobas inarCunebs.<br />

qalebis wilis zr<strong>da</strong> samuSao ZalaSi TvalSisacemia msoflios yvela regionSi<br />

(Pollert & Fodor, 2005), <strong>da</strong> mainc, qalebisTvis samsaxuris Sovna ufro<br />

Znelia. gaCn<strong>da</strong> iseTi koncefciebi, rogoricaa qorwinebis barieri <strong>da</strong> orsulobis<br />

barieri, rac niSnavs, rom gaTxovil <strong>da</strong> orsul qalebs samsaxurSi<br />

miRebaze uars eubnebian <strong>da</strong> gaTxovil qalebsa <strong>da</strong> dedebs samsaxuri<strong>da</strong>n wasvlisken<br />

ubiZgeben.<br />

<strong>da</strong>saqmebulma qalebi ki SeiZleba ori saxis, horizontaluri <strong>da</strong> vertikaluri<br />

segregaciis msxverplni gaxdnen.<br />

horizontaluri segregacia<br />

arsebobs tradiciulad qalisa <strong>da</strong> tradiciulad mamakacis profesiebi. sqesis<br />

mixedviT profesiuli segregacia gavrcelebulia mTel msoflioSi. ase<br />

magaliTad, aSS-Si qalebi iseT profesiiT muSaoben, sa<strong>da</strong>c qalebi 70 procents<br />

Seadgenen, xolo mamakacebi ki iq, sa<strong>da</strong>c 70 procents mamakacebi Seadgenen.<br />

2002 wels, <strong>da</strong>saqmebul qalTa mesamedze meti koncentrirebuli iyo<br />

Semdeg profesiul kategoriebSi: maswavlebeli, mdivani, menejeri <strong>da</strong> administratori,<br />

jan<strong>da</strong>cvis sferos profesiebi, sacalo vaWroba, sabanko saqme<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>zRveva. (Convey, et al., 2005). viTareba metnaklebad msgavsia globalurad:<br />

<strong>da</strong>saqmebuli qalebis sami meoTxedi mTel msoflioSi 7 profesiaSi<br />

moRvaweobs: meddebi, mdivnebi/mbeW<strong>da</strong>vebi, saxlebis momvlelebi, buRaltrebi<br />

<strong>da</strong> molareebi, <strong>da</strong>mlageblebi, momvlelebi, mkeravebi (Wharton, 2004).<br />

sqesis mixedviT profesiuli segregacia mTel rig faqtorebze, maT Sorisa<br />

ekonomika, socialur <strong>da</strong> kulturul maxasiaTeblebze aris <strong>da</strong>mokidebuli.<br />

qalebisTvis mamakacuri profesia ufro xelmisawvdomi xdeba, maSin, rodesac<br />

mamakacebis naklebobaa. es gamovlin<strong>da</strong> yvela qveyanaSi omis periodSi <strong>da</strong><br />

axlac TvalSi sacemia qveynebSi, sa<strong>da</strong>c <strong>da</strong>balia Sobadoba. <strong>sazogadoeba</strong>Si<br />

<strong>da</strong>mkvidrebuli Tanasworuflebianoba aseve amcirebs segregacias.<br />

78


saqarTveloSi monacemTa arseboba ar iZleva zusti <strong>da</strong>skvnebis gakeTebis<br />

saSualebas profesiuli segregaciis Taobaze magram Cveni <strong>da</strong>kvirvebis safuZvelze<br />

SeiZleba <strong>da</strong>vaskvnaT, rom saqarTveloSic zemoT naxsenebi saqmianobebiT<br />

umetesad qalebi arian <strong>da</strong>kavebulni.<br />

qalebis samsaxureobrivi miRwevebi ufro metad xelovnebasTan <strong>da</strong> ganaTlebasTanaa<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli. amas nawilobriv a<strong>da</strong>sturebs saqarTvelos sabWoTa<br />

enciklopedia, romelic 1975-1987 wlebSia gamoqveynebuli <strong>da</strong> aseve, ”vin vin<br />

aris”, romelic 2006 wels gamoqyveyn<strong>da</strong>.<br />

saqarTvelos sabWoTa enciklopediaSi 321 qarTveli qalia CamoTvlili. maT<br />

Soris naxevarze meti (59.9%) xelovnebis warmomadgenelia, 14.6 procenti<br />

mecnierebisa <strong>da</strong> ganaTlebis sferoSi, xolo qalebis 6.2 procents warmoebaSi<br />

<strong>da</strong>kavebuli qalebi Seadgenen.<br />

79


jan<strong>da</strong>cva,<br />

gmirebi,<br />

warmoeba,<br />

mecniereba <strong>da</strong><br />

ganaTleba,<br />

politika,<br />

sporti,<br />

nax. 12<br />

saqarTvelos sabWoTa enciloklopediaSi moRvaweobis sferos mixedviT<br />

qalebze Sesuli statiebis ganawileba<br />

wyaro: m. maisuraZe, gamouqveynebeli angariSi<br />

”vin vin aris” Seicavs monacemebs 227 qalze. aqac, qalebis udides wils<br />

(42.7%) xelovnebis <strong>da</strong> samecniero sferos (21.6%) warmomadgenlebi Seadgenen<br />

80<br />

sxva,<br />

xelovneba,


sporti,<br />

jan<strong>da</strong>cva,<br />

politika,<br />

Jurnalisti,<br />

mecniereba,<br />

nax. 13<br />

qalebi ”vin vin aris”- is mixedviT, 2006<br />

sxva,<br />

qalebis saSualo Semosavali mamakacebis Semosavalze mcirea. amis mizezi isaa,<br />

rom is sferoebi, sa<strong>da</strong>c qalebi muSaoben, nakleb anazRaurebadia. mamakacebi<br />

ufro maRalanazRaurebad, ufro prestiJul profesiebs irCeven. magaliTad,<br />

notariusebs Soris Zalze cotaa mamakacebi. rogorc erTma Cvenma respondentma<br />

aRniSna amis mizezi is aris, rom:<br />

”es ar iTvlebo<strong>da</strong> mainca<strong>da</strong>mainc prestiJul profesiad <strong>da</strong> arc maRal<br />

kvalifikacias moiTxov<strong>da</strong>.”<br />

”mamakaci mu<strong>da</strong>m maRal anazRaurebad samuSaos eZebs, radgan ojaxi un<strong>da</strong> uzrunvelyos.<br />

ekonomikuri SeWirvebis dros qalebma moaxerxes sakuTari adgilis<br />

povna, <strong>da</strong>Tanxmdnen <strong>da</strong>bal anazRaurebad samsaxurebs, xolo mamakacebis<br />

didma nawilma amjobina Sin <strong>da</strong>rCena <strong>da</strong> colis xarjze cxovreba. ”interviu<br />

qalTa sabWos wevrTan, baia romelaSvilTan.<br />

qalebis saqmianobis sferoebi, anu ganaTlebis, jan<strong>da</strong>cvis, sastumroebisa <strong>da</strong><br />

restornebis, _ is sferoebia, sa<strong>da</strong>c saSualo anazRaureba yvelaze <strong>da</strong>balia.<br />

ase magaliTad, saSualo yovelTviuri xelfasi ganaTlebis sferoSi 2007<br />

wlis meore kvartalSi iyo 147.3 lari, jan<strong>da</strong>cvaSi - 183.3 lari <strong>da</strong> sastumroebisa<br />

<strong>da</strong> restornis momsaxurebaSi 344.4 lari. yvelaze maRali xelfasebi<br />

finansur saqmianobas (943.8 lari) <strong>da</strong> wiaRiseulis mopovebas (644.8 lari)<br />

ukavSirdeba. es tradiciulad mamakacis saqmianobebia. imave periodSi qalis<br />

saSualo Semosavali iyo 211.2 lari, xolo mamakacisa - 320.9 lari (statis-<br />

81<br />

xelovneba,


tikis departamenti). Tumca, im saqmianobebSic ki, sa<strong>da</strong>c mamakacebi arian<br />

wamyvan poziciebze, qalebs mamakacebze naklebs uxdian. amis erT-erT mizezad<br />

SeiZleba miviCnioT is faqti, rom qalebis, karieraSi saojaxo movaleobebis<br />

gamo xSiria wyveta. Sromis bazarze <strong>da</strong>brunebisas isini veRar aRweven iseT<br />

winsvlas, rogorc mamakacebi. <strong>genderi</strong>s sferos eqspertebi profesiebSi <strong>da</strong>mkvidrebul<br />

genderuli uTanasworobis uaryofiT Sedegebze saubroben:<br />

”genderuli wonasworoba imas niSnavs, rom mamakaci <strong>da</strong> qali erTnairad arian<br />

warmodgenilni. ganaTlebis sistemaSi kacebis didi naklebobaa, rac Zalian<br />

cudia. saubari jansaR atmosferoze SeuZlebelia iq, sa<strong>da</strong>c <strong>da</strong>rRveulia<br />

genderuli balansi. es imas niSnavs, rom ar arsebobs Tavisufleba <strong>da</strong> qalebs,<br />

an mamakacebs SeuZliaT ama Tu im sferos monopolizireba, ris Sedega<strong>da</strong>c<br />

arc mamakaci <strong>da</strong> arc qali ar aris Tanaswor mdgomareobaSi.” - interviu<br />

eqspertTan, Carita jaSTan.<br />

”Cven ukmayofilo varT Cveni mamakacebis Cauxe<strong>da</strong>vobiT <strong>genderi</strong>s sakiTxebSi,<br />

magram amasTanave, vaRiarebT, rom maT qalebi zrdian, radgan CvenSi bavSvebs<br />

dedebi <strong>da</strong> bebiebi zrdian, sabavSvo baRebSic yvela maswavlebeli qalia,<br />

igive viTarebaa <strong>da</strong>wyebiT skolebSi. aucilebelia mamakaci maswavleblebic<br />

CaerTon saqmeSi, <strong>da</strong>wyebiTi klasebis doneze. es Zalian mniSvnelovania.” - interviu<br />

eqspertTan, marina TabukaSvilTan.<br />

aris SemTxvevebi, roca qali mamakacis profesiaSi axerxebs SeWras. rogorc<br />

Cvenma respondentma taqsis mZRolma qalma gviTxra:<br />

”taqsis mZRoli umuSevrobis gamo gavxdi. samuSao ver viSovne <strong>da</strong> Cemma mezobelma<br />

taqsis mZRolebma mirCies muSaoba taqsis mZRolad <strong>da</strong>mewyo, radgan<br />

Zlieri qali var. ase rom, Cemi xasiaTis gamo ga<strong>da</strong>vwyvite es saqmianoba<br />

wamomewyo.”<br />

iseT sferoebSi, sa<strong>da</strong>c sertifikatis aReba <strong>da</strong> amisTvis gamocdebis Cabarebaa<br />

savaldebuloa, aSkarad igrZnoba qali TanamSromlebis ricxvis mateba. 257<br />

mosamarTli<strong>da</strong>n 126 qalia, Tumca sasamarTlos samive Tavmjdomare mamakacia.<br />

genderuli balansi sasamarTlos TavmjdomareebSi ukeTesia saubno sasamarTloebis<br />

doneze, sa<strong>da</strong>c 56 Tavmjdomari<strong>da</strong>n 26 qalia. presasTan urTierToba<br />

mTlianad qalebs eTmoba <strong>da</strong> yvela spikeri mosamarTle qalia.<br />

82


vertikaluri segregacia<br />

sayovelTaod aRiarebulia, rom qalebs <strong>da</strong> kacebs <strong>da</strong>winaurebis gansxvavebuli<br />

SesaZleblobebi gaaCniaT. msoflio masStabiT mcirea qalebis raodenoba<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis mimRebTa Soris. am mxriv arc saqarTvelo warmoadgens<br />

gamonakliss. gamokiTxvam (sociologiuri gamokiTvis angariSi, 2007), romelic<br />

gaerom Caatara saukeTeso genderuli Tanasworobis mqone organizaciebis<br />

gamosavlenad uCvena, rom didia sxvaoba <strong>da</strong>saqmebul qalTa procentul<br />

maCvenebelsa <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebis mimReb Tanamdebobebze arsebul qalTa<br />

procentul maCvenebels Soris.<br />

farmakologia<br />

jan<strong>da</strong>cva<br />

<strong>da</strong>zRveva<br />

sabanko sistema<br />

vaWroba<br />

komunikacia<br />

kvebisa <strong>da</strong> sasmelebis<br />

warmoeba<br />

mZime mrewveloba<br />

samSeneblo kompaniebi<br />

gasamarTi sadgurebi<br />

nax. 14<br />

wyaro: saukeTeso genderuli maCvenebelis mqone organizaciis gamosavlenad<br />

Catarebuli sociologiuri gamokiTxvis angariSi (2008)<br />

83<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis<br />

mimRebebi<br />

TanamSromlebi


<strong>da</strong>saqmebis sferoSi mamakacuri kulturaa gamefebuli. amis erTi mizezi isaa,<br />

rom mamakaci mamakacurad iqceva rogorc tradiciulad mamakacis, ise tradiciulad<br />

qalis profesiaSi moRvaweobisas, maSin rodesac qali CveulebrivaT<br />

mamkacurad iqceva mamakacur profesiebSi (Wharton, 2004).<br />

samsaxurebrivi winsvla qalisTvis ufro rTulia, vidre mamakacisTvis. im<br />

sirTules, romelsac saukeTeso monacemebis mqone qalebi awydebian maRalanazRaurebad<br />

samuSaoze <strong>da</strong>sawinaureblad, didi xnis win ewo<strong>da</strong> ”minis Weri”-<br />

uxilavi barieris arseboba, romelic winsvlis SesaZleblobas ar iZleva.<br />

mamakacebis SemTxvevaSi piriqiT xdeba, rodesac isini tradiciulad qalebis<br />

saqmianobas ewevian, egreT wodebul ”minis eskalators” isini zemoT ayavs.<br />

mamakacma respondentma gagviziara qalur profesiaSi muSaobis gamocdileba:<br />

”me ukve cameti welia Jurnalisti var. vmuSaobdi JurnalebSi, radioSi,<br />

gazeTebSi <strong>da</strong> televiziaSi. iq yvelgan qalebi umravlesobas Seadgenen. maxsovs,<br />

radioSi Cemi ufrosi qali iyo <strong>da</strong> roca iq <strong>da</strong>viwye muSaoba, Zalian<br />

uxaro<strong>da</strong>, rom rogorc iqna mamakaci TanamSromeli gauCn<strong>da</strong>. TanamSromlebic<br />

Zalian gaxarebulebi iyvnen rom iq mivedi, <strong>da</strong> me TviTonac bednieri viyavi.<br />

mamakac Jurnalistebs qon<strong>da</strong>T privilegiebi mxolod imitom, rom mamakacebi<br />

iyvnen.” - interviu Jurnalist aleko elisaSvilTan.<br />

qalebis samsaxureobriv winsvlaze msjelobisas wamoiWra qalis mier samsaxureobrivi<br />

winsvlis <strong>da</strong>gegmvis aucileblobis sakiTxi. gamokiTxulTagan zogi<br />

miuTiTeb<strong>da</strong> imas, rom aucilebelia qalebma sakuTar karieraze izrunon;<br />

zogma amisaTvis aucilebeli pirobebic wamoayena:<br />

”imisaTvis, rom swori gza <strong>da</strong>anaxo, didi samuSaoa gasawevi, radgan bevrs miaCnia,<br />

rom qali Sin un<strong>da</strong> ijdes, bavSvebi gazardos <strong>da</strong> ojaxs <strong>da</strong> meuRles<br />

mixedos. aseTi warmodgena un<strong>da</strong> mokvdes saqarTveloSi. qali un<strong>da</strong> muSaobdes,<br />

<strong>da</strong>moukidebeli un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong> es Zalian sasargeblo iqneba qveynisTvisac,<br />

ojaxisTvisac, bavSvebisTvisac <strong>da</strong> meuRleebisTvisac.” - interviu arasamTavrobo<br />

organizaciis xelmZRvanelTan, Tamar JvaniasTan.<br />

”qalebis kariera <strong>da</strong>mokidebulia Tavad qalebze <strong>da</strong> maT meuRleebze. Tu qali<br />

gaTxovilia <strong>da</strong> qmari araa winaaRmdegi, <strong>da</strong> Tu qalis saqmianoba ar SeuSlis<br />

xels ojaxis keTildReobas, maSin ratomac ar un<strong>da</strong> imuSaos qalma?<br />

meores mxriv, Tu es ojaxur problemebs warmoSobs, qali un<strong>da</strong> <strong>da</strong>fiqrdes<br />

<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvitos Rirs Tu ara karieris gagrZeleba”. - interviu profesiuli<br />

84


saswavleblis direqtorTan, irakli faCuliasTan.<br />

Cvenma gamokiTxvamac <strong>da</strong>a<strong>da</strong>stura qalis muSaobis mimarT arsebuli gansxvavebuli<br />

<strong>da</strong>mokidebuleba. umravlesobas miaCnia, rom yvelasaTvis ukeTesia,<br />

rodesac mamakaci muSaobs <strong>da</strong> qali ojaxs uvlis, magram aq saxezea genderuli<br />

gansxvaveba, ufro meti mamakaci (79.8%) vidre qali (64.7%) fiqrobs ase (Chi<br />

Square 39.9%; df 2; p


espondentebi gansxvavebul <strong>da</strong>mokidebulebas gamoxatavdnen mamakaci ufrosis,<br />

an qali ufrosis mimarT, magram saerTo jamSi upiratesobas mamakacebTan<br />

muSaobas aniWebdnen.<br />

qalis karieruli winsvlis ZiriTad <strong>da</strong>brkolebad respondentebi (interviu)<br />

ojaxuri movaleobebiT gamowveul drois ukmarisobas miiCneven.<br />

umuSevroba<br />

<strong>da</strong>saqmebis SesaZleblobebis simwire qveynis siRaribis mTavar mizezs warmoadgens.<br />

oficialuri statistika 2000 wli<strong>da</strong>n 2006 wlamde periodSi uCvenebs,<br />

rom umuSevroba Sromis saerTaSoriso organizaciis mkacri kriteriumis<br />

mixedviT saqarTvelos ekonomikurad aqtiur mosaxleobaSi (15 welze ufrosi<br />

asakis a<strong>da</strong>mianebi) meryeobs 10.3 procenti<strong>da</strong>n 13.8 procentamde (saqarTvelo:<br />

siRaribis aRmofxvris strategiuli dokumenti. Sualeduri angariSi). umu-<br />

Sevrobis es 13.8 procentuli maCvenebeli zustad ar asaxavs <strong>da</strong>saqmebasTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebul viTarebas qveyanaSi, radgan oficialuri kriteriumis mixedviT<br />

TviT-<strong>da</strong>saqmebulad iTvleba yvela, vinc miwis nakveTs flobs. eqspertebis<br />

gamoTvelbiT umuSveroba 2007 wels 35-40 procents Seadgen<strong>da</strong> (migraciis<br />

saerTaSoriso organizacia, 2007).<br />

umuSevrobas qveyanaSi Taviseburi xasiaTi aqvs, is yvelaze maRalia umaRlesi<br />

ganaTlebis mqone a<strong>da</strong>mianebs Soris. 2005 wels umuSevari qalebis 39.6 procents<br />

<strong>da</strong> umuSevari mamakacebis 38.4 procents umaRlesi ganaTleba qon<strong>da</strong><br />

(qalebi <strong>da</strong> mamakacebi, 2006).<br />

qalebis wili muSa ZalaSi mamakacebisaze naklebs Seadgens (mag. 2001 samuSoa<br />

Zalas Seadgen<strong>da</strong> 1.093.600 kaci <strong>da</strong> 1.019.700 qali, xolo 2006 wels 1.085.900 kaci<br />

<strong>da</strong> 935.900 qali). 2007 welsac ufro meti mamakaci (63.0%) vidre qali (48.0%)<br />

iyo <strong>da</strong>saqmebuli.<br />

86


nax.15<br />

umuSevroba ekonomikurad aqtiur mamakacebsa <strong>da</strong> qalebSi<br />

(wyaro: statistikis departamenti).<br />

umuSevrobasTan erTad. qveyanaSi Zalze gavrcelebulia arasrulfasovani<br />

<strong>da</strong>saqmeba, rac gulisxmobs sruli <strong>da</strong>tvirTviT muSaobas mwiri xelfasisaTvis,<br />

naxevar Statze muSaobas, rodesac a<strong>da</strong>mians sruli Statze muSaoba surs, an<br />

iseT samuSaos Sesrulebas, romelic droebiTi xasiaTisaa, an ar Seesatyviseba<br />

a<strong>da</strong>mianis codnasa <strong>da</strong> unars.<br />

umuSevrobis done Zalze maRali iyo Cveni gamokixvis respondentebs Sorisac.<br />

gamokiTxulTa 61.6 procenti miuTiTebs, rom ar muSaobs. umuSevari qalebis<br />

wili (68.1%) Warbobs umuSevari mamakacebis wils (53.1%). umuSevar respondentebs<br />

Soris 38.1 procentma miuTiTa, rom eZeb<strong>da</strong>, magram ver poulob<strong>da</strong><br />

samuSaos, 9.1 procenti ver poulob<strong>da</strong> samsaxurs, magram arc aqtiurad eZeb<strong>da</strong><br />

mas, 8.3 procents muSaobis dro ar qon<strong>da</strong>, 23.6 procenti pensioneri iyo, 8.9<br />

procenti studenti, 8.3 procenti ver muSaob<strong>da</strong> janmrTelobis <strong>da</strong> 3.7 procenti<br />

sxva mizezebis gamo. mamakacebi ufro aqtiurebi aRmoCndnen qalebTan<br />

Se<strong>da</strong>rebiT: mamakacebi 45.7 procenti, qalebis 33.6 procentTan Se<strong>da</strong>rebiT<br />

aqtiurad eZebdnen samsaxurs. qalebi ufro metad uCiodnen drois naklebobas<br />

- qalebis 11.4 procenti mamakacebis 3.0 procentTan Se<strong>da</strong>rebiT acxadeb<strong>da</strong>,<br />

rom ar qon<strong>da</strong> dro, rom emuSava.<br />

umuSevrobis uaryofiTi zegavlena izrdeba mis xangrZliobasTan erTad;<br />

misi Sedegebi aseve ufro mZimea pirvelad samuSaos <strong>da</strong>wyebis <strong>da</strong>gvianebisas.<br />

gamokiTxvaSi gamovlin<strong>da</strong> orive am faqtoris uaryofiTi zegavlena. umuSevarTa<br />

mesamedze metma (37.5%) aRniSna, rom arasdros umuSavia. aseve didi<br />

87<br />

kaci<br />

qali


iyo umuSevarTa Soris im a<strong>da</strong>mianebis wili (30.4%) vinc 10 welze metia<br />

umuSevari. qalebis a<strong>da</strong>mianuri kapitali kacebisaze ufro Semcirebuli aRmoCn<strong>da</strong>,<br />

radgan umuSevari qalebis 72.9 procentma aRniSna, rom saerTod,<br />

an bolo 1 wlis manZilze ar umuSavia. msgavs mdgomareobaSi iyo umuSevar<br />

kacebis 59.2 procenti.<br />

mamakacebi <strong>da</strong> qalebi erTnairad uCiodnen umuSevrobas <strong>da</strong> fulis ukmarisobas.<br />

44.5 procentma aRniSna sakuTari umuSevroba, 41.1 procentma ojaxis<br />

wevrebis umuSevroba <strong>da</strong> 72.1 procentma fulis nakleboba, rogorc maT Ziri-<br />

Tadi sazrunavi (respondentebs SeeZloT arCevani gaekeTebinaT 13 CamoTvlili<br />

problemi<strong>da</strong>n).<br />

umuSevroba Semosavlis uqonlobaze gacilebiT metia; umuSveroba <strong>da</strong>kav-<br />

Sirebulia gariyvasTan <strong>da</strong> izolaciasTan, rac zrdis arajansaRi <strong>da</strong> sarisko<br />

qcevis albaTobas, iseve rogorc avadmyofobas. amitom is xSirad gansaz-<br />

Rvravs ara marto fizikur, aramed emociur sijansaRes. depresia, <strong>da</strong>qveiTebuli<br />

TviT-Sefaseba, sibraze <strong>da</strong> gaRizianeba, sircxvili, seriozuli fsiqikuri<br />

<strong>da</strong>avadebebi, an TviTmkvlelobac ki, xSirad swored umuSevrobis Sedegia.<br />

umuSveroba uaryofiTad moqmedebs pirovnebaTSoris urTierTobebzec. umuSverobas<br />

moaqvs socialuri kontaqtebis gawyveta <strong>da</strong> ojaxis wevrebis mimarT<br />

mtruli <strong>da</strong>mokidebulebis Camoyalibeba.<br />

mravali umuSevari <strong>da</strong> Raribi mamakaci umuSverobas pasuxobs alkoholis<br />

Warbi moxmarebiT, mravali xdeba depresiis msxverpli. <strong>da</strong>naSauli SeiZleba<br />

iqces alternativa. zogierTi qveynis monacemebi<strong>da</strong>n Cans (mag. SvedeTi) kav-<br />

Siri umuSevrobasa <strong>da</strong> axlagazrdebis mier Tambaqos <strong>da</strong> narkotikebis moxmarebasTan,<br />

<strong>da</strong> aseve <strong>da</strong>naSaulis zr<strong>da</strong>sTan (Lauer, 1998).<br />

umuSevrobis es uaryofiTi Sedegebi <strong>da</strong>matebiTi problemebis winaSe ayeneben<br />

qalebsa <strong>da</strong> bavSvebs. avisonma Seiswavla umuSverobis fsiqikuri janmrTelobaze<br />

zemoqmedeba mamakacebsa <strong>da</strong> qalebSi <strong>da</strong> saintereso gansxvaveba<br />

aRmoaCina. umuSevari qalebi ufro metad dganan fsiqikuri <strong>da</strong>rRvevebis<br />

saSiSroebis, gansakuTrebiT SfoTvasTan <strong>da</strong>kavSirebuli <strong>da</strong>rRvevebis winaSe,<br />

maSin rodesac mamakacebi ufro metad aRmoCndnen midrekili aRmoCndnen alkoholisa<br />

<strong>da</strong> narkotikebis moxmarebasa <strong>da</strong> depresiisadmi (Sullivan, 2004).<br />

<strong>da</strong>saqmeba SeiZleba emyarebodes a<strong>da</strong>mianSi arsebul molodinTa Sesabamisi<br />

qcevebis ganxorcielebas. Tu a<strong>da</strong>mians swams, rom SeuZlebelia patiosani<br />

SromiT normaluri cxovrebis donis miRweva, an rom misi samsaxureobrivi<br />

warmateba ufro viTarebazea <strong>da</strong>mokidebuli, vidre mis Zalisxmevaze, Sei-<br />

Zleba <strong>da</strong>vuSvaT, rom igi ar <strong>da</strong>iwyebs aqtiurad samuSaos Ziebas <strong>da</strong> Sedegad<br />

umuSevari iqneba. magram Cveni respondentebis SemTxvevaSi imis rwmena, rom<br />

88


patiosani SromiT SeiZleba normaluri cxovrebis donis miRweva ar aRmoCn<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>saqmebasTan <strong>da</strong>kavSirebuli. rwmena imisa, rom patiosani Sroma nayofs<br />

gamoiRebs, Tumc Zalian <strong>da</strong>bali aRmoCn<strong>da</strong>, is meryeobs 27.2 procenti<strong>da</strong>n 29.8<br />

procentamde respodentebSi, <strong>genderi</strong>sa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebis statusis mixedviT ar<br />

gansxvavdeba. meores mxriv, sakuTar SesaZleblobebSi rwmena, gansxvavebulia<br />

<strong>da</strong>saqmebul <strong>da</strong> umuSevar mamakacebSi, magram ara qalebSi. meti <strong>da</strong>saqmebuli<br />

mamakaci, (53.8%) umuSevar mamakacebTan Se<strong>da</strong>rebiT (48.3%) <strong>da</strong>rwmunebulia,<br />

rom warmateba ufro a<strong>da</strong>mianis mcdelobazea <strong>da</strong>mokidebuli, vidre viTarebasa<br />

an sxvebze.<br />

kompiuteruli unarebis floba SeiZleba <strong>da</strong>saqmebisTvis kidev erT momgebian<br />

faqtorad ganvixiloT. <strong>da</strong>saqmebul mamakacTa 39.8 procents, umuSevari<br />

mamakacebis 26.3 procentTan Se<strong>da</strong>rebiT SeuZlia kompiuterTan muSaoba;<br />

<strong>da</strong>saqmebis mixedviT gansxvaveba kidev ufro gamokveTilia qalebis SemTxveva-<br />

Si: <strong>da</strong>saqmebulTa 45.0 procents, umuSevrebis 22.1 procentTan Se<strong>da</strong>rebiT<br />

SeuZlia kompiuterTan muSaoba.<br />

umuSevrobis ga<strong>da</strong>laxvis gzebi<br />

<strong>da</strong>saqmebis mcire SesaZleblobebis pirobebSi, rac saqarTvelosTvis bolo<br />

aTi wlis ganmavlobaSia <strong>da</strong>maxasiaTebeli, TviT-<strong>da</strong>saqmeba an samuSaos sxva<br />

qveynebSi Zieba aris is ZiriTadi ori arCevani, romelic Semosavlis povnis<br />

maZiebels gaaCnia.<br />

<strong>da</strong>saqmebis Seqmna<br />

gamokiTxam aCvena, rom <strong>da</strong>saqmebulTagan yovel mesames (33.4 %) Tavisi biznesi<br />

aqvs, 8.3 procenti muSaobs arasamTavrobo organizaciaSi, romelic<br />

xSir SemTxvevaSi Tavad respondentma Camoayaliba.<br />

TanianT karis qalebis ambavi, romlebmac sakuTari biznesi Seqmnes, iniciativis<br />

mniSvnelobis karg magaliTs warmoadgens.<br />

TanianT karis qalebis iniciativa<br />

TanianT kari patara sofelia, sa<strong>da</strong>c ormoc<strong>da</strong>aTamde ojaxi cxovrobs.<br />

is Tbilisi<strong>da</strong>n 45 kilometris manZilze, duSeTis Tavzea ganlagebuli.<br />

maRali mdebareoba, sarwyavi wylis ar arseboba ar iZleva komerciuli<br />

miznebiT mosavlis moyvanis saSualebas. aris wlebi, rodesac<br />

ojaxebs Tavis samyofi lobio, kartofili an xorbilic ki ver moyavT.<br />

sabWoTa xanaSi soflis mamakacebi mSeneblobebze muSaobdnen, qalebi ki<br />

89


mezoblad mefrinveleobis fermaze iyvnen <strong>da</strong>saqmebuli. qveyanaSi ganviTarebulma<br />

socio-politikurma cvlilebebma soflis macxovreblebzec iqonia<br />

zegavlena. xalxi <strong>da</strong>rCa usamsaxurod, yovelgvari Semosavlis gareSe.<br />

TanianT karis qalebma <strong>da</strong>iwyes ekonomikuri krizisi<strong>da</strong>n gamosavali gzebis<br />

Zieba. maT wamoiwyes rZiTa <strong>da</strong> mawvniT vaWroba TbilisSi. mZime CanTebiT<br />

<strong>da</strong>tvirTulebi isini fexiT 3 kilometrs gadiodnen qalaqSi mimaval avtobusze<br />

<strong>da</strong>sajdomad. ase gavi<strong>da</strong> 4 weli <strong>da</strong> Semdeg qalebma ganizraxes kooperireba<br />

<strong>da</strong> avtobusis <strong>da</strong>qiraveba. mas mere avtobuss kviraSi orjer 17 qali<br />

qalaqSi miyavs. qalebma TavianTi klientebis ricxvi gaafarToves <strong>da</strong> gasayidi<br />

produqtic gaamravalferovnes; isini rZisa <strong>da</strong> mawvnis gar<strong>da</strong> ukve yveliT,<br />

kvercxiT <strong>da</strong> agreTve sezonurad xiliTac vaWroben. maT produqciaze moTxovnilebis<br />

zr<strong>da</strong>sTan erTad, gaCn<strong>da</strong> rZis SeZenis aucilebloba. maT <strong>da</strong>iwyes<br />

rZis Sesyidva sakuTari <strong>da</strong> mezobeli soflebis macxovreblebisgan. momxmareblis<br />

<strong>da</strong>interesebam soflelebs stimuli misca sxva<strong>da</strong>sxva saqmianobis wamosawyebad;<br />

ori maTgani keravs zewrebs Tavisi klientebisTvis. sinamdvileSi<br />

qalebis am patara jgufma moaxerxa mTeli soflis stimulireba, imiT, rom<br />

sxvebisgan Sesyidul produqcias yidis. qalebi ojaxebs amarageben sursaTiT,<br />

wamlebiT, sigaretiT <strong>da</strong> tansacmliT. dRes ojaxebs ZiriTa<strong>da</strong>d qalebi inaxaven,<br />

Tumca mamakacebi exmarebian maT, isini mwyemsaven Zroxebs <strong>da</strong> agroveben<br />

Tivas. Tavi<strong>da</strong>n mamakacebis reaqcia meuRleebis iniciativis mimarT gansxvavebuli<br />

iyo. zogierTi nebas ar rTav<strong>da</strong> cols emuSava eWvianobis gamo, magram<br />

fulis Sovnis aucileblobam Tavisi gaitana <strong>da</strong> qmrebma pozicia <strong>da</strong>Tmes.<br />

mamakacebi Seeguen colebis, rogorc ojaxSi mTavari Semomtanis axal rols<br />

<strong>da</strong> Tan<strong>da</strong>Tan maTi <strong>da</strong>mokidebuleba colebis mimarT Seicvala. imis gamo, rom<br />

colze <strong>da</strong>mokidebulebi gaxdnen, isini naklebad momTxovni arian, Tan<strong>da</strong>TanobiT<br />

Semcir<strong>da</strong> ojaxuri Zaladobac. aseTi masStabis biznesi ar aris sakmarisi<br />

imisaTvis, rom ojaxma normalurad icxovros, magram sakmarisia ZiriTadi<br />

moTxovnilebebis <strong>da</strong>sakmayofileblad. amasTan es Semosavali qalebs siamayis<br />

grZnobiT avsebs, raki maT SeZles ekonomikuri krizisis ga<strong>da</strong>laxva sakuTari<br />

iniciativis <strong>da</strong> mZime Sromis meoxebiT (fj.1)<br />

90


migracia<br />

migracia, TviT-<strong>da</strong>saqmebis msgavsad warmoadgens umuSevrobisagan Tavis <strong>da</strong>Rwevis<br />

yvelaze xSirad arCeul saSualebas. SromiTi migracia mWidro<strong>da</strong>a<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli globalizaciasTan <strong>da</strong> bevr qveyanaSi SeiniSneba. eqspertebis<br />

gamoangariSebiT, bolo aTwleulis ganmavlobaSi milion a<strong>da</strong>mianze metma<br />

<strong>da</strong>tova saqarTvelo (jaSi, 2005). SeuZlebelia im Tanxis gamoTvla, romelsac<br />

saqarTvelo iRebs SromiTi migrantebisgan, radgan sabanko gadmoricxvebTan<br />

erTad Tanxis nawili qveyanas araformaluri gzebiT aRwevs. calsaxaa, rom<br />

mravali ojaxi Tavs mxolod gadmogzavnili fuliT irCens.<br />

saqarTvelos moqalaqeebi muSaobis mizniT yvelaze xSirad miemgzavrebian<br />

ruseTis federaciaSi (39.%), aSS-Si (14%), saberZneTSi (14%) <strong>da</strong> germaniaSi<br />

(13%). kvlevam cxadyo, rom umravles SemTxvevaSi (66.0%) gamgzavreba xorcieldeba<br />

naTesavebisa <strong>da</strong> megobrebis <strong>da</strong>xmarebiT (migraciis saerTaSoriso<br />

organizacia, 2003).<br />

gamokiTxulTa 17.2 procentma (gamokiTxva) ganaxcxa<strong>da</strong>, rom maTi ojaxis wevri<br />

emigraciaSi. ufro xSirad es ojaxis erTi wevria (89.9%), Tumca arian ojaxebi,<br />

romelTa 4 wevri sazRvargareT cxovrobs. Cveni monacemebi im qveynebze,<br />

sa<strong>da</strong>c saqarTvelos moqalaqeebis yvelaze didi nawili muSaobs emTxveva migraciis<br />

saerTaSorso organizaciis 2003 wlis monacemebs, romlis mixedviTac<br />

migrantTa udidesi nawili ruseTSi cxovrobs (36.1%), Semdeg saberZneTSi<br />

(17.85%) <strong>da</strong> mere aSS-Si (8.9%).<br />

safrangeTi<br />

TurkeTi<br />

germania<br />

ukraina<br />

espaneTi sxva<br />

aSS<br />

nax. 16<br />

qveynebi, sa<strong>da</strong>c ojaxis wevrebi imyofebian emigraciaSi<br />

91<br />

saberZneTi<br />

ruseTi


migraciis yvelaze xSirad (65.9%) <strong>da</strong>saxelebul mizezs ojaxis wevris mier<br />

samuSaos Zieba warmoadgens. 13.5 procentma qveyana <strong>da</strong>tova maspinZeli qveynis<br />

moqalaqeze <strong>da</strong>qorwinebis gamo, 9.8 procentma swavlis gasagrZeleblad, 5.6<br />

procentma mkurnalobis mizniT, 5.2 procentma, rogorc ojaxis wevris Tanmxlebma<br />

pirma.<br />

<strong>da</strong>debiT SedegebTan erTad, migracias uaryofiT Sedegebic aqvs, romlebic<br />

aisaxeba migrantebze, maT ojaxebsa <strong>da</strong> samSobloze.<br />

SromiTi migraciis ZiriTad upiratesobas is warmoadgens, rom migrants eZleva<br />

sakuTari Tavis <strong>da</strong> ojaxis rCenis saSualeba. bevr SemTxvevaSi migracia<br />

saSualebas aZlevs a<strong>da</strong>mians ganaviTaros Tavisi unarebi, iswavlos axali ena,<br />

axali cxovrebis wesebi <strong>da</strong> ufro moqnili gaxdes. amave dros, gadmogzavnili<br />

fulis saxiT qveyanac naxulobs mogebas.<br />

magram Znelia imis Tqma, es upiratesobebi ga<strong>da</strong>swonis Tu ara uaryofiT<br />

Sedegebs, radgan saxezea ojaxTan <strong>da</strong>Soreba (2003 wlis migraciis saerTa-<br />

Soriso organizaciis monacemebis mixedviT samuSaod wasuli qalebis 27 procentma<br />

samSobloSi meuRle, xolo 37 procentma Svilebi <strong>da</strong>tova), stresi,<br />

mudmivi <strong>da</strong> droebiTi SromiTi migraciis uaryofiTi gavlena saqarTvelos<br />

demografiul suraTze, rac pir<strong>da</strong>pir aisaxeba mosaxleobis klebasa <strong>da</strong><br />

saqarTvelos reproduqciuli resursebis potencialSi, droebiTi migraciis<br />

mudmiv emigraciaSi ga<strong>da</strong>zrdis didi albaToba (migraciis saerTaSoriso<br />

organizacia, 2003).<br />

a<strong>da</strong>mianebis <strong>da</strong>mokidebuleba potenciuri migrantebis mimarT gansxvavdeba<br />

migrantebis sqesis mixedviT (gamokiTxva). qalebi <strong>da</strong> mamakacebi (65%) erTnairad<br />

miiCneven, rom Sin samsaxuris ver Sovnis SemTxvevaSi, ojaxis wevri<br />

mamakaci emigraciaSi un<strong>da</strong> wavides, magram mxolod 23.8 procenti fiqrobs,<br />

rom igive un<strong>da</strong> gaakeTos qalma. qalebi <strong>da</strong> mamakacebi am sakiTxs sxva<strong>da</strong>sxvagvarad<br />

uyureben (Chi Square 9.3; df 2; p


qalebis migracia mamakacebis migraciisagan ramdenime niSniT gansxvavdeba:<br />

qali migrantebis fuladi gzavnilebi saSualod 40 aSS dolariT aRemateba<br />

mamakacebis mier gamogzavnil Tanxas (migraciis saerTaSoriso organizacia,<br />

2003).<br />

<strong>da</strong>ojaxebuli qalebis <strong>da</strong>brunebis albaToba gacilebiT ufro maRalia, vidre<br />

mamakacebis (migraciis saerTaSoriso organizacia, 2003). <strong>da</strong>saqmebis sfero,<br />

sa<strong>da</strong>c qals SeuZlia muSaoba Zlier gansxvavdeba mamakacis <strong>da</strong>saqmebis sferosgan<br />

<strong>da</strong> qalebze moTxovna dRiTidRe izrdeba. migraciis saerTaSoriso<br />

organizaciis (2003) gamokvlevis mixedviT, samuSaod sazRvargareT wasuli<br />

qalebis 33.1 procenti med<strong>da</strong>d, 9.2 procenti ZiZad, , 9.2 procenti Sinamosamsaxured<br />

<strong>da</strong> 5.5 procenti maRaziis gamyidvelad muSaobs 4.3 procenti<br />

mimtanad (migraciis saerTaSoriso organizacia, 2003).<br />

ZiriTadi sakiTxebi<br />

siRaribe qveyanis ZiriTad problemas warmoadgens. misi mTavari mizezi<br />

<strong>da</strong>saqmebis SesaZleblobebis simcirea. mosaxleoba gamosavals TviT<strong>da</strong>saqmebasa<br />

<strong>da</strong> emigraciaSi eZebs. maRali migracia seriozul safrTxes uqmnis qveynis<br />

demografiuli mdgomareobas, romelic ise<strong>da</strong>c cudia <strong>da</strong> romlis gauaresebasac<br />

eqspertebi varaudoben. mosaxleobis zrdis kleba <strong>da</strong> amis Sedegad<br />

asakovani mosaxleobis mateba uaryofiTad zemoqmedebas moaxdens qveynis<br />

ekonomikur mdgomareobaze.<br />

<strong>da</strong>saqmebulTa umravlesoba kerZo seqtorSi muSaobs <strong>da</strong> bevric araformalur<br />

seqtorSia <strong>da</strong>saqmebuli. samuSao adgilebis usafrTxoeba <strong>da</strong>balia.<br />

axali SromiTi kodeqsi ukan ga<strong>da</strong>dgmuli nabijad aris miCneuli, radgan is<br />

asustebs <strong>da</strong>saqmebulTa uflebebs <strong>da</strong> reproduqciis motivacias qalebSi.<br />

mosaxleoba mxars uWers mamakacisa <strong>da</strong> qalis sferoebis <strong>da</strong>yofas, sazogadoebrivis<br />

ufro kacis sarbielad, xolo kerZosi ki ufro qalis sarbielad<br />

miiCnevs.<br />

<strong>da</strong>saqmebis mniSvneloba gansxvavebulia qalebisa <strong>da</strong> kacebisaTvis. igi mamakacis<br />

identurobisTvis ufro mniSvnelovania <strong>da</strong> Sesabamisad kacis reaqcia<br />

umuSevrobaze ufro mwvavea. <strong>da</strong>saqmebuli qalebi awydebian, rogorc horizontalur,<br />

ise vertikalur segregacias. arsebobs qalisa <strong>da</strong> mamakacis profesiebi,<br />

mamakacis profesiebi ufro maRali Semosavalis miRebis saSualebas<br />

iZleva. samsaxureobrivi winsvlis miRweva qalisTvis ufro Znelia, vidre<br />

mamakacisTvis. qalebi ufro Warbad arian warmodgenilni <strong>da</strong>saqmebis araformalur<br />

seqtorSi, xolo formalur seqtorSi isini ufro metad sajaro,<br />

vidre kerZo seqtorSi arian warmodgenili.<br />

migraciis zr<strong>da</strong> <strong>da</strong> misi feminizacia seriozul safrTxes uqmnis demografiul<br />

mdgomareobas <strong>da</strong> Sesabamisad saqarTvelos momavals.<br />

93


<strong>genderi</strong> kerZo sferoSi<br />

Tavi 5<br />

<strong>genderi</strong> ojaxur cxovrebaSi<br />

kerZo sfero qalis samyarod aris miCneuli.<br />

”un<strong>da</strong> arsebobdes biologiuri <strong>da</strong> fsiqologiuri maxasiaTeblebi, Cvens kulturaSi<br />

mainc, romlebic ganapirobeben imas, rom qalebi ojaxs uvlian, kacebi<br />

ki qveyanas. qalebs Cvens kulturaSi ar moeTxovebaT samSoblos <strong>da</strong>cva <strong>da</strong><br />

mtrebTan brZola” - interviu parlamentis wevr, kaxa kukavasTan.<br />

”qali saxlis burjia, is ojaxis siwmindes un<strong>da</strong> icavdes, mamakacebs ar akisriaT<br />

am TvalsazrisiT amxela pasuxismgebloba”. - fokus-jgufis ganxilvis<br />

mamakaci monawile (fj.5).<br />

ojaxi yvela <strong>sazogadoeba</strong>Si arsebuli universaluri institutia, is aucilebelia<br />

ga<strong>da</strong>rCenisTvis, radgan is seqsualur, ekonomikur, reproduqciul <strong>da</strong><br />

saganmanaTleblo funqciebs asrulebs.<br />

kulturuli <strong>da</strong> istoriuli gansxvavebebis gamo Znelia, iseTi gansazRvrebis<br />

moZebna, romelic ojaxis yvela nairsaxeobas moicavs. merdoki (Murdock,<br />

1949. gv.2) ojaxs Semdegnairad gansazRvravs: ”ojaxi socialuri jgufia,<br />

romelsac saerTo sacxovrebeli adgili, ekonomikuri TanamSromloba <strong>da</strong><br />

reproduqcia axasiaTebs. is moicavs orive sqesis mozrdilebs, romelTagan<br />

ors mainc aqvs socialurad <strong>da</strong>Svebuli sqesobrivi urTierToba, erTi an meti<br />

sakuTari, an ayvanili Svili”. msoflioSi ojaxebis sxva<strong>da</strong>sxva tipebia gavrcelebuli<br />

<strong>da</strong> dRes ojaxis cneba aseve moicavs ojaxs, sa<strong>da</strong>c erTi mSobelia,<br />

an homoseqsualur ojaxs.<br />

ojaxSi cvlilebebi xSirad socialur cvlilebebTanaa <strong>da</strong>kavSirebuli, radgan<br />

ojaxi areklavs <strong>sazogadoeba</strong>Si mimdinare cvlilebebs, imisaTvis rom moergos<br />

axal realobas (magaliTad, Le Play, 1855, Durkheim, 1892).<br />

ufro xSirad ojaxebiss kategorizacia xdeba Taobebis mixedviT, erT, or,<br />

sam an oTxTaobian ojaxebad. yvelaze gavrcelebulia orTaobiani ojaxi,<br />

anu nuklearuli ojaxi, romelic mSoblebisa <strong>da</strong> erTi an meti Svilisgan<br />

94


Sedgeba. nuklearuli ojaxi Se<strong>da</strong>rebiT axal movlenas warmoadgens <strong>da</strong> is<br />

industrializaciasTan <strong>da</strong> mosaxleobis sofli<strong>da</strong>n qalaqSi ga<strong>da</strong>saxlebasTan<br />

aris <strong>da</strong>kavSirebuli. is xazs usvams polarizebul genderul rolebs - mar-<br />

Cenali mamis <strong>da</strong> diasaxlisi dedis. nuklearuli ojaxis gverdigverd arsebobs<br />

ojaxis gacilebiT ufro Zveli forma, romelic Cveulebriv sami Taobisagan,<br />

naTesaobiTi (sisxliT monaTesave) <strong>da</strong> <strong>da</strong>moyvrebuli (qorwinebiT <strong>da</strong>naTesavebuli),<br />

wevrebisagan: bebia-babua, mSoblebi, debi <strong>da</strong> Zmebi, mZaxlebi,<br />

deidebi, mamidebi, biZebi, biZaSvil-dei<strong>da</strong>Svil-mami<strong>da</strong>Svilebi, Zmiswulebi <strong>da</strong><br />

sxva naTesavebisgan Sedgeba.<br />

memkvidreobiTi wesebic gansxvavebulia sxva<strong>da</strong>sxva kulturaSi <strong>da</strong> isini mamis<br />

an dedis naTesaobis mixedviT dgindeba. ufro xSiria mamis mxriv naTesaobiTi<br />

memkvidreobiToba. gaTxovebis Semdeg qmris ojaxTan cxovreba msoflioSi<br />

yvelaze metad gavrcelebuli formaa.<br />

qarTuli ojaxi tradiciulad patriarqaluri iyo. iq sami, an oTxi Taobis<br />

warmomadgenlebi erTad cxovrobdnen. qalebi gaTxovebis Semdeg sacxovreblad<br />

qmris saxlSi ga<strong>da</strong>diodnen. uxucesi mamakaci ojaxis Tavad iTvlebo<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong> umaRles avtoritets warmoadgen<strong>da</strong>. mis cols Zalaufleba qon<strong>da</strong><br />

rZalze, romelsac un<strong>da</strong> ekeTebina de<strong>da</strong>mTilis mier gansazRvruli saojaxo<br />

saqme. bavSvebs TiTqmis ar qon<strong>da</strong>T sityvis ufleba ojaxuri ga<strong>da</strong>wyvetilebis<br />

miRebisas <strong>da</strong> wesiT ufrosebis morCilni un<strong>da</strong> yofiliyvnen. saqarTvelos zog<br />

kuTxeSi arsebob<strong>da</strong> ojaxis Tavi mamakacisa <strong>da</strong> qalis arCevis praqtika. ojaxis<br />

Tavi qali pasuxs ageb<strong>da</strong> yvela im movaleobis Sesrulebaze, rac tradiciulad<br />

qalis saqmianobad iTvlebo<strong>da</strong>. is ojaxis wevr qalebs avaleb<strong>da</strong><br />

sxva<strong>da</strong>sxva saqmes, im dros, roca mamakaci kacebs Soris anawileb<strong>da</strong> saqmes <strong>da</strong><br />

iReb<strong>da</strong> ojaxisTvis mniSvnelovan ga<strong>da</strong>wyvetilebebs (gogiCaiSvili, 1976).<br />

qveyanaSi bolo TxuTmeti wlis ganmavlobaSi momx<strong>da</strong>ri Zireuli socialuri,<br />

politikuri <strong>da</strong> ekonomikuri cvlilebebi ojaxur cxovrebazec aisaxa.<br />

sabWoTa kavSiris <strong>da</strong>Slam <strong>da</strong> socialisturi sistemis <strong>da</strong>sasrulma cxovrebis<br />

TiTqmis yvela sferoze moaxdina gavlena <strong>da</strong> axal realobebTan morgebis<br />

aucilebloba warmoSva. sistemis <strong>da</strong>sasruli aRiniSna organizaciebisa<br />

<strong>da</strong> warmoebebis didi umravlesobis <strong>da</strong>xurviT, ramac masobrivi umuSevroba<br />

gamoiwvia. umuSevroba TiTmis yvela ojaxs Seexo <strong>da</strong> warmoqmna gaRaribebulTa<br />

didi armia. im cxovrebis Semdeg, romelsac SeZlebuls vera, magram<br />

usafrTxos mainc uwodebdiT, axali realobebis pirispir mdgomma ojaxebma<br />

<strong>da</strong>iwyes ga<strong>da</strong>rCenis gzebis Zieba. qalebi ufro swrafad moergnen situacias.<br />

95


viTarebis <strong>da</strong> mamakacebis pasiurobisgan gamomdinare, maT sakuTar Tavze aiRes<br />

ojaxebis ZiriTadi saarsebo minimumiT uzrvunvelyofa.<br />

”mravali welia ojaxebs qalebi arCenen. qalebma ojaxebi SimSils ga<strong>da</strong>arCines<br />

mamakacebma veraferi gaawyves <strong>da</strong> qalebma itvirTes yvelaferi. axlac<br />

ki, bevr ojaxSi qali muSaobs <strong>da</strong> ara kaci”. interviu mewarme marina<br />

aRuSaSvilTan.<br />

”Cven vxe<strong>da</strong>vT, rom qalebs muSaoba ar SeuwyvetiaT, zogi vaWrobiT aris<br />

<strong>da</strong>kavebuli, zogi ojaxebSi muSaobs. ganaTlebis <strong>da</strong> miuxe<strong>da</strong>vad es qalebi<br />

arasdros amboben uars samuSaoze, ar uCivian <strong>da</strong>bal anazRaurebas” - interviu<br />

eqsperTTan, Tamar abramiSvilTan.<br />

siRaribem aiZula mosaxleoba samuSaos ZiebaSi qveyana <strong>da</strong>etovebina. migraciis<br />

uaryofiTi zegavlena ojaxze xangrZlivi xasiaTisaa. mamis Tu dedis ojaxi<strong>da</strong>n<br />

wasvla aiZulebs Sin <strong>da</strong>rCenil mSobels aseve aiRos meore mSoblis roli.<br />

gamokiTxuli ojaxebis ekonomikuri mdgomareoba<br />

siRaribe qveynis umwvaves problemad rCeba, rasac Cveni gamokiTxvac a<strong>da</strong>sturebs.<br />

ufuloba (72.0%), sakuTari umuSevroba (44.5%) <strong>da</strong><br />

ojaxis wevris umuSevroba (40.5%) respondetebis umravlesobisTvis, kacebisa<br />

<strong>da</strong> qalebisTvis erTnairad, ZiriTad problemas warmoadgens.<br />

gamokiTxulTa ojaxebis Semosavali <strong>da</strong>balia. ojaxebis umravlesobis yovelTviuri<br />

Semosavali 51-<strong>da</strong>n 500 laramdea.<br />

96


201-500 lari;<br />

500 larze<br />

meti;<br />

nax. 17<br />

ojaxebis yovelTviuri Semosavali<br />

gasakviri araa, rom gamokiTxulTa mexuTedi (20.5%) acxadebs, rom maT uWirT<br />

sursaTis SeZena, 31,1 procenti ambobs, rom fuli marto sakvebze yofnis, mesameds<br />

(33.6%) fuli sakvebis <strong>da</strong> tansacmlis SesaZenad Zlivs yofnis, 13.8 procents<br />

SeuZlia nivTebis SeZenac <strong>da</strong> <strong>da</strong>sasvenebla<strong>da</strong>c wasvla, <strong>da</strong> mxolod 1.0<br />

procenti miuTiTebs, rom SeuZlia sazRvargareT gamgzavreba <strong>da</strong> manqanisa Tu<br />

saxlis SeZena. Cvens moTxovnaze SeefasebinaT TavianTi ojaxis keTildReoba,<br />

mxolod respodentebis mier miTiTebuli ojaxis Semosavlis fonze, mxolod<br />

Zalian mcire nawilma (23.9%) sakuTar ojaxs Raribi uwo<strong>da</strong>. amas SeiZleba<br />

ori axsna moeZebnos: siRaribis Se<strong>da</strong>rebiTi xasiaTi - masobrivi siRaribis<br />

fonze a<strong>da</strong>mianebi sakuTar mdgomareobas ver aRiqvamen, rogorc ”Zalian mZimes”<br />

<strong>da</strong> meore is, rom maT ar surT aRiaron siRaribe masTan asocirebuli<br />

sircxvilisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>mcirebis gamo.<br />

umuSevrobis an arasrulfasovani <strong>da</strong>saqmebis uaryofiTi Sedegebi ojaxebis<br />

naxevars umsubuqdeba imis xarjze, rom Tavad awarmoebs sursaTs miwis nakveTze.<br />

is faqti, rom mosaxleoba didwilad gaRatak<strong>da</strong> bolo xanebSi, ganapirobebs<br />

siRaribis saerTo xasiaTs saqarTveloSi. es axlad gaRaribebuli<br />

mosaxleoba ZiriTa<strong>da</strong>d sazogadoebis yvelaze ganaTlebul nawils Seadgens,<br />

vinc ganaTlebas <strong>da</strong> janmrTelobas did Rirebulebas aniWebs. amasTan,<br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom maT qonebis didi nawilis gayidva moux<strong>da</strong>T, bevri kvalac<br />

inarCunebs binas an saxls.<br />

97<br />

50 lari;<br />

51-200 lari;


gamokiTxulTa didi umravlesoba (93.6%) flobs binas an saxls, sa<strong>da</strong>c is mudmivad<br />

cxovrobs. ojaxebis umravlesobas aqvs feradi televizori (81.9%) <strong>da</strong><br />

macivari (74.1%). gamokiTxulTa 15.5 procents biznesis saSualeba gaaCnia.<br />

saxli an bina<br />

feradi televizori<br />

macivari<br />

miwis nakveTi<br />

gamaTbobeli<br />

wylis gamacxelebeli<br />

video<br />

manqana<br />

agaraki<br />

kompiuteri<br />

nax.18<br />

sakuTreba<br />

ojaxebis 74.7 procents aqvs raRac Semosavali samuSao<strong>da</strong>n, naxevarze meti<br />

(51.6%) <strong>da</strong>mokidebulia saxelmwifo <strong>da</strong>xmarebasa an pensiaze, ojaxebis 14.3 procents<br />

naTesavebi exmarebian, 10.5 procents aqvs bankis an kerZo piris sesxi, 9.8<br />

procents aqvs Semosavali sasoflo sameurneo produqciis gayidvi<strong>da</strong>n.<br />

ufulobis SemTxvevaSi ojaxebi upirveles yovlisa ekonomias akeTeben remontze<br />

(67.1%), xangrZlivi moxmarebis nivTebze (mag. aveji 60.9%), <strong>da</strong> tansacmelze<br />

(36.5%); ukanaskneli, razec ekonomia SeiZleba gaswion, aris sakvebi<br />

(92.5%), jan<strong>da</strong>cva (84.0%) <strong>da</strong> ganaTleba (36.5%).<br />

socialurma cvlilebebma gavlena moaxdina ara marto ekonomikur mdgomareobaze,<br />

aramed aseve ojaxebis Semadgenlobasa <strong>da</strong> mis Zalauflebis struqturaze.<br />

98


ojaxis tipi <strong>da</strong> Semadgenloba<br />

bolo wlebSi sagrZnoblad iklo ojaxSi bavSvebis raodenobam. ekonomikur<br />

pirobebis zemoqmedeba mravalferovania <strong>da</strong> ZiriTa<strong>da</strong>d swored isini SeiZleba<br />

CavTvaloT klebis ZiriTad mizezad. klebas pirvelyovlisa ganapirobebs<br />

bavSvis aRzrdisTvis aucilebeli resursebis uqonloba; is, rom migracias<br />

ZiriTa<strong>da</strong>d reproduqciul asakis mosaxleoba ganicdis; <strong>da</strong> aseve <strong>da</strong>qorwinebis<br />

asakis gazr<strong>da</strong>. pirveli qorwinebis saSualo asaki 25.0-<strong>da</strong>n 2001 wels 25.6mde<br />

gaizar<strong>da</strong> 2007 wels qalebSi <strong>da</strong> 28.8-<strong>da</strong>n 2001 wels 29.4-mde 2007 wels<br />

mamakacebSi (statistikis departamentis mier mowodebuli monacemebi, 2007<br />

wels). qalis asakis mateba <strong>da</strong>qorwinebisas uaryofiTad moqmedebs Sobadobaze,<br />

radgan rogorc 2006 wlis statistikuri monacemebi<strong>da</strong>n Cans, axalSobilTa<br />

naxevari (51.3%) modis 25 wlamde asakis dedebze. 2001 wli<strong>da</strong>n moyolebuli<br />

<strong>da</strong>badebulTa ricxvi cvalebadobs, 2004 wels aRiniSnebo<strong>da</strong> mateba, romelsac<br />

kleba moyva.<br />

nax. 19. cocxlad SobilTa raodenoba sqesis mixedviT<br />

wyaro: statistikis departamenti (2007)<br />

99<br />

gogoebi<br />

biWebi


cvlilebebis miuxe<strong>da</strong>vad, qarTuli ojaxebi kvlavac inarCuneben tradiciul<br />

niSnebsa <strong>da</strong> Tvisebebs.<br />

Cveni gamokiTxvis Tanaxmad yvelaze farTod gavrcelebulia mravalTaobiani<br />

ojaxi. respondentTa naxevari (51.7%) cxovrobs sam Taobian, xolo 1.5<br />

procenti ki oTx Taobian ojaxad. es gacilebiT ufro maRali maCvenebelia<br />

evrogaerTianebis qveynebis monacemebTan Se<strong>da</strong>rebiT, sa<strong>da</strong>c 1999 wels aseTi<br />

ojaxebi 10.0 procents Seadgendnen (Eurostat, 2001). Cveni gamokiTxvis monacemebis<br />

mixedviT nuklearuli ojaxebi 39.4 procents Seadgenen <strong>da</strong> maTi<br />

matebis tendencia aSkaraa axalgazr<strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebul qalaqelebs Soris. ZiZis<br />

<strong>da</strong>qiravebisTvis saWiro Tanxis simcirisa <strong>da</strong> ipoTekuri sesxis aRebis Sesa-<br />

Zleblobi<strong>da</strong>n gamomdinare, axalgazr<strong>da</strong> wyvilebi saqarTveloSi sul ufro<br />

xSirad irCeven calke, mSoblebisgan <strong>da</strong>moukideblad cxovrebas.<br />

Taoba<br />

marto<br />

Taoba<br />

nax. 20<br />

ojaxis Semadgenloba Taobebis mixedviT<br />

gamokiTxulebi asaxeleben 1-<strong>da</strong>n 10 ojaxis wevrs. ufro xSirad ojaxebi oTxi<br />

wevrisgan Sedgeba (23.6%), maSin, roca respondentebis 1.5 procenti marto<br />

cxovrobs, es ZiriTa<strong>da</strong>d xan<strong>da</strong>zmuli qalebi arian. orwevriani ojaxebi 18.1<br />

procents Seadgens, samwevriani - 19.7 procents, xuTwevriani - 19.2 procents,<br />

eqvswevriani - 10.8 procents, Svidi <strong>da</strong> meti wevriani ojaxi yavs 7.1 procents.<br />

100<br />

Taoba<br />

Taoba


saerTo jamSi respondentebma <strong>da</strong>asaxeles 3,333 ojaxis wevri, maT Soris<br />

qalebi (52.6%) Warboben mamakacebs (47.3%). rac Seexeba ojaxis wevrebis<br />

urTierTobas respondentebTan, yvelaze xSirad <strong>da</strong>saxelebul ojaxis wevrebs<br />

Soris iyvnen Svilebi (33.3%) <strong>da</strong> mSoblebi/de<strong>da</strong>mTil-mamamTili (19.0%).<br />

<strong>da</strong>/Zma;<br />

bebia/babua;<br />

SviliSvili;<br />

mSobeli/meuRlis<br />

mSobeli;<br />

sxva;<br />

nax. 21<br />

ojaxis wevrebis <strong>da</strong>mokidebuleba respondentTan<br />

Svilebi ara marto yvelaze mravaricxovan kategorias Seadgendnen, aramed<br />

gamokiTxul respondentTa umetesobam (58.4%) ganacxa<strong>da</strong>, rom cxovrobs sul<br />

mcire, erT SvilTan erTad<br />

Svili<br />

mSobeli/meuRlis mSobeli<br />

rZali/siZe<br />

SviliSvili<br />

meuRle<br />

<strong>da</strong>/Zma<br />

babua/bebia<br />

sxva naTesavi<br />

sxva aranaTesavi<br />

nax. 22<br />

ojaxebis wili, romelTac yavT am nusxaSi Seyvanili kategorii<strong>da</strong>n erTi<br />

wevri mainc<br />

101<br />

meuRle;<br />

siZe/rZali;<br />

Svili;


ojaxebis umravlesobis Tavs mamakacebi warmoadgenen, xolo is ojaxebi, sa<strong>da</strong>c<br />

ojaxis Tavi qalia gamokiTxulTa ojaxebis erT mexuTeds Seadgens (21.8%).<br />

respondetTa 55.7 procenti <strong>da</strong>ojaxebulia, 25.0 procenti arasodes yofila<br />

<strong>da</strong>ojaxebuli, 4.0 procenti gayrilia, 12.0 procenti qvrivia <strong>da</strong> 3.2 procenti<br />

Tanacxovrobs. <strong>da</strong>ojaxebulTagan <strong>da</strong>qorwinebis yvelaze gavrcelebuli asaki<br />

23 welia (igi meryeobs 14-<strong>da</strong>n 56-mde). qalebi ufro adreul asakSi Txovdebian,<br />

umetesad 22 wlisebi (asaki 14-<strong>da</strong>n 56 wlamde meryeobs), kacebi 25 wlis<br />

asakSi ojaxdebian (asaki meryeobs 16-<strong>da</strong>n 50- wlamde). umravlesoba (67.9%)<br />

ambobs, rom siyvaruliT <strong>da</strong>qorwin<strong>da</strong>, 26.5 procenti ki miuTiTebs, rom garigebiT<br />

<strong>da</strong>ojax<strong>da</strong>, 5.6 procenti ar iZleva kiTxvaze pasuxs.<br />

<strong>da</strong>ojaxebulTa 5.0 procents ar yavs Svili, <strong>da</strong>narCenebi miuTiTeben, rom<br />

yavT 1-<strong>da</strong>n 8 Svilamde, ufro xSirad ori Svili, amaTgan mSoblebis 23 procenti<br />

miuTiTebs, rom yavs 6 welze naklebi asakis Svili. am asakis bavSvebis<br />

mSoblebis naxevarze mets Svilebi saxelmwifo (75.5%) an kerZo baRSi <strong>da</strong>yavs.<br />

16 procents surs bavSvis sabavSvo baRebSi miyvana, magran ver axerxebs, xolo<br />

32.7 procents ar surs, rom misma Svilma sabavSvo baRSi iaros. survilis<br />

ar qona SeiZleba mivaweroT imas, rom dedobriv zrunvas upiratesoba mieni-<br />

Weba, Tumca ki ar arsebobs imis sabuTi, rom dedis mzrunveloba ukeTesia<br />

profesionalur movlaze, an sxva saxis, ara ojaxis wevrebis mier gaweul<br />

mzrunvelobaze (Convay,AAhern & Steuernagal, 2005).<br />

bavSvis sabavSvo baRSi wayvanis SeuZlebloba de<strong>da</strong>s xels uSlis <strong>da</strong>saqmdes<br />

anazRaurebad samsaxurSi <strong>da</strong> aseve xSirad ubiZgebs axalgazr<strong>da</strong> wyvilebs<br />

mSoblebTan <strong>da</strong> bebia-babuasTan erTad cxovrebisaken, raTa maT <strong>da</strong>xmareba<br />

gauwion bavSvis movlaSi.<br />

Zalauflebis struqtura.<br />

mamakaci ojaxSi meti ZalauflebiT sargeblobs, vidre qali. mamakacis<br />

Zalauflebas xSirad aRweren, rogorc qmrebis/mamebis ”kanonier Zalauflebas”<br />

ganaxorcielon kontroli colebsa <strong>da</strong> Svilebze (Blood & Wolfe, 1960).<br />

uTanasworoba xSirad ekonomikur <strong>da</strong>mokidebulebas efuZneba <strong>da</strong> vlindeba<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebis uflebaSi, Tavisuflebis xarisxSi, memkvidreobis<br />

ga<strong>da</strong>cemis marTebulad miCneul qcevebsa <strong>da</strong> siwmindis normebSi.<br />

102


qali <strong>da</strong> mamakaci xSirad Tanxmdebian, rom ojaxis Tavi mamakaci un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong><br />

rom mis Zalauflebas mTeli ojaxi pativs un<strong>da</strong> scemdes.<br />

”qveynis msgavsad, ojaxsac un<strong>da</strong> yavdes lideri <strong>da</strong> is mamakaci un<strong>da</strong> iyos” –<br />

SeniSna axalqalaqSi axalgazr<strong>da</strong> vaJma.<br />

”me minaxavs qalebi, romlebic <strong>da</strong>rwmunebulebi iyvnen, rom qali qmarze win<br />

ar un<strong>da</strong> wasuliyo, ar un<strong>da</strong> SewinaaRmdegebo<strong>da</strong> Zmebs.” - interviu eqspert-<br />

Tan, Tamar JvaniasTan.<br />

Zalaufleba ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebaSi vlindeba.<br />

”ar arsebobs Tanasworoba saxlSi miRebul ga<strong>da</strong>wyvetilebebSi. qals Seu-<br />

Zlia ga<strong>da</strong>wyvetileba miiRos iseT sakiTxebze, romlebic did <strong>da</strong>finansebas<br />

ar moiTxovs, magaliTad, tansacmlis SeZenaze, an SvilisTvis sabavSvo baRis<br />

SerCevaze <strong>da</strong> sxva, magram im SemTxvevaSi, Tu manqanaa SesaZeni, an bina, bolo<br />

sityva mamakacs ekuTvnis” - interviu eqsperTtan, Tamar sabe<strong>da</strong>SvilTan.<br />

eqspertebis mier gamoTqmul azrs exmianeba Cveni gamokiTxvis monacemebi. respondentTa<br />

azriT, qalebs meti eTqmiT imis Taobaze, Tu sad <strong>da</strong>xarjon fuli<br />

yoveldRiuri saWiroebisaTvis <strong>da</strong> vize un<strong>da</strong> iqorwinon maTma Svilebma, maSin,<br />

roca mamakacebi ga<strong>da</strong>wyvetilebebs iReben imis Taobaze, Tu sad un<strong>da</strong> wavides<br />

ojaxi an ra un<strong>da</strong> SeiZinos man.<br />

ojaxSi qalebi, sul erTia, axalgazrdebi arian isini, Tu xanSi Sesulebi, bevrad<br />

naklebi TavisuflebiT sargebloben, vidre Sesabamisi asakis mamakacebi.<br />

rogorc ganacxa<strong>da</strong> axalqalaqis fokus-jgufis monawile qalma:<br />

”Txovdebi <strong>da</strong> Tavisuflebac mTavrdeba”.<br />

gamokiTxulTa naxevarze metma (52.6%) qalma <strong>da</strong> 27.0 procentma mamakacma<br />

respondentma gviTxra, rom maT ojaxis wevrebTan SeTanxmeba sWirdebaT <strong>da</strong>bnelebis<br />

mere gareT gasvlisTvis. qalebi umetes SemTxvevaSi uTanxmdebodnen<br />

meuRleebs (47.0%) mSoblebs 26.5%) an Svilebs (11.8). mamakacebi ki ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

meuRleebs (53.1%) an mSoblebs (33.8%). komunikaciis SesaZleblobac TavisuflebasTanaa<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli. qalebze (50.2%) met mamakacs (59.1%) aRmoaCn<strong>da</strong><br />

mobiluri telefoni (gamokiTxva).<br />

103


gansxvavebulia aseve umwikvloebis sakiTxic. qalebs mamakacebze gacilebiT<br />

ufro metad akontroleben.<br />

”gogonebi ikribebian, seirnoben <strong>da</strong> erTobian im quCaze, sa<strong>da</strong>c cxovroben, magram<br />

isini ar un<strong>da</strong> miefaron ojaxis Tvals.” - gviTxra axalqalaqSi fokusjgufis<br />

monawile qalma.<br />

mamakacebs meti seqsualuri Tavisufleba eZlevaT. gamokiTxvis monacemebma<br />

gamoavlina, rom mamakacebic <strong>da</strong> qalebic (89.9%) miiCneven, rom gaTxovebamde<br />

qalma Tavi un<strong>da</strong> Seikavos seqsualuri kavSirisgan. magram qalebisa<br />

<strong>da</strong> kacebis pozicia gansxvavebulia motacebasTan mimarTebaSi. mamakacebTan<br />

Se<strong>da</strong>rebiT (66.7%) met qals (74.8%) miaCnia, rom qali ar un<strong>da</strong> gayves colad<br />

gamtacebels, im SemTxvevaSic ki, Tu maT Soris <strong>da</strong>myar<strong>da</strong> seqsualuri<br />

kavSiri (Chi-Square 8.4, df.2, p


gamokiTxvis mixedviT, qalebTan Se<strong>da</strong>rebiT (44.2%) met mamakacs (64.7 %) aqvs<br />

regularuli an araregularuli sakuTari Semosavali (Chi Square 36.6; df 2;<br />

p


ojaxze msjelobisas me-20 saukunis <strong>da</strong>sawyisSi vaJa-fSavela wer<strong>da</strong>: ”qali<br />

ojaxis baton-patronia. mas didi gavlena aqvs axalgazrdebze <strong>da</strong> moxucebze.<br />

bavSvis aRzr<strong>da</strong>, rac uaRresad mniSvnelovania, mis xelSia, is gansazRvravs<br />

bavSvis beds. bavSvis momavalic imazea <strong>da</strong>mokidebuli, rogor gamowrTvnis<br />

is Tavisi Svilebis sulsa <strong>da</strong> gonebas. amitomaa aucilebeli, de<strong>da</strong> ganaTlebuli<br />

iyos, sTesos sikeTe, icodes rogor aRzardos Svilebi, riT emsaxuros,<br />

amrigad mas SeuZlia gaanadguros an aaRorZinos Tavisi eri”.<br />

(obolaZe, 1990. gv.31-32,).<br />

miuxe<strong>da</strong>vad globaluri tendenciisa meti genderuli Tanasworobisaken ojaxebSi,<br />

mamakacisa <strong>da</strong> qalis rolebi qarTul ojaxebSi Zalze diferencirebuli<br />

rCeba. qalebi bevrad ufro arian <strong>da</strong>kavebulni yoveldRiuri saojaxo saqmiT,<br />

vidre mamakacebi, maSinac ki, rodesac qalebs anazRaurebadi samuSao aqvT<br />

<strong>da</strong> mamakacebs ki ara. qalis Sroma ojaxSi umetesad SeumCnevali rCeba <strong>da</strong><br />

is ar aris imdenad <strong>da</strong>fasebuli, ramdena<strong>da</strong>c mamakacis Sroma saxlis gareT.<br />

metic, bevr qals ormagi tvirTi awevs saojaxo saqmis gaZRola <strong>da</strong> ojaxis<br />

rCena maSin rodesac mamakacebi ar iReben tradiciulad qalis movaleobebad<br />

miCneul pasuxismgeblobebs.<br />

”<strong>sazogadoeba</strong>Si <strong>da</strong>mkvidrebulia Sexeduleba, rom qalis adgili Sinaa. miuxe<strong>da</strong>vad<br />

imisa, rom saojaxo saqme did dros moiTxovs, qalis Zalisxmeva araa<br />

aRiarebuli” - aRniSna axalqalaqis fokus-jgufis Sexvedraze axalgazr<strong>da</strong><br />

qalma.<br />

”qalebi mu<strong>da</strong>m CrdilSi arian, mamakacebi ar afaseben qalis Sromas” - ganacxa<strong>da</strong><br />

axalqalaqSi axalgazr<strong>da</strong> vaJma.<br />

bevr <strong>sazogadoeba</strong>Si, metwilad soflad <strong>da</strong> eTnikuri umciresobiT <strong>da</strong>saxlebul<br />

raionebSi, kacisTvis sircxvilad iTvleba tradiciulad qalis saqmis<br />

keTeba. miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom kacebi am saqmes xSirad akeTeben kidec, isini<br />

Cveulebriv eridebian amis gaxmaurebas.<br />

saWmlis momzadeba, sayidlebze siaruli <strong>da</strong> janmrTelobaze zrunva is saqmianobebia,<br />

romelsac ojaxis wevrebis umravlesoba eweva. gamokiTxvis Sedegebma<br />

aCvena, rom qalebi yoveldRiur saojaxo saqmeSi metad arian Cabmulni, vidre<br />

mamakacebi. mamakacTan Se<strong>da</strong>rebiT gacilebiT meti qali amzadebs saWmels,<br />

exmareba Svilebs saSinao <strong>da</strong>valebis momzadebaSi, zrunavs ojaxis wevrebis<br />

janmrTelobaze, Svilebisa <strong>da</strong> xan<strong>da</strong>zmulebis CaTvliT, wyals ezideba <strong>da</strong><br />

uvlis saqonels, maSin, roca mamakacebi zrunaven saxlis gasaTbobi sawvaviT<br />

momaragebaze, saxlis SekeTebasa <strong>da</strong> miwis nakveTis <strong>da</strong>muSavebaze.<br />

106


wylis motana<br />

miwis <strong>da</strong>muSaveba<br />

saqonlis movla<br />

saxlis gaTboba<br />

wylis mozidva<br />

saxlis SekeTeba<br />

sayidlebis gakeTeba<br />

saWmlis momzadeba<br />

moxucebze zrunva<br />

janmrTvelobaze zrunva<br />

bavSvebisTvis <strong>da</strong>xmareba saSinao<br />

<strong>da</strong>valebaSi<br />

bavSvebze zrunva<br />

nax. 23<br />

mamakacisa <strong>da</strong> qalis mier Sesrulebuli saSinao saqmeebi<br />

socialuri aqtioba <strong>da</strong> emociuri mxar<strong>da</strong>Weris gamovlena qals mamakacze metad<br />

axasiaTebs, maSin rodesac mamakacebi qalebze metad monawileoben jgufur aqtiobebSi<br />

<strong>da</strong> ufro xSirad <strong>da</strong>dian wveulebebze.<br />

emociuri mxar<strong>da</strong>Wera<br />

emociuri mxar<strong>da</strong>Weris micema<br />

gaziareba<br />

eklesiaSi siaruli<br />

stumrad siaruli<br />

wveulebebi<br />

<strong>da</strong>svenebis organizeba<br />

monawileoba jgufur aqtiobebSi<br />

saojaxo ritualebis mowyoba<br />

nax. 24<br />

mamakacebisa <strong>da</strong> qalebis socialuri aqtioba<br />

107<br />

qalebi<br />

kacebi<br />

qali<br />

kaci


ojaxis kavSiri saxelmwifo <strong>da</strong>wesebulebebTan arcTu xSiria <strong>da</strong> metwilad<br />

is skolebsa <strong>da</strong> sxva saganmanaTleblo <strong>da</strong>wesebulebebTan aris <strong>da</strong>kavSirebuli.<br />

oficialur struqturebTan kavSiri mamakacis aqtivobebis sferoSi Sedis.<br />

rogorc gamokiTxvis zemoTmoyvanili Sedegebi<strong>da</strong>n Cans, mamebi ar arian mainc<strong>da</strong>mainc<br />

Cabmuli Svilebis aRzr<strong>da</strong>Si, bevri maTgani arc maTi movliT aris<br />

<strong>da</strong>kavebuli <strong>da</strong> arc saSinao <strong>da</strong>valebebis momzadebaSi exmareba maT. kulturaTaSorisma<br />

gamokvlevam gamoavlina ojaxSi emociuri siaxlovis saerTo<br />

<strong>da</strong> qarTvelebisaTvis specifiuri maxasiaTeblebi: axalgazrdebi emociur<br />

siaxloves yvelaze metad de<strong>da</strong>sTan, Semdeg <strong>da</strong>-ZmasTan, <strong>da</strong> yvelaze naklebad<br />

mamasTan grZnoben (Georgas, Berry & Kagitsibasi, 2006).<br />

fokus-jgufis axalgazr<strong>da</strong> monawileebma Tbilissa <strong>da</strong> regionebSi xazi gausves<br />

mamis mniSvnelobas aRzrdis procesSi <strong>da</strong> amave dros sinanuli gamoxates<br />

mamebis mcire monawileobis gamo.<br />

”mamis roli aRzr<strong>da</strong>Si mniSvnelovania; de<strong>da</strong> ver SeZlebs Svilebis kargad<br />

aRzr<strong>da</strong>s, Tu mama sustia <strong>da</strong> aRzr<strong>da</strong>Si ar ereva” - axalcixis fokus-jgufis<br />

monawile qali.<br />

”mama bavSvis pirovnebas ayalibebs. mamebi qaliSvilis mimarT meti siyvaruliT<br />

gamoirCevian, dedebi ki vaJis mimarT. aris sakiTxebi, romlebic de<strong>da</strong>s<br />

ukavSirdeba <strong>da</strong> sakiTxebi, romlebic ufro mamasTanaa <strong>da</strong>kavSirebuli. mama<br />

Svils aswavlis rogor moiqces, rogori pirovneba un<strong>da</strong> iyos, de<strong>da</strong> ki alerss,<br />

siTbos <strong>da</strong> cxovrebas aswavlis.” - axalgazr<strong>da</strong> vaJi (f.j.7)<br />

”mama <strong>sazogadoeba</strong>sTan ufro axloa <strong>da</strong> is aswavlis bavSvs <strong>sazogadoeba</strong>sTan<br />

urTierTobas” - axalcixeSi fokus-jgufis monawile vaJi.<br />

axalgazrdebi miuTiTebdnen, rom bavSvis aRzr<strong>da</strong>Si mamis CarTva iwyeba bavSvis<br />

momwifebisas, 15 wlis asakSi. mama exmareba bavSvs Rirebelebebis Camoyalibebasa<br />

<strong>da</strong> sakuTar TavSi rwmenis gaRvivebaSi.<br />

a<strong>da</strong>mianisaTvis dro Zalze faseul resurss warmoadgens. SeuZlebelia drois<br />

saerTo maragis gazr<strong>da</strong>, misi Seqmna (Jacobs & Garson, 2004). amdenad is, Tu<br />

rogor anawilebs an xarjavs dros a<strong>da</strong>miani, bevrs mogviTxrobs imaze, Tu<br />

rogor cxovrebas eweva is. Cveni gamokiTxvis im nawilSi, romelic drois<br />

gamoyenebas exebo<strong>da</strong>, Cven vTxovdiT respondentebs aeRweraT Tu riT iyvnen<br />

<strong>da</strong>kavebulni ukanaskneli 24 saaTis ganmavlobaSi, wina dRis dilis 6 saaTi-<br />

108


<strong>da</strong>n intervius micemis dRis dilis 6 saaTamde. miRebuli pasuxebi Seesatyviseba<br />

zemoTganxilul qalisa <strong>da</strong> mamakacis mier Sesrulebul saqmianobas.<br />

qalebTan Se<strong>da</strong>rebiT kacebi metxans iyvnen <strong>da</strong>kavebuli samsaxurSi <strong>da</strong> metad<br />

iyvnen CarTuli Tavisufali drois aqtiobebSi, xolo qalebi saSinao saqmeebiT,<br />

bavSvebze zrunviTa <strong>da</strong> religiuri ritualebis aRsrulebiT iyvnen ufro<br />

metad <strong>da</strong>kavebuli.<br />

sxva<br />

bavSvebis movla<br />

nakveTze muSaoba<br />

cxovelebis movla<br />

ga<strong>da</strong>saxadebis ga<strong>da</strong>x<strong>da</strong><br />

religiuri ritualebis<br />

Sesruleba<br />

produqtebis yidva<br />

recxva<br />

samzareulos <strong>da</strong>sufTaveba<br />

Wama <strong>da</strong> sma<br />

muSaoba <strong>da</strong>matebiT samuSaoze<br />

muSaoba ZiriTad samuSaoze<br />

televizoris yureba<br />

tualeti<br />

Zili<br />

nax. 25<br />

qalisa <strong>da</strong> mamakacis mier gaweul saqmianobebze <strong>da</strong>xarjuli dro<br />

109<br />

qali<br />

kaci


drois gamoyenebis Seswavla yvela qveyanaSi sirTules awydeba. nebismieri<br />

TviT-aRweraze <strong>da</strong>fuZnebuli instrumentis msgavsad isic garkveul miker-<br />

Zoebas eqvemdebareba <strong>da</strong> amdenad ar warmoadgens <strong>da</strong>xarjuli droisa Tu<br />

saqmianobis zust asaxvas. rogorc es naxaz 25-<strong>da</strong>n Cans, yvela respondenti<br />

ar aRwer<strong>da</strong> imas, rasac un<strong>da</strong> vivaraudoT, rom akeTb<strong>da</strong>, magaliTad, eZina,<br />

Wam<strong>da</strong>. respondentebisTvis siZneles warmoadgen<strong>da</strong> imis Tqma, Tu zustad ra<br />

dros xarjavdnen yovel calkeul saqmianobaze. am SezRudvebis miuxe<strong>da</strong>vad,<br />

is dro, romelsac respondentebis TqmiT isini andomebdnen sxva<strong>da</strong>sxva<br />

saqmianobis Sesrulebas mainc iZleva faseul informacias mamakacebisa <strong>da</strong><br />

qalebis yoveldRiur cxovrebaze. qalebsa <strong>da</strong> kacebs Soris statistikurad<br />

mniSvnelovani gansxvaveba aRmoCn<strong>da</strong> im droSi, romelsac isini andomebdnen<br />

sxva<strong>da</strong>sxva saqmianobas: mamakacebi ufro met dros uTmobdnen samsaxurs <strong>da</strong><br />

televizoris yurebas, xolo qalebi saWmlis momzadebas.<br />

110


tabula 8<br />

mamakacisa <strong>da</strong> qalis mier sxva<strong>da</strong>sxva saqmianobaze <strong>da</strong>xarjuli dro<br />

Asaqmianoba<br />

mamakacis<br />

mier<br />

<strong>da</strong>xarjuli<br />

dro<br />

wuTebSi<br />

111<br />

qalis mier<br />

<strong>da</strong>xarjuli<br />

dro<br />

wuTebSi<br />

gansxvavebis<br />

statistikuri<br />

mniSvneloba<br />

p<br />

df F<br />

1<br />

2<br />

3<br />

Zili<br />

Tavis movla<br />

356.0<br />

32.8<br />

362.4<br />

ar aris<br />

mniSvnelovani<br />

ar aris<br />

mniSvnelovani<br />

televizoris<br />

yureba<br />

161.8 150.3


gar<strong>da</strong> saSinao saqmisa, qals xSirad samsaxuric aqvs <strong>da</strong> amdenad ormagi tvir-<br />

Ti awevs - rogorc ojaxis marCenalis, ise dedis <strong>da</strong> diasaxlisis, maSin, roca<br />

mamakacs mxolod <strong>da</strong> mxolod erTi - marCenalis roli akisria.<br />

”qalebi TavianT Semosavals mamakacebs uziareben, magram mamakacebi ar iziareben<br />

qalis tvirTs” - SeniSna axalgazr<strong>da</strong> qalma (f.j.7).<br />

saSinao saqme araprestiJulia, amdenad kacebs ar surT Tavis Tavze qalis<br />

saqmeebis aReba.<br />

”qali kisrulobs mamakacis saqmes, romelic fulTan <strong>da</strong> prestiJTanaa <strong>da</strong>kav-<br />

Sirebuli, xolo mamakacebi uxalisod ekidebian saojaxo movalobebs, iseTs,<br />

rogoricaa mag. bavSvebis aRzr<strong>da</strong>, rac prestiJulad ar iTvleba <strong>da</strong> am<br />

TvalsazrisiT araferi icvleba” - interviu eqspertTan, lela xomerikTan.<br />

is, rom mamakacs ar surs qalis roli ikisros, mxolod saqarTvelosTvis<br />

araa <strong>da</strong>maxasiaTebeli. rogorc j. georgasi (Georgas, Berry & Kagitsibasi, 2006.<br />

gv.49) aRniSnavs, ”<strong>da</strong>savluri sazogadoebis modernizaciis miuxe<strong>da</strong>vad, qmrebi<br />

uars amboben miexmaron qals saojaxo saqmeebSi”.<br />

27 qveyanaSi Catarebulma ojaxebis kulturaT-Soriso gamokvlevam cxadyo,<br />

rom dedebi mamebze met saSinao samuaos asruleben. gamokvlevam isic uCvena,<br />

rom tradiciuli ojaxuri faseulobebi - ufrosebis pativiscema, naTesauri<br />

kavSirebis mniSvneloba <strong>da</strong> mamakacis Zalaufleba ojaxSi <strong>da</strong>kavSirebulia<br />

imaze, Tu ramdenad SeZlebulia <strong>sazogadoeba</strong>. Rarib <strong>sazogadoeba</strong>Si metia<br />

tradiciuli Rirebulebis pativiscema <strong>da</strong> mamakacebis Zalafuleba. amis gar<strong>da</strong>,<br />

genderuli Tanasworobis sakiTxebi mWidro<strong>da</strong>a <strong>da</strong>kavSireuli religiasTan.<br />

zogi religia meti Tanasworobas uSvebs, zogi ki naklebs. musulmanuri<br />

religia di<strong>da</strong><strong>da</strong>a <strong>da</strong>kavSirebuli patriarqalur <strong>da</strong>mokidebulebebTan ojaxSi<br />

(Georgas, Berry & Kagitsibasi, 2006).<br />

saqorwilo ritualebi ojaxis stabilurobis, rZlis miRebis <strong>da</strong> misi mosalodneli<br />

qcevis bevr simbolur gamoxatulebas areklaven. muslimani mesxebis<br />

saqorwino rituali, im xalxis, romelic saqarTvelos samxreT nawili<strong>da</strong>n<br />

iyo deportirebuli 1944 wels, <strong>da</strong> romelic <strong>da</strong>brun<strong>da</strong> samSobloSi aTiode<br />

wlis win, cxa<strong>da</strong>d miuTiTebs im morCilebaze, romelsac rZlisgan moelian.<br />

112


muslimani mesxebis saqorwino ceremonia saqarTveloSi<br />

qorwineba Zalian mniSvnelovan ritualad iTvleba <strong>da</strong> mas yvela didi<br />

yuradRebiT <strong>da</strong> sizustiT asrulebs.<br />

qorwili tardeba rogorc sasiZos, ise patarZlis ojaxebSi, Tumca patarZals<br />

SeuZlia mxolod mcire zomis wveuleba moawyos.<br />

qorwili Semdegi ritualebisagan Sedgeba: sasiZos misvla patarZlis<br />

saxlSi <strong>da</strong> misi miReba; de<strong>da</strong>mTilis misvla <strong>da</strong> misi miReba; saCuqrebis ga<strong>da</strong>cema<br />

patarZlisaTvis <strong>da</strong> maTi sajaro <strong>da</strong>Tvaliereba; patarZlis wardgena<br />

sasiZosTvis; patarZlisa <strong>da</strong> sasiZos gamosvla stumrebTan; gamaspinZleba <strong>da</strong><br />

cekva; patarZlis <strong>da</strong> sasiZos saxlSi Sesvla; saqorwilo tortis <strong>da</strong>Wra<br />

<strong>da</strong> beWdebis gacvla.<br />

sufras sefaSi Slian - Ria cis qveS sagangebod ga<strong>da</strong>xurul adgilze,<br />

Cveulebrivad ezoSi. sagangebo taxti axal <strong>da</strong>qrowilebulTaTvis sefis<br />

boloSi idgmeva. sefa morTulia feradi buStebiT <strong>da</strong> xelovnuri<br />

yvavilebiT. qalebs qorwilze feradi kabebi, umetesad wiTeli <strong>da</strong> Ria<br />

feris windebi acviaT. qorwili cocxali musikis TanxlebiT mimdinareobs.<br />

Tanamedrove simRerebisa gar<strong>da</strong>, aseve sruldeba xalxuri musika zurnadudukis<br />

TanxlebiT. musikosebs qiraoben, ufro xSirad azerbaijanSi.<br />

qorwilze mesxur <strong>da</strong> qarTul saWmels amzadeben. patarZlis saxlSi misvlisas<br />

siZe <strong>da</strong> misi mayari SeyavT oTaxSi, sa<strong>da</strong>c tkbileuliT gawyobili<br />

sufraa. de<strong>da</strong>mTili <strong>da</strong> misi Tanmxlebi pirebi ezoSi Sedian, awyoben tkbileuls<br />

miwaze <strong>da</strong> mis garSemo cekvaven. maT xelSi xiliT <strong>da</strong> tkbileuliT<br />

savse wiTeli bafTebiT gakruli patara CanTebi <strong>da</strong> fuTebi uWiravT,<br />

xolo ufro mozrdil CanTebSi patarZlis saCuqrebi awyvia. mere qalebi<br />

oTaxSi Sedian <strong>da</strong> iatakze jdebian. isini erTmaneTs i<strong>da</strong>yvze xelis gulebs<br />

adeben misalmebis niSnad. rodesac oTaxSi xan<strong>da</strong>zmuli qali Semodis,<br />

yvela qali fexze dgeba <strong>da</strong> mas egebeba. bolos oTaxSi saxe<strong>da</strong>faruli,<br />

TeTrebSi gamowyobili patarZali Semodis gaTxovili naTesavis, ”ianga”-s<br />

TanxlebiT, romelic mas exmareba ceremoniis ganxorcielebaSi. saCuqrebis<br />

gaxsnisas patarZali saxes aCens, saCuqrebis <strong>da</strong>Tvalierebis mere ki<br />

isev malavs <strong>da</strong> gadis im oTaxSi, sa<strong>da</strong>c mas sasiZo elodeba. mas oTaxi<strong>da</strong>n<br />

zurna-dudukis TanxlebiT acileben. amis mere nefe-patarZali gamodian<br />

oTaxSi xelismomkideebTan <strong>da</strong> uaxloes naTesavebsa <strong>da</strong> megobrebTan erTad.<br />

qalebi<strong>da</strong>n erT-erTs moaqvs torti <strong>da</strong> yvela sefasken miemarTeba. adre<br />

arsebob<strong>da</strong> axal<strong>da</strong>qorwinebulebis <strong>da</strong>grexili xis totebis (an xmlebis)<br />

TaRqveS gatarebis wesi. mesxebs ara aqvT Tamadis <strong>da</strong>niSvnis tradicia, magram<br />

axla, adgilobrivi mosaxleobis gavleniT, xan<strong>da</strong>xad sufras Tama<strong>da</strong><br />

xelmZRvanelobs. Wama-smas cekva mosdevs. saqorwilo sufras axalgazr<strong>da</strong><br />

113


mamakacebi emsaxurebian. qorwilze Cveulebriv orasamde a<strong>da</strong>miania miwveuli,<br />

yvela asakis bavSvis CaTvliT.<br />

amis mere axal<strong>da</strong>qorwinebulebi, uaxloesi megobrebisa <strong>da</strong> naTesavebis TanxlebiT<br />

gadian sefi<strong>da</strong>n <strong>da</strong> saxlSi brundebian, sa<strong>da</strong>c tkbileuliTa <strong>da</strong><br />

sasmelebiT sagangebod gawyobili sufra elodebaT. SemoaqvT saqorwilo<br />

torti, romelic wiTeli bafTebiTaa galamazebuli. bafTebis boloebze<br />

saqorwilo beWdebia mimagrebuli. patarZali bafTebs makratliT Wris <strong>da</strong><br />

amis mere nefe patarZali erTmaneTs TiTze beWeds Camoacmeven. Semdeg<br />

oriveni erTad Wrian torts <strong>da</strong> erTmaneTs tortis patara naWers awodeben.<br />

amas <strong>da</strong>mswreni taSiTa <strong>da</strong> milocvebiT egebebian. <strong>da</strong>Wril torts stumrebs<br />

urigeben. amis Semdeg axlad<strong>da</strong>qorwinebulebi aRar gadian gareT. isini Sin<br />

rCebian <strong>da</strong> isveneben.<br />

axal<strong>da</strong>qorwinebulebi patarZlis saxlSi ar aTeven Rames erTad, stumrebs<br />

SeuZliaT dilamde <strong>da</strong>rCena.<br />

meore dRes siZe <strong>da</strong> misi mayari Sin brundeba <strong>da</strong> elodeba patarZals,<br />

romelic Sin siZis mamam an misma romelime mamakacma naTesavma un<strong>da</strong> miiyvanos.<br />

siZis qali naTesavebi, romlebmac Rame patarZlis saxlSi gaaTies, Tan<br />

axlavan patarZals. patarZlis naTesavebs Tan miaqvT aseve saCuqrebi siZis<br />

ojaxis wevrebisTvis. patarZlis saxlSi sagangebod mzaddeba oTaxi siZis<br />

mamis misaRebad. swored aq xorcieldeba saCuqris ga<strong>da</strong>cemis <strong>da</strong> sarZlos<br />

SeZenis rituali. patarZali saxes ifaravs <strong>da</strong> kvlav 'ianga'-s TanxlebiT<br />

Sedis oTaxSi. siZis naTesavebs ori xonCa uWiravT xaWapuriT, tkbileuliT,<br />

xiliTa <strong>da</strong> TavsafrebiT savse. xonCis kideebSi sami sanTeli anTia. ori patara<br />

gogona iRebs xonCebs <strong>da</strong> samjer TavszemoT atrialebs. amis Semdeg gogonebs<br />

TavSalebs aZleven <strong>da</strong> xonCi<strong>da</strong>n saWmels stumrebs sTavazoben. erT-erTi<br />

gogona midis patarZalTan <strong>da</strong> Tmas varcxnis; amisTvis is saCuqars iRebs. meore<br />

gogona patarZals marjvena xelze iniT wertils axatavs <strong>da</strong> isic iRebs<br />

saCuqars. ianga, romelic mu<strong>da</strong>m patarZlis gverdiTaa, am wertils mowmends<br />

patarZals. amis mere is siZis ojaxis wevrebisgan iRebs saCuqrebs. Semdeg<br />

iwyeba patarZlis yidvis rituali, romelic dolisa <strong>da</strong> zurnis TanxlebiT<br />

mimdinareobs. patarZali kvlav ifaravs saxes. is misma Zmam an sxva naTesavma<br />

vaJma un<strong>da</strong> gayidos. patarZali TavSals Zmas welze axvevs, romlis meSveobiTac<br />

misi Zma asaxierebs qamris Sekvrasa <strong>da</strong> Sexsnas. am moZraobebs mosdevs<br />

TavSalSi fulis Cadeba, romelic ga<strong>da</strong>ecema patarZlis qal naTesavebs. amieri<strong>da</strong>n<br />

patarZali gayidulad iTvleba <strong>da</strong> mamamTils igi manqanisken miyavs.<br />

mas ianga <strong>da</strong> siZis qali naTesavebi miyvebian. kvlav meordeba yidvis rituali.<br />

mamakaci manqanis win dgeba <strong>da</strong> ar rTavs misi <strong>da</strong>Zvris nebas. mas fuls aZleven<br />

<strong>da</strong> is iqamde ar uSvebs manqanas <strong>da</strong>iZras, sanam ar <strong>da</strong>kmayofildeba micemuli<br />

114


TanxiT. adre arsebob<strong>da</strong> Wi<strong>da</strong>obis tradicia. de<strong>da</strong>s ara aqvs ufleba qaliSvls<br />

<strong>da</strong>emSvidobos <strong>da</strong> mamasac ekrZaleba qaliSvilTan miaxloeba. marto<br />

biZa emSvidobeba mas. Semdeg qalebi manqanaze ferad TavSlebs amagreben,<br />

patarZali saxes aCens <strong>da</strong> manqana midis.<br />

mogvianebiT tardeba religiuri rituali, romelsac patarZali mxolod<br />

mcire xniT eswreba imis saTqmelad, rom Tanaxmaa gaTxovdes. aranairi werilobiTi<br />

sabuTi ar formdeba.<br />

patarZali Sedis qmris saxlSi. mas nefe egebeba <strong>da</strong> tkbileuls ayris. aqvea<br />

de<strong>da</strong>mTilic. saxlSi Sesvlisas patarZali TavSalze <strong>da</strong>gebul TefSs fexiT<br />

amtvrevs. de<strong>da</strong>mTili agrovebs natexebs, TavSalSi axvevs <strong>da</strong> Sin Seaqvs. mamamTils<br />

patarZali saxlSi Seyavs. saxlis karTan patarZali, romelsac saxe<br />

kvlav <strong>da</strong>faruli aqvs <strong>da</strong> Tavi TeTri <strong>da</strong> wiTeli TavsafrebiT aqvs Semkuli,<br />

iangas TanxlebiT xvdeba Tavis muls an qal xelismomkides. patarZals<br />

Taflian Tass sTavazoben, romelSic is TiTs awobs <strong>da</strong> samjer usvams saxlis<br />

kedels tkbili urTierTobis niSnad. saxlSi Sesvlisas mis Tavze <strong>da</strong>nebs ga<strong>da</strong>aWdoben<br />

<strong>da</strong> xmamaRla amboben, rom ena un<strong>da</strong> <strong>da</strong>imoklos, raTa de<strong>da</strong>mTils<br />

ar Seepasuxos. amis mere puris naWrebs welze gamoabamen ojaxuri simtkicis<br />

niSnad. mamamTili brinjs ayris mas keTildReobis niSnad <strong>da</strong> eubneba, rom<br />

yvelaferi, rac mas ekuTvnis, amieri<strong>da</strong>n misicaa. de<strong>da</strong>mTili <strong>da</strong>locavs rZals.<br />

mere is miyavT qmarTan <strong>da</strong> is saxes gamoaCens. qorwili iwyeba <strong>da</strong> mamakacebi <strong>da</strong><br />

qalebi cal-calke magidebze sxdebian. ianga patarZalTan sami dRe rCeba.<br />

ZiriTadi sakiTxebi<br />

socialur cvlilebebTan Sesagueblad ojaxi, rogorc instituti, cvlilebebs<br />

ganicdis. sabWoTa kavSiris <strong>da</strong>Slas mravalmxrivi, xangrZlivi <strong>da</strong> mZime<br />

Sedegbi moyva. cvlilebebTan morgebis aucileblobam gamoiwvia ojaxis Semadgenlobisa<br />

<strong>da</strong> struqturis gar<strong>da</strong>qmna, genderuli urTierTobebis Secvla.<br />

<strong>da</strong> mainc, miuxedvad imisa, rom qalma ojaxis materialurad uzrunvelyofis<br />

funqciac ikisra, rolebis ZiriTadi ganawileba, kacis, rogorc marCenalis <strong>da</strong><br />

qalis, rogorc ojaxze mzrunvelis ucvleli <strong>da</strong>rCa. problemas, genderuli<br />

Tanasworobis TvalTaxedvi<strong>da</strong>n rolebis ganawileba ki ar warmoadgens, aramed<br />

is, rom qalis mier saxlSi Sesrulebuli samuSao ar aris <strong>da</strong>fasebuli.<br />

115


Tavi 6<br />

a<strong>da</strong>mianuri <strong>da</strong> socialuri kapitali<br />

a<strong>da</strong>mianis keTildReoba di<strong>da</strong><strong>da</strong>a <strong>da</strong>mokidebuli imaze, Tu ra a<strong>da</strong>mianur <strong>da</strong><br />

socialur kapitalis mflobelia is. am kapitalis done <strong>da</strong> Semadgenloba<br />

gansxvavebulia mamakacisa <strong>da</strong> qalisaTvis.<br />

a<strong>da</strong>mianuri kapitali, romelic a<strong>da</strong>mianis janmrTelobas <strong>da</strong> ganaTlebas gulisxmobs<br />

gansazRvravs Sromis <strong>da</strong> sicocxliT tkbobis unars <strong>da</strong> amdenad<br />

uaRresad mniSvnelovania ga<strong>da</strong>rCenisTvis. karg ganaTlebas <strong>da</strong> janmrTelobas<br />

SeuZlia ara mxolod pir<strong>da</strong>piri gziT gauumjobesos a<strong>da</strong>mians cxovrebis xarisxi,<br />

aramed aseve gazardos mis mier fulis Sovnis SesaZlebloba. meore ga<strong>da</strong>r-<br />

CenisaTvis ga<strong>da</strong>mwyvet faqtors socialuri kapitali warmoadgens, romelic<br />

ganisazRvreba a<strong>da</strong>mianis sxvebTan urTierTobis unariTa <strong>da</strong> maTTan kavSiriT,<br />

<strong>da</strong> im mxar<strong>da</strong>WeriTa, romliTac is sargeblobs.<br />

janmrTeloba<br />

janmrTeloba albaT SeiZleba a<strong>da</strong>mianis yvelaze did simdidred CaiTvalos.<br />

respondetTa (gamokiTxva) udidesma umravlesobam (97.1%) is sakuTari<br />

cxovrebis umniSvnelovanes aspeqtad aRiara. saSualod qalebs ukeTesi janmrTeloba<br />

aqvT <strong>da</strong> mamakacebze metxans cxovroben.<br />

saqarTveloSi 2001-2007 wlebSi sicocxlis mosalodnelma xangrZlivobam 4.4<br />

wliT moimata. sicocxlis xangrZlivobis zr<strong>da</strong> aisaxa, rogorc qalebze aseve<br />

kacebze, Tumca qalebis SemTxvevaSi is ufro mniSvnelovania. amiT aixsneba<br />

gansxvaveba mamakacisa <strong>da</strong> qalis sicocxlis xangrZliobas Soris, romelic 6.6<strong>da</strong>n<br />

8.9 wlamde meryeobs.<br />

116


tabula 9<br />

sicocxlis mosalodneli xangrZlivoba <strong>da</strong>badebisas<br />

wlebi jami mamakacebi qalebi gansxvaveba<br />

2001 71.5 68.0 74.8 6.8<br />

2002 71.5 67.9 74.8 6.8<br />

2003 72.1 68.7 75.3 6.6<br />

2004 71.6 67.9 75.1 7.2<br />

2005 73.8 69.9 77.4 7.5<br />

2006 74.3 69.8 78.5 8.7<br />

2007 75.1 70.5 79.4 8.9<br />

wyaro: statistikis departamenti<br />

sikvdilianoba mamakacebSi ufro maRalia, vidre qalebSi.<br />

tabula 10<br />

sikvdilianobis sixSire<br />

Ywlebi mamakacebi qalebi jami<br />

2004 24,642 24,151 48,793<br />

2005 21,091 19,630 40,721<br />

2006 22,458 19,797 42,255<br />

2007 22,091 19,797 42,255<br />

wyaro: statistikis departamenti<br />

sikvdilianoba orive sqesisTvis yvelaze maRalia 70-74 wlis asakSi. 2007<br />

wels, sikvdilianobis SemTxvevaTa 18.5% am asakobriv jgufebSi <strong>da</strong>fiqsir<strong>da</strong>.<br />

117


nax. 26<br />

sikvdilianoba asakobrivi jgufebis mixedviT<br />

mamakacebis <strong>da</strong> qalebis sikvdilis mizezi ZiriTa<strong>da</strong>d erTnairia, magram gansxvavebulia<br />

sxva<strong>da</strong>sxva <strong>da</strong>avadebebis wili qalebisa <strong>da</strong> kacebis sikvdilis<br />

mizezebSi. gulisa <strong>da</strong> sisxlZarRvovani sistemis <strong>da</strong>avadebebi, kibosTan erTad<br />

sikvdilis yvelaze xSir mizezs warmoadgenen. qalebSi ufro maRalia sisxlZarRvovani<br />

sistemis <strong>da</strong>avadebebi. genderTan <strong>da</strong>akavSirebuli Tavisebureba<br />

isaa, rom gul-sisxlZarRvTa <strong>da</strong>vadebebi mamakacebTan Se<strong>da</strong>rebiT, qalebTan<br />

ufro xan<strong>da</strong>zmul asakSi vlindeba (Convay, Ahern & Steuenagel, 2005).<br />

kibo admianis erT-erTi ZiriTadi mkvlelia <strong>da</strong> igi garkveulwilad gender-<br />

Tan aris <strong>da</strong>kavSirebuli. genderuli gansxvaveba Se<strong>da</strong>rebiT mcirea, rodesac<br />

kibos monacemebs erTianad ganvixilavT. gansxvaveba ikveTeba, rodesac kibos<br />

misi gavrcelebis ares mixedviT ganvixilavT. qalebSi yvelaze gavrcelebulia<br />

sasqeso organos <strong>da</strong>avadeba, mkerdisa <strong>da</strong> momnelebeli sistemis kibo,<br />

xolo mamakacebSi - momnelebeli sistemis, sasunTqi gzebisa <strong>da</strong> saSarde<br />

gzebis kiboa ufro gavcelebuli. meti mamakaci iRupeba tramvebis <strong>da</strong> sxva<br />

garegani mizezebiT.<br />

118<br />

kacebi<br />

qalebi


sisxlZarRovani<br />

sistemis <strong>da</strong>avadeba<br />

neoplazmi<br />

<strong>da</strong>udgeneli<br />

tramvebi<br />

sasunTqi sistemis<br />

<strong>da</strong>avadebaSi<br />

momnelebeli<br />

sistemis <strong>da</strong>avadeba<br />

sxva mizezebi<br />

nax. 27<br />

gar<strong>da</strong>cvalebis gamomwvevi sxva<strong>da</strong>sxva <strong>da</strong>avadebis wili mamakacebsa <strong>da</strong> qalebSi<br />

2007 wels<br />

wyaro: statistikis departamenti<br />

mosaxleobis janmrTeloba Zlier gauares<strong>da</strong> sabWoTa kavSris <strong>da</strong>Slis Semdgom.<br />

jan<strong>da</strong>cvis yvela obieqti gamovi<strong>da</strong> saxelmwifos sakuTrebi<strong>da</strong>n. jan<strong>da</strong>cva,<br />

romelic ufaso iyo sabWoTa periodSi, fasiani gax<strong>da</strong>. janmrTelobisTvis<br />

gamoyofili sabiujeto saxsrebi Semcir<strong>da</strong> <strong>da</strong> Seadgina 7.3 aSS dolari kacze<br />

2001 wels, maSin, rodesac msoflio jan<strong>da</strong>cvis organizaciis mier gansaz-<br />

Rvruli minimaluri xarjebi 60 aSS dolars Seadgens. jan<strong>da</strong>cvis saerTo<br />

xarjebi TiTo kacze qveyanaSi aris 108 sd (saerTaSoriso dolari), aqe<strong>da</strong>n<br />

saxelmwifo faravs 38 procents, anu 41 sd-s. latviaSi amis Sesatyvisi ricxvebia<br />

509sd <strong>da</strong> 52.0 procenti anu 267 sd; holandiaSi saerTo Tanxa Seadgens<br />

2612 sd-s, sai<strong>da</strong>nac saxelmwifo faravs 63 procents, anu 1654 sd-s. amgvarad,<br />

jan<strong>da</strong>cvaze gamoyofili biujeti Seadgens saerTo erovnuli produqtis<br />

6.4 procents latviaSi, 8.9 procents holandiaSi <strong>da</strong> mxolod 3.6 procents<br />

saqarTveloSi (globaluri iniciativa fsiqiatriisaTvis - Tbilisi, 2009).<br />

gaRatakebul mosaxleobas ar qon<strong>da</strong> eqimebisTvis Tanxis ga<strong>da</strong>xdis saSualeba.<br />

amis gamo xalxma mkurnalobis Taobaze rCevisTvis mimarTa <strong>da</strong> isev mimarTavs<br />

megobrebs <strong>da</strong> afTiaqarebs. nebismieri wamlis SeZena, fsiqonevrologiuris<br />

gar<strong>da</strong>, receptis gareSe SeiZleba. amgvari mkurnaloba xSirad pacientis janmrTelobis<br />

mdgomareobis gauaresebas iwvevs. bevri, gansakuTrebiT Raribi <strong>da</strong><br />

soflis macxovrebeli ar flobs informacias im saxelmwifo programebze,<br />

romelic ufaso samedicino momsaxurebas ganapirobebs <strong>da</strong> amdenad, ekonomikuri<br />

barierebi, informaciis simciresTan erTad, ganapirobebs imas, rom a<strong>da</strong>-<br />

119<br />

qalebi<br />

kacebi


mianebi ar mimarTaven samedicino <strong>da</strong>wesebulebebs. isini iq Cveulebriv maSin<br />

midian, roca <strong>da</strong>avadeba garTulebulia <strong>da</strong> xSir SemTxvevaSi aRar eqvemdebareba<br />

mkurnalobas.<br />

ojaxis erTi wevris avadmyofobam SeiZleba Zalian xangrZilivi zemoqmedeba<br />

iqonios ojaxis ekonomikur mdgomareobaze, radgan ”usafrTxoebis bade”<br />

Zalze ”Txelia”, igi mosaxleobis mxolod Zalze mcire nawilze <strong>da</strong> mxolod<br />

momsaxurebis mcire raodenobazea gansazRvruli. saxelmwifo programebis<br />

SezRuduli raodenoba, rogoricaa wlamde asakis bavSvis janmrTeloba,<br />

imunizacia, antenataluri movla, garkveuli saxis invalidebi <strong>da</strong> zogierTi<br />

<strong>da</strong>avadebis mkurnaloba, rogoricaa tuberkulozi, kibo, fsiqozi, malaria,<br />

Sidsi <strong>da</strong> sxva, ufaso mkurnalobas ganapirobebs. magram am <strong>da</strong>avadebebis<br />

SemTxvevaSic ki pacientebs xSirad uwevT <strong>da</strong>matebiT fulis ga<strong>da</strong>x<strong>da</strong>. saxelmwifos<br />

mier <strong>da</strong>finansebuli janmrTelobis <strong>da</strong>zRveva qveyanaSi mosaxleobis<br />

mxolod mcire nawils faravs, magaliTad iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebul pirebs.<br />

zogierTi <strong>da</strong>mqiravebeli aseve faravs <strong>da</strong>zRvevas. Zalian cota a<strong>da</strong>mians aqvs<br />

kerZo <strong>da</strong>zRveva. gamokiTxulTa mxolod 5.3 procenti sargeblobs janmrTelobis<br />

<strong>da</strong>zRveviT (gamokiTxva).<br />

janmrTelobaze zrunva qalis sazrunav sferod aris miCneuli, raki Cveulebriv<br />

qali zrunavs ojaxis wevrebis janmrTelobaze.<br />

”roca kaci avad xdeba, Cveulebriv qali zrunvas mis janmrTelobaze. magram<br />

rodesac qali xdeba avad, kacebi iSviaTad iReben pasuxismgeblobas mis janmrTelobaze”<br />

- interiu eqspertTan, lela xomerikTan.<br />

janmrTelobis mdgomareobis aRqma winaaRmdegobaSi modis qalis ukeTesi<br />

janmrTelobis zogad tendenciasTan. gamokiTxul mamakacTa (gamokiTxva) ufro<br />

didi nawili (45.9%), qalebTan Se<strong>da</strong>rebiT (31.85%) (Chi-Square 23.7; df 2,<br />

p


im 464 respondenti<strong>da</strong>n, vinc iavadmyofa <strong>da</strong> ar mimarTa eqims, 71.6 procentma<br />

miuTiTa, rom eqims ufulobis gamo ar mimarTa.<br />

statisitkuri monacemebi miuTiTebs, rom yvelaze metad gavrcelebulia<br />

sasunTqi gzebisa <strong>da</strong> momnelebeli sistemis <strong>da</strong>avadebebi.<br />

sasunTqi gzebis sistema<br />

monelebis sistema<br />

sisxlZarRovani sistema<br />

sxva<br />

infeqcia<br />

Sardis <strong>da</strong> sasqeso sistema<br />

travma<br />

kani<br />

nerveuli sistema<br />

Tvali<br />

nax. 28<br />

sxva<strong>da</strong>sxva <strong>da</strong>avadebis wili 2007<br />

wyaro: Sromis, janmrTelobisa <strong>da</strong> socialuri usafrTxoebis saministro<br />

121


janmrTelobasTan <strong>da</strong>kavSirebul saWiroebebs Soris genderuli gansxvaveba<br />

ZiriTa<strong>da</strong>d reproduqciasTanaa <strong>da</strong>kavSirebuli. qalebi reproduqciuli jan<strong>da</strong>cvis<br />

momsaxurebas 15 - <strong>da</strong>n 44 wlamde saWiroeben. antenataluri samedicino<br />

momsaxureba albaT reproduqciuli janmrTelobis prevenciuli zomebis<br />

yvelaze mniSvnelovani komponentia, radgan mas xangrZlivi Sedegebi aqvs<br />

rogorc dedis, ise bavSvis janmrTelobaze. orsulobas <strong>da</strong> bavSvis <strong>da</strong>badebis<br />

xarjebs saxelmwifo programa faravs, Tumca antenataluri momsaxureba ar<br />

gulisxmobs ganmeorebiT eqoskopia garTulebis SemTxvevaSi. amitom, yvelaze<br />

meti riskis Semcveli SemTxvevebi uyuradRebod rCeba.<br />

2007 wels 639 bavSvi gar<strong>da</strong>icvala prenataluri periodis garTulebebis <strong>da</strong><br />

Tan<strong>da</strong>yolili anomaliebis gamo. viTareba sikvdilianobis TvalsazrisiT gamoswor<strong>da</strong><br />

2005 welTan Se<strong>da</strong>rebiT, rodesac 915 bavSvi gar<strong>da</strong>icvala.<br />

winsvla ar SeiniSneba ojaxuri <strong>da</strong>gegmvis TvalsazrisiT. abortebis ricxvi<br />

maRalia <strong>da</strong> zoga<strong>da</strong>d matebis tendenciiT xasiaTdeba<br />

nax. 29<br />

abortebis raodenoba 2000-2007 wlebSi (aTasebSi)<br />

wyaro: qali <strong>da</strong> kaci saqarTveloSi, 2008<br />

abortebis (76.4%) umravlesoba 20-34 wlis asakis qalebze modis.<br />

122


nax. 30<br />

abortebis wili asakobrivi jgufebis mixedviT<br />

bevri iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebuli qalis janmrTelobis problema uwinaresad<br />

reproduqcias ukavSirdeba.<br />

”iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebul qalebs bevri ginekologiuri problema SeeqmnaT<br />

im abortebis gamo, romelTa gakeTeba xSir SemTxvevaSi arasamedicino<br />

<strong>da</strong>wesebulebaSi moux<strong>da</strong>T. bavSvis aRzrdis saSulebis ar qonis gamo qalebs<br />

eSino<strong>da</strong>T bavSvis gaCena.” - interviu saxelmwifo moxelesTan, <strong>da</strong>lila xoravasTan.<br />

sqesobrivi gziT ga<strong>da</strong>mdebi <strong>da</strong>avadebebi, maT Soris, aiv/Sidsi, genderTanaa<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli. es <strong>da</strong>avadebebi ufro mamakacebTan aris gavrcelebuli. sifilisisa<br />

<strong>da</strong> gonoreas axali SemTxvevebis sixSiris dinamikas wlebis mixedviT<br />

araTanmimdevruli xasiaTi aqvs. yvelaze meti SemTxveva 2005 wels, xolo<br />

yvelaze cota 2007 wels <strong>da</strong>fiqsir<strong>da</strong>.<br />

123


nax. 31<br />

sifilisisa <strong>da</strong> gonoreis axali SemTxvevebi<br />

wyaro: Sromis, janmrTelobis <strong>da</strong> socialuri <strong>da</strong>cvis saministro<br />

reproduqciuli janmrTelobis gamokiTxvis Sedegebis mixedviT, SidsiT inficirebulTa<br />

ricxvi saqarTveloSi 2005 wels 50-s Seadgen<strong>da</strong> erT milion<br />

mosaxleze, rac ufro maRali maCvenebelia regionis sxva qveynebTan Se<strong>da</strong>rebiT.<br />

is 20-is tolia azerbaijanSi, <strong>da</strong> odnav ufro maRali somxeTSi, sa<strong>da</strong>c<br />

30-is tolia.<br />

Sidsis registrirebuli SemTxvevebis ricxvi swrafad izrdeba<br />

nax.32<br />

aiv-as <strong>da</strong> Sidsis axali SemTxvevebi<br />

wyaro: qali <strong>da</strong> kaci saqarTveloSi, 2006 <strong>da</strong> 2008<br />

124<br />

kacebi<br />

qalebi<br />

aiv kacebSi<br />

aiv qalebSi<br />

Sidsi kacebSi<br />

Sidsi qalebSi


2008 wlis agvistosaTvis, 1726 SemTxveva aRinusxa, aqe<strong>da</strong>n inficirebulTa Soris<br />

75.6 procenti kacia, maTi asaki 29-<strong>da</strong>n 40 wlamdea.<br />

avadmyofobis ga<strong>da</strong>mdebi mizezebi kacebSi ZiriTa<strong>da</strong>d (50.8%) saziaro ineqcias<br />

ukavSirdeba <strong>da</strong> is upiratesad narkomanebSia gavrcelebuli, xolo qalebTan<br />

gavrcelebis upirates wyaros (31.6%) sqesobrivi urTierToba warmoadgens.<br />

<strong>da</strong>avadebulTa sikvdilianoba 371-s utoldeba.<br />

mamakacebi tuberkuloziT qalebze ufro metad avaddebian. aRiniSneba tuberkulozis<br />

SemTxvevabis mateba. 2006 weli gamonaklisi iyo, roca SemTxvevaTa<br />

ricxvma odnav iklo. 2007 wels, tuberkulozis 6,450 SemTxveva <strong>da</strong>fiqsir<strong>da</strong>.<br />

mamakacebTan infeqciis farTod gavrcelebis erT-erTi mizezi SeiZleba iyos<br />

is, rom cixis, sa<strong>da</strong>c tuberkulozi Zalze gavrcelebulia, ZiriTad binadrebs<br />

mamkacebi Seadgenen.<br />

nax.33 tuberkulozis SemTxvevebi<br />

wyaro: statistikis departamenti<br />

125<br />

kacebi<br />

qalebi


fsiqikuri aSlilobebi msoflioSi avadmyofobis yvelaze gavrcelebul saxes<br />

warmoadgens. maTi uaryofiTi zemoqmedebis siZliere ganisazRvreba ara mxolod<br />

im tanjviT, romelsac <strong>da</strong>avadebuli a<strong>da</strong>miani ganicdis, aramed aseve<br />

maTi zemoqmedebiT avadmyofis ojaxsa <strong>da</strong> mTlianad <strong>sazogadoeba</strong>ze. stigmisa<br />

<strong>da</strong> ekonomikuri sirTuleebis gamo fsiqikuri aSlilobebis registrirebul<br />

SemTxvevaTa raodenoba bevrad Camouvardeba realurad arsebul SemTxevaTa<br />

raodenobas. 2007 wels fsiqikuri aSlilobis mqone 106,921 a<strong>da</strong>miani iyo registrirebuli<br />

saqarTveloSi (globaluri iniciativa fsiqiatriaSi - Tbilisi,<br />

2008). saqarTveloSi fsiqiatriul saavadmyofoSi erT avadmyofze gamoyofili<br />

Tanxis odenoba Zalze mcirea <strong>da</strong> is 0.9 saerTaSoriso dolars Seadgens.<br />

Se<strong>da</strong>rebisTvis, somxeTSi es cifri 5.5-ia, bulgareTSi 12, safrangeTSi<br />

ki 90. fsiqikuri <strong>da</strong>avadebis registrirebuli SemTxvevebis ricxvi matulobs.<br />

aRricxvaze ayvanilTa Soris Warboben mamakacebi. genderuli gansxvaveba<br />

SeiZleba imiT aixsnas, rom Sizofreniis SemTxvevaSi ufro xSirad mimarTaven<br />

samedicino <strong>da</strong>wesebulebas, vidre Se<strong>da</strong>rebiT naklebad mZime aSlilobebis<br />

dros, Sizofrenia ki mamakacebSi ufroa gavrcelebuli.<br />

nax. 34<br />

fsiqikuri aSlilobis axali SemTxvevebi<br />

wyaro: qali <strong>da</strong> kaci saqarTveloSi, 2006 <strong>da</strong> 2008<br />

126<br />

kacebi<br />

qalebi


fsiqiatriuli problemebis bunebac gansxvavebulia mamakacisa <strong>da</strong> qalis<br />

SemTxvevaSi.<br />

”maniakalur-depresiuli fsiqozebi, depresia <strong>da</strong> isteria ufro Warbobs qalebSi,<br />

xolo mamakacebSi - Sizofrenia”. - interviu fsiqiatr maia xun<strong>da</strong>ZesTan.<br />

SezRuduli SesaZleblobebi seriozul <strong>da</strong>brkolebas uqmnis a<strong>da</strong>mians imuSaos<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>tkbes cxovrebiT. is xSirad socialur izolacias <strong>da</strong> depresias iwvevs.<br />

2004 wlis monacemebiT 213, 184 fizikuri, gonebrivi an qronikuli <strong>da</strong>avdebiT<br />

gamowveuli SezRuduli SesaZleblobis mqone piria registrirebuli saqarTveloSi,<br />

sai<strong>da</strong>nac 13.9 procenti invalidobis pirvel kategorias ganekuTvneba<br />

(”Zalian mZime”), 65.6 procenti meores (”mZime”) <strong>da</strong> 15.5 procenti ki mesames<br />

(”saSualo”).<br />

Tumca, SezRuduli SesaZleblobebis mqone a<strong>da</strong>mianTa realuri raodenoba<br />

bevrad aRemateba oficialur monacemebs <strong>da</strong> igi eqspertebis SefasebiT<br />

400,000 un<strong>da</strong> iyos.<br />

SezRudul SesaZleblobebis mqoned pirvelad cnobil pirTa Soris qalebi<br />

mcire odenobiT (51.8% 2007 wels) Warboben kacebs.<br />

SezRuduli<br />

SesaZlebloba;<br />

omis veterani;<br />

<strong>da</strong>badebi<strong>da</strong>n invalidi;<br />

nax. 35<br />

invalidoba mizezebis mixedviT<br />

samsaxureobri vi travma;<br />

qronikuli <strong>da</strong>avadeba;<br />

838,130 a<strong>da</strong>miani, anu qveynis mosaxlebis 19.2 procenti iRebs rva sxva<strong>da</strong>sxva saxis<br />

pensias saxelmwifosgan. qali pensionerebis raodenoba TiTqmis orjer (64.6%)<br />

aRemateba mamakac pensionerTa raodenobas (35.4%).<br />

127


nax. 36<br />

mamakaci <strong>da</strong> qali pensionerebis procentuli maCvenebeli<br />

wyaro: statistikis departamenti<br />

pensionerebis umravlesoba (70.3%) iRebs xadnazmulobis pensias.<br />

bavSvobi<strong>da</strong>n<br />

invalidoba;<br />

marCenal<strong>da</strong>karguli; samxedro;<br />

avadmyofoba;<br />

sqema 37<br />

pensiebis struqtura<br />

sxva;<br />

128<br />

represirebuli;<br />

kaci<br />

qali<br />

xan<strong>da</strong>zmuloba;


mosaxleobis garkveul umweo nawils saxelmwifo aZlevs <strong>da</strong>xmarebas.<br />

2007 wels 12,306,400 lari iqna gamoyofili <strong>da</strong> eqvs sxva<strong>da</strong>sxva tipis<br />

<strong>da</strong>xmarebaze iqna <strong>da</strong>niSnuli. maTgan yvelaze didi wili (52.3%) martoxela<br />

pansionerebze modis.<br />

invalidebi;<br />

ojaxebi ayvanili<br />

SvilebiT;<br />

invalidi<br />

bavSvebi;<br />

nax. 38<br />

saxelmwifo <strong>da</strong>xmarebis struqtura 2007 wels<br />

qveyanaSi sul oTxi moxucTa <strong>da</strong> SezSezRudulTa TavSesafaria. 2007 wels iq<br />

637 a<strong>da</strong>miani iyo ganTavsebuli. sul 1,182,200 lari, anu 1855 lari (<strong>da</strong>axloebiT<br />

1,300 aSS dolari) sulze weliwadSi iyo maTze gamoyofili.<br />

janmrTelobis politika araproporciula<strong>da</strong>a fokusirebuli mkurnalobaze,<br />

prevencia ki faqtiurad ugulvebelyofilia. Sedegad mosaxleobaSi ar<br />

arsebobs saTanado codna janmrTelobis sakiTxebsa <strong>da</strong> cxovrebis jansaR<br />

stilze.<br />

mamakacebi qalebTan Se<strong>da</strong>rebiT ufro arajansaR cxovrebas ewevian. mamakacebis<br />

79.7 procenti <strong>da</strong> qalebis 19.4 procenti Rebulobs sam Wiqa alkoholur<br />

sasmels regularulad (Chi-Square 2.8; ; df 3, p


qalis reproduqciul sistemaze <strong>da</strong> mas SeuZlia orsulobasTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

garTulebebis gamowveva, aseve nayofierebis Semcireba. (Convay, Ahern<br />

& Steuernagel, 2005).<br />

amave dros, varjiSis an zoga<strong>da</strong>d fizikur <strong>da</strong>tvirTvis Zalze <strong>da</strong>bal fonze<br />

kacebi qalebTan Se<strong>da</strong>rebiT mainc ufro metad varjiSoben (26.7% mamakacebi<br />

<strong>da</strong> 12.3% qalebi) (Chi-Square 38.7; df 3, p


saqarTveloSi ojaxuri Zaladoba farTod araa gavrcelebuli <strong>da</strong> amdenad<br />

ver xe<strong>da</strong>vdnen kanonis SemoRebis aucileblobas, magram iyo ufro ukiduresi<br />

mosazrebebic. rogorc erTma respondentma aRniSna:<br />

”ar arsebob<strong>da</strong> ojaxur Zaladobaze kanonis miRebis saWiroeba. Tu mamakaci<br />

aRiarebulia ojaxis Tavad, xolo qali mas emorCileba, aranairi problema<br />

aRar warmoiSva. policieli ver uSvelis ojaxur Zaladobas” - interviu<br />

mamakac notariusTan.<br />

informacia ojaxuri Zaladobis SemTxvevebis zust raodenobaze ar arsebobs.<br />

2007 wels, policiam aRnusxa ojaxuri Zaladobis 2388 SemTxveva, maTTan mimarTebaSi,<br />

493 aRmkveTi brZanebuleba gamovi<strong>da</strong> (subari, 2008).<br />

1999 <strong>da</strong> 2005 wlebSi Catarebulma saqarTvelos reproduqciuli janmrTelobis<br />

kvlevam gamoavlina, rom am saxis Zaladoba miCumaTebulia. aseve aRmoCn<strong>da</strong>,<br />

rom aRnusxuli ojaxuri Zaladobis SemTxvevebis ricxvi bolo 12 Tvis<br />

ganmavlobaSi (2.0%) <strong>da</strong> mTeli siscocxlis ganmavlobaSi (5%) gacilebiT<br />

<strong>da</strong>balia sxva qveynebTan Se<strong>da</strong>rebiT. es <strong>da</strong>bali maCvenebeli nawilobriv Sei-<br />

Zleba aixsnas saqarTveloSi arsebuli ufro mkacri kulturuli SezRudvebiT,<br />

romlebic xels uSlian qals Tavi aRiaros Zaladobis msxverplad.<br />

rac Seexeba Cveni gamokiTxvis respondentebs mamakacebze (24.4%) meti qali<br />

(31.5%) aRiarebs, rom icnobs ojaxebs, sa<strong>da</strong>c qmari fizikur Seuracxyofas<br />

ayeneben cols (Chi-Square 6.9; df 2, p


kanoni ojaxuri Zaladobis aRmofxvris, mis msxverplTa <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> mxar<strong>da</strong>Weris<br />

Sesaxeb miRebul iqna 2006 wlis maisSi. am kanonis miReba win<br />

ga<strong>da</strong>dgmul nabijs warmoadgens ZaladobasTan brZolaSi, magram misi mxar<strong>da</strong>mWeri<br />

sistemis amoqmedebis gareSe misi qmedunarianoba eWvs iwvevs.<br />

kanoni moiTxovs TavSesafrebisa <strong>da</strong> socialuri samsaxurebis Camoyalibebas.<br />

saxelmwifos mier <strong>da</strong>finansebuli TavSesafrebis gaxsna <strong>da</strong>gegmili iyo 2008<br />

wlis ianvarSi, magram es ar ganxorciel<strong>da</strong>. dRemde orad-ori TavSesafari<br />

funqcionirebs de<strong>da</strong>qalaqSi, romelTac saerTaSoriso organizaciebis <strong>da</strong>finansebiT<br />

arasamTavrobo organizaciebi uZRvebian, am TavSesafrebis SesaZleblobebi<br />

Zalze mwiria.<br />

”am kanonis miRebis mere bevri sarCeli Sevi<strong>da</strong> administraciul sasamarTloSi<br />

<strong>da</strong>mcveli <strong>da</strong> aRmkveTi RonisZiebebis moTxovniT. gacilebiT meti sarCelia<br />

Sesuli Tbilisis sasamarTloebSi raionulebTan Se<strong>da</strong>rebiT. miuxe<strong>da</strong>vad<br />

imisa, rom raionebSi meti Zaladobrivi <strong>da</strong>naSauli xdeba” - interviu mosamarTlesTan,<br />

rusu<strong>da</strong>n WanturiZesTan.<br />

qalis mimarT ganxorcielebul sisxlis samarTlis sxva <strong>da</strong>naSaulebSi wamyvani<br />

adgili gaupatiurebas <strong>da</strong> motacebas ukavia. 2007 wels 258 gaupatiurebis<br />

SemTxveva an mcdeloba iyo registrirebuli. es monacemi orjer<br />

aRemateba im 180 SemTxvevas, romelic wina wels <strong>da</strong>fiqsir<strong>da</strong>. 2006, 326, xolo<br />

2007 wels 238 motacebis SemTxveva iqna aRnusxuli. zoga<strong>da</strong>d SeiZleba iTqvas,<br />

rom rogorc samarTal<strong>da</strong>mcavi sistema, aseve sazgadoeba Se<strong>da</strong>rebiT Semwynareblur<br />

<strong>da</strong>mokidebulebas avlens am tipis <strong>da</strong>naSaulis mimarT. xSirad<br />

mxareebi SeTanxmebas aRweven <strong>da</strong> Sedegad SemTxveva sasamarTlomde ar midis.<br />

2007 wels 258 registrirebuli SemTxvevi<strong>da</strong>n mxolod 89 iqna ganxiluli<br />

sasamarTloSi <strong>da</strong> aqe<strong>da</strong>n 35 SemTxvevaSi iqna kanon<strong>da</strong>mrRvevi <strong>da</strong>mnaSaved<br />

cnobili.<br />

kerZo sfero araa erTaderTi adgili, sa<strong>da</strong>c aRiniSneba qalis winaaRmdeg<br />

<strong>da</strong>naSauli. mas xSirad vawydebiT samuSao adgilebSi. <strong>da</strong>saqmebis araformaluri<br />

seqtori, sa<strong>da</strong>c qalebi didi raodenobiT muSaoben, saxelmwifos<br />

mier arc regulirdeba <strong>da</strong> arc kontrolirdeba.<br />

”qalis diskriminacia aSkaraa ZiZebis, <strong>da</strong>mlageblebis, quCis gamyidvelebis <strong>da</strong><br />

sezonuri muSakebis SemTxvevebSi. qalebs ara aqvT didi arCevani. isini iZulebulni<br />

arian, imoqmedon viTarebis Sesatyvisad, romelime ”quCis avtoritetis”<br />

an policielis CareviT; maT ician, rogor <strong>da</strong>icvan Tavi” - interviu<br />

eqspertTan Tamar sabe<strong>da</strong>SvilTan.<br />

132


trefikingi diskriminaciis kidev erT ukidures formas warmoadgens. ekonomikuri<br />

mdgomareobis gauaresebasTan erTad gaizar<strong>da</strong> trefikingisa <strong>da</strong> prostituciis<br />

SemTxvevebi. 2007 wels registrirebuli iyo 29 trefikingis SemTxveva,<br />

aqe<strong>da</strong>n 14 qalis winaaRmdeg iyo mimarTuli.<br />

prostitucia kanoniT akrZaluli araa, mxolod saroskipos mowyoba <strong>da</strong><br />

bavSvTa prostituciaa <strong>da</strong>sjadi (sanikiZe, l. <strong>da</strong> sxvebi, 2006).<br />

<strong>da</strong>naSauli iwvevs ara marto msxverplis, aramed aseve <strong>da</strong>mnaSavis a<strong>da</strong>mianuri<br />

kapitalis Semcirebas. <strong>da</strong>naSauli gacilebiT maRalia mamakacebSi, qalebTan<br />

Se<strong>da</strong>rebiT <strong>da</strong> is dRiTidRe matulobs. 2006 wels <strong>da</strong>fiqsir<strong>da</strong> 228 qalis<br />

mier Cadenli <strong>da</strong>naSauli <strong>da</strong> 17,575 mamakacis mier Cadenili <strong>da</strong>naSauli, maSin,<br />

rodesac 2007 wlis pirveli rva Tvis ganmavlobaSi qalebis mier Cadenil<br />

<strong>da</strong>naSaulTa raodenobam ukve 254-s miaRwia, mamakacebisam ki - 15,422 ( Sinagan<br />

saqmeTa saministros mier 02.10. 2007 <strong>da</strong> iusticiis saministros mier 17.10 2007<br />

mowodebuli informacia).<br />

patimarta ricxvi saqarTveloSi Zalze didia. 2007 wlis ivlisisTvis maTi<br />

raodenoba Seadgen<strong>da</strong> 401 a<strong>da</strong>mians yovel 100,000 mosaxleze. sxva qveynebSi<br />

Sesabamisi ricxvebi aseTia: 760 aSS-Si, 528 ruseTSi, 202 azerbaijanSi, 104<br />

somxeTSi, 112 TurqeTSi, 163 bulgareTSi <strong>da</strong> 92 saberZneTSi. 2003-<strong>da</strong>n 2006<br />

wlamde <strong>da</strong>patimrebul a<strong>da</strong>mianTa ricxvma imata rogorc mamakacebSi, ise<br />

qalebSi, magram mateba ufro metad qalebSi mox<strong>da</strong>, ramac gazar<strong>da</strong> qalebis<br />

wili cixeSi. 2003 wels, 147 qali patimrobaSi myofTa (6137) 2.4 procents,<br />

xolo 2004 wels, 191 qali patimarTa (7750) 2,5 procents, 2006 wels ki, 323<br />

qali patimarTa (9064) 3,6 procents Seadgen<strong>da</strong>. 2007 wlis oqtombrisaTvis<br />

14,519 mamakaci <strong>da</strong> 577 qali iyo cixeSi; kidev 8562 mamakaci <strong>da</strong> 211 qali imyofebo<strong>da</strong><br />

winaswar patimrobaSi. amdenad, qalebi Seadgendnen msjavrdebulTa<br />

3.8 procents, 2.5 procenti ki sasamarTlos ganCinebas elo<strong>da</strong>. Se<strong>da</strong>rebisaTvis<br />

qali patimrebis wili a.S.S.-Si 2002 wlis monacemebis mixedviT, 6.8 procents<br />

Seadgen<strong>da</strong>.<br />

578 patimar qze xelmisawvdomi informaciis safuZvelze, patimari qalebis<br />

yvelaze maRali procentuli maCvenebeli, 42.6 procenti modis ekonomikur<br />

<strong>da</strong>naSaulze, rogoricaa qurdoba, 41.0 procenti narkotikebTan <strong>da</strong>kavSirebul<br />

<strong>da</strong>naSaulze <strong>da</strong> 7.4 procenti ZaladobasTan <strong>da</strong>kavSirebul <strong>da</strong>naSaulze.<br />

133


sxva;<br />

narkotikebTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli<br />

<strong>da</strong>naSauli;<br />

qrTami; 1,90%<br />

<strong>da</strong>saqmebis<br />

uflebebis<br />

<strong>da</strong>rRveva;<br />

nax. 39<br />

qalebis mier Cadenil <strong>da</strong>naSaulis struqtura<br />

ganaTleba<br />

ganaTleba a<strong>da</strong>mianis mniSvnelovan resurs warmoadgens. es upiratesoba,<br />

romelic SeiZleba miewerebodes konkretul a<strong>da</strong>mianebsa Tu a<strong>da</strong>mianTa<br />

jgufebs. ganaTleba sxva<strong>da</strong>sxva a<strong>da</strong>mianma SeiZleba gansxvavebulad gamoiyenos,<br />

gamomdinare misi socializaciisa <strong>da</strong> arsebuli mxar<strong>da</strong>Weri<strong>da</strong>n airCios<br />

garkveuli kariera (Convey, Ahern, Steuernagel, 2005). meritokratiul <strong>sazogadoeba</strong>Si,<br />

anu, iseTSi, sa<strong>da</strong>c a<strong>da</strong>miani misi codnis, unarebis, SesaZleblobebis<br />

<strong>da</strong> ara eTnikuri warmomavlobis, gavleniani megobrebisa Tu sqesis mixedviT<br />

fasobs, <strong>da</strong> rogoriskenac saqarTvelo, miiswrafis rom iyos ganaTleba did<br />

Rirebulebas warmoadgens. ganaTlebis xelmisawvdomoba cxovrebis xarisxis<br />

erTerTi Zireuli ganzomilebaa.<br />

saqarTveloSi ganaTlebasTan <strong>da</strong>kavSirebuli viTareba tradiciulad kargi<br />

iyo. is erT-erT ZiriTad Rirebulebad aris miCneuli. bavSvis janmrTeloba,<br />

ganviTareba <strong>da</strong> kargi ganaTleba ojaxis umniSvnelovanes mizans warmoadgens,<br />

romlis misaRweva<strong>da</strong>c ojaxi mzad aris bevr rameze uari Tqvas (Hentschel,U.,<br />

Sumbadze, N. & Schoon, I. 2001).<br />

134<br />

Tavisuflebis<br />

ukanono<br />

SezRudva;<br />

Zaladobrivi<br />

<strong>da</strong>naSauli<br />

ekonomikuri<br />

<strong>da</strong>naSauli;


saerTaSoriso stan<strong>da</strong>rtebis mixedviT saqarTvelos ganaTlebis maRali maCveneblebi<br />

aqvs. am mxeriv kargi mdgomareobaa genderul TanasworobasTan<br />

mimarTebaSic. ”aTaswleulis ganviTarebis mizani 2” <strong>da</strong>wyebiTi ganaTlebis<br />

sayovelTao xelmisawvdomobas gulisxmobs, magram arsebuli viTarebi<strong>da</strong>n<br />

gamomdinare - 2003 wels <strong>da</strong>wyebiT klasebSi Caricxuli iyo Sesabamisi asakis<br />

bavSvebis 97.3 procenti, mizani saqarTvelosTvis Secvlil iqna <strong>da</strong> aseTi<br />

formulireba SeiZina: ”saqarTvelos saganmanaTleblo sistemebis ganvi-<br />

Tarebuli qyeynebis sistemebTan <strong>da</strong>axloeba xarisxis zrdisa <strong>da</strong> instituciuri<br />

ganviTarebis meSveobiT” (”aTaswleulis ganviTarebis miznebi saqarTveloSi,<br />

2004).<br />

2007-2008 saswavlo wels saqarTveloSi funqcionireb<strong>da</strong> 1462 skola, sa<strong>da</strong>c<br />

614,666 moswavle swavlob<strong>da</strong>. kerZo skolebi 10.0 procents Seadgen<strong>da</strong>, <strong>da</strong> iq<br />

moswavleTa 6.2 procenti swavlob<strong>da</strong>. qveyanaSi skolaTa 16.1 procents (396<br />

skola) araqarTuli skolebi Seadgenen. iq qveynis moswavleTa 12.4 procenti<br />

(76,295 moswavle) swavlobs. qarTuli saskolo sistema samdoniania:<br />

<strong>da</strong>wyebiTi (pirveli-mexuTe klasi), sabazo (meeqvse-merve klasi) <strong>da</strong> saSualo<br />

(mecxre-meTormete klasi). <strong>da</strong>wyebiT klasebSi aris moswavleTa 41.4 procenti,<br />

sabazoSi 27.6 procenti, xolo saSualoSi 30.9 procenti. araqarTul<br />

skolebSi Tanafardoba cota gansxvavebulia, iq moswavleTa wili <strong>da</strong>wyebiT<br />

klasebSi ufro maRalia, xolo sabazo <strong>da</strong> saSualo klasebSi ki ufro<br />

<strong>da</strong>bali vidre mTlianad qveynaSi.<br />

nax. 40<br />

moswavleTa raodenoba doneebis mixedviT<br />

135<br />

<strong>da</strong>wyebiTi<br />

sabazo<br />

saSualo


gamokiTxvis monacemebi asaxaven mosaxleobis ganaTlebis maRal dones. respondentebis<br />

<strong>da</strong>axloebiT naxevars (mamakacebis 46.7% <strong>da</strong> qalebis 46.5%)<br />

umaRlesi ganaTleba aqvs miRebuli. gamokiTxulTa <strong>da</strong>axloebiT mesamedi<br />

(30.1%) miuTiTebs, rom SeuZlia kompiuterTan muSaoba, maTgan 55.0 procenti<br />

internetis momxmarebelia.<br />

respondentebi, qalebi <strong>da</strong> kacebi erTnairad (70.8%) ganaTlebis micemis upiratesobas<br />

erTnairad niWieri qaliSvilisa <strong>da</strong> vaJiSvilis yolis SemTxvevaSi,<br />

vaJiSvils aniWeben. genderuli gansxvaveba SeimCneva im SemTxvevebSi, roca<br />

Svilebs gansxvavebuli monacemebi aqvT. mamakacebTan Se<strong>da</strong>rebiT (73.7%) ufro<br />

meti qalia (79.2%) imis momxre, rom qaliSvils misces ganaTleba, rodesac<br />

gogona Zmaze ufro niWieria (Chi-Square 7.6; df 2, p


2007 wels universtitetebSi miRebuli studentebi<strong>da</strong>n (37,455 a<strong>da</strong>miani gaer-<br />

Tian<strong>da</strong> sabakalavro <strong>da</strong> samagistro programebSi) 64.6 procenti Cairicxa<br />

saxelmwifo <strong>da</strong> 35.4 procenti ki kerZo universitetSi.<br />

ganaTlebis reformis mizani, rogorc es aTaswleulis ganviTarebis miznebSia<br />

asaxuli, aris evropul <strong>da</strong> amerikul saganmanaTleblo sistemebTan harminizacia.<br />

saqarTvelo gax<strong>da</strong> boloniis procesis monawile, rac iTvaliswinebs<br />

arsebuli saganmanaTleblo sistemis Secvlas, ise rom miRweul iqnes xarisxebis<br />

saerTaSoriso aRiareba, sabakalavro <strong>da</strong> samagistro kursebze <strong>da</strong>yrdnobiT<br />

samecniero xarisxebis erTiani sistemis <strong>da</strong>nergva.<br />

studentebis raodenoba TiTqmis orjer metia saxelmwifo universitetebSi,<br />

kerZo universitetebTan Se<strong>da</strong>rebiT, rogorc bakalavriatis (63.9 % saxelmwifo<br />

<strong>da</strong> 36.1% kerZo universitetebSi), aseve samagistro (64.4% saxelwifo<br />

<strong>da</strong> 35.6% kerZo universitetebSi) programebSi. samagistro programaSi miRebuli<br />

studentebis raodenoba Seadgen<strong>da</strong> mTlianad miRebuli studentebis<br />

10.2 procents.<br />

universitetis kurs <strong>da</strong>mTavrebuli <strong>da</strong> studenti qalebis ricxvi odnav Warbobs<br />

mamakacebisas. 2007-2008 akademiuri wlis ganmavlobaSi saxelmwifo <strong>da</strong><br />

kerZo universitetebSi CaricxulTagan qalebi Seadgenen 56.5 procents sabakalavro,<br />

55. 3 procents samagistro, 42.2 procents profesiuli ganaTlebis<br />

programebSi <strong>da</strong> 67.5 procents doqtoranturaSi.<br />

<strong>genderi</strong> zegavlenas axdens profesiis SerCevaze. ufro meti qalia pe<strong>da</strong>gogiur<br />

profesiebSi, enaTmecnierebaSi <strong>da</strong> JurnalistikaSi, Tumca dRiTidRe<br />

matulobs qalebis raodenoba iuridiul profesiaSi.<br />

rogorc wesi, saxelmwifo universitetebSi bevrad ufro meti TanamSromelia<br />

<strong>da</strong>saqmebuli. pe<strong>da</strong>gogiuri Statis umravlesoba (71.1%) saxelmwifo universitetebSi<br />

muSaobs. qalebi (54.9%) Warboben mamakac profesorebs. es<br />

Zalian maRali maCvenebelia aSS-s universitetebis profesorTa genderuli<br />

ganawilebasTan Se<strong>da</strong>rebiTac ki. magram amerikis msgavsad, qalebis ufro didi<br />

nawilia koncentrirebulia Se<strong>da</strong>rebiT <strong>da</strong>bal akademiur Tanamdebobebze.<br />

saqarTvelos univesitetebSi qalebi asistent-profesorebis 66.7 procents<br />

(45.0% aSS-Si), asocirebuli profesorebis 50.8 procents (35.3% aSS-Si) <strong>da</strong><br />

sruli profesorebis mxolod 30.2 procents (20.8% aSS-Si) Seadgenen.<br />

qveyanaSi arsebuli ori samecniero xarisxi, mecnierebaTa kandi<strong>da</strong>tis <strong>da</strong><br />

doqtoris Secvala erTma, doqtoris xarisxma. adre miniWebuli kandi<strong>da</strong>tis<br />

137


xarisxi doqtorisas gautol<strong>da</strong>. 2007 wels doqturanturis studentTa Soris<br />

qalebi umravlesobas warmoadgendnen (59.9%). bevr disciplinaSi xarisxis<br />

<strong>da</strong>cvis procedurebi jer kidev Camoyalibebis safexurzea. amas miewereba<br />

2007 wels sadoqtoro naSromis <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong>bali maCvenebeli - 44. doqtoris<br />

xarisxis miniWebulTa Soris 59.1 procents qalebi Seadgenen.<br />

saganmanaTleblo sistemis reformam mkvlevarTa ricxvis mkveTri Semcireba<br />

gamoiwvia. mkvlevarTa Taobaze arsebuli uaxlesi monacemebi 2005 wels<br />

miekuTvneba. amasTan, monacemebi, romelic ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis saministrom<br />

<strong>da</strong> statistikis departamentma mogvawo<strong>da</strong>, yvela SemTxvevaSi ar<br />

emTxveva erTmaneTs. arsebobs 66 mkleviTi instituti, romelTa samecniero<br />

kvlviTi Stati 2005 wels TanamSromelTa 58.4 procents Seadgen<strong>da</strong>. bolo<br />

aTwleulis ganmavlobaSi mecnier muSakebis ricxvi TiTqmis ganaxevr<strong>da</strong>, 6860<br />

mecnier muSaki<strong>da</strong>n 1994 wels, is <strong>da</strong>vi<strong>da</strong> 3976-mde 2005 wels (ganaTlebisa<br />

<strong>da</strong> mecnierebis saministros monacemebi). mecnier muSaki qalebis ricxvma mamakacebis<br />

ricxvze metad iklo. 2003 wels qalebi samecniero Statis 61.9<br />

procents Seadgendnen, 2005 wels ki 50.5 procents (wyaro:qali <strong>da</strong> mamakaci,<br />

2006).<br />

gar<strong>da</strong> imisa, rom nebismier samsaxureobriv garemoSi samsaxuri<strong>da</strong>n <strong>da</strong>Txovna<br />

qalebs ufro metad emuqrebaT, qalebis samsaxureobriv winsvlas <strong>da</strong>matebiT<br />

<strong>da</strong>brkolebas uqmnis ”minis Weri”. akademiur ierarqiaSi qalebs ufro <strong>da</strong>bali<br />

safexuri ukaviaT. 2005 wels qalebi samecniero kvleviTi Statis mecnierebaTa<br />

kandi<strong>da</strong>tebis <strong>da</strong>axloebiT naxevars, magram mecnierebaTa doqtorTa<br />

mxolod meoTxeds Seadgendnen.<br />

mecnierebaTa akademiis 135 wevri<strong>da</strong>n mxolod cxra aris qali (n. javaxiSvili -<br />

eqsperimentuli morfologia, a. kalan<strong>da</strong>Ze - enaTmecniereba <strong>da</strong> literatura, q.<br />

lomTaTiZe, enaTmecniereba <strong>da</strong> literatura, T. yauxCiSvili - filologia, e. qemerteliZe<br />

- farmakologia, m. lorTqifaniZe - istoria, m. andronikaSvili - enaTmecniereba,<br />

T. dekanosiZe - fiziologia <strong>da</strong> eqsperimentuli medicina, <strong>da</strong> m. SaniZe<br />

- ena <strong>da</strong> literature. wyaro: www.acnet.ge.<br />

138


nax. 42<br />

mecnier-muSakebis raodenoba kvleviT institutebSi<br />

mamakaci mkvlevarebi yvela qveyanaSi qal mkvlevarebze ufro produqtuli<br />

arian. makobis mixedviT (Maccoby, 1963) amis mizezi SeiZleba iyos motivaciis<br />

an drois nakleboba, an raime saxis SezRudva. Tumca monacemebi uCvenebs,<br />

rom is qalebi, visac ojaxi ar yavs, ar gansxvavdebian maTgan, vinc <strong>da</strong>ojaxebulia,<br />

roca saqme produqtulobas exeba. amdenad, drois ukmarisoba<br />

ar un<strong>da</strong> iyos amis mizezi. mecnieruli produqtuloba ufro mkvlevaris<br />

analitikuri SesaZleblobebiT ganisazRvreba. mamakacisa <strong>da</strong> qalis inteleqt<br />

Soris mTlianobaSi gansxvaveba ar aris, magram arsebobs mkveTri gansxvaveba<br />

zogierTi funqciis TvalsazrisiT. mamakacebi qalebze ukeTesi analitikuri<br />

unariT gamoirCevian, maT sivrculi azrovnebis ukeTesi unari aqvT, naklebad<br />

arian velze <strong>da</strong>mokidebuli <strong>da</strong> nakleb rigidulebi arian (Witkin, 1954).<br />

mamakacebi bunebiT qalebze ufro agresiulebi arian, rac dominantobasa<br />

<strong>da</strong> iniciativaSi vlindeba. qalebi informacias gansxvavbulad arTmeven Tavs;<br />

maTi azrovneba naklebad analitikuria, is ufro globaluri <strong>da</strong> konser-<br />

139<br />

xarisxis gareSe<br />

kandi<strong>da</strong>ti<br />

doqtori


vatulia. qalebi aseve ufro metad inrteresdebian sxva a<strong>da</strong>mianebis SexedulebebiT,<br />

imiT, Tu ras fiqroben maTze sxvebi <strong>da</strong> metad eqcevian sxvaTa<br />

azris gavlenis qveS, ufro metad eqvemdebarebian viTarebis moTxovnebs.<br />

socialuri kapitali<br />

socialuri kapitali socialur qselSi wevrobiT miRebul sikeTes gulisxmobs<br />

(Narayan, 2000). es metad mniSvnelovani resursia, romelic a<strong>da</strong>mians<br />

<strong>da</strong>saxuli miznis miRwevis SesaZleblobas aZlevs. a<strong>da</strong>mianebi erTiandebian<br />

socialur qselebSi raTa <strong>da</strong>ikmayofilon Tavis moTxovnilebebi, aisrulon<br />

survilebi <strong>da</strong> sxvebis <strong>da</strong>xmarebiT TavisTvis xelmisawvdomi gaxadon Sez-<br />

Ruduli resursebi. socialuri qseli ganisazRvreba im a<strong>da</strong>mianebiT, visTanac<br />

pirovneba uSualod urTierTobs <strong>da</strong> am a<strong>da</strong>mianebis urTierTkavSirebiT (Boissevain,<br />

1974). qselis wesebi urTierTgacvlas gulisxmobs, ase rom, gar<strong>da</strong><br />

imisa, rom qselis wevroba resursia, is mis wevrebisgan aseve moiTxovs maT<br />

xelT arsebuli resursebis gaziarebas.<br />

a<strong>da</strong>mianebi moelian sakuTari garemocvisgan <strong>da</strong>xmarebas, rogorc mwvave krizisis<br />

SemTxvevaSi, aseve yoveldRiuri problemebis ga<strong>da</strong>WraSi. imis aRqma,<br />

rom mxar<strong>da</strong>Wera ar arsebobs, an am mxar<strong>da</strong>Weris realurad ganuxorcieleba<br />

uaryofiTad moqmedebs sicocxlis xangrZlivobaze, fsiqikur <strong>da</strong> fizikur<br />

janmrTelobaze (Lynch, 1979; Uchino, Cacioppo & Kiecolt-Glazer, 1996). amgvarad<br />

socialuri kapitali mWidro<strong>da</strong>a <strong>da</strong>kavSirebuli meore resursTan -<br />

a<strong>da</strong>mianur kapitalTan.<br />

socialuri qselis wevrebs ramdenime gziT SeuZliaT stresis uaryofiTi zegavlenis<br />

Sesusteba: maT SeuZliaT uSualod imoqmedon stresorze an a<strong>da</strong>mianze,<br />

romelic stresul mdgomareobaSi imyofeba. maT SeuZliaT Secvalon<br />

pirovnebis mier safrTxis aRqma, SeuZliaT gaaZlieron a<strong>da</strong>mianis unari moerios<br />

stress, SeuZliaT a<strong>da</strong>mians yuradReba ga<strong>da</strong>ataninon problemi<strong>da</strong>n sxva<br />

rameze (Wallston, Alagna, & De Vellis, 1983). zogadod, qselis wevrebs SeuZliaT<br />

materialuri, sainformacio <strong>da</strong> emociuri <strong>da</strong>xmarebis gaweva (Walker, Wasserman<br />

& Wellman, 1994).<br />

qselebi SeiZleba iyos sxva<strong>da</strong>sxva saxis <strong>da</strong> gansxvavebuli Tvisebebis mqone.<br />

ego-qselebi mxolod im a<strong>da</strong>mianebs aerTianebs, romlebTanac a<strong>da</strong>mians axlo,<br />

emociurad <strong>da</strong>tvirTuli urTierTobebi aqvs. ego-qseli gansxvavdeba sxva,<br />

potenciurad ufro farTe qselebisgan urTierTobebis tipebis mixedviT, mag.<br />

megobruli an profesiuli qselebi.<br />

qseli SeiZleba ganvixiloT misi wevrebis raodenobis anu qselis zomis<br />

140


mixedviT; urTierTobis tipis mixedviT-naTesauri/aranaTesauri, megobruli,<br />

kolegialuri, <strong>da</strong> a.S.; emociuri siaxlovis mixedviT - emociuri manZili,<br />

qselis wevris mimarT; qselis simWidrovis mixedviT - qselis wevrebis urTierkavSiris<br />

xarisxi; kontaqtis sixSiris mixedviT - pirispir <strong>da</strong> arapirispir<br />

kontaqtebis (telefoni, el.fosta <strong>da</strong> skaipi) raodenoba nebismier qveyanaSi,<br />

drois nebismier istoriul monakveTSi <strong>da</strong> nebismieri a<strong>da</strong>mianisTvis, socialuri<br />

qseli Rirebul resurss warmoadgens, magram qselis Tvisebebi <strong>da</strong><br />

funqciebi mravali faqtoris zegavlenas ganicdian, iqneba es sazogadoebrivi,<br />

rogoricaa kultura, socialuri samsaxurebi, socio-ekonomikuri, aseve demografiuli,<br />

Tu pirovnuli maxasiaTelebi, rogoricaa sqesi, asaki, a<strong>da</strong>mianuri<br />

kapitali.<br />

kulturebi SeiZleba <strong>da</strong>xasiaTebul iqnen, rogorc gansxvavebuli maTi wevrebis<br />

urTierTkavSiris odenobiT <strong>da</strong> wevrebis mier sakuTari jgufis mniSvnelobis<br />

Sefasebis mixedviT (Triandis, 1987). socialuri qselebi ufro mniSvnelovania<br />

koleqtiuri kulturebisTvis, romlis wevrebi ufro zrunaven<br />

urTierTobebze sxva<strong>da</strong>sxva jgufebs Soris <strong>da</strong> aseve jgufis SigniT arsebul<br />

urTierTobebze, vidre individualur kulturebisaTvis, sa<strong>da</strong>c Rirebulebebi<br />

ufro metad piradi miznebis miRwevasTan aris <strong>da</strong>kavSirebuli. socialur<br />

qselebs meti funqciebi aqvT <strong>da</strong> amave dros, ufro mniSvnelovania a<strong>da</strong>mianis<br />

ga<strong>da</strong>rCenisaTvis iseT qveynebSi, sa<strong>da</strong>c ar aris kargad ganviTarebuli<br />

socialuri samsaxurebi, radgan iq qselis wevrebs uwevT mTeli rigi iseTi<br />

funqciebis, rogoricaa patara bavSvebis, avadmyofebisa <strong>da</strong> xan<strong>da</strong>zmulTa<br />

movla sakuTar Tavze aReba socialurad ufro maRali usafrTxoebis mqone<br />

saxelmwifoSi am funqciebs Tavis Tavze sxva<strong>da</strong>sxva samsaxurebi iReben. istoriuli<br />

xana socialuri qselis formirebis kidev erTi faqtoria. socialuri<br />

<strong>da</strong> ekonomikuri gar<strong>da</strong>qmnebis periodSi, romlis drosac izrdeba stresis<br />

zewola a<strong>da</strong>mianze, rodesac Cndeba cvlilebebisadmi morgebis saWiroeba,<br />

izrdeba a<strong>da</strong>mianis <strong>da</strong>mokidebuleba socialur qselebze. demografiuli <strong>da</strong><br />

pirovnuli maxasiaTeblebi, rogoricaa, magaliTad, sqesi, asaki <strong>da</strong> ojaxuri<br />

mdgomareoba Zlier zemoqmedebas axdenen socialur qselebze. a<strong>da</strong>mianuri<br />

kapitali aseve axdens gavlenas socialur kavSirebze, radgan janmrTeloba<br />

<strong>da</strong> ganaTleba mniSvnelovanwilad ganapirobebs a<strong>da</strong>mianis moTxovnilebebs <strong>da</strong><br />

mis SesaZleblobas wamoiwyos, an SeinarCunos urTierToba.<br />

socialuri qseli a<strong>da</strong>mianis sasicocxlo ciklTan erTad icvleba. asakTan<br />

erTad garkveukl perio<strong>da</strong>mde matulobs urTierTobaTa ricxvi, romelic piks<br />

adreul mozrdilobaSi aRwevs. asakTan erTad aseve icvleba urTierTobebis<br />

moTxovnileba, emociuri, fizikuri <strong>da</strong> xSirad ekonomikuri resursebis<br />

141


gamofitva, sicocxlis bolomde <strong>da</strong>rCenili dro amcirebs ara Tu axali<br />

urTierTobebis Camoyalibebis survils, aramed arsebuli urTierTobebis SenarCunebis<br />

survilsac ki. qalebis qselebi, mamakacebis socialur qselebTan<br />

Se<strong>da</strong>rebiT ufro didi zomisaa, ufro Rrma <strong>da</strong> mravalferovania. amasTan<br />

mamakacebi naklebad elian socialuri qselis wevrebisgan <strong>da</strong>xmarebas <strong>da</strong><br />

qalebze nakleb arian kmayofili megobrebisa <strong>da</strong> ojaxis mxar<strong>da</strong>WeriT (Shmitt<br />

& Kurdek, 1985).<br />

qarTli kultura im kulturaTa ricxvs ganekuTvneba, romelTa wevrebi<br />

Zlier arian erTmaneTze <strong>da</strong>mokidebuli (Georgas, Berry, & Kagitsibasi, 2006).<br />

amdenad, socialuri qselebi Zalze mniSvnelovan rols TamaSoben admianebis<br />

cxovrebaSi <strong>da</strong> garkveulwilad enacvlebian kidec qveyanaSi arsebul Zalze<br />

sust ”sociluri usafrTxoebis” sistemas. socialur-ekonomikurma krizisma,<br />

romelic qarTulma <strong>sazogadoeba</strong>m bolo aTweliwadnaxevarSi gamoca<strong>da</strong>, meti<br />

moTxovnebi wauyena socialur garemos.<br />

bevri ojaxis ga<strong>da</strong>rCena moxerx<strong>da</strong> im mxar<strong>da</strong>mWeri sistemis wyalobiT, romelic<br />

qarTuli sazogadoebis istoriul tradiciebSi Rrma<strong>da</strong>a gamj<strong>da</strong>ri. <strong>sazogadoeba</strong>Si<br />

arsebobs <strong>da</strong>xmarebis gawevis sayovelTaod aRiarebuli normebi,<br />

yvelaze ukiduresi gaWirvebis Jamsac ki. rodesac gamokiTxulebs vTxovdiT<br />

<strong>da</strong>esaxelebinaT yvelaze didi uxerxuloba, romelsac ganicdian ekonomikuri<br />

gaWirvebis Jams, yvelaze xSiri pasuxi exebo<strong>da</strong> socialuri mxar<strong>da</strong>Weris<br />

gawevis SeuZleblobas, Tavyrilobaze <strong>da</strong>swrebis SeuZleblobas transportirebisa<br />

<strong>da</strong> finansuri <strong>da</strong>xmarebisaTvis saWiro Tanxebis ar qonis gamo.<br />

ojaxebi Cveulebriv finansur <strong>da</strong>xmarebas uweven erTmaneTs ojaxis wevris<br />

gar<strong>da</strong>cvalebisas an qorwilSi. soflad erTmaneTs aseve xSirad uweven <strong>da</strong>xmarebas<br />

saxlis aSenebaSi <strong>da</strong> saojaxo, Tu sasoflo-sameurneo saqmianobaSi,<br />

rac ”nadis” saxeliT aris cnobili. sanaTesaos gazr<strong>da</strong> naTlobis meSveobiTac<br />

xorcieldeba. naTlia bavSvisTvis mniSvnelovan a<strong>da</strong>mianad iTvleba. is eswreba<br />

bavSvis <strong>da</strong>badebis dReebsa <strong>da</strong> mniSvnelovan ojaxur Sekrebebs. naTlia<br />

valdebulia saWiroebis SemTxvevaSi bavSvs <strong>da</strong>xmareba gauwios <strong>da</strong> saCuqrebi<br />

aCuqos (Sumbadze, 2006).<br />

ojaxebis kulturaTSoriso gamokvleva cxa<strong>da</strong>d a<strong>da</strong>sturebs, Tu raoden<br />

afasebs <strong>sazogadoeba</strong> saqarTveloSi ojaxur <strong>da</strong> megobrul urTierTobebs.<br />

27 qveynis respondentTa Soris saqarTvelos respondentebi meore adgilze<br />

aRmoCndnen axlo naTesavebTan urTierTobis sixSiris mixedviT <strong>da</strong> pirvelze<br />

ojaxis wevrebTan emociuri siaxlovis mixedviT (Georgas, Berry, & Kagitsibasi,<br />

2006).<br />

142


sqesi <strong>da</strong> asaki did zegavlenas axdens socialur qselebis Camoyalibebaze.<br />

saqarTvelos zr<strong>da</strong>sruli mosaxleobis ego-qselebis kvlevisas (Sumbadze,<br />

1999) gamovlin<strong>da</strong> sqesisa <strong>da</strong> asakis zegavlena qselis TiTqmis yvela maxasiaTebelze.<br />

yvela asakSi qalTa qselebi zomiT bevrad aRemateba Sesabamisi asakis<br />

mamakacebis socialur qselebs. naTesauri <strong>da</strong> aranaTesauri urTierTobebi<br />

TiTqmis Tanabra<strong>da</strong>a warmodgenili ego-qselebSi. aranaTesauri urTierTobebi<br />

klebulobs asakTan erTad, amasTan qalebi ufro meta naTesaur kavSirebs<br />

asaxeleben, vidre mamakacebi. asakTan erTad qalebTan matulobs, xolo mamakacebTan<br />

ki klebulobs naTesauri kavSirebis raodenoba. qalebi agreTve<br />

met megobars asaxeleben, vidre mamakacebi, Tumca orives, mamakacisa <strong>da</strong> qalis<br />

SemTxvevaSi, megobrebis raodenoba asakTan erTad klebulobs.<br />

mamakacebisaTvis socialur qselTan <strong>da</strong>kavSirebiT saukeTeso periodi Cans<br />

18-<strong>da</strong>n 25 wlis asakia. am dros maT yvelaze <strong>da</strong>makmayofilebeli <strong>da</strong> axlo<br />

urTierTobebi aqvT. qalebisTvis ki es ufro rTuli xanaa, rodesac isini<br />

naklebad arian kmayofili TavianTi urTierTobebiT <strong>da</strong> meti siRrmisaken<br />

miiltvian urTierTobebSi. 26 - 45 wlebs Soris xdeba ufro xSirad ojaxis<br />

Seqmna <strong>da</strong> profesiuli ganviTareba, swored am asakobrivi jgufis socialur<br />

qselebSi aris warmodgenili yvelaze meti raodenobiT ojaxis wevrebi <strong>da</strong><br />

TanamSromlebi. adreul mozrdilobasTan Se<strong>da</strong>rebiT, cxovrebis am periodSi<br />

qalebi ufro kmayofilebi arian Tavisi Rrma urTierTobebiT. saSualo mozrdiloba<br />

Cans, qalebisTvis yvelaze <strong>da</strong>makmayofilebel periods warmoadgens.<br />

gviani mozrdiloba, 45-<strong>da</strong>n 65 wlis asaki, xasiaTdeba fizikuri resursebis<br />

Tan<strong>da</strong>TanobiTi SemcirebiT. gare samyarosgan gamocalkeveba, rac am asaks<br />

axasiaTebs, Tavs iCens socialuri garemos Semcirebasa <strong>da</strong> ego-qselis wevrebisgan<br />

distancirebaSi. qalebi ufro momaval Taobaze axdenen koncentrirebas,<br />

met mzrunvelobas iCenen SviliSvilebis mimarT. isini ufro kmayofilebi<br />

arian naTesauri kavSirebiT. igive periodi mamakacebisTvis gamoirCeva<br />

uaryofiTi urTierTobebis simravliT <strong>da</strong> urTierTobebis ze<strong>da</strong>pirulobiT.<br />

dro qalisa <strong>da</strong> mamakacis resursebze gansxvavebul zemoqmedebas axdens.<br />

kacebis tradiciuli resursebi, rogoricaa profesiuli ganviTareba<br />

<strong>da</strong> finansuri mdgradoba izrdeba gviani mozrdilobis pirvel naxevramde<br />

mainc, xolo qalebis resursebi, rogoricaa fizikuri momxiblveloba<br />

<strong>da</strong> profesiuli ganviTareba asakTan erTad klebulobs, an<br />

ufro neli tempiT viTardeba, imis gamo, rom isini met dros uTmobdnen<br />

ojaxs cxovrebis ufro adreul periodSi. amiT aixsneba is, Tu ratomaa<br />

Zneli qalisTvis maRali Tanmdebobis <strong>da</strong>kaveba an ganqorwinebis<br />

SemTxvevaSi xelaxla gaTxoveba.<br />

143


ZiriTadi sakiTxebSi<br />

a<strong>da</strong>mianuri <strong>da</strong> socialuri kapitali di<strong>da</strong>d gansazRvravs a<strong>da</strong>mianis keTildReobas,<br />

mis sesaZleblobas imuSaos <strong>da</strong> <strong>da</strong>tkbes cxovrebiT. qalebi <strong>da</strong> mamakacebi<br />

erTmaneTisgan gansxvavdebian im Tvisebebisa <strong>da</strong> saWiroebebis mixedviT,<br />

rac a<strong>da</strong>mianur <strong>da</strong> socialuri kapitalTan aris <strong>da</strong>kavSirebuli.<br />

sabWoTa kavSiris <strong>da</strong>Slis Semdeg mosaxleobis janmrTeloba Zlier gauares<strong>da</strong>.<br />

saxelmwifo programebisa <strong>da</strong> janmrTlobis <strong>da</strong>zRvevis mcire moculobis<br />

gamo a<strong>da</strong>mianebi jan<strong>da</strong>cvis <strong>da</strong>wesebulebebs xSirad mxolod maSin mimarTaven,<br />

rodesac gankurneba ukve SeuZlebelia. janmrTelobis <strong>da</strong>cvaze biujetSi<br />

Zalze mcire Tanxaa gamoyofili <strong>da</strong> isic TiTqmis mTlianad mkurnalobazea<br />

mimarTuli, xolo prevenciuli medicina saxsrebis gareSea <strong>da</strong>rCenili.<br />

qalebis ganaTlebis done qveyanaSi aRemateba mamakacebisas. ganaTlebis nebismier<br />

doneze qali studentebi raodenobrivad Warboben mamakac studentebs.<br />

qalebis wili aseve metia umaRles saswavleblebis pe<strong>da</strong>gogiur Stats Soris,<br />

Tumca met mamakacs ukavia ufro maRali akademiuri Tanamdeboba.<br />

mamakacisa <strong>da</strong> qalis socialuri kapitali gansxvavebulia mozrdilobis sxva<strong>da</strong>sxva<br />

safexurze, urTierTobebiT mamakacebi yvelaze metad kmayofilni<br />

arian adreuli, xolo qalebi ki saSualo mozrdilobis periodSi.<br />

144


Tavi 7<br />

win ga<strong>da</strong>sadgmeli nabijebi<br />

genderuli uTanasworoba qveyanaSi aRiarebulia, rogorc arsebuli realoba,<br />

magram ara rogorc problema. mas miiCneven ufro kulturuli memkvidreobis<br />

nawilad <strong>da</strong> amdenad, misi Semcirebis nebismieri mcdeloba aRiqmeba,<br />

rogorc tradiciuli RirebulebebisTvis safrTxis Semqmneli. genderuli<br />

uTanasworoba Rrma<strong>da</strong>a fesvgadgmuli, Tumca yovelTvis ar aris cxadia <strong>da</strong><br />

advilad amosacnobi.<br />

qveynis a<strong>da</strong>mianis sayovelTao uflebebis pativiscemisa <strong>da</strong> evropasTan integraciisken<br />

miswrafebis demonstrirebas warmoadgens is, rom saqarTvelo aris<br />

genderul Tanasworobaze mimarTuli TiTqmis yvela mniSvnelovani saerTa-<br />

Soriso dokumentis xelmomwerTa Soris. qveynis kanonmdebloba <strong>genderi</strong>s<br />

TvalsazrisiT neitraluria <strong>da</strong> ar iZleva sqesis nia<strong>da</strong>gze diskriminaciis<br />

saSualebas, magram saerTaSoiso dokumentebis Tu kanonebis ganxorcieleba<br />

umetesad formalur xasiaTis atarebs, xolo diskriminaciis winaaRmdeg mimarTuli<br />

saqmianobebi ar aris gamagrebuli arc samoqmedo gegmebiT <strong>da</strong> arc<br />

biujetiT. qveynis mTavari politikuri dokumentebi, rogoricaa ”saqarTvelo<br />

siRaribis gareSe” <strong>da</strong> ”evropuli samezoblo politika” ar arian fokusirebuli<br />

genderul sakiTxebze. aseve ar arsebobs mudmivmoqmedi saxelmwifo<br />

uwyeba, romlis misiac genderuli Tanasworobis mxar<strong>da</strong>WeriTa <strong>da</strong> monitoringiT<br />

ganisazRvreba. parlamentSi parlamentis Tavmjdomaris xelmZRvanelobis<br />

qveS genderuli Tanasworobis sakonsultacio sabWos Camoyalibeba <strong>da</strong><br />

saqarTvelos parlamentis mier genderuli Tanasworobis koncefciis miReba<br />

winga<strong>da</strong>dgmul nabijebad aris miRebuli, magram aRmasrulebel doneze, genderuli<br />

sakiTxebis komisiis umoqmedebobis gamo genderuli Tanasworobis<br />

koncefciis ganxorcieleba nakleba<strong>da</strong>a mosalodneli.<br />

viTarebis gasaumjobeseblad uaRresad mniSvnelovania mosaxleobis cnobierebis<br />

Secvla, qalis Tanaswori uflebebis, Tavisuflebisa <strong>da</strong> SesaZleblobebisTvis<br />

saTanado mniSvnelobis miniWeba.<br />

Camoyalibebul <strong>da</strong> ganxorcielebul un<strong>da</strong> iqnes ufro efeqturi saxelmwifo<br />

politika, romelic gamiznuli iqneba genderuli Tanasworobis miRwevaze.<br />

genderuli Tanasworoba ar un<strong>da</strong> iqnes ganxiluli izolirebulad, radgan is<br />

faseulobebis ufro farTe speqtris nawilia. magram, sanam irRveva a<strong>da</strong>mianis<br />

uflebebi, sanam a<strong>da</strong>miani, misi keTildReoba <strong>da</strong> uflebebi ar gaxdeba qveynis<br />

ganviTarebis politikis wamyvani principi, Cven ar un<strong>da</strong> velodeT radikalur<br />

145


cvlilebebs arc genderuli Tanasworobis miRwevis <strong>da</strong> arc aTaswleulis<br />

ganviTarebis miznebis miRwevis gzaze.<br />

genderuli uTanasworoba Tavs iCens rogorc sazogadoebriv, ise kerZo sarbielze.<br />

es ori sfero ar aris erTmaneTisgan izolirebuli, <strong>da</strong> cvlileba<br />

erTSi sabolo jamSi iwvevs clilebas meoreSi. sazogadoebrivi sarbieli<br />

mamakacis prioriteta<strong>da</strong>a miCneuli, qalisad ki - kerZo. magram uTanasworoba<br />

xSirad swored kerZo sferoSi ufro vlindeba. problemas Tavad<br />

uTanasworobaze metad warmoadgens is Rirebuleba, romelic am or sferos<br />

miewereba. samuSao saxlis gareT, romelsac tradiciulad mamakaci asrulebs,<br />

ufro meta<strong>da</strong>a <strong>da</strong>fasebuli, vidre qalis saxlSi Sroma.<br />

bolo TxuTmeti weli aRiniSna <strong>da</strong>debiTi cvlilebebiT genderuli TanasworobasTan<br />

mimarTebaSi. es cvlilebebi gapirobebul iyo ara saxelmwifo<br />

politikiT, aramed socialuri cvlilebebiT <strong>da</strong> mZime ekonomikuri mdgomareobasTan<br />

morgebis aucileblobiT. am mdgomareobam aiZula qalebi aqtiurad<br />

Cabmuliyvnen Semosavlis momtan SromiT saqmianobaSi. ekonomikurma<br />

<strong>da</strong>moukideblobam, rac Zalauflebis myar safuZvels warmoadgens, gazar<strong>da</strong><br />

qalis resursebi <strong>da</strong> is sazogadoebriv sferoSi ufro maRal safexurze<br />

aiyvana. cvlilebis kidev erT Zlier faqtors modernizacia <strong>da</strong> informaciis<br />

xelmisawvdomoba warmoadgens, rac televiziis, internetis <strong>da</strong> skaipis meSveobiT<br />

xorcieldeba. maT mniSvnelonad Secvales Sexedulebebi, mraval<br />

sakiTxTan, maT Soris genderTan mimarTebaSi.<br />

jer kidev bevria gasakeTebeli gendruli samarTlianobis misaRwevad. qvemoT<br />

CamoTvililia zogierTi is nabiji, romelic am mimarTulebiT un<strong>da</strong><br />

iqnes ga<strong>da</strong>dgmuli. aq ar iqneba saubari iseT aSkara <strong>da</strong> farTo masStabis<br />

RonisZiebebze, rogoricaa siRaribis <strong>da</strong>Zleva an usafrTxoebis qselis Seqmna,<br />

yuradRebas gavamaxvilebT ufro specifiur RonisZiebebze, romelTac<br />

SeuZliaT wvlilis Setana genderuli Tanasworobis saqmeSi, Tanasworobis<br />

mimarT <strong>da</strong>mokidebulebis SecvlaSi, qalTa monawileobisa <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianur kapitalis<br />

gazr<strong>da</strong>Si, sxva<strong>da</strong>sxva jgufebis saWiroebis <strong>da</strong>kmayofilebaSi.<br />

qvemoT warmogidgenil mosazrebaTa nawili imeorebs rekomen<strong>da</strong>ciebs warmodgenils<br />

dokumentSi ”qalTa winaaRmdeg diskriminaciis aRmofxvris<br />

komitetis <strong>da</strong>skvniTi SeniSvnebi: saqarTvelo (2006).” Cven ga<strong>da</strong>vwyviteT aq<br />

maTi moyvana, radgan isini mxolod nawilobriv aris gaTvaliswinebuli <strong>da</strong><br />

amdenad problemebi ar moxsnila.<br />

146


Tanasworobis miRwevaze gaTvlili RonisZiebebi mraval moqmed pirs gulisxmobs<br />

- saxelmwifo <strong>da</strong> arasamTavrobo organizaciebs, eklesias, zoga<strong>da</strong>d<br />

mosaxleobas, donor organizaciebs. isini un<strong>da</strong> vrceldebodnen, rogorc<br />

qalebze, aseve kacebze. maT gansaxorcieleblad gamoyenebuli un<strong>da</strong> iyos<br />

sxva<strong>da</strong>sxva saSualeba, rogoricaa beWdvTi <strong>da</strong> eleqtronuli media, sazogadoebrivi<br />

Sekrebebi, saganmanaTleblo masalebi, <strong>da</strong> sxva.<br />

zogadi xasiaTis zomebi<br />

• Seicvalos <strong>da</strong>mokidebuleba Tanasworobis mimarT<br />

albaT yvelaze fun<strong>da</strong>menturi cvlileba, rac un<strong>da</strong> moxdes, aris mosaxleobis<br />

<strong>da</strong>mokidebulebis Secvla Tanasworobis mimarT. <strong>da</strong>mokidebulebis Secvla<br />

rTuli <strong>da</strong> xangrZlivi procesia, romelic moiTxovs mravalmxriv <strong>da</strong> SeTanxmebul<br />

RonisZiebebs, romlebSic Sedis saxelmwifo politika, kanonmdebloba,<br />

sazogadoebrivi cnobierebis amaRleba <strong>da</strong> ganaTleba, saxelmwifo <strong>da</strong> arasaxelmwifo<br />

institutebis mizan<strong>da</strong>saxuli qmedebebi.<br />

• termini ”genderuli Tanasworoba” Seicvalos terminiT ”genderuli<br />

samarTlianoba”<br />

genderuli Tanasworobis cnebis mimarT arsebuli uaryofiTi <strong>da</strong>mokidebulebis<br />

gamo <strong>da</strong> Tanasworobis ideisadmi winaaRmdegobis Semcirebis mizniT,<br />

SesaZloa ufro Sedegiani aRmoCndes terminis ”genderuli Tanasworoba”, rac<br />

faqtiurad niSnavs genderul Tanasworobas socialuri samarTlianobisaTvis,<br />

Secvla terminiT ”genderuli samarTlianoba”.<br />

• Camoyalibebul iqnes saxelmwifo politika ufro meti genderuli<br />

samarTlianobis misaRwevad, rogorc ojaxze mimarTul politikis nawili<br />

arsebuli demografiuli problemis pirobebSi, romlebic safrTxes uqmnis<br />

qveynis ganviTarebas, un<strong>da</strong> Camoyalibdes <strong>da</strong> prioritetulad gamocxaddes<br />

ojaxebis mxar<strong>da</strong>mWeri sagangebo politika. genderuli samarTlianoba ojaxis<br />

funqcionirebis fun<strong>da</strong>ments warmoadgens. politikam un<strong>da</strong> uzrunvelyos dedisa<br />

<strong>da</strong> bavSvis janmrTeloba, ojaxisadmi ”megobruli” samuSao garemo, bavSvis<br />

movlis SesaZleblobebi. xazi un<strong>da</strong> gaesvas mamis rolis mniSvnelobas <strong>da</strong><br />

un<strong>da</strong> moxdes misi popularizacia. eklesia <strong>da</strong> media un<strong>da</strong> CaerTon ojaxze<br />

mimarTuli politikis ganxorcielebaSi. Secvlil un<strong>da</strong> iqnes Sromis kodeqsi<br />

ise, rom man ki ar SezRudos, rogorc amas momqmedi kodeqsi akeTebs, aramed<br />

stimuli misces mosamsaxure qalis reproduqciul aqtiobas.<br />

147


• Seiqmnas instituciuuri meqanizmebi meti genderuli Tanasworobis<br />

misaRwevad<br />

genderTan <strong>da</strong>kavSirebuli saxelmwifo politikisa <strong>da</strong> programebis <strong>da</strong>gegmvisa<br />

<strong>da</strong> ganxorcielebis mizniT mTavrobaSi Seqmnil iqnas mudmivmoqmedi organo.<br />

aseve saxelmwifo politikisa <strong>da</strong> misi ganxorcielebis monitoringis mizniT<br />

Camoyalibebul iqnes arCeviTi organo, romelSic sxvebTan erTad Sevlen<br />

aRmasrulebebli xelisuflebis maRali Tanamdebobis pirebi, arasamTavrobo<br />

seqtoris <strong>da</strong> eklesiis warmomadgenlebi.<br />

• uzrunvelyofil iqnes gendruli samarTlianoba ganaTlebis<br />

sistemaSi<br />

imis gaTvaliswinebiT, rom genderuli Sexedulebebis Camoyalibeba adreul<br />

asakSi xdeba ojaxsa <strong>da</strong> skolaSi, gansakuTrebuli yuradReba un<strong>da</strong> mieqces<br />

genderuli samarTlanobis uzrunvelyofas skolaSi. amisaTvis skolis maswavlebleblebma<br />

un<strong>da</strong> gaiaron momzadeba genderul mgrZnobiarobis gazrdisTvis,<br />

saxelmZRvaneloebi un<strong>da</strong> iqnes ga<strong>da</strong>sinjuli, raTa maTSi gaparuli<br />

ar iyos genderul uTanasworobaze mimaniSnebeli masala. <strong>da</strong>nergil un<strong>da</strong><br />

iqnes specialuri programebi, romlebic gamiznuli iqneba konfliqtebis, maT<br />

Soris ojaxuris, araZaladobriv ga<strong>da</strong>wyvetis swavlebaze, aseve ojaxur Rirebulebebsa<br />

<strong>da</strong> aRzr<strong>da</strong>ze. swavlebisas xazi un<strong>da</strong> gaesvas mSoblis rolis<br />

mniSvnelobas, gansxvavebuli azris Rirebulebas <strong>da</strong> mis pativiscemas, genderul<br />

gansxvavebebs.<br />

• uzrunvelyofil iqnes sqesis mixedviT gancalkevebuli informaciis<br />

xelmisawvdomoba<br />

regularulad un<strong>da</strong> Segrovdes, sqesis mixedviT un<strong>da</strong> iqnes warmodgenili <strong>da</strong><br />

sazogadoebisaTvis miwodebuli informacia qveynis mTavar indikatorebze,<br />

maT Soris a<strong>da</strong>mianis ganviTarebaze (ixile CEDAW, 2006. muxli.10). miRebul<br />

un<strong>da</strong> iqnes kanoni statistikis Sesaxeb, romelSic xazgasmuli iqneba sqesis<br />

mixedviT gancalkevebuli informaciis warmodgenis aucilebloba. yovelwliurad<br />

un<strong>da</strong> iqnes gamoqveynebuli angariSi genderul sakiTxebze. mxar<strong>da</strong>Weril<br />

un<strong>da</strong> iqnes kvlevebi genderul sakiTxebze, genderuli diskriminaciis<br />

gamovlenaze, maskulinobasa <strong>da</strong> mamakacTa problemebze -sferoze, romlic<br />

naklebad aris nakvlevi.<br />

• xeli Seewyos genderuli sakiTxebis gaTvaliswinebas (meinstrimings)<br />

genderuli sakiTxebis gaTvaliswineba miznad un<strong>da</strong> iqnes <strong>da</strong>saxuli <strong>da</strong> ganxorcielebuli<br />

yvela mniSvnelovan programebsa <strong>da</strong> did organizaciebSi (ixile<br />

CEDAW, 2006. muxli 12). genderuli cnebebi un<strong>da</strong> iqnen Semotanili <strong>da</strong><br />

148


gendruli cnobiereba un<strong>da</strong> gaZlierdes erTnairad, rogorc kacebSi, aseve<br />

qalebSi.<br />

qalebis monawileoba sazogadoebriv sarbielze<br />

viTarebis analizi aSkarad miuTiTebs gendrul uTanasworobaze saqarTvelos<br />

moqalaqeTa sazogadoebriv cxovrebaSi monawileobis TvalsazrisiT.<br />

arCeviT <strong>da</strong> aRmasrulebel struqturebSi qalebis ufro didi warmomadgenlobis<br />

saWiroeba sayovelTaod aris aRiarebuli. qalebis monawileoba<br />

sazogadoebriv cxovrebaSi aucilebelia qveynisTvis mniSvnelovani ga<strong>da</strong>wyvetilebebis<br />

miRebisas genderuli perspeqtivis gaTvaliswinebisaTvis. maSin,<br />

rodesac kacebi <strong>da</strong> qalebi Tanabar interess iCenen sazogadoebriv movlenebisa<br />

<strong>da</strong> politikis mimarT, maTi gavlena ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebaze Zlier<br />

gansxvavebulia - mamakcebi qalebTan Se<strong>da</strong>rebiT Seu<strong>da</strong>reblad ufro didi<br />

Zalauflebas floben.<br />

kulturuli stereotipebi, arasaTanado genderuli ganaTleba <strong>da</strong> mcire<br />

genderuli mgrZnobiaroba, saWiroebis arasaTanado aRqma <strong>da</strong> genderuli<br />

Tanasworobis misaRwevi Tanmimdevruli saxelmwifo politikis ararseboba<br />

erTis mxriv, <strong>da</strong> meores mxriv drois ukmarisoba, qalebis arasakmarisi motivacia<br />

<strong>da</strong> SesaZleblobebi, qalTa sazogadoebriv cxovrebaSo monawileobis<br />

<strong>da</strong>bali donis mizezebad aris aRiarebuli.<br />

monawileobis kidev erTi mniSvnelovani faqtoria SesaZleblobebi. SesaZleblobebis<br />

mniSvnelobaze calsaxa miniSnebas iZleva <strong>da</strong>kvirveba qalTa moRvaweobaze<br />

post-sabWoTa periodSi. sistemis rRvevis Sedegad, rogorc ki<br />

gaixsna ”SesaZleblobebis fanjara”, qalebi maSinve gamoCndnen sazogadoebriv<br />

sarbielze. mas mere, qalebis aqtioba <strong>da</strong> miRwevebi gamoikveTa religiur<br />

sferoSi, qveynis <strong>da</strong>moukideblobisaTvis brZolaSi, arasamTavrobo seqtorisa<br />

<strong>da</strong> araformaluri ekonomikis funqcionirebaSi.<br />

sazogadoebriv cxovrebaSi qalis monawileobis gasaZliereblad mTeli rigi<br />

RonisZiebebis gatarebaa saWiro.<br />

• Secvlil un<strong>da</strong> iqnes arsebuli Sexeduleba, romelic qalis adgils<br />

xe<strong>da</strong>vs kerZo, xolo kacis adgils sajaro sferoSi<br />

cvlilebis mZlavr iaraRad un<strong>da</strong> iqces qalis maRal Tanamdebobebze <strong>da</strong>niSvna,<br />

misi metad warmoCena sazogadoebriv sferoSi media kampaniebis meSveobiT,<br />

gendruli Tanasworobis ideis propagandiT sazogadoebrivi cxovrebis yvela<br />

doneze <strong>da</strong> formaluri ganaTlebis sruli ciklis ganmavlobaSi, <strong>da</strong>wyebuli<br />

skolamdeli <strong>da</strong> <strong>da</strong>mTavrebuli umaRlesi ganaTlebiT.<br />

149


• Seqmnil un<strong>da</strong> iqnes SesaZleblobebi sazogadoebriv cxovrebaSi<br />

qalis monawileobisaTvis<br />

un<strong>da</strong> Seiqmnas pirobebi, romlebic qals saSualebas miscems gamonaxos dro<br />

sazogadoebrivi aqtiobebisaTvis. es un<strong>da</strong> moxdes ekonomikuri pirobebis gaumjobesebiT,<br />

rac qals miscems <strong>da</strong>mxmares <strong>da</strong>qiravebis an momsaxurebis SeZenis<br />

saSualebas. Secvlili un<strong>da</strong> iqnes Sromis kodeqsi <strong>da</strong> igi SesabamisobaSi un<strong>da</strong><br />

movides saerTaSoriso stan<strong>da</strong>rtebTan, raTa gaizrdos Sromis usafrTxoeba<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebulTa uflebebi. Seqmnil un<strong>da</strong> iqnes ”ojaxisadmi megobruli”<br />

samuSao garemo, rac gulisxmobs samuSao saaTebis SerCevis SesasZleblobas,<br />

iseTis rogoricaa naxevar Statze muSaoba, mokle samuSao dRe, mSoblebis<br />

Svebuleba <strong>da</strong> Sini<strong>da</strong>n muSaobis SesaZlebloba. ga<strong>da</strong>dgmul un<strong>da</strong> iqnes nabijebi<br />

<strong>da</strong>saqmebis araformaluri seqtoris regulirebisaTvis <strong>da</strong> imis uzrunvelsayofad,<br />

rom iq <strong>da</strong>culi iqnes a<strong>da</strong>mianis uflebebi <strong>da</strong> Sromis usafrTxeba.<br />

• xeli Seewyos qalTa SesaZleblobebis gazr<strong>da</strong>s, raTa uzrunvelyofil<br />

iqnes maTi CarTva sajaro cxovrebaSi<br />

qalTa SesaZleblobebis gaZliereba un<strong>da</strong> moxdes sxva<strong>da</strong>sxva tipis klubebisa<br />

<strong>da</strong> sxva nebayoflobiTi organizaciebis Seqmnisa <strong>da</strong> maT saqmianobaSi qalTa<br />

Cabmis meSveobiT. gansakuTrebiT mniSvnelovania xeli Seewyos qalTa organizaciebs<br />

soflad <strong>da</strong> eTnikuri umciresobebiT <strong>da</strong>saxlebul raionebSi, sa<strong>da</strong>c<br />

meti SezRudvebi arsebobs qalis mamakacis gverdigverd muSaobaze. uwyveti<br />

ganaTlebis miRebis SesaZleblobebis gafarToeba <strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva unarebis SesaZenad<br />

kursebis organizeba qalebs <strong>da</strong>exmarebaT upasuxon uaxles gamowvevebs.<br />

qali un<strong>da</strong> iqnes mxar<strong>da</strong>Werili <strong>da</strong> man un<strong>da</strong> SeiZinos liderobis unarebi,<br />

raTa uzrunvelyofil iqnes misi politikaSi monawileobis SesaZlebloba.<br />

qalebs un<strong>da</strong> mieceT maRal profesiuli stan<strong>da</strong>rtebis miRwevis SesaZlebloba,<br />

risi gakeTebac maT ver moaxerxes ufro adre ojaxuri movaleobebis,<br />

muSaobis wyvetisa, Tu ufros asakSi muSaobis <strong>da</strong>wyebis gamo.<br />

• arCeviT <strong>da</strong> aRmasrulebel organoebSi qalTa monawileobis aqtiuri<br />

mxar<strong>da</strong>Wera<br />

qalebis politikaSi CarTvis dinamika saswrafo sakanonmdeblo zomebis gatarebisaken<br />

gvibiZgebs. un<strong>da</strong> <strong>da</strong>iwyos msjeloba qvotirebis sistemis SemoRebis<br />

Taobaze. aucilebelia qvotebi,s rogorc droebiTi saSualebis SemoReba.<br />

ganxorcielebul un<strong>da</strong> iqnes im partiebis mxar<strong>da</strong>Wera, romlebic qalebs<br />

saarCevno siis ze<strong>da</strong> nawilSi warmoadgenen.<br />

• zewolis jgufebis Seqmna qalTa monawileobis gazrdis, genderuli<br />

perspeqtivebis gaTvaliswinebis <strong>da</strong> Sromis usafrTxoebis miRwevis<br />

mizniT.<br />

arsebobs bevri qalTa arasamTavrobo organizacia, magram isini ufro qalebis<br />

150


organizaciebs warmoadgenen <strong>da</strong> ara organizaciebs qalebisaTvis. maTi Zalisxmeva<br />

<strong>da</strong> resursebi gafantulia. qalTa mZlavri moZraobis Camoyalibebam<br />

SeiZleba sakmao zewola ganaxorcielos <strong>da</strong> radikalur cvlilebs miaRwios.<br />

aseTi moZraobis Seqmna SeiZleba erTi, an ori konkretuli miznis miRwevas<br />

emsaxurebodes. profesiuli kavSirebi ufro metad un<strong>da</strong> gaaqtiurdnen, raTa<br />

koleqtiuri molaparakebebis gziT SeZlon Sromis usafrTxoebis arsebuli<br />

donis amaRleba.<br />

• gazrdil iqnes qalis ekonomikuri <strong>da</strong>moukidebloba <strong>da</strong> ojaxebs<br />

mieceT TviT<strong>da</strong>saqmebis SesaZlebloba<br />

ekonomikuri <strong>da</strong>moukidebloba Zalauflebis mniSvnelovani faqtoria. sagangebo<br />

Zalisxmevaa saWiro, raTa gaizardos qalis mier Semosavlis mopovebis<br />

unari. qalebisaTvis ufro xelmisawvdomi un<strong>da</strong> gaxdes iafi kreditebi <strong>da</strong><br />

sabanko sesxebi (ixile CEDAW, 2006 muxli 28). aseve mxar<strong>da</strong>Weras saWiroebs<br />

mcire <strong>da</strong> ojaxuri bizensi. gapirobebul un<strong>da</strong> iqnes sasoflo-sameurneo<br />

produqciis gayidvis SesaZleblobebi.<br />

• un<strong>da</strong> gakeTdes mcdeloba, raTa miRweul iqnes genderuli wonasworoba<br />

im profesiebSi, romlebSic tradiciulad <strong>da</strong>rRveulia balansi<br />

ekonomikuri saSualebebiT <strong>da</strong> propagandis meSveobiT gamagrebulma saxelmwifo<br />

politikam xeli un<strong>da</strong> Seuwyos mamakacebis Cabmas tradiciulad qalis<br />

profesiebSi <strong>da</strong> qalebisa - mamakacis profesiebSi. (ixile CEDAW, 2006. muxli.18).<br />

a<strong>da</strong>mianuri kapitali<br />

a<strong>da</strong>mianuri kapitali mWidro<strong>da</strong>a <strong>da</strong>kavSirebuli pirovnebis keTildReobasTan,<br />

mamakacisa Tu qalis SesaZleblobasTan qondes normaluri cxovrebis pirobebi,<br />

samuSao <strong>da</strong> kmayofilebis grZnoba. janmrTelobis sakiTxebi <strong>da</strong> sicocxlis<br />

xangrZlivoba mamakacisa <strong>da</strong> qalis SemTxvevaSi gansxvavebulia: qali ukeTesi<br />

janmrTelobiTa <strong>da</strong> meti sicocxlis xangrZlivobiT gamoirCeva. mamakacisa <strong>da</strong><br />

qalis janmrTelobasTan <strong>da</strong>kavSirebuli saWiroebebi mniSvnelovnad gansxvavebulia.<br />

ganaTleba aris sfero, sa<strong>da</strong>c genderuli Tanasworoba miRweulia.<br />

viTarebis gasaumjobeleblad Semdegi nabijebi un<strong>da</strong> iqnes ga<strong>da</strong>dgmuli.<br />

151


• meti yuradReba mieqces janmrTelobis prevencias <strong>da</strong> moxdes cxovrebis<br />

jansaRi wesis propagan<strong>da</strong><br />

janmrTelobaze mimarTuli biujetis simwiris pirobebSi prevencia gansakuTrebul<br />

mniSvnelobas iZens. janmrTelobis politika metad un<strong>da</strong> iyos mimarTuli<br />

prevenciaze. media kampaniebis meSveobiT mosaxleobas un<strong>da</strong> miewodos<br />

informacia fizikur varjiSis sargebelze, janmrTeli cxovrebis wesze <strong>da</strong><br />

janmrTeli kvebis principebze. xeli un<strong>da</strong> Seewyos mosaxleobis sportSi Cabmas.<br />

yvela donis saganmanaTleblo <strong>da</strong>wesebulebebs un<strong>da</strong> qondeT sportuli<br />

<strong>da</strong>rbazebi, yvela moswavle <strong>da</strong> studenti saswavlebelSi un<strong>da</strong> eswrebodes<br />

sportis gakveTilebs. sportuli <strong>da</strong>rbazebiT sargebloba mTeli ojaxis mier<br />

ekonomikurad un<strong>da</strong> iyos waxalisebuli.<br />

• <strong>da</strong>xmareba gaewios kacebs umuSevrobasa <strong>da</strong> omTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

stresis zemoqmedebis <strong>da</strong>ZlevaSi<br />

mamakacebi qalebze ufro mgrZnobiareni arian ekonomikuri krizisis mimarT,<br />

radgan maT fsiqologiurad ufro metad awevT ojaxis Senaxvis tvirTi. amas-<br />

Tan samuSao mamakacis me-koncefciis ufro centralur nawils warmoadgens.<br />

amdenad umuSevroba, an arasrulfasovani <strong>da</strong>saqmeba Zalze uaryofiTad moqmedebs<br />

mamakacis TviT-Sefasebaze, fsiqologiur keTildReobasa <strong>da</strong> janmrTelobaze,<br />

xSirad xels uwyobs mis narkotikze <strong>da</strong>mokidebulebas, alkoholizms,<br />

Tambaqos didi raodenobiT moxmarebasa <strong>da</strong> sisxlis samarTlis <strong>da</strong>naSaulebebsac<br />

ki. Sesaswavlia umuSevrobis zemoqmedeba mamakacze. programebi un<strong>da</strong><br />

iqnes ganxorcielebuli, raTa Semcirdes umuSverobis mavne zemoqmedeba. aseve<br />

SesamuSavebelia politika, romelic xels Seuwyobs samewarmeo saqmianobis<br />

ganviTarebas, sabanko kreditebis gacemas <strong>da</strong> profesiul ga<strong>da</strong>mzadebas. 2008<br />

wlis agvistoSi ruseTis samxedro Tav<strong>da</strong>sxmam mamakacebSi sircxvilis grZnoba<br />

warmoSva, raki maT ver SeZles ojaxebisa <strong>da</strong> qveynis <strong>da</strong>cva. im mosaxleobisaTvis,<br />

vinc samxedro moqmedebebis msxverpli gax<strong>da</strong>, <strong>da</strong>uyovnelbliv un<strong>da</strong><br />

ganxorcieldes programebi SemuSavebuli calke mamakacisa <strong>da</strong> qalisaTvis.<br />

• xeli Seewyos imis gacnobierebas, rom ojaxuri Zaladoba miekuTneba<br />

ara kerZo, aramed sazogadoebriv sferos<br />

ojaxuri Zaladobis mimarT mosaxleobis <strong>da</strong>mokidebuleba, rogorc Si<strong>da</strong><br />

ojaxuri problemis, un<strong>da</strong> Seicvalos mis <strong>da</strong>naSaulad aRqmiT. un<strong>da</strong> ganxorcieldes<br />

kanonis moTxovnebi <strong>da</strong> gaixsnas TavSesafarebi Zaladobis msxverplTa<br />

<strong>da</strong> maTi SvilebisaTvis. mkurnaloba <strong>da</strong> fsiqologiuri konsultaciebi un<strong>da</strong><br />

CautardeT moZaladeebs Zaladobis msxverplT un<strong>da</strong> CaurtardeT Treiningi<br />

mzadyofnaze <strong>da</strong> Zaladobis aridebis xerxebze.<br />

152


• Seiqmnas pirobebi kanon<strong>da</strong>mrRvevis qalebis maTi ojaxebisagan<br />

izolaciis efeqtis Sesamcireblad.<br />

gatardes sakanonmdeblo cvlilebebi romelic qal patimrebs ojaxis<br />

wevrebTan meti kontaqtis saSualebas micems.<br />

gansxvavebuli jgufebi<br />

genderul TanasworobasTan <strong>da</strong>kavSirebuli viTareba gansxvavebulia kompaqturad<br />

<strong>da</strong>saxlebul eTnikur, javaxeTis somex <strong>da</strong> qvemo qarTlis azebaijanul<br />

umciresobebTan. qarTuli enis arcodna, eTnikur qarTvelebTan yoveldRiuri<br />

kontaqtis simciris fonze ganapirobebs informaciis xelmisawvdomobis simcires<br />

<strong>da</strong> moiTxovs met Zalisxmevas genderuli Tanasworobis miRwevisaTvis.<br />

genderTan <strong>da</strong>kavSirebiT specifiuri problemebis mqone kidev erT jgufs,<br />

romelic gaizar<strong>da</strong> 2008 wlis ruseTis agresiis Sedegad, iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebuli<br />

pirebi warmoadgenen.<br />

xeli Seewyos qalebis genderul Tanasworobasa <strong>da</strong> integracias eTnikuri<br />

umciresobebiT <strong>da</strong>saxlebul regionebSi<br />

sagangebo zomebi un<strong>da</strong> iqnes miRebuli genderuli Tanasworobis gasazrdelad<br />

<strong>da</strong> eTnikuri umciresobebis integraciisaTvis. enis codna integraciis mniSvnelovan<br />

faqtors warmoadgens. imis gaTvaliswinebiT, rom mamakacebTan<br />

Se<strong>da</strong>rebiT bevrad ufro naklebi qali flobs mSobliuris gar<strong>da</strong> raime sxva<br />

enas, gansakuTrebuli yuradReba un<strong>da</strong> mieqces qalebisTvis saxelmwifo enis<br />

swavlebas. eTnikuri umciresobis warmomadgeneli qalebi metad un<strong>da</strong> iqnen<br />

CarTuli qalTa organizaciebis mier ganxorcilebul swavlebaSi. xeli un<strong>da</strong><br />

Seewyos iseT sazogadoebrivi TavSeyris adgilebis organizacias, rogoricaa<br />

qalTa klubebi, an kafeebi.<br />

• genderuli sakiTxebi gaTvaliswinebul iqnes iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebuli<br />

pirebis mimarT politikis gansazRvrisas<br />

iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebuli qalebis Cabma iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebul pirTa<br />

mimarT politikis Camoyalibebis procesSi <strong>da</strong> konfliqtis ga<strong>da</strong>WraSi xels<br />

Seuwyobs genderuli perspeqtivis gaTvaliswinebas maT problemebis mogvarebis<br />

strategiisa <strong>da</strong> taqtikis gansazRvrisa.<br />

153


ibliografia<br />

alia . (2008). 27-28 maisi. gaizrdeba Tu ara saqarTveloSi sakvebis fasi<br />

40%-iT?<br />

bagratia, T. (2006). adgilobrivi TviTmarTvelobis arCevnebi <strong>da</strong> qalTa<br />

monawileoba. Tbilisi. masala gansjisaTvis.<br />

beriZe, l (2004). SromiTi migracia saqarTvelo<strong>da</strong>n. Tbilisi<br />

gogiCaiSvili, f. (1976). saxalxo rewva saqarTveloSi. Tbilisi: Tbilisis<br />

universitetis gamomcemloba.<br />

maisuraZe, m (2007). qalebi qarTul sabWoTa enciklopediaSi <strong>da</strong> gamocemaSi<br />

”vin vin aris”. gamouqveynebeli angariSi.<br />

migraciis saerTaSoriso organizacia (2007). gamokiTxvis angariSi.<br />

nodia, g., <strong>da</strong> sqoltbaxi, a.p. (red.) (2006). saqarTvelos politikuri<br />

landSafti. Tbilisi: CIPDD<br />

rezonansi (2008) 1 aprili. sagazeTo statia.<br />

reproduqciuli janmrTelobis kanonmdeblobisa <strong>da</strong> politikis Sefaseba <strong>da</strong><br />

analizi saqarTveloSi (2005).<br />

saukeTeso genderuli balansis mqone organizaciis gamosavleni kvlevis angariSi<br />

(2007). gaeros ganviTarebis fondis proeqti: <strong>genderi</strong> <strong>da</strong> politika<br />

samxreT kavkasiaSi.<br />

saqarTvelos saxalxo <strong>da</strong>mcvelis angariSi. a<strong>da</strong>mianis uflebebi saqarTvelo-<br />

Si (2007)<br />

sociologiuri kvlevis angariSi. saukeTeso genderuli balansis mqone<br />

organizaciis gamosavlenad. 2007 gaeros ganviTarebis programis proeqti<br />

”<strong>genderi</strong> <strong>da</strong> politika samxreT kavkasiaSi”.<br />

154


surmaniZe, l. (2002). qalTa problemebis zogirTi aspeqti. qalTa problemebi<br />

saqarTveloSi. Tbilisi. gv.111-117<br />

xomeriki, l <strong>da</strong> javaxiSvili, m. (2005). qalTa sazogadoebrivi saqmianoba<br />

saqarTveloSi: XIX saukunis meore naxevari <strong>da</strong> XX saukunis <strong>da</strong>sawyisi.<br />

Tbilisi.<br />

qali <strong>da</strong> kaci saqarTveloSi (2008). statistikis departamenti. statistikuri<br />

publikacia.<br />

gamokiTxvis angariSi (2006). adgilobriv arCevnebSi qalebis monawileobaze<br />

sazogadoebrivi azris gamokiTxvis Sedegebi. Tbilisi.<br />

Barker, D.K. (2000). Dualisms, Discourse and Development. In U.Narayan<br />

and S.Harding, Eds. Decentering the Center. P.177-188. Bloomington nad<br />

Indianapolis:Indiana University Prerss.<br />

Blood,R.O. and Wolfe, D.M. (1960). Husbands and wives. The dynamics of married<br />

living. N.Y.: Free Press.<br />

Boissevain, J. (1974). Friends of friends. Oxford: Blackwell.<br />

CEDEW (2006). Concluding comments of the Committee on the Elimination<br />

of Discrimination against Women: <strong>Georgia</strong> (Thirty-sixth session. 7-25 August 2006).<br />

Convey,M., Ahern, D.W., & Steuernagel, G.A. (2005). Women and public policy.<br />

Third ed. Washington:Copress<br />

Deaux, K., and Major, B. (2000). A social-psychological model of gender. In:<br />

M.S.Kimmel, ed. The gender society reader. NN.Y.:Oxford University Press.<br />

Durkheim, E.(1892). The conjugal family. In:Review Philosophique de la France at<br />

de l’Etranger, 90.1-14.<br />

Eurostat (2001). The social situation in the European Union. Brussels: European<br />

Commission, DirectorateGeneral for Employment and social affairs.<br />

155


Fiske, S.T., and Taylor, Sh.E. (1991). Social Cognition.N.Y.McGraw-Hills.<br />

From red to gray (2007). The ”Third transition” of aging populations in Eastern Europe<br />

and the Former Soviet Union. World Bank Report. (http://www.worldbank.org/<br />

eca/redtogray).<br />

Gelb, J. (1989). Feminism and Politics. Berkley, etc.: University of California press<br />

Georgas, J.,Berry, J.W.,& Kagitsibasi, G. (2006).Synthesis: How similar and how different<br />

are families across cultures? In: J.Georgas., J.W. Berry, F.J.R.van de Vijver., G.<br />

Kagitcibasi and Y.H Poortinga (Eds.). Families Across Cultures. Cambridge: Cambridge<br />

University Press.<br />

<strong>Georgia</strong>: Poverty Reduction Strategy Paper Progress Report, 2006<br />

Global Initiative on Psychiatry-Tbilisi (2008). Better Mental Health for the Vulnerable<br />

Population. Tbilisi.<br />

Hawkesworth,M. (2006). Globalization and Feminist Activism. Lanhan, etc.: Rowman<br />

& littlefield Publishers.<br />

Hawkesworth,M..(2002).Decmocratization: Reflections on gendered dislocations in<br />

the public spheres. In: Holmstrom, N. Ed. The Socialist Feminist Project. p.298-312.<br />

N.Y. Monthky review press<br />

Hentschel, U., Sumbadze, N. & Schoon, I. (2001). Looking at families from a crosscultural<br />

perspective. In: U. Hentschel, & L. Burlatchuk (Eds.). Focus Eastern Europe.<br />

Psychological and social determinants of behavior in the transition countries (pp. 155-<br />

172). Innsbruck: StudienVerlag.<br />

ILO ITUC CSI IGB 2007 Annual Survey of violations of trade union rights.<br />

IOM and Association of economic Education (2003). Labour Migration from <strong>Georgia</strong>.<br />

Report. Tbilisi<br />

Jaquette, J & Wolchik, Sh. (1998) Women and Democracy: Latin America and Central<br />

and Eastern Europe. Baltimore: John Hopkins Univ. Press.<br />

156


Jashi, Ch. (2005).Gender Economic Issues: The Case of <strong>Georgia</strong>. Tbilisi.<br />

Kimmel, M.S. (2000). Introduction. In: M.S.Kimmel, ed. The gender society reader.<br />

N.Y.:Oxford University Press.<br />

Lauer, R.H. (1998). Social problems and the quality of life. Boston, etc: McGraw-Hill.<br />

Le Play (1855). The European Workers. Paris: Imprimerie imperiale. (In French).<br />

Lopez-Claros, A., and Zahidi, S. (2005) Women’s empowerment: Measuring the<br />

Global Gender Gap. World Economic Forum.<br />

Lynch, J.J. (1979). The broken heart: The medical consequences of loneliness. New<br />

York: Basic Books.<br />

Maccoby, E.E. ( 1963 )Women’s intellect. In S.M.Farber and R.H.L.Wilson (Eds) The<br />

Potential of Women.N.Y:McGraw-Hill.<br />

Millennium Development Goals in <strong>Georgia</strong>, (2004). Tbilisi<br />

Mincheva, L. (2008). A Mapping Study of Non-State Actors in <strong>Georgia</strong>. The European<br />

Union”s DCI-NSAPVD Development Programme for <strong>Georgia</strong>.<br />

Murdock (1949). Social structure. N.Y.: Free press<br />

Narayan, D. (2000). Voices of the poor. N.Y.:Oxford University Press<br />

Ombudsman’s report (2008).<br />

Parsons, T. (1943).The kinship system of the contemporary United States. American<br />

Anthropologist, 45. 22-38.<br />

Pollert and Fodor (2005). Report for European foun<strong>da</strong>tion for the improving of living<br />

and working conditions<br />

Reber, A.S. (1995). The Penguin Dictionary of Psychology. 2nd ed. Penguin Books.<br />

Report of sociological study on the best gender balanced organization. (2007). <strong>UNDP</strong><br />

project: Gender and politics in South Caucasus. (In <strong>Georgia</strong>n).<br />

Sabe<strong>da</strong>shvili, T. (2007). Gender and Democratization: The case of <strong>Georgia</strong> 1991-<br />

2006. Tbilisi.<br />

157


Sanikidze, L., Pataridze, T., Javelidze E., Bakhsoliani, e., Ala<strong>da</strong>shvili, I., Meskhi, M.,<br />

Neubauer, V. (2006). The Reality-Women’s Equal rights and Equal Opportunities in<br />

<strong>Georgia</strong>. Tbilisi<br />

Scott, Joan (1986). Gender a Useful Category for Historical Analyses. American Historical<br />

Review, 91:1053-1075.<br />

Sen, G and Grown,C (987). Development Crisis and Alternative visions: Third World<br />

Women’s Perspective. N.Y.: Monthly review press<br />

Sen,A. (2001). Many faces of Gender inequality. Frontline. Vol.18, issue22<br />

Sen,A.(2004). Development as Freedom. Asia Source interview<br />

Serbanescu, F. , Goodwin,M. (2005). Domestic violence in Eastern Europe: levels,<br />

risk factors and selected reproductive health consequences. Paper presented at European<br />

Conference on Interpersonal Violence<br />

Shmitt, J.P., & Kurdek, L.A. (1985).Age and gender differences in and personality<br />

correlates of loneliness in different relationships. Journal of Personality Assessment,<br />

49, 485-496.<br />

Strack, Magill and McDonagh (2004). Engaging Youth Through Photovoice. In<br />

Health Promotion Practice,Vol.5, No 1, 49-58.<br />

Sullivan, T. Work-Related Social Problems. (2004). In G.Ritzer, ed. Handbook of<br />

Social Problems. P.193-208. Thousan Oaks, etc.: Sage.<br />

Sumbadze, N. (1999). Social web. Leiden: DSWO Press<br />

Sumbadze, N. (2006). <strong>Georgia</strong>. In: J.Georgas., J.W. Berry, F.J.R.van de Vijver., G.<br />

Kagitcibasi and Y.H Poortinga (Eds.). Families Across Cultures. Cambridge: Cambridge<br />

University Press.p.319-326<br />

Triandis, H.C. (1987). Collectivism vs. Individualism: A reconceptualization of a basic<br />

concept in cross-cultural psychology. In C.Bagley and K.Verma (eds.), Personality,<br />

cognition, and values: Cross-cultural perspectives on childhood and adolescence,<br />

pp.2-42. London: Macmilklan.<br />

158


Uchino, B.N.,CacioppoJ.T., & Kiecolt-Glaser, J.K. (1996). The relationship between<br />

social support and psychological processes: A review with emphasis on underlying<br />

mechanism and implication on health. Psychological Bulletin, 119, 483-531.<br />

Walker, M., Wasserman, S., & Wellman,B. (1994). Statistical models for social support<br />

networks. In S. Wasserman & J. Galaskiewicz (Eds.). Advances in social network<br />

analysis. p.53-78. Thousands Oaks,Ca: Sage.<br />

Wallston, B.S., Alagna, S.W., & DeVellis, R.F. (1983). Social support and physical<br />

health. Health psychology, 2, 367-391.<br />

Wharton, A.S. (2004). Gender inequality. In:G.Ritzer, ed. (2004). Handbook of Social<br />

problems. Thousand Oaks:Sage. p.156-171<br />

Women and Men in <strong>Georgia</strong>: statistical abstract (2006). Tbilisi.<br />

Women and Men in <strong>Georgia</strong>: statistical abstract (2008). Tbilisi.<br />

www.acnet.ge Academy o science of <strong>Georgia</strong><br />

www.Gtuc.ge. <strong>Georgia</strong>n Trade Union Amalgamation (GTUA)<br />

www.icftu.org.International Confederation of Free Trade Unions (ICFTU).<br />

159


<strong>da</strong>narTi I.<br />

eTnikur umciresobaTa <strong>da</strong>mokidebuleba Tanasworobis mimarT<br />

qvemoT warmodgeenilia kompaqturad <strong>da</strong>saxlebul erovnebiT azerbaijanel<br />

<strong>da</strong> somex respondentTa <strong>da</strong>mokidebulebebi im sakiTxebTan mimarTebaSi, sa<strong>da</strong>c<br />

aRmoCn<strong>da</strong> statistikurad mniSvnelovani gansxvaveba yvela sxva respondent-<br />

Tan.<br />

mtkiceba respondentebi<br />

erovnuli<br />

umciresobiT<br />

<strong>da</strong>saxlebul<br />

regionebi<strong>da</strong>n<br />

saqarTveloSi qalebi <strong>da</strong> kacebi<br />

Tanasworni arian<br />

qalebis politikasa <strong>da</strong> sazogadoebriv<br />

cxovrebaSi ufro matad<br />

CarTviT qveyana mxolod moigebs<br />

mamakacebs, rogorc wesi, yvelaferi<br />

qalebze ukeTesad gamosdiT<br />

Tu ojaxs erTi Svili un<strong>da</strong><br />

yavdes, jobia is kaci iyos<br />

qmarma un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvitos is, Tu<br />

ramdeni Svili un<strong>da</strong> yavdes ojaxs<br />

qals ojaxTan SeTanxmebis gareSe<br />

un<strong>da</strong> SeeZlos sakuTari Semosavlis<br />

ZiriTadi nawili<br />

Tu cols samsaxuri aqvs, qmars<br />

ki ara, qmarma Tavis Tavze un<strong>da</strong><br />

aiRos saojaxo saqmeebis ZiriTadi<br />

nawilis gakeTeba<br />

Tu qmari msaxurobs <strong>da</strong> Zalian<br />

<strong>da</strong>kavebulia, coli ki ara, colma<br />

Tavis Tavze un<strong>da</strong> aiRos im saojaxo<br />

saqmeebis keTeba, rolebsac<br />

Cveulebriv kaci akeTebs<br />

160<br />

yvela<br />

sxva<br />

mniSnelobis<br />

done, hikvaRrati<br />

kvadrati, Tavisuflebios<br />

xarisxi<br />

% %<br />

31.1 46.6*


qali ufro bavSvis gazrdisa<br />

<strong>da</strong> saxlis movliT un<strong>da</strong> iyos<br />

<strong>da</strong>kavebuli <strong>da</strong> ara profesiuli<br />

winsvliT<br />

areTanxmeba, rom kaci imiT<br />

fasobs, Tu ra warmateba<br />

aqvs samsaxurSi <strong>da</strong> ara imiT,<br />

Tu rogori ojaxi aqvs<br />

qali imiT fasobs, Tu rogori<br />

ojaxi aqvs <strong>da</strong> ara imiT,<br />

ra warmateba aqvs samsaxurSi<br />

gaupatiurebis SemTxvevaSi,<br />

xSirad qalic <strong>da</strong>mnaSavea,<br />

radgan Tavis saqcieliT<br />

iwvevs mamakacs<br />

gaupatiurebis SemTxvevaSi<br />

qalma un<strong>da</strong> mimarTos policias<br />

motacebis SemTxvevaSi qali<br />

colad un<strong>da</strong> gayves momtacebels<br />

Tu mamakacma ver iSovna samsaxuri<br />

is 2-3 wliT samuSaod<br />

un<strong>da</strong> wavides qveyni<strong>da</strong>n<br />

Tu qalma ver iSovna samsaxuri<br />

is 2-3 wliT samuSaod<br />

un<strong>da</strong> wavides qveyni<strong>da</strong>n<br />

colis Ralatis SemTxvevaSi<br />

<strong>da</strong>saSvebia qmris mier colis<br />

fizikuri Seuracyofa<br />

161<br />

73.3 54.5*


<strong>da</strong>narTi II.<br />

qarTuli sabWoTa enciklopedia 1975-1987 wlebis gamocema<br />

saukune<br />

N saxeli tomi gv. periodi<br />

aqtivobis sfero<br />

saukune<br />

1 abakelia Tamar 1 12 1905-1953 20 saxviTi xelovneba<br />

2 abaSiZe Tamar 1 20 1892-1960 20 Teatris moRvawe<br />

3 abaSiZe leila 1 20 1929- 20 Teatris moRvawe<br />

4 abaSiZe taso 1 21 1881-1958 20 Teatris moRvawe<br />

abaSiZe wereTeli<br />

5<br />

1 21 1810- 19 revolucioneri<br />

qeTevan<br />

avaliSvili-<br />

6<br />

1 115 1851-1900 19 Teatris moRvawe<br />

xerxeuliZe qeTevan<br />

sportsmeni,<br />

7 aleqsandria nana 1 296 1949- 20<br />

moWadrake<br />

aleqsi-mesxiSvili<br />

8<br />

1 302 1898- 20 Teatris moRvawe<br />

barbare<br />

aleqsi-mesxiSvili<br />

9<br />

1 302 1896-1956 20 Teatris moRvawe<br />

nino<br />

aleqsi-mesxiSvili<br />

10<br />

1 302 1900- 20 Teatris moRvawe<br />

nino<br />

11 aleqsiZe irine 1 303 1914- 20 Teatris moRvawe<br />

12 aleqsiZe neli 1 303 1921- 20 saxviTi xelovneba<br />

13 amiranaSvili medea 1 396 1930- 20 musikosi<br />

14 amirajibi sofio 1 397 1847-1906 19 mTargmneli<br />

andronikaSvili elo<br />

15<br />

1 450 1883-1956 20 Teatris moRvawe<br />

(elene)<br />

16 andronikaSvili ira 1 450 1908-1960 20 Teatris moRvawe<br />

andronikaSvili<br />

17<br />

1 451 1862-1941 20 Teatris moRvawe<br />

qeTevan<br />

andronikaSvili<br />

18<br />

1 451 1754-1782 18 didgvarovani<br />

qeTevan<br />

19 anjafariZe veriko 1 504 1900- 20 Teatris moRvawe<br />

20 arjevaniSvili mariam 1 619 1918-1958 20 musikosi<br />

21 asaTiani TinaTin 1 621 1918- 20 mecnieri<br />

22 axvlediani elene 2 102 1901-1975 20 saxviTi xelovneba<br />

23 banovani despine 2 194 1880-1934 20 mwerali, poeti<br />

24 baraTaSvili marika 2 199 1908- 20 mwerali, poeti<br />

25 barbale 2 203 - - RvTaeba<br />

26 bar<strong>da</strong>veliZe vera 2 206 1899-1970 20 mecnieri<br />

27 baqraZe Tamar 2 241 1907- 20 Teatros moRvawe<br />

baqraZe-de<strong>da</strong>briSvili<br />

28<br />

2 241 1969-1942 20 eqimi<br />

mariam<br />

29 baR<strong>da</strong>vaZe ekaterine 2 247 1916-1975 20 saxviTi xelovneba<br />

30 baxtaZe qsenia 2 256 1899- 20 agraruli muSaki<br />

baxutaSvili-<br />

31<br />

2 256 1879-1950 20 musikosi<br />

Sulgina olRa<br />

32 bereJiani <strong>da</strong>ria 2 317 1897- 20 eqimi<br />

33 bokeria mariam 2 447 1900-1975 20 eqimi<br />

34 bolqvaZe Tamar 2 457 1904-1972 20 Teatris moRvawe<br />

35 bolqvaZe TinaTin 2 457 1918- 20 Teatris moRvawe<br />

36 boWoriSvili luba 2 495 1914-1952 20 mecnieri<br />

37 boWoriZe babe 2 495 1861-1946 20 revoliucioneri<br />

38 boWoriZe mariam 2 195 1885-1930 20 revoliucioneri<br />

39 bregvaZe nani 2 512 1936- 20 musikosi<br />

40 buaCiZe sofio 2 547 1912- 20 eqimi<br />

162


41 burbuTaSvili TinaTin 2 574 1921- 20 Teatris moRvawe<br />

42 gabaraSvili Tamar 2 602 1937- 20 musikosi<br />

43 gabaSvili ekaterine 2 603 1851-1938 20 mwerali, poeti<br />

44 gabaSvili ciala 2 605 1908- 20 arqiteqtori<br />

45 gabunia nato 2 609 1859-1910 19 Teatris moRvawe<br />

46 gabunia olia 2 609 1885-1919 20 revolucioneri<br />

47 gamrekel-Toreli nino 2 666 1882-1935 20 Teatris moRvawe<br />

48 gamyreliZe aleqsandra 2 668 1940- 20 mrewvelobios muSaki<br />

49<br />

50<br />

51<br />

gandegili (domenika<br />

erisTavi)<br />

gariyuli (TaTeiSviliratianisa<br />

mariami)<br />

gafrin<strong>da</strong>Svili nona<br />

2<br />

3<br />

3<br />

677<br />

6<br />

20<br />

1864-1929<br />

1883-1960<br />

1941-<br />

20<br />

20<br />

20<br />

mwerali, poeti<br />

mwerali, poeti<br />

sportsmeni, moWadrake<br />

52 gelovani evgenia 3 39 1926- 20 Teatris moRvawe<br />

53 gvaramaZe elene 3 132 1913- 20 Teatris moRvawe<br />

54 gverwiTeli rusu<strong>da</strong>n 3 141 1909- 20 saxviTi xelovneba<br />

55 gogitiZe qeTevan 3 199 1946- 20 agraruli muSaki<br />

56 gokieli elene 3 206 1918- 20 sportsmeni, moWadrake<br />

57 gociriZe leila 3 239 1924- 20 musikosi<br />

58 guguSvili eTer 3 289 1925- 20 mecnieri<br />

59<br />

60<br />

gulbaTi-gruzinskaia<br />

olRa<br />

guramiSvili-WavWavaZe<br />

olRa<br />

3<br />

3<br />

298<br />

311<br />

1846-1913<br />

1842-1927<br />

19<br />

20<br />

sazogado moRvawe,<br />

ganmanaTlebeli<br />

sazogado moRvawe,<br />

ganmanaTlebeli<br />

61 guranduxti 3 311 922-957 10 politikosi<br />

62 guranduxti 3 312 1014-1027 11 politikosi<br />

63 guranduxti 3 312 11 12 politikosi<br />

64 <strong>da</strong>viTaSvili mariam 3 337 1907-1975 20 Teatris moRvawe<br />

65 <strong>da</strong>viTaSvili meri 3 337 1924- 20 musikosi<br />

66<br />

67<br />

68<br />

<strong>da</strong>viTaSvili nino<br />

<strong>da</strong>li<br />

dgebuaZe-fularia<br />

mariam<br />

3<br />

3<br />

3<br />

338<br />

350<br />

416<br />

1882-1958<br />

-<br />

1887-1969<br />

20<br />

-<br />

20<br />

Teatris moRvawe<br />

RvTaeba<br />

mwerali, poeti<br />

69 dekanosiZe Tamar 3 444 1922- 20 mecnieri<br />

70<br />

71<br />

demuria mariam<br />

dolaberiZe iamze<br />

3<br />

3<br />

468<br />

607<br />

1860-1910<br />

1939-<br />

19<br />

20<br />

sazogado moRvawe,<br />

ganmanaTlebeli<br />

Teatris moRvawe<br />

72 doliZe olRa 3 610 1904- 20 Teatris moRvawe<br />

73 donauri elene 3 618 1890-1955 20 Teatris moRvawe<br />

74 donJaSvili Tina 3 623 1916- 20 mwerali, poeti<br />

75<br />

76<br />

77<br />

dumbaZe nino<br />

ekaterine <strong>da</strong>diani<br />

eliava lia<br />

3<br />

4<br />

4<br />

651<br />

62<br />

125<br />

1919-<br />

1816-1882<br />

1934-<br />

20<br />

19<br />

20<br />

sportsmeni, moWadrake<br />

didgvarovani<br />

Teatris moRvawe<br />

78 erisTavi Tamar 4 194 1932- 20 werali, poeti<br />

79<br />

erisTavi-xoStaria<br />

anastasia<br />

4 195 1868-1951 20 mwerali, poeti<br />

80 vaCnaZe natalia 4 332 1904-1953 20 Teatris moRvawe<br />

163


81 vaxvaxiSvili Tamar 4 335 1893-1977 20 musikosi<br />

82 virsalaZe anastasia 4 418 1883-1968 20 musikosi<br />

83<br />

84<br />

virsalaZe elene<br />

virsalaZe eliso<br />

4<br />

4<br />

418<br />

419<br />

1911-1977<br />

1942-<br />

20<br />

20<br />

mecnieri<br />

musikosi<br />

85<br />

86<br />

virsalaZe TinaTin<br />

vouba aleqsandra<br />

4<br />

4<br />

419<br />

459<br />

1907-<br />

1931-<br />

20<br />

20<br />

mecnieri<br />

agraruli muSaki<br />

87<br />

88<br />

89<br />

zaaliSvili irine<br />

TavaZe iulia<br />

TaTriSvili nino<br />

4<br />

4<br />

4<br />

468<br />

562<br />

574<br />

1909-1976<br />

1916-<br />

1908-<br />

20<br />

20<br />

20<br />

mecnieri<br />

agraruli muSaki<br />

mecnieri<br />

90<br />

91<br />

92<br />

Tamar batoniSvili<br />

Tamari<br />

Tamar gurji-xaTuni<br />

4<br />

4<br />

4<br />

579<br />

579<br />

579<br />

1791-1857<br />

1160-1213<br />

1236- 46<br />

19<br />

13<br />

13<br />

revolucioneri<br />

didgvarovani<br />

didgvarovani<br />

93 Tamari 4 580 1746- 18 politikosi<br />

94 TarxniSvili Tamar 4 590 1913- 20 Teatris moRvawe<br />

95 TarxniSvili Tamar 4 590 1891-1969 20 musikosi<br />

96 TaqTaqiSvili Tamar 4 591 1928- 20 musikosi<br />

97 TayaiSvili sesilia 4 594 1906- 20 Teatris moRvawe<br />

98 Tbileli marine 4 595 1920- 20 Teatris moRvawe<br />

99 TeTraZe Tamar 4 638 1922- 20 Teatris moRvawe<br />

100 TeTraZe nunu 4 638 1911- 20 Teatris moRvawe<br />

101 Tekle batoniSvili 4 644 1776-1846 19 werali, poeti<br />

102 TvaliaSvili ekaterine 4 672 1924- 20 mrewvelobis muSaki<br />

103 TvaliaSvili Tamar 4 672 1905- 20 Teatris moRvawe<br />

104<br />

105<br />

ToiZe aleqsandra<br />

TulaSvili ana<br />

4<br />

5<br />

690<br />

8<br />

1907-<br />

1874-1956<br />

20<br />

20<br />

Teatris moRvawe<br />

musikosi<br />

106 TumaniSvili TinaTin 5 9 1892-1967 20 pe<strong>da</strong>gogi<br />

107 TumaniSvil-wereTeli 5 10 1849-1932 19 mwerali, poeti<br />

anastasia<br />

108 TurmaniZe lamara 5 11 1921- 20 Teatris moRvawe<br />

109 ianvaraSvili barbale 5 48 1908- 20 Teatris moRvawe<br />

110 ianqoSvili naTela 5 50 1918- 20 saxviTi xelovneba<br />

111 iaSvili lili 5 65 1920- 20 musikosi<br />

112 iaSvili marine 5 65 1932- 20 musikosi<br />

113<br />

114<br />

115<br />

116<br />

117<br />

ioseliani elene<br />

ioseliani nana<br />

iremaZe qeTevan<br />

isakaZe liana<br />

iSxnelebi debi<br />

5<br />

5<br />

204<br />

204<br />

218<br />

227<br />

288<br />

1923-<br />

1962-<br />

1912-1945<br />

1946-<br />

1904-1973<br />

20<br />

20<br />

20<br />

20<br />

20<br />

Teatris moRvawe<br />

sportsmeni, moWadrake<br />

mwerali, poeti<br />

musikosi<br />

musikosi<br />

118<br />

119<br />

kakabaZe alde<br />

kakabaZe eTeri<br />

5<br />

322<br />

322<br />

1932-<br />

1926-<br />

20<br />

20<br />

saxviTi xelovneba<br />

saxviTi xelovneba<br />

120 kakabaZe-RuduSauri 5 323 1916- 20 eqimi<br />

margalita<br />

121 kalan<strong>da</strong>Ze ana 5 327 1924- 20 mwerali, poeti<br />

122 kandelaki qeTevan 5 365 1911- 20 eqimi<br />

123 kaxiZe medea 5 452 1930- 20 mwerali, poeti<br />

124 kezeli Tamar 5 458 1909- 20 mecnieri<br />

125 kemularia-naTaZe luba 5 466 1891- 20 mecnieri<br />

126 kverenCxilaZe zinai<strong>da</strong> 5 494 1932- 20 Teatris moRvawe<br />

127 kiknaZe Tamar 5 513 1906- 20 Teatris moRvawe<br />

164


178 nestan-<strong>da</strong>rejani<br />

dedofali<br />

7 396 1554- 16 didgvarovani<br />

179 nefariZe venera 7 397 1923- 20 Teatris moRvawe<br />

180 nikolaZe rusu<strong>da</strong>n 7 432 1884-1981 20 mecnieri<br />

181 nino wm. 7 438 - 4 RvTaeba<br />

182 ninoni (mataraZe nino) 7 439 1900- 20 Teatris moRvawe<br />

183<br />

184<br />

niJaraZe luba<br />

nodia dinara<br />

7<br />

442<br />

457<br />

1927-<br />

1931-<br />

20<br />

20<br />

eqimi<br />

saxviTi xelovneba<br />

185 oraxelaSvili mariam 7 553 1887-1937 20 revolucioneri<br />

186<br />

187<br />

orbeliani elisabed<br />

orbeliani manana<br />

7<br />

7<br />

557<br />

558<br />

1871-1942<br />

1808-1870<br />

20<br />

19<br />

mwerali, poeti<br />

didgverovani<br />

188 orbeliani nino 7 558 1835-1919 19 mwerali, poeti<br />

189<br />

190<br />

orjonikiZe iza<br />

Jvania Tamar<br />

7<br />

8<br />

590<br />

249<br />

1938-<br />

1909-<br />

20<br />

20<br />

mwerali, poeti<br />

mecnieri<br />

191<br />

192<br />

193<br />

JRenti ana<br />

ramiSvili nino<br />

rusu<strong>da</strong>ni<br />

8<br />

8<br />

8<br />

263<br />

299<br />

515<br />

1895-1976<br />

1910-<br />

1194-1245<br />

20<br />

20<br />

13<br />

eqimi<br />

Teatris moRvawe<br />

didgvarovani<br />

194<br />

195<br />

rusu<strong>da</strong>ni<br />

ruxaZe zoia<br />

8<br />

8<br />

515<br />

519<br />

-<br />

1923-1944<br />

12<br />

20<br />

politikosi<br />

revolucioneri<br />

196<br />

197<br />

salia nino<br />

samukaSvili nino<br />

8<br />

9<br />

691<br />

37<br />

1898-<br />

1914-<br />

20<br />

20<br />

mecnieri<br />

mTargmneli<br />

198<br />

199<br />

200<br />

sarsania qsenia<br />

safarova-abaSiZe mako<br />

svaneli valentine<br />

9<br />

9<br />

9<br />

109<br />

150<br />

311<br />

1903-1971<br />

1860-1940<br />

1905-1971<br />

20<br />

20<br />

20<br />

agraruli muSaki<br />

Teatris moRvawe<br />

Teatris moRvawe<br />

201<br />

202<br />

sixaruliZe mariam<br />

sixaruliZe qsenia<br />

9<br />

414<br />

414<br />

1907-<br />

1909-1976<br />

20<br />

20<br />

agraruli muSaki<br />

musikosi<br />

203<br />

204<br />

205<br />

206<br />

solomonia eTer<br />

soselia olRa<br />

sofio<br />

soxaZe ekaterine<br />

9<br />

9<br />

9<br />

457<br />

476<br />

478<br />

501<br />

1931-<br />

1905-<br />

(1826-28)<br />

1907-1984<br />

20<br />

20<br />

19<br />

20<br />

saxalxo gmiri<br />

mecnieri<br />

politikosi<br />

musikosi<br />

207<br />

208<br />

209<br />

sturua lia<br />

sxuluxia vinari<br />

takiZe <strong>da</strong>rejan<br />

9<br />

9<br />

587<br />

632<br />

643<br />

1939-<br />

1942-<br />

1920-<br />

20<br />

20<br />

20<br />

mwerali, poeti<br />

agraruli muSaki<br />

agraruli muSaki<br />

210<br />

211<br />

212<br />

213<br />

214<br />

tatiSvili cisana<br />

tuRuSi naTele<br />

ugreliZe mariam<br />

uznaZe medea<br />

uznaZe nino<br />

9<br />

10<br />

10<br />

10<br />

10<br />

664<br />

81<br />

100<br />

115<br />

115<br />

1937-<br />

1931-<br />

1885-1960<br />

1913-<br />

1837-1878<br />

20<br />

20<br />

20<br />

20<br />

19<br />

musikosi<br />

musikosi<br />

eqimi<br />

mecnieri<br />

Teatris moRvawe<br />

215 uruSaZe venera 10 182 1909- 20 mTargmneli<br />

216<br />

217<br />

uruSaZe naTela<br />

faCuaSvili nana<br />

10<br />

10<br />

182<br />

243<br />

1923-<br />

1943<br />

20<br />

20<br />

mecnieri<br />

Teatris moRvawe<br />

218<br />

219<br />

220<br />

foCiani latavra<br />

foCxiZe JuJuna<br />

focxveraSvili aleqsandra<br />

10<br />

10<br />

10<br />

386<br />

386<br />

387<br />

1939-<br />

1925-<br />

1900-<br />

20<br />

20<br />

20<br />

Teatris moRvawe<br />

saxviTi xelovneba<br />

musikosi<br />

221<br />

222<br />

223<br />

focxveraSvili naTela<br />

qadeiSvili guguli<br />

qavTaraZe gulnara<br />

10<br />

10<br />

10<br />

387<br />

441<br />

442<br />

1920-1963<br />

1925-<br />

1921-<br />

20<br />

20<br />

20<br />

musikosi<br />

agraruli muSaki<br />

musikosi<br />

224 qaTamaZe nino 10 443 1956 20 musikosi<br />

225 qasraSvili mayvala 10 492 1941- 20 musikosi<br />

226 qeTevan batoniSvili 10 498 1764-1840 19 mwerali, poeti<br />

227 qeTevan dedofali 10 498 -1624 17 sxva<br />

165


228 qemaSvili vera 10 499 1929- 20 saxalxo gmiri<br />

229 faCuaSvili nana 10 243 1943 20 Teatris moRvawe<br />

230 foCiani latavra 10 386 1939- 20 Teatris moRvawe<br />

231 qemerteliZe eTer 10 499 1926- 20 mecnieri<br />

232 qveliZe lamara 10 512 1937- 20 saxviTi xelovneba<br />

233 qiqoZe natalia 10 538 1869-1952 20 revolucioneri<br />

234 qiqoZe-miqelaZe TinaTin 10 538 1916- 20 mTargmneli<br />

235<br />

236<br />

quTaTelaZe TinaTin<br />

quCukaSvili qeTevan<br />

10<br />

10<br />

568<br />

578<br />

1910-<br />

1915-<br />

20<br />

20<br />

arqiteqtori<br />

mwerali, poeti<br />

237 RviniaSvili ana 10 588 1904-1981 20 mecnieri<br />

238 Rlonti Tamar 10 595 1904-1985 20 eqimi<br />

239<br />

240<br />

RoRoberiZe lana<br />

RoRoberiZe-lundbergi<br />

10<br />

10<br />

598<br />

598<br />

1928-<br />

1897-1978<br />

20<br />

20<br />

Teatris moRvawe<br />

mTargmneli<br />

elene<br />

241 yanCeli salome 10 622 1921-1985 20 Teatris moRvawe<br />

242 yauxCiSvili TinaTin 10 631 1919- 20 mecnieri<br />

243 yifiani barbare 10 654 1879-1967 20 mecnieri<br />

244 yifiani nino 10 655 1867-1937 20 mwerali, poeti<br />

245 yifiani nora 10 655 1917- 20 Teatris moRvawe<br />

246<br />

247<br />

yifSiZe elene<br />

yufunia Tamar<br />

10<br />

10<br />

656<br />

665<br />

1925-<br />

1901-1985<br />

20<br />

20<br />

Teatris moRvawe<br />

agraruli muSaki<br />

248 SeverzaSvili Tamar 10 670 1901-1955 20 musikisi<br />

249 Sakirbaia ekaterine 10 677 1907-1979 20 Teatris moRvawe<br />

250 SalikaSvili ana 10 678 1919- 20 saxviTi xelovneba<br />

251<br />

252<br />

SalutaSvili nadeJ<strong>da</strong><br />

SanSiaSvili cisia<br />

10<br />

10<br />

679<br />

684<br />

1918-<br />

1921-<br />

20<br />

20<br />

mecnieri<br />

saxviTi xelovneba<br />

253 SaraSeniZe TinaTin 10 686 1919-1983 20 mecnieri<br />

254 SaSikaSvili nevrestan 10 695 1901-1979 20 eqimi<br />

255 Sac-mSveliZe mina 10 696 1897- 20 eqimi<br />

256 Sengelaia ariadna 10 715 1937- 20 Teatris moRvawe<br />

257 Sengelaia-abaSiZe 10 716 1942- 20 saxviTi xelovneba<br />

loreta<br />

258 Sewiruli luba 10 727 1917- 20 eqimi<br />

259 Sildeli meri 10 745 1915-1982 20 musikosi<br />

260 SiukaSvili van<strong>da</strong> 11 9 1905- 20 musikosi<br />

261 Smerlingi rene 11 14 1901-1967 20 mecnieri<br />

262 SoTaZe leila 11 16 1930- 20 Teatris moRvawe<br />

263 SuSaniki 11 60 - - RvTaeba<br />

264 Caxava medea 11 91 1921- 20 Teatris moRvawe<br />

265 CerqeziSvili elisabed 11 103 1940- 20 saxalxo gmiri<br />

266 CerqeziSvili nanuli 11 103 1921- 20 mrewvelobis muSaki<br />

267 Cibur<strong>da</strong>niZe maia 11 117 1961- 20 sportsmeni, moWadrake<br />

268 CikvaiZe elene 11 118 1910- 20 Teatris moRvawe<br />

269 CitiSvili manana 11 141 1954- 20 mwerali, poeti<br />

270 CixlaZe mariam 11 144 1911- 20 mrewvelobis muSaki<br />

271 CixlaZe medea 11 144 1928- 20 saxviTi xelovneba<br />

272 CijavaZe elene 11 145 1883-1969 20 mecnieri<br />

166


273 Coxeli elene 11 152 1914- 20 Teatris moRvawe<br />

274 CxaiZe lamara 11 172 1941- 20 agraruli muSaki<br />

275 CxaiZe tatiana 11 172 1920- 20 agraruli muSaki<br />

276 CxaiZe Sura 11 172 1923-1978 20 agraruli muSaki<br />

277 CxeiZe nino 11 174 1881-1963 20 Teatris moRvawe<br />

278 cecxlaZe Tea 11 205 1919- 20 mecnieri<br />

279 ciskariZe violeta 11 225 1921- 20 mecnieri<br />

280 ciciSvili Tamar 11 236 1908- 20 Teatris moRvawe<br />

281 ciciSvili nino 11 236 1888-1970 20 mecnieri<br />

282 comaia nadeJ<strong>da</strong> 11 241 1904-1973 20 musikosi<br />

283 cqitiSvili eTer 11 246 1913- 20 Teatris moRvawe<br />

284 cxakaia qsenia 11 247 1900-1982 20 mecnieri<br />

285 ZigraSvili leila 11 273 1926- 20 Teatris moRvawe<br />

286 waqaZe TinaTin 11 301 1912- 20 mecnieri<br />

287 wereTeli Tamar 11 307 1900-1968 20 musikosi<br />

288 wereTeli TinaTin 11 307 1933-1980 20 mecnieri<br />

289 wereTeli nino 11 308 1902-1939 20 saxviTi xelovneba<br />

290 weroZe duduxana 11 310 1918- 20 Teatris moRvawe<br />

291 wverava elene 11 311 1909-1985 20 eqimi<br />

292 wignaZe vera 11 314 1924- 20 Teatris moRvawe<br />

293 wivwivaZe <strong>da</strong>li 11 316 1942 20 agraruli muSaki<br />

294 wuwunava cecilia 11 352 1892-1956 20 Teatris moRvawe<br />

295 Wabukiani Tamar 11 375 1907-1978 20 Teatris moRvawe<br />

296 WavWavaZe Tamar 11 377 1896-1968 20 Teatris moRvawe<br />

297 WeliZe meri 11 390 1923- 20 mecnieri<br />

298 Wiaureli sofiko 11 397 1937- 20 Teatris moRvawe<br />

299 WiraqaZe nino 11 401 1951- 20 musikosi<br />

300 WiWinaZe dodo (Tamar) 11 403 1926- 20 Teatris moRvawe<br />

301 Wyonia lamara 11 410 1930- 20 musikosi<br />

302 xaraZe ana 11 435 1905-1977 20 mecnieri<br />

303 xaraZe nadeJ<strong>da</strong> 11 436 1913- 20 musikosi<br />

304 xaraZe rusu<strong>da</strong>n 11 436 1909-1965 20 mecnieri<br />

205 xvitia marine 11 477 1947- 20 musikosi<br />

306 xideSeli anastasia 11 479 1916- 20 mecnieri<br />

307 xabulava nino 11 512 1917-1935 20 mfrinavi<br />

308 xunwaria rusu<strong>da</strong>n 11 517 1949- 20 musikosi<br />

309 javaxiSvili natalia 11 528 1882-1950 20 Teatris moRvawe<br />

310 javaxiSvili nino 11 528 1914- 20 mecnieri<br />

311 javriSvili rusus<strong>da</strong>n 11 530 1918- 20 saxviTi xelovneba<br />

312 Jandieri irine 11 538 1940- 20 Teatris moRvawe<br />

313 jafariZe aleqsandra 11 543 1895-1974 20 sportsmeni,<br />

moWadrake<br />

314 jafariZe barbare 11 543 1886-1959 20 revolucioneri<br />

315 jafariZe medea 11 544 1923- 20 Teatris moRvawe<br />

316 jafariZe qeTevan 11 546 1901-1968 20 musikosi<br />

317 jiqiZe eTer 11 568 1926- 20 mecnieri<br />

318 jorjaZe barbare 11 573 1811-1895 19 mwerali, poeti<br />

319 joxaZe maka 11 577 1948- 20 mecnieri<br />

320 juReli medea 11 580 1925- 20 sportsmeni<br />

321 hajibeili (valeria) 11 610 1914- 20 arqiteqtori<br />

167


<strong>da</strong>narTi III.<br />

genderul sakiTxebze momuSave organizaciaTa nusxa:<br />

organozaciis<br />

<strong>da</strong>saxeleba<br />

<strong>da</strong>arsebis<br />

TariRi<br />

1 avangardi 2002<br />

2<br />

ak. werwTlis saxelobis<br />

quTaisis saxelmwifo<br />

geografiis institutTan<br />

arsebuli kvleviTi<br />

centri genderul<br />

sakiTxebSi<br />

3 amag<strong>da</strong>ri 1996<br />

direqtori sakontaqto informacia<br />

anJele<br />

torua<br />

1999 ia iaSvili<br />

nino<br />

SioSvili<br />

4 asociacia aTinTi 2005 maia julakiZe<br />

5<br />

asociacia <strong>genderi</strong><br />

socialur-ekonomikuri<br />

ganviTarebisTvis<br />

6 asociacia _ feniqsi 2000<br />

7<br />

8<br />

9<br />

asociacia<br />

fiqris gora<br />

asociacia<br />

qarTuli<br />

fun<strong>da</strong>menti<br />

afxazeTis avtonomiuri<br />

respublikis qalTa sabWo<br />

2001 Carita jaSi<br />

2002<br />

1992<br />

1994<br />

iunona<br />

margalitaZe<br />

<strong>da</strong>li<br />

korkomaSvili<br />

neli<br />

javaxiSvili<br />

roza<br />

kuxalaSvili<br />

10 aWara 2005 zoia doliZe<br />

168<br />

saqarTvelo,gali,6800; janaSias q.2<br />

mob.:(995 99) 322887,<br />

(995 99) 556110<br />

e-mail: maikokv@hotmail.com<br />

madle-kv@yandex.ru; ktk2@nrc.ge<br />

saqarTvelo, quTaisi, 4600,<br />

ak. werwTlis saxelobis quTaisis<br />

saxelmwifo universiteti,<br />

geografiis kaTedra,<br />

Tamar mefis quCa #59<br />

tel.:(995 231) 41629; 40280;<br />

e-mail: ia.iashvili@hotmail.com<br />

geogender@mail.ru<br />

saqarTvelo,Tbilisi0190<br />

leoniZis q.2<br />

tel.; (995 32) 921773<br />

faqsi:(995 32) 921773<br />

mob.: (995 99) 945498<br />

e-mai: nini@ip.osgf.ge<br />

saqarTvelo, gori, 1400<br />

WavWavaZis, 60/5<br />

tel.; (995 270) 75735<br />

mob.: (995 99) 732351<br />

e-mail:atinati_05@mail.ru<br />

mjulakidze@mail.ru<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0179<br />

kekeliZis q. #19<br />

tel.:(995 32) 233638<br />

mob: (995 77) 419032<br />

e-mail: charita@access.sanet.ge<br />

saqarTvelo,Tbilisi,0171<br />

bendelianis q.4 bina,4<br />

tel.:(995 32) 335017<br />

mob.: (995 99) 105217<br />

e-mail: phoenix@posta.ge<br />

saqarTvelo, kaspi, 2600<br />

kostavas q.37<br />

mob.:(995 99) 221952<br />

faqsi:(8 271) 22435<br />

saqarTvelo,Tbilisi0186<br />

qavTaraZis q.16<br />

tel:(995 32) 393967<br />

faqsi:(995 32) 306252<br />

mob.: (995 99) 510909<br />

e-mail: gefoun<strong>da</strong>cion@mail.ru<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0179<br />

pekinis q.4<br />

tel.:(995 32) 722438<br />

mob.: (995 99) 291279<br />

email: rozakukhalashvili@rambler.ru<br />

saqarTvelo, baTumi, 6000<br />

WavWavaZis q.19<br />

tel.:(995 88222) 32044<br />

mob.: (995 99) 701141<br />

e-mail: zdolidze55@mail.ru


11<br />

axalgazr<strong>da</strong><br />

de<strong>da</strong>Ta xel-<br />

Sewyobis<br />

asociacia<br />

1994<br />

169<br />

maia<br />

sarTania<br />

12 banovani 2001 rusu<strong>da</strong>n dvali<br />

13 biliki 1997<br />

14<br />

galis raionis qalTa<br />

sabWo<br />

marika<br />

mRebriSvili<br />

1999 Tina qecbaia<br />

15 ganaTleba mSvidobisaTvis 2003 eka fircxalava<br />

16<br />

genderuli ganviTarebis<br />

asociacia 1997<br />

nani<br />

WaniSvili<br />

17 dvrita_qalTa kavSiri 2004 nana CikvaiZe<br />

18 domusi 1997-2007<br />

19<br />

ebrael qalTa<br />

gaerTianeba lea<br />

1998<br />

20 vejini 1999-2000<br />

qeTi<br />

<strong>da</strong>dunaSvili<br />

marina<br />

solomoniSvili<br />

laura<br />

xaritonaSvili<br />

saqarTvelo,Tbilisi 0162<br />

wavwavaZis q.41<br />

tel.: (995 32) 221020<br />

mon.: (995 93) 397882<br />

e-mail: ymsa@mail.ge<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0194<br />

gamrekelis q.6<br />

tel.:(995 32) 380061; 388507<br />

faqsi:(995 32) 388507<br />

mob.: (995 99) 653496<br />

e-mail: dvaliruso@yahoo.com<br />

saqarTvelo,gori,1400<br />

rusTavelis. 19a<br />

tel.:(995 270) 75410<br />

faqsi:(995 270) 77291<br />

mob.:(995 99) 534035, 226910<br />

e-mail: contact.biliki.ge<br />

web-site: www.biliki.ge<br />

saqarTvelo, gali, 6800<br />

vaCaxias q.22<br />

tel.:(995 215) 31089<br />

(995 32) 594566 (Tbilisi)<br />

faqsi: (995 215) 30118<br />

mob.: (995 99) 147489<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0105<br />

iaSvilis q.# 22<br />

tel.:(995 32) 934033; 252095<br />

faqsi:(995 32) 934033<br />

mob.: (995 77) 496646<br />

e-mail: ekaterinepirtskhalava@yahoo.com<br />

saqarTvelo,Tbilisi0179<br />

atenis q.20<br />

tel.:(995 32) 222066<br />

faqsi:(995 32) 998769<br />

mob.: (995 99)258175<br />

e-mail: nani.chanishvili@access.sanet.ge<br />

saqarTvelo, duSeTi, 1800,<br />

26 maisis q.17<br />

tel.:(995 246) 22579<br />

mob.: (995 99) 260959<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0160<br />

gamsaxurdias q.37<br />

tel.:(995 32) 372819<br />

mob.: (995 99) 943070<br />

e-mail: <strong>da</strong>dunashvili@yahoo.com<br />

web-site: www.wocg.org.ge<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0105<br />

lermontovis q.12<br />

tel.:(995 32) 990827<br />

faqsi:(995 32) 990827; 720017<br />

mob.: (995 93) 500775<br />

e-mail: Leasol@hotmail.com<br />

Leasol@usa.net;<br />

msolomonishvili@yahoo.com<br />

web-site: www.itic.org.ge/lea<br />

saqarTvelo,gurjaani,1507<br />

sofeli vejini<br />

mob.:(995 99)157025<br />

e-mail: vedjini2000@yahoo.com


21 Tanaziari 2000 xaTuna beWvaia<br />

22<br />

Tanamedrove qali <strong>da</strong><br />

ojaxi<br />

23 iberiana 2003<br />

24 imedi 1999<br />

25<br />

26<br />

27<br />

28<br />

invalid meomarTa <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>Rupul mebrZolTa<br />

meuRleTa kavSiri<br />

invalid qalTa<br />

<strong>da</strong> invalid<br />

bavSvTa mSobelTa<br />

asociacia<br />

iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebul<br />

qalTa asociacia Tanxmoba<br />

kavSiri<br />

qalebis iniciativa<br />

TanasworobisaTvis<br />

1995 irma xabazi<br />

<strong>da</strong>rejan<br />

bregvaZe<br />

qristina<br />

kilanova<br />

1997 manana mebuke<br />

1998 madona xarebava<br />

1996<br />

1997<br />

iulia<br />

xaraSvili<br />

lela<br />

gafrin<strong>da</strong>Svili<br />

29 kavkasiis qalTa qseli 1997 nino cixisTavi<br />

30<br />

31<br />

keTili nebis organizacia<br />

xidi 21-e<br />

2000<br />

marina<br />

axvlediani<br />

mandilosani 1993 lia oqropiriZe<br />

170<br />

saqarTvelo, zugdidi, 2100<br />

kostavas q.58<br />

tel.:(995 815) 52365<br />

e-mail: tanaziari@hotmail.com<br />

web-site: www.tanaziari.ge<br />

saqarTvelo, Tbilisi,<br />

Ciqovanis q.29<br />

tel.:(995 32) 530033<br />

mob.: (995 99) 222400<br />

e-mail: irmakhabazi@yahoo.com<br />

saqarTvelo, Tbilisi<br />

erisTavis Cixi,1<br />

tel.:(995 32) 395770, 670556<br />

e-mail:iberiana21@yahoo.com<br />

iberiana@posta.ge<br />

web-site: iberiana.itp.ge<br />

saqarTvelo, zugdidi, 2100,<br />

rusTavelis gamz. 89, sarT. 3,<br />

mob.:(995 99) 919322<br />

e-mail: q_kilanova@posta.ge<br />

Kristina_kilanova@yandex.ru<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0154<br />

qedias q.7<br />

tel.:(995 32) 356609; 340283<br />

faqsi:(995 32) 340283<br />

mob.: (995 77) 440022; 783840<br />

e-mail: dt_wife@yahoo.com;<br />

Manana@mail.ru<br />

saqarTvelo zugdidi 2100<br />

rusTavelis q.51<br />

tel.: (995 215) 50139<br />

faqsi: (995 215) 50139<br />

mob.: (995 77) 454588<br />

e-mail: madona_k@gol.ge<br />

saqarTvelo,Tbilisi 0102<br />

marjaniSvilis q.21<br />

tel.:(995 32) 964458<br />

faqsi:(995 32) 964458<br />

mob.: (995 99) 900444; 570798<br />

e-mail: idpwa@gol.ge<br />

Julia.kharashvili@unv.org.ge<br />

web-site: www.idpwa.org.ge<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0193<br />

merab aleqsiZis, #1<br />

tel.:(995 32) 375238<br />

faqsi:(995 32) 334163<br />

mob.: (995 99) 243416<br />

e-mail: lelag@@gol.ge<br />

wie@ip.osgf.ge<br />

web-site: www.osgf.ge/wie<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0105,<br />

maCablis q. #5<br />

tel.:(995 32) 999987; 939178<br />

faqsi:(995 32) 939178<br />

mob.:(995 99) 202889<br />

e-mail: CWN@access.sanet.ge<br />

saqarTvelo, rusTavi, 3700<br />

me-20 mikr.,korp. 1, bina 123<br />

tel.:(995 24)177430<br />

mob.:(995 93) 370445<br />

e-mail: alex.barbara@mail.ru<br />

saqarTvelo, gori, 1400<br />

samefos q.42<br />

tel.:(995 270) 72429


32<br />

martoxela<br />

mSobelTa<br />

asociacia<br />

1995<br />

171<br />

maia<br />

kuprava-<br />

SarvaSiZe<br />

33 mTiani regionis qalebi 2000 rusu<strong>da</strong>n nakani<br />

34 miteveba 2000 leila Toria<br />

35<br />

36<br />

momavlis<br />

imediT<br />

mravalerovani<br />

saqarTvelos qalebi<br />

2003 qeTi axobaZe<br />

2002<br />

ala beJenceva;<br />

leila<br />

suleimanova<br />

37 peoni 1998 nato SavlayaZe<br />

38 ruduneba 2001 sofio SarabiZe<br />

39<br />

40<br />

41<br />

42<br />

samoqalaqo kulturis<br />

saerTaSoriso centri _<br />

qalTa jgufi<br />

saqarTvelos<br />

azerbaijanel qalTa<br />

kavSiri<br />

saqarTvelos eqim qalTa<br />

asociacia<br />

saqarTvelos qal<br />

invalidTa asociacia<br />

2002 lela xomeriki<br />

2000<br />

leila<br />

suleimanova<br />

1999 nino Jvania<br />

1998<br />

manana<br />

galuaSvili<br />

faqtiurad ar arseboben<br />

saq. Tbilisi 0102<br />

winamZRvriSvilis q.40<br />

mob.: (995 99) 572507<br />

e-mail: spage@gol.ge<br />

saqarTvelo, zemosvaneTi, 3200,<br />

mestia stalinis Cixi,1<br />

mob.:(995 99) 549142<br />

e-mail: ruso_nakani@ramble.ru<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0154<br />

wereTlis pros., korp.6, bina13<br />

tel.:(995 32) 350216; 347427;<br />

mob.: (995 99) 987077<br />

e-mail: miteveba@hotmail.com<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0179<br />

WavWavaZe 27/29, bina 25<br />

tel.:(995 32) 343393; 355781<br />

mob.: (995 77) 741564<br />

e-mail: ketevena2001@yahoo.com<br />

ketevana@mail.ru<br />

saqarTvelo, Tbilisi,<br />

winamZRvriSvilis # 30<br />

tel.:(995 32) 910760<br />

faqsi:(995 32) 910760<br />

mob.: (995 93) 205065; 304434<br />

e-mail: iartbil@yandex.ru<br />

lsuleimanova@yahoo.com<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0177<br />

antonovskaias q.#9<br />

tel.:(995 32) 506064, 398934<br />

faqsi:(995 32) 506064<br />

saqarTvelo, ambrolauri, 0400<br />

javaxiZis q.5 tel.:(995 239)21504<br />

faqsi: (995 239) 01504<br />

mob.: (995 99) 505560<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0112<br />

baqos q.20a<br />

tel.:(995 32) 940296<br />

faqsi:(995 32) 953873<br />

e-mail: ikhomeriki@yahoo.com<br />

saqarTvelo, marneuli, 3000<br />

gorgaslis q.#3, b.3<br />

tel.:(995 257) 24733; 24540<br />

faqsi:(995 257) 24733<br />

mob.: (995 93) 205065<br />

e-mail: azeriwoman@yahoo.com<br />

lsuleimanova@yahoo.com<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0179<br />

abaSiZis 14<br />

tel.:(995 32) 252724<br />

faqsi:(995 32) 227403<br />

mob.: (995 99) 574968<br />

e-mail: n_zhvania@yahoo.com<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0108<br />

Zmebi zubalaSvilebis q. 34<br />

tel.:(995 32) 920911<br />

faqsi:(995 32) 920911<br />

mob.: (995 99) 973006<br />

e-mail: gdwia@access.sanet.ge<br />

gdwia@gol.ge<br />

web-site: www.gdwia.gol.ge; www.itic.org.ge


43<br />

saqarTvelos<br />

qal-mecnierTa asociacia<br />

2000<br />

avelina<br />

<strong>da</strong>viTuliani<br />

44 saxli 2000 marti rusu<strong>da</strong>n fxakaZe<br />

45 siksa 2002 maka kobrava<br />

46 sociumi 1999<br />

47 fondi taso 2007<br />

48 qali <strong>da</strong> axali saukune 2000<br />

49<br />

qalTa ganaTlebisa <strong>da</strong><br />

informaciis saerTaSoriso<br />

centri<br />

1993<br />

maia gogolaZe<br />

<strong>da</strong> manana<br />

jinWaraZe<br />

marina<br />

TabukaSvili<br />

izol<strong>da</strong><br />

baRaTuria<br />

Tamar<br />

abrmiSvili<br />

50 qali _ demokratebi 2001 marina modebaZe<br />

172<br />

saqarTvelo,Tbilisi 0108<br />

rusTavelis gamz.52<br />

mecnierTa akademiis Senoba<br />

tel.:(995 32) 234270, 982976<br />

mob.: (995 77) 722744<br />

e-mail: avelina@hepi.edu.ge;<br />

gvalia@yahoo.com<br />

saqarTvelo,Tbilisi, 0801<br />

ingoroyvas q.26<br />

tel.:(995 32) 989080<br />

faqsi:(995 32) 932635<br />

mob.; (995 99) 452554<br />

e-mail: sakhli13@hotmail.com<br />

saxli@gol.ge<br />

web-site: www.saxli.gol.ge<br />

saqarTvelo, rusTavi 3700<br />

me-15 mikr., saxli 10<br />

tel.:(995 24) 153500<br />

mob.: (995 93) 281676<br />

e-mail: makakobrava@yahoo.co.uk<br />

saqarTvelo. Coxatauri,4800<br />

bendelianis q.10<br />

mob.:(995 99) 297461<br />

(995 99) 262727<br />

e-mail: maia_gogoladze@yahoo.com<br />

tan_mem@yahoo.com<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0108<br />

r.TabukaSvilis q.15<br />

tel.:(995 32) 920595<br />

faqsi:(995 32) 920595<br />

mob.: (995 95) 424279<br />

e-mail: info@taso.org.ge<br />

web-site: www.taso.org.ge<br />

saqarTvelo,Tbilisi 0171<br />

doliZis q,korp. 26,bina 20<br />

tel.:(995 32) 364671; 333215<br />

faqsi:(995 32) 333215<br />

mob.: (995 99) 335040<br />

e-mail : jishkarianiguran<strong>da</strong>@yahoo.com<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0105<br />

baraTaSvilis q.6/10<br />

tel.: (995 32) 999253; 989217<br />

faqsi: (995 32) 935902<br />

mob.: (995 99) 337508<br />

e-mail: tamar@caucasus.net<br />

web-site: www.civil.ge<br />

saqarTvelo,axalcixe,0800<br />

Tbilisis q.9<br />

mob.:(995 99) 548344<br />

e-mail: marinamodebadze@ramble.ru


51<br />

qalTa iniciativebis<br />

mxar<strong>da</strong>mWeri jgufi<br />

2000<br />

173<br />

irma inariZe<br />

eka<br />

aRdgomelaSvili<br />

52 qalebi momavlisTvis 1998 xaTuna sanikiZe<br />

53<br />

54<br />

55<br />

56<br />

57<br />

58<br />

qalTa organizacia -<br />

parozi<br />

qalTa politikuri<br />

resurs centri<br />

qalTa sabWo_raionuli<br />

organizacia kaspi<br />

qalTa saerTaSoriso<br />

resurs centri<br />

qalTa sainformacio<br />

centri<br />

qalTa saqvelmoqmedo<br />

fondi _ favoriti<br />

2000 narine ginosiani<br />

1998-2000 nana mJavanaZe<br />

2002 <strong>da</strong>li korkomaSvili<br />

1998 lika na<strong>da</strong>raia<br />

2000-2003 elene ruseckaia<br />

2000 xaTuna qaTamaZe<br />

59 qalTa centri 1996 ia verulaSvili<br />

saqrTvelo,Tbilisi,0194<br />

fanaskertelis q.19/98<br />

tel.:(995 32) 361968<br />

faqsi:(995 32) 331917<br />

mob.: (995 99) 915000<br />

e-mail:wisg@caucasus.net<br />

web-site: www.women.ge<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0179<br />

barnovis q.#44<br />

tel.:(995 32) 221752<br />

faqsi:(995 32) 221750<br />

mob.: (995 99) 561183<br />

e-mail: Lsanikidze@hotmail.com<br />

wfgeorgia@hotmail.com<br />

saqarTvelo, q. nino wmin<strong>da</strong>,<br />

samcxe-javaxeTi<br />

Tavisuflebis #37<br />

tel.:(995 262) 22656;<br />

faqsi:(995 262) 22656<br />

mob.: (995 99) 54911<br />

e-mail: nginosian@gmail.com<br />

saqarTvelo, Tbilisi 0179<br />

TayaiSvilis q.3<br />

mob.:(995 99) 901240<br />

e-mail: wprc@wprc.org.ge<br />

web-site: www.wprc.org.ge<br />

saqarTvelo, kaspi 2600<br />

kostavas q.37<br />

tel.:(995 271) 22448<br />

faqsi:(995 271) 22435<br />

mob.: (995 99) 221952<br />

e-mail: fiqris_gora@mail.ru<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0179<br />

TayaiSvilis q.3<br />

tel.:(995 32) 224018<br />

faqsi:(995 32) 250836<br />

mob.: (995 99) 512514<br />

e-mail:wprc@wprc.org.ge<br />

web-site: wprc.org.ge<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0102<br />

winamZRvriSvilis q.40<br />

tel.:(995 32) 952934<br />

faqsi:(995 32) 942699<br />

mob.: (995 93) 724313<br />

e-mail: wicmika@ginsc.net<br />

wicmika@caucasus.net<br />

web-site: www.wicge.org<br />

www.nasilie.net, www.ginsc.net<br />

www.youthkot.net, www.antitraf.net<br />

saqarTvelo, baTumi,6000<br />

ximSiaSvilis q.13<br />

tel.:(995 222) 22603; 73142<br />

faqsi:(995 222) 73142; 72217<br />

mob.: (995 77) 440646<br />

(995 99) 558852<br />

e-mail:favorite@posta.ge<br />

khatuna_k@hotmail.com<br />

maikokatamadze@yahooo.com<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0179<br />

WavWavaZis 15<br />

tel.:(995 32) 233299<br />

faqsi:(995 32) 233299<br />

mob.: (995 99) 565506<br />

e-mail:grc@access.sanet.ge<br />

web-site: www.womancenter.org.ge


60<br />

61<br />

qalTa xelovnebis<br />

saerTaSoriso kavSiri<br />

qalTa xma<br />

1998 qeTevan mirianaSvili<br />

2003<br />

jil<strong>da</strong> niblaZexaritonaSvili<br />

62 qali <strong>da</strong> janmrTeloba 2000 ZiZia RuduSauri<br />

63<br />

qarTvel qalTa<br />

asociacia<br />

2004<br />

64 qarTlis de<strong>da</strong> 1997<br />

eva<br />

lomTaZe<br />

prez: asmaT<br />

beJaniSvili<br />

65 SuSaniki 1996 susana xaCaturiani<br />

66<br />

67<br />

68<br />

centri_<br />

qalebi <strong>da</strong> ganviTareba<br />

Zaladobisagan <strong>da</strong>cvis<br />

erovnuli qseli<br />

Zaladobisagan <strong>da</strong>cvis<br />

erovnuli qselis<br />

kaxeTis regionaluri<br />

komiteti<br />

2002 Sorena doliZe<br />

2003 nato SavlayaZe<br />

2005<br />

jil<strong>da</strong> niblaZexaritonaSvili<br />

174<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0105,<br />

WavWavaZis q. 68,<br />

sanapiros 2a<br />

e-mail: wcnu@hotmail.com<br />

wcnu1302@yahoo.com<br />

web-site: -<br />

saqarTvelo,gurjaani,1500<br />

ninoSvilis q.13<br />

tel.:(995 253) 22947<br />

faqsi:(995 253) 22947<br />

mob.: (995 99) 512025<br />

e-mail:gil<strong>da</strong>avng@yahoo.com<br />

gil<strong>da</strong>@ramble.ru<br />

saqarTvelo, rusTavi, 3700<br />

megobrobis 1, 47<br />

tel.:(995 24) 175862; 574681<br />

faqsi:(995 24) 175862<br />

mob.: (995 99) 543238<br />

e-mail:<br />

w_and_h2000@yahoo.com<br />

w_and_h2000@mail.ru<br />

saqarTvelo,lagodexi 2700<br />

26 maisis q.23<br />

faqsi:(995 254) 50181<br />

mob.: (995 93)952004<br />

e-mail: lag.gal.organizacia@ramble.ru<br />

saqarTvelo, gori, 1400<br />

aRmaSeneblis, 127<br />

tel.:(995 270) 75884<br />

mob.: (995 93) 768902, 946281<br />

e-mail: kartlisde<strong>da</strong>@hotmail.com<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0168<br />

qeTevan wamebulis pr.8<br />

tel.:(995 32) 968933<br />

faqsi:(995 32) 331705<br />

mob.: (995 93) 397170<br />

e-mail:shishanik1996@mail.ru<br />

shushanik1996@rambler.ru<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0106<br />

gamsaxurdias q, kvat.1<br />

(iuridiuli misamarTia)<br />

mob.:(995 99) 234348<br />

e-mail: cwd.et.cavcasus.net<br />

saqarTvelo, Tbilisi, 0177<br />

antonovskaias q.#9<br />

tel.:(995 32) 506064, 398934<br />

faqsi:(995 32) 506064<br />

e-mail: antiviolence@avng.ge<br />

saqarTvelo,gurjaani,1500<br />

ninoSvilis q.13<br />

mob.:(995 99) 512025<br />

e-mail: gil<strong>da</strong>avng@yahoo.com<br />

gil<strong>da</strong>@rabmle.ru


<strong>da</strong>narTi IV.<br />

respodentTa nusxa:<br />

No saxeli <strong>da</strong> gvari organizacia <strong>da</strong> Tanamdeboba TariRi<br />

1 abramiSvili Tamar<br />

2 aRoSaSvili marine<br />

eqsperti; qalTa ganaTlebisa<br />

<strong>da</strong> informaciis saerTaSoriso<br />

centri<br />

axalcixis No1sajaro skolis<br />

buRalteri, kerZo mesakuTre<br />

175<br />

12.10.07<br />

30.11.07<br />

3 axvlediani mamuka Tbilisis meria; vice meri 26.11.07<br />

4 barkauli lia patruli 26.11.07<br />

5 gafrin<strong>da</strong>Svili lela<br />

eqsperti; kavSiri<br />

qalebis iniciativa<br />

TanasworobisaTvis<br />

17.10.07<br />

6 devaZe nana leiboristuli partia, wevri 5.11.07<br />

7 elisaSvili aleko<br />

radio Tavisufleba, Jurnalisti<br />

23.04.08<br />

8 notariusi 20.09.07<br />

9 zRulaZe eka<br />

Sinagan saqmeTa ministris<br />

moadgile<br />

30.11.07<br />

10 TabukaSvili marine eqsperti; fondi taso 15.10.07<br />

11 TevdoraZe elene<br />

12 Turnava naTia<br />

saqarTvelos parlamenti.<br />

komitetis Tavmjdomare<br />

kerZo ekonomikuri kompaniis<br />

menejeri<br />

13.10.07<br />

27.11.07<br />

13 kemularia nana 52-e sajaro skola, pe<strong>da</strong>gogi 29.11.07<br />

14 kikaCeiSvili lana mari broses sax. skola, pe<strong>da</strong>gogi 29.11.07<br />

15 kukava kaxa saqarTvelos parlamenti, wevri 9.10.07


16 mama a<strong>da</strong>mi<br />

samebis sakaTedro taZari,<br />

moZRvari<br />

176<br />

02.05.08<br />

17 maRraZe guguli saqarTvelos parlamenti, wevri 13.10.07<br />

18 maxaraSvili qeTevan saqarTvelos parlamenti, wevri 27.10.07<br />

19 mdivani maka saxelmwifo ministris mrCeveli 5.11.07<br />

20 menTeSaSvili eliko taqsis mZRoli 3.12.07<br />

21 mesxi mari eqsperti trefikingis sferoSi 23.10.07<br />

22 musxeliSvili marina partia win saqarTvelo, wevri 14.11.07<br />

23 na<strong>da</strong>raia lika<br />

qalTa saerTaSoriso resurs<br />

centri, eqsperti,<br />

16.10.07<br />

24 naWyebia manana saqarTvelos parlamenti, wevri 19.10.07<br />

25 petriaSvili irakli<br />

26 Jvania Tamar<br />

saqarTvelos profkavSirebis<br />

gaerTianeba, prezidenti<br />

samarTliani arCevnebi.<br />

direqtori<br />

27.11.07<br />

31.10.07<br />

27 romelaSvili baia qalTa sabWo, wevri 30.10.07<br />

28 rurua nika<br />

saqarTvelos parlamenti,<br />

Tav<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> uSiSroebis<br />

komitetis Tavmjdomaris<br />

moadgile<br />

12.11.07<br />

29 sabe<strong>da</strong>Svili Tamar eqsperti 25.04.08<br />

30 sanikiZe xaTuna qalebi momavlisTvis eqsperti; 23.10.07<br />

31 sajaia ruslan iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebuli piri 28.01.08<br />

32 tyemalaZe zurab saqarTvelos parlamenti, wevri 24.10.07<br />

33 faCulia irakli<br />

34 qavTaraZe irakli<br />

profesiuli swavlebis<br />

xelmZRvaneli<br />

nacionaluri moZraoba,<br />

saerTaSoriso mdivani<br />

13.11.07<br />

25.10.07


35 qaTamaZe Tamazi<br />

36 qarqusovi uruzmaki<br />

37 RurWumeliZe manana<br />

38 SavlayaZe nato<br />

39 ciramua zaza<br />

turizmis prof. saswavleblis<br />

centri ikarosi, pe<strong>da</strong>gogi<br />

ekonomikis saministro, ministries<br />

moadgile regionaluri<br />

ganviTarebis <strong>da</strong>rgSi<br />

saqarTvelos pe<strong>da</strong>gogTa<br />

<strong>da</strong> mecnierTa Tavisufali<br />

profkavSiri, Tavmjdomare<br />

Zaladobisagan <strong>da</strong>cvis erovnuli<br />

qseli; qalTa klubi _ peoni,<br />

eqsperti;<br />

prof.swavlebis centri,<br />

direqtori<br />

177<br />

20.11.07<br />

28.11.07<br />

1.03.08<br />

17.10.07<br />

13.11.07<br />

40 cixisTavi nino kavkasiis qalTa qseli, eqsperti 18.10.07<br />

41 WanturiZe rusu<strong>da</strong>ni<br />

saapelacio sasamarTlo,<br />

mosamarTle<br />

25.10.07<br />

42 xi<strong>da</strong>Seli Tina respublikuri partia, wevri 19.10.07<br />

43 xelaia vardo iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebuli piri 28.01.08<br />

44 xomeriki lela<br />

45 xorava <strong>da</strong>lila<br />

46 xun<strong>da</strong>Ze maia<br />

47 jaSi Carita<br />

samoqalaqo kulturis<br />

saerTaSoriso centri, eqsperti<br />

janmrTelobis, socialuri <strong>da</strong><br />

Sromis saminitro, afxazeTis<br />

ganyofilebis ufrosi<br />

globaluri iniciativa<br />

fsiqiatriaSi, fsiqiatri<br />

asociacia <strong>genderi</strong> socialurekonomikuri<br />

ganviTarebisTvis,<br />

eqsperti<br />

28.11.07<br />

26.11.07<br />

19.11.07<br />

12.11.07


<strong>da</strong>narTi V.<br />

fokus jgufebis nusxa:<br />

No jgufebi Semokleba<br />

1<br />

2<br />

3<br />

TanianTkaris<br />

TviT<strong>da</strong>saqmebuli qalebis<br />

jgufi<br />

adgilobrivi<br />

TviTmmarTvelobis qalTa<br />

forumi<br />

iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebul<br />

pirTa jgufi. fotoxma.<br />

fj1<br />

fj2<br />

178<br />

Catarebis<br />

adgili<br />

sofeli<br />

TanianTkari<br />

qorTiard<br />

merioti<br />

TariRi<br />

8.08.07<br />

15.10.07<br />

fj3 zugdidi 20.10.07<br />

4 marneulis axalgazdoba fj4 marneuli 26.11.07<br />

5<br />

6<br />

7<br />

8<br />

9<br />

axalcixis saxelmwifo<br />

universitetis studentebi<br />

axalqalaqis<br />

axalgazrdoba<br />

Tbilisis iv. javaxiSvilis<br />

sax. saxelmmwifo<br />

universitetis studentebi<br />

Tbilisis iv. javaxiSvilis<br />

sax. saxelmmwifo<br />

universitetis studentebi<br />

iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebul<br />

pirTa jgufi; fotoxma<br />

fj5<br />

axalcixis<br />

saxelmwifo<br />

universiteti<br />

30.11.07<br />

fj6 axalqalaqi 01.12.07<br />

fj7<br />

fj8<br />

Tbilisis iv.<br />

javaxiSvilis<br />

sax. saxelmmwifo<br />

universiteti<br />

Tbilisis iv.<br />

javaxiSvilis<br />

sax. saxelmmwifo<br />

universiteti<br />

27.12.07<br />

09.01.08<br />

fj9 zugdidi 28.01.08

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!